İnsan Hakları (HR) - Global Reporting Initiative

IP
Gösterge Protokolleri Seti:
İnsan Hakları (HR)
© 2000-2010 GRI Versiyon 3.0

Gösterge Protokolleri Seti: HR
IP
İnsan Hakları
Performans Göstergeleri
Unsur: Yatırım ve Satın Alma Uygulamaları
Unsur: Zorla veya Zorunlu Tutarak Çalıştırma
T E M E L
T E M E L
İ l av e
HR1
HR2
HR3
İnsan hakları ile ilgili hükümler içeren veya
insan hakları taramasından geçen önemli
yatırım anlaşmalarının yüzdesi ve toplam
sayısı.
İnsan hakları ve alınan önlemler konusunda
taramadan geçen önemli tedarikçilerin ve
yüklenicilerin yüzdesi.
Eğitim alan çalışanların yüzdesi de dâhil olmak
üzere, operasyonlarla ilgili olan insan hakları
unsurları hakkındaki politika ve prosedürler
konusunda verilen toplam çalışan eğitimi
saatleri.
Unsur: Ayrımcılık Yapmama
T E M E L
HR7
Zorla veya zorunlu tutarak çalıştırma vakaları
açısından önemli risk içerdiği belirlenen
operasyonlar ve zorla veya zorunlu tutarak
çalıştırmanın ortadan kaldırılmasına yönelik
olarak alınan önlemler.
Unsur: Güvenlik Uygulamaları
İ l av e
HR8
Kurumun operasyonlarıyla ilgili olan insan
hakları unsurları hakkındaki kurum politikaları
veya prosedürleri konusunda eğitilen güvenlik
personelinin yüzdesi.
Unsur: Yerli Hakları
İ l av e
HR9
Yerli halkın haklarının ihlaline ilişkin vakaların
toplam sayısı ve alınan önlemler.
T E M E L
HR4
Ayrımcılık konusunda toplam vaka sayısı ve
alınan önlemler.
Unsur: Örgütlenme Özgürlüğü ve Toplu Sözleşme
T E M E L
HR5
Örgütlenme özgürlüğünü kullanma ve toplu
sözleşme yapma haklarının önemli ölçüde risk
altında olabileceği operasyonlar ve bu hakları
desteklemek üzere alınan önlemler.
Unsur: Çocuk İşçiliği
T E M E L
HR6
Çocuk işçiliği vakaları açısından önemli risk
içerdiği belirlenen operasyonlar ve çocuk
işçiliğinin ortadan kaldırılmasına yönelik
olarak alınan önlemler.
Versiyon 3.0
1

IP
Gösterge Protokolleri Seti: HR
Gerekçe
İnsan Hakları Performans Göstergeleri, bir kurumun,
paydaşlarının vatandaşlık ve siyasi hakları üzerindeki
etkilerini ve faaliyetlerini açığa çıkarır. Bu Performans
Göstergelerindeki Unsurlar, başta Birleşmiş Milletler
İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ve 1998 tarihli İşte
Temel İlkeler ve Haklar ILO Deklarasyonu (özellikle de
ILO’nun sekiz Temel Sözleşmesi) olmak üzere, uluslararası
kabul görmüş standartlara dayanmaktadır. İnsan Hakları
ve İşgücü Uygulamaları, birbirleriyle yakından ilişkili
olmakla birlikte, farklı amaçlara hizmet ederler. İnsan
Hakları Göstergeleri, raporlama yapan kurumun bir
insanın temel haklarını nasıl koruduğuna ve bu haklara
ne ölçüde saygı gösterdiğine odaklanırken, İşgücü
Uygulamaları Göstergeleri, işin ve çalışma ortamının
kalitesini yansıtır.
Performans Göstergeleri, sonuç veya çıktıların
karşılaştırılabilir ölçümlerini sağlamayı
hedeflediklerinden, özellikle temel insan haklarıyla
ilgili vakalara odaklanırlar. Bu vakalar genellikle paydaş
grupları üzerinde “etki yaratan noktaları” ve ihlaller
oluştuğunda kurumun karşılaştığı riskleri içerir. Bu
Gösterge seti üç genel alanı ele alır:
• İnsan haklarının temel unsurlarıyla ilgili vakalar (HR4
ve HR9);
• Eğitim ve kurum içi prosedürler de dâhil olmak üzere,
kurumun insan hakları konusunu etkili biçimde ele
almasını sağlayacak kapasite ve bilgi (HR3, HR5, HR6,
HR7 ve HR8);
• Kurumun, yatırımlar ya da tedarikçiler aracılığıyla,
insan hakları konusunu dış iş ilişkilerine de
bütünleştirmesi (HR1 ve HR2).
3. Birleşmiş Milletler Sözleşmesi: Ekonomik, Sosyal ve
Kültürel Haklar Uluslararası Sözleşmesi (United Nations
Convention: International Covenant on Economic,
Social and Cultural Rights), 1966.
