25. Sayı - Hacibektaslilar

More documents

Recommendations

Info

SERÇEÞME Bremen Alevi Evi Derneği Kuruluş Yıldönümü Paneli Bremen Alevi Evi Derneği’nin, 8 Aralık Cuma günü yapılan Kuruluş Yıldönümü Panel’ine konuşmacı olarak Londra’dan araştırmacı-yazar İsmail Kaygusuz davetliydi. İsmail Kaygusuz’un yaptığı “Alamut (Nizari) İsmaililiği ve Anadolu’da Yaşayan Alevilikle İlişkileri-Etkileşimi” konulu sunumun metni Alevi Akademisi internet sitesinde okunabilir: BREMEN ALEVİ EVİ DERNEĞİ’NİN KURULUŞ YILDÖNÜMÜ PANELİNDE DERNEĞİN POST DEDESİNİN YAPTIĞI KONUŞMA Giriş Gülbengi Cümlenizin cemaline aşk-ı muhabbetimle, Gerçeğin demine Hü! Dil benden himmet cemalinizden, destur ve nefes pirimden ola! Meydanımız, gönüllerimiz ve zihinlerimiz, Ehli-Beyit nuru ile aydın ola! Cümle art niyetler ve şerler aramızdan def ola! Muhabbetimize kırkların, birlik ve beraberlik ruhu mihman ola! Kelama gelen cümle canların ilhamları, insan sevgisi, iyi niyet, hoşgörü ve dostluktan yana, dolu ola! Gerçeğin demine Hü! Değerli canlar, Alevilik, teolojik anlamda, gnostik bir inanç biçimidir, yani gerçeği semavi dinlerde olduğu gibi dogmatik kurallarla değil, kutsallaştırdığı-mistik değerlerini, bir bilgisellik süreci içinde algılayıp yorumlayan evrensel bir öğretidir. Bir başka söyleyişle inanç ile bilginin harmanlanmasıdır. Dün akşam Dedemiz, Cem erkânı ile inancımızın yüce değerleriyle gönüllerinizi nurlandırdı. Bu akşam ise değerli misafirlerimizin, aydınlarımızın ve bilim adamlarımızın bize sunacakları eğitim semineri bizler için bir aydınlanma erkânı. Değerli konuklarımızın anlatacakları konulara uygun olarak ben de bilgim, görgüm ve yeteneğim ölçüsünde bir gönül hizmetinde bulunmaya çalışacağım. Bu niyetle, kendi inanç ve kültürüne dönme, sahip olma ve onu çağımız toplumu şartlarında yaşamak isteyen Aleviliğin ve özel olarak bizim camiamızın bu yıl içinde yaşadığımız sorun ve sıkıntılara derman olması dileğiyle, inanç ve kültürümüzün en yüce değerlerinden biri olan gönül olgusunu, sizinle paylaşmak istiyorum. Önce gönül olgusunun Alevi inanç ve kültürü içindeki farklı alanlarından ve farklı boyutlarından örnekler sunmaya çalışacağım. Sonra zâhiri ve bâtıni anlamını, tarihsel süreç içinde oluşum özelliklerini ve en sonunda da bu değerin güncel önemine değinmeye çalışacağım. Gönül Olgusunun Alevilikteki Yeri Bana göre Alevi inanç ve kültürünün geçerli tariflerinden biri de, Aleviliğin bir gönül yolu olduğudur... Alevilik tabular, yasaklar ve cezalandırmalar gibi dogmatik kurallarla sınırlı bir inanç değildir. Alevilik, hem inanmada, hem elvermede hem de ikrarlarda kişinin özgür iradesini temel alan, bir gönül kararıdır. Bu nedenle, “yol bir, sürek bin” diyoruz. Bu özgür irade ve gönül kararı, Aleviliği bir inanca benzetmeye çabalayan asimilasyoncu, şeriatçı yaklaşımlara bir cevaptır. Gönül, Alevilikteki tüm erkân kapılarının anahtarıdır. Cem’i yürütecek olan Dede, posta oturmadan önce cemaatten gönül rızalığı ister. Cem’de ibadet erkânına girilmeden önce, Dede cemaate katılan canların