Alternatif Turizm Kavramı ve Çevresel Etkileri - Yerel Siyaset
Alternatif Turizm Kavramı ve Çevresel Etkileri - Yerel Siyaset
Alternatif Turizm Kavramı ve Çevresel Etkileri - Yerel Siyaset
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
42<br />
Zafer YILDIZ *<br />
Giriþ<br />
Ýbranicede “tora” (araþtýrma, öðrenme) kökünden<br />
gelen turizm kelimesi çoðu zaman dinlenme,<br />
öðrenme <strong>ve</strong> insanýn kendisini geliþtirmesiyle<br />
baðdaþtýrýlýr. Geçtiðimiz yýllarda anlamlý <strong>ve</strong><br />
eðitsel deneyimlerin yaþanabileceði gezilere olan<br />
talep büyük bir artýþ gösterdiði için tur organizatörleri<br />
<strong>ve</strong> seyahat acenteleri, turizm sektöründe<br />
farklý kategoriler(macera turizmi, kültür/din turizmi,<br />
spor turizmi vb.) sunmaya baþlamýþtýr. Artan<br />
bu talebin sebebi ise, turizm hareketlerine katýlan<br />
turistlerin deðiþen eðilimleridir. Bu yeni eðilimlere<br />
baðlý olarak henüz tanýmý yapýlamayan eko-turizmi<br />
(alternatif<br />
turizm) karakterize e-<br />
Özellikle II. Dünya<br />
Savaþýndan sonra<br />
hemen her ülkenin önemli<br />
bir gelir kaynaðý<br />
olmuþtur. Dünya ülkeleri<br />
gelir <strong>ve</strong> istihdam<br />
yaratma açýsýndan önemli<br />
etkilere sahip bu<br />
sektörü canlandýrabilmek<br />
için yüksek miktarlarda<br />
harcamalar<br />
yapmaya baþlamýþtýr.<br />
den ortak noktalarsa<br />
þöyle sýralanabilir:<br />
Doðaya karþý sorumluluk<br />
duyulmalý, yaban<br />
hayatý, habitatlar<br />
<strong>ve</strong> ekosistemler bozulmamalý,sürdürülebilir<br />
bir yaklaþým sunmalý,<br />
doðal varlýklarý<br />
<strong>ve</strong> yörenin kültürel<br />
yapýsýný, insanlarýn<br />
yaþam tarzlarýný etkilememeli,<br />
ziyaretçiyi<br />
doða <strong>ve</strong> doða koruma<br />
konularýnda besleyebilmeli,<br />
yöredeki doða<br />
koruma çabalarýna<br />
katkýda bulunmalýdýr.<br />
Günümüzde her yýl<br />
milyonlarca insan, sürekli yaþadýklarý yerlerden<br />
geçici sürelerle ayrýlarak baþka ülkelere <strong>ve</strong>ya bölgelere<br />
gitmekte <strong>ve</strong> buralarda gezip-görme, dinlenme,<br />
eðlenme <strong>ve</strong> öðrenme gibi psikolojik, sos-<br />
* Yrd. Doç. Dr., SDÜ – ÝÝÝBF Ýktisat Bölümü Öðretim Üyesi<br />
** SDÜ-ÝÝBF Kamu Yönetimi Bölümü Öðretim Elemaný<br />
<strong>Alternatif</strong> <strong>Turizm</strong><br />
Kavramý <strong>ve</strong><br />
<strong>Çevresel</strong> <strong>Etkileri</strong><br />
Gökhan KALAÐAN **<br />
yal <strong>ve</strong> kültürel gereksinimlerini karþýlamaktadýrlar.<br />
Ekonomik <strong>ve</strong> sosyal anlamda geniþ etkiler<br />
doðuran <strong>ve</strong> turizm olarak nitelendirilen bu olay,<br />
günümüz uygarlýðýnýn temel bir özelliðini oluþturmaktadýr<br />
(UÇKU, 2004:28). <strong>Turizm</strong> olayýnýn<br />
baþlangýcý, yazýyý, parayý <strong>ve</strong> tekerleði ilk bulan <strong>ve</strong><br />
kullanan Sümerlere yani M.Ö. 4000 yýllarýna kadar<br />
götürülebilir. Geçmiþinin bu kadar derin olmasý,<br />
seyahat etme eylemlerinin insanlýðýn var<br />
