m. hatipoğlu
m. hatipoğlu
m. hatipoğlu
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Dünya’da Türkiye’ye Özgün Süstaşı Kalitesindeki Diaspor<br />
(Zultanit), Kemmererit (Kromlu Klinoklor) ve Mor Jadeit<br />
(Klinopiroksen) Mineral Cinslerinin Jeolojik Miras Olarak<br />
Duyurulması ve Korunması<br />
Announcement and Conservation as Geological Heritage of Gem-<br />
Quality Diaspore (Zultanite), Kammererite (Chromian Clinochlore),<br />
and Purple Jadeite (Clinopyroxen) Mineral Species, which they<br />
are unique to Turkey in the World<br />
Murat HATİPOĞLU<br />
Dokuz Eylül University, İzmir Multidisciplinary Vocational School, TR-35140 Buca, İzmir, TURKEY<br />
(E-mail: murat.hatipoglu@deu.edu.tr)<br />
Hülya İNANER<br />
Dokuz Eylül University, Faculty of Engineering, TR-35160 Buca, İzmir, TURKEY
AMAÇ (AIM)<br />
Bu çalışma,<br />
*Dünya’da sadece Türkiye’de çıkartılan süstaşı kalitesindeki diaspor (zultanit)<br />
[Al(OH)O] kemmererit (kromlu klinoklor) [Mg 5<br />
(Al,Cr) 2<br />
Si 3<br />
O 10<br />
(OH) 8<br />
], kristallerinin ve de<br />
mor jadeit (klinopiroksen) [Na(Al,Fe)Si 2<br />
O 6<br />
] kütlelerinin, jeolojik mirasın önemli bir parçası<br />
olarak göz önünde tutulmasını amaçlamaktadır.<br />
Aynı zamanda da,<br />
*Türkiye’ye özgün bu üç mineral türünün tipik örneklerinin bulunduğu<br />
lokasyonların, jeo-konservasyon anlamında mineralojiksel bir jeosit olarak<br />
tescillenmesinin önemini vurgulamayı,<br />
*UNESCO’nun World Heritage List’esine dahil edilmesi için bu çalışmanın bir<br />
vesile olması hedeflemektedir.
LOKASYON (LOCATION)<br />
DİASPOR-ZULTANİT (DİASPORE-ZULTANITE)<br />
En tipik lokasyon yeri; Muğla-Milas-Danişment-Küçük Çamlık Tepe’deki diasporitik boksit yatağıdır.<br />
KEMMERERİT (KAMMERERITE)<br />
En tipik lokasyon yeri; Erzincan-Çayırlı’daki (Kop Dağları) krom yatağıdır.<br />
MOR JADEİT (PURPLE JADEITE)<br />
En tipik lokasyon yeri; Bursa-Harmancık-Bektaşlar-Kanlıpınar’daki alandır.
DİASPOR (DIASPORE)<br />
Diaspor [Al(OH)O] grupsuz tek başına bir mineral olup, kristallerinin yaklaşık<br />
%40’lık bir kısmı, saydam-yarısaydam bir yapıya, genelde zeytinyağı yeşili<br />
rengine, camsı şeritli dış yüzeye, mükemmel dilinime ve tipiksel V-şekilli<br />
ikizlenmeye sahiptirler. En tipik lokasyon yeri; Muğla-Milas-Danişment-Küçük<br />
Çamlık Tepe’deki diasporitik boksit yatağıdır.
