24.Sayı - Hacibektaslilar
05.01.2014 • Views
Share Embed Flag

24.Sayı - Hacibektaslilar

24.Sayı - Hacibektaslilar

24.Sayı - Hacibektaslilar

SHOW MORE
SHOW LESS
ePAPER READ
DOWNLOAD ePAPER
hacibektaslilar.com

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.

START NOW

SERÇEÞME<br />

BİLİMLE GİDİLMEYEN YOLUN SONU KARANLIKTIR<br />

Bu Sayida<br />

Velİyettİn Ulusoy:<br />

Hacı Bektaş Veli Anma Törenleri<br />

Birlik-Dayanışma Toplantısında<br />

Konuşma<br />

Karşındakinin Seni Seviyorum<br />

Demesini Beklemeden<br />

Seni Seviyorum Demenin<br />

Zamanı Geldi<br />

Birlik Ceminde Konuşma:<br />

Cem’in Manası<br />

Gönül Birliğini Sağlamaktır<br />

Gaziantep Konserinde Konuşma:<br />

Bugünkü Durum ve Siyasallaşma<br />

Fİkret Otyam “Kara Gündür Gelip Geçer / Gam<br />

Yeme Gönül Gam Yeme”<br />

Esat Korkmaz Gölge Etme Başka İhsan İstemem<br />

Erdoğan Aydin Tarihi Özgürleştirmek<br />

Erdal Yildirim Siyasete Müdahale Etmek<br />

Turan Eser Aleviler ve Siyaset İlişkisinde Yeni Stratejiler<br />

ve Yaklaşımlar<br />

PSAKD Danışma Kurulu Sonuç Bildirgesi<br />

Sidika Su - Ruhİ Su Yitirdiklerimiz<br />

H. Sİnan Ulusoy Toplumsal Birliğimiz - Bölüm II<br />

Hüseyİn İlbey Şikayetname<br />

Haẟİm Kutlu Hakk’a Yürüyen Can İçin Erkan - V<br />

Nafİz Ünlüyurt Bildiğini Söyleyebilme<br />

İsmaİl Özmen Hacım Sultan Velayetnamesi - II<br />

DAH Kamuoyuna Çağrı<br />

Alİ Güzelyüz Gazali’nin Bilinmeyen Bir Risalesi...<br />

Seda Coẟkun Türkülerle Anadolu İnsanı<br />

Ahmet Koçak Bağcılar HBVD Başkanı - Gençlik<br />

Komisyonu Başkanı ile Söyleştik<br />

Yalçin Yusufoğlu Kaygusuz Abdal...<br />

Aylık Dergİ<br />

Genel Yayın Yönetmeni: Esat Korkmaz<br />

Sahibi: Genel Ajans Basın Dağıtım Organizasyon Ldt. Şti<br />

adına Ahmet Koçak<br />

Sorumlu Yazı İşleri Müdürü: Ahmet Koçak<br />

Yönetim Yeri: Divanyolu Cad. No: 54<br />

Erçevik İşhanı 102, 34110 Eminönü - İstanbul<br />

Tel/Faks: +90.(0)212.519 56 35<br />

E-posta: sercesme_dergisi@yahoo.com<br />

Baskı: Mart Matbaacılık, Ceylan Sk. No 24 Nurtepe<br />

Kağıthane, İstanbul - 0212.321 23 00<br />

Yayın Türü: Yerel - Süreli<br />

Fİyati: Ytl 3 / € 3 / £ 3<br />

Ekİm-Kasim 2006 Sayi:<br />

24<br />

GERİYE DÖNÜŞ TAPIMI ANLAŞILMADAN ALEVİLİK ANLAŞILAMAZ<br />

Geleneksel anlatım dilinde “geriye dönüş tapımı”nın izleri “silinir”;<br />

nesnelliğin “tarihin geçmişine taşındığı” bir “sanı” yaratılır.<br />

Bu “sanı”ya “ fetiş” biçimde bağlananlar<br />

hiçbir zaman Aleviliği anlayamayacaklardır.<br />

Tanrı-Doğa-İnsan’dan Hak-Muhammet-Ali’ye<br />

Esat Korkmaz, Genel Yayın Yönetmeni<br />

Geriye dönüş tapımı gereği Anadolu Aleviliği, kendini yaratan kaynaklardan<br />

biri ya da birkaçının izini sürerek kendini “geçmişe” taşır. Anadolu Aleviliğinde<br />

geçmişe taşınma, belirleyici anlamda, heterodoksi bir zeminde “Ali<br />

Yandaşları Hareketi” geriye doğru izlenerek gerçekleştirilmiştir. Böylece son<br />

tektanrıcı din olan İslam’ın şeriatına ve şeriatçı kimliklerine, bu dinin doğuş<br />

koşullarında “tersine-dönüşüm” kazandırılarak tavır alınmış; şeriatçı İslam’ın karşısında,<br />

değişim-dönüşüme koşut biçimde gelişen ve vahiy ile aklı “barıştırma” gibi bir işlevi yerine<br />

getirmeye çalışan “dinsel felsefe”nin sınırları aşılarak bir “felsefi öğreti” ya da “bilgelik<br />

öğretisi” yaratılmıştır.<br />

Özkaynaklarından özümsenen Alevi felsefesi ve onun insan, evren ve Tanrı tasarımı<br />

“ikirciksiz” gün yüzüne çıkarılamadığı için, bir Alevi kendi çağdaşlığını, aydınlanmacılığını,<br />

demokratlığını, ilericiliğini ya da ahlaklılığını, iyiliğini, güzelliğini “sorgulayacak”,<br />

dünya görüşüne uygun biçimde “ayakları üzerine dikecek” ölçütten de yoksun kalıyor. Bu<br />

durum bilgisiz kalmanın, kendi kökeniyle iletişimi kesmenin ötesinde, yoğun bir yabancılaşmayı<br />

da beraberinde getiriyor. Süreç içinde;<br />

l. Alevi felsefesinin Doğatanrıcılık yanının, “Tanrı-evren-insan” üçlemesi biçiminde<br />

dışa vuran doğasal diyalektiği; toplumsal diyalektiği yansıtması gerekirken bu diyalektiği<br />

gizleyen İnsantanrıcılık anlayışı “Hak-Muhammet-Ali” üçlemesi biçiminde öne çıkarılarak<br />

“perdeleniyor”.<br />

2. “Hak-Muhammet-Ali” üçlemesinin özündeki diyalektik kavranamadığı için, evren,<br />

insan ve toplum sorunları akıl alanından inanç alanına, felsefe alanından tanrıbilim alanına<br />

taşınıyor; Alevi felsefesi tanrıbilim olup çıkıyor.<br />

Sonunda olan hem Alevilere, hem de Aleviliğe oluyor: İnancını aklına indirgemek, idealizmini<br />

materyalizmine dönüştürmek için nesnel-toplumsal bir evren görüşü (1) , insanlığı<br />

kurtuluşa taşıyacak bir toplumsal proje (2) yaratan dünün Aleviliği bugün; aklını inancına<br />

taşımak, materyalizmini idealizmine dönüştürmek isteyen kimi Alevilerce egemen sınıflara<br />

“altın tepsi”de sunuluyor. “Anısız” ve “geleceksiz” bir Alevilik, Ortaçağ’ın “günümüz<br />

kılıklı” sömürücülerinin elinde, “iç kimlik bunalımını şifa sayan” bir “dine” (3) dönüşüyor;<br />

çağ d a ş toplumun “karnına”, sindirilmesi zor bir lokma olarak “balyoz” gibi iniyor.<br />

Cumhuriyet’ten bugüne gelinen süreçte, toplumsal altüst oluşa koşut olarak sınıflar konumlanmasında<br />

önemleri ve durumları değişen sınıf ilişkileri “cangılında” yerlerini bir<br />

türlü bulamadı Aleviler. Genelde, kendini yaratan ezilen sınıfın, yani dünün köylü sınıfının,<br />

bugünün köylü tabakalarının nesnel olarak yaslandığı Ortaçağ toprak değerlerini, özelde<br />

Cumhuriyet’le birlikte edindikleri burjuva değerleri (ulusal burjuvazinin önder yargısıyla<br />

kutsanmış dünün ilerici, bugünün gerici değerlerini) ağırlıklı olarak terk edemediler. Nesnel<br />

açıdan geçmiş tarihten gelen, nicelikçe ve nitelikçe azalma sürecini yaşayan toplumsal<br />

tabakalara, yani köylülüğe, küçük mülkiyete; ideolojik açıdan ise modern güdümün ürünü<br />

olan “küçükburjuva” aydınlara bağlanıp kaldılar.<br />

Geciktik, Canlarımızdan Özür Dileriz...<br />

(Devamı 2. Sayfada)<br />

Bilgisayar sistemimizdeki önemli bir arıza nedeniyle dergimizin yayını gecikti.<br />

Bu tür arızaların yaşanmaması ya da önlenemeyen arızların dergimizin çıkışını<br />

aksatmaması için elimizden geleni yapıyoruz. Aşk-ı niyazlarımızla.

SERÇEÞME<br />

(Baştarafı 1. Sayfada)<br />

Tanrı-Doğa-İnsan’dan<br />

Hak-Muhammet-Ali’ye<br />

Toplumsal zeminde köylülükle kader ortaklığı<br />

yaparken, küçük mülkiyetin sığ ufku<br />

içinde siyaset yapmaya soyundular. Yeri geldi;<br />

toplumsal/bireysel aklıyla çelişen “uçlara”<br />

taşıdılar kendilerini. Yeri geldi; burjuva gibi<br />

davrandılar; davranmakla kalmayıp bu yolda<br />

burjuvalaştılar da.<br />

Bu gelişmeler nedeniyle “geçmişte” buluşulan<br />

“ortak payda”nın sınırları zorlandı.<br />

Açılan “gedikten” Alevi kimliği kendini yadsıyarak,<br />

kendini yaratan toplumsal temele sırt<br />

çevirerek sağ siyaset temeline; inançla kutsanmış<br />

bir zeminde inancından “yedilerek” devlet<br />

katına taşınmak istendi.<br />

Aleviler eğer bu oyunu bozmak istiyorlarsa,<br />

kendi öğretilerini bilimsel olarak tanımlamak<br />

ve yerli yerine oturtmak zorundadırlar.<br />

Ancak o zaman halk memnuniyetsizliğinin<br />

taşıyıcıları olarak aşağıdan yukarıya bir baskı<br />

unsuru olabilirler. Resmi dünyaya onlara<br />

rağmen girdiklerinde, o yapıları halk yararına<br />

“dönüşüme-değişime” uğratabilirler. Ortodoks<br />

(dogma) dini ve onun her türlü kurum ve değerini<br />

felsefeleştirebilirler. Bu yolla şeriattan<br />

bağımsızlaşma zemininde, insanı ve doğayı<br />

özgürleştirebilirler; laikliğin düşünsel yapısını<br />

ve kitle temelini yaratabilirler.<br />

NOTLAR:<br />

(1) Dört kapı kırk makam: Hacı Bektaş Veli tarafından<br />

geliştirilen dört ana aşama ve kırk alt aşamadan<br />

oluşan eğitim öğretisi. Dört kapı, tarikat<br />

yolunda, yolda tarikat yolcusunun, yol erinin<br />

Tanrı’ya ulaşmada yükselmek ve derinleşmek<br />

durumunda olduğu dört aşamayı simgeleyen<br />

şeriat kapısı, tarikat kapısı, marifet kapısı ve<br />

hakikat kapısı. Dört kapı öğretisi ise Tanrı’ya<br />

ulaşmada ya da bu görüntü ardında ham ervahlıktan<br />

kâmil insan durumuna dönüşmede, dört<br />

kapı görüşünü temel alan öğreti<br />

(2) Kâmil toplum: Anadolu Alevilerinin, felsefelerine,<br />

öğretilerine ve yaşama biçimlerine uygun<br />

olarak toplumu kurtuluşa taşımak için tasarımladıkları;<br />

devletin, sınıfların, özel mülkiyetin<br />

ve paranın olmamasıyla belirgin, herkesin<br />

yeteneğine göre üretime katkıda bulunduğu,<br />

gereksinimine göre toplumsal üretimden pay<br />

aldığı kusursuz toplumdur.<br />

(3) Alevilikte “din” terimi yoktur; “geriye dönüş<br />

tapımı” kapsamında “tersine” yönelimle “din<br />

aşka dönüştürülmüştür.”<br />

Esat Korkmaz’ın<br />

“GÖNÜL YOLU”<br />

Programını<br />

Salı Akşamları<br />

Saat 9’da<br />

Su TV’de İzleyebilirsiniz<br />

TURKSAT 2A<br />

42˚ Batı<br />

FR: 11762,5 MHz,<br />

Polarite: V<br />

SR: 2155,<br />

FEC: 3/4<br />

“Kara Gündür Gelip Geçer<br />

Gam Yeme Gönül Gam Yeme”<br />

Fikret Otyam<br />

13, 14 15 Ekim 2006, Geyikbayırı Köyü / Antalya<br />

1926 doğumlu olduğuma göre yaş dayanmış seksene! Şu satırları yazarken zaman zaman kıkırdadığımı<br />

nereden nasıl bileceksiniz, ol nedenle bir açıklama yapmak zorunlu oldu. 1953 yılında<br />

evlendim, en büyük ağabeyim, besteci ve orkestra şefi Nedim Otyam armağan olarak Groma<br />

marka bir daktilo verdi masaüstü. Şimdi kitaplığımda naylona sarılı duruyor ve üzerinde bir yazı;<br />

“1953-1965”. Klavyesi a, i, e... diye başlayan, yani Fransız klavyesi. Birazcık da ağır olan bu güzel<br />

armağanı neredeyse gece yatarken koynuma almadığım kalmıştı! Gezilere giderken bile o hep<br />

yanımdaydı ve üç yıllık gazeteciydim, bundan önce yazılarımı hatta yazılarımızı yazardık tüm<br />

çalışanlar.<br />

Öğünmek gibi olmasın, ama mesleki kuruluşların yarışmalarında nice ödüller kazandım. Zamanın<br />

Başbakanı Süleyman Demirel, yazarlara daktilo, fotoğrafçılara da fotoğraf makinası armağan<br />

ederdi; evet Demirel’den iki kez taşınabilir daktilo almak nasip olmuştu. Ne ki bunların<br />

klavyeleri benim alıştığım A ile başlayan klavyeler değildi ve Demirel’in bir deyimine göre “çare<br />

tükenmez”di. Ankara Cumhuriyet Gazetesi Bürosu’nun karşısında Kocabeyoğlu Pasajı’ndaki daktilo<br />

tamircisi arkadaş, harfleri alıştığım diziye getiriverirdi söküp yeniden lehimleyerek!<br />

Yıllar bu minval üzre geçip gidiyordu ve İstanbul’da açtığım resim sergisinde işler iyi gitmişti.<br />

Bir gün Galata Köprüsü’nün altındaki hayvan yemi satan dükkândan kedimize mama almış,<br />

Bankalar Caddesi’nden Beyoğlu’na çıkarken gözüm kocaman bir mağazanın vitrinindeki ünlü bir<br />

markanın bilgisayarına takıldı; etiketine baktım hemen alabilirdim sattığım resim paralarıyla, içeri<br />

girdim, yazıhanede üç dört kalantor tam deyimiyle bir “Geyik muhabbeti”ndelerdi! Ben onlara,<br />

onlar da bana bakıyor, ama kimse ne istediğimi, neden dikildiği sormuyordu! Aradan otuz yıla<br />

yakın bir zaman geçti, anımsıyorum saatime bakmıştım, saat tastamam 18.55 idi, yani kapanmaya<br />

sadece beş dakika kalmıştı ve bin hayret o herifler geyiğe devamdalardı! Sonunda ne mi yaptım,<br />

-elbette içimden- bigüzel sövdüm, bildiğim tüm küfürleri sıralayarak! Çıktım.. İnanır mısınız bilgisayarla<br />

arama bu soğukluk girdi; heriflerin ilgisizliği nedeniyle bu müthiş buluşun peşini bıraktım..<br />

Ta ki yıllar sonra bir Ankara sergimizde yeniden söz konusu oldu. Arkadaşım Kolukısa, sergimize<br />

gelmişti, şimdileri ne yaptığını sordum bermutad, zira çok marifetli olduğundan her işi yapar<br />

başka bir işe el atardı, yanıta bakın: Bilgisayar satıyormuş, hem de ünlü bir firmanın! Ak şam otele<br />

geldi kutularla. Yazılar yazdı, renkli resimler, grafikler yaptı, bunları da bigüzel bastı. En hoşuma<br />

giden sergi çağrılarının adres etiketlerini basmasıydı ve ufak bir resim karşılığı o lenduha kutular<br />

Gazipaşa otobüsündeydi. Deliler gibi boğuştum durdum bana yabancı gelen klavye ile.. Eşim Filiz<br />

alışmıştı, bendeniz daktiloya devam!<br />

Yolumun üzerinde, gelip geçerken bana can-ı yürekten “Dedeeeee” diye el sallayan bebecik<br />

okula başlamıştı ve ilkokulu bitirip ortaokula geçtiğini müjdeleyince armağanımız o bilgisayar<br />

oldu. Sonraları üç dört bilgisayar daha konuk oldu evimize, bense Başbakan Sn. Demirel’in ar -<br />

mağanlarıyla idare ediyorum yıllar yılı! İlla Fransız klavye ve bir Alevi dostum Çorum’un Gökköy<br />

köyünden çıkma Antalya’da Ak-Bim Bilgisayar Ltd sahibi Haşim Barış benim yazı dizi nimi<br />

istedi. Hemen faksladım. Bir hafta sonra yine aynı köyden bu işlerin has ustası Levent Halit can,<br />

taa Geyikbayırı köyündeki evimize bir klavye ile geldi saatlerce uğraşıp parmaklarıma uygun hale<br />

soktu; gelgelelim klavyede ü, i, ç, ş. ü yoktu. Bunları elde etmek için ayrı yerlerde tuşlara basmanı<br />

gerekiyordu. Olan oldu! Yani efendim, yaramaz oldum vesselam! Defteri kapattım ey canlar, def<br />

teri kapattım!<br />

Demirel’in Evinde Olanlar<br />

TEMA Vakfı, GAP ile ilgili belgesel hazırlatıyormuş ve çalışmalar iki yıldır yürüyormuş; bil meyenler<br />

bilsin diye açıklıyorum, GAP’ın babası Sn. Süleyman Demirel’dir, üvey babası da bendeniz!<br />

Ne ki bu can oraya ilk kez 1953 yılında gitmişti, Devlet Su İşleri Genel Müdürü Süleyman Demirel<br />

de 1955 yılında! Evet bilmeyenler bilsin bunu; Güneydoğu Anadolu’nun sulanması ikimizin tarifsiz<br />

bir sevdasıdır, salt bu konuda sanki kan bağımız var salt bu konuda!.. Büyük seçiciler kurulu<br />

Cumhurbaşkanlığı Büyük Odülünü açıkladı; tiyatro dalında Yıldız Kenter, görsel sanatlar dalında<br />

bu satırların yazarı ve Vakıflar adına Şakir Eczacıbaşı. Bir ay sonra yine resim dalında yılın sanatçısı<br />

seçildiğimi okudum gazetelerde! Hemen bir demeç verip ödülü reddettiğimi açıkladım ve son<br />

imza sahibi, GAP dostum Cumhurbaşkanı Sn. Demirel darılmıştı! Yetmedi, uzun uğraşlar verip<br />

ayağa düşürülen bu ödül çabalarımızla ortadan tastamam kalktı.<br />

GAP Belgeselini hazırlayanlar bu satırların yazarıyla da uzun uzun çekimler yaptı ve sonunda<br />

bir öneri, “Bu konuda Sayın Demirel ile sizin bir konuşma yapmanız şart, ne dersiniz?” Kırgın<br />

olduğunu söyledim, haber geldi; “Çok iyi olur, özledim, muhakkak bekliyorum!” Uçağa atladık,<br />

aylardır görüşmüyorduk merdivenlerden ağır ağır indi, gözgöze geldik içten bir “uy babooooo”<br />

çekti ve sarıldık. Üç saat konuştuk, kamera çalışıyordu, bu konuşma sırasında bikez olsun teklemediğini<br />

özellikle belirtmek isterim.<br />

“Çağdışı Galmışsın Otyam!”<br />

Bir aralık şenlik olsun “deyuuuu”, “Beyefendi” dedim, “hâlâ sizin armağanınız daktilo ile yazıyorum.”<br />

Şaşkınlıkla baktı yüzüme, “Bilgisayara geçmedin mi gardaşım?” dedi. Bu konuda yaşadıklarımı<br />

nasıl anlatırdım, kısaca “klavye sorunu” diyebildim, hüzünlendi, “Çağdışı kalmışın Otyam”<br />

dedi, “şimdi laptoplar var gardaşım, diz üstü, öğren de sana bir tane göndereyim.”<br />

2 Sayı 24

SERÇEÞME<br />

Müjdeler Olsun!<br />

Bu yıl 75. İzmir Enternasyonal Fuarı’nın üç onur konuğu vardı Uşak İli, Kazakistan ve sanatçılar<br />

olarak biz iki Otyam, fotoğraf Filiz Otyam, resim Fikret Otyam. Artık kullanıl mayan<br />

Pakistan pavyonunda açıldı sergimiz 2 Eylül saat ondokuzda. Adı: Gözler ve Yüzler. Ve bir<br />

başka konuda da hayırlara vesile oldu! Filiz’in yeğeni mimar Ahmet Timurcan’ın evindeki<br />

bilgisayara gitti parmaklarım, hayret, bin hayret, adımı yazıverdim. Baktım, üste lik doğru!<br />

Klavye bizim sistem yani Q ile başlayan!. Dostum, kulakları çınlaya Murat Oktar, ‘sen bulamazsın’<br />

dedi bu Çin işi klavye kutusunu getirdi, yerleri değişik de olsa tüm harfler vardı.<br />

Antalya’daki Hızır’larım sevgili Haşim ve sevgili Levent işe el koydular. Levent can resmen<br />

ölmüş bilgisayarımı canlandırdı, üstelik köye kadar gelip kurdu ve gerekli bilgileri verdi,<br />

tarifler etti.<br />

Esat Korkmaz Can Telefon Etti Yazı İstiyor!<br />

Önce yazı dedi, ardından ekledi Serçeşme yılbaşı takvimi için seçeceğim dialarımı. Bir<br />

önemli isteği de göçtüğüne hâlâ inanamadığım can dostum, büyük halk ozanı Feyzullah<br />

Çınar için SU Televizyonu’na hazırlayacağı belgesel için Antalya’ya geleceğinden muhakkak<br />

orada olmamı…<br />

“Esat can, yazıyı üç dört gün sonra ancak fakslayabilirim!” Esat can, böyle bir yanıtı asla<br />

beklemiyordu, anlıyorum çok şaşırmıştı onu daha fazla merakta bırakmamak için nede nini<br />

açıkladım: “Bu yazımı artık bilgisayarda yazacağım onun için üç dört gün dedim.” Evet,<br />

sevgili can okurlarım, bugün üçüncü gün, binbir uğraşla yazımı bitirmek üze reyim. Bu mutluluğumu<br />

sizlerle paylaşmak istedim, bilgisayar “geyiği” de bu yüzdendi. Sekseni aşan yaşımda<br />

yeni bir şeye başlamanın kıvancı içindeyim, bu kıvancı elbette çok görmeyeceksiniz;<br />

bu kadar yazı için de canlar Haşim ve Levent’e bir kere başvurduğumu özellikle belirtmek<br />

isterim. Gerçeğe kocaman bir hû. Anladınız mı neden kıkırdadığımı?<br />

Cenab-ı Allah Bu Kafaları Sanki<br />

Alevileri Üzmek İçin Halketmiş!<br />

Milli Eğitim Bakanlığı’nın 9-10-11 ve 12. sınıfların Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi ders kitaplarına<br />

konulan Alevilikle ilgili bilgiler Alevi canları yeniden üzdü, yaraladı. İslama ayrılığı<br />

ve dahi zulmü sokan Muaviye, “Hazret” olarak anılıyor, yeter mi? Hayır! Alevi ibadeti yine<br />

yok sayılıyor!.<br />

Bu konuda Alevi canların hazırladığı raporda şunlar var, özetle:<br />

“9. sınıf ‘İbadetin kapsamı’ alt başlığı altında namaz, ramazan orucu, hac, zekat gibi<br />

ibadetler ele alınıyor. Ancak, Alevi İslam inancının ibadet biçimlerinden söz edilmiyor.<br />

Cem ibadeti, muharrem orucu görmezlikten geliniyor.<br />

‘Türkler ve Müslümanlık’ başlıklı ünitede, Türklerin Müslümanlaşması sürecinde özellikle<br />

Kuteybe bin Müslim komutasındaki Emevi İslam ordularının Türk ülkelerinde gerçekleştirdiği<br />

katliamlara hiç değinilmemiş. Türklerin Müslümanlaşmasındaki Ehli Beyt<br />

soyuna mensup seyitlerin etkisinden de hiç söz edilmemiş.<br />

Onuncu sınıf: ‘Allah İnancı’ başlıklı ünitede Şii ve Alevi İslam anlayışlarının temel inanç<br />

ilkelerinden olan ‘Velâyet / İmamet inancı’ yadsınmış.<br />

İslam dışı ya da Kuran dışı tüm inançlar yanlış / batıl biçiminde nitelenmiş.<br />

‘Bütün ibadethaneler (cami, mescit, kilise, havra, sinagog) aynı saygıyı görürler...’ denilirken<br />

cemevlerinin de ibadethane olduğu gerçeği inkâr ediliyor.”<br />

Cânım Feyzullah’ın avazı ve sazı kulaklarımda, nasıl da güzel avazlardı şu deyişi: “Kara<br />

Gündür Gelip Geçer Gam Yeme Gönül Gam Yeme”<br />

•<br />

O’nu Her Zaman Olduğu Gibi<br />

Sevgiyle, Saygıyla ve<br />

Özlemle Anıyorum<br />

CAN dostum, bilgi ışığım, aydınlatıcım ve başım<br />

dara düşende telefona sarılıp yardım istediğim<br />

o güzel insan Nejat Birdoğan can, Adıyamanlı Dede<br />

Rıfat’tan bir şiir salmış; bunu Nefes dergisindeki<br />

(sayı: 35, Eylül 1996) yazıma; daha sonra Almanya<br />

/ Mannheim Alevi Kültür Merkezi’ne telif haklarını<br />

bağışladığım Cancana adlı kiıabımın 104. sayfasına<br />

da almıştım.<br />

O’nun yadigârı eşi sevgili Şule Birdoğan, kitabımı<br />

(yayın tarihi 1998) yeniden okurken şiirdeki<br />

kimi diz gi yanlışlarının ayrımına varmış, doğru<br />

d i z i l i şi ni bana faksladı. Canım Nejat Birdoğan’ı en<br />

içten saygı ve sevgiyle bikez daha anarak şiirin doğrusunu<br />

yazıma alıyorum, Şule Can’a binlerce teşekkürlerimle.<br />

ADIYAMANLI DEDE RIFAT<br />

Ben şehid-i bâdeyim, dostlar demim yâdeyleyin<br />

Türbemi meyhâne enkazıyla bünyâd eyleyin<br />

Gaslolunmaz mâ ile böyle şehidân-ı vega<br />

Yıkayın meyle beni, bir mezhep icâdeyleyin<br />

Neyle, meyle bir alay mahbub ile her dem gelin<br />

Bezm-i cem ayinini türbemde mutâd eyleyin<br />

Türbeme kandile bir eski sagar vakfedin<br />

Şule-i nûr-i arakla ruhumu şâdeyleyin<br />

Türbedâr olsun bana bir pir-i meyhor-ı garib<br />

N ezr-i sarhoşân ile o rinde imdâd eyleyin<br />

Yadigâr olsun bu nazmım evliyâ-yı sagare<br />

Perr açıp uçtu Rıfat, ardınmca feryâd eyleyin<br />

Bünyad: Temel<br />

Gasl: Ölünün yıkanması<br />

Mâ: Su<br />

Şehidan-ı vega: Kavgada şehit olan<br />

Beznı-i Cem: İran’ın şarap tanrısı Cem için yapılan ayin<br />

Mutâd: Alışkanlık<br />

Sagar: Kadeh<br />

Şule-i nur-i arak: Kadehin nurlu alevi<br />

Pir-i meylıor-ı garib: Sarhoş ihtiyar<br />

Nezr-i sarhoşan: Sarhoşların sadakası<br />

Perr: Kanat<br />

YENİ ÇIKAN KİTAPLARIMIZ<br />

SAVAŞLI YILLAR<br />

ROMAN<br />

İsmail Kaygusuz<br />

ISBN 975-668-055-4<br />

15 x 23 cm boyutunda<br />

374 sayfa<br />

İki Cilt Birarada:<br />

SON GÖRGÜ CEMİ<br />

ÇİLELİ GÜNLER<br />

ŞAH HATAYİ<br />

VE<br />

PİR SULTAN<br />

Lütfi Kaleli<br />

ISBN 975-335-054-6<br />

15 x 23 boyutunda<br />

160 sayfa<br />

Alev Yayınları<br />

Divanyolu Cad. No: 54, Erçevik İşhanı - 102<br />

34110 Eminönü - İstanbul<br />

Tel: +90.(0)212.519 56 35<br />

www.alevyayinlari.com<br />

Toplu Satışlarda %40 İndirim Yapılır<br />

Ekim-Kasım 2006 3

SERÇEÞME<br />

MİTOLOJİLERDE GEZİNTİ<br />

“Gölge Etme Başka İhsan İstemem”<br />

Esat Korkmaz<br />

Roma’da Ulusal Müze Plazza Altemps’de bulunan Dionysos heykeli. Fotoğraf: Ryan Freisling.<br />

İlksel tasarımlarda, tanrılar panteonunu oluşturan<br />

kutsal kimliklerin, yapılarında bir zorunluluk<br />

olarak öne çıkan “karşıtlığın” olumsuz yanını<br />

“Şeytan” olarak algılarsak şöyle bir sonuca ulaşırız:<br />

“Şeytan” yoksa “Tanrı” da yoktur. Ve bu<br />

“doğru” bir çıkarsamadır.<br />

Tektanrıcı dinlerle Antik Yunan dinini karşılaştırmak<br />

bizi açmaza götürebilir: Çünkü, “din” teriminin<br />

açılımı tektanrıcı inançlarda olduğu gibi “vecd içinde gerçekleştirilen<br />

ve inananı aşkınlığa götüren” bireysel bir pratik olarak anlaşılmaz. Tam<br />

tersine Antik Yunan’da din, “Site’de oturanlar arasındaki bir bağ”dır.<br />

Bu durumuyla din, devletin “birleştirici” hamurudur ve tanrıları “kurucu<br />

ilkeler”le yüklü kahramanlarıdır. Bu nedenle onlara gösterilen tapım,<br />

kişiyi “aşkınlığa” taşıyan “metafi zik” bir ritüel değil, Site’nin özüyle<br />

özdeşleşen “erdemin” kutsanmasıdır. Yunan demokrasisi, Site’nin<br />

“vicdanı”nın kimliklendirilmiş biçimi olarak algılanan ve her biri Site<br />

insanının “ilkelerinin taşıyıcısı” durumunda bulunan tanrılarına sıkı<br />

sıkıya bağlıdır: Başka bir yapıya taşındığında önemlerini “yitirirler”.<br />

Örneğin Roma, Yunan tanrılarını kendi panteonlarına taşıdıklarında<br />

onları, başında imparatorun bulunduğu sisteme uyarladılar, yani zorba<br />

imparatorlarıyla tanrıları “devirmek” zorunda kaldılar. Antik Yunan’da<br />

ise tanrıların yardımıyla zorbalar devrilirdi. Demek ki Antik Yunan’da<br />

gerçek tanrı Site idi.<br />

Yunanlılar, tanrıları tasarımlarken onların “zorbalıklarını yadsıdılar”;<br />

çünkü, tek ya da birkaç kişinin mutlak iktidarı anlamına gelen “zorbalık”,<br />

Yunan’la bağdaşır bir şey değildi. Bu nedenle Antik Yunan’da<br />

tanrılar “sorgulanmış”; sürece koşut olarak mitolojiler onlara “kötü alışkanlıklar”,<br />

“düşünsel sarsıntılar” ve tektanrıcı dinleri “rahatsız” edecek<br />

denli “ahlaksız” serüvenler yüklemiştir. Antik Yunan aynı zamanda,<br />

“özgürlüğün temelini saygısızlıkta” gören, şairlerin, oyun yazarlarının ve<br />

geleneğin yarattığı “kutsal söylenceleri” yerle bir eden, yağmalayan “Kinizmin”,<br />

yani Avrupa toprağında “ilk sufi liğin” doğumuna “annelik” etti.<br />

Kinik Okul’un kurucusu Diogenes’in, kendisine ne hizmette bulunabileceğini<br />

soran İskender’e, “Gölge etme, başka ihsan istemem!” biçimindeki<br />

Yunan’da tanrılar yardımıyla<br />

“zorbalar” devrilirken,<br />

sonraları Roma’da<br />

“zorba imparatorlar”<br />

yardımıyla tanrılar devrildi.<br />

yanıtı, bugün bile “özgürlük” sağlayıcı bir “saygısızlık”<br />

olarak algılanır. Bu nedenle Antik Yunan’ı, din duygusundan<br />

ve varoluş sıkıntısından “uzak duran saygısız<br />

kahramanlar uygarlığı” olarak görmek gerekir.<br />

Platon’un yapıtlarını irdelediğimizde O’nun bir Pythagorasçı<br />

olduğunu hemen algılarız: Attika ruhundan<br />

çok Zerdüşt’e ve Orphikçilere daha yakın bir mistiktir.<br />

Pythagorasçıların “ruh göçü” inancı, Hint Vedacılığından<br />

alınmadır; bu inanç Pythagorasçılardan Platon’a geçti. Platon, insanlarla<br />

tanrılar arasında “aracılar” olduğunu ve bunların da iyi olan “daimonlar”<br />

olduklarını ileri sürdü: Hıristiyan yazarların, “iblislerin çevremizdeki<br />

havada yaşadıkları” düşüncesi Platon’dan “ödünç” alınmadır.<br />

İS I. yüz yılda, Pythagorasçı öğreti/inanç, Platon tasarımları içinde eridi.<br />

Bu tasarımlara göre, dünyada yüce bir düzen, “İdea” vardır: Gerçek<br />

oldu ğu nu sandığımız her şey bu “İdea”nın bir “gölgesi”dir; bu gölgeler<br />

bozulmuş birer “kopya”dan başka bir şey değildir. Gerçek dünya bir<br />

“yanılsama”dır. Kimi gnostikler, bu düşünceyi “uç noktalara” taşıyarak<br />

“maddi olan her şeyin kötü olduğunu” ileri sürmeye kadar götürdüler.<br />

Platon’un düşünceleri sanki Yunanlı olmaktan çok İranlı gibi: Devlet’te<br />

yüceltilen “Mutlak İyi” ve “Mutlak Kötü”, Yunan ruhuna yabancı bir Şeytan’ı<br />

içerir. Şeytan’a bu kadar yaklaşan Platon, Gnostisizmin ve Hıristiyanlığın<br />

“müjdeleyicisidir” bir bakıma.<br />

Dinsel oyunların eşlik ettiği başka kutlamalar da vardı. Helenik<br />

dö nemde bunun üç örneği görülür: a) Dionysos törenleri; b) Eleusis<br />

mysterionları ve c) Orpheus törenleri.<br />

Dionysos Törenleri<br />

Şarap tanrısı ve aynı zamanda buğday, bağ, çiçek tanrısı olan, Trakya<br />

kö kenli kahraman Dionysos’u kutlama törenleridir. Erkek ve verimlilik<br />

tan rısı olan Dionysos, Zeus’un meşru eşi olan Hera’nın lanetine uğ rar:<br />

Bir Girit tasarımına göre Hera’nın kışkırttığı Titanlar tarafından kol larıbacakları<br />

koparılır; pişirilir ve yenir. Titanların bu davranışı ölüm cül<br />

sonuç doğurur; ünlü öfke nöbetlerinden birine kapılan Zeus, eski hizmetkârlarını<br />

öldürür. Apollon, Dionysos’un gövde parçalarını bir araya<br />

getirir. Kimi söylencelerin belirttiğine göre Delphoi’ye, kimi söylencelerin<br />

belirttiğine göre ise Thebai’ye gömülür. Söylencenin diline uyarsak<br />

“dirilir” ya da Zeus tarafından “diriltilir”.<br />

Bu söylencede tanrı olarak tasarımlanan ezeli kahraman Dionysos’u<br />

katleden Titanlar, iblislerin, yani Şeytan’ın çocukluğunun bir çeşitlemesi<br />

olabilir. Tıpkı, Gökyüzü’nden Cehennem’e atılan Yahudi tanrısı Luci fer<br />

ve boynuzlu takipçilerinden oluşan, kafese kapatılmadan önce Olympos’tan<br />

aşağı atılan “birliği” gibi. Kötü hizmetçilerini “Şeytan”a havale<br />

eden Yahudiliğin “tanrı kral”ı, Hıristiyanların tanrısını çağrıştırır; çünkü<br />

O da kötü meleklerini, Cehennem’in derinliklerine gönderir.<br />

İÖ VII. yüzyılda Trakya’dan ya da Frigya’dan gelen Dionysos’un Mısırlı<br />

Osiris’in bir “dönüşüm” ürünü olduğunu savlayanlar da vardır: Yazgısı,<br />

O’nun yazgısına çok benzer; çünkü O da “yeniden doğuş” tanrı sıdır<br />

ve O’nun da gövdesi parçalanmıştır.<br />

Benzer biçimde Babilli Dumuzi de “yeniden doğuş”un simgesiydi.<br />

Başka uygarlıklarda da cinayetlerin kurbanı olan ve “yeniden doğuş”<br />

mucizesiyle dirilişler sunulan tanrılar vardı.<br />

Yunan sanatında betimlendiğine göre Dionysos, sevimli bir tanrıydı;<br />

sürekli gülümseyen toraman bir kimlikti. Kimi bölgelerde yılda bir, kimi<br />

böl gelerde altı ayda bir düzenlenen Dionysos törenlerinde tanrı aşkı, yer<br />

yer “vahşiliğe” başvurarak canlandırılıyordu: Örneğin Girit’te, bir boğanın<br />

kol ve bacakları koparılıyor, törene katılanlar dişleri arasında kanlı<br />

bir et parçası taşıyordu. Kimi anlatımlarda bu törenlere katılanlar “deliler”<br />

olarak tanımlanıyor, insanların kol ve bacaklarını parçalıyor ve çiğ<br />

çiğ yiyorlar, biçiminde anlatılıyor. Bu işte Şeytan’ın “parmağı” olduğunu<br />

ileri sürenler de az değil. Trakya ve Frigya topluluklarında ben zer<br />

“vahşilikleri” anımsarsak bu yargıların doğru olduklarını kabul etmek<br />

gerekir.<br />

Bu kanlı törenler, İÖ V.-IV. yüzyıldan başlayarak yavaş yavaş ortadan<br />

kalkmıştır.<br />

Doğa güçleriyle “mistisizm”e varan bir “kaynaşma”nın ürünü durumun<br />

daki Dionysos törenleri özünde “kefaret törenleri” değildir. Yani<br />

“Kötülüğü” kovmak için düzenlenmezler. Ölülerle, yaşayanlarla ve yaşayacak<br />

olanlarla “metafi zik birliği” kutlarlar.<br />

4 Sayı 24

SERÇEÞME<br />

Eleusis Mysterionları<br />

Atina ile Megare arasındaki Eleusis’te kutlanan tarım festivalleridir. Tanrıça Demeter ve Kore’nin<br />

ikili koruması altındaki ekin, tohum atma ve hasat kutlanır: Söylenceye göre Cehennem tanrısı<br />

Pluton kadın aramaktadır; bu nedenle Kore’yi kaçırır. Kızını arayan Demeter, Eleusis’e gelir; bereket<br />

tanrıçası olmasına karşın atılmış tohumu yeşertmeyi yadsır. Pluton’a rehineyi serbest bırakması<br />

emredilir. Pluton emre uyunca Kore Yeryüzü’ne yeniden çıkar. Demeter de tohumu yeşertir:<br />

Ve “zenginlik” anlamına gelen oğlu Plutos’u doğurur. Ne var ki Kore, Yeraltı Dünyası’nda “ölümü<br />

ve doğumu” simgeleyen “nar”ı yediğinden Yeryüzü’nde sürekli kalamaz. Bir anlaşma yolu bulunur:<br />

Buna göre Kore, yılın üçte birini eşinin yanında, geri kalan süreyi annesinin yanında geçirir.<br />

Bunun anısına Demeter, Eleusis mysterionlarını başlatır.<br />

Pluton, Zerdüştlükle başlayan ve tektanrıcı dinlerde son biçimini alan “Evrensel Kötü” olmakla<br />

belirgin Şeytan değil, onu önceleyen bir tasarımdır: Söylencede bu nedenle, “ezeli bir ölümü”<br />

değil, “geçici bir ölümü” temsil eder. Bu tasarımlarda “Şeytan”la, “ezeli ve mutlu yaşamın sırrı”na<br />

ulaşma kutsallığı altında “doğanın karşıt güçleri arasındaki birliğe” katılım amaçlanır.<br />

Orpheus Törenleri<br />

Dionysos ve Eleusis törenlerindeki “şeytan” tasarımını geliştiren, doğal olarak bu törenleri güçlü<br />

bir biçimde çağrıştıran törenlerdir. Mainadlar tarafından Orpheus’un kolları ve bacakları koparılır;<br />

kimi yorumlara göre bu Dionysos’un emriyle gerçekleşir: Müzisyen kahraman, Dionysos’u<br />

yücel teceği yerde Apollon’u yüceltmekte ısrar edince şarap tanrısı da O’nu katlettirir.<br />

Eliade gibi kimi araştırmacılar, Orpheus’u Dionysos adına düzenlenen dinsel törenlerde “reform”<br />

yapan bir kimlik olarak görürler.<br />

Orphik tasarımlar, “tensel yüceltmeyi” yadsır; ne et yer, ne de şarap tüketir; cinsel perhiz uygular:<br />

Anlaşılacağı gibi “sade” bir yaşamı amaçlar. Amacın açılımları açıktır: Cennet’te selamete<br />

erişmek ve Dionysosvari bir yaşam sürmüş olanlara ayrılmış olan Cehennem azabından kurtulmak.<br />

Doğulu “köken”i nedeniyle Orphik törenlerin yapısında bulunan “öte dünya ve selamet kaygısı”<br />

Helenik kültürle bütünüyle “çelişki” oluşturur. Diğer yandan Orphik hareket “İyi ve Kötü”<br />

karşıtlığını, “İlk Günah” tasarımını “tohum” halinde taşıyan, daha doğrusu “yeşerten” ilk Yunan<br />

hareketidir diyebiliriz.<br />

Orphik metinlerde rastlanan tasarımlara göre insanlar, kötü yürekli ruhlar olan Titanların<br />

külle rinden doğar. Bu nedenle insanların bir kötülük yanı vardır. Diğer yandan yıldırımla öldürülmeden<br />

önce bir tanrının, genç Dionysos’un etini yediği için Titanların küllerinde ve dolayısıyla<br />

insanda tanrısal bir yan vardır. İnsanlar ortaya çıkmadan önce dünya mükemmeldi; dünyasal dengenin<br />

bozulması Titanların hatasıdır. İnsan selamete erebilmesi için, kendi yapısındaki tanrısallığı<br />

“keşfetmesi” gerekir. Bu tasarım bize, “evrensel kötü” anlamında “Şeytan”ın doğumunun gerçekle<br />

şe ceğini haber verir.<br />

Kimi araştırmacıların ya da kaynakların belirttiği gibi Orphik tasarımlar, İÖ VI. yüzyılda<br />

Yunan’da ortaya çıkmış dinsel bir “protesto” hareketidir. Bu mistik hareket, Yunan sitelerinin resmi<br />

dinini kesintisiz bir biçimde sorgulamıştır. Bu nedenle Orphik tasarımların birçok öğesini yapısına<br />

alan Pythagorasçı hareketle Platon’a taşınma dışında Yunan’da pek başarı kazanamamıştır.<br />