4. İşte Temel İlkeler ve Haklar ILO Deklarasyonu (ILO
Declaration on Fundamental Principles and Rights
at Work), 1998 (özellikle de ILO’nun sekiz Temel
Sözleşmesi).
5. Viyana Bildirisi ve Eylem Planı (Vienna Declaration and
Programme of Action), 1993.
Genel Referanslar
• İşte Temel İlkeler ve Haklar ILO Deklarasyonu (ILO
Declaration on Fundamental Principles and Rights
at Work), 1998
• ILO Çokuluslu İşletmeler ve Sosyal Politika ile ilgili
İlkeleri Üçlü Deklarasyonu, Üçüncü Basım. (ILO
Tripartite Declaration of Principles Concerning
Multinational Enterprises and Social Policy, Third
Edition), 2001.
• OECD Çokuluslu İşletmeler Genel İlkeleri (OECD
Guidelines for Multinational Enterprises), Revizyon
2000.
• Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel
Beyannamesi (United Nations Universal
Declaration of Human Rights), 1948.
• 169 No’lu “Bağımsız Ülkelerdeki Yerli ve Kabile
Halkları ile ilgili ILO Sözleşmesi” (ILO Convention
169 Concerning Indigenous and Tribal Peoples in
Independent Countries), 1989.
Tanımlar
İnsan hakları
Genel anlamda kabul görmüş insan hakları, aşağıdaki
beş sözleşme ve beyannameyle tanımlanmıştır:
1. Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi
(United Nations Universal Declaration of Human
Rights), 1948.
2. Birleşmiş Milletler Sözleşmesi: Kişisel ve Siyasal Haklar
Uluslararası Sözleşmesi (United Nations Convention:
International Covenant on Civil and Political Rights),
1966.
2
© 2000-2010 GRI

Gösterge Protokolleri Seti: HR
IP
HR1 İnsan hakları ile ilgili hükümler
içeren veya insan hakları taramasından
geçen önemli yatırım anlaşmalarının
yüzdesi ve toplam sayısı
1. Gerekçe
Bu ölçüm, bir kurumun ekonomik kararlarına insan
hakları konusunun ne ölçüde entegre edildiğinin bir
göstergesidir. Bu Gösterge özellikle insan haklarının
korunması konusunda ciddi kaygıların yaşandığı
bölgelerde faaliyet gösteren ya da buralardaki müşterek
girişimlerin ortağı olan kurumları yakından ilgilendirir.
Taramalarda insan hakları kriterlerini de kullanmak ya
da performans şartlarına insan haklarını da dâhil etmek,
yatırım risklerini azaltmaya yönelik bir stratejinin bir
parçası olabilir. Bir kurumun insan hakları sicilindeki
sorunlar, o kuruma yatırım yapan kuruluşun itibarını
zedeleyebilir ve yatırımların istikrarını etkileyebilir.
İnsan hakları taraması
Bir yatırıma devam edip etmemeye karar verilirken
ele alınan etkenlerden biri olarak, bir dizi insan hakları
performansı kriterini uygulayan resmi ya da belgelenmiş
süreç.
4. Belgeler
Olası bilgi kaynakları arasında raporlama yapan kurumun
hukuk, yatırımcı ilişkileri ve finans birimleri; ayrıca kalite
yönetimi sistemlerinden elde edilen belgeler yer alır.
5. Referanslar
Yok.
2. Veri Derleme
2.1 Sadece büyüklük ya da stratejik önem açısından
kayda değer olan anlaşmaları dikkate alın. Bu
anlaşmaların önemli olup olmadıkları, yatırım
için kurum içinde gereken onay düzeyine ya da
anlaşmalara tutarlı bir şekilde uygulanabilecek
diğer kriterlere bakılarak anlaşılabilir. Raporlama
yapan kurum, benimsenen “önemli anlaşmalar”
tanımını açıklamalıdır.
2.2 Raporlama dönemi içinde tamamlanıp ya kurumu
başka bir kuruluşun sahibi konumuna taşıyan
ya da mali tablolar açısından kayda değer bir
sermaye yatırımı projesini başlatan önemli yatırım
anlaşmalarının toplam sayısını belirtin.
2.3 Aynı ortakla birlikte çok sayıda önemli yatırım
anlaşması yapılmışsa, bu anlaşmaların toplam
sayısı, yüklenilen ayrı ayrı projelerin ya da
oluşturulan kuruluşların sayısını yansıtmalıdır.
2.4 İnsan hakları ile ilgili hükümler içeren ya da insan
hakları taramasından geçmiş önemli yatırım
anlaşmalarının toplam sayısını ve yüzdesini rapor
edin.
3. Tanımlar
İnsan hakları hükümleri
Yazılı bir anlaşmada, yatırım için bir gereklilik olarak insan
hakları konusundaki asgari performans beklentilerini
tanımlayan belirli koşullardır.
