Ayakkabı Sektörü Araştırma Raporu - Gaziantep Ticaret Odası
Ayakkabı Sektörü Araştırma Raporu - Gaziantep Ticaret Odası
Ayakkabı Sektörü Araştırma Raporu - Gaziantep Ticaret Odası
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
1. GİRİŞ<br />
<strong>Ayakkabı</strong> sektörü; ayakkabı üretenler ve bunlara girdi sağlayan yan sanayi işletmeleri ile<br />
ayakkabı üreten ana işletmeye fason olarak hizmet veren firmalardan oluşmaktadır.<br />
Henüz tam anlamıyla bir sanayi kimliği kazanmamış, küçük atölye tipi üretim tarzının<br />
hâkim olduğu bu sektör, emek yoğun özelliği dolayısıyla gelişmekte olan ülkelerde<br />
istihdamın artışı için önemli bir kaynaktır<br />
Türkiye’de yakın geçmişe kadar babadan oğula geçen bir zanaat görünümü arz eden<br />
ayakkabı sanayi, 1950 sonrasında küçük sanayi görünümü kazanmaya başlamıştır.<br />
Ekonomide yapısal dönüşümün yaşandığı 1980’li yıllarda tüm sektörlerde olduğu gibi<br />
ayakkabı sektöründe de önemli gelişmeler görülmüştür. Sektör daha organize bir yapıya<br />
bürünmüş, bu dönüşümle üretimde de önemli gelişmeler yaşanmıştır.<br />
Sektörde, emeğin üretim faktörleri içerisinde önemli bir yeri olduğundan, emeğin ucuz<br />
olduğu ülkeler önemli rekabet avantajına sahiptirler. Bugün gelişmiş bir çok ülkede refah<br />
seviyesindeki artış, bir üretim faktörü olan emeğin değerini de artırmaktadır.<br />
Son 20 yıldır, dünyada olduğu gibi, ülkemiz ayakkabı sanayinde de makineleşmeye<br />
gidilmektedir. Bu gelişmede; ayakkabı talebinin ve işçilik maliyetinin sürekli artması, aynı<br />
zamanda moda ve tüketici talebinde yaşanan hızlı değişimlerin payı olduğunu söylemek<br />
mümkündür.<br />
Ülkemiz ayakkabı üretiminde; geleneksel ve enjeksiyon yöntemi olmak üzere iki yöntem<br />
kullanılmakta olup, daha çok geleneksel yöntem tercih edilmektedir. Bu yöntemde saya<br />
ve taban ayrı aşamalarda üretilerek birbirlerine yapıştırma veya yapıştırma/dikme veya<br />
enjeksiyon yöntemlerinden biriyle monte edilmektedir.<br />
Devlet Planlama Teşkilatı Deri ve Deri Mamulleri Sanayii Özel İhtisas Komisyonu<br />
<strong>Raporu</strong>’na göre ülkemizde üretilen ayakkabıların % 15’i tamamen makineleşmiş<br />
işletmeler, % 70’i yarı makineleşmiş işletmeler ve % 15’i bünyesinde hiç makine<br />
bulunmayan işletmeler tarafından gerçekleştirilmektedir.<br />
Ülkemiz ayakkabı üretim maliyetleri açısından Avrupa’ya göre %25 daha ucuz,<br />
Uzakdoğu’ya göre %30 ve Kuzey Afrika’ya göre %10 daha pahalıdır. Sektör, moda<br />
gereksinimini algılama ve uygulama açısından Doğu Avrupa ve Kuzey Avrupa ülkelerine<br />
göre daha avantajlı durumdadır.<br />
Hazırlanan bu raporda; Dünya <strong>Ayakkabı</strong> İhracatı-İthalatı ve Türkiye’nin Konumu, Türkiye<br />
<strong>Ayakkabı</strong> İhracatı- İthalatı ve özellikle <strong>Gaziantep</strong> ilindeki ayakkabı sektörünün durumu<br />
ayrıntılı olarak incelenerek, sektörün yaşadığı sorunlar ve çözüm önerileri ortaya<br />
konulmuştur.<br />
2
2. DÜNYA AYAKKABI İHRACATI VE TÜRKİYE’NİN KONUMU<br />
Dünya ayakkabı ihracatı; 2009 yılında toplamda 84.050.264 $, 2008 yılında ise toplamda<br />
91.255.360 $’ olup, 2009’ da 2008 yılına göre % 7,9 azalarak 84,1 milyar dolar<br />
düzeyinde gerçekleşmiştir. Dünya ayakkabı ihracatında en büyük paya sahip olan ülke<br />
Çin Halk Cumhuriyeti’dir. Çin Halk Cumhuriyeti 2009 yılında 28 milyar dolarlık ayakkabı<br />
ihracatıyla dünya pazarında % 33,3 oranında paya sahiptir.<br />
Çin’i, 9,1 milyar dolarlık ihracat ve % 10,8 oranındaki pazar payıyla İtalya takip<br />
etmektedir. Dünya ayakkabı ihracatındaki diğer başlıca ülkeler; 6,5 milyar dolarlık ihracat<br />
ve % 7,8’lik pazar payıyla Vietnam, 4,8 milyar dolarlık ihracat ve % 5,7’lik pazar payıyla<br />
Hong Kong, 3,7 milyar dolarlık ihracat ve % 4,4’lük pazar payıyla Almanya ile 3,5 milyar<br />
dolarlık ihracat ve % 4,1’lik pazar payıyla Belçika’dır.<br />
2009 yılı itibari ile Dünya <strong>Ayakkabı</strong> ihracatının % 50’sini deri yüzlü ayakkabılar, % 23.3’<br />
nü yüzü plastik/kauçuk malzemeden olan diğer ayakkabılar ve % 12.5’ni yüzü dokuma<br />
maddelerinden olan ayakkabılar oluşturmaktadır.<br />
Türkiye, 2009 yılında gerçekleştirdiği 289,6 milyon dolarlık ihracat ve % 0,3’lük pazar<br />