Çünkü, Yunan dininin kurucu büyüklerinden biri olan Hesiodos’a göre, dünyanın başlangıcında<br />

“kaos” vardı; çetin mücadelelerden sonra Zeus hükümranlığını dayatabildi; düzen, beklenmedik<br />

olay lardan sonra gerçekleşti. Buna karşılık Orpheus’a göre ilk tanrı Eros’un, yani “karşıt-kaos”un<br />

doğduğu “yumurta” en baştan beri vardı; yani düzen, baştan itibaren vardı.<br />

Yunan dünyasına yabancı bu Orphikçiler nereden geldi?<br />

Açıkçası bilinmemektedir: Perhizci, et yemez, sade Orpheus, ne vatandaşı Dionysos’a, ne de<br />

başka herhangi bir tanrıya benzer. İskit ya da Frigyalı da değildir; karakterleri kaçınılmaz olarak<br />

İran’ı hatırlatır: Büyük olasılıkla İÖ XV. ve VIII. yüzyıllar arasında Orta Asya, Yakın ve Ortadoğu<br />

topluluklarının büyük göçleriyle geldiler.<br />

Demokrasi yoluyla “Şeytan”ı Helen ve Helenistik kültür dışında tutabilen Yunan, Orphik dinle<br />

“Şeytan”ı Olympos’a dahil etmek zorunda kaldı.<br />

YİTİRDİKLERİMİZ<br />

ŞİNASİ KAYA<br />

20 Mayıs 1938 - 20 Ekim 2006<br />

Demir Döküm’ün ilk işçilerinden<br />

Maden-İş ve TİP’in yöneticisi<br />

DİSK’in kurucularından<br />

1961 Saraçhane Mitingi<br />

1970 15-16 Haziran Direnişi<br />

1 Mayısların ve nice grevin, direnişin<br />

yöneticilerinden, önçü işçi<br />

DR. FÜSUN SAYEK<br />

1947 - 19 Ekim 2006<br />

1996-2006 dönemi<br />

Türk Tabipler Birliği<br />

Merkez Konseyi Başkanı<br />

insan hakları, kadın hakları<br />

ve demokrasi kavgasının<br />

yılmaz savaşçısı<br />

KAYNAKÇA:<br />

Baudelaire, Charles; Kötülük Çiçekleri (Çev.: S. Maden); Çekirdek Yayınları; İkinci Baskı; İstanbul-1998<br />

Erhat, Azra; Mitoloji Sözlüğü; İstanbul-1972<br />

Hançerlioğlu, Orhan; İnanç Sözlüğü (Dinler-Mezhepler-Tarikatlar-Efsaneler); Remzi; İstanbul-1975<br />

Korkmaz, Esat; Şeytan Tasarımı Terimleri Sözlüğü; Anahtar Kitaplar Yayınevi; İstanbul-2006; Eski Türk<br />

İnançları ve Şamanizm Terimleri Sözlüğü; Anahtar Kitaplar; İstanbul-2003; Zerdüştlük Terimleri Sözlüğü;<br />

Anahtar Kitaplar Yayınevi; İstanbul-2003; Ansiklopedik Alevilik-Bektaşilik Terimleri Sözlüğü; Kaynak<br />

Yayınları; Genişletilmiş Üçüncü Baskı; İstanbul-2003; Anadolu Aleviliği; Berfin Yayınları; İstanbul-<br />

2000<br />

Link, Luther; Şeytan/ Yüzü Olmayan Maske (Çev.: E. Ergün); Ayrıntı Yayınları; İstanbul-2003<br />

Messadie, Gerald; Şeytan’ın Genel Tarihi; Kabalcı Yayınevi; İkinci Baskı; İstanbul-1999<br />

Nietzsche, Friedrich; Yunanlıların Trajik Çağında Felsefe (Çev.: N. Hızır); Kabalcı Yayınları; İstanbul-1992;<br />

Dionysos Dithyrambosları (Çev.: O. Aruoba); Kabalcı Yayınları; İstanbul-1993<br />

Russell, Jeffrey Burton; Mephistopheles/Modern Dünyada Şeytan (Çev.: N. Plümer); Kabalcı Yayınevi; İstanbul-2001;<br />

Lucifer/Ortaçağ’da Şeytan (Çev.: A. Fethi); Kabalcı Yayınevi; İstanbul-2001; Şeytan/ Antikiteden<br />

İlkel Hıristiyanlığa Kötülük (Çev.: N. Plümer); Kabalcı Yayınevi; İstanbul-1999; İblis/Erken<br />

Dönem Hıristiyan Geleneği (Çev.: A. Fethi); Kabalcı Yayınevi; İstanbul-2000<br />

Schimmel, Annemarie; İslamın Mistik Boyutları (Çev.: E. Kocabıyık); Kabalcı Yayınevi; İstanbul-2001;<br />

Tanrı’nın Yeryüzündeki İşaretleri (Çev: E. Demirli); Kabalcı Yayınevi; İstanbul-2004<br />

Süzer, Evlin Azar; Ana Tanrıça Şeytan; Pencere Yayınları; İstanbul-2003<br />

Werner, Helmut; Ezoterik Sözlük (Çevirenler: B. Atatanır, M. Batmankaya, D. Demirbaş, U. Önver); Omega<br />

Yayınları; İstanbul-2005<br />

PROF. CAHİT TALAS<br />

1917 - 14 Ekim 2006<br />

27 Mayıs’ın Çalışma Bakanı;<br />

“Ecevit Yasaları” diye bilinen<br />

Sendika ve Grev yasalarının mimarı;<br />

Polisin “arama” bahanesiyle<br />

öğrenci yurtlarına saldırmasına<br />

izin vermediği için dövülen;<br />

12 Eylül genarallerinin<br />

hakeretine uğrayan<br />

Siyasi Bilgiler Fakültesi Denkanı;<br />

12 Eylül cuntası maduru<br />

demokrasi ve işçi hakları savaşçısı<br />

Ekim-Kasım 2006 5

SERÇEÞME<br />

Nisan 1915, Harput (Elazığ) Ermenileri, silahlı Osmanlı askerlerinin gözetiminde yakındaki Mezire’deki hapishaneye götürülüyorlar. Bir Alman gezgin tarafından<br />

çekilmiş olan bu fotoğraf SAVE Projesi’nin Ermeni Fotoğraf Arşivi’nde bulunmaktadır: .<br />

ERMENİ sorununda ‘soykırım yoktur’ diyeni para<br />

ve hapisle cezalandırma yasası Fransa Par lamentosunda<br />

onaylandı.<br />

Bereket ki Fransa’da tarihçiler ve aydın namusuna<br />

sahip olanlar var; bereket var ki, bu hukuk karşıtı<br />

yasaya karşı aldıkları tavırla emperyalizmin elinde<br />

paspas edilen Fransa’nın namusunu kurtardılar. Bu<br />

aydınların, ezici bir çoğunlukla, Ermeni sorununun<br />

bir ‘soykırım’ sorunu olduğuna inandıkları halde<br />

takındığı bu açık tutum, bilim, basın ve aydın ahlakının<br />

ne olduğunu göstermesi anlamında da ayrı bir<br />

önem taşıyor.<br />

Egemen siyasetin bu aşamada bu aydınları dinlememiş<br />

olması Fransa tarihinin diğer yüzkarası<br />

örneklerine yeni bir örneğin daha eklenmesi anlamına<br />

geliyor kuşkusuz. Ama bu yasaya alınan tutum,<br />

Fransa’nın herşeye karşın onlardan ibaret olmadığını,<br />

Voltaire’in, Zola’nın, Sartre’ın, aydınlanmanın ve özgürlüklerin<br />

Fransa’sının da yaşadığını gösterdi.<br />

Bu vesileyle birkez daha görüldü ki, kendi özgürlüklerimiz ve halklar<br />

arası barış, ülkelere giydirilmeye çalışılan deli gömleklerine itiraz etme<br />

gücümüzle elde edilebilecektir. Bu vesileyle birkez daha görüldü ki, dini<br />

ve milli kimliklerin altında yekpare toplumlar yaşamıyor. Her bayrağın<br />

altında özgür, adil ve barışçıl bir dünya arayışında olanlar yanısıra bunları<br />

engelleme inadını sürdürenler var. Nasıl ki özgürlükler Türkiye’de<br />

301. maddenin tehdidi altındaysa Fransa’da yasalaşma sürecindeki gericiliğin<br />

tehdidi altında.<br />

Oysa bizim ihtiyacımız olan şey, daha çok, daha çok özgürlük ve<br />

bunu güvence altına alan bir hukuktur.<br />

Ucuz Politikalara İsyan<br />

illi tarih’ tezi saptayıp tarihçileri de bunun gerekçesini yazan<br />

‘Minsanlar konumuna düşürmek, gerçekte bizim yabancısı olmadığımız<br />

bir durum. Ne yazık ki Fransa da, bu son kararıyla kendini bu<br />

duruma düşürmüş bulunmaktadır. 200 yıldır bizler onların düzeyine<br />

Tarihi Özgürleştirmek<br />

Erdoğan Aydın<br />

Bu yazı Cumhuriyet gazetesinin 21 Ekim 2006 tarihli “Hafta Sonu” ekinde yayımlandı.<br />

Tarihe ve<br />

yaşadığımız sorunlara<br />

ezenler açısından değil<br />

ezilenler,<br />

devletler açısından değil<br />

halklar,<br />

öldürenler açısından değil<br />

öldürülenler<br />

açısından bakma<br />

standardı oluşturmak<br />

ve bu standardı<br />

ayrımsız uygulamak<br />

zorundayız.<br />

çıkma mücadelesi verirken onların bizim düzeyimize<br />

düşmesi tarihsel bir ironi örneği olsa gerek.<br />

Fransız Parlamentosunda onaylanan yasanın insan<br />

haklarından yana samimiyetin değil, yaklaşan<br />

seçimler karşısında popülist bir aşağılanma ve tabii<br />

Türkiye’yi AB dışında bırakmaya yönelik bir tahkimat<br />

olduğu açık.<br />

Bizim kendi tarihimizle yüzleşme gereksini mimize<br />

işaret edenlerin kendi tarihleriyle yüzleşmekten<br />

kaçınmaları bir yana, tarihe yasal kelepçe takmaları,<br />

egemen ahlaksızlığın tipik bir yansıması. Fransız<br />

tarihçi Jean-Michel Thibaux’nun ifade ettiği gibi,<br />

“bu ucuz politika metotlarına isyan etmek” duru mundayız.<br />

‘Soykırıma’ karşı, insan haklarından yana bir<br />

parlamenter aklın, samimiyetini ancak kendi tarihin<br />

deki hak ihlallerine karşı tavırla gösterebileceği<br />

açık. Özellikle dünya medeniyet tarihinde önemli bir<br />

misyona sahip Fransa’dan bu davranışı beklemeye<br />

fazlasıyla hakkımız var. Dolayısıyla Ermeni sorunu açısından da sergilenebilecek<br />

biricik pozitif tavır, Fransa’nın öncelikle 1685’teki ‘Siyah<br />

Yasa’dan, Cezayir ve Vietnam halklarına karşı işlediği suçlardan, 1921<br />

öncesinde ülkemizi işgalden, Tutsilere yönelik katliamdaki açık sorumluluğundan<br />

dolayı özeleştirel bir tutumdur.<br />

Fransız parlamenterler belli ki bu gibi örnekleri ve bunların ken dilerine<br />

yüklediği ahlaki sorumluluğu unutmuş görünüyor. Üstelik söz konusu<br />

Parlamento, yine kendi aydınları ve Cezayirlilerin tepki si ne rağmen<br />

23 Nisan 2005’de Fransa’da sömürgeciliğin oynadığı ‘po zi tif rol’e ilişkin<br />

bir yasa yayınlayarak ne denli kötü bir noktaya sav rulduğunu göstermişti.<br />

Oysa bu seçici unutkanlık ve çarpıtmalara karşın, başta Fransa ve<br />

ABD olmak üzere Emperyalizmin tarihi, hak ihlalleri ile şekillenmiştir.<br />

Dolayısıyla demokrasi geleneği çok daha zayıf ülkelerdeki hak ihlallerini<br />

azaltmanın, geçmişleriyle yüzleşme cesareti edinmelerinin sağlanabilmesi<br />

anlamında da böylesi ağır bir sorumluluğun yükü altındadırlar.<br />

Oysa onlar çifte standart politika izleyerek, hak sorunlarını hegemonya<br />

amacının kamçısı olarak kullanıyorlar.<br />

6 Sayı 24

Tutarlılık Bizim de İhtiyacımız<br />

Kuşkusuz emperyalist güçleri eleştirmek, tek başına sorunları çözmeye<br />

ve bizi yüklerimizden kurtarmaya yetmez. Onlara yönelik<br />

eleştirilerimizin tutarlılığı ve işlevselliği, aynı standardı kendimize de<br />

uygulamaktan, dolayısıyla kendi dini ve milli ayrımcılığımıza da itiraz<br />

etme yeteneğimizi sürdürmekten geçiyor.<br />

Tarihe ve yaşadığımız sorunlara ezenler açısından değil ezilenler,<br />

devletler açısından değil halklar, öldürenler açısından değil öldürülenler<br />

açısından bakma standardı oluşturmak ve bu standardı ayrımsız her sorunda<br />

uygulamak zorundayız.<br />

Böyle bir yaklaşım düzeyi, bizi öncelikle Enver Paşa’yı bin yıldır birlikte<br />

yaşadığımız Ermeni komşumuzdan daha yakın zannetmek yanılgısından<br />

kurtaracaktır. Bu bilinç ise yönetenlerin bizi güdebilmek yerine<br />

haklarımıza saygılı olmalarını sağlayacaktır. Unutulmamalıdır ki sürgüne<br />

giden Ermeni komşularımızla aramızdaki tek fark ayrı dillere, ayrı<br />

inançlara sahip olmaktan ibaret. Oysa Enver Paşa İmparatorluğu haksız<br />

bir savaşa sokarak dedelerimizi Yemen çöllerinde, Kafkaslarda, dahası<br />

ta Galiçya’larda ölüme süren bir despotizmi temsil etmektedir. Çoğu zaman<br />

unutuyoruz, ama Yemen Türküleri, sadece emperyalistlerin değil,<br />

İttihatçı iktidarın da maceracı politikaların sonucunda üremiştir. Bu yayılmacı<br />

politikaların sonucu sadece Ermenilerin tasfiyesi değil, onlardan<br />

çok daha fazla Müslümanın da ölüme sürülmesidir.<br />

Bir bütün olarak Osmanlı coğrafyasını ve I. Dünya Savaşı’nı ele aldığımızda,<br />

açık ki Ermenilerden çok Türkler öldü. Ancak tüm inanç ve milletlerden<br />

insanlarımızın kırımından, emperyalistler kadar, bize ‘atamız’<br />

diye belletilen o dönemin İttihatçı iktidarı sorumlu. Dolayısıyla halklar<br />

olarak birbirimizle acı yarıştırarak, hak yarıştırarak değil, öncelikle birbirimizin<br />

acılarını anlamaya çalışarak çıkabiliriz bu handikaptan.<br />

Birbirimizin acılarını anlayan bir olgunluk, bize bu acıları yaşatan<br />

egemen politikalara suç ortağı olmamızı engelleyeceği bir yana, egemenlerin<br />

bizi, bugün olduğu gibi adaletsizlik koşullarında<br />

istismar etmelerini de engelleyecektir.<br />

Üstelik bu topraklardan yokedilmişlerin, örneğin<br />

Ermeni halkının acılarını anlamaya çalışan bir<br />

Türkiye’nin, büyük olasılıkla onlardan da çok ölmüş<br />

Balkan Türkmenlerinin acılarını da dünyaya<br />

kabul ettirmesi mümkün olacaktır.<br />

Resmi Tez Gerçeklerden Uzak<br />

Bilindiği gibi ‘hakikat’ diye bize yinelenegelen<br />

ve aksini iddia edenin ‘ihanetle’ suçlandığı<br />

resmi tezimiz şöyle: “Ermenilerin savaş ortamında<br />

askerlerimizi ve erkeksiz köylerimizi arkadan vurmalarından<br />

dolayı Osmanlı Devleti tehcir kararı<br />

almaya mecbur kaldı!”<br />

Kuşkusuz Doğu Anadolu’da Osmanlı egemenliğine<br />

karşı bağım sız lığı hedefleyen ciddi bir Ermeni<br />

eylemliliği söz konusuydu. Ancak bu durum, eğer<br />

ki Osmanlı devletinin etnik arındırma, yani bu toprakları<br />

Erme nisizleştirme planı olmamış olsaydı<br />

asla böylesi topyekün bir tehcir uygulamasıyla karşılanmayacaktı.<br />

Oysa resmi tez; “Tehcire tabi tutulan Ermeniler,<br />

devlet aleyhine faaliyette bulunan Ermenilerdir.<br />

Devlete sadakatle bağlı olan Erme niler ise<br />

hiçbir surette tehcire tabi tutulmamıştır. Tehcire<br />

tabi tutulan Ermenilerin yollarda her türlü ihtiyaçları, emniyetleri ve<br />

iskanları sağlanmış, malları güvence altına alınmıştır” diye gerçekleri<br />

çarpıt maktadır. (İsmet Binnark, Osmanlı Belgelerinde Ermeniler, Sunuş,<br />

s. XXV)<br />

Halkın hakları ve hukuku ekseninde değil, Osmanlı devleti ve onu<br />

yönlendiren İtihatçı politikaları aklamak amacıyla şekillenen bu ger çekdışı<br />

tez, Türkiye’nin halen başına dolanan en büyük çoraplardan biri işle<br />

vi görmektedir. Aksi olsaydı, en azından Erzurum, Van, Maraş gibi<br />

do ğudaki şehirlerin tehciriyle yetinilirdi. Oysa Bursa, Ankara, Es ki şehir,<br />

Konya, İzmit, Adapazarı gibi, söz konusu eylemliliklerle iliş ki lendirilmesi<br />

için en küçük bahane bulunamayan batı illerimizin Ermenileri<br />

de aynı âkıbete uğramıştır. Kaldı ki, söz konusu doğu illerinde bile, “adil<br />

ve kuvvetine güvenilir bir hükümetin yapacağı şey, hükümet aleyhine isyanları<br />

tahakkuk edenleri cezalandırmaktı; fakat İttihatçılar Ermenileri<br />

imha etmek” istiyorlardı; “nihayet Ermenilerin Van kıtâli (savaşı), askeri<br />

hareketlere engel teşkil etmeleri, İttihatçıların milli gaye leri için mühim<br />

bir fırsat vücûda getirdi” (Ahmet Refik, İki Komite, İki Kıtâl, s. 27)<br />

SERÇEÞME<br />

Tüm inanç ve milletlerden<br />

insanlarımızın<br />

kırımından,<br />

emperyalistler kadar,<br />

bize ‘atamız’ diye belletilen<br />

o dönemin<br />

İttihatçı iktidarı<br />

sorumlu.<br />

Dolayısıyla<br />

halklar olarak<br />

birbirimizle<br />

acı yarıştırarak,<br />

hak yarıştırarak değil,<br />

öncelikle<br />

birbirimizin acılarını<br />

anlamaya çalışarak<br />

çıkabiliriz<br />

bu handikaptan.<br />

Bu çok önemli ve bence durumu olanca çıplaklığıyla görmemiz açısından<br />

da çok gerçekçi çözümleme Ahmet Refik’e ait. Onun satırlarıyla<br />

devam etmeden, anımsatmalıyım ki Ahmet Refik, Osmanlı Tarih Encümeni<br />

üyeliği ve Askeri Sansür Müfettişliğini takiben 1919 yılında<br />

Türkiye Tarihi Müderrisliği, 1924–1927 yılları arasında da Türk Tarih<br />

Encümeni Başkanlığı yapan bir tarihçimiz. Ermenileri de ağır bir şekilde<br />

eleştiren yazar, Ermeni sorunu tartışıldığında nedense unutulan asli<br />

sorumluya, yani Türk halkını da çok ağır bir istismara ve neredeyse imhaya<br />

sürükleyen İttihatçı zihniyete işaret ediyor. İşte bu Ahmet Refik’in,<br />

1915’te Eskişehir Sevk Komisyonu’nda görevli olduğu döneme dair gözlemlerini,<br />

giderek sağduyumuzu yitirmemize neden olan şoven savrulmaya<br />

karşı bizi uyarması dileğiyle aktarmak istiyorum:<br />

Feci Manzara<br />

“Bir sabah Eskişehir istasyonunda me’mûlün ha ri ci (umulmayan) bir<br />

manzara görüldü” diyen Refik, ağlama ve feryatlarıyla çoluk çocuk<br />

yük va gon larına tıkabasa doldurulmuş insanların hazin tablosunu<br />

aktarıyor.<br />

“Trenler birbirini velyediyor (peşpeşe geliyor), her trenden binlerce<br />

aile, binlerce köy halkı çıkıyordu. (...) Trenle sevkedilemeyen çoluk<br />

çocuk, kadın erkek, ayakları kanlar içinde, etraflarında birkaç jandarma<br />

karadan geliyorlardı. Manzara pek feciy di” (s.30)<br />

“Nihayet birgün meş’ûm (uğursuz) bir emir geldi, Eskişehir de tahliye<br />

edilecekti (...) Ertesi gün, Eski şehir’in biçare aileleri ellerinde birer<br />

sepet, kol larında paltoları, hayvan vagonlarına bindiler. Gözleri yaşlarla<br />

dolu, asırlardan beri sevdikleri, oturdukları, yaşadıkları evlerini<br />

çiçekli bahçelerini, muazzez hatıralarını bıraktılar; Konya ovasını<br />

kuşatan dağlara, Pozantı’nın yalçın geçitlerine, Elcezire’nin ateşin<br />

çöllerine, açlığa, sefalete, peri şanlığa, ölüme doğru gittiler...” (s.34)<br />

“Artık Eskişehir Ermenileri de çıkarılmıştı. (...)<br />

Sahipsiz kalan evler güya polisler tarafından muhafaza<br />

olunuyordu. Halbuki geceleyin halılar ve<br />

davarlar, kıymettar eşya kamilen çalınıyordu. Aynı<br />

hal, İzmit’in, Adapazarı’nın tahliyesi esnasında da<br />

vukua gelmiş, eşyalar çalındıktan sonra izi belli<br />

edilmemek için evlere ateş verilmişti.”<br />

“Eskişehir kafile kafile, tren tren boşalıyordu. Bu<br />

trenler kapalı yük vagonları bile değildi, kafes şeklinde,<br />

her tarafı açık hayvan va gonları idi. Muhacirin<br />

idaresinden gelen memura: ‘Bari kapalı va gonlarla<br />

gönderin’ dedim. Hiç tavrını bozmadı, lakaydane<br />

bir sesle: ‘Daha iyi ya, hava alırlar!’ cevabını<br />

verdi” (s.37).<br />

Cemal Paşa’nın yanından gelen Orgeneral Liman<br />

Von Sanders’in eşinin: “Ah ne kadar yazık, bu<br />

yavrulardan, bu masumlardan, bu biçare kadınlardan<br />

bilmem ne istiyorlar? Kimler cinayet yapmışsa<br />

onları tecziye etsinler. (...) Dereler insan gövdeleri,<br />

çocuk başları taşıyor. Bu manzara yürekleri parçalıyor”<br />

şeklindeki gözlemini aktardıktan sonra Ahmet<br />

Refik, şöyle yazar:<br />

“Zaten bu zulmü takdir etmemek için çeteci zihniyeti<br />

ile malûl ol mak lazımdı, Almanlardan kalpleri<br />

insaniyet hisleriyle meşhun (dolu) olanların<br />

da bu cinayetlerden müteneffir olduklarına (iğrendiklerine)<br />

hiç şüphe yok. Fakat resmi Almanya isteseydi, bu kıtâle<br />

mani olurdu. Said Halim Paşa İttihad’ın kör bir aletiydi; Enver ve<br />

Talat Almanya’nın sözünden bir adım çıkmazlardı, bu cinayetleri<br />

kuvvetlerine güvenerek icra etmeleri imkan haricinde idi. Hiç şüphesiz<br />

Almanya’nın zaferine güveniyorlar, bu muazzam faciayı Almanya’nın<br />

kuvvetiyle, bu masumlar feryadını Almanların za fer teraneleriyle<br />

bastırmak ümidinde bulunuyorlardı. Almanya Ana do lu’da<br />

kazanacağı menfaatlerle sermest; kurun-u vusta’da (Orta çağ’da) bile<br />

görülmeyen bu cinayetlere; samit (sessiz) ve lakayt, seyirci vaziyetini<br />

takınıyordu”. (s.38)<br />

“Ermenilerin en ziyade korktukları Pozantı idi. Orada, çetelerin hücu<br />

mu kalplerini titretiyordu. Bunlar hangi çetelerdi? İttihad hükü metinin<br />

Turan siyaseti, İslam ittihadı namına Kafkasya’ya gön der diği<br />

çetelerdi”. (s.39)<br />

Yaşanan acıların çok küçük bir parçasına dair yapılan bu gözlemlere<br />

bir şey eklemek gerekir mi bilmem...<br />

•<br />

Ekim-Kasım 2006 7

SERÇEÞME<br />

PSAKD MERKEZ YÜRÜTME KURULU ÜYESİ VE KÜLTÜR-SANAT SEKRETERİNİN GÜNCEL TARTIŞMALARA KATKISI<br />

Siyasete müdahale etmek!...<br />

İçerdiği anlam düşünüldüğünde son derece kulağa<br />

hoş gelen ve mantıklı bir ifade. Bundan yaklaşık<br />

2–2,5 ay kadar önce birden bire bazı yurtdışı örgüt<br />

yöneticilerimiz ve yazar çizerimiz Alevi Bektaşi<br />

kamuoyuna ve çeşitli internet sitelerine: “artık siyasete<br />

müdahale edeceğiz!” diye bir açıklama yaptılar,<br />

Konu ile ilgili bazı yazılar da yazdılar.<br />

Çok doğaldır ki, her kişi, kurum ve kuruluşun kendi dünya görüşüne,<br />

yaşamı nasıl algıladığına uygun olarak bir siyasi görüşü ve duruşu vardır.<br />

Ve buna uygun politikaları da hayata geçirmek için mücadele eder.<br />

Özellikle de demokratik kurumlar, siyasal kurumlar çeşitli konulardaki<br />

politikalarını belirler ve kamuoyuna açıklarlar.<br />

Bunu yaparken de kendi iç işleyişlerine, program ve tüzüklerine<br />

uygun şekilde davranırlar. Merkezi örgütlenmelerin tümünde olduğu<br />

gibi, Alevi Bektaşi örgütlenmelerinde ve siyasal yapılanmalarda da bu<br />

tur açıklamalar, genellikle örgüt içersinde tartışıldıktan ve örgütün fikri<br />

alındıktan sonra yapılır. Fakat ne yazık ki, böyle olmadı.<br />

Alevi Bektaşi örgütlenmesinin ülkedeki en üst çatı örgütü Alevi<br />

Bektaşi Birlikleri Federasyonu ABF’ye bağlı içersinde Pir Sultan Abdal<br />

Kültür Derneği PSAKD (40 şubesi) Hacı Bektaş Veli Kültür Tanıtma<br />

Dernekleri HBVKTD (72 şubesi), Hacı Bektaş Veli Anadolu Kültür Vakfı<br />

HBKAV (30 şubesi) ve bunların dışında bağımsız derneklerin de olduğu,<br />

toplam 186 kurumda; Avrupa Alevi Birlikleri Konfederasyonu AABK çatısı<br />

altında, 9 Avrupa ülkesindeki federasyonlara bağlı yüzlerce kurumda<br />

tartışılmadan, örgütlerin fikri alınmadan, tepeden inme bir mantıkla<br />

bu söylem dile getirildi…<br />

İşte tam da bu noktada çeşitli tepkiler oluşmaya başladı. Bu Alevi<br />

Bektaşi Örgütlerinin, daha doğrusu merkezi örgütlülüklerde ve demokratik<br />

işleyişe göre yönetilen örgütlerde alışılagelen bir durum değildi. Ve<br />

çok haklı olarak örgütlerdeki insanlarımız bu konudaki rahatsızlıklarını<br />

dile getirmeye başladılar.<br />

Siyasete müdahale etmeye devam edelim. Evet, her kişinin, kurum<br />

ve kuruluşun yaşamı algılayış şekline uygun bir siyasi görüşü ve bu görüşü<br />

yaşama geçirmek için de bir siyasi duruşu vardır. Alevi Bektaşi<br />

örgütlenmesinin çatı örgütünde ve ona bağlı kuruluşlarda da bu duruş<br />

demokrasiden, insan haklarından, emek cephesinden yana net bir duruştur.<br />

Daha doğrusu öyle olmalıdır.<br />

Çünkü hepimiz bilmekteyiz ki, ülkedeki demokrasi sorunu çö zümlenmeden<br />

hiç bir sorun tek başına çözümlenmiş olamaz. Alevi Bek taşilerin<br />

sorunu da, tıpkı barış sorunu gibi, eğitim, sağlık sorunu gibi,<br />

işçilerin, memurların, köylülerin, esnaf ve öğrencilerin, kadınların sorunları<br />

gibi, etnik ve inançsal tüm sorunlar gibi bir demokrasi soru nudur.<br />

Alevi örgütlenmeleri, demokrasi güçleriyle birlikte hareket edip,<br />

demokrasi sorununu çözüme kavuşturduklarında, Alevi sorunun da<br />

çözü münü sağlamış olurlar.<br />

Alevilik sorununu tek başına ele almak ve çözmeye çalışmak, kısa<br />

vadeli ve mevzi bir çözüm olacaktır. Bu çözüm kalıcı bir çözüm ola ma yacaktır,<br />

daha da önemlisi ülkedeki demokrasi mücadelesinden ayrı olarak<br />

düşünülmesi doğru da değildir.<br />

Ülkedeki sorunların çözümlenmesi noktasında demokrasi güçleriyle<br />

birlikte hareket etmenin zorunluluğu ve doğruluğu ortada iken, bunu tespit<br />

etmişken, birden bire nereden çıktı bu “siyasete müdahale etmek?”<br />

Alevi Bektaşi örgütleri, özellikle de demokratik kitle örgütü niteliğinde<br />

olan yapılar, zaten bugüne kadar özel ve genel politikaları ile<br />

ülkedeki siyasete duruşlarıyla, mücadeleleriyle müdahale ediyorlar ve<br />

etmelidirler…<br />

Hatta sadece ülkedeki siyasete müdahale etmekle kalınmamalı; coğra<br />

fyamızdaki tüm siyasal gelişmelere, emperyalist saldırganlıklara, Siyonist<br />

saldırılara, katliamlara ve savaşlara da müdahale etmelidirler.<br />

Alevi Bektaşi Federasyonu ve bileşenleri, özellikle de Pir Sultan Abdal<br />

Kültür Dernekleri, tam da yukarıda tarif ettiğimiz şekilde kurulduğu<br />

günden bugüne kadar, özelde Alevi inanç ve kültürünün tanı t ılması, yaşa<br />

tılması ve gelecek kuşaklara aktarılmasında; genelde ise ülkede sür dürülen<br />

demokrasi, insan hakları ve emek mücadelesinde yer almak prensip<br />

ve siyasetine uygun politikalarını sürdüregelmiştir. Emperyalistlerin<br />

BOP [Büyük Ortadoğu Projesi-Serçeşme] gereği Ortadoğu halk larını<br />

katletme katliamlarına karşı, dünyayı yeniden paylaşma politikalarına<br />

karşı mücadelesini sürdü re gelmiştir. Bundan sonra da sürdürecektir.<br />

Siyasete Müdahale Etmek (!)<br />

Erdal Yıldırım, İstanbul, 21 Ekim 2006<br />

Arkadaşlarımız ‘siyasete müdahale<br />

etme’ ifadesini kulla nırlarken,<br />

aslında ‘seçimlere müdahale etme’yi<br />

kastediyorlardı.<br />

Asıl tehlike burada meydana çıkıyor<br />

Böyle olunca “siyasete müdahale etme” fikri, ye rini<br />

“seçime müdahale etme”ye bırakıyor. Sanırım ki,<br />

arkadaşlarımız ‘siyasete müdahale etme’ ifadesini<br />

kulla nırlarken, aslında ‘seçimlere müdahale etme’yi<br />

kastediyorlardı. İşte asıl tehlike burada meydana çıkıyor.<br />

Alevi Bektaşi Federasyonu ve bileşenleri, özellikle<br />

de Pir Sultan Abdal Kültür Derneği kurulduğu günden<br />

bu yana demokrasi güçlerinin ‘ilkeli’ birlikteliğinden yana olmuş<br />

kurumlardır. Demokrasi güçlerinin ilkeli birlikteliğini savunmuşlardır.<br />

Seçimlerde bireysel hesaplamaların peşinde gitmemişlerdir.<br />

Siyasete müdahale etmek isteyen arkadaşların da bu ‘ilkeli’ birlikteliği<br />

baz almaları gerekmektedir. Çeşitli siyasi parti başkanlarının 29<br />

Ekim’de Adana’da ABF’ye bağlı kurumlarca düzenlenen etkinliğe davet<br />

edilmesi için Ankara’da Genel Başkan kapılarında beklenerek davet<br />

edildiklerini duymaktayız. Üstelik ve işin trajikomik ve acı yanı şu ki, bu<br />

kişi ve kurumların içinde Demokratik Alevi Örgütlenmesinden rahatsız<br />

olan, bu örgütlenmeye karşı dostça davranmayan, Alevi Bektaşilerin ‘Diyanet<br />

Kurumunun kaldırılması’, ‘Cemevlerinin Alevilerin ibadet yerleri<br />

ola rak kabul edilmesi’, ‘Zorunlu Din Derslerinin Kaldırılması’, ‘Nüfus<br />

Cüz danlarından din bölümünün kaldırılması’, ‘Madımak Otelinin Müze<br />

Yapılması’ taleplerini duymayan, görmeyenler var. Ayrıca ülkede sür dürülen<br />

demokrasi mücadelesine, emek cephesine sırtını çevirip, barışın<br />

sağlanmasına karşı ırkçı politikaları savunanlar var.<br />

Siyasete müdahale etmek çabasında olan yöneticilerimizin, arkadaşlarımızın<br />

meclis koridorlarında, ofi s ve bürolarda, yani kapalı kapılar<br />

ardında değil, örgütlerimizin demokrasi mücadelesine bakış açılarına<br />

uygun olarak meydanlarda, eylem alanlarında olmaları gerekiyor.<br />

Adana’da yapılacak olan bu etkinlikten bahsetmişken bir iki noktada<br />

bazı tespitler yapmak gerektiğine inanmaktayım. Bu Adana etkinliği<br />

üzerinde ibretle durulması gereken bir konudur. Adına Cumhuriyet ve<br />

Demokrasi Etkinliği denilen ve “güçlerimizi birleştiriyoruz” sloganı ile<br />

açıklanan bu etkinliğin “AABK ve ABF tarafından birlikte düzenlenmiş<br />

olduğu” açıklanmıştır. Oysa hepimiz biliyoruz ki, gerçek hiçte böyle değildir.<br />

Zira ABF konuyu 21 Ekimdeki Yönetim Kurulu toplantısında görü<br />

şecektir. ABF isminin buraya bu şekilde eklenmesinin, bir ‘oldu bitti’<br />

olduğunu, ABF yönetimini zor durumda bırakmak olduğunu da ayrı ca<br />

belirtmek isterim.<br />

Örgütlerin hiçbir kademesinde tartışılmadan “siyasete müdahale etmek”<br />

deyimini ‘tepeden inme’, ‘emrivaki’ bir şekilde örgütlerimizin, üyelerimizin<br />

önüne koyan, adeta tek kişilik bir örgütlenme modeline uygun<br />

davranan birilerinin, bu ‘siyasete müdahale etmek’ ile neyi kas tet tikleri,<br />

artık ortaya çıkmış bulunmaktadır.<br />

Siyasete müdahale etmenin, aslında ‘seçime müdahale etmek’ olası<br />

seçimlerde, o şekilde, ya da bu şekilde bir yerlerde seçilmek olduğu; bir<br />

yerlere yamanmak olduğu, bunun için herhangi bir ilke, prensip ve çerçeve<br />

bile çizilmediği meydana çıkmıştır. Yani gelecekle ilgili kişisel kaygı<br />

ve tasarruflar ön plana çıkarılmış, örgütlerin fikrine bile danışılma gereği<br />

duyulmamış, adeta bu deyimler örgütlerin kucağına bırakılmıştır.<br />

Tabii ki, Alevi örgütleri varolma ve kurulma nedenlerine uygun siyasi<br />

politikalar geliştirmeli, seçimlerde de tavrını ortaya koymalıdır.<br />

Yö neticileri de seçilmelidirler. Ancak altını çizerek belirtmeliyim ki, bu<br />

politikalar ilkeli, prensipli ve demokrasi güçleriyle birlikte olmalıdır...<br />

İnsanların bireysel olarak siyasete atılmak istemeleri, çeşitli kademelerde<br />

seçilmek istemeleri son derece doğaldır. Ancak siyasal bir vizyonu,<br />

misyonu ve politikası olan örgütlerde yöneticilik yapanların, örgütleri<br />

basamak gibi kullanmak istemeleri doğal değildir. Bu tür dü şüncesi<br />

olanların, bulundukları görevlerden istifa ederek siyasete atıl ma ları etik<br />

açısından da son derece önemlidir.<br />

Pir Sultan Abdal Kültür Derneği yöneticileri, bugüne kadar sür dürdükleri<br />

ilkeli siyasi duruşlarını bugün de sürdürme kararlılığındadırlar.<br />

Demokrasiden yana olmayan güçlerle olan bir birlikteliği savunmaları<br />

söz konusu değildir.<br />

Geçmişinde demokrasi güçlerinin ilkeli birlikteliğini savunan Pir<br />

Sultan Abdal Kültür Derneği örgütlülüğünün bugün de yarın da ‘Yerel’<br />

veya ‘genel’ seçimlerdeki tavrı bellidir.<br />

Demokrasi Güçlerinin Birliğini Savunmak ve Demokrasi Güçleriyle<br />

Birlikte Hareket Etmek !...<br />

Bu yazı, yazarın izniyle ilk kez yayınlandığı PSKAD internet<br />

sitesinden alınmıştır: <br />

8 Sayı 24

SERÇEÞME<br />

YENİ SEÇİLEN ABF GENEL SEKRETERİ’NİN GÜNCEL TARTIŞMAYA KATKISI<br />

Aleviler ve Siyaset İlişkisinde Yeni Stratejiler ve Yaklaşımlar<br />

“ALEVILER ve SIYASET” üzerine yazmış oldu<br />

ğum iki yazı üzerinde, bazı tartışmaların<br />

başlamış olmasını önemsiyorum. Serçeşme<br />

dergisinde son iki sayısında Esen Uslu imzalı<br />

iki yazı yayınlandı. Daha sonra internet<br />

or tamında ve toplantılarda ya zılarıma<br />

iliş kin, “arka plan” sorusu sorulmaktadır.<br />

Bu iki yazımda bir çerçeve sunmak ve<br />

ama cın tartışmayı derinlemesine ve dü şün -<br />

sel bir söylem üzerinden daha da zen ginleş<br />

tirileceğini umuyorum. Fakat bu konu<br />

üze rindeki, tartışmaların, bazı kişi lerce,<br />

sa de ce seçimlere endeksli, dar bir alanda<br />

ele alınmasını, tartışmanın zen ginleşmesi<br />

önünde bir engel olduğunu düşünüyorum.<br />

Bu nedenle, gerek yazıda eksik kalan boyutları, gerekse yazının işaret<br />

ettiği noktaların tam “anlaşılmamış” olmasından dolayı, daha da “net”<br />

bir şeyler söylemeyi zorunlu kılıyor.<br />

Bazı ifadelerimin kendi içinde bir çok çağrışım uyandırdığı görüşlerine<br />

karşın, bunların daha spesifik bir tanım üzerinde tanımlamaya<br />

başlayalım.<br />

Son günlerde Aleviler ve siyaset ilişkisini, içerikten yoksun bir zeminde<br />

tartışanlar, Alevilerin toplumsal ve kurumsal itibarlarına gölge<br />

düşüren tarzda sürdürmesini olumsuz bir davranış olarak değerlendiriyorum.<br />

Bu kadar önemli ve toplumsal bir projeyi, kişisel polemiklerle,<br />

bilgi ve vizyondan uzak bir seviyeye indirgeyerek tartışması, bu konunun<br />

öneminin yeterince anlaşılmasından kaynakladığı kanaatindeyim. Sorunu<br />

“birileri milletvekili olmak istiyor” düzeyindeki tartışmaları, Alevi<br />

toplumun ihtiyaçlarından çok, Alevi hareketinin yeni döneme hazırlanmasına<br />

dönük çabalarına, çözüm üretmekteki bir tıkanıklık göstergesi<br />

olarak görmek gerekir.<br />

Aleviler Kendini Yeni Bir Döneme Hazırlamalıdır<br />

Alevi hareketinin, 1993 sonrası yaratmış olduğu haklı ve tepkisel ha reketi,<br />

daha sonra talep hareketine dönüştürmüştür. Fakat, içinde bu lunduğumuz<br />

süreç ise bizden daha fazlasını bekliyor. Yani Alevi ör gütlenmeleri, tepki<br />

ve talep hareketi olmanın ötesine sıçramak zo run dadır. Sadece tepki<br />

gösteren ve talep etmekle sınırlı bir mücadele ile ken dini geliştirmesi,<br />

kitleselleşmesi ve çekim merkezi olması mümkün değildir. Bu nedenle<br />

önümüzdeki süreç, Alevi hareketinin hem kendi kurumsallaşma sürecine,<br />

hem de buradan yaratacağı güçle siyasal alana müdahale etme kararlılığı<br />

ile kendisini ve oluşturacağı Türkiye projesini/vizyonunu merkeze<br />

taşımak zorundadır. Bu ise yeni döneme sıçrayışı birlikte kurgulamak<br />

açısından önemlidir. Eşitlik, emek, demokrasi, laiklik, özgürlükler ekseninde<br />

iktidar hedefli siyasal proje, düşünce ve hareketliliklerle birlikte<br />

kendi temsiliyetini, bu zeminde düşünsel ve fiziki olarak sağlamak için<br />

mücadele etmek zorundadır. Bu süreç tek başına, başarı ve kazanımlar<br />

elde etmek için yeterli değildir. Bu nedenle sol ve sosyal demokrat<br />

zeminde duran tüm demokrasi güçleri, ortak bir siyasi gelecek projesini<br />

hazırlamak gerekir. Aksi durumda, siyasetin merkezdeki Alevilik<br />

inkârını yok edemeyiz. Pir Sultan Abdalın dediği gibi “Bozuk düzende<br />

sağlam çark olmaz”, bu nedenle “bozuk çarktan” medet ummamaktansa,<br />

yine Pir’in dediği gibi “Hızır Paşa bizi berdar etmeden, siyaset günleri<br />

gelip çatmadan, açılın kapılar Şah’a” tüm demokrasi sevdalıları ile gitmenin<br />

zamanı geldiğine vurgu yapmak zorundayız.<br />

Alevi hareketi yeni bir eşiğe sıçramaya aday olduğunu bilince çıkarmak<br />

zorundadır. Bundan kaçış olamaz. Çünkü Alevi toplumundaki düşensel<br />

dönüşümün derinlemesine izlenmesi gerekir. Aleviler artık yeni<br />

dönemin gerçeklerini bilince çıkarmak istiyor. Hiçbir yönetici ve örgütlü<br />

Alevi, Alevilerin toplumsal gücünü ve hareketini, bulunduğu noktada<br />

durdurmaya hakkı olmamalıdır. İçinde bulunduğumuz süreç, siyasal,<br />

kültürel ve ekonomik politikaların yarattığı gericileşme ve sağcılaşma<br />

eğilimlilerinin arttığına tanıklık ediyor. Bu süreç herkesi etkilediği gibi,<br />