Diaspor Kristalografisi<br />
Eksensel Oranlar: a:b:c =0.4667:1:0.3018<br />
Hücre Boyutları: a = 4.397, b = 9.421, c = 2.8439, Z = 4; V = 117.81 Den(hesapla)=<br />
3.38<br />
Kristal Sistemi: Ortorombik– Dipiramidal H-M Sembol (2/m 2/m 2/m) Uzay Grubu:<br />
Pbnm<br />
X Işını Saçınımı: Şiddete göre(I/I o<br />
): 3.99(1), 2.317(0.56), 2.131(0.52),<br />
Diasporun Fiziksel Özellikleri<br />
Dilinim: {010} Mükemmel, {110} İyi<br />
Renk: Zeytinyağı yeşil (en yaygın), toprak kahvesi (ender), çilek pembesi (çok nadir).<br />
Özgül ağırlık: 3.3 - 3.5, Ortalama = 3.4<br />
Şeffaflık: Saydam-Yarısaydam.<br />
Yarılım: Gevrek - Konkoidal.<br />
Sertlik: 6.5-7<br />
Lüminersans: Floresans göstermez.<br />
Parlaklık: Camsı-İncimsi.<br />
Çizgi İzi: Beyaz.<br />
Diasporun Optiksel Özellikleri<br />
Optiksel Veriler: Biaxial (+), a=1.7-1.702, b=1.72-1.722, g=1.747-1.752, çift kırılma=<br />
0.0470-0.0500, 2V(hesapla)=80-84, 2V(ölçümle)=80-88. Dispersiyon zayıf, r < v.<br />
Pleokroizma: Yeşil ve tonları (kuvvetli ışık altında), Nar çiçeği kırmızısı (zayıf ışık<br />
altında).
KEMMERERİT (KAMMERERITE)<br />
Kammererite [Mg 5<br />
(Al,Cr) 2<br />
Si 3<br />
O 10<br />
(OH) 8<br />
] krom içerikli klinoklor grubuna ait bir<br />
mineral olup, kristalleri saydam-yarısaydam bir görünüşe, genelde mor-fuşya<br />
rengine ve mükemmel dilinime sahiptir. En tipik lokasyon yeri; Erzincan-<br />
Çayırlı’daki krom yatağıdır.
Kemmererit Kristalografisi<br />
Eksensel Oranlar: a:b:c =0.5698:1:1.5376<br />
Hücre Boyutları: a = 5.3, b = 9.3, c = 14.3, Z = 2; beta = 97° V = 699.59 Den(hesapla)=<br />
2.83<br />
Kristal Sistemi: Monoklinik – Prismatik H-M Symbol (2/m) Uzay Grubu: C 2/m<br />
X Işını Saçınımı: Şiddete göre(I/I o<br />
): 7.16(1), 4.77(0.7), 3.58(0.6)<br />
Kemmererit in Fiziksel Özellikleri<br />
Dilinim: {001} Perfect<br />
Renk: Magenta.<br />
Özgül ağırlık: 2.55 - 2.75, Ortalama = 2.65<br />
Şeffaflık: Saydam-Yarısaydam.<br />
Yarılım: Belirsiz – Belirsiz bir yapıda yarılmış düz yüzeyler (dilinimsiz).<br />
Sertlik: 2-2.5<br />
Lüminersans: Floresans göstermez.<br />
Parlaklık: Camsı-İncimsi.<br />
Çizgi İzi: Beyaz.<br />
Kemmereritin Optiksel Özellikleri<br />
Optiksel Veriler: Biaxial (+), a=1.571-1.588, b=1.571-1.589, g=1.576-1.599, çift kırılma=<br />
0.0050-0.0110, 2V(hesapla)=0-36, 2V(ölçümle)=0-40. Dispersiyon r < v.<br />
Pleokroizma: Fuşya ve magenta.
MOR JADEİT (PURPLE JADEITE)<br />
Jadeit [Na(Al,Fe)Si 2<br />
O 6<br />
] klinopiroksen grubuna ait bir mineral olmakla beraber,<br />
ortaya çıkan örnekleri gerçekte tek bir kristalin yapı yerine jadeit-K-feldspatlavsonit’den<br />
harmanlanmış mavi şist fasiyesine sahip mağmatik kayaç<br />
terkibindedir. Bu yüzden opak bir görünüşe, genelde açık morumsu-leylak renge<br />
sahiptir. En tipik lokasyon yeri; Bursa-Harmancık-Bektaşlar-Kanlıpınar’daki<br />
alandır.
