27.Sayı - Hacibektaslilar

More documents

Recommendations

Info

SERÇEÞME “ALEVİLERİN İLK SİYASAL DENEMESİ (TÜRKİYE) BİRLİK PARTİSİ” KİTABI ÜZERİNE Kelime Ata ile Söyleştik Ahmet Koçak Kısaca kendinizi tanıtır mısınız? • Sivas doğumluyum. Üniversite öncesi Sivas’ta okudum. Üniversite için Ankara’ya geldim ve kaldım. 1988’den sonra Hürriyet, Siyah Beyaz, Flash TV ve Gazete Ankara’da gazetecilik yaptım. Alevi derneklerinde yöneticilik yaptım. Birlik Partisi üzerine çalışma fi kri nereden doğdu? Ne zaman başladın? • Bu çalışmaya çocukluğumdan kalan izlerle başladım. Mustafa Timisi’nin sesi zihnime yerleşmişti. İkinci yönü de Demokratik Barış Hareketi’ne duyduğum meraktır. Kuruluş sürecinde hep Birlik Partisi örneği veriliyordu; başarısız kaldığı söyleniyordu; partileşmeye karşı çıkılıyordu. Birlik Partisi’ne bakma ihtiyacı duydum, ama hiçbir bilgi bulamadım. İlk yazma fikri 1995–96 yıllarında böyle doğdu. Ailevi nedenlerle 2000 yılı sonuna kadar adım atamadım. O dönemde girişimlerim oldu, örneğin Celil Gürkan’ı aradım. Celil Gürkan garip bir tepki gösterdi ve “bu konuyu kesinlikle konuşmak istemiyorum” dedi. Bu partide yöneticilik yapmış bir generalin bu konuda konuşmaması bana garip geldi. Benzer tepkilerle çok karşılaştım. Yusuf Ulusoy’u aradım, telefonda sert tepki gösterdi; Derler ya “bir dövmediği kaldı.” Öyle korktum ki Ulusoylar’a bir daha yaklaşamadım. Mustafa Timisi de konuşmadı. O partiyle özdeşti, neredeyse Birlik Partisi eşittir Mustafa Timisi. Parti tarihinde bu kadar önemli yeri olan Timisi de konuşmak istemedi. Genel başkan yardımcılığı yapmış emekli general Sıtkı Ulay, anılarını Giderayak adlı bir kitapta yayınlamış. O kitabı tesadüfen buldum. Tuhaf bir şekilde o da anılarında BP ile ilgili tek kelime bile etmemiş. Oysa kendisi parti içindeki ciddi tartışmalarda taraf; birçok kişiyle birlikte partiden ayrılıyor, CHP’ye geçiyor. Bu kadar önemli bir olaydan bir kelime dahi bahsetmemiş. Bu çalışmayı yaparken kaynak bulmak kolay oldu mu? • Yaklaşık beş yıl çalıştım, 1963 ile 1980 arasındaki gazeteleri taradım. Bulabildiğim parti yöneticileri ve kurucularla görüştüm. Kütüphanelerden resmi belgeleri, parti yöneticilerinden bazı belgeleri edindim. Sonuçta söyleşiler, yayın taraması ve bulunabilen belgelerden bu çalışma çıktı. Partinin kurucu Genel Başkanı bir general. Hangi nedenlerle kuruldu parti? • Mustafa Timisi’den önce iki tane genel başkan var. Kurucu genel başkanın emekli tuğgeneral Hasan Tahsin Berkman olduğu pek bilinmiyor. İlginç bir kişi. Ordudan ayrıldıktan sonra 1961 yılında Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi’nden senatör adayı olmuş. Daha önce NATO’da görev yapmış, Genel Kurmay’da ve Milli İstihbarat’ta çalışmış. Bunu, o dönemde partiyi desteklemek üzere çıkarılan Cem Dergisi söylüyor. Paşa, siyasi görüş olarak sağcı, aşırı Sovyet aleyhtarı, ABD yanlısı bir general. Partinin kuruluş nedeni olarak görüştüklerim genellikle Muğla Ortaca olaylarını gösteriyorlar. “Ortaca olaylarından sonra parti kurma fi k- rine sahip olduk.” diyorlar. Ortaca’da Alevi bir kadına tecavüz edilmesi çok büyük bir infial yaratıyor. Türkiye’nin birçok yerinde Alevi köyleri kendilerini korumak için silahlanıyor. Bunun belirleyici olduğunu düşünmüyorum. Genel sekreter Cemal Özbey’in 1966’dan önce parti kurmak istediğine dair ipuçları var. Şahin Ulusoy, “geldi babamla görüştü, ama babam böyle bir şeyi yanlış bulduğu için reddetti” diyor. Ayrıca Adalet Partisi’nden tasfiye edilen Aleviler var. Demirel, “Aleviler bize oy vermiyor, o zaman biz bunları partiden atalım” diyor. Çok ağır hakaretler içeren sözler söyleniyor: “Alevi oyları Adalet Partisi’ni kirletiyor” deniyor. Bu da Alevilerde tepki oluşturuyor. Alevilerin Demokrat Partiye oy verdiği biliniyor. • O gelenek 1960’tan sonra Birlik Partisi’nin çıkışına kadar devam ediyor. 