Tip 1 Diyabet - Güncel Pediatri Dergisi

Güncel Pediatri 2007; 5: 1-10 

Abac› ve ark. Tip 1 Diyabet 

Tip 1 Diyabet 

Type 1 Diabetes 

Ayhan Abac›*, Ece Böber**, Atilla Büyükgebiz*** 

Dokuz Eylül Üniversitesi T›p Fakültesi Çocuk Sa¤l›¤› ve Hastal›klar› Bilim Dal› 

Endokrin ve Adölesan Ünitesi, *Yrd.Doç.Dr., **Prof.Dr. 

Ac›badem Hastanesi Çocuk Sa¤l›¤› ve Hastal›klar› Endokrin ve Adölesan Ünitesi, ***Prof.Dr. 

ÖZET 

Tip 1 diabetes mellitus (DM) çocukluk yafl grubunda pankreas›n beta hücrelerinin süregelen otoimmün veya otoimmun d›fl› nedenlerle 

haraplanmas› sonucu geliflen insülin yetersizli¤i ve hiperglisemi ile karakterize kronik metabolik bir hastal›kt›r. Dünyada befl yafl 

civar›ndaki genel prevalans 1/1430, 16 yafl›nda ise 1/360 civar›ndad›r. Ülkemizdeki prevalans› yaklafl›k 1/2000’dir. Etiyolojisinde genetik 

ve çevresel birçok etken rol oynamaktad›r. Poliüri, polidipsi ve kilo kayb› ile kendini gösteren tip 1 DM, insülin, egzersiz ve beslenmenin 

planlanmas› ile tedavi edilmektedir. Birçok farkl› insülin rejimi yan›s›ra immünoterapi gibi yeni tedavi yöntemleri üzerinde de çal›fl›lmaktad›r. 

(Güncel Pediatri 2007; 5: 1-10) 

Anahtar kelimeler: Tip 1 diabetes mellitus 

SUMMARY 

Type 1 diabetes mellitus (DM) is a chronic metabolic disease of childhood characterized by insulin insufficiency and hyperglycemia due 

to the destructin of the beta cells of the pancreas caused by autoimmune and non-immune mechanisms. The general prevalance of the 

disease in the world is 1/1430 around five years of age and 1/360 at sixteen. The prevalance in our country is approximately 1/2000. 

A number of genetic and environmental factors play a role in the etiology. Type 1 DM usually presents with polyuria, polydipsia, and weight 

loss and treatment consists of insulin, exercise, and nutritional planning. Alongside with various insulin regimens, research on new modes 

of treatment such as immunotherapy is continued. (Güncel Pediatri 2007; 5: 1-10) 

Key words: Type 1 diabetes mellitus 

Tip 1 diabetes mellitus (DM) çocukluk yafl grubunda s›k görülen 

T-hücrelerinin arac›l›k etti¤i insülin üretiminde görev alan 

pankreas›n beta hücrelerinin süregelen otoimmün veya otoimmun 

d›fl› nedenlerle haraplanmas› sonucu geliflen insülopeni ve 

hiperglisemi ile karakterize kronik metabolik bir hastal›kt›r (1-5). 

Duyarl› bireylerde T ve B hücrelerinin arac›l›k etti¤i immun sistemin 

anormal aktivasyonu sonucu geliflen bir insulitis tablosudur 

(6,7). Klinik bulgular, immünolojik bozukluklar›n ortaya ç›k›- 

fl›ndan aylar-y›llar süren bir prodromal dönemi takiben ortaya 

ç›kmaktad›r (5,7). Herhangi bir yafl grubunda görülmekle beraber 

en s›k görüldü¤ü yafl grubu 7–15 yafllar›d›r (1). Otoimmunitenin 

varl›¤›na göre tip 1a ve tip 1b olarak ikiye ayr›lmaktad›r. ‹mmün 

kökenli Tip 1a, diyabetli olgular›n %90’n›n› oluflturur iken yine 

çocukluk yafl grubunda görülen otoimmun belirleyicileri negatif 

olan Tip 1b ise %10’luk k›sm›n› oluflturmaktad›r (5,8). 

Epidemiyoloji 

Son 20 y›ldaki epidemiyolojik çal›flmalar, tip 1 DM görülme 

insidensinde ve prevalans›nda belirgin dramatik de¤iflikliklerin 

ve dünya ülkeleri aras›nda belirgin farkl›l›klar›n oldu¤unu göstermifltir 

(1,4,5,7,9). Görülme s›kl›¤›ndaki art›fl›n yan› s›ra görülme 

yafl›n›n da giderek 5 yafl alt›na indi¤i bildirilmektedir (7,10). 

Befl yafl civar›ndaki genel prevalans›n 1/1430 oldu¤u saptan›rken 

16 yafl›ndaki prevalans›n 1/360 oldu¤u saptanm›flt›r (1,8). 

Amerika’da, tip 1 DM prevelans›n›n 1.7-2.5/1000 iken insidensinin 

15-17/100000 aras›nda oldu¤u rapor edilmifltir (7,11). 

Avrupa Diyabet Çal›flma Grubu’nun (EUROD‹AB) 1989-94 

y›l›nda yapt›¤› 44 Avrupa ve ‹srail ülkesinin kat›ld›¤› çok merkezli 

insidens çal›flmas›nda 15 yafl ve alt›nda görülme insidensi 

3.2/100000 olarak saptanm›flt›r. Bu çal›flmada tip 1 DM 

insidensinin y›ll›k art›fl h›z› %3.4 olarak saptanm›flt›r. Çin’de 

ve Venazuella’da insidensi 0.1/100000 iken Sardinia’da 

36.8/100000, Finlandiya’da ise 40/100000 olarak saptanm›flt›r. 

‹sviçre, Norveç, Portekiz, ‹ngiltere, Kanada ve Yeni Zelanda’daki 

insidensin›n >20/100000 oldu¤u bildirilmektedir 

(4,7,12). Görülme insidensinin 10–14 yafl aras› daha yüksek 

oldu¤u bildirilmektedir. Türkiye’de 1996’da 19 bölgeyi kapsayan 

çok merkezli bir çal›flmada 0–15 yafl aras› diyabet insidensi 

2.52/100000 olarak bulunmufltur (8). Thailand’da, 1984- 

Yaz›flma Adresi: Dr. Ayhan Abac›, Dokuz Eylül Üniversitesi T›p Fakültesi Çocuk Sa¤l›¤› ve Hastal›klar› Bilim Dal›, Endokrin ve Adölesan Ünitesi ‹nciralti- 35340 ‹zmir 

Tel.: 0232 412 36 30 Fax: 0232 278 84 11 E-mail: ayhan.abaci@deu.edu.tr 

GüncelPediatri 

1




2 

1985 y›l›nda tip 1 DM insidensi 0.2/100000 iken 10 y›l sonraki 

insidensinin 1.65/100000’e yükseldi¤i saptanm›flt›r (1). Tip 1 

DM insidensinin 1997 y›l›na göre 2010 y›l›nda %40 daha yüksek 

olaca¤› tahmin edilmektedir (1,10). ‹nsidensin bölgeler 

aras›nda bu kadar farkl›l›k göstermesinin en önemli nedeni 

koruyucu HLA-DQ allelerinin toplum içindeki prevalans›n›n 

farkl›l›k göstermesine ve çevresel faktörlerin etkisine ba¤l› 

oldu¤unu düflündürmüfltür (1,4). 

Dünyada, tip 1 DM’nin çocukluk yafl grubundaki art›fl insidensi 

%2.4 olarak bildirilmektedir (13). Tip 1 DM’nin 5 yafl alt›nda 

görülme insidensinin art›¤› ve bu art›fl›n 0–4 yafl aras›nda 

%4.8-6.3 iken, 10–14 yafl aras› %2.1-2.4 oldu¤u saptanm›flt›r 

(10,14). Finlandiya’da y›ll›k insidens art›fl›n›n %2.4 oldu¤u bildirilirken, 

‹sviçre ve Norveç’de bu art›fl›n %3.3 oldu¤u bildirilmektedir 

(9,11). Tip 1 DM insidensi gerek topluluklar aras›nda, gerekse 

ayn› topluluk içinde genetik ve çevresel faktörlerin etkisi 

nedeniyle bölgesel farkl›l›klar göstermektedir (7,11,13). 

Göçmen popülasyonlar, tip 1 DM gelifliminde çevresel 

faktörlerin ne kadar önemli oldu¤unu gösteren iyi bir örnektir. 

Hawaii’de yaflayan Japon ›rk›nda tip 1 DM görülme s›kl›- 

¤› Japonya’da yaflayanlara göre 5 kat daha yüksek saptanm›flt›r. 

Etnik kökenleri Fransa ve ‹talya olan Montreal halk›nda 

Tip 1 DM görülme s›kl›¤›n›n 2 kat daha yüksek oldu¤u saptanm›flt›r. 

Kanada’da yaflayan ‹srail kökenli çocuklarda tip 1 

DM insidensinin ‹srail’de yaflayan çocuklara göre 4 kat daha 

yüksek oldu¤u saptanm›flt›r. Tip 1 DM insidensinin 20. yüzy›lda, 

genetik flifte ba¤l› olarak kuzey Amerika ve bat› Avrupa 

ülkelerinde artma e¤iliminde oldu¤u saptan›rken, birçok do- 

¤u Avrupa ülkelerinde artm›fl olan insidenste yavafllama gözlemlenmifltir 

(4). En s›k görülme yafl› 5–7 yafl ve pubertenin 

bafllad›¤› adolesan yafl grubudur. ‹lk zirve, okula bafllan›lmas› 

ile enfeksiyonlara daha fazla maruz kal›nmas›na ba¤lan›rken, 

pübertedeki art›fl pubertenin etkisi ile artan cins steroidlerine, 

büyüme hormonunun art›fl›na ve ruhsal streslere 

ba¤lanmaktad›r (1,8). Artan tip 1 DM insidensinin ülkeler aras›nda 

ve ülke içinde bölgesel farkl›l›klar göstermesinin sadece 

sosyoekonomik faktörlerle aç›klanamayaca¤›, genetik ve 

çevresel faktörlerin de tip 1 DM gelifliminde önemli rolü oldu- 

¤u bildirilmektedir (5,7). 

Etyoloji ve Patogenez 

Etyolojide, genetik, çevresel ve otoimmun faktörler önemli 

rol oynamaktad›r (1,2,5,7,9,15). 