Alevileri iki kez etkilemektedir. Yurttaş olmasından dolayı onun sınıfsal,<br />

mesleki, cinsiyet kimliğinden dolayı, siyasal, sosyal, hukuksal ve<br />

ekonomik haklarını bir bir budarken, kültürel ve inançsal kimliğinden<br />

dolayı da inkârın ve asimilasyon politikalarının merkezine koymaktadır.<br />

Dolaysı ile yeni dönemin dayatmış olduğu şartlar ve koşullar, geçmişin<br />

muhasebesi ile birlikte, Alevi hareketini geleceğe hazırlanmayı zorluyor.<br />

Asırladır, mevcut resmi politikalarının merkezine, inkâr olarak konulan<br />

Turan Eser<br />

Turan Eser candan e-postayla aldığımız<br />

bu yazı, ne yazık ki kendisini yazarları arasında<br />

sayan internet sitelerinde yer almadı.<br />

Bu nedenle hedeflediği Alevi-Bektaşi<br />

kamuoyunda ve sol çevrelerde<br />

yeterince duyulmadı.<br />

Konuyu şimdiye dek en geniş çerçevede ele alan<br />

çalışma olduğu için uzunluğuna bakmadan<br />

yazının tümünü yayınlıyoruz.<br />

Aleviler ve Alevilik, kendisi ile yüzleşmek<br />

zorundadır. Toplumsal sorunlarla yüzleşme<br />

zorundadır. Her türden baskıcı egemenlik<br />

politikalarının yarattığı ve dayattığı baskılardan,<br />

düşünsel ve örgütsel olarak kurtulma<br />

yollarını bulmalıdır. Alevi kurumları<br />

ve yöneticilerine bu dönem önemli görevler<br />

düşmektedir. İçinde bulunduğumuz süreç,<br />

geçmişin muhasebesini zorunlu kılarken,<br />

geçmişi de aşan bir tarzla, Alevi aydınları,<br />

akademisyenleri, sanatçıları ve kitlesi<br />

ile buluşmak için kişisel hırsları, toplumsal<br />

mücadeleye dönüştürmelidir. Kolektif akılı<br />

ve toplumsal gücü açığa çıkarmak için çalışmalara<br />

girişmelidir.<br />

Aleviler, Türkiye’de Önemli Bir Toplumsal Güç<br />

Olduğunun Farkına Varmalıdır<br />

İçinde bulunduğumuz ve önümüzdeki süreç Alevi hareketi için, demokrasi<br />

mücadelesinde akıl ve güç hareketi olma zamanıdır. Dernekler içine<br />

çekilmiş, iç tartışmalarla zamanı, enerjiyi, motivasyonu ve gücü tüketmeye<br />

dönük davranışlardan kurtulmak için ciddi ve gerçekçi projelere<br />

girişmeli ve tartışmalıdır. Siyaset gündeminin merkezinde olmanın önemi<br />

büyüktür. Şimdi kişisel akılın kolektif akıla, bireysel enerjinin kolektif<br />

güce dönüştürülmesi gerekir.<br />

Alevi hareketi bu nedenle gündemin merkezine taşınması gereken,<br />

demokratikleşme, insan hakları, kültürel, dilsel ve inançsal çeşitliğin bir<br />

arada eşit haklarla yaşama talebini, emeğin sorunlarını, eğitim, sağ l ık,<br />

barış, sosyal politikalar, çevre, çocuk ve kadın sorunu gibi ol mazsa olmazlarını,<br />

ancak siyasi alana aktif ve fikri katılımla mümkün kılabilir.<br />

Dernek çalışmalarından elde edilen düşünsel, örgütsel güç bu nedenle<br />

siyasi alana taşınmalıdır, Alevi hareketi bu nedenle kurumsal yapılarındaki<br />

dinamiklerini daha çok akıl, üretim ve siyasi müdahale eksenine<br />

yöneltmesi, hak arama bilincini bu zeminde de artırması gere ğine inanmalıdır.<br />

Buna dair Alevi toplumundaki refleks ve siyasete müdahale karar lılığı,<br />

2006 yılında gerçekleşen tüm Alevi etkinliklerinde açığa çık mış t ır.<br />

Bu yıl gerçekleşen tüm etkinliklere 500 binden fazla insan ka tıl mış ve<br />

“Alevilerin siyasete müdahale” kararlığı en olumlu tepkiyi almıştır. Şimdi<br />

bu müdahalenin tabandan başlayarak siyasetin merkeze taşınması ve<br />

orada diğer demokrasi güçleri ile buluşması sağlanmalıdır.<br />

Alevi örgütlenmeleri maalesef kendi güçlerinin tam olarak farkında<br />

değillerdir. Alevilerin toplumsal talepleri, toplumun gündemine kendiliğinden<br />

girmedi. Alevi sorunu kendiliğinden, uluslararası bir konu<br />

ha line gelmedi. Alevi hareketinin sadece 2006 yılında, kamuoyuna<br />

yansıyan yüzü ve gücü bile, çoğu Alevi kurumlarınca maalesef, yeterince<br />

fark edilmiş bir durum değildir. Kurumsallaşma açısından kimi<br />

ek sik liklerine rağmen, (ki bu eksiklikleri gidermek için sorumluluk üstlenmek<br />

gerekir.), kanımca önemli başarılar elde edilmiştir.<br />

Şimdi burada önemli olan, Alevi hareketinin kendi gücünün far kına<br />

varması ve bu gücü toplumsal amaçları ve vizyonuna uy gun alanda değerlendirmesidir.<br />

Gücünü amaç dışı kullanması duru munda ise, orta ya<br />

çıkan sonuçlar, Alevi kurumlarını memnun etme diği gibi, Alevi toplumunu<br />

da memnun etmeyecektir.<br />

Alevi toplumu ve Alevi kurumları kendi gücünün, demokratikleşme<br />

mücadelesinde bir değişim sağlayacağını bilince çıkarmak zorundadır.<br />

Bu gücün siyasal alanda bir sol güç birliğine dönüşmesine katkı koymak<br />

zorundadır. Söz konusu Alevilerin güç olgusu olunca, garip ama tersten<br />

bir gelişmeye tanık oluyoruz. Alevilerin gücünün farkına varanların,<br />

sağcı ve İslamcı partilerin olması ve bu eğilim giderek artması, Alevi<br />

top lumu üzerinde oluşturulmaya çalışılan milliyetçi ve muhafazakârlık<br />

hegemonyası, Alevi toplumunun geleceği açısından tehlikeli bir geli şimdir.<br />

MHP, AKP, DYP ve bazı sağ partilerin şu anda vitrinlik siyasi konu<br />

mankenleri bulmak için “Alevi avı”na çıktıklarına tanık oluyoruz. Sağ<br />

siyasetin merkezinde duran, Alevi inkarı ve asimilasyonu, şimdi vitrinlik<br />

siyasi konu mankenleri ile farklı stratejileri ile ele alınacaktır. Karşı<br />

karşıya olduğumuz bu tablo ile barışık olmamız mümkün değildir. Bu<br />

gelişmeye karşın, Alevi toplumun gücünü, sol eksen toparlamanın ve<br />

sağcılaşma tehlikesine karşı düşünsel ve kurumsal duruşun örgütlenme-<br />

(Devamı 10. Sayfada)<br />

Ekim-Kasım 2006 9

SERÇEÞME<br />

(Baştarıfı 9. Sayfada)<br />

si gerekir. İşte bu nedenle Alevi toplumdaki özgüvensizlik duygusunu<br />

özgüvene dönüştürmek için, gücümüzün farkında olarak hareket etmeliyiz.<br />

Alevi Yerleşim Birimlerinde Oylar Sağcılaşıyor<br />

Alevi hareketinin siyasete katılım gerekçeleri konusunda, daha önceki<br />

yazımda sınırlı da olsa bahsetmiştim. Fakat bu gerekçeleri, argümanları<br />

ile birlikte ele almakta fayda var. Türkiye’nin siyaset alanında giderek<br />

artan bir sağcılaşma ve muhafazakârlaşma eğilimi var. Bunun net bir<br />

şekilde görülmemesi, ancak siyasi ve sosyolojik bakıştaki körlükle açıklanabilir.<br />

Siyasal alandaki sol erozyon, kendi muhasebesini yaparken bu<br />

boyutu gözden kaçırmamalıdır. Eğer son otuz yıllık seçim sonuçları,<br />

Türkiye’nin siyasal tercih coğrafyasına göre, seçimler arasındaki sonuçların<br />

karşılaş t ırması, bir istatistiksel analiz süzgecinden geçirilmiş<br />

olsa, sola veri len oylardaki, “sağcılaşma”da yaşanan değişim daha da<br />

net görülür. Dü şün celeri itibari ile halen kendini solda tanımlayanların,<br />

oylarını son dönemlerdeki seçimlerde, neden düşüncelerine göre kullanmadıkları<br />

ciddi bir araştırma konusudur. Örneğin 1973 seçimlerinde,<br />

Kayseri’nin Sarız ilçesinde % 48.71 oy alan CHP, 2002 yılında seçimlerinde<br />

ancak % 16.83 oy alabilmiştir. Sol seçmen ağırlıklı yerleşim bölgelerindeki,<br />

oy ların sağcılaşmasını göstermesi açısından ilginç bir örnektir.<br />

Di ğer bir örnek olarak, 1973 seçimlerinde, Kahramanmaraş’a bağlı<br />

Elbis tan ilçesinde oyların %60 civarında CHP’ye verilirken, 2002 yılı<br />

seçim le rinde tüm sol ve sosyal demokrat partileri verilen oyların toplamı<br />

% 23 oranında kalmıştır. Yüzde doksanın Alevi olduğu Nurhak ilçesinde,<br />

2002 seçimlerinde sola verilen toplam oy ise sadece %50’dir. Bu seçim<br />

bölgesindeki, 1980 öncesi seçim sonuçları incelendiğinde, oyaların<br />

%95 civarında sol tercih olduğu görülür.<br />

Diğer bir ilginç veri ise, son seçimlerde sandık başına gitmeyen 8<br />

milyon 638 bin kişinin yaklaşık %85’i sola oy veren seçim bölgele rinden<br />

dir. Bunlar içerisinde sandığa yansımayan oyların büyük bir kesimi<br />

ise Alevilere ait olduğundan kuşku yok. 1980 sonrası egemen olan apolitikleştirme<br />

sürecinin etkilerini, 2000’li yılarda görmek, yeni kuşak üzerinde<br />

belirleyici olduğunu izlemek, Alevi hareketi için siyasi acı veren<br />

bir durumdur.<br />

Bu nedenle Alevi hareketinin, siyasete müdahale kararlığının en<br />

önemli amaçlarından birisi de, apolitikleştirme çabalarına karşı durmak<br />

için, Aleviliğin değil, Alevi yurttaşının siyasallaşmasını Türkiye’deki<br />

demokrasi mücadelesi katmaktır. Buna göz yummak ve bu kararlılığa<br />

dışarıdan eleştiri yapmak, sol akıl kârı bir durum değildir.<br />

3 Kasım 2002 seçimleri ile solun siyasal alandaki etkisini ciddi oranda<br />

azaldığı tespitinde herkes anlaşıyor. 3 Kasım seçimlerinin sola verdiği<br />

mesajların derinlemesine analiz edilmesi gerekmektedir. Bunları sıralayacak<br />

olursak;<br />

1. ABD eksenli siyasi müdahale Türkiye’deki siyasi alanda halen et ki sini<br />

sürdürüyor. ABD’deki siyasi ve istihbarat destekli araştırma mer kezleri<br />

Türkiye’de mevcut siyasi dengeleri ve eğilimleri araştırıp, Washington’un<br />

stratejik yol haritasına katkılar sunuyor. Ilımlı İslam seçeneğinin ABD<br />

tarafından desteklenmesi, tesadüfü bir tercih değildir.<br />

2. 1999 seçimlerinde 6.310.721 kişinin sandıkta temsil edilmediği; 2002<br />

yılında ise bu durumun, 8 milyon 638 bin (%20,90) seçmenin oy kullanmadığı<br />

ve 1 milyon 363 bin (%3,29) seçmenin de oyları geçer siz sayıldığı<br />

dikkate alınacak olursa, sol siyaset açısından, siyasete küskünlüğün ve<br />

tepkinin hangi toplumsal kesimden geldiğini ve bu duruma se be biyet veren<br />

sol siyaset tarzının kendisini sorgulaması gerekir.<br />

Alevi hareketinin en önemli iki mücadele zemini olarak; birincisi<br />

kendi içerisindeki birlik ve kurumsallaşma stratejilerini pekiştirmek<br />

iken, diğeri siyasal alana güç ve akıl ile müdahale etmek olmalıdır.<br />

Siyasete Müdahale Bir Seçimlik Tartışma<br />

Olmaktan Çıkarılmalıdır<br />

“Aleviler siyasete müdahale etmelidir” vurgusunun pek de anlaşılmadığı<br />

ya da anlaşılmak istenmediğinden dolayı, bu vurguyu biraz daha açmakta<br />

fayda var.<br />

• Alevilerin siyasete müdahalesinden kesinlikle, salt 2007 yılındaki seçimlere<br />

endeksli, kısa vadeli bir söylem olarak anlaşılmasın. Bu vurgu,<br />

Alevi hareketinin önümüzdeki süreci, yeni döneme uygun uzun vadeli<br />

olarak kurgulanması, seçimlerden bağımsız, siyasal alana, sürekliği olan<br />

uzun soluklu bir müdahale, katılım, yön verme olarak değerlendirilmelidir.<br />

Bugün tartışılmasını sağladığımız, “Alevilerin siyasete müdahalesi”<br />

kararlılığı, bir yıllık proje değildir. Daha uzun dönemi kapsayan bir proje<br />

olarak algılanmalıdır. Alevilerin siyasete müdahale kararlılığı, 30 yıl, 50<br />

yıl sonrası düşünülerek verilen bir kararlılıktır. Yani 2007 seçimlerine<br />

Alevilerin müdahalesinin hissedilmesi meselesi değil, geleceğimize tüm<br />

demokrasi güçleri ile birlikte sahip çıkma kararlılığı olarak okunması<br />

gerekir. Burada amaç, siyasette çoğulculuk ve çok kültürlülük ekseninde<br />

bir değişim yaratmak ve değişimi sol eksende korumaktır. Ortodoks<br />

yaklaşımlardan kurtulmuş, Latin Amerika örneklerinde olduğu gibi,<br />

toplumsal kesimleri talepleri ile birlikte, siyasi alanın ortak paydalarında<br />

bir araya getirmek, Alevi hareketin önemsediği bir boyuttur.<br />

• Alevi hareketi açısından, siyasete müdahale bir parti kurmak hiç değildir.<br />

Aksine, halk adına kurulduğunu iddia eden, ama kendinden menkul<br />

siyasi dükkân işletenlere, siyasi bakkalcılığı bırakın, toplumsallaşın<br />

demek olacaktır. Alevi hareketi, sola ve sosyal demokratlara, “kişisel ve<br />

grupsal ihtiraslarınızdan dolayı, toplumsal sorunların çözümünü ertelemeyin,<br />

yan yana gelebilmeyi sağlayan, Türkiye’nin müşterek sorunlarına,<br />

asgari siyasi çözüm programlarda birleşin” mesajı vermektir.<br />

• Alevi hareketinin siyasete müdahalesini, “solun zaten dağınık olan yapısını<br />

zayıfl atmaya neden olacaktır” görüşünün aksine, siyasetin ceminde<br />

tüm demokrasi, emek, barış, özgürlükler ve insan hakları eksenindeki<br />

sevdalıları musahip yapmağı hedeflemektedir.<br />

• Alevi hareketinin siyasete müdahale etme kararlılığı, kendisini bugüne<br />

kadar, salt “oy deposu” ve “kadro” olarak değerlendirenlere, Aleviler<br />

siyasette düşünceleri, kimlikleri, projeleri, hayalleri ve fiziki olarak katılmak<br />

istediklerini hatırlatmak istiyor.<br />

• Kimse Aleviler “Siz ne istiyorsunuz?”, “Sizin Türkiye sorunlarına ilişkin<br />

çözüm önerileriniz var mı?” diye soru yöneltmeyenlere, Aleviler kendi<br />

öğretilerinden besledikleri düşünceleri ile kendilerini anlatmak için<br />

siyasete doğrudan katılımın demokratik hak olduğunu anlatmak için,<br />

siyasete kendi aklı ve gücü katarak müdahale etmek istiyor.<br />

• Türkiye’de egemen olan siyasi zihniyet kurguları, Alevi sorununa<br />

ilişkin net ve açık bir tutum almamıştır. Nüfusun üçte birini oluşturan<br />

bir toplumsal kesimin, siyaset alanında “yok” sayılması kabul edilemez<br />

bir gerçektir. Bu ülkenin asırlardır inkâr edilmiş sorunları karşısında,<br />

siyaset alanı demokratikleşme perspektifi çerçevesinde ele alınması konusunda<br />

tutarlı ve evrensel insan hakları çerçevesinde bir politik hat üretilmemiştir.<br />

Alevi sorununu tanıma ilişkisi üzerinden makro siyasi alana<br />

taşınması, toplumdaki önyargıları kırmaya hizmet edecek ve toplumsal<br />

dokulara eşit koşullarda bir arada yaşama kültürünü nüfuz ettirecek ve<br />

bu ortak değerlerin bir arada yaşamasına katkı sunacaktır. Böylece, bugüne<br />

kadar çatışma kültürü üzerinde beslenen siyaset, yerini hazmetme<br />

kapasitesi yüksek ortak gelecek projesini besleyerek, demokrasinin derinlemesine<br />

inşasına olanak sunacaktır. Bunun için yapılması gereken<br />

bir dizi siyasi görev kararlılık ve irade beyanı beklemektedir.<br />

• Alevi hareketi siyasetin merkezine yerleşmiş olan tekçiliğe karşı, siyasetin<br />

çoğulculuğuna sahip çıkılmasının, demokrasinin gereği olduğunu<br />

ve gereğin yerine getirilmesi için de, birçok sorunda olduğu gibi Alevilerin<br />

sorunlarında da, siyasetin yüksek sesle düşünmesini talep edecek ve<br />

sağlayacaktır. Söz konusu Aleviler olunca, meseleyi siyasette “mezhepçilik”,<br />

“ayrımcılık” ve “bölücülük” gibi algılayanların, siyasi ve zihinsel<br />

olarak özrünü tedavi etmesine katkı koyacak, çok kültürlü ve çoğulcu<br />

siyasi kültürün reçetesini beraber yazmayı önerecektir.<br />

• Alevi hareketi, siyasetin toplumsallaşması için, doğrudan katılımı<br />

esas alan bir yönelimi seçmiştir. Bu nedenle siyasetin, şahıs partilerinden,<br />

şahıs siyasetinden kurtulması için, toplumun kendisini, siyasetin<br />

merkezine taşımasına, destek verecektir.<br />

• Türkiye’de çözüm bekleyen sorunların ertelenme lüksü yoktur. Siyasetin<br />

aktörleri ise sorunların çözümüne iki nedenden dolayı karşı çıkıyorlar.<br />

Birinci gerekçe statükonun sağlamcılığını koruyan ideolojik tercih<br />

iken, ikinci sebep olarak, çözümde halkın tepkisini hesaba katmaktır.<br />

Halkın oyları ile güç ve yetki erkini bulunduran mevcut siyaset kültürü,<br />

ülke sorunlarının, çözümüne, kendine bu erki veren halkın katılmasını<br />

da hiç sağlamaz. Eğer siyasi irade, halkı sorunlarının çözümünün içine<br />

dâhil ederek, yürümekten kaçmaktadır. Alevi hareketi işte bu nedenle<br />

gücünü ve oylarını çözüm bekleyen sorunlara ilişkin önerileri ile birlikte<br />

siyasete müdahale etmek istiyor.<br />

İnkâra ve Siyasi Dışlanmaya İtirazımız<br />

Siyasi Alanda Olmalıdır<br />

Aleviler, kendilerine dönük inkâr ve siyasi dışlanmaya karşı haklı gerekçelere<br />

dayalı bir itirazı var. Aleviler Türkiye’nin mevcut sorunlarına karşı<br />

duyarlı ve duyarlılığını her platformda ifade etmektedir. Bu nedenle<br />

kendilerinin, siyasal alandan, eşit hakların kullanımından dışlanmasına<br />

itirazları vardır. Alevi hareketi, devletin dinsel faaliyetlerine ve bu faaliyetlerin<br />

Alevileri yok saymasına itirazı vardır. Yine devlet eliyle Alevilerin<br />

asimilasyona tabi tutan, ideolojik girişimlere itirazı vardır. Aleviler<br />

siyasetin bir ürünü olan, zorunlu din derslerine, dinci kadrolaşmaya,<br />

dinin finanse edilmesine, 67 bin okul yerine 100 bin cami yapılmasına<br />

itirazı vardır. Önce insan diyen, Alevi hareketinin, sağlık ocağı dahi bu-<br />

10 Sayı 24

SERÇEÞME<br />

lunmayan Alevi köylerine zorla cami yaptırılmasına ciddi itirazı vardır.<br />

Alevilerin siyasete müdahale gerekçeleri bunlardan ibaret değildir. Aleviler<br />

yolsuzluklarla, yoksulluğu ve işsizliği körükleyen, IMF memurluğu<br />

yapan hükümetlere itirazı vardır. Aleviler, Kürt sorunu çözümsüzlüğe<br />

mahkûm edilmesine, emekçilerin sosyal, ekonomik ve örgütlenme<br />

özgürlüklerini engelleyen siyasi zihniyete, Ortadoğu’da tırmandırılan<br />

savaşa, kadının sömürülen emeğine ve eşit haklardan yararlanmamasına<br />

itirazı vardır. Gençlerin geleceğini karartan eğitim sistemine, “paran<br />

kadar sağlık” diyen, sağlık sistemine itirazı vardır. Yani Aleviler, bu ve<br />

benzer itirazlarını, siyasete müdahale fikri ile doğrudan bağlantılı olduğu<br />

bilinmelidir.<br />

Artık Bedeli ve Hakkı Ödenmeyen<br />

Kiralık Oy Kullanmamalıdır<br />

Nüfusun üçte birini oluşturan Aleviler, Cumhuriyet tarihi boyuncu oylarını<br />

ve siyasi tercihlerini teslim ettikleri siyasi partilerden, kendilerinin<br />

sorunlarına sahip çıkılmadığını bilmektedirler. Siyasi alandaki vekâleten<br />

temsil edilmenin, dayanılmaz acısını çeken Aleviler, artık siyasi tercihlerini<br />

kendileri ve doğrudan temsil edilmek üzerinden tercih belirtmeleri<br />

önemlidir. Aleviler, verdikleri her oyun kendilerine inkâr, asimilasyon,<br />

saldırı, yoksulluk, işsizlik, eğitimsizlik ve sağlıksızlık olarak geri döndüğünü<br />

bilince çıkarmaya başlamıştır. Bu nedenle Aleviler “Artık bedeli<br />

ödenmeyen, karşılıksız oyumuz yok” demektedirler. Alevi hareketi bu<br />

nedenle, siyasetin dinbazlık ve düzenbazlık üzerine kurulmuş hokkabazlıklarına,<br />

kiraya verecek akılının ve oyunun olmadığını, Türkiye ile<br />

paylaşmak zorundadır. Oylarımızın bedeli bellidir. Demokrasi, eşitlik,<br />

insan haklarına saygı, özgürlükçü laiklik, emeğe saygı, kadınlara yönelik<br />

ayrımcılığı son vermek. Farklı kimliklerin bir arada ve eşit koşullarda<br />

yaşamasını yasal güvence altına almaktır.<br />

Oylarımızın Sağcılaşmasına Karşı Çıkmak,<br />

Aleviler Üzerinde Etnik Milliyetçiliğin<br />

Hegemonya Oluşturmasını Engellemek İçin<br />

Siyasete Müdahale Ediyoruz<br />

Demokrasi mücadelesi ekseninde duran Alevi hareketi, Alevilerin kitleselleşmesine<br />

tanıklık ettiğimiz şu son dönemlerde, sağ siyasi yapıların<br />

Alevi toplumu üzerine yeni bir siyasi strateji oluşturduklarını tanık<br />

olu yoruz. Alevilere dönük katliamlarda ideolojik yandaşlığı ile bilinen<br />

MHP’nin, son parti ekinliklerinde Alevi sembollerini ve değerlerine özel<br />

bir hassasiyet göstermesi, yine sağ ve milliyetçi çizgide duran başta Reha<br />

Çamuroğlu olmak üzere, Cemal Şener gibi kişilerle siyasi flörtü bilinmek<br />

tedir. Hiçbir kitlesel tabana sahip olmayan kişilikler üzerinden, Alevi<br />

topluma ulaşma stratejileri, Alevi hareketinin müdahalesi ile, MHP<br />

gibi sağ ve etnik milliyetçi partilere, siyasi olarak dipsiz kuyudan çek tire<br />

ceğiz.<br />

1999 Yılı 2002 Yılı<br />

Toplam Sandık 208.606 172.143<br />

Toplam Seçmen 37.495.217 41.407.015<br />

Toplam Kullanılan Oy 32.656.070 32.753.386<br />

Toplam Geçerli Oy 31.184.496 31.510.007<br />

Katılım Oranı % 87,09 % 79,10<br />

Kullanılmayan oy: 4.839.147 8.653.629<br />

Geçersiz oy: 1.471.574 1.471.574<br />

Toplam geçersiz oy 6.310.721 10.125.203<br />

Tablo I: 1999 ve 2002 Yılı Türkiye Geneli Seçim Sonuçları<br />

Her iki seçim sonuçları (Tablo II) arasında bize verilen mesajlar oldukça<br />

net durmaktadır. Kamuoyunda “sol” diye algılan partiler 1999 seçimlerinde,<br />

11.508.899 oy alırken, 2002 seçimlerinde bu oran 8.757.208<br />

oya düşmüştür. Yani 2.751.691 kişi “sola” oy verme tercihinden vazgeçmiştir.<br />

Yine bu iki seçim arasında kararsızların oyları, siyasete olan<br />

güvensizlikten dolayı artmıştır. 1999 yılında toplam 6.310.721 ki şinin<br />

iradesi TBMM’de temsil edilmez iken, bu oran 2002 yılında 10.125.203<br />

kişiye yükselmiştir. 2002 yılında kullanılmayan ve geçersiz sayılan<br />

oyun toplamı tek başına hükümet olan AKP’nin oyundan daha fazla olmasını,<br />

başka bir ifadeyle, tek başına hükümet olacak oylar, meclisin<br />

dışında kalmıştır. Eğer % 10’luk anti demokratik barajını göz önüne alırsak,<br />

41.407.015 seçmenin olduğu bu ülkede, toplam geçerli oy sayısı olan<br />

31.510.007 kişiden sadece 16.963.547 kişinin iradesi TBMM’de temsil<br />

edilmektedir. Demokrasi açısından skandal olan bu durum, ancak azınlığın<br />

hükümetlerini toplumun karşısına dikmektedir.<br />

Parti<br />

2002 Yılı Sonuçları 1999 Yılı Sonuçları<br />

% Oy<br />

Oranı<br />

Toplam Oy Parti % Oy<br />

Oranı<br />

Tablo II: 2002 ve 1999 Yılı Seçimleri, Oyların Partilere Göre Dağılımı<br />

Bu seçim sistemi, anti demokratik olma özelliğinin yanı sıra, halkın<br />

siyasi tercihlerine de müdahale eden bir stratejik özelliğe sahiptir.<br />

Siyasetin Nabzı Sadece İstiklal Caddesinde<br />

ve Yüksel Caddesinde Atmıyor<br />

Toplam<br />

Oy<br />

AKP 34,43 10.848.704 DSP 22,19 6.919.668<br />

CHP 19,41 6.114.843 MHP 17,98 5.606.634<br />

DYP 9,54 3.004.949 FP 15,41 4.805.384<br />

MHP 8,35 2.629.808 ANAP 13,22 4.122.926<br />

GP 7,25 2.284.644 DYP 12,01 3.745.417<br />

DEHAP 6,14 1.933.680 CHP 8,71 2.716.096<br />

ANAP 5,11 1.610.207 HADEP 4,75 1.482.194<br />

SP 2,49 784.087 BBP 1,46 456.354<br />

DSP 1,22 383.609 BAĞ. 0,87 270.265<br />

YTP 1,15 363.671 ÖDP 0,80 248.555<br />

BBP 1,02 321.486 DTP 0,58 179.873<br />

BAĞ. 0,96 302.801 LDP 0,41 127.168<br />

YP 0,93 294.517 DP 0,30 92.089<br />

İP 0,51 160.227 MP 0,25 79.363<br />

BTP 0,48 150.154 BP 0,25 78.923<br />

ÖDP 0,34 105.862 İP 0,18 57.593<br />

LDP 0,28 89.177 EMEP 0,17 51.752<br />

MP 0,22 68.077 YDP 0,14 44.782<br />

TKP 0,19 59.515 SİP 0,12 37.671<br />

DEPAR 0,12 37.370<br />

DBP 0,08 24.419<br />

Eğer siyasete müdahalenin bilinçli oy kullanmakla sağlanacağı tezini<br />

benimsiyor isek, önümüzdeki görevin de adını koymuş oluyoruz. Alevi<br />

hareketi, bu görevi kendi örgütsel alanında yerine getirmek için, başlattığı<br />

çalışmalar, tüm eksikliklerine rağmen, doğru bir siyasi karardır.<br />

Siyasetin toplumsallaşması için, siyasetin, Türkiye’nin tüm sorunlarına<br />

çözüm öneren ve bunu halkla paylaşan, yaşam alanlarına akması gerekir.<br />

Bunu da ancak sol ve sosyal demokrat partiler yapmalıdır.<br />

Siyasetin nabzının sadece, türkü barlarda, İstiklal ve Yüksel cad de -<br />

lerinde atmadığının kavranması için, toplumun tüm yaşam alanlarında<br />

yer almak, oradan sürece müdahale etmek gerekir. Toplumun si ya sallaşmasını,<br />

dindarların, etnik milliyetçiliğin hegemonyasından kur tarmak,<br />

mahallede, işyerinde, köyde, sokakta örgütlenmekten ve par lamen<br />

toda olmaktan geçiyor. En azından 2006 yılının yaz dönem lerinde<br />

Aleviler tarafından yapılan tüm etkinliklere toplam 500 binden fazla<br />

insan katılmış ve Alevi hareketinin buralarda siyaset müdahale etmek<br />

gerektiği konusunda mesajları bile önemle izlenmesi gerekir. Mahalleler,<br />

etkinlikler, işyerleri, yerel yönetimler, sokakları sağ siyasete teslim<br />

etmenin bedeli, özgürlükçü, eşitlikçi, demokratik, sosyal ve laik ülke rüyalarımızdan<br />

mahrum kalmak olur. Bu nedenle “Aleviliği siyasallaştırmaya<br />

kalkışmak kimin ekmeğine yağ sürmektir” gibi soruları yönelten,<br />

bazı arkadaşlara şunu ifade etmek gerekir; Bir, Alevi hareketi, “Aleviliği”<br />

değil, Alevi yerleşim birimlerindeki, oy sağcılaşması ve giderek bireyinde<br />

sağcılaşmasına karşın, Alevi yurttaşların siyasallaşmasını istiyor.<br />

İki, Alevilerin sol ve sosyal demokrat eksende siyasallaşmasına katkı<br />

sunmak istiyor. Bu alanı örgütlemek yerine, “sağcılaşması için bırakın<br />

da dağınık kalsın” anlamına gelecek öneriler bizim dikkate alacağımız<br />

öneriler değildir.<br />

Aleviler, Siyasetin Şarlatanlarına, Dinbazlarına ve<br />

Düzenbazlarına Alevi Öğretisinden Beslenmiş<br />

Yeni Bir Siyasi Kültür Öğretmek İçin<br />

Siyasete Müdahale Ediyor<br />

Alevilerin, demokrasi güçlerini güç sunacak, fikirsel katkı koyacak ve<br />

“nasıl bir Türkiye istiyoruz” sorusuna verilecek cevaba ilişkin önermeleri<br />

vardır. Bugün ülkemizde egemen olan kaba milliyetçilik, kaba dindar-<br />

(Devamı 12. Sayfada)<br />

Ekim-Kasım 2006 11

SERÇEÞME<br />

(Baştarıfı 11. Sayfada)<br />

lık ve derin düzenbazlıklara karşı, Alevi öğretisinden ve felsefesinden<br />

besleyerek günümüze taşıdığı düşünsel zenginlikler mevcuttur. Siyaset<br />

ve yönetim kültürünün kirlenmişliğini temizleyecek yeni bir siyaset ve<br />

yönetim kültürü yaratmak için, ortak değerleri gündelik hayatımızın ilişkilerine,<br />

siyasete ve yönetimlere egemen kılmak mümkün. Alevi hareketinin<br />

siyasete müdahale etmesi için önemli nedenlerinden birisi olarak,<br />

bunu ciddi bir gerekçe olarak sıralayabiliriz. Yani siyasetin din baz ve düzenbazlarına<br />

karşı, önce akıl ve insanı merkezde tutmak mümkündür.<br />

Aleviler, Siyaset Bilimine Kur’an ya da İdeolojik<br />

Merkezden Değil,<br />

İnsanın Merkezinden Bakılmasını Öğretmek İçin<br />

Siyasete Yeni Kültür Taşımak İstiyor<br />

Siyasetin aktörleri geçmiş seçimlerde olduğu gibi, 2007 yılındaki seçim<br />

lere yelken açarken, iç ve dış politikada yaşanan sorunları, sosyal,<br />

ekonomik, demokratikleşme, AB süreci, düşünce özgürlüğü, işsizlik,<br />

yok sulluk ve kültürel kimlik hakları gibi çözüm bekleyen, toplumsal<br />

sorunları ertelemaye devam edecektir. Önümüzdeki seçimlerin mer kezinde<br />

statükonun güçlenerek çıkması konulacaktır. Seçim öncesi ve sırasında,<br />

“laik”, “milliyetçi” ve “İslamcı” siyasi eksenler toplumsal hafızayı<br />

ve akılı geri plana atan ve “dinci”, “milliyetçi” ve “vatanseverlik”<br />

duygularını kabartacak bir seçim stratejini benimsemiş durumdadır.<br />

Son dönemlerde gündelik hayatımızı abluka altına almış, linç girişimleri<br />

ve “vatanseverlik” söylemiyle, siyasetteki sağa kayış, hamaset üzerine<br />

ku rulu, tehlikeli bir yönelimi tercih etmiştir. Meclis partileri bir siyasi<br />

eksen krizi yaratmakla kalmıyor, siyaseti de kirletiyorlar. Kimin “sağ”,<br />

kim “sol” olduğu birbirine karışmış durumda. Ama her halükârda hepsinin<br />

sağ siyasi eksene hizmet ettiği bir gerçektir.<br />

Yani toplumun gündeminde olan ve her bireyin gündelik hayatını zehir<br />

eden sorunları unutturmak, pembe renklerle bir Türkiye tarif etmek<br />

için, “ulusalcı”, “dinci” ve “milliyetçi” duygular kabartılmaya çalışılıyor.<br />

Makro siyasi söylemlerle ile kabartılan bu “vatanseverlik duyguları” sokakta<br />

öfkeye dönüşüyor, sosyal ve siyasi dertlerine derman önerenlere<br />

yönelik linç girişiminde bulunuyor. Bu bildik klasik taktikler egemenlerin<br />

elinde, ihtiyaç oranında kullandıkları ve başvurdukları yöntemler<br />

olarak, 21 yüzyılda da değişmedi.<br />

Siyaset İnsanı Eşit ve Mutlu Kılmanın Aracıdır<br />

Egemen siyaset kültürü, insanı nesne ve siyaseti amaç olarak gören zihniyet<br />

kurgusuna sahiptir. Bu nedenle insanı merkeze koymaz. Egemen<br />

siyasi zihniyet, nesne olarak gördüğü insanların birbiri ile çatışmasını<br />

sağlayarak beslenir. Bu nedenle toplumsal ilişkilerde yaratılan, ideolojik<br />

gerilimlerden sadece resmi görüş ve yine statükodan yana olan belirli<br />

siyasi eksenler beslenmiş ve toplum kaybetmiştir. Bu nedenle Alevi hareketi<br />

“bu oyuna gelmeyeceğiz” diyerek, sistemin kendi içinde çatışan bu<br />

kanatları arasında, herhangi birisine destek sunmayacaktır. Ne siyasetin<br />

dinbazı, ne de düzenbazından yana tercih koymayacaktır. Aleviler siyasi<br />

olarak yeni bir kültürün egemen olmasını, kendi diliyle ifade etmeye<br />

çalışmayı önemseyecektir. Alevilerin siyasi hayata katkısının felsefi ve<br />

fikri olarak arka planı vardır. İnsanı merkez alan Alevi öğretisi, insanın<br />

eşit haklara sahip olmasını ve haklara yaşamasını hedef alan bir eksendedir.<br />

Bu eksen kendisini, insanlık ve eşitlik adına, evrensel kazanımlar<br />

ve mücadele tarih bilgisi ile beslemiştir. Dolaysı ile siyaseti, insanı eşit ve<br />

mutlu kılmanın aracı olarak görür. Aleviler, Türkiye’de bu dili ve benzeri<br />

dili kullananların varlığına inandığı için, dili ortaklaştırmak, güçleri<br />

birleştirmek, yeni siyaset kültürünün tohumlarını akıllara ve duygulara<br />

ekmek için işbirliği yapmaya adaydır.<br />

Kanımca görev nettir; nüfusun üçte birini Aleviler oluşturan Alevileri<br />

kucaklayacak tüm Alevi ve Bektaşi, derneklerin, vakıfların, birliklerin,<br />

Alevi Bektaşi Federasyonu (ABF) ve Avrupa Alevi Birlikleri Konfederasyonu<br />

(AABK) ile ortak hareket etmesi, en önemli bir kazanım<br />

olacaktır. Alevilerin toplumsal sorunlarını, Türkiye’nin diğer sorunları<br />

ile buluşturup, çözümüne birlikte katkı koymak gerekir. Bu nedenle Alevi<br />

hareketi faaliyetinin merkezine tüm Alevilerin oylarını, demokratik,<br />

özgürlükçü laiklik, sosyal ve hukuk devleti, eşitlik mücadelesi gibi toplumsal<br />

amacı olan bu yolda toparlamalı ve yönlendirmelidir.<br />

Bu görevin yerine getirilmesi içinse önderlik edecek kurumlar ve kadrolar<br />

sorumluluk bilincine varmalıdır. Eğer biz geçmişte olduğu gibi, yedek<br />

güç ve arka bahçe olarak görülmek ve kullanılmak is te miyorsak, siyasete<br />

aktif müdahale ve yön vermek kaçınılmaz.<br />

•<br />

AABF internet sitesinden alınmıştır<br />

12 KASIM, PAZAR GÜNÜ ANKARA’DA YAPILAN PSAKD DANIŞMA KURULU TOPLANTISI SONUNDA BENİMSENMİŞTİR.<br />

Alevi örgütlerinin uzun yıllardır vermekte oldukları hak ve demokrasi<br />

mücadelesinin sonucunda oluşmuş olan Alevi Bektaşi Federas-<br />

1.<br />

yonun kurumlaşmakta sorunlar yaşadığı; ABF’nin ABF bileşenlerinin<br />

temsil yeri olduğu, bileşenlerin dışlanmadığı ve temsil edildiği bir yönetimin,<br />

örgütler arası yol ve mücadele arkadaşlıklarına özenli olmak<br />

gerektiğinin önemine vurgu yapılarak, örgütümüzün de temsilinin ve<br />

hukukun korunması için, delegelerimizin birlikte hareket etmesi gerektiği<br />

vurgulanmıştır.<br />

ABF’nin Olağanüstü Genel Kurulunda seçilecek yönetimin, örgütler<br />

2. arası hukuka özenli, demokrasi ve emek mücadelesi veren Demokratik<br />

Kitle Örgütleri ve sendikalar ile birlikte ve ortak mücadeleyi geliştiren,<br />

aynı zamanda ABF’nin bağımsızlığını ve özerkliğini koruyarak,<br />

biat eden değil, ortak eylem ve mücadele yürüten bir ABF hedefleyen,<br />

yönetim kadrosu talebi dile getirilmiştir.<br />

PSAKD Danışma Kurulu Sonuç Bildirgesi<br />

<br />

Toplumsal yapının hızla sağa kaydığı ülkemizde, bu girdaptan kurtulmanın<br />

yolu olarak emekten, demokrasiden yana siyasi partiler,<br />

3.<br />

sendikalar, odalar, DKÖ’nin oluşturacakları sol platform ile seçimlere<br />

katılınarak iktidar alternatifi olmak gerektiğinin altı çizilmiş ve sol<br />

platformun oluşması konusunda çalışmalar yapılmasının gerektiği ifade<br />

edilmiştir. Bu ortak platformun yaratılması ile, yaşamları boyunca soldan<br />

yana tavır koymuş olan, ama; solun bir araya gelmemesinin sonucu<br />

oluşan alternatifsizlikten ve yaşananlardan duyulan kaygının yarattığı<br />

umutsuzluk nedeni ile, “denize düşen yılana sarılır” misali, Maraş’ı,<br />

Çorum’u, Sivas’ı, Gazi’yi yaratan ideolojinin partilerine yönelen Alevi<br />

yurttaşlarımızın ve sandığa gitmemekle karşı karşıya kalan demokrat<br />

kamuoyunun, umudu olunacağı vurgulanmıştır.<br />

Alevi toplumunun yüreklerini ortaya koyarak, dişinden tırnağından<br />

4. arttırarak, katkı sunarak yaratılmış olan basın yayın organlarının<br />

(Cem-TV, Cem Radyo ve Ekin Radyo), sadece ticari birer kuruluş olduğu<br />

mantığından hareket edilerek, Alevilerin asimile edilmesinin ve katledilmesini<br />

baş sorumlusu olan ideolojilerin sahiplerine satılarak veya<br />

ortak edilerek, Alevilerin yaratmış olduğu değerlerin yok edilmesini Kınadığımız<br />

karar altına alınmıştır.<br />

Yıllardan beri, Alevilere yönelik katliamların; Maraş, Çorum, Sivas,<br />

Gazi ve diğerlerinin derin devletin ve onun uzantılarının, planlı<br />

5.<br />

programlı katliamları olduğu dile getirilmiştir. Ecevit’in ölümü üzerine<br />

çekmecesinde bulunan ve kamuoyuna yansıyan “Maraş katliamını<br />

MİT’in içindeki MHP kanadının organize ettiği” yönündeki bilgi notu<br />

ile söylediklerimizin doğruluğu belgelenmiştir. Zamanının Hükümetinin,<br />

kendisine gelen bu bilgi notuna rağmen gereğini yapmaması da,<br />

Alevi kamuoyunun belleğinden silinmeyecektir.<br />

Örgütümüzün kuramsallaşmasının ve kadrolarının geliştirilmesi<br />

6. için, yöneticilerimizin bir bütün olarak örgüt içi eğitim görmesi,<br />

ayrıca örgütümüzün geleceği olan gençlerimizin Pir Sultan’ın Felsefesi,<br />

Anadolu Alevi Öğretisi ve tarihi konularda bilgilenmelerinin, örgüt<br />

gençliğinin tanışarak kaynaşmalarının sağlanması için Gençlik Kampına<br />

alınmalarının projelendirilmesi kararlaştırılmıştır.<br />

Saygı ile kamuoyunun bilgisine sunarız.<br />

12 Sayı 24

SERÇEÞME<br />

Ruhi Su’nun<br />

Sultan Suyu - Pir Sultan<br />

Abdal’dan Deyişler<br />

Adlı Albümünün<br />

Sunuş Yazısı, 1990<br />

Sıdıka Su<br />

Yıllar boyu, devrimci hareketin içinde bulunanlar, Aleviliğin, Alevi türkülerinin, sosyalist<br />

hareketin gelişmesinde nasıl bir rol oynadığını iyi bilirler. Bu yolla bilinçlenmenin, insanın<br />

ezilmesine ve sömürülmesine karşı duyarlık kazanmanın, türkülerden bir çeşit güç alıp zenginleşmenin<br />

ölçüsü, hiç abartısız, Ruhi Su olmuştur.<br />

Ruhi Su, 1943–1945 yılları arasında, Türkiye radyolarında ilk kez Alevi ozanlarının türkülerini<br />

söylemiştir. Pir Sultan Abdal’dan “Gelin Canlar Bir Olalım”, Ali İzzet’ten “Bir Allah’ı Tanıyalım”,<br />

