Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
T.C.<br />
T.C.<br />
ANKARA ANKARA ÜNİVERSİTESİ<br />
ÜNİVERSİTESİ<br />
SOSYAL SOSYAL BİLİMLER BİLİMLER ENSTİTÜSÜ<br />
ENSTİTÜSÜ<br />
TÜRK TÜRK DİLİ DİLİ VE VE EDEBİYATI EDEBİYATI EDEBİYATI ANA ANA BİLİM BİLİM BİLİM DALI<br />
DALI<br />
(ESKİ (ESKİ TÜRK TÜRK EDEBİYATI EDEBİYATI BİLİM BİLİM DALI)<br />
DALI)<br />
BAKÎ BAKÎ DİVANI DİVANI SÖZLÜĞÜ SÖZLÜĞÜ<br />
SÖZLÜĞÜ<br />
[<strong>Bağlamlı</strong> [<strong>Bağlamlı</strong> <strong>Dizin</strong> <strong>Dizin</strong> <strong>ve</strong> <strong>ve</strong> İ<strong>şlevsel</strong> İ<strong>şlevsel</strong> <strong>Sözlük</strong>]<br />
<strong>Sözlük</strong>]<br />
Doktora Doktora Tezi Tezi<br />
Tezi<br />
Furkan Furkan Öztürk<br />
Öztürk<br />
Ankara Ankara 2007<br />
2007
T.C.<br />
T.C.<br />
ANKARA ANKARA ÜNİVERSİTESİ<br />
ÜNİVERSİTESİ<br />
SOSYAL SOSYAL BİLİMLER BİLİMLER ENSTİTÜSÜ<br />
ENSTİTÜSÜ<br />
TÜRK TÜRK DİLİ DİLİ VE VE VE EDEBİYATI EDEBİYATI ANA ANA BİLİM BİLİM DALI<br />
DALI<br />
(ESKİ (ESKİ TÜRK TÜRK TÜRK EDEBİYATI EDEBİYATI BİLİM BİLİM DALI)<br />
DALI)<br />
BAKÎ BAKÎ BAKÎ DİVANI DİVANI SÖZLÜĞÜ<br />
SÖZLÜĞÜ<br />
[<strong>Bağlamlı</strong> [<strong>Bağlamlı</strong> <strong>Dizin</strong> <strong>Dizin</strong> <strong>ve</strong> <strong>ve</strong> İ<strong>şlevsel</strong> İ<strong>şlevsel</strong> <strong>Sözlük</strong>]<br />
<strong>Sözlük</strong>]<br />
Doktora Doktora Tezi<br />
Tezi<br />
Furkan Furkan Öztürk<br />
Öztürk<br />
Tez Tez Danışmanı Danışmanı<br />
Danışmanı<br />
Doç Doç. Doç . Dr. İsmail Hakkı Hakkı Aksoyak<br />
Ankara Ankara 2007<br />
2007
Tez Jürisi Üyeleri<br />
T.C.<br />
T.C.<br />
ANKARA ANKARA ÜNİVERSİTESİ<br />
ÜNİVERSİTESİ<br />
SOSYAL SOSYAL BİLİMLER BİLİMLER ENSTİTÜSÜ<br />
ENSTİTÜSÜ<br />
TÜRK TÜRK TÜRK DİLİ DİLİ VE VE EDEBİYATI EDEBİYATI ANA ANA BİLİM BİLİM DALI<br />
DALI<br />
(ESKİ (ESKİ TÜRK TÜRK EDEBİYATI EDEBİYATI BİLİM BİLİM DALI)<br />
DALI)<br />
BAKÎ BAKÎ BAKÎ DİVANI DİVANI SÖZLÜĞÜ<br />
SÖZLÜĞÜ<br />
[<strong>Bağlamlı</strong> [<strong>Bağlamlı</strong> [<strong>Bağlamlı</strong> <strong>Dizin</strong> <strong>Dizin</strong> <strong>ve</strong> <strong>ve</strong> <strong>ve</strong> İ<strong>şlevsel</strong> İ<strong>şlevsel</strong> <strong>Sözlük</strong>]<br />
<strong>Sözlük</strong>]<br />
Doktora Tezi<br />
Tez Danışmanı: Doç. Dr. İsmail Hakkı Aksoyak<br />
Adı Adı <strong>ve</strong> <strong>ve</strong> Soyadı Soyadı Soyadı<br />
İmzası<br />
İmzası<br />
.................................................................... ........................................<br />
.................................................................... ........................................<br />
.................................................................... ........................................<br />
.................................................................... .........................................<br />
.................................................................... .........................................<br />
.................................................................... .........................................<br />
Tez Sınavı Tarihi ..................................
TÜRKİYE TÜRKİYE CUMHURİYETİ<br />
CUMHURİYETİ<br />
ANKARA ANKARA ÜNİVERSİTESİ<br />
ÜNİVERSİTESİ<br />
SOSYAL SOSYAL BİLİMLER BİLİMLER BİLİMLER ENSTİTÜSÜ ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜNE<br />
MÜDÜRLÜĞÜNE<br />
Bu belge ile, bu tezdeki bütün bilgilerin akademik kurallara <strong>ve</strong> etik<br />
davranış ilkelerine uygun olarak toplanıp sunulduğunu beyan ederim. Bu kural<br />
<strong>ve</strong> ilkelerin gereği olarak, çalışmada bana ait olmayan tüm <strong>ve</strong>ri, düşünce <strong>ve</strong><br />
sonuçları andığımı <strong>ve</strong> kaynağını gösterdiğimi ayrıca beyan<br />
ederim.(……/……/200…)<br />
Tezi Hazırlayan Öğrencinin<br />
Adı <strong>ve</strong> Soyadı<br />
………………………………………………………<br />
İmzası<br />
………………………………………
İÇİNDEKİLER<br />
İÇİNDEKİLER<br />
ÖNSÖZ ÖNSÖZ……………………………………………………………………………………………………..…......III-IV<br />
ÖNSÖZ<br />
GİRİŞ GİRİŞ………………………………………………………………………………………………….............V-XXII<br />
GİRİŞ<br />
BAĞLAMLI BAĞLAMLI DİZİN DİZİN <strong>ve</strong> <strong>ve</strong> İŞLEVSEL İŞLEVSEL İŞLEVSEL SÖZLÜK SÖZLÜK………………………………………………………..1-1237<br />
SÖZLÜK<br />
<strong>Sözlük</strong> <strong>Sözlük</strong> Kullanım Kullanım Kılavuzu Kılavuzu……………………………………………………………………………………..2<br />
Kılavuzu<br />
<strong>Sözlük</strong> <strong>Sözlük</strong> Bibliyografyas<br />
Bibliyografyası…………………………………………………………………………………………..4<br />
Bibliyografyas<br />
Kısaltma Kısaltma <strong>ve</strong> <strong>ve</strong> İşaretle İşaretler……………………………………………………………………………………………..7<br />
İşaretle<br />
A/ A/Ā……………………………………………………..…………………………………………………………..8-109<br />
A/<br />
B……………………………………………………..……………………………………………………………110-204<br />
C…………………………………………………...……………………………………………………………..205-245<br />
Ç…………………………………………………………………………………………………………………..246-270<br />
D/ D/Ḍ.………………………………...…………………………………………………………………………..271-356<br />
D/<br />
E………………………...………………………………………………………………………………………..357-395<br />
F…………………………………………………………………………………………………………………..396-417<br />
G/ G/Ġ.……………………………………….…………….……………..............................................418-511<br />
G/<br />
H/ H/Ḥ/Ḫ H/<br />
Ḥ/Ḫ Ḥ/Ḫ …………………………...…………………………………………………………………………..512-608<br />
I……………………………………………………………………………………………………………………609-610<br />
İ/ İ/Ī………………………………………………….…………………………………………………………….611-647<br />
İ/<br />
J…………………............................................................................................................648-649<br />
K/ K/Ḳ...........................................................................................................................650-728<br />
K/<br />
L……………………………...……………………………………...…………………………………………..729-751<br />
M………………………………………………………………………………………………………………….752-834<br />
N………………………………………………………………………………………………………………….835-884<br />
O………………………………………………………………………………………………………………….885-887<br />
Ö……………………………………..…………………………………………………………………………..888-894<br />
P………………………………...………………………………………………………………………………..895-920<br />
R…………………………………………………………………………………………………………………..921-954<br />
S/ S/Ṣ/S̠ S/ S̠ S̠………………………………………………………………………………………………………….955-1047<br />
S̠<br />
Ş……………………………………………...……………………………………………………………….1048-1091<br />
T/ T/Ṭ.……………………………………………....................................................................1092-1140<br />
T/<br />
5
U/ U/Ū…………………………………………………...…………………………………………………….1141-1146<br />
U/<br />
Ü………………………………………………………………………………………………………………1147-1150<br />
V………………………………………………………………………………………………………………1151-1166<br />
Y………………………………………………………………………………………………………………1167-1207<br />
Z/ Z/Ẓ/ Z/ Ẓ/ Ẓ/Ż/ Ẓ/ Ż/ Ż/Ẕ………………………………………..…………………………………………………………1208-1237<br />
Ż/<br />
SONUÇ SONUÇ………………………………………………………………………………………………………………1238<br />
SONUÇ<br />
GENEL GENEL BİBLİYOGRAFYA<br />
BİBLİYOGRAFYA………………………………………………………………………..............1240<br />
BİBLİYOGRAFYA<br />
ÖZET ÖZET………………………………………………………………………..……………………………………....1247<br />
ÖZET<br />
ABSTRACT<br />
ABSTRACT…………………………………………………..……………………………………………………1248<br />
ABSTRACT<br />
6
ÖNSÖZ ÖNSÖZ<br />
ÖNSÖZ<br />
Osmanlı Edebiyatı’nın 16. yüzyıldaki en önemli şairlerinden biri olan ‘Sultanü’ş-<br />
Şuarâ’ Bakî üzerine epey çalışma yapılmıştır. Onun biyografisi <strong>ve</strong> tarihî kişiliği ile ilgili<br />
tartışmalar (saraç-serraç), sanatçı yönü, Osmanlı şiirine Necatî’den sonra getirdiği ivme<br />
<strong>ve</strong> bunun Nedim’e kadar sürdürülebilen çizgisi Osmanlı Edebiyatı araştırmacıları<br />
tarafından ele alınarak incelenmiştir. Ayrıca Divan’ındaki ses <strong>ve</strong> söz sanatları, soyut<br />
kavramların tahlilleri, siyasi <strong>ve</strong> askerî unsurlar, gramer özellikleri <strong>ve</strong> bunların sayısal<br />
<strong>ve</strong>rileri yüksek lisans tezi olarak çalışılmıştır.<br />
Sabahattin Küçük’ün tenkitli metninin esas alındığı bu tez ile, yukarıda söz<br />
edilen çalışmaları bir ileri seviyeye götürerek Bakî’nin sözvarlığının ortaya<br />
çıkarıltılması düşünülmüştür. Ayrıca Küçük’ün sağlam <strong>ve</strong> gü<strong>ve</strong>nilir bir metin ortaya<br />
koyması <strong>ve</strong> Bakî Divanı’nın tahlilinin henüz yapılmamış olması, tez için Bakî Divanı’nın<br />
seçilmesinde büyük rol oynamıştır. Bu yöntemin uygulanabilmesi için önce divan,<br />
mesnevi <strong>ve</strong> diğer edebi eserlerin sağlam kurulmuş metinlerinin mutlaka ortaya<br />
çıkarılmış olması büyük önem taşımaktadır.<br />
Bu tez, Osmanlı şiiri çalışmaları içinde büyük bir yeri olan tahlil çalışmalarının<br />
(Şeyhî, Ahmet Paşa, Necatî, Hayalî, Nevî Divanları) sözlük biçiminde sunumu olarak da<br />
okunabilir. Ancak bu çalışmada divan tahlillerindeki sınıflandırma (din, insan, toplum,<br />
tabiat) sistemi esas alınmamış, alfabetik bir dizelgede Bakî Divanı’nın sözvarlığı ortaya<br />
konmak istenmiştir. Bakî’nin ortaya çıkarılan bu söz varlığını hangi bağlamlarda<br />
kullandığını tespit de önemli görülmüştür.<br />
Bu tezle üç şey amaçlanmıştır. Birincisi, Osmanlı şiirinde üslûp çalışmalarının<br />
bilimsel bir temele dayandırılarak somut <strong>ve</strong>rilerin ışığında yapılabilmesi için Bakî<br />
Divanı’nın sözvarlığını sıklıklarıyla ortaya çıkartmaktır. Tezin ikinci önemli amacı;<br />
III
ortaya konan bu söz varlığını eş zamanlı bir yöntemle anlamlandırmak <strong>ve</strong> bağlamlı<br />
dizin (concordance) temelinde i<strong>şlevsel</strong> bir sözlük haline getirmektir. İ<strong>şlevsel</strong> anlamları<br />
ortaya çıkarabilmek için hem bağlama hem de tarihsel sözlük <strong>ve</strong> kaynaklara gidilmiştir.<br />
Eş zamanlı (synchronic) bir yöntemle yapılan anlamlandırma çalışması, sözcüklerin<br />
<strong>ve</strong>ya söyleyiş kalıplarının bağlama göre nasıl değiştiğini tespit etmeye de yaramıştır.<br />
Ayrıca bu yönüyle tez, Bâkî’nin yaşadığı yüzyılın kültür yapısını da (şiire<br />
dönüştürülmüş biçimiyle) konu edinmiştir. Bu konu ile ilgili açıklama <strong>ve</strong><br />
değerlendirmeler yapılırken eski <strong>ve</strong> yeni birçok kaynaktan yararlanılmıştır. Tezin<br />
üçüncü amacı ise bir gün tamamlanacağı umulan Türkçe’nin Tarihsel Sözlüğü için Bakî<br />
Divanı’nın sözvarlığını ortaya çıkararak küçük bir katkı sağlamaktır.<br />
Tezin teknik aşamalarında yardım aldığım Muammer Eroğlu <strong>ve</strong> Dr. Yücel<br />
Dağlı’ya; anlamlandırma aşamalarında önerilerinden çokça yararlandığım araştırma<br />
görevlileri Ramazan Bardakçı, Ülkü Çetinkaya, Mustafa Arslan, Ayşe Yıldız’a; Dr. Bilal<br />
Çakıcı’ya; Yrd. Doç. Dr. Ali Emre Özyıldırım’a; emekli olana kadar danışmanlığımı<br />
yürüten Prof. Dr. Cem Dilçin’e; tezimi büyük bir titizlikle kontrol ederek görüşleri <strong>ve</strong><br />
eleştirileri ile tezin şekillenmesinde büyük emeği geçen tez danışmanım Doç. Dr. İsmail<br />
Hakkı Aksoyak’a; <strong>ve</strong> tez sürecinde yardımını hiç esirgemeyen eşim Fulya’ya teşekkürü<br />
bir borç bilirim.<br />
IV
GİRİŞ<br />
GİRİŞ<br />
<strong>Sözlük</strong>biliminde (Lexicography), bir dilin temel sözvarlığını 1 (deyimlerini,<br />
atasözlerini, kalıplaşmış sözlerini, terimlerini, çeviri sözcüklerini) içeren sözlükler,<br />
dizinsel, düzensel <strong>ve</strong> bağlamsal olmak üzere üç türde incelenir. ‘<strong>Dizin</strong>sel sözlükler’ en<br />
bilineni olup içindeki sözcüklerin alfabetik olarak dizilmesi <strong>ve</strong> anlamlandırılmasıyla<br />
oluşturulur. İkinci tür olan ‘düzensel sözlükler’, birbiri ile kavramsal bağları olan<br />
sözcüklerin bir araya getirilmesi ile meydana getirilir. Eş <strong>ve</strong> Karşıt Anlamlılar<br />
<strong>Sözlük</strong>leri, Terim <strong>Sözlük</strong>leri bunların en önemlilerindendir. Üçüncü tür olan ‘bağlamsal<br />
sözlükler’de ise maddelerin anlamları <strong>ve</strong>rilmeyip, bunların kullanıldıkları<br />
cümleler/dizeler ya bütünüyle ya da gereği kadar uzunlukta <strong>ve</strong>rilir. 2 Bu çalışma,<br />
yukarıda işlevleri belirtilen sözlük türlerinden üçüncüsü olan ‘bağlamsal sözlükler’<br />
içine girmektedir. Ayrıca, Bakî Divanı üzerine yapılan bu çalışma, bağlamsal sözlük ile<br />
birlikte i<strong>şlevsel</strong> sözlüğü de içinde barındırmaktadır.<br />
Berke Vardar, ‘bağlamlı dizin’ (concordance) terimini sözlüğünde şöyle<br />
açıklamaktadır: ‘<strong>Sözlük</strong>bilgisinde, bağlamıyla birlikte sunulan sözcüklerin oluşturduğu<br />
abecesel dizelge. <strong>Bağlamlı</strong> dizinler, öğelerin işlevlerini belirleme olanağı <strong>ve</strong>rdiğinden<br />
araştırmacılara büyük kolaylık sağlayan araçlardır.’ 3 Ayrıca Özcan Başkan, ‘bağlamlı<br />
1 ‘Sözvarlığı’ terimini ilk defa Almanca ‘Wortbestand’ teriminden çevirerek kullanan dilbilimci Doğan<br />
Aksan olmuştur. Bkz. Doğan Aksan, Türkçenin Sözvarlığı, [Türk Dilinin Sözcükbilimiyle İlgili Gözlemler,<br />
Saptamalar’, Engin Yay., Ankara 2000, s. 7; ayrıca ‘kelime hazinesi’, ‘sözcük dağarcığı’, ‘sözcük dağarı’,<br />
‘sözcük gömüsü’, ‘vokabüler’ gibi terimler de kullanılmaktadır. Bu çalışmada, ‘sözvarlığı’ terimi<br />
yeğlenmiştir.<br />
2 <strong>Sözlük</strong>bilim <strong>ve</strong> sözlük türleri için genel <strong>ve</strong> öz bilgiler için bkz. Özcan Başkan, Bildirişim, (İnsan-dili <strong>ve</strong><br />
Ötesi), Multilingual Yay., İstanbul 2003, s. 149-153.<br />
3 Krş. Berke Vardar, Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü, Multilingual Yay., İstanbul 2002, s. 32; İngilizce <strong>ve</strong><br />
Fransızcası ‘concordance’, Almancası ‘konkordanz’ olan bu terimi, Berke Vardar ‘bağlamlı dizin’ olarak<br />
karşılamıştır. Berke Vardar, Özcan Başkan’ın ‘bağlamsal sözlük’ diye adlandırdığı kavrama sözlüğünde<br />
yer <strong>ve</strong>rmemesine karşın her iki dilbilimcinin de tanımladıkları sözlük biçimi aynıdır. Bu çalışmada<br />
‘bağlamlı dizin’ kavramı yeğlenmiş olup bundan sonraki bölümlerde bu terim kullanılacaktır.<br />
V
dizin’lerin kullanışlarını <strong>ve</strong> bunlarla ilgili bir örneği de şöyle <strong>ve</strong>rmektedir: ‘… herhangi<br />
bir sözcüğün kullanımına bakan birisi, bu sözcük belli bir metinde kaç kere geçmişse, o<br />
kadar da tümceyi bulabilmektedir. O zaman da, hem belli bir sözcüğün ne kadar sık<br />
kullanıldığı anlaşılmakta, hem de o sözcüğün belli bir tümce bağlamı içindeki kullanımı<br />
ortaya çıkmaktadır. Ne var ki, bir metindeki her bir sözcüğü tek tek alıp da, bunların<br />
kullanıldıkları her bir tümceyi bütünü ile <strong>ve</strong>ya parçalı olarak tek tek yazmak çok<br />
zahmetli bir iş olduğundan, İngiliz dilinde ancak Kutsal Kitap <strong>ve</strong> Shakespeare eserleri<br />
için bu tür bağlamsal sözlükler vardır… Bir örnek olarak İstiklâl Marşı alınıp bunun<br />
içerisinden, sözgelimi (millet) maddesi hazırlanacak olsa şöyle bir şey ortaya çıkacaktır.<br />
MİLLET<br />
MİLLET<br />
... O benim MİLLETimin yıldızıdır kıta 1, satır 3<br />
… O benim MİLLETimindir ancak kıta 1, satır 4<br />
… Hakka tapan MİLLETimin istiklâl kıta 2, satır 4<br />
kıta 10, satır 5’ 4<br />
Özcan Başkan’ın bu açıklamaları <strong>ve</strong> örnekleminden anlaşılacağı üzere<br />
‘bağlamlı dizinler’, sözlükbiliminde farklı kullanımlarıyla diğer standart sözlüklerden<br />
ayrı bir metodla hazırlanmış özel sözlükler olarak değerlendirilmektedir. <strong>Bağlamlı</strong><br />
dizinler, kelimelerin geçtiği bağlamları bütün olarak <strong>ve</strong>rdiğinden <strong>ve</strong> bunları belirleme<br />
kolaylığından dolayı araştırmacılar için büyük bir önem taşımaktadır. Araştırmacı, bir<br />
metin içinde geçen kelimenin geçtiği yer <strong>ve</strong> bağlamları, fazla zaman harcamadan<br />
kolaylıkla görebilme olanağına kavuşmaktadır.<br />
Hollanda’daki oryantalistik çalışmaları içinde Leiden Üni<strong>ve</strong>rsitesinin yürüttüğü<br />
Concordance (Concordance et Indices de la Tradition Musulmane, <strong>ve</strong>ya El-Mu’cemü’l-<br />
Müfehres li Elfâzi’l-Hadisi’n-Nebevî) projesinden de bahsedilmelidir. Concordance,<br />
Kitab-ı Sitte , Sünen (Dârimî), Muvatta (İmam Malik) <strong>ve</strong> Müsned (İmam Ahmet b.<br />
Hanbel) gibi hadis külliyatlarını içeren bir yapıtdır. Bu muazzam çalışma Kadıoğlu<br />
4 Özcan Başkan, age, s. 150.<br />
VI
tarafından şöyle açıklanmaktadır. “…Concordance bu kaynaklarda yer alan hadislerde<br />
geçen kelimelerin alfabatik olarak sıralandığı <strong>ve</strong> ilgili kelimenin geçtiği hadisin hangi<br />
kaynağın neresinde kayıtlı olduğunu bulmaya yarayan bir indeks niteliğindedir.” 5 Bu<br />
yönüyle concordance çalışmaları Şarkiyat araştırmalarında da önemli bir yere sahiptir.<br />
Tezin altyapısını oluşturan bağlamlı dizin bölümü, Batı <strong>ve</strong> Doğu’da yapılan<br />
bağlamlı dizin modelleri göz önüne alınarak ortaya konmuştur. Batı’da Özcan Başkan’ın<br />
da belirttiği üzere ilkin kutsal kitapların bağlamlı dizinleri üzerinde çalışılmış, sonraları<br />
Shakespeare’den Proust’a değin büyük şair <strong>ve</strong> yazarların yapıtlarından oluşan<br />
külliyatlarının bağlamlı dizinleri ortaya çıkarılmıştır. 6 Batı’da bu çalışmaların gözle<br />
görülür derecede bu kadar artmasının bir sebebi de hiç şüphesiz bilgisayar<br />
teknolojisindeki büyük gelişme <strong>ve</strong> bunun sosyal bilimler alanına yansımasıdır. Bunun<br />
yanında Doğu Edebiyatlarında bağlamlı dizini çıkartılarak işlenmiş çalışma olarak<br />
yalnız Hafız Divanı tespit edilebilmiştir. 7<br />
Çalışmada, Sabahattin Küçük’ün hazırladığı ‘Bakî Divanı (Tenkitli Basım)’ temel<br />
alınmıştır. 8 Sözü edilen bu çalışmada onaltı numarada bulunan gazel,<br />
5 İsmail Hakkı Kadı, “Hollanda’da Şarkiyat Araştırmaları”, Doğu-Batı Düşünce Dergisi, (Ağustos-Eylül-Ekim)<br />
2002, S. 20, s. 98-100.<br />
6 Eugene F. Shewmaker, Shakespeare’s Language [A Glossary of Unfamiliar Words in Shakespeare’s Plays and<br />
Poems], Facts On File, Inc., Newyork 1996; John Bartlett, A. M., A Complete Concordance or Verbal Index to<br />
Words, Phrases and Passages ın the Dramatıc Works of Shakespeare with a Supplementary Concordance to the<br />
Poems, St. Martin’s Press, Newyork 1990; J.L. Dawson, P:D. Holland, Mckitterick, A Concordance to The<br />
Complete Poems and Plays of T. S. Eliot, Faber and Faber Limited, London 1995; Michele Aina Barale,<br />
Concordance to Samuel Beckett’s Trilleogy: Molloy, Malone Dies, and The Unnamable, Garland Pub.,1988; James<br />
Haule, M., A Concordance to The No<strong>ve</strong>ls of Virginia Woolf, Garland Pub.,New York 1991; Peter L. Hays, A<br />
Concordance to Hemingway’s In Our Time, G:K. Hall, Boston 1990; Frances Stern, A Concordance to Proust,<br />
Barnes/Noble Books, Lanham 1993; Elizabeth Wiley, Concordance to The Poetry Of Allan Poe, Susquehanna<br />
Uni<strong>ve</strong>rsty Presses, Pennslyvania 1989.<br />
7 M. Sıddıkıyân, E. Mirâbidinî, Ferheng-i Vâje-nümâ-yı Hâfız [A Concordance to the Poems of Hâfız],<br />
Tahran 1392.<br />
8 Sabahattin Küçük, Bâkî Dîvânı (Tenkitli Basım), TDK Yay. Ankara 1994.<br />
VII
1 ‘Ayn-i ‘Ālī ol iki nergis-i cādūña fidā<br />
Yā zülāl-i lebüñe yā ruḫ-ı nīkūña fidā<br />
2 Elifi serv gibi bāġ-ı maḥabbetde bu gün<br />
Ḳad-i mevzūnuñ ile ol iki bāzūña fidā<br />
3 Lāmı erbāb-ı ġamuñ ḳadd-i dü-tāsı mānend<br />
Zülf-i merġūbuñ ile kākül-i ḫoş-būña fidā<br />
4 Yāsı her laḥẓa kemānuñ gibi pīçīde olup<br />
Ġamuñ oḳları ile ol iki ebrūña fidā<br />
5 Merdüm-i dīde gibi Bāḳī ḳalan noḳṭaları<br />
Ol iki ya ḳaşuñ altındaki Hindūña fidā<br />
VIII<br />
son zamanlarda yayımlanan bir yazıda 9 Bakî’ye ait olmadığı ispatlandığı için çalışmaya<br />
alınmamıştır. Bu yazıya göre, Sadeddin Nüzhet Ergun <strong>ve</strong> Sabahattin Küçük neşirlerinde<br />
yer alan bu akrostişli gazel, yalnızca İstanbul Üni<strong>ve</strong>rsitesi Kütüphanesinde 1637 yılında<br />
istinsah edilmiş T.2889 numaralı nüshada bulunmaktadır. Oysaki aynı gazel Gelibolulu<br />
Âlî’nin daha hayatta iken 1567 yılında istinsah edilmiş ilk divanının nüshalarında<br />
bulunmaktadır. Ayrıca Bakî, Nevî, Hayalî <strong>ve</strong> Nefî gibi şairlerin hiçbiri mahlaslarını<br />
matlada kullanma yoluna gitmezken Âlî ayırt edici bir özellik olarak bir çok gazelinin<br />
matla beyitlerinde mahlas kullanmıştır. Ayrıca Aksoyak’a göre akrostişli bu gazelin<br />
makta beytindeki ‘mim’ ise Âlî’nin adına yani Mustafa’ya işaret ediyor olmalıdır. Öte<br />
yandan Bakî Divanının sonunda bulunan Farsça şiirler de çalışmanın kapsamı dışında<br />
tutulmuştur. Küçük’ün yayımladığı Bakî Divanı’nda 27 kaside, 9 musammat, 548 gazel,<br />
21 kıta, 31 matla‘ bulunmaktadır. Çalışma genelinde beyit esas alınırken yalnızca<br />
musammatlar bölümündeki tahmis <strong>ve</strong> muhammes nazım biçimlerinde dize esas<br />
alınmıştır. Çünkü musammatlar kısmında bulunan tahmislerdeki model şiirleri (zemin<br />
9 İ. Hakkı Aksoyak, ‘Gelibolulu Mustafa Âlî <strong>ve</strong> Bâkî’nin Münasebetleri [Künhü’l-Ahbâr <strong>ve</strong> Divanlarına<br />
Göre]’, Osmanlı Araştırmaları, S. XXV, İstanbul 2005, s. 69-82.
şiir) oluşturan beyitler çalışmaya alınmamıştır. Metin transkripsiyonlu olarak<br />
çalışmada yer almıştır. Bakî Divanı’nın tenkitli basımında iki satır halindeki beyitler;<br />
1 Hengām-ı şeb ki küngüre-i ḳaṣr-ı āsmān<br />
Zeyn olmış idi şuʿlelenüp şemʿ-i aḫterān<br />
2 Ḫayl-i kevākib içre yanup meşʿal-i Ḳamer<br />
Ṣaḥn-ı semāda rūşen idi rāh-ı keh-keşān<br />
bağlamlı dizin <strong>ve</strong> i<strong>şlevsel</strong> sözlük aşamasına geçilirken;<br />
K1/1 Hengām-ı şeb ki küngüre-i ḳaṣr-ı āsmān / Zeyn olmış idi şuʿlelenüp şemʿ-i aḫterān<br />
K1/2 Ḫayl-i kevākib içre yanup meşʿal-i Ḳamer / Ṣaḥn-ı semāda rūşen idi rāh-ı keh-keşān<br />
biçiminde tek satır haline getirilmiş <strong>ve</strong> her satıra şiir sırası ile beyit/dize numaralarını<br />
gösteren bir kısaltma <strong>ve</strong>rilmiştir. Örneğin ‘K1/1’ kısaltması, Bakî Divanı’nın şiir<br />
düzeninde ilk kasidenin ilk beytini gösterirken;<br />
M5/III/2 Cāna ol la‘l-i muṣaffādur mey-i bezm-i ṣafā<br />
dizesindeki ‘M5/III/2’ kısaltması, divan düzeninde 5 numaralı musammatın III.<br />
bendindeki 2. beyti göstermekte;<br />
G59/4 Bir Ḳul oġlı āfetüñ kūyında ḳaldı cān u dil / Ḳapuya çıḳmaz görinmez n’eylesün bī-çāreler<br />
beytindeki ‘G59/4’ kısaltması ise, divan düzeninde 59. sırada bulunan gazelin 4. beytine<br />
işaret etmektedir. Satırda yerden tasarruf için, beyit/dizelerin sayfa numaraları<br />
gösterilme yoluna gidilmemiştir.<br />
Tek satır haline getirilen beyit/dizeler, concordance programıyla alfabetik<br />
olarak dökümlenmiştir. Tek satır haline getirildikten sonra 117 sayfa olan divan metni,<br />
concordance programına girdikten sonra 1450 sayfalık bir metne dönüşmüştür.<br />
Aşağıda concordance çalışmasının aşamalarını göstermek için ‘Ş’ harfinin başından<br />
örnek bir kesit <strong>ve</strong>rilmiştir. Bu kesitin ikinci sütununda alfabetik olarak sözcüklerin<br />
sıralandığı görülmektedir. Çalışmanın concordance işleminden sonraki işlenmemiş ilk<br />
hali olan bu dökümlenen dizinde, beyitlerin kesik <strong>ve</strong> bölünmüş olduğu görülmektedir.<br />
IX
I. I. I. AŞAMA AŞAMA<br />
AŞAMA<br />
K20/11 Ya nûndur görinür âhırında Şa’bânun / Ya râdur ol Ramazân ev<strong>ve</strong>line olmış<br />
M1/V/5 gamundan aglamaya şeyh u şâbdan [M1/V/6] Yansun yakılsun âteş-i hecrünle<br />
M2/III/3 ol lutf u kerem kânına şâd u handân [M2/III/4] Âh kim hâb u hayâl<br />
G37/1 / Eyledün mürdelerün rûhını şâd [G37/2] Beni yâd eyledün ihyâ itdün / Öldiler<br />
G38/2 sabûhı güldürelüm k’ola rûhı şâd [G38/3] Sofî safâ-yı câm ile dilden keder<br />
G141/1 Dil kayd-ı ‘aklı selb ideli şâd olup gider / San tıfldur ki hâceden âzâd<br />
G289/1 ol / Açıl derûn-ı gonca gibi şâd u hurrem ol [G289/2] Sahn-ı harîm-i vaslına<br />
G300/1 Gül gibi olmak dilersen şâd u hurrem ey gönül / Lâle-<strong>ve</strong>ş elden düşürme<br />
G300/3 içün hergiz ne gam-gîn ol ne şâd / Ber-karâr olmaz bilürsin hâl-i ‘âlem ey<br />
G331/1 Eyledi müjde-i gül bülbüli şâd u hurrem / Goncanun gönli açıldı güle düşdi<br />
M3/IV/1 Sultân Murâd [M3/IV/1] Şâd olun kim Pâdişâh-ı dâd-güsterdür gelen /<br />
G116/5 aldanma Bâkî / Gam u şâdî hayâl-i hâba benzer [G117/1] Rindler<br />
G444/4 [G444/4] Bihişt şevkına şâdîlig eyleyüp vâ’iz / Miyân-ı meclise atıldı yek<br />
G491/7 efzûn itdi [G491/7] Bâkıyâ şâdîlık eylerse ‘aceb mi agyâr / Çarh anun tâli’ini<br />
G208/5 anun havzı / Sarây-ı şevka şâdırvân olupdur Bâkıyâ meclis [G209/1] Zülf-i<br />
K1/4 u safâda hurrem ü handân u şâd-mân [K1/5] Bu çarh-ı çenberîde tutup devr<br />
II. II. AŞAMA<br />
AŞAMA<br />
Görüldüğü üzere kesik kesik olan bu tanıklar, Baki Divanı’ndan<br />
yararlanılarak bütün bir beyit haline getirilmiş <strong>ve</strong> aranılan sözcükler koyu (bold) olarak<br />
tespit edilmiştir.<br />
K20/11 Ya nūndur görinür āḫırında Şa Şaʿbānuñ Şa ʿbānuñ / Ya rādur ol Ramażān ev<strong>ve</strong>line olmış dāl<br />
G300/3 Devlet-i dünyā içün hergiz ne ġam-gīn ol ol ne şād ād ād / Ber-ḳarār olmaz bilürsin ḥāl-i ʿālem ey göñül<br />
M3/IV/1 Şād ād oluñ oluñ kim Pādişāh-ı dād-güsterdür gelen / Ḫusrev-i ʿādil şehenşāh-ı muẓafferdür gelen<br />
X
G141/1 Dil ḳayd-ı ʿaḳlı selb ideli şād ād olup olup gider gider / Ṣan ṭıfldur ki ḫ˅āceden āzād olup gider<br />
M2/III/3 Ḫala Sulṭān diyü şeh-zādeler iḳbāl itsün / Gelsün ol luṭf u kerem kānına şād ād u u u ḫandān<br />
ḫandān<br />
G331/1 Eyledi Eyledi Eyledi müjde-i gül bülbüli şād ād u u ḫurrem ḫurrem / Ġoncanuñ göñli açıldı güle düşdi şeb-nem<br />
G289/1 Gül-zāra gel nesīm-i ṣabā gibi ḫoş-dem ol / Açıl derūn-ı ġonca gibi şād ād u u ḫurrem ḫurrem ol<br />
ol<br />
G300/1 Gül gibi olma olmaḳ olma dilerseñ şād ād ād u u ḫurrem ḫurrem ey göñül / Lāle-<strong>ve</strong>ş elden düşürme cāmı bir dem ey göñül<br />
G444/4 Bihişt şevḳına şādīli ādīli ādīliġ ādīliġ<br />
ġ eyleyüp vāʿiẓ / Miyān-ı meclise atıldı yek muʿallaḳda<br />
G491/7 Bāḳıyā şādīl ādīl ādīlıḳ ādīl ḳ eylerse ʿaceb mi aġyār / Çarḫ anuñ ṭāliʿini gör nice meymūn itdi<br />
G208/5 Ḳadeḥ fısḳıyye mey ṣu ḥalḳa-i rindān anuñ ḥavżı / Sarāy-ı şevḳa şād ād ādırv<br />
ırvān<br />
ān olupdur Bāḳıyā meclis<br />
M4/V/3 Şād ād ād-mān ād ān erbāb-ı ʿuzletdür hemān Bāḳī melūl<br />
Bu aşamalardan sonra beyitlerin arasına girilerek ana <strong>ve</strong> ara maddebaşları tespit<br />
edilmiştir. Ayrıca, maddebaşlarının yanına köşeli parantez içinde tanıkların sıklık<br />
sayıları (frequence) da gösterilmiştir.<br />
III. III. AŞAMA<br />
AŞAMA<br />
Şa Şaʿbān Şa ʿbān [1]<br />
[1]<br />
K20/11 Ya nūndur görinür āḫırında Şa Şaʿbānuñ Şa ʿbānuñ / Ya rādur ol Ramażān ev<strong>ve</strong>line olmış dāl<br />
şād ād olma olmak olma k [2]<br />
[2]<br />
G300/3 Devlet-i dünyā içün hergiz ne ġam-gīn ol ol ne şād ād / Ber-ḳarār olmaz bilürsin ḥāl-i ʿālem ey göñül<br />
M3/IV/1 Şād ād oluñ oluñ kim Pādişāh-ı dād-güsterdür gelen / Ḫusrev-i ʿādil şehenşāh-ı muẓafferdür gelen<br />
şād ād olup olup gitmek gitmek [1]<br />
[1]<br />
G141/1 Dil ḳayd-ı ʿaḳlı selb ideli şād ād olup olup gider gider / Ṣan ṭıfldur ki ḫ˅āceden āzād olup gider<br />
şād ād u u u ḫandān ḫandān ḫandān [1]<br />
[1]<br />
M2/III/3 Ḫala Sulṭān diyü şeh-zādeler iḳbāl itsün / Gelsün ol luṭf u kerem kānına şād ād u u ḫandān ḫandān<br />
ḫandān<br />
şād ād u u ḫurrem ḫurrem eylemek eylemek eylemek [1]<br />
[1]<br />
G331/1 Eyledi Eyledi müjde-i gül bülbüli şād ād u u ḫurrem / Ġoncanuñ göñli açıldı güle düşdi şeb-nem<br />
şād ād u u u ḫurrem ḫurrem olmak olmak [2]<br />
[2]<br />
G289/1 Gül-zāra gel nesīm-i ṣabā gibi ḫoş-dem ol / Açıl derūn-ı ġonca gibi şād ād u u ḫurrem ḫurrem ol<br />
ol<br />
XI
G300/1 Gül gibi olma olmaḳ olma dilerseñ şād ād u u ḫurrem ḫurrem ey göñül / Lāle-<strong>ve</strong>ş elden düşürme cāmı bir dem ey göñül<br />
şādīli ādīli ādīliġ ādīli ġ eylemek eylemek [2]<br />
G444/4 Bihişt şevḳına şādīli ādīli ādīliġ ādīli ġ eyleyüp vāʿiẓ / Miyān-ı meclise atıldı yek muʿallaḳda<br />
G491/7 Bāḳıyā şādīl ādīl ādīlıḳ ādīl ḳ eylerse ʿaceb mi aġyār / Çarḫ anuñ ṭāliʿini gör nice meymūn itdi<br />
şād ād ādırv<br />
ırvān ırv ān [1]<br />
[1]<br />
G208/5 Ḳadeḥ fısḳıyye mey ṣu ḥalḳa-i rindān anuñ ḥavżı / Sarāy-ı şevḳa şād ād ādırv ādırv<br />
ırvān<br />
ān olupdur Bāḳıyā meclis<br />
şād ād ād-mān ād ān [1]<br />
[1]<br />
M4/V/3 Şād ād ād-mān ād ān erbāb-ı ʿuzletdür hemān Bāḳī melūl<br />
Görüldüğü üzere ana maddebaşları girinti ile gösterilmekte, ara maddebaşları<br />
sayfanın soluna yaslandırılmıştır. Üzerinde çalışılan bağlamlı dizin yardımıyla<br />
(concordance) bir yapıttaki somut <strong>ve</strong>rileri derli toplu olarak ortaya koymak <strong>ve</strong> söz<br />
yapılarını tespit etmek amaçlanmıştır.<br />
XII<br />
<strong>Bağlamlı</strong> dizinden sonraki aşama olan i<strong>şlevsel</strong> sözlük ise, anlam-bağlam<br />
ilişkisi temeline dayanmaktadır. Bağlam terimiyle sözü edilen ‘dilbilim bağlamı’<br />
(context linguistic)’dır. Doğan Aksan, bağlam hakkında şunları söylemektedir: ‘ … Bir<br />
göstergenin, birlikte bulunduğu öteki göstergelerle oluşturduğu <strong>ve</strong> anlamını aydınlatan<br />
bu bütüne bağlam (context) adını <strong>ve</strong>riyoruz. Göstergenin bağlama göre değer<br />
kazanması, dilin bir dizge olduğunu da kanıtlar. Geleneksel dilbilgisinde, hatta<br />
dilbilimin eski dönemlerinde, kimi bilginlerce sözcükler, içi boş kutular olarak<br />
düşünülmüştür. Saussuare’ün gösterge kuramı <strong>ve</strong> daha sonraki çalışmalarda dizge<br />
anlayışının genelleşmesiyle sözcüklerin dil içindeki yeri <strong>ve</strong> dolayısıyla bağlam kavramı<br />
önem kazanmıştır. Bağlamsal anlam (contextual meaning) terimi de kullanılmıştır.’ 10<br />
Bağlam <strong>ve</strong> anlam ilişkisi konusunda bir çok dilbilimcinin farklı farklı görüşleri vardır. 11<br />
10 bkz. Doğan Aksan, Anlambilim [Anlambilim Konuları <strong>ve</strong> Türkçenin Anlambilimi], Engin Yay., 4. baskı, Ankara<br />
2006, s. 74-78.<br />
11 Bu tartışmalar için bkz. Cemal Çakır, ‘Anlamın Bağlam Açısından İncelenmesi: Kök Anlambilim <strong>ve</strong> Art<br />
Anlambilim’, Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2004, C. 24, S. 3, s. 245-255; ayrıca dilsel bağlam için bkz. F. R.<br />
Palmer, Semantik [Yeni Bir Anlambilim Projesi] , çev. Ramazan Ertürk, Kitâbiyât Yay., Ankara 2001, s. 111-<br />
120.