1961 ve 1965 seçimlerinde AP’ye ciddi oy akışı var. Çoğu yerde CHP’den daha fazla oy alıyor. Kurulmasının ardından geleneksel yapının korunduğu bölgelerde Alevi oyları BP’ne yöneliyor. Alevilerin TİP’e oy vermesi bir tehlike olarak algılanıyor mu? • Bu çok konuşulan bir tezdir. Çalışmaya başlarken kafamda bu düşünce vardı. Oy dağılımlarında bu tezi destekleyen ipuçları var. 1961 seçimlerinde Alevi oyları AP ve CHP’ye gitmiş. TİP’e oy veren yok mu? Var, ama az sayıda. Örneğin AP’nin iki yüz yetmiş oy aldığı yerde TİP on beş oy almış. Bu, TİP ile Aleviler arasında ilişki yok anlamına gelmiyor. TİP’te Alevilere yönelik bir kıpırdanma var. Eğitimli Alevi gençlerin TİP’e yönelmesi var. BP’yi eleştirenler, partinin TİP’e karşı kurulduğunu söylüyorlar, ama CHP’ye karşı kurulma ihtimali de yüksek. Genel Başkanlığın Mustafa Timisi’ye geçmesiyle beraber, partide halkçı bir söylem başlıyor. Bu süreçten bahsedebilir misin? • Parti önceki dönemde AP’nin güdümünde, daha çok CHP ve TİP’e muhalefet yapıyor, 1969’da Mustafa Timisi genel başkan seçildiğinde, farklı bir durum ortaya çıkıyor. Mustafa Timisi gencecik bir insan. Alevilerin toplumsal-ekonomik koşullarını yansıtıyor. Tuzluçayır’da gecekondu da oturan bir genel başkan. Partiyi demokratik sola açmak üzere girişimde bulunuyor. Bunun için de TİP’ten gelen Orhan Arsan’a yönetimde yer veriyor. Orhan Arsan, Genel Politika Esasları adı altında genel bir çerçeve veriyor, ama parti tüzüğüne dokunulmuyor. Tüzükte partinin Türkçü olduğu, Atatürkçü olduğu söyleniyor. Programda da var bu, “Bizim birinci gayemiz sınıf çatışmalarını gidermektir” diyor. Toprak reformu konusunda AP’ye yakın bir çizgi savunuyor. Değişimde tüzük korunuyor, ama program değiştiriliyor. Değişiklik daha sonra benimsenen on iki ilke ile daha da belirginleşiyor. Sınıfsal bir yaklaşım geliyor, ezilenler halk olarak görülüyor. Devletçilik konusunda Ortanın Solu’na yakın bir çizgi benimseniyor. Milliyetçilik sözcüğü kalkıyor, yerine yurtseverlik kavramı getiriliyor. Mustafa Timisi’nin genel başkanlığı, devrimci Alevi gençlerle, geleneksel yapının çarpışmasını yansıtıyor. Sola eğilimli insanlar partide egemen oluyor. Bu da bir süre sonra başka sıkıntılara yol açıyor. Birlik Partisi’nin ilk seçim deneyimine değinir misin? • BP ilk kez 1968 İl Genel Meclisi seçimlerine katılıyor. İlk kez genel seçime ise 1969’yılında katılıyor. O seçimlerde sekiz milletvekili çıkarıyor. AP hükümetine güvenoyu verilmesi ne zaman? Beyaz oy verenler neden partiden ihraç ediliyor? • 1970’de beş milletvekili AP hükümetine beyaz oy veriyor ve parti ihraç kararı çıkarılıyor. Bunu ihraç edenler söylüyor. Bu konu Su TV’de de tartışıldı. Beş Yol Düşkünü adlı kitaptan dolayı Mustafa Bey’i eleştirdiğimde bana tepkiler geldi, “Ulusoyları savunan kimse nasıl televizyona çıkıyor” dediler. O zaman bir açıklama