Muhyi’den “Zahit Bizi Taneyleme” gibi... Bir süre sonra Alevi türküleri söylediği ve solculuk<br />

propagandası yaptığı için, radyodan uzaklaştırılmıştır Ruhi Su. Çünkü Aleviler tarih boyunca<br />

ezilmişler ve ezilmişlerin yanında yer almışlardır. Halkın direnme duygularını türküleriyle, müzikleriyle<br />

dile getirmişlerdir.<br />

Ruhi Su, türkü repertuarının çoğunluğunu Alevi türküleriyle oluşturmuştur. Nerede Alevi türküleri<br />

sözkonusu olursa, orada Ruhi Su anılmalıdır. Ruhi Su’nun bu alanda yaptığı önemli çalışmaları<br />

dile getirmek, hem ona, hem de Alevi halkına karşı en azından bir kadirbilirlik borcudur.<br />

Ruhi Su’nun gene dost evlerinde ve kendi evinde banta kaydedilmiş çalışmalarının, Alevi deyişleri<br />

ve Pir Sultan Abdal ezgilerinden oluşan bir derlemesini yaparak, bazı dizelerdeki sürçmelere<br />

rağmen, yayınlamaya karar verdim. Bu, bir tarihi arşivlemek anlamını taşımaktadır. Bu<br />

deyişlerin, Ruhi Su’nun derlediği türküler arasında önemli bir yeri olduğuna inanıyorum. Alevi<br />

müziğinin yaygınlaşmasında, en az Alevi ozanlar kadar, Ruhi Su’nun da emeği geçmiştir. Bunu<br />

Alevi halkı çok iyi bilir<br />

Ruhi Su’nun Semahlar Adlı<br />

Albümünde Yer Alan<br />

“Semahlar Üzerine”<br />

Başlıklı Yazısı<br />

Ruhi Su<br />

Bütün sözlüklere baktım, araştırdım. Yalnız Mevlevi semahı<br />

ile ilgili bilgilere rastlayabildim. Alevi-Bektaşi<br />

inançlara sahip halkımız arasında yaygın olan bu semahlar üzerine açıklayıcı, doyurucu bilgiler<br />

bulamadım. Kendi bildiklerime, görgülerime dayanarak söylüyorum: Sema ve semah aynı sözcük.<br />

Halk Arapça sema sözcüğündeki ayın harfini atarak semah demiş.<br />

Bildiğiniz gibi sema, Mevlevilerce yapılan, kuralları daha çok Mevlana’dan sonra saptanmış<br />

törensel bir ayinin içinde yer alan raksın adı. Müziği de bestelenmiş bir müzik. Klasik Türk musikisinden<br />

kaynaklanan, tekkelerde ve kimi besteciler tarafından bestelenen bir müzik bu. Sema<br />

ile semah arasındaki temel ayırımda burada. Çünkü semahların müziğinin kökeninde halk müziği<br />

vardır. Oyun da yine halktan kaynaklanan halay türünde bir oyundur. Sonra Mevlevilerde cezbe<br />

denilen bir kendinden geçme sözkonusu. Oysa semahlarda hayata dönük. Sözgelimi Mevlevi<br />

sema’ında kadın yoktur. Semahlarda ise, kadının baskı ve peçe altında tutulduğu zamanlarda bile<br />

kadın-erkek birlikte oynanır. Üstelik semahlar türkülüdür. Mevlevi sema’ında oyun oynanırken<br />

söz yoktur. Oyun sırasında, oyunun müziğine bağlı söz görülmez. Ama semahlarda türkü ile oyun<br />

iç içedir. Benzer yanları, ikisinin de dinsel bir coşkuyla yapılan rakslar olmalarıdır. Yalnız semahlar<br />

her zaman, yani olur olmaz günlerde yapılmaz. Genellikle hasat mevsimi gibi, yılın belli<br />

zamanlarında ya da dinsel görevlerin yerine getirildiği günlerin sonunda, topluluğun daha neşeli<br />

bir havaya girmesi için, şenlik biçimimde yapılır. Bir barış şöleni gibi, barış sevinci içinde. Hayata,<br />

yaşama sevincine dönük bir şenliktir bu. Sözleri dinsel de, din dışı da olsa hep yaşama sevinciyle<br />

doludur, coşkuludur.<br />

Dinsel özle beslenen türküler kimi zaman kendi inançlarını telkin edebilir; kimi zamanda aşkı<br />

dile getirir. Türküler yoluyla öğütler verilir, tevhitler yapılır. Bir bakıma dinsel sloganlar çevresinde<br />

birleşilir. Tevhit sözcüğü de birlik, birleşme anlamını taşır bazen. Yani oyun, türkü aracılığıyla<br />

bir olma. Böylece kimi sözcüklerin müzikli tekrarından yararlanılır. Semahların sonunda ise daima<br />

gülbang çekilir. Gülbang dua demektir. Bununla da, bir bakıma gelecek için, yaşanılan zaman<br />

için iyi şeyler dilenir; yine halkın özlemleri dile getirilir.<br />

Gerek Alevi-Bektaşi müziği, gerekse öteki türküler, sürekli değişip gelen bir müzik türüdür.<br />

Hayat değişkendir çünkü. Kısaca değişen insanlardır. Ben de çağının insanı, çağdaş düşünceye<br />

sahip bir sanatçı olarak semahları çağımın gözüyle yorumladım; onlara kendi üslubumu, söyleyişimi<br />

kattım.<br />

YİTİRDİKLERİMİZ<br />

SIDIKA SU<br />

Sivas, 1923 - 18 Ekim 2006<br />

Ruhi Su’nun can yoldaşı,<br />

1951 TKP tevkifatı sanıklarından,<br />

bütün ömrü emekçi insanlığın<br />

eziden, sömürüden kurtuluşu<br />

kavgası içinde geçmiş,<br />

yanık sesini duyanın unutamadığı<br />

öğretmenimiz,<br />

anamız,<br />

yoldaşımız,<br />

vefa, tutkunluk,<br />

insanlık, çalışkanlık<br />

örneği güzel insan<br />

Onlar Hem Birdir<br />

Hem de Bir Efsanedir<br />

RUHİ SU<br />

Mahsus Mahal<br />

Mahsus mahal derler kaldım zındanda<br />

Kalırım kalırım dostlar yandadır<br />

İk’elleri kızıl kandadır kanda<br />

Ölürüm ölürüm aklım sendedir<br />

Artar eksilmeyiz zındanlarında<br />

Kolay değil derdin ucu derinde<br />

Kumhan Irmağı’nda Karaburun’da<br />

Bulurum bulurum öfkem kındadır<br />

Dirliğim düzenim dermanım canım<br />

Solum sol tarafım imanım dinim<br />

Benim beyaz unum ak güvercinim<br />

Bilirim bilirim gelen gündedir<br />

Benim Kabe’m İnsandır<br />

Ellerin Kâbe’si var<br />

Benim Kâbe’m insandır<br />

Kuran da kurtaran da<br />

İnsan oğlu insandır<br />

Ellerin Kâbe’si var<br />

Benim Kâbe’m sevidir<br />

Kuran da kurtaran da<br />

Sevili insanlardır<br />

Ellerin Kâbe’si var<br />

Benim Kâbe’m emektir<br />

Kuran da kurtaran da<br />

Emekçi insanlardır<br />

Ellerin Kâbe’si var<br />

Benim Kâbe’m dünyadır<br />

Kuran da kurtaran da<br />

Dünyayı insanlardır<br />

Ekim-Kasım 2006 13

SERÇEÞME<br />

FUZULİ<br />

Su Kasidesi<br />

Saçma ey göz eşkden gönlümdeki odlara su<br />

Kim bu denlü dutuşan odlara kılmaz çâre su<br />

Âb-gûndur günbed-i devvâr rengi bilmezem<br />

Yâ muhît olmış gözümden günbed-i devvâra su<br />

Zevk-ı tîğundan aceb yoh olsa gönlüm çâk çâk<br />

Kim mürûr ilen bırağur rahneler dîvâra su<br />

Vehm ilen söyler dil-i mecrûh peykânun sözin<br />

İhtiyât ilen içer her kimde olsa yara su<br />

Suya virsün bâğ-bân gül-zârı zahmet çekmesün<br />

Bir gül açılmaz yüzün tek virse min gül-zâra su<br />

Ohşadabilmez gubârını muharrir hattuna<br />

Hâme tek bahmahdan inse gözlerine kara su<br />

Ârızun yâdıyla nem-nâk olsa müjgânum n’ola<br />

Zayi olmaz gül temennâsıyla virmek hâra su<br />

Gam güni itme dil-i bîmârdan tîgun dirîğ<br />

Hayrdur virmek karanu gicede bîmâra su<br />

İste peykânın gönül hecrinde şevkum sâkin it<br />

Susuzam bir kez bu sahrâda menüm-çün ara su<br />

Men lebün müştâkıyam zühhâd kevser tâlibi<br />

Nitekim meste mey içmek hoş gelür hûş-yâra su<br />

Ravza-i kûyuna her dem durmayup eyler güzâr<br />

Âşık olmış galibâ ol serv-i hoş-reftâra su<br />

Su yolın ol kûydan toprağ olup dutsam gerek<br />

Çün rakîbümdür dahı ol kûya koyman vara su<br />

Dest-bûsı ârzûsıyla ger ölsem dostlar<br />

Kûze eylen toprağum sunun anunla yâra su<br />

Serv ser-keşlük kılur kumrî niyâzından meger<br />

Dâmenin duta ayağına düşe yalvara su<br />

İçmek ister bülbülün kanın meger bir reng ile<br />

Gül budağınun mizâcına gire kurtara su<br />

Tıynet-i pâkini rûşen kılmış ehl-i âleme<br />

İktidâ kılmış târîk-i Ahmed-i Muhtâr’a su<br />

Seyyid-i nev-i beşer deryâ-ı dürr-i ıstıfâ<br />

Kim sepüpdür mucizâtı âteş-i eşrâra su<br />

Kılmağ içün tâze gül-zârı nübüvvet revnakın<br />

Mu’cizinden eylemiş izhâr seng-i hâra su<br />

Mu’cizi bir bahr-ı bî-pâyân imiş âlemde kim<br />

Yetmiş andan min min âteş-hâne-i küffara su<br />

Hayret ilen barmağın dişler kim itse istimâ<br />

Barmağından virdügin şiddet günü Ensâr’a su<br />

Dostı ger zehr-i mâr içse olur âb-ı hayât<br />

Hasmı su içse döner elbette zehr-i mâra su<br />

Eylemiş her katreden min bahr-ı rahmet mevc-hîz<br />

El sunup urgaç vuzû içün gül-i ruhsâra su<br />

Hâk-i pâyine yetem dir ömrlerdür muttasıl<br />

Başını daşdan daşa urup gezer âvâre su<br />

Zerre zerre hâk-i dergâhına ister sala nûr<br />

Dönmez ol dergâhdan ger olsa pâre pâre su<br />

Zikr-i na’tün virdini dermân bilür ehl-i hatâ<br />

Eyle kim def-i humâr içün içer mey-hâra su<br />

Yâ Habîballah yâ Hayre’l beşer müştakunam<br />

Eyle kim leb-teşneler yanup diler hemvâra su<br />

Sensen ol bahr-ı kerâmet kim şeb-i Mi’râc’da<br />

Şebnem-i feyzün yetürmiş sâbit ü seyyâra su<br />

Çeşme-i hurşîdden her dem zülâl-i feyz iner<br />

Hâcet olsa merkadün tecdîd iden mimâra su<br />

Bîm-i dûzah nâr-ı gam salmış dil-i sûzânuma<br />

Var ümîdüm ebr-i ihsânun sepe ol nâra su<br />

Yümn-i na’tünden güher olmış Fuzûlî sözleri<br />

Ebr-i nîsândan dönen tek lü’lü şeh-vâra su<br />

Hâb-ı gafletden olan bîdâr olanda rûz-ı haşr<br />

Eşk-i hasretden tökende dîde-i bîdâra su<br />

Umduğum oldur ki rûz-ı haşr mahrûm olmayam<br />

Çeşm-i vaslun vire men teşne-i dîdâra su<br />

Hacı Bektaş Veli Dergahı Postnişini Veliyettin Ulusoy Efendi’n<br />

BİRLİK VE DAYANIŞMA TOPLANTISINDA YAPILAN KONUŞMA<br />

Karşıdakinin Seni Seviyorum Demesini<br />

Beklemeden, Seni Seviyorum Demenin Zamanı<br />

Geldi<br />

Dostlar, hoş geldiniz Hacıbektaş’ımıza,<br />

Gerçekten bu 16 Ağustos Hacı Bektaş’ı Anma Törenleri’nin farklı bir tarafı var. Hepinizin<br />

bildiği gibi, ilk defa Alevi-Bektaşi örgütlerinin biraraya gelerek birliğin sağlanması yönünde<br />

bir adım atılmıştır.<br />

Hep söyleriz, tarih tekerrürden ibaret diye. Osmanlı tarihine baktığımızda, Alevi-Bektaşi<br />

ve Osmanlı tarihini karşılaştırdığımızda şunu görüyoruz: İlk ikiyüz, ikiyüzelli yıl çok sakin<br />

bir dönem, rahat bir dönem; fakat ondan sonra rahat bırakmıyorlar bizi. Öyle zekice politikalar<br />

uyguluyorlar ki parça paça ediyorlar bizi. Ve bu parçalanmışlık bugüne kadar geldi, ama<br />

artık kendimize gelmemiz lazım; artık birbirimizi kucaklamamız lazım. Artık Babagan kolu,<br />

Çelebi kolu, Dedegan kolu demeden birbirimize elimizi uzatmamız lazım. Karşıdakinin seni<br />

seviyorum demesini beklemeden, seni seviyorum demenin zamanı geldi.<br />

O bakımdan, bu akşamki Cem özellikle, bu birliğe bir adım atacak umuduyla geçekleştirmeye<br />

çalışıyoruz, gerçekleştirecegiz himmetiyle.<br />

Benden önceki konuşmacılar internetten, basından, televizyondan bahsetti. Onlar olacak;<br />

karşı taraf hep olacak. İslam tarihini incelediğimizde Hazreti Peygamber döneminden, Ali<br />

döneminden, Oniki İmamlar döneminden bugüne kadar her zaman muhalefet olmuştur; muhalefet<br />

olacaktır.<br />

Olacaktır ki gerçekler ortaya çıksın, gerçeğin değeri belli olsun. Hiç önemli değil onların<br />

diyecekleri. Her türlü kulpu takacaklar, takmaya çalışacaklar.<br />

Sizin daha fazla zamanınız almak istemiyorum; bir noktaya değinmek istiyorum sadece.<br />

Nafiz Hocam, güzel isimler saydı, bu törenlere emeği geçen güzel insanların isimlerini saydı.<br />

O’na bir isim de ben ilave etmek istiyorum: 1964’te ilk törenleri yapan ve onun mimarı<br />

olan, Hocamın da bahsettiği Hacı Bektaş Derneği Başkanı Ali Celalettin Ulusoy’u rahmetle<br />

anıyor ve minnet duygularımı sunuyorum aziz ruhuna.<br />

Hoş geldiniz, tekrar hoş geldiniz. Saygılar sunuyorum.<br />

Birlik Cemi - Ağustos 2006 - Hacı Bektaş Veli Anma Törenleri<br />

14 Sayı 24

SERÇESME SERÇEÞME<br />

in Hacı Bektaş Veli Anma Törenlerinde Yaptığı Konuşmalar<br />

BİRLİK CEMİNDE YAPILAN KONUŞMA<br />

Cem’in Manası Gönül Birliğini Sağlamaktır<br />

Hoş geldiniz dostlar,<br />

Bugünkü Cem, gelecekteki birliğimize hizmet etmek, Alevi-Bektaşi inancında olan<br />

insan la rı m ızın dağınıklığının giderilerek biraraya gelmesi amacıyla yapılmıştır. Birliğe<br />

hizmet etmek amacıyla yapılmıştır. Bunun dışında herhangi bir amacımız yoktur.<br />

Hepinizin bildiği gibi Cem’in manası gönül birliğini sağlamak ve Hakk’ın huzuruna<br />

çıkmaktır. Gönül birliğinin sağlanması bu ortamda ne derecede mümkün olur, bu tartışılabilir,<br />

ama amaç gönül birliğini sağlamaktır.<br />

Bu sembolik bir Cem olacak, öğretici bir Cem olacak. Ben Hacı Bektaş Dergâhının<br />

tarihsel işlevi üzerinde konuşmak istiyorum. Horasan Pirleri ve Rum Erenleri, Hacı Bektaş<br />

Veli’nin etrafında toplandılar ve ona biat ettiler, eyvallah dediler ona. Böylece ocaklar<br />

kuruldu ve Alevi-Bektaşiliğin piramit yapısı o şekilde oluş turuldu: Başta Hacı Bektaş Veli<br />

Dergâhı, etrafında ocaklar, onun etrafında talipleri, yani Dedeler.<br />

Dede ocakları tarih boyunca talipleri yuğup yıkadılar ve Hacı Bektaş Dergâhı da Dedeleri<br />

ve görev yapanları yuğup yıkadı. Bu uzun süre, aşağı yukarı ikiyüz-ikiyüz elli yıl<br />

böyle devam etti. Tarihimizi incelediğimizde herhangi bir aksama olmadığını görüyoruz.<br />

Fakat ikiyüz, ikiyüz elli sene sonra çok önemli bir olay görüyoruz. Bu olay da Kalender<br />

Çelebi İsyanı’dır.<br />

Kalender Çelebi İsyanı üzerine bugüne kadar çok az yazı yazıldı, çok az inceleme yapıldı.<br />

Bu olayı, Alevi-Bektaşi tarihindeki parçalanmanın başlangıcı olarak kabul ediyoruz.<br />

Kalender Çelebi İsyanı’nı bazı tarihçiler dini bir isyan olarak görür, bazı tarihçiler de ekonomik<br />

bir isyan olarak görür. Fakat ağırlık ekonomik bir isyandan yanadır. Neden? Çünkü<br />

Kalender Çelebi’nin yanında sipahiler de vardı.<br />

İsyan hepinizin bildiği gibi Kalender Çelebi’nin öldürülmesiyle sonuçlanır, ama esas<br />

sonuç Kalender Çelebi’nin ölümünden sonraki olaylardır. Kalender Çelebi’nin ölümünden<br />

aşağı yukarı 24 yıl sonra, Hacı Bektaş Dergâhı’na bir postnişin atanır: “Sersem Ali Baba.”<br />

İlk defa Hacı Bektaş Veli Dergâhı’na, onun dergâhından, ocağından, sülalesinden olmayan,<br />

dışarıdan bir postnişin ata nır. Ve böylece Alevi-Bektaşi toplumu ikiye bölünmüş olur.<br />

Tabii bu arada baskılar da devam eder. Yavuz’un Mısır’dan getirdiği Emevi görüşünde<br />

olan sözüm ona ilim adamları, din adamları Osmanlı’ya hâkim olur ve baskı uygulamaya<br />

başlanır. Kan akmaya başlar. Kıpırdayacak hal bırakmazlar bizde ve dağ başına, dere içine<br />

göçeriz. Parçalanma ikiyle kalmaz, dergâhtan uzak olan bir takım ocaklar da “Sersem Ali<br />

Baba”nın iddiasını, yani Hacı Bektaş Veli’nin mücerret olduğu düşüncesini benimserler.<br />

Böylece kendi ocaklarını öne çıkartmak isterler. Bunun için Dergâh’a bağlı olan Alevi-<br />

Bektaşi toplumu şöyle bir deyim kullanır: “Yediği haram, yuduğu murdar, tacı delik, kendi<br />

murtaddır.”<br />

Olay bununla bitmez, tarih süresince zaman zaman Osmanlı’yla aramız iyi olur, fakat<br />

hiçbir zaman güven olmaz.<br />

“Suçsuz Yere Ahalinin Kanını Dökenlere Lanet Ediyoruz”<br />

En önemli olaylardan biri de 1826’da Yeniçeri’lerin kaldırılması sırasında yaşanır. O dönemde<br />

postnişin olan Hamdullah Çelebi, yeniçeriler üzerinde hiçbir yaptırım gücü yokken,<br />

Kırşehir’de kurulan bir şeriat mahkemesinde yargılanır. On gün boyunca idamla yargılanır.<br />

Hergün idam olacağını bilerek, fakat hiçbir zaman gerçekten uzaklaşmayarak, gerçekleri<br />

mahkeme heyetine bildirir.<br />

Buradan size orada geçen sadece bir olayı aktarmak istiyorum. Şeriat mahkemesinde<br />

kadı şöyle soruyor:<br />

“Şeyh Efendi doğru söyle vakfınızın bulunduğu dergâhta, mensuplarınızın toplantılarında<br />

kim lere lanet ediyorsunuz? Muaviye ve Yezide lanet ediyor musunuz?”<br />

Cevap:<br />

“Kadı Efendim Hazretleri, suçsuz yere ahalinin kanını dökenlere lanet ediyoruz; Yezidin<br />

yaptığı o şenaati tensip eden, hafife alan, beğenenlere de lanet ediyoruz.”<br />

Yani o zamanki mahkeme heyetine de lanet ediyor. Kadı soruyor yine:<br />

“Şeyh Efendi, Allah tövbe edenin günahını affeder. Siz büyük bir günaha giriyorsunuz.<br />

Yezid ve Muaviye ölmeden tövbe etmiştir. Allah onları affetmiştir. Var mı diyeceğin?”<br />

Cevap:<br />

“Allah, Hazreti Hüseyin’in katlinden dolayı yine de Yezid ve Muaviye’yi affederse onlara<br />

lanet ettiğimizden dolayı bizleri de kolaca affeder.”<br />

Ailemizin En Büyüğü Muharrem Sefa Ulusoy ile<br />

Hizmeti Elele Tutuşup Götürmeye Karar Verdik<br />

Dostlar, daha fazla zamanınız almak istemiyorum, ancak bir noktayı daha belirtmek<br />

istiyorum.Ailemizin en büyüğü Muharrem Sefa Ulusoy sağlık nedenlerinden dolayı aramızda<br />

bulunamadığı için sizlere selam ve sevgilerini iletti benim kanalımla. Ve şöyle bir<br />

karara da vardık: Karşılıklı deneyimlerimizin sonucu olarak bu hizmeti elele tutuşup götürmeye<br />

karar verdik.<br />

Beni dinlediğiniz için çok teşekkür ediyorum, sağolun.<br />

FUZULİ<br />

Su Kasidesi<br />

Günümüz Türkçesiyle<br />

Saçma ey göz aşktan gönlümdeki ateşe su<br />

Çare olmazsa bu kadar tutuşmuş ateşe su<br />

Dönen gök kubbe su rengi midir bilmem<br />

Yoksa gök kubbeyi mi kapladı gözümden akan su<br />

Keskin bakışlarının zevkiyle gönlüm parça parça<br />

Nasıl akarken duvarda yarıklar açarsa su<br />

Yaralı gönül kirpiklerinin sözünü korkarak söyler<br />

Nasıl yarası olan ihtiyatla içerse su<br />

Bahçıvan yorulmasın, suyu koyversin gül bahçesine<br />

Yüzün gibi gül açılmaz bin gül bahçesine verse su<br />

İnce yazısını, yüzündeki tüylere benzetemez<br />

Ak kâğıda bakmaktan hattatın gözlerine inse kara su<br />

Yanağını anarak kirpiklerim ıslansa ne olur<br />

Boşa gitmez gül olsun dileğiyle dikene verilen su<br />

Gamlı günde hasta gönlümden bakışını esirgeme<br />

Hayırdır vermek karanlık gecede hastaya su<br />

Gönül, ayrılıkta ok kirpiklerini iste, hasretimi yatıştır<br />

Susuzum bu kez de çölde benim için ara su<br />

Sofular Kevser ister, ben dudaklarını özlüyorum<br />

Sarhoşa şarap içmek hoş gelir, aklı başında olana su<br />

Durmandan senin cennet bahçene doğru akar<br />

Âşık olmuş galiba o hoş salınışlı serviye su<br />

Toprak set olup o yere giden suyolunu tutmalıyım<br />

Çünkü rakibimdir, bırakmam gitsin o yere su<br />

Dostlar, dudaklarını öpme arzusuyla ölürsem<br />

Toprağımdan kâse yapın, onunla sunun yare su<br />

Servi kumrunun niyazına dikbaşlılık eder<br />

Ta ki eteğini tutup, ayağına düşüp, yalvara su<br />

Gül hile ile bülbülün kanını içmek ister<br />

Ta ki gül budağından içine işleyerek kurtara su<br />

Dünya halkına temiz ruhunu göstermiş<br />

Ahmed-i Muhtar yoluna uymuş su<br />

Seçme incilerin denizi, insan cinsinin efendisi<br />

Serpti kötülerin ateşine mucizelerini sanki su<br />

Gül bahçesinin parlaklığını tazelemek için<br />

Mucizeyle katı taştan çıkarmıştır su<br />

Mucizeleri dünyada uçsuz bucaksız bir denizmiş<br />

Ondan binlerce ateşe tapan kâfirlere yetişmiş su<br />

Kim işitse hayret ile parmağını ısırır<br />

Şiddet günü parmağından verdiğini Ensâr’a su<br />

Dostu yılan zehri içse olur yaşam suyu<br />

Hasmı su içse elbette döner yılan zehrine su<br />

Her damlasından bin rahmet denizi dalgalanır<br />

El uzatıp gül yüzüne vurunca sıçrayan su<br />

Ayağını bastığın toprağa ulaşmak arzusuyla<br />

Başını taştan taşa vurarak başıboş gezer su<br />

Her damlası dergâhının toprağına ışık salmak ister<br />

Parça parça da olsa vazgeçmez o dergâhtan su<br />

Hatalı insanlar seni kutsamayı derdine derman bilir<br />

Sarhoş baş ağrısını gidermek için nasıl içerse su<br />

Ey Allah’ın sevgilisi, insanların hayırlısı, özledim<br />

Dudağı kurumuşlar nasıl yanıp dilerse susuzlara su<br />

Sen o keramet denizisin ki Mi’râc gecesinde<br />

Feyzinin çiyleri yıldız ve gezegenlere ulaştırmış su<br />

Güneş çeşmesinden daima güzel su iner<br />

Kabrini tamir eden mimara lazım olsa su<br />

Cehennem korkusu, yanık gönlüme gam ateşi salmış<br />

Var ümidim ihsan bulutun serper o ateşe su<br />

Seni övmenin bereketiyle Fuzûlî’nin sözleri<br />

Nisan bulutundan düşüp iri inciye dönen damla su<br />

Kıyamet günü gaflet uykusundan uyanan<br />

Hasret aşkından döktüğü zaman uyanık gönle su<br />

Umudum o ki mahşer günü mahrum kalmayayım<br />

Vuslat çeşmen vere benim seni arzulayan gönlüme su<br />

Ekim-Kasım 2006 15

SERÇEÞME<br />

HACI BEKTAŞ VELİ KÜLTÜR DERNEĞİ GAZİANTEP ŞUBESİ’NİN 3 ARALIK PAZAR GÜNÜ SERÇEŞME DERG<br />

Bugünkü Durum ve Siyasallaşma<br />

Veliyettin Ulusoy<br />

Dostlar merhaba, hoş geldiniz,<br />

Bu geceyi düzenleyen, Hacı Bektaş Veli Kültür ve Tanıtma Derneği Gaziantep Şubesine, Serçeşme<br />

dergisine, İstanbul ve Ankara’dan gelerek bu güzel katkılarda bulunan sanatçılarımıza ve<br />

özellikle katkıda bulunduğunuz için sizlere teşekkürlerimi arz ediyorum.<br />

Dostlar,<br />

Son günlerde Alevi-Bektaşi örgütleri temsilcileri siyasi arenaya inme konusunda düşüncelerini<br />

belirtiyorlar.<br />

Türkiye’de yaşayan Alevi-Bektaşi toplumu varlığını kanıtlama ve haklarını elde etme kavgası<br />

yüz yıllardır hep olmuştur; zamanımıza kadar da hep süregelmiştir. Kavga yalnızca Anadolu’da<br />

yaşayan Alevilerle sinirli kalmamıştır. İslamiyet’in doğuşundan itibaren, özellikle de Hz. Peygamberin<br />

vefatından sonra, önce Anadolu’nun dışında başlamış, yüz yıllar boyu da türlü evrelerden<br />

geçmiştir. Osmanlı padişahlarından Yavuz Selim’in İslam Halifeliği’ni eline geçirmesinden sonra,<br />

Alevilerin varlıklarını koruma ve var olduklarını, bir takım haklarının bulunduğunu kanıtlama<br />

kavgası Anadolu’da başlamıştır.<br />

Ne var ki tüm bu çabalar, çoğu kez beklenilen ya da istenilen sonuçlara ulaşmamıştır. Hz.<br />

Ali’nin şahadeti ile kurulan Emevi saltanatı ve bu saltanatın yıkılması ile kurulan Abbasi yönetimi<br />

boyunca, Alevi kesim daima takip altında, daima baskı içinde tutulmuştur. Osmanlı döneminde<br />

de durum bundan pek farklı olmamıştır. Ayni zamanda bir İslam Halifesi olan Osmanlı padişahları,<br />

özellikle, Şii inanca sahip İran devleti ile her zaman hasım durumda olmuşlardır. Bu sebeple<br />

de Anadolu Alevilerine daima şiddet ve baskı uygulanmıştır. Bu şiddet ve baskı ise, haklı olarak<br />

zaman zaman karşı tepkilerin doğmasına sebep olmuştur.<br />

Çok partili demokratik devlet yönetimlerinin bulunmadığı dönemlerde, şiddet ve baskılara karşı<br />

ortaya çıkan tepkiler, ancak halk ayaklanması biçiminde gerçekleştiriliyordu. Emevilere karşı<br />

Hz. Hüseyin’in direnişi, Osmanlı Padişahı Kanuni Süleyman’a karşı Kalender Çelebi’nin ayaklanması,<br />

Pir Sultan’ın, Şah Kulu’nun yaptığı hareketler ve benzerleri bu karşı tepkilerin hep birer<br />

sonucudurlar.<br />

Çok partili demokratik devlet yönetimlerinde inanç, düşünce ve amaç mücadeleleri, siyasal<br />

partiler aracılığıyla ya da türlü adlar altında kurulmuş dernekler, vakıflar ve sendikalar gibi yasal<br />

örgütler kanalı ile yapılmaktadır.<br />

Hangi türden olursa olsun, şiddet ve baskılara karşı gösterilen tepkilerin başarıları, ancak ve<br />

ancak çok iyi bir planlamaya, çok sağlam bir biçimde kurulmuş altyapıya, gerçekçi ölçülerle varlığı<br />

saptanmış temel dayanaklara, yani potansiyel destek gücün varlığına ve güvenilirliğine bağlıdır.<br />

Tarih iyi incelenirse, Hz. Hüseyin’in, Kalender Çelebi’nin, hak aramak, hakkını korumak ve<br />

hakkını almak ya da inançları, düşünceleri sebebiyle maruz kaldığı şiddeti ve baskıyı kaldırmak<br />

üzere başlatılmış tüm ayaklanmaların genellikle başarısızlığa uğramış olmalarının temelinde hep<br />

şu gerçeklerin yattığı görülür:<br />

• Başlangıçta iyi bir planlama yapmamış olmak;<br />

• Gerekli altyapıyı önceden yeterince hazırlayamamak;<br />

• Potansiyel destek gücü gerçekçi ölçüler içinde saptayamamak.<br />

Hz. Hüseyin, Kalender Çelebi ve diğerleri özellikte potansiyel destek gücün güvenilirliğini<br />

önceden gerçekçi bir biçimde saptayamamış olduklarından, savaş anında ihanete ve kalleşliğe uğramışlar,<br />

sonuç olarak da yalnız kalarak yenilgiden kurtulamamışlardır.<br />

Altmışlı yıllarda kurulan Birlik Partisi’nin kısa bir süre içinde dağılıp yok olması da biraz önce<br />

saydığımız bu üç temel şartın parti kurulurken yerine getirilmeden, alelacele partileşmek hevesinin<br />

ve aceleciliğinin sonucundan başka bir şey değildir. Diğer dedikodular bence ikinci, üçüncü<br />

planda kalır.<br />

1963 yılında, Hacı Bektaş Veli Dergâhı’nın müze olarak yeniden açılmasına paralel olarak<br />

ku rulmuş bulunan “Hacı Bektaş Kültür ve Tanıtma” derneklerine başlangıçta görülen o kitlesel<br />

katılımların ve bu derneklerce yapılan o coşkulu faaliyetlerin kısa sürede parlayıp sönmesi de yine<br />

plansızlığa, yine altyapının yeterince hazırlanmamış olmasına, yine potansiyel destek güçlerin<br />

gerçeklerin ışığı altında saptanıp, organize edilmemesine dayanır.<br />

Derneklerin o zamanki başarısızlıklarında ayrıca, bu derneklere üye olanlardan bazılarının,<br />

dernek yönetim kurullarında görevler üstlenenlerden yine bazılarının, dernekleri siyasal, politik<br />

ya da bir başka iş alanında kişisel çıkarları için bir basamak yapmak istemeleri, yani dernek faaliyetlerinde<br />

kişisel çıkar hesapları yapmaları hayli önemli rol oynamıştır.<br />

Günümüzün Alevi-Bektaşi kamuoyunda şimdi yeni bir arayışın gün ışığına çıkmış bulunduğu<br />

görülüyor. Mademki yurt çapında 15-20 milyon, hatta belki daha fazla sayıda bir Alevi-Bektaşi<br />

toplumu mevcuttur; bu, milletvekili ve yerel yönetim seçimlerinde hatırı sayılır bir oy potansiyelidir;<br />

o halde kendi varlığımızı ve kendi gücümüzü kanıtlamamız gerekmez mi? Bunun zamanı<br />

gelmedi mi? Hele de Atatürk’ün kurmuş bulunduğu demokratik, laik Türkiye Cumhuriyeti, aşırı<br />

dinci akımların iktidara yürüyüşlerinin tehdidi altında iken!. Hele de Atatürk’ün demokratik ve<br />

laik cumhuriyetinin özüne, ruhuna en saygılı, en çok sahip çıkan çevrelerin başında Alevi-Bektaşi<br />

toplumu varken!<br />

Simdi tartışılan şudur: Alevi-Bektaşi toplumu artık partileşerek, siyasal partiler arasında yerini<br />

alsın mı? Ya da programını, ilkelerini, yönünü, kendi ilkelerine en yakın bulduğu bir siyasal<br />

par tiyi destekleyerek, o partinin çeşitli kademelerinde görevler üstlenmek suretiyle, Alevi-Bektaşi<br />

top lumunun beklentilerini bu yoldan mı gerçekleştirmeyi denesin?<br />

Bir başka seçenek ise dernekler ve vakıflar kanalı ile güçlü bir biçimde örgütlenmeye devam<br />

edip, en kısa sürede federatif bir çatı altında toparlanarak, bir tür baskı gurubu oluşturmaktır. Bu<br />

kısmen gerçekleşmiş, ancak henüz birlik sağlanamamıştır.<br />

16 Sayı 24

SERÇESME SERÇEÞME<br />

İSİ YARARINA DÜZENLEDİĞİ KONSERDE HACI BEKTAŞ VELİ DERGÂHI POSTNİŞİNİN YAPTIĞI KONUŞMA<br />

Acaba diye düşünüyorum, bu yollar ile iktidar partilerine, Alevi-Bektaşi toplumunun yurt çapında<br />

etkili bir güce sahip bulunduğu; iyi bir oy potansiyeli olduğu gösterilerek, bugüne dek kaybolan,<br />

verilmeye yanaşılmayan birçok haklar daha kolaylıkla elde edilebilir mi?<br />

Bugün için en önemli mesele, bu seçeneklerden hangisinin en verimli olarak gerçekleştirilebilir<br />

olduğudur. Hangisi ele alınırsa alınsın; asla aceleye getirilmeden çok ayrıntılı, çok gerçekçi,<br />

heyecanlı davranışa yer vermeden konunun araştırılması, fizibilitesinin [gerçekleştirilebilirlik<br />

araştırmasının-Serçeşme] çok iyi yapılması ve gerçekçilikten asla ayrılmaması gerekir diye düşünüyorum.<br />

Şimdi de bu seçenekleri kısaca ele alıp, üzer lerinde biraz akıl yürütelim.<br />

Önce parti konusundan başlayalım. Bu ko nuyu ele alırken Birlik Partisi örneğini her zaman<br />

göz önünde tutmanın yararı vardır. Şu anda yurdumuzdaki gerçek durum şudur: Köyler, kasabalar<br />

boşalıyor, Ankara, İstanbul, İzmir ve benzeri büyük şehirler doluyor. Yurt çapındaki Alevi-Bektaşi<br />

nüfusunda büyük kaymalar olmuştur.<br />

Bir partinin ayakta kalıp, varlık gösterebilmesi için yurt çapında desteğe ihtiyacı vardır. Göçlerle<br />

dağılan Alevi-Bektaşi toplumuna ait oylar acaba kurulacak bir partiyi ayakta tutmaya yetecek<br />

mi?<br />

Birlik Partisi’nin katıldığı seçimlerde çıkartmış bulunduğu milletvekili sayısı, hatırlanacağı<br />

üzere, Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde bir grup kurulmasına bile kâfi gelmemişti.<br />

Ayrıca bir siyasal partinin politika alanında varlık gösterebilmesi ve seçmenlerine güven verebilmesi<br />

için büyük maddi olanaklara da sahip bulunması gerekir. Sağ partiler bunu başarmıştır.<br />

Acaba, şeriatçı kesim gibi Alevi-Bektaşi toplumu da özveriyle, heyecanla aynı desteği kendi partisine<br />

verebilecek midir?<br />

Gerçekleri orta yere dökmekte büyük yarar var. Ne yazık ki, bugün derneklere üye bulunan<br />

pek çok kişi, dernek aidatını bile bin türlü naz ile ya kısmen ödemekte ya da hiç ödememektedir.<br />

Sayın Başkan ile biraz önce konuştuk: Sekiz yıldan beri bu binanın aynı şekilde kaldığını, üst<br />

katlarını çıkamadıklarını üzülerek bildirdi. Buralar hepinizin, hepimizin malı. Buraya el atmanız<br />

lazım, hep beraber el atmamız lazım diye düşünüyorum.<br />

Çok az sayıdaki gazete ve dergilerimiz birkaç kişinin özverisi ile yaşamlarını çok zor şartlar<br />

altında sürdürmeye çalışmaktadırlar.<br />

Bunlardan birisi, demin bahsedildi, Serçeşme dergisi de gene aynı durumda. Birkaç kişinin<br />

öz ve risi ile ayakta durmaya çalışıyor. Bu gece, onu destekleme gecesidir biliyorsunuz. Bu dergiler<br />

bizim toplumumuzun dışarıya açılan penceresidir. Dertlerimizi, kültürümüzü anlattığımız, inançlarımızdan<br />

söz ettiğimiz dergilerdir. Bunları yaşatmamız lazım. Sağ kesim bunu çok iyi beceriyor,<br />

fakat ne yazık ki biz bunu beceremiyoruz. Dönelim esas konuya.<br />

Partiler elbette derneklerle ölçülmeyecek kadar çok maddi desteğe ihtiyaç duyar. Diğer taraftan,<br />

bu partiyi Alevi-Bektaşi kesim dışında kaç kişi destekler ve benimser?<br />

Bir başka önemli husus da şudur: Bugün aramızda Alevi-Bektaşiliği türlü türlü yorumlayan,<br />

karşı düşüncede olanları kıyasıya eleştiren gruplar da vardır. Bu görüşleri, bu yorumları asgari<br />

müş tereklerde buluşturmadan bir parti kurulduğunda, hiziplerin oluşması, bu hiziplerin karşılıklı<br />

mü cadeleleri sonunda da partinin parçalanıp bölünmesi nasıl önlenecektir?<br />

Diğer önemli bir konu da böyle bir partinin kurulması, inandığımız ve savunduğumuz laiklik<br />

ilkelerine ters düşmez mi? Bugün Sünni demokrat kesimin, özellikle aydınların Alevi-Bektaşilere<br />

sempatiyle baktığı, düşüncelerimizi desteklediği bir gerçektir. Böyle bir parti kurulduğunda ayni<br />

desteği bu kesimden alabilecek miyiz?<br />

İşte tüm bu kuşkularla, kurulacak bir partinin çok ayrıntılı, çok titiz ön çalışmalardan sonra<br />

düşünülmesi gerekeceğine inanıyorum.<br />

Alevi-Bektaşi kuruluşlarının ve inanç gruplarının asgari müşterekte birleşerek birbirlerini kucaklamaları,<br />

tek bir çatı altında organize olmaları ve baskı grubu oluşturmaları ilk bakışta en çıkar<br />

yol olarak görünüyor.<br />

Bu konuda en önemli olan husus şudur: Dernekleri ve vakıfları yönetenler, bölgesel, kişisel ve<br />

derneksel kaygıları bir yana bırakabilirlerse; yalnız ve yalnız Alevi-Bektaşi toplumun genel beklentilerini<br />

düşünerek, tam bir özveri ile işe sımsıkı sarılırlarsa çok güzel şeylerin yapılması, güzel<br />

sonuçlara ulaşılması hiç de zor olmayacaktır.<br />

Tüm bunlar, bu çalışmalar ve organizasyonlar yapılmadan, yani iyi bir altyapı oluşturulmadan;<br />

bugün için tartışılmakta olan, Diyanet İşleri Başkanlığı kurumunun varlığını sürdürüp sürdürmemesi,<br />

Alevi-Bektaşi toplumun da bu kurumda temsil edilip edilmemesi üzerinde düşünceler<br />

üretilmesi, bence sağlıklı herhangi bir sonuca varılmasını pek mümkün kılmayacaktır. Zira bizim<br />

öncelikle neye, niçin ve nasıl inandığımız konusunda, tarihsel ve geleneksel gerçekleri göz ardı<br />

etmeden, asgari müştereklerde buluşmaya çok ihtiyacımız vardır.<br />

Bir toplumda, o toplumun varlık sebepleri konusunda, o toplumun temel dayanakları hakkında<br />

bir kavram kargaşası varsa ya da kargaşa –şu ya da bu sebeple– yaratılmışsa kim neyi savunacaktır,<br />

o şeyi nasıl savunacaktır?<br />

Bu hususların ele alınarak üzerlerinde uzun uzun düşünülmesi gerekecektir her halde...<br />

Saygılar sunuyorum beni dinlediğiniz için.<br />

Niyaz edip yerine oturmak üzere sahneden inmekte olan Sn. Ulusoy,<br />

mikrofona geri dönerek konuşmasına şunları ekledi:<br />

Dostlar,<br />

Bu konuşmamdan zannetmeyin ki ben siyasete gireceğim ya da böyle bir amacım var.<br />

Şunu özellikle söyleyeyim: Ben, inanç işleriyle uğraşan dedelerin siyasete girmesine çok karşıyım.<br />

Ve özellikle ben de siyasete girmeyeceğim. Öyle bir niyetim yok. Anlamam da o işten.<br />

Bu konuşmalarımdan böyle bir sonucu lütfen çıkartmayın. Sadece ben gerçekleri ortaya duyurmaya<br />

çalıştım.<br />

Tekrar teşekkür ediyorum.<br />

İnanç işleriyle uğraşan dedelerin<br />

siyasete girmesine çok karşıyım.<br />

Ve özellikle ben de siyasete<br />

girmeyeceğim<br />

•<br />

Bizim öncelikle<br />

neye, niçin ve nasıl<br />

inandığımız konusunda,<br />

tarihsel ve geleneksel gerçekleri<br />

göz ardı etmeden,<br />

asgari müştereklerde buluşmaya<br />

çok ihtiyacımız var<br />

•<br />

Ekim-Kasım 2006 17

SERÇEÞME<br />

KARANLIĞIN İÇİNDE YANAN BİR MUM, ORANIN GÜNEŞİDİR<br />

Toplumsal Birliğimiz - Bölüm: II<br />

Hüseyin Sinan Ulusoy<br />

Anadolu insanı, 1990’lı yılların başında, şehirlerde örgütlenme<br />

çabası içine girmeye başlamıştır. Bu örgütlenme<br />

biçimi daha öncelerinden farklı olarak dinsel ihtiyaçlarını<br />

gidermeye yönelik olmuştur. Bunun şekli ise sivil toplum<br />

örgütleri olan dernekleşme ile olmuştur. Çünkü toplum<br />

siyasi akımların etkisini yitirdiği ve siyasi baskıdan kurtulduğu bir dönemdir.<br />