XIII<br />
Bu görüşlere çalışmada yer <strong>ve</strong>rilmemekle birlikte Osmanlı şiirinde anlamların bağlama<br />
göre nasıl değiştiği <strong>ve</strong> çağrışım imkânları kazandığı Bakî Divanı’ndan alınan örnek<br />
tanıklarla gösterilmeye çalışılmıştır. Seçilen tanıklar, farklı farklı sözcük türleri <strong>ve</strong><br />
söyleyiş kalıplarından olup bunların şiirsel sözdiziminde nasıl işlevler yüklendikleri <strong>ve</strong><br />
şairin bu dil öğelerini kullanış biçimleri gösterilmek istenmiştir. Ortaya konan bu söz<br />
varlığı, eş zamanlı (synchronic) bir yöntemle anlamlandırılmış <strong>ve</strong> i<strong>şlevsel</strong> bir sözlük<br />
haline getirilmiştir. Bunun için de hem bağlama hem de tarihsel sözlük <strong>ve</strong> kaynaklara<br />
gidilmiştir. Eş zamanlı yöntemle yapılan anlamlandırmayla, metnin içerdiği<br />
problemlerin ortaya konup çözülmesi de umulmuştur. Aşağıda, çalışmadan alınan sekiz<br />
örnek kesit <strong>ve</strong>rilmiş olup sözcüklerin bağlama göre nasıl farklı anlam değerleri<br />
yüklendikleri bu örneklerle daha iyi anlaşılacağı ümit edilmektedir.<br />
Örneğin ‘alınmak’ fiiline bakılınca Bakî Divanı’nda beş tanıklık bir kullanım<br />
sıklığına sahip olduğu görülür. Bu beş tanık, üç farklı anlamda kullanılmıştır. Bu<br />
anlamlardan ‘incinmek, gücenmek’ <strong>ve</strong> ‘elde edilmek’ anlamları bugün bilinmesine <strong>ve</strong><br />
standart dilde kullanılmasına karşın ‘aldanmak, sevdaya düşmek, tutulmak’ anlam<br />
değerleri bugünün okuyucusu <strong>ve</strong> araştırmacısı için arkaik durumdadır. Bu yönüyle<br />
i<strong>şlevsel</strong> sözlük, bir sözcüğün farklı farklı bağlamlarda kazandığı anlam değerleri <strong>ve</strong><br />
çağrışım olanaklarını belirlemede önemli bir yer tutmasının yanında tarihsel sözlükler<br />
için de en azından Bakî Divanı metni yönüyle önemli bir tanık hazinesi durumundadır.<br />
KESİT KESİT KESİT I<br />
I<br />
alınmak alınmak alınmak [5]<br />
[5]<br />
1. incinmek, gücenmek<br />
G424/5 Bāde ḫaylī alındı alındı meclisde / Öpdiler sāḳīyi dudaġında<br />
G11/4 Dest-i miḥnetden alınmaya alınmaya yaḳam / Ger olursa iki ʿālem bir yaña<br />
2. elde edilmek<br />
M6/II/3 Bāġ-ı bihişt çünki alınmaz alınmaz alınmaz bedel virüp
XIV<br />
3. aldanmak ‖ sevdaya düşmek, tutulmak, kapılmak; diğer şairlerden üç farklı tanık için<br />
bkz. TS. C. I, s. 104; MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 86. (‘alınmak’ md.)<br />
G220/3 Alındı Alındı ʿaşḳuña dil ḳaldı fikr-i bī-ḥāṣıl / Sipāhī gibi ki tīmārını iderler ḫāṣ<br />
G33/3 Alınmazdı Alınmazdı göñül yār olmayaydı / Ser-i zülfüñ gibi kec-bāze ger ruḫ<br />
Yine ‘çeng eylemek’ birleşik fiiline bakıldığında bir müzik enstrümanı olan<br />
‘çeng’in sahip olduğu anlam vurgusundan artık uzaklaşılmış olarak ‘eğmek, iki büklüm<br />
etmek’ anlamına dönüşmüş olduğu görülür. Bu tanıklarda ‘çeng’, yanlızca şeklinden<br />
dolayı uzak çağrışım alanı oluşturarak şiirin anlam düzlemlerine katılmakta <strong>ve</strong> estetik<br />
bir işlev yüklenmektedir. Ancak Osmanlı şiirinin diliçi çeviri çalışmalarında, bu<br />
bağlamda geçen ‘çeng eylemek’ birleşik fiilinin, ‘eğmek, boyunu iki büklüm etmek’<br />
olarak günümüz Türkçe’sine çevrilmesi gerektiği düşünülmektedir. Bütün bunların<br />
yanında ‘çeng urmak’ çok farklı bir bağlam <strong>ve</strong> anlam ekseninde ‘el vurmak’, ‘saza<br />
başlamak’ anlamında kullanılmıştır.<br />
KESİT KESİT II<br />
II<br />
çeng çeng eylemek eylemek [2]<br />
[2]<br />
1. eğmek, iki büklüm etmek<br />
G75/4 Pīrlikde bu dü-tā ḳaddümi çeng çeng eylemege eylemege / Neydügin bilmeyüp ol tāze cevānum özenür<br />
2. çenge çevirmek ‖ iki büklüm etmek<br />
G142/5 Ehl-i ʿaşḳuñ nālesin ney ḳāmetin çeng çeng eyledüñ eyledüñ / Pādişehsin itdügüñ şimden girü ḳānūn olur<br />
çeng çeng itmek itmek [1] [1] çeng diye <strong>ve</strong>rmek (mutrib’e) ‖ boyun eğmek<br />
G121/2 Ḳıldı mürġān-ı çemen ḳadd-i nihāl-i servi ḫam / Muṭrib-i bezm-i bahāra gūyiyā çeng çeng çeng itdiler<br />
itdiler<br />
çeng çeng urmak urmak [1] [1] el vurmak ‖ başlamak<br />
K1/4 Bezm-i felekde urmış urmış idi Zühre sāza çeng çeng / ʿĪş u ṣafāda ḫurrem ü ḫandān u şād-mān<br />
Bakî divanı’nda ‘ad’ sözcüğünün farklı bağlamlarda kullanımına ilişkin toplam<br />
onsekiz tanıklık kullanım sıklığının olduğu görülmektedir. Bunlardan dört tanık
dışında hepsi deyimdir. Bu deyimlerin içinde ‘ad çekmek’ gibi günümüzde<br />
kullanılmayan deyimler de yer almaktadır.<br />
KESİT KESİT KESİT III<br />
III<br />
1. isim<br />
ad ad [4]<br />
[4]<br />
G375/1 Ruḫsāruña ḫaṭṭ-ı ʿanber-efşān / ʿAbd-i Ḥabeşīdür adı adı reyḥān<br />
2. unvan [ soy göstergesi, bkz. ‘şerīf’ md. ]<br />
K21/22 Kerīm özüñle mükerrem cihānda luṭf u kerem / Şerīf aduñla aduñla müşerref ḳabāle-i iḳbāl<br />
3. nam, şöhret, şan<br />
K26/36 Şöyle eşʿār-ı güher-bār oḳına aduña aduña kim / Cān u dilden ide Ḥassān aña yüz biñ taḥsīn<br />
G153/7 Bāḳī ḳayırmaz olsalar aʿdā zebān-dırāz / Aduñ Aduñ añılsa cümle eḥibbā ḳulaḳ çeker<br />
ad ad çekmek çekmek [2] [2]<br />
[2] hatırlamak, anmak, adını söylemek<br />
G487/7 Rez duḫterinüñ adı adı çekilse çekilse ʿaceb degül / Ḫınnālar oldı illere ḳarşu ayaġını<br />
K12/5 Ne çeker çeker adını adını aṣḥāb-ı riyā ikide bir / Ṭutalum rind-i gedā bir iki peymāne çeker<br />
ad ḳomak ḳomak [2] [2] bir adla adlandırmak, ad koymak.<br />
K3/27 Suḫan maṭlaʿından güneş gibi ṭoġsun / Ḳosunlar Ḳosunlar şerīf adını adını genc-i gevher<br />
G15/6 Ruḫlaruñ vaṣfında Bāḳī bir ġazel naẓm itdi kim / Ehl-i diller ḳod ḳodılar ḳod ılar adını adını mirʾātüʾṣ-ṣafā<br />
adı adı ḳalmak ḳalmak [2] [2] yalnız ismi, namı kalmak<br />
K27/19 Cihānda bir ḳurı adı adı ḳalupdur ḳalupdur çeşme-i Ḫıżruñ / Sen eylersin bu gün Āb-ı ḥayāt aḥkāmını icrā<br />
G192/6 Minnet Ḫudāya devlet-i dünyā fenā bulur / Bāḳī ḳalur ḳalur ṣaḥīfe-i ʿālemde adumuz<br />
adumuz<br />
adı adı var var (kendi (kendi yok) yok) [1] [1] kıymetinin kıymetinin olmayıp olmayıp sadece sadece adının anılması. anılması.<br />
G258/1 Cām laʿlüñdür senüñ āyīne rūy-ı en<strong>ve</strong>rüñ / Adı Adı var var cām-ı Cem ü āyīne-i İskenderüñ<br />
adın adın añmak añmak [1] [1] bahsetmek, söz etmek<br />
G369/1 Pervāne gibi şuʿle-i şevḳuñle yanmadın / ʿĀşıḳ maḥabbet adın adın añar añar mı mı utanmadın<br />
adın adın añmam añmamak añmam ak [5] [5] adını ağzına almamak, bir şey hakkında bilerek söz etmeme,<br />
bahsetmeme.<br />
XV
M1/VI/2 Gördi nihāl-i serv-i ser-efrāz-ı nīzeñi / Ser-keşlik adın adın añmadı añmadı bir daḫı bānları<br />
M6/II/2 Zühd adın adın añma añma ṭabʿa n’idersin kesel virüp<br />
G258/2 Kāḫ-ı ḥüsn-i yāre baḳ seyr it ḫam-ı ebrūsını / Adın Adın añma añma ṭāḳ-ı Kisrā ile ḳaṣr-ı Ḳayṣerüñ<br />
G355/5 Ġuṣṣamuz yād eyleyüp yanında bārī dostlar / Adumuz Adumuz añmañ añmañ mübārek ḫāṭıra ġam gelmesün<br />
G441/5 Bāḳī cihānda resm-i <strong>ve</strong>fādan nişāne yoḳ / Yār adın adın añma añma ʿaḳluñ eger saña yār ise<br />
adın adın yyād<br />
y ād itmek itmek [adın [adın añmak] añmak] [1] [1] bahsetmek, söz etmek<br />
G374/1 Yād ād ider ider lebleri yanında nebātuñ adın / Var ise bilmez o şīrīn-dehen aġzı dadın<br />
XVI<br />
Bakî Divanı’nın sözvarlığı içinde çeviri <strong>ve</strong> yarı çeviri deyimler de önemli yer<br />
tutmaktadır. Çalışmada bütün bu dil öğelerine eş zamanlı bir yöntemle yaklaşılmıştır.<br />
Bunların içinde ilenç sözleri, Farsçadan yarı çeviri yoluyla dile yerleşmiş deyimlerden<br />
seçilen ‘bāme çıḳmaya’, ‘bāmdan düşmek’ <strong>ve</strong> ‘şādīliġ/ḳ eylemek’ gibi örnekler<br />
incelendiği vakit, bu söyleyiş kalıplarının şiir sözdizimi içinde değişen anlamları hemen<br />
farkedilir. Farsça ‘bâm’ sözcüğüyle kurulmuş ‘bâme çıḳmaya’ söyleyiş kalıbı temel<br />
Osmanlıca sözlüklerine bakılarak ‘dama çıkmak’ olarak anlamlandırılabilir. Fakat şiir<br />
sözdizimi içinde bu söyleyiş kalıbına bu anlam değerinin <strong>ve</strong>rilemeyeceğini aynı dizede<br />
yine bir ilenç belirten diğer bir söyleyiş kalıbı ‘şâma irişmeye’ ile Bakî’nin dizeyi ‘bâm-<br />
şâm’ karşıtlığında düzenlemesi <strong>ve</strong> Türkçe’deki ‘akşamdan sabaha çıkmamak’ deyiminin<br />
varlığı kanıtlamaktadır. Yine aynı çerçe<strong>ve</strong>de, ‘şâdîliġ/ḳ eylemek’ tanığına bakıldığında<br />
‘şâdî’ kelimesine temel başvuru sözlüklerinin hemen hemen hepsinde ‘sevinç, keyiflilik,<br />
mutluluk’ anlamları <strong>ve</strong>rildiği görülür <strong>ve</strong> bundan yola çıkarak ‘şâdîliġ/ḳ eylemek’<br />
söyleyiş kalıbına ‘mutlu olmak, sevinmek’ gibi anlamlar <strong>ve</strong>rilebilir. Ancak ‘şâdî’<br />
sözcüğüne Mütercim Asım’ın Burhân-ı Kâtı’da <strong>ve</strong>rdiği anlamlardan biri olan ‘maymun<br />
tabir olunan cân<strong>ve</strong>re denir, çingeneler oynatırlar. Türkî’de şadi ıtlâk eyledikleri küçük<br />
<strong>ve</strong> ziyadesiyle hassas nevidir. Bir nevine şebek tabir ederler.’ tanımına başvurulunca<br />
şairin <strong>ve</strong>rmek istediği anlamın ‘mutlu olmak, sevinmek’in ötesinde vâiz <strong>ve</strong> ağyâr’ın<br />
kaba davranışlarını imleyen ‘şaklabanlık/şebeklik etmek’ olacağı daha iyi anlaşılır.<br />
İkinci dizelerdeki ‘yek muʿallaḳ’ <strong>ve</strong> ‘meymūn itmek’ söyleyişleri, diliçi çeviride bu<br />
anlamların <strong>ve</strong>rilmesinin daha uygun olduğu fikrini daha da sağlamlaştırmaktadır.<br />
<strong>Bağlamlı</strong> dizin <strong>ve</strong> i<strong>şlevsel</strong> sözlük çalışmalarının bu dil öğelerini bütün olarak görmeye<br />
<strong>ve</strong> anlamlandırmaya katkısı yönüyle önemli olduğu düşünülmektedir.
KESİT KESİT KESİT IV<br />
IV<br />
XVII<br />
bāme āme ççıḳmaya<br />
ç<br />
ḳmaya [1] ‘sabaha varmasın, sabaha çıkmadan ölsün’ anlamında bir ilenç sözü<br />
G474/4 Bāmuñda pās-bānlıġuñ itmezse māh-ı nev / Şāma irişmeye dilerin bāme āme ççıḳmaya<br />
ç<br />
ḳmaya<br />
bāmdan āmdan dü düşmek dü<br />
şmek [1] Tahir Olgun, Farsça’da ‘ez-bām üftāden’ deyiminin duyulması<br />
istenilmeyen bir şeyin ortaya çıkması <strong>ve</strong> kime aitse onu utandırması durumunda<br />
kullanıldığını belirtmektedir. Ayrıca, bununla ilgili olarak hilalin tasının düşmesinin<br />
onun cılızlığının görünmesi olabileceğini ileri sürmektedir. Krş. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI,<br />
s. 312-313. (‘leğen’ md.)<br />
K25/15 Bāmdan āmdan dü düşdi dü<br />
şdi dilā ṭaşt-ı meh-i nev bu gice / Güft ü gūy ile pür olsa n’ola şehr ü bāzār<br />
şādīli ādīli ādīliġ/ḳ ādīli ġ/ḳ eylemek [2] şebeklik/şaklabanlık yapmak ‖ sevinmek, neşelenmek;<br />
‘şādī’nin maymun/şebek anlamı için bkz. BURHÂN, s. 703; TS. C. V, s. 3643.<br />
G444/4 Bihişt şevḳına şādīli ādīli ādīliġ ġ eyleyüp vāʿiẓ / Miyān-ı meclise atıldı yek muʿallaḳda<br />
G491/7 Bāḳıyā şādīl ādīl ādīlıḳ ādīl ḳ eylerse ʿaceb mi aġyār / Çarḫ anuñ ṭāliʿini gör nice meymūn itdi<br />
Osmanlı şiirini günümüz Türkçesine aktarmada zarf, edat <strong>ve</strong> bağlaçların<br />
anlamlandırılmasının da çok önemli olduğu düşünülmektedir. Bunların şiir bütünlüğü<br />
içinde, metne kattığı anlam inceliklerinin ortaya çıkması yönüyle çok önemli<br />
işlevlerinin olduğu unutulmamalıdır. Aşağıda örnek olarak ‘çü’ <strong>ve</strong> ‘çün’ edat/zarflarının<br />
kullanıldıkları yerler <strong>ve</strong> bağlam içinde kazandıkları anlamlar <strong>ve</strong>rilmeye çalışılmıştır.<br />
KESİT KESİT V<br />
V<br />
çü çü [7]<br />
[7]<br />
1. ne vakit ki, -dığında/ -diğinde<br />
K20/22 Dem-i <strong>ve</strong>ġāda çü çü çü pāy-i semendi deprense / Sipihre lerze düşer arża irişür zilzāl<br />
G150/3 Çü Çü zülfi ḥalḳalarından görine ruḫsārı / Şeb-i siyāhda gūyā olur ʿayān ülker<br />
2. mademki<br />
K20/33 Elüñdedür çü çü bu gün ḥall-i müşkilāt-ı enām / Enāmil-i keremüñ ḳıl bu ʿuḳdeye ḥallāl
G172/5 Nūr-ı Ḥaḳdur çü çü meẓāhirdeki eşyā Bāḳī / Görinen arada bu ṣūret-i esbāb nedür<br />
G181/4 Açılsun göñlümüz sāḳī ḳadeḥ ṣun var ise bāḳī / Temāşā eyle āfāḳı çü çü çü açıḳlıḳ zamānıdur<br />
G341/4 ʿAcūz u pīre-zen dehrüñ çü çü ḳaṣdı cān imiş bildüm / Erenler himmetinde anı ben merdāne ṭapşurdum<br />
3. çünkü<br />
G488/7 Māʿil ol ʿīş u nūşa ey Bāḳī / Bī-<strong>ve</strong>fādur çü çü ʿālem-i fānī<br />
1. diye<br />
çünkim çünkim [4]<br />
[4]<br />
K11/2 Eger taḥṣīl-i derd itdüñse düş kūy-ı ḫarābāta / Seni genc itdiler çünkim çünkim muḳīm-i künc-i vīrān ol<br />
K19/14 Bu gül-istānda yiter ʿārife bir gül çünkim çünkim / Ṭaḳınur farḳına bir dāne gül-i ter ḫātem<br />
2. –ınca/ince<br />
M7/I/2 Degül çünkim çünkim müyesser lemʿa-i ḫurşīde neẓẓāre<br />
Kt21/1 ʿAdem iḳlīmine ʿazm eyledi çünkim çünkim çünkim Süleymān Ḫān / İlāhī ḳabrine revzenler aç firdevs-i aʿlādan<br />
XVIII<br />
<strong>Bağlamlı</strong> dizin <strong>ve</strong> i<strong>şlevsel</strong> sözlük çalışmalarının edebiyat, dil <strong>ve</strong> üslup<br />
çalışmaları için önem taşıyacağı umulmaktadır. Edebiyatta dil kullanımı (üslup)<br />
çalışmalarının bilimsel bir temele dayanması için belli aşamalarda somut <strong>ve</strong>rilerden<br />
hareket etmek büyük önem taşımaktadır. Bu yönüyle i<strong>şlevsel</strong> sözlük bir yapıtta<br />
bağıntılı dizin yardımıyla ortaya konan sözvarlığını, eş zamanlı yöntemle ele almayı <strong>ve</strong><br />
tespit etmeyi gerektirmektedir. Tarihsel yapıtların sözvarlığına eş zamanlı bir<br />
yöntemle bakmaktan amaç, Türkçe konuşma dilinin temel kalıplarına, şehirli diline<br />
Bakî’nin tasarrufu <strong>ve</strong> bütün bunları nasıl şiir diline dönüştürdüğünün tespitidir. Kesit<br />
VI’da görüleceği üzere, ‘var açıl!’, ‘ṣad hezārān āferīn’, ‘alnuñ açuḳ yüzüñ aġ’, ‘Allāhum<br />
Nūḥ ʿömrin virsün’, ‘güzelüm’, ‘güher göster güher’, ‘ya ne’ gibi şehirli dilinin konuşma<br />
kalıpları, Bakî’nin şiir sanatında çok önemli işlevler taşımaktadır. Öte yandan ‘ya<br />
andadur ya bundadur’ örneğinde olduğu gibi oyunlarda tekrarlanagelen tekerlemeler<br />
de bu kalıplaşmış söz öğelerinin diğer bir yönüdür.<br />
KESİT KESİT VI<br />
VI
G287/4 Baḥs̱ eyleme ʿiẕār-ı ʿaraḳ-rīz-i yār ile / Yüzüñ ṣuyıyla ey gül-i ter yüri var var açıl<br />
açıl<br />
G409/3 Gerçi ʿālemden ġanīdür ḥüsn-i bī-hem-tā ile / Ṣad ad hez hezārān hez ārān āferīn ammā ki istiġnāsına<br />
G227/3 Gül gibi ter-dāmene teşbīh iden kimdür seni / Yāsemen gibi cihānda alnuñ alnuñ açu açuḳ açu ḳ yüzüñ aġ<br />
K13/15 Nūḥ ḥ ʿömrin virsün Allāhum ḫaṭādan ṣaḳlasun / Yıḳsa bünyād-ı sarāy-ı ʿālemi ṭūfān eger<br />
G157/4 Zülfüñ el bir eyleyüp ṭurrañla pinhān itdiler / Ḫātem-i dil ḥāṣılı ya ya andadur andadur andadur ya ya bundadur<br />
bundadur<br />
K11/10 Ḳabā-yı cāh ile ādem geçinsün her ḳaba cāhil / Güher Güher göster göster güher güher meydāna gir sen tīġ-i ʿuryān ol<br />
G106/5 Hep derd ü belādur güzelüm güzelüm ʿaşḳ u maḥabbet / ʿĀlemde hemān mihr ü <strong>ve</strong>fā ḥüsn-i edādur<br />
G332/3 Bülbülüñ medḥ idüp ol şāḫ-ı gül-i ter didügi / Bir ʿömür dörpüsidür ḳaddüñe nisbet güzelüm<br />
güzelüm<br />
G437/3 Bezm-i meydür güzelüm güzelüm ḳan ola şāyed arada / Çekmesün ḫançerini ġamzelerüñ mestāne<br />
G361/4 Anuñ’çün ġonca-i gül rāzın açmaz saña ey bülbül / Hezārān hem-zebānuñ var çı çıḳar çı<br />
ḳar yārāne söylersin<br />
G106/1 Cānāne cefā ḳılsa nʾola cāna ṣafādur / Aġyār elemin çekdügümüz ya ne belādur<br />
XIX<br />
Ayrıca divandaki deyimler, atasözleri, kalıplaşmış sözler <strong>ve</strong> alıntılar da ortaya<br />
çıkarılmıştır. Bu sayede Bâkî’nin üslubunu oluşturan öğelerden biri, i<strong>şlevsel</strong> sözlük<br />
aracılığıyla daha somut olarak görülebilmektedir. Bu dil öğelerini tespit için, Ahmed<br />
Badî 12 , Pakalın 13 , E. Kemal Eyüpoğlu 14 , Ömer Asım Aksoy 15 , Metin Yurtbaşı 16 , Mehmet<br />
Yılmaz 17 gibi uzmanların sözlüklerine başvurulmuştur. Ayrıca bunların yanında Tarama<br />
<strong>ve</strong> Derleme sözlükleri de bu dil öğelerini tespitte çok yararlı olmuş çalışmalardandır.<br />
KESİT KESİT KESİT VII<br />
VII<br />
işi işi altun altun itmek/olmak itmek/olmak [2] [2] işini yoluna koymak, işler yolunda gitmek; bkz. TS. C. III, s.<br />
2116. ‖ ilm-i kimya’da cisimlerin altına dönüştürülmesi<br />
G347/7 İşüñ İşüñ altun altun ider ider kār-ı maḥabbet rūy-ı zerd ile / Hezār aḥsent ey Bāḳī bu gün fennüñde zer-gersin<br />
G95/3 İbrīḳ-i zerden sāḳıyā laʿl-i müẕābı ḳıl revān / Altun Altun olur olur işüñ işüñ hemān kibrīt-i aḥmer kendidür<br />
işini işini işini başa başa iletmek iletmek iletmek [1] [1] [1] işi sonlandırmak, işini bitirmek, bkz. TS. C. III, s.<br />
G485/4 Sen semen-ber serv-i sīm-endāma bir kez ṣarılañ / Başa Başa iletdi iletdi iletdi işin işin işin ʿālemde destāruñ gibi<br />
defterden defterden ḳaz ḳazınmak ḳaz ınmak [1] terketmek, dostluğu kesmek ‖ ‘defterden silmek’<br />
G434/5 Yār defterden defterden yine Bāḳī ḳaz ḳazınma ḳaz ḳazınma<br />
ınmaḳ ınma var dimiş / Yañlış añlatmış ʿadūlar ben ḳulın sulṭānuma<br />
12 Müberra Gürgendereli, Süreyya Ali Beyzadeoğlu, Edirneli Ahmed Badi Efendi, Armağan, Pro<strong>ve</strong>rbs and Idoms<br />
in the Classical Ottoman Poetry, The Departmen of Near Eastern Languages, Harvard 2003.<br />
13 Mehmet Zeki Pakalın, Osmanlı Tarih Deyimleri <strong>ve</strong> Terimleri Sözlüğü, 3 Cilt, MEB Yay., İstanbul 2004.<br />
14 E. Kemal Eyüboğlu, Onüçüncü Yüzyıldan Günümüze Kadar Şiirde <strong>ve</strong> Halk Dilinde Atasözleri <strong>ve</strong> Deyimler 1-2 cilt,<br />
15 Ömer Asım Aksoy, Deyimler <strong>ve</strong> Atasözleri Sözlüğü, 2 cilt, İnkılap Yay., İstanbul 1998.<br />
16 Metin Yurtbaşı, Örnekleriyle Deyimler Sözlüğü, Ankara 1996.<br />
17 Mehmet Yılmaz, Edebiyatımızda İslami Kaynaklı Sözler, Enderun Kitabevi, İstanbul 1992.
deftere deftere geçmek geçmek [1] [1] [1] kaydedilmek, hak kazanmak<br />
G481/1 Zülfüñe bend eyle ben mecnūnı didüm dil-bere / Didi ḳayd itdüm seni dīvāne geçdüñ geçdüñ deftere deftere<br />
deftere<br />
defterini defterini dürmek dürmek [1] [1] [1] geçersiz kılmak, ortadan kaldırmak<br />
G440/2 Defterin Defterin bād-ı ṣabā lüʾlū-yı lālānuñ dürer / İlter olsa dişlerüñ vaṣfın ʿAdenden cānibe<br />
el ḳarmamak ḳarmamak [1] [1] el uzatmak ‖ engellemek; bkz. TS. C. IV, s. 2318-19.<br />
G203/1 Gerçi dil ṭurrañ elinden yaḳasın ḳurtaramaz / Ruḫuña meyl idene zülf-i siyāh el el el ḳaramaz<br />
ḳaramaz<br />
el ṣunmak ṣunmak [1] [1] el uzatmak ‖ cüret etmek, yeltenmek; TS. C. III, s. 1445.<br />
G538/3 Turuncī ġabġabuña el ṣuna ṣuna diyü raḳīb ey māh / Günüm eyvā ile geçdi vü beñzüm oldı leymūnī<br />
el el süv süvār süv ār olmak olmak [1] [1] meleke kazanmak, işleklik kazanmak, meşkli olmak; TS. C. III, s.<br />
1447.<br />
K6/18 El El süv süvār süv ār old oldı old kümeyt-i ḫāmeye şimden girü / Ṣanma Bāḳī gibi şāhā fāris-i meydān gelür<br />
el ṭarl ṭarlıġı ṭarl ı ı [1] fakirlik, parasızlık<br />
G495/6 Kāseler ṣun bize meclisde ġınā virmez ayaḳ / Sāḳıyā ḫāṭırı teng eyledi el el ṭarl ṭarlıġı ṭarl<br />
el el ar arḳas ar arḳas<br />
ḳası ḳas ı (yire) (yire) ḳomak ḳomak [1] [1] [1] pes etmek, aczini itiraf etmek; TS. C. III, s. 1420. ‖ Bkz.<br />
MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 367. (‘pes’ md.)<br />
G24/4 Rüstem-i Zālüñ ṭutışdum pençesin burdum idi / Ḳod Ḳodı Ḳod Ḳodı<br />
ı el el ar arḳas ar arḳas<br />
ḳası ḳas ı didi dest ber-bālā-yı dest<br />
el el bir bir eylemek/itmek eylemek/itmek [2] [2] el birliği yapmak, birleşmek, anlaşmak<br />
G157/4 Zülfüñ el el bir bir bir eyleyüp eyleyüp ṭurrañla pinhān itdiler / Ḫātem-i dil ḥāṣılı ya andadur ya bundadur<br />
G177/1 Ne revādur ki müjeñle ḳaşuñ el el bir bir ide ideler ide ler / Beni öldürmek içün reʾy ile tedbīr ideler<br />
ta taḥiyyāt ta<br />
ḥiyyāt <strong>ve</strong>’s <strong>ve</strong>’s-sel <strong>ve</strong>’s sel selām sel ām [1] [1] [1] ‘Allah uzun ömürler <strong>ve</strong>rsin’ (dua sözü)<br />
M1/VII/8 İḳbāl ü baḫt-ı ḫusrev-i āfāḳ müstedām / Rūḥ-ı revān-ı Şāha Ta Taḥiyyāt Ta ḥiyyāt <strong>ve</strong>’s <strong>ve</strong>’s-sel <strong>ve</strong>’s<br />
sel selām sel ām<br />
XX<br />
Osmanlı Edebiyatı uzmanları, Osmanlı İmparatorluğunun Kanuni Sultan<br />
Süleyman dönemindeki bütün görkem <strong>ve</strong> zenginliğinin Bakî’nin şiirlerinde başarılı bir<br />
biçimde yansıtıldığı konusunda birleşmektedirler. Osmanlı şenliklerindeki gösteri<br />
sanatlarından giyim kuşama, değerli taşlardan saltanat göstergelerine kadar bütün<br />
tarihsel öğeler Bakî Divanı’nda şiire dönüşmekte <strong>ve</strong> böylelikle estetik işlevler<br />
yüklenmektedirler. Bu yönüyle tez, Bâkî’nin yaşadığı yüzyılın kültür yapısını da (şiire<br />
dönüştürülmüş biçimiyle) konu edinmektedir. Bu konu ile ilgili açıklama <strong>ve</strong><br />
değerlendirmeler yapılırken eski <strong>ve</strong> yeni birçok kaynağa gidilmiştir.
KESİT KESİT VIII<br />
VIII<br />
XXI<br />
aḳçe ḳçe ṣaçmak [1] [1] gösteri yapan bir kişi üzerine para saçılması geleneği, kılıçla<br />
hüner gösterisi (şemşīr-bāz) bağlamıyla metinde yer almaktadır.<br />
G130/5 Meydāna girdi şevḳ ile şemşīr-bāz-ı berḳ / Çoḳ aḳçe ḳçe ṣaçd ṣaçdı ṣaçd<br />
üstine ebr-i güher-nis̱ār<br />
pehlev pehlevān pehlev ān [4]<br />
1. pehlivan (güreşçi bağlamında)<br />
K22/11 Dest-bürd-i ṣarṣarı āḫır görüp şāḫ-ı çenār / Didi el arḳası yirde āferīnler pehlev pehlevān pehlev pehlevān<br />
ān<br />
1.1. pehlivan ‖ en cesuru/en yiğiti (şairlikte)<br />
K22/31 Pehlev Pehlevān Pehlev Pehlevān<br />
ān-ı ān ʿarṣa-i naẓmem diyen ferzāneler / Bir iki zār u zebūnumdur żaʿīf ü nā-tevān<br />
2. kemankeş<br />
G154/1 Ebrūlaruñ ġamını dil-i nā-tevān çeker / Şol pehlev pehlevāna pehlev āna döndi ki iki kemān çeker<br />
3. savaşçı asker; bkz. MENINSKI, C. I, süt. 960.<br />
M1/VI/5 Şemşīr gibi rūy-ı zemīne ṭaraf ṭaraf / Ṣalduñ demür ḳuşaḳlu cihān pehlev pehlevānlar<br />
pehlev<br />
ānlar ānları ānlar<br />
ter terāzū ter āzū [2]<br />
[2]<br />
1. denge değneği (cambazların ipte yürürken denge sağlamak için kullandıkları uzun sırık); bkz.<br />
OSMANLI ŞENLİKLERİ, s. 144.<br />
K21/19 Nücūm içinde S̱üreyyā ter terāzū ter terāzū<br />
āzū ile yürür / Ki ṣādır olmaya eyyām-ı devletinde <strong>ve</strong>bāl<br />
2. terazi ‖ Hz. Yusuf’un tartılarak satılması<br />
G351/2 Hemān ol Yūsuf-ı s̱ānī iner ancaḳ ter terāzūdan ter āzūdan / ʿAdīl olmaz gerekse iki ʿālem bir yaña olsun<br />
āsmānī āsmānī [1] [1] havaî fişek; bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 175; OSMANLI ŞENLİKLERİ, s.<br />
117. (Vehbî’nin Surnâme’sinden alıntı)<br />
K7/14 Lāle hā<strong>ve</strong>n yaḳdı sūsen āsmānīler āsmānīler yine / Şāh-ı gül taḫt-ı zümürrüd üzre seyrān eyledi<br />
dāl āl tāc tāc [1] [1] sarıksız başlık; Ahmet Talat Onay, bu beyti tanık göstererek<br />
‘….eski zamanlarda da ağır <strong>ve</strong> büyük bir yük olan kavukların secdede düşmesi<br />
ihtimalinden dolayı namazda çıkarıldığı, sarıksız taç giyildiği anlaşılıyor’ demekte <strong>ve</strong><br />
bayram merasimleri <strong>ve</strong>ya diğer törenlerde, bu taçların sorguçlu, mücevherli olduğunu,<br />
ayrıca görkemli görünmek için de her zamankinden büyük sarıldığını eklemektedir.<br />
Krş. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 161; ayrıca bkz. KOÇU, s. 85.<br />
K25/6 Gūyiyā ḥāżır olur irte ṣalāt-ı ʿīda / Dāl āl tāc tācın tāc<br />
ın başına geydi sipihr-i ġaddār<br />
fāḫir ḫir libās libās [2] gösterişli, kıymetli şık elbise; ‘güzel, şa’şa’alı, şanlı, ihtişamlı (libâs-ı<br />
fâhir, hil’at-ı fâhire) krş. SALÂHÎ, s. 176; ayrıca bkz. ‘libās-ı fāḫir’ md. G160/2’deki tanığa<br />
‘bayramlık elbise’ anlamı da <strong>ve</strong>rilebilir.<br />
G160/2 Meydān-ı ʿīd-gehde perī-çihreler gibi / Fāḫir ḫir libāslar ile ḫıram itdi nev-bahār
G470/4 Fāḫir ḫir libāsa libāsa ḳoydı eşcār-ı bāġı devrān / Bādām-naḳşī kemḫā geydürdi erġavāne<br />
XXII<br />
fa faḫr fa ḫr [1] [1] üzeri dilimlere bölünmüş tac; ‘Yokluk benim övüncümdür’ mealindeki<br />
hadise dayanarak tasavvuf erbabı, yokluk yolunun yolcuları olduklarını gösteren serpuşlarına,<br />
tac <strong>ve</strong> sikkelerine bu adı <strong>ve</strong>rirler.’ TASAVVUFTAN DİLİMİZE, s. 119; ayrıca ‘fahr’, ‘fahr-i<br />
Edhemî’, ‘fahr-i Hüseynî’ için bkz. PAKALIN, C. I, s. 583; DERVİŞ ÇEYİZİ, s. 196. (görsel malzeme<br />
açısından çok önemli olduğu düşünülmektedir) ‖ övgü, iftihar<br />
Kt7/2 Başdan bu fa faḫr fa ḫr saña yiter kim şeh-i cihān / Ḫilʿat geyürdi naẓmuña ġarrā firengiler<br />
Bir şair <strong>ve</strong>ya yazarın dil kullanımını belirleme, üslubunu inceleme metotları<br />
Genel Edebiyat Bilimi tarafından ortaya konulup tespit edilmiştir. Üslup incelemelerine<br />
farklı edebiyat kuramları, edebiyat bilimine yaklaşımları nispetinde çeşitli öneriler<br />
getirmektedirler. Bu tez, tarihsel bir metin (Bakî Divanı) olduğu için eş zamanlı bir<br />
yöntemle çalışılması gerekmiştir. Ayrıca anlambilimin ortaya koyduğu yöntemler de<br />
(tespit edilen anlamların değişimi, genişlemesi, daralması vb.) çalışmaya yön <strong>ve</strong>rmiştir.<br />
Baki’nin dil kullanımını / üslubunu ortaya çıkarmada, söz varlığını belirlemede, tezin<br />
temelini oluşturan bağıntılı dizinin büyük ölçüde yarar sağlayacağı düşünülmektedir.<br />
Günümüz <strong>ve</strong> çağının eleştirmenlerince 16. yüzyılın en büyük yapıtlarından biri sayılan<br />
Bâkî Divanı’nın söz varlığının hem sayısal hem de anlamsal olarak tespiti <strong>ve</strong> bunların<br />
Osmanlı Edebiyatı uzmanlarınca değerlendirilerek Bâkî <strong>ve</strong> diğer büyük Osmanlı<br />
şairlerinin dil kullanımlarının (üslup) ortaya çıkartılmasına yönelik yeni çalışmaların<br />
yapılması bu tezi hazırlayanın en büyük dileğidir.