yapma ihtiyacını hissettiğimde Mustafa Bey, “bir daha bu konuyu kesinlikle konuşmayalım, ben on yıl boyunca kan kustum, lütfen bunu burada keselim” dedi. Ne kadar ısrar ettiysem de Mustafa Bey konuşmak istemedi. Bu meselenin hassas bir nokta olduğunu biliyordum. Toplumun bunu tartışmaya henüz hazır olmadığını fark ettim. İnsanlar, geçmişte yapılan kimi hataların, yanlışların ortaya çıkmasından endişe ediyorlar. Ulusoy ailesi ağır ithamlarla karşılaşmış ve kendilerini yeterince savunmamıştır. O dönemde, “kişisel çıkar sağladılar, onun için beyaz oy verdiler” deniyor. Hayır, böyle değildir! Parti içerisinde yeni bir ideolojik saflaşma oluşuyor. Ulusoy ailesi BP için Orhan Arsan’ın hazırladığı Genel Politika Esasları’na karşı çıkıyor, “Partiyi TİP’ne dönüştürmek istiyor” diyorlar. Bu kavgada diğer taraf da rejimin bekası, onların demokrasinin kurtarılması için AP’yi desteklediğini söylüyor. İki taraf da bu konuyu fazla konuşmak istemiyor, ama bugün benzer sorunlar yaşadığımız için konuşulması ve ders çıkarılması gerekiyor. Dergâhın, Ulusoy Ailesi’nin partileşme sürecindeki rolü ne oldu? • Dergâh, parti kuralım diye karar almış değil. Tam tersine, Dergâh’a gidiliyor, çünkü Dergâh’sız bir şey yapılamayacağını biliyorlar. 18 Sayı 27
SERÇESME SERÇEÞME Yanlışlık orada başlıyor. Dergâh’ın bir siyasi parti politikası içerisinde rol almaması gerekir. Siyaset ise başka bir âlemdir. Siyasetin yalın, çıplak, acı gerçekleri var. Orada kavga, ihtiras, iktidar mücadelesi var. Dergâh ister istemez bu mücadelenin içine çekiliyor. Bana göre bu yanlış. Sonra Ulusoy Ailesi’nden dört kişi aday gösterilmiş, çünkü onlar olmadan oy alınamayacağı düşünülmüş. Bu da başlı başına bir zaaftır. Sonra birdenbire siyasi bir nedenle bu kadar rol verdiğin, misyon yüklediğin dini yapıyla ters düşüyorsun ve kalkıp, “bunlar beş yol düşkünü” diyorsun. İhraç, düşkünlüğü ifade eder; Alevilikte karşılığı budur. İnanç ve siyasetin karışması tam da bu anlama geliyor. Manevi kimlikli insanlardan milletvekili olur mu? Olabilir, ama milletvekili olduğu zaman siyasi dille konuşması lazım. İnsanlar dedesine, mürşidine mi oy verecek, yoksa bir partinin milletvekili adayına, genel başkanına mı oy verecek? Bu hassas bir sorudur. Bugün bile bu tür girişimlerin olduğunu düşünerek geçmişi hatırlatmak istedim. Evet, Ulusoy Ailesi oy getirmiştir, çünkü geleneği temsil ediyor, manevi otoritesi var. Fakat yetmiş yılından sonra bu durum değiştiği için parti artık eski oyları alamamıştır. AP hükümetinin bütçesinin desteklenmesi de ayrı bir olumsuzluk oluyor. İlginç bir durum doğuyor: Kazım Ulusoy aday oluyor, ama seçilemiyor. Alevilikte başka bir gelişme yaşanıyor, sola bir açılım var. Dolayısıyla, gelenek de yavaş yavaş çözüldüğü için bu taktikler başarılı olamıyor. Alevilerin BP sürecinden bugüne siyasallaşma, partileşme çabası ne kadar doğrudur? • Gerçekte ne Birlik Partisi ne de Demokratik Barış Hareketi bir Alevi partisidir. Toplumsal algılamada ise BP ve DBH Alevilerin partisidir. İkisi arasında fark olduğunu düşünüyorum. Parti programlarında Aleviliğe vurgu yapan hiçbir ifade yoktur. Tam tersi, BP’de kendini milliyetçilik üzerinden sistemle bütünleştiren bir özellik var. BP’nin Alevi olduğunu nereden çıkarıyoruz? On iki yıldızı var, aslanı var; kadrolarının büyük bir kısmı Alevi olunca, toplumsal algılama Alevi