Versiyon 3.0
3

IP
Gösterge Protokolleri Seti: HR
HR2 İnsan hakları ve alınan önlemler
konusunda taramadan geçen önemli
tedarikçilerin ve yüklenicilerin yüzdesi
1. Gerekçe
Ürün ve hizmetler üretmek amacıyla geniş kapsamlı
tedarikçi ve yüklenici ağlarının oluşturulması, raporlama
yapan kurumların tedarik ağlarında insan hakları
politikalarını nasıl uyguladıkları konusuna yönelik bir
ilgi yaratmıştır. Bu da özellikle, büyük ölçüde dışarıdan
tedarik sistemlerine ve küresel ağlara bağımlı olan
sektörleri yakından ilgilendirmektedir.
4. Belgeler
Olası bilgi kaynakları raporlama yapan kurumun tedarik
ya da satın alma ve hukuk birimleridir.
5. Referanslar
Yok.
Tedarik zincirindeki insan hakları performanslarını
tarayan ve izleyen süreçler, bir kurumun daha geniş bir
iş camiası üzerinde olumlu etkilerinin olduğuna yönelik
kanıtlar sunabilir. Önemli tedarikçilerin ve yüklenicilerin
insan hakları performanslarıyla ilgili meseleler, onların iş
ortaklarının da itibar kaybetmesine yol açabilir ve/veya
kendi operasyonlarında istikrarsızlık yaratabilir. İnsan
hakları taraması, risk yönetiminin bir parçasıdır ve burada
belirtilen yüzdelik rakam, kurumun bu riski ne kadar
düzenli bir şekilde dikkate aldığını gösterir.
2. Veri Derleme
2.1 Raporlama yapan kurumun önemli tedarikçileri ve
yüklenicilerinin toplam sayısını belirleyin.
2.2 Önemli tedarikçi ve yüklenicilerle yapılan ve
insan hakları kriterleri ya da taramaları içeren
sözleşmelerin yüzdesini belirtin. “Kriter” ya da
“tarama” tanımları için HR1’e bakabilirsiniz.
2.3 Önemli tedarikçi ve yüklenicilerle yapılırken
reddedilen veya performans koşulları dayatılan ya
da insan hakları taraması sonucu başka eylemlere
maruz kalan sözleşmelerin yüzdesini rapor edin.
3. Tanımlar
Önemli tedarikçiler ve yükleniciler
Ürün ya da hizmetlerin temin edildiği ya da ürün ve
hizmetlerin tedarikini sağlaması için sözleşmelerin
imzalandığı kurum dışı taraflardır. Bu Gösterge
kapsamında “önemli” sözcüğü, aşağıdaki niteliklere sahip
tedarikçi ve yükleniciler için kullanılmaktadır:
• Belirli bir ürün ya da hizmetin birincil tedarikçisi
olan ve toplamda kurumun satın alımlarının büyük
bölümünü oluşturan ya da
• İnsan hakları vakaları konusundan en yüksek riski
içerdiği belirlenenler.
4
© 2000-2010 GRI

Gösterge Protokolleri Seti: HR
IP
HR3 Eğitim alan çalışanların yüzdesi de
dâhil olmak üzere, operasyonlarla ilgili
olan insan hakları unsurları hakkındaki
politika ve prosedürler konusunda
verilen toplam çalışan eğitimi saatleri
1. Gerekçe
Bu Göstergeden elde edilen bilgiler, bir kurumun insan
hakları politika ve prosedürlerini uygulama kapasitesi
hakkında fikir verir. İnsan hakları konusu uluslararası
standartlarda ve yasalarda vazgeçilmez bir yer
edinmiştir; bu durum kurumları, çalışanlarının günlük
işlerini yaparken insan haklarını da dikkate alacak şekilde
donanım kazanmalarını sağlayan uzmanlık eğitimleri
uygulamak zorunda bırakmıştır. Eğitim alan çalışan sayısı
ve aldıkları eğitimin saati, kurumun insan haklarına ilişkin
bilgi derinliğinin değerlendirilmesine katkıda bulunur.
5. Referanslar
Yok.
2. Veri Derleme
2.1 LA10’daki verileri kullanarak, çalışan eğitimine
ayrılan toplam saati belirleyin.
2.2 LA1’deki verileri kullanarak, toplam çalışan sayısını
tespit edin.
2.3 Kurumun insan hakları politika ve prosedürleri
konusunda resmi eğitim alan çalışanları ve bu
politika ve prosedürlerin çalışanların işlerinde
uygulanabilirliğini belirleyin. Burada, özellikle
insan hakları konusuna odaklanmış bir eğitim ya
da genel bir eğitim programı içindeki insan hakları
modülünden bahsedilebilir.
2.4 Raporlama dönemi içinde, kurumun
operasyonlarıyla ilgili insan hakları konularındaki
politika ve prosedürlere ilişkin eğitimlere ayrılan
toplam saati rapor edin.
2.5 Raporlama dönemi içinde, kurumun
operasyonlarıyla ilgili insan hakları konularındaki
politika ve prosedürlere ilişkin eğitim alan
çalışanların yüzdesini rapor edin.