Genetik Faktörler 

Birçok ülke taraf›ndan rapor edilen tip 1 DM insidans›n›n giderek 

artmas›, diyabete yatk›nl›k sa¤layan genlerin günümüz 

toplumunda kuflaktan kufla¤a aktar›lmas› ile aç›klanmaktad›r 

(5,10,13,17). Ancak yap›lan baz› çal›flmalarda genetik havuzun 

stabil kalmas›na ra¤men baz› toplumlarda diyabet görülme insidensinin 

artt›¤›na ve görülme yafl›n›n küçüldü¤üne de dikkat 

çekilmifltir (9,14). Bodansky ve arkadafllar›, göçmen toplumlarda 

diyabetin görülme oran›n›n, ülkelerine göre daha yüksek oldu¤unu 

ve çal›flmalar›nda çevresel faktörlerin diyabet gelifliminde 

önemli bir faktör oldu¤unu vurgulam›fllard›r (18). 

Çocukluk ça¤› diyabetinin aç›k bir genetik geçifli olmad›¤› 

bildirilmesine karfl›n, tip 1 DM’de görülen baz› genetik belirleyicilerin 

baz› aile bireylerinde daha s›k görüldü¤ü saptanm›flt›r 

(19). Ancak son zamanlarda yap›lan çal›flmalarda, tip 1 DM gelifliminde 

genetik faktörlerin önemli yer tutu¤u bildirilmesine 

karfl›n, herhangi bir mendelian kal›t›msal faktörün tek bafl›na 

rol oynamad›¤› ve gelifliminin kompleks ve multifaktorial oldu- 

¤u öne sürülmektedir (2,7). fiu ana kadar tip 1 DM geliflimi için 

resesif veya dominant geçifl tan›mlanmam›flt›r (1,7). HLA genlerinin 

tip 1 DM gelifliminde önemli rollerinin oldu¤u bilinmesine 

karfl›n %20’sinde HLA d›fl›ndaki genlerin de (IDDM2, 

IDDM12 vs.) diyabete yatk›nl›k sa¤lad›¤› saptanm›flt›r (1,10,20). 

Tip 1 DM’li bir bireyin birinci derece akrabalar›nda diyabet 

geliflme riskinin 15–20 kat daha yüksek oldu¤u bildirilmektedir 

(2,7). Bir çal›flmada, tip 1 DM olgular›n›n birinci derece 

akrabalar›n›n›n %8.5’inde (141/1641) tip 1 DM öyküsünün oldu¤u 

saptanm›flt›r (21). ‹kiz çal›flmalar›nda genetik ve çevresel 

faktörlerin önemli rolünün oldu¤u gösterilmifltir (22). Tek 

yumurta ikizlerinde geliflme riskinin %30–50 oldu¤u bildirilmesine 

karfl›n ayr› yumurta ikizlerinde bu riskin %6–10, ikiz 

olmayan kardefllerde ise bu riskin %6 oldu¤u bildirilmifltir 

(4,7,23). Anne tip 1 diyabetik ise çocuklar›nda diyabet görülme 

riskinin %2 oldu¤u bildirilirken baba diyabet ise çocukta 

diyabet görülme riskinin %7 oldu¤u bildirilmektedir (7,23). Bir 

baflka çal›flmada baban›n tip 1 DM olmas›n›n anneye göre 

çocuklarda tip 1 diyabet gelifltirme riskini 1.8 kat art›rd›¤› 

saptanm›flt›r (24). Tek yumurta ikizlerinin ikisinde de tip 1 DM 

geliflim oran›n›n eflit olmamas› genetik faktörlerin d›fl›nda 

çevresel faktörlerin de önemli rolü oldu¤unu gösteren bir kan›t 

oldu¤u öne sürülmektedir (4,5). 

Tip 1 DM’de genetik yatk›nl›ktan ve koruyuculuktan sorumlu 

HLA (human leukocyte antigen) genleri, 6p21 kromozomda 

yer alan major histokompatibilite kompleksine (MHC) 

lokalize bölgelerdir (1,7,10,22,25). Bu bölgeler tip 1 DM geliflimindeki 

yatk›nl›¤›n %45-60’›ndan sorumlu tutulmaktad›rlar (7, 

26). Bu genlerin tip 1 DM geliflim patogenezindeki fonksiyonlar›n›n 

tam olarak rolünün ne oldu¤u anlafl›lamamas›na karfl›n 

immun cevab›n gelifliminde (T hücrelerine antijen sunumu 

gibi) önemli fonksiyonlar›n›n oldu¤u düflünülmektedir. 

HLA genlerinin tip 1 DM gelifliminde önemli rolleri oldu¤u kadar 

koruyucu rolleri de mevcuttur. HLA-DR2 geninin koruyucu 

özelli¤i mevcut iken HLADR3/DR4 pozitifli¤inin tip 1 DM 

geliflimi için yatk›nlaflt›r›c› genler oldu¤u öne sürülmüfltür 

(7,22,25). MHC genleri, birçok HLA genlerini kapsayan class 

I, II ve III gen bölgeleri olarak s›n›fland›r›lmaktad›r. MHC genleri 

bilinen en polimorfik genlerdir. Tip 1 DM ile iliflkisi gösterilen 

ilk genler HLA class I genleri olup daha sonraki yap›lan 

çal›flmalarda HLA class II genlerinin de tip 1 DM ile daha yak›n 

iliflkisinin oldu¤u saptanm›flt›r. fiu an için tip 1 DM gelifliminde 

en önemli genetik faktör HLA class II genleri olup en 

önemli bilinenleri HLA DR, HLA DQ, HLA DP dir. Beyazlarda 

HLA-DR4-DQ8 ve HLA-DR3-DQ2 haplotipleri maksimum yatk›nl›k 

sa¤larken, DR2-DQ6 ve DR5’in koruyucu genler oldu¤u 

saptanm›flt›r (2,4,27). Beyaz ›rkta HLA-DQ antijenindeki aminoasit 

de¤iflikliklerinin diyabet geliflimini etkiledi¤i saptanm›flt›r. 

HLA-DQ beta zincirinin 57. pozisyonundaki aspartik 

asitin homozigot yoklu¤u (nonASP/nonASP) tip 1 DM geliflim



riskini 100 kat art›rd›¤› saptanm›flt›r. Heterozigot (Non 

ASP/ASP) yoklu¤unda tip 1 DM geliflim riskinin homozigot 

formuna göre daha az saptand›¤› bildirilse de normal 

(ASP/ASP) olanlara göre riskin yüksek oldu¤u saptanm›flt›r 

(1). Tip 1 DM hastalar›n›n büyük ço¤unlu¤u HLA DR3 ve DR4 

class II antijenlerini tafl›maktad›r. Beyaz ›rkta HLA DR3/DR4 

heterozigot genotipi tafl›yanlarda diyabet riskinin homozigot 

HLA DR4 ve HLA DR3 tafl›yanlara göre daha yüksek oldu¤u 

bildirilmektedir (2,10,22). HLA-DR3 veya DR4 antijenlerinin 

varl›¤›nda tip 1 DM geliflme riskinin 2-3 kat, her ikisinin varl›- 

¤›nda ise riskin 7-10 kat artt›¤› saptanm›flt›r (1, 8). Ancak HLA 

DR3/DR4 genleri genel toplumun %50’sinde görülmektedir. 

Tip 1 DM hastalar›n›n birço¤u HLA-DR3 ve HLA-DR4 antijenleri 

yönünden pozitif iken %30’unun HLA-DR3/DR4 heterozigotlu¤u 

gösterdi¤i ve koruyucu özellikte olan HLA-DR2 antijen 

pozitifli¤inin %1’in alt›nda oldu¤u saptanm›flt›r (7). Ayr›ca 

tip 1 DM kiflilerin yaklafl›k %10’nunun HLA DR3 ve DR4 negatif 

oldu¤u saptanm›flt›r (1). Bu da tip 1 DM gelifliminde HLA d›- 

fl›ndaki genlerin de diyabet gelifliminde rolü oldu¤unu düflündürmektedir 

(7). Tip 1 DM’de yatk›nl›¤› sa¤layan ancak fonksiyonlar› 

tam olarak bilinmeyen HLA genleri ile iliflkisi olmayan 

yaklafl›k 20 iliflkili gen ve bunlar içerisinde de fonksiyonlar› 

bilinen iki gen tan›mlanm›flt›r. Bunlar, diyabete yatk›nl›¤›n 

%10’undan sorumlu olan ve 11p5.5. kromozomda yer alan 

IDDM2 ile 2q33 kromozomda yer alan ve T hücre aktivasyonundan 

sorumlu olan IDDM12 genleridir (1,7,28). 

Otoimmunite 

Genetik ve çevresel faktörler, pankreas›n adac›k hücrelerine 

karfl›n otoimmün sürecin bafllamas›nda tetikleyicidirler 

(1,5,7). Otoimmun süreç ile birlikte pankreas›n adac›k hücrelerinde 

süregelen ve yavafl progresyonlu y›k›m ile birlikte insülin 

sekresyonu azalmaktad›r. Ancak, hücresel immun yan›t›n 

tip 1 DM geliflimindeki rolü halen tart›flmal›d›r (7). Pankreastaki 

mevcut adac›k hücrelerinin %80-90’n›n haraplanmas› durumunda 

diyabetin klinik bulgular› ortaya ç›kmaktad›r (1,4,7). Küçük 

yafl grubundaki diyabetik hastalarda hiperglisemi semptomlar› 

ortaya ç›kt›ktan sonraki ilk 3 y›lda pankreatik beta hücre 

y›k›m› tamamlan›rken, daha büyük yafl grubundaki bu sürecin 

10 y›lda tamamland›¤› öne sürülmektedir (1). Yaflam›n ilk y›- 

l›nda geçirilen çoklu enfeksiyon s›kl›¤›n›n diyabet geliflme riskini 

azaltt›¤› belirtilirken, perinatal enfeksiyonlara maruziyetin 

ise s›kl›¤› art›rd›¤› belirtilmektedir (1,17,29). 

