Hane Halkı Araştırması Ara Raporu - Türk Toraks Derneği

Karşılaştırılabilirlik
Bu metotta kapsamlı bir şekilde tartışılmakta olan bir diğer önemli konu ise kişisel yanıtların bireyler,
sosyo-ekonomik alt gruplar veya nüfuslar arasındaki karşılaştırılabilirlik derecesinin tespitidir.
Karşılaştırılabilirlik kavramı, ileriki dönemlerde sağlık durum aracı geliştirme açısından çok
önemlidir. Benzer veya eş değerdeki unsurlar kullanıldığında bile, bireyler, gruplar veya nüfuslar
arasında elde edilen sonuçlar karşılaşılabilir nitelikte olmayabilir. Cevap kategorilerinin içeriği
nüfuslar arasında, hatta bir nüfus içerisindeki sosyo-ekonomik gruplar arasında sağlık statüsüne bağlı
kalmaksızın sistematik olarak değişiyorsa, gözlemlenen sıralı yanıtlar aynı düzeyi göstermeyeceğinden
dolayı nüfuslar arası karşılaştırılabilir özellikte olmaz.
Karşılaştırılabilirliğin problemi nüfuslar arası veya bir nüfus içerisindeki alt-gruplar arası yanıt
kategorilerinin değişimi açısından tanımlanabilmektedir. Şekil 1’de güvenilirlik ve nüfus içi geçerlilik
iyi bir şekilde kurulu olduğunda bile bir sağlık statüsü ile ilgili kişisel düzey kullanımının birinci
zorluk düzeyini göstermektedir. Her bir alan için o alanda bir takım doğru gizli ölçekler yer
almaktadır. Bunlar, gözlemlenmemiş ölçekler olarak tanımlanabilir. Bu konuda şekille ilgili bir örnek
vermek gerekirse, Şekil 1’in birinci sütununda yer alan bir gizli hareketlilik ölçeği dikkate alındığında
cevaplayanlara merdivenleri çıkmada zorluk çekip çekmediklerini soran ve beş yanıt seçeneği sunan
bir kişisel araştırma anketi düşünülerek: “zor değil,” “hafif düzeyde zor,” “orta düzeyde zor,” “ileri
düzeyde zor,” ve “çok ileri/yapamıyorum.” Şekilde yer alan ikinci sütun A nüfusu için yanıt
kategorileri kesme noktalarını göstermektedir. Bu kesme noktalar, bir bireyin bir yanıt kategorisinden
diğer bir yanıt kategorisine geçiş yapacağı hareketlilik düzeyleridir. Şekildeki en düşük kesme noktası
“zor değil” yanıtından “hafif zor” yanıtına geçişi göstermektedir. B nüfusunda yanıt kategorisi kesme
noktaları, her bir yanıt kategorisi ile daha yüksek düzeyde bir hareketliliğin görülmesi için, A
grubundaki yanıt kategorisi kesme noktaları ile değiştirilmiştir. C nüfusu, kesme noktalarında daha
fazla değişim ile üçüncü bir örnek göstermektedir. İma edilen şey farklıdır. Merdivenleri çıkmada
“hafif düzeyde zor” yanıtı A, B ve C nüfuslarında daha farklı bir hareketlilik düzeyini göstermektedir.
Şekil 1: Nüfuslar arası Kesme Nokta Değişimleri
A B C
N
N
N
Mi
Mi
Mo
Mi
Mo
S
Mo
S
E
S
E
Cut-points
E
Latent mobility scale
N = None, Mi = Mild, Mo = Moderate, S = Severe, E = Extreme
Bu örnekte araştırma sonuçları her nüfus için güvenilir ve geçerli olabilir, fakat sonuçlar uyarlanma
yapılmadan nüfuslar arasında karşılaştırılamazlar.
Temel sağlık vakaları ve kişisel yanıtları ortak, kişilerarası bir karşılaştırılabilir ölçek üzerine
yerleştirmek için kullanılan araştırma vakalarının yeni bir bileşeni olarak geliştirilmiştir. Temel sağlık
vakası belirli bir sağlık alanındaki somut düzeyi göstermektedir. Cevaplayanlardan o sağlık alanındaki
kişisel değerlendirmelere uygulanan aynı soru ve yanıt cetvelleri ile değerlendirme yapmaları istenir.
155