oluþuyla birlikte baþladýðýný göstermektedir. Eski<br />
çaðlarda uluslarýn ticaret maksadý ile diðer ülkeleri<br />
ziyaret etmeleri, dünyadaki ilk turizm aktivitesi<br />
olarak nitelendirilebilir. M.S. 395 yýlý ile birlikte<br />
Hýristiyanlýk <strong>ve</strong> Müslümanlýðýn büyük yayýlma<br />
göstermesinin bir sonucu olarak yapýlan seyahatler<br />
dini amaçlý seyahatler haline gelmiþtir.<br />
Ýstanbul’un fethi ile baþlayan <strong>ve</strong> 1789 Fransýz Ýhtilaline<br />
kadar süren Yeniçað’da ise, turizm hareketleri<br />
daha ziyade eðitim <strong>ve</strong> kültür aðýrlýklý seyahatlerden<br />
oluþmuþtur. Bu dönemde buhar gücünün<br />
gemilerde kullanýlmaya baþlamasý ile birlikte<br />
turizme katýlan insan sayýsý da ciddi þekilde artýþ<br />
göstermiþtir.<br />
<strong>Turizm</strong> <strong>ve</strong> <strong>Çevresel</strong> <strong>Etkileri</strong><br />
Bacasýz fabrika olarak görülen turizm sektörü,<br />
özellikle II. Dünya Savaþýndan sonra hemen<br />
her ülkenin önemli bir gelir kaynaðý olmuþtur.<br />
Dünya ülkeleri gelir <strong>ve</strong> istihdam yaratma açýsýndan<br />
önemli etkilere sahip bu sektörü canlandýrabilmek<br />
için yüksek miktarlarda harcamalar yapmaya<br />
baþlamýþtýr. 1980’lerden itibaren Amerika<br />
<strong>ve</strong> Batý Avrupa’da belirgin bir hal alan yeni üretim<br />
<strong>ve</strong> tüketim tarzý, turizm sektörünün geliþmesine<br />
hýz <strong>ve</strong>rirken beraberinde bazý problemleri de<br />
getirmiþtir. Bu problemlerin baþýnda gelen <strong>ve</strong> en<br />
önemli olaný ise, küresel olarak hissedilen çevresel<br />
bozulmalardýr. Bu geliþmelerin turizm faaliyetlerinin<br />
doðal <strong>ve</strong> kültürel kaynaklarý üzerindeki
olumsuz etkileri <strong>ve</strong> bu etkilerin turizmin kendi<br />
geleceðini tehlikeye attýðýnýn anlaþýlmasý ile birlikte<br />
“alternatif turizm” kavramý gündeme gelmiþtir<br />
(ERDOÐAN, 2003).<br />
<strong>Turizm</strong> Bakanlýðý’nýn yaptýðý tanýma göre alternatif<br />
turizm, “sosyal <strong>ve</strong> ekolojik uyuma, yerel<br />
<strong>ve</strong> yabancý giriþimcilerin iþbirliðine <strong>ve</strong> geliþmede<br />
yerli malzeme kullanýlmasýna öncelik <strong>ve</strong>rme amacýný<br />
güden bir turizm çeþidi”dir. Diðer bir tanýma<br />
göre ise, “klasik kitle turizminin olumsuz<br />
etkilerini azaltmak amacýyla oluþturulmuþ, yeni<br />
turistik ürünlerin bir araya getirildiði turizm çeþidi”dir.<br />
<strong>Alternatif</strong> turizm kavramýnýn ortaya çýkmasýný<br />
saðlayan temel etkenler, turizmin gittikçe artan<br />
olumsuz çevresel etkilerinin fark edilmeye<br />
baþlanmasý, yeni turistik aktiviteler arayan turist<br />
sayýsýndaki artýþ, ekonomik <strong>ve</strong> çevresel etkenlerin<br />
önem kazanmasý <strong>ve</strong> turizm pazarýndaki genel<br />
eðilimlerin alternatif turizm çeþidine doðru kaymasý<br />
olarak sýralanabilir. Yükselen refah düzeyine<br />
paralel olarak insanlarýn turizm aktivitelerine<br />
