MIG MAG Eriyen Elektrod ile Ark Kaynağı - Gedik Eğitim Vakfı

sınıflandırılırlar. Tablo 31'de, endüstride çok sık kullanılan alaşımsız ve alaşımlı çelikler gösterilmektedir.
Çeliğin içerdiği karbon ve diğer alaşım elementleri, kaynak metalinin sertliğini ve sertleşebilme
kabiliyetini ve dolayısı ile de uygulanması gereken ön tav sıcaklığını etkiler. Sertlik ve sertleşebilme kabiliyeti
birbirlerinden anlam olarak çok farklı iki kavramdır. Sertlik genel olarak çeliğin içerdiği karbon miktarının bir
fonksiyonudur; sertleşebilme kabiliyeti ise çeliğin ostenit bölgesinden itibaren ani olarak soğutulması sonucu
ortaya çıkan martenzitik yapının oluşma kolaylığının bir ölçüsüdür. Sertleşebilme kabiliyeti düşük çelikler
ancak kaynak işlemini takiben çok şiddetli bir şekilde soğutulduklarında martenzit oluştururlar,
sertleşebilme kabiliyeti yüksek çelikler ise çok yavaş bir şekilde soğutuldukları halde dahi sert martenzitik
yapı oluştururlar. Bu bakımdan sertleşebilme kabiliyeti, çeliğin kaynak sonrası kaynak bölgesinde
göstereceği sertliğin bir bakıma ölçüsüdür.
Çeliklerin kaynakla birleştirilmelerinde, ısının tesiri altında kalan bölgenin özeliklerinin önceden
bilinebilmesi; ancak, kaynak anında sıcaklığın dağılım ve değişiminin saptanması ve bu ısı çevrimler
karşısında çeliğin davranışının incelenmesi ile mümkündür. Bu veriler bilindiği zaman, arzu edilen özelikleri
taşıyan bir ısının tesiri altında kalan bölge elde etmek için kaynak parametreleri gereken şekilde
ayarlanabilir.
Saf metallerin çoğu katı halde iken, yalnız bir tek kristal yapıya sahiptirler; bazı metaller ise, katı halde,
değişik sıcaklıklarda farklı kristal yapı gösterirler. Allotropi adı verilen bu özeliğe demirde de rastlanır; saf
demir 910°C'nin altında sıcaklıklarda (α fazında hacim merkezli kübik kristal kafese, 910-1392°C sıcaklıkları
arasında √ fazında yüzey merkezli kübik kristal kafese 1392-1536°C arasında da δ fazında, gene hacim
merkezi kübik kristal kafese sahiptir. Saf demir halinde bu dönüşümler sabit sıcaklıklarda oluşur, çeliklerde
yani, alaşım elementi içeren demir halinde ise, bu dönüşümler bir sıcaklık aralığında oluşmaktadır.
Kaynak işleminde, genellikle metal önce likidüsün üstünde bir sıcaklığa kadar ısıtılmakta ve sonra da
soğutulmaktadır. Dolayısı ile çeliklerin kaynağında, kaynak bölgesinde, yukarıda belirtilmiş olan dönüşümler
sıra ile oluşacaktır. Isıtıldıktan sonra soğuma yavaş bir şekilde gerçekleştiğinde, elde edilen yapı tane
büyüklüğünün dışında, ilk yapının aynıdır; ancak, soğumanın hızlı olması hallerinde, çeliğin kaynağını
etkileyen çok önemli durumlar ortaya çıkar.
Demir-karbon diagramı üzerinde değişik oranlarda karbon içeren çeliklerin, ısıtılma ve dengeli bir
şekilde yavaş soğutulmalarında oluşan dönüşümleri ve bunun sonucunda ortaya çıkan yapıları kolaylıkla
görebiliriz (Şekil 77).
89