payıyla dünya ayakkabı ihracatçı ülkeleri arasında alt sıralarda yer almaktadır. Görüldüğü<br />
üzere, dünya deri ve deri ürünleri ihracatının yarısını ayakkabılar oluşturmaktadır. Dünya<br />
ihracatında en büyük kalem olan ayakkabılarda ise Türkiye’nin payı yok denecek kadar<br />
azdır. Bu nedenle üretim ve ihracat potansiyeli açısından ayakkabı alt sektörüne daha<br />
fazla önem verilmesinde fayda bulunmaktadır.<br />
Birim: 1.000 $<br />
Dünya <strong>Ayakkabı</strong> İhracatında İlk 10 Ülke<br />
ÜLKELER 2008 PAY % 2009 PAY % DEĞİŞİM<br />
%<br />
ÇİN 29.720.438 32,6 28.016.268 33,3 -5,7<br />
İTALYA 11.383.657 12,5 9.098.158 10,8 -20,1<br />
VİETNAM 4.872.365 5,3 6.517.851 7,8 33,8<br />
HONG KONG 5.980.830 6,6 4.757.046 5,7 -20,5<br />
ALMANYA 3.907.066 4,3 3.690.604 4,4 -5,5<br />
BELÇİKA 3.703.291 4,1 3.486.261 4,1 -5,9<br />
HOLLANDA 2.268.811 2,5 2.692.486 3,2 18,7<br />
İSPANYA 2.835.733 3,1 2.436.889 2,9 -14,1<br />
FRANSA 2.142.325 2,3 1.906.979 2,3 -11,0<br />
PORTEKİZ 1.975.019 2,2 1.744.409 2,1 -11,7<br />
TÜRKİYE 344.890 0,4 289.569 0,3 -16,0<br />
TOPLAM 91.255.360 100,0 84.050.264 100,0 -7,9<br />
Kaynak : İTKİB (İstanbul Tekstil ve Konfeksiyon İhracatçı Birlikleri)<br />
Not : 2010 – 2011 verileri İTKİB tarafından güncellenmemiştir.<br />
3
3. DÜNYA AYAKKABI İTHALATI VE TÜRKİYE’NİN KONUMU<br />
ITC verilerine göre değer bazında, 2000 yılında 49.6 milyar dolar olan dünya ayakkabı<br />
ithalatı, dokuz yıl içinde % 94.7 artış göstererek, 2008 yılında 96 milyar dolara ulaşmıştır.<br />
Ancak 2009 yılında, tüm sektörlerde yaşanan gerileme ayakkabı sektöründe de<br />
yaşanmış ve dünya ayakkabı ithalatı bir önceki yıla göre % 10.3 azalarak 86 milyar<br />
dolara düşmüştür.<br />
Dünya ayakkabı ithalatı 2009 yılı itibarıyla 86,1 milyar dolar düzeyinde olup, en büyük<br />
paya sahip olan ülke ABD’dir. ABD, 18,2 milyar dolarlık ayakkabı ithalatıyla dünya<br />
pazarında % 21,2’lik paya sahiptir. ABD’yi, 7 milyar dolarlık ithalat ve % 8,2 oranındaki<br />
pazar payıyla Almanya takip etmektedir.<br />
Dünya ayakkabı ithalatındaki diğer başlıca ülkeler; 5,6 milyar dolarlık ithalat ve %6,5’lik<br />
pazar payıyla Fransa, 5,2 milyar dolarlık ithalat ve % 6,1’lik pazar payıyla İtalya, 4,9<br />
milyar dolarlık ithalat ve % 5,6’lık pazar payıyla İngiltere ile 4,4 milyar dolarlık ithalat ve %<br />
5,1’lik pazar payıyla Japonya’dır. Türkiye, 2009 yılında yaptığı 539,5 milyon dolar<br />
değerinde ithalat ile dünya ayakkabı ithalatçıları listesinde orta-alt sıralarda yer<br />
almaktadır.<br />
Dünya ayakkabı ithalatında ilk 5 sırada yer alan ülkelere bakıldığında; 2009 yılı baz<br />
alınarak Türkiye’nin ihracatı sırasıyla Amerika Birleşik Devletleri’ne 1,5 milyon dolar,<br />
Almanya’ya 14,5 milyon dolar, Fransa’ya 10,4 milyon dolar, İtalya’ya 7,4 milyon dolar ve<br />
İngiltere’ye 13,4 milyon dolar düzeyindedir.<br />
2009 yılı verilerine göre; 53,6 milyon dolarlık ihracat ve %18,1’lik pay ile Rusya, 30,9<br />
milyon dolarlık ihracat ve % 10,4’lük pay ile Irak ve 22,2 milyon dolarlık ihracat ve %<br />
7,5’lik pay ile S. Arabistan Türkiye’nin en büyük pazarlarıdır.<br />
Birim: 1.000 $<br />
Dünya <strong>Ayakkabı</strong> İthalatında İlk 10 Ülke<br />
ÜLKELER 2008 PAY % 2009 PAY % DEĞİŞİM<br />
%<br />
ABD 20.502.444 21,4 18.245.270 21,2 -11,0<br />
ALMANYA 7.005.895 7,3 7.047.779 8,2 0,6<br />
FRANSA 5.947.426 6,2 5.565.736 6,5 -6,4<br />
İTALYA 5.909.715 6,2 5.215.707 6,1 -11,7<br />
İNGİLTERE 5.304.391 5,5 4.852.523 5,6 -8,5<br />
JAPONYA 4.457.032 4,6 4.372.819 5,1 -1,9<br />
HONG KONG 5.207.436 5,4 4.193.472 4,9 -19,5<br />
HOLLANDA 2.628.905 2,7 3.066.640 3,6 16,7<br />
BELÇİKA 2.925.672 3,0 2.603.720 3,0 -11,0<br />
İSPANYA 3.046.010 3,2 2.503.644 2,9 -17,8<br />
TÜRKİYE 672.917 0,7 539.460 0,6 -19,8<br />
TOPLAM 95.925.496 100,0 86.090.584 100,0 -10,3<br />
Kaynak: İTKİB (İstanbul Tekstil ve Konfeksiyon İhracatçı Birlikleri)<br />
Not: 2010 – 2011 verileri İTKİB tarafından güncellenmemiştir.<br />
4
4. TÜRKİYE’NİN AYAKKABI İHRACATI<br />
<strong>Ayakkabı</strong> imalat sektöründe sahip olunan avantajlara rağmen, küçük atölye tipi üretim<br />
biçiminin hâkim olması, kalifiye olmayan iş gücü, ayakkabı yan sanayii girdilerinde<br />
