Gösterge Protokolleri Seti: Çevre (EN) - Global Reporting Initiative

IP 

Gösterge Protokolleri Seti: 

Çevre (EN) 

© 2000-2010 GRI Versiyon 3.0

Gösterge Protokolleri Seti: EN 

IP 

Çevre 

Performans Göstergeleri 

Unsur: Malzemeler 

Unsur: Biyoçeşitlilik 

T E M E L 

T E M E L 

EN1 


Unsur: Enerji 

T E M E L 


Kullanılan malzemelerin ağırlık ya da hacim 

cinsinden ifadesi. 

Girdi olarak kullanılan geri dönüştürülmüş 

malzemelerin yüzdesi. 

Birincil enerji kaynağına göre doğrudan enerji 

tüketimi. 

T E M E L 

T E M E L 

EN11 Koruma alanlarının ve koruma alanlarında 

olmayıp yüksek biyoçeşitlilik değerine 

sahip alanların içinde ya da sınırında sahip 

olunan, kiralanan, yönetilen arazilerin yeri ve 

büyüklüğü. 

EN12 Koruma alanlarındaki ve koruma alanlarında 

olmayıp yüksek biyoçeşitlilik değerine sahip 

alanlardaki faaliyet, ürün ve hizmetlerin 

biyoçeşitlilik üzerindeki önemli etkilerinin 

tanımlanması. 

T E M E L 


Birincil enerji kaynağına göre dolaylı enerji 

tüketimi. 

İ l av e 

EN13 Korunan ya da iyileştirilen doğal yaşam 

alanları. 

İ l av e 


Kaynakların korunması ve verimliliği artırma 

çalışmaları sayesinde sağlanan enerji 

tasarrufu. 

İ l av e 

EN14 Biyoçeşitlilik üzerindeki etkilerin 

yönetilmesiyle ilgili stratejiler, devam eden 

faaliyetler ve geleceğe yönelik planlar. 

İ l av e 

İ l av e 



Unsur: Su 

T E M E L 

İ l av e 

İ l av e 



Enerji verimliliği sağlayan veya yenilenebilir 

enerji kullanan ürün ve hizmetler sağlama 

girişimleri ve bu girişimlerin sonucunda enerji 

gereksinimlerindeki azalmalar. 

Dolaylı enerji tüketimini azaltma girişimleri ve 

elde edilen azalmalar. 

Kaynağına göre toplam su çekimi. 

Su çekiminden önemli ölçüde etkilenen su 

kaynakları. 

EN10 Geri dönüştürülen ve yeniden kullanılan suyun 

yüzdesi ve toplam hacmi. 

İ l av e 

EN15 Soy tükenmesi riski düzeyine göre, 

operasyonlardan etkilenen bölgelerdeki doğal 

yaşam alanlarında, Uluslararası Doğa Koruma 

Birliği (IUCN) Kırmızı Listesi’ne giren canlı 

türlerinin ve ulusal koruma listesindeki canlı 

türlerinin sayısı. 

Unsur: Emisyonlar, Sıvı ve Katı Atıklar 

T E M E L 

İ l av e 

T E M E L 

EN16 Ağırlığa göre toplam doğrudan ve dolaylı sera 

gazı emisyonları. 

EN17 Ağırlığa göre, ilgili diğer dolaylı sera gazı 

emisyonları. 

EN18 Sera gazı emisyonlarını azaltma girişimleri ve 

elde edilen azalmalar. 

EN19 Ağırlığa göre, ozon tüketen maddelerin 

emisyonları. 

T E M E L 

EN20 Türüne ve ağırlığına göre, NO x 

, SO x 

ve diğer 

önemli hava emisyonları. 

Versiyon 3.0 

1

IP 


T E M E L 

T E M E L 

EN21 Kalitesine ve varış noktasına göre toplam su 

deşarjı. 

EN22 Türüne ve bertaraf yöntemine göre, toplam 

atık ağırlığı. 

T E M E L 

İ l av e 

EN23 Önemli sızıntıların toplam sayısı ve hacmi. 

EN24 Basel Sözleşmesi Ek I, II, III ve VIII koşulları 

kapsamında tehlikeli kabul edilen atıklardan 

taşınan, ithal edilen, ihraç edilen ya da işlem 

görenlerin ağırlığı ve uluslararası sevkiyatı 

yapılan taşınan atıkların yüzdelik payı. 

İ l av e 

EN25 Raporlama yapan kurumun su deşarjından 

ve kaçaklarından önemli ölçüde etkilenen su 

kütlelerinin ve bunlarla bağlantılı doğal yaşam 

alanlarının adı, büyüklüğü, korunma durumu 

ve biyoçeşitlilik değeri. 

Unsur: Ürün ve Hizmetler 

T E M E L 

T E M E L 

EN26 Ürün ve hizmetlerin çevresel etkilerini 

azaltmaya yönelik girişimler ve bu etki 

azalımının boyutları. 

EN27 Satılmış ürünlerin ve bunların ambalaj 

malzemelerinin kategorilere göre geri 

toplanma yüzdesi. 

Unsur: Uyum 

T E M E L 

EN28 Çevresel yasa ve yönetmeliklere uyulmaması 

halinde uygulanan önemli para cezalarının 

maddi değeri ve parasal olmayan yaptırımların 

toplam sayısı. 

Unsur: Ulaştırma 

İ l av e 

EN29 Ürünlerin ve kurumun operasyonlarında 

kullanılan diğer mal ve malzemelerin 

taşınmasından ve kurum çalışanlarının 

ulaşımından kaynaklanan önemli çevresel 

etkiler. 

Unsur: Genel 

İ l av e 

EN30 Türüne göre, toplam çevre koruma harcamaları 

ve yatırımları. 

2 

© 2000-2010 GRI


IP 

Gerekçe 

Çevre Gösterge Protokolleri setindeki Unsurlar, bir 

kurumun çevreyle ilişkili girdilerini, çıktılarını ve etki 

biçimlerini yansıtacak şekilde yapılandırılmıştır. Enerji, 

su ve malzemeler, çoğu kurum tarafından kullanılan üç 

standart girdi türüdür. Bu girdiler, çevresel açıdan önemli 

olan ve Emisyonlar, Sıvı ve Katı Atıklar başlığı altında 

ele alınan çıktıları oluşturur. Biyoçeşitlilik de, doğal bir 

kaynak olarak görülebildiği ölçüde, girdi kavramlarıyla 

ilişkilidir. Fakat biyoçeşitlilik aynı zamanda kirleticiler gibi 

çıktılardan da doğrudan etkilenir. 

Bu Gösterge Protokollerinde yer alan Ulaştırma ile Ürün 

ve Hizmetler Unsurları, bir kurumun çevre üzerindeki 

etkilerini daha da artırabileceği alanları simgeler, ama 

bu etkiler genellikle kurumun müşterileri ya da lojistik 

hizmetleri tedarikçileri gibi taraflar aracılığıyla yaratılır. 

Uyum ve Genel başlıklı Unsurlar, kurumun çevresel 

performansını yönetmek üzere aldığı belirli önlemleri 

kapsar. 

Enerji, Su, Emisyonlar ve Biyoçeşitlilik başlıklı Unsurların 

her biri, birbirleriyle ilişkileri aşağıda daha ayrıntılı olarak 

açıklanan çeşitli Göstergeleri içerir: 

Enerji Unsuru 

Enerji Göstergeleri, hem doğrudan hem de dolaylı 

enerjiyi içeren kurumsal enerji tüketiminin en önemli 

beş alanını kapsar. Doğrudan enerji kullanımı, 

kurumun kendisi, ürünleri ve hizmetleri tarafından 

tüketilen enerjidir. Öte yandan, dolaylı enerji tüketimi 

kuruma hizmet verenlerin tükettiği enerjidir. Enerji 

Göstergelerinde beş farklı enerji kullanım alanı şöyle 

açıklanmıştır: 

• EN3’te, raporlama yapan kurumun, tesis içinde üretilen 

enerji (örneğin gaz yakımından kaynaklanan enerji) de 

dâhil olmak üzere, doğrudan enerji tüketimi sunulur. 

• EN4, elektrik gibi dışarıdan satın alınan enerjiyi 

üretmek için gerekli enerji tüketimi hakkında bilgi 

verir. 

• EN5, kaynakların korunması ve verimliliği artırma 

çalışmaları sayesinde sağlanan enerji tasarrufunu ele 

alır. 

• EN6, enerji verimliliği sağlayan ürün ve hizmetlerin 

geliştirilmesi konusuna yöneliktir. 

• Son olarak da EN7, raporlama yapan kurumun 

faaliyetlerinin dolaylı enerji tüketimini içerir. 

Enerji tüketiminin ölçümü, sera gazı emisyonları ve iklim 

değişikliğiyle bağlantılıdır. Enerji elde etmek için fosil 

yakıtların kullanılması, bir sera gazı olan karbondioksit 

emisyonuna yol açar. Kyoto Protokolü’nde belirtilen 

hedeflere ulaşmak ve ciddi bir iklim değişikliği tehlikesini 

azaltmak için, enerji talebinin azaltılması gerekmektedir. 

Bu da enerjinin daha verimli kullanılması (EN5 ve EN6 

kapsamında ölçülür) ve fosil yakıt enerji kaynakları yerine 

yenilenebilir enerji kaynaklarının tercih edilmesiyle (EN3 

ve EN4 kapsamında ölçülür) gerçekleşebilir. Enerjinin 

doğrudan tüketimini azaltmanın yanı sıra, enerjiyi verimli 

kullanan ürün ve hizmetler tasarlanması (EN6) ve dolaylı 

enerji tüketiminin azaltılması da (EN7) (örneğin enerjiyoğunluğu 

düşük hammaddelerin seçimi ya da seyahat 

gibi hizmetlerin kullanımı) önemli stratejilerdir. 

Emisyon Unsuru 

‘Emisyonlar, sıvı ve katı atıklar’ unsuru, kirletici olduğu 

düşünülen maddelerin çevreye düzenli salımını ölçen 

Göstergelerdir. Bu Göstergeler, genellikle düzenleyici 

çerçeve standartlarınca (EN20-EN23, EN24) tanınmış 

farklı kirletici türlerini (örneğin hava emisyonları, 

sıvı atıklar, katı atıklar) içerirler. Ayrıca, uluslararası 

anlaşmaların konusu olan iki tür emisyon için de 

Göstergeler vardır: sera gazları (EN16 ve EN17) ve ozon 

tüketen maddeler (EN19). EN16’nın hesaplanmasında, 

EN3 ve EN4 kapsamında rapor edilen veriler kullanılabilir. 

EN18, sağlanan emisyon azaltımlarını ve emisyonları 

azaltma girişimlerini ele alır. 

Tanımlar 

Doğrudan enerji 

Raporlama yapan kurumun operasyonel sınırlarından 

içeri giren enerji türüdür. Kurum tarafından kendi 

sınırları içinde tüketilen ya da başka bir kullanıcıya 

ihraç edilen enerji bu kapsama girer. Doğrudan enerji, 

birincil (örneğin ısınma için doğalgaz) ya da ara (örneğin 

aydınlatma için elektrik) enerji şeklinde ortaya çıkabilir. 

Bu enerji türü satın alınabilir, kaynağından çıkarılabilir 

(örneğin kömür, doğalgaz, petrol), kaynağından elde 

edilebilir (örneğin biyokütle enerjisi), biriktirilerek 

kullanılabilir (örneğin güneş, rüzgâr ) ya da raporlama 

yapan kurumun sınırları içerisine başka şekillerde 

getirilebilir. 

Versiyon 3.0 

3

IP 


Sera gazı (Greenhouse gases – GHG) emisyonları 

Altı temel sera gazı emisyonu şunlardır: 

• Karbondioksit (CO 2 

); 

• Metan (CH 4 

); 

Yenilenebilir enerji 

Yenilenebilir enerji, sürekli kendini yenileyen doğal 

süreçlerden elde edilir. Güneş, rüzgâr, okyanus, 

hidrolik, biyokütle, jeotermal kaynaklar, biyoyakıtlar ve 

yenilenebilir kaynaklardan sağlanmış hidrojenden elde 

edilen elektrik ve ısıyı içerir. 

• Diazot monoksit (N 2 

O); 

• Hidroflorokarbonlar (HFC’ler – çeşitli bileşiklerden 

oluşan bir grup); 

• Perflorokarbonlar (PFC’ler – çeşitli bileşiklerden oluşan 

bir grup); 

• Sülfür heksaflorid (SF 6 

). 

Dolaylı enerji 

Raporlama yapan kurumun sınırlarının dışında üretilip, 

kurumun ikincil enerji gereksinimlerini (örneğin elektrik 

ya da ısıtma-soğutma) karşılamak için tüketilen enerjidir. 

Bu enerji türünün en yaygın örneği, raporlama yapan 

kurumun sınırları içinde kullanılacak elektriği üretmek 

üzere, kurumun sınırları dışında tüketilen yakıttır. 

İkincil enerji 

Birincil enerjiyi başka enerji biçimlerine dönüştürerek 

üretilen enerji türüdür. Kurumların çoğunda tek önemli 

ikincil enerji biçimi elektriktir. Az sayıda kurumdaysa, 

bölgesel bir ısıtma ya da su soğutma tesisinden elde 

edilen buhar veya su, sentetik yakıt, biyoyakıt vb. 

işlenmiş (rafine) yakıtlar gibi başka ikincil enerji ürünleri 

de önem taşıyabilir. 

Birincil kaynak 

Raporlama yapan kurumun enerji talebini karşılamak için 

tüketilen enerjinin ilk biçimidir. Bu enerji ya nihai enerji 

hizmetleri (örneğin mekân ısıtma, taşıma) sağlamak ya 

da elektrik ve ısı gibi ikincil enerji biçimlerini üretmek 

için kullanılır. Birincil enerji örnekleri arasında kömür, 

doğalgaz, petrol ve nükleer enerji gibi yenilenemez 

kaynaklar yer alır. Ayrıca biyokütle, güneş enerjisi, 

rüzgâr enerjisi, jeotermal enerji ve hidrolik enerji 

gibi yenilenebilir kaynaklar da bu gruba girer. Birincil 

enerji, tesis içinde (örneğin raporlama yapan kurumun 

binalarını ısıtmakta kullanılan doğalgaz) ya da dışında 

(örneğin raporlama yapan kurumun tesislerine elektrik 

sağlayan enerji santrallerinin kullandığı doğalgaz) 

tüketilebilir. 

4 

© 2000-2010 GRI


IP 

EN1 Kullanılan malzemelerin ağırlık ya 

da hacim cinsinden ifadesi 

1. Gerekçe 

Bu Gösterge, raporlama yapan kurumun küresel 

kaynakların korunmasına katkılarını ve bir yandan 

malzeme yoğunluğunu azaltırken, diğer yandan da 

ekonominin verimliliğini artırmaya yönelik çalışmalarını 

tanımlar. Bunlar, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü 

(OECD) Konseyi ve çeşitli ulusal sürdürülebilirlik 

stratejilerinin açıkça ifade edilmiş hedefleridir. Kurum 

yöneticileri ve kurumun mali durumuyla ilgilenenler 

açısından, malzeme tüketimi toplam işletme 

maliyetleriyle doğrudan bağlantılıdır. Ürünlere ya da 

ürün kategorilerine göre bu tüketimi kurum içinde 

takip etmek, malzeme verimliliğini ve malzeme akış 

maliyetlerini izlemeyi de kolaylaştırır. 

2. Veri Derleme 

2.1 Dış tedarikçilerden satın alınan ve iç kaynaklardan 

elde edilen (yapılan üretimin iç gereksinimlerde 

kullanılması ve kaynak çıkarma faaliyetleri) 

malzemeler de dâhil olmak üzere, kullanılan 

toplam malzemeyi belirleyin. Bu malzemeler 

şunları içerebilir: 

3. Tanımlar 

Doğrudan malzemeler 

Nihai üründe var olan malzemeler. 

Yenilenemez malzemeler 

Mineraller, madenler, petrol, gaz, kömür gibi kısa sürede 

yenilenemeyen kaynaklar. 

4. Belgeler 

Olası bilgi kaynakları; faturalama ve muhasebe 

sistemlerini ve satın alma ya da tedarik yönetimi birimini 

içerir. 

