KEMAL PAŞA-ZADEN1N VIII. DEFTERİ (Devamı) Ahmet UGUR her ...

KEMAL PAŞA-ZADEN1N VIII. DEFTERİ (Devamı)
Ahmet UGUR
her hiıin hir kenara tagıtdılar. Serdarlarınun J.-,açarkenhir çapük-süviir
herl;:-var ardından irdi; sinan-ı (14a) ahdarun çeşme-sarından teşne-vüpür-tab
canına ab virdi. Za11m-1rümı.ı-i can-sitanla zırlunun girililerin
söküh, l;:aha-yı heJ.-,asın çak itdi; sinan-ı 11ün-feşandan şaçıIan l;:anla
naJı:ş-1.\.ıayatın lcvJ.ı-i "iieıiddan yuyuh pak itdi.
Tehem-ten yeki nize zed her her-eş
Be-hıin-ı ciger gaıl;:aşüd migfer-eş
ol düşmen-i pür-keydi, ki şayda düşürdüer, meeal virmeyüh, .l;:aydın
l;:ayurdılar; seyf-i pür-.\.ıayfla haşıw, ki re's-i fitne-ydi, fi'l-.\.ıal hedeninden
ayurdılar.
lja'ini şanma ki ber-Jı.ıirdar olur
Yii kesilür haşı ya her-dar olur
Ol hi-ser-ü-samanun etba'-u-eşyii'mdan ele girenine eman virıneyüh
öldürdiler; haşlarınun, ki .\.ıahahgihi pür-heva-yı vegii idi, derisin yüzü h,
içine şaman toldurdıIar.
Küşte hem eymen ne-şüd ez türk-taz
Ta zi ser-eş pöst ne-kerdend haz
Ehtal-i rical-i ~tal cidallerini ki, nihaı-i, höstan-ı meydan-ı eidaldi,
ol başlarla ser-a-ser zeyn itdiIer. ljaşm-ı hed-fi'alün mekr-ü-alin ibtal
idüb, dergah-ı piidişah-ı eihan-peniiha ol hag-ı ~afer nev-bavelerİn getürüh
gitdiler.
Me~kıir.ma.l;:hıir-ı güın~rahun rah-ı 11iyanete
,azmi muJ.-,arrer olıcal;:, cihet-i .\.ıazınr'ayet olındıgı, Şahzade
Sultan ,Abdullah ve hilesince olan a'ynn-ı sipah ordu-yı gerdıin-pıiya
da'vet ohndıgını "beyan eyler.
Veeh-i ıneslıir üzerine ınezhıir Angurı begi Mel,ı.med Begden haba!iet-i
tinetden naşi olan ciniiyet-i biyanet :ı;ahir olıcal;:, }5:araman-oglı
}5:asİm.Begüii, ki hed-nijadlaruii' başı-ydı, ifsiid-u-irşadı-yle ferman-i
sultan-ı eihana ,işyanı iştihar bulıeal;:, sa'ir ümerii-yı rezm-araya dal;i,
ki Gedik A.\.ımedPaşa-yla bile düşmen civarında lururlardı, muJ.-,taza-yı

224 AHMET UGUR
l).azm üzerine sü'-i :(.ann sari oldı. OL hed-kirdaruii ucından ~alan serdiirlaruii
da adları yavuz oluh, cümlesinün şanında hünyiin-ı itmi'nan-ı
~aIh yı~ldı ve bünyad-ı i'tim.ad hozuldı.
Çü ez ~avmi yeki bi-danişi kerd
Ne kih-ra menzilet maned ne mih-ra
Ne-didesti ki gavi der ,alef-zar
Be-yiilayed hemc giivan-ı dih-ra
Şart-ı fart-ı iJ:ıtiyat r'ayet olınuh, eanib-i J:ı.im.a-yıI.ıazm l.ıiuıayet olınuh,
eenah-ı kamyab-ı Sultan ,Abdullaha ve babında müliizİ.ı11.olan sipah-ı
vilayet-penahuii serdiirlarına-vu-saliirlarına mi~al-i lazimü'l-imti~al irsal
olındı. Mefhüm.-ı m.er~funı bu ki: "Zinhiir, olmaya ki başm-ı bed-kirda ra
tolaşasız. Cidiil-ü-Iptiil tedhirin ~oyuh,' levJ:ı-i ,azmden na~ş-ı rezmi
yuyuh, aheng-i cengi te'IJir idesiz. I:Iükm-i hümayün ve nişan-ı meymün
vaidıgı gibi, ihmal-ü-imhal itmeyüh gelesiz, gidesiz "Accle ile orduyı
gerdün-püy-u-hamün-peymaya ulaşasız".
Fermiin-ı vacibü'l-i~'iiıi-i sultani-Ie ,amil oluh, ,adü-yı kine-cüyuii
lıayl-i seyl-püy öiiinden oyuluh, me~kür ŞahzadeMi ,iili-cenüb rikabında
müliizim olan (14b) serdarlar ve saliirlar geldiler. Şehriyiir-ı kiimyiibun
iisitan-ı asü.m.an-lDj~darında şeref-i zem.in-büsa irdiler .. Fevc-fevc leşker-i
düşmen-şiker ah-ı cüybar gibi zırh-püş, ve seJ:ıab-ı ncv-bahar gibi
cüş-u-burüşla mevc urub, nehrler gibi ki baJ:ıre ~oyula, ordu-yı geyhan-
püya girdiler.
Sipah ender amed hemi fevc-gevc
.Ber an san ki her bized ez iib mevc
Sultan Öyügi ch'arında meviikih-i kevakib-şümar bir araya müctemi'
oldı; derya-mevc fevclerle dereler içi pür olub, küh-şüküh gürühlarla
şaJ:ı.riilartoldı. Şehriyar-ı kamkar I]ayl-i cerrar-ı seyl-rcftarla hal.u-i
revan gibi diyaroı ~aramana togru a~ub giderkcn, taşm-ı na-he-karı
yanındagı hed-kirdarlarla darü'I-m.üIk-i ~onya üzerine ~ollUh oturur
müliil.ıa~a iderken, adem geldi, irdi. Şöyle iJaber virdi ki, Sultan Cem
badem-ü-l).aşemi-yle ol diyardan. göçdi, Angurı canihine gitdi. MeJ:ımed
Beg, ki sahı~a I.ıali ma'lünı oldı-ydı, "\a~ı'asını işidicek, Rüm çerisinüii
üzerine hücüm itdi.
Bu lıaher mu~arrer oIıcali:, Slu!an-ı asiinıiin-ceniib, afitab-ı hilalrikab,
,inan-ı şihab-mi~alin Angurı tarafına şarf li:ılub, cüyüş-ı deryacüşla
seJ:ı.ab-ı nev-bahar'u-scyliib-ı kühsar gibi yürüdi. Ugradugı yeri,
küh-u-şaJ:ıriiyı, deşt-ü-deri, adem deiıizine, ki derya-yı iihenin-mevcdür,
garli:a virüb, miyan-ı zem.in-fr-asümanı gcrd-i riihla toldurdı, ve rüy-ı
mihr-ü-miihı gubar-ı siyah-ı sipah bürüdi.
""