3. Tanımlar
Yok.
4. Belgeler
Olası bilgi kaynakları, çalışanların eğitim kayıtları ve
eğitim programlarıdır.
Versiyon 3.0
5

IP
Gösterge Protokolleri Seti: HR
HR4 Ayrımcılık konusunda toplam vaka
sayısı ve alınan önlemler
1. Gerekçe
İnsan hakları konusu, çalışanların işyerindeki haklarının
çok daha ötesindedir. Ayrımcılık karşıtı politika,
hem uluslararası sözleşmeler hem de toplumsal
yasalar ve ilkeler açısından temel bir gerekliliktir.
Ayrımcılık konusu, 100 ve 111 No’lu ILO Temel
Sözleşmelerinde ele alınmaktadır. Raporlama yapan
kurumun operasyonlarının tamamında bunlara uyum
gösterilmesini sağlamak için etkili bir izleme sisteminin
olması gereklidir. Paydaşlar, bu yöndeki politikaların ve
izleme sistemlerinin etkili olduğu konusunda teminat
isteyeceklerdir.
2. Veri Derleme
2.1 Raporlama dönemindeki bütün operasyonlarda,
ILO tarafından tanımlanan şekliyle ırk, renk,
cinsiyet, din, siyasi görüş, ulusal ya da toplumsal
köken nedeniyle yaşanan ayrımcılık vakalarını
ya da iç ve/veya dış paydaşları içeren diğer ilgili
ayrımcılık türlerini belirleyin.
“Vaka” sözcüğü yasal girişimler, resmi bir süreçle
kurum ya da yetkili mercilere iletilen şikâyetler,
kurumun yönetim sistemi denetimi veya resmi
izleme programları gibi yerleşik prosedürlerle
belirlediği uyumsuzluk olayları anlamına
gelmektedir.
2.2 Raporlama dönemi içinde yaşanan ayrımcılık
vakalarının toplam sayısını rapor edin.
2.3 Aşağıdakileri dikkate alarak vakaların durumunu ve
alınan önlemleri raporlayın:
• Kurum vakayı incelemiştir;
• Düzeltme planı uygulanmaktadır;
• Düzeltme planı uygulanmış ve sonuçları rutin
iç yönetim inceleme süreçleriyle incelenmiştir;
• Vaka artık herhangi bir işleme tabi değildir
(yani vaka çözülmüştür, dava tamamlanmıştır,
şirketin alacağı başka bir önlem yoktur vb.).
3. Tanımlar
Ayrımcılık
Bir kişiye, liyakate dayanarak adil davranmak yerine,
oransız külfetler yükleyerek ya da bir takım faydalardan
mahrum bırakarak haksızca davranma eylemi ve
bunun sonuçlarıdır. Ayrımcılık ayrıca, hoş olmayan veya
yöneldiği kişi tarafından hoş karşılanmayacağı malûm
olan eleştiri ya da eylemler şeklinde tanımlanan tacizi de
içerebilir.
4. Belgeler
Olası bilgi kaynakları, raporlama yapan kurumun hukuk
ve uyumluluk birimleridir.
5. Referanslar
• Din veya İnanca Dayalı Her Türlü Hoşgörüsüzlüğün
ve Ayrımcılığın Tasfiye Edilmesine Dair Bildiri: BM
Genel Kurulu 36/55 Sayılı Kararı, (Declaration on
the Elimination of All Forms of Intolerance and
of Discrimination based on Religion or Belief, UN
General Assembly Resolution 36/55), 26 Kasım
1981.
• Irk ve Irksal Önyargı Bildirgesi: UNESCO 20. Genel
Konferansı, (Declaration on Race and Racial
Prejudice: General Conference UNESCO 20 th
session), 27 Kasım 1978.
• Ulusal ya da Etnik, Dinsel ve Dilsel Azınlıklara
Mensup Kişilerin Hakları Bildirgesi: BM Genel
Kurulu 47/135 Sayılı Kararı, (Declaration on the
Rights of Persons Belonging to National or Ethnic,
Religious and Linguistic Minorities),18 Aralık 1992.
• 100 No’lu “Eşit Ücret ILO Sözleşmesi”
(ILO Convention 100, “Equal Remuneration
Convention”), 1951.
• 111 No’lu “Ayrımcılık (İş ve Meslek) ILO Sözleşmesi”
(ILO Convention 111, “Discrimination in Respect of
Employment and Occupation Convention”), 1958.
• Kişisel ve Siyasal Haklar Uluslararası Sözleşmesi: BM
Genel Kurulu 2200 A XXI Sayılı Kararı, (International
Convention on Civil and Political Rights: GA
Resolution 2200 A XXI), 16 Aralık 1966.
• Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına
İlişkin Uluslararası Sözleşme: BM Genel Kurul 1904
(XVIII) Sayılı Kararı, (International Convention
on the Elimination of All Forms of Racial
Discrimination GA Resolution 1904 (XVIII), 20
Kasım 1963.