BAĞLAMLI BAĞLAMLI BAĞLAMLI DİZİN DİZİN <strong>ve</strong> <strong>ve</strong> İŞLEVSEL İŞLEVSEL SÖZLÜK<br />
SÖZLÜK
SÖZLÜK SÖZLÜK KULLANIM KULLANIM KILAVUZU<br />
KILAVUZU<br />
1. Alfabetik bir sıralama esas alınmış olup madde başları içeriden ara madde başları<br />
kenardan başlatılmıştır.<br />
2. <strong>Bağlamlı</strong> dizin (concordance) sözlüklerinin amacı standart sözlükler gibi sözvarlığını<br />
oluşturan dil öğelerinin kökenini, türünü vb. ortaya koymak olmadığı için model alınan<br />
bağlamlı dizin sözlükleri gibi bu sözlükte de aynı uygulamaya gidilmiş; kelime kökeni,<br />
türü vb. bilgileri gösteren kısaltmalar kullanılmamıştır.<br />
3. Bakî Divanı sözlüğünü oluşturan bütün sözvarlıklarının sıklıkları [frequence] köşeli<br />
parantez içinde gösterilmiştir.<br />
4. Sözvarlığını oluşturan tanıklar sıralanırken önce alfabetik sıralama sonra divan<br />
düzenindeki sıralama esas alınmıştır.<br />
5. Bazı tanıklardaki i<strong>şlevsel</strong> anlamlar ortaya çıkarılırken alt kategorik anlamlar da<br />
özellikle belirtilmiştir. Örnek olarak;<br />
acımak acımak [3] [3]<br />
[3]<br />
1. merhamet etmek<br />
G393/5 Nice aġlayamam kim acımaz acımaz yār / İdersem yaşumı ey Bāḳī ʿummān<br />
G165/4 Benüm’çün acıyup acıyup aġlar görenler zaḫm-ı şemşīrüñ / Baña itdüklerüñ ey ḫūnī hep yanuñda ḳalmışdur<br />
1.1. merhamet etmek ‖ tadı kaçmak<br />
G41/1 Kūh-ı ʿaşḳuñda olursam Ferhād / Acıyup Acıyup eyleye Şīrīn lebi dād<br />
6. Çalışmada dipnot kullanma yerine kaynak eserlere kısaltma <strong>ve</strong>rilme yoluna<br />
gidilmiştir. Kısaltma <strong>ve</strong>rilirken tutulan yol, kullanıcı kolaylığı sağlamak için bazen<br />
yazar ismine bazen de eser ismine göre düzenlenmiştir. Örneğin, Kamûs-ı Osmânî<br />
yerine SALAHÎ kısaltması, Mütercim Âsım yerine KÂMÛS <strong>ve</strong>ya BURHÂN kısaltması gibi.<br />
2
7. <strong>Sözlük</strong>te yalnızca özel durumlarda bilgilerin dipnotla <strong>ve</strong>rilmesi yoluna gidilmiştir.<br />
Söz gelişi, ‘kadeh duası’, ‘eğri-toğru’ gibi maddeler bunlardan bazılarıdır.<br />
8. Mecazlık <strong>ve</strong> yan anlamlar ‖ işareti ile <strong>ve</strong>rilmiştir.<br />
9. Bazı madde başlarında ilgili başka bir madde başına gönderme yapılmıştır. Örneğin;<br />
felek ṭāḳı [1] bkz. ‘ṭāḳ-ı felek’ md.; āb-ı ḥayvān [5] bkz. ‘āb-ı ḥayāt’ md. olduğu gibi.<br />
10. Deyimler, atasözleri, kalıplaşmış sözler (dua, beddua, hayır duası vb.) gibi dil öğeleri<br />
italikle gösterilmiştir. Bu dil öğelerini belirtmek için ayrıca kısaltma <strong>ve</strong>rme yoluna<br />
gidilmemiştir.<br />
11. Anlamlandırmada zorlamaya gidilmemiş, anlamı açıklanamayan sözcük <strong>ve</strong>ya sözcük<br />
gruplarından oluşan tanıklar ? işareti ile belirtilmiştir. Söz gelimi, ‘akl-ı küll’, ‘Delü<br />
Musannif’ gibi.<br />
12. Bunun yanında anlamı açık olan, i<strong>şlevsel</strong> bir değeri olmayan bazı tanıklara standart<br />
sözlüklerde olduğu gibi illa bir anlam <strong>ve</strong>rilmeye çalışılmamış, boş bırakılmıştır.<br />
3
KISALTMA<br />
KISALTMA<br />
AKBAYAR<br />
OKÇULUK<br />
TERİMLERİ<br />
ALPARSLAN<br />
OSMANLI<br />
MİTOLOGYASI<br />
OSMANLI<br />
ŞENLİKLERİ<br />
BURHÂN<br />
KÂMÛS<br />
LO<br />
AHTERÎ<br />
HASBAHÇE<br />
DERVİŞ ÇEYİZİ<br />
DANKOFF<br />
DS<br />
DİLÇİN<br />
TASAVVUFTAN<br />
DİLİMİZE<br />
SÖZLÜK SÖZLÜK BİBLİYOGRAFYASI<br />
BİBLİYOGRAFYASI<br />
Akbayar, Nuri, Osmanlı Osmanlı Yer Yer Adları Adları Sözlüğü Sözlüğü, Sözlüğü Tarih Vakfı Yurt Yay.,<br />
İstanbul 2001.<br />
Aksoyak, İsmail Hakkı, ‘Divan Şiirinde Okçuluk Terimleri’, Türklük<br />
Türklük<br />
Bilimi Bilimi Bilimi Araştırmaları<br />
Araştırmaları, Araştırmaları 1995, S. I, s. 81-94.<br />
Alparslan, Ali, Osmanlı Osmanlı Hat Hat Sanatı Sanatı Tarihi Tarihi, Tarihi YKY, İstanbul 1999.<br />
And, Metin, Minyatürlerle Minyatürlerle Osmanlı Osmanlı-İslam Osmanlı İslam Mitologyası<br />
Mitologyası, Mitologyası<br />
Akbank<br />
Yay., İstanbul 1998.<br />
------, 4o 4o Gün Gün 40 40 Gece Gece [Osmanlı [Osmanlı Düğünleri, Düğünleri, Şenlikleri, Şenlikleri, Geçit<br />
Geçit<br />
Alayları Alayları], Alayları Alayları Toprakbank Yay., İstanbul 2000.<br />
Ahmed Âsım, Burhân Burhân-ı Burhân ı Kâtı‘ (haz. Mürsel Öztürk-Derya Örs) ,<br />
TDK.Yay., Ankara 2000.<br />
------, Okyânûsü’l<br />
Okyânûsü’l-Basît Okyânûsü’l<br />
Basît fî fî-Tercemeti’l<br />
fî<br />
Tercemeti’l<br />
Tercemeti’l-Kâmûsi’l<br />
Tercemeti’l Kâmûsi’l Kâmûsi’l-Muhît<br />
Kâmûsi’l Muhît Muhît, Muhît 3 C.,<br />
İstanbul 1268.<br />
Ahmet Vefik Paşa, Lehçe Lehçe-i Lehçe i i Osmânî Osmânî (haz.: Recep Toparlı), TDK Yay.,<br />
Ankara 2000.<br />
Ahterî, Mustafa bin Şemseddin, Ahterî Ahterî-i Ahterî i Kebîr Kebîr, Kebîr<br />
İstanbul, 2 C., 1310<br />
[1892].<br />
Atasoy, Nurhan, 15. 15. Yüzyıldan Yüzyıldan 20. 20. Yüzyıla Yüzyıla Osmanlı Osmanlı Bahçeleri Bahçeleri <strong>ve</strong><br />
Hasbahçeler<br />
Hasbahçeler, Hasbahçeler Kültür Bakanlığı Yay., İstanbul 2005.<br />
------, Derviş Çeyizi, Türkiye’de Tarikat Giyim Giyim-Kuşam Giyim<br />
Kuşam Kuşam Tarihi Tarihi, Tarihi<br />
Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 2000.<br />
Dankoff, Robert, Evli Evliya Evli<br />
ya ya Çelebi Çelebi Seyahatnamesi Seyahatnamesi Seyahatnamesi Okuma Okuma Okuma Sözlüğü<br />
Sözlüğü<br />
(Katkılarıyla İngilizceden çev. Semih Tezcan), TDAD Yay., İstanbul<br />
2004.<br />
Türkiye’de Türkiye’de Halk Halk Halk Ağzından Ağzından Derleme Derleme Derleme Sözlüğü Sözlüğü, Sözlüğü C. I-VII, TDK. Yay.,<br />
Ankara 1963-82.<br />
Dilçin, Cem, Studies Studies on on Fuzulî’s Fuzulî’s Divan Divan, Divan Harvard Üni<strong>ve</strong>rsitesi<br />
Yakındoğu Dilleri <strong>ve</strong> Medeniyetleri Bölümü Yay., 2001.<br />
Gölpınarlı, Abdülbaki, Tasavvuftan Tasavvuftan Dilimize Geçen Deyimler <strong>ve</strong><br />
<strong>ve</strong><br />
Atasözleri Atasözleri, Atasözleri İnkilap Kitabevi, İstanbul 2004.<br />
4
TÜRK LUGATI<br />
KOÇU<br />
KUYUMCULUK<br />
TERİMLERİ<br />
LL<br />
SALÂHÎ<br />
MENINSKI<br />
PAKALIN<br />
LEXICON<br />
STEINGASS<br />
TS<br />
TOPALOĞLU<br />
TUHFE-İ ŞÂHİDÎ<br />
FERHENG<br />
LEVEND<br />
MAZMUNLAR <strong>ve</strong><br />
İZAHI<br />
Hüseyin Kâzım Kadri, Türk Türk Lugatı Lugatı [Türk [Türk Dillerinin Dillerinin İştikakı İştikakı <strong>ve</strong><br />
<strong>ve</strong><br />
Edebi Edebi Edebi Lugatları] Lugatları], Lugatları] 4 C. İstanbul 1928-45.<br />
Koçu, Reşat Ekrem, Türk Türk Giyim Giyim Kuşam Kuşam <strong>ve</strong> <strong>ve</strong> Süslenme Süslenme Sözlüğü Sözlüğü, Sözlüğü<br />
Sümerbank Kültür Yay., Ankara 1967.<br />
Kuşoğlu, Mehmet Zeki, Resimli Resimli Ansiklopedik Ansiklopedik Kuyumculuk Kuyumculuk <strong>ve</strong><br />
<strong>ve</strong><br />
Maden Maden Maden Terimleri Terimleri <strong>Sözlük</strong>leri <strong>Sözlük</strong>leri, <strong>Sözlük</strong>leri Ötüken Yay., İstanbul 2006.<br />
Mehmet Esat Efendi, Lehçetü’l Lehçetü’l-Lugat<br />
Lehçetü’l Lugat (haz. Ahmet Kırkkılıç),<br />
TDK.Yay., Ankara 1999.<br />
Mehmed Salâhî , Kâmûs Kâmûs-ı Kâmûs ı Osmânî Osmânî, Osmânî<br />
İstanbul 1329 [1911].<br />
Meninski, Franciscus a Mesgnien, Thesaurus Thesaurus Thesaurus Linuarum<br />
Linuarum<br />
Orientalium Orientalium Turcicae Turcicae-Arabicae<br />
Turcicae Arabicae Arabicae-Persicae, Arabicae Persicae, Lexicon Turcico Turcico-Arabico<br />
Turcico<br />
Arabico Arabico- Arabico<br />
Persicum Persicum, Persicum 6 C., yay. Mehmet Ölmez, Simurg Yay., İstanbul 2000.<br />
Pakalın, Mehmet Zeki, Osmanlı Osmanlı Osmanlı Tarih Tarih Deyimleri Deyimleri Deyimleri <strong>ve</strong> <strong>ve</strong> Terimleri<br />
Terimleri<br />
Sözlüğ Sözlüğü, Sözlüğ 3 C., MEB.Yay., İstanbul 2004.<br />
Redhouse, James W, Türkish Türkish and and and English English Lexicon Lexicon (2.bas.) Çağrı<br />
Yay., İstanbul 1992.<br />
Steingass, F., A A Comprehensi<strong>ve</strong> Comprehensi<strong>ve</strong> Persian Persian-English Persian English Dictionary Dictionary, Dictionary<br />
Beirut<br />
1998.<br />
Tarama Tarama Sözlüğü Sözlüğü [XIII. [XIII. Yüzyıldan Yüzyıldan Beri Beri Türkiye Türkiye Türkçesi Türkçesi İle İle Yazılmış<br />
Yazılmış<br />
Kitaplardan Kitaplardan Toplanan Toplanan Tarama Tarama Sözlüğü] Sözlüğü], Sözlüğü] (3.bas.), 8 C., Ankara 1995.<br />
Topaloğlu, Ahmet, Kuran Tercümesi (<strong>Sözlük</strong>) (<strong>Sözlük</strong>), (<strong>Sözlük</strong>)<br />
Kültür Bakanlığı<br />
Yay., İstanbul 1978.<br />
Verburg, Antoinette C., “The Tuhfe-i Şâhidî: Sixteenth Century<br />
Persian-Ottoman Dictionary in Rhyme”, Archiv Archivum Archiv Archivum<br />
um Ottomanicum<br />
Ottomanicum,<br />
Ottomanicum<br />
nr.15, s. 5-87, 1997.<br />
Ziya Şükün, Farsça Farsça-Türkçe Farsça<br />
Türkçe Lugat, Gencîne Gencîne-i Gencîne<br />
i i Güftâr Ferheng Ferheng-i Ferheng<br />
i i Ziyâ Ziyâ, Ziyâ<br />
MEB.Yay., İstanbul 1996.<br />
Le<strong>ve</strong>nd, Agâh Sırrı, Divan Divan Edebiyatı, Edebiyatı, Kelimeler Kelimeler <strong>ve</strong> <strong>ve</strong> Remizler,<br />
Remizler,<br />
Mazmunlar Mazmunlar <strong>ve</strong> <strong>ve</strong> Mefhumlar<br />
Mefhumlar, Mefhumlar 4.bas., İstanbul 1984.<br />
Onay, Ahmet Talay, Eski ski Türk Türk Edebiyatında Edebiyatında Edebiyatında Mazmunlar Mazmunlar Mazmunlar <strong>ve</strong> <strong>ve</strong> İzahı<br />
İzahı<br />
(haz. Cemal Kurnaz), Akçağ Kitabevi, Ankara 2000.<br />
5
PALA<br />
OKÇU<br />
YAZMA KİTAP<br />
SANATLARI<br />
ÖZTUNA<br />
TIETZE<br />
MİTOLOJİK<br />
UNSURLAR<br />
YILMAZ<br />
Pala, İskender, Ansiklopedik Ansiklopedik Divan Divan Şiiri Şiiri Sözlüğü Sözlüğü, Sözlüğü Akçağ Yay.,<br />
Ankara 1995.<br />
Okçu, Naci, Telaffuzlu Telaffuzlu Türkçe Türkçe Farsça Farsça Ortak Ortak Ortak Deyimler Deyimler Sözlüğü Sözlüğü, Sözlüğü Sözlüğü<br />
Simurg Yay., İstanbul 2001.<br />
Özen, Mine Esiner, Yazma Yazma Kitap Kitap Sanatları Sanatları Sözlüğü Sözlüğü, Sözlüğü İÜ. Fen<br />
Fakültesi Basım Atölyesi, İstanbul 1985.<br />
Öztuna, Yılmaz, Türk Türk Musikisi Musikisi Kavram Kavram <strong>ve</strong> <strong>ve</strong> Terimleri Terimleri Ansiklopedisi<br />
Ansiklopedisi,<br />
Ansiklopedisi<br />
Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay., Ankara 2000.<br />
Tietze, Andreas, Tarihi Tarihi <strong>ve</strong> <strong>ve</strong> Etimolojik Etimolojik Türkiye Türkiye Türkçesi Türkçesi Lugatı (A (A- (A<br />
E) E), E) Simurg Yay., C. I, İstanbul 2002.<br />
Tökel, Dursun Ali, Divan Şiirinde Mitolojik Unsurlar Unsurlar (Şahıslar<br />
(Şahıslar<br />
Mitolojisi) Mitolojisi), Mitolojisi) Akçağ Yay., Ankara 2000.<br />
Yılmaz, Mehmet, Edebiyatımızda Edebiyatımızda İslami İslami Kaynaklı Kaynaklı Sözler Sözler<br />
Sözler<br />
[Ansiklopedik [Ansiklopedik <strong>Sözlük</strong>], <strong>Sözlük</strong>], Enderun Kitabevi, İstanbul 1992.<br />
6
age. adı geçen eser<br />
bas. baskı<br />
bkz. bakınız<br />
C. cilt<br />
çev. çeviren<br />
G gazel<br />
haz. hazırlayan<br />
K kaside<br />
krş. karşılaştırınız<br />
Kt kıta<br />
M musammat<br />
md. maddesi/maddeleri<br />
Mtl matla<br />
öl. ölüm tarihi<br />
S. sayı<br />
s. sayfa<br />
süt. sütun<br />
Yay. yayınları<br />
yay. yayımlayan<br />
yön. yöneten<br />
‖ yan anlam, mecazlık anlam<br />
KISALTMA KISALTMA KISALTMA <strong>ve</strong> <strong>ve</strong> <strong>ve</strong> İŞARETLER<br />
İŞARETLER<br />
[…] köşeli parantez (sıklıkları göstermek için)<br />
/ şiir numarası ile beyit numarası arasındaki işaret<br />
7
a a [4]<br />
[4]<br />
A/Ā<br />
1. Buyruk bildiren eylemlerden sonra anlamı pekiştirmek <strong>ve</strong> yapılan işin doğallığını belirtmek<br />
için gelen ek<br />
G332/5 Ādemüñ ehl-i riyā sözleri ḳanın ḳurıdur / Sāḳıyā ṭoldur a şol ḳan olacaġı içelüm<br />
G520/2 Bi’llāh ey naḫl-i ter ol şī<strong>ve</strong>-i reftār nedür / Serv-i āzāduña ḳul eyledüñ a şimşādı<br />
2. Kutsal nesnelere karşı gösterilen saygı pekiştirmesi<br />
G333/6 Bilürsin yüz sürerler āsitān-ı Kaʿbeye ben de / İşigüñe yüzüm sürsem n’ola a Kaʿbem a ḳıblem<br />
1. su<br />
āb<br />
āb<br />
[28] [28]<br />
[28]<br />
G66/4 Āb Ābı Āb ḫoş ḫāki hevā ehline ġāyet dil-keş / ʿĀlemüñ kūy-ı ḫarābāt bir aʿlā yiridür<br />
G219/4 Bulup saḳḳā-yı hicrān teşne-dil ṣaḥrāda Mecnūnı / Ecel peymānesin ṣunmış ḥayāt āb ābına āb ına ḳandurmış<br />
G279/3 Yaḳan āb āb üzre āteş ṣanmañuz keştī-i ṣahbāyı / Şuʿāʿ-i tīġ-i ḳahrından ṭutışdı Şeh Süleymānuñ<br />
G531/2 Geh āb āb-<strong>ve</strong>ş āb <strong>ve</strong>ş giryān idüp geh bād-<strong>ve</strong>ş pūyān idüp / Mecnūn-ı ser-gerdān idüp ṣaḥrālara ṣalduñ beni<br />
Mtl 14 Zaḫm-ı şemşīrüñ <strong>ve</strong>fā resmin gidermez sīneden / Āb Āb naḳş-ı ṣūreti maḥv eylemez āyīneden<br />
1.1. berraklık <strong>ve</strong> arılık bağlamında;<br />
G231/2 Münʿakis olmaz imiş anda ḫayāl-i ruḫ-ı dost / Āb Āb-ı Āb ṣāfī olamaz ger ṭurılup olmasa ṣaf<br />
1.2. af <strong>ve</strong> bağışlanma bağlamında;<br />
G348/6 Ġarḳ ider ʿālemleri bir ḳaṭre āb āb-ı āb maġfiret / Var ḳıyās it vüsʿat-i deryā-yı raḥmet neydügin<br />
1.3. yansıtıcı bir yüzey olan ‘āb’ , bağlamla ilintili olarak ‘ayna’ metaforuna bağlı durgun bir su<br />
birikintisi olarak da izlenebilmektedir.<br />
K17/7 Gösterdi āb āb ʿaks-i gül-i bāġı nitekim / Nuṣret yüzini āyīne-i tīġ-i şehriyār<br />
K18/15 Zīb ü fer virmek içün rūy-ı ʿarūs-ı çemene / Yāsemen şāne ṣabā māşıṭa āb āb āyīne-dār<br />
G14/2 Dilde envār-ı mihr-i ruḫsāruñ / Ābda Ābda māh-tābdur gūyā<br />
G18/1 Ey ṣafā-yı ʿārıżuñdan çeşme-i ḫurşīde āb āb / Şuʿle-i şemʿ-i cemālüñ nūr-baḫş-ı āfitāb<br />
G450/1 Sāḳıyā şevḳ-i ruḫuñ cām-ı şarāb-ı nābda / ʿAks-i māh-ı ʿālem-ārādur miyān-ı ābda ābda<br />
ābda<br />
1.4. yanağın güzelliği, etkileyiciliği<br />
G463/2 Ḫaṭ degüldür görinen āb āb-ı āb ʿiẕārında <strong>ve</strong>lī / Bī-<strong>ve</strong>fālıḳ o mehüñ kir getürüpdür yüzine<br />
G527/2 Ruḫ-ı rengīnüñ āb āb-ı āb ʿārıżuñda / Gören dir ṣuya ʿaks-i lāle düşdi<br />
2. akarsu<br />
G99/2 Bir āb ābdur āb dur ki aḳduġı yir lāle-zār olur / Tīġuñ ki gül-sitān-ı ṣafā cūy-bārıdur<br />
G107/5 Cūy-ı ḥüsn āb ābı āb ṭaşup çıḳmış o servüñ biline / Bāḳıyā ṣanma miyānında ṭuran ḫançerdür<br />
G158/3 Ṭurmaz ayaġın almaġa ḳaṣd eyler anuñ āb āb / Ser-keşlik ider var ise tenhāda ṣanavber<br />
G507/6 Şāyed ol servi kenāre getürem ey Bāḳī / Varayın yüz süreyin ayaġına āb āb gibi<br />
G521/1 Gül-şende kūyuñ işideli serv oturmadı / Zencīrlerle baġladılar āb āb ṭurmadı<br />
G524/1 Eṭrāf-ı çemen-zārı yine āb āb ṭolandı / Gül-zāra girüp her yaña ṣalındı bulandı<br />
8
3. gözyaşı<br />
G29/5 Vücūdum ḫānesin seyle virür Bāḳī gözüm yaşı / Fenā-yı dār-ı bī-bünyāduma bu āb olur bāʿis̱<br />
G339/2 Gözlerüm ebr-i bahārī gibi āb āb efşān idüp / Bād-<strong>ve</strong>ş sildüm anı pāk ü mücellā eyledüm<br />
4. sel<br />
G217/6 Göz yaşın çoḳ çoḳ revān it cürm ü ʿiṣyān üzre kim / Aḳduġı yerde ḳomaz āb āb-ı āb firāvān ġıll u ġış<br />
5. keskinlik, sağlamlık; her iki beyitte de kılıç bağlamıyla yer almaktadır. ‘āb’ bu beyitlerde,<br />
keskinlik <strong>ve</strong> kılıca su <strong>ve</strong>rilerek sağlamlık kazanması yönüyle üstünlük, görkem <strong>ve</strong> hakimiyet<br />
göstergesi olarak da okunmalıdır. Bu özelliğiyle ‘āb’ın ‘menevişli kılıçtan kinaye’ olması<br />
hakkında bkz. FERHENG, C. I, s. 2.<br />
G494/5 Cihānuñ ḫār u ḫāşākin götürsün āb āb-ı āb ı şemşīrüñ / Gül-istān eylesün rūy-ı zemīni düşmenüñ ḳanı<br />
M1/I/7 Baş egdi āb āb-ı āb tīġına küffār-ı Üngürūs / Şemşīri gevherini pesend eyledi Freng<br />
6. şarap<br />
G279/4 Hilāl-āsā fürūzān oldı baḥr-i nīl-gūn üzre / Şafaḳdan dem urur āb āb-ı āb şarāb-ālūdı deryānuñ<br />
7. yağmur; rahmet simgesi olarak yağmur, susuzluk kaynaklı bir bekleyiş <strong>ve</strong> özlemi<br />
göstermektedir.<br />
G69/5 Cānā zülāl-i vaṣluñı aġyār umar ʿuşşāḳ umar / Āb Āb-ı Āb seḥāb-ı raḥmete kāfir müselmān teşnedür<br />
G13/2 Seḥāb-i luṭfuñ āb ābın āb ın teşne-dillerden dirīġ itme / Bu deştüñ baġrı yanmış Lāle-i Nuʿmānıyuz cānā<br />
āb āb āb u u āte āteş āte āte [2]<br />
[2] su <strong>ve</strong> ateş ‖ ‘hilm <strong>ve</strong> gazab’ anlamı için bkz. TÜRK LUGATI, C. I, s. 2.<br />
G279/2 Miyān-ı āb āb u u āte āteş āte ş oldı cāy-ı keştī-i ṣahbā / Baturdı rūzgār āyīn-i ʿīşın bezm-i rindānuñ<br />
G431/1 ʿĀrıżuñ ḳılmış ḳażā hem-reng o ḫadd-i meh-<strong>ve</strong>şe / Gör ne yüzden imtizāc itdürmiş āb āb u u u āte āteşe āte<br />
şe<br />
āb āb u u gil gil [3]<br />
1. Su <strong>ve</strong> toprak ‖ varlık, dünya, doğa.<br />
K18/30 Āb Āb u u gil gil müşg ü gül-āb ola çemen ṣaḥnında / Būy-ı ḫulḳıyla güẕār itse nesīm-i esḥār<br />
G287/5 Ṣaḥn-ı çemende nefḥa-i bād-ı bahār ile / Bāḳī gül-āb u ġāliye-misk oldı āb āb u u gil<br />
gil<br />
2. beden<br />
G312/5 Vücūduñ ḫākini ter ṭut gözün yaşıyla ey Bāḳī / Gül-i gül-zār-ı maʿnā açılur bu āb āb u u gilden gilden bil<br />
āb āb u u hevā hevā [4]<br />
[4] iklim ‖ büyüleyici <strong>ve</strong> hoş ortam<br />
G270/4 Ḫaymeler ḳurduġı dem ḳanı ḥabābuñ ʿīşa / İʿtidāl üzre görüp āb u hevās hevāsın hevās<br />
ın ḳadeḥüñ<br />
G508/1 Ḫoş geldi baña mey-gedenüñ āb āb u u hevās hevāsı hevās / Va’llāhi güzel yirde yapılmış yıḳılası<br />
mey- āb/ nāy-hevā paralelliğinde;<br />
G105/4 Bāġ-ı ṭarab u ʿīşa mey-i nāb u dem-i nāy / Ḥaḳḳā bu ʿaceb ḫūb u laṭīf āb āb u u hevādur<br />
hevādur<br />
eşk- āb/ āh-hevā paralelliğinde;<br />
G148/5 Mülk-i ġamda eşk ü āh egler beni / Ol yirüñ āb āb u u hevās hevāsı hevās ḫoş gelür<br />
āb āb u u tāb tāb [2]<br />
[2]<br />
1.parlaklık, güzellik<br />
G304/4 Ḥüsn-i ruḫuñla luṭf-ı lebüñden ḫaber virür / Hep āb u tāb tāb-ı tāb<br />
cevher-i cām u ṣafā-yı mül<br />
2. canlılık, tazelik, körpelik.<br />
M2/I/5 Āb Āb u u tāb tābın tāb tābın<br />
ın giderüp tef-i semūm-ı ḳahrı / Berg-i nīlūfere döndürdi gül-i ḫandānı<br />
9
āb āb-ı āb ı āte āteş-nāk āte āk [1] ateşli su ‖ şarap<br />
G316/2 Şarāb-ı laʿl-fām u zevrāḳ-ı zerrīni terk itdüm / Ben ol keştī ile ol āb āb-ı āb ı āte āteş-nākden<br />
āte ākden geçdüm<br />
āb āb-ı āb ı ccūy<br />
c<br />
ūy [4] [4] akarsu, ırmak<br />
G222/1 Ṣaḥn-ı gül-şen mülk-i Baġdād oldı āb āb-ı āb ı ccūy<br />
c<br />
ūy Şaṭ / Yāsemenler ṣu yüzinde seyr ider mānend-i baṭ<br />
G337/7 Cilā-yı āyīne-i āb āb-ı āb ı ı ccūy<br />
c<br />
ūy ūyı ūy seyr itdüm / Ṣafā-yı meşreb-i şāh-ı cihāna beñzetdüm<br />
G392/1 Reşk-i firdevs-i berīn oldı yine rūy-ı zemīn / Āb Āb-ı Āb ı ccū<br />
c<br />
Kevs̱er aña nergis ü gül ḥūr-ı ʿīn<br />
G479/1 Güvleyüp düşdi ṣabā bāġda āb āb-ı āb ı ccūya<br />
c<br />
ūya / Beñzemiş ʿaks-i ruḫuñ gördi bir içim ṣuya<br />
āb āb-ı āb ı çeşm [2] gözyaşı<br />
G69/6 Giryān o Leylī-<strong>ve</strong>ş n’ola ṣaḥrāya ṣalsa Bāḳīyi / Mecnūnuñ āb āb-ı āb ı çeşmine ḫāk-i beyābān teşnedür<br />
G142/3 Āb Āb-ı Āb ı çeşmüm baḥr ider hāmūnı ṭuġyān eylese / Ṣarṣar-ı āhum ṭoḳınsa ṭaġlar hāmūn olur<br />
āb āb-ı āb ı çeşme çeşme-i çeşme<br />
i çeşm [1] gözyaşı pınarının suyu<br />
G60/5 Yeñmez āb āb-ı āb ı çeşme çeşme-i çeşme<br />
i çeşmüm çeşmüm dökinse leẕẕetin / Şehd-i şīrīn-i maḥabbet şol ḳadar ḳuv<strong>ve</strong>tlüdür<br />
āb āb-ı āb ı ddīde<br />
d<br />
īde [1] [1] gözyaşı<br />
G303/1 Raḥm eyle āb āb-ı āb ı ı ddīde<br />
d<br />
īde īde-i īde gevher-nis̱āre gel / Emvāc-ı baḥr-i eşkümi seyr it kenāre gel<br />
āb āb-ı āb ı ı ḥayāt ḥayāt [6] [6] [6] Ölümsüzlük <strong>ve</strong>rdiğine inanılan efsanevî kutsal su. “Ölümsüzlük”,<br />
Gılgamış’tan Lokman Hekim’e birçok doğu edebiyatı anlatılarında önemli bir metafordur. ‘âb-ı<br />
hayât” anlatısı, Hızır, İlyas, İskender <strong>ve</strong> karanlıklar ülkesi ile birlikte Divan şiirinde çeşitli<br />
bağlamlarda en çok kullanılan leitmotiflerdendir. Bakî Divanı’nda canlılık, susuzluğu giderme,<br />
şiirin niteliği <strong>ve</strong> etkileyiciliği bağlamlarında geçmektedir. Hüseyin Kazım Kadri, şiirin bir<br />
niteleyicisi olarak, “nâzik <strong>ve</strong> rûh-bahş söz” mecazlı anlamını <strong>ve</strong>rmektedir. Krş. TL, C.I, s.2. ‘âb-ı<br />
hayât’ için daha geniş bilgi için bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 55; OSMANLI MİTOLOGYASI, s.<br />
36. (konu ile ilgili minyatürler bakımından çok önemli); PALA, s.15<br />
G9/7 Lūle-i ḫāme ile çeşme-i dilden Bāḳī / Eyledi ḳāʾide-i āb āb-ı āb ı ḥayāt ḥayātı ḥayāt icrā<br />
K27/19 Cihānda bir ḳurı adı ḳalupdur çeşme-i Ḫıżruñ / Sen eylersin bu gün Āb Āb-ı Āb ı ḥayāt ḥayāt aḥkāmını icrā<br />
G69/1 Āb Āb-ı Āb ḥayāt ḥayāt-ı ḥayāt laʿlüñe ser-çeşme-i cān teşnedür / Ṣun cürʿa-i cām-ı lebüñ kim āb-ı ḥayvān teşnedür<br />
G208/3 Şarāb āb āb-ı āb ı ḥayāt ḥayāt u cām-ı zerrīn āfitāb olsa / Cinān içre gerekmez baña cānān olmasa meclis<br />
G365/4 Sāḳī-i devr minnet ile ṣunsa içmezin / Āb Āb-ı Āb ı ḥayāt ḥayātı ḥayāt cām-ı zer-i āfitābdan<br />
G418/6 Bāḳī edā-yı ḫūb ile vaṣf itse leblerüñ / Ḳand-i nebāt ḥall ider āb āb-ı āb ḥayāt ḥayāt ḥayāt ile<br />
āb āb-ı āb ı ḥayvān ḥayvān [5] [5] bkz. ‘āb-ı ḥayāt’ md.<br />
G69/1 Āb-ı ḥayāt-ı laʿlüñe ser-çeşme-i cān teşnedür / Ṣun cürʿa-i cām-ı lebüñ kim āb āb-ı āb ḥayvān ḥayvān ḥayvān teşnedür<br />
G214/9 Nükte-i lāʿl-i revān-baḫş ile ey Bāḳī yine / Ẓulmet-ābād-ı midāduñ āb āb-ı āb ḥayvān ḥayvān gizlemiş<br />
G217/3 Teşne-diller vādī-i hicrānda sensüz yandılar / Ḫıżr-<strong>ve</strong>ş ey laʿl-i nābı āb āb-ı āb ı ḥayvānum ḥayvānum yetiş<br />
K5/31 Benem ol ʿāşıḳ-ı şūrīde kim ṭurmaz revān eyler / Dilinden Āb Āb-ı Āb ı ḥayvān ḥayvānı ḥayvān gözinden dürr-i ġalṭānı<br />
K14/25 Ḫudā<strong>ve</strong>ndā sen ol İskender-i pākīze-meşrebsin / Aḳıtdı ṭabʿ-ı pāküñ ayaġına Āb Āb-ı Āb ḥayvān ḥayvānı ḥayvān<br />
āb āb-ı āb ı Kevs̱ Kevs̱er Kevs̱ er [2 [2] [2 ] bkz. ‘çeşme-i āb-ı Kevs̱er’ md.<br />
G417/3 Bihişt-i cāvidānīdür cemālüñ ol dehen gūyā / Leb-ā-leb āb āb-ı āb<br />
ı Kevs̱ Kevs̱erle Kevs̱ erle ṭolu bir laʿlden kūze<br />
āb āb-ı āb ı nnāb<br />
n<br />
āb [2] berrak su<br />
G14/1 ʿĀrıżuñ āb āb-ı āb ı ı nnābdur<br />
n<br />
ābdur gūyā / Ẕeḳanuñ bir ḥabābdur gūyā<br />
K24/35 Ḫūb olur ʿārıżuñ üstinde o ḫaṭṭ-ı müşgīn / Āb Āb-ı Āb ı nnāb<br />
n<br />
āb içre ṭurur tāze vü ḫoş-ter sünbül<br />
10
āb āb-ı āb ı reng rengīn reng<br />
īn īn [1] [1] şarap ‖ kandilin içindeki renkli su<br />
G32/4 Devr-i meclis ki ṣafā cāmiʿinüñ çenberidür / Āb Āb-ı Āb<br />
ı reng rengīn reng<br />
īn ile ḳandīl-i fürūzānı ḳadeḥ<br />
1. akarsu, ırmak<br />
āb āb-ı āb ı rev revān rev<br />
ān [16] [16]<br />
[16]<br />
K8/14 Dilerse aḳıdur āb āb-ı āb ı rev revān rev<br />
ān ānı ān ḫāk-i Tebrīze / Dilerse ḫāk-i Tebrīzi döker āb āb-ı āb<br />
rev revān rev ān üzre<br />
K22/3 Berg-i bīdi bāġda āb āb-ı āb rev revān rev ān üzre görüp / Didiler aḳmış ġılāfından bu tīġ-i zer-nişān<br />
G170/5 O şāhuñ der-geh-i pākinde ḫidmet ḳılmada Bāḳī / Gözi saḳḳā yaşı āb āb-ı āb rev revān rev ān müjgānı cārūdur<br />
G182/4 Sīm-tenler cūy-bār-ı eşkümi aḳıtdılar / Der-kenār olmaġ içün āb āb-ı āb<br />
rev revāna rev revāna<br />
āna girdiler<br />
G338/2 Ben āb āb-ı āb rev revān rev ān itmek cān üzre gözüm yaşın / Tek meyl-i kenār itsün ol serv-i ḫırāmānum<br />
G390/2 Erġavānī cāmeñi görüp n’ola ḳan aġlasam / Yaraşur āb āb-ı āb rev revāna rev āna ḳarşu zīrā erġavān<br />
G419/3 Basīṭ-i ḫāke bir ġarrā bisāṭ-ı nev ṣalup āẕer / Girihler baġladı bād-ı ṣabā āb āb-ı āb rev revān rev ān üzre<br />
G481/2 Bāġda āb āb-ı āb rev revān rev ān üzre dökilür berg-i bīd / Cūylar dīdāruñuñ reşkiyle düşdi ḫançere<br />
G499/4 Cūy-bār-ı eşküm içre çihre-i zerdüm benüm / Görinür āb āb-ı āb<br />
rev revān rev ān içinde nīlūfer gibi<br />
G510/3 Şemşīri ki bu sīne-i pür-dāġa ṣalupdur / Bir āb āb-ı āb rev revāndur rev āndur ki gül-istāne ṣalındı<br />
G526/2 Ser-keşlik eylemezse o servüñ ayaġına / Yüzler süriyü varayın āb āb-ı āb rev revān rev revān<br />
ān gibi<br />
G545/1 Gel bāġa temāşā idegör āb āb-ı āb rev revān rev revān<br />
ānı ān / Seyr eyle nedür sürʿat-i ʿömr-i güẕerānı<br />
G548/2 Ḳāmetüñ ʿaksi düşerse ṭañ mı eşk-i çeşmüme / Bāġda āb āb-ı āb rev revāndur rev āndur serv-i dil-cūnuñ yiri<br />
G379/4 Āb Āb-ı Āb rev revān rev revān<br />
ān-ı ān gül-şen-i emn ü emān yiter / Tīġ-i cihān-güşā-yı şehenşāh-ı pāk-dīn<br />
2. şiir <strong>ve</strong> sözün akıcılık, güzellik <strong>ve</strong> büyüleyiciliği<br />
K17/10 Bāḳī ne deñlü sözlerüñ āb āb-ı āb rev revān rev ān ise / Aḳar ṣu gibi yirde gerek rūy-ı iʿtiẕār<br />
K22/32 Muttaṣıl şiʿrüm yazarken ḫāme ṭurmaz deprenür / Neydür anı gūyiyā lerzān ider āb āb-ı āb rev revān rev ān<br />
āb āb-ı āb ı ı rrūy<br />
r<br />
ūy [4] [4] [4] bkz. ‘yüz ṣuyı’ md.<br />
1. parlaklık ‖ değer, itibar, şeref<br />
K12/10 Āb Āb-ı Āb rūy ūy ūyın ūy ın gören ol ḫançer-i āteş-tābı / Sāde-rū ḫūb ṣanur sīne-i ʿuryāne çeker<br />
M3/II/3 Çeşme-sār-ı sebze-zār-ı devletinden reşḥadur / Āb Āb-ı Āb rūy ūy ūy-ı ūy ḫançer-i kiş<strong>ve</strong>r-güşā-yı salṭanat<br />
2. yüz akı, övünç, iftihar ‖ seçilmiş, güzide<br />
G13/4 Mükedder ḳılmasun gerd-i küdūret çeşme-i cānı / Bilürsin āb āb-ı āb rūy ūy ūy-ı ūy milket-i ʿOs̱mānīyüz cānā<br />
G213/3 Āb Āb-ı Āb ı rrūyuñdan<br />
r<br />
ūyuñdan ūyuñdan irer āyīne-i ḫurşīde tāb / Tāb-ı zülfüñden düşer levḥ-i żamīr-i kāne naḳş<br />
āb āb-ı āb ı rrūy<br />
r<br />
ūy ūy-ı ūy ı vüzer vüzerā vüzer<br />
ā ā [1] <strong>ve</strong>zirlerin yüz akı ‖ Ahmet Paşa<br />
M2/V/6 Āb Āb-ı Āb ı ı rrūy<br />
r<br />
ūy ūy-ı ūy ı ı vüzer vüzerā vüzer<br />
Ḥażret-i Aḥmed Pāşā / Maẓhar-ı luṭf-ı Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i cihān-dār olsun<br />
āb āb-ı āb ı ı va vaṣl va<br />
ṣl [2] [2] vuslat suyu ‖ vuslat ümidi<br />
G48/2 Ġāyetde teşne idi göñül āb āb-ı āb ı va vaṣluña va<br />
ṣluña ṣluña / Ṣusızlıġını kesdi o şemşīr-i āb-dār<br />
G156/5 Bāḳīye āb āb-ı āb ı va vaṣluñ va<br />
ṣluñ irmez ise / Āteş-i hecr ile yanur kül olur<br />
āb āb-ı āb ı Zemzem [1] zemzem suyu; Kabe yakınlarındaki meşhur kuyunun kutsal suyuna<br />
<strong>ve</strong>rilen ad. Nef’î metinlerarasılıkla Bakî’nin ikinci dizesini şöyle dönüştürür;<br />
‘Tavāfa kaʿbe-i kūyuñ be-ḳavl-i Bāḳī-i merḥūm<br />
Derūn-ı dilde niyyet āb āb-ı āb ı Zemzemden muṣaffādur’<br />
G65/3 Göñül ḫāk-i ḥarīm-i āsitānuñ ārzū eyler / Derūn-ı dilde niyyet āb āb-ı āb ı Zemzemden muṣaffādur<br />
āb āb-ı āb zindeg zindegānī zindeg ānī [1] [1] bkz. ‘āb-ı ḥayāt’ md.<br />
G54/7 Ṣafā-yı şiʿr-i Bāḳī bāʿis̱-i mihr ü maḥabbetdür / Bu āb āb-ı āb zindeg zindegānī zindeg ānī ol ḥayāt-ı cāvidānīdür<br />
11
āb āb-ı āb ı zül zülāl zül<br />
āl [10]<br />
[10]<br />
1. Bakî, bu terkibi tanık olarak gösterilen beyitlerde, sevgilinin ağzından dökülen sözden<br />
hareketle şiirsel yetisi <strong>ve</strong> kendi şiirinin niteliğini anlatma bağlamlarında kullanmıştır.<br />
K21/25 Terāne eylese bülbül çemende güftārum / Gelüp öñinde zemīn-būs iderdi āb āb-ı āb<br />
zül zülāl zül zülāl<br />
āl<br />
G90/6 Dil çeşme-i belāġat aña lūledür ḳalem / Āb Āb-ı Āb zül zülāli zül āli şiʿr-i selāset-şiʿārdur<br />
G92/4 Eşʿārum içre vaṣf-ı leb-i yār gūyiyā / Āb Āb-ı Āb zül zülāl zül āl içinde yatur laʿl-pāredür<br />
G260/1 Āyīne-i cemāl-i ḥaḳīḳat-nümā yüzüñ / Āb Āb-ı Āb zül zülāl zül zülāl<br />
āl-i āl çeşme-i ṣıdḳ u ṣafā sözüñ<br />
G451/6 Bāḳī leṭāfet-i ġazel-i āb-dāruñı / Ḥaḳḳā budur ki görmedük āb āb-ı āb ı zül zülālde zül<br />
ālde<br />
2. saf, berrak su<br />
G124/4 Naḳş-ı ḫadd-i lāle-reng ol ʿārıż-ı pākīzede / Berg-i güldür gūyiyā āb āb-ı āb<br />
zül zülāl zül āl üstindedür<br />
G145/4 ʿĀrıżuñ mirʾātına āb āb-ı āb zül zülāl zül āl olmaz şebīh / Dostum āyīneye baḳ görmek isterseñ naẓīr<br />
G294/3 Nic’olur gördi ṣafā āyīne-i ḥüsnüñde / Yirlere geçdi ḥayādan utanup āb āb-ı āb<br />
zül zülāl zül āl<br />
G69/3 Āb Āb-ı Āb zül zülāl zül zülāl<br />