Otoimmun kaynakl› tip 1 DM’de insülin sekresyonudaki 

azalma iki mekanizma ile olmaktad›r. Bunlardan birincisi 

pankreas›n beta hücrelerinin haraplanmas› iken di¤er mekanizma 

ise ortamdaki sitokinlerin pankreas›n beta hücrelerinden 

insülin sekresyonunu azaltmalar› ile olmaktad›r (1). Tip 1 

DM gelifltiren hastalardaki otoimmun y›k›m sürecinin bireysel 

farkl›l›klar göstermesi nedeniyle balay› süreleri de bireysel 

de¤iflkenlikler gösterebilmektedir (30,31). Küçük yaflta ve 

a¤›r klinik bulgu ile baflvuran çocuklarda balay› süresinin daha 

k›sa sürdü¤ü belirtilmektedir (31). Tek antikor pozitifli¤i 

olanlarda progresyon daha yavafl seyirli iken çoklu antikor 

pozitifli¤i olanlarda bu otoimmun y›k›m sürecinin daha h›zl› 

oldu¤u saptanm›flt›r (1,32). 

Tip 1 DM hastalarda otoimmun süreç dört fazda gerçekleflmektedir; 

1-çevresel faktörlere maruziyet, 2- T hücrelerinin 

uyar›lmas›, 3- T hücrelerinin farkl›laflmas›, 4- beta hücrelerinin 

haraplanmas› (1). 

Tip 1 DM tan›s› alan olgular›n %70-80’inde beta hücre antijenlerine 

karfl› geliflen antikorlar›n pozitif oldu¤u bildirilmektedir. 

Ancak bu antikorlar›n, ailesinde tip 1 DM öyküsü 

olanlar›n %3’ünde de pozitif olabilece¤i bildirilirken, genel 

populasyondaki pozitifli¤in %0.3-0.4 oldu¤u saptanm›flt›r 

(7,22,32). Tip 1 DM komplikasyonu nedeni ile ex olan hastalar›n 

yap›lan otopsilerinde ve hayvan çal›flmalar›nda pankreas›n 

beta hücrelerinde insülitis bulgusunu destekleyen lenfositik 

infiltrasyon bulgular› saptanm›flt›r (4,33). Diyabet gelifliminde 

ilk tan›mlanan antikor adac›k hücre antikoru 

(ICAs=Islet Cell Antibodies) olup, daha sonra yap›lan araflt›rmalarda 

insülin (IAA=insuline autoantibodies), glutamik asit 

dekarboksilaz (GAD65A) ve transmembran protein tirozin 

fosfataz (ICA512A) antikorlar› da tan›mlanm›flt›r (5,7). Radyoimmunoassay 

yöntemlerle kolayl›kla tan›mlanabilen bu antikorlar›n 

immun kaynakl› tip 1 DM tan›s›nda önemli rolü oldu- 

¤u saptanm›flt›r. Bu antikorlardan bir veya birkaç›n›n diyabetin 

klinik bulgular› bafllamadan y›llar önce pozitifleflti¤i öne 

sürülmektedir (5,7,9). Adac›k antikorunun uzun y›llar diyabet 

tan›s›nda alt›n standart oldu¤u bildirilmektedir. Ancak, tan› 

aflamas›nda ve taramada daha sensitif, spesifik ve ucuz olan 

GAD65A antikorunun kullan›lmas› önerilmektedir (5). Bir veya 

birden fazla antikorlar›n varl›¤› veya persistans› diyabetin 

klinik bulgular›n›n ilerlemesinde ve yerleflmesinde önemli rol 

oynamaktad›r (5,7). Yeni tan› alm›fl Tip 1 DM’li hastalarda antikorlardan 

birinin pozitif saptanma oran› %95 iken, iki antikorun 

pozitif saptanma oran› %80, üç antikorun da pozitif saptanma 

oran›n›n %25 oldu¤u saptanm›flt›r (5). Ancak bu antikorlardan 

hangisinin patogenezde aktif rol oynad›¤› bilinmemektedir. 

Süregelen beta-hücre haraplanmas› pankreas›n 

adac›k hücrelerinden insülin sekresyonunun kademeli olarak 

azalmas›na ve intravenöz glukoz tolerans testine 1. faz insulin 

sekresyon cevab›n›n ve takipte de oral glukoz tolerans 

testinin bozulmas›na neden olmaktad›r (fiekil 1) (5,6,7,9). 

fiekil 1. Tip 1 DM’nin geliflim evreleri (6) 


3




4 

Tip 1 DM gelifliminden sorumlu antikorlar›n keflfinden 

sonra, diyabet geliflimi aç›s›ndan %3.5-5 oran›nda risk alt›nda 

olan bireylerde bu antikorlar tarama yöntemi olarak kullan›lmaya 

bafllan›lm›flt›r. Buna karfl›n tip 1 DM tan›s› alan hastalar›n 

büyük ço¤unlu¤u ailesel olmaktan çok sporadik hastalard›r 

(1). Yeni tan›l› tip 1 DM bir hastada GAD65A antikor 

pozitifli¤i %60-80 oran›nda saptan›rken, adac›k antikoru 

(ICA=Islet Cell Antibody) %70, adac›k hücre yüzey antikoru 

olan tirozin fosfataz (ICA512A(IA-2)) antikorunun %40-60, insülin 

(IAA) antikorunun %35-60 oran›nda pozitifli¤inin saptanma 

olas›l›¤›n›n oldu¤u bulunmufltur (1,5,34). Antikor pozitiflik 

oranlar›n›n ve titrelerinin tip 1 DM gelifliminde ba¤›ms›z 

belirleyiciler oldu¤u bildirilmifltir. Hastan›n yafl› küçükse, yatk›nl›¤› 

sa¤lay›c› HLA (DR3/4, DQB=302/DQB0201) genlerini tafl›yorsa, 

IVGTT (intravenöz glukoz tolerans testi) testine 1. faz 

insülin cevab› bozuksa, birden fazla antikor pozitifli¤i varsa 

ve titreleri yüksekse diyabet geliflme riskinin yüksek oldu¤u 

bildirilmektedir (1,7,34). IVGTT’de 1. faz insülin cevab›nda 

progresif kay›p gösteren bireylerin 5 y›l içinde diyabet gelifltirme 

risklerinin %85’in üzerinde oldu¤u rapor edilmektedir 

(1). ICA titresi 40’›n üzerinde olanlarda 5-7 y›ll›k süreçte tip 1 

DM geliflme riskinin %60-70 oldu¤u öngörülmüfltür (32). Küçük 

yafllarda ileri yafllara göre adac›k antikor pozitifli¤i diyabet 

geliflme riski aç›s›ndan daha önemli oldu¤u bildirilmektedir. 

Genç yaflta adac›k hücre antikoru pozitif olanlarda diyabetin 

10 y›ll›k süreçteki geliflim riski %90 iken 40 yaflta bu riskin 

%30’a düfltü¤ü saptanm›flt›r (35). Tip 1 DM tan›l› hastalar›n 

1. derece akrabalar›nda tip 1 DM geliflimi aç›s›ndan bireyler 

antikorlar›n varl›¤›na göre risk gruplar›na ayr›lm›flt›r. Befl 

y›ll›k süreçte, tek antikor pozitifli¤i olanlarda diyabet geliflme 

riskinin %20-25 oldu¤u bildirilirken, iki antikor pozitifli¤i gösterenlerde 

bu riskin %50-60, üç antikor pozitifli¤i gösterenlerde 

%70, dört antikoru da pozitif olanlarda %80 oldu¤u saptanm›flt›r 

(35). 

Çevresel Faktörlerin Rolü 

Çevresel faktörler tip 1 DM gelifliminde önemli olan otoimmunitenin 

bafllamas›nda, süpresyonunda veya bafllam›fl olan 

otoimmunitenin progresyonunun de¤ifliminde önemli rol oynamaktad›rlar 

(7,9). Bilinen en önemli olas› çevresel faktörler; 

diyet, hijyen ve toksinlerdir. Genetik yatk›nl›¤› olan bireylerde 

tip 1 DM geliflimi çevresel faktörlere maruziyet s›kl›¤›- 

na ve süresine de ba¤l›d›r (4). 

Tip 1 DM çevresel ve ›rksal faktörlerden etkilenmesinin 

yan›nda mevsimsel faktörlerden de etkilenmektedir. Dünyan›n, 

güney ve kuzey yar›m küresine yerleflmifl olan dünya ülkelerinde 

sonbahar ve k›fl aylar›nda tip 1 DM epidemilerinin 

daha s›k gözlemlendi¤i saptanm›flt›r. Ayr›ca, mevsimsel faktörlerin 

özellikte adolesan yafl grubu tip 1 DM gelifliminde daha 

önemli bir rol oynad›¤› saptanm›flt›r (1). Tip 1 DM, yaz dönemi 

daha az epidemiler yaparken k›fl ve sonbahar aylar›nda 

viral enfeksiyon s›kl›¤›ndaki art›flla iliflkili olarak epidemi s›kl›¤›n›n 

daha yüksek oldu¤u saptanm›flt›r (1,8,9). Viral enfeksiyonlar, 

öncesinde tetiklenmifl olan otoimmun sürecin h›zlanmas›na 

veya enfeksiyon döneminde artan insülin ihtiyac›n› 

karfl›layacak pankreatik rezervin azalmas› nedeniyle diyabet 

ile ilgili semptomlar›n›n daha erken ortaya ç›kmas›na neden 

olmaktad›rlar (5,8). 