5. Referanslar 

• Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD), 

Malzeme Akışı ve Kaynak Verimliliği Konseyi 

Tavsiyeleri, 2004. (OECD, Recommendation of 

the Council on Material Flows and Resource 

Productivity) 

• Hammaddeler (yani maden cevheri, mineraller, 

odun gibi, ürün ya da hizmete dönüştürülmek 

üzere kullanılan doğal kaynaklar); 

• Yan süreç malzemeleri (yani imalat 

makinelerinde kullanılan yağlar gibi, üretim 

sürecinde gerekli olan ama nihai ürünün bir 

parçası olmayan malzemeler); 

• Hammadde olmayıp nihai ürünün bir parçası 

olan her türlü malzeme ve bileşen de dâhil 

olmak üzere, yarı-işlenmiş ürünler ya da 

parçalar; 

• Ambalaj malzemeleri. 

2.2 Kullanılan yenilenemez ve doğrudan malzemeleri 

belirleyin. Bütün ölçümleri tahmini ağırlık ya da 

hacme dönüştürün; dönüştürme işlemini “kuru 

madde/ağırlık” şeklinde yapmak yerine, “olduğu 

gibi” hesaplama yapın. 

2.3 Aşağıdakilerin toplam ağırlığını ya da hacmini 

raporlayın: 

• Kullanılan yenilenemez malzemeler; 

• Kullanılan doğrudan malzemeler. 

Versiyon 3.0 

5

IP 


EN2 Girdi olarak kullanılan geri 

dönüştürülmüş malzemelerin yüzdesi 

1. Gerekçe 

Bu Gösterge, raporlama yapan kurumun geri 

dönüştürülmüş girdi malzemeleri kullanma yeterliliğini 

tanımlamayı hedefler. Bu malzemelerin kullanılması, 

işlenmemiş malzemelere yönelik talebi azaltmaya ve 

küresel kaynakların korunmasına katkıda bulunmaya 

yardımcı olur. Kurum yöneticileri ve kurumun mali 

durumuyla ilgilenenler açısından bakılınca, işlenmemiş 

malzemeler yerine geri dönüştürülmüş malzemelerin 

kullanılması, toplam işletme maliyetlerini düşürmeye 

katkı sağlayabilir. 


2.1 EN1’de raporlandığı şekliyle, kullanılan 

malzemelerin toplam ağırlığını ya da hacmini 

belirleyin. 

2.2 Geri dönüştürülmüş girdi malzemelerinin toplam 

ağırlığını ya da hacmini belirleyin. Tahminde 

bulunmanız gerekirse, kullandığınız tahmin 

yöntemlerini belirtin. 

2.3 Aşağıdaki formülden yararlanarak, kullanılan geri 

dönüştürülmüş girdi malzemelerinin yüzdesini 

açıklayın: 

Kullanılan toplam geri dönüştürülmüş girdi 

malzemeleri 

EN2= 

Kullanılan girdi malzemeleri 

x100 

3. Tanımlar 

Geri dönüştürülmüş girdi malzemeleri 

Satın alınmış ya da iç veya dış kaynaklardan elde edilmiş 

işlenmemiş malzemelerin yerini alan ve raporlamayı 

yapan kurumun ürettiği yan ürünler ve ürün dışı çıktılar 

(non-product outputs - NPO) olmayan malzemelerdir. 

4. Belgeler 

Olası bilgi kaynakları; faturalama ve muhasebe 

sistemlerini, satın alma ya da tedarik yönetimi birimini, iç 

üretim ve atık bertarafı kayıtlarını içerir. 


• OECD Atık Önleme ve Geri Dönüşüm Çalışma 

Grubu. (OECD Working Group on Waste Prevention 

and Recycling). 

6 

© 2000-2010 GRI


IP 

EN3 Birincil enerji kaynağına göre 

doğrudan enerji tüketimi 

1. Gerekçe 

Raporlama yapan kurumun enerjiyi verimli kullanma 

becerisi, tükettiği enerji miktarı hesaplanarak ortaya 

çıkarılabilir. Enerji tüketimi işletme maliyetlerini 

doğrudan etkilediği gibi, enerji tedariki ve fiyatlarındaki 

dalgalanmalara da maruzdur. Kurumun çevresel ayak izi 

kısmen enerji kaynakları seçimine göre oluşur. Kullanılan 

bu kaynakların dengesindeki değişiklikler, kurumun 

çevresel etkilerini en aza indirme çabasını gösterebilir. 

Birincil enerji kaynaklarının tüketimine ilişkin bilgiler, 

kurumun Kyoto Protokolü gibi yeni oluşmakta olan 

çevresel düzenlemelerden ne şekilde etkilenebileceğine 

yönelik bir değerlendirme yapılmasını destekler. Fosil 

yakıtların tüketimi, en büyük sera gazı emisyonu 

kaynaklarından biridir ve tüketilen enerji de kurumun 

sera gazı emisyonlarıyla doğrudan bağlantılıdır. 

İklim değişikliğiyle ve enerji kaynaklarının çıkarılması 

ve işlenmesi süreçlerinde yaratılan çevresel 

etkilerle mücadele etmek açısından, fosil yakıt 

enerji kaynaklarının yerine yenilenebilir kaynakları 

kullanmak çok önemlidir. Yenilenebilir ve verimli enerji 

teknolojilerini desteklemek, raporlama yapan kurumun 

yenilenemez enerji kaynaklarına yönelik mevcut 

ve gelecek bağımlılığını ve hem fiyatlarda hem de 

tedarikteki olası değişkenliklere maruz kalma ihtimalini 

de azaltır. 

Bu Gösterge, raporlama yapan kurumun doğrudan 

birincil enerji kaynakları tüketimini ölçer. Gösterge, 

Dünya Kaynakları Enstitüsü (WRI) / Dünya Sürdürülebilir 

Kalkınma İş Konseyi (WBCSD) GHG Protokolü’nün 1. 

Kapsamına karşılık gelir. EN4 Göstergesi, raporlama 

yapan kurumun elektrik, ısıtma ve soğutma gibi ikincil 

enerjileri elde etmesi için tüketilen birincil enerji 

kaynaklarını ölçer. 


2.1 Satın alınan doğrudan enerji kaynakları 

Raporlama yapan kurumun kendi tüketimi için 

satın aldığı birincil enerji kaynaklarını belirleyin. Bu 

kaynaklar şunları içerir: 

• Doğalgaz; 

• Ham petrol damıtılarak elde edilen benzin, 

mazot, likit petrol gazı (LPG), sıkıştırılmış 

doğalgaz (CNG), likit doğalgaz (LNG), 

bütan, propan, etan vb. yakıtlar. 

• Yenilenebilir doğrudan enerji kaynakları: 

• Biyoyakıtlar; 

• Etanol; 

• Hidrojen. 

Not: WRI/WBCSD GHG Protokolü’ne uygun 

raporlama yapılabilmesi için, biyokütle 

yenilenebilir doğrudan enerji kaynakları 

listesinde yer almamaktadır. WRI/WBCSD 

GHG Protokolü’ne uyum için, biyokütle 

yakımından kaynaklanan doğrudan CO 2 

emisyonları ayrıca rapor edilmelidir. 

2.2 Üretilen doğrudan enerji kaynakları 

Raporlama yapan kurumun üretim, kaynaktan 

çıkarma, kaynaktan elde etme, biriktirme ya da 

başka enerji türlerinden dönüştürme yöntemleriyle 

elde ettiği birincil enerji miktarını jul ya da katları 

cinsinden belirleyin. Burada, madde 2.1’de 

sıralanan enerji kaynakları da yer alabilir. 

2.3 Satılan doğrudan enerji kaynakları 

Raporlama sınırları dışında kalan ihraç edilmiş 

birincil enerji miktarını jul ya da katları cinsinden 

belirleyin. 

2.4 Aşağıdaki denklemi kullanarak, toplam enerji 

tüketimini jul ya da gigajul (bir milyar jul ya da 10 9 

jul) gibi katları cinsinden hesaplayın: 

Toplam doğrudan enerji tüketimi = satın alınan 

doğrudan birincil enerji + üretilen doğrudan 

birincil enerji – satılan doğrudan birincil enerji 

Birincil kaynakların hacimlerini gigajule çevirmek 

için aşağıdaki tablodan yararlanabilirsiniz: 

• Yenilenemez doğrudan enerji kaynakları: 

• Kömür; 

Versiyon 3.0 

7

IP 


Kömür GJ Ham Petrol GJ Benzin GJ Doğalgaz GJ Elektrik GJ 

ton (metrik) 26,00 varil 6,22 galon 0,125 kalori 0,1055 kilovat-saat 0,0036 

ton (küçük) 23,59 ton (metrik) 44,80 ton (metrik) 44,80 1000 fit küp 1,1046 megavat-saat 3,6000 

ton (büyük) 26,42 ton (küçük) 40,64 Mazot 1000 metreküp 39,01 gigavat-saat 3600,0 

ton (büyük) 45,52 galon 0,138 

Ton (metrik) 43,33 

Akaryakıt 

Milyon İngiliz Isı 

Birimi (MMBtu) 

1,055 

galon 0,144 

ton (metrik) 40,19 

2.5 Yenilenebilir birincil kaynaklara göre, toplam 

doğrudan enerji tüketimini jul ya da katları 

cinsinden belirtin. 

2.6 Yenilenemez birincil kaynaklara göre, toplam 

doğrudan enerji tüketimini jul ya da katları 

cinsinden belirtin. 

3. Tanımlar 

Yenilenebilir kaynaklar 

Ekolojik döngülerde kısa süre içinde yenilenebilen 

kaynaklar (kısa sürede yenilenemeyen mineraller, 

madenler, petrol, gaz, kömür gibi kaynakların aksine). 

4. Belgeler 

Bilgiler faturalardan, ölçülmüş (ya da hesaplanmış) ısı ve 

yakıt muhasebe kayıtlarından, tahminlerden, varsayılan 

verilerden ve benzeri kaynaklardan elde edilebilir. 

Jul rakamları faturalardan ya da teslimat notlarından 

doğrudan alınabilir ya da dönüştürülebilir. İkincil enerji 

üretmek üzere kullanılan birincil kaynakların karışımına 

ilişkin bilgiler tedarikçilerden edinilebilir. 


• Sera Gazı Protokolü Girişimi – Kurumsal muhasebe 

ve raporlama standardı, Dünya Kaynakları 

Enstitüsü (WRI) ve Dünya Sürdürülebilir Kalkınma 

İş Konseyi (WBCSD) (Yenilenmiş Basım, 2004). 

(The Greenhouse Gas Protocol (GHG) Initiative – A 

corporate accounting and reporting standard 

(Revised Edition, 2004) of WRI and WBCSD) 

8 

© 2000-2010 GRI


IP 

EN4 Birincil enerji kaynağına göre 

dolaylı enerji tüketimi 

1. Gerekçe 

Raporlama yapan kurumun, elektrik, ısı ya da buhar 

satın alarak kullandığı enerjinin miktarı ve birincil 

kaynağı, kurumun çevresel etkilerini yönetme ve iklim 

değişikliğine katkısını azaltma çabalarının göstergesi 

olabilir. Dolaylı enerji kullanımının iklim değişikliği 

üzerindeki etkisi, ikincil enerji elde etmek için kullanılan 

birincil enerjinin türüne bağlıdır. 

İkincil enerji, birincil enerjiyi başka biçimlere 

dönüştürmekle üretilen enerji biçimleri anlamına gelir. 

Kurumların çoğunda tek önemli ikincil enerji biçimi 

elektriktir. Az sayıda kurumdaysa, bölgesel bir ısıtma 

tesisinden ya da su soğutma tesisinden elde edilen 

buhar veya su veya sentetik yakıt, biyoyakıt v.b. işlenmiş 

(rafine) yakıtlar gibi başka ikincil enerji ürünleri de önem 

taşıyabilir. 

Bu Gösterge, satın alınan elektriğin ve kurumun 

raporlama kapsamındaki sınırlarının dışında kalan 

tedarik zincirinin yukarısında bulunup önemli 

enerji tüketimi içeren diğer ikincil enerji ürünlerinin 

(bölgesel ısıtma gibi) üretimi ve teslimatı için gereken 

enerjiyi ölçer. Bu bilgi aynı zamanda, dolaylı sera gazı 

emisyonlarının hesaplanmasını da sağlar ve WRI/WBCSD 

GHG Protokolü’nün 2. Kapsamını içerir. 


2.1 Raporlama yapan kurumun dışındaki kaynaklardan 

satın alınan ve tüketilen ikincil enerjinin miktarını, 

jul ya da gigajul (bir milyar jul ya da 109 jul) gibi 

katları cinsinden hesaplayın. Bu hesaplama şunları 

içerir: 

EN3 kapsamında sıralanan ve aşağıdakileri de 

içeren, yenilenemez enerji kaynaklarından satın 

alınmış ve tüketilmiş ikincil enerji çeşitleri: 

• Elektrik; 

• Isıtma ve Soğutma; 

• Buhar; 

• Nükleer enerji; 

• Diğer ithal (alınmış) enerji türleri. 

Aşağıdakileri de içeren, yenilenebilir enerji 

kaynaklarından satın alınmış ve tüketilmiş ikincil 

enerji çeşitleri: 

• Güneş; 

• Rüzgâr; 

• Jeotermal; 

• Hidrolik enerji; 

• Biyokütleye dayalı ikincil enerji; 

• Hidrojene dayalı ikincil enerji. 

2.2 Dış tedarikçilerden satın alınan enerjinin toplam 

miktarına dayanarak, ikincil enerji üretmek için 

tüketilen birincil yakıtların miktarını belirleyin (EN3 

– Satın Alınan Enerji). Satın alınan enerjinin üretimi 

için tüketilmiş yakıt miktarı hakkında tahmin 

yürütürken aşağıdakilerden veri ve tahminlerden 

biri kullanılabilir: 

• Varsa, elektrik sağlayıcı kurumdan alınan yakıt 

tüketimi verileri; 

• Elektrik ve ısınma için varsayılan veriler; 

• Varsayılan rakamların bulunmadığı durumlarda 

tahminler. 

2.3 2.1’deki verileri kullanarak şunları rapor edin: 

• Yenilenemez dolaylı kaynaklar ve yenilenebilir 

dolaylı kaynaklar tarafından kullanılan dolaylı 

enerjinin, ikincil enerji cinsinden toplam 

miktarı; 

• Bu enerjinin üretimi sırasında tüketilen birincil 

enerji. 

3. Tanımlar 

Not: İkincil enerji elde etmekte kullanılacak 

birincil enerji kaynaklarının jul cinsinden 

toplamı (tüketilen birincil kaynağa bağlı 

olarak), enerjinin dönüştürülmesi ve nakli 

sırasında yaşanan şebeke ve verimlilik kayıpları 

nedeniyle, satın alınan ikincil enerji miktarını 

(jul cinsinden) önemli ölçüde aşacaktır. 

Yok. 

Versiyon 3.0 

9

IP 


4. Belgeler 

Bu Gösterge için en önemli bilgi kaynakları, enerji ve ilgili 

hizmetlerin tedarikçileridir. Diğer bilgiler de faturalardan, 

ölçülmüş (ya da hesaplanmış) ısı ve yakıt muhasebe 

kayıtlarından, tahminlerden, varsayılan verilerden ve 

benzeri kaynaklardan elde edilebilir. Uluslararası Enerji 

Kuruluşu’ndan (IEA) alınabilecek varsayılan verilerin yanı 

sıra, hükümetlerin Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği 

Çerçeve Sözleşmesi’ne (UNFCCC) sunduğu faaliyet 

raporlarından da bilgi alınabilir. Bu raporlar ülkedeki 

enerji kullanımını ve ülkeye özgü varsayılan rakamlarla, 

ilgili emisyonları ve benzeri bilgileri ayrıntılı olarak içerir. 


• Uluslararası Enerji Kuruluşu’nun (IAE) yıllık 

yayını: OECD üyesi olan ve olmayan ülkelerde 

Enerji Dengeleri. (International Energy Agency 

(IAE) - Energy Balances for OECD and non-OECD 

countries) 

• Sera Gazı Protokolü Girişimi – Kurumsal muhasebe 

ve raporlama standardı, Dünya Kaynakları 


İş Konseyi (WBCSD) (Yenilenmiş Basım, 2004). 




