25. Sayı - Hacibektaslilar

More documents

Recommendations

Info

SERÇEÞME HEİDELBERG ÜNİVERSİTESİ’NDE YAPILAN BİRİNCİ ULUSLARARASI ALEVİLİK SEMPOZYUMU Tarihte Alevi Ocaklarının Rolü ve Geleceği Almanya Alevi Birlikleri Federasyonu eski genel sekreteri Hasan Gazi Öğütçü Dede, Prof. Dr. Raoul Motika ve Dr. Robert Langer’in düzenlediği “Alevilerin Tarihine ve İnanç Dünyasına Yön Vermiş Ocak Düzeni ve Dedelik Kurumunun Tarihi, Kaynakları, Etnografyası ve Sosyolojisi” konulu Birinci Uluslararası Alevilik Sempozyumu, 1-2 Aralık tarihlerinde Almanya’nın Heidelberg Üniversitesi’nde yapıldı. Strasbourg Üniversitesi’nden Prof. Dr. Irénè Mélikoff ve Heidelberg Üniversitesi’nden Prof. Dr. Michael Ursinus’un himayesi altında toplanan sempozyumun birinci günü öğleden sonra AABF Dedeler Kurulu Başkanı Cafer Kaplan’ın okuduğu gülbeng ile başladı. Açılış töreninde Heidelberg Üniversitesi’nin Rektör Prof. Dr. Silke Leopold. Prof. Dr. Gregor Ahn, İslam Bilimcisi Prof. Dr. Michail Ursinus, Hamburg Üniversitesi Türkoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Raoul Motika, ve ABD’nin New York eyaletindeki Hofstra Üniversitesi’nden din tarihçisi ve sosyologu Prof. Dr. Markus Dressler konuşmalar yaptı. Ardından Faysal İlhan, Gürani Doğan ve Kemal Erarslan deyişler söyledi ve dede kızları Elmas Polat, Zeynep Sevim, Selver Çağlayan, Zehra Sevim, Zehra Çalışkan ve Ziynet Kutlu semah döndü. Recai Aksu Hasan Öğütçü konuşmasında sempozyumun amacının, Alevilerin tarihi, yazılı belgeleri ve tapınç törenleri üzerine uluslararası alanda yapılan araştırma ve incelemeleri kamuoyu ile paylaşmak olduğunu belirtti. Gelecekte Alevi ocakları ve tarihi üzerine daha geniş araştırmaları özendirmek istediklerini ifade ederek şunları söyledi: “Aleviliğin yazılı kaynaklara sahip olmadığı görüşü yanlış ve yanıltıcı. Anadolu’da köklü geleneğe sahip Şah İbrahim Veli ve Dede Kargın Ocaklarına ait tarihi belgelerin fotokopilerinin Heidelberg Üniversitesine verilmesi ile başlayan, geçtiğimiz yaz Heidelberg Üniversitesi ile Malatya bölgesinde yaptığımız alan araştırmasından sonra, Ocak ve Dedelik kurumu, Dedelere ait el yazmaları ve Ocakların geleceği üzerine aldığımız sempozyum kararını hayata geçirdik.” Kimler Katıldı İrene Melikoff’un sağlık nedenleriyle katılamadığı sempozyumun ikinci günü bildiri sunumlarına ayrılmıştı. Birinci oturuma İngiltere’nin Bristol Üniversitesi’nden Dr. David Shankland başkanlık etti. Bu oturumda New York’tan Prof. Marcus Dressler, “Çağdaş Dedelik: Uluslar arası Alevi Cemaatında Dinsel Otorite ve Ritüel Uzmanlığı”; Ankara’dan Hamza Aksüt, “Osmanlı Tarihinde Şah İbrahim Veli ve Dede Kargın Ocağı”; Londra’dan İsmail Kaygusuz, “Ocaklar Tarihinde Kutsal Bir Şahsiyet Olarak Hacı Bektaş Veli” konulu sunumları yaptı. İkinci oturumun başkanlığını Hollanda’nın Leiden Üniversitesi’nden Prof. Martin Van Bruinessen yaptı. Bu oturumda, Ankara’dan Dr. Mehmet Fuat Bozkurt, “Ocaklar ve Çeşitli Buyruk Gelenekleri’; Berlin’den Anke Otter-Beaujean, “Umuma Açık Kütüphanelerde Şeyh Safi Buyruğu Tarzında Metinler”; Heidelberg Üniversitesi öğretim görevlisi Johannes Zimmerman, “Osmanlı Ansiklopedi ve Lügatlerinde Alevi Ocak ve Dede Kavramları”; Heidelberg Üniversitesi’nden cand. phil. Janine Karolewski “Ocak, Dedeler ve Elyazmaları: Alevi Ayin-i Ceminin Yazımı ve Yayımı” konulu sunumlar yapıldı. Öğleden sonra yapılan üçüncü oturuma Heidelberg Üniversitesi’nden Dr. Robert Langer başkanlık etti. Bu oturumda İsviçre’nin Bern kentinden Dr. Hüseyin