standart ve kalite eksikliği ve ithalat rekabeti gibi yapısal sorunlar nedeniyle ihracat<br />
potansiyeli yeterince değerlendirilememektedir. 1990 ‘lı yılların başında ihracat, özellikle<br />
Rusya pazarı olmak üzere canlanmış ve 1997 yılında 200 milyon doları aşmıştır. Ancak,<br />
daha sonraki yıllarda Rusya’da yaşanan büyük kriz Türk <strong>Ayakkabı</strong> sanayisini de büyük<br />
ölçüde etkilemiş, ihracatta düşüş başlamıştır.<br />
Türkiye’nin <strong>Ayakkabı</strong> İhracatı<br />
YIL DEĞER (DOLAR) DEĞİŞİM %<br />
1999 109.542.360 0<br />
2000 114.184.806 + 1.04<br />
2001 126.116.480 + 1.10<br />
2002 131.883.679 + 1.05<br />
2003 183.779.402 + 1.39<br />
2004 204.747.638 + 1.11<br />
2005 215.576.433 + 1.05<br />
2006 236.542.954 + 1.10<br />
2007 316.650.101 + 1.34<br />
2008 345.040.548 + 1.09<br />
2009 296.256.000 - 0.86<br />
2010 401.674.000 + 1.36<br />
Kaynak: DTM İstatistikleri(Dış <strong>Ticaret</strong> Müsteşarlığı)<br />
Türkiye’nin <strong>Ayakkabı</strong> İhracatı Grafik<br />
Dolar<br />
401.674.000<br />
316.650.101<br />
345.040.548<br />
296.256.000<br />
114.184.806 126.116.480 131.883.679 183.779.402 204.747.638 215.576.433 236.542.954<br />
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010<br />
5
Sektör 2002 yılından itibaren toparlanma sürecine girmiş olup; 2002 yılında 131.8 milyon<br />
dolar olan ihracat, 2008 yılında 345 milyon doları yakalamış ve bir önceki yıla göre %9<br />
oranında artmıştır. 2009 yılında ihracat azalmış ve 296.2 milyon dolar olmuştur. 2010<br />
yılında ise sektör altın yılını yaşayarak 401.6 milyon dolara ulaşmış ve bir önceki yıla<br />
göre 35.6 oranında artmıştır.<br />
Dünya ayakkabı ihracatı içinde, Türkiye’nin payı % 0.3 olup; bu rakam sektörün dünya<br />
ihracatı içinde önemli bir yere sahip olmadığını ve yurt içi piyasa odaklı üretim yapıldığını<br />
göstermektedir.<br />
Son İki yılın <strong>Ayakkabı</strong> İhracatı Ülke Dağılımı<br />
EN ÇOK AYAKKABI İHRACATI YAPILAN ÜLKELER<br />
Birim: 1.000 $ (GTIP 64)<br />
ÜLKELER<br />
2009<br />
OCAK - ARALIK<br />
2010<br />
OCAK - ARALIK<br />
PAY % DEĞİŞİM<br />
%<br />
RUSYA 53.656 104.776 26,1 95,3<br />
IRAK 30.902 44.530 11,1 44,1<br />
SUUDİ ARABİSTAN 22.172 26.378 6,6 19,0<br />
ALMANYA 14.451 18.376 4,6 27,2<br />
FRANSA 10.440 16.349 4,1 56,6<br />
BULGARİSTAN 9.466 12.872 3,2 36,0<br />
İNGİLTERE 13.268 12.143 3,0 -8,5<br />
HOLLANDA 15.072 12.113 3,0 -19,6<br />
ROMANYA 9.886 10.988 2,7 11,1<br />
İTALYA 7.350 9.205 2,3 25,2<br />
TÜRKİYE TOPLAM<br />
AYAKKABI İHRACATI 296.256 401.674 100,0 35,6<br />
<strong>Ayakkabı</strong> ihracatımızın da en önemli pazarı olan Rusya’ya, 2010 yılının Ocak-Aralık<br />
döneminde % 95,3 artışla 104,8 milyon dolarlık ayakkabı ihracatı yapılmıştır. Rusya'nın<br />
ayakkabı ihracatında Türkiye’nin payı % 26,1 seviyesindedir.<br />
İkinci büyük pazar Irak’a yapılan ayakkabı ihracatı, 2010 yılında geçen yıla göre % 44,1<br />
artışla 44,5 milyon dolara çıkmıştır. Irak'ın ayakkabı ihracatında Türkiye’nin payı % 11,1<br />
seviyesindedir.<br />
Üçüncü sırada yer alan Suudi Arabistan’a yapılan ayakkabı ihracatı, 2010 yılı Ocak-<br />
Aralık döneminde, geçen yılın aynı dönemine göre % 19 oranında artarak 26,4 milyon<br />
dolara yükselmiştir. Suudi Arabistan'ın ayakkabı ihracatında Türkiye’nin payı % 6,6'dır.<br />
<strong>Ayakkabı</strong> ihracatı açısından dördüncü büyük pazar konumundaki Almanya’ya yapılan<br />
ayakkabı ihracatı 2010 yılı Ocak-Aralık döneminde, geçen yılın aynı dönemine göre %<br />
27,2 artışla 18,4 milyon dolar olarak kayda alınmıştır. Almanya'nın ayakkabı ihracatında<br />
Türkiye’nin payı % 4,6 seviyesindedir.<br />
6
Ürün Gruplarına göre <strong>Ayakkabı</strong> İhracatı (Dolar)<br />
Yıl 2007 2008 2009 2010<br />
Dış tabanı, yüzü kauçuk 5.752.904 6.225.123 3.540.373 5.841.374<br />
ve plastik su geçirmez<br />
ayakkabılar<br />
Dış tabanı, yüzü kauçuk 58.702.859 67.868.681 68.579.692 96.922.249<br />
veya plastik maddeden<br />
diğer ayakkabılar<br />
Yüzü deri, tabanı kauçuk, 167.766.594 188.055.231 147.602.104 195.226.023<br />
plastik, tabii veya suni<br />
deri ve kösele<br />
ayakkabılar<br />
Yüzü dokuma<br />
28.417.455 29.411.362 20.570.484 34.648.902<br />