Artık gerçek ihtiyaçların giderilmesine sıra gelmiştir.<br />

Dernekleşme ile başlayan örgütlenme, insanlarımızın şehir toplu muna<br />

uyum sağlama girişimleriydi. Aradıkları ise “Biz geçmişte ne idik,<br />

burada neyiz?” sorusuna yanıttı. 1970’li, 1980’li yıllarda şehirlerde<br />

yaşa nan olaylar insanları örgütlenmeye itmiştir. Önceleri küçük mahalle<br />

aralarında oluşan birlikler, sonraları kendi imkânları ile büyümüş<br />

der neklere, federasyonlara dönüşmüştür. Ama bu durum rahatlamayla<br />

birlikte sorunları da getirmiştir.<br />

En büyük sıkıntı; halen tam olarak birlik kurulamamış olmasıydı.<br />

Birliğin sağlanamamış olması, lidersizlikten kaynaklanmaktaydı. Her<br />

yörenin insanı şehirde kendi yöresinin liderini başta görmek istemekteydi.<br />

Bir nevi liderler karmaşasıydı. “Aslanın olmadığı yerde tilkilerin<br />

kendini kral sanması” gibiydi.<br />

Toplum liderini aramakta kendine baş olacak kişiyi bulamamaktadır.<br />

Yönetim bilimi, liderlik ile yöneticiliği birbirinden ayırır. Lider kişiliğiyle,<br />

duruşuyla, toplumun önünden giden, toplumu istediği yöne çeviren<br />

kişidir. Yönetici ise, toplumun isteklerini yerine getiren, toplumun<br />

ihtiyaçları doğrultusunda hareket edendir. Yani toplum ona yön verir.<br />

Herkes yönetici olabilir ama herkes lider olamaz. Yönetici seçilebilir,<br />

bir süre görev yapar, yönetebilir. Lider, işin sonuna kadar (ya da kendi<br />

sonuna kadar) başta kalır. Toplumu hep ileriye geleceğe taşır. Atatürk:<br />

“Yalnızca ufku görmek yetmez, ufkunda ötesini görmek gerekir.” Sözü<br />

ile lideri tarif etmiştir.<br />

Alevi-Bektaşi toplumunda liderlik toplumun yapısı gereği farklı ve<br />

çok zordur. Çünkü toplum yüzyıllardır getirdiği değerler gereği liderine<br />

farklı anlamlar yüklemiştir. Liderinde velayet makamını arar. Bu makamın<br />

asıl sahiplerinin (İmam Ali, İmam Hüseyin, Hacı Bektaş Veli)<br />

özelliklerini arar. Lider olacak kişi çok ince bir sorgudan geçer. Liderin<br />

uyandıracağı en ufak şüphe, soru işareti onu sade bir yöneticiye dönüştürüverir.<br />

Bu nedenle lider özelliklerini her yerde göstermek durumundadır.<br />

Ayrıca toplum töreleri gereği kabullenici değil, sorgulayıcıdır.<br />

(Miraç; Kırklar makamında Hz. Muhammed’in sorgulanması) Her fert<br />

kendi kafasındaki soruların, sorunların yanıtını liderinde arar. Lider, karşılaştığı<br />

her fert tarafından ömrü boyunca sorgulanır. Lider için; Alevi-<br />

Bektaşi toplumunun önünde gitmekte, arkasında kalmakta zordur. Önde<br />

gidersen hep önde olacaksın, yoksa seni ezip geçerler. Arkada kalırsan<br />

tutup seni sürüklerler. Toplum yeniliğe açık, kendini geliştiren ilerleyen<br />

özellik taşır öyle lider ister. Kafasını hep ileriye dönmüştür. Hiçbir zaman<br />

boyun eğici, kabullenici olmamıştır.<br />

1990’lı yılların şehirlerinde örgütlenen toplum yavaş yavaş da olsa<br />

geleneklerini yerine getirmeye başlamıştır. Toplum bu açlığını gi der -<br />

mektedir. İlerlemeyi ve gelişmeyi hedef almış olan Alevi-Bektaşi toplumu<br />

için yeterli kelimesi yetmemiştir. Hep daha iyiye, daha ileriye<br />

demiştir. Bu istek, bu arayış, yolun kurucusu tarafından iki kelime ile<br />

özetlenmiştir. “Ara Bul!”<br />

Arayış, şehirlerde dernekleşerek örgütlenen toplumun örgütlerin başın<br />

daki yöneticileri zorlaması, sıkıştırması ile yeni açılımlar yaratmıştır.<br />

Örgüt yöneticileri sorunların ortak kısımlarını paylaşmış, örgütlerin birliğini<br />

doğurmuştur. Dernekler federasyonlara dönüşmüştür.<br />

Karışık şehir toplumu, bulundukları mahallelere farklı bölgelerden,<br />

köylerden geldiğini belirtmiştik. Doğal olarak her yöre kendi kültürünü<br />

yaşam biçimini yaşatmak isteyecektir. Hatta önde olmayı, kendi düşüncesinin<br />

doğruluğunu ispatlamaya çalışacaktır. Bunun için; en iyi benim<br />

yolum en doğru benimki diyecektir. Sayıca ya da farklı bir biçimde üstün<br />

gelmeye çalışacaktır. Kısaca bulunduğu örgüte kendi benliğini kabul ettirmeye<br />

çalışacaktır. Bu yaşatma çabasının içinde toplumun eski örgütünün<br />

daha doğrusu asıl örgütünün bozulmuş yapısının da etkisi vardır.<br />

Ocaklar dergâhlar benim ocağım yürüsün benim ocağım üstündür çabasını<br />

burada da sürdürmektedir. Ama bu, doğrunun, gerçeğin tekliği<br />

kuralını değiştirmeyecektir.<br />

Ocakların kurcu liderleri Hoca Ahmet Yesevi okullarında yetişen<br />

erenler olduğunu bu kişilere “Horasan Erenleri” dendiğini söylemiştik.<br />

Horasan erenleri hem soy hem de yol olarak İmam Ali’ye bağlı olduklarını<br />

bilmekteyiz. Soy olarak silsilelerine (şecerelerine) bakacak olursak<br />

bazı ocakların diğerlerine göre İmam Ali’ye soyca daha yakın olduğunu<br />

görürüz. Ama liderlik bu yakın ocaklara verilmemiştir. Horasan ve<br />

Anadolu’ya gelen Rum erenlerinin liderliği şecere bakımından bazılarına<br />

göre daha uzak olan, ama liderlik özellikleri bakımından daha uygun<br />

olan Hacı Bektaş Veli’ye verilmiştir. O erenlerin başı “Serçeşme”<br />

olmuştur.<br />

Hacı Bektaş Veli yaptığı liderlik, birleştiricilik, mürşitlik ile “Hünkâr”<br />

sıfatını; taşıdığı velayet makamı ile “Veli”lik sıfatını almıştır. Bu nedenle<br />

tüm erenler ona biat etmiş bağlanmıştır. Hırka ve post ona verilmiştir.<br />

XIII. yüzyılda kurulan bu birlik ve düzen iki ya da üç yüzyıl kadar<br />

sürmüştür. Bu süreçte toplum gelişimini sürdürmüş. Örgütün yapısı<br />

oturmuştur. Anadolu, Balkanlar, Mısır, Horasan bölgelerine kadar yayılmıştır.<br />

Toplum özünü bulmuş, gereksinimlerini bu örgütsel düzen ile<br />

gidermiştir. Yaşam biçimiyle inancıyla bu özün üzerinde şekli boyutunu<br />

geliştirmiştir. Vücuda elbise giydirmiştir. (on iki hizmet, cem töreni)<br />

böylece ibadeti yaşam biçimine uymuştur.<br />

XVI. yüzyıla kadar gelişen topluma çatı görevini üstlenen Osmanlı<br />

Devleti de bu gelişmeyle büyümüş sınırlarını Avrupa’ya, Afrika’ya,<br />

Asya’ya kadar genişletmiş. İmparatorluğa dönüşmüştür. Bu büyüme<br />

etrafındaki diğer devlet ve hükümdarları kıskandırmıştır. Bu devirde<br />

iki büyük Türk devletinin liderini (Yavuz Selim ile Şah İsmail) tamahkârlık<br />

hırs bürümüştür. Toprak kazanma ve hükümdarlık hırsı Anadolu<br />

insanına zarar vermiştir. Çıkar uğruna düzen bozulmuş, halkın üzerinde<br />

oyunlar oynanmıştır. Bu hükümdarlar, ne insanlara, ne topluma, ne<br />

de inanç biçimlerine saygı göstermemişlerdir. Her ikisi de bu değerlere<br />

zarar vermişlerdir. Bu ilk bozukluk ile Yavuz Selim hükümdarlığı altındaki<br />

Osmanlı topraklarındaki Alevi-Bektaşi toplumu kılıç zoruyla yok<br />

etmeye ya da değişime (asimilasyona) zorlanmıştır. Çünkü hükümdar<br />

bu toplumdan korkmuştur. Hükümdarlık için tehlike olarak görmüştür.<br />

Böylece Osmanlı Devletinin Temelini oluşturan değerler yıpratılmış.<br />

Devlet ile halk arasındaki bağ koparılmıştır. Hükümdar, devletinin temelini<br />

oluşturan halka sırtını dönmüştür. Osmanlı, bindiği dalı kes meye<br />

başlamıştır.<br />

Yavuz Selim’den sonra gelen hükümdarlarda aynı yolu sür dür müşlerdir.<br />

Nitekim Kanuni Sultan Süleyman zamanında Avrupa’ya dü zen lenen<br />

seferlere kaynak yaratmak için vergilerin artırılmasıyla zaten kıt lık<br />

ve açlık ile mücadele eden Anadolu İnsanı artık baş kaldırmış ayaklanmıştır.<br />

Ekonomik sıkıntı yüzünden çıkan bu ayaklanma tüm Anadolu’yu<br />

sarmıştır. Osmanlı tarihindeki en büyük ayaklanmalardan biri olmuştur.<br />

Alevi-Bektaşi toplumunun lideri olan Hacı Bektaş Veli postnişini Kalender<br />

Çelebi bu ayaklanmanın başında yer almak zorunda kalmıştır. (Birçok<br />

tarihçi bunu mezhep ayaklanması olarak tanımlayarak yanılmaktadır.)<br />

Bu ayaklanmanın bastırılmasından sonra Osmanlı Sultanı iyiden<br />

iyiye bu toplumdan korkmuş, hükümdarlık tedbirlerini yükseltmiştir.<br />

Başlangıçta kılıç ve zor ile yapılan asimilasyon hareketi, Kanuni Sultan<br />

Süleyman ile politikayla, hileyle, iftirayla (mum söndü) yürütülmüştür.<br />

Yapılan politika basit ama etkilidir.<br />

Böl ve Yönet<br />

O zamana kadar Serçeşme’den “El Ele, El Hakk’a” ilkesiyle yönetilen<br />

Alevi-Bektaşi toplumu (Mürşit-Dede-Rehber-Talip) ustaca sokulan nifak<br />

tohumu ile (Mücerretlik) toplumun başı bölünmüştür. Toplum bölünerek<br />

zayıflamış, başlangıçta kurulan birlik bozulmuştur.<br />

Alevi-Bektaşi toplumunun o zamana kadarki birliğini oluşturan temel<br />

öğelere, namusuna, liderine, Mürşitlik (Postnişinlik) makamına leke<br />

getirilmiş makam bölünmüştür. Bu bölünme başlangıçta tüm erenlerin<br />

bağlandığı Serçeşme’den kopmalar olmuştur. Bu durumdan yararlanan<br />

ocak liderlerinden bazıları bulundukları bölgeden itibaren ön plana kendilerini<br />

çıkarmaya başlamışlardır. Tepedeki birlik yerine, her ocak “Ben<br />

soyca İmam Ali’ye daha yakınım. Dolayısıyla ben daha üstünüm. Ben<br />

daha uluyum.” gibi benliğe girmişlerdir. Bu benlik toplumda bölünmeyi<br />

büyütmüştür. Tamah ve hırs yükselmiştir. Yolun ululuğu, üstünlüğü<br />

kalkmış birlik ve beraberlik kalmamıştır. Ama bu bozulma oyuna gelmeyen<br />

Serçeşme’ye bağlılığını sürdüren ocaklarda olmamış ya da çok<br />

sonraları (başka nedenlerle de olabilir) olmuştur.<br />

<br />

18 Sayı 24

SERÇESME SERÇEÞME<br />

Şikâyetname<br />

Hüseyin İlbey,<br />

15 Eylül 2006, İzmir<br />

Süleyman Demirel Üniversitesi<br />

İlahiyat Fakültesi<br />

tarafından düzenlenen ve<br />

28-30 Eylül 2005 tarihleri arasında<br />

Isparta’da yapılan<br />

I. ULUSLARARASI BEKTAŞİLİK VE<br />

ALEVİLİK SEMPOZYUMU’na<br />

sunulan bildirilerin tam metnini okumak<br />

isteyen okuyucularımız<br />

kitap olarak fakülteden alabilecekleri<br />

gibi, internet sitesinden de<br />

okuyabilir ya da indirebilirler:<br />

<br />

Ocaklar atalarının sözlerine karşı çıkmış,<br />

nefisleri üstün gelmiştir. Yöresel liderlikler ortaya<br />

çıkmıştır.<br />

Günümüz toplumu bunu ancak şehirleşme<br />

ile görebilmiştir. Çünkü köyünden çıkmış, farklı<br />

insanlarla karşılaşmıştır. Toplumumuz bu soruna<br />

çözüm ürettiği zaman birliğine tek rar kavuşacaktır.<br />

Kaostan çıkılacak, düze ne yeniden<br />

gelinecektir. Yöneticiler tek lider altında görev<br />

alacaklardır. Yaşadığımız z a m a n ın kaosu birliğimizin<br />

olmayışı, tek elden liderin olmayışıdır.<br />

Serçeşme’yi bulamayı şı m ızdır.<br />

Alevi-Bektaşi toplumu olarak, yüzyıllardır<br />

sürdürdüğümüz geleneklerimiz, yöreden yöreye<br />

şekli olarak farklı olsa da öz olarak tekdir.<br />

Önemli olan bu teklik etrafında birleşmektir.<br />

Bu teklik;<br />

• İmama Ali’ye duyulan sevgidir.<br />

• İmam Hüseyin yolundan gitmektir.<br />

• Üçler, Beşler, Yediler Kırklar’dır.<br />

• On iki hizmet, Cem Törenidir. (şekli farklı<br />

olsa da)<br />

• Örgütsel düzendir. (Mürşit-Dede-Rehber-<br />

Talip)<br />

• Dört Kapı Kırk Makam’dır.<br />

• Serçeşme’dir.<br />

Bölünüp parçalanan inançlar yok ol ma ya<br />

ya da kendi değerlerinden uzaklaşıp baş ka değerlerin<br />

etkisi altında kalmaya mah kûm durlar<br />

evrensel doğrularımızı yarınlara taşıyıp yok<br />

olmamak için yolumuzun temel ilkesi olan<br />

“Bir olmak, iri olmak ve diri olmak.” bizlerinde<br />

temel ilkesi olmalıdır.<br />

Bu birlikteliğin tek yolu da Serçeşme’dir •<br />

Serçeşme Dergisi’ne,<br />

Aşağıdaki yazımı,<br />

bütün yasal ve hukuksal sorumluluklar<br />

bana ait olmak üzere,<br />

yayımlamanızı dilerim…<br />

Serçeşme Dergisi’nin Şubat 2006, 19. sayısı ile Mart-Nisan 2006, 20. sayısında yayımlanan,<br />

“Kısas Kültürel Mirası Geliştirme Projesi”yle ilgili dosyanız için size teşekkür etmek istiyorum…<br />

Bu dosyanızı “ibretle ve hayretle okudum” dersem, yalan yazmış olurum… Çünkü içinde Cem<br />

Vakfı’nın olduğu, onların kotardığı hiçbir işe artık hayretle ve ibretle bakmıyorum. Sadece, içimde<br />

kabaran “hiddet ve lanet” duygularıyla bakmaktan başka bir şey gelmiyor elimden. Fakat hiddet,<br />

şiddet ve lanet inançlarıma, kişiliğime, dünya görüşüme uymayan, o nedenle de içimde barınamayan<br />

duygular. Sonuçta, sadece acınası hal ve gidişleri kalıyor ki, öyle bakıyorum kendilerine,<br />

karnelerine sıfırı basıyorum…<br />

Dosya olarak ele alıp işlediğiniz “Kısas Projesi”nin ne mene bir “üç kâğıt” fırıldağı olduğunu,<br />

dergiyi ve bu dosyayı okuyup izleyenler çok net şekilde anlamışlardır umudundayım.<br />

Daha öncesini bilmiyorum. 1950’lerde gerici Demokrat Parti’nin kuyruğuna takılan; daha<br />

sonra, başta Deniz, Yusuf ve Hüseyin olmak üzere, yurtsever binlerce gencimizi asarak, ite kurda<br />

katlettirerek yok eden; elleri kanlı, bütün aile efradıyla, yakın çevresiyle hırsızlık, yolsuzluk,<br />

hortumculuk batağında debelenen Süleyman Demirel’in Adalet Partisi’ne yamanan; en sonunda<br />

da, beygir suratlı, hırsız, elleri kanlı Amerika’nın “bizim oğlanları”, 12 Eylül’ün faşist generallerinin<br />

kurduğu Milliyetçi Demokrat Parti’den milletvekili adayı olan Dede İzzettin Doğan’ın kurduğu<br />

Cem Vakfı, anlaşılan, Tansu Çiller’in eteklerini öperek devletten para koparma, Diyanet’in<br />

dev bütçesinden pay kapma; Kerbela’da katledilenlerin kesik başlarını, kanlı bedenlerini kefene<br />

sarıp yeniden pazarlama; Aleviliği bin yıllık doğru yolundan saptırarak İslamlaştırma, Alevileri<br />

has Müslüman’a dönüştürme, cemevlerini camiye çevirme melanetleri yetmemiş ki, şimdi de,<br />

Avrupa’dan proje adı altında koparacakları 300 bin Avro’yu ceplerine atmak için, Kısaslıları bölüp<br />

parçama, onların inançlarını, inanç ritüellerini, kültürlerini pazarlamaya kalkmışlar…<br />

Tam kendi geçmişlerine ve tıynetlerine uygun bir işe sıvanmışlar ki, Arapların Kureyş<br />

Kabilesi’nin her şeye muktedir “Yüce Allah’ı” müstahaklarını versin…<br />

Bu projeyi (anladıklarım yanlış değilse eğer) Cem Vakfı adına yürüten, aynı vakfın kuru cularından<br />

Doğan Bermek, Serçeşme’nin kendisiyle yaptığı söyleşide, sıvandığı işin doğruluğunu ve<br />

gerekliliğini savunurken, Türkiye çöngülünde ne kadar çam, gürgen meşe varsa tümünü devirip<br />

yere sermekte; bindiği çürük dalın çatırdadığını, 300 bin Avro paranın tehlikeye düştüğünü, kuş<br />

olup uçmakta olduğunu anladığından, işi küstahlığa, utanmazlığa, saygısızlığa, edepsizliğe kadar<br />

vardırmaktadır…<br />

Söyleşisinde, Serçeşme’nin 19. sayısında aynen şöyle konuşuyor: “Veliyettin Bey meselesine<br />

gelince, …”<br />

Anadolu Alevilerinin Kâbe’si olan bir mekândaki postta oturan insanı böyle, “falanca kişi<br />

meseline gelince…” gibi bir cümleyle anmak, utanmazlıktan, cahillikten öte, ham ervahlıktır, bu<br />

inancın sahiplerine ve Kâbelerine saygısızlıktır…<br />

Fakat saygısızlık ve ham ervahlık, bununla da kalmıyor, “beterin beteri var”ın zirvesine ulaşıyor:<br />

Kısaslıları kastederek, “Veliyettin Bey de malını iyi bildiği için, yani ortamı gayet iyi bildiği<br />

için bu tür spekülasyonlara izin vermiyor.”<br />

Bu sözlerin altından kalkmak, elbetteki öncelikle “Veliyettin Bey”in ve Kısaslıların görevidir…<br />

Ama ben, Veliyettin Efendi ve Kısaslılara,<br />

içimde kıvranıp duran soruyu sormak zorundayım:<br />

Kısas lılar sizin “malınız” mıdır, yani koyun<br />

sürünüz müdür, siz de onların “çobanı” mısınız?..<br />

Ayrıca Doğan Bermek’in sözünü ettiği, sizin de iyi<br />

bildiğinizi söylediği “ortam” da, yani Kısas da o<br />

sürünün ahırı, ağılı mıdır?..<br />

Bir gün canı sıkılan Padişah, İncili Çavuş’a,<br />

“İncili, bana öyle bir laf et ki, özrü kabahatinden<br />

büyük olsun… Ben de bu lafına güleyim, keyfi m<br />

yerine gelsin” der. Tam o sırada, padişah önde,<br />

İn ci li arkada bir merdiven çıkıyorlarmış… İncili,<br />

padişahın kıçına esaslı bir parmak atmış. Padişah,<br />

hışımla arkaya dönüp, “Sen ne yaptığını sanıyorsun<br />

bre gafi l!” diye kükremiş. İncili, hiç istifini bozmamış<br />

: “Bağışlayın Sultanım, sizi muhterem zevceniz<br />

sandım.”<br />

Elbette ki ben, Veliyettin Efendi’nin ve Kısas lıların<br />

avukatı değilim. Eminim ki, Veliyettin Efendi<br />

ve Kısaslılar, bu adama ve adına iş kotardığı Cem<br />

Vakfı’na haddini bildirecek, Kısas’ta kurdukları<br />

bü royu efendice kapatıp, kendilerine ve orada ça lışan<br />

elemanlarına Kısas’tan çıkış yolunu göste re ceklerdir…<br />

Hacı Bektaş Veli Kültür Derneği<br />

Gaziantep Şubesi’nin 3 Aralık Pazar günü<br />

Serçeşme dergisi yararına düzenlediği konserden<br />

Ekim-Kasım 2006 19

SERÇEÞME<br />

KIZILBAŞ ALEVİLİKTE BEDEN (DON) DEĞİŞİMİ: HAKK’A YÜRÜME<br />

Hakk’a Yürüyen Can için Erkân – Bölüm: V<br />

Haşim Kutlu<br />

Üç ya da Yedinci Günde Rızalık Lokması<br />

Hakk’a yürüyen Can için üçüncü ve yedinci günlerin anlamını yukarıdaki<br />

başlıklarda açıkladık. Burada onları tekrar etmeyeceğiz. Şimdi<br />

sunmayı düşündüğümüz şey, Rızalık Lokması ile ilgili olan erkândır<br />

Kızılbaşlıkta üçüncü ya da yedinci günü için verilmesi gereken Rızalık<br />

Lokması, hem “Yol Kardeşliği” hem de “komşuluk” hakkına veri lir.<br />

Sanıldığı gibi bu lokma, Hakk’a yürüyen canın varsa Musahip kardeşi ve<br />

en yakınları tarafından verilmez. Çünkü bu lokma, haneye özgü bir lokma<br />

değil “Yol-Erkân-Meydan” hakkına verilmesi gereken bir lokmadır.<br />

Bu bağlamda bu lokma, varsa Musahip Kardeş başta olmak üzere<br />

en yakınlarında içinde olduğu bütün “Yol kardeşleri”nce verilir. Hakk’a<br />

yürüyen canın evinde ya da Cemevinde verilir bu lokma.<br />

Hakk’a yürüyen Canın en yakınlarıyla Musahibi rızalık için “Un<br />

Helvası” dökerler ya da “Kömbe” yaparlar. Konumlarına göre değişik<br />

yemekler de hazırlayabilirler. Bunun dışında her evden de lokmalar hazır<br />

edilerek getirilir.<br />

Anlaşılacağı gibi Rızalık Lokmasında da diğer Kızılbaş Cem Meydanlarında<br />

olduğu gibi “Kanlı Kurban” yoktur. Ne var ki, özellikle kimi<br />

bölge Kızılbaşlarının Yol-Erkân-Meydan yürüten Pirleri, kanlı kurban<br />

olmadan Meydan açmamaktadırlar. Gören sanır, bu Pirler, Hak için<br />

kendi canını yatırıyor o Meydana! Ya da bu Meydan, bir Kızılbaş Alevi<br />

Meydanı değil de, tersine bir Bektaşi savaş örgütü olan ve karavananın<br />

koçsuz, boğasız kaynamadığı, Yeniçeri Meydanı! Öyle de anlamış olacaklar<br />

ki zâhir okudukları gülbanklarda da; “taşsın dökülmesin, artsın<br />

eksilmesin, yağ olsun, bal olsun, hepimize yarasın, bu gitti yenisi gelsin!”<br />

türünden yağmaya yönelik ifadeler kullanmaktadırlar. Bunun ne<br />

yol ne de erkân olmadığını belirtelim<br />

Ancak, kimi alışkanlıkları terk ettirmek de kolay olmamaktadır. Bu<br />

nedenle yeniden kendi özüyle Dâr olmaya çalışan Kızılbaş evlatlarına<br />

tavsiyemiz, Kanlı Kurban hazırlayıp lokma vermeyi alışkanlık haline<br />

getirmiş, birçok sosyal nedenden dolayı terk etmekle zorlanan Canlar,<br />

çok özel hallerde bu lokmaları sunsunlar, ama azaltarak sunsunlar. Bu<br />

güne dek bu türden Lokma vermemiş olanlar ise hiç başlamasınlar. Yeni<br />

olarak Yol-Erkân-Meydan tutanlar için ise Kanlı Kurban, katil olmakla<br />

eş anlamlıdır yapmasınlar.<br />

Bu gerekli notu düştükten sonra tekrar konumuza dönebiliriz.<br />

Rızalık Lokmasının verilmesi için açılan Meydanda, Pir dışında beş<br />

“Hizmetli” bulunur. Bunlardan birisi, Delilcidir; ikincisi Sakidir; üçüncüsü<br />

Zâkir; dördüncüsü Gözcü; beşincisi ise Meydancıdır. Oniki Hizmetin<br />

tamamı bu Meydanda olması gerekmiyor.<br />

Pir, Rızalık Lokması Meydanını diğer meydanlardaki gibi erkâna uygun<br />

olarak alır. Pir’in Meydan almasında Meydancı Pire yardımcı olur.<br />

Zâkir Pir için bir davet tezkeresi okur. Pir Meydana girer, Rızalık<br />

ala rak makamına oturur. Diğer Meydanlarda olduğu gibi önce Delilciyi<br />

alır, dört ya da on iki adet mum yakılır. Gülbanklar değişmez, diğer meydanlardaki<br />

hizmet Gülbanklarıdır.<br />

Sonra Saki gelir. O da hizmetini yerine getirir ve Pir nefesi Gülbankını<br />

alır. Sonra Meydancı, sonra da Gözcü gelir ve hizmet erkânlarını<br />

yürütürler.<br />

Meydancı destur alarak, en başta varsa Musahip Kardeşleri, yoksa<br />

Hakk’a yürüyen canın annesini ya da eşini Meydana lokmasıyla alır.<br />

Onun yanına iki çift de Musahiplilerden lokmalarıyla alır. Hazırda Musahipli<br />

yoksa, yetişkin çiftlerden iki çift Meydana davet edilir. Erkân<br />

üzere lokma sahiplerine, Meydan hakkı için Meydan adına Pir, bir Lokma<br />

Gülbankı verir:<br />

“Tende ve Canda kendini vareden Hakk’ın adıyla Bismişah Allah<br />

Allah!<br />

Ey canlar! (Üç ya da Yedi) gün önce bedeni dünyamızdan ayrılıp Hak<br />

diyarına yolcu ettiğimiz sevgili canımız, Zeynep kızı Aslı’ nın (ya da<br />

oğlu Mazlum’un) canı hakkı için; (varsa) Musahibi ve evhanesi hakkı<br />

için; yol kardeşleri ve kapı komşuları hakkı için, rızalık teslim edip<br />

rızalık almak üzere, bu akşam lokma dökülmüştür.<br />

Bismişah Allah Allah!...<br />

Lokmamız hak bula Hak katında makbul ola. Her ocağa bu meydandan<br />

nasip gide. Aç, çıplak cümle mazlum nasiplene. Dâr’da olan,<br />

zorda olan, verdiğimiz lokmadan nasibini ala. Müşkülünü hallede.<br />

Dertlere deva, acılara merhem ola. Belalara karşı gele. Binlerce eskinin<br />

ruh ları şad ola. Binlerce geleceğe rehber ola. Kazanana, getirene,<br />

ha zırlayana, Hızır yardım ede, saklaya, bekleye. Güzel canımızın canı<br />

na değe, ruhu mutlu ola, bizimle ola. Geride kalanlarına uzun ömür<br />

ola. Tertemiz bir yaşam nasip ola. Sevgi, mutluluk, bolluk ve bereket<br />

hanesinden, hanelerimizden eksik olmaya. Duvarlarından taş gözlerinden<br />

yaş dökülmeye. Yiyene ve yedirene Rızalık Lokması ola. Helal<br />

hol ola. Dil bizden kerem Bozatlı Hızır’dan ola. Gerçeğe Hü!”<br />

Bunu söyledikten sonra başparmağını dudaklarına götürerek niyazda<br />

bulunur ve baş keser.<br />

Hazır bulunan canlarda aynı şekilde, “Gerçekler aşkına” diyerek niyazda<br />

bulunup baş keserler. Lokmalarıyla dâr’da olan canlar, ellerindeki<br />

lokmalarını Pir önüne koyar, Pir’le niyazlaşır ve geri çekilirler. Geri çekilmede<br />

dikkat edilmesi gereken husus, dâr’daki canlar, niyazlaşıp geri<br />

çekilirken usulünce çekilirler. Pir’e ve Meydana arkalarını dönmezler.<br />

Kural olarak eşikten çıkıncıya dek arka arka giderler. Erkân “Can Cana,<br />

Can Cemale” şeklindedir. Arka dönmek Meydan iradesine saygısızlıktır.<br />

Erkân bittikten sonra Hakk’a yürüyen canın yakınları Pir postunun<br />

soluna oturtulur.<br />

Bu erkân tamamlandıktan sonra Lokmalar ve yemekler Meydan Canlarına<br />

dağıtılır. Çocukların sofrası öncelikle kurulur ve onlar erkânsız<br />

ye meklerini yerler. Çocuklar masum-u paktır Kızılbaş Meydanında.<br />

On ların varlığıyla Meydanın, onların paklığından ve masumluğundan<br />

nasiplenmesi demektir. Bu nedenle, Çocukların sofrasını cemevlerinde<br />

Meydanın ortasına kurmakta büyük nasiplenmek vardır. Özünde o sofraya<br />

çağır. O sofra seni arındıracaktır. Aynın açılacak, nasibin bol olacaktır.<br />

Yeter ki cesaret et ve iste!...<br />

Sofraya el sürme Pir’in vereceği desturla olur. Dağıtım tamam landıktan<br />

sonra Meydancı hazır canlara sorar; “Elimizde yok altın terazi!<br />

Her can oldu mu hakkına razı?” der. Herhangi bir aksaklık yoksa<br />

Meydan canları; “Gerçeğe Hü!” der ve rızalık verir. Bu erkân, üç kez<br />

tekrarlanır. Sonuçta Pir daha önceki erkândan önüne konmuş hazır lokmalardan<br />

birer lokma alır ve Hakk’a yürüyen canın Musahibine, eşine<br />

ve anasına sunar. Niyazlaşırlar. Sonra Pir “Yürüye Şah Yürüye” der ve<br />

yemek için destur verir.<br />

“Bismişah” diyen önündeki lokmasını yemeye koyulur. Mümkün olduğunca<br />

sessiz olunmaya gayret gösterilir. Hakk’a yürüyen cana ve o<br />

Meydana saygının gereğidir bu.<br />

Yemekler yendikten sonra sofra toplanır. Meydancı “Gerçeğe Hü”<br />

diyerek canları Rızalık Gülbankı için edep ve erkâna davet eder. Zâkir<br />

meydan alır. Zâkir güne uygun bir mersiye okur. Bir örnek olsun:<br />

Gerçeğe Hü!...<br />

Seyran edip bu âlemi geçerken<br />

Uğradım gördüm bir bölük canları<br />

Cümlesinin erkânı bir yolu bir<br />

Güruhu Naci derler sevmişiz biz anları<br />

Durakları irfan bağıyla bostan<br />

Silinmiş kalpleri gümandan pastan<br />

Cümlenin muradı lokmadır dosttan<br />

Arı petek baldır sadalaşır ünleri<br />

Sıratı mizanı anlar geçmişler<br />

Senlik benlik davasını yıkmışlar<br />

Al giymişler yas donundan çıkmışlar<br />

Şol Hüseyin aşkına aktı gözyaşları<br />

(…)<br />

Kul Himmet’im gerçeklerin bu meydan<br />

Özün yumuşlar kirden kubardan<br />

Erimişler Kırkların içtiği tastan<br />

El ele El Hakk’a bağlanmış canları.<br />

Zâkir nefesini bitirip sazına niyazda bulunurken Pir nefeslenir:<br />

“Tende ve Canda kendini vareden Hakk’ın adıyla Bismişah Allah Allah!...<br />

Değerli canlar, Hakk’a yürüyen Canımız Zeynep Kızı Aslı, beden<br />

evini bu gün terk etmektedir. Can bedeni bugün terk etmektedir<br />

inanışımıza göre. Verilen Rızalık Lokması bu yolculuk hakkı içindir<br />

aynı zamanda. Canımızın aramızdan ayrılan bedenidir. O ise her zaman<br />

bizimle olacaktır. Hakk’a yürüyen Canımız ve Meydanımız için<br />

her canı bir dakikalık susmaya ve içe kapanmaya davet ediyorum.”<br />

20 Sayı 24

SERÇESME SERÇEÞME<br />

Cümle Meydan canları ayaklanır ve o anda dâr olurlar. Eller boyunda<br />

kement olur sağ ayak baş parmağı sol ayak baş parmağı üzerine konularak<br />

vücut “Saf”lıkta ve “Pak”lıkta Bir’lenir. Bir dakikalık bir sükut tan<br />

sonra Pir, dâr Bir’liğini hiç bozmadan devam eder. “Bismişah Allah Allah!..<br />

El ele El Hakk’a Canlar!” der. Canlar, El ele vererek secde eder ler.<br />

Secde safları bozmadan hafif öne eğilmelidir. Pir devam eder:<br />

“Ya Hızır!...<br />

Akşamlar hayır ola! Hayırlar feth ola. Günahlar af ola. El ele, el<br />

Hakk’a yete. Dâr’lık, Rızalık, Bir’lik Menzile yete. Cemi canlar birbirinden<br />

razı ola. Gam kasavat, adavet Meydanımızdan ve hanelerimizden<br />

uzak dura. Verdiğimiz ikrar bizimle ola. Durduğumuz dâr,<br />

bizi hiçbir mecliste zora düşürmeye. İkrar ve iman her cana nasip<br />

ola. İkrarsız ve imansız hiçbir can Hakk’a yürümeye. Rızasız lokma<br />

yedirmeye. Her hizmetlinin hizmetini Hakk’a yetire. Hanelerimizden<br />

yürek ferahlığı, yüreklerimizde dostun sıcaklığı eksik olmaya.<br />

Acısı olanın acısı dine. Her canın mutluluğu, dirliği ve birliği daim<br />

ola. Gözlerinizden yaş hanelerinizden taş dökülmeye. Hakk’a yürüyen<br />

canımızdan biz razı olduk, Hak da ondan razı ola. Yolunu açık<br />

mekanını nur eyleye. Dâr ola. Yar ola. Deliller sır ola! Ağızlar, gözler,<br />

tenler ve canlar mühürlene. Dil bizden ola; kerem Bozatlı Hızır’dan<br />

ola. Gerçeğe Hü!”<br />

Gülbank bittikten sonra canlar sırayla, Pir ile niyazlaşırlar. Pirin yanında<br />

duran Hakk’a yürüyen canın yakınlarıyla niyazlaşır. “Yolu açık,<br />

mekânı nur olsun” diyerek tazimde bulunurlar. Deliller Sır’lanır. Meydan<br />

Sır’lanarak bitirilmiş olur. Dileyen canlar, orada kalırlar ve Hakk’a<br />

yürüyen can ile ilgili sohbet eder, ayrılık acısı çeken ailesi ve yakınlarının<br />

yüklerini paylaşmaya çalışırlar.<br />

Rızalık Lokması Yerine<br />

Kanlı Kurban Tığlamışlar İçin<br />

Lokma Gülbankı<br />

“Tende ve Canda kendini vareden, doğan ve doğuran, esirgeyen ve<br />

bağışlayan Hakkın adıyla!<br />

Senden geldim sana giderim. Ya Hak ben ispatsızlardan değilim! Ya<br />

Hak sen bende varolansın ben sende yok olanım!...Demine, devranına,<br />

gerçekler aşkına Hü!...<br />

Bismişah Halla Halla! Ferman-ı Celil, Kurban-ı Halil, Delil-i Cebrail,<br />

Tercüman-ı İsmail ola!<br />

Yüzümüz yerde ola! Özümüz dâr’da, Dâr-ı Mansur’da ola!... Tenimiz<br />

tercüman canımız kurban ola!... Kurbanlar mübarek ola!...<br />

Binlerce eskiye armağan ola. Ruhları şad ola. Mekânları Nur ola.<br />

Binlerce yeniye karşı gele. Yollarına ışık özlerine terazi ola. Hak nasip<br />

eyleye. Hızır kerem eyleye. Bu son incinen can ola. Son dökülen<br />

kan ola. Nefs için olmaya Hak için ola. Hak katında makbul ola.<br />

Üçler şahit ola. Beşler menzil vere. Yediler Hak katına götüre. Onikiler<br />

Meydanında dâr ola. Kırklar katarından ayrılmaya. Hak Meydanı<br />

her cana nasip ola. Hiçbir can ikrarsız imansız Hakk’a yürümeye.<br />

Kurbanımız cümle günahlara, kusurlara bedel ola. Hak meydanına<br />

niyaz ola. Her haneye nasip gide. Bin belaya karşı gele. Bin<br />

kötülüğü hanemizden vücud şehrimizden defheyleye.<br />

Ya Hızır, Ya Şah-ı Merdan. Kurban ettiğimiz bu can, son kez in cinen<br />

can olsun! Döktüğümüz kan, son dökülen kan olsun! Du varlarımızdan<br />

taş, gözümüzden yaş dökülmesin. Aç görürsek do yu ralım.<br />

Çıplak görürsek giydirelim. Varlıkta övünmeyelim. Yok lukta<br />

yerinmeyelim. Soframız bereketli olsun, ocağımız gür, hane miz şen<br />

olsun. Kazanana, pişirene, hazır edip getirene Bozatlı Hızır yardımcı<br />

olsun. Acıları olan canlarımızın acılarını dindirsin. Yüklerini hafifletsin.<br />

Yüreklerine ferahlık gelsin.<br />

Dil bizden kerem hazreti Pirden olsun! Gerçeğe Hü!...”<br />

Bu Gülbank, erkek çocukların bir erginleme töreni olan sünnet erkânında<br />

da aynı şekilde okunur. Sünnet, Yol-Erkân-Meydan’a girmez.<br />

O bir gelenek olarak vardır. Erkek çocuğun bir halden bir başka hale geçişini<br />

simgeler. Kızılbaşlar Sünnete bundan başka bir anlam vermezler.<br />

Hele, İslam’daki erkeği yücelten, onun önünde secdeyi zorunlu kılan bir<br />

anlamı ise hiçbir şekilde vermezler. Verme eğiliminde olanlar ise Yol-<br />

Erkân-Meydan ile alakaları kalmamış olanlardır.<br />

Postmodern yaklaşımlar, ona yüklenilen anlam bakımından<br />

İslam’daki Sünnet ile Kızılbaştaki sünneti aynılaştırıyorlar, ama, “Sağlıkla<br />

ilgili olarak bu kural konmuş” gibi bir usavurma yapıyorlar. Müslüman<br />

Peygamberini kendilerinde güzelleştirelim derken, onun kendi<br />

çağında, onun kendinde de olmayan bir anlamı ona yüklemiş oluyorlar.<br />

Kuşkusuz bu doğru değil. Sünnet Erkânını biz Yol-Erkân-Meydan ile<br />

ilgili bir başka broşür çalışmamızda vereceğiz. Burada değinip geçiyoruz.<br />

Hakk’a Yürüyen Canın Kırk Gün Erkânı<br />

Hakk’a yürüyen bir Can için “Kırk Gün” ne demektir, Kızılbaşlık açısından<br />

bu erkâna nasıl yaklaşılmaktır? Onun yaratılış felsefesinde bu<br />

belirleme nereye oturmaktadır, özetle bu çalışmanın başında ifade ettik.<br />

Burada tekrarlama gereği duymuyoruz.<br />

Kırkıncı Gün Meydanının açılması ve erkânının yürütülmesine gelince,<br />

gerek Meydanın açılma usulü, gerekse erkânlarının yürütülmesi<br />

ve hizmetler, Rızalık Lokması Meydanında olduğu gibidir. Bu yönden o<br />

erkânlara ilave edilebilecek herhangi bir farklılık bulunmamaktadır.<br />

Buna karşın belirtebileceğimiz bir tek farklılık bulunmaktadır. Bu<br />

farklılık da Kırk Lokması’yla ilgili olanıdır. Kırk Lokması’nı, var ise<br />

Hakk’a yürüyen canın Musahibi, eşi, anne ve babası ya da kardeşleri<br />

üstlenir. Bunlardan yoksun bir Can ise ifade ettiklerimiz dışında kalan<br />

yakın akrabaları üstlenir. Hiç kimsesi yoksa, onu da Yol Kardeşliği hakkına,<br />

Kızılbaş Meydanı üstlenir.<br />

EKLER:<br />

Üç Ayrı Erkân Üç Ayrı Belge<br />

İslam Şeriatına Göre Ölü<br />

(Orhan Hançerlioğlu, İslam İnançları Sözlüğü,<br />

s. 455-457. Özetle alındı.)<br />

YAŞAMI sona erip cansız kalan…İslam şeriatında ölü, hastalığından<br />

gömülmesine kadar bütün ayrıntılarıyla saptanmış hükümleri<br />

bulunan başlı başına bir konudur. Ölmek üzere bulunan hastanın başını<br />

Kıble’ye doğru sağ yanına çevirmek sünnettir. Hem başının hem de<br />

ayaklarının Kıble’ye karşı gelmesi için sırtına bir yastık konarak hafifçe<br />

doğrultulur. Başına yakınlarından biri oturup ona hatırlatmak için birkaç<br />

kez kelime-i şehadet (bkz. Kelime-i şehadet) getirir. Ama hastaya<br />

bunu söylemesini asla ihtar etmez, çünkü ölecek olanın bunu kendiliğinden<br />

söylemesi gerekir. Sadece kelime-i tevhid de söylenebilir. Bunu<br />

bir kez söyleyerek ölen insan cennete gider. Ölmek üzere olan hastanın<br />

yanında Yasin Suresinin okunması onun günahlarını bağışlatabilir. Ra’d<br />

suresinin okunması da sünnettir. Ölünün yıkanmasından gömülmesine<br />

kadar yapılan tüm hazırlıklara techiz denir. Techiz ve gömme (defin) işlemlerinin<br />

acele yapılması müstehabtır (yapılması her zaman gerekmeyen-HK)<br />

Şeriat (kokmaması, mikrop saçmaması, ağlayıp hay kır maları<br />

gerektirmemesi gibi bir çok nedenlerle) ölünün bir an önce gömülmesini<br />

buyurmuştur. Ölenin çirkin görünmemesi için de ölür ölmez çenesi bir<br />

tülbentle çekilerek başının üstünden bağlanır. Gözkapakları kapatılır ve<br />

elleri yanına konur. (Ellerin göğsüne konul ması ya da kavuşturulması<br />

yasaktır)<br />

Ayaklar uzatılır, elbiseleri çıkartılar (soyulur) ve üstü örtülür. Tütsü<br />

yakılır ve odasında güzel kokular bulundurulur. Şişmemesi için karnının<br />

üstüne herhangi bir ağırlık konulur. Öldükten sonra yıkanıncaya kadar<br />

ölünün yanında Kur’an okunması mekruhtur. (Arapça iğrenç anlamına<br />

gelir. Yapılması çok kötü olan.) Sadece şu dua okunur:<br />

“Biismillahi ve ala milleti resulullah, Allahümme yessir aleyhi emrehu<br />

ve sehhil Aleyhi mabadehu ve es’ idhü bilikaaike vec’al ma harace<br />

ileyhi hayran mimma harace anhu.”<br />

Ölü, teneşir adı verilen bir tahta üstüne arka üstü yatırılarak yıkanır.<br />

Önce önü ve avret yeri yıkanır ve abdest aldırılır. Bir bezle ya da elle yıkanabilir.<br />