Bir Gönül Hizmeti Dr. Hüsnü Kaya Dede gönül birliğini sorgular. Cem’de söylenen nefes, deyiş ve duvaz-ı imamlar gönül yolunun gereklerini, değerlerini dile getirerek, çaresiz, umutsuz ve zayıf canlara güç verirler. Bu yolda kırılmış ve incinmiş gönülleri yüceltmeye çalışırlar. Dede’lerinin erkânlarda söyledikleri tüm gülbenglerin ortak dili, gönül yüceliğini işler: “Dâr çeken gönüller didar görsün, Gönlün, gönül yolundan ayrı düşmesin Canınız sağ, gönlünüz yüce olsun” Dede bir gönül mimarı olarak, Cem’e katılan canların gönüllerini zenginleştirir. Buna Cem’de gönüllerin aydınlatılması ve nurlanması denir. Tüm erkânlarda alınıp-verilen ikrarların amacı da canlar arası gönül birliklerini kurmak, denetlemek ve geliştirmektir. Bu sayede kişiye sosyal ve kolektif bilinç kazandırılır. Bu anlamıyla gönül, Alevi bireyinin kişilik edinmesinde bir toplumsallaşma aracıdır. Alevilikte gönül, mistik anlamda kutsal saydığımız değerlere bir mekân teşkil eder. Alevilik, Tanrı’yı insanın üstünde ve dışında değil, onun gönlünde arar. Gönül olgusunun zengin bir şekilde işlendiği bir diğer alan Alevi inancında, bireysel ve toplumsal yaşamın davranış normlarını belirleyen, Alevi etiği veya edep-erkân dediğimiz ahlaki yaşam alanıdır. Bu yüzden bilen kişi için gerek günlük ilişkilerde, gerekse erkânlarda gönül kırmak suç kabul edilir. hatırlayacağınız gibi, Erkânlarda, Dede cemaate sorar, “Kırdığınız, incittiğiniz bir can var mı?” ya da “Kırılmış ve incinmiş gönüller varsa, bile gelsin, dile gelsin!” Gönül kırmak suç sayıldığı gibi, inançsal anlamda da günah kabul edilir. 12 İmam Matem Döneminde gönül kırmak, günahtır ve niyetin son bulmasına sebeptir. Gönül olgusunun çok zengin işlendiği bir alan da ozan-deyiş geleneğidir. Çalıp söyleyen her ozan ve âşık, gönül olgusuyla kutsiyetlerini, hakkını, sitemini, özlemlerini ve mesajlarını dile getirmişlerdir. Bu yüzden, içinde gönül kelimesi geçmeyen çok az Alevi deyişi vardır. Bu deyişlerden bazıları, hemen her kesin ezber bildikleridir. Ozan-deyiş geleneğinde işlenen gönül olgusu, yasaklar altında yaşamak zorunda bırakılan, yazılı anlatım şansı bulamayan Alevi inanç-kültürünün bir türlü yakılıp yok edilemeyen kütüphanesidir; asimile edemedikleri hafızasıdır ve denetleyemedikleri gizli iletişim yollarıdır. Bu özelliklerinden dolayı gönül yolu ve gönül bilgisi, Aleviliğin olmazsa olmaz inanç dinamiklerinden biridir. Gönül Olgusunun Zâhiri ve Bâtıni Anlamı Önce bir açıklamayı gerekli buluyorum. Ben konuya inandığım, bildiğim gibi bir yorum getirirken, bunların mutlak doğru olduğu şeklinde bir yanlış anlaşılmaya yol açmamasını dilerim. Gönül olgusu, zâhiri tanıtım ve anlam itibariyle insanın duygusal yaşamının bir işlevidir, yani, tamamen öznel bir olgudur. İnsan vücudunda ne anatomik ne de fizyolojik anlamda bu işlevi yapan belli bir organ veya 10 <strong>Sayı</strong> 25