6
© 2000-2010 GRI

Gösterge Protokolleri Seti: HR
IP
• Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesine
Dair Birleşmiş Milletler Sözleşmesi: BM Genel
Kurulu 34/180 Sayılı Kararı, (United Nations
Convention on the Elimination of all forms of
Discrimination Against Women: UN, GA: Resolution
34/180), 18 Aralık 1979.
• Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına
İlişkin Birleşmiş Milletler Beyannamesi: BM Genel
Kurulu 1904 (XVIII) Sayılı Kararı, (United Nations
Declaration on the Elimination of All Forms of
Racial Discrimination: GA Resolution 1904 (XVlll),
20 Kasım 1963.
Versiyon 3.0
7

IP
Gösterge Protokolleri Seti: HR
HR5 Örgütlenme özgürlüğünü kullanma
ve toplu sözleşme yapma haklarının
önemli ölçüde risk altında olabileceği
operasyonlar ve bu hakları desteklemek
üzere alınan önlemler
1. Gerekçe
Çalışanların (ve işverenlerin) kendi seçtikleri kurumlarda
örgütlenme özgürlüklerinin korunması, örgütlenme
ve toplu sözleşme hakkının ayrılmaz bir parçasıdır.
Örgütlenme Özgürlüğü, BM İnsan Hakları Evrensel
Beyannamesi’nin temel bir hükmüdür ve 87 ve 98 No’lu
Temel ILO Sözleşmeleri tarafından da tanımlanmıştır.
Bu Gösterge, raporlama yapan kurumun, çalışanların
örgütlenme özgürlüğü ve toplu sözleşme haklarını
kullanma fırsatlarının olup olmadığını değerlendirmek
üzere attığı adımları göstermeyi hedeflemektedir.
Ayrıca, kurumun bütün operasyonlarında bu hakların
desteklenmesi için yapılanları da ortaya çıkarmayı
amaçlar. Bu Gösterge, raporlama yapan kurumun ulusal
yasal sistemlerin niteliği üzerinde görüş belirtmesini
gerektirmez.
2. Veri Derleme
2.1 Çalışanların örgütlenme özgürlüğünü kullanma
ve toplu sözleşme yapma haklarınının tehlike
altında olduğu operasyonları belirleyin. Bu süreç,
kurumun bu soruna ilişkin risk değerlendirmesine
yaklaşımını yansıtmalıdır ve ILO raporları gibi
kabul görmüş uluslararası veri kaynaklarından
yararlanılabilir (ILO Uzmanlar Komitesi’nin
onaylanmış sözleşmeler ve tavsiyelerin
uygulanmasına ilişkin yıllık raporları ve Yönetim
Kurulu’nun örgütlenme özgürlüğü raporları).
2.3 Raporlama döneminde, kurumun örgütlenme
özgürlüğü ve toplu sözleşme haklarını
desteklemek üzere aldığı bütün önlemleri rapor
edin. Bu konuda ek rehberlik almak için ILO Üçlü
Deklarasyonu’na ve OECD Çokuluslu İşletmeler
Genel İlkeleri’ne bakabilirsiniz.
3. Tanımlar
Örgütlenme özgürlüğü
İşçiler ve işverenler, önceden izin almaksızın örgüt
kurabilir ya da kendi seçtikleri örgütlere katılabilirler.
4. Belgeler
Olası bilgi kaynakları raporlama yapan kurumun
uyumluluk ve insan kaynakları birimleridir.
5. Referanslar
• 87 No’lu “Örgütlenme Özgürlüğü ve Örgütlenme
Hakkının Korunması ILO Sözleşmesi” (ILO
Convention 87, “Freedom of Association and
Protection of the Right to Organise Convention”),
1948.
• 98 No’lu “Örgütlenme ve Toplu Sözleşme Hakkı ILO
Sözleşmesi” (ILO Convention 98, “Right to Organise
and Collective Bargaining Convention”), 1949.
• Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel
Beyannamesi (United Nations Universal
Declaration of Human Rights), 1948
• Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Uluslararası
Sözleşmesi (International Covenant on Economic,
Social and Cultural Rights), 1966.
2.2 Çalışanların örgütlenme özgürlüğünü kullanma
ve toplu sözleşme yapma haklarının risk altında
olabileceği belirtilen operasyonları aşağıdaki
açılardan rapor edin:
• Operasyon türü (örneğin üretim tesisi) ya da
• Risk altında olduğu düşünülen kurum
operasyonlarının yürütüldüğü ülkeler veya
coğrafi bölgeler.
8
© 2000-2010 GRI

Gösterge Protokolleri Seti: HR
IP
HR6 Çocuk işçiliği vakaları açısından
önemli risk içerdiği belirlenen
operasyonlar ve çocuk işçiliğinin ortadan
kaldırılmasına yönelik olarak alınan
önlemler
1. Gerekçe
Çocuk işçiliğinin ortadan kaldırılması, başlıca insan
hakları bildirgelerinin ve yasalarının temel ilkesi ve
amacıdır; ayrıca 138 ve 182 No’lu ILO Sözleşmelerinde
de ele alınmaktadır. Kurumların çocuk işçiliğine
ilişkin politikalarının olması ve bunların etkili şekilde
uygulanması, sosyal sorumluluk sahibi davranışlara
ilişkin temel bir beklentidir.