• Kyoto Protokolü, 1997. (Kyoto Protocol) 

10 

© 2000-2010 GRI


IP 

EN5 Kaynakların korunması ve 

verimliliği artırma çalışmaları sayesinde 

sağlanan enerji tasarrufu 

1. Gerekçe 

Bu Gösterge, süreçlerdeki teknolojik iyileştirmeler 

ve enerji kaynaklarını koruma amaçlı diğer girişimler 

yoluyla enerji verimliliğini artırmaya yönelik proaktif 

çalışmaların sonuçlarını gösterir. Enerji verimliliğinin 

artması kurumun işletme maliyetlerinde tasarruf 

sağlayabilir, rekabet avantajı ve pazarda farklılaşma 

yaratma fırsatına ulaştırabilir. Enerjiyi verimli kullanan 

teknolojilerin desteklenmesi, işletme masrafları üzerinde 

doğrudan etkilidir ve raporlama yapan kurumun 

gelecekte yenilenemez enerji kaynaklarına bağımlılığını 

azaltır. Verimli enerji kullanımı, iklim değişikliğiyle ve 

enerji kaynaklarının çıkarılması ve işlenmesi sırasında 

oluşan diğer çevresel etkilerle mücadele etmenin temel 

bir stratejisidir. 

Kaynakların korunması ve verimliliği artırma 

çalışmaları 

Belirli bir süreç ya da işin daha düşük enerji tüketimiyle 

gerçekleşebilmesini sağlayan kurumsal ya da teknolojik 

yenilikler. Burada bahsi geçen yenilikler süreçlerin 

yeniden tasarlanması, ekipmanda yapılan değişiklikler 

ve iyileştirmeler (örneğin enerji açısından verimli 

aydınlatma) ya da şahısların davranışlardaki değişiklikler 

sayesinde gereksiz enerji kullanımının ortadan 

kaldırılmasını içerir. 

4. Belgeler 

Bilgiler kurum içi enerji ölçümlerinden ve tedarikçi 

verilerinden (örneğin yeni makinelerin, elektrik 

ampullerinin vb. enerji kullanım özellikleri) elde edilebilir. 


Yok. 


2.1 Enerji kullanımını azaltmaya ve enerji verimliliğini 

artırmaya yönelik çabalara göre, tasarruf 

edilen toplam enerji miktarını belirleyin. Enerji 

tüketiminde, üretim kapasitesinin azalmasından 

ya da dışarıdan tedarik uygulamalarından 

kaynaklanan düşüşler bu Gösterge’ye dâhil 

edilmemelidir. 

2.2 Elde edilen toplam enerji tasarrufunun miktarını, 

jul ya da gigajul (bir milyar jul ya da 109 jul) gibi 

katları cinsinden hesaplayın. Aşağıdaki şekillerde 

sağlanan enerji tasarrufunu dikkate alın: 

• Süreçlerin yeniden tasarlanması; 

• Ekipmanda yapılan değişiklikler ve 

iyileştirmeler; 

• Personelin davranışlarındaki değişiklikler. 

3. Tanımlar 

Tasarruf edilen enerji 

Aynı süreçleri ya da işleri gerçekleştirmek için gereken 

enerji miktarındaki azalma. Bu terim, kurumsal 

faaliyetlerin azalmasından dolayı (örneğin üretimin 

kısmen dışarıdan tedarik edilmesi) toplam enerji 

tüketiminde görülen düşüşü içermez. 

Versiyon 3.0 

11

IP 


EN6 Enerji verimliliği sağlayan veya 

yenilenebilir enerji kullanan ürün 

ve hizmetler sağlama girişimleri ve 

bu girişimlerin sonucunda enerji 

gereksinimlerindeki azalmalar 

1. Gerekçe 

Fosil yakıt enerji kaynaklarının yakılmasının bir sera 

gazı olan karbondioksit üretmesi nedeniyle, enerji 

tüketimi iklim değişikliğinde önemli rol oynar. 

Kyoto Protokolü’nün hedefi olan iklim değişikliğiyle 

mücadelede, enerjiyi daha verimli kullanmak temeldir. 

Enerji verimliliği sağlayan ürün ve hizmetler sağlamak 

da, kurumların ürün sorumluluğu girişimlerinin önemli 

bir parçasıdır. Bu ürünler ve hizmetler, kuruma pazarda 

farklılaşma ve itibar sağlayarak rekabet avantajı 

yaratabilir. Enerji verimliliği sağlayan teknolojiler, 

tüketim maddelerinin maliyetlerini de azaltabilir. Aynı 

sektördeki farklı kurumların bu yöndeki girişimleri 

karşılaştırıldığında, bir ürün ya da hizmet için pazardaki 

olası eğilimler hakkında fikir edinilebilir. 


• Enerjiyi verimli kullanma standartları ve ilgili 

test işlemleri hakkında bilgiler, Uluslararası 

Standartlaştırma Örgütü’nden (International 

Organization for Standardization - ISO) alınabilir. 

• Enerjiyi verimli kullanma standartları ve ilgili test 

işlemleri prosedürleri, Uluslararası Elektroteknik 

Komisyonu’ndan (International Electrotechnical 

Commission - IEC) alınabilir. 


2.1 Önemli ürünlerin ve ürün gruplarının ya da 

hizmetlerin enerji gereksinimlerini azaltmaya 

yönelik mevcut girişimleri rapor edin. 

2.2 Raporlama dönemi içinde ürün ve hizmetlerin 

enerji gereksinimlerinde görülen azalmayı sayısal 

olarak belirtin. 

2.3 Kullanım odaklı rakamlar kullanılıyorsa (örneğin 

bir bilgisayarın enerji gereksinimi), temel tüketim 

modelleri ya da standartlaştırma etkenleri 

(örneğin 8 saatlik çalışma ve değişken işlemci yükü 

varsayımıyla, ortalama bir iş gününde %10 daha 

az enerji kullanımı) hakkındaki bütün varsayımları 

da açıkça belirtin. Mevcut sektör standartlarından 

yararlanabilirsiniz (örneğin otomobillerin 90 km/ 

saat hızda 100 kilometredeki yakıt tüketimi gibi). 

3. Tanımlar 

Yok. 

4. Belgeler 

Bilgiler iç ürün test ve ölçümlerinden, kullanım 

modellerine ilişkin araştırmalardan, sektör 

standartlarından ve benzeri kaynaklardan elde edilebilir. 

12 

© 2000-2010 GRI


IP 

EN7 Dolaylı enerji tüketimini azaltma 

girişimleri ve elde edilen azalmalar 

1. Gerekçe 

Dolaylı enerji kullanımı satın alınan malzeme ve 

parçalardan veya seyahat, işe gidiş-geliş gibi satın 

alınan hizmetlerden ve taşeronlar aracılığıyla yaptırılan 

üretimden kaynaklanır. Dolaylı enerji tüketimi 

geniş kapsamlı olarak izlendiği takdirde, etkili bir 

şekilde azaltılabilir (örneğin enerjiyi verimli kullanan 

malzemelerin, hizmetlerin veya üretim kapasitelerinin 

dikkatle seçilmesi ya da seyahat etmek yerine telefon 

veya video konferans sistemlerinin kullanılması ile). 

Dolaylı enerji kullanımlarının sayısal olarak ifade 

edilmesi, EN19 Göstergesinde de istenen, ‘ilgili diğer 

dolaylı sera gazı emisyonlarını’ hesaplamak için de bir 

temel oluşturur. Dolaylı enerji kullanımını takip edip 

azaltmak, ürün ve hizmetlerin genel yaşam döngüsü 

performansını iyileştirebilir ve geniş kapsamlı bir çevredostu-tasarım 

programının parçası olabilir. 

3. Tanımlar 

Yok. 

4. Belgeler 

İlgili veriler tedarikçi bilgilerinden, yaşam döngüsü 

hesaplamalarından veya tahminlerinden (kurum içinde 

ya da araştırma kuruluşları tarafından yapılan) ve benzeri 

kaynaklardan alınabilir. 


• Uluslararası Enerji Kuruluşu’nun (IAE) yıllık 

yayını: OECD üyesi olan ve olmayan ülkelerde 

Enerji Dengeleri. (International Energy Agency 

(IAE) - Energy Balances for OECD and non-OECD 

countries) 

Son olarak bu Gösterge, raporlama yapan kurumun 

faaliyetlerinin dolaylı enerji tüketiminde elde edilen 

enerji tasarrufunu içerir. 


2.1 Bu Gösterge, EN4’te raporlanan ikincil enerji 

kaynaklarının satın alınmasıyla ilgili dolaylı enerji 

kullanımını içermemelidir. 

2.2 Aşağıdaki dört alanda, tedarik zincirinin 

yukarısındaki ve aşağısındaki ilgili dolaylı enerji 

kullanımını belirleyin: 

• Enerji-yoğun malzemelerin kullanılması; 

• Taşeronlar aracılığıyla üretim; 

• İş seyahatleri; 

• Çalışanların işe gidiş-gelişleri. 

2.3 Dolaylı enerji kullanımını azaltmaya yönelik 

girişimleri rapor edin. 

2.4 2.2’de sıralanan dört alanda, raporlama dönemi 

içinde dolaylı enerji kullanımında kaydedilen 

azalmayı sayısal olarak ifade edin. 

2.5 Diğer dolaylı enerji kullanımlarını hesaplamakta 

yararlanılan temel varsayımları ve yöntemleri 

belirtin ve bilgi kaynaklarını açıklayın. 

Versiyon 3.0 

13

IP 


EN8 Kaynağına göre toplam su çekimi 

1. Gerekçe 

Kaynağına göre toplam su çekimini rapor etmek, 

raporlama yapan kurumun su kullanımından 

kaynaklanan toplam olası etki ve risk ölçeğini anlamayı 

sağlar. Çekilen toplam su hacmi, kurumun bir su 

kullanıcısı olarak göreli büyüklüğünün ve öneminin 

göstergelerinden biri olup, ayrıca verimlilik ve kullanıma 

ilişkin diğer hesaplamalar için de temel bir rakam sunar. 

Raporlama yapan kurumun verimli su kullanımını 

izlemek ve iyileştirmek için yapılacak sistemli çalışmalar, 

su tüketim maliyetleriyle doğrudan bağlantılıdır. Toplam 

su kullanımı ayrıca, su kaynaklarındaki kesilmelerin 

yarattığı risklerin düzeyini ya da suyun maliyetindeki 

artışları da gösterebilir. Temiz tatlı su miktarı giderek 

azalmaktadır ve bu durum, büyük miktarda suya 

gereksinim duyan üretim süreçlerini etkileyebilir. Su 

kaynaklarının son derece kısıtlı olduğu bölgelerde, 

kurumun su tüketimi modelleri diğer paydaşlarla olan 

ilişkileri de etkileyebilir. 

3. Tanımlar 

Toplam su çekimi 

Raporlama dönemi içindeki her türlü kullanım için, 

bütün kaynaklardan (yüzey suları, yeraltı suları, yağmur 

suları ve belediyenin temin ettiği sular da dâhil olmak 

üzere) alınarak, raporlama yapan kurumun sınırları içine 

taşınan suyun toplamı. 

4. Belgeler 

Kurumun su çekimine ilişkin bilgiler su sayaçlarından, su 

faturalarından, mevcut diğer su verilerine göre yapılmış 

hesaplamalardan ya da (sayaçlar, faturalar veya referans 

veriler yoksa) kurumun kendi tahminlerinden elde 

edilebilir. 


Yok. 


2.1 Herhangi bir su kaynağından, gerek doğrudan 

raporlama yapan kurum tarafından gerekse sular 

idaresi gibi aracılar üzerinden alınan suyun toplam 

hacmini belirleyin. Bu veri, soğutmada kullanılan 

suyun çekilmesini de içerir. 

2.2 Aşağıdaki kaynaklara göre, çekilen suyun toplam 

hacmini, yıllık metreküp (m 3 /yıl) cinsinden rapor 

edin: 

• Sulak alanlar, nehirler, göller ve okyanuslar da 

dâhil olmak üzere yüzey suları; 

• Yeraltı suları; 

• Raporlama yapan kurum tarafından doğrudan 

biriktirilen ve saklanan yağmur suları; 

• Başka bir kurumun atık suları; 

• Belediye ya da diğer sular idaresi 

kurumlarından su temini. 

14 

© 2000-2010 GRI


IP 

EN9 Su çekiminden önemli ölçüde 

etkilenen su kaynakları 

1. Gerekçe 

Bir su sisteminden su çekilmesi, yeraltı su seviyesini 

azaltarak kullanılabilir durumdaki su miktarını azaltarak 

ya da bir ekosistemin işlevlerini yerine getirme 

kapasitesini değiştirerek çevreyi etkileyebilir. Bu tür 

değişiklikler, ekonomik sonuçlar da dâhil olmak üzere, o 

bölgedeki yaşam kalitesi üzerinde daha geniş kapsamlı 

etkiler yaratır. 

Bu Gösterge, kurumun su kullanımıyla bağlantılı etkilerin 

boyutlarını ölçer. Aynı su kaynaklarını tüketen diğer 

kullanıcılarla ilişkiler açısından da bu Gösterge hem 

belirli risk ya da iyileştirme alanlarının hem de kurumun 

kendi su kaynaklarının istikrarının değerlendirmesinin 

yapılmasını sağlar. 


2.1 Raporlama yapan kurumun su çekiminden ciddi 

ölçüde etkilenen su kaynaklarını belirleyin. Önemli 

su çekimleri aşağıdaki ölçütlerden en az birine 

uygundur: 

• Kaynağın bir koruma alanı (ulusal ve/veya 

uluslararası) olarak belirlenmiş olup olmadığı; 

• Biyoçeşitlilik değeri (örneğin canlı türlerinin 

çeşitliği ve endemik özellikleri, koruma 

altındaki canlı türlerinin sayısı). 

3. Tanımlar 

Yok. 

4. Belgeler 

Bir su kaynağının ya da koruma alanının özelliklerine 

ilişkin bilgi, suyla ilgili yerel veya ulusal bakanlıklardan 

ya da kamu kuruluşlarında veya çevresel etki 

değerlendirmeleri gibi araştırma raporlarından alınabilir. 


• Uluslararası Doğa Koruma Birliği (IUCN) Tehdit 

Altındaki Canlı Türleri Kırmızı Listesi. (IUCN Red List 

of Threatened Species) 

• Ramsar Sulak Alanlar Sözleşmesi, 1971. (Ramsar 

Convention on Wetlands) 

• Belirli bir su kütlesinin yıllık ortalama hacminin 

ortalama yüzde 5’ine ya da daha fazlasına denk 

gelen su çekimleri; 

• Göreceli büyüklükleri, işlevleri ya da nadir 

görülen, tehdit altındaki veya tehlikedeki bir 

sistem olmaları (veya tehlikedeki belirli bir bitki 

ya da hayvan türünü desteklemeleri) açısından, 

uzmanlar tarafından özellikle hassas olarak 

tanımlanan su kütlelerinden çekim; 

• Çekim miktarı ne olursa olsun, Ramsar 

listesindeki bir sulak alandan ya da ulusal veya 

uluslararası düzeyde koruma alanı ilan edilmiş 

bir yerden çekilen bütün sular. 

Not: Su bir kamusal ya da özel kuruluş 

tarafından tedarik ediliyorsa, asıl su kütlesi/ 

kaynağı belirlenip rapor edilmelidir. 

2.2 Yukarıda belirtilen ölçütler doğrultusunda ve 

aşağıdakileri de içerecek şekilde, su çekiminden 

ciddi ölçüde etkilenen su kaynaklarının toplam 

sayısını, bu kaynakların türüne göre belirtin: 

• Su kaynağının metreküp (m 3 ) cinsinden 

büyüklüğü; 

Versiyon 3.0 

15

IP 


EN10 Geri dönüştürülen ve yeniden 

kullanılan suyun yüzdesi ve toplam 

hacmi 

1. Gerekçe 

Yeniden kullanılan ve geri dönüştürülen suyun miktarı 

bir verimlilik ölçütü olabilir ve kurumun toplam su çekimi 

ve deşarjını azaltmaktaki başarısını gösterebilir. Yeniden 

kullanım ve geri dönüşümün artması, su tüketim, arıtım 

ve deşarj masraflarını azaltabilir. Yeniden kullanım 

ve geri dönüşüm yoluyla su tüketiminin azalması, su 

kaynaklarının yönetimindeki yerel, ulusal ya da bölgesel 

hedeflere katkıda bulunabilir. 