SERÇEÞME fonksiyon yoktur. Ancak bu biyolojik gerçeğe rağmen gönül, çok farklı coğrafyalarda ve kültürlerde insanlar tarafından bir olgu olarak dile gelmiştir. Alevilik dışındaki inanç ve kültürlerde dile gelen gönül, aşk olarak nitelenen duygusal ilişkilerin özlem ve sitemleri olarak dile gelir. Alevilikte işlenen gönül, bir çok alanı, anlamı ve söyleyiş biçimini kapsayan derin, mecazi, gizemli ve bilgi yüklü bir zenginlikte işlenir. Bâtıni anlamda gönül insanda mistik, etik ve gizemli bir mekândır. Bu mekân vücudun belli bir yerinde değil, geometrik şekli üçgen olan bir alandır. Bir köşesi nişanı akıl olan beyinde; bir köşesi sembolü sevgi olan kalpte; bir köşesi ise anlamı iman olan vicdan-terazisindedir. Mekân olarak gönül hem bu üçünün birliğidir, hem de bunların ahenkli bir harmonisidir. <strong>Sayı</strong>, alan ve geometri gizeminden anlayanlar bilir ki bu düzen, zannedildiği gibi tesadüfü olmayıp, belli nesnel gerçekliği anlatan gizemli bir mirastır. Gönül denen, akıl, sevgi ve iman üçlemesinin tarihsel oluşum sürecine, Aleviliğin gelişim sürecine paralel olarak, bu üçlemeyi oluştukları sıraya göre doğrulayan süreçlerin olduğuna şahit oluruz. Ìnanç tarihinde ilk defa Ehli-Beyit kökenli Mutezile taraftarları, o güne kadar geçerli olan mitolojik tanrı, evren ve insan anlayışına karşı, inançta bilgiyi ve aklı önde tutan bir anlayışla şunları söylerler: Tanrı, üstümüzde, dışımızda, korku verici, cezalandırıcı şekli şemali olan bir varlık değildir, O, her şeyi yaratan bir cevherdir, bir ışıktır, bir nur’dur. Bu cevher her varlıkta var, amma aynı oranda değil, en çok insanda. Bu yüzden gerçeği ancak insan idrak edebilir. Tanrısal özü insanda idrak eden bu cevher, akıldır, yeri de beyindir. Aynı şekilde Tanrının insanları alın yazıları ile yaratıp; bu alın yazılarına göre yaşamak zorunda olan insanı öbür dünyada, yargılaması diye bir şey olamaz. O dönemlerde İslami düşüncenin en gelişmiş merkezi olan Basra’da, başını Hasan Basri’nin çektiği bu anlayışa karşı çıkan Ìmam Hasan soyundan olduğu bilinen Vasıl bin Ata’nın, Tanrı, insan, alınyazısı, günah ve cezalandırma konularındaki söylemleri özellikle Ehli-Beyit ve hariciler arasında geniş taraftar bulur. Vasiliye veya Mütezile ekolü olarak bilinen bu anlayış ve taraftarlar Karmati toplum düzeninin inanç felsefesini de etkilemiştir. Basra’da başlayan bu anlayış, daha sonra Mısır’da kurulacak olan ismailli Fatımililerin fikirleri ile daha da zenginleştirilerek, Südur-teorisi ve Kâmil-insan anlayışına varır. Bu dönemin özelliği, o güne kadar yalnız duygu ile ifade edilen mitolojik inanç anlayışına karşı, inançta aklın hem mistik bir kudret olduğu, hem de bu cevherin ancak gerçeği idrak edebileceğini savunan bir anlayışın ortaya çıkmasıdır. Basra ve Mısır’da bu gelişmeler olurken, Horasan’da komşu bulundukları Hint ve Budist düşüncelerden esinlenen Hz. Ali taraftarları arasında, İslamın mitolojik tanrı-insan ve evren anlayışına karşı Melameti temelli, sufi derviş akımları gelişir. Bunlar da, tanrının insanların üstünde ve dışında olmadığını; tanrı denen şeyin her şeyin içinde olan ilahi bir nur olduğunu; bu nurun insanın zikrinde ve eylemlerinde olduğunu; insan bu nura zikr ettiği