katýlmak üzere ayýrdýklarý gelir miktarýnýn artmasý,<br />
uluslararasý turizm pazarýndan daha yüksek<br />
pay almak isteyen ülkeler arasýndaki rekabetin<br />
artmasýna yol açmýþtýr. Uluslar arasý turizm talebi,<br />
2003 yýlýnda 694 milyon kiþi <strong>ve</strong> 470 milyar<br />
dolar turizm geliri olarak gerçekleþmiþtir. Bu geliþime<br />
paralel olarak 2010 yýlý turist sayýsýnýn 1<br />
milyar kiþi <strong>ve</strong> gelirin ise 1,5 trilyon dolara ulaþacaðý<br />
tahmin edilmektedir (DPT, 2004:172).<br />
Her ne kadar temiz endüstri olarak nitelendiriliyorsa<br />
da rekreasyon <strong>ve</strong> turizm faaliyetlerinin,<br />
çevresel unsurlarýn hemen hepsi üzerinde bazen<br />
olumlu fakat çoðu kez olumsuz etkileri olduðu<br />
gözlenmektedir. <strong>Turizm</strong> sektörü doðal varlýklarýn<br />
sergilendiði güzellikler, dinlenme, saðlýk, spor,<br />
bilim <strong>ve</strong> eðlence faaliyetlerine uygun ortamlardýr<br />
(DÝNDAR. 2002:264). Yoðun <strong>ve</strong> kalabalýk nüfusun<br />
arazi kullanýmý üzerindeki baskýsý, çevresel<br />
sorunlarý da beraberinde getirmektedir. <strong>Turizm</strong> ile<br />
çevre arasýnda üç önemli unsur bulunmaktadýr.<br />
Bunlar (DEMÝR, 2002:93)<br />
* Fiziksel çevrenin birçok unsuru, turizm için<br />
çekim kaynaðýdýr,<br />
* <strong>Turizm</strong> tesisleri <strong>ve</strong> altyapýsý çevrenin bir yönünü<br />
teþkil eder,<br />
* <strong>Turizm</strong>in geliþmesi <strong>ve</strong> bir alanýn çevresel<br />
kullanýmý, çevresel etkiler yaratýr.<br />
Yapýlan turizm çeþidi ne olursa olsun sonuç<br />
olarak doðaya doðrudan <strong>ve</strong>ya dolaylý olarak etkide<br />
bulunmaktadýr.<br />
<strong>Turizm</strong>in Çevre Üzerine<br />
Olumlu <strong>Etkileri</strong><br />
<strong>Turizm</strong> sektörü ülke <strong>ve</strong>ya bölge açýsýndan iyi<br />
planlanýp kontrol edildiðinde hýzla geliþebilecek<br />
potansiyele sahip bir sektördür. Bu sektörün<br />
hammaddesi ise, doðal, kültürel, tarihi <strong>ve</strong> coðrafi<br />
zenginlik <strong>ve</strong> güzelliklerdir. Unutulmamalýdýr ki,<br />
bir ülkede <strong>ve</strong>ya bölgede turizmin sürekliliði, sahip<br />
olunan hammaddenin sürekliliðine baðlýdýr.<br />
Bir ülke <strong>ve</strong>ya bölgede turizmin geliþmesi, turizmin<br />
devamlýlýðýnýn saðlanabilmesi açýsýndan<br />
çevreye olan ilgiyi arttýracaktýr. Bu çerçe<strong>ve</strong>de turizmin<br />
çevre üzerindeki olumlu etkilerini þöyle sýralayabiliriz<br />
(AVCIKURT, 2003:33);<br />
* Doðal alanlarýn korunmasý; turizm deniz<br />
yaþamý, ulusal <strong>ve</strong> bölgesel parklarýn geliþtirilmesi<br />
dahil olmak üzere önemli doðal alanlarýn <strong>ve</strong><br />
yaban hayatýnýn korunmasýna yardýmcý olabilir.<br />
* Arkeolojik, tarihi mekânlarýn <strong>ve</strong> mimari<br />
tarzýn korunmasý; turizm, turistler için çekicilik<br />
taþýyan arkeolojik <strong>ve</strong> tarihi yerlerin korunmasýna<br />
yardým edebilir <strong>ve</strong> bu mekânlara ilgi uyanmasýna<br />
neden olabilir. Aksi halde bu mekânlarýn kötü<br />