• Atık suların, raporlama yapan kurumun başka bir 

tesisinde yeniden kullanılması. 

4. Belgeler 

Su sayaçlarından, su faturalarından, (sayaç ve 

fatura yoksa) su denetimi veya envanterine dayalı 

hesaplamalardan ya da su perakendecilerinden bilgi elde 

edilebilir. 


Yok. 


2.1 Bu Gösterge, hem yeniden kullanım öncesinde 

arıtılan hem de arıtılmayan suları ölçer. Gri su da 

(yani toplanmış yağmur suyu ve bulaşık, çamaşır ve 

banyo gibi evsel işlerin ürettiği atık su) bu miktara 

dâhildir. 

2.2 Tekrardan temiz su çekmek yerine geri 

dönüştürülmüş/yeniden kullanılmış suyla 

karşılanan su gereksiniminin hacmine dayanarak, 

geri dönüştürülen/yeniden kullanılan suyun 

hacmini hesaplayın (örneğin, kurumun üretim 

döngüsü, her döngü için 20 metreküp suya 

ihtiyaç duyuyorsa, kurum tek bir üretim işlem 

döngüsü için 20 metreküp su çekiyor, sonra bu 

suyu üç döngüde yeniden kullanıyordur. Geri 

dönüştürülen/yeniden kullanılan suyun toplam 

hacmi 60 metreküptür). 

2.3 Kurumun geri dönüştürdüğü/yeniden kullandığı 

toplam su hacmini yıllık metreküp cinsinden (m 3 / 

yıl) ve ayrıca EN8 Göstergesi kapsamında rapor 

edilen toplam su çekimi yüzdesi olarak belirtin. 

3. Tanımlar 

Geri dönüşüm/Yeniden kullanım 

Kullanılmış suları/atık suları, nihai arıtıma ve/veya 

çevreye deşarj etmeden önce başka bir döngüde 

kullanma işlemidir. Genelde üç tür su geri dönüşümü/ 

yeniden kullanımı şekli vardır: 

• Atık suların aynı işlemde geri dönüştürülmesi ya 

da işlem döngüsünde geri dönüştürülmüş suların 

daha fazla kullanılması; 

• Atık suların aynı tesiste ama farklı bir işlemde geri 

dönüştürülmesi/yeniden kullanılması; 

16 

© 2000-2010 GRI


IP 

EN11 Koruma alanlarının ve koruma 

alanlarında olmayıp yüksek biyoçeşitlilik 

değerine sahip alanların içinde ya 

da sınırında sahip olunan, kiralanan, 

yönetilen arazilerin yeri ve büyüklüğü 

1. Gerekçe 

Bir kurum, yasal olarak koruma altında bulunan ya 

da koruma alanları dışında olup yüksek biyoçeşitlilik 

değerine sahip alanların içinde ya da sınırında olan 

veya bu tür alanları içeren araziler üzerindeki olası 

etkilerini raporlayarak, biyoçeşitliliğe yönelik belirli 

tehlikeleri belirleyebilir ve anlayabilir. Hem koruma 

alanları kapsamında bulunan hem de koruma alanları 

dışında olup yüksek biyoçeşitlilik değerine sahip 

yerlerdeki faaliyetleri izlemek, raporlama yapan kurumun 

etkilerinin yaratabileceği riskleri azaltır. Ayrıca kurumun 

biyoçeşitlilik üzerindeki etkilerini yönetebilmesini 

ya da kötü yönetimden kaçınmasını sağlar. Bu tür 

etkileri yeterince yönetememek, kurumun itibarının 

zarar görmesine, planlama ruhsatlarının alınmasında 

gecikmelere ve faaliyetlerine yönelik toplumsal onayın 

kaybına neden olabilir. 


2.1 Koruma alanları kapsamında bulunan ve 

koruma alanlarında olmayıp yüksek biyoçeşitlilik 

değerindeki alanlarda ya da yakınlarında sahip 

olunan, kiralanan, yönetilen, yerleşik bulunan 

operasyon sahalarını belirleyin. Gelecekte çeşitli 

operasyonların yürütüleceğinin resmi olarak 

duyurulduğu alanları da bu çalışmaya dâhil edin. 

2.2 Yukarıda tanımlanan her operasyon sahası için 

aşağıdaki bilgileri rapor edin: 

• Coğrafi konum; 

• Kuruma ait, kurum tarafından kiralanmış ya da 

yönetilen yüzey altı ve/veya yeraltı arazileri; 

• Koruma alanları kapsamında bulunan (koruma 

altındaki alanın içinde, yanında ya da bu alanın 

belirli kısımlarını içerecek şekilde) ve koruma 


değerine sahip alanlara göre konum; 

• Operasyon türü (büro, imalat ve üretim ya da 

kaynak çıkarma); 

• Operasyon sahasının alanının km 2 cinsinden 


• Aşağıdaki niteliklere göre biyoçeşitlilik değeri: 

3. Tanımlar 

Koruma alanı 

- Koruma altındaki alanın ve koruma altında 

olmayıp yüksek biyoçeşitlilik değerine sahip 

alanın nitelikleri (karasal ekosistem, tatlı su ya 

da deniz ekosistemi); 

- Koruma statüsü listesi (örneğin IUCN Koruma 

Altındaki Alan Yönetimi Kategorisi, Ramsar 

Sözleşmesi, ulusal yasalar, Natura 2000 alanı 

vb). 

Belirli koruma hedeflerine ulaşmak üzere belirlenmiş, 

düzenlenmiş ya da yönetilen coğrafi alan. 

Yüksek biyoçeşitlilik değerine sahip alan 

Yasal koruma altında bulunmayıp, önemli biyoçeşitlilik 

özelliklerine sahip oldukları birkaç resmi ve sivil kuruluş 

tarafından kabul edilen alanlar. Koruma açısından öncelikli 

olan doğal yaşam ortamları da bu tanıma girer (çoğunlukla 

Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi kapsamında hazırlanan Ulusal 

Biyoçeşitlilik Stratejileri ve Eylem Planlarında tanımlanırlar). 

Ayrıca, çeşitli uluslararası koruma örgütleri de yüksek 

biyoçeşitlilik değerine sahip belirli alanları tanımlamıştır. 

4. Belgeler 

Gerekli verilere ilişkin bilgi kaynakları satın alma 

sözleşmelerini, kira kontratlarını ya da ulusal/bölgesel 

tapu sicillerini içerebilir. 

Ulusal düzeyde, çevreyi ve doğal kaynakları korumaktan 

sorumlu kamu kuruluşları, uluslararası ve ulusal anlamda 

koruma altında bulunan ve yüksek biyoçeşitliliğe sahip 

olan alanlar hakkında kayıt tutuyor olabilir. Ayrıca, Ulusal 

Biyoçeşitlilik Stratejileri ve Eylem Planları da genellikle 

koruma altında bulunan ve yüksek biyoçeşitlilik değerine 

sahip olan alanlar hakkında bilgi ve kayıtları içerir. 


• Ramsar Sulak Alanlar Sözleşmesi, 1971. (Ramsar 


• UNESCO Dünya Miras Listesi. (UNESCO World 

Heritage Sites) 

• Birleşmiş Milletler (UNESCO) Biyosfer Rezervleri. 

(United Nations Biosphere Reserves) 

• Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi kapsamında 

hazırlanan Ulusal Biyoçeşitlilik Stratejileri ve Eylem 

Planları. 

Versiyon 3.0 

17

IP 


• Uluslararası Koruma Kurumu Biyoçeşitlilik Sıcak 

Noktaları ve Vahşi Doğa Alanları. (Conservation 

International - Biodiversity Hotspots and 

Wilderness Areas) 

• Doğal Hayatı Koruma Vakfı (WWF) Küresel 200 Ekobölgesi. 

(WWF - Global 200 Ecoregion) 

• Uluslararası Kuşları Koruma Konseyi Önemli Kuş 

Alanları. (Bird Life International - Important Bird 

Areas) 

• IUCN Bitki Çeşitliliği Merkezleri. (IUCN - Centres of 

Plant Diversity) 

18 

© 2000-2010 GRI


IP 

EN12 Koruma alanlarındaki ve koruma 


değerine sahip alanlardaki faaliyet, ürün 

ve hizmetlerin biyoçeşitlilik üzerindeki 

önemli etkilerinin tanımlanması 

1. Gerekçe 

Bu Gösterge, raporlama yapan kurumun koruma alanları 

kapsamında bulunan ve koruma alanlarında olmayıp 

yüksek biyoçeşitlilik değerine sahip olan alanlardaki 

biyoçeşitlilik üzerinde görülen önemli doğrudan ve 

dolaylı etkileri hakkında bilgi verir. Ayrıca bu etkileri 

hafifletmek üzere kurumsal bir stratejiyi kavramak (ve 

geliştirmek) için zemin hazırlar. Gösterge planlı, nitelikli 

bilgiler talep ederek farklı kurumlar arasında ve etkilerin 

göreceli büyüklüğü, ölçeği ve doğasının zaman içindeki 

durumu hakkında karşılaştırma yapılmasını sağlar. 


2.1 Hem doğrudan hem de dolaylı etkileri de (örneğin 

tedarik zincirinde görülen etkileri) içerecek 

şekilde, raporlama yapan kurumun faaliyet, ürün 

ve hizmetleriyle bağlantılı olarak biyoçeşitlilik 

üzerinde oluşan önemli etkileri belirleyin. 

2.2 Biyolojik çeşitlilik üzerindeki önemli doğrudan ve 

dolaylı etkilerin doğasını, aşağıdakilerden en az 

birine dayandırarak rapor edin: 

• İmalat tesislerinin, madenlerin ve ulaşım 

altyapısının inşası ya da kullanımı; 

• Kirlilik (doğal yaşam alanında bulunmayan 

maddelerin noktasal olan ve olmayan 

kaynaklardan söz konusu alana girmesi); 

• İstilacı canlı türlerinin, zararlıların ve 

patojenlerin girmesi; 

• Canlı türlerinin azalması; 

• Doğal yaşam alanlarının dönüşmesi; 

• Ekolojik süreçlerin, doğal değişiklik aralığı 

dışında değişmesi (örneğin tuzlanma ya da 

yeraltı suyu seviyelerindeki değişiklikler). 

2.3 Önemli doğrudan ve dolaylı olumlu ve olumsuz 

etkileri, aşağıdakilere dayandırarak raporlayın: 

• Etkilenen canlı türleri; 

• Etkilenen alanların boyutları (bu, resmen 

koruma altında olan alanlarla sınırlı 

kalmayabilir; tampon bölgelerdeki ve özel 

önemi ya da hassasiyeti bulunan alanlar olarak 

resmen tanınmış alanlardaki etkiler hakkında 

görüşleri de içermelidir); 

• Etkilerin süresi; 

• Etkilerin tersine çevrilip çevrilemeyeceği. 

3. Tanımlar 

Önemli etki 

Bir coğrafi alanın/bölgenin bütünlüğü üzerinde 

doğrudan ya da dolaylı olarak olumsuz tesir 

yaratabilecek etkiler. Bu etkiler alanın tamamındaki 

ekolojik özelliklerin, yapının ve işlevlerin uzun vadede 

ciddi şekilde değiştirilmesiyle oluşurlar. Yani doğal yaşam 

alanı, içindeki canlıların nüfus düzeyi ve/veya o doğal 

yaşam alanını önemli kılan belirli canlı türleri devam 

ettirilemez. 

Canlı türleri açısından da, önemli etki, nüfusun 

azalmasına ve/veya dağılımın değişmesine, dolayısıyla 

da doğal çoğalmanın (üreme ya da etkilenmemiş 

alanlardan göç sayesinde) birkaç nesil gelip geçmeden 

eski seviyesine dönememesine neden olur. Böylesine 

önemli bir etki, insanların geçimi ya da ticari kaynak 

kullanımını ve kullanıcıların refahını uzun vadede 

olumsuz etkileyecek düzeye de varabilir. 

4. Belgeler 

Bu Göstergeyle ilgili bilgiler raporlama yapan 

kurumun çevresel yönetim sisteminde ya da diğer 

kurum içi belgelerde bulunabilir. Varsa, çevresel ve 

sosyal etki değerlendirmelerinden ve/veya yaşam 

döngüsü değerlendirmelerinden ve tedarik zincirinin 

yukarısındaki ya da aşağısındaki diğer kurumlardan da 

bilgi alınabilir. 


• GRI Çapraz Referansı: GRI Biyoçeşitlilik Kaynak 

Belgesi. (GRI Biodiversity Resource Document) 

Versiyon 3.0 

19

IP 


EN13 Korunan ya da iyileştirilen doğal 

yaşam alanları 

1. Gerekçe 

Bir biyoçeşitlilik stratejisi, kurumun faaliyetlerinden 

dolayı doğal yaşam alanlarında oluşan hasarların 

önlenmesi, yönetimi ve iyileştirilmesiyle ilgili unsurların 

bileşimini içerir. Bu Gösterge, kurum faaliyetleriyle 

ilgili olumsuz etkileri önlemek ya da düzeltmek için 

belirli bir stratejinin uygulanmasını ölçer. Doğal yaşam 

alanlarının bozulmamışlığını korumak kurumun itibarını, 

çevresindeki doğal ortamın ve kaynakların istikrarını, 

operasyon yerlerinde yaşayan yerel halk tarafından kabul 

görme düzeyini artırır. 

4. Belgeler 

Koruma alanlarıyla ilgili bilgiler, kurumun çevresel 

işletme sistemi belgelerinden, saha planlarından, 

çevresel ve sosyal etki değerlendirmelerinden ya da 

kurum politikalarından alınabilir. 

Arazi iyileştirmesiyle ilgili bilgiler (yani arazi iyileştirme 

gereklilikleri) arazinin kira kontratları ya da satın 

alma anlaşmalarından veya çevresel ve sosyal etki 

değerlendirmelerinden ya da risk kayıtlarından 

edinilebilir. 


Yok. 


2.1 Bu Gösterge, iyileştirme çalışmalarının 

tamamlandığı ya da etkin korumanın 

(bkz. Tanımlar) sağlandığı alanları gösterir. 

Operasyonların sürdüğü alanlar da, eğer 

“iyileştirilmiş” ya da “korunmuş” tanımlarına 

uygunlarsa bu Göstergeye dâhil edilebilirler. 

2.2 Alanın durumunu, raporlama döneminin 

sonundaki koşullara göre değerlendirin. 

2.3 Doğal yaşamın korunduğu ve/veya iyileştirildiği 

alanların büyüklüğünü ve yerini (hektar cinsinden) 

rapor edin ve iyileştirme önlemlerinin başarısının 

kurum dışından bağımsız uzmanlarca onaylanıp 

onaylanmadığını belirtin. Alan 1 km 2 ’den büyükse, 

raporlamayı km 2 cinsinden yapın. 

2.4 Kurumun denetlediği ve iyileştirme ya da koruma 

önlemleri uyguladığı alanlardan uzak doğal yaşam 

alanlarını korumak ya da iyileştirmek üzere üçüncü 

taraflarla ortaklıkların yapılıp yapılmadığını rapor 

edin. 

3. Tanımlar 

İyileştirilen alan 

Operasyonlarda kullanılan ya da bunlardan etkilenen, 

iyileştirme önlemleriyle çevrenin ya eski durumuna 

geldiği ya da sağlıklı ve işlevlerini yerine getiren bir 

ekosisteme dönüştüğü alanlar. 

Korunan alan 

Operasyonlar sırasında her türlü zarardan korunan, 

işlevlerini sağlıklı bir biçimde yerine getiren 

ekosistemiyle birlikte çevrenin hiçbir değişikliğe 

uğramadığı alanlar. 

20 

© 2000-2010 GRI


IP 

EN14 Biyoçeşitlilik üzerindeki etkilerin 

yönetilmesiyle ilgili stratejiler, devam 

eden faaliyetler ve geleceğe yönelik 

planlar 

1. Gerekçe 

Bir kurumun biyoçeşitlilik politikaları, hedefleri ve 

vaatlerine yönelik gösterdiği performans, o kurumun 

biyoçeşitlilik üzerindeki etkilerini yönetmek için uygun 

ve iyi yapılandırılmış programlara sahip olmasına 

bağlıdır. Özellikle ulusal yönetmeliklerin, biyoçeşitlilik 

yönetimini planlayan bir kurum için net referans 

noktaları sağlamadığı durumlarda, bu tür programların 

varlığı ve yapısı daha da önem kazanır. 