partisi şeklinde gelişiyor. Barış Partisi de öyle. Her ikisine de inanç partisi diyemeyiz, ama toplumsal algı böyle. İnanç ve siyaset konusunda şunu söyleyebiliriz. İnanç ve siyasetin birbirine karıştırılması elbette doğru değildir. Birisinde bir Tanrı anlayışı vardır. Tartışırsın, ama çıplak hale getiremezsin. Tartışmanın daha dar olduğu bir alandır. Öte tarafta da olabildiğince tartışılacak, gündelik yaşamımızda hissettiğimiz sorunlara çözüm bulmaya çalışan siyaset var. Bir tarafta seçim var, demokratik usuller var; öte yanda inançla ilgili başka ölçütler var. Bu ikisini birbirinden ayırmak gerekiyor. Aleviler yıllardır CHP’yi eleştirdiler, kendilerini oy deposu olarak gördüğünü söylediler. Bugün de demokratik Alevi örgütlerinin yöneticileri benzer şeyler söylüyorlar. Bu söylem ne kadar doğru? • Siyasete müdahale etmek, Alevi kimliğiyle siyasi arenaya çıkmak isteyen Alevi kurumlarının önce bir araştırma yapması gerek: Bir Alevi sandığa gittiğinde hangi düşüncelerle oy veriyor? Eğitim durumu, sosyal yapısı, sınıfsal kökeni oy vermesinde ne kadar etkili oluyor? Oy verirken inanç önderlerinin tercihleri ne kadar belirleyici oluyor? Siyasi bir program bu araştırma üzerinden geliştirilse daha gerçekçi olur. Bir Alevi, sadece Alevi olduğu için bir siyasal tercihte bulunmuyor. Başka ölçütlere de bakıyor. Özelleştirme yanlısı bir partiye de, karşıt bir partiye de oy verebilir. Emperyalizm perspektifini göz önünde tutup tercih yapabilir. Bence Aleviler arasında, “Ben Aleviyim, A partisi de Alevi aday gösterdi; o zaman benim oyumu da bu Alevi almalı” gibi bir düşünce yok. Geçmişte yaşanan olaylar ve bu çalışma günümüze nasıl ışık tutuyor? • Alevilerin örgütlendikleri dernekleri var; vakıfları var; dedeler tekrar itibar kazandı; yeni bir Alevilik inşa ediliyor. Bu, bizim dışımızda, kontrol edemeyeceğimiz bir süreç. Alevilik yazılı hale getirilmeye çalışılıyor. Ben siyasete müdahale etme duygusunu anlıyorum. Aleviler haksızlığa uğramışlar; katledilmişler; baskı görmüşler; hakarete uğramışlar. “Beni ancak bir Alevi anlayabilir, benim derdimi ancak bir Alevi çözebilir” diye düşünüyorlar. Peki, ezilen bir Kürt, ezilen bir işçi, ezilen bir Alevi’yi anlayamaz mı? Ya da ezilen Alevi, ezilen Kürdü, ezilen işçiyi anlayamaz mı? • İşte sorun o. Devletin Alevilere bir bakışı var: Alevileri yok sayıyor. Bu noktada sadece Alevileri esas alan bir yapılanma, bir düşünce, bir program sonuç vermez. Doğru da değildir. Bunun çok ciddi tehlikeleri olduğunu düşünüyorum. Taleplerin eşitlik temelinde olması gerekiyor. Kanun önünde eşitlik, yani Alevi’ye, Sünni’ye ya da Ermeni’ye Kürt’e, Türk’e ayrıcalık değil. Türkiye sınırları içerisinde yaşayan herkesin kimliğini ifade etmesine olanak sağlayan demokratik bir düzen talebiyle ortaya çıkmak gerek. Böyle bir demokratik düzen ancak eşitlik temelinde mümkün olabilir, ayrıcalıklarla değil. Demokrasi, zaten ayrıcalığı olanları korumak değildir. Yüz kişinin olduğu bir yerde doksan dokuz kişi aynı şeyi düşünüyor da bir kişi farklı düşünüyorsa, o bir kişinin hakkını koruyan düzendir. Dolayısıyla bu ruh halini anlamakla birlikte doğru bulmuyorum. Biz asla sınıf gerçeğini göz ardı ederek siyaset üretmemeliyiz diye düşünüyorum. Bana göre bu yanlış asıl sorunu gözden kaçırmamıza neden olabilir. Ama bir siyasi partinin varlığını sürdürebilmesi için oy