Ağuiçenoğlu, “Alevi Dedelerinin Dil ve Etnik Kimlik ve Aşiret Sisteminin Rolü”; Dr. David Shankland, “Batı ve Orta Anadolu’daki Dedelik”; Fransa’nın Lille kentinden Dr. Elise Massicard, “Cumhuriyet Döneminde Ulusoy Ocağı: Soya Dayanan Dinsel Otorite ve Dönümüş Çalışmaları” konulu sunumları yaptı. Dördüncü oturuma Prof. Markus Dressler başkanlık yaptı. Bu oturuma İstanbul’dan Dr. Ali Yaman, “Yakın Tarihte Ocak Sisteminin Gelişmesi”; Dicle Üniversitesi’nden Doç. Dr. Ahmet Taşgın “Kentsel Dedelik ve Ocak Sistemi: Gaziantep’te Bir Din Sosyolojisi Araştırması”; Giessen’nden Dr. Beatrice Hendrich, “Alevilikte Cinsiyet ve Din Uzmanlığı” konulu sunumlar yapıldı. En son yapılan tartışma bölümünü Hamburg Üniversitesi Türkoloji Bölümünden Prof. Dr. Raoul Motika yönetti. Bu bölümde Hasan Gazi Öğütçü, “Çağdaş Bir Kurum Olarak Ocak”; İsmail Kaplan ve AABF Eğitim sorumlusu İsmail Kaplan, “AABF Modeline Göre Dede Eğitimi”; ve Dr. Robert Langer tartışmaya temel olan sunumları yaptılar. 8 <strong>Sayı</strong> 25
SERÇEÞME SEMPOZYUMA KATILAN YABANCI ARAŞTIRMACILARIN SUNDUKLARI BİLDİRİLERDEN ÖZETLER Cumhuriyet Türkiye’sinde Ulusoy Ailesi Elise Massicard Hacı Bektaş soyundan gelenlerin cumhuriyet Türkiye’sinde Alevilik içerisindeki gelişimi ele alan Massicard, “Ulusoy ailesi dini otoritesini keramet ya da müstesna bir inayet olarak değil, daha ziyade taşınması güç bir sorumluluk olarak görmektedirler.” diyerek Çelebi/Ulusoy ailesinin dini otorite, itibar ve nüfuz kaybettiğini belirtiyor. Bunun toplumsal süreçlerle bağlantılı olduğunu belirtiyor: “Çelebi ailesinin durumun etkileyen ana hadise 1925 tarihinde tarikatların ve dolayısıyla Bektaşi tarikatının kapatılmasıdır.” Ancak ailenin dini fonksiyonunun gayrı resmi olarak devam ettiğini belirten Massicard, aile içinde çıkan sorunların dini otoritenin parçalanmasına etkide bulunduğunu belirtiyor. “Anlaşmazlığın temelinde ruhani liderlikle ilgili miras kuralları sorunu yatmaktadır: Veliettin Çelebinin haleflerine göre yalnızca bir mürşidin oğulları mürşit olabilirler. Ahmet Çelebi’nin haleflerine … ailenin en yaşlı erkeğinin mürşit olması gerektiğini savunan ikinci bakış açısı … geçerli görünmemekte.” Ailenin durumunu etkileyen diğer süreç siyaset. 1950 sonrasında Aleviler Ulusoyların otoritesini tanıyordu, bu oya dönüştürülebilirdi. Bu da aileyi siyasi partiler için çekici kılıyordu. Aileden bazıları farklı siyasi partilerden aday oldu ve seçildi. “Hatta bazen birbirlerine karşı aday bile oldular” diyen Massicard şöyle devam ediyor: “1960’lı yılların sonlarında Türkiye Birlik Partisi’nde (TBP) … bir aile stratejisinin izleri görülmektedir. ... O zamanlar mürşit olan Feyzullah 1966’da partinin kurucuları arasındaydı; partinin ilk katıldığı 1969 seçimlerinde Ulusoy ailesinden aday olanlar dörtten az olmayıp her biri kendi seçim bölgesinde liste başında yer almış ve dördünden üçü de seçilmişti. Ancak bu mutabakat üzün sürmedi. 1969’da seçilen parlamento açık bir çoğunluk çıkaramamış ve TBP sekiz milletvekili ile stratejik hakem rolüne bürünmüştü. 