Bu Gösterge iç ve dış paydaşların, raporlama yapan 

kurumun stratejilerinin, devam eden faaliyetlerinin ve 

geleceğe yönelik planlarının biyoçeşitlilik üzerindeki 

olası etkilerini ne kadar iyi ele alabildiğini incelemelerini 

sağlar. Kurumun biyoçeşitlilik üzerindeki etkileri 

yönetme yaklaşımının niteliği (EN11 ve EN12’de 

tanımlandığı şekilde), itibarının zarar görmesi, para 

cezaları, planlama ve işletme ruhsat başvurularının 

reddedilmesi gibi risklere maruz kalma olasılığını 

etkileyecektir. Doğal yaşam alanlarını ve canlı türlerini 

korumaya veya iyileştirmeye yönelik eylemler konuyla 

daha da yakından ilgilidir. 

2.3 EN11 ve EN12’de tanımlanan biyoçeşitlilik risklerini 

yönetmek için yapılmakta olan faaliyetleri ya da 

gelecekte bu tür faaliyetler yürütme yönündeki 

planları rapor edin. 

3. Tanımlar 

Yok. 

4. Belgeler 

Programlara ve hedeflere ilişkin bilgiler yönetim 

kılavuzlarında bulunabilir ya da kurumun 

Çevresel Yönetim Sistemi, Çevresel ve Sosyal Etki 

Değerlendirmeleri, Kurumsal Sosyal Sorumluluk 

politikaları ya da risk kayıtlarından alınabilir. 


Yok. 


2.1 Ulusal yönetmelikler bu Gösterge kapsamında 

rapor edilen belirli stratejileri, eylemleri ya da 

planları etkilediyse, bu durum belirtilmelidir. 

2.2 Kurumun biyoçeşitlilik yönetimi politikasını 

uygulama stratejisini, aşağıdakileri de içerecek 

şekilde raporlayın: 

• Çevresel saha etki değerlendirmeleri gibi analiz 

araçlarına biyoçeşitlilik unsurlarını da dâhil 

etmek; 

• Biyoçeşitliliğin maruz kaldığı riskleri saptama 

yöntemi; 

• Kesin hedef ve amaç belirleme; 

• Süreçleri izleme; 

• Kamuya açık raporlama. 

Versiyon 3.0 

21

IP 


EN15 Soy tükenmesi riski düzeyine göre, 

operasyonlardan etkilenen bölgelerdeki 

doğal yaşam alanlarında, Uluslararası 

Doğa Koruma Birliği (IUCN) Kırmızı 

Listesi’ne giren canlı türlerinin ve ulusal 

koruma listesindeki canlı türlerinin sayısı 

1. Gerekçe 

Bu Gösterge, raporlama yapan kurumun, nerelerdeki 

faaliyetlerinin tehlike altındaki bitki ve hayvan türlerine 

tehdit oluşturabileceğini belirlemesine yardımcı olur. 

Bu tehditlerin tanımlanması sayesinde kurum, zarardan 

kaçınmak ve canlı türlerinin soylarının tükenmesini 

önlemek için uygun adımları atabilir. IUCN Kırmızı 

Listesi ve ulusal koruma listelerindeki canlı türleri de, 

operasyonlardan etkilenen alanlardaki doğal yaşam 

alanlarının hassasiyeti ve bu doğal yaşam alanlarının 

yönetimsel açıdan göreceli önemi sebebiyle karar verici 

olarak kullanılabilir. 

4. Belgeler 

IUCN Kırmızı Listesi ve ulusal koruma listelerindeki canlı 

türlerinin varlığına ilişkin bilgiler, ulusal veya bölgesel 

koruma kuruluşlarından, mahalli yetkililerden ya da 

çevre STK’larından alınabilir. Koruma alanlarının ya da 

yüksek biyoçeşitlilik değeri içeren alanların içinde veya 

yakınında faaliyet gösteren kurumlar açısından, planlama 

araştırmaları ya da diğer ruhsat malzemeleri de koruma 

alanlarındaki biyoçeşitlilikle ilgili bilgiler verebilir. 


• IUCN Tehdit Altındaki Canlı Türleri Kırmızı Listesi. 

(IUCN Red List of Threatened Species) 


2.1 Raporlama yapan kurumun operasyonlarından 

etkilenen ve IUCN Kırmızı Listesi’ndeki ve ulusal 

koruma listelerindeki canlı türlerini de içeren doğal 

yaşam alanlarının yerlerini tanımlayın. 

2.2 Raporlama yapan kurum tarafından etkilendiği 

açıklanan doğal yaşam alanlarındaki canlı türlerinin 

sayısını rapor edin ve aşağıdaki soy tükenme riski 

düzeylerinden hangisinin söz konusu olduğunu 

belirtin: 

• Ciddi ölçüde tehlike altında; 

• Tehlike altında; 

• Hassas; 

• Neredeyse tehdit altında; 

• Düşük riskli. 

3. Tanımlar 

IUCN canlı türleri Kırmızı Listesi 

Bu liste, Uluslararası Doğa Koruma Birliği (IUCN) tarafından 

geliştirilen ve bitki ve hayvan türlerinin küresel koruma 

statülerini belirten bir envanterdir. 

22 

© 2000-2010 GRI


IP 

EN16 Ağırlığa göre toplam doğrudan ve 

dolaylı sera gazı emisyonları 

1. Gerekçe 

Sera gazı emisyonları, iklim değişikliğinin ana nedenidir; 

Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi 

(UNFCCC) ve bunun ardından hazırlanan Kyoto 

Protokolü’yle kontrol edilir. Dolayısıyla, farklı ulusal ve 

uluslararası yönetmelikler ve teşvik sistemleri (iklim 

sertifikalarının ticareti gibi), sera gazı emisyonlarının 

hacmini kontrol altında tutmayı ve bu emisyonlardaki 

azalmayı ödüllendirmeyi hedefler. 

Bu Gösterge, uluslararası ve ulusal düzeylerde 

yönetmeliklerin ya da ticaret sistemlerinin hedeflerini 

açıklamak için EN17’yle birlikte kullanılabilir. Doğrudan 

ve dolaylı emisyonların bir araya getirilmesi, raporlama 

yapan kuruma vergilendirme ya da ticaret sistemlerinin 

olası maliyetleri hakkında da fikir verir. 


2.1 Her kaynağın sera gazı emisyonunu ayrı ayrı 

hesaplamak için kullanılabilecek çeşitli dönüştürme 

yöntemleri vardır. Kullanılan standardı ve aşağıdaki 

kategorilere göre verilere ilişkin yöntemi belirtin: 

• Doğrudan ölçüm (örneğin sürekli çevrimiçi 

analiz araçları vb); 

• Sahaya özgü verilere dayalı hesaplamalar 

(örneğin yakıt bileşimi analizleri vb); 

• Varsayılan verilere dayalı hesaplamalar; 

• Tahminler. Varsayılan rakamların olmaması 

nedeniyle tahmin yürütülüyorsa, hangi kayıtlı 

rakamların kaynak olarak kullanıldığını belirtin. 

Bu Göstergeye ilişkin bilgilerin derlenmesiyle ilgili 

ayrıntılı bilgi, WRI/WBCSD GHG Protokolü’nde ve 

aşağıdaki referanslarda belirtilen IPCC belgesinde 

bulunmaktadır. 

2.2 Raporlama yapan kurumun sahip olduğu ya da 

denetim altında tuttuğu bütün kaynaklardan 

doğan doğrudan sera gazı emisyonlarını belirtin. 

Bunlar aşağıdakileri içerir: 

• Elektrik, ısı ya da buhar üretimi (EN3’te 

raporlandığı şekilde); 

• Atık gaz yakma gibi diğer yakma süreçleri; 

• Fiziksel ya da kimyasal işlemler; 

• Malzeme, ürün ve atık taşıma; 

• Havalandırma; 

• Kaçak emisyonlar. 

Yakma süreçlerinden ve kaynaklarından doğan 

emisyonlar, EN3’te belirtildiği gibi, yenilenemez 

ve yenilenebilir kaynakların doğrudan birincil 

enerjisine karşılık gelir. Biyokütlenin yakılmasından 

kaynaklanan doğrudan CO 2 

emisyonlarının buraya 

eklenmemesine, ama GHG (Sera Gazları) Protokolü 

Kurumsal Standardı (yeni versiyon) kapsamında 

ayrıca raporlanmasına dikkat edin. 

2.3 Satın alınan elektrik, ısı ya da buharın yarattığı 

dolaylı sera gazı emisyonlarını belirtin (EN4’te 

rapor edilen enerji tüketimine karşılık gelir). 

Diğer dolaylı emisyonlar (örneğin iş 

seyahatlerinden kaynaklananlar), EN17’de ele 

alındıkları için buraya dâhil edilmemelidir. 

2.4 Toplam sera gazı emisyonlarını, doğrudan ve 

dolaylı emisyonların toplamı olarak (2.2 ve 2.3’te 

açıklandığı şekilde) ve CO 2 

eşdeğeri ton cinsinden 

raporlayın. 

3. Tanımlar 

Doğrudan emisyonlar 

Raporlama yapan kurumun sahip olduğu ya da 

denetim altında tuttuğu bütün kaynaklardan 

doğan emisyonlardır. Örneğin, yakmaya bağlı 

doğrudan emisyonlar, raporlama yapan kurumun 

operasyon sınırları içinde enerji elde etmek için yakıt 

kullanılmasından kaynaklanır. 

Dolaylı emisyonlar 

Raporlama yapan kurumun faaliyetlerinin sonucu 

olarak ortaya çıkan, ama başka bir kurumun sahip 

olduğu ya da denetim altında tuttuğu kaynaklarda 

üretilen emisyonlardır. Bu Gösterge bağlamında dolaylı 

emisyonlar, raporlama yapan kurum tarafından ithal 

edilen (tesis dışından edinilen) ve tüketilen elektrik, ısı ya 

da buharın yarattığı sera gazı emisyonları anlamına gelir. 

Karbondioksit eşdeğeri 

CO 2 

(karbondioksit) eşdeğeri, çeşitli sera gazlarının 

emisyonlarını, küresel ısınma potansiyellerine (Global 

Warming Potential - GWP) göre karşılaştırmakta 

kullanılan ölçüdür. Bir gazın CO 2 

eşdeğeri, salınan gazın 

ton cinsinden miktarının ilgili GWP ile çarpılmasıyla elde 

edilir. 

Versiyon 3.0 

23

IP 


4. Belgeler 

Doğrudan ve dolaylı enerji kullanımından kaynaklanan 

emisyonlar, EN3 ve EN4’te raporlanan verilerle 

hesaplanabilir. 


• Sera Gazı Protokolü Girişimi – Dünya Kaynakları 


İş Konseyi’nin (WBCSD) kurumsal muhasebe ve 

raporlama standardı (Yenilenmiş Basım, 2004). 





• Hükümetler arası İklim Değişikliği Paneli (IPCC), 

İklim Değişikliği 2001, 1. Çalışma Grubu: Bilimsel 

Temel. (Intergovernmental Panel on Climate 

Change (IPCC), Climate Change 2001, Working 

Group I: The Scientific Basis) 

24 

© 2000-2010 GRI


IP 

EN17 Ağırlığa göre, ilgili diğer dolaylı 

sera gazı emisyonları 

1. Gerekçe 

Sera gazı emisyonları, iklim değişikliğinin ana nedenidir 

ve Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi 


Protokolü’yle kontrol edilir. Bazı kurumların dolaylı sera 

gazı emisyonları, doğrudan emisyonlarından çok daha 

fazladır. Kurumların bu emisyonlar üzerinde yeterli 

derecede etkisi vardır ve bu nedenle uygulamalarda 

yapılacak değişiklikler önemli azalımlar sağlayabilir. 

Dolaylı emisyonları azaltma çabalarını ölçmek ve 

açıklamak, iklim değişikliğiyle mücadelede bir liderlik 

göstergesi olabilir ve kurumun itibarını artırabilir. 


2.1 Dolaylı enerji kullanımından kaynaklanan sera gazı 

emisyonlarını belirleyin. EN16’da ele alınan dolaylı 

ithal (tesis dışından edinilen) elektrik, ısı ya da 

buhar emisyonlarını dâhil etmeyin. 

2.2 Ayrıca raporlama yapan kurumun hangi 

faaliyetlerinin dolaylı emisyonlara yol açtığını 

açıklayın ve bu emisyonların miktarını 

değerlendirin (örneğin çalışanların işe gidip 

gelmesi, iş seyahatleri vb). 

Bu faaliyetlerin ilgi düzeylerine karar verirken, 

faaliyetlerin yol açtığı emisyonların: 

• Doğrudan emisyon yaratan diğer faaliyetlerle 

ya da enerjiyle bağlantılı dolaylı emisyonlara 

kıyasla fazla olup olmadığını (EN16’da rapor 

edildiği şekliyle); 

• Paydaşlar tarafından ciddi ölçüde emisyonlar 

olarak görülüp görülmediğini; 

• Raporlama yapan kurumun eylemleriyle 

önemli ölçüde azaltılıp azaltılamayacağını 

dikkate alın. 

2.3 Toplam dolaylı GHG emisyonlarını, CO 2 

eşdeğeri 

ton cinsinden raporlayın. 

3. Tanımlar 

Dolaylı emisyonlar 

Raporlama yapan kurumun faaliyetlerinin sonucu 

olarak ortaya çıkan, ama başka bir kurumun sahip 

olduğu ya da denetim altında tuttuğu kaynaklarda 

üretilen emisyonlardır. Bu Gösterge bağlamında dolaylı 

emisyonlar, raporlama yapan kurum tarafından ithal 

edilen (tesis dışından edinilen) ve tüketilen elektrik, ısı 

ya da buharın yarattığı sera gazı emisyonlarını içermez 

(örneğin ulaşım, ambalaj). 

Karbondioksit eşdeğeri 

CO 2 

(karbondioksit) eşdeğeri, çeşitli sera gazlarının 

emisyonlarını, küresel ısınma potansiyellerine (Global 

Warming Potential - GWP) göre karşılaştırmakta 

kullanılan ölçüdür. Bir gazın CO 2 

eşdeğeri, salınan gazın 

ton cinsinden miktarının ilgili GWP ile çarpılmasıyla elde 

edilir. 

4. Belgeler 

Ürün ve hizmetleri sağlayan dış tedarikçilerden bilgi 

alınabilir. İş seyahatleri gibi bazı dolaylı emisyon türleri 

için, kurumun bir tahminde bulunabilmek üzere kendi 

kayıtlarıyla dış kaynakları bir araya getirmesi gerekebilir. 

5. Referansla 














Versiyon 3.0 

25

IP 


EN18 Sera gazı emisyonlarını azaltma 

girişimleri ve elde edilen azalmalar 

1. Gerekçe 

Sera gazı emisyonları, iklim değişikliğinin ana nedenidir; 

Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi 


Protokolü’yle kontrol edilir. Dolayısıyla, farklı ulusal 

ve uluslararası yönetmelik ve teşvik sistemleri (iklim 

sertifikalarının ticareti gibi), sera gazı emisyonlarının 

hacmini kontrol altında tutmayı ve bu emisyonlardaki 

azalmayı ödüllendirmeyi hedefler. Emisyonlar geniş 

kapsamlı bir şekilde izlendikleri takdirde, etkin biçimde 

azaltılabilirler (örneğin enerjiyi verimli kullanan 

malzemelerin, hizmetlerin ya da üretim kapasitelerinin 

dikkatle seçilmesiyle). 

Bu Gösterge, uluslararası ve ulusal yönetmeliklere ya da 

ticaret sistemlerine göre emisyon azaltma hedeflerini 

belirlemek ve izlemek için EN16 ve EN17’yle birlikte 

kullanılabilir. 

Bir kurumun sera gazı emisyonlarını izlemek ve 

azaltmak, ürün ve hizmetlerinin genel yaşam döngüsü 

performanslarını iyileştirebilir ve geniş kapsamlı bir 

çevre-dostu-tasarım programının parçası haline gelebilir. 