Bunun d›fl›nda perinatal dönemde veya yaflam›n erken 

döneminde enfeksiyonlara maruziyetin riski art›rd›¤› öne sürülmüfltür 

(5,7,9). Bugün için diyabet ve viral enfeksiyonlarla 

iliflkisi en iyi bilinen konjenital rubella enfeksiyonudur. Konjenital 

rubella enfeksifrtyonlar›nda tip 1 DM görülme s›kl›¤›n›n 

artt›¤› gözlemlenmifltir (5,7,9). Konjenital rubella enfeksiyonu 

geçiren olgular›n %12-20’sinde tip 1 DM geliflti¤i ve %40’›nda 

da takiplerinde oral glukoz tolerans testlerinin bozuldu¤u 

gösterilmifltir (1,17,36). Enterovirüs ailesinden olan Coxsackie 

B3 ve Coxsackie B4’ün, Citomegalovirus, Rubella ve Kabakulak 

virüslerinin pankreas›n beta hücrelerinde enfeksiyon 

oluflturduklar› bilinse de bu viral enfeksiyonlar›n insanlarda 

tip 1 DM geliflimindeki etiyolojik rolü halen bilinmemektedir 

(1,17). Özellikle Coxsackie B virus enfeksiyonun diyabet 

gelifliminde önemli bir tetikleyici oldu¤u öne sürülmüfl olmas›na 

ra¤men kontrol grubu ve yeni tan› diyabetli hastalar üzerinde 

yap›lan çal›flmalarda serolojik olarak herhangi bir fark 

saptanamam›flt›r (1,5). ‹lk 2 yaflta geçirilen enteroviral enfeksiyonlar›n 

diyabet geliflim riskini art›rd›¤› rapor edilmifltir 

(37,38). ‹sviçre ve Finlandiyadan yap›lan çal›flmalarda diyabet 

geliflen çocuklar›n annelerinde Enterovirüs Immunglobulin 

M (IgM) pozitifli¤inin kontrol grubuna göre yüksek oldu¤u 

saptanarak gebelikte geçirilen enteroviral enfeksiyonlar›n 

diyabet geliflimi için bir risk faktörü oldu¤u öne sürülmüfltür 

(9,39). Ancak yap›lan baflka bir çal›flmada gebelikte geçirilen 

enterovirus enfeksiyonlar›n›n tip 1 diyabet geliflimi için bir 

risk faktörü olmad›¤› öne sürülmüfltür (40). Coxsackie virüsünün 

PC2 proteini ile GAD65 antijeni, rubella virüsünün kapsid 

proteini ile 53 kd a¤›rl›¤›ndaki adac›k hücre proteini moleküler 

benzerlikler göstermektedirler (1,7). Rotavirus enfeksiyonlar›n›n 

ve erken süt çocuklu¤u döneminde maruz kal›nan 

inek sütü proteinin de adac›k hücre antikorlar›n›n gelifliminde 

önemli rolü oldu¤u öne sürülmüfl olmas›na karfl›n bununla 

ilgili bilgiler halen net de¤ildir (1,5,7,41). Finlandiya’dan yap›lan 

bir çal›flmada rotavirüs enfeksiyonun tip 1 DM geliflimindeki 

otoimmuniteyi tetiklemesi aç›s›ndan bir iliflki saptanmam›flt›r 

(42). Mekanizma olarak, viral etkenlerin yap›s›nda 

bulunan antijenlerin pankreas›n beta hücreleri ile çapraz reaksiyona 

girerek otoimmuniteyi tetikledi¤i öne sürülmektedir 

(5,9). Bir hayvan modeli oluflturularak yap›lan çal›flmada ise 

enfeksiyon ajan›na maruziyetin diyabet geliflimindeki otoimmuniteyi 

tetiklemektense suprese etti¤i saptanm›flt›r. Ancak 

bunun sadece bir örnek çal›flmas› oldu¤u ve genelde bilinen 

bilginin enfeksiyon ajanlar›n›n otoimmuniteyi tetikledi¤idir. 

Viral ajanlar›n otoimmuniteyi tetiklemesinin yan› s›ra viral 

ajanlar›n direkt olarak pankreas›n beta hücrelerini haraplad›¤› 

da öne sürülmüfltür (5). Difteri-bo¤maca-tetanoz ve Hemophilus 

influenzae afl›lamas›n›n tip 1 DM insidensini art›rd›- 

¤› da rapor edilmifltir (1,9). Özellikle 2. ay›nda afl›lananlarda 

riskin do¤umda afl›lanalara ve afl›lanmayanlara göre yüksek 

oldu¤u hayvan çal›flmas›nda gösterilmifltir (7). Ancak, Ulusal 

Sa¤l›k Ensititüsünün raporunda ve baz› çal›flmalarda tip 1 

DM geliflme riski aç›s›ndan ve çocukluk ça¤›nda yap›lan afl›-



laman›n zaman› aç›s›ndan herhangi bir iliflkisinin olmad›¤› 

vurgulanm›flt›r (1,9,43-45). 

Süt çocuklu¤u dönemindeki beslenme al›flkanl›klar›n›n da 

otoimmuniteyi tetikledi¤i konusunda bilgiler mevcuttur. Popülasyona 

dayal› çal›flmalarda anne sütünün otoimmuniteye 

karfl› koruyucu oldu¤u saptan›rken erken süt çocuklu¤u döneminde 

eklenen suplementasyonlar›n (inek sütü v.s) riski 

art›rd›¤› öne sürülmüfltür (1,5,7,9,46,47). Hayvan modellerinde 

inek sütünün tip 1 DM geliflim riskini art›rd›¤› saptanm›flt›r 

(48, 49). Gerstein taraf›ndan yap›lan bir meta-analiz sonucunda, 

inek sütünün yenido¤ana 3-4 aydan önce verilmesinin diyabet 

geliflim riskini 1.5 kat art›rd›¤› vurgulanm›flt›r (50). Otoimmunitenin, 

inek sütünde bulunan bovin albuminin yap›s›nda 

bulunan 17 aminoasidlik peptid ile adac›k hücre 69 (ICA69) 

antijeni aras›nda olas› moleküler benzerlikten kaynakland›¤› 

öne sürülmüfltür (51). Ancak ICA69 antijenin pankreas d›fl›nda 

birçok organda bulundu¤u ve bovin serum albumin antikoru 

ile çapraz reaksiyona girdi¤i do¤rulanmam›flt›r (7). Birkaç 

çal›flmada da inek sütü proteini (bovin) ile otoimmunite 

aras›nda güçlü bir iliflki oldu¤una dair herhangi bir kan›t saptanmam›flt›r 

(52,53). 

Tip 1 DM gelifliminin immunmodulatör etkisi olan Vitamin 

D düzeyi ile de iliflkisinin oldu¤u öne sürülmüfltür (7,54-56). 

Finlandiya, dünyada diyabet insidensinin en s›k görüldü¤ü 

ülke olup, özellikle daha az günefl ›fl›nlar›na maruz kalan kuzey 

kesimindeki insanlarda D vitamin düzeylerinin daha düflük 

oldu¤u saptanm›flt›r (54). Finlandiya’da vitamin D süplemantasyonun 

etkisi ile ilgili yap›lan genifl serili bir süt çocuklu¤u 

çal›flmas›nda, vitamin D süplemantasyonu yap›lmayanlara 

göre göreceli riskin daha düflük oldu¤u saptanm›flt›r (s›- 

ras›yla, 0.16 ve 1). Ayn› çal›flmada, infantlara yeterli vitamin D 

takviyesinin yap›lmas› durumunda artma e¤iliminde olan tip 1 

DM insidensinin azalabilece¤i öngörülmüfltür (54). 

Kimyasal ajanlar›n ve ilaçlar›n da pankreas›n beta hücrelerinde 

haraplanma yaparak tip 1 DM geliflimini kolaylaflt›rd›- 

¤› saptanm›flt›r. Alloxan, streptozotocin, pentamidin ve vacor 

gibi ilaçlar›n diyabetojenik ilaçlar oldu¤u öne sürülmüfltür. 

Bunlarda en önemlisi olan diyabetik hayvan modeli oluflturmak 

için kullan›lan streptozotocindir. Streptozotocin, pankreas›n 

beta hücrelerini direkt olarak ve otoimmuniteye neden 

olarak haraplamaktad›r (1,57,58). 

Patofizyoloji 

‹nsülinin en önemli görevi hücrelerin enerji ihtiyac›n› karfl›lamak 

ve enerji kaynaklar›n› hücrede depolamakt›r. Sekresyonu, 

besinsel g›dalar›n al›m›n› takiben hormonal, nöronal 

ve substratlarla iliflkili mekanizmalar›n kontrolü alt›nda gerçekleflmektedir. 

Normal metabolik kontrolün sa¤lanmas› için 

açl›k ve tokluk durumlar›nda insülinin normal bir sal›n›m paterni 

göstermesi gerekmektedir. Tip 1 diyabette hiperglisemi, 

pankreas›n beta hücrelerinden insülin üretimindeki süregelen 

kayba ba¤l› olarak geliflen insilopeni sonucu, ya¤ ve kas 

dokular›n›n glukozu enerji ihtiyac› olarak kullanamamas› veya 

depolayamamas› sonucu geliflmektedir. ‹nsulopeni geliflen 

olgularda karaci¤erden glikojenolizis ve glikoneojenozis 

artarak açl›k kan flekerlerin yükselmesine neden olmaktad›r 

(16). Geliflen hiperglisemi renal efli¤i (>180 mg/dl) aflt›¤› durumda 

glukozüri neden olarak, osmotik diürez etkisi ile dehidratasyona 

ve elektrolit dengesizli¤ine neden olmaktad›r 

(7). Artan dehidratasyon ve geliflen elektrolit dengesizli¤i fizyolojik 

strese neden olarak insülin karfl›t› olan (glukagon, 

kortizol, büyüme hormonu ve epinefrin) hormonlar›n artmas›- 

na ve metabolik dekompanzasyonun a¤›rlaflmas›na neden 

olmaktad›r. Artan insülin karfl›t› hormonlar lipid sentezinin 

azalmas›na ve lipolizisin h›zlanmas›na neden olarak serum 

total lipid, kolesterol, trigliserid, ve serbest ya¤ asitlerin de 

artmas›na neden olmaktad›rlar. ‹nsülin eksikli¤i ve glukagonun 

art›fl› aras›ndaki etkileflim sonucu artan serbest ya¤ asitleri 

periferik glukozun kullan›lmamas›na ve keton üretiminin 

artmas›na neden olmaktad›r. Artan keton ürünleri periferik 

kullan›m kapasitesinin ve renal at›l›m kapasitesinin üzerine 

ç›kmas› durumunda ketoasidoza neden olmaktad›r (16). 