KEMAL PAŞA-ZADE'l'itN VıIJ. DEFTERt 225
Göge ol ~adar agdı gerd.i siyah
Ki açıldı m.iihi vü örtüIdi malı
Sa~arya şuyını ki geçdi, i~dam eyledi ki, düşmen üzerine ilk alış amdan
ılgar eyleye; Angun şa\:ıriisma günle bile togub, IJayl-i nüeüm gibi
leşker-i başını tiirum.ar eyleye. Çün bu ,azın üzerine eezm olub, ray-ı
ı.ia.zm-ariiy mu~arrer oldı; beglere ve leşkere, "yaragıiiuz yasagınuz gö.
rün", diyü baher oldı. Sipiih-ı ?-afer-penahuii sü~ar.ı kim~iirı ve piyadesinüii
rezme amadesi ve gir-ü-dara yararı güzin olmdı; J.ıayl-i eerrar-ı
seyl-reftaruii. efvae-ı deryii-emviiemdan elli Lin mi~diirı saz-u-se1ebi
müheyya-vu-m.üretteh için çin olmdı.
Heme siper-ten ü şimşir-dest ü tir-eDgü~t
Heme sipehoşiken ü div-bend ü pil şikar
, Sultan' ,Abdulliiha buyurıldı, l..ıa.zine-vü-bayme-vü-lıargah ve J:ıaviişi-vü-meviişi-yi
sipalı muJ:ıii.fa?-asliçün ordu-yı asüman-iştibahda tura
İsI.ıii~ Paşaya dabi emr oldı ki, badem-ü-J:ıaşemin alub, me?lkür şahzade
ile bile girüde dündara ~aluh, ne bi?ımet-ü-maşlal.ıat düşerse göre.
Sultan-ı eihan-eüy tıayl-i seyl-püyla
Angurı diyarına ilgar itdügini, ,ad ii-yı
tünd-biiy baberdar olub, kar-u-bar-ı ~ariirı
şaçub, ka.çul; gitdügini beyiin eyler.
Feridiin-ı Kaviis-şevket buyurdı, küs-ı ri~Jet uruL, kerrenay-ı
,azimet yryb, g.ayl-i gerdiin-heybet seyl-i hamün-neverd gibi yola yürüdiler;
Sul~an-ı tae-babşun Hüstem-i şal.ıib-rabş ve Tüs-ı zerrine-kefş
. gibi ~ulları iki ~ollarmda tig-i benefş-ü-bayra~-ı ber~-dirabşla yeri gögi
bürüdiler.
Be-feryad-ı küs ez der-i şehriyar
Cihan şüd zi bang-i eeres bi-~arar (lSa)
Abşam olub, hengame-i şam germ olmlŞ ve bayl-i Zengibiir diyar-ı
Hüma tolm.ışdı ki, eeyş-i ?-afer-kiş seyl-i kühsar gibi reviin oldı; mah-ı
eneüm-sipah, Şah-ı Keyvan-bargiih ol giee şaba\:ıa dek bir ma~iimda
aram. itmeyüb, şihiibla hem-sin2n ve asiiınanla hem-'inan oldı. Küh-
. şükiih güriihlarun ~ıareketinden yerler yarıldı; yarmdası ~uşlugın Angun
nii~ıiyetine varıldı. lja.şm-ı nii-be-kiiruii leşker-i cerrarından ol diyarda
deyyar ?-ahir olmadı; ol sipah-ı güm-riihun sefid-ü-siyiihından kimse ol
mekanda Dİşiin bulmadı. Meger ki, Piidjşalı-ı ?-afer-penahun ya)pn geldügini
bilmişler imiş; bayl-i seyl-reftar yollarını bağlamadm ~açma~
tedarükin ~ılmışlar imiş. Kfitab-ı cihan-tabun perte\'-ine döymeyüb,
malı-ı nev gibi şaLal.ı olınca küyrneyüb, düşmen-i bed.fercam ilk aJı.-

226 AHMET U(;UR
şamdan encüm gibi enciimin tagltınış; şafa~ gibi içine od düşmiş ve
gerdün gibi bi-Jı:arar olub, birmen-i şabri kelı-keşiin gibi tar-u-mar olub,
esb-İ şilıab-reftarla şabii~a. dek gitmiş.
Mah-ı nev gerçi şah-ı encümdür
Döyemez afitab pertevine
Gün ~atında ki şem'-i 'alemdül'
Mah-ı nev ne ola vu pertevi ne
Çün Şehriyar-ı düşmen-şikar başm ele girmedi gördi, ne tarafa ~açub
gitdügin şorub i bilüb, ardın sürdi. Angundan anaru göçüb vardı,
Mugan Göli kenarına ~ondı. Ve ol diyarı şerar-ı sinan ve leheb-i şimşir-İ
ber~-nişanla ateş-b ane-i Mügana döndürdi.
Aşaf-ı şaff-der, serdar-ı dilaver İskender Paşa-yı mu:ı:affere Anatoh
çerisinden ve Jı:apu bal~ından hİr nice Jı:oşun leşker Jı:oşub, düşmenün
ardınca ılgar gönderdi. ol seyl-i leyl gihi bayl-i hi-meyl ehr-var ebreş-i
ateş-reftarı Jı:oşub, kenaroımalıda encüın gibi me?;kür sipeh-salar-ı
can-siparun yanına düşüb, bad-ı dem.an gibi esdiler, ve ab-ı seyl-i revan
gibi yol kesdiler . Ve başm.-ı bed-kirdarun ardınca vardılar, Eregli diya-
rına çıJı:dllar. Yanındağı tağileri tağıdub, ol serkeşi ovadan taga Jı:ovub,
etha'-u-eşya'ınun ovadan burnun ovub, ateş gihi tacşa tıJı:dllar.
Padişah-ı kişver-peniih dabi genince yürüyüb, siyiilıi-yi sipahı-yle
yerün yüzun hürüyüb, ~ızıl Irma~kenanndan A~saraya çlJı:dl. Sal.ıib-
.!p.ran-ı zamanun ordu-yı cilıan-peymayı ol şal:ııa-yı burrem-fezaya Jı:onuh,
düm-i nize ~eraya indi ve ~uhhe-i hargah Süreyyaya çlJı:dl.
Firü şüd be-m.ahi vü her şüd he-mah
Düm-İ nize vü ~uhbe-i baıgah
Sahil-i \).ayl-ü-şavt-i feresden, şada'yı deray-u-şit-i ceresden me~kür
şa~ranun etraf-u-eknafı gulgul toldı; lpzıl otaJı:lar ile çiirsü-yı feza liileleı
tolub, müna~~aş baymelerle rüy-ı hevii ser-a-seı gül-gül oldı.
IJaym.e pür ez gül çü gülistan nümüd
V-ez gül-i ü deşt çü bostan nümüd
ol gün ki Şehriyar-ı kamkar ferr-i m.eymünı ve siiye-i hümayünı-yle
A~saraya şeref virdi, sipehsaliir-ı diyar-ı Rüm Süleyman Beg ol bümuii
şehbazları-yle geldi, mubayyem-i mükerreme irdi. (15b) Angurı sancağı
negi Mel:ımed Begün ser-i bi-samanın bir nice yüz başlarla, ki sahı~a
liikri beyan olan şavaş da kesilmişdi, asit an-ı sa'adet-aşiyan-ı Sultiina
İletdi. Sinan-ı tiz-zeban lisan-ı rüşen-beyanla ol hed-ferciimlarun serencamın,ala
rü'üsi'l-eniim 'i'lam idüb, başş-u-'iimma ciniiyet-i b;yiinetün
vabamet-i ,iiJı:ıhetin i'lan itdi.