4. Belgeler 

EN16 ve EN17 kapsamında rapor edilen verilerden, 

emisyon ölçümlerinden, muhasebe bilgilerinden 

ve varsayılan rakamlardan ya da tahminlerden bilgi 

alınabilir. Söz konusu girişimlerle ilgili bilgiler, çevresel 

yönetimden sorumlu birimlerin kayıtlarında bulunabilir. 
















2.1 EN16’da rapor edildiği şekilde, raporlama yapan 

kurumun sahip olduğu ya da denetim altında 

tuttuğu bütün kaynaklarda sağlanan ve EN17’de 

rapor edildiği şekilde, raporlama yapan kurumun 

dolaylı enerji kullanımı ve faaliyetlerinden 

kaynaklanan emisyon azaltımlarını belirtin. 

Zorunlu ve isteğe bağlı emisyon azaltımlarını ayrı 

ayrı açıklayın. 

2.2 Sera gazı emisyonlarını azaltma girişimlerini 

raporlayın, girişimlerin uygulamaya koyulduğu 

alanları da belirtin. 

2.3 Raporlama dönemi içinde, uygulanan girişimlerin 

doğrudan sonucu olarak elde edilen sera gazı 

emisyonu azaltımlarını sayısal olarak, CO 2 

eşdeğeri 

ton cinsinden rapor edin. 

3. Tanımlar 

Yok. 

26 

© 2000-2010 GRI


IP 

EN19 Ağırlığa göre, ozon tüketen 

maddelerin emisyonları 

1. Gerekçe 

Ozon tabakası (O 3 

) güneşin biyolojik açıdan zararlı 

ultraviyole (UV-B) ışınlarının çoğunu süzer. Montreal 

Protokolü, ozon tüketen maddelerin (Ozone Depleting 

Substances - ODS) uluslararası ölçekte aşamalı olarak 

kullanımdan kaldırılması sürecini düzenler. ODS 

emisyonlarını ölçmek, raporlama yapan kurumun 

mevcut ve gelecekte yürürlüğe girecek yasalara ne 

kadar uyumlu olduğunun ve bu alanda taşıyabileceği 

risklerin değerlendirilmesini sağlar. Bu Gösterge, 

özellikle süreçlerinde, ürünlerinde ve hizmetlerinde 

ODS kullanmış olan ve ODS kullanımını aşama aşama 

kaldırma vaadini yerine getirmek için yeni teknolojilere 

geçiş yapması gereken kurumlarla ilgilidir. Raporlama 

yapan kurumun ODS kullanımını aşamalı olarak kaldırma 

yönünde elde ettiği sonuçlar, ODS kurallarından 

etkilenen ürün ve hizmetlerin bulunduğu pazarlardaki 

teknoloji liderliği düzeyini ve rekabetçi konumunu 

göstermeye yardımcı olabilir. 


2.1 Kullanım ve bertaraf sırasında ozon tüketen 

madde içeren ya da yayan ürünler bu Göstergenin 

kapsamında değildir. 

3. Tanımlar 

Ozon tüketen maddeler (ODS) 

Ozon tüketme potansiyeli (ODP) sıfırın üstünde olan 

bütün maddeler, stratosferdeki ozon tabakasını 

tüketebilir. Ozon tüketen maddelerin çoğu Montreal 

Protokolü ve ekleriyle düzenlenmektedir ve CFC, HCFC, 

halon ve metil bromürü içerir. 

CFC-11 eşdeğeri 

CFC-11, çeşitli maddeleri göreceli ozon tüketme 

potansiyelleri doğrultusunda karşılaştırmakta kullanılan 

bir ölçüdür. Referans düzeyi olarak alınan 1 değeri, CFC- 

11 ve CFC-12’nin ozon tüketme potansiyelidir. 

4. Belgeler 

Kurumun ölçüm ve muhasebe kayıtlarından bilgi 

edinilebilir. 


• Ozon Tabakasını İncelten Maddelere Dair Montreal 

Protokolü. (The Montreal Protocol on substances 

that deplete the ozone layer) 

• Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) Halon 

Kılavuzu. (United Nations Environment Programme 

(UNEP) Halon Handbook) 

2.2 Ozon Tabakasını İncelten Maddelere Dair Montreal 

Protokolü’nün A, B, C ve E Eklerinde belirtilen 

maddelerin emisyonları bu Göstergeye dâhildir. 

2.3 Aşağıdaki formülleri kullanarak, ozon tüketen 

maddelerin emisyonlarını belirleyin: 

Emisyonlar = Üretim + Maddelerin İthalatı–İhracatı 

Üretim = Üretilen Maddeler – Teknoloji Sayesinde 

Yok Edilen Maddeler – Başka kimyasalların 

üretiminde sadece hammadde olarak kullanılan 

maddeler 

Not: Geri dönüştürülen ve yeniden kullanılan 

ozon tüketen maddeler (ODS), üretim olarak kabul 

edilmemektedir. 

2.4 Ozon tüketen belirli maddelerin emisyonlarını, ton 

ve CFC-11 eşdeğeri ton cinsinden rapor edin. 

Versiyon 3.0 

27

IP 


EN20 Türüne ve ağırlığına göre, NO x 

, SO x 

ve diğer önemli hava emisyonları 

1. Gerekçe 

Bu Gösterge kurumun hava emisyonlarının ölçeğini 

belirler ve bu emisyonların diğer kurumlara kıyasla 

boyutlarını ve önemini gösterebilir. 

Hava kirleticiler doğal yaşam alanları, insan ve 

hayvan sağlığı üzerinde olumsuz etkilere sahiptir. 

Hava kalitesinin bozulması, asitlenme, ormanların 

bozulması, kamu sağlığına ilişkin kaygılar sonucunda, 

hava emisyonlarını denetim altına almak için yerel ve 

uluslararası boyutta yasal düzenlemeler yapılmıştır. 

Kullanımı yasalarla düzenlenmiş kirleticilerin azaltılması, 

işçilerin ve yerel halkın sağlığının iyileşmesini sağlar. 

Yasalara uyumluluk için gerekli olanın ötesinde 

azaltım yapan ya da performans sergileyen kurumlar, 

emisyonlardan etkilenen yerel halk ve çalışanlarla 

ilişkilerini iyileştirebilir ve operasyonlarını sürdürebilir 

veya genişletebilirler. Emisyonlara bir üst sınırın 

koyulduğu bölgelerde, emisyonların hacminin kurum 

maliyetlerine doğrudan etkisi vardır. 


2.1 Önemli hava emisyonlarını belirleyin ve ağırlıklarını 

hesaplayın. 

2.2 NO x 

gibi bazı hava emisyonlarını hesaplamak 

için karmaşık sayısallaştırma çalışmalarına gerek 

olduğu için, aşağıdaki yaklaşımlardan birini 

seçerek, hesaplamalarda kullanılan yöntemi 

belirtin: 

• Emisyonların doğrudan ölçümü (örneğin 

çevrimiçi analiz araçları vb); 

• Sahaya özgü verilere dayalı hesaplamalar; 

• Varsayılan verilere dayalı hesaplamalar; 

• Tahminler (varsayılan rakamların olmaması 

nedeniyle tahminler kullanılıyorsa, hangi kayıtlı 

rakamların kaynak olarak kullanıldığını belirtin). 

2.3 Aşağıdaki kategorilerin her biri için, önemli hava 

emisyonu ağırlıklarını rapor edin (kilogram ya da 

ton gibi katları cinsinden): 

• NO x 

; 

• SO x 

; 

• Kalıcı organik kirleticiler (POP); 

• Uçucu organik bileşikler (VOC); 

• Zararlı hava kirleticiler (HAP); 

• Baca gazları ve kaçak emisyonlar; 

• Parçacık madde (PM); 

• Yönetmeliklerde tanımlanan diğer standart 

hava kirletici kategorileri. 

3. Tanımlar 

Önemli hava emisyonları 

Uluslararası anlaşmalarla ve/veya ulusal yasa ya da 

yönetmeliklerle düzenlenen ve raporlama yapan 

kurumun operasyonları için verilen çevre ruhsatında 

belirtilenleri de içeren hava emisyonlarıdır. 

4. Belgeler 

Kurumun emisyon ölçümlerinden bilgi alınabilir, 

muhasebe verilerinden ve varsayılan rakamlardan 

hesaplama yapılabilir ya da tahminde bulunulabilir. 


• Uzun Menzilli Sınır ötesi Hava Kirleticiler 

Sözleşmesi’ni esas alan Cenevre Protokolü, 1979. 

(Geneva Protocol to the Convention on Long- 

Range Transboundary Air Pollution) 


Sözleşmesi’ni esas alan Helsinki Protokolü, 1985. 

(Helsinki Protocol to the Convention on Long- 

Range Transboundary Air Pollution) 

• Ön Bildirim Mekanizmasına İlişkin Rotterdam 

Sözleşmesi, 1998. (Rotterdam Convention on the 

Prior Informed Consent (PIC) Procedure) 

• Kalıcı Organik Kirleticilere İlişkin Stockholm 

Sözleşmesi (ek A, B ve C), 2001. (Stockholm 

Convention on Persistent Organic Pollutants (POPs) 

(Annex A, B, and C)) 


Sözleşmesi’ni esas alan Sofya Protokolü, 1988. 

(Sofia Protocol to the Convention on Long-Range 

Transboundary Air Pollution) 

• 1979 Uzun Menzilli Sınır ötesi Hava Kirleticiler 

Sözleşmesi’ne eklenerek asitlenmeyi, ötrofikasyonu 

ve yer seviyesindeki ozonu azaltmayı hedefleyen 

Gothenburg Protokolü. (Gothenburg Protocol 

to the 1979 Convention on Long-Range 

Transboundary Air Pollution to abate acidification, 

eutrophication, and ground-level ozone) 

28 

© 2000-2010 GRI


IP 

EN21 Kalitesine ve varış noktasına göre 

toplam su deşarjı 

1. Gerekçe 

Raporlama yapan kurumun deşarj ettiği suyun miktarı ve 

kalitesi, yarattığı ekolojik etkiyle ve işletme maliyetleriyle 

doğrudan bağlantılıdır. Kurum, deşarj ettiği suyun 

kalitesini artırarak ve/veya hacmini azaltarak, yakın çevre 

üzerindeki etkilerini hafifletebilir. Kimyasal veya besin 

yükü (başta azot, fosfor ya da potasyum olmak üzere) 

yüksek olan sıvı atıkların kontrolsüz deşarjı, bu atıkların 

alıcı su ortamları üzerinde önemli etkiler yaratabilir. 

Sonuç olarak bu da, hem kurumun kullandığı su 

kaynaklarının kalitesini, hem de operasyon yerlerindeki 

yerel halkla ve diğer su kullanıcılarıyla ilişkilerini 

etkileyebilir. 

Sıvı atıkları ya da sanayi sularını bir arıtma tesisine deşarj 

etmek hem kirlilik düzeylerini azaltır hem de kurumun 

finansal maliyetlerini ve çevre mevzuatına uymamaktan 

dolayı yasal işlem yapılması riskini düşürür. Bütün 

bunlar, raporlama yapan kurumun faaliyetlerine yönelik 

toplumsal onayın artmasını sağlar. 


2.1 Planlı ve plansız su deşarjlarını (toplanan yağmur 

suyu ve kurum-içi kanalizasyon hariç), varış 

noktalarına göre belirleyin ve bu suların ne şekilde 

arıtıldığını açıklayın. Raporlama yapan kurumda, 

su deşarjlarını ölçecek bir sayaç yoksa, sahada 

tüketilen ortalama su miktarını EN8’de raporlanmış 

çekilen su miktarından çıkararak bu veri için bir 

tahminde bulunun. 

2.2 Planlı ve plansız su deşarjlarının toplam yıllık 

hacmini metreküp (m 3 /yıl) cinsinden, aşağıdakilere 

göre rapor edin: 

• Varış noktası; 

• Arıtma yöntemi; 

Temiz su, raporlama yapan kurumun sınırlarından 

çıktığı sırada, ulusal tatlı su kalitesi mevzuatına uygun 

durumda olan sudur. Bu, kalitesi kurumun kullanımından 

etkilenmeyen tatlı su ya da deşarj öncesinde tatlı su 

standartlarına uyacak şekilde arıtılmış atık su olabilir. 

3. Tanımlar 

Toplam su deşarjı 

Raporlama dönemi içinde aşağıdaki yollardan biriyle 

yeraltı sularına, yüzey sularına, kanalizasyona boşaltılan 

ve buradan da nehirlere, okyanuslara, göllere, sulak 

alanlara, arıtım tesislerine ve yeraltı sularına deşarj edilen 

toplam sıvı atıklar: 

• Belirli bir deşarj noktasından (noktasal kaynaklı 

deşarj); 

• Dağınık ya da belirsiz şekilde karadan (noktasal 

kaynaklı olmayan deşarj); 

• Kurumdan tankerlerle taşınan atık su. Toplanan 

yağmur suyunun ve kurum içi kanalizasyon 

atıklarının deşarjı, su deşarjı olarak 

değerlendirilmez. 

4. Belgeler 

Raporlama yapan kurumun deşarj ettiği suyun hacmiyle 

ilgili bilgi kaynakları akış ölçer (noktasal kaynaklı 

deşarjlar varsa ya da deşarjın borularla yapıldığı 

durumlarda) ve yasal ruhsatlardır. 


• MARPOL Anlaşması (Denizlerin Gemiler Tarafından 

Kirletilmesinin Önlenmesine Ait Uluslararası 

Sözleşme), 1973. (MARPOL Convention 

(International Convention for the Prevention of 

Pollution of Ships)) 

• Kalıcı Organik Kirleticilere İlişkin Stockholm 

Sözleşmesi, 2001. (Stockholm Convention on 

Persistent Organic Pollutants (POPs)) 

• Başka bir kurum tarafından yeniden kullanılıp 

kullanılmadığı. 

2.3 Raporlama yapan ve sıvı atık ya da sanayi suyu 

deşarj eden kurumlar su kalitesini rapor ederken, 

Biyolojik Oksijen İhtiyacı (BOD), Toplam Askıda Katı 

Madde (TSS) vb. standart sıvı atık parametrelerini 

kullanarak toplam sıvı atık hacmini belirtmelidir. 

Kalite parametrelerinin seçimi, kurumun ürün, 

hizmet ve operasyonlarına bağlı olarak değişiklik 

gösterecektir. Parametre seçimi, kurumun faaliyet 

gösterdiği sektörde kullanılanlarla tutarlı olmalıdır. 

Versiyon 3.0 

29

IP 


EN22 Türüne ve bertaraf yöntemine 

göre, toplam atık ağırlığı 

1. Gerekçe 

Geçen birkaç yıldaki atık üretimi rakamlarına ilişkin 

veriler, kurumun atık azaltma çabalarında kaydettiği 

ilerlemenin düzeyini gösterebilir. Ayrıca sürecin etkililiği 

ve verimi açısından olası gelişmelerin de göstergesi 

olabilir. Mali açıdan bakıldığında, atıkların azalması 

malzeme, işlem ve bertaraf maliyetlerinin düşmesine 

doğrudan etki eder. 

Bertaraf edilen atıkların ulaştıkları noktalarla ilgili bilgiler, 

raporlama yapan kurumun bertaraf seçenekleriyle 

değişken çevresel etkiler arasındaki dengeyi ne ölçüde 

koruyabildiğini gösterir. Örneğin, atıkların düzenli 

depolanması ve geri dönüştürülmesi uygulamaları 

birbirinden çok farklı çevresel etkiler ve artık etkileri 

yaratır. Atıkları en aza indirmeye yönelik stratejilerin 

çoğu, geri kazanım, yeniden kullanım ya da geri 

dönüşüm seçeneklerine diğer bertaraf yöntemlerine 

göre mümkün olduğunca öncelik verilmesini vurgular. 


2.1 Kurumun operasyonlarının yarattığı atık miktarını 

aşağıdakilere göre tanımlayın: 

• Tehlikeli atıklar (atıkların üretildiği noktadaki 

ulusal yasalarda tanımlandığı şekilde); 

• Tehlikeli olmayan atıklar (atık su hariç, diğer 

bütün katı ya da sıvı atıklar). 

2.2 Atıkların ağırlığına ilişkin hiçbir veri yoksa, toplanan 

atıkların yoğunluğu ve hacmi, kütle dengesi ya 

da mevcut benzer bilgileri kullanarak atık ağırlığı 

hakkında tahminde bulunun. 