Klinik Bulgular 

Çocukluk dönemi diyabetinin klinik gidifli prediyabet, diyabetin 

ortaya ç›k›fl›, k›smi remisyon (balay›) ve total diyabet 

evresi olarak 4 evrede s›n›fland›r›lmaktad›r (fiekil 1) (7). Çocukluk 

yafl grubunda diyabet tan›s›, semptomlar›n akut bafllamas› 

nedeniyle kolayl›kla konabilmektedir. Bazen bafllang›ç 

bulgular› hafif olup aile taraf›ndan fark edilmeyebilir. Baz› 

ülkelerde ve belirli durumlarda diyabetin klinik bulgular› 

daha yavafl bir bafllang›ç gösterebilir ve bu durum tan›da 

güçlüklere neden olabilmektedir. Buna karfl›n, tip 2 DM hastalar›n 

baz›lar›nda semptomlar akut olabilmekte ve ketoasidoz 

bulgular› ile karfl›m›za ç›kabilmektedirler (19). Serum glukoz 

düzeyi renal efli¤in üzerine ç›kmas› ile birlikte diyabetin 

klinik bulgular› olan poliüri semptomu ortaya ç›kmaktad›r 

(1,7,19). Çocuk ve adolesan yafllar›nda diyabetin en s›k klasik 

baflvuru semptomlar› poliüri, polidipsi, kilo kayb›, halsizlik ve 

yorgunluktur (1,7-9,19). Diyabetin di¤er klasik bulgular›ndan 

olan polifaji semptomu çocukluk döneminde ketozisin anoreksik 

etkisi nedeni ile s›k görülmemektedir (9). Diyabet geliflmifl 

hastalarda, kalori kayna¤› olan glukozun büyük bir ço- 

¤unlu¤unun idrar yolu ile kayb› ve artan lipolize ba¤l› olarak 

subkutan ya¤ dokusunun azalmas› kilo kayb›na neden olmaktad›r 

(1,7). Metabolik bozuklu¤un ilerlemesi durumunda 

hastalar kusma, kussmaull solunumu, a¤›zda aseton kokusu, 

kar›n a¤r›s›, a¤›r dehidratasyon, bilinç bulan›kl›¤› ve koma 

bulgular› ile baflvurabilmektedirler (1,9,16,19). Okul öncesi 

çocuklarda, beta hücrelerinin otoimmun haraplanmas› daha 

agresif seyretmektedir. Bu nedenle bu yafl grubundaki çocuklarda 

semptom sürelerinin daha k›sa oldu¤u bildirilmekte 

ve s›kl›kla da ketoasidoz semptomlar› olan letarji ve kusma 

semptomlar› ile baflvurmaktad›rlar. Adolesan yafl grubunda 

ise otoimmun haraplanman›n daha yavafl progresyonlu olmas› 

nedeniyle semptom sürelerinin daha uzun olabilece¤i 

bildirilmektedir (31). Tuvalet al›flkanl›¤› kazanm›fl olgularda 

poliürinin ilk bulgusu enurezis nokturna olabilmektedir 

(1,9,16). Semptomlar›n bafllang›ç döneminde artm›fl diyet al›- 

m›na ra¤men olgularda artan katabolizman›n etkisi ve idrar- 


5




6 

la glukozun kayb› nedeniyle kilo kayb› görülmektedir (7,9,16). 

Pubertal dönemdeki k›z olgularda diyabet tan›s›nda mantar 

enfeksiyonlar›na ba¤l› vaginit s›k görülen bir semptomdur. 

Bunun d›fl›nda piyojenik deri enfeksiyonlar› ve kandida enfeksiyonlar› 

da görülebilmektedir (1,7,9,16). Kar›n a¤r›s› ile 

baflvuran olgular›n baz›lar› akut bat›n veya akut apendisit ön 

tan›s› ile cerrahi giriflimlere de maruz kalabilmektedirler. Diyabet 

geliflimi tetiklenmifl, insülin rezervi azalm›fl olan olgularda 

araya giren enfeksiyonlar›n veya travmalar›n etkisiyle 

artan karfl›t hormonlar diyabet semptomlar›n›n daha erken 

ortaya ç›kmas›na neden olmaktad›rlar. Yeni tan› tip 1 DM olgular›n›n 

%15-40’› diyabetik ketoasidoz bulgular› ile baflvurmakta 

ve tan› almaktad›rlar. Bu olgular›n büyük ço¤unlu¤unu, 

sosyoekonomik durumu iyi olmayan okul öncesi çocuklar 

oluflturmaktad›r (1,7,9). Diyabetik ketoasidoza ba¤l› mortalitenin 

%0.5 oldu¤u ve ölümlerin %90’n›n beyin ödeminden 

kaynakland›¤› saptanm›flt›r (7). 

Yeni tan›l› tip 1 DM olgular›n %30-60’› ortalama 1–6 ay 

içinde insülin ihtiyac›n›n azald›¤› k›smi remisyon evresine 

girmektedir. ‹nsülin ihtiyac›n›n 0.5 IU/kg/gün’ün alt›na indi¤i 

ve k›smi iyileflmeye ba¤l› olarak metabolik bozuklu¤un geçici 

düzeldi¤i bu dönem balay› dönemi olarak adland›r›lmaktad›r. 

Bu evrede insülin tedavisinin geçici olarak kesilmesine 

iliflkin görüfller farkl›l›k göstermektedir. Bu dönemde, ailenin 

ve çocu¤un kronik bir hastal›k olan tip 1 DM’i kabullenmesi 

aç›s›ndan, insülin dozunun hipoglisemi oluflturmayacak minimum 

doza (0.1 U/kg/gün) inilmesi önerilmektedir. Balay› evresi 

ortalama 1–2 y›l sürmektedir (59). Bu dönemi uzatmaya 

yönelik yap›lan çal›flmalarda baflar› sa¤lanamam›flt›r ve halen 

bu k›smi remisyon evresini belirgin olarak uzatan herhangi 

bir tedavi stratejisine iliflkin kan›t bulunamam›flt›r (16,19). 

Diyabet ile iliflkili semptomlar›n ortaya ç›k›fl›ndan birkaç 

y›l içinde, endojen insülin yap›m›n›n progresif olarak azalmas› 

sonucu klinik ve biyokimyasal bulgular›n daha hakim oldu- 

¤u total diyabet evresi bafllar. Total diyabet evresi insülin tedavisinin 

zorunlu olarak uygulanmas› gerekti¤i ve uygulan›lmad›¤› 

takdirde diyabetik ketoasidozun ve koman›n kaç›n›lmaz 

oldu¤u evredir (19). 

Tan› 

Klinik bulgular›n yan› s›ra rasgele al›nan kan flekerinin 200 

mg/dl’nin üzerinde olmas› ve buna efllik eden idrarda glukozüri 

ve/veya ketonürinin varl›¤› diyabet tans› koydurur 

(1,9,16). Ancak obez hastalarda öncelikli olarak tip 2 DM düflünülmeli 

ve ekarte edilmelidir (1). Ancak yafl, cinsiyet ve ›rktan 

ba¤›ms›z olarak pubertal dönemde artan kilo nedeniyle 

yeni tan› alan tip 1 DM olgular›n %24’nün tan› an›nda obez 

olabilecekleri de bildirilmektedir (4). Tip 1 DM olgular›n ço¤una 

tan› için oral glukoz tolerans testinin yap›lmas› flart de¤ildir 

(9). Ayr›ca obezitesi olmayan diyabet konusunda flüphe 

tafl›mayan olgularda otoimmun antikorlara bak›lmas›n›n tan› 

için zorunlu olmad›¤› da bildirilmektedir (1). Ancak diyabeti 

stabil hale getirilen olgularda diyabette görülme s›kl›¤› yüksek 

olan tiroid (anti-tiroid ve anti-peroksidaz) ve çöliak antikorlar›n›n 

da (doku transglutaminaz Ig A ve total IgA) araflt›- 

r›lmas› önerilmektedir (1,17,60). 

Tip 1 DM’de görülen glukozüri, renal tübülopati ile giden 

galaktozemi, pentozüri, fruktozüri, Fankoni sendromu gibi tübülopatiye 

neden olan patolojilerden ay›rt edilmelidir (9,16). 

Stres faktörlerine ba¤l› olarak hiperglisemi ve glukozüri de 

görülebilmektedir. Stres hiperglisemilerinde 800 mg/dl üzerine 

ç›kan kan fleker ölçümleri tan›mlanm›fl olmas›na karfl›n, 

kan fleker düzeyleri nadiren 300-400 mg/dl ‘nin üzerine ç›kmaktad›r. 

Stres hiperglisemisi olan olgular›n insülin rezervlerinin 

yetersiz olabilece¤i düflüncesi ile bu olgular›n uzun dönem 

olas› persistan hiperglisemi veya diyabet aç›s›ndan da 

takip edilmeleri önerilmektedir (9). Enfeksiyonlarda, kronik 

hastal›klarda, travma durumlar›nda veya kullan›lan ilaçlara 

ba¤l› olarak da hiperglisemiler görülebilmektedir. Ay›r›c› tan› 

amac›yla bu olgulara akut hastal›k veya stres faktörleri ortadan 

kald›r›ld›ktan sonra OGTT’nin yap›lmas› veya tip 1 DM’nin 

otoimmun belirleyicileri olan otoantikorlar›n araflt›r›lmas›da 

önerilmektedir (9,16). Diyabet ön tan›s› ile araflt›r›lan olgularda 

hipergliseminin süresi konusunda, tedaviye bafllama karar›nda 

ve izleminde HbA1c de önemli bir parametredir (1). 

Tedavi 

Yeni tan›l› tip 1 DM’li olgular›n e¤itimi karmafl›k ve zaman 

al›c›d›r (4). Tedavideki genel amaç metabolik dengeyi sa¤layarak 

k›sa dönem (hipoglsemi, diyabetik ketoasidoz) ve uzun 

dönemde görülen komplikasyonlar› (retinopati, nefropati, nöropati 

vs.) minimuma indirmektir (61). ‹nsülin tedavisinin tipi 

ve uygulama saatlerinin seçimi hastan›n psikososyal geliflimini 

bozmayacak ve optimal metabolik kontrol sa¤layacak 

flekilde bireysellefltirilmelidir. Bunun için diyabet ekibi taraf›ndan 

çocu¤un yafl› uygun ise çocuk da dahil olmak üzere 

aileye diyabet e¤itimi verilmelidir (15,61). 

Mümkünse tip 1 DM’li bireylerin e¤itimi ve tedavisi pediatrik 

endokrinolog olan veya diyabet ile u¤raflan ve bu konudaki 

bilgisi ve becerisi iyi olan pediyatristlerin oldu¤u diyabet 

merkezleri taraf›ndan multidisipliner bir flekilde yap›lmal›d›r. 

Multidisipliner yönetim için diyabet ekibi, pediatrik endokrinolog, 

psikolog, diyetisyen ve diyabet hemfliresinden oluflmal›d›r. 