2. Veri Derleme
2.1 Aşağıdaki vakalar açısından önemli riskler içerdiği
düşünülen operasyonları belirleyin:
• Çocuk işçiliği ve/veya
• Tehlikeli işlerde çalışan genç işçiler.
Bunları belirleme süreci, kurumun bu konuyla ilgili
risk değerlendirme yaklaşımını yansıtmalıdır ve
ILO raporları gibi kabul görmüş uluslararası veri
kaynaklarından yararlanılabilir.
2.2 Çocuk işçiliği vakaları bağlamında önemli riskler
içerdiği düşünülen operasyonları aşağıdaki
açılardan rapor edin:
• Operasyon türü (örneğin üretim tesisi) ya da
3. Tanımlar
Çocuk
Ekonominin ve eğitim hizmetlerinin yeterli gelişmediği
ve 14 yaşın asgari sınır kabul edilebildiği istisnai ülkeler
dışında, 15 yaşın ya da zorunlu temel eğitimi tamamlama
yaşının (hangisi daha büyükse) altındaki herkes
çocuktur. İstisna oluşturan ülkeler, ilgili ülkenin özel
uygulamalarına dayanılarak ve işveren ve işçi temsilci
örgütlerine danışılarak ILO tarafından belirlenmiştir.
Not: 138 No’lu ILO Sözleşmesi hem çocuk işçiliği hem de
genç işçilerle ilgilidir. “Genç işçi” tanımı aşağıdadır.
Genç işçi
Geçerli asgari çalışma yaşından büyük, 18 yaşından
küçük kişi.
4. Belgeler
Olası bilgi kaynakları, raporlama yapan kurumun hukuk,
uyumluluk ve insan kaynakları birimleridir.
5. Referanslar
• 138 No’lu “Asgari Yaş ILO Sözleşmesi” (ILO
Convention 138, “Minimum Age Convention”),
1973.
• 182 No’lu “Çocuk İşçiliğinin En Kötü Biçimleri ILO
Sözleşmesi” (ILO Convention 182, “Worst Forms of
Child Labour Convention”), 1999.
• İşte Temel İlkeler ve Haklar ILO Deklarasyonu,
86. Oturum (ILO Declaration on Fundamental
Principles and Rights at Work, 86th Session), 1998.
• Risk altında olduğu düşünülen kurum
operasyonlarının yürütüldüğü ülkeler veya
coğrafi bölgeler.
2.3 Raporlama dönemi içinde, kurumun çocuk
işçiliğinin ortadan kaldırılmasına katkıda bulunmak
üzere aldığı bütün önlemleri raporlayın. Bu konuda
ek rehberlik almak için ILO Üçlü Deklarasyonu’na
ve OECD Çokuluslu İşletmeler Genel İlkeleri’ne
bakabilirsiniz.
Versiyon 3.0
9

IP
Gösterge Protokolleri Seti: HR
HR7 Zorla veya zorunlu tutarak
çalıştırma vakaları açısından önemli
risk içerdiği belirlenen operasyonlar ve
zorla veya zorunlu tutarak çalıştırmanın
ortadan kaldırılmasına yönelik olarak
alınan önlemler
1. Gerekçe
Zorla veya zorunlu tutarak çalışmaya maruz kalmamak,
temel bir insan hakkıdır; BM İnsan Hakları Evrensel
Beyannamesi’nin bir hükmüdür ve 29 ve 105 No’lu ILO
Temel Sözleşmeleri’nde de ele alınmaktadır. Bu çalışma
türü farklı şekillerde var olabilir ve elde edilen veriler,
raporlama yapan kurumun zorla veya zorunlu tutarak
çalıştırmanın ortadan kaldırılmasına yönelik katkılarını
gösterecektir.
2. Veri Derleme
2.1 Zorla veya zorunlu tutarak çalıştırma vakaları
açısından önemli riskler içerdiği düşünülen
operasyonları belirleyin. Bunları belirleme süreci,
kurumun bu konuyla ilgili risk değerlendirme
yaklaşımını yansıtmalıdır ve ILO raporları gibi
kabul görmüş uluslararası veri kaynaklarından
yararlanılabilir.
2.2 Zorla veya zorunlu tutarak çalıştırma vakaları
anlamında önemli riskler içerdiği düşünülen
operasyonları aşağıdaki açılardan rapor edin:
• Operasyon türü (örneğin üretim tesisi) ya da
• Risk altında olduğu düşünülen kurum
operasyonlarının yürütüldüğü ülkeler veya
coğrafi bölgeler.