kullanýlmasý <strong>ve</strong> kaybolmasý nedeniyle ülke <strong>ve</strong>ya<br />
bölgelerin kültürel mirasýnýn yok olmasý söz konusu<br />
olabilir.<br />
* Çevre bilincinin <strong>ve</strong> kalitesinin artmasý; yerel<br />
halkýn çevreye fazla ilgi duymadýðý <strong>ve</strong> korunmasý<br />
için fazla özen göstermediði yerlerde, turistlerin<br />
hem doðal hem de yapay çevreye gösterdikleri<br />
ilgi yerel halkýn, kamu yönetiminin <strong>ve</strong><br />
turizm iþletmelerinin çevre bilincini arttýrarak<br />
çevrenin önemine <strong>ve</strong> korunmasýna yönelik dikkat<br />
çekebilir.<br />
* Altyapýnýn iyileþtirilmesi; turizmin geliþtirilmesi<br />
ile birlikte ekonomik<br />
<strong>ve</strong> çevresel<br />
fayda olarak yollar,<br />
havaalanlarý, su temini,<br />
kanalizasyon <strong>ve</strong><br />
iletiþim imkanlarý gibi<br />
altyapý donanýmlarý<br />
<strong>ve</strong> hizmetleri geliþtirilir<br />
<strong>ve</strong>ya iyileþtirilir.<br />
<strong>Turizm</strong>in<br />
Çevre<br />
Üzerine<br />
Olumsuz<br />
<strong>Etkileri</strong><br />
<strong>Turizm</strong> çevresel<br />
deðerlere yüksek oranda<br />
baðýmlýlýk göstermesine<br />
raðmen<br />
geliþtiði çevrede olumsuz<br />
deðiþikliklere<br />
Unutulmamalýdýr ki,<br />
bir ülkede <strong>ve</strong>ya<br />
bölgede turizmin<br />
sürekliliði, sahip olunan<br />
hammaddenin sürekliliðine<br />
baðlýdýr. Bir ülke<br />
<strong>ve</strong>ya bölgede turizmin<br />
geliþmesi, turizmin<br />
devamlýlýðýnýn saðlanabilmesi<br />
açýsýndan<br />
çevreye olan ilgiyi<br />
arttýracaktýr.<br />
neden olabilmektedir. Zira turizm, ulusal, bölgesel<br />
<strong>ve</strong> yerel ekonomilerin <strong>ve</strong> insan baskýsýnýn<br />
çevreye etkisine yardým eden <strong>ve</strong> diðer sektörlerden<br />
farklý olarak doðaya baðýmlý, doðal <strong>ve</strong> yapýsal<br />
çevreye son derece duyarlý bir sektördür<br />
(MEYDAN, 1998:83-84). Gerekli önlemler alýnmadýðý<br />
takdirde, turistik faaliyetler doðal çevre-<br />
43
Çevre<br />
44<br />
nin zarar görmesine, tarihi sit alanlarýnýn, havanýn,<br />
suyun <strong>ve</strong> denizin kirlenmesine yol açmaktadýr.<br />
<strong>Turizm</strong>in çevre üzerindeki olumsuz etkilerinin<br />
önüne geçmek <strong>ve</strong> turizmde sürekliliði saðlamak<br />
için alýnmasý gereken önlemler þunlardýr (MEY-<br />
DAN, 1998:85-86);<br />
* Kaynaklarýn sürekli <strong>ve</strong> dengeli kullanýmý<br />
saðlanmalýdýr; doðal sosyal <strong>ve</strong> kültürel kaynaklar,<br />
koruma-kullanma dengesi saðlanarak kullanýma<br />
açýlmalýdýr.<br />
* Aþýrý tüketim <strong>ve</strong> atýk miktarý azaltýlmalýdýr;<br />
çevresel tahribatýn restorasyon maliyeti, atýk<br />
miktarý <strong>ve</strong> aþýrý tüketim azaltýlmalýdýr.<br />
* Planlama ile turizm geliþimi bütünleþtirilmelidir;<br />
turizm, ulusal <strong>ve</strong> yerel stratejik planlama<br />
<strong>ve</strong> çevresel etki deðerlendirme yapýsý altýnda geliþtirilmelidir.<br />