Yüzü, kolları, elleri ve ayakları yıkanır. Başı meshedilir. Islatılmış<br />

bir bezle dudaklarının içi, burun delikleri ve göbek çukuru silinir.<br />

Abdest aldırma böylelikle bitirilince üstüne ılık su dökülür. Başı ve varsa<br />

sakalı ve bıyığı sabunlanır. Sonra önce sol ta ra fa çevrilerek sağ tarafı üç<br />

kez yıkanır. Sağ tarafa döndürülerek sol tarafı da üç kez yıkanır ve su<br />

dökülür. Oturtularak karnına bastırılır, bir şey çıkarsa sadece o yıkanır.<br />

(Yeniden abdest aldırılması ve yıkanması gerekmez) Her organın en az<br />

üç kez yıkanması sünnettir. Ölü şişmişse ve dokunulamıyorsa, üstüne<br />

sadece su dökmekle yetinilir. Sonra kurulanıp kefenlenir…<br />

Ölü yıkanıp kefenlendikten sonra musalla taşına konur ve cenaze<br />

namazı kılınır. Cenaze namazına şöyle niyet edilir: Allah için namaza,<br />

(Devamı 22. Sayfada)<br />

Ekim-Kasım 2006 21

SERÇEÞME<br />

(Baştarafı 21. Sayfada)<br />

meyit için duaya (ölü kadınsa Meyyide için demek gerekir) ve hazır olan<br />

imama uymaya niyet ettim. Niyetten sonra Allahu Ekber denir ve şu dua<br />

okunur…<br />

Ölü mezara Kıble’ye doğru konur ve sağ yanına yatırılır. Ölüyü mezara<br />

indirenler bu işi yaparken Bismillahi ve billahi ve ala milleti resulullahi<br />

derler… Bundan sonra becerebilen bir kişi, mezar başında Kur’an<br />

okur. (Şu sureler okunur: Bk. Yasin, Tebareke, İhlas, Muavvizeteyen,<br />

Fatiha)<br />

“Ölüm ve Ölüm Halinde Erkân”<br />

(Doç.Dr. Bedri Noyan, Bektaşilik Alevilik Nedir, s. 298, 300)<br />

“Gerçeğin birleştirildiğini<br />

ölüm ayırmaz”<br />

Vitrus junxit mors separabit<br />

HAKK’A YÜRÜYEN bir muhib, derviş baba ve Dedebaba için yapı<br />

lan bir merasimdir. Buna “Dâr’dan indirme Erkânı”, “Lokma Erkâ<br />

nı” da derler. Göçen zat dost ve tanıdıklarıyla görüşüp helalaşmadan<br />

ayrılmışcasına, ailesinden ona en yakın olan bir kimse tarafından yerine<br />

getirilen bir erkândır. Hakk’a yürüyenin ruhu sükun ve istirahata girer<br />

amaç ve düşüncesiyle yapılır. Yaşadığı zaman o Bektaşı nasıl her yıl baş<br />

okutuyor, yani hizmet görerek tezkiye-i nefs ediyorsa, yine öyle tezkiye<br />

edilmiş olur.<br />

Bu erkân aynen ikrar verme, nasib alma ve baş okutma erkânlarında<br />

olduğu gibi açılır. Çerağlar usulüyle uyarılır. Meydana usulüyle girilir.<br />

Mürşit ve diğerleri yerli yerlerine oturduktan sonra Hakk’a yürüyen kardeşin<br />

en yakını olan kimse dar’a çıkar ve rahmetli adına baş okutma<br />

erkânı gibi önce (Rabbena zalem ma…) ayetini okur, arkasından: “Yüzüm<br />

yerde, özüm darda, Hak Muhammed Ali divanında, erenlerin Dâr-ı<br />

Mansur’unda, canım kurban tenim tercüman, bu fakirden ağrınmış incinmiş<br />

can kardeş var ise dile gelsün bile gelsün. Hakkıma, yoluma kailim.<br />

Allah Eyvallah!” tercümanını okur.<br />

Rahmetlinin alacağı, borcu varsa varisleri bunları kabul eder, öderler.<br />

Böyle bir şey yoksa, hazır bulunanlar: Öz gönül birliği ile, cümlemiz<br />

hakkımızı helal eyledik. (Nusha: suçlarından vazgeçtik) Allah erenler<br />

de affetsin. Ruh-u revanı şad ve hurrem olsun. Hak erenler yardımcısı<br />

olsun… diyerek hep birden oldukları yerde niyaz eder, yer öperler.<br />

Bu törenlerden sonra, baş okutmak erkânında olduğu gibi niyazlar yapılır,<br />

Mürşit bir gülbank çeker. Bunun içinde Hakk’a yürüyen canın adını<br />

anarak onun için tığlanan kurbanın, okunan Kur’an’ın kabul olunması<br />

ruhunun şad olması için de cümleler söyler. Usulü ile meydandan çıkılır.<br />

Sofralar kurulur, yemekler yenir, nefesler okunur. Tığlanan kurban ve<br />

yemek masraflarını Hakk’a yürüyen canın varisleri üstlenir.<br />

Lokma sırasında, sofraya başkanlık eden Baba efendi bir tabak içerisindeki<br />

pilavdan hazır bulunanlara, sıra ile bir kaşık pilavı kendi eliyle<br />

yedirir ve bu esnada, her kaşık verişte: “Hakk’a yürüyen kardeşimiz …’ın<br />

ruh-u revanı şad ve hurrem olsun!” diye söyler.<br />

(Not: Bu pilav yeme işinde, sıra ile mürşide her gelen kendi kaşığı ile<br />

gelir. Ayakta niyaz ile kaşığı mürşide sunar. Mürşit, pilavı onun ağzına<br />

uzatırken önce onun elini öper, sonra pilavı ağzına alır, yer. Yine niyaz<br />

ile kaşığını alıp yerine döner.)<br />

Bu lokma töreni sırasında Nefes ve Düvaz’lar okunur, demiştim ki bu<br />

günlerde okunacak, konu ile ilgili nefesler de vardır.<br />

Lokma Töreni de denilen bu ölüm erkânı, Hakk’a yürüyenin göçü şünün<br />

yedinci veya Kırkıncı günü içinde yapılır. Üçüncü günü de yapılabilir.<br />

(…)<br />

Bektaşilerde “insan aslına dönecektir” inanışına uygun olarak, bedenin<br />

toprağa karışıp erimesi istenir: (Topraktan hasıl, toprağa vasıl) Ruh<br />

da yücelmiş, olgunlaşmış olarak “asli Ruh”a, Tanrı ruhuna, Gerçeğe<br />

dönmelidir. Bu nedenle Hakk’a yürüyenin tabutla gömülmesi, kabir içinde<br />

çimento ve tuğladan lahit yapılması sonradan edinilmiş âdetlerdir.<br />

Bektaşi, ancak Peygamber soyundan gelen ve ma’sum sayılan kimse<br />

arkasında namaz kılar; bütün Ca’feri mezhepliler böyle yapar. Ma’aşlı<br />

cami hocası imam sayılmaz. Aslolan ma’nevi İmamettir. Ma’aşla memuriyetle<br />

olanı değil.<br />

İşte bu durumda kimselere Hakk’a yürüyenlerin cenazesini yıkatmak<br />

değil, cesedini bile göstermezler. Bektaşilerde Hakk’a yürüyeni Baba<br />

veya onun yerine bu işe eli yatkın bir Derviş veya Can yıkar. Eğer buna<br />

da imkan yoksa Ca’feri mezhebine bağlı diğer mistik yol erbabından bir<br />

derviş veya muhip kimseye yaptırılır.<br />

Bektaşi’nin cesedi “zâhir”lere gösterilmez. Sağ iken bile vücudu<br />

mah rem sayılır ve şehir hamamlarına gitmeyenler vardır. Dergâhın hamamında<br />

veya evlerindeki banyo yerlerinde yıkanırlar.<br />

Cenaze yıkandıktan sonra tennuresi giydirilir veya üzerine sarılır.<br />

Kefeni bunun üzerine sarılır. Fahir, tac, kemer, kanberiyye, teslim taşı,<br />

Hakk’a yürüyenin beraberine konulmaz. Yola ilk girişindeki giydiği<br />

arakkiyyesi başına, Baba erenler veya görevlendirdiği kimse tarafından,<br />

giydirilir. Tığ-bendi boynuna dolanıp iki uçları göğsünden aşağı indirilerek<br />

sağ eline verilir. Tariykat-ı aliyyede (Gidiş Çeyizi) denir. Bazı<br />

yerlerde Tığbendin sağ ucu sağ ele, sol ucu da sol ele veriliyor.<br />

Hakk’a yürüyen zat Mürşit ise, tabutuna konulmadan önce, isteyenler<br />

ona niyaza gelirler. Hayatta olduğu zamanki gibi saygı gösterirler. Vasiyeti<br />

varsa bir gece (dinlendirirler), yani dergâhta Meydan odasında bırakırlardı.<br />

O zaman çevresine on iki şamdan çerağ konur, mumları bitesiye<br />

kadar uyanık kalırlardı. Cenaze başında hiçbir şey okunmaz ve kimse<br />

bulunmazdı. Çerağlar sır olunca kapıyı kilitleyip dışarı çıkarlardı.<br />

Hakk’a yürüyenin sırlandığı (toprağa verildiği) günün akşamı kendi<br />

dergâhında göçtüğü yerde evindeki odasında çerağlar uyarılıp hayrına<br />

kurban tığlayıp helva yaparlar ve akşam lokma edildikten sonra meydan<br />

açılır, Ayn-ü Cem yapılırdı. Bektaşilerde üçüncü, yedinci veya kırkıncı<br />

gününe kadar herhangi bir günde ayrıca lokma töreni yapılır. (…)<br />

Bektaşilerde, ıskat gibi, İslam’ın aslında bulunmayan uydurma adetler<br />

asla yoktur. Keza (Ölüye Telkin) konusu da uydurma sayılır. Bektaşiler:<br />

(Biz telkini diriye yapıyoruz…Yola girdiği zaman…) derler. Yani<br />

telkin diriye olur, ölüye değil…<br />

Alevilikte Ölüm Halinde Erkân<br />

Hakk’a Yürüyen Bir Can İçin<br />

Yapılacak İşlemler<br />

(Dedeler Y.K. Adına Bşk. Derviş Tur İmzalı Broşürden.<br />

Yazıma hiç dokunulmadı. Cümle yapıları, sözcüklerin kullanımı, noktalama<br />

işaretleri tümüyle Derviş Tur Dedeye özgüdür.)<br />

ALEVİ TOPLUMU bütün dini vecibelerini dedelerin öncülüğünde<br />

yapar. Çünkü, manevi imamlık ancak o soya aittir. Bu güne kadar<br />

böyle devam etmiştir ve böyle biliniyor. Okumuş camii hocasını imam<br />

kabul etmezler. Onun için Alevi cenazelerinde de mümkün olduğu kadar<br />

bu görevi Dedelere yaptırırlar. Dedenin bulunmadığı yerde, yol ehli olan<br />

bir talip ve muhip bu görevi yapabilir.<br />

Hakk’a yürüyen can hastanede ise yıkanma erkânına kadar hiçbir işlem<br />

olmaz. Evinde ruhunu Hakk’a teslim ediyor veya etmiş ise, sırasıyla<br />

yazdığımız erkânı yerine getirmek, her Alevi dedesinin veya hocasının<br />

görevidir.<br />

Bir can, er kişi veya bacı kişi evinde ruhunu Hakk’a teslim ettiği<br />

zaman, yanında bulunan yaşlı biri, “Bismillah ala hümmeti Resülullah<br />

Ali’yel Veliyullah; Şefaat kıl ya Resulullah.” diyerek gözlerini kapatır.<br />

Bir temiz bez ile çenesini bağlar. “Hak la ilahe illallah Muhammeden<br />

Resulullah, Ali’yün Veliyullah. Ehlibeyti keremullah. Mürşid’i Kamilullah.”<br />

Bu duaları okuyarak elbiselerini çıkarır. Ayakları düzeltilir. Baş<br />

parmakları bağlanır. Elleri yanlarına düzgünce konur. Başını ve ayaklarını<br />

kapatacak şekilde üzerine bir örtü örtülür ve üzerine güzel kokular<br />

serpilir.<br />

1 Numaralı Dua<br />

Bu aşamadan sonra o bölgede bu hizmeti yapan, dede veya hocaya haber<br />

verilir. Görevi üstlenmiş er içeriye girer girmez, Hakk’a yürüyen meftanın<br />

üzerine gider. Tam göğüs hizasında durur, şu Dua’yı okur:<br />

“Bismi Şah Allah Allah. Bağışlayan ve yargılayan yüce Allah’ın ismi<br />

ile başlıyorum.”<br />

“Allahu ekber, Allahu ekber, Allahu ekber. La ilahe illallahu vallahu<br />

ekber. Allahu ekber Velillahi hamd. Allahümme salli ala seyyiddine<br />

Muhammed. Ve Ala Ali seyyidine Muhammed.”<br />

Bundan sonra şu Gülbengi okur:<br />

“Ey gökleri ve yerleri yaratan kadir-i mutlak tanrım, bu gün, bu saatte<br />

… den doğma bacımız veya kardeşimiz Hakk’a yürüdü. Bir eşi<br />

ve benzeri olmayan Allah’ım. Rahman ve rahim olan sensin. Yargılayan<br />

ve bağışlayan da sensin. Bu kardeşimizi veya bacımızı Dünya’da<br />

bilerek, bilmeyerek yapmış olduğu günahlarını, Adem’i Safiyullah,<br />

Nuh’u Naciyullah, İbrahim’i Halil’ullah, İsmail’i Teslimmullah,<br />

Musa’yı Kelamullah, İsa’yı Ruhullah, Muhammed’i Habibullah,<br />

Ali’ye Veli’yullah, Ehli Beyti Rusullullah hakkı için bağışla. Haticetül<br />

Kübra, Fati ma’tül Zöre yüzü suyu hürmetine cehen nem narına,<br />

kabir azabına uğratma ya rab… Üçlerin, beşlerin, yedilerin, oniki<br />

imam la rın, ondört masumi pakların, onyedi kemeri bestlerin, kırkların,<br />

yüzüsuyu hürmetine, Hz. Muhammed’in şefaatinden mahrum<br />

ey le me ya rab. Ruhunu şad, mekanını cennet eyle ya rab.<br />

22 Sayı 24

SERÇESME<br />

SERÇEÞME<br />

Subhane rabbike rabbil izzeti ama yesifun,<br />

vessalamun alel mürselin, Elhamdülüllahi<br />

rabbil alemin. Hakk’a yürüyen ruhumuzun<br />

ruhuna fatiha.<br />

Türkçesi: senin tanrın kudret ve izzet tan -<br />

rısıdır./ 2. Onların bütün isnatlarında mü nezzeh<br />

tir. Peygamberlerine selamlar ol sun. Âlemleri<br />

yaratan Tanrıya hamdolsun. Merhumun<br />

ruhu için El-Fatiha.<br />

“Elhemdü lillahi rabbil’alemin, errah manır<br />

ahiym, maliki yevmiddin, iyyake nağbu<br />

du ve iyyake nesteiyn, ihdinas sıratal<br />

mustakıym, sıratellezine en’amte aleyhim,<br />

gayrilmağbudi aleyhim veleddalliyn”<br />

Bu Fatiha Duasının Türkçe anlamı şöyledir.<br />

Hamdi sena o Allah’a mahsusutur ki o<br />

alemlerin Rab’bidir, esirgeyendir, bağışlayandır,<br />

hesap gününün malikidir. Kulluğu yalnız<br />

sana ederiz, yardımı da ancak senden dileriz.<br />

Bizleri doğru yola, gazaba uğrayanların, sapıkların<br />

yoluna değil, sana iman edenlerin yoluna<br />

götür.<br />

Dedeler kurulu olarak, Kur’an ayetlerinin,<br />

Fatiha da dahil hepsinin Türkçe tercüme<br />

edilip, gülbank tipinde okunmasını arzu ederiz.<br />

Ne yazık ki Osmanlı’nın içimize soktuğu<br />

Arapça, halk’dan bir alışkanlık halini almış.<br />

Şimdilik söküp atmamız mümkün değil. bütün<br />

ümidimiz kurulacak olan Bilim Araştırma<br />

Enstitüsü kadrolarının, araştırarak Aleviliğin<br />

özüne uygun bir sistemi getirmeleri, ancak bu<br />

karmaşalığı ortadan kaldırır. Yoksa fert olarak<br />

hiç kimsenin buna gücü yetmez. Düşünebiliyor<br />

musunuz Aleviler inanç ve felsefelerine<br />

gö re bütün ibadetlerini Türkçe yaparken, ba zı<br />

yerlerde sanki Arapça’yı içerisine sokma yınca,<br />

dualar doğru olmuyormuş gibi halktan yanlış<br />

bir izlenim var. Ben gücüm yettiği yer lere<br />

kadar, duaları öztürkçe yazmaya çalı şıyoruz.<br />

Mecburiyet karşısında içine Arapça koyduğumuz<br />

dua’larda bizi af edin. Konumuz Hakk’a<br />

yürüyenin erkânı, bu açıklamayla konu dan dışarı<br />

çıktık. Kusura bakmayın. Fatihanın arkasında<br />

yine sırayla devam edelim.<br />

Hakk’a yürüyen Meftaya yapılan bu ilk hizmetten<br />

sonra başına 3 veya 12 mumu yakarlar.<br />

Artık yıkanıncaya kadar, sadece üzerinde ila hiler,<br />

bağışlamalar, tövbe estağfurullah, içerikli<br />

duazdeler okunur.<br />

DAYLEMİ<br />

At sırtından yükün meğer ki gevher isen<br />

On sekiz bin âlem cana geldi bu gün<br />

Üryan büryan gir o meydana can isen<br />

Üç Anadan yedi Âlem rağma geldi bugün<br />

Cem oldu âlemler çark-ı pervaz içinde<br />

Yar ile ağyar dâr’dadır cem-i sema içinde<br />

Yer gök canlı cansız dem-i devran içinde<br />

Vücudun şehrinde mihmana geldi bugün<br />

Ateş hava su ve topraktır cümle vücut<br />

İlla mekândan gelmeyene etmezler sücut<br />

Daylemi hakkım bende mevcut<br />

Faşettik sırrı meydana mey sunuldu bugün<br />

Bildiğini Söyleyebilme<br />

Nafi z Ünlüyurt<br />

24 Eylül 2006, Hacıbektaş<br />

nafizunluyurt@hotmail.com<br />

Hacı Bektaş Veli Etkinliklerini<br />

yanlış bir uygulamadan arındırmadığı<br />

için eleştiriyorum Selmanpakoğlu’nu.<br />

Bir gerçeği hepimizin bilmesi gerek.<br />

Hacı Bektaş Veli etkinliklerini<br />

kurum olarak Bele diye yapmıyor.<br />

Bugüne kadar da Belediye yapmadı.<br />

Belediye yapıyormuş gibi gösterildi.<br />

Etkinlikler, hiçbir sorumluluğu olmayan,<br />

denetimi yapılamayan<br />

bir kurul aracılığı ile düzenleniyor.<br />

Üstelik oluşturuluş biçimi hiçbir esasa<br />

ve kurala bağlı olmayan bir kurul!<br />

Ara sıra da olsa, kendi kendimi sor gu luyorum:<br />

“Ne yapıyorsun?. O kadar mı önem li? Hep<br />

aynı şeyleri söyleyip yazmaktan usan madın mı?”<br />

diye Her dönemde Hacı Bek taş Veli adına düzenlenen<br />

etkinliklerin dü zenleniş biçi mini eleştiriyorum<br />

ya, kendi ken di me ettiğim sitem hep bunun<br />

için…<br />

Katıldığım her toplantıda, yaptığım her söyle<br />

şi de, etkinlikler konusunu dile getirdiğim doğru.<br />

Katılım rekorları kırılarak görkemli dü zen lemelerin<br />

yapıldığı yıllarda bile, tepki göreceğimi<br />

göze alıp, eleştiri hakkımı hep kullandım. O güzel<br />

görüntüler gözlerimi ka maş t ırmadı. Et kinliklerle ilgili çalışmalara ka tılmadığım doğru. Yanlış<br />

bulduğum bir ça lışmanın içerisinde görev üslenemezdim. Bu, söylemimin inkârı anlamına gelirdi,<br />

üs te lik yakışık da almazdı… Hacı Bektaş Veli Et kinlikleri’nin düzenleniş biçimi ile ilgili düşüncelerimi<br />

sürekli bir şekilde kamuoyu ile paylaştığım bilinir. Bugün yaptığım eleş ti rilerin daha<br />

çarpıcı olanlarını dün de [Eski Belediye Başkanı Mustafa] Özcivan için yap tı ğı m ı söylemeliyim.<br />

Bugüne dek hiç kimse ile kişisel bir sorunum olmadı. Belediye Başkanı Selmanpakoğlu ile de<br />

bir sorunum yok. Niye olsun ki?. İlçenin ya rarını düşünerek yaptığım eleştirileri, so run varmış<br />

gibi görenler, yanılıyor. Hacı Bek taş Veli Etkinliklerini yanlış bir uygulamadan arındırmadığı için<br />

eleştiriyorum Selman pak oğlu’nu. Yanlışta direnmesini kabullenmek iste miyorum! O’nun daha<br />

başarılı ve zor işlerin üs te sinden gelmesi gerektiğine inanıyorum! Sa hip olduğu avantajları doğru<br />

ve yerinde kul lan masını bekliyorum. Hacı Bektaş Veli Kül tür Derneğini hasım olarak görmesini<br />

yadırgıyorum. Birlikte daha büyük bir güç ola ca ğı m ızı bilmeli. Hepimizin amacı Hacı Bek taş<br />

Veli’ye yakışır, görkemli ve daha an lamlı et kinlikler düzenleyebilme. Başka ne ola bilir ki?<br />

Yıllardır yapılan etkinliklerle ilgili yap tığım eleştirilerin bir yararı oldu mu? San mıyorum.<br />

Sürekli güncelliğini sürdüren bir konuda, somut sonuçlara ulaşılması ko lay olmuyor. Nasıl olsun<br />

ki? Hacı Bektaş Ve li adına düzenlenen etkinliklerle ilgili konuş tu ğum çoğu kişi, etkinliklerin<br />

dü zen leniş biçi mini doğru bulmadıklarını, bu işin böyle sür dü rülemeyeceğini, etkinliklerin<br />

kurum sallaşması gerektiği yönündeki düşüncemi tü müyle paylaştıklarını söyledikleri halde, bu<br />

söy lemlerini yüksek sesle dile getirmeden, dün de, bugün de kaçındılar. Üstelik düzenleniş biçimini<br />

eleştirdikleri etkinliklerde görev alıp, başarısı için çaba harcadılar…<br />

Bir gerçeği hepimizin bilmesi gerek. Hacı Bektaş Veli Etkinliklerini kurum olarak Bele diye<br />

yapmıyor. Bugüne kadar da Belediye yapmadı. Belediye yapıyormuş gibi gösterildi. Bu aldatmaca<br />

günümüzde de sürdürülmekte! Oysa, etkinlikler, hiçbir sorumluluğu olmayan, denetimi yapılamayan<br />

bir kurul aracılığı ile düzenleniyor. Üstelik oluşturuluş biçimi hiçbir esasa ve kurala bağlı<br />

olmayan bir kurul! Kişiye endeksli bir yapı. Böyle bir yapıyla, ülkenin en büyük etkinliğini düzenleme<br />

ne ölçüde doğru? Tüm demokratik hakların askıya alındığı, sıkıyönetim yasalarının uygulandığı<br />

dönemlerde başvurulan böyle bir uygulama, haklı görülebilir mi?.<br />

Hacı Bektaş Veli adına düzenlenen bu etkinliklerin sahibi de var artık Yeni bir yapılanma ile<br />

oluşturulan Hacı Bektaş Veli Kültür Derneği bu etkinliklere sahip çıkıyor. Yıllar önce bir olup<br />

bittiyle elinden alınan etkinlikleri düzenleme görevinin kendilerine ait olduğunu söyleyen dernek<br />

yetkilileri, yoğun bir çaba harcıyor, gasp edilen haklarını almanın uğraşısı içerisinde.<br />

Hacı Bektaş Veli Kültür Derneği sıradan bir kuruluş değil. Ağırlığı olan, belli hedefleri bulunan,<br />

sağlıklı yapısı ile Alevi Bektaşi düşüncesinin ilçedeki tek temsilcisi. Bu kuruluşun serpilip<br />

büyümesi, güç kazanması, Alevi Bektaşi hareketine renk katacak, ilçemizi yeniden çekim merkezi<br />

konumuna taşıyarak, bilim ve kültürün başkenti yapacak. Böylesi vizyonu olan bir kuruluşa, başta<br />

Belediye Başkanımız olmak üzere tüm Hacıbektaş’ın destek vermesi gerekmez mi?<br />

Hacı Bektaş Veli Kültür Derneğini, eş dost ya da, hısım akraba tarafından kurulmuş, ahbap<br />

çavuş ilişkileri içerisinde çalışmalarını sürdüren sıradan bir kuruluş olarak görmek haksızlık. Bu<br />

oluşum, ayrı görüş, ayrı yapı ve ayrı yaşamları olan kişilerin bir araya gelerek oluşturdukları saygın<br />

bir sivil toplum örgütü. Bu yapı içerisinde görev alanlar, yeri ve zamanı geldiğinde, üslendikleri<br />

görevleri, gönül rahatlığı ile başkalarına devredebilecek siyasi kültüre sahip. Bu son derece<br />

önemli bir olgu. Koltuk heveslisi olmadığımızın göstergesi, iyi niyetliliğimizin de kanıtı.<br />

Hacı Bektaş Veli Kültür Derneğini çok önemli ve de zor günler bekliyor. Bunun bilincindeyiz.<br />

Bu kuruluş, demokratik kuralların tümüyle işletildiği ve tüm Hacıbektaş’ı kucaklayan sağlıklı bir<br />

yapıya kavuşturulmalı. Etkin bir kampanya ile üye sayısının çoğaltılması sağlanmalı. Ankara Hacıbektaş<br />

Derneği Başkanı olarak başarılı bir çalışma örneği veren, Alevi Bektaşi hareketi içindeki<br />

gelişmeleri yakından izlediğini bildiğim Mustafa Selmanpakoğlu; Hacı Bektaş Veli düşüncesine<br />

çağdaş bir yorum getiren Ümit Sarıaslan; inandığı doğrulardan ödün vermeyen Caner Sümen gibi<br />

değerlerin bu çatı altında çalışabilmeleri için uygun ortam yaratılmalı.<br />

Hacı Bektaş Veli Kültür Derneği yöneticileri olarak, bu söylemlerimizi hayata dönüştürme yönünde<br />

çaba harcıyoruz. Kimse kuşku duymasın, Hacı Bektaş Veli Kültür Derneği çok kısa bir süre<br />

içerisinde, Alevi Bektaşi hareketi içerisinde hakkı olan onurlu yerini alarak, başarılı çalışmalara<br />

imza atacak…<br />

Hacıbektaş güzel günlere koşuyor, bu görülüyor. Milyonlarca insanımızın gönül bağı ile bağlı<br />

olduğu bu güzel ilçeyi, daha ileri noktalara taşımayı düşünüyorsak konuşmaktan, tartışmaktan,<br />

korkmayalım; eleştirilmekten çekinmeyelim. İnandığımız doğruları ne pahasına olursa olsun söyleyebilme<br />

yürekliliğini gösterebilelim. “Doğruları konuşmaktan korkmayın” diyen Kemal Atatürk,<br />

ne güzel söylemiş.<br />

Ekim-Kasım 2006 23

SERÇEÞME<br />

Hacım Sultan Vilâyetnamesi<br />

Bölüm: II<br />

İsmail Özmen, Yargıtay Üyesi<br />

b) Hacım Sultan Hakkındaki Yeni Görüşleri<br />

Konusunda uzman bir tarihçi olan Ahmet Yaşar Ocak, Diyanet Vakfı’nın<br />

çıkardığı İslâm Ansiklopedisi’ne yazdığı bir yazıda, Hacım Sultan Velâyetnâmesi’nin<br />

eleştirisini yaparak, vilâyetnâmede anlatılanlardan bir çoğunun<br />

XIV. ve XV. yüzyıllara ait olduğunu öne sürmüştür. Onun Bektaşi<br />

tarikatı geleneğine göre Hacı Bektaş Veli’nin önde gelen halifelerinden<br />

biri olduğunu; Hacı Bektaş Veli Vilâyetnâmesi ile kendi adına düzenlenen<br />

Vilâyetnâme’de belirtildiği gibi “Koluaçık (Kolaçık) Hacım Sultan”<br />

diye anıldığını; Batı Anadolu’daki konar-göçer Türkmen oymakları içinde<br />

Hacı Bektaş Veli inanç ve kültünün yayılmasında çok önemli rolünün<br />

bulunduğunu açıklar. Buna karşın, hakkında bilinenlerin, Hacım Sultan<br />

Vilâyetnâmesi ile Hacı Bektaş Veli Vilâyetnâmesi’nde kendisine ayrılan<br />

ve birincisinin bir tür özeti olan bölüme dayandığını belirterek elde başka<br />

belge ve bilgi olmadığını açıklar. Ancak biz, bazı yönlerden aynı görüş<br />

ve düşünceleri paylaşamıyoruz. 1<br />

Sayın Ocak anılan yazısında, Hacım Sultan Vilâyetnâmesi’nin büyük<br />

bir olasılıkla baş halifelerinden Derviş Burhan (Burhan Abdal) tarafından,<br />

Hacı Bektaş Veli Vilâyetnâmesi’nde de belirtildiği gibi, o vilâyetnâmeden<br />

yaklaşık yirmi otuz yıl önce ya da bir başka söyleyişle en geç<br />

XV. yüz yıl ortalarında yazılmış olabileceğine değinir. Gerçek yazarının<br />

kim ol du ğunun kesin olarak bilinemediğini, ancak bu menâkıbnâmenin<br />

Hacı Bektâş Veli ile ilgili sözlü geleneklerin –kendi menâkıpnâmesinden<br />

de önce– Alevi/Bektaşî yazınında yazıya dökülen ilk metin olduğunu<br />

be lirtir. Onun bu görüşü doğrudur, katılıyoruz.<br />

Yazar, “bu metin günümüze ulaşmasaydı, Hacım Sultan’ın hayalî bir<br />

şahsiyet olduğu düşünülebilirdi.” diyor ve ekliyor:<br />

“Çünkü konar-göçer Türkmen oymakları içinde faaliyet gösteren sûfîlerin,<br />

önemli hadiselere karışmadıkları sürece de genellikle dönemin<br />

şehirlerde yazılan eserlerinde yer almaları zordu. Bu bakımdan eser<br />

onun hakkında başvurulacak yegâne kaynak durumundadır.”<br />

Böylece onun hakkında kaynak yokluğunu vurgulayarak eserin kısa<br />

bir özetlemesini yapıyor. Ona göre Hacım Sultan, Vilâyetnâme’de “zaman<br />

zaman namaz kılan, hacca giden, Kuran okuyan, zikirle meşgul<br />

olan bir derviş” olarak gösterilir. Hacım Sultan, Ahmed Yesevî’nin emriyle<br />

Germiyan iline geldiğinde önce Üveyik köyünde sığır çobanı olur,<br />

ardından Sandıklı’ya gider. Uğradığı her yerde tuhaf kılık ve kıyafetinden<br />

dolayı halk onu barındırmak istemez, çünkü Hacım Sultan da tıpkı<br />

şeyhi Hacı Bektaş Veli gibi saçı sakalı, kaşı kirpiği kazınmış, belden yukarısı<br />

çıplak bir “ışık”tır.” Sayın Ocak’a göre, eserde Hacım Sultan, XIV.<br />

yüz yılda Kalenderî ve Haydarî dervişleri için kullanılan “ışık” terimiyle<br />

nite lendirilmektedir.<br />

“Gittiği her yerde kabul görmeyen Hacım Sultan, bir gün rüyasında<br />

Hazreti Muhammed’i görür, onun irşadıyla, o sıralar Akkoyunlu<br />

yörük le rinden bir grubun yaylağı olan Susuz’a gelir. Burada âsitânesini<br />

inşa eder ve gösterdiği kerametleri sayesinde şöhreti kısa zamanda<br />

etrafa yayılır. Pek çok kimse kendisine mürit olur. Muhtemelen<br />

Hacım Sultan Velâyet nâmesi’ni yazan Derviş Burhan da bu sıralar<br />

gelip kendisine intisap eder. Burhan Abdal, Hacım Sultan’ın yanında<br />

uzun süre hizmet eder ve halifeliği kadar yükselir.” (Aynı yazı).<br />

c) Açıklama ve Eleştiri<br />

Ahmet Yaşar Ocak şöyle diyor:<br />

“Vilâyetnâme’nin Orhan Gazi zamanında yaşamış olan Geyikli<br />

Baba’ya bağlı dervişlerin (Geyikliler cemaatının) zaman zaman<br />

Hacım Sultan’ın ziyaretine geldiklerini kaydetmesi ve Fatih Sultan<br />

Mehmet devrinde yaşamış Kalenderî şeyhi Otman Baba’yı da<br />

(Osman Baba) Hacım Sultan’ın himmetiyle yaşlı bir kadından olma<br />

nefes evlâdı olarak göstermesi, çözümü güç bir takım problemlerin<br />

ortaya çıkmasına yol açmıştır.”<br />

Ne var ki Velâyetnâme’de geçen nefes evlâdı, önceleri harami, harami<br />

başı bir asi, sonunda tekkede isimsiz bir derviş olarak kalan Osman’ın<br />

(Otman); bir başka velâyetnâmeye göre Ümman’ın çok ünlü, tarih sayfalarında<br />

yer alan, Fatih Sultan Mehmet ile görüşüp bir süre onun himayesinde<br />

ve sarayında kalan, vilâyetnâme sahibi Otman Baba olduğuna<br />

ilişkin hiçbir iddia, iz, telmih, yazılı ve sözlü kanıt, yakıştırma söz konusu<br />

değildir.<br />

Geyikli topluluğunun (Geyikli cemaati bir grubun) Orhan Gazi zamanında,<br />

Bursa’nın alınışı sırasında bir geyiğe binerek elinde tahta kılıçla<br />

savaşta büyük yararlılıklar göstermiş, Bursa ve dolaylarında, özellikle<br />

de Ulu Dağ’da yaşamış, Bağdatlı Şeyh Ebü’l-Vefâ hazretlerinden feyz almış<br />

ünlü Geyikli Baba’ya (M: 1275–1350 / H: 675–750) bağlı bir topluluk<br />

olduğu da doğru olabilir.<br />

Ne yazık ki, bize göre, Ahmet Yaşar Ocak, anılan yazısında bazı<br />

konularda yanılmakta, yanlış ve yüzeysel yorumlar yapmaktadır. Onun<br />

bu tür görüş ve eleştirilerine katılmak mümkün değildir diye düşünüyoruz.<br />

Şöyle ki;<br />

1. Işık tabiri, daha sonraları, XIX. yüzyıldan itibaren Alevi adını alacak<br />

olan Kalenderî, Haydarî, Torlak, Harbendelu, Hüseynî, Kızılbaş ve<br />

Bektaşî inancına katılacak topluluklar için o dönemlerde hem Mevlânâ,<br />

hem de Hacı Bektâş Veli ile çağdaşı bir çok tarihçinin yapıtlarında geçen<br />

ve kullanılan genel bir addır. Hatta o dönemde Şems-i Tebrizî için de bu<br />

tabir kullanılmıştır. Demek ki Işık, o çağlarda, şimdiki Alevi/Bektaşilere<br />

verilen genel bir addır. Ahmet Yaşar Ocak’ın “Kalenderîler” adlı yapıtında<br />

bu terim hakkında daha geniş bilgiler verilmiştir. (s. 101)<br />

Biz, onun Diyanet Vakfı’nın İslâm Ansiklopedisi’ne yazdığı yazıda<br />

yer alan varsayımlarına katılamıyoruz. Sayın Ocak, yanlış ve hatalı yakla<br />

şımlar sonunda Hacım Sultan’ın, Hünkâr Hacı Bektaş Veli’nin çağdaşı<br />

olamayacağını; arada önemli bir zaman farkı bulunduğu; Hacım Sultan<br />

gerçekten Hacı Bektâş’ın halifesi ise ne Geyikliler cemaatini, ne de Otman<br />

Baba’yı tanımasının mümkün olmadığını, zira Geyikli Baba’nın<br />

XIV. yüzyılda, Osman (Otman) Baba’nın ise Germiyan’da doğup bir<br />

müddet orada hayatını geçirmiş olmakla birlikte, XV. yüzyılda yaşadığını<br />

belirtmektedir. Şu sonuca varmaktadır:<br />

“Ayrıca eserde bahsedilen köy ve kasabalar da Hacı Bektâş zamanında<br />

henüz Türk hakimiyetine girmiş değildi … bütün bunların, Hacım<br />

Sultan’ın Hacı Bektâş zamanında değil de, muhtemelen XIV. yüzyılda<br />

yaşamış Hacı Bektâş kültüne bağlı bir Kalenderî veya Haydarî<br />

şeyhi olduğu anlaşılmaktadır. Nitekim eserde geçen ‘ışık’ teriminin<br />

XIV. yüz yıldan önce kullanılmadığı bilinmektedir. Hacım Sultan’ın<br />

Hacı Bektâş’ın çağdaşı ve halifesi olmadığını ve Bektâşi geleneklerine<br />

tıpkı Abdal Musa, Kaygusuz Abdal gibi Kalenderî-Haydarî şeyhi<br />

hüviyetiyle intikal ettiğini kabul etmek daha doğru görünmektedir”<br />

Biz bu görüşlerin hiçbirine katılamıyoruz, çünkü iddiaların sonuncusundan<br />

başlarsak, o dönemlerde Alevi/Bektâşiler, yani Haydarî, Kalenderî<br />

ve benzeri gruplar için “ışık” teriminin kullanıldığı, hatta bu sözün<br />

kay nağının Hacı Bektâş’ın yapıtları olduğu, sözün onun eserlerinde geçtiği,<br />

o dönemlerde o cemaatler için kullanılan bir ad olduğu bilinen bir<br />

gerçektir, bu yadsınamaz.<br />

2. Yine yukarıda da belirttiğimiz gibi, Vilâyetnâmede adı geçen ön celeri<br />

haramî, hatta haramî başı olup daha sonra derviş olan, nefes evlâ dı<br />

“Osman”ın (Otman-Ümman) ünlü Otman Baba olduğuna dair vilâ yetnâmede<br />

ne bir iz, ne de bir iddia mevcuttur. Öyleyse Sayın Ocak’ın yazısında<br />

sözünü ettiği iddialar, bir ad benzerliğinden kaynaklanan yü zey sel<br />

bir yakıştırma ve tahminden ileri gitmeyen, nesnel dayanaktan yoksun,<br />

yanılgısal bir durumdur.<br />

3. Hacım Sultan Velâyetnâmesi’nde geçen yer adlarının Germiyan Beyliği<br />

sınırları içinde kalan yerler olduğu bilinmektedir. Büyük tarihçi rahmetli<br />

İsmail Hakkı Uzunçarşılı’nın Anadolu’da Türk Beylikleri yapıtı ile<br />

yine bu konunun dirayetli uzmanlarından olan rahmetli Osman Turan’ın<br />

Selçuklular Zamanında Türkiye, C. Cahen’in Anadolu’da Türkler, Bilge<br />

Umar’ın Türkiye Halkının Ortaçağ Tarihi adlı yapıtlarında verdikleri<br />

eski harita örneklerinde Türklerin Hacım Sultan’ın yaşadığı bu yerlere<br />

daha önceden geldikleri, oraları yurt edinip Türkleştirerek, yer adlarını<br />

Türkçe saptadıkları açıktır. Onun bu yerlerde bulunan Müslüman olmayan<br />

bir kısım halkı aydınlatıp Müslüman yapmak üzere gönderilen bir<br />

“misyoner veli” olduğu da yine yadsınamaz bir gerçektir.Bunun yanı<br />

sıra, başka kanıtların olduğu da aşağıda gösterilecektir.<br />

4. Afyon Kocatepe Üniversitesi’nde Araştırma Görevlisi olan Mustafa<br />

Murat Öntuğ, bu Üniversitenin çıkardığı Sosyal Bilimler Dergisi’nde<br />

yayınlanan, Uşak’ta Hacım Sultan Zâviyesi ve Vakfi yesi başlıklı yazısında<br />

zâviye hakkında doyurucu bilgiler verdikten sonra, Hacım Sultan’ın<br />

Vilâyetnâme’de geçen “ışık” teriminden hareketle onun Hacı Bektaş <br />

24 Sayı 24

SERÇESME SERÇEÞME<br />

Adana Alevi Birliği’nin düzenlediği 29 Ekim<br />

kutlamalarından<br />

Veli’den<br />

sonra XIV. yüzyılda yaşadığını söyler.<br />

Ahmet Yaşar Ocak’ın bu konudaki görüşünü<br />

dile getirerek devamla şöyle der:<br />

“Bununla birlikte değerlendirmeye esas alınan<br />

vakfiyenin tarihi H.721/M.1321 olup,<br />

bu sırada Uşak’ta Hacım Köyü mevcuttur.<br />

Burada Germiyanoğlu I. Yakup Bey bir<br />

zâvi ye binâ ettirmiş, zengin vakıflar tesis<br />

ederek Dede Bâli’yi Şeyh olarak atamıştır.<br />

Şu halde Hacım Sultan, Hacı Bektâş-ı Veli<br />

gibi XIII. yüzyılda yaşamış, vakfiyenin tarihi<br />

olan 1321’den çok önce vefat etmiştir.<br />

Dolayısıyla Vilâyetnâme’deki Anadolu’ya<br />

Hacı Bektâş-ı Veli’yle birlikte geldiğine<br />

dair anlatılanları doğru kabul etmek gerekir.<br />

Böyle olunca Hacım Sultan, Hoca<br />

Ahmet Yesevî’nin müridlerinden ve Hacı<br />

Bektâş-ı Veli çağdaşı olup, onunla da yakın<br />

ilgisi bulun maktadır.” 2<br />

Sayın Öntuğ ayni yazıda şunu da belirtmektedir:<br />

“XVIII. yüzyılda zâviyede görev alan şeyhlerin<br />

Hacı Bektâş Dergâhı şeyhi tarafından<br />

atanması ve XIX. yüzyılın ilk yarısında türbe<br />

ye atanan türbedarlarında Hacım Sultan<br />

için ‘Bektaşi büyüklerinden’ ibaresini kullanmaları<br />

da bu iki zat arasındaki ilgi ve<br />

ilişkiyi göstermektedir.”<br />

5. Hacım Sultan Vilâyetnâmesi’nde Hacım<br />

Sultan da tıpkı Hacı Bektaş-ı Velî gibi on iki<br />

imam soyundan gelen bir seyyid veli olarak<br />

gösterilir. Çocukluğu, ailesi, tahsili hakkında<br />

bilgi verilmez ise de anılan yapıtta belirtildiği<br />

gibi Hacım Sultan, onuncu İmam Ali en-<br />

Naki’nin torunu Şâhzâde Hüseyin’in oğludur.<br />

Doğum ve ölüm yılları hakkında elimizde yeterli<br />

bilgi yok ise de, yaklaşık olarak onun da<br />

Hacı Bektaş Veli ile akran ve akraba olduğunu<br />

söyleyebiliriz.<br />

NOTLAR<br />

1 Ahmet Yaşar Ocak, Hacım Sultan, Türkiye Diyanet<br />

Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c: XIV. s. 505-506<br />

2 Mustafa Murat Öntuğ, Afyon Kocatepe Üniversitesi<br />

Sosyal Bilimler Dergisi sy.: 1, 1998, s. 107-122<br />

Kamuoyuna Çağrı<br />

DEMOKRATİK ALEVİ HAREKETİ (DAH); “yol bir sürek binbir” anlayışından hareketle demokratik<br />

köklerinden beslenerek gelişip büyüdü; mücadeleyle geçen yılların ortaya çıkardığı birikiminin<br />

sonucu olarak Alevi Bektaşi Federasyonu’nu oluşturdu. Bu hareketin göz bebeği olan<br />