2.3 Raporlama döneminde, kurumun zorla veya
zorunlu tutarak çalıştırma vakalarını ortadan
kaldırmaya katkıda bulunmak üzere aldığı bütün
önlemleri raporlayın. Bu konuda ek rehberlik almak
için ILO Üçlü Deklarasyonu’na ve OECD Genel
İlkeleri’ne bakabilirsiniz.
çalıştırmadır, ama borçlar aynı zamanda çalışanları
işe mecbur tutmanın bir yolu olarak da kullanılabilir.
Kimliklere el koymak, zorla teminat almak ya da işten
kovma tehdidiyle çalışanları önceden anlaşmaya
varmadıkları şekilde fazladan çalışmak zorunda
bırakmak, zorla çalıştırmanın örneklerindendir.
4. Belgeler
Olası bilgi kaynakları, raporlama yapan kurumun hukuk,
uyumluluk ve insan kaynakları birimleridir.
5. Referanslar
• 29 No’lu “Zorla Çalıştırma ILO Sözleşmesi” (ILO
Convention 29, “Forced Labour Convention”), 1930.
• 105 No’lu “Zorla Çalıştırmanın Kaldırılması ILO
Sözleşmesi” (ILO Convention 105, “Abolition of
Forced Labour”), 1957.
• Milletler Cemiyeti (sonraki adıyla BM) Kölelik
Sözleşmesi (League of Nations (later UN) Slavery
Convention), 1927.
• Birleşmiş Milletler Köleliğin, Köle Ticaretinin, Kölelik
Benzeri Kurum ve Uygulamaların Kaldırılmasına
dair Ek Sözleşme, 226 U.N.T.S.3 (United Nations
Supplementary Convention on the Abolition
of Slavery, the Slave Trade, and Institutions and
Practices Similar to Slavery, 226 U.N.T.S.3), 1957.
• İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi (Birleşmiş
Milletler Genel Kurulu 217 A (III) Sayılı Kararı,
Madde 4 ve 5 ) (Universal Declaration of Human
Rights (United Nations General Assembly
Resolution 217 A (III), Articles 4 & 5), 10 Aralık 1948
• İşte Temel İlkeler ve Haklar ILO Deklarasyonu,
86. Oturum (ILO Declaration on Fundamental
Principles and Rights at Work, 86th Session), 1998.
3. Tanımlar
Zorla veya zorunlu tutarak çalıştırma
Herhangi bir kişiye herhangi bir ceza tehdidiyle
yaptırılan ve söz konusu kişinin gönüllü olarak yapmayı
önermediği her türlü iş ve hizmettir (29 No’lu “Zorla
Çalıştırma ILO Sözleşmesi”, 1930). Bunun en uç örnekleri
köle çalıştırma, mahkûm çalıştırma ve borç karşılığı
10
© 2000-2010 GRI

Gösterge Protokolleri Seti: HR
IP
HR8 Kurumun operasyonlarıyla ilgili
olan insan hakları unsurları hakkındaki
kurum politikaları veya prosedürleri
konusunda eğitilen güvenlik
personelinin yüzdesi
1. Gerekçe
Güvenlik personelinin üçüncü şahıslara yönelik
davranışları, özellikle güç kullanımı olmak üzere, insan
hakları konularında aldıkları eğitimle desteklenir.
Güvenlik personelinin eğitilmesi, raporlama yapan
kurumun göz yummayacağı türden uygunsuz
hareketler ya da yaklaşımlardan kaynaklanan itibar
kaybı ve dava risklerini önlemeye yardımcı olabilir. Bu
Gösterge kapsamında sağlanan bilgiler, insan haklarıyla
ilgili yönetim sistemlerinin ne ölçüde uygulandığını
göstermeye yarar. Bu ölçüm, kurumun insan hakları
performansı açısından beklentilerinin farkında olduğu
varsayılan güvenlik personelinin oranını gösterir.
5. Referanslar
• Çokuluslu Şirketlerin ve Diğer Ticari Girişimlerin
İnsan Hakları Konusunda Sorumluluklarına ilişkin
Normların Şerhi BM Belgesi E/CN.4/ Sub.2/2003/38/
Rev.2 (2003) Bölüm C Kişilerin güvenlik hakkı,
paragraf 4. (Commentary on the Norms on the
Responsibilities of Transnational Corporations and
Other Business Enterprises with Regard to Human
Rights U.N. Doc. E/CN.4/ Sub.2/2003/38/Rev.2
(2003) Section C Right to security of persons
para 4.)
• 29 No’lu “Zorla Çalıştırma ILO Sözleşmesi” (ILO
Convention 29, “Forced Labour Convention”), 1930.
• 105 No’lu “Zorla Çalıştırmanın Kaldırılması ILO
Sözleşmesi” (ILO Convention 105, “Abolition of
Forced Labour”), 1957.
2. Veri Derleme
2.1 Raporlama yapan kurumun doğrudan istihdam
ettiği güvenlik personelinin toplam sayısını
belirleyin.