* Çeþitlilik korunmalýdýr; doðal, sosyal <strong>ve</strong><br />
kültürel çeþitlilik korunmalý <strong>ve</strong> deðerleri arttýrýlmalýdýr.<br />
* <strong>Yerel</strong> toplumla sürekli bir iletiþim saðlanmalýdýr;<br />
sürdürülebilirlik ilke <strong>ve</strong> politikalarýndan<br />
yerel toplum bilgilendirilmeli <strong>ve</strong> onlarýn desteði<br />
saðlanmalýdýr.<br />
* Sürekli inceleme <strong>ve</strong> analiz çalýþmalarý yapýlmalýdýr;<br />
etkili <strong>ve</strong>ri toplama <strong>ve</strong> analizleri ile araþtýrma<br />
devam ettirme <strong>ve</strong> izleme çalýþmalarý yapýlarak,<br />
ortaya çýkan sorunlara hemen çözümler<br />
geliþtirilmesi saðlanmalýdýr.<br />
<strong>Turizm</strong>in doðal çevre üzerinde bu þekilde baský<br />
kurmasýný önlemeye yönelik tedbirlerin alýnmamasý,<br />
turist kabul eden ülkenin turizm arzýný<br />
oluþturan deðerleri kendi elleri ile yok ettiði anlamýna<br />
gelmektedir. Diðer bir ifadeyle, ülke <strong>ve</strong>ya<br />
bölge turistik hammaddesini tüketerek turizmden<br />
elde edeceði ekonomik, sosyal <strong>ve</strong> kültürel<br />
faydalardan vazgeçmiþ olacaktýr.<br />
Genel Deðerlendirme<br />
Dünyanýn en hýzlý geliþen sektörlerinden biri<br />
olan turizm sektörü, uluslararasý pazarýnýn büyüklüðü<br />
<strong>ve</strong> her geçen gün bu pazara yeni taleplerin<br />
eklenmesiyle, geliþmiþ <strong>ve</strong> geliþmekte olan birçok<br />
ülkenin iþtahýný kabartan bir sektör haline gelmiþtir.<br />
<strong>Turizm</strong> sektörünün hammaddesi hiç þüphesiz<br />
Kaynaklar<br />
doðal, tarihi <strong>ve</strong> coðrafi çekiciliklerdir. Birçok ülke<br />
<strong>ve</strong>ya bölge yapýsý gereði bu deðerlere herhangi<br />
bir maliyete katlanmaksýzýn zaten sahiptir. Asýl<br />
sorun mevcut deðerlerin turistik ürün haline getirilip<br />
pazarlanmasý sorunudur. Doðal <strong>ve</strong> yapay<br />
çevre ile yüksek derecede baðýmlýlýk arz eden turizm,<br />
bu deðerlerin devamlýlýðý sayesinde geliþme<br />
imkânýna sahip olacaktýr. <strong>Turizm</strong> sektörünün ülke<br />
ekonomileri üzerindeki gelir artýþý, yatýrým artýþý,<br />
istihdam artýþý, yabancý sermaye giriþi <strong>ve</strong> dýþ ödemeler<br />
bilânçosu finansmaný gibi olumlu etkilerinin<br />
varlýðý, geliþmiþ <strong>ve</strong> geliþmekte olan her ülkenin<br />
mevcut turizm potansiyelini harekete geçirerek<br />
bu ekonomik etkilerden yararlanma isteðini<br />
arttýrmaktadýr. Ancak artan kitle turizmi, beraberinde<br />
turizmin yine kendi sonunu hazýrlayan çevresel<br />
sorunlarý da beraberinde getirmesine neden<br />
olmuþtur. Bir yandan bu sorunlarýn turizm sektörü<br />
üzerindeki etkisinin azaltýlabilmesi, diðer yandan<br />
uluslar arasý turist eðilimlerinde meydana<br />
gelen deðiþme, alternatif turizm kavramý <strong>ve</strong> çeþitlerinin<br />
ön plana çýkmasýna neden olmuþtur. Yeni<br />
turist tipi, deniz-kum-güneþ’ten ziyade doða, tarih<br />
<strong>ve</strong> kültür amaçlý seyahatleri tercih etmeye<br />
baþlamýþtýr. Turistik talep yapýsýndaki bu deðiþimin<br />