1970’de Demirel hükümetinin güvenoyuna ihtiyacı vardı. Yeni seçilen solcu TBP’nin yönetimi ve mürşit Feyzullah güvenoyu vermemişlerdi. Ancak parti içerisinden beş milletvekili -bunlardan üçü Ulusoy ailesinden seçilmiş olan milletvekilleriydi- hükümete güvenoyu vermişlerdi. Bu da milletvekillerinin parti disiplinine aykırı davranmaktan dolayı partiden uzaklaştırılmalarını beraberinde getirmiştir. Bu yeterli görülmemiş, bu milletvekilleri … ağır bir dini ceza olan ‘yol düşkünü’ ilan edil mişlerdir.” Bu değerlendirmenin ardından Massicard, sürecin sonucunu şöyle özetliyor: “Bu politik düzenleme aile içerisinde tartışmalara ve anlaşmazlıklara, dışardan ise sert eleştirilere kısaca aile otoritesinin zayıflamasına neden oldu.” Sonuç bölümünde “Ulusoy ailesinin bugünkü dini otoritesi ne durumdadır?” sorusunu Massicard, şöyle yanıtlamaktadır: “Alevilerin çoğu Ulusoylara daha eleştirel, ama saygıyla bakmaktadırlar. ... Bugün Ulusoy ailesi 1960’lı yıllarda Alevi hareketinde üstlendikleri rolden daha az önemli rol oynamakta. ... Veliettin Hürrem’in 2006 Ağustos’unda Hacıbektaş’ta Cem’e katılması kuraldan ziyade istisnadır. Ulusoy ailesi ... ne Alevi hareketinde ne de Alevilikteki dini merasimlerde bir birliğin oluşması konusunda sözünü geçirebilmiştir. 90’lı yıl ların başlarında Alevi `törenleri ve Alevi hareketi içinde dini otorite konusunda söz sahibi olmak üzere kurulması denenen aile vakfı ise iç çatışma ve hizipleşmelerden dolayı başarısızlıkla sonuçlanmıştır. ” Cem Ayininin Yazıya Geçirilmesi Janina Karolewski 1950’li yıllara kadar Alevi cem ayininin yapılışı ile ilgili bilgiler sözlü, yazılı ve mimetik olarak aktarılarak korunmuştur. Törensel metinler ezberlenerek, törensel hareketler ise mimetik, yani törende görülen davranışları taklit ederek, aktarılmıştır. Köy topluluklarının çözülmesiyle, genç nesiller ile eski nesillerin ruhani kişileri arasındaki bağlantı kopmuştur. İşleyen rivayet zinciri kopmuştur. İlke kez Malatya, Hekimhan, Bıcır köyünde yaşayan iki dede dini bilgilerini Latin harflerine aktarmıştır. Bu çalışmada 1953 ve 1955 yıllarında yapılan ayinlerin akışı yazılı olarak tarif edilmiş. Buyruk metinlerinde olmayan nefesler ve dualar ayinin akışı içerisinde yazıya dökülmüştür. Günümüzde Alevi topluluğunun söylenceleri yazıya dökmekte ve sözlü aktarım arka plana itilmektedir. Bu yolla buyruk metinlerinden farklı yeni bir metin türü ortaya çıkmaktadır. Dedelerin kayıtlarına göre 1950’li yıllarda Alevi törenlerinin görgü işlevini devam ettirmeye ve korumaya çalışıldığı söylenebilir. Artık böyle bir şeyi düşünmek olanaksızdır, çünkü geleneklerde bir kopma yaşanmıştır ve bugünkü sosyo-ekonomik koşullar elverişli değildir. Daha 1950’1i yıllarda farklılaşan sosyoekonomik şartlarda Alevi öğretisini aktarma yönteminin devam edemeyeceği anlaşılmış ve farklı arayışlara girilmiştir. Çağdaş Alevilikte Dedelik Markus Dressler Geleneksel Alevi cemaatinde dedeler dini ve sosyal yaşamı düzenleme yetkisine sahipken, 80’li yıllara gelindiğinde siyasi ve toplumsal gelişmeler dedelerin bu rollerinin aşınmasına yol açmıştır. Güdülen laiklik politikası dedelerin geleneksel toplumsal rolünü etkilemiş, esas neden ise sosyo-ekonomik gelişmeler olmuştur. 20 yüzyılın ortalarında şehre göç hareketi Alevi toplumunun sosyal yapısını değiştirmiş, bu koşullar dede talip ilişkisinin çözülmesini beraberinde getirmiştir. Aynı zamanda 60’lı ve 70’li yıllarda Aleviler arasında yükselen solculuk dalgası dedeleri ve dedeliği sömürgeci sistemin feodal temsilcileri olarak görmüş, bu da dedelik itibarının yitirilmesinde önemli bir rol oynamıştır. Bunlar olurken şehirlerde bir Alevi orta sınıfı oluşmuştur. Alevi toplumunda geleneksel hiyerarşik düzenin ortadan kalkarken, daha sonra Aleviliğin yeniden canlanmasına önayak olacak yeni bir Alevi seçkinleri tabakası oluşmuştur. Aleviliğin yeniden uyanışıyla beraber dedeler yeniden saygı kazanmaya başlamış; geleneğin taşınması ve Alevilik