āl-i āl vaṣluña muḥtāc tenhā dil degül / Ḫāk üzre ḳalmış ḫuşk-leb deryā-yı ʿUmmān teşnedür<br />
G528/3 Dil bir içim ṣu istedi çeşme-i laʿl-i yārdan / Āb Āb-ı Āb zül zülāl zül zülāl<br />
āl-i āl ḫançerin gösterüp işte mā didi<br />
ābād ābād olmak olmak [4] [4]<br />
[4]<br />
1. yıkılmamak, sürmek ‖ ebedî ayakta kalmak<br />
K27/23 Nigeh-dāruñ Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i zemīn ü āsmān olsun / Cihān ṭurduḳça ābād ābād olsun olsun ol ṭāḳ-ı felek-fersā<br />
G141/2 Maʿmūre-i derūnı ḫarāb itdi ġam <strong>ve</strong>lī / Maḥrūsa-i maḥabbetüñ ābād olup olup gider<br />
2. şenlenmek, bayındır olmak<br />
G33/5 Dil-i Bāḳī nice ābād ābād olur olur olur kim / Yıḳar ol ġamze-i fettān yaḳar ruḫ<br />
G323/4 Menzil-i ʿīş u ṭarāb ḫurrem ü ābād ābād olsun olsun / Yıḳalum zerḳ u riyā deyrini vīrān idelüm<br />
ābādān ābādān [1] [1] gelişip güzelleşmiş, bakımlı, bayındır durumda olma<br />
K2/29 Ravża-i dīn ü çemen-zār-ı şerīʿat olalı / Maṭar-ı luṭfuñ ile milket-i Rūm ābādān<br />
ābādān<br />
abd abdāl abd āl [8] [8] Kökleri melametî düşünceye uzanan, geleneksel simgeleri (hükümdarlık<br />
tacı, iktidar tahtı) terk <strong>ve</strong> reddeden, boyun <strong>ve</strong> bileklerine halkalar takarak “başı kabak yalın<br />
ayak” gezen kalenderî dervişlerin adı. Bu dervişlerin diğer aksesuarları ise teber, keşkül <strong>ve</strong><br />
nefirdir. Bakî’de, vücutlarını dağlamaları, esrar kullanmaları <strong>ve</strong> çıplak gezmeleri (çıplaklıklarını<br />
koyun postuyla gizlerler) bağlamlarında geçmektedir.<br />
K21/1 Aġardı berf ile yir yir çemende cism-i nihāl / Niteki penbe-i dāġ ile sīne-i abd abdāl abd āl<br />
G267/2 Nic’olur daġlaruñ işler ise ey abd abdāl abd abdāl<br />
āl / Çürimiş rāh-ı maḥabbetde bir iki pūluñ<br />
G58/1 Cürʿa-dān abd abdāla abd abdāla<br />
āla gerçi maḫzenü’l-esrārdur / Rind-i dürd-āşāma sāġar maṭlaʿu’l-envārdur<br />
G138/1 ʿĀşıḳ ki sūz-ı ʿaşḳ ile ʿuryān olup gezer / Abd Abdāldur Abd āldur ki ʿālemi ḥayrān olup gezer<br />
G72/4 Añma ʿaşḳ abd abdāl abd abdāl<br />
ālınuñ āl ınuñ rāzın helāk eyler seni / Bunlaruñ esrārı ey zāhid ḳatı ḳattāl olur<br />
G27/4 Yaḳarlar hep fetīl-i dāġ olur destār ile cāme / Budur abd abdāllar abd āllar ʿaşḳuñda ʿuryān olmaġa bāʿis̱<br />
G105/2 Abd Abdāllaruz<br />
Abd Abdāllaruz<br />
āllaruz n’eyleyelüm tāc u ḳabāyı / Dervīşlerüñ tācı fenā başı ḳabādur<br />
G454/2 Tāzeler derd-i dili miḥnet-i eyyām-ı firāḳ / Dāġın abd abdāluñ abd<br />
āluñ ider māh-ı Muḥarrem tāze<br />
āb āb-dār āb ār [10]<br />
[10]<br />
1. parıltılı, ışıltılı ‖ keskin, sağlam. Ayrıca “suyu iyi <strong>ve</strong>rilmiş, menevişli” anlamları için krş. FZ.,<br />
C.I, s.10.<br />
12
K9/12 Nuṣret yüzini oldı nümāyende ʿāleme / Āyīne-<strong>ve</strong>ş elinde o şemşīr-i āb āb-dār āb ār<br />
G48/2 Ġāyetde teşne idi göñül āb-ı vaṣluña / Ṣusızlıġını kesdi o şemşīr-i āb āb-dār āb ār<br />
2. güzel, zarif (şiir/söz). Aşağıdaki tanıkların hepsinde, gazelin daha geniş anlamıyla şiirin<br />
niteleyicisi olarak geçmektedir. Ayrıca güzel şiir <strong>ve</strong> sözün mey<strong>ve</strong>ye benzetilmesi nedeniyle<br />
beyitlerde “tazelik” anlamını da göz önünde bulndurmak gerekir.<br />
G101/5 Bāḳī yanardı tāb-ı teb-i hecr-i yār ile / Ṣu sepmeyeydi yüregine şiʿr-i āb āb-dār āb ār<br />
G331/6 Āb Āb-dār Āb ār olsa n’ola mī<strong>ve</strong>-i şi‘r-i Bāḳī / Urmadı kimse bu bāġ içre daḫı böyle ḳalem<br />
G152/7 Bāḳī nihāl-i maʿrifetüñ mī<strong>ve</strong>-i teri / ʿĀrif ḳatında bir ġazel-i āb āb-dārdur āb ārdur<br />
G320/5 Ṣalup şemşīr-i naẓm-ı āb āb-dār āb ār ārı ār dehre Bāḳī-<strong>ve</strong>ş / Belāġat kiş<strong>ve</strong>rin ey pādişāh-ı kām-yāb açdum<br />
G398/8 Sevād-ı ḫaṭda naẓm-ı āb āb-dārum āb ārum / Çemen-zār içre olmışdur aḳar ṣu<br />
G451/6 Bāḳī leṭāfet-i ġazel-i āb āb-dāruñ āb āruñ āruñı āruñ / Ḥaḳḳā budur ki görmedük āb-ı zülālde<br />
3. renkli, parlak (mücevher)<br />
G311/3 Dürc-i dehānı var ise billūr ḥoḳḳadur / Andan görinür iki laṭīf āb āb-dār āb ār laʿl<br />
G257/4 Güler bu güfte-i rengīni gūşvār idinüp / Ruḫına şevḳ viren laʿl-i āb āb-dār āb ār ārı ār görüñ<br />
ʿabd abd [1] [1] [1] köle, bende ‖ padişahın saraya bağlı hizmetkârları<br />
K2/12 Ḫusrev-i Cem-ʿaẓamet dā<strong>ve</strong>r-i Ḫāḳān-saṭ<strong>ve</strong>t / Belki eñ kem ḳulı Cem ʿabd ʿabd-i ʿabd ḥaḳīri Ḫāḳān<br />
ʿabd ʿabd-i ʿabd i Meml Memlūkī Meml<br />
ūkī ūkī [1] [1] Memlüklü köle<br />
K7/22 ʿAbd ʿAbd-i ʿAbd i Meml Memlūkī Meml<br />
ūkī gibi ḫāk-i cenābı ḫıdmetin / Seyyid-i ṣāḥib-<strong>ve</strong>lāyet Ḫān-ı Gīlān eyledi<br />
ʿabd abd abd-i abd i Ḥabe Ḥabeşī Ḥabe Ḥabeşī<br />
şī [1] Habeşli bir köle (siyah tenli olması bağlamıyla)<br />
G375/1 Ruḫsāruña ḫaṭṭ-ı ʿanber-efşān / ʿAbd ʿAbd-i ʿAbd i Ḥabe Ḥabeşīdür Ḥabe şīdür adı reyḥān<br />
ʿabes̱ abes̱ [2] [2] boş, boşuna<br />
G361/2 Varup Mecnūn gibi āhuñ kemendin ṣalma ṣaḥrāya / Ol āhū saña ṣayd olmaz ʿabe ʿabes̱ ʿabe s̱ yābāne söylersin<br />
G426/2 Ṭutalum Kaʿbe-i tevfīḳ-i ilāhī yolını / Bu beyābānda ʿabes̱ abes̱ gezmeyelüm āvāre<br />
ʿabes̱ abes̱ yire yire [1] [1] boşu boşuna, gereksiz yere<br />
G443/3 Hüner ehli zamānede gülmez / ʿĀḳil itmez ʿabes̱ abes̱ yire yire ḫande<br />
ŞAHİDÎ, s. 70.<br />
āb āb-gīne āb īne [1] [1] sürahi/kadeh; Tuhfe-i Şahidî’de ‘sırça (cam)’ karşılığı <strong>ve</strong>riliyor. Krş.<br />
G329/4 Āb Āb-gīne Āb īne içinde mey gibidür / Leb-i laʿlüñ ḫayāli dilde müdām<br />
āb āb-gūn āb ūn ūn [1] [1] [1] hava rengi, mavi, saydam<br />
Kt2/1 Ḳalmayup ferri düşdi destinden / Ḫançer-i āb āb-gūn āb ūn ūnı ūn Behrāmuñ<br />
ʿabher ʿabher [1] [1] nergis; ‘…nergis <strong>ve</strong> zerrîn ta’bîr olınan şükûfeye dinür <strong>ve</strong> yâsemîne<br />
dinür <strong>ve</strong> başka bir şükûfe ismidür ki Fârisî’de ana bustân-ı efrûz dirler Türkî’de bustân güzeli <strong>ve</strong><br />
mîr-i âşıkân ta’bîr iderler.” krş. KÂMÛS, C.2, s. 20.; “nergis, zerrîn kadeh denilen çiçek, abher-i<br />
asfar.’ krş. SALÂHÎ, s.132.<br />
K24/28 Ḥāline ʿayn-ı ʿināyetle nigāh eyler iseñ / Göz açup ide naẓar niteki ʿabher sünbül<br />
ʿabīr ʿabīr [1] [1] çeşitli ot, kök <strong>ve</strong> maddelerin özel karışımıyla elde edilen güzel koku;<br />
Mütercim Âsım, bu kokunun terkibini Tuhfe-i Tıbbiyye’den alıntılayarak şöyle açıklar: ‘…sıfatı<br />
sandal-ı ebyaz, üç cüz mû didükleri kök <strong>ve</strong> sünbül kökü <strong>ve</strong> gül-i ahmer <strong>ve</strong> sünbül-i hindî <strong>ve</strong> îrsâ<br />
13
<strong>ve</strong> turunc çiçegi <strong>ve</strong> igde çiçegi <strong>ve</strong> topalak <strong>ve</strong> nârenc her birinden bir cüz <strong>ve</strong> mikdâr-ı kalîl misk<br />
be-gâyet ince sahk idüp terkîb iderler.’ krş. KÂMÛS, C. II, s. 19; ‘gökçek kokulu otlardan yapılan<br />
tîb’; krş. AHTERÎ, s. 276.<br />
G523/2 Ṣaçıldı cürʿa-i cām-ı maḥabbet bāġ-ı Rıḍvāna / Ṣuyın Kevs̱er nebātın ney-şeker ḫākin ʿabīr ʿabīr itdi<br />
ʿabīr ʿabīr ü ü ü ʿanber ʿanber [1] [1] abir <strong>ve</strong> amber<br />
G228/3 Ḫāk-i rehüñden irdi meger ṣubḥ-dem nesīm / Rūy-ı ʿabīr ʿabīr ü ü ʿanber ʿanber ile ṭoldı bu ṭaraf<br />
ābnūs ābnūs [1] [1] abanoz; sert, dayanıklı, cila tutan siyah ağaç; diğer anlamları için; bkz.<br />
BURHÂN, s. 7; PAKALIN, s. 4.<br />
G212/3 Ruḫsār-ı ṣāf u pāki ḫam-ı zülf-i yārda / Āyīnedür ki deste vü pervāzı ābnūs<br />
ābnūs<br />
ʿaceb ʿaceb ʿaceb [27]<br />
[27]<br />
1. hoş, müstesna, farklı<br />
K27/2 ʿAceb ʿAceb beyt-i muṣannaʿdur bulınmaz degme dīvānda / Feraḥ-baḫş u ṣafā-güster neşāṭ-engīz ü rūḥ-efzā<br />
G52/1 Nihāl-i ḳāmetüñ ḥaḳḳā ʿaceb ʿaceb naḫl-i dil-ārādur / Egerçi ḳaddüñ aʿlā kākülüñ aʿlādan aʿlādur<br />
G61/6 Sulṭān-ı ʿaşḳa bende ṣatar şimdi kendüyi / Bāḳī de ḥaḳ budur ki ʿaceb ʿaceb ʿaceb pādişāhdur<br />
G105/4 Bāġ-ı ṭarab u ʿīşa mey-i nāb u dem-i nāy / Ḥaḳḳā bu ʿaceb ʿaceb ḫūb u laṭīf āb u hevādur<br />
G218/2 Bir secde ile ḳıldı ruḫ-ı āfitābı zer / Ḫāk-i cenāb-ı dost ʿaceb ʿaceb kīmyā imiş<br />
G353/5 Leb-i şīrīni vaṣfında ʿaceb ʿaceb ʿaceb rengīn ġazel düşdi / Oḳuñ bu şiʿri ṭūṭī-i şeker-güftāre eglensün<br />
G416/6 Pā-būsuñ özler oldı görelden izüñ tozın / Bāḳī ʿaceb ʿaceb ḫayāle döşendi ġubār ile<br />
2. acayip, korkunç<br />
K14/21 Neheng-āsā dil-ā<strong>ve</strong>rler ʿadūyı yutdılar gitdi / ʿAceb ʿAceb deryā imiş ḥaḳḳā bu leşger-gāh-ı ʿOs̱mānī<br />
3. nadir olarak<br />
G279/6 Şarāb-ı nābdan ḫumlar tehī ḫum-ḫāneler tenhā / ʿAceb ʿAceb ḫālīligin buldı riyā ehli bu meydānuñ<br />
G320/1 Cemāl-i ʿālem-ārāsından ol māhuñ niḳāb açdum / ʿAceb ʿAceb ferḫunde geldi fāl-i aḥvālüm kitāb açdum<br />
4. öyle ki, şaşırtıcı, hayranlık uyandıracak biçimde<br />
K7/11 Zülf-i dil-ber bendine düşmiş gibi āşüfte-ḥāl / Sünbül-i miskīn ʿaceb ʿaceb kendin perīşān eyledi<br />
G121/1 Göñlin alup ġonca-<strong>ve</strong>ş āl ile dil-teng itdiler / Bülbül-i şūrīdeye güller ʿaceb reng itdiler<br />
G134/5 Ḫalḳ-ı cihānı naḳşına eyler firīfte / Naḳḳāş-ı rūzgār ʿaceb rengler geçer<br />
G263/5 Küḥl-i ḫāk-i pāy-i yāri çeşmüñe / Sürmeden Bāḳī ʿaceb ʿaceb sūd eyledüñ<br />
G159/5 Cām-ı ʿişret nūş iden bir ḳaṭresin dökmez yire / Ehl-i dil bir cürʿaya degmez ʿaceb ʿaceb devrān olur<br />
G228/5 Bir māhdur ki cevresin almış sitāreler / Bezm-i şarāba gice ʿaceb ʿaceb şevḳ virdi def<br />
G267/1 Dil-rübālarla ʿaceb ʿaceb kes̱reti var her yoluñ / Geçemez ḫūblarından göñül İstanbūluñ<br />
G278/2 Dil-dādelerüñ ḥaḳḳına söz geçmedi hergiz / İnṣāf ʿaceb ʿaceb teng imiş ey ġonca dehānuñ<br />
G318/10 Ḫāmūşlıḳ senden ʿaceb ʿaceb ṭabʿuñ müsellem ṭutdı hep / Siḥr-āferīnān-ı ʿArab pākīze-gūyān-ı ʿAcem<br />
G360/2 Ḫaṭ-ı laʿlüñde bulmaz cāy-ı engüşt iʿtirāz ehli / ʿAceb ʿAceb ẓāhirdür ey ġonca dehānuñ farḳı ḫātemden<br />
G514/5 Göñül virdük bu fānī mülke Bāḳī / ʿAceb ʿAceb ġafletde ḳalduḳ hey meded hey<br />
5. acaba<br />
G164/6 Düşdi Bāḳī belālara dimedüñ / ʿAceb ʿAceb ol derde mübtelā n’eyler<br />
G195/4 Ne ḳanlar aġların hecrinde yāruñ derd-i fürḳatden / ʿAceb ʿAceb bir dem mi vardur çeşm-i pür-ḫūn eşk-bār olmaz<br />
G336/4 Gice şemʿ-i ruḫuñ şevḳınde bir ḳaç beyti yandurdum / ʿAceb ʿAceb ḫūb u dil-efrūz eyledüm ḫoş dil-pesend itdüm<br />
G343/4 ʿAceb ʿAceb ey serv-i ser-keş sen ne naḫl-i ʿālem-ārāsın / Ki ḳaddüñ dikmesidür gökde Ṭūbā yirde ʿarʿar hem<br />
14
G426/5 ʿAceb ʿAceb ol ṭāʿat u taḳvā diyü zuʿm itdügümüz / Varıcaḳ n’olsa gerekdür naẓar-ı Cebbāre<br />
G123/3 Mevc urur bād-ı seḥerden sebze-i ter mi ʿaceb ʿaceb / Yā bisāṭ-ı bezm-i ʿīş olmış yeşil ḫārā mıdur<br />
ʿaceb ʿaceb degül/olmamak degül/olmamak [6] [6] [6] şaşılmaz, garip değil<br />
G304/1 Gül gülse dāʾim aġlasa bülbül ʿaceb ʿaceb degül degül / Zīrā kimine aġla dimişler kimine gül<br />
G255/4 Sevdā-yi ḥāl-i yār ile ey dil ʿaceb ʿaceb degül degül / Meyl-i ḳaranfül ārzū-yı fülfül eyleseñ<br />
G71/7 Giceler ʿīş u ṣafā-yı çeng ü nāy olmaz olmaz ʿaceb ʿaceb / Ṣubḥ-dem Bāḳī derūn-ı dilden istiġfārı gör<br />
G487/7 Rez duḫterinüñ adı çekilse ʿaceb ʿaceb degül degül / Ḫınnālar oldı illere ḳarşu ayaġını<br />
K20/43 ʿAceb ʿAceb degüldür degüldür eger olsa nükte-i ḳalemüm / Ser-i ʿadū-yı bed-endīşe ḍarbet-i kūpāl<br />
K19/12 Nusḫa yazdursa ʿaceb ʿaceb olmaya olmaya bādām üzre / Teb-i hicrāna ʿilāc eylemek ister ḫātem<br />
ʿaceb ʿaceb mi mi [21] [21] tuhaf mı, şaşılır mı; bkz. ‘ṭañ mı’ md.<br />
K18/22 Dehen-i ġonca-i ter dürlü leṭāʾif söyler / Gülüp açılsa ʿaceb mi gül-i rengīn-ruḫsār<br />
G43/4 Derd-i maḥabbet eylese cismi ʿaceb ʿaceb mi mi zerd / İksīr-i ʿaşḳ-ı pāk ile altun olur cesed<br />
G191/7 Ser-firāz olsaḳ bu devr içre ʿaceb ʿaceb ʿaceb mi mi Bāḳıyā / Biz ṣürāḥī-<strong>ve</strong>ş bu gün rengīn-edāya māliküz<br />
G197/4 Ġayra baş egmesek ʿaceb ʿaceb ʿaceb midür midür midür / İşigi secde-gāha mensūbuz<br />
G224/5 Bāḳī ʿaceb ʿaceb ʿaceb mi mi şiʿr-i dil-efrūzuñ itseler / Erbāb-ı ʿaşḳ cemʿ olıcaḳ encümende şemʿ<br />
G262/4 Rez duḫterini sīneye çeksem ʿaceb ʿaceb midür midür / Cevrinden özge nesnesi yoḳ bī-<strong>ve</strong>fālaruñ<br />
G263/3 Diñmese yaşum ʿaceb ʿaceb mi mi mi ey göñül / Ḫānemi āh ile pür-dūd eyledüñ<br />
G276/2 ʿĀşıḳuñ āh u enīn olsa ʿaceb ʿaceb ʿaceb mi mi mi kārı / Nāle vü zār olur eglenceleri bīmāruñ<br />
G291/4 Yazıldı ḫaddüñ üzre ḫaṭuñ ẓāhir olmadın / Dirsem ʿaceb ʿaceb mi mi zülfüñe ṭuġrā-yı bī-mis̱āl<br />
G307/7 Mey içüp mest-i müdām olsa ʿaceb ʿaceb mi mi Bāḳī / Derd ü ġamsuz güẕerān eyleye bir sāʿat bul<br />
G311/6 Dirsem ʿaceb ʿaceb mi mi ḫātem-i Cem devr-i meclise / Elmās cām-ı sāde mey-i ḫoş-güvār laʿl<br />
G420/7 Bāḳī ʿaceb ʿaceb mi mi seng-i belā irse pāyine / Her kim bu reh-güẕār-ı fenādan mürūr ide<br />
G491/7 Bāḳıyā şādīlıḳ eylerse ʿaceb ʿaceb mi mi aġyār / Çarḫ anuñ ṭāliʿini gör nice meymūn itdi<br />
G492/3 Eksük olmaz sīneden gül gibi tāze dāġlar / Nāleler ḳılsa ،‘aceb ‘aceb mi mi mürġ-i dil bülbül gibi<br />
G497/5 Hemīşe ḳāmet-i bālāñı vaṣf ider Bāḳī / Bülend-mertebe olsa ʿaceb ʿaceb mi mi eşʿārı<br />
G512/5 Lebine öykünür ol ḫusrev-i şīrīn-dehenüñ / Bāḳıyā ḫalḳ ʿaceb ʿaceb mi mi mezelense şekeri<br />
G548/3 Kūyına varsa ʿaceb ʿaceb mi mi dil-berüñ gāhī raḳīb / Cennet idi bir zamān İblīs-i melʿūnuñ yiri<br />
K14/29 Bilürsin anı mürġ-i beyża-i pūlād-ı nuṣretdür / ʿAceb ʿAceb mi mi dāne divşürse elinde tīġ-i bürrānı<br />
K21/6 Cihānı berf ile yaḫ ṭutdı ḳış ḳıyāmetdür / ʿAceb ʿAceb mi yir yüzine çıḳsa hep defāʾin-i māl<br />
G402/1 Cihānuñ göñlin aldı evc-i istiġnāda bir meh-rū / ʿAceb ʿAceb mi mi çıḳsa her yirden sipihre naʿre-i yā Hū<br />
G514/2 ʿAceb ʿAceb mi mi şekl-i ṭūmār olsa ġonca / İder ḥüsn-i ruḫuñ gül defterin ṭay<br />
aceb acebā aceb acebā<br />
ā [2] [2] acaba<br />
G269/5 Bāḳī yine ṣaçıldı nemek bāde-i nāba / Bilsek ʿacebā ʿacebā aṣlı nedür bu şeker-ābuñ<br />
G479/3 ʿA ʿAceb ʿA ʿAceb<br />
cebā ceb bād-ı suḫan-çīn ne ḫaṭā gördi geçer / Dil-i āşüfteyi ol ṭurra-i müşgīn-būya<br />
1. İran ülkesi<br />
ʿAcem ʿAcem [4]<br />
[4]<br />
K16/12 Pā-māl-i esb-i devleti küffār-i ḫāk-sār / Ḫāḳān-ı Çīn muṭīʿ ola şāh-ı ʿAcem ʿAcem gibi<br />
G318/10 Ḫāmūşlıḳ senden ʿaceb ṭabʿuñ müsellem ṭutdı hep / Siḥr-āferīnān-ı ʿArab pākīze-gūyān-ı ʿAcem ʿAcem<br />
2. İran ‖ Türk musikisinde bir mürekkep makam; bkz. ÖZTUNA, s. 1.<br />
G419/6 Ser-āġāz itdi nev-rūz-ı ʿAcemden ʿAcemden ʿAcemden bülbül-i şeydā / Ḳılup bir ṣavt peydā fetḥ -i Āẕerbāycān üzre<br />
15
3. İranlı, İran halkından olan kimse; Arapların ilk müslüman ettikleri kavim İranlılar<br />
olduğundan Araptan gayri olanlar için kullanılan ‘Acem’ sözü, İranlılar’a ad olmuştur.<br />
K6/16 Şād-mān olsun ʿAcemler ʿAcemler gözleri aydın yine / Mīr Ḫaydar nūr-ı çeşm-i ḫusrev-i Īrān gelür<br />
ʿAcem ʿAcem mülki mülki [1] [1] İran ülkesi<br />
K11/14 Degülsin medḥine ḳādir ne deñlü ṭutsalar māhir / Gerekse Rūmda Bāḳī ʿAcem ʿAcem mülkinde mülkinde Selmān ol<br />
acı acı [3]<br />
[3]<br />
1. üzücü, sert (söz)<br />
G274/3 Telḫ-kām itme beni dostum acı acı söz ile / Lebüñ emdürmez iseñ ṭatlu dilüñ bārī gerek<br />
2. üzüntü, dert<br />
M1/III/2 Bu acı acılarla acı larla çeşm-i nücūm olsun eşk-bār / Āfāḳı ṭutsun āteş-i dilden çıḳan duḫān<br />
G83/4 Cān acısını acısını ḫaste-i derd-i firāḳ olup / Dil-dāde-i nigār-ı sitem-kār olan bilür<br />
acımak acımak [3] [3]<br />
[3]<br />
1. merhamet etmek<br />
G393/5 Nice aġlayamam kim acımaz acımaz yār / İdersem yaşumı ey Bāḳī ʿummān<br />
G165/4 Benüm’çün acıyup acıyup aġlar görenler zaḫm-ı şemşīrüñ / Baña itdüklerüñ ey ḫūnī hep yanuñda ḳalmışdur<br />
1.1. merhamet etmek ‖ tadı kaçmak<br />
G41/1 Kūh-ı ʿaşḳuñda olursam Ferhād / Acıyup Acıyup Acıyup eyleye Şīrīn lebi dād<br />
ʿāciz ʿāciz ü ü der der-mānde der ānde [4] [4] âciz, garib<br />
Mtl 3 Ḫayliden ḳaldı göñül ḫāk-i der-i cānāndedür / Mübtelā-yı derd ü ġam bir ʿāciz ʿāciz ü ü der der-māndedür<br />
der āndedür<br />
ʿāciz ʿāciz olmak olmak olmak [3] [3] âciz kalmak<br />
K3/29 S̱enāsında Bāḳī-ṣıfat ola ola ʿāciz ʿāciz / Hezārān ola ʿandelīb-i suḫan-<strong>ve</strong>r<br />
G364/4 Muttaṣıl ġamzeñ geçer bir laḥẓa baḳsañ ḥālüme / ʿĀci ʿĀciz ʿĀci ʿĀciz<br />
z oldu olduḳ oldu dostum <strong>ve</strong>’l-ḥāṣıl ol ġammāzdan<br />
G414/7 Derd-i ʿaşḳ artar ʿilāç itdükçe Bāḳī şöyle bil / ʿĀciz ʿĀciz olm olmışdur olm ışdur eṭibbā aña dermān itmede<br />
ʿacūz ʿacūz u u pīre pīre-zen pīre zen [1] dünyanın, feleğin <strong>ve</strong> geçiciliğin sembolü yaşlı kadın, kocakarı<br />
G341/4 ʿAcūz ʿAcūz u u pīre pīre-zen pīre zen dehrüñ çü ḳaṣdı cān imiş bildüm / Erenler himmetinde anı ben merdāne ṭapşurdum<br />
ʿacūz ʿacūz-ı ʿacūz ı dehr [3] kocakarı dünya, bkz. ‘çarḫ-ı ʿacūze’ md.<br />
G304/5 Bāḳī ʿacūz ʿacūz-ı ʿacūz ı dehre er olmaz zebūn olan / Merdān-ı rāh-ı ʿaşḳ dimezler aña recül<br />
G498/5 Zebūn olmaz ʿacūz ʿacūz-ı ʿacūz ı dehre Bāḳī / Bu meydāne begüm merdāne geldi<br />
G503/5 Bāḳī ʿacūz ʿacūz-ı ʿacūz ı ı dehre zebūn olma key ṣaḳın / Merdāne baṣ ayaġuñı meydāne er gibi<br />
ʿacz ʿacz [2]<br />
[2]<br />
1. acizlik, tutsaklık (büyüden dolayı tesir altına girme)<br />
K20/32 Kemend-i ʿacz ʿacz ʿacz ile olmazdı dest ü pā beste / Bu bendi geçmese baña zamāne-i muḫtāl<br />
2. yetersizlik, çaresizlik<br />
G306/7 Bāḳī-<strong>ve</strong>ş āḫır eyledi ʿaczin ʿaczin müşāhade / Evrāḳın itdi defterinüñ tārumār gül<br />
aç aç (ac) (ac) [1] [1] aç<br />
G394/1 Çarḫa baş egme göñül hergiz daḫı ac ac olmadan / Yigdür ölmek merd olan nā-merde muḥtāc olmadan<br />
1. ağız açmak<br />
açılmak açılmak [40] [40]<br />
[40]<br />
G320/3 Leṭāʾif söyledüm güldi açıldı açıldı ḥoḳḳa-i laʿli / Yine seyr eylesün yārāne dürc-i dürr-i nāb açdum<br />
16
2. ferahlamak, rahatlamak<br />
G287/1 Devr-i gül irdi ġonca-ṣıfat olma teng-dil / ʿAzm eyle ṭarf-ı gül-şene gül gibi gül açıl açıl<br />
açıl<br />
G289/1 Gül-zāra gel nesīm-i ṣabā gibi ḫoş-dem ol / Açıl Açıl derūn-ı ġonca gibi şād u ḫurrem ol<br />
G55/1 Açıl Açıl bāġuñ gül ü nesrīni ol ruḫsārı görsünler / Ṣalın serv ü ṣanavber şī<strong>ve</strong>-i retfārı görsünler<br />
G426/8 Ḳatı el virdi hevā ġāyet açıldu açılduḳ açıldu ġāyet / İşümüz ḳaldı kemāl-i kerem-i Settāre<br />
G245/4 Çemende ġonca-i dil neyle gülsün açılsun açılsun / Yanumda sencileyin şūḫ-ı gül-ʿiẕārum yoḳ<br />
3 . tekrar faaliyete geçmek<br />
G21/2 Ola kim bāb-ı mey-gede açıla açıla / Diyelüm yā Müfettiḥe’l-ebvāb<br />
4. büyüyüp tomurcuk <strong>ve</strong> gonca halinden çıkmak, açmak (çiçek için)<br />
K11/7 Yüzüñ ey ġonca-leb dürme bize cevr eyleyüp ṭurma / Açıl Açıl gül gibi ḫandān ol ṣalın serv-i ḫırāmān ol<br />
K18/22 Dehen-i ġonca-i ter dürlü leṭāʾif söyler / Gülüp açılsa ʿaceb mi gül-i rengīn-ruḫsār<br />
G33/2 Ḳatı açılmasun açılmasun devrüñde ġonca / İñen ʿarż itmesün gül-berg-i ter ruḫ<br />
G71/4 Seyr-i bāġ-ı bezme gel cām-ı mey-i gül-gūna baḳ / Gül-şen-i cennetde açılmış açılmış gül-i bī-ḫārı gör<br />
G86/5 Ġam degül Bāḳī iñen açılmasa açılmasa ol gül-ʿiẕār / Ser-girān olurlar eks̱er ġonca-i nev-ḫīzler<br />
G135/1 Ṣafā bezminde şol zerrīn-ḳadeḥ kim ṭolu ṣahbādur / Kenār-ı bāġ-ı ʿişretde açılmış açılmış <strong>ve</strong>rd-i raʿnādur<br />
G153/3 Ṣaḥn-ı çemende ṣubḥ-dem açıldu açılduġı açıldu bu kim / Ḥüsnüñ güline ġonca-i raʿnā ḳulaḳ çeker<br />
G176/4 Gūyiyā yir yir açılmış açılmış açılmış lālelerdür ḫākde / Sīne üstinde görinen tāze tāze dāġlar<br />
G270/2 Lāle-<strong>ve</strong>ş bāġ-ı ṣafāda iñen açıldu açılduġı açıldu ı ı yoḳ / Ḫaylī demdür göremez kimse ḳarasın ḳadeḥüñ<br />
G296/1 Yılda bir açılup açılup ancaḳ şen olur bāġda gül / Ḳanı ol ġonca-i ḫandān gibi şūḫ u şengül<br />
G301/5 Bāġ-ı ḥüsn-i şāha baḳ görmek dilerseñ Bāḳıyā / Baḫt u devlet nev-bahārında açılmış açılmış tāze gül<br />
G302/1 Ṣubḥ-dem bülbül niyāz itdükçe geldi nāze gül / Rāz-ı ʿaşḳı der-miyān itdi açıldı açıldı tāze gül<br />
G338/1 Şeb-nem gibi ṣaçılsun ḳoñ eşk-i firāvānum / Güller gibi açılsun açılsun tek ġonca-i ḫandānum<br />
G345/2 Bülbül-i müştāḳuñuñ aġladuġın yār işidüp / Ḫārlarla açılur açılur mı <strong>ve</strong>rd-i ḫandānum benüm<br />
G358/4 Ṣaḥn-ı gül-zāra düşersek demidür jāle-ṣıfat / Nev-bahār oldı gül açıldı açıldı güzellendi çemen<br />
G392/2 Demidür bezm-i ṣafāda açıla açıla süfre-i gül / Yiridür nergis alursa ele cām-ı zerrīn<br />
G448/3 Meger ḫ˅ān-ı melāḥatde gümişden bir ṭabaḳdur ol / Açılmış Açılmış Açılmış aḳ güldür ya leṭāfet gül-sitānında<br />
G452/1 Açılsa Açılsa ġonca mānend-i leb-i laʿl-i nigār olsa / Ṣaçılsa ḫurde-i pīrūze ṣaḥrā sebze-zār olsa<br />
G499/5 Ṣad hezārān nev-bahār olsa bu fānī bāġda / Bir gül-i bī-ḫār açılmaz Bāḳıyā sāġar gibi<br />
G507/5 Bād gīsūların açduḳça görinür ruḫ-ı yār / Bāġ-ı cennetde açılmış gül-i sīr-āb gibi<br />
G514/4 Gül-istān-ı ġamuñdur ṣaḥn-ı sīne / Açılmış Açılmış aḳ güldür penbe-i key<br />
5. aşığın var olan yarasının tekrar derinleşmesi, işlemesi<br />
G55/3 Açıldı Açıldı dāġlar sīnemde çāk itdüm girībānum / Maḥabbet gül-şeninde açılan gül-nārı görsünler<br />
G335/1 Ṣafā gül-zārıdur sīnem gül-i bī-ḫārdur dāġum / Maḥabbet gül-şeninde açılan gül-nārdur dāġum<br />
G452/3 Elinden sāḳī-i dehrüñ ne ḳanlar yutduġum görseñ / Açılsa Açılsa Açılsa lāle-<strong>ve</strong>ş dāġ-ı nihānum āşikār olsa<br />
6. içini dökmek, dertleşmek, sırrını paylaşmak<br />
G2/3 Derūnuñ pür-maʿārif hem-nişīnüñ merd-i ʿārif ḳıl / Açılma Açılma ey yüzi gül şaḫṣ-ı nā-dāna kitāb-āsā<br />
G163/4 Açılma Açılma cām-ı bāde-i gül-gūna ġonca-vār / Nāzüklik ile laʿl-i lebüñden ḫaber çeker<br />
K27/4 Ḥarīm-i ḫāṣa yol virmez açılmaz açılmaz şaḫṣ-ı nā-dāna / Nigār-ı pāk-dāmendür münaḳḳaş perdesi gūyā<br />
G361/1 Tesellī virmez ey dil derdüñ ol cānāne söylersin / Açılmaz Açılmaz saña gūyā ġonca-i ḫandāne söylersin<br />
G175/2 Gül dirin gülmez açılmaz açılmaz baña ol ġonca-dehen / Ġālibā hep yüzine gül didügüme terdür<br />
7. körlükten kurtulup görmeye başlama<br />
K2/3 Rūşen oldı açılup açılup dīde-i Yaʿḳūb-ı emel / Demidür menzil-i ʿişret ola Beytüʾl-aḥzān<br />
17
8. meydana gelmek, zuhur etmek (manevî haller için)<br />
G312/5 Vücūduñ ḫākini ter ṭut gözün yaşıyla ey Bāḳī / Gül-i gül-zār-ı maʿnā açılur açılur bu āb u gilden bil<br />
9. ortaya çıkmak<br />
G427/2 ʿUşşāḳ idemez ol ḳad-i mevzūnı der-āġūş / Açılmayıca<br />
Açılmayıcaḳ Açılmayıca ḫayme gibi nice ḫazīne<br />
açıl! açıl! açıl! [1] [1] uzaklaş!, var git! (defol); bkz. TIETZE, s. 93. (‘açılmak’ md.)<br />
G287/4 Baḥs̱ eyleme ʿiẕār-ı ʿaraḳ-rīz-i yār ile / Yüzüñ ṣuyıyla ey gül-i ter yüri var açıl<br />
açıl<br />
açmak açmak [26]<br />
[26]<br />
1. kapalı <strong>ve</strong>ya bağlı bir şeyi açık hale getirmek ‖ ferahlamak, rahatlamak<br />
Kt21/1 ʿAdem iḳlīmine ʿazm eyledi çünkim Süleymān Ḫān / İlāhī ḳabrine revzenler aç firdevs-i aʿlādan<br />
2. (çiçek için) açılmak, gonca halinden çıkmak<br />
G305/5 Dürme yüzüñi ġonca-ṣıfat bañā nāz idüp / Aç Aç <strong>ve</strong>rd-i bāġ-ı behçeti ey gül-ʿiẕār gül<br />
G323/1 Nev-bahār oldı gelüñ ʿazm-i gül-istān idelüm / Açalum Açalum ġonca-i ḳalbi gül-i ḫandān idelüm<br />
G340/2 Ġonca-<strong>ve</strong>ş dāġ-ı sīnemüz açalum açalum açalum / Gül gibi keşf-i rāza başlayalum<br />
G387/4 Şükr-i Ḫudāya başın açar açar lāle-i çemen / Rūy-ı niyāzı ḫāke sürer berg-i yāsemīn<br />
3. sıkıntıyı gidermek, (gönüle) ferahlık <strong>ve</strong>rmek<br />
K2/9 Ḥamdüliʾllāh viṣāl-i Şeh-i ferḫunde-ḫıṣāl / Ḳalbümüz açdı yine niteki <strong>ve</strong>rd-i ḫandān<br />
4. çevirmek (sayfa)<br />
G243/1 Nev-bahār açdı açdı cemālüñ muṣḥafından bir varaḳ / Ol varaḳdan başladı gül-şende bülbüller sebaḳ<br />
5. çözmek, açığa çıkarmak, görünecek duruma getirmek<br />
G358/5 Ġoncalar dügmelerin çözdi bahār oldı diyü / Sīnesin açdı çdı girībānını çāk itdi semen<br />
K18/13 Semenüñ sīne-i sīmīnin açup açup açup bād-ı seḥer / Çözdi gül-şende gülüñ dügmelerin nāḫun-ı ḫār<br />
6. yarayı derinleştirmek<br />
G56/1 Zaḫm-ı sīnem ol gözi mekkāre ġāyet ḫoş gelür / Yāre açarsam açarsam açarsam revādur yāre ġāyet ḫoş gelür<br />
G429/1 Peykānuñ açdı açdı zaḫmumı cism-i ḫarābda / Güller bitürdi ḳaṭre-i bārān türābda<br />
7. yakışmak, farkedilir olmak<br />
G537/4 Açdı Açdı ol ġonca-i raʿnāyı libās-ı gül-gūn / Düşdi ruḫsārına zülfi başuma sevdāsı<br />
8. konuşmaya ya da ötmeye başlamak<br />
G308/8 Açdu Açduḳça Açdu ḳça ġonca beççe-i bülbül gibi dehān / Alduḳça jāle beyżaların zīr-i bāl gül<br />
9. örtüsünü kaldırmak, görünür hale getirmek<br />
G320/1 Cemāl-i ʿālem-ārāsından ol māhuñ niḳāb açdum açdum / ʿAceb ferḫunde geldi fāl-i aḥvālüm kitāb açdum<br />
G470/1 Açdı Açdı gülüñ niḳābın bād irdi gül-sitāne / Gösterdi rūy-ı baḫtı āyīne-i zamāne<br />
10. dağıtmak, savurmak (saç bağlamında)<br />
G507/5 Bād gīsūların açdu açduḳça açdu açduḳça<br />
ḳça görinür ruḫ-ı yār / Bāġ-ı cennetde açılmış gül-i sīr-āb gibi<br />
11. ortaya çıkarmak<br />
K18/19 Dem-i ʿĪsā dirilür būy-ı baḫūr-ı Meryem / Açdı Açdı zanbaḳ Yed-i Beyżāyı kef-i Mūsā-vār<br />
G320/2 Yaḳam çāk eyledüm ʿaşḳuñ yolında dāġ-ı sīnemde / İçinden gene peydā oldı bir künc-i ḫarāb açdum<br />
G320/3 Leṭāʾif söyledüm güldi açıldı ḥoḳḳa-i laʿli / Yine seyr eylesün yārāne dürc-i dürr-i nāb açdum<br />
açdum<br />
12. feth etmek<br />
G320/5 Ṣalup şemşīr-i naẓm-ı āb-dārı dehre Bāḳī-<strong>ve</strong>ş / Belāġat kiş<strong>ve</strong>rin ey pādişāh-ı kām-yāb açdum<br />
açdum<br />
18
G546/4 Buyur kem-ter ḳuluñ şāhum irişsün Çīn ü Māçīne / Açup Açup iḳlīm-i Türk-istānı alsun taḫt-ı Ḫāḳānı<br />
13. söz etmek, bahs etmek.<br />
G405/4 Ṣofī gelicek açma açma ṣaḳın ʿaşḳ ḥadīs̱in / Dānā-dil iseñ sırruñı nā-dāne ṭuyurma<br />
14. göstermek<br />
G9/2 Ser-i zülfiyle ḫaṭın örter imiş dirler o şūḫ / Açmadı Açmadı kimseye ammā orayı bād-ı ṣabā<br />
G468/7 Saña açmaz açmaz efendi gerçi Bāḳī / Ġamuñdan gögsin itdi pāre pāre<br />
15. kolları iki yöne uzatmak<br />
G543/2 Ṭonatdı dāġ ile bāzūlarını ol gül-endāmuñ / Açınca Açınca ḳolların eṭrāfı gūyā gül-sitān itdi<br />
16. belli etmeden, çaktırmadan<br />
Mtl 18 Ellerin dil-ber yüzine ṭutdı ṣanmañ nāzdan / ʿĀşıḳa bu <strong>ve</strong>ch ile yüz gösterür açmazdan<br />
açmazdan<br />
açmaz açmaz [1] [1] satrançta karşıdakini içinden çıkılması zor bir oyuna düşürme; şahı<br />
koruyan taşın yerinden oynatılamaması durumu (‘beydaḳ’, ‘şāh’, ‘ferzāne’ ile birlikte); bkz.<br />
TIETZE, s. 94. ‖ gizlice, asıl niyetini belli etmeden; MENINSKI, süt. 65.<br />
G364/2 Beydaḳ-ı ḫāl-i ruḫuñ zülfüñle mestūr eyleme / Almaġa şāhum göñül ferzānesin açmazdan açmazdan<br />
açmazdan<br />
açu açuḳl açu açuḳl<br />
ḳlıḳ ḳl ḳ ḳ zamān zamānı zamān<br />
[1] [1] rahatlık/ferahlık zamanı ‖ bahar<br />
G181/4 Açılsun göñlümüz sāḳī ḳadeḥ ṣun var ise bāḳī / Temāşā eyle āfāḳı çü açu açuḳl açu açuḳl<br />
ḳlıḳ ḳl ḳ zamān zamānıdur<br />
zamān<br />
ıdur<br />
1. isim<br />
ad ad [4]<br />
[4]<br />
G375/1 Ruḫsāruña ḫaṭṭ-ı ʿanber-efşān / ʿAbd-i Ḥabeşīdür adı adı reyḥān<br />
2. unvan [ soy göstergesi, bkz. şerīf maddesi ]<br />
K21/22 Kerīm özüñle mükerrem cihānda luṭf u kerem / Şerīf aduñla aduñla müşerref ḳabāle-i iḳbāl<br />
3. nam, şöhret, şan<br />
K26/36 Şöyle eşʿār-ı güher-bār oḳına aduña aduña kim / Cān u dilden ide Ḥassān aña yüz biñ taḥsīn<br />
G153/7 Bāḳī ḳayırmaz olsalar aʿdā zebān-dırāz / Aduñ Aduñ añılsa cümle eḥibbā ḳulaḳ çeker<br />
ad ad ad çekmek çekmek [2]<br />
hatırlamak, anmak, adını söylemek<br />
G487/7 Rez duḫterinüñ adı adı adı çekilse çekilse çekilse ʿaceb degül / Ḫınnālar oldı illere ḳarşu ayaġını<br />
K12/5 Ne çeker çeker adını adını aṣḥāb-ı riyā ikide bir / Ṭutalum rind-i gedā bir iki peymāne çeker<br />
ad ḳomak ḳomak [2] [2] bir adla adlandırmak, ad koymak.<br />
K3/27 Suḫan maṭlaʿından güneş gibi ṭoġsun / Ḳosunlar Ḳosunlar şerīf adını adını genc-i gevher<br />
G15/6 Ruḫlaruñ vaṣfında Bāḳī bir ġazel naẓm itdi kim / Ehl-i diller ḳod ḳodılar ḳod ḳodılar<br />
ılar adını adını adını mirʾātüʾṣ-ṣafā<br />
adı adı ḳalmak ḳalmak ḳalmak [2] [2] yalnız ismi, namı kalmak<br />
K27/19 Cihānda bir ḳurı adı adı adı ḳalupdur ḳalupdur çeşme-i Ḫıżruñ / Sen eylersin bu gün Āb-ı ḥayāt aḥkāmını icrā<br />
