El Hijyeni/Dilek Tarhan - SaÄlıkta Kalite ve Akreditasyon Daire ...
El Hijyeni/Dilek Tarhan - SaÄlıkta Kalite ve Akreditasyon Daire ...
El Hijyeni/Dilek Tarhan - SaÄlıkta Kalite ve Akreditasyon Daire ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
EL HİJYENİ<br />
Uz. Dr. <strong>Dilek</strong> TARHAN<br />
T.C.<br />
Sağlık Bakanlığı<br />
Performans Yönetimi Ve <strong>Kalite</strong> Geliştirme <strong>Daire</strong> Başkanlığı<br />
Ağustos 2009
DEMEK Kİ HAYATTA<br />
KALMAYI BÖYLE<br />
BAŞARIYORLAR……<br />
ELLERİNİ YIKAYARAK!
<strong>El</strong> <strong>Hijyeni</strong>nin Önemi<br />
SUNUM İÇERİĞİ<br />
Sağlık çalışanlarının <strong>El</strong> <strong>Hijyeni</strong>ne Uyum<br />
Düzeylerinin Artırılması<br />
Özel Hastaneler Hizmet <strong>Kalite</strong> Standartlarında <strong>El</strong><br />
<strong>Hijyeni</strong><br />
<strong>El</strong> <strong>Hijyeni</strong> Uygulamaları<br />
Standartların İstedikleri<br />
Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar <strong>ve</strong> Çözüm Yolları
EL HİJYENİ NEDEN ÖNEMLİ?<br />
Sağlık hizmeti ilişkili enfeksiyonların (SHİE) kontrolünde<br />
tek başına en etkili <strong>ve</strong> en önemli yöntem
SHİE’LARA SAYISAL BAKIŞ<br />
Hastane enfeksiyonları kaç kişiyi etkiliyor:<br />
Herhangi bir zamanda, dünyada 1,4 milyon insan<br />
Hastaneye yatan her on hastadan biri<br />
Gelişmiş ülkelerde hastaneye yatan hastaların % 5-10’u<br />
Gelişmekte olan ülkelerde 2-20 kez daha yüksek<br />
WHO Clean Care İs Safer Care
SAĞLIK HİZMETİ İLİŞKİLİ ENFEKSİYONLARIN<br />
% 40’dan fazlası önlenebilir<br />
“<strong>El</strong> yıkamak” % 30 oranında azaltabilir<br />
WHO Guidelines on Hand Hygiene in Healthcare, 2005.
<strong>El</strong> hijyenini doğru uygularsak ne olur?<br />
Sağlık hizmeti ilişkili enfeksiyonların büyük bir<br />
kısmını önleriz<br />
Çok daha kaliteli <strong>ve</strong> gü<strong>ve</strong>nilir sağlık hizmeti <strong>ve</strong>ririz<br />
Milyonlarca yaşam kurtulur<br />
Ekonomik olarak ciddi bir kayıptan kurtuluruz
SAĞLIK ÇALIŞANLARININ EL HİJYENİNE<br />
UYUMU<br />
Dünyada yapılan pek çok<br />
çalışmada uyum genel olarak<br />
%50’nin altında<br />
Türkiye’de bir üni<strong>ve</strong>rsite<br />
hastanesinin YBÜ’nde %12.9<br />
Foster KM et al. Clin Nurse Spec. 2008 Nov-Dec;22(6):263-7<br />
Karabey S, et al. J Hosp Infect 2002;50:36-41.