KEMAL PAŞA.ZADE'NİN VIII. DEFTERt
Düşmen-i bi-magzÜll inmez nizen ucmdan başı
Kase-i bali gibi şu üzre Wtmışdur ~arar
ol şavaşda baş kesenIere ve yoldaşlık idenIere biI'atler viriIdi ve mmmetler
olındı; menaşıb-ı ,aliyeye t~a~~iler itdHer, her birinün !:ıaline münasib
ri' ayetler oIındl.
Padişah-ı kişver-peniih oradan göçüh, Larendeye vardı. tIayl-üsipahla
ve bayıne-vü-bargahla ol deşt-ü-der toldı. Ilgara giden leşker-i
cerrar-ı düşmen-şikiir dabi geldi, ol yerde ordu-yı hamiin-piiy-ı Sultan-ı
cihiin-ciiya müıı:ıa~ oldı.
Zü'I-J5,:adr-oglı ,Alii'ü ,d-Devle Beg serir-i
kürsi-na?-ir öninde mü~iile vuşül
buldugını, Süleyman-ı zamanun divan-ı
asüman-nişanmda feriivan piş-keşleri
çekiliib, maJş.bül oldugını beyan eyler.
Emir-i mu'aHam, niiyin-i a'?-aın Süleyman Beg-ogIı 'Alii'ü'd-Devle
Bege, ki Elbistan diyarınun şehriyarı ve Zü'I-J5,:adr Türkmanınun saları-ydı,
der-i asitan-ı asüınan-nişan-ı baJş.aniden mi!ıal-i vacibü'l-ittibii'la
!:ıükm-i cihiin-muta' irsal olınub, etbii'-u-eşyii'ı-yle sefer-i ~afere~ere
da'vet olupdururdı. OLdabi ferm.an-ı 'iili-şan-ı sultaniye eiin-u-dilden
inJş.ıyad idüb, eeyş-i eerrarmun işe yararın ürüh, encad-ı ecnadın
inti~iid idiib, divan-ı Süleyman-ı zamanda lii'iJş.piş-keşler Jş.aydm Jş.ayurub,
yarag-u-yasagı-yle !:ıazır olub, Padişah-ı 'iilem-penahun maJş.dem-i
mükerremle J5,:araman diyarını teşrif itmesine na?-ır olub-tururdı. VaJş.t-i
ma'hiid-u-zaman-ı m.ev'üd iricek, bizmet kemerin miyan-ı eana Jş.uşanub
yola girdi; !:ıazret-i IJudavendiğar Larende kenarındaki şa!:ırada
Jş.onub otururken, geldi irdi.
İrdi eeyş-i bai).r-cüş-ı Türkınan
Oldı kiş-i çar!) pür-tir-ü-keman
Ol gün ki mcııkür serdar-ı karnkaruo ordu-yı gerdiin~miıialc geleeegin
işitdiler, emr oldı, ümcra-yı 'i~iim ve vüzera-yı kiram. ikram-u-icIalle istiJş.bal
itdiler. Erkan-ı divan yanına düşüb, r"ayetle menziline getürdiIer;
nüzül-ü-ni'met gönderüb, merasim-i ziyafeti yerine yetürdiler. OL giee
maJş.ammda aram idüh, sc}.ıer-gahdan divan-ı Sultiin-ı eihiin-penaha
!:ıazır oldı, ve gün gibi asitan-ı asiimiin-nişanında baş urdı. OL~ıll-i Yezdanua'
ki tall-ı ii).sanı maye-i 'umman-ı keremdür, paye-i serir-i kürsina~irinde
saye gibi zemin-büs idüb, piş-keşin 'arz idinee !Urdı.
Piş-kcş evşafmı heyan eyler.
227

228 AHMET UCUR
Ber~-taz-u-ra'd-avaz taziler, ki nişib-ü-firiiza ~aza-yı mahtüm ve
du'a-yı ma?-lüm gibi iner ve çı~aı'dı; na'l-i ateş.fi"l ve l:ıamle-i şarşar-e~erle
başdugı yerün cigerin (16a) ya~ar, ve !o~ınsa Sedd-i İskenderi yı~ardı.
Aya~ları vu elleri ~avs ü tir
I>.ulaJı;larıpeykan-ı ser-tiz-i sehm
Atılsaydı ardından irişmeye
Keman-ı gÜ1nandan çı~an sehnı-i "ehm
Küh-peyker-ü-~üküh-güster devele,I', hak gibi gıranseng ve kah
gibi sebük-hiz, ateş gibi germopey ve ab gibi nerm-rev, bad gibi tiz-dev-i
gerd-engiz.
Gerden çü keman u pay çün tir
Çün tir-ü-keman pey-eş cihiin-gir
Ba~ır-est çü meve-ü-kef bel' ared
Der germi-yi püye ebI' harcd
Piş-keşleri divan-ı Süleyman-ı zam.anda ~ayyiz-i ~abüle ve kendüsi
şeref-i mü~üle vuşiiI buldı; ve enva'-ı lş!Iİla'-1 şahiine ilc a~ran arasında
imtiyaz buIub, eşnaf-ı el!üf-ı husreviine ile em~al içinde ser-efraz oldi.
İcazet virilmelü olıeal):, J;ıazret-i 13udavendigaı' pad~şahii.ne eem'iyet
eyleyülı, müsaferet itdi;anufi Qa~~ında olan 'inayet-i bi-nihayetinün
a~arın İ?,har eyleyüb, şoJ:ıbete ~agırdı ve muşal:ıabet itdi. Bir ueı.dönmez
şal:ırii-yı hurrem-fcz~da eve-i gerdüna beraber çetr-i hümayüni-vül.J.a~ani
~uruldı; altmda bisat-I neşiit bas! olub, Sultan-ı zaman-içün
serir-i iisümiin-na?-ir-i süleymani uruldı.
Çetr-i sefid amede çarlı-ı ümid
Beyza-ı İslam ez-ü rü-sefid .
Şekl-i vey ez farJı;-1Şch-i kamyiib
Pare-i nuri hem ez an Mitab
Altun üsküflülerIe meclis nergis tolub, gülzar-ı bahiir gibi mivan-ı
ha~ün-ı hfunayün zeyn olub, Tae-dar-ı firüz-hal)t gül gibi fiıüze ~al.J.ta
.geçdi oturdı; serv (-ü. çinar) gihi zeberdest serdarlar şaff-şaff olub,
l5:arşusında ayağın !urdı. Kenar-ı serir-İ gerdün-na?-irde 'Alii'ü 'd-Devle
Bege yer ta'yin olındı; mah-ı nev gibi Şah-ı asüman.hargiih na?-arında
geldi, çök urdı. ~efa'is-i c!' imenün enva'ı ve letta'if-i eşribenün eşnafı
terkib-ü-tertib olınmışdı. Bisat-I süleymani ü:r.erine simiit-I sul!iini döşendi.
OLziyiifet-içiin ı,ıazır olan ni'met-i bi-nihayet şol ~adar viifirdi ki,
yinmegle ahir olınadı; dökildi l5:aldl; ol yerün Türk-ü-Türkmanı taşımadan
üşendi. Zerrin-ü-simin evani ile gülzar-ı cihan pür-neıgis-ü-z~nha~
oldı; fagfüri çiniler. ve altun-gümüş sinilerle sofra-ı zemin toldı.