maddelerinden, tabanı<br />
kauçuk, lastik vb.<br />
ayakkabılar<br />
Diğer ayakkabılar 22.688.81 24.266.861 23.877.458 25.853.738<br />
<strong>Ayakkabı</strong> aksamı, iç 33.321.474 29.062.552 25.312.818 37.238.536<br />
taban, topuk rampası,<br />
getr, tozluk, dolak vb.<br />
Toplam 296.230.167 344.889.810 289.482.929 395.730.822<br />
Kaynak : DTM (Dış <strong>Ticaret</strong> Müsteşarlığı)<br />
<strong>Ayakkabı</strong> sektörü ihracatının ürün gruplarına göre dağılımına bakıldığında değer bazında<br />
% 51-54’nü yüzü deriden mamul ayakkabıların oluşturduğu görülmekte olup, 2008 yılında<br />
188 milyon dolar, 2009 yılında 147 milyon dolar, 2010 yılında 195 milyon dolarlık ihracat<br />
gerçekleşmiştir. %18-24’ünü yüzü kauçuk veya plastik maddeden yapılan diğer<br />
ayakkabılar oluşturmakta olup, 2008 yılında 67.8 milyon dolar, 2009 yılında 68.5 milyon<br />
dolar, 2010 yılında 96.9 milyon dolarlık ihracat gerçekleşmiştir<br />
5. TÜRKİYE’NİN AYAKKABI İTHALATI<br />
Türkiye’nin ayakkabı ithalatı 1994 yılında 28.1 milyon dolar iken, 1997 yılında AB ile<br />
yapılan Gümrük Birliği’nin tamamlanmasının ardından 135.2 milyon dolar ile rekor<br />
düzeye ulaşılmıştır. 2002 yılında bir önceki yıla göre hem AB ülkelerinden gerçekleştirilen<br />
ayakkabı ithalatı hem de uzak doğu ülkelerinden yapılan ithalat artmıştır ve toplam 116<br />
milyon dolarlık ayakkabı ithal edilmiştir. Kriz yıllarında azalan ithalat 2002’den sonra<br />
sürekli artarak 2005 yılında 412.7 milyon dolar gibi rekor bir seviye ulaşılmıştır. 2009<br />
yılında ise bir önceki yıla göre % 20 azalışla 538.9 milyon dolarlık ayakkabı ithal<br />
edilmiştir.<br />
Yıllar içinde ayakkabı ithalatımızın artmasının en önemli nedeni; AB ve Türkiye arasında<br />
yapılan Gümrük Birliği ile gümrük vergilerinin AB ülkelerine karşı sıfırlanması, üçüncü<br />
ülkelere karşı ise AB’nin ortak tarifesi (OGT) nin adapte edilmesi nedeniyle mevcut<br />
gümrük vergilerinde % 60 - 70’ler oranında indirim durumunda kalınmasıdır. AB,<br />
ayakkabı üreticilerinin rekabet gücünü haksız olarak azalttığı gerekçesiyle Çin ve<br />
Vietnam’dan ithal edilen deri ayakkabılara Ekim 2006 tarihinden itibaren 3 ( üç) yıl süre<br />
ile % 16.6 ve % 10 oranında anti damping (düşürüm) vergisi uygulanmıştır.<br />
7
Türkiye’nin <strong>Ayakkabı</strong> İthalatı<br />
Yıl Değerler ( Dolar ) Oran ( %)<br />
1999 79.747.307 0<br />
2000 116.317.967 + 1.46<br />
2001 84.222.227 - 0.72<br />
2002 116.209.270 + 1.38<br />
2003 191.057.766 + 1.64<br />
2004 303.284.161 + 1.58<br />
2005 412.712.611 + 1.36<br />
2006 514.967.309 +1.25<br />
2007 569.928.759 + 1.11<br />
2008 672.917.487 + 1.18<br />
2009 538.988.138 - 0.80<br />
2010 659.673.910 + 1.22<br />
Kaynak: DTM(Dış <strong>Ticaret</strong> Müsteşarlığı)<br />
Türkiye’nin <strong>Ayakkabı</strong> İthalatı<br />
Dolar<br />
672.917.487<br />
659.673.910<br />
569.928.759<br />
514.967.309<br />
538.988.138<br />
116.317.967 116.209.270<br />
79.747.307 84.222.227<br />
191.057.766<br />
303.284.161<br />
412.712.611<br />
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010<br />
Yukarıdaki tabloda da görüldüğü üzere ayakkabı sektöründe ithalat 1999- 2002 yılları<br />
arasında düzensiz bir seyir izlemiştir. 2002 yılında 116.2 milyon dolar olan ithalat, devam<br />
eden yıllarda sürekli artarak 2008 yılında 672.9 milyon doları yakalamış ve bir önceki yıla<br />
göre % 18 oranında artmıştır. 2009 yılında ise ithalat tekrar azalarak 538.9 milyon dolar<br />
seviyesine inmiştir.<br />
8
Türkiye’nin Ürün Gruplarına Göre <strong>Ayakkabı</strong> İthalatı (Dolar)<br />
YILLAR 2007 2008 2009 2010<br />
Dış tabanı, yüzü kauçuk ve<br />
plastik su geçirmez<br />
ayakkabılar 1.442.327 1.709.189 3.277.932 5.495.517<br />
Dış tabanı, yüzü kauçuk<br />
veya plastik maddeden<br />
diğer ayakkabılar 163.655.167 207.971.460 171.704.459 218.085.267<br />
Yüzü deri, tabanı kauçuk,<br />
plastik, tabii veya suni deri<br />
ve kösele ayakkabılar 269.830.234 302.160.527 230.128.407 263.086.550<br />
Yüzü dokuma<br />
maddelerinden, tabanı<br />
kauçuk, plastik vb.<br />
ayakkabılar 96.598.217 113.989.641 98.678.378 124.158.374<br />
Diğer ayakkabılar 8.683.676 12.747.206 9.766.909 14.758.676<br />