Diyabet ekibini oluflturan kiflilere acil durumlarda telefonla 

ulafl›labilinir olunmal›d›r (1,15,62). 

Tip 1 diyabetli olgulara yaklafl›m algoritmas› (7,61,63) 

1. ‹nsülin tedavisi 

2. Nütrisyonel yaklafl›m 

3. Egzersiz 

4. Glisemik kontrolün monitorizasyonu 

5. Hastal›k durumlar›nda yaklafl›m 

6. Diyabet konusunda ailenin e¤itimi 

7. Hastalara psikososyal aç›dan yaklafl›m ve de¤erlendirme 

8. Diyabetle iliflkili komplikasyonlar›n takibi ve taramas› 

9. Diyabet ile iliflkili hastal›klar›n takibi (Hashimoto tiroiditi, 

Gluten enteropatisi vs.) 

10. Diyabet ile ilgili komplikasyonlar›n önlenmesi ve tedavisi 

Tip 1 Diyabet Tedavisinde ‹mmunoterapi 

Tip 1 DM gelifliminin temelini otoimmunite oluflturmas› nedeniyle 

hastal›¤›n erken döneminde pankreas›n insülin üreten



hücre rezervini korumak amac›yla siklosporin, azotioprin, prednizolon, 

antitimosit globulin gibi immunsüpresif tedavi yöntemleri 

denenmifltir (9,64,65). Ancak bu tedavi yöntemlerinin uzun 

dönemdeki komplikasyonlar› (toksik ve immunsüpresif etkileri) 

ve tedavinin kesilmesi ile otoimmun haraplanman›n tekrar bafllamas› 

nedeniyle uzun dönem diyabet tedavisinde baflar›l› olunamam›flt›r. 

Siklosporin tedavisi alan hastalar›n %5-47’sinde 

renal hasar›n geliflti¤i rapor edilmifltir (65). Bunun d›fl›nda, regülatuar 

hücrelerin indüksiyonunu sa¤layan ve patojenik T 

hücrelerini direkt olarak hedef alan anti-CD3 monoklonal antikor 

tedavisi de immünitenin bask›lanmas› amac›yla kullan›lm›flt›r. 

Modifiye monoklonal antikor tedavisinin 1. y›l›nda hastalar›n 

büyük ço¤unlu¤unda insülin üretimini ve metabolik kontrolün 

düzeltti¤i gösterilmifltir. ‹ki y›ll›k kullan›m süresince geçici 

atefl, kafl›nt›, gastrointestial rahats›zl›k d›fl›nda önemli yan etkiler 

oluflturmad›¤› saptanm›flt›r (1,9,64). 

‹nsülin tedavisi 

Tip 1 DM, a¤›r insülin eksikli¤i ile giden ve yaflamsal fonksiyonlar›n 

sürdürebilmesi için insülin kullan›lmas› zorunlu 

olan metabolik bir hastal›kt›r. Tip 1 DM tedavisindeki temel 

amaç, diyabetik olmayan bireylerdeki gibi mümkün oldu¤unca 

stabil plazma insülin düzeyi sa¤lamakt›r. Dünyada, flu an 

için tip 1 DM tedavisinde kabul edilmifl evrensel bir insülin 

tedavi rejimi yoktur. Her bir tip 1 DM olgusunun insülin tedavisi 

olguya ve aile düzenine göre ayarlanmal›d›r (4,15,16,61). 

Tip 1 DM’li bulgular› ile baflvuran olgulara insülin tedavisinin 

uygulama yolu hastan›n klini¤ine göre de¤iflkenlik göstermektedir. 

Diyabetik ketoasidoz ile baflvuran olgularda ilk 

seçenek intravenöz yoldur. Baflvuru esnas›nda kusmas› olmayan 

metabolik olarak stabil, ketoz tablosunda olan olgulara 

insülin tedavisinin verilme tercihi cilt alt›d›r. Prebubertal 

çocuklar›n total günlük insülin ihtiyaçlar› 0.75 IU/kg/gün iken 

pubertal yafl grbundaki artan insülin direnci nedeniyle insülin 

ihtiyac› 1.0-1.5 IU/kg/gün dür (4, 61). Günümüzde en s›k 

kullan›lan insülinler analog (Lispro, ‹nsülin aspart), “soluble” 

(kristalize insülin), orta (NPH insülin) ve uzun (‹nsülin Detemir, 

‹nsülin Glargin) etkili insülinlerdir (Tablo 1) (61,66,67). 

‹nsülinin normalde vücutta enerji dengesinin sa¤lanmas›nda 

ve devam›nda önemli görevleri vard›r. Vücudun temel 

enerjisi glukozdur. Glukozun en önemli kayna¤› diyetle al›nan 

karbonhidratlard›r. ‹nsülin, normalde insülin reseptörlerini 

aktive ederek intravasküler mesafedeki glukozun intraselüler 

hücrelere giriflini sa¤lamaktad›r. Hücre içine giren glukoz 

enerji kayna¤› olarak kullan›ld›¤› gibi özellikle karaci¤er, kas 

dokusu ve böbrekte glikojen olarak depo edilmekte veya lipogenezi 

aktive ederek lipid sentezini art›rmaktad›r. ‹nsülin 

ayn› zamanda karaci¤erden glukozun sal›n›m›n› inhibe ederek 

hepatik glikojen birikimine katk› sa¤lamaktad›r. ‹nsülinin 

protein metabolizmas› üzerine de direkt ve indirekt etkileri 

mevcuttur. Hücrelerin büyümesinde ve proliferasyonunda da 

önemli görevleri vard›r (15). 

Tip 1 DM gibi insülin sentez defektinde diyetle al›nan glukozun 

hücrelere tafl›nmas›n›n gerçekleflmemesi ve artan hepatik 

glikojenolizis ve glikoneogenezisi sonucu hiperglisemi 

geliflmektedir (15). ‹nsülin eksikli¤i ve bunun sonucu artan insülin 

karfl›t› hormonlar›n etkisi ile hiperglisemi, hiperlipidemi, 

ve ketogenezis daha da artarak ileri dönemde ketoasidoz kaç›n›lmaz 

olmaktad›r (16). 

1922 y›l›ndan önceki y›llarda diyabet ölümcül bir hastal›k 

olarak kabul edilmekteydi. Ancak, 1922 y›l›nda Banting ve arkadafllar› 

taraf›ndan insülinin s›¤›r pankreas›ndan purifiye 

edilerek keflfi diyabet tedavisinde yaflam kurtar›c› bir dönüm 

noktas› olmufltur (15,61). 

‹nsülin tedavisindeki bir sonraki geliflme s›k enjeksiyon aral›klar›ndan 

kaç›nmak ve hasta konforunu art›rmak amac›yla 

birtak›m insülin formulasyonlar› ile insülin etkisinin uzat›lmas›- 

na yönelik çal›flmalar olmufltur. Günümüzde rekombinant DNA 

teknolojisindeki geliflmeler ile “soluble” insülinler yerini etki 

süresi daha h›zl› olan ve postprandiyal kan fleker yüksekliklerini 

karfl›layan analog insülinlere (‹nsülin aspart, Lispro insülin) 

b›rakma e¤ilimi göstermektedir. Analog insülinler, regüler insülinlere 

göre multimerize yap›da olmayan enjeksiyon sonras› 

h›zla emilen yeni kuflak insülinlerdir (Tablo 1) (68). 

Tablo 1. ‹nsülin tipleri 

Zaman Bafllama Pik Süre 

H›zl› etkili insülinler 

Lispro 15-30 dk 30-90 dk 3-5 saat 

Aspart 15-30 dk 30-90 dk 3-5 saat 

K›sa etkili insülinler 

Regüler 30-60 dk 2-4 saat 6-8 saat 

Orta etkili insülinler 

NPH 1-4 saat 5-10 saat 10-16 saat 

Lente 3-4 saat 6-12 saat 12-18 saat 

Uzun etkili insülinler 

Ultralente 1-4 saat 8-16 saat 18-22 saat 

Pik yapmayan uzun etkili insülinler 

‹nsülin Detemir 1-2 saat Belirgin pik yok 20 saat >0.4IU/kg 

‹nsülin Glargin 1-2 saat Belirgin pik yok 20-24 saat 


7




8 

‹nsülin glargin (Lantus Aventis), solubulitesi nötral PH’da 

daha düflük olan uzun etkili yeni kuflak insülindir. ‹nsülinin A 

zincirinin 21. pozisyonundaki aspargin amino asidi yerine 

glisin amino asidinin yerlefltirilmesi ve B zincirinin C termnaline 

iki arginin amino asidinin eklenmesiyle oluflturulmufltur. 

‹nsülin glargin solubulitesinin ve absorbsiyonunun etkilenmemesi 

için di¤er insülinlerle kar›flt›r›lmas› önerilmemektedir 

(69). 

‹nsülin detemir (Levemir, Novo Nordisk), insüline 14 karbonlu 

orta zincirli ya¤ asidinin eklenmesi ile etkisi uzat›lm›fl 

olan yeni kuflak bazal insülindir. ‹nsülin glargine göre etkisi 

biraz daha k›sad›r. NPH insüline göre sa¤lad›¤› metabolik 

kontrol daha iyidir ve hipoglisemi s›kl›¤› daha azd›r. Etki süresi 

doza ba¤›ml›d›r. Kiloya 0.4 IU/kg alt›nda kullananlarda iki 

dozda verilmesi önerilirken bu dozun üzerinde tek doz bafllan›lmas› 

önerilmektedir (66,70). 

‹nsülin preparatlar›n›n etkileri belirlenen farmakodinamik 

özelliklerine ra¤men uygulanan doz miktarlar›n›n yan› s›ra kifliden 

kifliye de farkl›l›klar gösterebilmektedir. Bu nedenle her hastan›n 

insülin dozu bireysel olarak ayarlanmal›d›r. Yüksek dozda 

insülin alan hastalarda beklenen etki süresi uzun olabilirken 

özellikle küçük çocuklarda uygulanan düflük dozdaki insülinlerin 

beklenen etki süreleri daha k›sa olabilmektedir (61,66). 

‹nsülin tedavisi “split-mix” rejim ve “bazal-bolus” tedavisi 

olarak uygulanmaktad›r. Günümüzde en s›k kullan›lan yöntem 

bazal-bolus insülin tedavisidir (16,61). 