G192/6 Minnet Ḫudāya devlet-i dünyā fenā bulur / Bāḳī ḳalur ḳalur ṣaḥīfe-i ʿālemde adumuz<br />
adumuz<br />
adı adı adı vvar<br />
v ar (kendi (kendi yok) yok) [1] [1] kıymetinin olmayıp sadece adının anılması.<br />
G258/1 Cām laʿlüñdür senüñ āyīne rūy-ı en<strong>ve</strong>rüñ / Adı Adı var cām-ı Cem ü āyīne-i İskenderüñ<br />
adın adın añmak añmak [1] [1] bahsetmek, söz etmek<br />
G369/1 Pervāne gibi şuʿle-i şevḳuñle yanmadın / ʿĀşıḳ maḥabbet adın adın añar añar mı mı utanmadın<br />
adın adın añmamak añmamak [5] [5] [5] adını ağzına almamak, bir şey hakkında bilerek söz etmeme, bahsetmeme.<br />
M1/VI/2 Gördi nihāl-i serv-i ser-efrāz-ı nīzeñi / Ser-keşlik adın adın añmadı añmadı añmadı bir daḫı bānları<br />
19
M6/II/2 Zühd adın adın añma añma ṭabʿa n’idersin kesel virüp<br />
G258/2 Kāḫ-ı ḥüsn-i yāre baḳ seyr it ḫam-ı ebrūsını / Adın Adın añma añma ṭāḳ-ı Kisrā ile ḳaṣr-ı Ḳayṣerüñ<br />
G355/5 Ġuṣṣamuz yād eyleyüp yanında bārī dostlar / Adumuz Adumuz Adumuz añmañ añmañ añmañ mübārek ḫāṭıra ġam gelmesün<br />
G441/5 Bāḳī cihānda resm-i <strong>ve</strong>fādan nişāne yoḳ / Yār adın adın añma añma ʿaḳluñ eger saña yār ise<br />
adın adın yyād<br />
y ād itmek itmek [ad [adın [ad ın añmak] añmak] [1] [1] bahsetmek, söz etmek<br />
G374/1 Yād ād ider ider lebleri yanında nebātuñ adın / Var ise bilmez o şīrīn-dehen aġzı dadın<br />
1. düşmanlar<br />
aʿdā ʿdā [15] [15] bkz. ‘ser-i aʿdā’ md.<br />
K5/14 İderler reh-nümālıḳlar ʿadem mülkine aʿdāya ʿdāya / Ġuzātuñ ellerinde nīzeler şemʿ-i şeb-istānī<br />
K8/12 Zamāne āteş urdı ḫırmen-i aʿdā ʿdā ʿdā-yı ʿdā yı bed-kīşe / Düşelden şuʿle-i şemşīri Aẕerbāycān üzre<br />
K14/6 Yıḳıldı ḫānümān-ı baḫtı ber-bād oldı aʿdānuñ ʿdānuñ / Revān oldı nesīm-i fetḥ ile taḫt-ı Süleymānī<br />
G153/7 Bāḳī ḳayırmaz olsalar aʿdā ʿdā zebān-dırāz / Aduñ añılsa cümle eḥibbā ḳulaḳ çeker<br />
G546/6 Ġubār-ı naʿl-i esbin dīde-i aʿdāya ʿdāya küḥl itdi / Ne Tebrīzin ḳodı ceddüñ ne Ḳazvīn ü Ṣıfāḥānı<br />
G366/6 Muḳayyed olma ey Bāḳī kemend-i keyd-i aʿdāya ʿdāya / ʿİnāyet Ḥażret-i Ḥaḳdan kerem Feyyāż-ı Muṭlaḳdan<br />
1.1. düşmanların kanı bağlamında;<br />
K2/23 Ġāzīler pāy-i semendin yine ḫınnāladılar / Ḫūn-ı aʿdāy ʿdāy ʿdāyı ʿdāy o dem k’eylediler seyl-i revān<br />
K14/24 Dem-i aʿdā ʿdā ile deşt-i cihānı lāle-zār itdi / Sipāh-ı berḳ-reftār-ı Tatāruñ tīr-bārānı<br />
2. Bakî’yi çekemeyen diğer kimseler için (daha çok şairler)<br />
G233/7 Olmaz ey Bāḳī-i bī-dil ser ser-i ser i i aaʿdā<br />
a<br />
ʿdā pā-māl / Yine sen ṭabʿ semendine süvār olmayıcaḳ<br />
G199/5 Zebān-ı ṭāʿn-ı aʿdādan ʿdādan perīşān olma ey Bāḳī / Hezārān tīşe-i āzār ururlar kāne incinmez<br />
G362/5 Aʿdāya ʿdāya baş egdüremez kimse Bāḳıyā / Şemşīr gibi olmayıcaḳ ser-be-ser zebān<br />
G212/6 Evṣāf-ı laʿlüñ ile pür-efsūndur sözüm / K’eyler oḳınsa çihre-i aʿdāy ʿdāy ʿdāyı ʿdāy senderūs<br />
3. âşıka göre rakibler (aynı sevgiliye gönlünü kaptıranlardan her biri)<br />
G496/1 Olmayaydum ʿāleme ʿaşḳuñla rüsvā kāşkī / Gülmeyeydi ḥālüme hecrüñde aʿdā ʿdā ʿdā kāşkī<br />
G34/6 Aʿdā ʿdā yanuñda ḫurrem u ḫandān u şād-mān / Bāḳī ġamuñda zār u dil-efgār u derd-mend<br />
Mtl 22 Mihr-i ruḫsārını vaṣf it o mehüñ maṭlaʿda / Ser Ser-i Ser i aaʿdāy<br />
a<br />
ʿdāy ʿdāyı ʿdāy nihāyet añasın maḳṭaʿda<br />
aʿdā ʿdā ʿdā-yı ʿdā yı ddīn<br />
d<br />
īn [3] [3] din düşmanları, kâfirler<br />
K1/23 Tīġuñ ʿadem diyārına rūşen ṭarīḳdur / Aʿdā ʿdā ʿdā-yı ʿdā yı ddīni<br />
d<br />
īni ṭurma ḳılıçdan geçür hemān<br />
K23/9 Behrām eline ḫançer alup ḳaṣd ider ya ḫod / Aʿdā ʿdā ʿdā-yı ʿdā yı ddīn<br />
d<br />
īn ü düşmen-i İslāma intiḳām<br />
G155/3 Çemende berg-i sūsen gökde māh-ı nev degül peydā / Çeker aʿdā ʿdā ʿdā-yı ʿdā yı yı ddīn<br />
d<br />
īn īn üzre zemīn ü āsmān ḫançer<br />
ādāb ādāb ādāb [2] [2] [2] yerleşmiş görgü kuralları, teşrifat<br />
G348/3 Cān nis̱ār itmekdür ev<strong>ve</strong>l şarṭ bezm-i ʿaşḳına / Maḥrem olmaz bilmeyen ādāb ādāb-ı ādāb ı ṣoḥbet neydügin<br />
G96/4 Ādāb Ādāb-ı Ādāb bezm-i vuṣlatı pervāneden görüñ / Bülbül gibi degül-dürür ol ehl-i ḥāldür<br />
ʿadālet ʿadālet [1] [1] adil olma, hakbilirlik, ideal padişah tipinin en önemli niteliği<br />
K2/28 Saña Kisrīyi ʿadāletde ʿadāletde muʿādil ṭutsam / Fażladur sende olan devlet-i dīn ü īmān<br />
1. insan<br />
ādem ādem ādem [17]<br />
[17]<br />
M1/I/4 İnsān odur ki āyīne-<strong>ve</strong>ş ḳalbi ṣāf ola / Sīneñde n’eyler ādem ādem iseñ kīne-i peleng<br />
G10/2 Ṣabr u ḳarār u ʿaḳl alıcı bir perī imiş / Ādem Ādem ṣanurdum ol ṣanemi gerçi ṣūretā<br />
G203/3 Her perī-rūnuñ olur meyli raḳīb-i dī<strong>ve</strong> / Cān u dil virmek ile bunlara ādem ādem yaramaz<br />
20
G423/7 Mey içüp mest-i müdām olmayıcaḳ ey Bāḳī / Ne göñül baġlasun ādem bu ḫarāb-ābāde<br />
G93/6 Mey-i laʿl ādeme ādeme ziyān itmez / Belki ser-māye-i saʿādet olur<br />
G299/2 Ḥālet-i ʿaşḳ iledür ādeme ādeme nūrāniyyet / Reng-i rūy-ı ḳadeḥi bāde-i ḥamrādan bil<br />
G332/5 Ādemüñ Ādemüñ ehl-i riyā sözleri ḳanın ḳurıdur / Sāḳıyā ṭoldur a şol ḳan olacaġı içelüm<br />
2. kişi ‖ adam<br />
G90/2 Bir ġamze ile laḥẓada biñ ādem ādem öldürür / Ḫūnī gözüñ ki āhū-yı merdüm-şikārdur<br />
G133/1 Biñ mübtelāyı miḥnet ile her dem öldürür / Dil-ber mülāyim olmayıcaḳ ādem ādem öldürür<br />
M9/IV/5 Yüzüñi göremez yıllarca ammā bunda ādem ādem var<br />
G63/4 Ruḫuñ bāġın raḳīb-i dīv-sīret seyr ider her gün / Yüzüñi göremez yıllarca ammā bunda ādem ādem ādem var<br />
3. insan ‖ Hz. Âdem<br />
G300/4 Gül-şen-i kūyında meʾvā bulsa ol ḥūrī-<strong>ve</strong>şüñ / İḫtiyār eyler mi bāġ-ı ḫuldi ādem ādem ey göñül<br />
G331/4 Dāne-i ḫāline baḳ cennet-i ruḫsārında / Nice ṣabr eylesün Allāhı se<strong>ve</strong>rseñ ādem ādem<br />
ādem<br />
G426/4 Mülk-i bāḳī dir iken bāġ-ı İremden çıḳdı / Yine maġrūr olur ādem bu fenā gül-zāre<br />
G187/4 Sevād-ı çeşm-i ḥavrāya degişmez ādem ādem ādem ey ṣofī / Ṣaçılmış ḫırmen-i ḥüsninde yāruñ dāneler vardur<br />
4. yaşam, insan ömrü<br />
G211/4 ʿĀḳil oldur gelmeye dünyā metāʿından ġurūr / Müddet-i devr-i felek bir demdür ādem ādem ādem bir nefes<br />
ādem ādem ādem mi mi görür! görür! görür! [1] [1] kimseyi beğenmeme yönüyle<br />
G338/6 Nāz uyḫusına varmış ʿālemden olup fāriġ / Ādem Ādem mi görür şimdi ol gözleri mestānum<br />
ādemler ādemler begenme begenmemek<br />
begenme begenmemek<br />
mek [1] [1] kimseyi beğenmemek, herkeste bir kusur bulmak. “-ler” çoğul eki<br />
beğenmeme eylemini abartmak için kullanılmıştır.<br />
G515/1 Yār olup aġyāra ādemler ādemler begenmez begenmez begenmez ol perī / Kendüye hem-rāz idindi yaʿni bizden yigleri<br />
ādem ādem geçinmek geçinmek [1] [1] önceleri değeri yokken sonra değer <strong>ve</strong>rilir olmak, adamdan sayılmak.<br />
K11/10 Ḳabā-yı cāh ile ādem ādem geçinsün geçinsün her ḳaba cāhil / Güher göster güher meydāna gir sen tīġ-i ʿuryān ol<br />
ādem ādem olmak olmak [1] [1] iyi, şahsiyet sahibi, ideal bir insan (şiir bağlamında “insān-ı kāmil”) olmak.<br />
G289/7 Bāḳī ḫıṣāl-i merdüm-i nāḳıṣ-vücūdı ḳo / İnsān-ı kāmil olmaġa saʿy eyle ādem ādem ol<br />
ol<br />
ādem ādem ooġlan<br />
o oġlan<br />
ġlanı ġlan [1] [1] insanoğlu “…nât <strong>ve</strong> nâs gibi benî Âdem ma’nâsınadur. LL. s. 14; ayrıca bkz.;<br />
TOPALOĞLU, s. 4.<br />
K14/11 Süleymān gibi ḥaşr oldı livāsı ẓıllına ʿālem / Ziyāde leşger-i mūr u melaḫdan ādem ādem ooġlan<br />
o oġlan<br />
ġlanı ġlan<br />
ʿadem ʿadem [3] [3] soyut bir kavram olan “ʿadem”; diyar, mülk, kûy, şehir, iklim <strong>ve</strong> bağ gibi<br />
sözcüklerle gidilecek yer (ölüm/ahiret) kavramını <strong>ve</strong> yolculuk metaforunu imlemektedir.<br />
G171/1 Ālāyiş-i dünyādan el çekmege niyyet var / Yaḳında ʿadem dirler bir şehre ʿazīmet var<br />
K16/10 Ḥaḳdan niyāzum ol ki ʿadūsı zamānede / Rāḥat yirini bulmaya kūy-ı ʿadem ʿadem gibi<br />
G147/1 Ruḫuñ gül-berg-i būstān-ı İremdür / Dehānuñ ġonca-i bāġ-ı ʿademdür<br />
ʿadem ʿadem diyār diyārı diyār ı [2] [2] öte dünya, ahiret ‖ ölüm<br />
K1/23 Tīġuñ ʿadem ʿadem diyār diyārına diyār diyārına<br />
ına rūşen ṭarīḳdur / Aʿdā-yı dīni ṭurma ḳılıçdan geçür hemān<br />
G245/5 ʿAdem ʿAdem diyār diyārına diyār ına çoḳdan giderdüm ey Bāḳī / Şarāb-ı ʿaşḳ ile reftāra iḳtidārum yoḳ<br />
ʿadem ʿadem mülki mülki [1] [1] [1] yokluk ülkesi ‖ ölüm; bkz. ‘mülk-i ʿadem’ md.<br />
K5/14 İderler reh-nümālıḳlar ʿadem ʿadem mülkine mülkine aʿdāya / Ġuzātuñ ellerinde nīzeler şemʿ-i şeb-istānī<br />
ʿadem ʿadem iḳlīmi iḳlīmi [1] [1] yokluk ülkesi ‖ ölüm<br />
Kt21/1 ʿAdem ʿAdem iḳlīmine iḳlīmine ʿazm eyledi çünkim Süleymān Ḫān / İlāhī ḳabrine revzenler aç firdevs-i aʿlādan<br />
21
ādemī ādemī [1] [1] insan, insanoğlu<br />
G457/4 ʿĀḳıbet bī-hūş olur ṭāḳat getürmez ādemī ādemī / Sāḳī-i devrüñ ṭoḳuz cām-ı zümürrüd-fāmına<br />
ʿAden ʿAden [3] [3] Aden denizi; bkz. ‘ṣāhil-i baḥr-i ʿAden’ md.<br />
G440/2 Defterin bād-ı ṣabā lüʾlū-yı lālānuñ dürer / İlter olsa dişlerüñ vaṣfın ʿAdenden ʿAdenden cānibe<br />
ʿādet ʿādet [5] [5]<br />
[5]<br />
1. görenek, usul, ritüel<br />
G348/4 Ḥasret-i cām-ı lebi çeşmüm ṭolu ḳan eyledi / Yār bilmez mi ṭolu üstinde ʿādet ʿādet neydügin<br />
2. yaraşan, yakışan<br />
G390/5 Serv-ḳadsin ser<strong>ve</strong> ʿādet ʿādet ʿādet sebz-pūş olmaġ iken / Erġavānī cāmeye girmek neden ey nev-cevān<br />
3. huy, davranış, alışkanlık<br />
G247/4 Dil-berlerüñ ey ġonca-dehen ʿādeti budur / Gül ruḫlarını ara öpüp ara ṣarılmaḳ<br />
G280/1 İḥsān u cūd u maʿdelet oldıysa ʿādetüñ ʿādetüñ / Ḫurşīd ü māha fer vire necm-i saʿādetüñ<br />
4. tabiat<br />
G253/4 Ḫurrem olsa ġam degül eşk-i revānum görse yār / ʿĀdeti ʿĀdeti ʿĀdeti tefrīḥ-i ruḫ itmekdür aḳar ṣularuñ<br />
ʿadīl ʿadīl [1] [1] eşit, denk, benzer; ‘bir nesneyi bir nesne ile berâberleşdirmek ma’nâsınadur’<br />
bkz. KÂMÛS, s. 282-283.<br />
G351/2 Hemān ol Yūsuf-ı s̱ānī iner ancaḳ terāzūdan / ʿAdīl ʿAdīl olmaz gerekse iki ʿālem bir yaña olsun<br />
ʿādil ʿādil [ [14] [ 14] 14]<br />
1. adaletli, hakbilir (aşağıdaki tanıkların hepsinde, kasidelerde anlatılan ideal padişah<br />
prototipinin en başta gelen niteliği olarak geçmektedir.)<br />
K2/33 Bārekaʾllāh zehī Pādişeh-i ʿādil ʿādil kim / Şarḳdan ġarba degin buldı cihān emn ü emān<br />
K3/8 Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i kāmil şehenşāh-ı ʿādil ʿādil / Cihān-dār-ı muḳbil şeh-i dād-güster<br />
K4/2 Şeh-i ʿādil ʿādil ʿādil Süleymān Ḫān-ı Ġāzī / Muʿizzü’d-devle sulṭānü’s-selāṭīn<br />
K5/7 Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i cihān sulṭān-ı ʿādil ʿādil şāh-ı deryā-dil / Ser-efrāz u serīr-efrūz-ı tāc u taḫt-ı sulṭānī<br />
K7/17 Şāh-ı ʿādil ʿādil Ḫān Murād ol kim nesīm-i ʿadl ile / Luṭfı bāġ-ı ʿālemi reşk-i gül-istān eyledi<br />
M3/IV/1 Şād oluñ kim Pādişāh-ı dād-güsterdür gelen / Ḫusrev-i ʿādil ʿādil şehenşāh-ı muẓafferdür gelen<br />
G318/5 Bād-ı seḥerden ḫoş-nesīm ḫulḳ-ı ḫudā<strong>ve</strong>nd-i kerīm / Sulṭān-ı ʿādil ʿādil Ḫān Selīm şāhenşeh-i ṣāḥib-kerem<br />
G392/6 Ḫān Meḥemmed şeh-i ʿādil ʿādil ki zamān-ı ʿadli / ʿĪd u nev-rūz gibi ḳıldı cihānı tezyīn<br />
G419/8 Duʿā-yı devlet-i sulṭān-ı ʿādil ʿādil ʿādil bizden ey Bāḳī / Ḥimāyet ol nigeh-dār-ı zemīn ü āsmān üzre<br />
G470/6 Yaʿnī o şāh-ı muḳbil ol nükte-dān-ı kāmil / Ṣāḥib-ḳırān-ı ʿādil Sulṭān Selīm Ḫāne<br />
G494/7 Duʿāmuz oldur ey Bāḳi ḫaṭādan ṣaḳlasun Bārī / Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i cihān sulṭān-ı ʿādil Şeh Süleymānı<br />
G500/3 Ḳapuñda dād umar ey şāh-ı ʿādil ʿādil / Dil-i mecnūnı gör dīvāne geldi<br />
G500/4 Cihānda ʿadl u dād u fażl u iḥsān / Şeh-i ʿādil ʿādil Süleymān Ḫāne geldi<br />
2. sakinin mecliste hak gözeterek şarap dağıtması<br />
G369/4 Ḫoş ʿādil ʿādil idi sāḳī-i bezm-i cihān eger / Cām-ı şarāb-ı vuṣlatı almasa ḳanmadın<br />
ʿadl ʿadl [15] [15] [15] adalet, hakkaniyet, doğruluk<br />
K1/14 Cemşīd-i ʿīş ü ʿişret ü Dārā-yı dār u gīr / Kisrī-i ʿadl ʿadl ü reʾfet ü İskender-i zamān<br />
K7/17 Şāh-ı ʿādil Ḫān Murād ol kim nesīm-i ʿadl ʿadl ile / Luṭfı bāġ-ı ʿālemi reşk-i gül-istān eyledi<br />
G130/1 İrdi nesīm-i maʿdelet-i Kisrī-i bahār / Zencīr-i ʿadl ʿadl çekdi çemen-zāra cūy-bār<br />
G88/1 ʿAdl ʿAdl ile faṣl-ı nev-bahār Kisrī-i nām-dārdur / Taḫt-ı zümürrüd üzre gül Ḫusrev-i kām-kārdur<br />
22
M3/V/5 Ḳarşusında ayaġın ṭursun mülūk el baġlasun / Kendü çıḳsun bār-gāh-ı ʿadle dīvān eylesün<br />
K2/17 Güher-i tācı żiyāsıyla memālik rūşen / Ḫançer-i ʿadli ʿadli cilāsıyla cihān pür-lemeʿān<br />
K7/18 ʿĀlemi gül gibi ḫandān itdi devr-i devleti / ʿAhd-i ʿadli ʿadli iʿtidāl-i māh-ı nīsan eyledi<br />
M3/V/1 Gül gibi ḫalḳı nesīm-i ḫulḳı ḫandān eylesün / Nev-bahār-ı ʿadli ʿadli āfāḳı gül-istān eylesün<br />
G392/6 Ḫān Meḥemmed şeh-i ʿādil ki zamān-ı ʿadli ʿadli / ʿĪd u nev-rūz gibi ḳıldı cihānı tezyīn<br />
G77/10 Tīr-i cefā-yı çarḫ-ı sitem-gerden iñleme / Şemşīr-i ʿadl ʿadl-i ʿadl ḫusrev-i ṣāḥib-ḳırānı gör<br />
K6/11 Şehr-i dārüʾl-mülk-i ʿadlin ʿadlin ʿadlin seyr iden ʿāriflere / Ḫıṭṭa-i maʿmūre-i ʿālem dih-i vīrān gelür<br />
K8/11 Memālik ẓıll-ı rifʿatde ḫalāʾiḳ ḫ˅āb-ı rāḥatde / Cihān āsūde ʿadlinde ʿadlinde zamān emn ü emān üzre<br />
G117/5 Bāḳıyā ḳılsun muʿaṭṭar bezm-i āfāḳı nesīm / Pādişāhuñ micmer-i ʿadlinde ʿadlinde ṣandal yaḳdılar<br />
G122/10 Āsūde ẓıll-ı rāyet-i ʿadlinde ʿadlinde kāʾināt / Kevn ü mekāna sāye ṣalan şāḫ-sārı gör<br />
K1/21 ʿAdluñ ʿAdluñ ḳatında cevr ü sitem dād-ı Keyḳubād / Ḫışmuñ yanında luṭf u kerem ḳahr-ı Ḳahramān<br />
ʿadl ʿadl ü ü dād dād [2] [2] adalet<br />
K1/16 Ol şeh-süvār-ı memleket-i ʿadl ʿadl ü ü dād dād kim / Atı öñince olsa revā ḫusrevān revān<br />
G500/4 Cihānda ʿadl ʿadl ʿadl ü ü dād dād dād u fażl u iḥsān / Şeh-i ʿādil Süleymān Ḫāne geldi<br />
ʿadl ʿadl ü ü dād dād-ı dād ı ı ʿÖmer ʿÖmer ʿÖmer [1] [1] Hz. Ömer’in adaleti (Kanunî Süleyman’a övgü bağlamında)<br />
K2/27 ʿAdl ʿAdl ü ü dād dād-ı dād ı ı ʿÖmer ʿÖmer ü ṣıdḳ u ṣafā-yı Ṣıddīḳ / ʿİlm ü ʿirfān-ı ʿAlī ḥilm ü ḥayā-yı ʿOs̱mān<br />
ʿadl ʿadl u u iḥsān iḥsān [1] [1] [1] adalet <strong>ve</strong> cömertlik (ideal doğu hükümdarlarının en önemli iki niteliği)<br />
K5/2 Ṭoġup gün gibi zerrīn tāc ile burc-ı saʿādetden / Yitişdi şarḳdan ġarba żiyā-yı ʿadl ʿadl u u iḥsān iḥsānı iḥsān<br />
ʿad ad adū ad ū [19]<br />
[19]<br />
1. savaşılan düşman<br />
K14/18 Ser-encām-ı ʿadū ʿadū āḫır ne ḥāle irişür dirken / Hezārān kelleler ṭop itdi nā-geh çarḫ çevgānı<br />
K16/13 Kesr-i ʿadū ʿadū vü fetḥ -i memālik ʿale’d-devām / Gürz-i girānı kelle-i düşmende żam gibi<br />
K9/19 Dāġ-ı <strong>ve</strong>fā vü mihri göñülde şügüfte gül / Tīr-i ḫadengi cān-ı ʿadūda ʿadūda şikeste ḫār<br />
G434/5 Yār defterden yine Bāḳī ḳazınmaḳ var dimiş / Yañlış añlatmış ʿadūlar ʿadūlar ben ḳulın sulṭānuma<br />
K14/36 Belā gird-ābına ṣalsun ʿadūñ ʿadūñı ʿadūñ ı nā-bedīd itsün / Fenā deryāsına ġarḳ eyleyen Firʿavn u Hāmānı<br />
K14/10 Şeh-i kiş<strong>ve</strong>r-sitān Sulṭān Meḥemmed Ḫān-ı Ġāzī kim / ʿAd Ad Adūnuñ Ad ūnuñ ʿırḳını ḳaṭʿ eyledi şemşīr-i bürrānı<br />
G155/5 ʿAdūnuñ ʿAdūnuñ ḳılsun endāmın ser-ā-pā ḳana müstaġraḳ / Bitürsün bāġ-ı nuṣretde nihāl-i erġavān ḫançer<br />
G155/2 ʿAdūñuñ ʿAdūñuñ ʿAdūñuñ tīġ-i kāfir gibi lerzān itdi endāmın / Miyānına ṭaḳındı ḫusrev-i ṣāḥib-ḳırān ḫançer<br />
K16/10 Ḥaḳdan niyāzum ol ki ʿadūs ʿadūsı ʿadūs zamānede / Rāḥat yirini bulmaya kūy-ı ʿadem gibi<br />
K14/21 Neheng-āsā dil-ā<strong>ve</strong>rler ʿadūy ʿadūyı ʿadūy yutdılar gitdi / ʿAceb deryā imiş ḥaḳḳā bu leşger-gāh-ı ʿOs̱mānī<br />
K20/43 ʿAceb degüldür eger olsa nükte-i ḳalemüm / Ser-i ʿadū ʿadū-yı ʿadū yı bed-endīşe ḍarbet-i kūpāl<br />
K14/12 ʿAdūy ʿAdūyı ʿAdūy dil-figār itdi peleng-āsā şikār itdi / Muḥaṣṣal āşikār itdi neberd-i Şīr-i Yezdānı<br />
2. şairin hasımları, birinin kötülüğünü isteyen kimse (rakip)<br />
G54/4 İşigüñde beni ey meh bulur bir gün ʿadū ʿadū nā-geh / Ḳażā-yı āsmānīdür belā-yı nā-gehānīdür<br />
G232/5 Bāḳīnüñ nāle vü zāriyle cihān ṭoldı bu gün / Yine var ise ʿadū ʿadū eyledi yārine nifāḳ<br />
G465/5 Baña ʿadū ʿadū yanında cefālar ider o serv / Nā-gāh yolda rāst gelürse ḳażāyile<br />
G185/3 Sözüm vaṣf-ı leb-i laʿlüñle hem rengīn ü hem şīrīn / ʿAdūlar ʿAdūlar nükteyi fehm eylemezler sādedür dirler<br />
G373/4 Al ele cām-ı şarāb-ı laʿl-fāmı lāle-vār /Eylesün derd-i ḥased rūy-ı ʿadūy ʿadūyı ʿadūy zaʿferān<br />
G220/5 Elüñde ḫātem-i fażl u belāġat ey Bāḳī / ʿAdū ʿAdū-yı ʿAdū yı kec-naẓar inkār iderse gözine baṣ<br />
āfā āfāḳ āfā ḳ [20] [20]<br />
[20]<br />
1. bütün varlık âlemi, dünya<br />
23
K5/10 Elinde Ḥażret-i Dāvūduñ āhendür ki mūm oldı / Żiyā-baḫş olsa āfā āfāḳa āfā ḳa n’ola şemşīr-i bürrānı<br />
K10/15 Eşheb-i zerrīn-sitām-ı baḫtı cevlān eylesün / Nüh felek tā devr ide āfā āfāḳı āfā heft aḫter bile<br />
K15/11 Żiyā-baḫş olsun āfā āfāḳa āfā ḳa cemāl-i ʿālem-efrūzı / Fürūzān eyledükçe ṭalʿat-i nev-rūz dünyāyı<br />
K19/31 Nāmuñ āfā āfāḳa āfā ḳa ṣalar nefḥa-i ʿūd u ʿanber / Meclis-i devletüñe olalı micmer ḫātem<br />
K21/13 Ser-i efāżıl-ı āfā āfāḳ āfā müftī-i ʿālem / Sipihr-i fażl u kemāl āfitāb-ı cāh u celāl<br />
M1/IV/1 Olsun ġamuñda bencileyin zār u bī-ḳarār / Āfā Āfāḳı Āfā gezsün aġlayuraḳ ebr-i nev-bahār<br />
M1/VII/8 İḳbāl ü baḫt-ı ḫusrev-i āfā āfāḳ āfā müstedām / Rūḥ-ı revān-ı Şāha Taḥiyyāt <strong>ve</strong>’s-selām<br />
G117/5 Bāḳıyā ḳılsun muʿaṭṭar bezm-i āfā āfāḳı āfā nesīm / Pādişāhuñ micmer-i ʿadlinde ṣandal yaḳdılar<br />
G530/1 Muʿaṭṭar ḳıldı āfā āfāḳı āfā nesīm-i bād-ı nev-rūzī / Fürūzān oldı ḫurşīdüñ çerāġ-ı ʿālem-efrūzı<br />
Kt3/1 Āfā Āfāḳı Āfā ı şehā maʿdeletüñ nūrı pür itsün / Ḫurşīd gibi encümen-i dehre çerāġ ol<br />
2. her yer, etraf, bütün çevre<br />
G232/1 Şeb-i tārīk görinür gözüme rūz-ı firāḳ / Dūd-ı āhumla meger ṭoldı ser-ā-ser āfā āfāḳ āfā<br />
G351/3 Çemende bülbül āvāzı naṣīḥat diñledür mi gör / Bahār irsün yine āfā āfāḳ āfā ḳ pür-ṣīt u ṣadā olsun<br />
M5/VII/3 Ser-nüviştüm ḥālidür āfā āfāḳa āfā āfāḳa<br />
ḳa rūşen ḳılduġum<br />
G537/1 ʿĀlemi tāze bahār itdi ruḫ-ı zībāsı / Virdi āfā āfāḳa āfā<br />
ḳa żiyā ṭalʿat-i meh-sīmāsı<br />
K19/16 Göz ḳulaġ oldı ser-ā-ser gözedür āfā āfāḳı āfā ı ı / Bulalı ḳurb-i <strong>ve</strong>zīr-i şeh-i kiş<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
M3/V/1 Gül gibi ḫalḳı nesīm-i ḫulḳı ḫandān eylesün / Nev-bahār-ı ʿadli āfā āfāḳı āfā ı ı gül-istān eylesün<br />
G39/1 Ḳıldı āfā āfāḳı āfā münev<strong>ve</strong>r ṭalʿat-ı raḫşān-ı ʿīd / Ḫalḳa dībālar geyürdi māh-ı nūr-efşān-ı ʿīd<br />
G170/4 Didüm müşgīn ṣaçuñ mıdur muʿaṭṭar iden āfā āfāḳı āfā / Perīşān eyleyüp kāküllerini didi kim budur<br />
G181/4 Açılsun göñlümüz sāḳī ḳadeḥ ṣun var ise bāḳī / Temāşā eyle āfā āfāḳı āfā ı çü açıḳlıḳ zamānıdur<br />
G540/4 Ḫaste çeşmi nigār beste ḳılup / Göze göstermez oldı āfā āfāḳı āfā<br />
āfā āfāḳı āfā<br />
ı ı ṭutmak ṭutmak [4]<br />
[4]<br />
1. şöhret bulmak, herkesce tanınmak<br />
K17/9 Mülk-i süḫanda nevbetümüz çaldı rūzgār / Āfā Āfāḳı Āfā ı ṭutd ṭutdı ṭutd <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le-i kūs-ı iştihār<br />
G280/2 Ṣīt u ṣadā-yı ʿaşḳuñ ile ṭoldı kāʾināt / Āfā Āfāḳı Āfā ı ṭutd ṭutdı ṭutd <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le-i kūs-ı şöhretüñ<br />
2. her tarafa yayılmak, etrafı kaplamak<br />
M1/III/2 Bu acılarla çeşm-i nücūm olsun eşk-bār / Āfā Āfāḳı Āfā ı ṭutsun ṭutsun āteş-i dilden çıḳan duḫān<br />
G104/5 İrmege ṣubḥ-ı viṣāl-i yāre hergiz çāre yoḳ / Bāḳıyā āfā āfāḳı āfā ı ṭutd ṭutdı ṭutd nāle-i şeb-gīrler<br />
āferīn āferīn ! ! [3] [3] beğenme, takdir etme duygusunu anlatır; bravo!, çok yaşa!<br />
G407/1 Āferīn Āferīn ol rūzgāruñ Ḥayder-i Kerrārına / Ẕü’l-feḳār olmaz muʿādil tīġ-i cevher-dārına<br />
G409/3 Gerçi ʿālemden ġanīdür ḥüsn-i bī-hem-tā ile / Ṣad hezārān āferīn āferīn ammā ki istiġnāsına<br />
G423/3 Nāle beñzer tenümüñ didi gören taṣvīrin / Āferīn Āferīn anı ḳalemden çıḳaran üstāde<br />
āferīnler! āferīnler! [2] [2] beğenme <strong>ve</strong> takdirin yoğunluğu <strong>ve</strong> çoşkunluğu yönüyle<br />
K22/11 Dest-bürd-i ṣarṣarı āḫır görüp şāḫ-ı çenār / Didi el arḳası yirde āferīnler āferīnler pehlevān<br />
G421/4 Bāde-i ʿaşḳa vücūdı cāmesin rehn itdi Ḳays / Āferīnler Āferīnler ol melāmet bezminüñ ḳallāşına<br />
āfet āfet [6]<br />
[6]<br />
1. musibet, bela, felaket<br />
K22/24 Āfet Āfet-i Āfet bād-ı ḫazāndan tā ebed maḥfūẓ olur / Bāġ-ı dehre ḥüsn-i tedbīrüñ olursa bāġ-bān<br />
G348/1 Şimdi bildürdi cihāna ġamzeñ āfet āfet neydügin / ʿĀleme gösterdi ol ḳāmet ḳıyāmet neydügin<br />
2. insanın aklını başından alacak kadar şuh <strong>ve</strong> çekici güzel<br />
G219/5 Bu gün Bāḳīye ol āfe āfet āfe āfet<br />
t viṣālin vaʿdeler ḳılmış / Yalanlar söylemiş miskīni gerçekden inandurmış<br />
24
G430/1 Cāme-ḫ˅āb ol āfeti āfeti alduḳça tenhā ḳoynına / Ṣanuram ebrüñ girür māh-ı şeb-ārā ḳoynına<br />
G166/5 Birine beñzemez ben sevdügüm dil-dār ḥüsn ile / Cihān içinde çoḳdur Bāḳıyā gerçi ki āfetler<br />
āfetler<br />
G59/4 Bir Ḳul oġlı āfetüñ āfetüñ kūyında ḳaldı cān u dil / Ḳapuya çıḳmaz görinmez n’eylesün bī-çāreler<br />
āfet āfet-i āfet āfet i ccān<br />
c<br />
ān (āfet (āfet-i (āfet i dil ü ccān)<br />
c<br />
ān) ān) [2] [2] eziyet <strong>ve</strong>ren, ıztırap çektiren güzel<br />
G75/1 Ḳanumı içmege ol āfet āfet-i āfet i ccānum<br />
c<br />
ānum özenür / Meyl ider ölmege dil rūḥ-ı revānum özenür<br />
G497/3 Ne derd-i ʿaşḳı bilürsin ne miḥnet-i hecri / Hey āfet āfet-i āfet i dil ü ccān<br />
c<br />
ān ḳadr-i ḥüsni bil bārī<br />
āfet āfet-i āfet āfet i devr devrān devr<br />
ān (āfet (āfet-i (āfet i devr devr-i devr<br />
i zam zamāne) zam<br />
āne) [6] [6] dünya güzeli, bütün herkesi kendine hayran bırakan<br />
çekici güzel<br />
G32/3 Meclis-i mey ki bedenlerle ḥiṣār olmışdur / Şehr-i ʿişretdür anuñ āfet āfet-i āfet i devr devrān devr<br />
ān ānı ān ḳadeḥ<br />
G272/5 Baġrumı ḫūn eyledüñ şemşīr-i istiġnā ile / N’eyledüñ hey āfet āfet-i āfet<br />
i devr devrān devr<br />
ān yine ḳan eyledüñ<br />
G277/3 Ḳandasın biz de gel ey āfet āfet-i āfet i devr devrān devr<br />
ān görelüm / Nice bir öpe ḳuca görişe ṭavḳ u kemerüñ<br />
G382/1 Bildüñ mi sen de kendüñi ey bī-<strong>ve</strong>fā nesin / Āşūb-ı dehr ü āfet āfet-i āfet i devr devr-i devr<br />
i zam zamānesin zam<br />
ānesin<br />
G434/3 Çeşm ü ebrū ḫāl-i Hindū zülf-i cādū bulsa ger / Öykünürdi āfitāb ol āfet āfet-i āfet i devr devrānuma<br />
devr<br />
ānuma<br />
G526/3 Devr içre gerçi sen de ser-āmedsin ey güneş / Olmayasın ol āfet āfet-i āfet i devr devr-i devr<br />
i zam zamān zam<br />
gibi<br />
āfet āfet-i āfet i devr devr-i devr<br />
i zam zamān zam<br />
ān [1] [1] [1] zamanın felaketleri, belâları<br />
M1/VIII/9 Āsīb-i dehr ü āfet āfet-i āfet i devr devr-i devr<br />
i i zam zamāneden<br />
zam<br />
āneden / Ḥıfẓ u ḥimāyet eyle o ṣāḥib-saʿādeti<br />
āfitāb āfitāb āfitāb [37] [37] güneş<br />
K22/34 Her seḥer ṣaḥn-ı zümürrüd-gūn-ı gerdūn üstine / Āfitāb Āfitāb Āfitāb altun ṭabaḳdan tā ola gevher-feşān<br />
K25/2 Āfitāb Āfitāb üzre meger ḫāme-i dest-i ḳudret / Çekdi bir med nitekim ḥācib-i rūy-ı dil-dār<br />
M1/V/6 Yansun yaḳılsun āteş-i hecrüñle āfitāb āfitāb / Derdüñle ḳara çullara girsün seḥābdan<br />
G18/1 Ey ṣafā-yı ʿārıżuñdan çeşme-i ḫurşīde āb / Şuʿle-i şemʿ-i cemālüñ nūr-baḫş-ı āfitāb<br />
āfitāb<br />
G20/1 Şöyle olmış cām-ı ʿaşḳ-ı yārdan mest ü ḫarāb / Kendüsin dīvārdan dīvāra urmış āfitāb<br />
āfitāb<br />
G86/4 Meclis-i ʿaşḳuñda çengī Zühre deffāf āfitāb āfitāb / N’eylesün raḳṣ itmesün mi ẕerre-i nāçīzler<br />
G147/9 Beyāż-ı ṣubḥ-dem bir levḥ-i sīmīn / Şuʿāʿ-i āfitāb āfitāb altun ḳalemdür<br />
G208/2 Piyāle ʿaksi mirʾāt-ı felekde āfitāb āfitāb olsun / Fürūġ-ı sāġar-ı ṣahbādan olsun pür-żiyā meclis<br />
G208/3 Şarāb āb-ı ḥayāt u cām-ı zerrīn āfitāb āfitāb olsa / Cinān içre gerekmez baña cānān olmasa meclis<br />
G256/1 Ṣubḥ-ı vaṣl-ı yārdur bezm-i şarāb itmek gerek / Sāġar-ı zerrīni reşk-i āfitāb āfitāb āfitāb itmek gerek<br />
G434/3 Çeşm ü ebrū ḫāl-i Hindū zülf-i cādū bulsa ger / Öykünürdi āfitāb āfitāb ol āfet-i devrānuma<br />
G439/4 Zer devātın ṭaḳınup çıḳsa evinden seḥerī / Āfitāb Āfitāb aña ber-ā-ber gelemez meydāne<br />
G253/3 Yüzleri böyle ḳararmazdı eger ey māh-rū / Āfitāba Āfitāba ṭapmayaydı ṭurra-i hindūlaruñ<br />
G293/1 Saña teşbīh itmek olmaz ey meh-i ṣāḥib-cemāl / Āfitāba Āfitāba ger hilāl ebrū vü Nāhīd olsa ḫāl<br />
G2/5 Zer-efşān ol kef-i iḥsān ile seyr eyle ʿālemde / Cihān-gerd ü cevān-merd-i cihān ol āfitāb āfitāb-āsā āfitāb āsā<br />
G469/4 Rūyında laʿli üzre ḫaṭ-ı müşg-bār-ı yār / Şīrīnlik yazar şeref-i āfitābda<br />
āfitābda<br />
G365/4 Sāḳī-i devr minnet ile ṣunsa içmezin / Āb-ı ḥayātı cām-ı zer-i āfitābdan<br />
āfitābdan<br />
G14/5 Ṭutdı mihri cihānı ol māhuñ / Pertev-i āfitābdur āfitābdur gūyā<br />
G100/2 Maġrūr olma pādişehüm ḥüsn-i ṣūrete / Bir āfitābdur āfitābdur ki serīʿu’z-zevāldur<br />
G241/2 Ḫoş şevḳ virdi meclise mihr-i münīr-vār / Ṣan ḳurṣ-ı āfitābdur āfitābdur ey meh-liḳā ḳabaḳ<br />
G88/3 Pertev-i āfitāb āfitābı āfitāb gör yollaruña düşüp yatur / Yaʿnī ruḫuñ fütādesi bende-i ḫāk-sārdur<br />
G218/2 Bir secde ile ḳıldı ruḫ-ı āfitāb āfitābı āfitāb zer / Ḫāk-i cenāb-ı dost ʿaceb kīmyā imiş<br />
K1/40 Tā şemʿ-i āfitāb āfitāb-ı āfitāb ı ı cihān-tāba ṣubḥ-dem / Devrān ufuḳda vażʿ ide bir sīm şemʿ-dān<br />
K21/13 Ser-i efāżıl-ı āfāḳ müftī-i ʿālem / Sipihr-i fażl u kemāl āfitāb āfitāb-ı āfitāb cāh u celāl<br />
M3/III/2 Ḥüsn-i reʾyüñ āfitāb āfitāb-ı āfitāb bī-zevāl-i mülk ü dīn / Luṭf-ı ṭabʿuñ nev-bahār-ı bī-ḫazān-ı maʿdelet<br />
25
G19/3 Kān-ı mihr ü maḥabbetüñdendür / Güher-i āfitāb āfitāb-ı āfitāb ʿālem-tāb<br />
G92/2 Öykünse ḫaddüñe ne ġam ey āfitāb āfitāb-ı āfitāb ḥüsn / Māh-ı sipihr kemdür o ne yüzi ḳaradur<br />
G98/5 Seng-i felāḫan ursa eger dest-i rūzgār / Ḳandīl-i āfitāb āfitāb-ı āfitāb münev<strong>ve</strong>r şikest olur<br />
G197/5 Yaḳamaz bedr-i āfitāb āfitāb-ı āfitāb sitem / Bir yüce bār-gāha mensūbuz<br />
M3/III/3 Ẕāt-ı pāküñ vaṣfı der-gāh-ı refīʿüñ ismidür / Āfitāb Āfitāb-ı Āfitāb baḫt u devlet āsmān-ı maʿdelet<br />
G168/1 Kevkeb-i baḫtum benüm bürc-i hilāl üstindedür / Āfitāb Āfitāb-ı Āfitāb ṭāliʿum her gün zevāl üstindedür<br />
G217/7 Bir güherdür ṭabʿ-ı Bāḳī kān-ı imkān içre kim / Āfitāb Āfitāb-ı Āfitāb luṭf-ı sulṭān ile bulmış per<strong>ve</strong>riş<br />
G285/3 Cāmiʿ-i ʿaşḳında yāruñ çarḫ bir ḳandīldür / Āfitāb Āfitāb-ı Āfitāb ʿālem-efrūz aña bir rūşen fetīl<br />
G461/2 Maṭlaʿından ṣubḥ-dem gün ṭoġdı ṣanurlar ḳaçan / Āfitāb Āfitāb-ı Āfitāb ḥüsne pīrāhen yaḳasın şarḳ ide<br />
G215/3 Teʿāla’llāh ne ebrūlardur ol ḥüsn āfitāb āfitābında āfitāb ında / Ġamından ḳāmeti māh-ı şeb-efrūzuñ hilāl olmış<br />
G132/1 Cemālüñ āfitāb āfitābından<br />
āfitāb ından alup nūr / Meh-i tābāna döndi cām-ı billūr<br />
K9/2 Gün gibi tāc-ı devlet-i şāhī ṭulūʿ idüp / Kevn ü mekāna virdi żiyā āfitāb āfitāb-vār āfitāb ār<br />
āfitāb āfitāb-ı āfitāb ı ʿālem ʿālem-ārā ʿālem ārā [3] dünyayı aydınlatan güneş<br />
G110/5 Bāḳıyā ol āfitāb āfitāb-ı āfitāb ı ʿālem ʿālem-ārā ʿālem ārā germ olup / Māhdan ġarrā yirüm var dirse <strong>ve</strong>chi vardur<br />
K22/17 Āfitāb Āfitāb-ı Āfitāb ı ʿālem ālem ālem-ārā ālem ārā ārā-yı ārā yı sipihr-i fażl o kim / Buldı reʾy-i en<strong>ve</strong>ri feyżiyle nūr u fer cihān<br />
M3/I/7 Āfitāb Āfitāb-ı Āfitāb ı ʿālem ʿālem-ārā ʿālem ārā gibi zerrīn tāc ile / Taḫt-ı sīmīn üzre ṣaldı ferr-i devlet ṣubḥ-dem<br />
āfitāb āfitāb ṭoġmak ṭoġmak [1] [1] güneş doğmak; bkz. ‘gün ṭoġmak’ md.<br />
G365/1 Cānā görinse ṭarf-ı ʿiẕāruñ niḳābdan / Ḫalḳ āfitāb āfitāb āfitāb ṭoġd ṭoġdı ṭoġd ṣanurlar seḥābdan<br />
āfitāb āfitāb-ṭalʿat āfitāb ṭalʿat [1] yanağı güneş gibi parlak olan (güzel)<br />
G401/1 Ol āfitāb āfitāb-ṭalʿata<br />
āfitāb ṭalʿata ṭalʿata kim dirse māh-rū / Olsun cihānda meh gibi dāʾim siyāh-rū<br />
ʿafv ʿafv [1] [1] [1] günahları bağışlama anlamında ilahî bir sıfat<br />
M2/V/2 Ḫılʿat-i fāḫiresi dāmen-i ʿafv ʿafv-i ʿafv Settār / Rūḥ-ı pākine ġıdā leẕẕet-i dīdār olsun<br />