<strong>Ayakkabı</strong> aksamı, iç taban,<br />
topuk pampası, getr,<br />
tozluk, dolak vb. 29.719.138 34.339.464 25.432.053 34.089.526<br />
Toplam 569.928.759 672.917.487 538.988.138 659.673.910<br />
Kaynak: DTM (Dış <strong>Ticaret</strong> Müsteşarlığı)<br />
<strong>Ayakkabı</strong> sektörü ithalatının ürün gruplarına göre dağılımına bakıldığında değer bazında<br />
%44-50’sini yüzü deriden mamul ayakkabıların oluşturduğu görülmekte olup, 2008<br />
yılında 302 milyon dolar, 2009 yılında 230 milyon dolar, 2010 yılında ise 263 milyon dolar<br />
ithalat gerçekleşmiştir. %30-34’ünü yüzü kauçuk veya plastik maddeden yapılan diğer<br />
ayakkabılar oluşturmakta olup, 2008 yılında 207.9 milyon dolar, 2009 yılında 171.7<br />
milyon dolar, 2010 yılında ise 218 milyon dolar ithalat gerçekleşmiştir.<br />
<strong>Ayakkabı</strong> ithalatımızın yaklaşık yarısı Çin’den yapılmaktadır. Bu ülkeden 2009 yılında<br />
288 milyon dolarlık ithalat yapılmıştır. Söz konusu ithalatın % 50’sini dış taban, yüzü<br />
kauçuk veya plastik maddeden diğer ayakkabılar, %22’sini deri ayakkabılar<br />
oluşturmuştur.<br />
Dünya ayakkabı üretimi içinde ilk üç arasında bulunan ve ayakkabı modasına yön veren<br />
İtalya, en çok ayakkabı ithal ettiğimiz ülkeler arasında dördüncü sırada yer almaktadır. Bu<br />
ülkeden 2009 yılında 53 milyon dolarlık ayakkabı ithal edilmiş olup, bu ithalatın %77’sini<br />
yüzü deriden mamul ayakkabılar oluşturmaktadır. Vietnam, Endonezya, Hindistan,<br />
Tayland, Brezilya ve İspanya ise ayakkabı ithal ettiğimiz diğer önemli ülkelerdir. 2002<br />
yılında toplam ayakkabı ithalatının % 41’i AB ülkelerinden gerçekleştirilirken, 2004<br />
yılından itibaren ithalatımız uzak doğu ülkelerine yönelmiş olup, 2010 yılı itibariyle<br />
ayakkabı ithalatımızın % 81’i bu ülkelerden tedarik edilmeye başlanmıştır.<br />
9
<strong>Ayakkabı</strong> İthal Edilen Başlıca Pazarlar (Dolar)<br />
ÜLKELER 2008 2009 2010<br />
2009-2010<br />
Değişim<br />
%<br />
ÇİN 334.182.597 288.222.562 372.273.619 1.3<br />
VİETNAM 79.277.415 70.765.797 83.347.970 1.2<br />
ENDONEZYA 72.374.241 53.981.934 62.384.849 1.2<br />
İTALYA 88.482.976 53.495.905 62.186.508 1.2<br />
HİNDİSTAN 10.899.163 13.730.621 13.827.211 1.0<br />
TAYLAND 16.304.553 9.681.055 6.860.136 - 0.7<br />
BREZİLYA 13.601.071 8.043.560 8.080.333 1.0<br />
İSPANYA 12.601.947 7.250.382 8.196.482 1.13<br />
PORTEKİZ 6.527.817 4.556.141 4.276.467 - 0.9<br />
SURİYE 7.117.010 3.885.782 6.831.001 1.8<br />
ROMANYA 7.028.061 3.211.861 3.588.294 1.1<br />
ALMANYA 3.428.348 2.437.942 2.498.278 1.02<br />
FAS 2.231.215 2.093.167 3.613.473 1.73<br />
DOMİNİK CUM. 1.531.140 1.847.828 1.819.305 - 0.98<br />
KAMBOÇYA 902.058 1.438.528 2.754.831 1.92<br />
TOPLAM 672.917.487 538.988.138 642.538.757 1.2<br />
Kaynak :DTM (Dış <strong>Ticaret</strong> Müsteşarlığı)<br />
6. AYAKKABI SEKTÖRÜNDE GAZİANTEP’İN KONUMU<br />
<strong>Ayakkabı</strong> üretimi İstanbul-İkitelli bölgesinde yoğunlaşmıştır. Ancak, artan ücret ve arsa<br />
fiyatları, imalatçıları “fason üretime” yöneltmiş, ayakkabı sayalarının büyük kısmı<br />
işlenmek üzere Anadolu’ya gönderilir olmuştur. İzmir, Manisa, <strong>Gaziantep</strong>, Konya,<br />
Antakya ve Trabzon, İstanbul’dan sonra ayakkabıcılığın en çok geliştiği merkezler<br />
konumunu almıştır.<br />
<strong>Ayakkabı</strong> yan sanayi başta İstanbul olmak üzere, İzmir ve Ege Bölgesi, Konya ve<br />
<strong>Gaziantep</strong>’te yoğunlaşmıştır.<br />
<strong>Gaziantep</strong> ilindeki ayakkabı sanayi Türkiye genelinde önemli bir yer teşkil etmektedir.<br />
1953 yılında <strong>Gaziantep</strong>’te kurulmuş olan <strong>Ayakkabı</strong>cılar <strong>Odası</strong>’nın halen 1500 üyesi<br />
bulunmakta olup bu üyelerden yaklaşık 500’ü imalat yapmaktadır. Bu imalatçıların, 330’u<br />
<strong>Ayakkabı</strong>cılar Sanayi Sitesinde, geriye kalan kısmı ise Organize Sanayi Bölgesinde ve<br />
Nizip Caddesi’nde faaliyetlerini sürdürmektedir. <strong>Gaziantep</strong> ilinde ayakkabı imalatı yapan<br />
firmalar tam kapasite ile çalıştığı zaman günlük 30.000 - 40.000 çift ayakkabı imalatı<br />
yapabilmektedir. İmalatçı firmaların ürettikleri ayakkabıların yurt içine satışı yapılmakla<br />