KDIAL PAŞA-ZADE'IVİ:'! VIII, DEFTERt 229
Sofra-ı asüman-hisat-ı zemin
Oldı pür-\ıün-ı taze vü rengin
Çün ta'am-ı cennet-ta.'nunda Da~if yemekler yindi, ve ScIsehil-Ie~~etlü
latif şerhetler, ki sehil olmışdı, içildi, ol maşlal,ıat tamam old!. IJöş-cIl}.an-u-şirin-zehan
eari lş.ariler kelam-ı Biiriden bir ~aç ayet-i ıniskiyctü
IJitamla şol:ıheti itmam itdiler, 'Alii 'ü 'd-Devle Beg meclisden !Urıca~,
zemin-büs idüb baş urıea~, şahane lihilslardan ar~asma lıil'at-i ~emin
. virüb, öiiine bal}.ri~otasla esh-i zerrin çekdiler, Müretteh sa 'ir ümeraya
dabi mü~zehheb camcIer Yİrildi, (16b) ve yerlerine gitdiler.
I:Iazret-i şal}.ib-Ipran Sultan Ceme resül
irsal idüh, eadde-i inlş.ıyada da'vet
itdügini; ferman-ı vaeibü'l-iııı.ti~iile
ita'at eylemeyüb, ülü'l-emrüii huyrugma
mubalcfet itdügini heyan eyler.
'Ala'ü 'd-Devle Bege destür virilüb, sürürla vilayetine gitdükden
şoiira, l).azret-i tIudavendigar ol diyarda bir lş.açgün oturag idüb turdı;
Sultan Ceme, ki l)adem-ü-~.aşeminiiii varı-yle' varub IS:ara Taşa baş
şo~mışdı, resül gönderiib, eadde-i ita'ate da'vet itmek yaragm gördi.
Mevlana 'Ala 'cddini, ki I:ıarem-i kerem-peniih-ı Padişiih-ı -biliifetdestgalıda
imam-ı 'a~iinü'ş-şiindı, feşiil.ıat-i keIamla SaJ:ıban-ı zaman
ve taliiJpt-i lisan ve ~elii~at-i beyiinla müşarün ileyhi bi-'l-benandı,
fatır-ı iimera-yı 'i~am Ye şadr-ı küberii-yı kira ın Babşayiş Aga-ogIı ilyas
Bege, ki babşiş-i ilahi ilc lş.ulüb-ı nasuii ma~büIi-ydi, lş.oşub, risiilet
l)izmetine ta'yin itdi. Me~kür sefir-i rüşen-zamir Sultan Cemüii bi~metine
vuşül bulub, veeh-i ma'lş.ül üzerine sefaret maşlal.ıatinüii itmamında
ihtimam idüb, ol malı:ama mülaCim ketim ne ise didi, işitdi. Emma
ebvab-ı ışgayı mesamjr-i bizliinla meslüd, ve etnab-ı mubalefeti evtad-ı
'işyanla meşdüd buldı. Gördi ki, pend südmend degül, ve mii'ale'r-resüli
ille'l-belag diyüb, döndi gitdi.
Kişinüii sürçieek babtı ayagı
işitmez niişlJ:ıuiisözin ~ulagı
Sultan-ı cihan-sitan gördi ki, düşmen-i bed-güman döst sözin işitmez;
didükIeıi kar fcIal:ıı itmez ve gösterdükleri ralı şala~ıa gitmez. Mul)a~~alı:
bildi ki, ışlal:ıa lş.abil degül; şull:ıa rızası yo~, şalal:ıa ma 'il degüı.
Zal;ımet-i bi-fa'ide-st (an) vesme bel' ebrü-yı kül'
Çeşm-i a'mayı tütiya bina lı:ılmaz; güş-ı ker dem-i efsün-gerIe açılmaz,
diyüb,a~dam-ı ilı:dam üzerine !Urdı, Ye baş baş beglere ve serdarIara
buyurdı. Cüyüş-ı iilıen-püş-u-ateş-paşı yürüdüb, yerüii yüzunde yeşeren

230 AHMET UGI;R
sebzeleri ~uruuub, Taş İçine ~ol-~ol yürüdilcI'; I.ıarbe-gir dilirleri ve
nize-uar çapük-süvarları ~araf ~araf göndürüb, gül-gün bayıal.darla ol
kühsarı lalezara döndürüp, dircfş-i iiteş.dirabşuii ni~iibı-yle 'arüs-ı aritahuii
yüzin bürüdiler. Ber~ gibi tiz-taz gaziler, hindükleri biid.l).iz taziler,
Çü ber seng südi süm-i seng-reng
Be-ferseng refti .
yolun ~aşın yüii gibi ditdiler, taguii bagrını pür-dağ itdiler. Esb-i ii~ergüşesp-J.ıam.le-vü-bad-reftiiruii
ayağındagı na'l-i ateş-haruii şeran-yle
sine-i kühsiir ~ap-~ara yandı: gıriv~ küs-u-na~are ile ta);;.-ıiibnüs pürburüş
olub, şafir-i nefir ve şada-yı kerl'enayla tag-u-taş yan~ulandı.
O gavgadan yolu ii tagı vu taŞı
Uyanub uy~udan ~aldlUuı başı
Yeniçeri ve 'Azab pür-saz-u-seleb olub, alayların düzdiler; ~ara Taşun
içini ser-a-ser bağlayub,! av (ı 7a) süzer gibi süzdiler.
Sultiin Cem gördi ki, derya-yı bela m.eve urub, etraf-u-ekniifın aldı;
yer ~ara iken l,:açub denize girmezse gjrdab-ı girüdarda ~a1dı. Tabt-uküliihdan
geçüb, I)ayl-ü-sipiihı ~agltdı; rabt.u-büngahı döküb, bayme-vübargahı
terk itdi. Bagrı başı-yle ve gözi yaşı-yle mülk-i 'O~mandan
I,:uru haşı-yle çı~dı, ~ara Ta.şdan A~deiiize girdi; tal.ıt sabtlığı ve tae
aeısı-yle ciin-ı şirinin derya-yı şüra şalub, bar-u-büngahı herg-i küh gibi
havaya virdi. ı:aJ.ıt-i Cemi gem.i tabtasına degişüh, mülk-i J;(araw.anı
fülk-i ser-gerdana tehdil itdi. Bisiit-ı firan,maya şaluh, 'inan-ı ibtiyarı
havaya virdi ve geçdi, Rodosa gitdi. Küffar eline düşüh, nar-ı ğayret-i
'arla dutuşub, fülk-i ıararın girdah-ı l,ıayret aldı. Bu yaiiada vilayet-üdiyiir
gül-i bi-har olub, Şehriyar-ı kamkarun ~abza-ı i~tidarında ~aldı.
Kuli'lltihümme, Mtilike'l-mülki, tü'ti'l-mülke men teşü'ü ve tenzi'u'l.
mülke mimen teşti'ü.
Yeki-rü seza var-ı taht üferid
Yeki-rü çünin şür-haht iiferid
Bir zaman Rodos içinde mal.ıbüs gibi turd!; anda ~urmagla derdine
derman yol,: gürdi. Oradan Firence niiJ:ı.iyetine ril.ılet itdi; anda dabi
!Urarn.ayub, i~lim-i Rime gitdi. l;Iararet-i l,ıasret-i diyarla nar gibi tef-ütab
tolub, 'müddet-i medid-ü-'ahd-i ba'id eeza 'iı'de sa 'ir olub, ab gibi
bi~arar oldı. Her ne raha ki 'ubür itdi, na-gah ayağı çah-ı ~übüra geçdi.
Her ne devl,ıaya ki el şundı, hiir-ı nevl.ıa-yla zar-u-dil-figilr oldı. ijadew.-ü-I.ıaşemi,
etba'-u-eşya'ı tagıluh, yanından gitdi. AŞJ.ı'ilbinuii.ve
al.ıbahınuii kimi öldi, kiminün eanına yitdi, ğurlJet zal.unetine düyemeyüh,
muşal.ıahetinden feragat itdi.