afyon afyon [2] [2] Ak haşhaştan çıkarılan sütün pıhtılaşmasıyla elde edilen madde. Verilen<br />
tanıklarda, keyif <strong>ve</strong>rici niteliği <strong>ve</strong> her derde deva bir ilaç olarak görülen tiryakın içeriğinde<br />
afyon bulunması yönüyle yer almaktadır. Kaynaklar, Osmanlı toplumunda esrar kullanımının<br />
hoş görülmezken, afyonun üst sınıflarca kullanılan itibarlı bir keyif <strong>ve</strong>rici olduğunu<br />
belirtmektedir. Şeyhülislam Esat Efendi, “Azacığı devâdır. Çoğu zehr-i kâtildir. Kaçan gül yağı<br />
ile hall edip sürseler, mücâftan olan baş ağrısını defeder” demektedir. Bkz. LL., s. 15.<br />
G544/1 Dilā nūş it ciger ḳanın mey-i gül-gūn ise gitdi / Yüri zehr-i belāya ḳāniʿ ol afyon afyon ise gitdi<br />
G316/3 Ġamuñ afyonını afyonını tiryāk diyü baña ʿarż itme / Yüri ṣaġ ol benüm ʿömrüm ben ol tiryākden geçdüm<br />
aġ ġ aḳça aḳça [1] [1] Halk ağzında, Osmanlı kültürü <strong>ve</strong> günlük yaşamında ufak gümüş para<br />
yerine kullanılan bir deyiş. Akçe, Osmanlı devletinin ilk gümüş para birimidir. Bkz. PAKALIN, C.<br />
I, s. 32-34; KUYUMCULUK SÖZLÜĞÜ, s. 17.<br />
G335/3 Beni müflis ṣanur gerçi görenler rūy-ı zerdümden / Velī aġ ġ aḳçadur eşküm ḳızıl dīnārdur dāġum<br />
aġaca ġaca ḳa ḳaşınmak ḳa<br />
şınmak [1] ağaca kaşınmak (‘götüñi yırtmak’ paralelliğinde) ‖ ‘aġac’ın<br />
değnek, sopa/erkeklik uzvu, phallus anlamları <strong>ve</strong> Boratav’dan bir tanık için bkz. TIETZE, s. 109.<br />
Kt11/3 Yüri var bulduġuñ aġaca ġaca ḳa ḳaşınma ḳa<br />
şınma miskīn / Sen anuñ’çün götüñi yırtar iseñ ol olmaz<br />
āgāh āgāh [1] [1] sırlara vakıf olan, basiret sahibi (insan-ı kâmil’in en önemli niteliği)<br />
G243/4 Nükte-i sırr-ı vücūdı şerḥ ider her berg-i ter / ʿĀrif-i āgāha āgāha āgāha bu gül-şende besdür bir varaḳ<br />
26
āgāh āgāh eylemek/ eylemek/ itmek itmek [2] [2] haberdar etmek<br />
G237/5 Bāḳīnüñ kārına yārān-ı ṣafā incinmesün / Gāh gāh anı özinden eylemez āgāh āgāh şevḳ<br />
G339/5 Ṣoḥbet-i ḫāṣ eylemek maḳṣūd idindüm Bāḳıyā / Cānı āgāh āgāh itmedin itmedin cānānı peydā eyledüm<br />
aġarmak ġarmak [2] [2] toprağın kar tutması, beyazlaşmak, ak olmak<br />
K21/1 Aġard ġard ġardı ġard berf ile yir yir çemende cism-i nihāl / Niteki penbe-i dāġ ile sīne-i abdāl<br />
K21/10 Döşendi berf ser-ā-pāy ṣaḥn-ı ṣaḥrāya / Aġard ġard ġardı ġard rūy-ı zemīn ṣanki taḫta-i remmāl<br />
s. 110.<br />
āġāz ġāz itmek/eylemek [3] başlamak (özellikle söze <strong>ve</strong> musikiye başlamak); bkz. TIETZE,<br />
G85/7 Ḥaḳ budur Bāḳī naẓīr olmaz bu muʿciz naẓmuña / Şiʿre āġāz ġāz itseler şimden girü seḫḫārlar<br />
G126/1 Göñül almaġa gelür şī<strong>ve</strong>ye āġāz ġāz eyl eyler eyl<br />
er / Dil-i bī-çāreyi ben ʿarż idicek nāz eyler<br />
G253/1 Fitneye āġāz ġāz idelden ġamze-i cādūlaruñ / Geh görinür gāh görinmez hilāl ebrūlaruñ<br />
aġırlamak ırlamak ırlamak [1] misafire saygı göstererek ikramda bulunmak<br />
Mtl 8 Ḳıymaduñ sākin-i kūyuñ olana peykānuñ / Bir içim ṣu ile aġırlamaduñ ırlamaduñ mihmānuñ<br />
aġırlanma ırlanma ırlanmaḳ ḳ [1] kendisine ikramda bulunulmak, saygı <strong>ve</strong> itibar gösterilmek<br />
G39/5 Sāḳıyā rıṭl-ı girān eksük gerekmez aradan / Yaḫşı aġırlanma ırlanma ırlanmaḳ ırlanma ister ḥāṣılı mihmān-ı ʿīd<br />
aġırlı ırlı ırlıḳ ırlı ḳ [1] [1] damadın çeyiz masrafı olarak geline <strong>ve</strong>rdiği para, başlık ‖ itibar, kıymet,<br />
değer;bkz. TS. C. I, s. 40. ‖ sert, keskinlik<br />
G278/3 Rez duḫterini virmediler kimseye ḳaldı / Aġırlı ırlı ırlıġını ırlı ını almadılar rıṭl-ı girānuñ<br />
1. ağız<br />
aġız ız [14]<br />
G49/2 Aġz ġz ġzı ġz laʿlīn ḥoḳḳa yāḳūt-ı müferriḥ lebleri / Cevherī terkīb isterseñ leb-i dil-ber yiter<br />
G169/5 Çemende ġoncaya baḳup dimiş bir ehl-i naẓar / O yāruñ aġz ġz ġzına ġz ına nisbet ṭarā<strong>ve</strong>ti yoḳdur<br />
G422/6 Ḳafes-i ġamda n’ola ḳaldum ise ṭūṭī-vār / Vaṣf-ı laʿlüñ hele aġzumda ġzumda ġzumda ya şekker yirine<br />
G159/3 Aġzumuz ġzumuz şīrīn ider bir nükte-i rengīn ile / Laʿl-i nābuñ ey yüzi gül-şen ne nāzük cān olur<br />
K19/40 Şekl-i ḫāl ü dehenüñ ḫātem-i pīrūze nigīn / Dostum görmedüm aġzuñ ġzuñ gibi ḫoş-ter ḫātem<br />
G120/4 Aġzuñ ġzuñ içre diş midür ya ġonca içre jāle mi / Kevkeb-i dürrī midür ya lüʾlū-yı lālā mıdur<br />
G450/2 Aġzuñ ġzuñ içre ey leṭāfet gül-sitānı ol zebān / Ḳırmızı gül yapraġıdur ġonca-i sīr-ābda<br />
K24/37 Nice teşbīh idem aġzuña ġzuña bir ebkem ġonca / Nice nisbet ḳılam ol zülfe ber-ā-ber sünbül<br />
G228/1 Ey dürr-i pāk aġzuña ġzuña nisbet senüñ ṣadef / Deryā sevāḥilinde yatur pāre-i ḫazef<br />
2. ağız ‖ dudak<br />
G58/7 Ol ṣanemden Bāḳıyā bir būse daʿvā ḳıl yüri / Söylemezse öp hemān aġz ġz ġzın ġz ın sükūt iḳrārdur<br />
G241/1 Ḳaṣd eyler aġzuñ ġzuñ öpmek içün dāʾimā ḳabaḳ / Olur boġazı iplü degüldür şehā ḳabaḳ<br />
G347/6 Muraṣṣaʿ cāmdur aġzuñ ġzuñ leb-ā-leb sükkerī şerbet / Muʿanber şemʿdur ḳaddüñ ki ser-tā-pā muʿaṭṭarsın<br />
G99/3 Zülfüñ duḫān-ı meşʿale-i bezm-i ḥüsndür / Aġzuñ ġzuñ çerāġ-ı luṭf u melāḥat şirārıdur<br />
aġız ız bir itmek itmek [1] [1] söz birliği yapmak, aynı şeyleri söylemeye karar <strong>ve</strong>rmek, birlikte hareket<br />
etmek<br />
G298/3 Aġız ız bir idüp söylemek āsān idi yāre / Zaḫmuñla gelüp olsa eger ḫançeri yek- dil<br />
aġz ġz ġzı ġz ı ṣulanmaḳ ṣulanmaḳ [2]<br />
[2] imrenmek, elde etmeyi istemek<br />
G346/4 ʿĀşıḳ-ı teşne-ciger şerbet-i laʿlüñ bulamaz / Hele aġz ġz ġzı ġz ı ṣulanur ṣulanur çāh-ı zenaḫdānuñdan<br />
G524/2 Beñzetdi dehānuñda olan ḥabb-i nebāta / Şeb-nem göricek ġonca hemān aġz ġz ġzı ġz ṣuland ṣulandı<br />
ṣuland<br />
27
aġz ġz ġzı ġz ı dadın bilmemek bilmemek bilmemek [1]<br />
[1] her şeyin güzelini, iyisini seçmeyi bilememek<br />
G374/1 Yād ider lebleri yanında nebātuñ adın / Var ise bilmez bilmez o şīrīn-dehen aġz ġz ġzı ġz ı dadın dadın<br />
aġz ġz ġzı ġz ı ḳara ḳara [1]<br />
[1] şom ağızlı, her şeyi kötüye yoran kimse<br />
G161/5 Nice aġyār gibi aġz ġz ġzı ġz ı ḳara ḳara var gerçi / İtlerinüñ seg-i tāzī gibi mümtāzı geçer<br />
aġz ġz ġzı ġz ı süt kokmak [1]<br />
[1]<br />
G145/1 Oldı bir ṭıfluñ kemend-i zülfine cānlar esīr / Ġamzesinden ḳan ṭamar aġz ġz ġzında ġz ında ammā būy ūy ūy-ı ūy ı şşīr<br />
ş<br />
īr īr<br />
aġz ġz ġzın ġz ın açmak [1] [1] beklemek<br />
K7/4 Mehd-i gül-zār üzre geldi dāye-i ebr-i bahār / Ṭıfl-ı ġonca aġz ġz ġzın ın açdı meyl-i pistān eyledi<br />
aġz ġz ġzı ġz ı şşīrīn<br />
ş<br />
īrīn itmek itmek [2] [2] ağzını tatlandırmak; bkz. ‘deheni şīrīn eylemek’ md.<br />
K10/8 İnkisār-ı bāl ile zehr-i ġam itse telḫ-kām / Şehd şīrīn īrīn itmez itmez aaġz<br />
a aġz<br />
ġzın ġz ın ʿāşıḳuñ sükker bile<br />
G159/3 Aġzumuz ġzumuz şīrīn ider bir nükte-i rengīn ile / Laʿl-i nābuñ ey yüzi gül-şen ne nāzük cān olur<br />
aġz ġz ġzın ġz ın ya yaḳmak ya<br />
ḳmak ḳmak [1]<br />
[1]<br />
G532/3 Āteşīn ruḫsārı üzre ḫāli vaṣfında sözüm / ʿĀşıḳ-ı bī-dillerüñ aġz ġz ġzın ġz ın ya yaḳar ya<br />
ḳar ḳar fülfül gibi<br />
aġz ġz ġzına ġz ına alma almaḳ alma<br />
[2] [2] anmak, sözünü etmek, bahsetmek ‖ öpmek<br />
G241/5 ʿĀşıḳ ḥadīs̱-i cām-ı lebüñ alsa alsa aaġz<br />
a aġz<br />
ġzına<br />
ına / Meclisde çoḳ laḳırdamasun sāḳıyā ḳabaḳ<br />
G411/6 Bāḳīyi söyletmez olduñ laʿlüñ alsa alsa aaġz<br />
a aġz<br />
ġzına<br />
ına / Döymez ol nāzük-lebüñ beñzer ki dendān zaḫmına<br />
aġz ġz ġzına ġz ına virmek virmek [1]<br />
[1]<br />
G543/3 Lebin aġyār-ı bed-ḫ˅āhuñ virüp virüp aaġz<br />
a<br />
ġz ġzın<br />
ına ın dişletdi / Dirīġā dostlar meclisde ol meh yine ḳan itdi<br />
aġz ġz ġzını ġz ını arama aramaḳ arama<br />
[1] [1] yoklamak ‖ ağız aramak, öğrenmeye çalışmak<br />
K19/41 Gerçi nāzüklik ile aġz ġz ġzın ġz ın arar engüştüñ / Dimez ammā dehenüñ sırrını gizler ḫātem<br />
aġz ġz ġzından ġzından<br />
ından düşmemek [1] [1] dilinden düşmemek, her zaman sözünü etmek, devamlı bahsetmek<br />
G264/5 Nebāt-ı ḫaṭṭ u ḳand-i laʿl-i nābuñ düşmez düşmez aaġz<br />
a aġz<br />
ġzından ġz ından / Biraz gūş eyleseñ ṭūṭī-i şekker-ḫāyı söyletseñ<br />
G434/4 Düşmese Düşmese aaġzumdan<br />
a ġzumdan ol şīrīn-dehānuñ lebleri / Vaṣf-ı laʿlin ṭurmasam ẕikr eylesem yārānuma<br />
aġzuñdan ġzuñdan ḫḫaber<br />
ḫ aber çı çıḳmamak çı ḳmamak [1] [1] ağzını sıkı tutmak ‖ sırrını paylamamak<br />
G272/4 Çı Çıḳmaz Çı ḳmaz aġzuñdan aġzuñdan ḫaber ḫaber ḫaber sırr-ı nihān-ı vaṣluña / ʿĀşıḳuñ rāzın derūn-ı cānda pinhān eyledüñ<br />
aġlamak ġlamak [32] [32] gözyaşı dökmek<br />
G304/1 Gül gülse dāʾim aġlasa bülbül ʿaceb degül / Zīrā kimine aġla ġla dimişler kimine gül<br />
G478/5 Vaṣl-ı nigāre irüp olmadı ber-murād ol / Aġla ġla gözüm yan ey dil Bāḳī-i nā-murāde<br />
G465/4 Ey çarḫ nice cevr idüp aġladas ġladas ġladasın<br />
ın beni / İller yüzine gülüci bir bī-<strong>ve</strong>fāyile<br />
G345/2 Bülbül-i müştāḳuñuñ aġladuġ ġladuġ ġladuġın ġladuġ ın yār işidüp / Ḫārlarla açılur mı <strong>ve</strong>rd-i ḫandānum benüm<br />
G134/4 Yollarda görse aġladuġum ġladuġum baña ṭaş atar / Gāhī bu çeşm-i eşk-feşānı siler geçer<br />
G57/3 Göñlüm aḳıtdı şimdi beni ṭurmaz aġladur ġladur / Ol şūḫ-ı dil-sitān ile hep mā-cerā budur<br />
G221/3 Sīm-i eşküñ yolına ḫārc eylemekden aġlama ġlama / Yā nedür ey ʿāşıḳ-ı şūrīde dünyādan ġaraż<br />
G28/3 Girye ḳılsam ne ʿaceb ḫāk-i rehinden dūram / Hep ġarīb aġlamaġa ġlamaġa ḥubb-i vaṭandur bāʿis̱<br />
G507/2 Aġlamaḳdan<br />
ġlamaḳdan ġam-ı hicrān ile bī-hūş oldum / ʿAḳlumı ḳanlu yaşum aldı mey-i nāb gibi<br />
M1/V/5 Ṭıfl-ı sirişki yirlere girsün duʿām odur / Her kim ġamuñdan aġlamaya ġlamaya şeyḫ u şābdan<br />
K13/6 Cūʿ u ẕillet derdidür eṭfāli giryān eyleyen / Aġlamazd ġlamazd ġlamazdı ġlamazd ṭıfl-ı dil olsa elinde nān eger<br />
K13/5 Aġlamazdum<br />
ġlamazdum zaḫm-ı ḫārından bu fānī gül-şenüñ / Bir güle baksa hele ol ġonca-i ḫandān eger<br />
G525/4 Aġlamazdum<br />
ġlamazdum<br />
ġlamazdum bu ḳadar zār u zebūn olduġuma / Ḳalsa bir pāre ġamuñ çekmege ṭāḳat bāḳī<br />
M2/II/8 Aġlañ ġlañ ey ḫayl-i yetīmān u ġarīban aġlañ ġlañ / Yād idüp niʿmet-i Sulṭānı firāvān aġlañ ġlañ<br />
28
K19/48 Ṣararup miḥnet ile beñzi ḳızarmış çeşmi / Var ise baḫt-ı siyeh-kāruma aġlar ġlar ġlar ḫātem<br />
G128/2 Göñül iñler ġamuñdan dem-be-dem rūḥ-ı revān aġlar ġlar / Bu bāġuñ çeşme-sārı hep benüm eşk-i revānumdur<br />
G165/4 Benüm’çün acıyup aġlar ġlar görenler zaḫm-ı şemşīrüñ / Baña itdüklerüñ ey ḫūnī hep yanuñda ḳalmışdur<br />
G267/3 Dökilür ḳaṭreleri ʿāşıḳ-ı mehcūr aġlar ġlar / Yılduzı düşkün olur pādişehüm maʿzūlüñ<br />
G335/5 Ḳızardı göz gibi nār-ı ġam-ı fürḳatde ey Bāḳī / Derūnum ḥālin aġlar ġlar ġlar dīde-i ḫūn-bārdur dāġum<br />
G343/1 Öpelden laʿlüñi āl ile bāde cām u sāġar hem / Benüm’çün dem-be-dem aġlar ġlar ġlar ṣürāḥī şemʿ-i en<strong>ve</strong>r hem<br />
G421/5 Şöyle aġlar ġlar merdüm-i çeşmüm ki ġarḳ itdi özin / Gūyiyā bir ṭıfldur ol şimdi girdi yaşına<br />
G322/4 Bilürsin nūr-ı dīdem tūtiyāya ḳatılur cevher / N’ola aġlarsa ġlarsa ḫāk-i pāyüñe çeşm-i güher-pāşum<br />
G430/3 Niçün aġlars ġlars ġlarsın<br />
ın felekden bilsem ey şeb-nem seni / Çün girürsin her zamān bir <strong>ve</strong>rd-i raʿnā ḳoynına<br />
G304/1 Gül gülse dāʾim aġlasa ġlasa bülbül ʿaceb degül / Zīrā kimine aġla dimişler kimine gül<br />
M1/IV/3 Sünbüllerini matem idüp çözsün aġlasun ġlasun / Dāmāne döksün eşk-i firāvānı kūh-sār<br />
G282/5 Künc-i ġamda ḳo aġlasun ġlasun Bāḳī / Yār sevmek anuñ nesine gerek<br />
M2/IV/1 Bir yire cemʿ olalum ḫāṭırı maḥzūnlar ile / Zār zār aġla ġla ġlaşalum ġla şalum dīde-i pür-ḫūnlar ile<br />
M2/II/3 Hep o göz yaşlarıdur aḳdı bisāṭ-ı arża / Aġla ġla ġlaşur ġla şur ehl-i semā Ḥażret-i Sulṭān üzre<br />
G447/1 Yazmış debīr-i ḥikmet ezel ṣāfḥa-i güle / Bülbül dem-ā-dem aġlaya ġlaya her bār gül güle<br />
G393/5 Nice aġlayamam ġlayamam kim acımaz yār / İdersem yaşumı ey Bāḳī ʿummān<br />
G176/2 Şöyle beñzer mübtelādur bir perī dīdārına / Eşk-i ʿāşıḳ gibi aġlayup ġlayup ġlayup aḳar ırmaġlar<br />
M1/IV/1 Olsun ġamuñda bencileyin zār u bī-ḳarār / Āfāḳı gezsün aġlayuraḳ ġlayuraḳ ebr-i nev-bahār<br />
aġlam ġlam ġlamış ġlam ış ṣūret(lü) ṣūret(lü) [2] [2] ağlamış yüzlü; yüzü ağlamaklı (ağlamaktan yüzünün kızarması<br />
bağlamında) ‖ çirkin<br />
G60/3 Sen ṭarā<strong>ve</strong>t bāġınuñ bir ġonca-i ḫandānısın / Jāle düşmiş tāze gül bir aġlam ġlam ġlamış ġlam ış ṣūretlüdür<br />
ṣūretlüdür<br />
G309/5 Varmaz erbāb-ı ṣafā meclisüñe ey vāʿiẓ / Aġlam ġlam ġlamış ġlam ış ṣūretüñe ṣūretüñe kimse he<strong>ve</strong>s-nāk degül<br />
aġlayu ġlayu aġlayu [1] ağlaya ağlaya<br />
G364/3 Aġlayu ġlayu aġlayu aġlayu gözden çıḳdum āḫır ḳaṭre-vār / Ayru düşdüm çeşm-i ḫūn-bārum gibi dem-sāzdan<br />
aġlayup ġlayup iñlemek [1] [1] ağlayıp inlemek<br />
G507/1 Aġlayup ġlayup iñlemed iñlemeden iñlemed en derd ile dolāb gibi / Oldı çihremde yaşum yolları mīzāb gibi<br />
āġū ġū ġūş ġū ş [1] kucak<br />
G58/4 Dām-ı āġū ġū ġūş ġū içre düşmez ol tezerv-i ḫoş-ḫırām / Dāne-i eşküm egerçi lüʾlū-yı şeh-vārdur<br />
aġu ġu [1] zehir ‖ acı, dert, ıztırap<br />
Kt14/1 Yār bir meclis ḳurar mı k’anda bu ġamgīn göñül / Devr elinden ṭās ṭās aġuy ġuy ġuyı ġuy bir dem içmeye<br />
1. rakip,<br />
aġyār ġyār [29]<br />
sevgilinin dost edindiği kimseler<br />
G69/5 Cānā zülāl-i vaṣluñı aġyār ġyār umar ʿuşşāḳ umar / Āb-ı seḥāb-ı raḥmete kāfir müselmān teşnedür<br />
G81/2 Yār ise maḥrem-i aġyār ġyār göñül hem-dem-i zār / Gözlerüm ḳan aḳıdursa n’ola ġayret demidür<br />
G82/3 Yola ʿazm itmiş ol ser-keş baña yā Hū dimez bir kez / Çeküp atı başın aġyār ġyār ile ṭurmış <strong>ve</strong>dāʿ eyler<br />
G161/5 Nice aġyār ġyār gibi aġzı ḳara var gerçi / İtlerinüñ seg-i tāzī gibi mümtāzı geçer<br />
G222/4 Aldılar ol şemʿ-i bezm-ārāyı aġyār ġyār ortaya / Ẓāhir oldı nükte-i lā ḫayre illā fiʾl-vasaṭ<br />
G355/7 Cām zehr-ālūd ise gelsün kef-i dil-dārdan / Bāḳıyā aġyār ġyār elinden sāġar-ı Cem gelmesün<br />
G391/4 Sen aġyār ġyār ile devr itdür şehā peymāneyi dāʾim / Ser-i kūyuñ ṭolaşup ʿāşıḳ-ı dīvāneler dönsün<br />
G398/3 Degül mi bezm-i vaṣl-ı yār firdevs / Belā-yı ṣoḥbet-i aġyār ġyār ṭamu<br />
G491/7 Bāḳıyā şādīlıḳ eylerse ʿaceb mi aġyār ġyār / Çarḫ anuñ ṭāliʿini gör nice meymūn itdi<br />
29
G495/2 Dili dil-ber yapar aġyār ġyār yıḳılsun gitsün / Gelmesün görmeyelüm kendüye miʿmārlıġı<br />
G502/3 Āşinā olmasun aġyār ġyār ile dirdüm olduñ / Çekdügüm derd ü belālar hep o ġayretler idi<br />
G57/5 Aġyār ġyār diñler oldı pes-i perdeden bizi / ʿĀlemde ehl-i ʿaşḳa görinmez belā budur<br />
G106/1 Cānāne cefā ḳılsa n’olacāna ṣafādur / Aġyār ġyār elemin çekdügümüz ya ne belādur<br />
G535/3 Zaḫm urdı <strong>ve</strong>lī yaralarum ṣarmadı ol yār / Aġyār ġyār işidüp tā dimeye yāre ṣarıldı<br />
G223/5 Çerāġ-ı māh-ı ḥüsnüñ ḳarşu ṭutma çeşm-i aġyāra ġyāra / Gözüm nūrı ne deñlü eyleye aʿmā żiyādan ḥaẓ<br />
G383/2 Gerd-i rāhın çihre-i aġyāra ġyāra ḳondurmış ṣabā / Yükledük ol gā<strong>ve</strong> hep rūy-ı zemīnüñ minnetin<br />
G515/1 Yār olup aġyāra ġyāra ādemler begenmez ol perī / Kendüye hem-rāz idindi yaʿni bizden yigleri<br />
G126/5 Bend-i zülfinden elem çekme iñen ey Bāḳī / Seni aġyārdan ġyārdan ol ḳayd ile mümtāz eyler<br />
G164/2 Cevr-i aġyārdur ġyārdur belāyı iden / Yoġsa yār itdügi cefā n’eyler<br />
G40/5 Gice tenhā işigi ḫākine yüzler süreyin / Ṣaḳınuñ kimse ḫaber virmesün aġyāre ġyāre meded<br />
G249/6 Degenek lāzım oldı aġyāre ġyāre ġyāre / Olmaġ ister ḳapunda der-bānuñ<br />
G11/3 Yār aġyār ġyār ġyārı ġyār ṣavar düşnām ile / Defʿ olur ṣan kim duʿā ile belā<br />
G92/3 Ḫālüñ ḫayāli ḫāṭır-ı aġyār ġyār ġyārı ġyār ḳıldı cāy / Gūyā ḳarañu gicede rūşen sitāredür<br />
G396/2 Görüp ben zārı dāmen-gīr olursın ey seg-i dil-ber / Gelür kūy-ı nigāra her gice aġyār ġyār ġyārı ġyār ṭuymazsın<br />
G422/3 Görmese yār ġażab-nāk olıcaḳ aġyār ġyār ġyārı ġyār / Ḫışm idüp ʿāşıḳın āzārlar itler yirine<br />
G547/4 O ġonca-leb yanında ḫoş gör ey dil ḫār-ı aġyār ġyār ġyārı ġyār / ʿAsel cemʿ eyleyen nūş eyler eks̱er nīş-i zenbūrı<br />
G543/3 Lebin aġyār ġyār ġyār-ı ġyār bed-ḫ˅āhuñ virüp aġzına dişletdi / Dirīġā dostlar meclisde ol meh yine ḳan itdi<br />
G188/5 Görüp aġyāruñ ġyāruñ elinde ayaġın dil-dāruñ / Bāḳī ġamdan çeküben yaḳasını çāk eyler<br />
2. düşmanlar, dost olmayan kimseler<br />
G326/1 Aġyāra ġyāra ḳıldı ḫançer ile ġamzesi hücūm / Küffāra çekdi tīġını ṣan pādişāh-ı Rūm<br />
āh āh āh [88]<br />
[88]<br />
1. Manevi bir acıyı, pişmanlık <strong>ve</strong> ümitsizlik duygusunu pekiştirmeye yarayan ses taklidi sözcük<br />
G423/1 Elüm irmez n’ideyin āh āh o boyı şimşāde / İdeyin minneti yirden göke dek feryāde<br />
G479/2 Āh ider dil baḳup ol ṭurra-i müşgīn-būya / Es̱er itmez n’idelüm āh āh o gözi āhūya<br />
G508/3 Gitmez o mehüñ rā gibi ḫançer kemerinden / Üftādelerin öldürür āh āh işte burası<br />
M2/III/4 Āh Āh kim kim ḫ˅āb u ḫayāl oldı bu devletler hep / Ṭurmadı ʿaksine devr eyledi çarḫ-ı gerdān<br />
G414/1 Ṭaġıdup her yaña zülfin ʿanber-efşān itmede / Āh Āh kim kim bī-dillerin ḫāṭır-perīşān itmede<br />
G436/1 Mübtelā oldı göñül cām-ı şarāb-ı nāba / Āh Āh kim kim zevraḳ-ı dil düşdi yine gird-āba<br />
G476/4 ʿĀlem-i vuṣlatdadur her dem raḳīb / Āh Āh kim kim ʿāşıḳlaruñ hicrānda<br />
G481/4 Āh Āh Āh kim kim kim ol serv-i bālānuñ irişmez gūşına / Gerçi kūyında olan feryādum irdi göklere<br />
G488/5 Āh Āh Āh kim kim düşdi nā-gehān göñlüm / Göricek ol çeh-i zenaḫdānı<br />
G491/6 Ruḫına māʾil iken sevdi ʿiẕārını göñül / Āh Āh kim derdümi günden güne efzūn itdi<br />
G493/3 Kimse bilmezdi derūnum rāzın / Āh Āh kim kim göz yaşı ġammāz oldı<br />
G534/1 Āh Āh kim kim sevdüm yine bir dil-ber-i raʿnācuġı / Şimdiden biñ var yanında ʿāşıḳ-ı şeydācuġı<br />
2. âşığın acı, yanıp yakılma, ümitsizlik gibi psikolojik hallerinin ateş, duman vb.<br />
benzetmeliklerle sembolü ‖ inilti, feryat<br />
G68/3 Ḫirmen-i cān u dile āteş urup giñ yirden / Şerer-i āh āh ile ālūde duḫānum gözedür<br />
G77/6 Zaḫm-ı ḫadeng-i āh āh ile deldüm şu deñlü kim / Kef-gīre döndi günbed-i heft āsmānı gör<br />
G148/5 Mülk-i ġamda eşk ü āh āh egler beni / Ol yirüñ āb u hevāsı ḫoş gelür<br />
G168/5 Yire geçse yiridür ehl-i fażīlet çünki āh āh / ʿİzz u cāhuñ ḫār u ḫas deryā-mis̱āl üstindedür<br />
G263/3 Diñmese yaşum ʿaceb mi ey göñül / Ḫānemi āh āh ile pür-dūd eyledüñ<br />
30
G265/4 Raḳīb yanını tenhā ḳomaz ol āhūnuñ / Geçer hemān oturur ḳarşusında āh āh o köpek<br />
G295/5 Geşt itme deşt-i ḥasreti āhuñla Bāḳıyā / Ṣayd-ı kemend-i āh āh olur āhū degüldür ol<br />
G526/4 Ey āh āh māhuñ irişemezsin ḳulaġına / Başuñ gerekse göklere irsün fiġān gibi<br />
G114/1 Sūz-ı ʿaşḳuñla ḳaçan kim dilden āh u zār olur / Āh Āh dūd u dūd ebr ü ebr āteş-bār olur<br />
G61/1 Ḥarf-i ġama devāt u ḳalem şekl-i āhdur / Aña mürekkeb āhda dūd-ı siyāhdur<br />
G62/3 Saḳın ṣaḳın ki ey ḳaşı yā tīr-i āhdan āhdan / Ger gök demür olursa felekler deler geçer<br />
G61/1 Ḥarf-i ġama devāt u ḳalem şekl-i āhdur āhdur / Aña mürekkeb āhda dūd-ı siyāhdur<br />
G57/6 Āheng-i āh āhı āh ṭurma hemān eyle ey göñül / Sāz u nevā-yı ʿaşḳa münāsib hevā budur<br />
G88/5 Mevsim-i gülde Bāḳıyā gül-şene varduġum bu kim / Naġme-i āh āhı āh bülbülüñ nāleme sāz-kārdur<br />
G94/2 Şihāb ṣanma felekde giceyle ẓāhir olan / Maḥabbet ehlinüñ ol tīġ-i āh āhı āh<br />
yarasıdur<br />
G72/2 Tāb-ı zülfüñle göñül ḳılduḳça āh āh-ı āh<br />
āteşīn / Dūd-ı dil cevlān ider ṭāvūs-ı zerrīn-bāl olur<br />
G75/6 Tīr-i āh āh-ı āh seḥerī çekdügüm ister dil-dār / Çekeyin nʾolsa gerek ḳaşı kemānum özenür<br />
G118/3 Görinen encüm-i eflāk degüldür ey meh / Dūd-ı āh āh-ı āh şerer-ālūd-ı dil ü cānumdur<br />
G156/3 Ġam-ı zülfüñle dūd-ı āh āh-ı āh kebūd / Lācü<strong>ve</strong>rdī laṭīf sünbül olur<br />
G263/4 Her şeb ey dil āh āh-ı āh āteş-nākden / Çarḫ-ı bed-mihrüñ yirin od eyledüñ<br />
G362/4 Ceng itmege sitāre-i baḫtumla eyledüm / Bu āh āh-ı āh pür-şirārumı bir tīġ-i zer-nişān<br />
G450/4 Berḳ-i āh āh-ı āh sūz-nāk içre şirār-ı nār-ı dil / Zer-nişān ḫaṭdur görinür tīġ-i āteş-tābda<br />
G462/2 Rūşen ḳılalı meşʿale-i āh āh-ı āh derūnum / Ġālib görinür gicelerüm gündüzüm üzre<br />
G22/4 Cevşen-i pūlād-ı çarḫı çāk çāk itdüm daḫı / Āh Āh-ı Āh Āh āteş-bārumuñ şemşīr-i bürrānı dürüst<br />
G340/3 Dil-i saḫt-ı nigārı nerm idelüm / Āh Āh-ı Āh āhen-güdāza başlayalum<br />
G210/4 Oda yandı hezāruñ āh āhından āh ından / Ṣanma zeyn oldı güller ile ḳafes<br />
G480/1 İrmedi hīç pāye-i ḳaṣr-ı zümürrüd-fāmına / Naʿrelerle āhlar āhlar çıḳdı felekler bāmına<br />
K10/3 Sāye-i ḳaddüñde āhum āhum başḳa sancaḳ çekdügin / Ṭuydı hep mīr-i livā belki şeh-i kiş<strong>ve</strong>r bile<br />
M9/IV/3 Ṭolanur peyk-i āhum āhum kūyuñı şām u seḥer her gün<br />
G15/3 Gömgök itdi sille-i āhum āhum sipihrüñ ṣūretin / Gök yüzine baḳ inanmazsañ eger ey meh-liḳā<br />
G17/4 Ne ṭaşlar baṣdı seng-endāz-ı āhum āhum deyr-i gerdūna / Düşen altun ḳayalardur degül vaḳt-i seḥer kevkeb<br />
G36/3 Günbed-i çarḫ u şuʿle-i āhum āhum / Tīġ-i elmās u miġfer-i pūlād<br />
G50/2 Benüm dūd-ı kebūd-ı nār-ı āhum āhum başdan aşmışdur / Senüñ zülf-i siyāhuñ ayaġuñla baş ber-ā-berdür<br />
G70/2 Şöyle ṣarṣar felegi ṣadme-i bād-ı āhum āhum / ʿĀleme lerze düşer günbed-i Keyvān ditrer<br />
G84/7 Bāḳī sipihr āhum āhum oḳına siper ṭutar / Farḳ-ı felekde ẓāhir olan ṣanma hāledür<br />
G92/6 Bāḳī derūnum āteşinüñ dūdıdur felek / Mihr-i sipihr āhum odından şirāredür<br />
G246/5 Felek ṭāḳındaki ḳandīl-i māhı / Uyarmaz Bāḳī āhum āhum giceler yoḳ<br />
G272/2 Āsmān-ı mihrüñe āhum āhum āhum şirārıdur nücūm / Şuʿle-i dāġ-ı derūnum māh-ı tābān eyledüñ<br />
G281/3 Bālā-yı serde āteş-i āhum āhum duḫānını / Şāh-ı maḥabbet üstine bir sāye-bān ṭutuñ<br />
G283/5 Döne döne anı zār itmez idi āhum āhum āhum eger / Bāḳī çarḫına ṭoḳınmasa idi gerdūnuñ<br />
G321/1 Rūşen ola tā işigüñe varmaġa rāhum / Yil mūmlarını yaḳdı gice şuʿle-i āhum<br />
āhum<br />
G327/3 ʿAlev-i āteş-i āhum āhum āhum degül eflāke çıḳan / Aḫter-i baḫtuma bir tīġ-i muṣayḳal çekdüm<br />
G336/3 Fürūġ-ı şuʿle-i dāġum güneşden tāb-nāk oldı / Duḫān-ı āteş-i āhum āhum felekden ser-bülend itdüm<br />
G355/2 Sāz-ı āhum āhum āhum baña bes bülbül gerekmez hem-nefes / Nāy-i nālem var iken bir daḫı hem-dem gelmesün<br />
G378/3 Şerer-ālūde görüp dūd-ı kebūd-ı āhum āhum / Ṣandılar gök yüzidür encüm ile olmış zeyn<br />
G382/3 Ḳandīl gibi dīde pür-āb u dilümde tāb / Eflāke çekdüm āteş-i āhum āhum āhum zebānesin<br />
G461/4 İrmese bir dem eger mevc-i sirişküm her yaña / Şuʿle-i āhum āhum āhum zemīn ü āsmānı ḥarḳ ide<br />
G512/1 Çıḳsa eflāke n’ola āteş-i āhum āhum şereri / Çarḫdur encüm-i seyyārenüñ ey māh yiri<br />
31
G515/3 Şām-ı ġamda meskenüm bir künc-i ẓulmetdür <strong>ve</strong>lī / Şūʿle-i āhum āhum yaḳar her ṣubḥ şemʿ-i ḫā<strong>ve</strong>ri<br />
G540/2 Kilk-i āhum āhum yazarsa sūz-ı dili / Dutışur nüh sipihrüñ evrāḳı<br />
G319/3 Āhum Āhum ṭolanur ṣubḥa degin gökleri ḳat ḳat / Kūyuñ yörenür döne döne eşk-i revānum<br />
G397/1 Āhum Āhum göge boyandı göge gök boyanmadın / Yandum o şemʿ şevḳine pervāne yanmadın<br />
G290/3 Pervānedür ki yaḳdı perin şemʿ-i āhuma āhuma / Farḳ-ı felekde münḫasif olmış ḳamer degül<br />
G382/6 Ey çarḫ gerçi cānuma geçdi cefāñ oḳı / Ammā ḫadeng-i āhuma sen de nişānesin<br />
G489/7 Fiġānum ile felek çıñ çıñ ötdi ey Bāḳī / Berīd-i āhuma āhuma gūy-ı sipihr zeng oldı<br />
G139/3 Ḳamer cāmı bu eyvān üzre dāʾim ṣınduġı bu kim / Ṣadā-yı ṭop-ı āhumdan āhumdan zemīn ü āsmān ditrer<br />
G258/4 Nār-ı āhumdan āhumdan ḥaẕer ḳıl ey sipihr-i pīre-zen / Ṭutışur bir gün ṣaḳın ol āsmānī çenberüñ<br />
G201/3 Āhumdan Āhumdan öñürdi yitişür ḳapuña eşküm / Germiyyet ile şöyle gider bād yitişmez<br />
M5/VII/2 Bezm-i ʿaşḳı şemʿ-i āhumla āhumla müzeyyen ḳılduġum<br />
G18/3 Ṣanma şeb-nemdür düşen hecr-i ruḫuñda ṣubḥ-dem / Ḳubbe-i gerdūn çıḳardı tāb-ı āhumla āhumla gül-āb<br />
G44/5 Ḫāk-i rāhuñ ideyin āhumla āhumla āhumla / Rūzgār içre ġamuñla ber-bād<br />
G128/4 Şirār-ı nār-ı āhumla āhumla sipihrüñ ṭās-ı pūlādı / Döner her şeb belā bezminde cām-ı zer-nişānumdur<br />
G225/4 Ṭop-ı āhumla āhumla ider ḫayl-i sirişküm ʿāḳıbet / Ḳalʿa-i hicrānı ḳalʿ u leşger-i endūhı ḳamʿ<br />
G237/1 Şām-ı ġamda ḥāṣıl olsa göñlüme nā-gāh şevḳ / Şuʿle-i āhumla āhumla āhumla ṭolar nīl-gūn ḫargāh şevḳ<br />
G94/1 Nişāne sūz-ı dile āhumuñ āhumuñ şirāresidür / Belī belāyı iden ʿāşıḳa sitāresidür<br />
G265/2 Ḫadeng-i āhumuñ āhumuñ eflāke seyr ider güẕerin / Ḥicābı şöyle çeker yirlere geçer nā<strong>ve</strong>k<br />
G15/1 Baña çoḳ cevr itdügüñʾçün ey sipihr-i bī-<strong>ve</strong>fā / Āhumuñ Āhumuñ dūd-ı kebūdı uydı ulaşdı saña<br />
G312/4 Revāc-ı revnaḳ-ı ḥüsnüñ nesīm-i āhumuñdur<br />
āhumuñdur āhumuñdur hep / Ṣafā-yı nev-bahārı sen hevā-yı muʿtedilden bil<br />
G346/6 Şemʿ-<strong>ve</strong>ş cān viricek başuñ ucından ey dil / Şuʿle-i āhuñ āhuñ ola sīne-i sūzānuñdan<br />
G361/2 Varup Mecnūn gibi āhuñ āhuñ kemendin ṣalma ṣaḥrāya / Ol āhū saña ṣayd olmaz ،‘abeŝ yābāne söylersin<br />
K11/12 Dilā āhuñla āhuñla āhuñla yaḳduñ milket-i Rūmı nedür derdüñ / Gedā-yı kūy-ı yār olmaḳ dilerseñ Mıṣra sulṭān ol<br />
G295/5 Geşt itme deşt-i ḥasreti āhuñla āhuñla Bāḳıyā / Ṣayd-ı kemend-i āh olur āhū degüldür ol<br />
āh āh ṣarṣar ṣarṣarı ṣarṣar<br />
ı [1] [1] bkz. ‘ṣarṣar-ı āh’ md.<br />
G114/4 Kūhdan geçse ġam-ı zülfüñle āhum āhum ṣarṣar ṣarṣarı ṣarṣar<br />
/ Kūh deşt ü deşt bāġ u bāġ sünbül-zār olur<br />
āhum āhum yili yili [5] [5] bkz. ‘bād-ı āhum’ md.<br />
G139/1 Eser āhum āhum āhum yili yili yili kūyuñda cism-i nā-tevān ditrer / Çemen ṣaḥnında gūyā bāddan berg-i ḫazān ditrer<br />
G322/1 Maḥabbet baḥridür āhum āhum yilinden yilinden mevc urur yaşum / Melāmet fülkidür ser aña lengerdür iki ḳaşum<br />
G344/1 Gül-istān-ı cihānı bāda virmişdür dem-i serdüm / Ṣaḳın āhum āhum yilinden yilinden ey nihāl-i nāz-per<strong>ve</strong>rdüm<br />
G468/4 Yıḳar bünyād-ı çarḫı bād ād ād-ı ād ı āhum āhum / Efendi nesne döymez rūzgāre<br />
G47/6 Āhu Āhum Āhu m yili çıḳardı sipihri hevālara / Mānend-i gird-bād ki ʿummāne ṣarmaşur<br />
āh āh-ı āh ı ı se seḥer se<br />
ḥer ḥer-gāh ḥer āh āh [3] âşığın seher vakti çıkarttığı âh<br />
G125/4 Ser-i kūyuñda benüm āh āh-ı āh ı se seḥer se<br />
ḥer ḥer-gāhlarum<br />
ḥer āhlarum / Ne bilür ʿaşḳ elemin çekmedi ol daḫı uyur<br />
G483/3 Dehri bir āh āh-ı āh ı se seḥer se<br />
ḥer ḥer-gehleri<br />
ḥer gehleri ber-bād eyler / ʿĀlemi seyle virür gözlerinüñ yaşları<br />
G483/4 Ṣanma şeb-dīz ile bir āh āh-ı āh ı se seḥer se<br />
ḥer ḥer-gāhlar ḥer āhlar āhların āhlar ın / Mey-i gül-gūn olur olursa ayaḳdaşları<br />
āh āh-ı āh ı serd [3] şiddetli ah<br />
G70/4 Şöyle ḳıldı ten-i efsürdeyi āh āh-ı āh ı serdüm / Ṭoḳınup ṭurduġı dem nā<strong>ve</strong>k-i cānān ditrer<br />
M7/II/2 Ocaġın sīne-i germüñ fürūzān eyler āh āh-ı āh ı serd<br />
G516/3 Ḫazān beñzüm zemistān āh āh-ı āh ı serdüm / Yüzüñ ev<strong>ve</strong>l-bahār olmış ḳaşuñ yay<br />
āh āh āh çekmek çekmek [1]<br />
[1]<br />
G71/3 Baḳma çarḫ-ı ser-keşüñ ol miġfer-i pūlādına / Dilden āhum çekdügi şemşīr-i āteş-bārı gör<br />
32
āh āh eyle eylemek eyle mek [1] [1] [1] beddua etmek, ilenmek<br />
G321/3 Luṭf eyle iñen ḳullaruña cevri çoġ itme / Āh Āh eylemesün eylemesün kimseye ẓulm eyleme şāhum<br />
āh āh itmek itmek [10]<br />
[10]<br />
inlemek, feryat etmek, şikayet etmek<br />
G56/5 Cāna rāḥatdur ser-i kūyuñda āh āh itdükleri itdükleri / Ol hevālar Bāḳī-i bīmāre ġāyet ḫoş gelür<br />
G188/3 Sūziş-i ʿaşḳuñ ile āh āh idicek idicek ben her dem / Şerer-i āteş-i dil ʿazmini eflāk eyler<br />
G263/2 Ḫāli sevdāsıyla āh āh itdüñ itdüñ dilā / Cān meşāmın ʿanber-ālūd eyledüñ<br />
G354/4 Ḳāmetüñ yādına bir āh āh ideyin ideyin kim dūdı / Gül-şen-i ʿaşḳuña bir serv-i ḫırāmān olsun<br />
G471/6 Sūz-ı ʿaşḳuñla bir şeb āh āh idicek idicek / Ḳorḳaram oda yanar kāşāne<br />
G479/2 Āh Āh ider ider dil baḳup ol ṭurra-i müşgīn-būya / Es̱er itmez n’idelüm āh o gözi āhūya<br />