EL HİJYENİ UYUMU NASIL ARTIRILIR<br />
Kurumsal düzeyde politika oluşturmak<br />
Eğitim<br />
Rutin izlem <strong>ve</strong> geri bildirim<br />
<strong>El</strong> hijyeni için gerekli tüm malzemelere kolay<br />
erişim sağlamak<br />
Hasta bakım alanında ya da sağlık personelinin<br />
cebinde el antiseptikleri bulundurmak<br />
Gerekli yerlerde lavabo bulunması gibi
EL HİJYENİ UYUMU NASIL ARTIRILIR-2<br />
Kurumsal ortamın geliştirilmesi<br />
(hatırlatma çalışmaları, posterler gibi)<br />
İdari yaptırım <strong>ve</strong> ödüller<br />
Kullanılan el hijyeni ürünlerinin<br />
miktarının izlenmesi<br />
Sağlık çalışanlarının cilt bakımını<br />
kolaylaştırmak <strong>ve</strong> desteklemek
EL HİJYENİ UYUMU NASIL ARTIRILIR-3<br />
Bireysel <strong>ve</strong> kurumsal düzeyde aktif katılımı<br />
sağlamak<br />
Personel yetersizliğini <strong>ve</strong> yoğun iş yükünü<br />
önlemek
<strong>El</strong> <strong>Hijyeni</strong>ne Uyumun İzlenmesi<br />
Doğrudan<br />
değerlendirme<br />
Dolaylı<br />
değerlendirme<br />
Doğrudan gözlem araştırması<br />
“altın standart” metottur <strong>ve</strong><br />
uygulamaya bağlılık oranlarını<br />
değerlendirmek için en gü<strong>ve</strong>nilir<br />
yoldur.<br />
Sabun <strong>ve</strong>ya el ovucu gibi<br />
ürünlerin tüketiminin izlenmesini<br />
<strong>ve</strong> el yıkama lavabolarının<br />
kullanımını elektronik yollarla<br />
izlemeyi içerir
HİZMET KALİTE STANDARTLARINDA EL HİJYENİ<br />
9.1.3.1 <strong>El</strong> hijyeni için program hazırlanmalıdır<br />
Enfeksiyon Kontrol Komitesince hazırlanmalı
<strong>El</strong> <strong>Hijyeni</strong> Programı neleri içermelidir?<br />
<strong>El</strong> <strong>Hijyeni</strong> sorumluları<br />
İdari desteğin temini <strong>ve</strong> katılımının sağlanması<br />
Eğitimler<br />
Rutin gözlem <strong>ve</strong> geri bildirimler<br />
<strong>El</strong> hijyeni malzemelerinin temini<br />
konumlandırılması<br />
Personelin teşviki
9.1.3.2 Tüm personele el hijyeni konusunda<br />
yılda en az bir kez eğitim <strong>ve</strong>rilmelidir<br />
Eğitimlerin İçeriği;<br />
gibi<br />
mesleki kategorilere göre planlanmalı,<br />
el hijyeninin önemi,<br />
el hijyeni endikasyonları,<br />
el hijyeni sağlama yöntemleri,<br />
eldi<strong>ve</strong>n kullanımı ile ilgili kurallar,<br />
el antiseptikleri ile ilgili genel bilgiler,<br />
alkol bazlı el antiseptiklerinin yanıcı özelliği <strong>ve</strong><br />
alınması gerekli gü<strong>ve</strong>nlik önlemleri
Eğitim;<br />
Birebir eğitim<br />
Video gösterisi<br />
EĞİTİM<br />
Uygulamalı demonstrasyon<br />
Yazılı metin<br />
Katılımcılar ile ilgili kayıtlar<br />
ÖNERİ: Otomasyon sistemi kullanılarak personele<br />
el hijyenini hatırlatan uyarıcı mesajlarla<br />
hatırlatma yapılabilir
9.1.3.3 Sağlık hizmeti <strong>ve</strong>rilen alanlarda el antiseptik<br />
solüsyonu bulunmalıdır<br />
Alkol bazlı el antiseptikleri<br />
Her hasta başında el antiseptiği<br />