KE"IAL PA~A-L\DE''iti\ Viii. DEFTERİ 231
Me-hiidii hiç les-ra tengi-yi I.ıal
Ki saye-ş niz bü-grized zi-dünbal
Madaroki kendü ~ayd-i hayatda idi, şayd-ı canı dam-ı ka 'inatda idi,
her ne roa~aroda olsa Sul!an-ı cihanun i!,ısan-ı bi-imtinanından sal-besal
~ır~ bin efrenei filiiri işal olurdı; mühimmat maşla!,ıati ol malla müheyya-vu-müretteh
01u1, esbab-ı ma'işeti ol in'am.la inti?-am bulurdı.
On iki yıl tamam l.ıal-i bed-fercamı bu minval üzerine gitdi; ta'rib-i
hieretün !O~Uzyüzinde müddet-i eyyam-ı 'ömri nihayetine yitdi. Cay-ı
guriirdan sara y-ı süriira ri!,ılet idüb, il gün refahiyet !Oldı ve ehl-u vilaye't
!,ıuziir buldı. Fevti sebeb-i inti?-am-ı al.ıval-i Beni _~dem olmagın, mevtine
'''ayn-i ni?-am-ı 'alem" ta 'ri!) oldı. Meyyitini getürüb, Burusada ecdad-ı
emcadınun 15.abrleri Ij.urbinde defn itdiler. Ceridc-i cyyamdan nam.-unişanı
mal,ıv olub gitdi; IJaşş-u-'anun dasitanm unutdılar.
Anun dabi zaman bak itdi cam.ın
Anun dabi zemin çak itdi hamm
Oguz ijan adlu bir oğlancıgı olmışdı, heniiz gtası !,ıayatda iken ölmişdi.
DIaluh, eviin-ı bÜliiga yitmemişdi. Belki ağzından süd 15.obusl
dabi gitmemişdi. Kendüden şoiira diyiir-ı Mışrda (lih) bir 15.lz1Ij.aldı.
I.Iazret-i Hudavcndigar getürüp, ri' ayet eyledi. Etba'-u-eşya'ına I).allü
!;ıaline münasib menaşıh virüb, her birine lıimmet-ü-'inayet eyledi.
~araman Oğlı J5.-asımBcg şi'ar-ı i!a'ati
i?-hiir itdügini, ferman-ı vaeibü 'I-i'tibarı
giiş-ı hiiş ve iliCanla işitdügini h~yan eyler.
Sul~an Cem denize girieek ~~.raman Oğlı ~asım Beg kenar-ı kiihsarda
yalınuz ~aldı; e!riifından leşker-i düşmen-şikiir iricek sefine-i
J.cararını girdiih-ı !,ıayret aldı. Na-çar olıcak, asitan-ı ijiiJ.can-1 eihan-sitana
resiil gönderüb, suçın diledi; ol rii-siyah günahından istigfar eyledi.
Sul!an-ı bata-piiş-u-'a!a-bahşanuIı mücrim J.culın gerek iHdürsün gerek
J.covsun diyü lisan-ı ı?-tırarla i'ti~ar eyledi.
Çü burşid-i şubl.ı ez pey-i ietiliar
Be-tiğ-u-kefen amed ez kiihsar
Me'm.iil-ü-mes 'iili Sultan-ı kerimü'ş-şan-u-'a~imü iJ..ısiina 'arz ohcaJ.c,kendüye
ve etba'-u-eşya'ına ı.ıaşem-i tıışmınun siham-ı IJiin-aşamından
ve sinan-ı ciin-sitanından eman virdi. Emma ol bed-lJ.iiy-u-dü-riiyl
tig gibi yüzine getürmeyüb, tir-i pertab gibi kenara atdı. Ser-I,ıadd.i
kişver-i ~aramanda hir barahe yer ta'yin itdi. Biun-ı şiim gibi vardı, ol
viraneye girdi.

232. AHMET vGrm
Der ij,n merz-i şüm-ı nigün-!)ancdan
Dihi büd viran u hüm-aşiyiin
Bedü dad haz gerded zi rah
Bcred can zi tig-u-sinan-ı sipah
Çün Sul~an Cemüii badem-ü-J.ıaşemi tiimmiir olub, kendüsi diyar-ı
Rümda ariim iderneyüh, 'arından dönüb, Şiima dahi gidemeyüh çı~dı,
Firengistiina gitdi. şaJ,ıib-i bed-fercam ve muşii~ib-i nekhet-encamı
~araman Oğlı ~iisıll'. Beg serkeşligi .lı:oyub, asitiin-ı i1ii'1ı,tebaş indürdi
ve tıiz;mete iltiziim itdi. ol ateş-i [itne kendüyi deryaya virmegle şerer-i
şerri muntafi oldı; bu miidde-i fesiid şüret-i inlpyiida girmegle e~er-j
zararı müntefi oldı. Taş İlinüii sa 'ir serkeşleri dabi, lav'an ev rev'an,
asitiin-ı biz;mete baş indirdiler ve tav\i:-ı ip.'atc boyun virdiler. Ba'zı
iradet-ü-ibtiyiirla, ha'zı kcrahet-ü-ıztırarla ~abza-ı mutava'atc ve heyza-ı
mütaba'a.te girdiler. .
I:Iazret-i IJudiivendigiir Taş İlinüii, ki giiyet-i menii'at ve nihiiyet-i
1.18şanetlema'ruüf-u-meyşüf diyardur, içinde Mare adı-yle iştihiir bulan
!:Iişan 'imaret eylemege i~diim. idüb, bir az müddet ol ma~iimda ariim
eyledi; leşker-i düşmen-şikeri mez;kür kişverüii mecma'-ı fesiid ve men"
ha'-ı 'inad olmağla meşhür olan kenarların tiimmiir idüh, Varsa~ l.ıaramileri
~anda varsa ~ayde çeküh, ol bed-fereamlan şayd-ü-şikiir idüb,
işlerin tamam eyledi.
Ateş-i fitneyi söyündürdi
Müfsidüii bağrını göyündürdi
Oradan, ~ahir-ü-:ı:iihir, devletle döndi geldi, İç İle girdi. Düstür-ı
mu~arrer üzerine begleri (lSa) !)il'atlayub, leşkere destür virdi. Ümera-yı
şa!:ıib-liviiyı J.ııf:ı:-ımesiilik ve zabt-ı memalik maşlal.ıati-çün yerlü yerine
gönderdi; kendüsi vüzerii-yı rüşen-riiyla 'inan-ı 'azim.ed müsta~arr-ı serir-i
saltanat tarafına döndürdi. ~udüm-ı rn.übareki-yle diirü 'lomülkoi
Rümuii, ki gurre-i emii.kin-i 'iilem ve sürre-i mesiikin-i Beni Ademdür,
sürı sürür-u-!:ıubür toldı. Bu va~i'a, ki meyii~ı'ında ta~rir-ü-ta!:ırir
olindı, I:Iazret-i risiiletüii hiereti ta 'ribinüii sekiz yüz seksen yedi senesinde
vu~ü'-u-şüyü' buldı.
Me?ikür senenüii ~iihürında İskender Paşaya, ki cür'et-ü-celiidetle
meşhür olan şaH-der serverlerdendi, sefer-i mu~afferde itdügi b-iz;metler
ma~bül-ü-meşkür oluh, Anatolı beglerbegiligi virildi. Şir-i jiyiin-ı neyistan-ı
şeeii'at, behr-i beyan-ı beyaban-ı mehiibet Siniin Paşaya, ki siibı~ii
mezbür memiilikde melikü 'l-ümera idi, ~apudanh~ Yirilüb, beray-ı'
maşlal.ıat bir az müddet ma'hüd !)i?imetden aynldı. Anatoh mülkinde