birlikte son zamanlarda başta Irak olmak üzere tüm dünyaya ihracatı yapılmaktadır.<br />
<strong>Gaziantep</strong>, 2005 yılında gerçekleştirdiği 14.8 milyon dolarlık ihracat ile Türkiye genelinin<br />
% 6.7’lik pazar payına sahip olmuştur. Takip edilen yıllarda ihracat rakamları artarak<br />
Türkiye genelindeki payını da artırmıştır. 2010 yılında gerçekleştirdiği 50.1 milyon dolarlık<br />
ihracatı ile Türkiye genelinin % 12.5 pazar payına ulaşmıştır. 2011 yılın ilk 6 ayına<br />
bakıldığında bu artışın devam ettiği gözlenmektedir.<br />
10
<strong>Gaziantep</strong> <strong>Ayakkabı</strong> <strong>Sektörü</strong> İhracatı (FOB USD)<br />
Yıl <strong>Gaziantep</strong> Diğer İller<br />
Türkiye Geneli<br />
Toplamı Oran (%)<br />
2005 14.836.693 204.910.318 219.747.011 0.068<br />
2006 18.172.553 225.165.128 243.337.681 0.075<br />
2007 23.971.247 297.955.463 321.926.710 0.074<br />
2008 30.279.174 318.609.220 348.888.394 0.087<br />
2009 37.295.404 258.960.593 296.255.997 0.126<br />
2010 50.146.710 351.220.771 401.367.481 0.125<br />
2011 (İLK 6 AY) 27.573.691 157.193.495 184.767.186 0.149<br />
Kaynak : GAİB (Güneydoğu Anadolu İhracatçı Birlikleri)<br />
<strong>Gaziantep</strong>’in <strong>Ayakkabı</strong> İhracatı (Dolar)<br />
<strong>Gaziantep</strong><br />
Türkiye Geneli<br />
321.926.710<br />
348.888.394<br />
296.255.997<br />
401.367.481<br />
369.534.372<br />
219.747.011<br />
243.337.681<br />
14.836.693 18.172.553 23.971.247 30.279.174 37.295.404<br />
50.146.710 55.147.382<br />
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011<br />
Not : Grafikteki 2011 yılı ilk 6 aylık rakamın 2 katı alınarak yıl hesabı yapılmıştır.<br />
Türkiye genelinde 500 milyon çift üretim kapasitesi olduğu varsayılan ayakkabı<br />
sektöründe, bu kapasitenin ancak yarısı kullanılabilmektedir. Resmi rakamlarda ise<br />
üretim miktarı çok daha az olarak gözükmektedir. Sektörde 300.000 kişinin çalıştığı,<br />
30. 000 kişilik grubunun sanayileşmiş, kalan 270.000 kişilik grubun ise sanayileşmemiş<br />
işletmelerde istihdam edildiği varsayılmaktadır. Üretici işletmelerin yaklaşık % 50 si<br />
İstanbul’da faaliyet göstermektedir. İzmir, Konya Bursa, Ankara, <strong>Gaziantep</strong>, Manisa,<br />
Denizli, Adana Malatya, Çorum ayakkabı üretiminin yapıldığı diğer önemli şehirlerdir.<br />
11
<strong>Gaziantep</strong> <strong>Ayakkabı</strong> <strong>Sektörü</strong>ndeki İhracat ve İthalat Durumu (USD)<br />
Yıl İhracat İthalat<br />
İhr/İth<br />
Oran(%)<br />
2006 18.172.553 3.161.596 5.75<br />
2007 23.971.247 4.220.035 5.68<br />
2008 30.279.174 7.998.636 3.79<br />
2009 37.295.404 6.448.229 5.78<br />
2010 50.146.710 11.293.042 4.44<br />
2011 (İlk 4 Ay) 21.806.097 10.758.382 2.03<br />
Kaynak : GAİB (İhracat), TUİK (İthalat)<br />
<strong>Gaziantep</strong> ayakkabı sektörünün 2006 yılındaki rakamlarına bakıldığı zaman ihracatı 18<br />
milyon, ithalatı 3 milyon civarında gerçekleşerek, ihracatın ithalata oranı 5.75 olmuştur.<br />
Devam eden yıllarda ihracat ve ithalat rakamları sürekli artarak 2011 yılının ilk dört aylık<br />
rakamlarında bu oranın 2.03 seviyelerine kadar düştüğü gözlenmektedir.<br />
2011 yılının ilk dört ayında 21.806.097 milyon dolar olan ayakkabı ihracatı, bir önceki<br />
yılın ilk dört ayında 16.111.331 milyon dolar olarak gerçekleşmiş olup, artış oranı % 1.35<br />
dir.<br />
2011 yılının ilk dört ayında 10.758.382 milyon dolar olan ayakkabı ithalatı, bir önceki yılın<br />
ilk dört ayında 4.525.994 milyon dolar olarak gerçekleşmiş olup, artış oranı % 2,38 ‘dir.<br />
<strong>Gaziantep</strong> İlinde <strong>Ayakkabı</strong> <strong>Sektörü</strong>nde Yatırım Teşvik Belgesi Alan Firmalar<br />
Yıl<br />
<strong>Ayakkabı</strong> <strong>Sektörü</strong>nde<br />
Yatırım Teşvik Belge<br />
Sayısı<br />
Tüm Sektörlerde<br />
Yatırım Teşvik<br />
Belge Sayısı<br />
<strong>Ayakkabı</strong><br />
<strong>Sektörü</strong><br />
Yatırım Tutarı<br />
(TL)<br />
<strong>Ayakkabı</strong> <strong>Sektörü</strong><br />
İstihdam (Kişi)<br />
2006 2 113 3.951.976 15<br />
2007 2 72 1.420.283 5<br />
2008 0 103 0 0<br />
2009 3 68 3.473.790 50<br />
2010 2 101 7.723.290 61<br />
Kaynak: Hazine Müsteşarlığı<br />
12
