MIG MAG Eriyen Elektrod ile Ark Kaynağı - Gedik Eğitim Vakfı

elementleri de kaynağa karbon gibi etkir ve sertleşme meylini arttırır. Bununla beraber etkileri karbon kadar
şiddetli değildir. Böyle bir olayda çeliğin TTT diagramı (sürekli soğuma) elimizde var ise, ısının tesiri altında
kalan bölgede martenzit oluşmasına olanak vermeyen bir soğuma hızı seçerek kaynak yapmamız gerekir.
Bu varsayımın gerçekleştirilmesi bir dereceye kadar mümkündür; zira yapılmış olan çalışmalar
göstermiştir ki; kaynak şartlarında tepe sıcaklığına erişmek için geçen sürenin kısalığı ve parçanın sadece bir
bölümünün ısınması nedeni ile soğuma sonucundaki dönüşümler, ısıl işlemler için geliştirilmiş olan TTT
diagramlarındaki bölgelerde oluşmamaktadır. Ancak, aradaki fark kaynak uygulamalarında neticeye önemli
bir etkide bulunabilecek büyüklükte değildir. TTT diagramından bir soğuma hızı seçerek, kaynak şartlarını
ayarlama pratik açıdan her zaman kolaylıkla uygulanabilecek bir çözüm değildir. Bunun gerçekleşebilmesi
için her kaynak atölyesinde bu diagramlar içeren bir atlasın bulunması ve her kaynak teknisyeninin de bunları
kullanabilecek şekilde eğitilmiş olması gerekir.
Bütün bu hususlar gözönünde bulundurularak, uygulamada çok daha kolay bir şekilde sonuca giden bir
başka çözüm geliştirilmiştir. Karbon eşdeğeri diye isimlendirilen bu çözümde; çeliğin bileşiminde sonuca
alaşım elementlerinin miktarları bir formülde yerlerine konarak bir değer hesaplanır; buna da karbon eşdeğeri
adı verilir.
Kaynakta çeliğin sertleşme meylini belirten bir değer sayısının bulunması ve bununla çeliğin bileşimine
dayanarak, kaynak kabiliyetini belirten bir formülün elde edilebilmesi için birçok çalışmalar yapılmış ve alaşım
elementlerinin verdiği sertleşmeye eş değerde sertliği sağlayan karbon miktarı saptanmıştır. Bu şekilde
saptanan ve çeliğin bileşimindeki alaşım elementlerinin oluşturduğu sertliğe eş sertliği veren karbon miktarına
karbon eşdeğeri adı verilmiştir. Birçok memleketlerde ve çeşitli nizamnamelerde, kaynaklı konstrüksiyonlarda
kullanılacak çeliklerin içeriğindeki karbon ve manganez miktarları sınırlandırılmıştır. Bu iki element de çeliğin
sertleşme meyli dolayısıyla çatlak oluşumu olasılığını arttırırlar.
Karbon eşdeğeri büyüdükçe kaynaktan sonra soğumanın yavaşlatılması gerekmektedir. Bunun için de
tek çözüm parçaya kaynaktan önce bir öntavlama uygulayarak soğuma hızını yavaşlatmaktadır. Karbon
eşdeğerine bağlı olarak öntavlama sıcaklıkları saptanmış olduğundan uygulamada olay oldukça basite
indirgenmiştir; yalnız burada kesinlikle bilinmesi gereken çeliğin bileşimidir.
Karbon eşdeğerinin hesaplanması konusunda, literatürde çok değişik formüllere rastlanılmaktadır.
Bunlar salt bilimsel açıdan düşünüldüğünde, ne çelikleri sınıflandırmak için kriter olabilmekte ve ne de kaynak
kabiliyetinin bir ölçüsü olarak kullanılabilmektedirler; bunlar ancak, uygulamada kullanılabilen ve tatminkâr
sonuçlar veren amprik bağıntılardır.
Bugün en fazla kullanan karbon eşdeğeri formülleri şunlardır;
1- Dearden ve HO. Neill karbon eşdeğeri formülü:
2- Kihara, Suzuki Otani ve Tamura'nın gerçekleştirdiği karbon eşdeğeri formülü:
100