KEMAL PAŞA-ZADE'Nİ1\" VIII, DEFTERİ 233
üm,ür-ı cüm.hür-ı enam silkoi inti~ama gcIüb, sünen-i sal~anat senen-i
isti~iimet-ü-nchc-i seliimet üzerinc cariolıca~, Rümili maşaliJ:ıin görmeg-içün
Sultan-ı İslam 'inan-ı ibtimamı meı;kür ma'müre tarafına şarf
itdi. Daru 'n-naşr-ı ~ostantinde, ki nad:rctü'l-'aşrdur, bır zaman aram
itdükden şoİira, ~aşr-i bihişt-ayininde, ki bal-i 'arüs-ı nazenin gibi ni-
'_ şane-i rüy-ı zemindür, sürürla .\:ıuzür idüb, gerd-i fütür-u-keder-i sefer
gitdükden şoilra, göçüb Edirne canibine gitdi.
Vardı ol şehre da!)ı "irdi şeref
Bclıre-i lut[ aldı andan her !araf
~udüm-ı meymünı-yle ol merzübümı ma'mür idüb, sayc-i hüroii-
yünı-yle ol tarafa şeref virdi. Hengam-ı şitayı ol ma~iimda geçürüp,
saray-ı 'arş-iisaya, ki şehnişininc çarb-ı berin kem-payedür, girdi. Letii'if-i
in'am-ı şamili ve il,ısan-ı kamili tava 'if-i emire ve fa~ire, celile ve
zelile sebil olub,se~ıii.b-ı nevalinden erviin olan ab-ı zülal-i eCZali, ki
selsebil-i ciniin gibi hi-imtiniindur, kiim-ı bava~ş-u-'avanuna İrüb, ka[fe-i
enama 'amın oldı. Envar-ı ıiyaset-i balıiresi-yle etrii.f-u-ekniif-ı
memiılikden deyeür-ı şerr~ü-şür za'il vıe ~alam-ı ~ulm-ü-sitem muzmal;ıil
olub, a~ar-ı siyiiset-i ~ahiresi-yle mesalik-i pür-mehiilik emn-ü-üemiin
tolub, mu~im-ü-müsiifir deşt-ü-derde, balır-ü-berde l,lUzür-ı tam bulaı.
Cihiinda fitneden ~almadı a~iir
Güzeller gamzesinde var ise var
IJata d;düın irelden 'ahd-i Sultan
Düşinde fitne görmez çeşm-i büban
Gedik A1.ımed Paşa bezm-i sürül'da bamr-i gurürla
mesrür iken emri abiI' oldugını, sa~i-yi devran-ı
bi-mihr elinden peymane-i 'ömri zehr-i ~alır-i
dehr ile ~oldugını beyan eyler.
Gedik A1.ımed P".şa, ki şeca'at-ü-celiidetle mevşüf, şehamet-ü-şarametle
ma'rüf olan dilir-u-şül.ıib-tedbir serdarlaruii biri-yidi, hengiim-ı
neberd olsa dürüst merd idi, emma şaffra-yı J:ıiddete boyanmış şir-i zerd
idi. Dürüşt-büy-u-türüş-rüy, kendözi baş;n, sözi iri-yidi. ŞiI' gibi (18b)
her zamanda alnı pür-çindi; müjganı sehm-i bışm, e'hrüsı leman-ı kindi.
Çü ehrü keman diişt da'im be-zih
Cebin-eş girih-ber-girih çün zirih
Çü süsen heme lig büd u zeban
:Ki ha-Hg hüd-eş zebiin der miyan
Gerçi şemşir-i cihan-girle nice yerler müsaguar itmiş, leşker tedbirinde
bi-na~ir sipehsalar idi, emma dimilg-ı pür.fesiidı bad-ı gurfula tolmışdı,

234 AHMET UGUH
ser-i biosamanında serkeşlik heyiisı var idi. Sultiin-ı cihanun l.lUzünnda
küstiibane ibram.lar iderdi; itmam-ı mehamm.-i meriimında .\:ıaddinden
taşra i~dp.m.ıar iderdi. Ni?-am-ı mcmlekete, ki Padişah-ı biIMet-penahUD
al.ıkiim.-ı saltanatde istibdiid-u.isti~laline menüt-u-merbütdur,
anun eyyam-ı he~?sınuii imtidadı-yle ibtilal iJ.ıtimal~ olmagın, şart-I
fart-ı i.\:ıtiyat ri'iiyet oluh, miidde-i fesadun izaıesine ihtiw.am olındı.
Mezhür mal.ı~ür-ı miiteva~~a'un def'i-çün mezbürbed-giim.anun kenar-ı
asit an-ı biı;ınet-i Sultandan, helki miyan-ı meydiin-ı eihandan ref'ine
ınev~\ifdı. Lii-eerem, mu~tazii-yı riiy-ı vüzera-yı pür-.\:ıazm ve ümera-yı
üli'l.'azmle 'aınel ~ılınub, zarar-ı 'anım.1 def' içün zarar-ı biişşa iltizam
o~ındı. Bir giee Cemşid-i Nahid-hezm, bürşid-i 'Utiirid-l.ıazm, vüzerii-yı
kiriimı ve ümera-yı 'i~amı sariiy-ı sclvet-feziiyına da'vet jdüh, şol,ı.bet
itdi. ol mecIis-i başşda, Zühre-mutrib mah-ra~~aşdı, begler yediler
ye içdiler. lJil'atlanub destür oldı, her hiri sürürla turdı, maJı:iimına gitdi.
Me~kür desturi taşra çı~ıea~, m.ekanına gitme ge koyu-virmediler. Ferman-ı
Sultam yerine getürüb, işin bitürdiler ve ~aydin yitürdiler. Sa~i-yi
eccl pe:ymane-i 'ömrinde ba~i ~alan biideyi eline şunub, şürii.\:ıi gihi
bogazın şlJı.:dl;desti gihi ~oIını lUtdılar, ve bum gihi agzını mu].ıkem yumdılar,
mcycüş gibi canı hurmndan çı~dı.
Giriftend .\:ıal~-eş şüra.\:ıi-nişan
Ki bün-ı dil ez dide-eş şüd rey vn
Zikr olan al,ı.valsene-i seba' ve semanin ve semiine-m.i'e Şevvalinde
YiiJı.:ı'olub, /,>utile Ab,med Paşa ta'rib oldl. Evveli hu vecWe olmayla
alıiri Imraya irüb, emri temam olmayla ~ulüh-i Ülneraya mehiibet-i sal.
tanat toldl. J:lamza Beg-oglı MUHarfa Paşaya, ki mc~kür ma.\ı:hürun
ihraroJ-yle ve ilzamı-yle m.a'zül-ü-mabı;ül-ü-ına~tül olmışdı, itdügin
buldl.
İle itdügini unutma yoldaş
BuIınur her işe elbette padaş
Cihan-ı münta~ım ger ir ü ger giç
~onı az kimsede kimse l.ıa~~ını hiç
Ol .kine-eüy-I tünd-lıüy-ı türüş-rüy, ferman-ı vaeibü 'l-ittiba'-ı
Sultan-ı eihan-mutii'a ~aıanıanogIı ~iisıın Begün ü:;ı;erinegidieek, me~kül'
destürı, ki aralarında lıuşümet-i 'a~ime gayetde ve 'adavet.i ~adime
nihiiyetde idi, Yeni İ:fişarda .\:ıabsitdürüb gitmişdi. Sultiin Cem tekrar
IJurüe idieek, kendü :;ı;iyiidei'tibiir bulub, ~irve-i i~tidara 'urüe idicek,
şafii-yı lJ.iitırla bi~m.et itmesini, i~dam-u-ihtimiimına menüt-u-merhü!
olan maıjla],ı.atiiii bitmesini, lJ.aşmınuii ıneşreb-i .\:ıayatı mükedder olub
ortadan gitmesine ta'li~ itmişdi. ı~tiza-yı .\:ıal ve istid'ii-yı ma.\ı:am