2.2 Kurumun insan hakları ve bu hakların güvenlik
uygulamalarına yansımalarına ilişkin politikaları ya
da belirli süreçleri konusunda resmi eğitim almış
güvenlik personelinin yüzdesini rapor edin. Sadece
bu konuyla ilgili bir eğitim ya da daha genel bir
eğitim programının içindeki bir modül söz konusu
olabilir.
2.3 Bu konudaki eğitim şartının, güvenlik personeli
tedarik eden üçüncü taraflar için de geçerli olup
olmadığını rapor edin.
3. Tanımlar
Güvenlik personeli
Kurumun mülkünü korumak, kalabalıkları kontrol altına
almak, hasar önlemek ve kişileri, malları ve değerli
varlıkları korumak üzere istihdam edilen bireylerdir.
4. Belgeler
Olası bilgi kaynakları, raporlama yapan kurumun insan
kaynakları birimi ve iç güvenlik personeli tarafından
alınan eğitimin kayıtlarıdır. Güvenlik personeli tedarik
eden üçüncü taraflar kendi çalışanları için de benzer
kayıtlar tutuyor olabilirler.
Versiyon 3.0
11

IP
Gösterge Protokolleri Seti: HR
HR9 Yerli halkın haklarının ihlaline
ilişkin vakaların toplam sayısı ve alınan
önlemler
1. Gerekçe
Yerli halkın haklarına ilişkin kayıtlı vakaların sayısı, bir
kurumun yerli halkla ilgili politikalarının uygulamaları
hakkında bilgi verir. Bu bilgiler, özellikle yerli halkın
raporlama yapan kurumun operasyonlarına yakın
yerlerde yaşadığı ya da çıkarlarının olduğu bölgelerdeki
paydaş topluluklarıyla olan ilişkilerin durumunu gösterir.
Bu bilgiler ayrıca, yerel halka destek olan topluluklar için
de ek bir başlangıç noktası oluşturur. 107 ve 169 No’lu
ILO Sözleşmeleri, yerli halkların haklarını ele alır.
2. Veri Derleme
2.1 Kurumun, yerel halka mensup çalışanlarının
haklarına ilişkin vakaları ve raporlama yapan
kurumun planlanmış ya da gelecekte uygulanması
önerilen operasyonlarından etkilenme olasılığı
bulunan, mevcut operasyonların yakınlarındaki
yerli halkın haklarıyla ilgili vakaları belirleyin.
“Vaka” sözcüğü yasal girişimler, resmi bir süreçle
kurum ya da yetkili mercilere iletilen şikâyetler,
kurumun yönetim sistemi denetimi veya resmi
izleme programları gibi yerleşik prosedürlerle
belirlediği uyumsuzluk olayları anlamına
gelmektedir.
2.2 Raporlama döneminde yaşanan, yerli halkın
haklarıyla ilgili olduğu belirlenen vakaların toplam
sayısını rapor edin.
3. Tanımlar
Yerli halk
Toplumsal, kültürel, siyasi ve ekonomik koşullarıyla
egemen ulusal toplumun diğer kesimlerinden ayrılan ya
da fetih, sömürgeleştirme veya mevcut ülke sınırlarının
çizilmesi sırasında ülkede yerleşik nüfusun soyundan
geldikleri için yerli olarak görülen ve yasal konumları
ne olursa olsun kendi toplumsal, ekonomik, kültürel ve
siyasi kurumlarının bir kısmını ya da tamamını koruyan
halklar.
4. Belgeler
Olası bilgi kaynakları, raporlama yapan kurumun
operasyon prosedürleri ve konuyla ilgili ilkeleridir.
Raporlama yapan kurumun ülke yöneticileri ve hukuk
uzmanları da bilgi verebilir. İşgücündeki yerli halka ilişkin
veriler, çalışan kayıtlarından alınabilir.
5. Referanslar
• Birleşmiş Milletler Antlaşması, Önsözü, (Charter of
the United Nations, Preamble, San Francisco), San
Francisco, 1945.
• 107 No’lu “Yerli Halklar ve Kabile Halkları ILO
Sözleşmesi” (ILO Convention 107, “Indigenous and
Tribal Populations Convention”), 1957.
• 169 No’lu “Bağımsız Ülkelerdeki Yerli ve Kabile
Halkları ile ilgili ILO Sözleşmesi” (ILO Convention
169 concerning Indigenous and Tribal Peoples in
Independent Countries), 1991.
2.3 Aşağıdakileri dikkate alarak vakaların durumunu ve
alınan önlemleri raporlayın:
• Kurum vakayı incelemiştir;
• Düzeltme planı uygulanmaktadır;
• Düzeltme planı uygulanmış ve sonuçları rutin
iç yönetim inceleme süreçleriyle incelenmiştir;
• Vaka artık herhangi bir işleme tabi değildir
(yani vaka çözülmüştür, dava tamamlanmıştır,
şirketin alacağı başka bir önlem yoktur vb.).
12
© 2000-2010 GRI