G538/2 Olupdur çār-pāre ney gibi āh āh āh itmeden itmeden baġrum / Meger kim bezm-i ʿaşḳuñ sāḳıyā bu oldı ḳānūnı<br />
Kt18/1 Yaşum dökilür āh āh idicek idicek dīde-i terden / Berg-i gül-i bādām gibi bād-ı seḥerden<br />
G53/3 Āh Āh itme itme naʿl-i esbi nişānın görüp dilā / Şāyed kimesne işide yirüñ ḳulaġı var<br />
G81/4 ʿAşḳuñı ṣaḳlar idüm sīnede ammā şimdi / Āh Āh idersem idersem beni ʿayb eyleme fürḳat demidür<br />
āh āh u u ef efġān ef ġān eylemek/itmek<br />
[2] [2] ağlamak, sızlanmak ‖ feryat etmek , inlemek<br />
G450/5 İḫtiyārı yoḳ ḳapuñda āh āh āh u u ef efġān ef ġān itmege / Pādişāhum Bāḳīyi maʿẕūr ṭut ol bābda<br />
M1/IV/2 Ṭutsun cihānı nāle-i mürġān ṣubḥ-dem / Güller yolınsun āh u fi fiġān fi<br />
ġān eylesün hezār<br />
āh āh u u fi fiġān fi ġān u zār [1] ağlayıp inleme<br />
G149/2 Ġamuñdan nevbet-i āh āh u u fi fiġān fi fiġān<br />
ġān u zāra ḳudret yoḳ / Çemende bülbül-i şūrīde şimdi başḳa mehterdür<br />
āh āh āh u u u enīn enīn [1] [1] ağlayıp inleme<br />
G276/2 ʿĀşıḳuñ āh āh u u enīn enīn olsa ʿaceb mi kārı / Nāle vü zār olur eglenceleri bīmāruñ<br />
āh āh u u nāle nāle [5] [5] inleme <strong>ve</strong> feryat<br />
M1/IV/8 Āheng-i āh āh u u nāleleri nāleleri idelüm bülend / Eṣḥāb-ı derdi cūşa getürsün bu heft bend<br />
G103/5 Oldı çemende bāliş-i ġonca kenār-ı ḫār / Mürġ-i seḥer iderse n’ola āh āh u u nāleler<br />
nāleler<br />
G112/1 Ne dem kim ġamuñ cāna hem-rāz olur / Yaşum āh āh u u nālemle nālemle dem-sāz olur<br />
G303/5 Bāḳī dem urma seyr-i maḳāmāt-ı ʿaşḳdan/ Geç āh āh u u nāle nāle naġmelerinden ḳarāre gel<br />
G446/2 ʿUşşāḳ-vār şevḳ ile ḥuccāc raḳṣ ider / Āheng-i āh āh u u nālelerümden nālelerümden Ḥicāzda<br />
āh āh u u ef efġān ef ġān /fiġān [2] ah <strong>ve</strong> feryat<br />
G345/3 Hīç bilür mi mey yirine dem-be-dem ḳan yutduġum / İşidür mi ney yirine āh āh u u ef efġānum ef ġānum benüm<br />
G432/1 Ḳalupdur eşk-i çeşmüm gerçi kim ḫāk-i meẕelletde / Bi-ḥamdi’llāh hele āh āh u u fi fiġānum fi ġānum evc-i rifʿatde<br />
āh āh āh u u u vāh vāh vāh [1] [1] [1] sızlanıp ağlama ‖ pişmanlık<br />
G62/2 Bencileyin günin geçürür āh āh u vāh ile / Sencileyin <strong>ve</strong>fāsuzı her kim se<strong>ve</strong>r geçer<br />
āh āh āh u u zār zār [2] [2] [2] dert, ıztırap<br />
G114/1 Sūz-ı ʿaşḳuñla ḳaçan kim dilden āh āh u u zār zār zār olur / Āh dūd u dūd ebr ü ebr āteş-bār olur<br />
G178/2 Ḫār-ı hecrüñde görüp ḥālüm baña öykündiler / Bülbülān-ı bāġ-ı ʿālem āh u zārum zārum aldılar<br />
aḥbāb ḥbāb [2] [2] dostlar, bildik, tanıdık, sevilen kimseler<br />
M2/III/5 Gelüp aḥbāb ḥbāb serīrüñde seni görmeyicek / Ḳanı Sulṭān diyü eflāke irişsün efġān<br />
G55/4 Ten-i zārumda pehlūm üstüḫānı ṣayılur bir bir / Beni seyr itmeyen aḥbāb ḥbāb mūsīḳārı görsünler<br />
ʿahd ʿahd [7]<br />
[7]<br />
1. söz <strong>ve</strong>rme, söze sadık kalma<br />
G22/3 Dil-berüñ ʿahdi ʿahdi bütün ammā <strong>ve</strong>fāsı süst olur / ʿĀşıḳuñ göñli şikeste ʿahd ü peymānı dürüst<br />
33
G520/5 Cevre ḳatlanmaḳ olurdı n’idelüm ey Bāḳī / ʿAhd ʿAhd-i ʿAhd ḫūbān gibi yoḳ ṣabrumuzuñ bünyādı<br />
2. devir, zaman ‖ bir padişahın saltanat süreci<br />
G377/3 ‘Īş u ṣafā-yı ‘ahd ‘ahd-i ‘ahd Cem ü devr-i cāmı gör / Baḥs̱ itme rezm-i Rüstem ü İsfendiyārdan<br />
K9/17 ʿAhdi ʿAhdi zamānı emn ü emān-ı cihāniyān / Şāh-ı ḫuceste-ṭāliʿ u ferḫunde-rūzgār<br />
K7/18 ʿĀlemi gül gibi ḫandān itdi devr-i devleti / ʿAhd ʿAhd-i ʿAhd ʿadli iʿtidāl-i māh-ı nīsan eyledi<br />
G35/5 ʿAhdüñde ʿAhdüñde eger ʿāleme bir daḫı gelürse / Ḳullıḳlar ider sen yüzi ḫurşīde Feraḫşād<br />
K23/30 Ser-rişte-i murādı n’ola elde bulsa ol / Ḥabl-i metīn-i ʿahdüñe ʿahdüñe ʿahdüñe ḳılmışdur iʿtiṣām<br />
ʿahd ʿahd itmek itmek [1] [1] yemin etmek, kendi kendine söz <strong>ve</strong>rmek<br />
G184/4 Ölmedin yoluña cān virmege ʿahd ʿahd itmi itmiş itmi idüm / Şol zamān ʿālem-i ervāḥa ki mūtū didiler<br />
ʿahdine ʿahdine ʿahdine ṭurmak ṭurmak [3] [3] sözünde durmak; bütün tanıklar, feleğin dönekliği (dönmesi) bağlamında<br />
geçmektedir.<br />
K13/3 Aldanurdum gül-bün-i ʿömrüñ yüze güldügine / ʿAhdine ʿAhdine ṭursa ṭursa zamāne dönmese devrān eger<br />
G205/4 Behre-mend eyler idi būs-ı lebüñden cānı / Dönmese ṭursa ṭursa eger ʿahdine ʿahdine peymāne biraz<br />
G265/5 S̱ebāt-ı dehre ṭayanmaḳ olurdı ey Bāḳī / Ṭurayd Ṭuraydı Ṭurayd Ṭuraydı<br />
ı ʿahdine ʿahdine ʿālemde dönmeyeydi felek<br />
ʿahd ʿahd ü ü peymān peymān<br />
peymān<br />
[2] [2] yemin, kuv<strong>ve</strong>tle <strong>ve</strong>rilen söz<br />
G22/2 Olsa ʿirfān ehline cānān olınca şöyle kim / Zülf-i müşgīni şikeste ʿahd ʿahd ü ü peymān peymānı peymān dürüst<br />
G22/3 Dil-berüñ ʿahdi bütün ammā <strong>ve</strong>fāsı süst olur / ʿĀşıḳuñ göñli şikeste ʿahd ʿahd ü ü peymān peymānı peymān dürüst<br />
ʿahd ʿahd-i ʿahd i şeb şebābda şeb<br />
ābda [1] [1] gençliliğinde, gençken<br />
G469/2 Devr-i gül irdi tāze cevāndur cihān yine / Saʿy eyle ʿīş u ʿişrete ʿahd ʿahd-i ʿahd i şeb şebābda şeb<br />
ābda<br />
aḫḍar ḫḍar [4] yeşil, yemyeşil. Aşağıdaki tanıklara göre “aḫḍar”, gökyüzü <strong>ve</strong> denizin<br />
niteleyicisi durumundadır. Bu yönüyle “aḫḍar”, yeşil <strong>ve</strong> mor arası maviye çalan rengi de<br />
karşılamaktadır. ‘ahdar siyâh nesneye dinür, …beyâzla siyâh beyninde siyâha akreb levn<br />
olduğundan siyâha ıtlak olınur.’ bkz. KÂMÛS: C. I, s. 841; ‘yeşil, koyu kah<strong>ve</strong>rengi, siyah’<br />
STEINGASS, s. 25.<br />
K3/24 Yazınmaġa mānend-i naẓm-ı S̱üreyyā / Varaḳlar zer-efşān ider çarḫ-ı aḫḍar ḫḍar<br />
K24/14 Sāḳıyā zevraḳı sür bād-ı bahār esdi yine / Sebze-zār oldı yem-i aḫḍar ḫḍar u lenger sünbül<br />
G287/3 Deryā-yı aḫḍar ḫḍar oldı çemen mevc urup yatur / Rūy-ı zemīni faṣl-ı bahār itdi yem yeşil<br />
G175/3 Seyr-i deryāya ne ḥācet dem-i ṣaḥrā geldi / Gūyiyā ṣaḥn-ı çemen şimdi yem-i aḫḍardur ḫḍardur<br />
āhen āhen āhen [4] [4] [4] demir ‖ kılıç<br />
K5/10 Elinde Ḥażret-i Dāvūduñ āhendür āhendür ki mūm oldı / Żiyā-baḫş olsa āfāḳa n’ola şemşīr-i bürrānı<br />
G407/4 Āteş-i rezm içre ya āhendür āhendür oldı āl reng / Ceng āl ister belī kār-ı ẓafer-kirdārına<br />
G326/3 Şemşīr-i tāb-nāk u żiyā-baḫşı gūyiyā / Āhendür Āhendür oldı Ḥażret-i Dāvūd elinde mūm<br />
G236/2 Nār-ı miḥnet nerm ider ʿāşıḳ mülāyim-ṭabʿ olur / Āhen Āhen-i Āhen i pūlād ise altun ider iksīr-i ʿaşḳ<br />
āheng āheng [4]<br />
[4]<br />
1. sazlardaki perdelerin <strong>ve</strong>ya insan sesinin belirli sese göre ayarlanması, akort; ÖZTUNA, s. 7.<br />
G317/6 Ḥarem-i vaṣla reh-i rāst maḥabbet yolıdur / Rāh-ı ʿuşşāḳdan āheng āheng-i āheng ḥicāz eyleyelüm<br />
G57/6 Āheng Āheng-i Āheng i āhı ṭurma hemān eyle ey göñül / Sāz u nevā-yı ʿaşḳa münāsib hevā budur<br />
2. kulağa güzel gelen ses, hoş sadâ<br />
M1/IV/8 Āheng Āheng-i Āheng āh u nāleleri idelüm bülend / Eṣḥāb-ı derdi cūşa getürsün bu heft bend<br />
G446/2 ʿUşşāḳ-vār şevḳ ile ḥuccāc raḳṣ ider / Āheng Āheng-i Āheng i āh u nālelerümden Ḥicāzda<br />
34
āheng āheng āheng eylemek [1] yönelmek, teşebbüs etmek ‖ bülbül için şakımaya başlamak<br />
K27/6 Görüp ol cām-ı gül-rengi seḥerden eyler eyler āhengi āhengi / Ṣanur güllerle zeyn olmış ḳafesdür bülbül-i şeydā<br />
āheng āheng itmek [1] aynı ahenge katılmak, iştirak etmek<br />
G121/5 Ruḫlaruñ medḥin ser-āġāz itdi Bāḳī bāġda / Düşdiler hep yanına bülbüller āhe āheng āhe<br />
ng itdiler<br />
āheng āheng olmamak olmamak [1] [1] sazların akortu tutmaması<br />
G204/1 Derd u ġam bezmine ḳaddüm gibi bir çeng olmaz / Nāylar nālelerüm sāzına āheng āheng olmaz olmaz<br />
olmaz<br />
āhen āhen-ger āhen ger [1] demirci, demir işleyen<br />
G140/1 Sīnesin tīrüñe ṭutardı siper / Göbegin kesdüginde āhen āhen-ger āhen<br />
ger<br />
āhen āhen-güd āhen güd güdāz güd āz [1] demir eritme<br />
G340/3 Dil-i saḫt-ı nigārı nerm idelüm / Āh-ı āhen āhen-güd āhen güd güdāza güd āza başlayalum<br />
āhenīn āhenīn [1] [1] demir gibi sağlam, dayanıklı, sert<br />
G383/4 Ḫançer-i elmās-ı ġamzeñ var iken ḫūnī gözüñ / Çekmesün ʿālemde tīġ-i āhenīnüñ āhenīnüñ minnetin<br />
āḫer ḫer [1] [1] başka, diğer, öbür<br />
K19/54 Bedel olmaz buña zīrā ki senüñ nāmuñadur / Ṭutamaz mühr-i Süleymān yirin āḫer ḫer ḫer ḫātem<br />
āheste āheste āheste āheste [1] [1] yavaş yavaş, ağır ağır<br />
G445/1 Nesīm-i ṣubḥ eser cān-baḫş olup āheste āheste āheste āheste / Cihānda böyle cān virmiş degüldür daḫı bir ḫaste<br />
aḫger ḫger ḫger [2] ateş koru<br />
K19/43 Ḥasret-i laʿl-i lebüñ baġrını pür-ḫūn itmiş / Dāġ yaḳmaġa ḳomış gögsine aḫger ḫger ḫātem<br />
G189/4 Ṣanki kūyuñda felek encüm-i seyyāre ile / Bir nice aḫger ḫger ile tūde-i ḫākisterdür<br />
aḫger ḫger ḫger-i ḫger i ssūzān<br />
s<br />
ūzān [2] [2] [2] yakıcı kor<br />
K10/7 Tāb-ı dilden aḫger ḫger ḫger-i ḫger i i ssūzāna<br />
s<br />
ūzāna ūzāna döndi gözlerüm / Bu mes̱eldür kim yanar ḫuşküñ yanınca ter bile<br />
K18/31 Ṭabʿ-ı <strong>ve</strong>ḳḳādın eger āteş-i raḫşān görse / Ḳızara aḫger ḫger ḫger-i ḫger i ssūzān<br />
s<br />
ūzān nitekim dāne-i nār<br />
āḫır ır ır [31]<br />
1. sonunda, nihayet<br />
K14/18 Ser-encām-ı ʿadū āḫır ır ır ne ḥāle irişür dirken / Hezārān kelleler ṭop itdi nā-geh çarḫ çevgānı<br />
K14/26 Ne cünbiş ḳıldı kim āḫır ır dil-i düşmende yir itdi / Meger gösterdi ol nīze ḫırām-ı ḳadd-i ḫūbānı<br />
K16/5 Sen saġ ol ey viṣāli ḥayāt-ı cihān olan / Ben bu firāḳa döymeyem āḫır ır ölem gibi<br />
K22/11 Dest-bürd-i ṣarṣarı āḫır ır görüp şāḫ-ı çenār / Didi el arḳası yirde āferīnler pehlevān<br />
M8/VI/2 Diyelüm semʿa nidā iricek āḫır ır ır Lebbeyk<br />
G10/4 Ev<strong>ve</strong>l <strong>ve</strong>fāya vaʿdeler itmişken ey ṣanem / Cevr itdüñ āḫır ır ır eylemedüñ vaʿdeye <strong>ve</strong>fā<br />
G20/5 Derd-i ʿaşḳuñ ʿāşıḳ-ı miskīni āḫır ır öldürür / Mestlik pāyāne yitse irişür elbette ḫ˅āb<br />
G45/3 Cefā-yı yār ile muʿtād olıncadur müşkil / ʿAẕāb ʿaẕb olur āḫır ır ır gelür ʿitāb leẕīẕ<br />
G113/5 Laʿl-i nāb oldı göz yaşı āḫır ır / Bu ḫaber gūş-ı dil-sitāne deger<br />
G129/3 Peşmīne geydi egnine zülfüñden aldı el / Göklerde uçdı āḫır ır efendi hümāyı gör<br />
G195/5 Ol āhūyı saña ṣayd ola ṣanma iltiyāmından / Öñüñce ḳaçar ammā Bāḳıyā āḫır ır şikār olmaz<br />
G238/4 Pāy-māl olmada āḫır ır ır şütür-i gerdūna / Pādişāh ile gedāsı hele yeksān ancaḳ<br />
G275/3 Zīr-i ḫāk olsa gerek menzilüñ āḫır ır n’idelüm / Māline mālik imişsin ṭutalum Ḳārūnuñ<br />
G306/7 Bāḳī-<strong>ve</strong>ş āḫır ır eyledi ʿaczin müşāhade / Evrāḳın itdi defterinüñ tārumār gül<br />
G325/5 Olmadum Bāḳī-ṣıfat mālik metāʿ-ı vaṣlına / Gitdi elden naḳd-i cān āḫır ır ır görün maġbūnluġum<br />
G336/1 Beter buldum dil-i dīvāneyi her çend pend itdüm / Ṣaçuñla bend idüp āḫır ır giriftār-ı kemend itdüm<br />
35
G364/3 Aġlayu aġlayu gözden çıḳdum āḫır ır ḳaṭre-vār / Ayru düşdüm çeşm-i ḫūn-bārum gibi dem-sāzdan<br />
G468/3 Miyān-ı baḥr-i istiġnādan āḫır ır / Gelürsin rūzgār ile kenāre<br />
G539/2 Ḳanlu baġlar gibi dil-ber baġlamış ḫūnī gözin / Ġarḳ-ı ḫūn āḫır ır ır o çeşm-i ḫışm-nāk eyler beni<br />
G540/5 Bāḳıyā gör ḫarāb ider āḫır ır / Seyl-i eşküm bu nīl-gūn ṭāḳı<br />
G543/4 Gelüp ḳonmışken ey ḳaşı kemānum dilde peykānuñ / Göñülden geçdi āḫır ır cān evin vardı mekān itdi<br />
M1/I/3 Āḫır ır mekānuñ olsa gerek cürʿa gibi ḫāk / Devrān elinden irse gerek cām-ı ʿīşa seng<br />
M1/VI/7 Āḫır ır çalındı kūs-ı raḥīl itdüñ irtiḥāl / Ev<strong>ve</strong>l ḳonaġuñ oldı cinān būstānları<br />
G96/3 Bār-ı ġam-ı maḥabbeti yüklenme ey göñül / Āḫır ır taḥammül itmeyesin iḥtimāldür<br />
G382/7 Bāḳī yolında döke ṣaça ḫarç idüp gözüm / Āḫır ır düketdi naḳd-i sirişküm ḫızānesin<br />
G416/3 Āḫır ır peyām-ı vaṣl ile gül-berg-i ter gibi / İrdi ḫuceste nāmeleri rūzgār ile<br />
G465/7 Bir kerre būseñ alımaduḳ ḫaṭṭuñ irmedin / Āḫır ır müyesser oldı hele biñ belāyile<br />
2. son<br />
G96/1 Şām-ı firāḳuñ āḫırı ırı ṣubḥ-ı viṣāldür / Mihr-i münīri pertev-i nūr-ı cemāldür<br />
G286/2 Sāḳıyā sür cām-ı gül-rengi degül vaḳt-i direng / Ġāyet-i ev<strong>ve</strong>l-bahār u āḫır ır ır-ı ır eyyām-ı gül<br />
K20/11 Ya nūndur görinür āḫırında ırında ırında Şaʿbānuñ / Ya rādur ol Ramażān ev<strong>ve</strong>line olmış dāl<br />
3. sonsuza kadar, ebedî<br />
G195/1 Dilā bezm-i cihānda kimse āḫır ır ır pāy-dār olmaz / Müdām elden ḳoma ayaġı furṣat ber-ḳarār olmaz<br />
āḫır ır olmak [3] [3] sona ermek, bitmek<br />
M1/I/2 Añ ol güni ki āḫır ır ır olup nev-bahār-ı ʿömr / Berg-i ḫazāne dönse gerek rūy-ı lāle-reng<br />
G201/4 Yollarda ḳalur rāh-rev-i Kaʿbe-i vaṣluñ / ʿÖmr āḫır ır olur mevt irişür zād yitişmez<br />
G533/2 Bezm-i kes̱retden biz eñ ev<strong>ve</strong>l götürdük ayaġı / Meclis āḫır ır oldı gitdi bāde sāḳī ḳalmadı<br />
āḫır ır ır-ı ır ı kkār<br />
k<br />
ār [2] [2] işin sonunda, nihayet (āḫırü’l-emr)<br />
K18/32 Güneşi keff-i zer-efşānına beñzer dir idüm / Almasa māha ʿaṭā eyledügin āḫır ır ır-ı ır ı kkār<br />
k<br />
ār<br />
G327/1 Meclis-i ʿaşḳa girüp ayaġı ev<strong>ve</strong>l çekdüm / Mā-sivādan götüri āḫır ır ır-ı ır ı kkār<br />
k<br />
ār el çekdüm<br />
āḫir ḫir ḫir-zam ḫir zam zamān ān [1] [1] [1] dünyanın sonunun yaklaştığı, kıyametin kopmasının yakın olduğu<br />
kabul edilen zaman ‖ fitne <strong>ve</strong> fesadın kıyametin yaklaştığını gösterecek kadar yaygınlaştığı<br />
zaman<br />
G77/2 Ḫaṭṭ-ı siyāh u ṭurra-i ʿanber-feşāna baḳ / Ev<strong>ve</strong>l ẓuhūr-ı fitne-i āḫir ḫir ḫir-zam ḫir zam zamān<br />
ānı ān gör<br />
āḫiret ḫiret [1] ölümden sonraki dünya, öbür dünya<br />
G449/4 İşitdük āḫiretde ḫiretde ḫiretde ḥūr u Kevs̱er var imiş ammā / Naẓīr olur mı hey ṣofī mey ü maḥbūba dünyāda<br />
aḥkām ḥkām ḥkām [2] buyruklar, hükümler, emirler<br />
G457/2 Emrine rām oldılar sulṭān-ı ʿaşḳuñ kāʾināt / Ḳaşlaruñ tevḳīʿ u ṭuġrā çekdiler aḥkām ḥkām ḥkāmına<br />
ına<br />
K27/19 Cihānda bir ḳurı adı ḳalupdur çeşme-i Ḫıżruñ / Sen eylersin bu gün Āb-ı ḥayāt aḥkām ḥkām ḥkāmını<br />
ını icrā<br />
aḥḳar ḥḳar [1] kıymetsiz ‖ pek aciz, küçük<br />
K24/21 Bāġ-ı luṭfuñda meh ü mihr iki aḥḳar ḥḳar nergis / Keremüñ gül-şenine sünbüle kem-ter sünbül<br />
aḫlaṣu’l ḫlaṣu’l ḫlaṣu’l-ʿibād ḫlaṣu’l ʿibād [1] kulların en ihlaslısı<br />
G38/6 Bāḳī kifāyet eyler işāret efendüñe / Maḫlaṣ yerine yazdurasın aḫlaṣu’l ḫlaṣu’l ḫlaṣu’l-ʿibād<br />
ḫlaṣu’l ʿibād<br />
aḥmaḳ ḥmaḳ [1] kalın kafalı, anlayışsız, aklı kıt<br />
G162/5 Ḳalem-i ṣunʿ-ı Ḥaḳda sehv olmaz / Öyle idrāk idenler aḥmaḳdur ḥmaḳdur<br />
Aḥmed ḥmed [2] [2] Hz. Muhammed<br />
36
K3/31 İlāhī be-āb-ı ruḫ-ı āl-i Aḥmed ḥmed / Be-nūr-ı cebīn-i mübīn-i Peyem-ber<br />
Mtl 26 Nā-geh görince pertev-i ruḫsār-ı Aḥmedi ḥmedi / Bī-iḫtiyār zāhidüñ īmānı gevredi<br />
Aḥmed ḥmed ḥmed-i ḥmed i Mu Muḫtār Mu<br />
ḫtār [1] [1] Hz. Muhammed<br />
K25/24 Ne ʿaceb fażlına nā-dān eger inkār itse / İtdi mi Aḥmed ḥmed ḥmed-i ḥmed i Mu Muḫtāra Mu<br />
ḫtāra Ebū Cehl iḳrār<br />
aḥmer ḥmer [4] kırmızı (gül, yakut <strong>ve</strong> şarabın niteleyicisi olarak)<br />
K19/39 Eyleyüp ʿīş-i ḫayāl-i leb-i dil-ber ḫātem / Cām-ı zerrīn ile çeksün mey-i aḥmer ḥmer ḫātem<br />
G170/2 Degüldür laʿl-i nābuñda görinen sīm dendānuñ / Dizilmiş ḥoḳḳa-i yāḳūt-ı aḥmer ḥmer içre lüʾlūdur<br />
G183/6 Gül-sitān-ı tende oldı çeşm-i pür-ḫūn bāġ-bān / Ḫāk-i pāye tuḫfe ey ġonca gül-i aḥmer ḥmer ḥmer çeker<br />
G499/1 Ṭutsa cām-ı bāde-i gül-gūnı <strong>ve</strong>rd-i ter gibi / Sāʿid-i sāḳī olur şāḫ-ı gül-i aḥmer ḥmer gibi<br />
aḥsent ḥsent [1] aferin, bravo (aḥsente ‘güzel yaptın’)<br />
G10/5 Vaṣṣāfısın o serv-ḳadüñ rāstı bu kim / Ṭabʿ-ı bülend-ṭarzuña aḥsent ḥsent Bāḳıyā<br />
aḫşama şama ḳar ḳarşu ḳar ḳarşu<br />
şu [1] akşama doğru<br />
G402/4 Ġarīb aḫşama şama ḳar ḳarşu ḳar şu zār u ser-gerdān olur ġāyet / Perīşān olduġı oldur göñül hep zülfüñe ḳarşu<br />
aḫter ḫter [5] yıldız; <strong>ve</strong>rilen tanıklarda ‘aḫter’ yücelik <strong>ve</strong> görkem sembolü<br />
K19/23 Burc-ı devletdür eli eylese peydā ne ʿaceb / Heyʾet-i māh-ı nev ü ṣūret-i aḫter ḫter ḫātem<br />
Mtl 31 Özüñ ḫāl-i ʿiẕār-ı yāre beñzetmişsin ey aḫter ḫter / Ne bilsünler ḳarañuda anuñ göz ḳıpduġın iller<br />
G379/5 Bāḳī işigi ḫākine ṭutsun kimüñ ki var / Aḫter ḫter gibi bülend-naẓar çeşm-i dūr-bīn<br />
G472/3 Ḫāk-i rāh-ı yāre ṭutmış mīl-i zerrīnin şihāb / Küḥl içün her aḫter ḫter ḫter-i ḫter gerdūn-cenābuñ ʿaynına<br />
G513/3 Her şirārın aḫter ḫter ḫter-i ḫter devlet bilürdi Kūh-ken / Sīne-i ḫārādan āteşler çıḳarsa tīşesi<br />
aḫter ḫter ḫter-i ḫter i ba baḫt ba<br />
ḫt [2] [2] talihli/uğurlu yıldız ‖ Türkçe’de “yıldızı düşmek”, “yıldızı parlamak”<br />
deyimleri de bu mecazlık anlamı içermektedir.<br />
G401/4 Bürc-i şerefde aḫter ḫter ḫter-i ḫter i ba baḫtum ba<br />
ḫtum ṭulūʿ ider / Gösterse yār manẓaradan gāh gāh rū<br />
G327/3 ʿAlev-i āteş-i āhum degül eflāke çıḳan / Aḫter ḫter ḫter-i ḫter i ba baḫtuma ba<br />
ḫtuma bir tīġ-i muṣayḳal çekdüm<br />
aḫter ḫter ḫter-i ḫter i fer ferḫunde( fer<br />
ḫunde( ḫunde(-fer) ḫunde( fer) [2] kutlu/uğurlu yıldız<br />
G17/2 Egerçi gök yüzinde aḫter ḫter ḫter-i ḫter i i fer ferḫunde fer<br />
ḫunde ḫunde-fer ḫunde fer çoḳdur / Ḳanı ḫāl-i ruḫuñ mānendi bir rūşen güher kevkeb<br />
G32/2 Felek-i ʿişrete bir aḫter ḫter ḫter-i ḫter i i fer ferḫunde fer<br />
ḫunde iken / Yine Mirrīḫ-ṣıfat ṭurma döker ḳanı ḳadeḥ<br />
āhū āhū [15] [15]<br />
[15]<br />
1. güzel <strong>ve</strong> iri (göz için)<br />
G50/4 Göñül tiġ-i müjeñden yüz çevürmez ey gözi āhū āhū / O bir şemşīr-i bürrāna varur şīr-i dil-ā<strong>ve</strong>rdür<br />
G67/5 Bī-baṣar farḳ idemez ḳanda baṣar ol āhū āhū / Yine izi tozını dīde-i bīnā gözedür<br />
G184/3 Nāfeye beñzedicek ḫālüñi erbāb-ı naẓar / Nergis-i mestüñi yād eyleyüp āhū āhū didiler<br />
G402/2 Muʿaṭṭar zülf ü ḫālüñ seyr idenler ey gözi āhū āhū / Dimişlerdür ḥaḳīḳat misk odur ʿālemde ʿanber bu<br />
G479/2 Āh ider dil baḳup ol ṭurra-i müşgīn-būya / Es̱er itmez n’idelüm āh o gözi āhūya āhūya<br />
āhūya<br />
2. ceylan, gazal ‖ mec. dilber, güzel<br />
G295/5 Geşt itme deşt-i ḥasreti āhuñla Bāḳıyā / Ṣayd-ı kemend-i āh olur āhū āhū āhū degüldür ol<br />
G361/2 Varup Mecnūn gibi āhuñ kemendin ṣalma ṣaḥrāya / Ol āhū āhū saña ṣayd olmaz ،ʿabes̱ yābāne söylersin<br />
G398/7 Gelüp miskīnlik itdi ḫāl-i yāre / Ḫaṭādan nāfe-i müşgīn-i āhū<br />
G399/3 Būy-ı zülfüñ şemmesin irgürse dest-i Çīne bād / Eylemezdi sünbül-i müşgīne āhū āhū ser-fürū<br />
G402/5 Ḫayāli her dem ey Bāḳī gezer nice ser ü sīne / Hezārān kūh u deşti geşt ider bir demde bir āhū<br />
āhū<br />
G385/2 Dāġlarla bedenüm olsa n’ola naḳş-ı peleng / Ben ol āhū āhū-beçe āhū<br />
beçe beçe-i beçe şīr-şikārı se<strong>ve</strong>rin<br />
37
G265/4 Raḳīb yanını tenhā ḳomaz ol āhūnuñ āhūnuñ āhūnuñ / Geçer hemān oturur ḳarşusında āh o köpek<br />
K5/22 Ḳafā-dār oldılar şīr ü peleng āhūya āhūya ṣaḥrāda / İderler şol ḳadar şimdi riʿāyet ḥaḳḳ-ı cīrānı<br />
G195/5 Ol āhūy āhūyı āhūy saña ṣayd ola ṣanma iltiyāmından / Öñüñce ḳaçar ammā Bāḳıyā āḫır şikār olmaz<br />
G90/2 Bir ġamze ile laḥẓada biñ ādem öldürür / Ḫūnī gözüñ ki āhū āhū-yı āhū<br />
yı merdüm-şikārdur<br />
āhū āhū-yı āhū yı Ḫuten/ Ḫuten/ Çīn Çīn [5] [5] Huten/Çin ahusu (güzel koku <strong>ve</strong> göz bağlamında)<br />
K18/45 Ṭurralar milket-i Çīn nāfe-i müşgīn ol ḫāl / Gözüñ āhū āhū-yı āhū<br />
yı yı Ḫuten Ḫuten ġamzelerüñdür Tātār<br />
K26/23 Kime kīn itdi yine çīni var ebrūlaruñuñ / Olmış ol çeşm-i ġazālānelerüñ āhū āhū-yı āhū yı ÇÇīn<br />
Ç<br />
īn<br />
G368/2 Görüp çīn-i ebrū-yı müşgīnüñi / Siyeh çeşmüñi ṣandum āhū āhū-yı āhū yı ÇÇīn<br />
Ç<br />
īn<br />
G383/5 Ārzū-yı ḫāl-i müşgīnüñ alurduḳ nāfeden / Dil götürmez ḥāṣılı āhū āhū-yı āhū yı ÇÇīnüñ<br />
Ç<br />
īnüñ minnetin<br />
G467/2 Var ise ṭurra-i müşgīnüñüñ āşüftesidür / Bī-sebeb düşmedi āhū āhū-yı āhū yı Ḫuten Ḫuten ṣaḥrāya<br />
aḥvāl ḥvāl ḥvāl [10]<br />
1. olup bitenler, olaylar<br />
K2/57 Emr-i ʿālī yine dergāh-ı muʿallāñuñdur / Hele biz eyleyelüm vāḳiʿ-i aḥvāli ḥvāli beyān<br />
G73/3 İltifat-ı ḥāl-i dervīşe ʿulüvv-i şān ḳomaz / Hep bilür aḥvāli ḥvāli ḥvāli şāh-ı kām-rān bilmezlenür<br />
2. durum, hal, vaziyet (Çokluk bildiren “aḥvāl”, bu örneklerde tekil olarak geçmektedir.)<br />
G110/4 Gevher-i eşküm eriyüp ṣu gibi aḳsa n’ola/ Böyledür aḥvāli ḥvāli her kim ʿāşıḳ-ı dīdārdur<br />
G142/6 Gāh gāhī gūşe-i çeşmüñle ḳılmazsañ nigāh / Bāḳī-i bī-çārenüñ aḥvāli ḥvāli dīger-gūn olur<br />
G144/2 Zülfüñüñ dest-resin ṭuydı meger ruḫlaruña / Bāġda sünbülüñ aḥvāli ḥvāli perīşān dirler<br />
G89/5 N’ola raḥm eylemezse Bāḳıyā aḥvāl ḥvāl ḥvāl-i ḥvāl ʿuşşāḳa / Dil-i sengīni cānānuñ raḳībe ḳatı māʾildür<br />
G432/5 Eger Bāḳīnüñ aḥvālinden ḥvālinden ḥvālinden istifsār iderlerse / Ġam-ı dil-dāra hem-dem vaḳti ḫoş devletde ʿizzetde<br />
M5/VI/3 Bu perīşān olmış aḥvālüm ḥvālüm görüp raḥm itmedüñ<br />
G320/1 Cemāl-i ʿālem-ārāsından ol māhuñ niḳāb açdum / ʿAceb ferḫunde geldi fāl-i aḥvālüm ḥvālüm ḥvālüm kitāb açdum<br />
G321/4 Dildür saña ʿarż itmege aḥvālümi ḥvālümi ḥvālümi gūyā / Ḳabrümdeki ḫāk üzre biten tāze giyāhum<br />
aḥ<strong>ve</strong>l ḥ<strong>ve</strong>l baḳmak baḳmak [1] [1] şaşı bakmak<br />
G7/4 Görmez mis̱āl-i ḳāmetüñi çeşm-i rāst-bīn / Aḥ<strong>ve</strong>l ḥ<strong>ve</strong>l bbaḳa<br />
b ḳa meger ki görenler naẓīr aña<br />
āʿid ʿid [1] [1] dair, ilgili<br />
G42/2 Żamīrin şikest itme erbāb-ı ʿaşḳuñ / Yine saña rāciʿ yine saña āʿid ʿid<br />
aḳ ḳ gül [4] beyaz renkli gül (saflık <strong>ve</strong> temizlik göstergesi)<br />
G448/3 Meger ḫ˅ān-ı melāḥatde gümişden bir ṭabaḳdur ol / Açılmış aḳ ḳ güldür ya leṭāfet gül-sitānında<br />
G514/4 Gül-istān-ı ġamuñdur ṣaḥn-ı sīne / Açılmış aḳ ḳ güldür penbe-i key<br />
M2/V/7 Aḳ ḳ ḳ gül gül ġoncaları gibi güzel körpelerin / Ḫār-ı āzārdan Allāh nigeh-dār olsun<br />
G407/7 Dāʾim ey Bāḳī budur şāhuñ yüzi aġ olduġı / Aḳ ḳ gül güldür gül dür ṭalʿat-ı ḫūbı cihān gül-zārına<br />
aḳıtmak ıtmak [16]<br />
[16]<br />
1. gözyaşı dökmek<br />
G225/3 Yaḳdı nār-ı fürḳat-i şehd-i lebüñ cān riştesin / Aḳıdursam ıdursam ṭāñ degül şemʿ-i şeb-ārā gibi demʿ<br />
G539/3 Dehre-i dehr-i denī bāġ-ı belāda yaşumı / Ḳaṭre ḳaṭre aḳıdur ıdur mānend-i tāk eyler beni<br />
G111/3 Gül-zār-ı ḥüsni olmaz idi böyle sebze-zār / Aḳıtmayaydı ıtmayaydı yaşumı çoḳ çoḳ o gül-ʿiẕār<br />
1.2. kanlı gözyaşı dökmek<br />
M8/II/2 Gözlerümden aḳıdur ıdur kendü görinmez o perī<br />
G81/2 Yār ise maḥrem-i aġyār göñül hem-dem-i zār / Gözlerüm ḳan aḳıdursa ıdursa ıdursa n’ola ġayret demidür<br />
M7/IV/2 Aḳıtdı ıtdı çeşme-i çeşmüm ġamından nice demler dem<br />
38
G144/5 Laʿl-gūn ḳaṭreler aḳıtdu ıtdu ıtduġı ıtdu demler çeşmüm / Ayaġuñ ṭopraġına kān-ı Bedaḫşān dirler<br />
G147/3 O laʿl-i nāb içün ḫūn-āb aḳıtma ıtma / Mey-i gül-gūnı ḫoş gördüm bu demdür<br />
2. dökmek<br />
G328/10 Aḳıdup ıdup ḥalḳ-ı şīşeden mey-i nāb / Ḫūn-ı ḳurbān gibi revān idelüm<br />
2.1. dökmek (su), sulamak<br />
G134/7 Gül-zār-ı cāna ṣu aḳıdur ıdur ṣanki Bāḳıyā / Dilden sinān-ı ġamzeleri şöyle ter geçer<br />
3. suyun bir yerden başka bir yere doğru gitmesini sağlamak<br />
K8/14 Dilerse aḳıdur ıdur āb-ı revānı ḫāk-i Tebrīze / Dilerse ḫāk-i Tebrīzi döker āb-ı revān üzre<br />
G182/4 Sīm-tenler cūy-bār-ı eşkümi aḳıtdılar ıtdılar / Der-kenār olmaġ içün āb-ı revāna girdiler<br />
4. kendine doğru çekmek, cezbetmek<br />
G57/3 Göñlüm aḳıtdı ıtdı şimdi beni ṭurmaz aġladur / Ol şūḫ-ı dil-sitān ile hep mā-cerā budur<br />
K5/32 Ẓuhūr itdi Ẓahīrüñ sırrı ṭabʿ-ı nükte-dānumda / Aḳıtdı ıtdı kendüye şiʿrüm revān-ı pāk-i Selmānı<br />
K14/25 Ḫudā<strong>ve</strong>ndā sen ol İskender-i pākīze-meşrebsin / Aḳıtdı ıtdı ṭabʿ-ı pāküñ ayaġına Āb-ı ḥayvānı<br />
G497/2 Göñüllerini cihān ḫalḳınuñ senüñ ʿaşḳuñ / Aḳıtdı ıtdı kendüye deryā niteki enhārı<br />
aḳmak ḳmak [25]<br />
1. gözyaşı dökmek<br />
G146/4 Dil-i pür-ḫūn elem-i ʿaşḳuñ ile cūş ideli / Çeşme-i çeşmüñ aḳan ḳan ṣuları dem gibi gelür<br />
G193/2 Evtār-ı çeng-i bezm-i ṣafādur ṣanur gören / Künc-i belāda gözden aḳan ḳan iki rūdumuz<br />
G150/1 Aḳar ḳar yaşum olıcaḳ dīdeden nihān ülker / Diler ki göstere çeşm-i güher-feşān ülker<br />
M2/II/3 Hep o göz yaşlarıdur aḳd ḳd ḳdı ḳd bisāṭ-ı arża / Aġlaşur ehl-i semā Ḥażret-i Sulṭān üzre<br />
G141/3 Kūyuñ yolında döne döne aḳd ḳd ḳdı ḳd göz yaşı / Seyl-āb-ı dīde Dicle-i Baġdād olup gider<br />
G114/2 Aḳsa ḳsa eşküm dīdeden ol gevher-i nā-yāb içün / Eşk seyl ü seyl yem yem pür-dür-i şeh-vār olur<br />
G543/1 Elinden geldügince rāz-ı ʿaşḳuñ dil nihān itdi / Aḳup ḳup cūy-ı sirişk ol sırrı ḥayfā kim ʿayān itdi<br />
1.2. kanlı gözyaşı dökmek<br />
G529/1 Çeşmümden aḳan ḳan ḳan ḫūn ile sāġar ṭola yazdı / Meclisde geçen gice yine ḳan ola yazdı<br />
G319/1 Laʿlüñ göricek ḳana döner gözden aḳanum ḳanum / Oynar yüregüm derd ile diñmez ḥafeḳānum<br />
G244/2 Dīdeden ḳanlu yaşum aḳsa ḳsa dem-ā-dem ne ʿaceb / Cigerüm pāreledi ḫançer-i āzār-ı firāḳ<br />
G397/3 Ḫūnīn olup aḳard ḳard ḳardı ḳard yaşum ırmaġı müdām / Cūş u ḫurūş ile ṣular aḳup bulanmadın<br />
2. akmak (su için)<br />
G176/2 Şöyle beñzer mübtelādur bir perī dīdārına / Eşk-i ʿāşıḳ gibi aġlayup aḳar ḳar ḳar ırmaġlar<br />
G479/5 Ne ʿaceb meyl-i kenār eylemez ol serv-i revān / Cūy-ı dil ṭurmaz aḳar ḳar ḫod o ḳad-i dil-cūya<br />
K17/5 Dolāb ḳurdı ḳavs-i ḳuzaḫ bāġ-ı ʿāleme / Mīz-āb gibi her yañadan aḳd ḳd ḳdı ḳd cūy-bār<br />
G99/2 Bir ābdur ki aḳduġ ḳduġ ḳduġı ḳduġ yir lāle-zār olur / Tīġuñ ki gül-sitān-ı ṣafā cūy-bārıdur<br />
G217/6 Göz yaşın çoḳ çoḳ revān it cürm ü ʿiṣyān üzre kim / Aḳduġ ḳduġ ḳduġı ḳduġ yirde ḳomaz āb-ı firāvān ġıll u ġış<br />
G283/2 Gözümüñ ḳanlu yaşı devlet-i ʿaşḳuñda şehā / ʿAynına almaz olupdur aḳışın ışın Ceyḫūnuñ<br />
G397/3 Ḫūnīn olup aḳardı yaşum ırmaġı müdām / Cūş u ḫurūş ile ṣular aḳup ḳup bulanmadın<br />
K13/11 Feyż-i envār-ı kef-i zer-baḫşı besdür ‘āleme / Aḳmaz ḳmaz olsa çeşme-i ḫurşīd-i nūr-efşān eger<br />
G233/1 Baḳmadı bāġa göñül yār ile yār olmayıcaḳ / Aḳmad ḳmad ḳmadı ḳmad ṣu gibi gül-zāre bahār olmayıcaḳ<br />
3. meyletmek; bkz. TS. C. I, s. 73.<br />
G117/1 Rindler cāmuñ ḥabāb-āsā yüzine baḳdılar / Mey gibi sāḳī-i bezmüñ ayaġına aḳd ḳd ḳdılar ḳd ılar<br />
39
4. sıyrılmak, ortaya çıkmak (-den/dan akmak) ‘kılıfından, kınından çıkmak’ özel anlamıyla<br />
geçer; bkz. TS. C. I, s. 74.<br />
K22/3 Berg-i bīdi bāġda āb-ı revān üzre görüp / Didiler aḳm ḳm ḳmış ḳm ış ġılāfından bu tīġ-i zer-nişān<br />
5. bol bol para gelmek, zenginleşmek ‖ “su gibi akmak” (para için) deyimi de bu anlamda<br />
kullanılmaktadır.<br />
M4/IV/3 Her ṭarafdan aḳsa ḳsa dünyā mālı gelse lā-yuʿad<br />
G371/3 Her yañadan ayaġına altun aḳup ḳup gelür / Eşcār-ı bāġ himmet umar cūy-bārdan<br />
6. süzülmek<br />
G378/1 Aḳsa ḳsa gözden ḳad-i mevzūnı ġamından iki ʿayn / İki mıṣrāʿ döner ḳaşlarumuz ẕüʾl-baḥreyn<br />
aḳar ḳar ṣu ṣu [8]<br />
1. bu tanıklarda ‘akar su’, Bakî’nin şiir sanatının ayırtedici bir niteliği olarak yer almaktadır;<br />
bkz. ‘āb-dār’ md.<br />
K17/10 Bāḳī ne deñlü sözlerüñ āb-ı revān ise / Aḳar ḳar ṣu ṣu gibi yirde gerek rūy-ı iʿtiẕār<br />
K21/24 Selāset-i kelimātum ṣafā-yı eşʿārum / Aḳar ḳar ṣu ṣu gibi ḳılupdur ḳulūbı hep meyyāl<br />
G398/8 Sevād-ı ḫaṭda naẓm-ı āb-dārum / Çemen-zār içre olmışdur aḳar ḳar ṣu<br />
G46/6 N’ola meyl itseler eşʿāruña erbāb-ı ṣafā / Bāḳıyā şiʿr degüldür bu bir aḳar ḳar ḳar ṣudur<br />
2. ırmak, nehir ‖ gözyaşı<br />
G253/4 Ḫurrem olsa ġam degül eşk-i revānum görse yār / ʿĀdeti tefrīḥ-i ruḫ itmekdür aḳar ḳar ḳar ṣularuñ ṣularuñ<br />
G458/1 Göñül aḳdı gözüm yaşı gibi ol ḳadd-i dil-cūya / Niçün meyl itmez ol serv-i ḫırāmānum aḳar ḳar ṣuya<br />
3. ömrün çabucak gelip geçmesinin sembolü<br />
G316/6 Metāʿ-ı dehr bir puldur aḳar ḳar ṣu ʿömr-i müstaʿcel / Anuñ’çün Bāḳıyā esbābdan emlākden geçdüm<br />
4. insan-ı kâmil (geleneksel evrensel insan tipi)<br />
G289/4 Aḳar ḳar ṣu ṣu gibi irmege bir baḥr-i kāmile / Seyr it basīṭ-i ḫākde seyyāḥ-ı ʿālem ol<br />
aḳça(e) ḳça(e) [3] Osmanlılar’da kullanılanılan para, gümüş sikke; daha geniş bilgi için bkz.<br />
PAKALIN, s. 32-34; KUYUMCULUK SÖZLÜĞÜ, s. 17.<br />
