27.Sayı - Hacibektaslilar

SERÇEÞME
CHP ve Sol Seçenek ya da
Halkla İnatlaşmak
Alevilikte Zaman ve Uzam
Kavramları Üzerine
Fuat Bozkurt
BEKTAŞİLİK üzerine pek güvenilir olmayan bir kaynakta şöyle bir
saptama geçiyor:
“Nasıl ki Shakespeare’in eserlerinde zaman vardır, mekân yoktur Bektaşi
menkıbelerinde de aynı zamanda zaman yoktur, mekân vardır.”
Anlamın karmaşıklığı, yazım yanlışı bir yana bu yargı, bana tümüyle
yanlış, çarpıtılmış gibi geliyor.
Shakespeare’de zaman var, mekân yok demek ne gibi bir kanıta dayanıyor?
İngilizce eğitimli kolej çıkışlı meslektaşın, bilimsel araştırma
nitelikli kitabında bu konuyu örneklemesi, en azından bu görüşü kimden
aldıysa, belgelemesi gerekmez miydi?
Ama böyle bir kaygısı yok araştırmacının. Oysa küçük bir bakışla bile
bu sava karşı örneklerle dolu Shakespeare’in oyunları. Ülkemizde Shakespeare
üzerine yapılmış en ciddi incelemelerden biri olan Mina Urgan’ın
Shakespeare ve Hamlet çalışması şu an elimin altında. Shakespeare’den
günümüze kalan 36 oyundan tümüne yakınında uzam belli. Toplumsal
içerikli olanların büyük bölümü Elizabeth İngiltere’sinde geçer. Yazar,
toplumun sorunlarını anlatırken bireyin sorunlarını irdeler.
Tarihsel oyunlarda ise uzam çok daha kesin bellidir. Othello,
Kıbrıs’ta, Kral Lear Büyük Britanya’da Hamlet, Danimarka sarayında,
Jul Sezar Roma’da, Antonionus ile Cleopatra Mısır’da, Veronalı İki Centilmen,
Verona’da geçer.
Bildiğim ölçülerde Shakespeare’in tüm oyunlarında belirgin uzam
bel li. Araştırmacı arkadaşın savının tam karşıtı, zaman daha “belirsizdir”.
Hangi yıl geçtiği kesin belirtilmez. Belki de Shakespeare’i zaman
ötesine ulaştıran etkenlerden biri bu. Her neyse konumuz ne Shakespeare,
ne de tiyatro. Alevilikte “zaman kavramını” tartışmak istiyoruz bu
yazı m ız da.
Araştırmacı, Alevilikte -Bektaşilik terimini uygun buluyor- Zaman
kavramının bulunmamasını evliyaların doğum ve ölüm tarihlerinin kesinlik
göstermemesine, farklı kaynaklarda, farklılıklar göstermesine
bağlıyor. Bu savın çıkış noktası da 13. yüzyılda yaşayan Hacı Bektaş’ın
doğum ve ölüm tarihinin kesin olmayışı!
Veysel Kaymak
AYLARDIR sol ve sosyal demokratların birlikte hareket etmesinden,
seçimlere birlikte katılmasından söz ediliyor. Bütün bu konularda
toplantılar düzenleniyor, düşünceler öne sürülüyor. Birliktelik sağlandığında
ise kamuoyu yoklamaları sol ve sosyal demokratların oyunu yüzde
otuzlarda, otuz beşlerde gösteriyor.
DİSK konunun önemini gördüğünden olacak, aylar öncesinden bu
konu ile ilgili bir dizi toplantı düzenledi. Toplantılara katılan, toplumun
hemen her kesiminden insan, bu konularla ilgili düşüncelerini açıkladı.
Sonunda da toplantılarda alınan kararlar, bir bildiri ile kamuoyuna açıklandı.
Toplantıları düzenleyenleri de toplantılara katılarak katkı sunanları
da kutlamak gerek.
Ayrıca bazı sol, sosyal demokrat partiler, demokratik kitle örgüt yöneticileri
de solun, sosyal demokratların birlikteliği konularında benzer
görüşler öne sürmekteler.