2.3 Aşağıdaki bertaraf yöntemlerinden her biri için, 

2.1’de belirtildiği şekilde, toplam atık miktarını ton 

cinsinden rapor edin: 

• Kompost; 

• Yeniden kullanım; 

• Geri dönüşüm; 

• Geri kazanım; 

• Atık yakımı (ya da yakıt olarak kullanım); 

• Düzenli depolama; 

• Derin kuyu enjeksiyonu; 

• Saha içinde depolama; 

• Diğer (raporlama yapan kurum tarafından 

belirlenmek üzere). 

2.4 Bertaraf yöntemine nasıl karar verildiğini 

raporlayın: 

• Raporlama yapan kurum tarafından doğrudan 

bertaraf edilerek ya da başka şekillerde 

doğrudan onaylanarak; 

• Atık bertaraf yüklenicisinin verdiği bilgilerle; 

• Atık bertaraf yüklenicisinin kurumsal 

varsayımlarıyla. 

3. Tanımlar 

Bertaraf yöntemi 

Kompost, yeniden kullanım, geri dönüşüm, geri kazanım, 

atık yakımı, düzenli depolama, derin kuyu enjeksiyonu 

ve saha içinde depolama da dâhil olmak üzere, atıkların 

işlemden geçirilme ya da bertaraf yöntemi. 

4. Belgeler 

Olası bilgi kaynakları; bertaraf hizmetleri sağlayıcıların 

yürüttükleri dış atık denetimleri ya da bu hizmet 

sağlayıcılarının atık bilançoları, kurum içi faturalama 

ve muhasebe sistemleri ve satın alma ya da tedarik 

yönetimi birimidir. 


• Tehlikeli Atıkların Sınır ötesi Taşınımı ve Bertaraf 

Edilmesinin Kontrolüne İlişkin Basel Sözleşmesi’ne 

getirilen Ek Yasak, 1989. (Ban Amendment to the 

Basel Convention on the Control of Transboundary 

Movements of Hazardous Wastes and their 

Disposal) 

• Londra Çöp Döküm Anlaşması, 1972. (London 

Dumping Convention) 

• MARPOL Anlaşması (Denizlerin Gemiler Tarafından 

Kirletilmesinin Önlenmesine Ait Uluslararası 

Sözleşme), 1973. (MARPOL Convention 

(International Convention for the Prevention of 

Pollution of Ships) 

30 

© 2000-2010 GRI


IP 

EN23 Önemli sızıntıların toplam sayısı ve 

hacmi 

1. Gerekçe 

Kimyasal, petrol ve yakıt sızıntıları toprağı, suyu, 

havayı, biyoçeşitliliği ve insan sağlığını etkileyerek 

çevre üzerinde önemli olumsuz etkiler yaratabilir. 

Tehlikeli maddelerin sızıntısını önlemeye yönelik 

sistemli çalışmalar, kurumun yönetmeliklere uyumuyla, 

hammadde kaybından kaynaklanan mali risklerle, 

iyileştirme maliyetleriyle, dava açılma riskiyle ve itibar 

kaybıyla doğrudan bağlantılıdır. Bu Gösterge aynı 

zamanda, kurumun izleme becerilerini değerlendirmek 

açısından da dolaylı bir ölçüdür. 


2.1 Kayıtlı bütün önemli sızıntıları ve bunların hacmini 

belirtin. 

2.2 Kayıtlı önemli sızıntıların toplam sayısını ve toplam 

hacmini rapor edin. 

3. Tanımlar 

Sızıntı 

İnsan sağlığını, toprakları, bitki örtüsünü, su kütlelerini 

ve yeraltı sularını etkileyebilecek tehlikeli bir maddenin 

kazara salınması. 

Önemli sızıntı 

Raporlama yapan kurumun mali tablosuna dâhil edilen 

(örneğin sızıntı sonucunda oluşan yükümlülükler 

nedeniyle) ya da kurum tarafından sızıntı olarak 

kaydedilen bütün sızıntılar. 

4. Belgeler 

Yakıt, petrol ve kimyasal sızıntılarına ilişkin olası bilgi 

kaynakları, mevcut bir çevresel yönetim sistemindeki iç 

kayıtlar ya da ilgili çevresel düzenleme kuruluşlarına veya 

kuruluşları tarafından yapılan resmi beyanlar olabilir. 


Yok. 

2.3 Kurumun mali tablolarında rapor edilen 

sızıntılarda, her sızıntı için aşağıdaki ek bilgileri 

raporlayın: 

• Sızıntının yeri; 

• Sızıntının hacmi; 

• Sızan madde, şu kategorilere göre: 

- Petrol sızıntıları (toprak ya da su yüzeyine); 

- Yakıt sızıntıları (toprak ya da su yüzeyine); 

- Atık sızıntıları (toprak ya da su yüzeyine); 

- Kimyasal sızıntıları (çoğunlukla toprak ya 

da su yüzeyine); 

- Diğer. 

2.4 Önemli sızıntıların etkilerini rapor edin. 

Versiyon 3.0 

31

IP 


EN24 Basel Sözleşmesi Ek I, II, III ve VIII 

koşulları kapsamında tehlikeli kabul 

edilen atıklardan taşınan, ithal edilen, 

ihraç edilen ya da işlem görenlerin 

ağırlığı ve uluslararası sevkiyatı yapılan 

taşınan atıkların yüzdelik payı 

1. Gerekçe 

Tehlikeli atık yönetimi, pek çok paydaşı ilgilendiren 

önemli bir konudur. Tehlikeli atıkların, özellikle bu tür 

atıkları ele alacak altyapıya ve ulusal mevzuata sahip 

olmayan ülkelere uygunsuz şekilde taşınması hem insan 

sağlığına hem de çevreye zarar verebilir. Ayrıca, tehlikeli 

atıkların kötü yönetimi, kurum için ulusal ve uluslararası 

yönetmeliklere uyum sağlamamaktan kaynaklanan 

yükümlülükler ve olası itibar kaybı da yaratır. 


2.1 Raporlama dönemi içinde, raporlama yapan kurum 

tarafından ya da adına taşınan tehlikeli atıkları, 

varış noktasına göre belirleyin. 

2.2 Aşağıdaki denklemi kullanarak, taşınan tehlikeli 

atıkların toplam ağırlığını belirleyin: 

Varış noktasına göre, taşınan tehlikeli atıkların 

toplam ağırlığı 

= 

Varış noktasına göre, raporlama yapan kuruma, bu 

kurumun sahibi olmadığı dış kaynaklar/ tedarikçiler 

tarafından gönderilen tehlikeli atıkların ağırlığı 

+ 

Varış noktasına göre, raporlama yapan kurum 

tarafından, bu kurumun sahibi olmadığı dış 

kaynaklar/tedarikçilere gönderilen tehlikeli 

atıkların ağırlığı 

+ 

Varış noktasına göre, raporlama yapan kuruma 

ait, kurum tarafından kiralanmış ya da yönetilen 

operasyon yerleri arasında ulusal ve/veya 

uluslararası ölçekte taşınan tehlikeli atıkların 

ağırlığı 

2.3 Uluslararası sınırlar arasında taşınan ve raporlama 

yapan kurumun sınırlarına giren tehlikeli atıkların 

toplam ağırlığını, varış noktasına göre belirleyin. 

Kurumun farklı mekânları arasında taşınan atıklar, 

ithal atık kapsamında değildir. 

2.4 Raporlama yapan kurum tarafından yurtdışındaki 

lokasyonlara taşınan tehlikeli atıkların toplam 

miktarının oranını, varış noktasına göre belirleyin. 

Raporlama yapan kurumun sınırlarından çıkıp 

uluslararası sınırları geçen bütün atıkları dâhil edin; 

raporlama yapan kurumun farklı operasyon yerleri 

arasındaki taşınmayı hariç tutun. 

2.5 Kurumun arıttığı taşınmış ve ihraç edilmiş atıkların 

toplam payını, varış noktasına göre belirleyin. 

2.6 Dış kaynakların veya tedarikçilerin arıttığı, 

kurumun taşıdığı, ihraç ya da ithal ettiği atıkların 

toplam payını, varış noktasına göre belirleyin. 

2.7 Hacimleri tahmini bir ağırlığa dönüştürün ve bu 

sırada kullanılan yöntemi kısaca açıklayın. 

2.8 Aşağıdaki bilgileri kilogram ya da ton cinsinden 

raporlayın: 

• Taşınan tehlikeli atıkların toplam ağırlığı; 

• İthal edilen tehlikeli atıkların toplam ağırlığı; 

• İhraç edilen tehlikeli atıkların toplam ağırlığı; 

• İşlem gören atıkların toplam ağırlığı. 

3. Tanımlar 

Yok. 

4. Belgeler 

Olası bilgi kaynakları; lojistik ya da bertaraf işlemlerini 

yüklenicilerinin fatura bilgileri, muhasebe sistemleri, 

kurumun satın alma ya da tedarik yönetimi birimidir. 

Bazı ülkeler tehlikeli atık nakliyesi için bazı belgeler talep 

eder; söz konusu belgeler de bu Gösterge için gereken 

bütün verileri sağlar. 


• Tehlikeli Atıkların Sınır ötesi Taşınımının ve 

Bertarafının Kontrolüne İlişkin Basel Sözleşmesi’ne 

Getirilen Ek Yasak, 1989. (Ban Amendment to the 

Basel Convention on the Control of Transboundary 

Movements of Hazardous Wastes and their 

Disposal) 

32 

© 2000-2010 GRI


IP 

EN25 Raporlama yapan kurumun su 

deşarjından ve kaçaklarından önemli 

ölçüde etkilenen su kütlelerinin ve 

bunlarla bağlantılı doğal yaşam 

alanlarının adı, büyüklüğü, korunma 

durumu ve biyoçeşitlilik değeri 

1. Gerekçe 

Bu Gösterge, su deşarjı etkilerini tanımlamaya yardım 

etmek üzere, su deşarjının sayısal göstergelerinin 

niteliksel dengidir. Sulardaki doğal yaşam alanlarını 

etkileyen deşarj ve kaçaklar, su kaynaklarının 

kullanılabilirliği üzerinde önemli etkiler yaratabilir. 

Deşarjlardan etkilenen su kütlelerinin belirlenmesi, 

önemli kaygılar yaratan bölgelerdeki ya da raporlama 

yapan kurumun toplumsal kaygılar, sınırlı su kaynakları 

gibi nedenlerle özel risklerle karşı karşıya kalabileceği 

alanlardaki faaliyetleri belirleme fırsatı sunar. 


2.1 Raporlama yapan kurumun aşağıdaki ölçütlerden 

en az birine uyan su deşarjı işlemlerinden ciddi 

ölçüde etkilenen su kütlelerini belirleyin: 

• Su kütlesinin yıllık ortalama hacminin ortalama 

%5’ine ya da daha fazlasına denk gelen 

deşarjlar; 

• Konuyla ilgili uzmanların (örneğin belediye 

yetkilileri) tavsiyeleri doğrultusunda, su kütlesi 

ve ilgili doğal yaşam alanları üzerinde önemli 

etkiler yaratan ya da yaratması kuvvetle 

muhtemel olan deşarjlar; 

2.2 Yukarıdaki ölçütlere dayanarak ve aşağıdaki 

bilgileri de ekleyerek, su deşarjlarından önemli 

ölçüde etkilenen su kütlelerini rapor edin: 

• Su kütlesinin metreküp (m 3 ) cinsinden 


• Kaynağın koruma alanı olarak belirlenip 

belirlenmediği (ulusal ve/veya uluslararası 

anlamda); 

• Biyoçeşitlilik değeri (örneğin, koruma altına 

alınan canlı türlerinin sayısı). 

3. Tanımlar 

Yok. 

4. Belgeler 

Bir su kaynağının ya da koruma alanının konumuna 

ilişkin bilgiler, suyla ilgili yerel veya ulusal bakanlıklardan 

ya da kamu kuruluşlarından alınabilir; ayrıca, raporlama 

yapan kurumun ya da başka kuruluşların yaptırdığı 

araştırmalarla (örneğin çevresel etki değerlendirme 

raporları) elde edilebilir. 


• IUCN Tehdit Altındaki Canlı Türleri Kırmızı Listesi. 

(IUCN Red List of Threatened Species) 

• Ramsar Sulak Alanlar Sözleşmesi. (Ramsar 


• Uzmanlar tarafından göreceli büyüklükleri, 

işlevleri ya da nadir, tehdit veya tehlike 

altında sistemler olma (ya da tehlike altındaki 

bir bitki ya da hayvan türünü destekleme) 

konumları nedeniyle özellikle hassas durumda 

bulundukları belirtilen su kütlelerine yapılan 

deşarjlar; 

• Deşarj oranı ne olursa olsun, Ramsar listesinde 

bulunan sulak alanlara ya da ulusal veya 

uluslararası anlamda koruma alanı olarak ilan 

edilen alanlara yapılan her türlü deşarj. 

Versiyon 3.0 

33

IP 


EN26 Ürün ve hizmetlerin çevresel 

etkilerini azaltmaya yönelik girişimler ve 

bu etki azalımının boyutları 

1. Gerekçe 

Bazı sektörlerde, ürün ve hizmetlerin kullanım sırasında 

(örneğin çamaşır makinesinin su tüketimi) ve kullanım 

sürelerinin sonunda yarattıkları çevresel etkilerin 

önemi, üretim aşamasındakine eşit ya da bundan daha 

büyük olabilir. Bu tür etkilerin büyüklüğü hem tüketici 

davranışları hem de genel ürün veya hizmet tasarımıyla 

belirlenir. Kurumların, ürün ve hizmetlerinin çevresel 

etkilerini değerlendirme ve iyileştirme konusunda daha 

proaktif yaklaşımlar benimsemeleri beklenir. 

Bu Gösterge, raporlama yapan kurumun çevre üzerindeki 

olumsuz etkilerini azaltmak ve ürün ve hizmet tasarım 

ve tesliminin olumlu etkilerini artırmak üzere yaptıklarını 

değerlendirir. Çevre-dostu-tasarımlar kurumlar için yeni 

iş imkânlarını ortaya çıkarabilir, ürün ve hizmetlerde 

farklılaşma yaratabilir ve teknolojik yenilikleri teşvik 

edebilir. Ürün ve hizmet tasarımlarına çevresel kaygıları 

da dâhil etmek, bir yandan gelecekte yürürlüğe girecek 

çevre yasalarına uyumsuzluk riskini azaltırken, diğer 

yandan da kurumun itibarını artırabilir. 

• Atık (örneğin geri toplanamaz, zehirli 

malzemeler veya bileşikler). 

2.3 Raporlama dönemi içinde, ürün ve hizmetlerin 

çevresel etkilerinin ne ölçüde azaltıldığını sayısal 

olarak raporlayın. Kullanım odaklı rakamlardan 

yararlanılıyorsa (örneğin çamaşır makinesinin su 

kullanımı), tüketim modelleri ya da normalleştirme 

etkenlerinin temelindeki varsayımları belirtin 

(örneğin her 5 kg çamaşır için %10 daha az su 

kullanımı). 

3. Tanımlar 

Yok. 

4. Belgeler 

Ürün Yaşam Döngüsü Değerlendirmelerinden (LCA) ya 

da ürün tasarımı, geliştirme ve test belgelerinden bilgi 

alınabilir. 


Yok. 


2.1 Bu Gösterge, diğer Çevresel Göstergelerde ele 

alınan aşağıdaki etkileri kapsamamaktadır: 

• Ürünlerin geri toplanması (EN27); 

• Biyoçeşitlilik üzerindeki etkiler (EN12). 

2.2 Raporlama dönemi içinde, ürün veya hizmet 

gruplarının en önemli çevresel etkilerini azaltmak 

için yapılan girişimleri, aşağıdaki açılardan ele 

alarak rapor edin: 

• Malzeme kullanımı (örneğin yenilenemez, 

enerji yoğun, toksik malzemelerin kullanımı); 

• Su kullanımı (örneğin üretim ve/veya kullanım 

sırasında tüketilen hacim); 

• Emisyonlar (örneğin GHG, zehirli, ozon tüketen 

emisyonlar); 

• Sıvı atıklar (örneğin üretim ve/veya kullanım 

sırasında tüketilen suyun kalitesi); 

• Gürültü; 

34 

© 2000-2010 GRI


IP 

EN27 Satılmış ürünlerin ve bunların 

ambalaj malzemelerinin kategorilere 

göre geri toplanma yüzdesi 

1. Gerekçe 

Kullanım sonunda ürünlerin ve ambalaj malzemelerinin 

bertaraf edilmesi, sürekli büyüyen bir çevre sorunudur. 