Öneri: Cepte taşınan alkol bazlı el antiseptikleri
<strong>El</strong> antisepsisi için kullanılan ürünler<br />
Sabun<br />
Alkoller<br />
Chlorhexidine<br />
Hexachlorophene<br />
Iodin <strong>ve</strong> iodoforlar<br />
Para-chloro-metaxylenol<br />
(PCMX)<br />
Quaternar ammonium<br />
bileşikleri<br />
Triclosan<br />
Diğer ajanlar
Neden Alkol Bazlı <strong>El</strong> Antiseptikleri<br />
Hızlı antimikrobiyal etkileri<br />
Geniş spektrumlu olmaları<br />
Daha iyi tolere edilmeleri
Neden Alkol Bazlı <strong>El</strong> Antiseptikleri-2<br />
Uygulama kolaylığı<br />
Uygulama için lavabo gerekmemesi<br />
Her hasta başında kolaylıkla uygulanabilmesi
9.1.3.4 Birimlerden hastane deposuna yapılan<br />
el antiseptik solüsyonu iç istemleri düzenli<br />
periyotlarla takip edilmelidir<br />
<strong>El</strong> hijyeni sorumluları tarafından<br />
En az 3 ayda bir takip<br />
Kayıtlar<br />
Sorumlular, gerekli gördüklerinde birimlerle ilgili<br />
iyileştirme faaliyetleri yapmalıdırlar
ÖNERİ<br />
Birimlere, istem miktarları ile ilgili geri bildirimler<br />
Eğitimlerin birime özgü olarak tekrarlanması<br />
Uyum düzeyini artırmaya yönelik diğer çalışmalar:<br />
Kurumsal ortamın geliştirilmesi (hatırlatma<br />
çalışmaları, posterler gibi)<br />
İdari yaptırım <strong>ve</strong> ödüller<br />
Sağlık çalışanlarının cilt bakımını kolaylaştırmak <strong>ve</strong><br />
desteklemek<br />
Bireysel <strong>ve</strong> kurumsal düzeyde aktif katılımı<br />
sağlamak
Personel yetersizliğini <strong>ve</strong> yoğun iş yükünü önlemek
9.1.3.5 Personelin görebileceği alanlarda el hijyeni<br />
uygulamasını anlatan bilgilendirici materyal<br />
(resimli tabela, grafik, yazı, talimat vb.)<br />
bulunmalıdır<br />
<strong>El</strong> <strong>Hijyeni</strong> için 5 Endikasyon Kuralı
<strong>El</strong> <strong>Hijyeni</strong><br />
<strong>Hijyeni</strong>k el yıkama<br />
<strong>El</strong> antisepsisi<br />
<strong>El</strong><br />
yıkama<br />
Normal sabun<br />
Cerrahi el hijyeni<br />
<strong>El</strong><br />
antiseptiği<br />
Antimikrobiyal<br />
sabun<br />
Antimikrobiyal<br />
sabun<br />
<strong>El</strong><br />
antiseptiği
20–30 saniye<br />
<strong>El</strong> Antisepsisi<br />
avuç<br />
içlerinin<br />
teması<br />
avuç içi ile<br />
diğer elin<br />
yüzeyi<br />
parmak<br />
aralarına<br />
1 2 3
<strong>El</strong> Antisepsisi<br />
çapraz<br />
parmaklar<br />
baş<br />
parmak<br />
avuç içinde<br />
parmaklar<br />
4 5 6
<strong>El</strong> Yıkama Endikasyonları<br />
<strong>El</strong>lerde gözle görülür kirlenme varlığında<br />
Sporlu bakteri ile temas şüphesi varsa (şarbon, gazlı gangren)<br />
– Nonantimikrobiyal sabun <strong>ve</strong> su<br />
– Antimikrobiyal sabun <strong>ve</strong> su<br />
<strong>El</strong>lerde gözle görülür kirlenme yoksa;<br />
– Alkol bazlı el antiseptikleri<br />
WHO Guidelines on hand hygiene in health care, 2006
<strong>El</strong> Yıkama Sonrası<br />
Kağıt havluyla eller iyice<br />
kurulanır.