Split-mix insülin tedavi rejimi k›sa etkili “soluble” veya 

analog insülinlerinin orta veya uzun etkili insülinler ile belirli 

oranlarda kar›flt›r›larak belirli saatlerde iki doz fleklinde uygulanmas›d›r. 

‹lk doz sabah uygulan›rken di¤er doz akflam 

uygulanmaktad›r. Bu tedavi rejiminde kontrol edilemeyen hiperglisemilerin 

ve hipoglisemilerin daha s›k yafland›¤› bildirilmektedir. 

Uzun ve pik etkisi olan insülinlerin kullan›m›, öngörülemeyen 

hipoglisemiler nedeniyle ara ö¤ünlerin al›m›n› 

zorunlu k›lmaktad›r. Bu nedenle günümüzde art›k hipoglisemi 

s›kl›¤› daha az olan, daha esnek yaflam tarz› sunan ve daha 

fizyolojik olan bazal-bolus tedavi rejimleri kullan›lmaya bafllan›lm›flt›r 

(61). 

Nutrisyonel Yaklafl›m 

Diyabet tedavisinin temelini insülin, nutrisyonel yaklafl›m 

ve egzersiz oluflturmaktad›r. Bu nedenle büyümekte ve geliflmekte 

olan diyabetli hastalar›n nutrisyonel planlamas› 

önemlidir. Diyabetli bir hastaya nutrisyonel destek verilirken 

hastan›n yaflam biçimi, al›flkanl›klar› ve ailenin sosyoekonomik 

durumu dikkate al›nmal›d›r (4,7,61). Diyabetli çocuklar›n 

sa¤l›kl› büyüme ve geliflmeleri için özel bir diyet 

plan› yoktur (1,61). Ayr›ca diyabetik olmayan di¤er sa¤l›kl› 

çocuklar›n ihtiyac›ndan farkl› bir diyet uygulanmas› gereklili¤i 

ile ilgili bir kan›t yoktur (4,61). Her bir çocu¤un diyeti, çocu¤un 

yafl›na uygun olarak haz›rlanmal› ve ald›¤› kaloriye 

uygun insülin tedavisi verilmelidir (1,4,16). Yafl›na, boyuna 

ve ihtiyac›na göre verilen kalori hastan›n takiplerindeki büyüme 

ve geliflme ihtiyac›na göre tekrar gözden geçirilmeli 

ve düzenlenmelidir (4). 

Hastalara önerilen kalori al›m› hastalar›n yafllara göre belirlenmifl 

standart tablo verilerine göre veya vücut yüzeylerine 

göre hesaplanarak verilmelidir (1). Genel olarak al›nan 

toplam enerjinin %60-70’inin karbonhidratlardan ve doymam›fl 

ya¤lardan al›nmas› önerilmektedir (4). Al›nan kalorinin 

%50-60’ini karbonhidratlar, %30’unu ya¤lar, %15-20’sini proteinler 

oluflturmal›d›r (1,16,61). Al›nan karbonhidratlar›n da 

%70’inin kompleks karbonhidratlar olmas› ve mümkün oldu- 

¤unca da fleker gibi basit karbonhidratlardan uzak durulmas› 

önerilmektedir (1,4,16). Kompleks karbonhidratlar›n daha 

çok tüketilmesindeki amaç intestinal sistemden daha yavafl 

emilerek daha stabil kan flekerleri sa¤lamas›d›r. Basit flekerler 

ise kompleks karbonhidratlar›n aksine daha h›zl› emilmekte 

ve kan flekerlerinde dalgalanmalara ve “rebound” hipoglisemilere 

neden olmaktad›r (8,16). 

Diyabetli hastalarda kan fleker stabilizasyonunun sa¤lanmas› 

aç›s›ndan fibrin içeri¤i yüksek g›dalar› tüketmeleri ve bu 

amaçla hayvansal kaynakl› ya¤lar›n kullan›m› yerine daha çok 

bitkisel ya¤lar›n kullan›m› önerilmektedir. Ya¤lardan elde edilen 

kalorinin %10’nunun doymam›fl ya¤ asitlerinden %10’nundan 

az›n›n ise doymufl ya¤ asitlerinden al›nmas› ve di¤er k›sm›- 

n›n ise monosatüre ya¤lardan al›nmas› önerilmektedir (1,16). 

Al›nmas› önerilen total kalorinin %20’sin›n sabah, %20’sinin 

ö¤len, %30’nun akflam ana ö¤ünlerde geri kalan kalorinin 

%30’nun ise ara ö¤ünlere eflit olarak paylaflt›r›lmas› önerilirken 

daha büyük çocuklarda sabah ile akflam almas› gereken 

ara ö¤ün al›nmad›¤› takdirde ö¤ünün ö¤len ö¤ününe eklenmesi 

önerilmektedir. Bunun d›fl›nda hastalar›n ara ö¤ün 

al›mlar› insülin rejimine ve hastan›n özelli¤ine göre modifiye 

edilmelidir (1,16). 

Diyabetik hastalarda metabolik kontrolün sa¤lanabilmesi 

için ö¤ünler belirli saatlerde tüketilmeli ve içeri¤inin büyük 

ço¤unlu¤unun karbonhidrat olmas›na dikkat edilmelidir. Bu 

aç›dan, adolesan hastalar baflta olmak üzere hastalara iyi bir 

nutrisyonel e¤itim verilmelidir. Günümüzde tip 1 DM tedavisinde 

nutrisyonel alanda önemli geliflmeler olmufltur. Bunlardan 

en önemlileri esnek bir yaflam tarz› sunan karbonhidrat 

say›m› ve bazal-bolus insülin tedavisidir (61). 

Kaynaklar 

1. Alemzadeh R, Wyatt D.T. Diabetes Mellitus. In: Behrman R.E, Kliegman 

R.M, Jenson H.B (eds). Nelson Textbook of Pediatrics. 17 edition. 

Pennsylvania: Elsevier Saunders; 2004. p.1947-72. 

2. Morales A.E, She J.X, Schatz D.A. Genetics of Type 1 Diabetes. In: 

Pescovitz O.H, Eugster E.A (eds). Pedaitric Endocrinology. 1 edition. 

Philadelphia (USA): Lippincott Williams and Wilkins; 2004. p.403-10. 

3. She JX, Marron MP. Genetic susceptibility factors in type 1 diabetes: 

linkage, disequilibrium and functional analyses. Curr Opin Immunol 

1998; 10:682-9. 

4. Norris A.W, Wolfsdorf J.I. Diabetes Mellitus. In: Brook G.D.C, Clayton 

P.E, Brown RS, Savage M.O (eds). Clinical Pediatric Endocrinology. 

5 edition. Massachussetts (USA): Blackwell Publishing Ltd; 

2005. p.436-91. 

5. Fiallo-Scharer R, Eisenbarth G.S. Patophysiology of ‹nsulin-Dependent 

Diabetes. In: Pescovitz O.H, Eugster E.A (eds). PediatricEndocrinology. 

1 edition. Philadelphia (USA): Lippincott Williams and 

Wilkins; 2004. p.411-26.



6. Atkinson MA, Eisenbarth GS. Type 1 diabetes: new perspectives on 

disease pathogenesis and treatment. Lancet 2001; 358:221-9 

7. Haller MJ, Atkinson MA, Schatz D. Type 1 diabetes mellitus: etiology, 

presentation, and management. Pediatr Clin North Am 2005; 

52:1553-78. 

8. Saka H.N. Diabetes Mellitus. In: Günöz H, Öcal G, Yordam N, Kurto¤lu 

S (eds). Pediatrik Endokrinoloji. 1. Bask›. Pediatrik Endokrinoloji ve Oksoloji 

Derne¤i Yay›nlar›, Ankara: Kalkan Matbaac›l›k; 2003. p.415-55. 

9. Rosenbloom A.l, Silverstein J.H. Diabetes in the Child and Adolescent. 

In: Lifshitz F (eds). Pediatric Endocrinology. 4 edition. New 

York (USA): Marcel Decker; 2003. p.611-51. 

10. EURODIAB ACE Study Group. Variation and trends in incidence of 

childhood diabetes in Europe. Lancet 2000; 11:873-6. 

11. Karvonen M, Viik-Kajander M, Moltchanova E, Libman I, LaPorte R, 

Tuomilehto J. Incidence of childhood type 1 diabetes worldwide. 

Diabetes Mondiale (DiaMond) Project Group. Diabetes Care 2000; 

23:1516-26. 

12. LaPorte RE, Matsushima M, Chang YF. Prevalence and incidence of 

insülin –dependent diabetes.Bethesda (MD): National Institutes of 

Health; 1995. p.37-46. 

13. Onkamo P, Vaananen S, Karvonen M, Tuomilehto J. Worldwide increase 

in incidence of Type I diabetes--the analysis of the data on 

published incidence trends. Diabetologia 1999; 42:1395-403. 

14. Green A, Patterson CC. Trends in the incidence of childhood-onset 

diabetes in Europe 1989-1998. Diabetologia 2001; 44:B3-B8. 

15. Escobar O, Becker D.J, Drash A.L. Manangment of the Child with 

Diabetes. In: Lifshitz F, (eds). Pediatric Endocrinology. 4 edition. 

New York (USA): Marcel Dekker; 2003. p.653-67. 

16. Sperling M.A. Diabetes Mellitus. In: Sperling M.A (eds). Pediatric 

Endocrinology. 2nd edition. Pennsylvania (USA): Saunders Elseiver 

Science; 2002. p.323-66. 

17. Larsson K, Elding-Larsson H, Cederwall E, et al. Genetic and perinatal 

factors as risk for childhood type 1 diabetes. Diabetes Metab 

Res Rev 2004; 20:429-37. 

18. Bodansky HJ, Staines A, Stephenson C, Haigh D, Cartwright R. Evidence 

for an environmental effect in the aetiology of insulin dependent 

diabetes in a transmigratory population. BMJ 1992; 18:1020-2. 

19. ISPAD. Consensus Guidelines for the Management of Insulindependent 

Diabetes in Childhood and Adolescence. 2000. 

http://www.ispad.org/ 

20. Todd JA. From genome to aetiology in a multifactorial disease, type 

1 diabetes. Bioessays 1999; 21:164-74. 

21. Douek IF, Gillespie KM, Bingley PJ, Gale EA. Diabetes in the parents 

of children with Type I diabetes. Diabetologia 2002; 45:495-501. 