ve hizmet ettiği zaman onu kendi cemalinde biriktirerek onunla bir olur: Mansur’un En el Hak demesi bu gerçeğin bir yaşanma örneğidir. Bu inanış ve düşüncedeki sufi dervişler, farklı yörelerde ve farklı zamanlarda, Yesevi, Kalenderi, Haydari ve Vefai dervişleri olarak, Anadolu’ya gelmeden önce Horasan erenleri, Anadolu’ya gelişten sonra Rum erenleri veya Anadolu erenleri olarak bilinirler. Böylece Basra’daki akıl yoluna Horasan’da sevginin yeri kalp (yürek) olan melamet aşkı eklenir. Gönül bilgisinin oluşumunda önemli bir durak da Alamut’tur. Hasan Sabah kuramında işlenen gönül bilgisi sayesinde, insanlar ölümün korkusunu yenerek, iman ve cesaret sayesinde tek insanların neleri yapabileceklerin örnekleri bilenlere malumdur. Bu süreçleri, gelişmeleri harmanlayan, yeni bir senteze kavuşturan son durak ise Anadolu Alevi-Bektaşi Tasavvufu olacaktır. Bu dönemdeki gönül bilgisine geçmeden bu zamanların Piri Yunus’u dinleyelim: Çalış, kazan, ye, yedir Bir gönül ele getir Bir gönül ziyareti Bin Kabe’den yeğrektir Yunus Emre der Hoca, Gerekse bin var Hac’ca Hepsinden iyi Bir gönülle girmektir. Bu süreç, düşünen ve söylenenlere, eylem denilen, davranış-disiplininin eklenmesidir. Temel içerik, bilineni içe kapanıp,derin anlamak; bu sayede cemalindeki tanrısal özü fark etmek; davranışlarını buna odaklayıp, bu öz adına gönül hizmetinde bulunmak; bunun verdiği derin sevgi ve haz ile dolarak, ermişliği yakalamaktır. Bu, tasavvuf ehli için ermişliğe varan meditatif ibadet disiplinidir. Bu aşama da dergâh bir kurumlaşma dönemidir. Bu aşamada mana aleminin gizemi, dergâh bilgi ve disiplini içinde geliştirilir. İnsan önce kendi vicdan terazisinde, kendini tanımalı. Bu aşamaya “gönül kapısını aralama” denir. Sonra, insan aklını ve inancını kullanarak gerçek denen şeyin ne olduğunu araştırmalı. Buna sezgi aşaması denir. Bundan sonra da kendini bilmiş bir şekilde imamını, sezgisini ve aklını kullanarak gerçeğe varır. Buna da ariflik, kâmillik veya ermişlik safhası denir. Dört Kapı, Kırk Makam, bu evrede gönül üzerine kurulu içeriklerin öğrenme disiplini ve ibadetinin uygulama alanındaki basamaklarıdır. Eğer anlatabildimse, Aleviliğin tarihsel oluşum süreci içinde, gönül bilgisinin yeri olan.beyin, kalp ve iman tahtasının, gönül bilgisindeki oluşum sırasını ve bunların birbirlerini nasıl tamamladıkları hakkında bilgilendirmeye çalıştım. Gönül Bilgisinin Güncel Gerekliliği ve Önemi Şuna kesinlikle inanıyorum ki Alevilik geliştikçe, gelecekte gönül bilgisi üzerine çok şeyler yazılıp söylenecektir. Her insan kendini, mayalandığı toplumun inanç-kültürü ile bireysel edinmelerin odak noktasında bulur. Alevi bireyi olarak bizim de mayalandığımız gönül bilgisini, inanç kültürünün gerçek mistik değerlerini doğru tanıyıp, algıladığımızda insan olarak içinde bulunduğumuz toplumsal yaşamda daha dengeli ve mutlu olacağımıza inanıyorum. Gönül bilgisini öğrenmek ve onu yaşam pratiğine geçirmek Alevi inançlı bireyler için kişiliklerini inanç yolu ile yüceltme anlamında bir eğitim yoludur. Gönül