kaygısı var. • Dolayısıyla çoğunluğa yaslanmak durumunda. Ancak o çoğunluğu ikna edebilmek gerek. Faklılığın bir zenginlik olduğunu hem devlete, hem de topluma kabul ettirmek gerek. Düşünsel bir zenginlik, düşünsel bir açılımın daha doğru olduğunu düşünüyorum. Bu, Aleviler siyasetle uğraşmasın demek değil. Aleviler zaten siyasetten uzak insanlar değiller ki! Oy kullanmayarak, pasif bir tavır takınarak bile siyasi bir tavır alıyorlar. Unutmayalım oy kullanmamak, bütün partileri reddetmek anlamına gelir. BP Alevi toplumuna çok da fayda sağlamadı diyebilir miyiz? • Hayır, BP parlamento düzeyinde başarılı örnek değil, ama Alevi kimliğinin fark edilmesi, savunulması açısından kazanımlar sağlamıştır. Barış Partisi için de söylenebilir mi bu? • İkisinin koşulları farklıydı. Bu süreç içinde Birlik Partisi’nin daha büyük rolü var. Kadro yönünden de daha zengindi. Bugünkü derneklerin, vakıfların ve siyasi partilerin Alevi kadrolarının büyük bir kısmı bu partiyle ilişkili olmuş insanlardır. Özetçe kitap neyi anlatmaya çalışıyor? • Bu kitap özünde inanç ve siyaset ilişkisi konusunda yaşanmış bir örnek üzerinden veri sunuyor. Kitap çalışmasını bitirdikten sonra şuna kanaat getirdim: İnanç siyaseti ya da alt kimlik üzerinden siyaset anlayışı büyük riskler taşıyor. Kazanımları olmuyor mu? Evet, oluyor, ama toplumun bütünü açısından baktığında önyargıları arttırıyor. Siyasi bir olayı inançla izah etmeye çalışıyorsun ya da inanca ilişkin bir olguyu siyasi bakış açısından yorumlamaya çalışıyorsun. Bana göre her ikisi de yanlış. Kitap tabii ki günümüze atıfta bulunuyor. Aleviler, bazı dönemlerde yalnız kaldıklarını düşünüyorlar. Bu duyguyu çok iyi anlıyorum. Kimsenin kendilerine sahip çıkmadığına inanıyorlar. Kendilerinin başkalarının anlamadığını düşünüyorlar. Böyle bir refleksle siyaset projesi geliştiriyorlar, yeni bir parti kurma fikrine kapılıyorlar. Bu çok geçerli ve doğru bir yöntem değil. Çok ders alınması gereken bir örnek BP. Milletvekillerinin parlamento çalışmalarına bakıyorsun: Hemen hemen hiç yok! Alevilerin cemevleri konusunda şikâyetleri, talepleri var; Diyanet ile ilgili sıkıntıları var. Bunlar parlamento çalışmalarına yansımıyor. Gündelik olaylarla ilgili kimi küçük açıklamalar var. Bir tane bile doğru düzgün soru önergesi bulmak olanaklı değil. Demek ki Alevi olarak parlamentoda bulunmak, Alevilerin sorunlarının gündeme getirileceği anlamına da gelmiyor. Hataları ve yaptığı iyi işler ortada, ama umudum Birlik Partisi’nin daha kapsamlı tartışılması, çünkü tarihimizle yüzleşmemiz gerek. Mart 2007 19
Page 1 and 2: SERÇEÞME BİLİMLE GİDİLMEYEN Y
Page 3 and 4: SERÇEÞME ağır taşlar koydum ve
Page 5 and 6: SERÇEÞME Erkek dişi sorulmaz muh
Page 7 and 8: SERÇEÞME lizmi geleneğini ara ve
Page 9 and 10: SERÇEÞME ALEVİ BEKTAŞİ FEDERAS
Page 11 and 12: ÖRGÜT: Türk Dil Kurumu’na gör
Page 13 and 14: SERÇEÞME HÜSEYİN GAZİ KÜLTÜR
Page 15 and 16: SERÇESME SERÇEÞME yordu. Özelli
Page 17: OSMAN ve Ebuzer arasında devamlı
Page 21 and 22: SERÇESME SERÇEÞME “ALEVİLERİ
Page 23 and 24: SERÇESME SERÇEÞME AHMET AKAR Gel
Page 25 and 26: SERÇESME SERÇEÞME KADIN OZANLARI
Page 27 and 28: SERÇESME SERÇEÞME akademik çal
Page 29 and 30: SERÇESME PSAKD BASIN AÇIKLAMASI:
Page 31 and 32: SERÇESME SERÇEÞME Selçik Köyü

27.Sayı - Hacibektaslilar

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?