KEMAL PAŞ~\.Z.\DE'';"1:\' VIII. DEFTER1 235
zarüreti, (ı9a) ei-zarül'atu /tübı~ıu' l-maQ,:;ürüt ruhşati-ylc, icab olman
mal~ı;iir-ı meı;küra rıza-vu-irtikab lazım olb dururdı. ol bed-rayuii
hevasma tabi' olub, itmam-ı meramma iltizam oImmışdı: Emma 1)usrev-i
Behram-inti~amuii feza-yı saray-ı ~albi gerd-i kederle tolubdururdı.
Oldıki, zaman el virieek, ol serkeş-i ateş-fi'ali paymal idüb, bünyan-ı
eyvan-ı vüeiidini viran eyledi. Boynma ecd zihinüii girihin Lıragub,
ean-ı bed-gÜInanını keman-ı kinden atılan sihiim-ı inti~ama nişan eyledi.
Bu l].adi~e-i garibe dabi I.ıavadi~-i 'aeibedendür ki, Sul~im-ı eıhansiiz-u-'adiı-siizuii
dilsüzi, ki Gedük Al].nıed anun elinde boguldı, ~atelte
~utilte ve-se-yu~telii ~ütilüke I.ıadisi mu~tazasmea, hir iki ~ulı elinde, ki
meııkür ma~tülün şonmdan almışdı, yog oldı.
Küşti tu vu küştend tu-ra v-an ki tu-ra küşt
Hem-küşte şüd ez gerdiş-i eyyam scr-eneiim
Bürdi tu vu bürdend tu-ra v-an ki tü-ra Lürd
Bürdend ez-ii l].aşıl-ı eyyiim be-na-kam
Sul~an-ı eilıan ve Süleyman-ı zaman ~ikr olan vezir-i bed-fi'iili
.nişan-ı tir-i tedbir idieek, yerini mes'üd-fal-ü-maJ:ımüd-lıişal Davud
Paşa-yı Aşaf-ray-ı şaff-iiraya la 'ik-u-erziini gördi; Rümili beglerhegisi
iken mesned-i şadarete çı~arub, eyvan-ı divan-ı Keyvan-mekiinda desgah-ı
vezarete geçürdi, ve üzerine siiye-ban-ı 'izzet-ü-i'twarı ve şevket-üi~tidarı
kurdı. Etraf-u-ekniif-ı vilayet-i 'Osmiini ol küh-şkiiiihun mehabeti-yle
toldı; AI.ımed Paşanun gedügin tiltub, Ye'eiıe-ı fitne seyline
Sedd.i İskender oldı.
Olub Sedd-i İskenderi ol sipehbed
Yolm fitne Ye 'eüemun kıldı münsedd
Gedük AI.ımed Paşa I.ıarim-, kerim-i 'a~imü 'ş-şiin-ı 'Osmaninün
kadim biı;metkiiılarmdan idi. Sultan Mmad 1)an zamanından kalmışdı;
emmii Sultiin Mul.ıammed IJiinun dev l'an-ı bilafetinde keman-ı ietihiidla
tir-i muriidı atub, meydan-ı cihanda menzil almışdı. Biraz müddet Rüm
vilayetinde beglerbegi oldı, ve l.ıayli zamiin Anatoh memleketinde emirü
'I.ÜInerahk itdi. Şoiira divan-ı asiiman-na?-ir-i süleymanide vezir-i
şiil.ıib-şadr olub, eyvan-ı kadrinün ueı eve-ı 'izzet-ü-i'tibara yitdi. Ma~biil-i
loıairet iken !inetinde meebül olan bahatiet uemdan ma'zül-ü-mab-
~ül olub, magzüb-u-menküh oldı. Tiili'-i menloıüs ve halıt-ııiıenküsla
maşl}üb olub, bir zaman zindanda mal}büs oldukdan şoiira gull.ü-?;ii11den
baliiş buldı. Rüvatun tiikiltmdan men~üldur ki, me?;kiir sipehlled-i
ser-amed Kefe seferinden mu~affer-ü-manşür döndükde, loıazret-i şal,ıib-

236
AHMET UGllH
li-ıriin Sulıan Mul;ıammed !Jiinun l;ıuzür-ı pür-l}.ubürına girüb, m",~am-ı
zeroin-b'üsda baş urub yükündükde,.simiisında 'alamet-i kibr-ü-lJod-bin-
lik hüveydii olınış: maQ.iiyilinde nalJvet-ü-!)uyla peyda olmış.
Der tengnay-ı l,ıayret-em ez nalJvet-i ra~ib
Ya Rab me-bad im ki geda mu'teber şp-ved
Çün Şp-hriyar-ı magfür serdar-ı me~kürdan a~iir-ı mezbürı müşahede itmiş,
!)i~metinde I.ıazırve evza'-u-eıvara na:pr olan J.ıavii~~unba'zına eyit-
miş:
"Hcl' zamanda muriidum oldur ki,' buserkeş-i bednijiid-ı ateş-ni-
hadı ayağa düşürüb, paymal idem. Emnıa ben didügiim olmaz. Göresin
gene yoldaşları üzerine baş olur, çl~a-geIür. Saye gibi yere çalmağ istedükçe,
güneş gibi semaya ağar. }5:uvvet-i ıali'i-yle a~ran-u-em~a1 rasında
ser"cfraz-u-mümtazdur. Her ne diyara göndersem, yanar od gibi ya~avartlr,
yıl):a-gelür".
IJiriib-ı müsteı-ı ŞehriyaN kiim-kiirla müşerref olan, afitiib-ı
iJı;.balün iltifiitı-yle su 'ale meeal bulan mıi.şal;ıib-i şaJ:ı.ib-i'tibiir istigrab
yüzinden mezbür keliimun vcelıini istisar itmiş. ol. ~uds-mal):iim, ki
I.ıads-i şa 'ibden nışab-ı tiirnmı var idi, eevab-ı şavab virüb, eyitmiş:
"Selıipn-i'i?

KEMAL PAŞA-ZADE'NİN VIII. DEFTERt 237
Çünan revna~-ı deyr ez-ü bel' şikest
Ki püt niz der deyr şiiret ne-best
Çün Seınendre sancagı, ki yaği-yi bed-kişüii ceyş-i Ye'cüc-hücümınuii
lJ.urüc idecek ueıdur, ol yaz.u-~ş nar-ı karzarla 'ayş iden semendere
virildi; aheng-i ceng olıea~, naın-u-neng içün ölenler kimse ~ullugın~
gönder gibi baş indürmeyüb, ~ılıeı-yle dirilen dilaverler her
~anda var ise yanına dirildi. Kenar-ı eiiybar-ı derya-kirdar-ı Tuna şarşar-ı
l~amle ve ateş-biz çapük-süvar gazilerüii ser-tiz nizeleri-yle neyistana
döndi; ol yazılarda bayl-i eerrarUD türk-ü-tazı-yle leyl-ü-nehar
~opan gubar-ı karzar ve gerd-i neberdle ayine-i tiibdar-ı ab tondı. Şimşir-i
ateş-b ar-ı gaza ilc küffii-run diyarı ~a1madı yandı; deşne-i teşne-lebü-iiteşin-ciger
'adü-yı kine-ciiyun ~anına ~andı.
SaJ.ı.ib-~ıriin-ı cihan, Mibal-ogullarını
~ara Boğdan diyarına a~na gönderdügini;
ol ser-iiıned.i em~al olan serdarlar, I]ayl-i
seyl-reftarla darü 'loküfrün altını
üstine döndürdügini beyan eyler.
l:Iazret-i lIudiivendigar, Sul~an Cemüii ref'i ve ~asım (20a) BegÜii
def'i tcdbirinde iken, devletle diyaroı ~aramana çı~ub, ol vilayet
serkeşlel'inün tesbirinde iken, ~ara Boğdan bcgi 'ii~ olub, Efla~ voy.vodasın,
ki Sul~iin MuJ.ı.ammed IJiinuii naşbı-yle manşiib olmışdı, şıyub,
leşkerin tagıtdı; i~limini, ki ~adimü'l-eyyamdan darü'l-İslama mensüb
olı-gelmişdi, yı~ub ya~ub giiret idüb, ol viliiyete bayli b-asaret itdi.
Padişah-ı bilafet-destgah me?;kür maşlaJ:ıatden feriigat hulıca~, ve sa'adetle
diirü's-sal~anate gelüb, ~ariir ~utub, mu~im olıea~, mezbiir voyvoda
dergiih-ı 'iilem-peniiha iidem gönderüb, ta~allÜ1'n ~ıldı. Çün iifitab-ı
aSÜ1'n-iin-cenab-ısa'adet-naşib-ü-'adiilet-nışab ~ara Bogdan melikinüii
tugyiinın, gurür-ı nefs-i pür-şürürla 'işyiina taşaddisin, ol tiigi-yi biiginüii
'ii~ olub mü1k-i Efla~a ta'addisin bildi, MilJ.al-oglı 'Ali Bege ve
~arındaşı İskender Bege, ki her giih bayl-ü-sipii-1ıla aheng.i cenge I.ıazıru-na~ırdılar,
atları CYCl'lenmiş,lplıçları ~uşanılınış, yayları ~urılmı~dı,
birisi l:Iayder-i ~ani-yi zamiin idi ve birisi Gazanfer-i neyistan-ı me)'diindı,
ne bir oca~da anun gibi yanar od urılnıışdı ve ne bir elde bunuii gibi
yalıii Jı:ılıçgörilmişdi.
tkisi dabi şaff-der-i namdar
Biri Rüstem ü biri İsfendiyiir
Rümilinün, ki hava-yı gazada perviiz uran şehbazlaruii yuvasıdur, ol
biimda togan oglanlaruii vega yazısı bazı ~uraeaJı: ovasıdur, dinç a~n-