Ürün döngülerini kapatmak için etkili geri dönüşüm 

ve yeniden kullanım sistemleri oluşturmak, malzeme 

ve kaynak verimliliğini artırmaya önemli katkılar 

sağlayabilir. Bu ayrıca bertaraf ile ilgili sorunları ve 

maliyetleri de azaltır. 

Bu Gösterge, raporlama yapan kurumun ürünlerinin, 

ürün parçalarının veya malzemelerinin ne ölçüde 

geri toplandığına ve yeni üretim süreçleri için yararlı 

malzemelere ne kadar başarıyla dönüştürüldüğüne 

ilişkin bir bakış getirir. Ayrıca kurumun ne ölçüde geri 

dönüştürülebilen ya da yeniden kullanılabilen ürün 

ve ambalajlar tasarladığını da gösterir. Bu Gösterge, 

ürünleri ve ambalajları geri dönüştürme konusunda 

resmi yükümlülükleri olan sektörlerde rekabet üstünlüğü 

sağlamak açısından da önemli olabilir. 


3. Tanımlar 

Geri toplama 

Ürünlerin ve ambalaj malzemelerinin, yararlı ömürlerinin 

sonunda toplanması, yeniden kullanılması ya da 

geri dönüştürülmesi. Toplama ve işlemden geçirme 

çalışmaları ürünün imalatçısı ya da bir yüklenici 

tarafından yapılabilir. Bu tanımlama, aşağıdaki özelliklere 

sahip ürünler ve bunların ambalaj malzemeleri için 

kullanılır: 

• Raporlama yapan kurum tarafından ya da kurumun 

adına toplanmış; 

• Hammaddelerine (örneğin çelik, cam, kâğıt, bazı 

plastik türleri vb) ya da parçalarına göre ayrılmış; 

• Raporlama yapan kurum ya da başka kullanıcılar 

tarafından kullanılmış. 

4. Belgeler 

Yok. 


Yok. 

2.1 Raporlama dönemi içinde, ürünlerin kullanım 

ömürlerinin sonunda ürünlerin ve ambalajlarının 

geri toplanma (yani geri dönüşüm ya da yeniden 

kullanım) miktarını belirleyin. İadeler ve ürün geri 

çağırmalar buna dâhil edilmemelidir. Ambalajların 

geri dönüşümü veya yeniden kullanımı da ayrıca 

rapor edilmelidir. 

2.2 Aşağıdaki formülü kullanarak, her ürün 

kategorisi için (yani belirli bir pazarın belli başlı 

gereksinimlerini karşılayan ortak ve yönetilmiş 

bir özellikler bütününü paylaşan birbiriyle ilgili 

ürünler grubu) geri toplanan ürünlerin ve bunların 

ambalaj malzemelerinin yüzdesini raporlayın: 

Raporlama döneminde 

geri toplanan ürünler ve bunların 

Geri toplanan ambalaj malzemeleri 

ürünlerin yüzdesi = 

x100 

Raporlama dönemi içinde 

satılan ürünler 

2.3 Veri kaynaklarındaki olası çeşitlilikleri göz önünde 

bulundurarak, bu Göstergede kullanılan verilerin 

nasıl derlendiğini belirtin (örneğin, veriler kurum içi 

ürün toplama sisteminden alınmıştır ya da veriler 

kurum adına ürün geri toplama işlemlerini yürüten 

bir dış toplama sisteminden elde edilmiştir). 

Versiyon 3.0 

35

IP 


EN28 Çevresel yasa ve yönetmeliklere 

uyulmaması halinde uygulanan önemli 

para cezalarının maddi değeri ve parasal 

olmayan yaptırımların toplam sayısı 

1. Gerekçe 

Kurumun yasalara uymama düzeyi, yönetimin 

operasyonlarda belirli performans parametrelerine 

uyum sağlama becerisinin seviyesini gösterir. Ekonomik 

açıdan, yasa ve yönetmeliklere uymak, doğrudan 

para cezalarından ya da dolaylı olarak kurumun itibarı 

üzerindeki etkilerden kaynaklanan mali riskleri azaltmaya 

yarar. Bazı durumlarda, yasalara uymamak nihai 

temizleme zorunluluğuna ya da maliyetli diğer çevresel 

yükümlülüklere sebep olabilir. Kurumun yasalara uyma 

sicilinin iyi olması, operasyonlarını büyütme ya da ruhsat 

alma olasılıklarını da etkileyebilir. 


2.1 Aşağıdakileri de içeren çevresel yasa ve 

yönetmeliklere uymamanın idari ya da yasal 

yaptırımlarını belirleyin: 

• Uluslararası tebliğler, sözleşmeler, anlaşmalar 

ve ulusal, ulusaltı, bölgesel ve yerel 

yönetmelikler. EN23’te açıklandığı şekilde 

sızıntılarla ilgili olan ve EN28 ölçütlerine uygun 

yasa ihlallerini de dâhil edin; 

2.3 Raporlama yapan kurum yasa ya da yönetmeliklere 

uymayan hiçbir durum tespit etmediyse, bu 

bilginin kısaca ifade edilmesi yeterlidir. 

3. Tanımlar 

Çevresel yasa ve yönetmelikler 

Her türlü çevresel soruna (yani emisyonlar, sıvı ve katı 

atıklar, malzeme kullanımı, enerji, su ve biyoçeşitlilik) 

ilişkin olarak, raporlama yapan kuruma uygulanabilecek 

mevzuattır. Düzenleyici resmi kurumlarla gönüllü olarak 

yapılan ve yeni yönetmeliklerin uygulanmasının yerine 

geçebilecek şekilde geliştirilen bağlayıcı anlaşmalar da 

bu tanıma dâhildir. Gönüllü anlaşmaların uygulanabilir 

olması için, raporlama yapan kurumun anlaşmaya 

doğrudan taraf olması ya da kamu kuruluşlarının kendi 

bölgelerindeki yasalar veya yönetmeliklerle söz konusu 

anlaşmayı kurumlara uygulanabilir hale getirmesi 

gerekir. 

4. Belgeler 

Veri kaynakları; denetim sonuçları ya da hukuk biriminin 

kullandığı yasal takip sistemleridir. Para cezalarıyla ilgili 

bilgiler muhasebe birimlerinden alınabilir. 


Yok. 

• Düzenleyici resmi kurumlar gönüllü olarak 

yapılan, bağlayıcı kabul edilen ve yeni 

yönetmeliklerin uygulanmasının yerine 

geçebilecek şekilde geliştirilen çevre 

anlaşmaları. Bazı yargı sistemlerinde bu tür 

anlaşmalara “akit” adı verilir; 

• Uluslararası ihtilaf mekanizmaları ya da kamu 

kuruluşlarının denetimindeki ulusal ihtilaf 

mekanizmaları aracılığıyla kurum aleyhinde 

açılan davalar. 

2.2 Aşağıdaki bağlamlarda, önemli para cezalarını ve 

maddi olmayan yaptırımları raporlayın: 

• Önemli cezaların toplam maddi değeri; 

• Maddi olmayan yaptırımların sayısı; 

• İhtilaf çözme mekanizmaları aracılığıyla açılan 

davalar. 

36 

© 2000-2010 GRI


IP 

EN29 Ürünlerin ve kurumun 

operasyonlarında kullanılan diğer mal ve 

malzemelerin taşınmasından ve kurum 

çalışanlarının ulaşımından kaynaklanan 

önemli çevresel etkiler 

1. Gerekçe 

Ulaşım sistemleri, küresel ısınmadan yerel dumanlı sise 

ve gürültüye kadar uzanan pek çok farklı çevresel etki 

yaratır. Bazı şirketlerde, özellikle de geniş bir tedarik ve 

dağıtım ağı olan şirketlerde, lojistikten kaynaklanan 

çevresel etkiler çevre ayak izinin önemli bir kısmını 

oluşturur. Ürün, mal ve malzemelerin lojistik amaçlarla 

nakliyesinin ve kurum çalışanlarının ulaşımının etkilerini 

değerlendirmek, çevresel yönetim stratejilerini planlama 

açısından geniş kapsamlı bir yaklaşımın parçasıdır. 


2.1 Kurumun kullandığı taşıma yöntemlerinin çevresel 

etkilerini, aşağıdakiler de dâhil olmak üzere 

belirleyin: 

• Enerji kullanımı (örneğin petrol, kerosin, yakıt, 

elektrik); 

• Emisyonlar (örneğin sera gazı emisyonları, 

ozon tüketen maddeler, NO x 

, SO x 

ve diğer hava 

emisyonları); 

• Sıvı atıklar (örneğin çeşitli kimyasallar); 

• Katı atıklar (örneğin çeşitli ambalaj 

malzemeleri); 

2.4 Ürünlerin ve diğer mal ve malzemelerin 

taşınmasından, kurum çalışanlarının ulaşımından 

kaynaklanan çevresel etkilerin nasıl azaltıldığını 

rapor edin. 

3. Tanımlar 

Taşıma 

Yolcu taşımacılığı da dâhil olmak üzere (örneğin 

çalışanların işe gidip-gelişleri ve iş seyahatleri), farklı 

ulaşım yöntemleri kullanılarak bir yerden diğerine 

(tedarikçiler, üretim tesisleri, depolar ve müşteri arasında) 

kaynak ve mal nakledilmesi işi. 

Lojistik amaçlar 

Ürün ve hizmetlerin çıkış noktasından tüketim noktasına 

aktarılması, ters yönde akışı ve depolanması. 

Kurum çalışanlarının ulaşımı 

Havayolu, tren, otobüs ve diğer motorlu ve motorsuz 

seyahat yöntemleri de dâhil olmak üzere, çalışanların işe 

gidiş-gelişleri sırasında ya da iş seyahatlerindeki ulaşımı. 

4. Belgeler 

Lojistik hizmet sağlayıcıları ve tedarikçilerin faturaları, 

lojistik biriminin raporları, motorlu taşıt kullanım ve 

bakım kayıtları, örneğin çevre birimi tarafından yapılan 

izleme ve ölçümler gibi olası veri kaynakları kullanılabilir. 


• Tehlikeli Maddelerin Taşınması Hakkında 

Birleşmiş Milletler Tavsiyeleri. (United Nations 

Recommendations on the Transport of Dangerous 

Goods) 

• Gürültü; 

• Sızıntılar (örneğin kimyasal, petrol ve yakıt 

sızıntıları). 

2.2 Lojistik amaçlarla taşıma ve kurum çalışanlarının 

ulaşımı için kullanılan araçların önemli çevresel 

etkilerini raporlayın. Raporda sayısal veriler yoksa 

bunun nedenini açıklayın. 

2.3 Hangi çevresel etkilerin önemli olduğunu 

belirlemekte kullanılan ölçütleri ve yöntemi 

belirtin. 

Versiyon 3.0 

37

IP 


EN30 Türüne göre, toplam çevre koruma 

harcamaları ve yatırımları 

1. Gerekçe 

Çevresel etkileri azaltmaya ve çevreyi korumaya yönelik 

harcamaların ölçülmesi, kurumun çevresel girişimlerinin 

verimliliğini değerlendirebilmesini sağlar. Ayrıca, 

kurum içi maliyet fayda analizleri için de değerli bir 

girdi oluşturur. Çevresel etkileri azaltmaya ve çevreyi 

korumaya yönelik harcamalarla çevre performansının 

karşılaştırılmasından elde edilen veriler, kurumun 

performansını iyileştirmek için elindeki kaynakları 

ne kadar etkili kullanabildiği hakkında fikir verir. Bu 

harcamalar, uzun süre boyunca geniş kapsamlı bir 

şekilde izlenip incelendiklerinde, raporlama yapan 

kurumun, çevresel performansını iyileştirmek için yaptığı 

gelişmiş kurumsal ya da teknolojik yatırımların değeri 

hakkında hüküm verebilmesini sağlar. 

Çeşitli bilgi kategorilerinin takibini yapan, tam bir 

çevresel yönetim muhasebesi sistemini bir kurumun 

içinde kurmak mümkündür. Bu Gösterge atık bertarafı, 

emisyon arıtımı, iyileştirme maliyetleri, çevre koruma ve 

çevresel yönetim maliyetlerine odaklanır. 


2.1 Bu Göstergede derlenen harcamalar, IFAC 

“Uluslararası Çevresel Yönetim Muhasebesi Rehber 

Dokümanı”nda tanımlandığı gibi, aşağıdaki 

kategorileri hariç tutmalıdır: 

• Ürün dışı çıktıların maliyetleri; 

• Çevresel yönetmeliklere uyulmamasından 

kaynaklanan para cezaları. 

2.2 Aşağıdaki konularla bağlantılı harcamalara 

dayanarak, atık bertarafı, emisyon arıtımı ve 

iyileştirme maliyetlerini belirleyin: 

• Atık arıtımı ve bertaraf edilmesi; 

• Emisyon arıtımı (örneğin filtre, katkı maddesi 

harcamaları); 

• Emisyon sertifikalarının satın alınması ve 

kullanılması için yapılan harcamalar; 

• İlgili ekipmanın aşınması, bakım, işletme 

malzeme ve hizmetleri, ilgili personel 

maliyetleri; 

• Çevresel yükümlülük sigortası; 

• EN23’te rapor edildiği gibi sızıntıların 

iyileştirilme maliyetleri de dâhil olmak üzere, 

temizleme maliyetleri. 

2.3 Aşağıdaki konularla bağlantılı harcamalara 

dayanarak, zarar önleme ve çevresel yönetim 

maliyetlerini belirleyin: 

• Eğitim için istihdam edilen personel; 

• Çevresel yönetim için alınan dış hizmetler; 

• Yönetim sistemlerinin dış kaynaklarca 

sertifikalandırılması; 

• Genel çevresel yönetim faaliyetleri için 

personel; 

• Araştırma ve geliştirme; 

• Temiz teknolojilerin kurulumu için ek 

harcamalar (örneğin standart teknolojilerin 

ötesindeki ek masraflar); 

• Yeşil (çevre dostu) ürün satın alımlarına yapılan 

ek harcamalar; 

• Diğer çevresel yönetim maliyetleri. 

2.4 Toplam çevre koruma harcamalarını, aşağıdaki 

şekilde ayırarak raporlayın: 

• Atık bertarafı, emisyon arıtımı ve iyileştirme 

masrafları; 

• Önleyici tedbirler ve çevresel yönetim 

maliyetleri. 

3. Tanımlar 

Çevre koruma harcamaları 

Raporlama yapan kurum tarafından ya da kurum adına, 

çevresel unsurları, etkileri ve tehlikeleri önlemek, 

azaltmak, kontrol altına almak ve belgelemek için 

yapılan bütün çevre koruma harcamalarıdır. Ayrıca 

bertaraf, arıtım, hijyenizasyon ve nihai temizleme 

harcamalarını da içerir. 

38 

© 2000-2010 GRI


IP 

4. Belgeler 

Olası bilgi kaynakları faturalama ve muhasebe sistemleri 

(örneğin Çevresel Yönetim Muhasebesi) ve ayrıca tedarik, 

insan kaynakları ve hukuk birimleridir. 


• Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu (IFAC) 

(2005) ‘Uluslararası Çevresel Yönetim Muhasebesi 

Rehber Dokümanı’. (IFAC – The International 

Federation of Accountants - ‘International 

Guidance Document on Environmental 

Management Accounting’) 

• Birleşmiş Milletler Sürdürülebilir Kalkınma Bölümü 

(UNDSD) (2003): Çevresel Yönetim Muhasebe 

İşlemleri ve İlkeleri (Çevresel Yönetim Muhasebe 

Araştırma ve Bilgi Merkezi - EMARIC, 2003). 

(UNDSD – United Nations Division for Sustainable 

Development: Environmental Management 

Accounting Procedures and Principles (EMARIC 

Environmental Management Accounting Research 

and Information Center). 

Versiyon 3.0 

39

Gösterge Protokolleri Seti: Çevre (EN) - Global Reporting Initiative

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?