Kağıt havlu<br />
kullanarak<br />
musluk kapatılır
<strong>El</strong> Yıkarken…<br />
• Sıcak su kullanmaktan kaçınılmalı<br />
Dermatit riski!<br />
• Sıvı sabun kullanımı uygun bir seçenek<br />
• Kısmen boş sabun dağıtıcısına sabun<br />
eklenmemeli!<br />
• Çok kullanımlık havlular uygun değil!
<strong>El</strong> <strong>Hijyeni</strong> İle İlgili Bazı Önemli<br />
Noktalar<br />
Yüksek riskli hasta teması söz<br />
konusu ise takma tırnak<br />
kullanılmamalıdır.<br />
Doğal tırnak uzunluğu 0.6 mm’den<br />
kısa olmalıdır.<br />
Kan <strong>ve</strong>ya diğer infeksiyöz olma<br />
potansiyeli taşıyan materyalle ya<br />
da mukoza <strong>ve</strong>ya bütünlüğü<br />
bozulmuş deri ile temas olasılığı<br />
varsa eldi<strong>ve</strong>n giyilmelidir.
Bir hastaya bakım <strong>ve</strong>rdikten sonra eldi<strong>ve</strong>n<br />
çıkarılmalıdır. Aynı eldi<strong>ve</strong>n birden fazla hastanın<br />
bakımı için kullanılmamalı; farklı hastalar arasında<br />
yıkanarak tekrar kullanılmamalıdır.<br />
Hasta bakımı sırasında kontamine vücut<br />
bölgesinden temiz vücut bölgesine geçileceği<br />
zaman eldi<strong>ve</strong>nler değiştirilmelidir.<br />
Sağlık çalışanları eldi<strong>ve</strong>n giymenin ellerin<br />
kontaminasyonuna karşı tam bir koruma<br />
sağlamadığı konusunda bilgilendirilmelidir.
<strong>El</strong> <strong>Hijyeni</strong> Ne Zaman ??<br />
ÖNCE<br />
• Hasta ile temas<br />
• Hasta çevresindeki<br />
yüzeylerle temas<br />
• Her tür invaziv girişim<br />
• <strong>El</strong>di<strong>ve</strong>n giyme<br />
• İlaçların hazırlanması<br />
• Yemek<br />
• İşten ayrılma<br />
SONRA<br />
• Hasta ile temas<br />
• Hasta çevresindeki<br />
yüzeylerle temas<br />
• Her tür invaziv girişim<br />
• <strong>El</strong>di<strong>ve</strong>nlerin çıkartılması<br />
• Kan, kanlı sekresyon ile<br />
kontamine olma olasılığı olan<br />
herhangi bir alet <strong>ve</strong>ya objeye<br />
temas<br />
• Diğer vücut sekresyonları ile<br />
temas<br />
• Tuvalet<br />
WHO Guidelines on hand hygiene in health care, 2006<br />
Guideline for hand hygiene in health care settings. MMWR 2002; 51:RR 16
5 ENDİKASYON KURALI
9.1.3.6 <strong>El</strong> <strong>Hijyeni</strong> İçin ‘5 Durum (Endikasyon)<br />
Kuralı Gözlem Formu’ ile her üç ayda bir<br />
çalışanlar üzerinde gözlem yapılmalı <strong>ve</strong><br />
sonuçları kayıt altına alınmalıdır.