Yukarıdaki tabloda görüldüğü gibi <strong>Gaziantep</strong>’te <strong>Ayakkabı</strong> sektöründe yatırım teşvik<br />
belgesi kullanan firma sayısı yok denecek kadar az olmuştur. Bunun sebebi olarak<br />
sektörün ancak % 15 ‘nin sanayileşmiş olması, gelişen son teknojilerin yakından takip<br />
edilmemesi ve imalatların hala eski sistem makinalarla yapılması gösterilebilir.<br />
Sektördeki sanayileşme oranı yükseldikçe doğal olarak firmaların yatırım teşvik kullanma<br />
oranları da artacaktır.<br />
<strong>Ayakkabı</strong> <strong>Sektörü</strong>nde Kapasite <strong>Raporu</strong> Olan Firmalar<br />
Firma<br />
Sayısı<br />
(Adet)<br />
GAZİANTEP<br />
Çalışan<br />
Kişi (Adet)<br />
Kapasite<br />
(Çift)<br />
Firma<br />
Sayısı<br />
(Adet)<br />
TÜRKİYE<br />
Çalışan<br />
Kişi (Adet)<br />
Kapasite<br />
(Çift)<br />
Çocuk<br />
<strong>Ayakkabı</strong> 2 11 233.291 60 2.411 6.588.156<br />
Erkek<br />
<strong>Ayakkabı</strong> 15 242 1.749.680 261 9.122 43.763.690<br />
Kadın<br />
<strong>Ayakkabı</strong> 6 37 684.800 215 7.577 20.229.358<br />
Diğer 4 30 566.581 110 7.185 40.321.023<br />
Toplam 27 320 3.234.352 646 26.295 110.902.227<br />
Kaynak : TOBB Veri Tabanı<br />
Not : Geçerliliği devam eden Kapasite Raporları<br />
Yukarıdaki tabloda, kapasite raporu düzenlenmiş <strong>Gaziantep</strong> ve Türkiye genelinde<br />
ayakkabı imalatı yapan firmaların istatistik bilgileri verilmiştir. Bu verilere göre <strong>Gaziantep</strong>’<br />
te 27 adet ayakkabı imalatı yapan firma, 320 çalışan kişi ve 3.234.352 çift/yıl kapasitesi<br />
olduğu, Türkiye genelinde ise; 646 adet firma 26.295 çalışan kişi ve 110.902.277 çift/yıl<br />
imalat olduğu görülmektedir. Bu rakamlara göre sektörde varsayılan 300.000 kişinin<br />
çalıştığı ancak 30.000 kişinin sanayileşmiş, geriye kalan kısmının ise sanayileşmemiş iş<br />
yerlerinde çalıştığı varsayımı doğrulanmaktadır.<br />
.<br />
13
7. DEĞERLENDİRME<br />
<strong>Sektörü</strong>n Zayıf Yönleri<br />
Ülkemizde, babadan oğula geçen bir zanaat görünümü arz eden ayakkabı<br />
sanayisinin, kurumsal bir yapı oluşturamaması,<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Sektöre özgü yeterince kalifiye eleman olmaması,<br />
Sektörde tecrübeli fakat eğitimsiz işgücünün istihdam edilmesi,<br />
<strong>Sektörü</strong>n ancak %15’inin sanayileşmiş olması,<br />
Ülkemizdeki ayakkabıcılık sektörünün en önemli özelliğinin çoğunlukla işgücüne<br />
dayalı küçük işletmelerden oluşması,<br />
Üretim kapasitesinin yüksek, ancak kapasite kullanım oranının düşük oluşu ve<br />
küçük işletmelerde kullanılan makina ve ekipmanın eski olması,<br />
<strong>Ayakkabı</strong>nın üst yapısı olan saya üretiminde sanayileşememe dolayısıyla<br />
verimsiz üretim ve dışa bağımlılık,<br />
Yurtdışı pazarlarda tanınan markalarımızın azlığı,<br />
AR-GE çalışmalarının yetersizliği,<br />
Pazarlamaya yönelik bilimsel çalışmaların yetersizliği,<br />
Ucuz Uzakdoğu üretimlerinin sektörde haksız rekabete yol açması,<br />
Yabancı yatırımların yok denecek kadar az olması,<br />
<strong>Sektörü</strong>n patent alma konusunda yetersiz davranması,<br />
Sektör içerisinde modellerin taklit edilmesi,<br />
<strong>Sektörü</strong>n Güçlü Yönleri<br />
Ülkemizde ve ilimizde her türlü ayakkabının imalatının yapılıyor olması,<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
İç pazarımızın güçlü ve nitelikli olması,<br />
Sınır komşusu ülkeler ile gelişen iyi ekonomik ilişkiler,<br />
Dış pazarlarda Türk Malına karşı gelişen talep ve olumlu tepkiler,<br />
Son zamanlarda sektör içerisindeki firmaların, kalite ve modaya karşı birbirleriyle<br />
yarışıyor olması,<br />
Babadan oğula geçen sektörde yeni yetişen neslin eğitim seviyesinin yüksek<br />
olması,<br />
14
8. SONUÇ VE ÖNERİLER<br />
<strong>Ayakkabı</strong> işletmelerinin sanayileşme oranının düşüklüğü sektörün üretim<br />
organizasyonunda engel oluşturmaktadır. Tecrübeli ancak eğitimsiz iş gücü işletmelere<br />
kaynak kaybettirmekte, dolayısıyla maliyet getirmekte ve verimsizliğe yol açmaktadır.<br />
<strong>Sektörü</strong>n dış pazarda rekabet edebilmesi için, mevcut üreticilerin orta büyüklükteki<br />
kuruluşlar haline gelmesi, kalitenin yükselmesi ve pazarlama-finansman faaliyetlerine<br />