uygulamalarının diriltilmesinde onlara yeni bir pay ve önemli bir görev düşmüştür. Bugün şehirlerde oluşan yeni Alevi topluluklarında dedeler geleneksel bağları aramadan görevini yerine getirmektedirler. Dede otoritesinin merkezi bugün ayin-i cemdir, ama diğer sosyal ve toplumsal temsil işlevleri sınırlanmıştır. Yeni Alevi seçkinleri ise Alevi kuruluşları ve medya aracılığıyla bu temsil rolünü üstlenmektedirler. Ayin-i cem gibi dedelik görevlerini kendi kendilerine öğrenen çok sayıda dede bulunmaktadır. Bu sorunu çözmek için cem el kitapları yayınlanırken, çağdaş Alevilikte dedeliğin yeni formları ve dedelik eğitimi üzerine tartışmalar devam etmektedir. Modernlik yanlısı Aleviler, dedelik kurumunun hayatta kalabilmesi için tüm merasim ve ayinlerin merkezileşmesi ve homojenleştirilmesi gerektiğini savunurken, gelenekçiler bunun Aleviliğin zenginliğini ve çoğulculuğu öldüreceğini savunmaktadırlar. Değişen Dede-Talip İlişkisi David Shankland İngiliz araştırmacı David Shankland, tebliğini şöyle tanıtıyor: “Aleviliğin kalbi olan … dedeliğin soydan geliyor olması eskiden olduğu kadar bugün de Alevilik için önemli bir sorun olarak görülüyor. Aleviliğin geçirdiği değişim, toplum üyelerinin dedeliğin doğuştan kazanılan bir makam olmasını kabul etmeye ne kadar hazır oldukları ile doğrudan alakalı. Belli ki bu meselenin özellikle Avrupa’da, Aleviliğin nasıl idare edileceği ve öğretileceği üzerine büyük etkisi olacak.” Modernleşme ile aileden gelen makamların yerlerini öğrenim ve eğitimle kazanılan konumlara bırakması gerektiği düşünülür diyen Shankland, tebliğine esas olan verilerin iç Anadolu’nun doğusundaki bir Alevi topluluğu üzerine yaptığı saha çalışmasından derlendiğini ve bu verilerin Türkiye’nin geneli için ne kadar geçerli olduğuna karar vermenin güç olduğunu vurguluyor. Dedelerin önce köy toplumundaki rollerine değiniyor. “Sadece dede soyundan gelenler Aleviliğin ilkelerini öğretebildiğine göre onlar dini önderler, ama rolleri bundan ibaret değil.” diyen Shankland şunları belirtiyor: Köy içinde Alevi kültürü bir bütünlüğe sahip; Alevi birey bir dedeyi takip ediyor, yolu seçiyor, belli kurallara göre davranıyor, Aleviliğin prensiplerini takip ederek yaşıyor. Ama şehirlere taşınma ile hayat tarzında değişiklikler ortaya çıkıyor. Geleneksel örf ve adetlerin uygulanması azalıyor; cem törenine katılım azalıyor; Dede ile talip arasındaki ilişki değişiyor; dede taliplerine önceki kadar yakın olamıyor. Köylülerde baskın fikir dedenin soydan gelmesib Okula gitmenin tek başına dede olmak için yeterli olmayacağı oldu. Dernekleşmeyi ve Almanya’da Aleviliğin okullarda öğretilmesine karşı değiller, aksine buna olumlu bir gelişme olarak görüyorlar. Böylece bir paradoksa ulaşmış oluyoruz; Aynı topluluk hem herkese açık olan bir inanç sistemi istiyor, öte yandan soydan gelen dini önderliği tercih ediyor. Aralık 2006 9
Page 1 and 2: SERÇEÞME BİLİMLE GİDİLMEYEN Y
Page 3 and 4: SERÇEÞME “İşte Bunu Yaman Mer
Page 5 and 6: lama” çabasını yaşadığımı
Page 7: SERÇEÞME Alamut’a şikayetler b
Page 11 and 12: SERÇEÞME fonksiyon yoktur. Ancak
Page 13 and 14: SERÇEÞME Öker, DBH’dan koptukt
Page 15 and 16: SERÇESME SERÇEÞME Kürt Halkı B
Page 17 and 18: mese mümkün değildir. Ben nasıl
Page 19 and 20: SERÇESME SERÇEÞME ALİ KENANOĞL
Page 21 and 22: SERÇESME SERÇEÞME ABF OLAĞANÜS
Page 29 and 30: SERÇEÞME dan takip ediyoruz. Bize
Page 31 and 32: SERÇESME SERÇEÞME rünmektedir.

25. Sayı - Hacibektaslilar

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?