Ama ne yazık ki CHP’de, bu konulara ilişkin en küçük bir kıpırdama
yok. Yani anlayacağınız, bir halk deyimi ile CHP’de yaprak kıpırdamıyor.
Son zamanlarda yapılan kamuoyu yoklamalarında CHP, barajın etrafında
dolaşıyor. Buna da aldıran yok. Öte yandan, CHP’nin seçimlere
yönelik olarak yaptırdığı afişlerde; “küsmekle olmaz” diye bir cümle var.
Peki, küsen halk da küstüren kim? En azından bu afişle, kendilerini ele
verdiklerinin farkında değiller mi?
Bana sorarsanız, küstürmek ne kelime, CHP halkla inatlaşıyor.
Hatırlarsınız, bundan bir süre önce yapılan CHP Kurultayında, Deniz
Baykal, toplantının yapıldığı salona, tavandan ışıklı merdivenle indi.
Uzun söze ne gerek var. İşte anlayış bu! Şehir dışına görkemli bir şekilde
yaptırılan genel merkez de bunun bir göstergesi değil mi?
Birilerinin sık sık söylediği gibi, bunların iktidar olma gibi bir düşüncelerinin
olmadığı açık. Anlaşılan onların derdi, Halkla bütünleşerek
iktidar olmak değil, zar zor da olsa seçim barajını aşarak, Deniz Baykal
ve arkadaş grubunun meclise taşınıp, sırça köşklerinde yaşamlarını
sürdürmek. Son dönemde sıkça söylenen moda bir deyimle; “yan gelip
yatmak.”
Yine Deniz Baykal, katıldığı bir televizyon programında, sokaklara
inmenin, miting yapmanın gerekmediğini de açıklamıştı. Bu nasıl
bir sosyal demokrat anlayıştır. Bana göre asıl sorun da burada yatıyor.
Kendisine sol, sosyal demokrat denilen bir parti de, parti içi demokrasi
işlemiyor. Partili kendini ifade etmekten yoksun. Her şey genel başkanın
iki dudağının arasında. Bu yüzden milletvekilleri de Deniz Baykal’ın
dediğinden çıkamıyor. Böyle bir anlayış, böyle bir sosyal demokrat parti
olur mu? Sonrada, halkın ilgisizliğinden, oy vermediğinden yakınılıyor.
İyi hoş Deniz Baykal’ın böyle bir sıkıntı duyduğu söylenemez. O sürekli
partinin oyunu artırdığından dem vuruyor. CHP’yi yeni kurulan bir parti
olarak gösterip, kendisinin genel başkan olduktan sonra, oylarının arttığından
söz ediyor.
Bu ne pişkinlik! Öyle kuruyordun da CHP değil de neden, CMP-
CSP diye kurmadın, Sayın Baykal. Şunu bilesin ki bütün bu söz oyunları
ile bir yere varamazsın. Bir yere varılmıyor. Halk olanları görüyor,
Atatürk’ün partisi diye şimdilik ayakta durabiliyorsun. Daha ne zamana
kadar kendini de Halkı da oyalayacaksın? Halkla inatlaşacaksın? Olacak
şey değil.
Baykal ve ekibinin yıllardır yaptıkları göz önüne alındığında, hiç de
iç açıcı olmadığı görülür. Halk olanları görüyor, yeri geldiğinde tepkisini
gösteriyor ama bunların anladığı yok. Ya da anlamazdan geliyorlar.
Yani CHP bir bakıma görmezden, bilmezden, duymazdan gelerek,
sürekli üç maymunu oynuyor.
Bu günlerde medyada, (Baykal’ın bir zamanlar örnek aldığı) İngiltere
Başbakanı Tony Blair’le ilgili haberler yer alıyor. Gazeteler, Tony
Blair’in, anketlerde açıklanan oy kaybına daha fazla sebep olmamak
için, partisinden ayrılacağını yazıyor. Bizimkiler ise yıllardır, büyük bir
pişkinlikle, olanlara aldırmadan üç maymunu oynamaya devam ediyor.