üzerinde etkili olan sebepler arasýnda, artan<br />
eðitim düzeyi, artan refah düzeyi, teknolojik geliþmelerde<br />
yaþanan yenilikler sayesinde seyahatlerin<br />
daha rahat yapýlabilmesi, ulaþým imkânlarýnda<br />
yaþanan geliþmeler <strong>ve</strong> özellikle büyük kentlerde<br />
yaþayan insanlarýn günlük hayatta karþý karþýya<br />
kaldýklarý iþ yoðunluðu <strong>ve</strong> stresinden kurtulmak<br />
için doðaya karþý artan özlemleri sayýlabilir.<br />
<strong>Alternatif</strong> turizmi oluþturan turizm türlerinin<br />
bazýlarý þunlardýr; yayla turizmi, kayak turizmi,<br />
maðara turizmi, inanç turizmi, kültür turizmi, tarih<br />
turizmi, saðlýk turizmi, akarsu turizmi, dað turizmi<br />
<strong>ve</strong> av turizmi. Ýsimlerinden de anlaþýlacaðý<br />
üzere bu turizm türlerinin tamamý doðal, coðrafi,<br />
tarihi <strong>ve</strong> kültürel deðerler üzerine bina edilmiþ<br />
turizm türleridir. Dolayýsýyla doðayý etkilemek yerine<br />
doða ile uyumlu olmayý hedef alan <strong>ve</strong> doðaya<br />
zarar <strong>ve</strong>rmeksizin ondan faydalanmayý saðlayan<br />
turizm aktiviteleridir. Bu ise turizmin hammaddesinin<br />
korunmasý anlamýna gelmektedir. Eðer<br />
turizmin ekonomik etkilerinden uzun süre<br />
yaralanýlmak isteniyorsa, turizm aktiviteleri ile<br />
çevresel uyumun saðlanmasý kaçýnýlmazdýr.<br />
Seher UÇKUN, “Ýletme <strong>ve</strong> Ýþletme Türleri”, <strong>Turizm</strong> Ýþletmeleri, Editörler; Þehnaz Demirkol, Burhanettin Zengin, Deðiþim yayýnlarý, Ýstanbul, 2004.<br />
DPT, Ekonomik <strong>ve</strong> Sosyal Göstergelerdeki Geliþmeler, Sekizinci Beþ Yýllýk Kalkýnma Planý 2004 Yýlý Programý Destek Çalýþmalarý, Ankara 2004.<br />
Mürüv<strong>ve</strong>t DÝNDAR, “<strong>Turizm</strong> <strong>ve</strong> Çevre Ýliþkileri”, II. <strong>Turizm</strong> Þurasý Bildirileri, <strong>Turizm</strong> Bakanlýðý, 12-14 Nisan 2002, Ankara.<br />
Cengiz DEMÝR, “<strong>Turizm</strong> <strong>ve</strong> Rekreasyon Faaliyetlerinin Olumsuz <strong>Çevresel</strong> <strong>Etkileri</strong>: Türkiye’deki Milli Parklara Yönelik Bir Uygulama”, Dokuz Eylül Üniv. Ý.Ý.B.F.<br />
Dergisi, Cilt:17, Sayý:2, Yýl:2002.<br />
Cevdet AVCIKURT, <strong>Turizm</strong> Sosyolojisi, Turist <strong>Yerel</strong> Halk Etkileþimi, Detay Yayýnlarý, Balýkesir, 2003.<br />
Selma MEYDAN, “Sürdürülebilir <strong>Turizm</strong> Geliþimi Ve Güney Antalya <strong>Turizm</strong> Geliþim Projesi Alanýna Yönelik Bir Anket Uygulamasý Sonuçlarý”, Gazi Üniv. Ticaret<br />
<strong>ve</strong> <strong>Turizm</strong> Eðitim Fakültesi Dergisi, Yýl: 1998, Sayý:1, ss. 82-95.<br />
Nazmiye ERDOÐAN, “Kitle <strong>Turizm</strong>i, <strong>Alternatif</strong> <strong>Turizm</strong> <strong>ve</strong> Eko <strong>Turizm</strong>de Sürdürülebilirlik Üzerine Bir Deðerlendirme”, Türkiye’nin <strong>Alternatif</strong> <strong>Turizm</strong> Potansiyeli<br />
<strong>ve</strong> Güncel Sorunlarý Konferansý, 3-4 Mayýs 2003 Çankýrý, www.cmyo.ankara.edu.tr (01.09.2007)
Change language