22. Redondo MJ, Fain PR, Eisenbarth GS. Genetics of type 1A diabetes. 

Recent Prog Horm Res 2001; 56:69-89. 

23. Hamalainen AM, Knip M. Autoimmunity and familial risk of type 1 

diabetes. Curr Diab Rep 2002; 2:347-53. 

24. The Eurodiab Ace Study Group and The Eurodiab Ace Substudy 2 

Study Group. Familial risk of type I diabetes in European children. 

Diabetologia 1998; 41:1151-6. 

25. Kelly MA, Mijovic CH, Barnett AH. Genetics of type 1 diabetes. Best 

Pract Res Clin Endocrinol Metab 2001; 15:279-91. 

26. Buzzetti R, Quattrocchi CC, Nistico L. Dissecting the genetics of 

type 1 diabetes: relevance for familial clustering and differences in 

incidence. Diabetes Metab Rev 1998; 14:111-28. 

27. Knip M, Veijola R, Virtanen SM, Hyoty H, Vaarala O, Akerblom HK. 

Environmental triggers and determinants of type 1 diabetes. 

Diabetes 2005; 54:125-36. 

28. Anjos SM, Tessier MC, Polychronakos C. Association of the cytotoxic 

T lymphocyte-associated antigen 4 gene with type 1 diabetes: 

evidence for independent effects of two polymorphisms on the 

same haplotype block. J Clin Endocrinol Metab 2004; 89:6257-65. 

29. Blom L, Nystrom L, Dahlquist G. The Swedish childhood diabetes 

study. Vaccinations and infections as risk determinants for diabetes 

in childhood. Diabetologia 1991; 34:176-81. 

30. Bober E, Dundar B, Buyukgebiz A. Partial remission phase and 

metabolic control in type 1 diabetes mellitus in children and 

adolescents. J Pediatr Endocrinol Metab 2001; 14:435-41. 

31. Abdul-Rasoul M, Habib H, Al-Khouly M. 'The honeymoon phase' in 

children with type 1 diabetes mellitus: frequency, duration, and influential 

factors. Pediatr Diabetes 2006; 7:101-7. 

32. Schatz D, Krischer J, Horne G, et al. Islet cell antibodies predict insulin-dependent 

diabetes in United States school age children as 

powerfully as in unaffected relatives. J Clin Invest 1994; 93:2403-7. 

33. Yang M, Charlton B, Gautam AM. Development of insulitis and diabetes 

in B cell-deficient NOD mice. J Autoimmun 1997; 10:257-60. 

34. Liu E, Eisenbarth GS. Type 1A diabetes mellitus-associated autoimmunity. 

Endocrinol Metab Clin North Am 2002; 31:391-410. 

35. Winter WE, Haris N, Schatz D. Immunological Markers in the Diagnosis 

and Prediction of Autoimmune Type 1a Diabetes. 2002; 

20:183-91. 

36. Ginsberg-Fellner F, Witt ME, Fedun B, Taub F, Dobersen MJ, 

McEvoy RC, et al. Diabetes mellitus and autoimmunity in patients 

with the congenital rubella syndrome. Rev Infect Dis 1985; 7:170-6. 

37. Sadeharju K, Hamalainen AM, Knip M, Lonnrot M, Koskela P, Virtanen 

SM, et al. Enterovirus infections as a risk factor for type I diabetes: 

virus analyses in a dietary intervention trial. Clin Exp Immunol 

2003; 132:271-7. 

38. Sadeharju K, Lonnrot M, Kimpimaki T, Savola K, Erkkila S, Kalliokoski 

T, et al. Enterovirus antibody levels during the first two 

years of life in prediabetic autoantibody-positive children. 

Diabetologia 2001; 44:818-23. 

39. Hyoty H, Hiltunen M, Knip M, Laakkonen M, Vahasalo P, Karjalainen 

J, et al. A prospective study of the role of coxsackie B and 

other enterovirus infections in the pathogenesis of IDDM. Childhood 

Diabetes in Finland (DiMe) Study Group. Diabetes 1995; 

44:652-7. 

40. Viskari HR, Roivainen M, Reunanen A, et al. Maternal first-trimester 

enterovirus infection and future risk of type 1 diabetes in the exposed 

fetus. Diabetes 2002; 51:2568-71. 

41. Honeyman MC, Coulson BS, Stone NL, et al. Association between 

rotavirus infection and pancreatic islet autoimmunity in children at 

risk of developing type 1 diabetes. Diabetes 2000; 49:1319-24. 

42. Blomqvist M, Juhela S, Erkkila S, et al. Rotavirus infections and 

development of diabetes-associated autoantibodies during the first 

2 years of life. Clin Exp Immunol 2002; 128:511-5. 

43. Hviid A, Wohlfahrt J, Stellfeld M, Melbye M. Childhood vaccination 

and nontargeted infectious disease hospitalization. JAMA 2005; 

294:699-705. 

44. Hiltunen M, Lonnrot M, Hyoty H. Immunisation and type 1 diabetes 

mellitus: is there a link? Drug Saf 1999; 20:207-12. 

45. DeStefano F, Mullooly JP, Okoro CA, et al. Childhood vaccinations, 

vaccination timing, and risk of type 1 diabetes mellitus. Pediatrics 

2001; 108:E112. 

46. Mayer EJ, Hamman RF, Gay EC, Lezotte DC, Savitz DA, Klingensmith 

GJ. Reduced risk of IDDM among breast-fed children. The 

Colorado IDDM Registry. Diabetes 1988; 37:1625-32. 

47. Virtanen SM, Rasanen L, Aro A, et al. Infant feeding in Finnish children 

less than 7 yr of age with newly diagnosed IDDM. Childhood 

Diabetes in Finland Study Group. Diabetes Care 1991; 14:415-7. 

48. Kostraba JN, Cruickshanks KJ, Lawler-Heavner J, et al. Early exposure 

to cow's milk and solid foods in infancy, genetic predisposition, 

and risk of IDDM. Diabetes 1993; 42:288-95. 


9



49. Johnston CS, Monte WC. Infant formula ingestion is associated 

with the development of diabetes in the BB/Wor rat. Life Sci 2000; 

66:1501-7. 

50. Gerstein HC. Cow's milk exposure and type I diabetes mellitus. A 

critical overview of the clinical literature. Diabetes Care 1994; 

17:13-9. 

51. Pietropaolo M, Castano L, Babu S, et al. Islet cell autoantigen 69 kD 

(ICA69). Molecular cloning and characterization of a novel diabetes-associated 

autoantigen. J Clin Invest 1993; 92:359-71. 

52. Norris JM, Beaty B, Klingensmith G, et al. Lack of association between 

early exposure to cow's milk protein and beta-cell autoimmunity. 

Diabetes Autoimmunity Study in the Young (DAISY). JAMA 

1996; 28:609-14. 

53. Couper JJ, Steele C, Beresford S, et al. Lack of association between 

duration of breast-feeding or introduction of cow's milk and 

development of islet autoimmunity. Diabetes 1999; 48:2145-9. 

54. Hypponen E, Laara E, Reunanen A, Jarvelin MR, Virtanen SM. Intake 

of vitamin D and risk of type 1 diabetes: a birth-cohort study. 

Lancet 2001; 358:1500-3. 

55. Zella JB, McCary LC, DeLuca HF. Oral administration of 1,25-dihydroxyvitamin 

D3 completely protects NOD mice from insulin-dependent 

diabetes mellitus. Arch Biochem Biophys 2003; 417:77-80. 

56. The EURODIAB Substudy 2 Study Group. Vitamin D supplement in 

early childhood and risk for Type I (insulin-dependent) diabetes 

mellitus. Diabetologia 1999; 42:51-4. 

57. Collins J, Pien FD, Houk JH. Insulin-dependent diabetes mellitus 

associated with pentamidine. Am J Med Sci 1989; 297:174-5. 

58. Rees DA, Alcolado JC. Animal models of diabetes mellitus. Diabet 

Med 2005; 22:359-70. 

59. Lombardo F, Valenzise M, Wasniewska M, et al. Two-year prospective 

evaluation of the factors affecting honeymoon frequency and 

duration in children with insulin dependent diabetes mellitus: the 

key-role of age at diagnosis. Diabetes Nutr Metab 2002; 15:246-51. 

60. Prazny M, Skrha J, Limanova Z, et al. Screening for associated 

autoimmunity in type 1 diabetes mellitus with respect to diabetes 

control. Physiol Res 2005; 54:41-8. 

61. Cooke D.W, Plotnick L.P. Manangment of Type 1 Diabetes Mellitus. 

In: Pescovitz O.H, Eugster E.A, editors. Pediatric Endocrinology. 1 

ed. Philadelphia: Lippincott Williams and Wilkins; 2004. p.427-49. 

62. Wolfsdorf JI. Improving diabetes control in adolescents. Diabetes 

Care 1999; 22:1767-8. 

63. Havas S, Donner T. Tight control of type 1 diabetes: recommendations 

for patients 1. Am Fam Physician 2006; 74:971-8. 

64. Aly T, Devendra D, Eisenbarth GS. Immunotherapeutic approaches 

to prevent, ameliorate, and cure type 1 diabetes. Am J Ther 2005; 

12:481-90. 

65. Lipton R, LaPorte RE, Becker DJ, et al. Cyclosporin therapy for 

prevention and cure of IDDM. Epidemiological perspective of benefits 

and risks. Diabetes Care 1990; 13:776-84. 

66. Soran H, Younis N. Insulin detemir: a new basal insulin analogue. 

Diabetes Obes Metab 2006; 8:26-30. 

67. Havas S, Donner T. Tight control of type 1 diabetes: recommendations 

for patients. Am Fam Physician 2006; 74:971-8. 

68. Vajo Z, Fawcett J, Duckworth WC. Recombinant DNA technology in 

the treatment of diabetes: insulin analogs. Endocr Rev 2001; 22:706-17. 

69. Chakkarwar PN, Manjrekar NA. Insulin glargine: a long acting insulin 

analog. J Postgrad Med 2005; 51:68-71. 

70. Hordern SV, Russell-Jones DL. Insulin detemir, does a new century 

bring a better basal insulin? Int J Clin Pract 2005; 59:730-9. 


10

Tip 1 Diyabet - Güncel Pediatri Dergisi

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?