Alevi Bektaşi Federasyonu’ndaki (ABF), olağanüstü kongre talebi ve sonrasında yapılan görev değişimi<br />

ile bu sürecinin ardından Hacı Bektaş Veli Kültür ve Tanıtma Derneği’nde (HBVD) yapılan<br />

görev değişiminin yarattığı ve yaratacağı sarsıntılar bizleri kaygılandırmakta, örgütlenmemizdeki<br />

dinamizmin temeli olan çoksesliliğin boğulmak istendiği endişesini vermektedir.<br />

Alevi örgütlenmesinde canlılık ve diriliği oluşturan çoksesliliğin, farlılıkları bir arada yaşatma<br />

anlayışının terk edilmesi, mevcut yarışın dostlar arasındaki yarış niteliğinden çıkarılması ve kutuplar<br />

oluşturması bizleri derinden üzmektedir. Hatta ülkede estirilen rüzgâra kapılarak fark lı lık ların<br />

“öteki”leş tirilmesi, birarada bulunmama eğiliminin belirmesi, farklılıkların yok edilerek tekdüze indirilmeye<br />

çalışılması ve buna yönelik pratiklerin sergilenmesi bizleri hayal kırıklığına uğratmıştır.<br />

Demokratik Alevi Hareketi’ndeki kadroların, yıllardır süre gelen demokratik işleyiş anla yı şı n ı<br />

gelinen aşamada hazmedememeleri, gelecek ile ilgili beklenti ve umutlarımızı hızla karart maktadır.<br />

Örgüt içinde mevcut kırılmaların gelecekte bir arada bulunma ve bir arada yaşama ortamını<br />

yok ettiğini ve hızla gelişen bu sürecin geriye dönülmez bir hal aldığını üzülerek izlemekteyiz.<br />

“Ağaca kurt düşmeye görsün”. Kurt düştükten sonra o ağacı işleyen heykeltıraşın ustalığının<br />

bir noktadan sonra anlamını yitireceği ve bir sanatçı elinden çıktığını göstermeyecek kadar özünden<br />

uzaklaşacağı açıktır.<br />

Bu bağlamda biz aşağıda imzaları bulunanlar; Demokratik Alevi Hareketi’nin demokratik işleyi<br />

şinin ve farklılıkların birarada yaşama arzusunun yeniden canlı tutulmasını ve hoşgörünün esas<br />

alınarak, kişisel hırs ve beklentilerin bir kenara bırakılarak örgütlülüğün esas alınması gerektiğini<br />

her şeyden elzem görmekteyiz.<br />

Bu amaçla farlılıklarımızı bir zenginlik olarak görüyor; tek sesliliğe, tasfiyeciliğe ve des po tizme<br />

gidecek eğilimlere karşı kamuoyunun dikkatini çekmeyi önemsiyoruz. Hiç kimsenin yarın larımızı,<br />

belirsiz ve ham hayaller peşinden sürüklemeye hakkı yoktur. Hele hele Alevi öğretisinin<br />

ve örgütlenmesinin yükseliş trendini yakaladığı ve kitleselleştiği şu dönemde bu süreci kesintiye<br />

uğratmaya yönelik her türden tavır ve davranışın hiç kimseye ama hiç kimseye yarar sağlamayacağı<br />

bilakis hepimizi güçsüzleştireceği herkesçe bilinip özümsenmelidir.<br />

Bu vesileyle kadroları sağduyuya davet ediyor, tüm canları bu sürece aktif olarak müdahalede bulunmaya<br />

çağırıyoruz. Ve bu çağrıda bulunmayı tarihsel sorumluluğumuzun gereği olarak görü yo ruz.<br />

İMZACILAR:<br />

Kemal Derin ..............................................(PSAKD Genel Merkez Eski GYK Üyesi)<br />

Metin Çelik ...................................................... (PSAKD Genel Merkez GYK Üyesi)<br />

Rıza Aydın ................................................... (PSAKD Adana Şubesi Eski YK Üyesi)<br />

Kemal Çelik .......................................... (Adana Tunceliler Kültür Derneği Başkanı)<br />

Mürşit Pur .................................................................. (PSAKD Adana Şube Başkanı)<br />

Haydar Çağlar ......................................... (PSAKD Genel Merkez Eski GYK Üyesi)<br />

Cemal Karasu ................................ (Adana Tunceliler Kültür Derneği Eski Başkanı)<br />

İbrahim Çarman ...............................................(HBVD Adana Şubesi Eski Başkanı)<br />

Murat Üstün ................................................(HBVAKV Adana Şubesi Eski Başkanı)<br />

Hıdır Canoğlu ................................ (Adana Tunceliler Kültür Derneği Eski Başkanı)<br />

Erdal Yıldırım ......................................................(HBVD Adana Şubesi II. Başkanı)<br />

Sadık Boral ..................................................... (PSAKD Adana Şubesi Eski Başkanı)<br />

Hasan Şahin .................................................(HBVAKV Adana Şubesi Eski Başkanı)<br />

Hasan Mansuroğlu ................................................ (HBVD Adana Şubesi YK Üyesi)<br />

Veysel Açıkalın ...................................................... (HBVD Adana Şubesi YK Üyesi)<br />

Yusuf Budak ................................................ (PSAKD Adana Şubesi Eski YK Üyesi)<br />

Kazım Kayakıran ........................................(HBVAKV Adana Şubesi Eski Başkanı)<br />

Hayri Yılmaz ....................................................... (PSAKD Adana Şubesi YK Üyesi)<br />

Sahra Yeteroğlu ........................................................(PSAKD Adana Şube Saymanı)<br />

Ruşen Çelik ...................................................(HBVD Adana Şubesi Eski YK Üyesi)<br />

Fatma Kaya ...................................................(HBVD Adana Şubesi Eski YK Üyesi)<br />

Baki Çelik .................................................... (PSAKD Adana Şubesi Eski YK Üyesi)<br />

Bektaş Suman ...................................................... (PSAKD Adana Şubesi YK Üyesi)<br />

Ali Koç ..........................................................(HBVD Adana Şubesi Eski YK Üyesi)<br />

Halil Ayhan ....................................................(HBVD Adana Şubesi Eski YK Üyesi)<br />

Hasan Kömürcü .............................................(HBVD Adana Şubesi Eski YK Üyesi)<br />

Yüksel Karaaslan ...................................................(PSAKD Adana Şube YK Üyesi)<br />

Hikmet Akkaya ..............................................(HBVD Adana Şubesi Eski YK Üyesi)<br />

Mustafa Kalkan ............................................ (PSAKD Adana Şubesi Eski YK Üyesi)<br />

Ayhan Özdemir ........................................... (PSAKD Adana Şubesi Eski YK Üyesi)<br />

İsmail Batar ................................................. (PSAKD Adana Şubesi Eski YK Üyesi)<br />

Vedat Kızılok ............................................... (PSAKD Adana Şubesi Eski YK Üyesi)<br />

Hakan Düzgün ............................................. (PSAKD Adana Şubesi Eski YK Üyesi)<br />

Mehtap Kurt ................................................ (PSAKD Adana Şubesi Eski YK Üyesi)<br />

Hasan Aktaş ................................................. (PSAKD Adana Şubesi Eski YK Üyesi)<br />

Hüseyin Arı .................................................(PSAKD Adana Şubesi Eski DK Üyesi)<br />

Ali Duman .......................................... (Adana Tunceliler Kültür Derneği YK Üyesi)<br />

İbrahim Erkan ...................................................... (PSAKD Adana Şubesi YK Üyesi)<br />

Cafer Poyraz .......................................................... (HBVD Adana Şubesi YK Üyesi)<br />

Halil Yiğit ......................................................(HBVD Adana Şubesi Eski DK Üyesi)<br />

Haydar Aksoy .................................. (HBVD Adana Şubesi Disiplin Kurulu Üyesi)<br />

Kadir Şimşek ............................................. (PSAKD Adana Şubesi Eski YK Üyesi)<br />

Ekim-Kasım 2006 25

SERÇEÞME<br />

Gazzali’nin Bilinmeyen Bir Risalesinde<br />

Hz. Ali’ye Ait İki Orijinal Şiir<br />

Doç. Dr. Ali Güzelyüz<br />

Hz. Ali’nin şiirlerinin<br />

başladığı<br />

sayfa<br />

ÜNLÜ İslâm filozoflarından Muhammed el-Gazzali’ye (1058-1111)<br />

nis pet edilen ve Hz. Ali’nin (600-661) iki orijinal şiirini içermesi<br />

bakı m ından da çok önemli olan risâlenin tespit edebildiğimiz tek nüsha sı<br />

Süleymaniye Kütüphanesi, Şehid Ali 2799 numarada kayıtlı bir mecmuanın<br />

içinde bulunmaktadır. 1<br />

Gazzali, Bağdat’taki Nizâmiye Medresesi’nde ders verdiği sıralarda,<br />

bir gün dönemin halifesi onu sarayına davet etmiş ve Harun Reşid’den<br />

kal ma çelikten yapılmış bir sandık bulunduğunu; bu sandıkta Hz. Ali’nin<br />

el yazısıyla yazılmış bazı kağıtlar olduğunu; bunların içeriğini merak ettiklerini<br />

ancak yazısını çözemedikleri için kendilerine yardım etmesini<br />

istemiştir.<br />

Gazzali, çelikten yapılan sandığın içinden abanoz ağacından yapılmış,<br />

altınla kaplı ve mücevherlerle süslü bir sandık çıktığını, bu san dığın<br />

içinden de güzel kokular sürülmüş bir parça beyaz brokar ku ma şa sarılı<br />

kâğıtlar çıktığını; bu kâğıtlarda Hz. Ali’ye ait şiirlerin bulunduğunu söylemektedir.<br />

Şiirlerde, ölüm ve kıyamet günü konusunda insanlara yönelik<br />

çeşitli öğüt ve uyarılar bulunduğunu anlatmaktadır.<br />

Gazzali’nin belirttiğine göre bu sandıkta Hz. Ali’ye ait Recez vezni<br />

ile söylenmiş bir beyit, ayrıca birisi Basit diğeri Remel vezni ile söylenmiş<br />

iki uzun şiir bulunmaktadır. Yine Hz. Ali’ye ait bir daire şekli<br />

bulunmaktadır. Hz. Ali, bu dairede yüce Tanrı’nın adının simgeli bir şekilde<br />

yer aldığını söylemektedir.<br />

Gazzali, bu sandıkta ayrıca Kûfe ileri gelenlerinden İbn el-Munzir lakabıyla<br />

bilinen Abdullah bin Hassân’a ait olduğu tahmin edilen bazı notlar<br />

bulunduğunu söylemektedir. Bu notlardan anlaşıldığına göre Hz. Ali<br />

veya önceki halifelerin döneminde Kûfe ve Basra’da, çok sayıda insanın<br />

ölümüne neden olan şiddetli bir veba salgını olmuştur. İbn el-Mun zir, bu<br />

salgından korunmak için ne yapılması gerektiği konusunda Hz. Ali’den<br />

yardım istemiş; o da durumu bir daire ve iki şiir halinde açıklamıştır.<br />

Gazzali, veba salgınının hangi halifenin döneminde olduğunu bil mediğini,<br />

ancak tarih kitaplarında Hz. Ömer’in halifeliği sıra sında şiddetli<br />

bir veba salgınının ortaya çıktığının anlatıldığını belirtmektedir.<br />

Hz. Ali, birinci şiirde, peygambere övgülerde bulunduktan sonra, Cehennemin<br />

bekçisi olan meleklerin alınlarında on dokuz harfin yazılı olduğunu<br />

söylemekte ve içinde Tanrı’nın adının gizli olduğu bu on dokuz<br />

harfi nasıl bir daire şeklinde yazacağını İbn el-Munzir’e anlatmaktadır.<br />

“Tanrı’nın adıyla başlıyorum,<br />

En güzel övgüler, Tanrı’yadır.<br />

Tanrı’nın bütün dualarını peygambere ediyorum,<br />

Çünkü doğru yollar, onunla açılmıştır.<br />

Tanrı’nın yarattıklarının en iyisi ve efendisi Muhammed’dir,<br />

Kıyamet günü bütün insanlar ona doğru yönelecektir…”<br />

Şeklinde başlayan şiirde, bütün canlılar için ölümün bir gerçek olduğu;<br />

ölümden sonra da Tanrı’ya kavuşulacağı anlatılmaktadır:<br />

“Benim nefsim, yaşamı aşırı sevse de, ölümü kabullenmiştir,<br />

Çünkü onun ölümünde sana kavuşma mutluluğu vardır.<br />

Yokluk denizi, bütün yaratıkları kapsamaktadır,<br />

Yüzme bilseler dahi hepsi bu denizde batacaklardır.”<br />

Daha sonra İbn el-Munzir’e Tanrı’nın bazı isimlerini söyleyerek onları<br />

yazmasını, simgeli harfleri de bir daire şekline getirmesini söyle mektedir:<br />

“Simgeli harfleri yerleştir, bunların benzeri yoktur,<br />

Nasıl yerleştirilecekleri, daha sonra anlatılacaktır.<br />

Sayıları tam olarak on ve dokuzdur,<br />

İsimler dairesi, bu harflerden oluşmaktadır.”<br />

Sonraki beyitlerde, yazının suda çözülerek hastaya içirilmesi, sağ l ı-<br />

ğına kavuşanların birer koç kurban ederek yoksullara dağıtmaları gerektiği<br />

anlatılmaktadır.<br />

İkinci şiirde Hz. Ali, İbn el-Munzir’e, daireyi nasıl çizeceğini, harfleri<br />

ve Tanrı’nın adlarını nasıl yerleştireceğini anlatmakta ve Kuran’daki<br />

En’âm suresinin altıncı ayetinin on dokuz harften oluşan “ölü iken dirilttiğimiz”<br />

anlamındaki bölümünü de daireye yerleştirmesini söylemektedir.<br />

Gazzali, bu ayette “yaşam”<br />

ve “ölüm” sözcüklerinin bulunduğunu<br />

ve bunlarda bir sır gizlendiğini<br />

belirtmektedir. Ay rı ca<br />

Hz. Ali’nin sözünü etti ği altı<br />

is min toplam on dokuz harften<br />

oluş tuğunu, besmelenin harf sayı<br />

sının da on dokuz oldu ğu nu<br />

söylemektedir. Cehennemi koruyan<br />

meleklerin alın la rında yazılı<br />

olan on do kuz har fin, Tanrı’nın<br />

yüce ad la rı n ı simgelediğini, bu<br />

harflerin Ce hen nem’in ate şi ni<br />

söndürdü ğünü, bu yüzden veba<br />

ateşini de kolay lıkla söndürebileceğini<br />

an lat mak tadır.<br />

Hz. Ali daha sonra, bu isimleri gizli tutması ve bilgisiz kişilere anlatmaması<br />

için İbn el-Munzir’i sert bir şekilde uyarmakta ve bunları çeşitli<br />

hastalıklara yakalanmış kişilere sadece sevap karşılığında yazmasını<br />

söylemektedir.<br />

Diğer kâğıtlarda ise, Gazzali’nin belirttiğine göre, İbn el-Munzir bu<br />

daire ve şiirlerin kendisine nasıl ulaştığını şöyle anlatmaktadır:<br />

“Harun Reşid’in Mâride el-Kûfiye adıyla bilinen bir eşi vardı. Bu<br />

eşinden, Muhammed adında, Ebû İshâk künyesi ve el-Mu’tasım Billah<br />

lakabıyla tanınan bir de oğlu vardı. Mâride, Ebu el-Munzir’in soyundan<br />

geliyordu. Ebu el-Munzir, onun babasının dedesiydi. Harun<br />

Reşid onunla evlenince, çeyizi onun yanına getirdiler. Anlatıldığına<br />

göre Kûfe ileri gelenlerinin çoğu, Mâride’ye saygılarından dolayı çeyizle<br />

birlikte yürüyordu. O daire ve kâğıtlardan ise haberleri yoktu.”<br />

Gazzali, sandıktaki kâğıtların birinde Harun Reşid’in şöyle anlat tığını<br />

söylemektedir:<br />

“Mâride ile nişanlandığım sırada ona baktığımda, başının üzerinde<br />

bu daire vardı. Onu gördüğümde, güzelliği karşısında hayrete düştüm.<br />

Ona karşı sabırsızlandım, hemen ailesine haber gönderip onunla<br />

nişanlandım ve evlendim. Evlendikten sonra ona nişan sırasında<br />

başına ne koyduğunu sordum. Dedesi Ebu el-Munzir’den babasına<br />

geçen daire ve kâğıtlardan bana söz etti.”<br />

Gazzali, şiirlerin ve diğer kâğıtların içeriğini halifeye anlatınca, halifenin<br />

çok sevindiğini ve Hz. Ali’nin daire ve şiirlerinden ona bir nüsha<br />

kopyalamasını istediğini belirtmektedir. Gazzali, halife ile birlik te kendisi<br />

için de bir kopya çıkarmak için izin istediğini, evraklar kop ya landıktan<br />

sonra tekrar sandığa konularak kilitlendiğini ve başka kimsenin açmaması<br />

için anahtar deliğinin kurşunla kapatıldığını söyle mektedir.<br />

Risalenin sonunda bulunan nottan anlaşıldığına göre bu nüsha, Gazzali’nin<br />

asıl nüshasından sekizinci silsile ile Taşköprüzade tarafından<br />

kopyalanmıştır.<br />

NOTLAR:<br />

1 Tarafımdan eleştirili yayım (edition critique) çalışması yapılan bu risâle,<br />

An Unknown Letter of Gazzali, Includes Two Original Poems from Ali ibn<br />

Abi Talib, adıyla 2004 yılında<br />

Suriye’de basılmıştır.<br />

Bir ayet, Tanrı’nın altı ismi,<br />

besmelenin on dokuz harfi<br />

ve on dokuz simgeli harften<br />

oluşan dairenin resmi<br />

26 Sayı 24

Anadolu insanının “yaşadıkları”, türkülere doğal ve duru bir biçimde<br />

yansır. Dürüst, içten bir dille öyküler anlatılır: Bu öyküler aracılığıyla<br />

Anadolu insanı acısını, sevincini, isyanını ve özlemini türkülere<br />

işler.<br />

“Türkü” denen seslerle gönüllere aktarılırken bu öyküler; söyleyenin<br />

bıraktığı “etki” oranında yaygınlaşmış, yeri gelmiş söyleyenin dilinde<br />

“değişikliklere” uğramış kimi kez de söyleyen kendinden “bir şeyler”<br />

katmıştır. Kuşaktan kuşağa söylenerek geçmişimizi bugüne taşıyan<br />

“türküler”, bizi anamıza-babamıza, sevgilimize, dağa-taşa bağlayan en<br />

sağlam araçlarımızdır.<br />

Türkülerin büyük bir bölümü “anonim”dir; yani kim tarafından söylendiği<br />

belli değildir. Artık o halkındır. Burada bu toprak insanının bütünleşmesini,<br />

beraberliğini görürüz; tam bir “kendini verişe” tanık oluruz.<br />

Anadolu insanı savaşın, yoksulluğun, doğal afetlerin, hastalıkların,<br />

isyanların, kıtlıkların acılarına, bir “derviş sabrıyla” katlanmasını bilmiş,<br />

bunu türkülerine “umutsuzluk” olarak yansıtmamış, yaşamın getirdiği<br />

sonuca “katlanma ve direnme” olarak algılamıştır. Acıları, bekleyişleri,<br />

serzenişleri, umutları, türkünün kendine “has” diliyle anlatmıştır.<br />

Denilebilir ki bunlar tüm bir halkın duygusudur, isteğidir, özlemidir.<br />

Ağıtlara bakıldığında, ölen kişinin ardından söylenen her sözde, ona<br />

duyulan bağlılık göze çarpar. Evlilik yolundaki Anadolu kızının, baba<br />

ocağından ayrılışında hissettikleri, bunu türkülere aktarışındaki duyguları,<br />

aileye bağlılığının açık bir göstergesidir.<br />

Çaresiz kalındığında kadere “isyan” eder; sanki “kader” hakkını arayan,<br />

onuruyla yaşayan herkese “aynı oyunu oynamaktadır”: Kader ortak,<br />

türküler ortak, isyan ortaktır.<br />

Türkülerin bu denli geniş kitlelere yayılmasındaki temel etken, içlerinde<br />

barındırdıkları “temizlik”tir. Temizlik türkülere masum, mağrur<br />

ve yalın bir “hava” verir.<br />

Türkülerde Anadolu insanının kendine has kimliği hemen kendini<br />

belli eder: Yaşam görüşlerini, ideallerini hiç çekinmeksizin, ama diğer<br />

taraftan ancak “halk katı”nda tanık olabileceğimiz bir “saflık ve doğallık”<br />

içinde dile getirirler. Yeri gelir bu dile getiriş “türkü” olur; yeri gelir<br />

“masal” olur, “efsane” olur ve böylece “kültürel mirasa” dönüşür.<br />

Dinlediğimiz türküde, bahsedilen yörelerin özelliklerini öğrendiğimiz<br />

gibi, o yörelerde gezinen kişilerle, konuşulan şiveyle de tanışmış<br />

oluruz; bu “bambaşka” bir tattır; yeni bir ses ve tınıyla önümüzde “yeni<br />

bir öykü” beliriverir. Örneğin Sivas Şarkışlalı Âşık Veysel toprağa büyük<br />

bir tutkuyla bağlıdır. Bu özelliğini şiirlerinde sık sık dile getirir.<br />

Sivrialan’da ilk meyve bahçesini o “kurmuş”tur. Hem öyle bir bahçe ki<br />

içinde elmadan kayısıya, kirazdan cevize kadar türlü türlü meyve ağacı<br />

vardır. Veysel, kardeşlerinin yardımıyla bu bahçeyi yapmaya başladığı<br />

zaman köylüler, “Atalarımız bunca yıl böyle bir iş yapmamışlar, şu kör<br />

adam onlardan iyi mi bilecek ki böyle ise kalkıştı?”, demişler. Birkaç yıl<br />

sonra ağaçlar yetişmiş, meyve vermiş. Köylüler önceki dediklerini hatırlayıp<br />

utanmışlar ve bu defa, “O kör değilmiş, meğer kör olan bizmişiz”,<br />

diyerek Âşık Veysel’i kutlamışlar… (1)<br />

Halk ozanlarımız, türkülerin oluşması ve bu geleneğin yaşatılmasında<br />

temel taşlar durumundadır. Halk onların sazına, sözüne “tutku” derecesinde<br />

bağlıdır. Bu bağlılık ozanın kişiliğine de yansır. Anadolu kültür<br />

mozaiğinde özgün bir yeri olan Pir Sultan’ın eserlerini İlhan Başgöz şu<br />

şekilde yorumlar:<br />

“Pir Sultan’ın eserini en güzel açıklayacak sözcük imece’dir. Onun<br />

şiiri, insanlarımızın el ele verip de çektiği halay gibi, bulgur gibi,<br />

ektiği ekin gibi, biçtiği ekin gibi imece ile dokunmuş bir halk kumaşıdır.<br />

İncelikleri, yoğunlukları ile bu şiirin tümünü, Pir Sultan Abdal<br />

düzüp koşmuş, dokuyup yaratmış olamaz. Pir Sultan’ın bize kadar<br />

gelmiş şiirlerinden hiçbiri, eksiksiz artıksız onun dilinden çıkmış değildir.<br />

Günümüze bunlar, halkımızın dilinde ve telinde evrile çevrile,<br />

eksile arta, bozula düzele ulaşmışlardır…”<br />

Pir Sultan Abdal, köylüleri ile el ele, omuz omuza bir kavgaya katılınca,<br />

onun şiiri “tekke edebiyatı”nın dar kalıplarının “dışına” çıkar,<br />

bütün insanlığa seslenen bir çizgiye ulaşır. Gelenek, güçlü bir şiir akımına<br />

dönüşür. Burada, bir ölüm kalım savaşına giren insanının ülkücülüğü,<br />

umudu, kararsızlıkları, yiğitliği, korkaklığı, yıkılmışlığı, edebiyat<br />

oyunlarından kurtulmuş, yalın bir insan sesi olarak duyulur. Bu ses, aynı<br />

kavga imecesinde el ve gönül birliği eden öteki insanların davranışı ile<br />

birleşir, böylece ortaya güçlü bir koronun sesi çıkar. (2)<br />

Köroğlu ve Karacaoğlan’da da benzer durumlar görülür. Bu şekilde<br />

pek çok şairin adıyla “anonimleşmiş” türküler ortaya çıkmıştır.<br />

Karacaoğlan’a baktığımızda; göçebe yaşamının vazgeçilmez bir parçası<br />

SERÇESME<br />

SERÇEÞME<br />

Türkülerde Anadolu İnsanı<br />

Seda Coşkun<br />

olan doğa, onun şiirinin başlıca temalarından biridir. Şiirlerinde; yaşadığı,<br />

gezip gördüğü yörelerin doğasını görkemli bir biçimde dile getirir.<br />

Dost, kardeş bildiği, sevgilisiyle eş gördüğü, iç içe yaşadığı bu doğa,<br />

onun için sadece bir mekân olmaktan ötedir. Şiirinin başka önemli bir<br />

teması olan aşkın varoluşu, doğadaki benzetmelerle güzelleşir. Yaşanan<br />

sevinç, hayal kırıklığı, özlem, ayrılık, acı doğa ile paylaşılır. Sevgili, şiirinde<br />

doğanın ayrılmaz bir parçasıdır. Şiirlerinde yer yer sıla özlemi ve<br />

ölüm temasına da rastlanır. Sevdiğinden, ilinden, obasından ayrı düşüşünü<br />

özlemle dile getirir, yakınır. Ölüm de, ayrılık ve yoksullukla eş<br />

tuttuğu bir derttir. Doğa temasının yanı sıra şirinin asıl odak noktasını<br />

oluşturan aşk/sevgili kavramını, “âşık şiiri”nin geleneksel kalıpları<br />

dışında bir söyleyişle ele alır. Onun için sevgili, düşlenen, binbir hayal<br />

ile var edilen, ulaşılmazlığın umutsuzluğuyla adına türküler yakılan bir<br />

varlık değildir; doğa ve insan ilişkileri içindedir. Onu, yaşamdan ve bu<br />

ilişkilerden soyutlamadan verir. (3)<br />

Ruhi Su’nun diliyle Köroğlu şöyle anlatılır:<br />

“Halkımıza göre Köroğlu, zalime başkaldıran, yaşlılara zayıflara<br />

dokunmamayı, tamahkâr zenginlerle uğraşmayı, dertlilerin derdine<br />

bakmayı öğütleyen yiğit bir kişi. Bir destan kahramanı. Kavuşturan,<br />

kurtaran esirgeyen Kırat motifi ile kökleri çok daha gerilere giden<br />

bazı efsanelerle, ‘‘Celali Köroğlu Ruşen’’ ve ‘‘Celali Kiziroğlu Mustafa<br />

Bey’’ gibi bazı gerçeklerin, daha da Allah bilir nelerin, ne özlemlerin<br />

karışarak oluşturduğu bir destan. Bütün destanlarda olduğu<br />

gibi de, her şey olumlu ya da olumsuz yönde abartmalı. Halk bu Köroğlu<br />

türkülerini, Köroğlu hikâyelerini dinlerken yürekleniyor. Bir<br />

kurtarıcı bulmuşçasına rahatlıyor. Düğünlerde derneklerde Köroğlu<br />

havaları, marşların gördüğü işi görüyor. Köroğlu’nun kimliğinden<br />

de, kişiliğinden de ben bu toplum olayını anlıyorum. Asıl Köroğlu<br />

gerçeği bu bence. Yunus Beyin ya da Seyis Yusuf’un oğlu Ruşen<br />

Ali’nin bireysel kişiliği de, bireysel kimliği de beni ilgilendirmiyor.<br />

Halk gibi, hikayeci halk ozanları gibi, Köroğlu’na ben de kendimi,<br />

kendi özlemlerimi katarak söyledim. Yiğit, duyarlı insan bir Köroğlu<br />

düşündüm”. (4)<br />

Dadaloğlu, Erzurumlu Emrah, Âşık Daimi, Âşık Ali Özkan, Âşık<br />

Hüdai, Nesimi, Muhlis Akarsu, Mahzuni Şerif vb. değerlerimizle, halkın<br />

sesine her zaman “tercüman” olunacaktır.<br />

KAYNAKÇA:<br />

(1) Oğuzcan, Ümit Yaşar; Âşık Veysel’in Yaşam Öyküsü; http://www.sivrialan.<br />

com/asik_veysel_yasami.html<br />

(2) Başgöz, İlhan- Melikoff, Irene- Birdoğan, Nejat- Bozkurt, Fuat- Korkmaz,<br />

Esat- Yıldırım, Ali; Anadolu Aleviliği ve Pir Sultan Abdal/ Fransa Alevi<br />

Birilikleri Federasyonu Yayını/ Paris-1998/ Sayfa: 19-65<br />

(3) http://www.turkuler.com/ozan/karaca.asp<br />

(4) Su, Ruhi; Ezgili Yürek/ Şiirler-Yazılar-Konuşmalar/ Everest Yayınları/<br />

İstanbul-2006<br />

Aşık Veysel ve eşi<br />

Ekim-Kasım 2006 27

SERÇEÞME<br />

Bağcılar Hacı Bektaş Veli Derneği<br />

Başkanı ve Gençlik Komisyonu<br />

Başkanı ile Söyleştik<br />

Ahmet Koçak<br />

Sayın Başkan, önce sizi tanıyalım?<br />

• İsmim Kalender Karpuz. 1954 Elbistan, Kahramanmaraş, Beştepe<br />

köyü nüfusuna kayıtlıyım. Öğretmen okulu mezunuyum. Üç sene öğretmenlik<br />

yaptım. Sonra kendi isteğimle görevi bıraktım. Şu anda tekstil<br />

sektöründe ticaretle uğraşıyorum.<br />

Bu dernek kaç yılında kuruldu? Buraya bağlı kaç şube var?<br />

• 1989 yılında kuruldu. 1989 yılından bugüne kadar aktif olarak çalışmalarına<br />

devam ediyor. Dört tane şubesi var: Bahçelievler, Kağıthane, Beyoğlu<br />

ve Erzincan Çayırlı Şubesi.<br />

ABF ile bağlantınız var mı?<br />

• Hayır. Hiçbir federasyonla bağlantımız yok.<br />

Cem Vakfı ile geçmişte yakın ilişkileriniz vardı diye biliyorum.<br />

Bugün ilişkileriniz nasıl?<br />

• Cem Vakfı’yla, onların düşünceleriyle herhangi bir bağlantımız yok.<br />

Sadece onlar herhangi bir konuda bize ihtiyaç duyduklarında sadece fikir<br />

alışverişi yapıyoruz. Onun dışında herhangi bir ilişki yok. Ama biliyorsunuz,<br />

günümüzde çektiğimiz dede sıkıntısı nedeniyle biz oradan dede<br />

talebinde bulunmuşuz. Sadece oranın yönetiminde olan dedeler burada<br />

cem ayinlerini yürütüyorlar. Ama bu demek değildir ki Cem Vakfı’nın<br />

güdümü altındayız, onlarla organik bir bağımız yok<br />

Bağcılar Hacı Bektaş Veli Derneğinde ne zaman yönetime<br />

geldiniz?<br />

• Ben Bahçelievler şubesinde iki senedir başkan yardımcılığını yapıyordum.<br />

O süre içinde oradaki arkadaşlarda, Genel Merkezde, buradaki<br />

oluşumdan rahatsız olduğumuzu gördük. Bundan dolayı burada, bu toplumun<br />

içersinde, derneğin içerisinde olmamız gerektiğini düşündük. Ve<br />

bu yıl yapılan kongrede seçilen yönetimin içerisinde bulundum.<br />

Yönetime gelmeden önce burada ne gibi sorunlar tespit<br />

etmiştiniz? Burada çalışmayı engelleyen sorunlar nelerdi? O<br />

sorunları çözmek için siz hangi projelerle geldiniz?<br />

• Bir dernek birçok toplumdan insanı bünyesinde bulundurduğunda,<br />

kültürel bir zenginlik kazanır. Burada, Bağcılar’da birçok bölgenin insanları<br />

yaşamakta. Burada bu konuda bir eksiklik olduğunu gördüm.<br />

Ne var ki yönetime gelen kişiler, illa kendi bölgelerindeki arkadaşların<br />

üye olması veya yönetime gelmesinden yana. Bizce, Bağcılar’da yaşayan<br />

farklı bölgeden göçmüş insanlarının da buraya üye olması ve bu derneğin<br />

yönetiminde olması gerekmektedir. Yöneticiler bu bilinçte olmalı.<br />

Farklı bölgelerin insanlarının bir dernekte bulunmasının bir zenginlik<br />

olduğunu düşünmek en doğrusu.<br />

Elbistan, Maraş, Adıyaman, Malatya bölgesindeki insanların cemevlerine<br />

bakışları biraz daha farklıdır. İzzettin Doğan’a karşı tepkilerinden<br />

dolayı, İzzettin Doğan’ın Aleviliği yanlış yönlendirmesinden dolayı, bu<br />

kuruluşlara gelip gitmediklerini görüyorum. Bu ayrı bir konudur.<br />

Bağcılar bölgesi ve dernek hakikaten problemli. Dernek problemli ve<br />

bu güne kadar problemlerle gelmiş. Nedir bu problemler. Buraya emeği<br />

geçen tüm dostlara, tüm arkadaşlara, hepsine teşekkür ediyorum. Buraya<br />

eliyle, emeğiyle, beyniyle, gücüyle yardım etmişler, bir mekânı, çok güzel<br />

bir mekânı da bu güne kadar getirmişler. Ancak bugüne kadar dernek<br />

yöneticiliği yapan arkadaşlarımız, biraz da bilgi eksikliğiyle bir yanlış,<br />

daha doğrusu bir yöneticilik eksikliği yapmışlar. Burada ahbap-çavuş<br />

ilişkileri veya aşiretçilik temelinde derneği yönetmeye çalışmışlar.<br />

Biz gençlik faaliyetlerinin başlaması amacı ile yeni bir gençlik komisyonu<br />

oluşturduk. Gençlik tarafından bilgisayar kursları, ÖSS kursları,<br />

folklor ve semah kursları faaliyetleri yürütülmeye başladı. Bu bir düşüncenin<br />

gençliğidir. Nedir bu düşünce? Alevi toplumuna, Alevi felsefesine<br />

inanan gençler. Onları, Alevilerin içinde yaşadığımız toplumunda ileri<br />

gitmesi için uğraş veren bir gençlik haline getirdiğimize inanıyorum. Bu<br />

konuda gerçekten arkadaşlarıma ve gençlere müteşekkirim. Gençlerimiz<br />

özverili bir şekilde davranıyorlar.<br />

Süreç bize müsaade ederse, canla başla, fedakârlıkla, anlayışla, birbirimize<br />

kenetlenerek, burada sorunların üstesinden geleceğimize kesinlikle<br />

inanıyorum.<br />

Gördüğümüz önemli sorunlarda biri de koltukların altındaki Kuran<br />

kitaplarıyla elli altmış tane kadının burayı bir tarikat gibi kullanmasıdır.<br />

Aynen Sünni tarikatların yaptığı gibi. Bunu görünce hakikaten çok garibime<br />

gitti.<br />

Alevilerin, “Kuran’a başımız bağlıdır” söylemini biliyorum, ama<br />

Kuran’ı böyle öğretisel olarak gördüklerini ben görmedim. Kendi köyümüze<br />

bakarak bir değerlendirme yaparsam, köylere dedeler gelirdi, giderdi.<br />

Senenin bir gününde Aleviliğin ibadeti olan cemi yaparlardı. Ama<br />

hiçbir bölgede koltuklarının altına Kuran’ı alarak, bir nevi okul haline<br />

getirilmiş bir yerde bu medrese kültürünü almazlardı. Tabii bu benim<br />

çok garibime gitti.<br />

Bu konu üzerinde kafa yorduk. Yönetim içerisinde arkadaşlarla, “Bu<br />

konuda neler yapılabilir” diye konuştuk. Bunun hakikaten bizim kültürümüze,<br />

inançlarımıza ve felsefemize ters olduğunu; hele aydınlanma<br />

çağında, bilim çağında bu tür şeylerin yanlış olduğunu arkadaşlar da<br />

gördüler.<br />

Kuran’ın okutulmasını tekrar gündeme getirdik, ama Kuran’ın insanların<br />

anlayacağı dilde öğretilmesinde taraf olduk. Kuran’ın Türkçe öğretilmesi<br />

konusunda bir çalışma başlattık.<br />

Benim soracaklarım bunlar. Benim eksik bıraktığım, sizin<br />

anlatmak, eklemek istediğiniz başka şeyler var mı?<br />

• Cemevi, sadece ibadet yeri değildir. Bunu görmek lazım. Benim başkan<br />

olmamla birlikte bir ilkeyi uygulamaya koyduk. Nedir bu ilke? Bağcılar<br />

bölgesinde bize yakın olan her kişi ve kuruluşla işbirliğidir. Kim<br />

var, dedik, işte, SHP, CHP, Emek Partisi… Onları yerlerinde ziyaret ettik.<br />

Bu dernek ile o kuruluşlar Bağcılar için ne yapabilir, bunun arayışı<br />

içerisinde olduk. Arkasından, gençlerin içinde çalıştığı yöre dernekleriyle<br />

paneller yaptık. Bu belli başlı oluşumlarla Bağcılar halkına birlikte<br />

neler verebiliriz konusunu görüştük.<br />

Biz buranın sadece insanların cenaze kaldırdığı, yemek yediği bir<br />

mekân görüntüsünden çıkarılması gerektiği düşüncesindeyiz. ÖSS kurslarının<br />

açılması, öbür kursların açılmasıyla burası hakikaten bir kültür<br />

merkezi olabilmeli. Bugüne kadar yapılmayan eksik olarak gördüğümüz<br />

şeylerden biri de kütüphane. Kütüphane gerçekten çok önemlidir. İnsanlarımız<br />

Alevilik konusunda, kafasından geçen herhangi bir konuda aramak<br />

istediği, sormak istediği şeyleri burada bulabilmeli.<br />

Bu tür derneklerin ve kuruluşların bazı şeyleri yapabilmesi için maddi<br />

güçlerinin olması gerekiyor. Bu da bir bağış kutusuyla ya da bir arkadaşın,<br />

bir dostun yemek vermesiyle bugüne kadar gelmiş. Ama biz<br />

bunu da buradan çıkarmaya çalışıyoruz. Bu kuruluşun birtakım şeyler<br />

yaparak ayakta tutulması ve bunların gücüyle de insanlara bir şey vermesi<br />

lazım. Bunun için şimdi bir konferans salonu, bir tiyatro salonu<br />

düzenlemeye çalışıyoruz. Bunların adımlarını attık. Önümüzdeki bir ay<br />

veya iki ay içerisinde bunlarında burada gerçekleştiğini göreceksiniz.<br />

Bunlar da bir gelir getirecek. İnsanlar buranın tam bir kültür merkezi<br />

haline geldiğini görecekler.<br />

18 Kasım’da Bağcılar Olimpik<br />

Spor Salonu’nda yöre derneklerinin<br />

katılımıyla ortak bir<br />

şölen yapacağız. Bu etkinlikteki<br />

amaç; hem Alevi le rin Bağcılarda<br />

bir potansiyel olduğunu,<br />

hem dayanışmanın, hem de<br />

üyelerimiz arasında kaynaşmanın<br />

canlanmasını sağlamaktır.<br />

Bu konuda genç lerimiz bütün<br />

enerjilerini harcamaktadırlar.<br />

İnşallah başarılı çıkacağız.<br />

Başarılı çıkacağımıza ben<br />

inanıyorum.<br />

28 Sayı 24

SERÇESME<br />

Teşekkürler Sayın Başkan. Derneğiniz bünyesinde oluşan Gençlik Komisyonunun<br />

başlattığı çalışmaları da Gençlik Komisyonu Başkanı arkadaşa sormak istiyorum.<br />

Önce sizi tanıyalım?<br />

• İsmim Celal Şen. 1974 Sivas, İmranlı doğumluyum. İlk ve orta öğrenimimi Bağcılar’da tamamladım.<br />

Liseyi Kadırga Teknik Lisesi’nde, Üniversiteyi Boğaziçi Üniversitesi’nde okudum.<br />

Bilgisayar mühendisiyim. Şu anda bir bilgisayar şirketinde, yazılım müdürlüğü görevine devam<br />

ediyorum.<br />

Gençlik komisyonunun ‘Demokratik Toplumsal Güç Oluşumu’ adında bir çalışması var.<br />

Bu projeyi bize kısaca anlatır mısınız?<br />

• 1980’lerden sonra, özellikle Türkiye’de ve bütün dünyada küresel söylemler hız kazandı. Toplumun<br />

içerisinde varolan dinamikler her geçen gün azalıyor. Şu anda toplum her şeye duyarsız, sessiz<br />

bir şekilde hayatını sürdürmeye çalışıyor. Fakat bir gerçek var. Bu toplumun içersinden geldiğiniz<br />

zaman, bu toplumun içerisinde büyüdüğünüz zaman görüyorsunuz ki aslında toplum içindeki<br />

dinamikleri hayata geçiremiyor. Seçim dönemlerinde hep gördüğüm şey şuydu: Belli çalışmalarla<br />

oy avcılığı yapılmaya çalışılıyor. Bu oy avcılığına çıkan arkadaşların genelinin gerçek anlamda<br />

insanların sorunlarına çözüm bulmak amaçlı yola çıktığını düşünmüyoruz biz.<br />

Demokratik Toplumsal Güç Oluşumunun temel amacı şudur: Biz top lum da başlayan, toplumun<br />

gerçekten, kendi ihtiyaçlarını dile getirebileceği, mahalle komiteleriyle, yöre ve köy dernekleriyle,<br />

demokratik kitle örgütleriyle bütünleşip, insanların, toplumun birbirlerini iyi tanıması yo luyla<br />

birlikte hareket edebileceğini görmesini istiyoruz. Yani bu suskun luğun artık, yavaş yavaş bozulmasını<br />

ve toplumun içinde yaşattığı dinamiklerini ortaya çıkarmasını istiyoruz. Bunun insanlara<br />

daha iyi bir yaşam için gerekliliğine inanıyoruz. Tepeden inme kararların önüne geçerek, tabandan<br />

gelen sese kulak verilmesi gerektiğini düşünüyoruz.<br />

Bu proje siyasal güç oluşturma amaçlı mı?<br />

• Projenin temel aşamalarını şöyle sıralayabiliriz: Öncelikle bu dinamikleri bir araya getireceğiz.<br />

Bu derneklerin, kendi küçük birimlerine kadar ineceğiz ve onlara işlev kazandırmaya, kahve kültüründen<br />

kurtar maya çalışacağız. Bunları aktif hale getirdikten sonra, burada platformun kendi<br />

çalışmalarını yürütebilir hale geldikten sonra, platformun kendi hareketini kendisinin yönlendirmesine<br />

çalışacağız. Bu oluşum siyasi bir güç olur mu? İleride, seçimlerde kendi adaylarını kendileri<br />

çıkarırlar mı? Biz çıkarmaları ve tek vücut olarak hareket etmesini istiyoruz. Ama bu tamamen<br />

platformun alacağı kararlarla şekillenecek.<br />

Biz sadece toplumsal bir girişim istiyoruz. Alevisiyle, Sünnisiyle demokrat düşünen herkesi<br />

insanların gerçekten yerel, Bağcılar’da var olan sorunlarını çözebileceği bir toplumsal hareketin<br />

yaratılmasını istiyoruz. Bizim projemizin temel kaynağı bu.<br />

Bu hareket yaratılıp, platform oluştuktan sonra, platform kendi kendini yönetebilir duruma<br />

geldikten sonra, içerisinde oluşacak komitenin bağımsız şekilde çalışmasını sağlamaya çabalayacağız.<br />