bilgisi, bütünsellik ve farkında olma boyutunun birlikte yaşandığ ı ve işlendiği bir meditasyondur. Gönül bilgisinin kavranması Alevi hareketinin içinde bulunduğu kısır tartışmalara, kişisel çekişmelere ve yöresel-geleneksel anlayışlara karşı bir dermandır. Gönül bilgisi, canlar için bir aydınlanma, nurlanma gerekliliğidir. Gönül bilgisi, bir yol gerekliliğidir. Benim kısaca sunmaya çalıştığım gönül bilgisi, tarihsel gelişimi, felsefi gizemi, mistik içeriği, meditatif ibadet boyutu ve psiko-sosyal kimlik edinmedeki önemi açısından bir deryadır. Araştırdıkça beni hayranlık içinde bırakan noktalardan bir tanesi, diğer inanç ve kültürlerden çok farklı ve çok önce inancımızda bu kadar gizemli, zengin ve derin bilginin var oluşudur. Bir dede olarak ceddim bana gönül bilgisi gibi bir hazinemizin var olduğunu bana ayan etmiş, amma şu andaki kerametim ve nefesim bu hazineye yalnız başına varmaya yetmiyor. Amma şunu seziyorum, oldukça derinlerde olan bu mirasa, bu hazineye tek tek kişilerin değil, bu yolla gönüllü niyet ve hizmet etmeye hazır canların ortak çaba ve birliklerin varacağına inanıyorum. Bilgim, yeteneğim ve zamanım ölçüsünde, size bir gönül hizmetinde bulunmaya çalıştım. Bu niyetle hizmet etmeyi arzularken, anlatım ve üslubumda oluşmuş kusur ve eksiklerimin cemalinizce hoş görülmesini dilerim. Cümlenizin öncelikle beni dinleme sabrını, doğru olarak kabul ettiğiniz gerekleri yerine getirme niyet ve hizmetini Hak yolunda bir hizmet kabul ediyor, bu niyet ve hizmetinizin Pir-Rehber-Gönül defterine kaydını Hak-Muhammet-Ali yolunun Divanından ve Dergâhından kabulüne dua ederim, Bitiş Gülbengi Dert, tasa ve sıkıntı içinde olan canların gönülleri Hak evliyalardan derman bula, Erenler, ulular, mürşit ve pirler, gönül yolunda kusur ve eksiklikleri olan canların günahlarını af eyleye, Yolunuz, inancınız ve ikrarlarınız Hak-evliyaların didarından, Ehli- Beytin katarından ve didarından, Mansur’un dâr’ından ve didarından ayrı düşmeye, Nuri cihanın mürşidi Ali’nin piri İmam Hüseynin, Bektaşi Veli’nin ve Ana Fatma’mızın erdem ve şefaatleri iki cihanda üzerinizde hazır ve nazır, daim ve kaim ola, Cümlenizin canı sağ, alnı ak, yüzü güleç, şansı açık ola Gönüllerinizden insan sevgisi, iyi niyet, hoşgörü, birlik ve beraberlik aşkından eksik olmaya Yolunuz gönül yolundan ayrı düşmeye cümlenizin gönüllerine aşk-ı niyazımla, Gerçeğin demine Hüüü.... Aralık 2006 11
Page 1 and 2: SERÇEÞME BİLİMLE GİDİLMEYEN Y
Page 3 and 4: SERÇEÞME “İşte Bunu Yaman Mer
Page 5 and 6: lama” çabasını yaşadığımı
Page 7 and 8: SERÇEÞME Alamut’a şikayetler b
Page 9: SERÇEÞME SEMPOZYUMA KATILAN YABAN
Page 13 and 14: SERÇEÞME Öker, DBH’dan koptukt
Page 15 and 16: SERÇESME SERÇEÞME Kürt Halkı B
Page 17 and 18: mese mümkün değildir. Ben nasıl
Page 19 and 20: SERÇESME SERÇEÞME ALİ KENANOĞL
Page 21 and 22: SERÇESME SERÇEÞME ABF OLAĞANÜS
Page 29 and 30: SERÇEÞME dan takip ediyoruz. Bize
Page 31 and 32: SERÇESME SERÇEÞME rünmektedir.

25. Sayı - Hacibektaslilar

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?