238 AHMET UGUR
eısını ~oşub, ~ikr olan serdarları ~ara Bogdan diyarınairsal ~ıldı. OL
bayl-i cerrar seyl-i kühsar gibi aJi;.ub, hiiri~a-ı sinan-ı ~a'i~a-kirdarla
dar-ı küffarı yı~ub ya~ub, esb-i bad-reftarla sipah-ı ?-afer-penah düşmen-i
baksar-ı rü.siyiihuii diyal'ın barab-u-yehab, birnıen-i mülkin
payınal ~ıldı. Tazilerle yazılarda türk-ü-taz iden Türklerüii ~ızıl börkinden
~ara Boğd:m şa~raları lalezara döndi; sinan-ı ciin-sitan ve I.ıüsam-ı
bün-aşamla taşı ve toprağı la'l.i Bedabşan ve berg-i erguvan gihi
~ana yundı. tIün-ı küffara teşne ()l~ı.ngazilerüİ! destindeki deşne-i tühdaıla,
ki ateş-nilı-i nar-ı karzardur, I)irmen-i düşmen-i bed-kirdar yandı;
şİnışir-i ahdarla ol yaği-yi haainün oeagı söyündi, ve diyarınuii bagıvu-ragı
~ararub, deşt-ü-derde aJi;.anırmağı ~ana boyandı.
Oldı gerd-i neberdgökde seJ.ıiih
Yerde seylab oldı bün-ı nab
~opdı haşına kafirüii toğan
Oldı şİmşiI' her~ u ~an baran
Bostan-u-bagın ~a.ra yir idüb, oglın ve uşagın dutub, esir idüb, bednihad
bory

KE:\IAL PAŞA.ZADE'NtN VIII. DEFTER! 239
I:Iazret-i Padişah-ı biliifet-penahUİi dergah-ı ii.sÜlnan-iştihiihına
pey am-ı fetl:ıi ve baber-i ?-aferi i')an-u-i'lii.m itdiler; eenah-ı kanı-yab-ı
Sul!an-ı cihandan il.ısan-ı hi-keran görüb, ol afitab-menziletden bi!ab-ı
m.üste!ab-ı taJ:ısin-ü-iiferini işitdiler. Me~kıir ğaza dabi nıezhlııir 'anı-ı
sürıir-encamui'i. şühıirında valp, oldı. ol sal-i ferru1J.-me'al-ü-ferl].undefal
envii'-ı fütül:ı.ı ciimi' oldı. SaJ:ıib-Ipran-1 'aş i' ol ~ış diirü 'n-naşr Edirnede
'işret-ü.'ayş idüb, oturdı; ~ii.nün-ı 'adaleti ierii eyleyüh, vilayetde
~ubn-u-hid'at ~omadı, götürdi. '
I:Iazret-i IJudavendigar devletle Sofya
na1).iyetine nehzat buyuruh, biyiinı-ı
i~ameti ol nı.a~iinıda ~urduglDI; heglerbegiler
'asker-i ?-afer-rehher-ü-nuşret-ş-i'iirla
varub, Tuna kenarında iki 1}.işiir-ıüstüyara
hÜlıyiid urdugını beyiin eyler.
Çün sene-i !jeman nev-baharı oldı, gene zemane al:ıviilii'tidal buldı.
Ab ki iihen şüde bıid ez sipihr
',4.hen-i li ab şüd ez tah-ı mihr
Cihiin-ı büJı;.alemıin kanıinla kül i)ana .beiizemişken, rebi'-i bedi'le gülşen-i
ciniina döndi; rüy-ı zemin 'arıis-ı niizenin gibi ii.raste-vü-piriiste
olub, köhne-pir-i zenıiine nev-eüvana döndi. Kenar-ı kişte.zar ter sebzelerle
!oldı; leh-i cüyhiirda i)ag-ısebz ~alıir oldı.
Geçürıniş idi bamsini zemane
Veli beiizerdi yüzi nev-eüvana
Henıiz olmışdı bag-ı sebzi peyda
Şu gibi l].addi şafi vü müeella
Mi'mar-ı rüzgaı bennii-yı ~uva-yı namiyeyi işledüb, bina-yı J.ıişar-ı
gülzarı, ki leşker-i ğaret-ger-i şita l].arab-u-yebiib itmişdi, tekr~r 'imaret
eyledi; diyarı kenarlarına çınar-u-şanevberden barıilar çeküb, nergis-ügülden
şeşper-ü-siperIc, sıisen-i terden 1).arbelerle içiııİ seraser !oldurub,
zinet eyledi.
Sul!an-ı zaman, şaJ.ıib-~lriin-1 eihan, vüzera-yı rüşen-ray ve iimera-yı
kar-iizmayuii irşadı-yle Mora (2Ia) Ova kenarında Belğrad civarında
olan J:ıişarIarı, ki elsine-i 'ibadda I>:.oyluşve Hirem diırı.egle iştihar
hulmışlardur, ol diyaruü mu1).afa~asl emrinde gayet mülıimın-ü-lazİııı
oldu~arı schebderi 'imaret olınma\ı;. buyurdı. Meı:;kıir ~al'a1arı merl:ııim-ü-magfür
Sul!an Mul.ıammed }jan ~ış seferinde Ungurus elinden
alub, i)arab itm,şdi; kafir evleriııi ağaçdan yapdul'1Hdı, ol seferde l~şker-i
~afer-e!ierüii tig-i ateş-barı-yle yanub, hi- 'lokülliye gitmiş di. J:laz-

240 AHMET DeVH
ret-i lJudiivendigar bu nevbetde hünyad-ı sengin ve divar-ı mctinle
abad olmaların vech gördi. I>:ıral-ıbcd-fi'iil 01 vaz'a razi olmayuh, niza'.
u-cidal itmek, ~a1'alar yapulu-tururken 'a~ün ictİma'la ge1üb ~Ital itmek
il;ıtimali var idi; zira, 01 l.ıişarlaruii diyarına her taş ki ~onurdı güya ki
Ungurus-ı mcnJ:ıüsuii haşına do~unur ve göbegine miJ:.ıto~unurdı.
Lii-cerem, yarag-u-yasagla leşker-i cerrar-ı ~afer-şi'iir-u.nuşret-
a~aruii iı,.zürına l:ıücct oldı; Anatolınuii ve R ümilinüii sipehsalürlarına
a1.ıkam-ı vacibü 'I.İmtiEal irsal olınub, da'vct old\' I:Iişarlarun hirisini
Anatoh beglcrbegisi İskender Paşa yapma~ buyunldı, birisini daui
Rümili beglerbegisi Mel;ımed Paşa 'inıaret enu oldı. Beglerc ve sipah-ı
kişver-penaha ula~lar gitdi; ya~.ında ve ıra~da olanlar sefer tıaberin
işitdi. Mi~aı-i 'ali-şan-ı yaeibü'l-i~'üna fi'Hıül imtiEal itdiler; yara~-
ların ve yasa~ların görüb, isti'caııe çı~dılar gitdiler.