GÖZLEM FORMU<br />
Şehir<br />
Hastane<br />
Gözlemci (paraf)<br />
Tarih (gün. ay. yıl)<br />
Başlangıç/Bitiş zamanı (saat: dakika)<br />
Çalışma süresi (dakika)<br />
Periyot no:<br />
Seans no:<br />
Form no:<br />
Bölüm:<br />
Servis adı:<br />
Mesleki kategori<br />
Kod<br />
Sayı<br />
Mesleki kategori<br />
Kod<br />
Sayı<br />
Mesleki kategori<br />
Kod<br />
Sayı<br />
Mesleki kategori<br />
Kod<br />
Sayı<br />
U<br />
Z Endikasyon Eylem U<br />
Z<br />
Endikasyon<br />
Eylem<br />
U<br />
Z<br />
Endikasyon<br />
Eylem<br />
U<br />
Z<br />
Endikasyon Eylem<br />
1 Has-ön<br />
Asep-ön<br />
Vü.sı-son<br />
Has-son<br />
Çev-son<br />
□ Ovma<br />
□ Yıkama<br />
□ Yok<br />
1 Has-ön<br />
Asep-ön<br />
Vü.sı-son<br />
Has-son<br />
Çev-son<br />
□ Ovma<br />
□ Yıkama<br />
□ Yok<br />
1 Has-ön<br />
Asep-ön<br />
Vü.sı-son<br />
Has-son<br />
Çev-son<br />
□ Ovma<br />
□Yıkama<br />
□ Yok<br />
1 Has-ön<br />
Asep-ön<br />
Vü.sı-son<br />
Has-son<br />
Çev-son<br />
□ Ovma<br />
□ Yıkama<br />
□ Yok<br />
2 Has-ön<br />
Asep-ön<br />
Vü.sı-son<br />
Has-son<br />
Çev-son<br />
□ Ovma<br />
□ Yıkama<br />
□ Yok<br />
2 Has-ön<br />
Asep-ön<br />
Vü.sı-son<br />
Has-son<br />
Çev-son<br />
□ Ovma<br />
□ Yıkama<br />
□ Yok<br />
2 Has-ön<br />
Asep-ön<br />
Vü.sı-son<br />
Has-son<br />
Çev-son<br />
□ Ovma<br />
□Yıkama<br />
□ Yok<br />
2 Has-ön<br />
Asep-ön<br />
Vü.sı-son<br />
Has-son<br />
Çev-son<br />
□ Ovma<br />
□ Yıkama<br />
□ Yok<br />
3 Has-ön<br />
Asep-ön<br />
Vü.sı-son<br />
Has-son<br />
Çev-son<br />
□ Ovma<br />
□ Yıkama<br />
□ Yok<br />
3 Has-ön<br />
Asep-ön<br />
Vü.sı-son<br />
Has-son<br />
Çev-son<br />
□ Ovma<br />
□ Yıkama<br />
□ Yok<br />
3 Has-ön<br />
Asep-ön<br />
Vü.sı-son<br />
Has-son<br />
Çev-son<br />
□ Ovma<br />
□Yıkama<br />
□ Yok<br />
3 Has-ön<br />
Asep-ön<br />
Vü.sı-son<br />
Has-son<br />
Çev-son<br />
□ Ovma<br />
□ Yıkama<br />
□ Yok
Şehir<br />
TEMEL HESAPLAMA FORMU<br />
Hastane<br />
Tarih (gün. ay. yıl): Periyot no: Bölüm:<br />
Servis<br />
Seans<br />
no:<br />
Mesleki kategoriler<br />
(Gözlemlenen mesleki kategori sayısına göre sütun eklenebilir)<br />
Mes. Kat.<br />
Kod<br />
Mes. Kat.<br />
Kod<br />
Mes. Kat.<br />
Kod<br />
Mes. Kat.<br />
Kod<br />
Mes. Kat.<br />
Kod<br />
Uygun<br />
zaman<br />
Eylem<br />
Uygun<br />
zaman<br />
Eylem<br />
Uygun<br />
zaman<br />
Eylem<br />
Uygun<br />
zaman<br />
Eylem<br />
Uygun<br />
zaman<br />
Eylem<br />
1<br />
2<br />
3<br />
4<br />
5<br />
6<br />
7<br />
8<br />
Kategori<br />
toplamı<br />
Uyum
Uyum (%) = Eylemler x 100<br />
Uygun zamanlar
0-50 yatak kapasiteli hastanede en az 20 personel<br />
50-100 yatak kapasiteli hastanede en az 30 personel<br />
100-250 yatak kapasiteli hastanede en az 40 personel<br />
250 <strong>ve</strong> üzeri yatak kapasiteli hastanede en az 50<br />
personel<br />
Gözlemlenecek olan personel örneklemi, her klinikte<br />
gözlem yapılması sağlanacak şekilde belirlenmelidir.