daha fazla önem verilmesi gerekmektedir.<br />
Ülkemizde ayakkabı sektörü önemli bir ticaret potansiyeline sahiptir. Ancak, bu potansiyel<br />
verimli bir şekilde kullanılamamaktadır. <strong>Ayakkabı</strong> sektörünün ihracat açısından<br />
gelişmişlik düzeyi yetersiz olmakla birlikte sektör özellikle İspanya, Portekiz gibi Avrupalı<br />
üreticilerle rekabet edebilecek potansiyele sahiptir. Ancak bu potansiyel dünyada<br />
yeterince bilinememektedir. Dış pazarda ayakkabı üreticisi ülkelerle rekabet etmemiz için,<br />
sektörün tanıtımına ağırlık vermek gerekmektedir.<br />
Rekabet üstünlüğüne sahip olunan bu sektörden yeterince faydalanabilmemiz, sektörde<br />
gelişen son teknolojileri yakından takip etmemiz ile mümkündür.<br />
<strong>Araştırma</strong> Geliştirme faaliyetlerinin yanı sıra ürün kalitesini geliştirecek laboratuvarların<br />
kurulması gerekmektedir.<br />
<strong>Sektörü</strong>n %15’nin sanayileşmiş olması, pazarlamaya yönelik bilimsel çalışmaların<br />
yetersizliği, <strong>Gaziantep</strong> ilinde koşullanmış ayakkabı üreticilerinin ve ilgili kurumların<br />
birbirleri ile yatay ve dikey olarak ilişkilendirilme ihtiyaçları, firmaların hem rekabet hem<br />
de işbirliği içerisinde olmaları bu sektörün kümelenme sürecini başlatmasını akla<br />
getirmektedir. Kümelenme süreci ile; inovasyonun tetikleneceği, Ar-Ge laboratuvarları,<br />
üniversiteler, danışmanlık firmaları arasında sürdürülebilir ortaklığın oluşturulması ile<br />
bilgi, fikir, insan gücü ve sermaye alışverişinde bulunmaları ve bölgenin ekonomik ve<br />
sosyal gelişmesinin sağlanacağı öngörülmektedir.<br />
Sektörde eğitimin hayati önem taşıdığı söylenebilir. <strong>Sektörü</strong>n çok ciddi bir eğitim sorunu<br />
vardır. Ülkemizde pek çok sektörde olduğu gibi ayakkabıcılık sektöründe de önemli<br />
ölçüde eğitilmiş işgücüne ihtiyaç duyulmaktadır. Pazarlama, marka, kurumsallaşma<br />
konularında işletme sahiplerinin ve çalışanlarının bilinç düzeyini artırmak için seminer,<br />
panel, konferans, kurs gibi etkinlerin düzenlenmesi fayda sağlayacaktır.<br />
Sektör kaliteli ve düşük maliyetli, özgün tasarıma sahip ayakkabılar ürettiği takdirde<br />
yurtdışı piyasalarda rekabet gücünü arttırabilecek, daha geniş bir pazara ulaşabilecektir.<br />
Bu da hem yurtiçi hem de yurtdışı piyasaların birinde yaşanabilecek olumsuzluktan<br />
sektörün daha az etkilenmesini sağlayacaktır.<br />
Bugün gelinen noktada yurtdışı kataloglardan kopyalama suretiyle tasarım yapmanın<br />
artık sürdürülemez olduğu açıktır. Üretimde kişiye özgü çizgilerin hâkim olması, tasarım<br />
konusunda diğer ülkelerle rekabet edebilmenin önünü açacaktır.<br />
<strong>Ayakkabı</strong> imalatında ihtiyaç duyulan yüksek iş gücü; sektördeki üretim artışı, satış ve<br />
rekabet koşullarındaki olumlu gelişmeler, işsizliğin yüksek olduğu ülkemizde yeni<br />
istihdam imkanları yaratması açısından önemlidir. Bunun yanı sıra ayakkabıcılık<br />
sektörünün ihtiyaç duyduğu atılımı gerçekleştirebilmesi için gerekli olan kalite sürecinde<br />
standartlaşmanın sağlanması gerekmektedir.<br />
15
Dünyada, Çin hariç büyük ihracatçı ülkelerin tamamının ağırlıklı olarak deri ayakkabı<br />
ihraç ettikleri ve deri ayakkabı üretiminde uzmanlaşmış oldukları görülmektedir. Bu<br />
bağlamda, önümüzdeki yıllarda dünya ayakkabı pazarındaki rekabetin deri ayakkabı alt<br />
sektöründe daha yoğun yaşanması beklenmektedir.<br />
Sektörde beklentilerin gerçekleşmesi teknoloji, moda ve tasarımdaki yeniliklerin yakından<br />
takibi ile mümkündür.<br />
<strong>Gaziantep</strong> <strong>Ticaret</strong> <strong>Odası</strong><br />
Sanayi Müdürlüğü<br />
342 – 220 30 30<br />
gto@gto.org.tr<br />
16
Kaynaklar :<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
<br />
Hazine Müsteşarlığı<br />
Dış <strong>Ticaret</strong> Müsteşarlığı<br />
Devlet Planlama Teşkilatı<br />
Güneydoğu Anadolu İhracatçı Birlikleri<br />
İstanbul Tekstil ve Konfeksiyon İhracatçı Birlikleri<br />
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği<br />
<strong>Gaziantep</strong> <strong>Ayakkabı</strong>cılar <strong>Odası</strong><br />
<strong>Gaziantep</strong> <strong>Ayakkabı</strong>cılar Küçük Sanayi Sitesi Yapı Kooperatifi<br />
17