Bu bir süre bizlerin katkıları ile şekillenen bir hareket olacak. Biz o platformu, her geçen<br />

gün biraz daha genişletmeye, biraz daha büyütmeye çalışacağız. 18 Kasım’da, platform üyelerinin<br />

hepsinin desteğini alarak büyük bir şölen düzenleyeceğiz Bağcılar Olimpik Kompleksi tesislerinde.<br />

Bu aslında Hacı Bektaş Veli Kültür ve Tanıtım Derneği Genel Merkezi olması aşamasında çok<br />

önemli. Bizim başkanlığımız da bu oluşumun bir şöleni olacak, bunu planlıyoruz. Tek isteğimiz<br />

bu günümüzde.<br />

Bu proje dışında gençlik komisyonu olarak sizin önünüzde ne gibi hedefl eriniz var?<br />

• Biz platformdan bağımsız olarak şu anda gençlik komisyonu olarak başkanlarımızın da büyük<br />

yardımları vasıtasıyla burada eğitim çalışmaları başlattık. Kültürel yozlaşma her geçen gün<br />

gençlerimizi Amerikanlaşmaya doğru götürüyor. Bunu hepimiz görüyoruz. Burada insanları hem<br />

kültürel, hem de eğitsel yönlerde hazırlamak için kurslar başlattık. Kahve köşelerinden kurtarıp,<br />

insanları bilgisayar öğrenmeye, semah dönmeye, folklor öğrenmeye, bunun yanı sıra ihtiyacı<br />

olanlara üniversiteye hazırlık kursları vermeye kadar kurslar açıldı. Bunlar, çok cüzi bedellerle,<br />

tamamen gönüllü hocaların katılımıyla yapılan kurslar. O cüzi bedelin alınmasının tek sebebi de<br />

belgelerin gerektiği şekilde profesyonelce hazırlanabilmesi.<br />

Yapılacak etkinliklerin takvimini hazırlayarak, platformun içerisindeki diğer kuruluşlara yayma<br />

düşüncesindeyiz. Bu nasıl olabilir? Mesela biz 1 Eylül Dünya Barış Günü’nü Hacı Bektaş Veli<br />

genel merkezi olarak, burada kendi bünyemizde kutladık. Birçok oluşumdan arkadaşlar katıldılar.<br />

Ama bundan sonra bu tür etkinlikleri yaparken, o kültürel faaliyet için bir derneği görevlendirmek<br />

istiyoruz. Yer, mekân önemli değil. Yer, Hacı Bektaş Veli Genel Merkezi olabilir veya yöre derneğinin<br />

kendi yeri de olabilir. Görevli dernek tüm hazırlıkları yaparken diğerleri onu desteklemeli,<br />

Platformdaki diğer kuruluşlar ve üyeler o faaliyet günü, belirlenen saatte, belirlenen mekânda<br />

etkinliğe katılması ve gerekli desteği vermesini amaçlıyoruz.<br />

Başka söylemek istediğiniz bir şey var mı?<br />

• Bugüne kadar toplumun isteklerine ve sorunlarına ideolojik düşüncelerden yola çıkıp çözüm<br />

bulmaya çalıştık. Fakat vardığımız nokta düşündürücü. Her ne kadar da demokratik bir ortamda<br />

yaşıyorsak da, şu anda meclise bakarsanız; toplumun yarısının hiçbir fikri orada savunulmuyor.<br />

Bu durumda da yaşadığımız süreçte insanlar birçok sorun ve sıkıntı ile başbaşa kalıyor. Toplumun<br />

artık önüne konan engelleri aşması gerektiğine ve bunun ideolojik düşüncelerin üstünde toplumsal<br />

dayanışmayla sağlanabileceğine inanıyoruz. Bu hareketimizin temel amacı da bu zaten. Bu noktada<br />

bu hareketle yola çıktık.<br />

Bunun yanı sıra, Hacı Bektaş Veli Kültür ve Tanıtma Derneği Genel Merkezi’nin gerçek bir<br />

kültür merkezi haline gelmesi gerektiğini düşünüyoruz. Bir takım faaliyetler başlattık. Bize yardımcı<br />

olacak bütün arkadaşları da aramıza bekliyoruz.<br />

Teşekkür ediyorum.<br />

BİLİMLE GİDİLMEYEN YOLUN SONU KARANLIKTIR<br />

SERÇEŞME<br />

OKUYUCULARININ KATKISIYLA<br />

ÇIKIYOR VE DAĞITILIYOR<br />

Serçeşme’nin gerçek sahibi Serçeşme’den<br />

niyaz alan okuyucularıdır.<br />

Serçeşme’yi çıkaranlar ve dağıtanlar yurt<br />

içinde ve dışında çalışan, emeğiyle<br />

geçinen insanlardır.<br />

Serçeşme canların özverisine,<br />

paylaşımcılığına, çalışkanlığına güvenir<br />

ve zorlukları birlikte aşma gücüne<br />

dayanır.<br />

Serçeşme eli kalem tutan tüm canlardan<br />

yazı, haber, fotoğraf, yorum, nefes, deyiş<br />

bekliyor.<br />

Serçeşme tüm canları temsilci olmaya,<br />

canları abone yapmaya, yörelerine<br />

derginin toplu getirtilmesine ve elden<br />

dağıtılmasına katılmaya çağırıyor.<br />

TEMSİLCİ CANLAR<br />

YURTDIŞI<br />

Almanya: Berlin Zeki Konuk ...............+49.172.305 92 29<br />

Darmstad Hüseyin Akın .................+49.179.107 88 56<br />

Frankfurt Sedat Bican ...................+49.170.751 25 35<br />

Gladbach Behçet Soğuksu ...........+49.173.510 03 54<br />

Hamburg A. Varol ..........................+49.172.453 14 62<br />

Hanau Kemal Nayman ...................+49.173.667 72 91<br />

Kassel Hüseyin Öztürk ..................+49.162.153 33 20<br />

Kiel Erdoğan Aslan ........................+49 174.484 18 34<br />

Oberhausen Mehmet Kaz .............+49.173.612 01 95<br />

Stuttgart Kılavuz Bakır ..................+49.162.909 70 70<br />

Avusturya: Tirol Hüseyin Polat ..........+43.650 841 55 99<br />

Belçika: Brüksel Kazım Bakırdan ........+32.473 49 37 12<br />

Fransa: Paris Ahmet Kesik ..................+33.6.82 07 67 16<br />

Hollanda: Schieadam Halil Cimtay ......+31.619 92 22 84<br />

Gelderland Ali Rıza Ağören .............+31.651 25 63 19<br />

İngiltere: Londra İsmail Büyükakan ....+44.77.9643 5276<br />

İsviçre: Basel İbrahim Bakır ................+41.78. 808 40 07<br />

Kanada: Toronto Ahmet Akkuş .............+1.416.652 98 54<br />

YURTİÇİ<br />

Adıyaman: Merkez Serdar Bektaş .........0538.457 34 14<br />

Gölbaşı Kenan Tezerdi .......................0535.949 43 13<br />

Amasya: Merzifon Ali Kiziroğlu ...............0535.644 27 25<br />

Ankara: Merkez İsmail Metin ..................0532.644 95 37<br />

Sıhhiye Av. Timurtaş Özmen ..............0532.313 87 78<br />

Antalya: Merkez Gülçin Akça ..................0532.283 72 80<br />

Burdur: Merkez Mehmet Turan ..............0248.234 37 17<br />

Denizli: Merkez Eyüp Ceylan ..................0536.739 28 42<br />

Diyarbakır: Merkez Mehtap Ürer ............0535.872 63 03<br />

Eskişehir: Merkez Bekir Güven ..............0222.233 06 90<br />

Gaziantep: Merkez Haydar Dede ...........0342.250 64 77<br />

Hatay: İskenderun Haydar Kalkan ..........0326.614 26 50<br />

İstanbul: Alibeyköy Veysel Köse .............0544.305 39 23<br />

4. Levent Hüseyin Düzenli .................0555.204 73 79<br />

Avcılar Mustafa Kılçık ........................0536.552 68 75<br />

Beyazıt Rukiye Güven .......................0212.516 23 14<br />

Çağlayan Ali Ulvi Öztürk ....................0212.224 22 42<br />

İçerenköy Yılmaz Gürbüz ...................0535.524 49 12<br />

Kadıköy Kazım Erol ...........................0533.553 33 86<br />

Kayışdağ Veli Göynüsü ......................0532.687 31 09<br />

Sarıgazi-Taşdelen Ergül Şanlı ...........0532.410 51 79<br />

Soğanlık Hasan Harabati ...................0532.787 70 98<br />

Sultanbeyli Sadegül Çavuş ................0535.491 07 58<br />

Yenidoğan Salih Arslan ......................0535.941 15 09<br />

İzmir: Merkez Hüseyin İlbey ....................0536.203 64 82<br />

Bornova Hüsniye Çınar .......................0532.512 59 62<br />

Kocaeli: İzmit Ali Buğdacı .......................0532.252 12 06<br />

Konya: Beyşehir Selman Zebil ................0542.431 56 91<br />

Manisa: Salihli Muhammet Petekkaya .....0538.218 90 52<br />

Maraş: Elbistan Derviş Şahin ..................0544.217 98 05<br />

Nurhak Hasan Çadır .......................... 0535.511 12 99<br />

Samsun: Terme Emrah Çolak .................0542.341 33 03<br />

Tekirdağ: Merkez Hasan Arslan ..............0282.263 05 79<br />

Tokat: Merkez Ali Rıza Yıldız ...................0536.212 49 54<br />

Zile Aslı Çıkrıkçıoğlu............................0543.682 38 99<br />

Urfa: Merkez Hakan Güleç ....................... 0542.569 11 26<br />

Akpınar Cafer Özel .............................0543.949 84 07<br />

Kısas Ahmet Aykut .............................0536.777 63 47<br />

Sırrın Sadık Besuf ..............................0537.392 63 75<br />

Zonguldak: Merkez Bahattin Arı ..............0544.246 09 17<br />

Karadeniz-Ereğli Cemal Kenanoğlu ..0532.740 42 50<br />

Ekim-Kasım 2006 29

SERÇEÞME<br />

Yaygın medya, Ramazan’da hemen başka<br />

bir kisveye bürünerek, diğer maskesini<br />

takıp dini yayınlar yapmaya başlar.<br />

Biz tabii ki böyle bir şey yapmayacağız<br />

elbette. Ama, Ramazanı fırsat bilerek,<br />

vesile ederek ‘dindar’ şairlerden birisini<br />

Kaygusuz Abdal’ı anacağız. Okuyacağınız<br />

dizeler bir tasavvuf ozanının gerçekte<br />

bütün bildik dindarlardan daha dindar<br />

bir dervişin, dinsel tutuculuğa, biçimsel<br />

dindarlığa seslenişidir. O çağların bilim<br />

ve bilgi yoksunluğu içinde bile bilgelerin<br />

hoş görmediği bağnazlığın, yüzyıllarca<br />

sonra hâlâ pek çoklarınca benimsenmesi,<br />

teşvik edilmesi ne kadar üzüntü verici<br />

geliyor değil mi?!.<br />

KAYGUSUZ ABDAL halk edebiyatımızın<br />

önde gelen isimlerinden biri.<br />

“Tasavvuf edebiyatı” veya “tekke edebiyatı”<br />

şairlerinden. Alevi-Bektaşi edebiyatının<br />

kurucusu sayılır. Tekkeye intisab etmesi<br />

bir efsaneye dayanmaktadır. Asıl adı Alâeddin<br />

Gaybi’dir. Alâiye (Alanya) beyinin oğludur.<br />

1341- 1444 arasında yaşadığı rivayet edilir.<br />

Alageyiğe Saplanan Ok<br />

Bütün bey oğulları gibi, çok iyi eğitim görmüştür,<br />

zamanın gereği olan ata binmek, yay kullan<br />

mak, avlanmak gibi hüner veya zevkleri<br />

vardır.<br />

Ben de gittim alageyik avına,<br />

Çekti geyik beni kendi dağına,<br />

Tövbeler tövbesi geyik avına,<br />

Siz gidin kardaşlar kaldım kayada.<br />

Bir gün Toros’larda avlanırken bir geyiği<br />

böğründen vurur, yaralı geyik kaçar, bey<br />

oğlu kovalar,.. en sonunda geyik, dağlarda bir<br />

eve girer. Gaybi kapıyı çalar, dervişler açarlar.<br />

Ev meğerse Abdal Musa adlı bir Bektaşi<br />

pîrinin dergâhıymış. Genç adam “geyiğimi<br />

is te rim” diye tutturur, içeriden gelen yaşlıca<br />

bir adam, koltuğunun altına saplanmış oku<br />

çıkarır, “Oğul, aradığın ok bu mudur?” diye<br />

sorar. Bu şahıs Abdal Musa’dır. Bey oğlu Gaybi,<br />

ermiş kişinin ayağına kapanır ve tekkesine<br />

derviş girmek istediğini söyler. (Abdal Musa<br />

Velayetnâmesi’nde Bey oğlu Gaybi’nin bu dergâha<br />

kapılanmasına ait kayıtlar vardır.)<br />

Gaybi, serveti ve iktidarı bırakıp, (Âşık<br />

Yunus’un Tabtuk Emre dergâhına 40 yıl odun<br />

taşıması gibi) o da Abdal Musa’nın tekkesine<br />

hizmet eder. Zamanla abdallık payesine erişir<br />

ve Kaygusuz adını alır. Yaşı ve ilmi kemale<br />

erince, Şeyhi ona Mısır’a gidip, ocak açmasını<br />

söyler. Nil kıyılarına varır, dergâh kurar,<br />

derviş yetiştirir. Hicaz’a gider, hacı olur, dinsel<br />

törelerde kutsal yerler olan Necef’i, Kûfe’yi ziyaret<br />

eder. Sonra tekrar Pîr’inin yanına döner.<br />

Oradan, Ege’ye, Trakya’ya geçer, Edirne, Yanbolu,<br />

Manastır, Filibe’de kalır. Nerelere gittiği<br />

şiir ve yazılarında geçen şehir adlarından anlaşılmaktadır.<br />

Mısır’a geri gelir, öldüğünde bir<br />

mağaraya gömülür. Mezarının yeri nedeniyle<br />

orada Abdüllah-ül Magarevi (Allah’ın Mağaralı<br />

Kulu) diye de bilinir. Mısır’daki dergâhı<br />

halife makamı olarak sayılan en kutsal dört<br />

yerden birisidir.<br />

Kaygusuz Abdal; Bektaşi’ler için en önemli<br />

ermişlerdendir, ona Kaygusuz Sultan da derler,<br />

Bektaşi meydanına serilen 12 posttan birisi<br />

Abdal Musa, diğeri ise onun talebesi Kaygusuz<br />

‘Kaygusuz Abdal’ ya da<br />

Ramazan’da Dindar Bir Bilgeyi Anımsamak...<br />

Yalçın Yusufoğlu<br />

Sultan adınadır. Hayatının büyük bir bölümünü<br />

gurbette geçiren Kaygusuz, eskiden içinde<br />

yaşadığı ve Urum (Anadolu)’dan, Hindistan’a<br />

kadar yakın-ırak yerlerden dertlilerin, dertsizlerin,<br />

beylerin, yoksulların, tüccarların, erlerin,<br />

hastaların, sağlamların, Gayrı Müslimlerin,<br />

Müslimlerin geldiği, konuk olduğu, barındığı,<br />

karnını doyurduğu Abdal Musa dergâhını özlemle<br />

anıyordu:<br />

Beylerimiz elvan gülün üstüne,<br />

Ağlar gelir, şâhım Abdal Musa’ya.<br />

Urum abdalları postun eğnine<br />

Bağlar gelir şâhım Abdal Musa’ya.<br />

Urum abdalları gelir dost deyi,<br />

Eğnimizde aba hırka post deyi,<br />

Hasteleri gelir derman isteyi,<br />

Sağlar gelir şâhım Abdal Musa’ya.<br />

Hintten bezirgânlar gelir yayınır,<br />

Pişer lokmaları açlar doyunur,<br />

Bunda gelir âşıkları soyunur,<br />

Erler gelir şâhım Abdal Musa’ya.<br />

Her mâtem ayında kanlar saçarlar,<br />

Uyandırıp Hak çerağın yakarlar,<br />

Demine “hu!” deyip gülbeng çekerler,<br />

Nûrlar gelir şâhım Abdal Musa’ya.<br />

Benim bir isteğim vardır Kerîm’den,<br />

Münkir bilmez evliyânın hâlinden,<br />

Kaygusuz’am ayrı düştüm pîrimden,<br />

Ağlar gelir şâhım Abdal Musa’ya.<br />

(Soyunmak: Dervişliğe karar verip, o esvapları<br />

giy mek, Gülbang: bülbül sesi, Bektaşi dervişleri<br />

nin sesli duası, Uyandırmak: matem ayında<br />

(Hic ri yılın ilk ayı olan Muharrem’de) çırağı<br />

yak mak, Demine hu: her anın Tanrıyla olsun,<br />

Kerîm: İslamiyette “Esma-yı Hüsnâ” (Güzel<br />

İsimler) denilen Allah’ın 99 adından birisi.)<br />

Bilge Kişinin Dünyaya Bakışı<br />

Yukarıda andığımız tekke şairleri gibi Kaygusuz<br />

Sultan’ın da şiirlerinin temeli tasavvuftur.<br />

Ve tüm tasavvufçular gibi, o da hurafelerin,<br />

din adına tehdit ve korkutmaların, biçimsel<br />

dindarlığın, yavan ibadetçiliğin sadece dışında<br />

değil, karşısındadır. Dinin özünü o şekiller ve<br />

kurallar olarak değil, insana değer vermek diye<br />

algılar, din söylemindeki şeytan kavramını ve<br />

kullanılmasını istemez, onun bunun şeytanla<br />

korkutulmasını ya da şeytanlıkla itham edilmesini<br />

yadsır, yeryüzündeki hilekârdan daha<br />

şeytan kimsenin olamayacağını söyler, kendisini<br />

ise “ben özümü Güzel Şah’ın aşkına adamışım,<br />

makam, mevkide (ekâbir arasına katılıp<br />

cübbe ve kaftan giymekte) gözüm yoktur” diye<br />

tanımlar” (onun giysisi aba-hırkadır, cübbe ve<br />

kaftan giymesi ise sınıf atlamaktır):<br />

Dost senin yüzünden özge, ben Kıble’yi<br />

can bilmezem,<br />

Pîrin hüsnünü severim, ben gayri imân<br />

bilmezem,<br />

Bana derler ki, şeytan senin yolun azdırır,<br />

Ben şu hileci kişiden gayri bir şeytan<br />

bilmezem.<br />

Ol Şâh-ı hüsnün aşkına özümü viran<br />

kılmışım,<br />

Kaygusuz Abdal’dır adım, cübbe ü kaftan<br />

bilmezem.<br />

Bu yazı Sesonline sitesinden alınmıştır: www.sesonline.net<br />

Bu sözleri söyleyen kişi bey oğlu olmayı,<br />

babasının yerini alıp insanlara hükmetmeyi<br />

reddetmiş, sarayı, serveti, refahı terketmiş, Şeyhin<br />

Dergâhında bir lokma-bir hırka yaşamaya<br />

ve hizmet etmeye girmiş bir insandır. Halkın<br />

içinden yetişmiş birisi olarak da bunları söyleseydi,<br />

sözleri değerinden bir şey kaybetmezdi,<br />

ama sınıfını terketmiş birisi böyle konuşunca o<br />

sözlerin değeri artmaz fakat o kişinin erdemliliğini<br />

bir emsal olarak göstermek gerekir. Bey<br />

oğlu genç Gaybi sınıfını bırakıp Hak yoluna<br />

girmişti, günümüzde ise sınıfını bırakıp Halk<br />

yoluna giren gençler var, her zaman da oldu.<br />

Bektaşi ozan insana tepeden bakmaz, kendinden<br />

yola çıkarak sevginin içselleştirilmesini<br />

ister, yüzeysel bir inançlılığı aldırmaz, insana<br />

ve onun iç güzelliklerine, ruhsal zenginliklerine<br />

vurgu yapar.<br />

“Karıncayı fille karıştırma, lâl taşının değerinin<br />

hâreli renginden ileri geldiğini sanma,<br />

Hacca gittim diye kendine pay çıkarma,<br />

Hacca giden kişinin gönülleri kazanması<br />

gerekir, gerçek gönül Tanrı’yı içinde<br />

bulunduran yerdir, bu nedenle benliğini iyi<br />

tanı, Tanrı senin içinde, sen Tanrının içindesin,<br />

üstünlük taslama, insanlara söyleyeceklerini<br />

sevimlice söyle, onları kırma,<br />

benim aklım herkesten üstündür, sözüm<br />

herkese yol gösterir, deme, öyle yapmaya<br />

başlarsan sonra kibirden, böbürlenmekten<br />

kurtulamazsın, diyeceğin bir lafı çocuk<br />

gibi dambur dumbur söyleme, usül, erkân<br />

bilmezsen kaba saba birisi olursun”<br />

gibi öğütler verdikten ve bu şiirlerden ders<br />

çıkar dedikten sonra, “sözlerime bakıp böbürlendiğimi<br />

zannetme, ben de senin gibi birisiyim,<br />

helvayla püryan kebabı yemekten başka<br />

bir hünerim yoktur” diyerek, o sözleri dinleyenin<br />

gönlünü alır.<br />

Fil yükün karıncaya yükletme,<br />

çekebilmez,<br />

Lâl ü gevher kıymetin umma reng-i<br />

hâreden,<br />

Hacca vardım der isen, kanda vardın<br />

hacca sen,<br />

Kılavuzsuz kuş uçmaz bunca<br />

dağ ü dereden.<br />

Hacca varan kişinin gönül yapmak işidir,<br />

Gönül Hak’kın beytidir key sakın<br />

emmâreden.<br />

Sen özünü bil, nesin, Hak sende, sen<br />

kandasın,<br />

Eğer aklın varısa, anla bu eş’âreden.<br />

Aklına akıl deme, sözüne delil deme,<br />

Çünkü kurtaramazsın, nefsini emmâreden.<br />

Tıfıllayın dem be dem dambur dumbur<br />

söyleme,<br />

Mansurlayın olursun, bilmezsen<br />

müdâreden.<br />

Kaygusuz’un hüneri helva ü biryan yemek,<br />

Bundan özge hüneri, umma bu bîçâreden.<br />

Kim Demiş ‘Gerçeküstücülük’<br />

Batı’da Doğdu Diye?<br />

Halk edebiyatında, darbımesellerde, dilden di le<br />

geçen, zaman içinde çeşitlenen tekerlemelerde,<br />

meddahların hitaplarındaki uzayıp giden sözlerde<br />

gerçeküstücü öğeler vardır. Eskiden an-<br />

30 Sayı 24

SERÇESME<br />

SERÇEÞME<br />

nelerin-büyükannelerin diline yerleşmiş olan,<br />

masal girişindeki, “Evvel zaman içinde, kalbur<br />

zaman içinde, deve tellâk iken, pire berber<br />

iken, ben dedemin beşiğini tıngır mıngır sallar<br />

iken” gibi sözler, veya bağlamayla söylenen<br />

türkülerde, hatta bazan âşıkların atışmalarında<br />

ozanın yaratıcılığında çoğalan deyişler,..<br />

doğaya, topluma şakayla veya ironiyle bakışı<br />

sergiler. Bunlar günümüzde genellikle halk<br />

ozanlarında görülmektedir, radyo televizyon<br />

türkü programlarında daha seyrektir. Benim<br />

çocukluğumda Kırşehirli halk türküleri sanatçısı<br />

Şemsi Yastıman’ın ünlü ettiği öyle bir<br />

türkü bu tür yapıtların en çok popüler olanıydı:<br />

“Manda yuva yapmış söğüt dalına / Yavrusunu<br />

sinek kapmış gördün mü?” diye başlayan ve o<br />

minval üzerine giden Tosya türküsü ve bugün<br />

ancak yöresel olarak bilinen benzerleri, ya da<br />

âşık atışmalarında ozanın ağzından doğaçlama<br />

olarak çıkan benzerleri folklorumuzun önemli<br />

öğeleri arasındadır.<br />

Kaplu kaplu bağalar kanatlanmış uçmaya,<br />

Kertenkele derilmiş kırım suyun içmeye,<br />

Kelebek ok yay almış, ava şikâra çıkmış,<br />

Domuzları korkutur ayuları kaçmaya.<br />

Ergene’nin köprüsü susuzluktan bunalmış,<br />

Edirne minaresi eğilmiş su içmeye.<br />

Bir sinek bir devenin, tepmiş oyluğun<br />

ezmiş,<br />

Bir budunu götürmüş, dönüp ister<br />

kaçmaya.<br />

Leylek koduk doğurmuş, ovada zurna<br />

çalar,<br />

Balık kavağa çıkmış, söğüt dalın biçmeye.<br />

Bir pire bir mut tuzu yüklemiş gider yola<br />

Geh at olup yolgalar, geh kuş olur<br />

uçmağa.[*]<br />

Domuz düğün eğlemiş ayıya kızın vermiş,<br />

Maymun sındı getirmiş, kaftan gömlek<br />

biçmeye.<br />

Deve hamama girmiş, dana tellâklık eder,<br />

Su sığırı natır olmuş, nöbet ister çıkmaya.<br />

Kelebek buğday ekmiş Manisa ovasına,<br />

Sivrisinek derilmiş, ırgat olup biçmeye.<br />

Kaygusuz’un sözleri, Hindistan’ın kozları<br />

Bunca yalan söyledin, girer misin uçmaya?<br />

[*] Günümüze ulaşmış bir başka versiyona göre:<br />

Bir aksacık karınca kırk batman tuz<br />

yüklemiş,<br />

Gâh yolgalar gâh çeker, şehre gider<br />

satmaya...<br />

Okuduğunuz bu kısa değinme, medyanın<br />

monokültür bombardımanı altında yaşadığımız<br />

bir devirde, 600 yıl öncesinden kalmış bilgeliği,<br />

insan sevgisini, geniş görüşlülüğü, aynı<br />

zamanda, Bektaşi kültüründeki o özü süsleyen<br />

yergi, taşlama ve mizah öğelerini anımsatmak<br />

ve burada da gördüğümüz gibi, merkezinde insan<br />

olan kültürel zenginliklerimize sahip çıkmanın<br />

değerini vurgulamak için yazıldı.<br />

Dinde Tehdit ve Tecziyeye Red<br />

Tasavvuf insanı sevmek demektir, onun din<br />

an layışında korkutmak, cezalandırmak, “yoksa<br />

fena yaparım” demek yoktur, tehdidin aracı<br />

olan cehennem de yoktur, ateşi de. (Ve Yunus’ta<br />

gördüğümüz gibi, cennete varmak için üzerinden<br />

geçilmesi zorunlu olan sırat köprüsünden<br />

geçemeyip kızgın alevlere düşme tehlikesine<br />

de aldırmaz: varıp onun üstünde evler yapası<br />

gelir.)<br />

Bugün karşı karşıya bulunduğumuz İslami<br />

yobazlığa, örümcek kafalılığa bir din adamından,<br />

bir dervişten, bir ermişten gelen bir reddiye<br />

olarak Kaygusuz’un şu sözlerine kulak<br />

verelim:<br />

Âdemi balçıktan yuğurdun yaptın,<br />

Yapıp da neylersin, bundan sana ne?<br />

Halkettin insanı cihana saldın,<br />

Salıp da neylersin, bundan sana ne?<br />

Bakkal mısın, teraziyi neylersin,<br />

İşin gücün yoktur, gönül eylersin,<br />

Kulun günahını tartıp neylersin,<br />

Geçiver suçundan bundan sana ne?<br />

Katran kazanını döküver gitsin,<br />

Mümin olan kullar dîdâra yetsin,<br />

Emreyle yılana Tamuyu yutsun,<br />

Söndürsun Tamuyu bundan sana ne?<br />

Kaygusuz Abdal’ım sözümüz budur,<br />

Her nerde çağırsan Hak onda hazır,<br />

Hep düzâha bastırırsın, kim ne der,<br />

Yakma kullarını bundan sana ne?<br />

[Tamu: cehennem ateşi ]<br />

Bu mübarek Ramazan gününde, tövbe tövbe,..<br />

insanı günaha sokacak şu şuera bozuntusu,<br />

değil mi? Ne de olsa alt tarafı bir Batıni.<br />

Siz ise sünnisiniz, bilmem nesiniz. Peki ama<br />

sorarım size, mürşidinizden parti başkanınıza,<br />

milyarder müminizden tarikat müridine kadar<br />

hanginiz Kaygusuz’dan daha dindarsınız?<br />

Dinin Ciddiyeti Asık Surat,<br />

Çatık Kaş Değil; Neşe ve Nükte<br />

Bazı şiirlerinde “Sarayî” mahlasını da kullanmış<br />

olan Kaygusuz Abdal, hem aruz, hem<br />

hece vezniyle yazmıştır, nazım yazdığı gibi,<br />

düz yazı eserleri de vardır. Manzum yapıtları<br />

Divan’ında ve Gülistan, Gevhernâme, Yasnâme,<br />

Minbernâme’de topladığı mesnevilerindedir.<br />

Nesir yazıları ise Budalanâme, Kitab-ı<br />

Mugalâta, Vücudnâme, Dilgüşa, Saraynâme<br />

gibi kitaplarında yer alır.<br />

Kısa tanıtma yazısını, gerçeküstücü üslubun<br />

yerini nükte ve hicve bırakırtığı ve halk<br />

diline tekerleme olmuş ünlü dizeleriyle bağlayalım:<br />

Bir kaz aldım ben karıdan<br />

Boynu da uzun borudan<br />

Kırk abdal kanın kurudan<br />

Kırk gün oldu, kaynatırım kaynamaz.<br />

Sekizimiz odun çeker<br />

Dokuzumuz ateş yakar,<br />

Kaz kaldırmış başın bakar<br />

Kırk gün oldu kaynatırım kaynamaz.<br />

Kaza verdik bir çok akçe<br />

Eti kemiğinden pekçe<br />

Ne kazan kaldı ne kepçe<br />

Kırk gün oldu kaynatırım kaynamaz.<br />

Kaz değilmiş be bu, azmış!<br />

Kırk yıl Kaf Dağını gezmiş<br />

Kanadın kuyruğun düzmüş<br />

Kırk gün oldu kaynatırım, kaynamaz.<br />

Kazımın kanadı selki<br />

Dişi koyun emmiş tilki<br />

Nuh Nebi’den kalmış belki<br />

Kırk gün oldu kaynatırım kaynamaz.<br />

Suyuna biz saldık bulgur<br />

Bulgur “Allah” deyû kalkur.<br />

Be yârenler bu ne haldir!<br />

Kırk gün oldu kaynatırım kaynamaz.<br />

[Selki: Hafif]<br />

BİLİMLE GİDİLMEYEN YOLUN SONU KARANLIKTIR<br />

SERÇEŞME<br />

Açıklık, Kendi Açtığı Yarayı<br />

İyileştiren Kılıçtır<br />

Serçeşme, Alevi-Bektaşi toplumunu<br />

ilgilendiren tüm fikirlere açıktır.<br />

Serçeşme, Alevi-Bektaşi hareketinin farklı<br />

kesimlerini, görüşlerini, örgütlerini<br />

temsil eden yazarlara açıktır.<br />

Serçeşme, farklı görüşlerin yan yana yer<br />

aldığı, hoşgörü, tartışma ve eleştiri<br />

platformu olacaktır.<br />

Serçeşme, imzasız yazılara, kişisel ve<br />

örgütsel çekişmelere yer vermez.<br />

Serçeşme’de yayımlanan yazıların içerdiği<br />

fikirler yalnız yazarlarını bağlar.<br />

Serçeşme, yollanan yazıları içerdiği fikirler<br />

nedeniyle sansür etmez.<br />

Serçeşme, bilimsel çalışmaya, araştırmaya<br />

dayalı nitelikli yazılara ağırlık verir.<br />

Serçeşme, tartışmalı konuları gündeme<br />

getirmekten kaçınmaz.<br />

Serçeşme, kısa ve özlü söze öncelik<br />

verir, boş sözlerden ve bilinenlerin<br />

tekrarından kaçınır.<br />

Serçeşme, olanakları sınırlı bir dergidir.<br />

Yollanan yazıları yayımlamamak,<br />

kısaltarak ya da bölerek yayımlamak<br />

ve düzeltmek hakkını saklı tutar.<br />

Ancak fikirleri değiştirmemeye ve<br />

yazarın onayını almaya özen gösterir.<br />

Serçeşme’ye gönderilen yazılar<br />

yayımlansın, yayımlanmasın iade<br />

edilmez<br />

YILLIK ABONE BEDELI<br />

Türkiye YTL40 - Avrupa Birliği €50<br />

İngiltere £40<br />

Türkiye’den abone olmak isteyen canlar<br />

lütfen abone bedelini bir postaneden<br />

Genel Ajans Basım Dağıtım<br />

Organizasyon Ltd Şti<br />

Posta Çeki Hesabına (No 1629127)<br />

yollayın.<br />

Adınızı, Soyadınızı ya da Kuruluşun<br />

Unvanını; İş, Ev ya da Cep Telefonunuzu,<br />

varsa Faks Numaranızı ve E-posta<br />

adresinizi, ayrıca mahalle, cadde/sokak,<br />

kapı no, daire no, ilçe, il ve posta kodunuzu<br />

içeren posta adresinizi<br />

okunaklı olarak yazın<br />

ve ödeme dekontunuz ile birlikte<br />

büromuza fakslayın:<br />

+90.(0)212.519 5635<br />

Avrupa’dan abone olmak isteyen canlar,<br />

abone bedelini aşağıdaki<br />

adrese yollayabilir:<br />

Avrupa Baş Temsilciliği<br />

Tel: +49.179.107 88 56<br />

Hüseyin Akın<br />

Postbank<br />

Kontonummer: 826 857 303<br />

Bankleitzahl: 25 01 00 30<br />

Ekim-Kasım 2006 31

SERÇEÞME<br />

BİLİMLE GİDİLMEYEN YOLUN SONU KARANLIKTIR<br />

Maksat Aleviliği Değil, Alevileri Siyasallaştırmakmış!<br />

Yazdan beri Alevi-Bektaşi kuruluşlarında bir alt-üstlük yaşandı. Birlikte<br />

göreve seçilmiş canlar, birbirlerini görevden aldı. ABF olağanüstü<br />

bir kongreye zorlandı ve seçim için taraflar kıyasıya kırıcı bir<br />

kampanya sürdürdü. Karşılıklı ağır atışmaların yaşandığı bir ABF genel<br />

kurulu yapıldı. Çalkantı hâlâ durmadı.<br />

Bu alt-üstlükle, aynı günlerde duyulmaya başlayan “Aleviliği Siyasallaştırma”<br />

söylemi, tartışmanın ana nedenlerinden biri olarak ortaya<br />

çıktı. Ama örgütsel tartışmaların bu söylemin yol açtığı tartışmanın öneminin<br />

unutulması ve yapılan kongre ile bu söylemin “benimsenmiş bir<br />

görüş” oldu-bittisine getirilme tehlikesi belirdi.<br />

Bu ortamda Turan Eser canın e-posta yolu ile dergimize yolladığı<br />

önemli bir yazı örgütsel tartışmalar arasında kaybolma eğilimi gösterdi.<br />

Yazı, “Aleviliğin siyasallaştırılması” söylemine eleştirilerime bir yanıttı<br />

ve konuya açıklık ve netlik getirmek istediğini öne sürüyordu.<br />

Ne var ki Turan Eser’i kendi yazarları arasında sayan ve yazılarını<br />

düzenli olarak yayınlayan internet siteleri bu yazıya yer vermedi. Böylece,<br />

hem “Aleviliği siyasallaştırma” söylemini eleştirenlere bir yanıt verilmiş<br />

oluyordu; hem de bu konuda bir tartışma olmamış görüntüsü yaratılıyordu.<br />

Umarım, Eser canın yazısının tamamını yayınlayarak, “olanı,<br />

olmamış gibi gösterme” türü bir şark kurnazlığının önüne geçeriz.<br />

Kendinden Menkul Keramet<br />

Eser canın yazısı ne yazık ki daha önce sorduğum sorulara yanıt vermiyor<br />

ve konuya netlik getirmek yerine kafa karıştırıyor. Siyaset ise<br />

kafa karışıklığını hiç kaldırmaz.<br />

Eser canın öne sürdüğü önemli nokta, “dernek çalışmalarından elde<br />

edilen düşünsel, örgütsel gücün siyasi alanlara taşınmalıdır” tezidir.<br />

Üslubundan anlaşıldığı kadarıyla bu o kadar açık bir “gerçek” ki, bu<br />

tezi sorgulamaya cesaret dahi etmemeliyiz! Örgütsel güç bir yana. “Dernek<br />

çalışmalarından elde edilen düşünsel güç” her ne ise Eser canın onu<br />

önce bir tanımlaması gerekirdi. Bu yapılmamış, ama var sayılmış!<br />

Kurumlarımızın çoğunda yönetime gelen ekiplerin hâlâ basit bir çalışma<br />

programı bile yokken; böyle bir programı seçimler öncesinde üye<br />

tabanında tartışmaya açmazken; seçildikten sonra da aklına geleni önünü-sonunu<br />

düşünmeden söylemeyi marifet bilirken, derneklerde birikmiş<br />

böyle bir düşünsel gücümüz olduğuna nasıl vehmedilebilir?<br />

Ne yazık ki bu, Alevi-Bektaşi tabanda rastlanan, yalnız söylencede<br />

değil, gerçek yaşamda da keramet, mucize arayan en geri görüşlerle benzerlik<br />

taşıyor. Ancak modern toplumda, “kerameti kendinden menkul”<br />

kişi ya da kurumlar ya da düşünceler eliyle siyaset olanaklı değildir.<br />

Açıktır ki, “derneklerde biriken düşünsel güç” Türkiye çapında siyaset<br />

yapmak için gerekli programı ve siyasi platformu sağlamaya yeterli<br />

değildir. “Siyasete girmek için bize bir program gerekmez, doğaçlama<br />

söyleyen âşık gibi siyaset içinde programımızı yazarız” denilebilir mi?<br />

Düşünsel hazırlık, program gerekmez ya da bunlar bizim cebimizde<br />

hazırdır yaklaşımı, siyasi parti olmadan siyasete müdahale fikri ile de<br />

kendini göstermektedir. “Siyasete müdahale” diyor Eser can, ama hemen<br />

ekliyor, “bir parti kurmak hiç değildir.” Ya nedir? Eser canın yanıtı<br />

hazır: “Sola ve sosyal demokratlara … Türkiye’nin müşterek sorunlarına<br />

asgari siyasi çözüm programlarda birleşin mesajını vermektir.”<br />

Yani, Alevi dernekleri, sola ve de sosyal demokratlara uzaktan danışmanlık<br />

ya da daha doğru deyimi ile akıldanelik yaparak siyasete müdahale<br />

edecekmiş. Kadîm bir yoldaşın sözüyle, “buna eşekler bile güler.”<br />

Esen Uslu<br />

Sosyal Demokrasicilik<br />

Eser can, yanlış anlamayın, “Aleviliğin değil, Alevi yurttaşının siyasallaşması”nı<br />

savunuyoruz diyor. Bu ayrım gerçekten önemlidir. Eser<br />

can açıkça söylemese de bu yaklaşımıyla, daha önce kullanılan “Aleviliği<br />

siyasallaştırmak” söyleminin yanlışlığını kabul etmiş oluyor. Yani yürüttüğümüz<br />

tartışma en azından bu anlamda yararlı olmuştur.<br />

Ancak sorun bununla bitmemektedir. Eser canın sosyal-demokrat<br />

diye nitelediği ve seçimlerde oylarının azalmasını, tüm yazısının ana<br />

fikri yaptığı siyasi eğilim, günümüzde hepimizin gözü önünde milliyetçilik-devletçilik<br />

kırması gerici görüşleriyle cuntacılık batağında debelenmektedir.<br />

Onlara akıldanelik yapmak Alevilere mi düştü?<br />

Eser can, “Toplumun siyasallaşmasını … etnik milliyetçiliğin hegemonyasından<br />

kurtarmak” diye bir de mesaj yolluyor. Milliyetçi-devletçi-cuntacı<br />

sosyal demokratlar eliyle etkili ve yetkili çevrelere yollanan<br />

bu mesajla, Alevi-Bektaşiler ile Kürt halkı arasına nasıl bir toplumsal<br />

dinamit döşendiğinin farkında değil mi? Bu yaklaşım kimlere akıldanelik<br />

oluyor?<br />

IMF karşıtı söylemi ağzından düşürmeyen, ama IMF’nin programının<br />

gerçekte Türkiye finans-kapitalinin arzuladığı program olduğunu<br />

görmezden gelen; kendi yerli-milli finans kapitalinin emperyalist yayılmacılığına<br />

karşı çıkmak bir yana buna şak-şak çeken, namuslu emperyalizm<br />

karşıtlığının değil, karşıtlık gösterişinin ağır bastığı milliyetçi sol<br />

açısında da durum farklı değildir.<br />

Eser can, sömürüsünü dünyanın dört bucağına yayan Türki ye’nin yerli-milli<br />

finans kapitaline karşı siyaset geliştirmeden anti-emperyalistlik<br />

yapmanın, aslında Türkiye’nin emperyalistleşme çabalarına akıldanelik<br />

yapmak olduğunu anlamıyor mu? Yoksa kendisi de emperyalist sömürü<br />

yoluyla ülkemize akacak süper kârlarla kalkınacağımızı ve demokrasimizin<br />

gelişeceğini mi düşünüyor?<br />

“Siyasete müdahalenin bilinçli oy kullanmakla sağlanacağı tezini benimsiyor<br />

isek, önümüzdeki görevinde adını koymuş oluyoruz” diyor Eser<br />

can. Kendisine daha önce sorduğumuz sorulardan birini böylece yanıtlamış<br />

oluyor. Tüm söyleminin altında demokrasiyi seçimlerle sınırlayan<br />

yaklaşımın yattığı sırıtıyor.<br />

Eşeklerle Gülünçlüğü Paylaşmamak<br />

B<br />

u siyasi yaklaşım, yalnız kendini bir kez daha yerlerde süründürecek<br />

bir geriliği yansıtsa çok ciddiye alınmazdı. Türkiye solunda şu ya da<br />

bu yoldan gelip gerici, milliyetçi, devletçi, cuntacı sosyal demokratlarımızla<br />

aynı yatağa girme fikri eskiden beri çok taraftar bulmuştur. Bu<br />

canlar da sonu baştan bilineni bir kez daha denerler, burunlarını sürter,<br />

derslerini alırlar denilip geçilebilirdi.<br />

Ancak bugün Alevi-Bektaşi hareketinin vardığı düzeyde tehlike<br />

ciddidir. Demokratik Alevi-Bektaşi kuruluşları eliyle başlatılacık böyle<br />

bir girişim, solu ve sosyal demokratları birleştirmek bir yana, yeni yeni<br />

to par lanmaya başlamış Alevi-Bektaşiliğin sağlanabilmiş yetersiz birliğini<br />

bile dağıtıverir. Alevi-Bektaşi felsefesinin keskin eleştiri silahının<br />

Türkiye’nin bunalmış işçi, emekçileri arasında yeni bir açılımın yayı<br />

olma olanağının ortaya çıktığı bir dönemde, böyle önü-sonu düşünülmemiş<br />

hovardaca girişimlerin bedeli ağır olur. Bugünkü ortamda, eşeklerin<br />

bile güldüğü konular ciddi sonuçlar verebilir. Bu nedenle herkesin ağzından<br />

çıkanı kulağı duymalıdır, herkes adımını iki kez tartarak atmalıdır..

logo

Ürünler

Kaynaklar

Şirketler

Terms of service
Privacy policy
Cookie policy
Cookie settings
Imprint
Change language
Made with love in Switzerland
© 2024 Yumpu.com all rights reserved

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!