Detaylı bilgi<br />
‘Örnek Uygulamalar<br />
Rehberi’nde mevcut
EL HİJYENİ İLE İLGİLİ DİĞER MADDELER<br />
1.1.6.4 Her poliklinik odasında el hijyenini sağlamaya yönelik malzeme bulundurulmalıdır.<br />
1.1.7.2 Tuvaletler <strong>ve</strong> lavabolarda sıvı sabun/köpük sabun, tuvalet kâğıdı, poşetli çöp kutusu, kağıt havlu vb.<br />
olmalıdır.<br />
1.1.8.6 Emzirme odasında lavabo olmalıdır.<br />
1.2.1.2 Tüm hasta odalarında lavabo bulunmalıdır.<br />
1.2.2.2 Lavabo, tuvalet <strong>ve</strong> banyolarda sıvı sabun, kâğıt havlu, tuvalet kâğıdı <strong>ve</strong> poşetli çöp kutusu gibi materyal<br />
bulundurulmalıdır.<br />
1.2.2.3 Sıvı sabun kaplarının üstüne ekleme yapılmamalı, boşalan sabunluk yıkanıp iyice kurutulduktan sonra<br />
tekrar doldurulmalıdır.<br />
1.2.4.4 Her klinikte ‘<strong>El</strong> <strong>Hijyeni</strong>nde 5 Endikasyon’ kuralına uygun çalışılıyor olmalıdır.<br />
1.2.4.5 Her hasta başında alkol bazlı el antiseptiği bulunmalıdır.<br />
1.2.6.3 Hasta <strong>ve</strong> hasta yakını eğitimleri içinde el hijyeni eğitimi de bulunmalıdır.<br />
3.2.2.13-b) Ziyaretçilere; yoğun bakımda uymaları gereken kurallar, el hijyeninin önemi konusunda bilgilendirilmeli<br />
<strong>ve</strong> yeterli el hijyeni uygulaması yaparak girişleri sağlanmalıdır.<br />
4.3.1.4 Kadın <strong>ve</strong> erkek hastalar için ayrı olmak üzere özürlülerin de yararlanabileceği şekilde düzenlenmiş hasta<br />
tuvaleti <strong>ve</strong> lavabo bulunmalıdır.<br />
4.3.1.5 Tuvalet <strong>ve</strong> lavabolarda sıvı sabun, tuvalet kâğıdı, kâğıt havlu <strong>ve</strong> poşetli çöp kutusu bulunmalıdır.<br />
4.3.1.12 Personel her hasta ile temas öncesi gerekli koruyucu önlemleri almalıdır.<br />
4.3.1.14 Diyaliz ünitesinde yeterli sayıda el antiseptik solüsyonu, sabun, kâğıt havlu, eldi<strong>ve</strong>n, maske <strong>ve</strong> koruyucu<br />
önlük/elbise bulunmalıdır.<br />
4.5.1.9 Her diş hekimi odasında el hijyenini sağlamaya yönelik malzeme bulundurulmalıdır.<br />
5.1.1.8 –c) Acil servisin içinde <strong>ve</strong>ya yakınında engelliler için lavabo <strong>ve</strong> tuvalet(ler) bulunmalıdır.<br />
5.1.6.2 Tuvaletler temiz tutulmalı <strong>ve</strong> tuvaletlerde sıvı sabun, tuvalet kâğıdı, poşetli çöp kutusu olmalıdır.<br />
10.1.1.9 İhtiyaç duyulan hallerde <strong>ve</strong> yerlerde çalışan personel için kişisel koruyucu ekipman <strong>ve</strong> malzeme (sabun,<br />
dezenfektan, vb.) bulunmalıdır.
Change language