Hane Halkı Araştırması Ara Raporu - Türk Toraks Derneği

GİRİŞ
Son yıllarda Dünya Sağlık Örgütü, ülkelerin sağlık düzeylerini belirleyerek geleceğe dönük sağlık
planlarının yapılabilmesi ve risklerin tespiti için yoğun çalışmalar yapmaktadır. Bu çalışmaların temel
amacı; tüm ülkelerin kullanabileceği, birbiri ile kıyaslanabilen standart veri toplayabilen bir sistem ve
metodoloji geliştirmektir. Bu çalışmalar sonunda geliştirilen ve tahmin edilen bir takım ölçütler ile bir
ülkenin veya bir bölgenin seçilen hastalıklara özgü mortalite ve sakatlık tahminleri ve bunlardan
dolayı kaybedilen ömrün ölçümü yapılmaktadır. Bu ölçütlerin hesaplanmasında gereksinim duyulan
epidemiyolojik verilerin bir kısmı doğrudan ülke düzeyindeki alan araştırması ile elde edilirken, diğer
bir kısmı da ülkenin mevcut veri kaynaklarından, uzman görüşlerinden ve özel saha araştırmalarından
elde edilmektedir.
Ülke düzeyindeki alan araştırmalarından en çok kullanılan iki tanesi; “Hane Halkı” ve “Sözel Otopsi”
araştırmalarıdır. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) oluşturduğu uzman komisyonları aracılığı ile bu
araştırmaların kapsam, örnek hacmi, anket içeriği, uygulama ve denetimleri ile ilgili olarak rehberler
hazırlamıştır. DSÖ’nün destek, önderlik ve yardımları ile, bu rehber ve anketler, yetmişe yakın ülkede
uygulanmış olup yukarıda belirtilen ölçütler hesaplanarak, 2000 yılı DSÖ Raporunda yayımlanmıştır.
DSÖ kapsamında geliştirilen anket modüler tarzda olup, UHY-ME (Ulusal Hastalık Yükü- Maliyet
Etkililik) çalışmasının gereklerine göre revize edilerek kullanılmıştır. Bu revizyonda “Sağlık
Sisteminin Duyarlılığı” (Health System Responsivenes) ve Sağlık Amaçları ve Sosyal Sermaye
(Health Goals and Social Capital) modülleri çalışma kapsamı dışında bırakılmıştır. Bir yandan
ülkelerdeki uygulaması sürerken öte yandan da çalışmanın ilerlediği ya da bitirildiği ülke ve
bölgelerden gelen bilgiler doğrultusunda, anket ve rehber sürekli olarak revize edilmektedir.
Türkiye’de de Sağlık Bakanlığı tarafından, ülke düzeyindeki araştırmalar ile yapılacak olan “Hane
Halkı Araştırması” ile “Sözel Otopsi” araştırmalarından ve diğer var olan kaynaklardan
yararlanılarak, “Ulusal Hastalık Yükü”nün hesaplanmasına karar verilmiştir.
“Hane Halkı Araştırması”nı da içeren çalışmanın tamamı, içerik, soru biçimi, cevaplayıcı seçim
yöntemi, sorulara cevap olacak seçenekler, durum değerlendirme kartları gibi farklı özelliklere sahip
olması yanında, anketin süresi, kapsamı ve ulaşılan hane - birey sayısının büyüklüğü, uygulamanın
yapıldığı mevsim şartları yönünden de Türkiye’de daha önce yapılan benzer çalışmalardan farklı
özelliklere sahip bir çalışma olmuş ve çalışmaya katılan geniş bir grubun deneyim ve bilgi
kazanmasını sağlamıştır.
Hane Halkı Anketindeki diğer önemli bir farklılık ise, anketteki sorulara cevap veren cevaplayıcının,
ülkemizde ilk kez farklı biçimde soru sorma kurgularıyla karşı karşıya kalmasıdır. Bu durum anketör
eğitimine, anketin uygulama süresine ve kişinin ilgi düzeyine değişik boyutlarda etki etmiştir.
Hane Halkı Araştırmasından elde edilen veriler ve cevaplayıcının o anki görüşlerini içeren bulgular
yalnızca Türkiye’deki hastalık yükü hesaplarında kullanılmakla kalmayacak, bundan sonraki sağlık
sektörü reformlarına, politika ve stratejilerine rehberlik ederek kanıta dayalı açık ve objektif bir veri
tabanı sağlamış olacaktır.
1