Bütün bu olanlar karşısında ne söylenir bilemem ama bildiğim bir
şey var ki son sözü Halk söyler. Halk ne eylerse güzel eyler. Bundan
kuşkunuz olmasın.
Onlarca yıllık zaman kaybının ve ülkemizin bu durumlara düşürülmesinin
sorumlusu, sorumsuz parti başkanları, onların yardakçılarıdır.
Bu böyle biline…
•
Bu mantıktan yola çıkarsak, Hıristiyanlıkta da Musevilikte de zaman
kavramı bulunmaz. Bu dinlerde bırak herhangi bir evliyayı, peygamber
olarak kabul edilen, Davut, Süleyman, Musa, İsa’nın doğum ölüm tarihleri
–hatta kiminin gerçekten yaşayıp yaşamadığı– bilinmez.
Bu gibi uzak geçmişe dayanan kişiler bir yana, yazarın “zaman” bulunduğunu
söylediği Shakespeare’nin yaşamı üzerine İngiltere gibi yerleşik
yaşama geçmiş toplumda bile yeterli bulunmaz.
Bir araştırmacı böylesine küçük bir olaydan yola çıkarak, nasıl bir
toplumsal sonuç çıkarır, anlamak olanaksız. Böyle bir düşünceyle yola
çıkarsa, tüm geçmiş yüzyıllarda zaman kavramı bulunmaz. Ne eski
Doğu’da ne de eski Batı’da olayları anı anına saptama geleneği var. Hatta
bu bakımdan, Şark Batı’dan daha üstün: Osmanlı’da Vakanüvislik kurumu
var: Sarayın resmi görevlisi, günü gününe olayları saptamakla görevli.
Yerleşik toplumlarda yazıya erken geçilmesi nedeniyle, zaman dilimleri
“daha erken” saptanır olmuştur. Göçebeliği sürdüren toplumlarda ise bu
alışkanlık daha geç başlar. Ne ki, böyle alışkanlık toplumlarda “zaman”
kavramının bulunmadığı savını getirmez. Üstelik Bektaşilik kurumlaştığı
ve yazılı geleneğe erken başladığı için bu bakımdan Alevilikten de
üstündür. 14-15. yüzyıllardan başlanarak olaylar, yaşantılar belgelenmiş,
günü tarihi belirtilmiştir. Alevilikte ise, anlatı ve söylencelerde yıl-gün
belirtilmese bile “dönem” bellidir. Olayların hangi dönemde geçtiği -
“Harun Reşit döneminde, Hacı Bektaş Rum’a gelirken”- biçiminde belirtilir.
Hani, araştırmacının Massignon’un “Müslüman Şarkta zaman değil
anlar vardır” sözünden yola çıkarak bu kanıya vardığını düşünmek de
sözü doğrulamaz. Son aylarda yazar Zülfü Livaneli’nin Batılı gezginlere
dayanarak yinelediği bu özlü söz, doğum ve ölüm tarihlerinin bilinip
bilinmemesi ile ilgili değildir.
“Profesör” sanı taşıyan meslektaşın, düşünülmeden ileri sürülen savları
içeren, tümüyle dağınık iki kitabı var. Kitapları Kültür Bakanlığı
yayınlamış. En küçük sistematikten yoksun, ne dediği anlaşılmayan bu
yayınlarla arkadaşımız sosyal antropoloji dalında “profesör” olmuş.
Hadi, doktora, doçentlik, profesörlük gibi bilimsel sanları -Bağışlanmış
Küheylan gibi- sunan öğretim üyeleri buna göz yummuşlar da, bu
arkadaş, böylesine ne dediği anlaşılmayan kitapları nasıl yayınlamış?
Amacım bu kitapları eleştirmek değil. O ayrı bir konu. Ama en azından
bir noktayı aydınlatmak istedim.
Yazık ki ülkemizde bilimin konumu bu: Kimsenin en küçük sorumluluk
duyduğu yok. Alevilik de “sorumsuzca yapılan yağmanın” içinde.
Bilip bilmeyen herkes kendine göre “kuram” üretiyor.
•
8 Sayı 27