Jadeit Kristalografisi<br />
Eksensel Oranlar: a:b:c =1.0999:1:0.6095<br />
Hücre Boyutları: a = 9.418, b = 8.562, c = 5.219, Z = 4; beta = 107.56° V = 401.23<br />
Den(hesapla)= 3.39<br />
Kristal Sistemi: Monoklinik – Prismatik H-M Symbol (2/m) Uzay Grubu: C 2/c<br />
X Işını Saçınımı: Şiddete göre(I/I o<br />
): 2.83(1), 2.42(0.9), 2.92(0.8)<br />
Jadeitin Fiziksel Özellikleri<br />
Dilinim: {110} İyi.<br />
Renk: Soluk mor.<br />
Özgül ağırlık: 3.25 - 3.35, Ortalama = 3.3<br />
Şeffaflık: Opak<br />
Yarılım: Kötü.<br />
Sertlik: 6.5<br />
Lüminersans: Floresans göstermez.<br />
Parlaklık: Camsı (Yağsı).<br />
Çizgi İzi: Beyaz.<br />
Jadeitin Optiksel Özellikleri<br />
Optiksel Veriler: Biaxial (+), a=1.654-1.673, b=1.659-1.679, g=1.667-1.693, çift kırılma=<br />
0.0130-0.0200, 2V(hesapla)=68-78, 2V(ölçümle)=70-80. Dispersion r < v.<br />
Pleokroizma: Mor tonları-eflatun.
SONUÇLAR<br />
*Diaspor, kemmererit ve jadeit mineral türlerinin süstaşı<br />
kalitesindeki örnekleri, Dünya çapında sadece Türkiye’de<br />
bulunur. Makroskopiksel olarak, diaspor ve kemmererit<br />
kristalin yapılarda, ancak mor jadeit ise kütlesel bir yapıda<br />
bulunmaktadır. Bunlara ait öz numunelerinin hâlihazırda<br />
Dünyadaki birçok müzelerde ve özel koleksiyoncularda<br />
saklanıyor olması bunun en güzel delilidir.
SONUÇLAR<br />
*Ayrıca, sergilenen tüm örneklerin lokasyon kaynağı olarak<br />
Türkiye gösterilmesi nedeniyle, bu mineral örneklerini özgün<br />
bir şekilde<br />
“Anadolu diasporu”,<br />
“Anadolu kemmereriti” ve<br />
“Anadolu jadeiti”<br />
olarak adlandırılabilmesinde de bir sakınca<br />
bulunmamaktadır. Böylece bu toprakların tanıtılmasında da<br />
doğal bir elçilik misyonu gösterebilirler.
SONUÇLAR<br />
*Örneklerin bulunduğu lokasyonlar, Dünya’da teklik ilkesi<br />
kavramında mineralojiksel jeositleri simgelerler. Bu<br />
yüzden, Türkiye’nin jeolojik mirasının önemli ögeleri olarak<br />
göz önüne alınmak, duyurulmak ve korunmak<br />
zorundadırlar. Ancak bu korumanın, arkeolojik eser<br />
korumasından farklı düşünülmesi gerektiği de şüphesizdir.
SONUÇLAR<br />
*Bu alanların etkili bir korunması, yetkililer tarafından<br />
henüz yerine getirilmemiştir. Önerisel olarak özgün mineral<br />
numuneleri profesyonel süstaşı madencileri tarafından<br />
çıkartılmalı ve her çıkartılan parça envantere alınmalıdır.<br />
Ayrıca, özel bir yönetim planı ile bu bölgeler, Türkiye’deki<br />
çok sayıdaki diğer alanlarla birlikte, jeoturizm amaçları için<br />
kullanılmalıdır.
SONSUZ<br />
TEŞEKKÜRLERİMİZLE….<br />
Murat HATİPOĞLU ve Hülya İNANER
Change language