1. gözyaşı<br />
M2/IV/4 Naḳd-i vaḳt oldı bize eşk-i sefīd ü ruḫ-ı zerd / Derd ü ġam ṭālibiyüz aḳçeler ḳçeler altunlar ile<br />
G256/5 Bāḳıyā maḥṣūl-i ʿömri vaḳtidür şimden girü / Aḳça ḳça döküp dīdeden bir bir ḥisāb itmek gerek<br />
2. kar<br />
K21/2 Zemīne bād-ı hevādan çoḳ aḳçe ḳçe ḳçe düşdi yine / Pür itdi dāmen-i ṣaḥrāyı ṭoldı ceyb-i cibāl<br />
aḳçe ḳçe ṣaçmak [1] gösteri yapan bir kişi üzerine para saçılması geleneği, kılıçla hüner gösterisi<br />
(şemşīr-bāz) bağlamıyla metinde yer almaktadır.<br />
G130/5 Meydāna girdi şevḳ ile şemşīr-bāz-ı berḳ / Çoḳ aḳçe ḳçe ḳçe ṣaçd ṣaçdı ṣaçd<br />
üstine ebr-i güher-nis̱ār<br />
ʿāḳ ʿāḳ [1] [1] anne <strong>ve</strong> babaya asi olan hayırsız evlat ‖ dikbaşlı, asi<br />
Kt10/1 Şīr-dilsin Bāḳıyā āzürde-ḫāṭır olma sen / Ṭaʿn u teşnīʿ itseler bir nice ʿāḳ ʿāḳ-ı ʿāḳ bī-hüner<br />
ʿāḳ ʿāḳıbet ʿāḳ<br />
ıbet [22] [22] [22] sonunda, nihayet<br />
M4/III/1 Ṭāʿat-i Ḥaḳ mūnis-i bezm-i beḳādur ʿāḳ ʿāḳıbet ʿāḳ ıbet<br />
M4/III/2 Ṣıḥḥat-i cān u beden senden cüdādur ʿāḳ ʿāḳıbet ʿāḳ<br />
ıbet<br />
M4/III/3 Bād-ı ṣarṣardur fenā ʿālem hebādur ʿāḳ ʿāḳıbet ʿāḳ ıbet<br />
40
G77/3 Çekdi ḳapuñ gedālıġına ʿāḳ ʿāḳıbet ʿāḳ ʿāḳıbet<br />
ıbet ṣaçuñ / ʿÖmr-i dırāz u salṭanat-ı cāvidānı gör<br />
G88/2 Cām-ı ġurūr ʿāḳ ʿāḳıbet ʿāḳ ıbet ʿālemi görmez eyledi / Nergis-i bāġ gūyiyā Hürmüz-i tāc-dārdur<br />
G124/7 Rūy-ı baḫtı bedr olur bürc-i şerefde ʿāḳ ʿāḳıbe ʿāḳ ʿāḳıbe<br />
ıbet ıbe / Her ki māh-ı nev gibi kesb-i kemāl üstindedür<br />
G211/2 Çāk çāk itsün beni şemşīr-i ġamzeñ şāne-<strong>ve</strong>ş / Zülfüñe tek ʿāḳ ʿāḳıbet ʿāḳ<br />
ıbet ıbet olsun müyesser dest-res<br />
G219/3 Dimeñ Mecnūna gelmiş ʿāḳ ʿāḳıbet ʿāḳ ıbet Leylādan istiġnā / Belā-yı ʿa ʿaşḳ ʿa ḳ o ser-gerdānı cānından uṣandurmış<br />
G225/4 Ṭop-ı āhumla ider ḫayl-i sirişküm ʿāḳ ʿāḳıbet ʿāḳ ʿāḳıbet<br />
ıbet / Ḳalʿa-i hicrānı ḳalʿ u leşger-i endūhı ḳamʿ<br />
G341/5 Ser-i zülfi ucında ʿāḳ ʿāḳıbet ʿāḳ ıbet ser terkini urdum / Girüp meydāne Bāḳī ṭopumı çevgāne ṭapşurdum<br />
G381/5 Laʿl-i şīrīnüñ ümīdin ḳılsa göñlüm ʿāḳ ʿāḳıbet ʿāḳ ıbet / Pārelerdüm Kūh-ken gibi nice ḫārāyı ben<br />
G480/3 Ārzū-yı dāne-i ḫāl-i ruḫuñla ʿāḳ ʿāḳıbet ʿāḳ ıbet / Düşdi ḥayfā mürġ-i dil ṣayyād-ı zülfüñ dāmına<br />
G484/5 Kemend-endāz-ı dehrüñ kimse bendinden ḫalāṣ olmaz / Zamāne gösterür Behrām olursañ ʿāḳ ʿāḳıbet ʿāḳ ıbet gūrı<br />
K12/13 Ṭāliʿuñla nice bir ceng ü cidāl ey Bāḳī / ʿĀḳ ʿĀḳıbet ʿĀḳ ıbet kevkeb-i baḫtuñ seni dīvāne çeker<br />
K22/26 Cürʿa-i cām-ı belā-encām-ı ġam bī-hūş idüp / ʿĀḳ ʿĀḳıbet ʿĀḳ<br />
ıbet ḳıldı ḫumār-ı derd ü miḥnet ser-girān<br />
M2/V/4 ʿĀḳ ʿĀḳıbet ʿĀḳ ıbet yoḳlıḳ imiş kār-ı cihān ey Bāḳī / Nʾidelüm Şāh-ı cevān-baḫt-ı cihān var olsun<br />
G157/5 ʿĀḳ ʿĀḳıbe ʿĀḳ ʿĀḳıbe<br />
ıbet ıbe kim ser-fürū ḳılmaz gedā vü şāhdan / Bār-gāh-ı ʿaşḳa kim aʿlā vü ednā bundadur<br />
G244/4 Şöyle bī-ḳıymet olur ʿāşıḳ-ı miḥnet-zede kim / ʿĀḳ ʿĀḳıbet ʿĀḳ ıbet hīçe ṣatar ḫ˅āce-i bāzār-ı firāḳ<br />
G384/6 Seni bir ṣūret-i zībā ile aldar ammā / ʿĀḳ ʿĀḳıbet ʿĀḳ ıbet saña ne yüz göstere dünyā göresin<br />
G457/4 ʿĀḳ ʿĀḳıbet ʿĀḳ ıbet bī-hūş olur ṭāḳat getürmez ādemī / Sāḳī-i devrüñ ṭoḳuz cām-ı zümürrüd-fāmına<br />
G495/5 Virelüm cānı dilā būs-ı dehān-ı yāre / ʿĀḳ ʿĀḳıbet ʿĀḳ ıbet yoḳlıġa tebdīl iderüz varlıġı<br />
G509/3 Medḥ iderdüñ lebleri devrinde ey pīr-i muġān / ʿĀḳ ʿĀḳıbet ʿĀḳ ıbet īmānuña döndürdiler peymāneyi<br />
ʿāḳ ʿāḳıbet ʿāḳ<br />
ıbet ıbet-i ıbet i kkār<br />
k<br />
ār [1] [1] işin sonu ‖ neticede, sonuçta; bkz. ‘āḫır-ı kār’ md.<br />
G545/2 N’eyler seni bildüñ mi hevā ʿāḳ ʿāḳıbet ʿāḳ ʿāḳıbet<br />
ıbet-i ıbet i kkār<br />
k<br />
ār / Gör bād-ı <strong>ve</strong>zān üzre giden berg-i ḫazānı<br />
ʿāḳ ʿāḳıbetü’l ʿāḳ<br />
ıbetü’l ıbetü’l-emr ıbetü’l emr [3] işin sonu ‖ neticede, sonuçta<br />
K1/11 Ḳıldı bu ḥāli dīde-i ʿibret müşāhade / Ṭuydı bu sırrı ʿāḳ ʿāḳıbetü ʿāḳ<br />
ıbetü ıbetüʾl ıbetüʾl<br />
ʾl-emr ʾl emr gūş-ı cān<br />
G106/7 Sāḳī mey-i Bāḳīyi getür bezme ṣafā vir / Çün kār-ı cihān ʿāḳ ʿāḳıbetü ʿāḳ<br />
ıbetü ıbetüʾl ıbetüʾl<br />
ʾl-emr ʾl emr fenādur<br />
G134/6 Geçmez tenaʿʿumından o kim bezm-i ʿālemüñ / Cām-ı fenāyı ʿāḳ ʿāḳıbetü ʿāḳ ʿāḳıbetü<br />
ıbetüʾl<br />
ʾl-emr ʾl emr içer geçer<br />
aḳın ın ṣalm ṣalmak ṣalm ak [2] [2] düşmanı yıldırma amacıyla akarcasına hızlı süvari saldırısı yapmak,<br />
talan etmek, baskın yapmak; bkz. TS, C. I, s. 72.<br />
K18/5 Leşger-i ebr çemen mülkine aḳın ın ṣald ṣaldı ṣald<br />
ı / Ṭurma yaġmada yine niteki yaġı Tātār<br />
M6/VII/1 Seyl-āb gibi ṣald ṣaldı ṣald belā leşgeri aḳın<br />
ʿāḳil ʿāḳil [12] [12] akıl sahibi, olgun insan; “ʿāḳil” dünya isteklerine karşı mesafeli, hikmet<br />
sahibi, yarın kaygısı taşımayan, cömert <strong>ve</strong> bu yönleriyle de “rind”i hatırlatan kişi.<br />
G1/5 Zer ṣaḳlamaya ġonca-ṣıfat ʿāḳil ʿāḳil odur kim / Gül gibi olan naḳdi ḳoya sāġare cānā<br />
G38/1 Gerdūn-ı dūna ʿāḳil ʿāḳil iseñ ḳılma iʿtimād / Dönsün piyāle devr-i Ḳamerden budur murād<br />
G213/5 Peyker-i zerd ü nizārum var iken ʿāḳil ʿāḳil midür / Heyʾet-i Mecnūn yazan ṣūret-ger-i dīvāne naḳş<br />
G348/2 Baña derdüñ ev<strong>ve</strong>lā bildürmedi dünyā nedür / Gerçi ʿāḳ ʿāḳil ʿāḳ<br />
il bilmedi dünyāda rāḥat neydügin<br />
G413/3 Meydān-ı ġama çıḳmaġa Mecnūna ber-ā-ber / Bir merd bulınmaz bu ḳadar ،‘āḳil ḳil içinde<br />
G211/4 ʿĀḳil ʿĀḳil oldur gelmeye dünyā metāʿından ġurūr / Müddet-i devr-i felek bir demdür ādem bir nefes<br />
G403/3 ʿĀḳil ʿĀḳil odur ki şimdi ḳoyup pend-i nāṣiḥi / ʿĪş u tanaʿʿum eyleye ḳavl-i ḥakīm ile<br />
G443/3 Hüner ehli zamānede gülmez / ʿĀḳil ʿĀḳil itmez ʿabes̱ yire ḫande<br />
Kt20/1 ʿĀḳil ʿĀḳil odur kim cihānda yād idüp ʿiṣyānını / Dūd-ı āhından dem-ā-dem gözlerin nem-nāk ide<br />
G299/4 ʿİş<strong>ve</strong>-i dehre göñül virmez o kim ʿāḳildür ʿāḳildür ʿāḳildür / Almadı behre begüm kimse bu dünyādan bil<br />
G506/1 Getürür başuma ferdāları dünyā ġamını / Nice ʿāḳildür ʿāḳildür o kim çekmeye ferdā ġamını<br />
41
K6/17 Ḳanı ol gelmez diyü baḥs̱ eyleyen cāhilceler / Ḥaḳ budur kim ʿāḳile ʿāḳile anlar ḳatı nā-dān gelür<br />
ʿaḳl ʿaḳl [28] [28] akıl<br />
M6/IV/1 Ḫāṭır ḫarāb u ʿaḳl ʿaḳl müşev<strong>ve</strong>ş sen irmeseñ<br />
G10/2 Ṣabr u ḳarār u ʿaḳl ʿaḳl alıcı bir perī imiş / Ādem ṣanurdum ol ṣanemi gerçi ṣūretā<br />
G22/6 Bāḳıyā fennüñde ṭutmaz kimse noḳṣānuñ senüñ / Ḥamdüli’llāh ṭabʿ mevzūn ʿaḳl ʿaḳl mīzānı dürüst<br />
G416/4 Eṭvār-ı ʿaşḳı itmedi çün iḫtiyār ʿaḳl ʿaḳl / Andan ferāġat eyleyelüm iḫtiyār ile<br />
G283/4 Başdan mürġ-i ʿaḳ ʿaḳıl ʿaḳ ʿaḳıl<br />
ıl uçmaz idi başından / Ṭıfllar üstine ṭaş atmasalar Mecnūnuñ<br />
G528/4 Laʿl-i lebüñle ṭalʿatuñ ravża-i Cennetü’n-naʿīm / Ḳaddüñe Cebreʾīl-i ʿaḳl ʿaḳl Sidre-i müntehā didi<br />
K20/13 Gelüñ bu fikri ḳoyalum tereddüd itmeyelüm / Bu deñlü nesne niçün ola pāy-ı ʿaḳla ʿıḳāl<br />
K20/26 Kef ile gerçi terāzū-yı ʿaḳla ʿaḳla urmış idüm / Ḫafīf geldi ḳatı keffe-i seḥāb-ı s̱iḳāl<br />
K20/30 Şarāb-ı ḥayret ile şöyle mest ü medhūşam / Ne dest-i ʿaḳla ʿaḳla taṣarruf ne pāy-ı fikre mecāl<br />
M9/II/3 Gerekmez ʿaḳla ʿaḳla yār olmaḳ ḫarābāt ehli <strong>ve</strong>’l-ḥāṣıl<br />
G106/4 ʿAşḳ ehline şol cāmı ṣunar sāḳī-i laʿlüñ / Kim ʿaḳla ʿaḳla cilā ḳalbe ṣafā rūḥa ġıdādur<br />
G131/5 Zülfi endīşesine varma ṣaḳın ey Bāḳī / Anda mecmūʿ ileden ʿaḳl ʿaḳlı ʿaḳl ı perīşan getürür<br />
G141/1 Dil ḳayd-ı ʿaḳl ʿaḳlı ʿaḳl ı selb ideli şād olup gider / Ṣan ṭıfldur ki ḫ˅āceden āzād olup gider<br />
G182/2 Gözlerüñ ṣabr u ḳarār u ʿaḳl ʿaḳlı ʿaḳl ʿaḳlı<br />
ı tārāc itdiler / Şol ḥarāmīler gibi kim kār-bāna girdiler<br />
G527/4 Hümāyūn-bāl açup şeh-bāz-ı zülfüñ / Tezerv-i ʿaḳl ʿaḳlı ʿaḳl ı nā-geh ala düşdi<br />
G426/3 Çarḫ-ı kec-revde ḳalur ʿaḳl ʿaḳl-ı ʿaḳl ı mühendis ḥayrān / Bir yirin uyduramaz ced<strong>ve</strong>le vü pergāre<br />
G275/1 Elemin Ḳaysa ḳıyās itme dil-i maḥzūnuñ / ʿAḳl ʿAḳlı ʿAḳl yoġ idi ne derdi var idi Mecnūnuñ<br />
G328/3 Çekelüm ḥükm-i ʿaşḳa ṭuġrāyı / ʿAḳl ʿAḳlı ʿAḳl bī-nām u bī-nişān idelüm<br />
G236/4 ʿAḳlum ʿAḳlumı ʿAḳlum itdi perīşān göñlümi ḳıldı ḫarāb / Vażʿ-ı nā-hemvār-ı ʿālem kār-ı bī-tedbīr-i ʿaşḳ<br />
ʿaḳl ʿaḳl-ı ʿaḳl ı ddāni<br />
d<br />
āni āniş-end āni end endūz ūz [1] bilgi toplayan akıl<br />
G530/4 Bize esrārını açmaz meye ṭaʿn itmeden geçmez / Gel ey sāḳī geçür bundan bu ʿaḳl ʿaḳl-ı ʿaḳl ı ı ddāni<br />
d<br />
āni āniş-end āni end endūz<br />
ūzı ūz<br />
ʿaḳl ʿaḳlını ʿaḳl ını aldırm aldırmak aldırm ak [1] [1] kendini tamamen kaptırmak, gözü bir şey görmemek; bu deyim günümüz<br />
Türkçesinde kullanılmamaktadır.<br />
G97/2 Tāb-ı ruḫuñla laʿlüñ añan ʿaḳl ʿaḳlın ʿaḳl ın aldurur aldurur aldurur / Şevḳ ile içse kişi meyi ḳatı mest olur<br />
ʿaḳl ʿaḳlını ʿaḳl ını almak almak [3] [3] büyük bir etkilenmeyle aklını kullanamamak, güzelliği ile büyülemek<br />
G84/2 Ḳarşumda āller geyüp ol lāle-ruḫ yine / Gül-gūnīlerle ʿaḳlum alur ṣan piyāledür<br />
G507/2 Aġlamaḳdan ġam-ı hicrān ile bī-hūş oldum / ʿAḳlum ʿAḳlumı ʿAḳlum ḳanlu yaşum aldı aldı mey-i nāb gibi<br />
G35/6 İbrāmı gel ey sāḳī-i gül-çihre ḳo sen de / Al Almışdur Al mışdur olan ʿaḳlumuz ʿaḳlumuz ol şūḫ-ı perī-zād<br />
ʿaḳl ʿaḳlı ʿaḳl ı başına başına gelmemek gelmemek gelmemek [1] [1] kendini toparlayamamak, kendine gelememek<br />
M2/IV/3 Şöyle bī-hūş u ḫarāb eyledi efsāne-i ġam / ʿAḳlumuz ʿAḳlumuz ba başumuza ba şumuza gelmeye gelmeye efsūnlar ile<br />
ʿaḳl ʿaḳlı ʿaḳl ʿaḳl ı başına başına başına yyār<br />
y ār olmak olmak [1] [1]<br />
[1]<br />
G441/5 Bāḳī cihānda resm-i <strong>ve</strong>fādan nişāne yoḳ / Yār adın añma ʿaḳluñ ʿaḳluñ eger eger saña saña yār yār ise ise<br />
ise<br />
ʿaḳl ʿaḳlını ʿaḳl ını başına başına cem cemʿ cem ʿ eylemek eylemek [1] [1] delice, çılgınca düşünce <strong>ve</strong> işleri bırakarak akıllıca davranmak<br />
G410/4 Düşmesin silsile-i zülf-i perīşānuña dil / ʿAḳl ʿAḳlını ʿAḳl ʿAḳl ını başına başına cem cemʿ cem ʿ eylesün eylesün eylesün ol dīvāne<br />
ʿaḳl ʿaḳlını ʿaḳl nı meft meftūn meft ūn itmek itmek [1] [1] [1] aklını başından almak<br />
G491/1 ʿAḳlum ʿAḳlumı ʿAḳlum ġamze-i cādūları meft meftūn meft ūn itdi itdi / Göñlümi silsile-i mūları mecnūn itdi<br />
ʿaḳl ʿaḳl-ı ʿaḳl ı kül [1]<br />
G162/3 N’eylesün ḳābil olmayınca püser / ʿAḳl ʿAḳl-ı ʿAḳl ı kül kül kim pederden eşfaḳdur<br />
42
aḳrān ḳrān [5]<br />
1. makam, mevki <strong>ve</strong> derece bakımından birbirleriyle uygun durumda bulunan kişiler; emsal<br />
K2/47 İrdiler pāye-i aʿlāya ser-ā-ser ems̱āl / Buldılar mertebe-i ʿāliye cümle aḳrān ḳrān<br />
K2/49 Miḥnet-i faḳr belā ġayret-i aḳrān ḳrān müşkil / Fuḳarā bendelerüñ arada deng ü ḥayrān<br />
K7/26 Ḫıdmet-i ḫāk-i cenābından gelen ḳadr ü şeref / Ser-firāz-ı ehl-i dil mümtāz-ı aḳrān ḳrān eyledi<br />
G446/5 Bāḳī ḳarīn-i fürḳatüñ olmaḳ revā mıdur / Aḳrān ḳrān içinde böyle iken imtiyāzda<br />
2. denk, eş ( bu bağlamda yalnızca tekil anlamda kullanılır, ayrıca bkz. ‘ems̱āl’ md.)<br />
K20/19 Nesebde pāyesi aʿlā ḥasebde bī-hem-tā / Keremde aña ne aḳrān ḳrān seḫāda ne ems̱āl<br />
ʿaks ʿaks [24]<br />
[24]<br />
1.1. ayna <strong>ve</strong>ya kadehten yansıyan bir nesnenin hayali, görüntüsü<br />
G208/2 Piyāle ʿaksi ʿaksi mirʾāt-ı felekde āfitāb olsun / Fürūġ-ı sāġar-ı ṣahbādan olsun pür-żiyā meclis<br />
G407/3 Ḫūn-ı düşmenden mi rengīn oldı ol yalıñ ḳılıç / ʿAks ʿAks-i ʿAks āteş düşdi ya āyīne-i ruḫsārına<br />
G15/5 ʿAks ʿAks-i ʿAks ḫāl-i ʿārıżından sāḳī-i gül-çihrenüñ / Lāle-i sīr-āb olur cām-ı şarāb-ı dil-güşā<br />
G469/6 Bāḳī şafaḳda mihr-i münev<strong>ve</strong>r ṣanur gören / ʿAks ʿAks-i ʿAks ʿiẕār-i sāḳīyi cām-ı şarābda<br />
G499/2 Sāḳıyā ʿaks ʿaks-i ʿaks ،ʿiẕāruñdan fürūġ-ı cām-ı mey / Rūşen eyler bezmi ḫurşīd-i żiyā-güster gibi<br />
G478/2 Cem ḳomadı elinden içdi müdām cāmı / ʿAks ʿAks-i ʿAks lebüñ görelden cām-ı cihān-nümāda<br />
G450/1 Sāḳıyā şevḳ-i ruḫuñ cām-ı şarāb-ı nābda / ʿAk ʿAks-i ʿAk ʿAk māh-ı ʿālem-ārādur miyān-ı ābda<br />
G119/1 Her ḳaçan göñlüme fikr-i ʿārıż-ı dil-ber düşer / Gūyiyā mirʾāta ʿaks ʿaks-i ʿaks i pertev-i ḫā<strong>ve</strong>r düşer<br />
G299/3 Dil-i dānāya şeref pertev-i ʿirfān iledür / Ḥüsn-i āyīneyi ʿaks ʿaks-i ʿaks<br />
i ruḫ-ı zībādan bil<br />
G377/1 Rūşen gerekse ḫāne-i dil ʿaks ʿaks-i ʿaks yārdan / Āyīne gibi sīneñi ṣāf it ġubārdan<br />
G422/2 Giceler ṣanma sipihr üzre ḳamerdür görinen / Cānumuz ʿaksi geçer mihr-i münev<strong>ve</strong>r yirine<br />
G373/3 Görinen encüm degül gūyā ḫazān evrāḳınuñ / ʿAksidür ʿAksidür āyīne-i eflāke düşmişdür ʿayān<br />
G9/3 Āteş urmış yüzi gül ḫırmenine ol māhuñ / Devr-i sāġarda ruḫı ʿaksini ʿaksini ʿaksini ḳılmış peydā<br />
G130/8 ʿArż itdi beñzer āyīne-i gülde ʿaksini ʿaksini / Rūy-ı ʿarūs-ı baḫt-ı şehenşāh-ı kām-kār<br />
1.2. ırmak <strong>ve</strong>ya havuzda oluşan yansı, görüntü<br />
K17/7 Gösterdi āb ʿaks ʿaks-i ʿaks i gül-i bāġı nitekim / Nuṣret yüzini āyīne-i tīġ-i şehriyār<br />
G527/2 Ruḫ-ı rengīnüñ āb-ı ʿārıżuñda / Gören dir ṣuya ʿaks ʿaks-i ʿaks lāle düşdi<br />
Mtl 24 Ṣaḥn-ı bāġuñ ḥavżınuñ her cānibi serv-i sehī / Yāri girmiş ṣuya ṣandum göricek ʿaks ʿaks-i ʿaks mehi<br />
G479/1 Güvleyüp düşdi ṣabā bāġda āb-ı cūya / Beñzemiş ʿa ʿaks ʿa ʿaks<br />
ks-i ks ruḫuñ gördi bir içim ṣuya<br />
G185/2 Nihāl-i serv-i bālāñuñ görenler ʿaksini ʿaksini ṣuda / Ayaġuñ öpmege düşmiş saña üftādedür dirler<br />
1.3. yansıma ile göz <strong>ve</strong>ya gözyaşında oluşan görüntü, her üç tanıkta da yanağın yansıması<br />
bağlamında geçmektedir.<br />
G95/1 ʿAks ʿAks-i ʿAks ʿiẕāruñ dīdede berg-i gül-i ter kendidür / Laʿlüñ ḫayāli sīnede rūḥ-ı muṣav<strong>ve</strong>r kendidür<br />
G548/2 Ḳāmetüñ ʿaksi ʿaksi düşerse ṭañ mı eşk-i çeşmüme / Bāġda āb-ı revāndur serv-i dil-cūnuñ yiri<br />
G128/1 Ruḫun ʿaksiyle ʿaksiyle ṣaḥn-ı dīde bāġ u gül-sitānumdur / Nihāl-i ser-bülendüñ ḫaylīden ḫāṭır-nişānumdur<br />
2. ters, zıt yönde<br />
M2/III/4 Āh kim ḫ˅āb u ḫayāl oldı bu devletler hep / Ṭurmadı ʿaksine ʿaksine devr eyledi çarḫ-ı gerdān<br />
K13/4 Ḫ˅ār u zār olmazdı bülbül ḫāre yār olmazdı gül / ʿAksine ʿAksine ʿAksine devr itmeyeydi günbed-i gerdān eger<br />
ala ala ala düşmek düşmek düşmek [1] [1] [1] tuzağa düşmek ‖ az kalsın alacaktı<br />
G527/4 Hümāyūn-bāl açup şeh-bāz-ı zülfüñ / Tezerv-i ʿaḳlı nā-geh ala ala ala düşdi<br />
düşdi<br />
43
āl āl [17]<br />
[17]<br />
1. kırmızı renkli<br />
G407/4 Āteş-i rezm içre ya āhendür oldı āl āl reng / Ceng āl ister belī kār-ı ẓafer-kirdārına<br />
G489/2 Ġamuñla farḳuma bir tāze naʿl kesmiş idüm / Başumda āle āle boyanmış per-i küleng oldı<br />
K20/4 Şu sīb şekline girdi şafaḳda cirm-i ḳamer / Güzellenüp ola bir yanı ṣarı bir yanı al<br />
2. Tanıklarda pembeye kaçan, nar çiçeği renginde olan, parlak kırmızı anlamında giysinin<br />
niteleyicisi olarak kullanılmıştır.<br />
K7/8 Nev-ʿarūs-ı gül gibi pīrāhen-i āl āl üstine / Lāle dürr-i jaleden gūy-ı girībān eyledi<br />
G8/6 Gūş ṭutsa şāh-ı gül çıḳsa libās-ı āl āl ile / Ḳıṣṣa-ı rengīne başlar lāle-i laʿlīn-ḳabā<br />
G487/2 Gül-şende lāle ṣanma ʿaraḳ-nāk olup çemen / Bir āl āl dest-māl ile sildi yañaġını<br />
3. yanağın rengi<br />
G527/1 Dil-i pāk ol ʿiẕār-ı āle āle düşdi / Gül-i rengīne gūyā jāle düşdi<br />
G242/5 Ḳaddüñ nihāli ruḫlaruñ āli āli gerek bize / Gül deste deste tāze fidanlar ḳucaḳ ḳucaḳ<br />
K3/31 İlāhī be-āb-ı ruḫ-ı āl āl-i āl Aḥmed / Be-nūr-ı cebīn-i mübīn-i Peyem-ber<br />
G527/3 Siyāh aṭlas gibi zülfüñ yaraşdı / ʿİẕār-ı āl āl-i āl müşgīn-ḫāle düşdi<br />
G311/4 Nāzük nihāli ol leb ü ruḫsār-ı āl āl ile / Bir şāḫdur ki olmış aña berg ü bār laʿl<br />
G204/5 Āl Āl ile ruḫlaruñ alsun dil-i Bāḳīyi hemān / Aña ey şūḫ-ı cihān böyle güzel reng olmaz<br />
4. kanlı gözyaşı<br />
G149/1 Ne laʿl-i kāna māʾil ʿaşḳ eri ne ṭālib-i zerdür / Sirişk-i āl āl ü rūy-ı zerd aña ḫoş zīb ü zī<strong>ve</strong>rdür<br />
G215/1 Benem şol laʿl-i mey-gūnuñ ġamından eşki āl āl olmış / Ḫarābāt ehline göñli şikeste bir sifāl olmış<br />
M5/VI/1 Gözdeki ḫūn-ābe-i ālüm ālüm görüp raḥm itmedüñ<br />
G131/4 Eşk-i ḥasret yüzümüz āl āl ider añduḳça lebin / Mey-i gül-gūn içerüz beñzümüze ḳan getürür<br />
5. kan<br />
G72/3 Farḳ-ı serde şekl-i şemşīrüñ yiter perr-i küleng / Bā-vücūd ol dem ki ḫūn-ı zaḫmum içre āl āl āl olur<br />
K20/37 Boyandı ḳanlu yaşum silmedin elüm ale ale / Ayaḳda ḳaldum eyā maʿdin-i kerem elüm al<br />
āl āl fānūs fānūs [2] [2] kırmızı fanus (ışığı niteleme yönüyle)<br />
G466/4 Āl Āl fānūs fānūs ile geldi giceden gül-zāra / Virdi ṣaḥn-ı çemenüñ yollarına fer lāle<br />
G140/5 Gice sāḳī delīl-i rāh oldı / Āl Āl fānūs fānūs elindeki sāġar<br />
āl ḳaranfül ḳaranfül [1] [1] kırmızı karanfil<br />
G284/1 ʿAşḳuñla ḳılup ḳāmetini dāl ḳaranfül / ʿArż itdi saña mūy-ı sefīd āl āl āl ḳaranfül<br />
ḳaranfül<br />
āl āl vālā vālā [1] [1] kırmızı ipek kumaş; ‘kırmızı valalar yüzyıllar boyunca gelinlere duvak olarak da<br />
kullanılmıştır. Köylerimizde gelin duvağı hala al valadan olur.’ bkz. KOÇU, s. 237; TS, C. V, s.<br />
4142-43. Tanıkta, amber <strong>ve</strong>ya miskin sarıldığı saklandığı kırmızı bez bağlamında geçmektedir.<br />
G85/6 Ḫāl-i yāruñ müşg bir ḫūnīn kefen maḳtūlidür / Āl Āl vālāya vālāya vālāya ṣarupdur ṣanmañuz ʿaṭṭārlar<br />
al al al al al olmak olmak [1] [1] kızarmak, kıpkırmızı olmak<br />
G215/4 Yine ol ġonca-leb bülbüllerüñ ḳanına girmişdür / Güzellik var bu gün ġāyet ḳızarmış al al al al al olmış<br />
olmış<br />
āller āller geymek geymek [2] [2] kırmızı renkli giysiler giymek<br />
G532/1 Āller Āller geymi geymiş geymi ḫırām eyler nihāl-i gül gibi / Günde ʿuşşāḳuñ hezārın zār ider bülbül gibi<br />
G84/2 Ḳarşumda āller āller geyüp geyüp ol lāle-ruḫ yine / Gül-gūnīlerle ʿaḳlum alur ṣan piyāledür<br />
āl āl [7] [7] hile, kurnazlık, düzen ‖ yanak <strong>ve</strong> dudağın kırmızılığı<br />
44
G121/1 Göñlin alup ġonca-<strong>ve</strong>ş āl āl āl ile dil-teng itdiler / Bülbül-i şūrīdeye güller ʿaceb reng itdiler<br />
G124/2 ʿĀrıż-ı gül-gūnuñ üzre ḫāl-i fettānuñ senüñ / Fitneden ḫālī degül her laḥẓa āl üstindedür<br />
G151/2 Fitneler ḳaynadup ey dost n’ider ḫāl u ḫaṭuñ / Göñül almaġa ruḫuñ eyledügi āl yiter<br />
G343/1 Öpelden laʿlüñi āl āl ile bāde cām u sāġar hem / Benüm’çün dem-be-dem aġlar ṣürāḥī şemʿ-i en<strong>ve</strong>r hem<br />
G407/4 Āteş-i rezm içre ya āhendür oldı āl reng / Ceng āl āl ister belī kār-ı ẓafer-kirdārına<br />
G437/1 Lebüñi āl āl ile öpmiş ola mı peymāne / İçeyin ölmez isem ḳanını ḳana ḳana<br />
G504/2 Çekdi çevürdi sāḳī-i meclis piyāleyi / Āl Āl ile öpdi diyü leb-i laʿl-i dil-beri<br />
āl āl-i āl i ʿOs̱ Os̱ Os̱mān Os̱ ān [1] [1] Osmanlı hanedanı /sülalesi<br />
K15/10 Meḥemmed Ḫān-ı Ġāzī āl āl-i āl i ʿOs̱ Os̱ Os̱mānuñ Os̱ ānuñ ser-efrāzı / Cihānuñ kār-sāzı ol sezā-yı kār-fermāyī<br />
ala ala [1] [1] ala doğan; bkz. TS. C. I, s. 81.<br />
G518/5 Dil-i Bāḳīyi ser-i zülfüñ elinden cānā / Çeküben ḫışm ile çeşm-i siyehüñ ala ala ala gibi<br />
aʿlā ʿlā ʿlā [15]<br />
1. pek yüce, en yüce<br />
K20/19 Nesebde pāyesi aʿlā ʿlā ḥasebde bī-hem-tā / Keremde aña ne aḳrān seḫāda ne ems̱āl<br />
G8/3 Göklere irdi yine gül-bāng-i mürġ-i ḫoş-nevā / Ṣaḥn-ı gül-şen gördi bir aʿlā ʿlā maḳām-ı dil-güşā<br />
G66/4 Ābı ḫoş ḫāki hevā ehline ġāyet dil-keş / ʿĀlemüñ kūy-ı ḫarābāt bir aʿlā ʿlā yiridür<br />
G67/1 Mürġ-i dil ḳonmaġa bir ḳāmeti Ṭūbā gözedür / Serv ü şimşādı begenmez ḳatı aʿlā ʿlā gözedür<br />
2. şerefli, yüksek<br />
K2/47 İrdiler pāye-i aʿlāya ʿlāya ser-ā-ser ems̱āl / Buldılar mertebe-i ʿāliye cümle aḳrān<br />
3. daha yüksek, daha yüce<br />
M3/III/5 Sidre vü Ṭūbāya baġlandı ṭınāb-ı kibriyā / Çarḫdan aʿlā ʿlā ʿlā ḳurıldı sāye-bān-ı maʿdelet<br />
G333/2 Ḥarīm-i Beyt-i Maʿmūruñdan aʿlā ʿlā olmaya Kaʿbe / Degüldür şāḫ-ı Sidre ḳāmetüñden müntehā ḳıblem<br />
G315/2 Göze göstermez ise ṭañ mı beni her ednā / Ki naẓar farḳ idecek mertebeden a‘l a‘lāyem a‘l āyem<br />
K25/27 Ṣadr-ı ʿālīye geçürse n’ola nā-dānı felek / Dāʾimā nāḳıṣı aʿlāya ʿlāya çıḳarur miʿyār<br />
G537/6 ʿĪdden rūz-ı viṣāli bilürüz aʿlādur ʿlādur / Ḳutlu gündür o gün ammā ḳatı çoḳ ferdāsı<br />
4. daha güzel, daha hoş<br />
G57/7 Bāḳī kelāmı cümleden aʿlā ʿlā edā eder / Ḥaḳḳ-ı suḫanda ḥāṣıl efendi edā budur<br />
5. iyi, güzel<br />
G398/9 Ya ḫod bir nev-ḫaṭ aʿlā ʿlā dil-rübādur / İki mıṣrāʿ olupdur aña ebrū<br />
Mtl 30 Medḥ eyledüm nigārı bir aʿlā ʿlā ġazel didüm / Ġarrā laṭīf ü dil-keş ü ġāyet güzel didüm<br />
Mtl 29 Ruḫ-ı māh-ı şeb-ārādan ʿiẕār-ı yār zībādur / Ḳamer aʿlā ʿlā ise mihr-i münīr aʿlādan aʿlādur<br />
G52/1 Nihāl-i ḳāmetüñ ḥaḳḳā ʿaceb naḫl-i dil-ārādur / Egerçi ḳaddüñ aʿlā ʿlā kākülüñ aʿlādan aʿlādur<br />
aʿlā ʿlā ʿlā vü vü ednā [1] soylu <strong>ve</strong> soysuz ‖ zengin <strong>ve</strong> fakir<br />
G157/5 ʿĀḳıbet kim ser-fürū ḳılmaz gedā vü şāhdan / Bār-gāh-ı ʿaşḳa kim aʿlā ʿlā vü ednā bundadur<br />
aʿlādan ʿlādan aʿlā [2] pek güzel, iyinin de iyisi, fevkalade<br />
Mtl 29 Ruḫ-ı māh-ı şeb-ārādan ʿiẕār-ı yār zībādur / Ḳamer aʿlā ise mihr-i münīr aʿlādan ʿlādan aʿlādur<br />
G52/1 Nihāl-i ḳāmetüñ ḥaḳḳā ʿaceb naḫl-i dil-ārādur / Egerçi ḳaddüñ aʿlā kākülüñ aʿlādan ʿlādan aʿlādur<br />
ʿalāʾiḳ ʿalāʾiḳ ʿalāʾiḳ [2] [2] tasavvuf terminolojisinde insanı Hakka erişmekten alıkoyan dünyalık<br />
bağlar, ilgiler; bkz. ‘ʿizz u ʿalāʾiḳ’ md.<br />
G251/4 ʿAlāʾiḳdan ʿAlāʾiḳdan mücerred ol ser-i kūyında mesken bul / Mesīḥā-<strong>ve</strong>ş mekānı āsmāndur ehl-i tecrīdüñ<br />
45
G82/5 Saçuñ tārına pey<strong>ve</strong>ste ḳılursa rişte-i cānı / ʿAlāʾiḳden ʿAlāʾiḳden geçüp Bāḳī cihāndan inḳıṭāʿ eyler<br />
ʿalāḳa ʿalāḳa [1] [1] arzu, meyil, istek<br />
G418/3 Ḳılma ʿalāḳa ʿalāḳa ʿāleme rūḥ-ı mücerred ol / Yaʿnī muḳayyed olma ḳuyūd-ı cihāt ilea<br />
ʿalāmet ʿalāmet [1] [1] nişan, belirti, işaret<br />
G542/4 Gel ẓuhūr it ḳandasın ey Mehdī-i ṣāḥib-ḳırān / Kim cihānda ẓāhir olmaduḳ ʿalāmet ʿalāmet ḳalmadı<br />
ālāyi ālāyiş ālāyi ş [1] [1] gösteriş, debdebe, süs ‖ kötülük; ‘alāyishi dunyawīya, the corruptions of<br />
the world’ bkz. STEINGASS, s.92.<br />
G171/1 Ālāyi Ālāyiş-i Ālāyi dünyādan el çekmege niyyet var / Yaḳında ʿadem dirler bir şehre ʿazīmet var<br />
1. yer<br />
alça alçaḳ alça ḳ [4]<br />
G202/2 Çeşm-i sitāre gibi biz alça alçaġa alça ġa nāẓır olmazuz / Himmetümüz bülenddür ḳaddüñedür neẓāremüz<br />
2. yere yakın<br />
G398/4 İdermiş zülfüñe perrini teşbīh / Ḳatı alça alçaḳ alça ḳaçar geh geh piristū<br />
3. mütevazi, alçak gönüllülük<br />
G444/5 Semend-i ṭabʿa süvār oldı ʿazm ider Bāḳī / Belāġat ehline yā Hū göñüller alça alçaḳda alça<br />
ḳda<br />
4. kötü davranışlarda bulunan, soysuz, bayağı kimseler<br />
G274/5 İltifāt itme bu alça alçaḳlara alça ḳlara sen ey Bāḳī / Himmetüñ mürġ-i hümāyūnı hümādan yüksek<br />
alça alçaḳl alça alçaḳl<br />
ḳlıḳ ḳl ḳ ḳ [1] bayağılık ‖ küçüklük<br />
G307/4 Meclis-i vaʿẓa oturmaḳ ḳatı alça alçaḳlı alça lı lıḳdur lı ḳdur / Ṣadr-ı mey-ḫāne-i ʿirfāna yitiş rifʿat bul<br />
aldamak aldamak aldamak [1] [1] kandırmak, aldatmak ; bkz. TS, C. I, s. 93-96.<br />
G384/6 Seni bir ṣūret-i zībā ile aldar aldar ammā / ʿĀḳıbet saña ne yüz göstere dünyā göresin<br />
aldanmak aldanmak [4]<br />
[4]<br />
1. yanılmak, hataya düşmek ‖ dünyalık gururlara kapılıp kanmak<br />
G116/5 Cihān efsānedür aldanma aldanma Bāḳī / Ġam u şādī ḫayāl-i ḫ˅āba beñzer<br />
G77/4 Aldanma Aldanma cāh u baḫtına ḳalmaz bu rūzgār / Bāġ u bahārı n’eyledi bād-ı ḫazānı gör<br />
2. inanmak, kanmak<br />
G461/3 Dāne-i tesbīḥüñe ey zāhid aldanmaz aldanmaz aldanmaz göñül / Mürġ-i zīrek ṣanma hergiz meyl-i dām-ı zerḳ ide<br />
K13/3 Aldanurdum Aldanurdum gül-bün-i ʿömrüñ yüze güldügine / ʿAhdine ṭursa zamāne dönmese devrān eger<br />
ʿale’d ʿale’d-dev ʿale’d dev devām dev ām [1] [1] [1] sürekli, durmaksızın<br />
K16/13 Kesr-i ʿadū vü fetḥ -i memālik ʿaleʾd ʿaleʾd-dev ʿaleʾd dev devām<br />
ām / Gürz-i girānı kelle-i düşmende żam gibi<br />
ʿale’l ʿale’l-ḫuṣūṣ ʿale’l ḫuṣūṣ ḫuṣūṣ [1] bilhassa, hele hele<br />
G497/1 Esirgemek gerege ʿāşıḳ-ı dil-efġārı / ʿAleʾl ʿAleʾl-ḫuṣūṣ<br />
ʿAleʾl ḫuṣūṣ ki bir bī-<strong>ve</strong>fā ola yāri<br />
ʿale’l ʿale’l-icm ʿale’l icm icmāl icm āl [1] [1] özet olarak<br />
K20/28 Ṣaḥāʾif olsa felekler nihāl-i Sidre ḳalem / Yazılmaya keremi defteri ʿale ale aleʾl<br />
ʾl-icm ʾl icm icmāl icm āl<br />
ʿalem ʿalem [6] [6] sancak, bayrak ‖ ‘ ʿalem’in Osmanlı kültür tarihindeki yeri <strong>ve</strong> önemi için<br />
bkz. PAKALIN, C. I, s. 47-49.<br />
K16/9 Ḳadr-i bülend ü cāh ile mümtāz u ser-firāz / Ḫayl-i mülūk-i ʿālem içinde ʿalem ʿalem gibi<br />
M1/V/8 Derd ü ġamuñla çāk-i girībān idüp ḳalem / Pīrāhenini pārelesün ġuṣṣadan ʿalem<br />
G146/3 Uydurup leşger-i ʿuşşāḳını ol şāh-ı cihān / Nāz ile ṣalını ṣalını ʿalem ʿalem gibi gelür<br />
46
G153/2 Māh-ı ʿalem ʿalem ki menzili evc-i hevādadur / Reftāra gelse ol ḳad-i bālā ḳulaḳ çeker<br />
G229/7 Vaṣf-ı ḳaddüñle ḫırām itse ʿalem ʿalem ʿalem gibi ḳalem / Leşger-i saṭrı çeker defter ü dīvān ṣaf ṣaf<br />
K1/24 Deryā-mis̱āl ʿaskerüñ içre ʿalemlerüñ ʿalemlerüñ / Fetḥ ü ẓafer sefīnesine açdı bād-bān<br />
ʿālem ʿālem [155]<br />
[155]<br />
1. kâinat, yer <strong>ve</strong> gökte yaratılmış olan şeylerin tümü ‖ yeryüzü, dünya<br />
K1/9 Āyā bu zīb ü zīnet-i ʿālem ʿālem ʿālem nedür diyü / ʿİbret göziyle nāẓır iken dehre nāgehān<br />
K2/10 Güher-i kān-ı kerem naḳd-i ḥayāt-ı ʿālem ʿālem / Rūḥdur cismi cihān milketine ḥükmi revān<br />
K3/5 Ṭolar būy-ı müşgīn-i zülfüñle ʿālem ʿālem / Döner nāfe-i miske çarḫ-ı müdev<strong>ve</strong>r<br />
K3/9 Vücūd-ı şerīfiyle dünyā müşerref / Żamīr-i münīriyle ʿālem ʿālem münev<strong>ve</strong>r<br />
K3/17 Buḫār-ı baḫūrıyla ʿālem ʿālem dimāġın / Ḳılupdur muʿaṭṭar o kilk-i muʿanber<br />
K6/11 Şehr-i dārüʾl-mülk-i ʿadlin seyr iden ʿāriflere / Ḫıṭṭa-i maʿmūre-i ʿālem ʿālem dih-i vīrān gelür<br />
K16/9 Ḳadr-i bülend ü cāh ile mümtāz u ser-firāz / Ḫayl-i mülūk-i ʿālem içinde ʿalem gibi<br />
K21/13 Ser-i efāżıl-ı āfāḳ müftī-i ʿālem ʿālem / Sipihr-i fażl u kemāl āfitāb-ı cāh u celāl<br />
M1/V/1 Gün ṭoġdı Şāh-ı ʿālem ʿālem ʿālem uyanmaz mı ḫ˅ābdan / Ḳılmaz mı cil<strong>ve</strong> ḫayme-i gerdūn-cenābdan<br />
M4/III/3 Bād-ı ṣarṣardur fenā ʿālem ʿālem ʿālem hebādur ʿāḳıbet<br />
G36/5 Bāḳī hecrüñ ġamıyla cān virdi / Dād ey pādişāh-ı ʿālem dād<br />
G65/1 Yüzüñ şems-i ḍuḥā rūz-ı viṣālüñ ʿīd-i Eḍḥādur / Cemālüñden müzeyyen her ṭaraf ʿālem ʿālem temāşādur<br />
G127/1 Temāşā-gāh-ı ʿuşşāḳ ol cemāl-i ʿālem-ārādur / Ser-i kūyında ʿālem ʿālem mest ü şeydā bir temāşādur<br />
G234/1 Maḥabbet ḫusrev-i fermān-dih-i şāh u gedā ancaḳ / Musaḫḫar cümle ʿālem ʿālem ʿaşḳa bir sırr-ı Ḫudā ancaḳ<br />
G147/8 Dem-i taḥrīr-i elṭāfında ʿālem ʿālem / Ṭufeyl-i ḫāme-i müşgīn-raḳamdur<br />
G185/1 Lebüñle çeşmüñe ʿālem ʿālem bizi dil-dādedür dirler / Ṣu ṣorsaḳ pür-ḫumār ancaḳ ṣu içsek bādedür dirler<br />
G234/6 Cihān rūşen żiyāsından maḥabbet ol Ḫudā ḥaḳḳı / Çerāġ-efrūz-ı ʿālem ʿālem nūr-ı pāk-i Muṣṭafā ancaḳ<br />
G246/3 Gelürse bir yire naḳḳāş-ı ʿālem ʿālem ʿālem / Bu resm ile seni taṣvīr ider yoḳ<br />
G289/4 Aḳar ṣu gibi irmege bir baḥr-i kāmile / Seyr it basīṭ-i ḫākde seyyāḥ-ı ʿālem ʿālem ol<br />
G318/2 Ṣaḥn-ı felekde cil<strong>ve</strong>-ger ṭāvūs-ı zerrīn-bāl ü per / Bāġ-ı cihān pür-nūr u fer ʿālem gül-istān-ı İrem<br />
G331/2 ‘Ālemüñ n’eyleyeyin bāġ u bahārın sensüz / Baña sen ruḫları gül-zār ile ḫoşdur ‘ālem ālem<br />
G478/4 Gir bir nemed içine āyīne gibi ṣāf ol / Sulṭān-ı ʿālem ol var gez ṣūret-i gedāda<br />
G539/6 Pertev-i ḥüsniyle rūşen mülk-i ʿālem ʿālem Bāḳıyā / Rāh-ı ʿaşḳa mühtedī ol nūr-ı pāk eyler beni<br />
G211/5 Devr elinden Bāḳıyā ġam çekme ʿālem ʿālem böyledür / Gül naṣīb-i ḫār u ḫas bülbül giriftār-ı ḳafes<br />
G236/4 ʿAḳlumı itdi perīşān göñlümi ḳıldı ḫarāb / Vażʿ-ı nā-hemvār-ı ʿālem ʿālem kār-ı bī-tedbīr-i ʿaşḳ<br />
G494/3 Yüri Rūm illerin seyr it ḫırāmān eyle yanuñca / ʿĀlem ʿĀlem gibi sehī-ḳāmet nigār-ı pāk-dāmānı<br />
K16/2 ʿĀlem ʿĀlem ḥarīm-i ḥürmet-i kūyuñda muḥterem / Vaṣluñ ḥarām ʿāşıḳa ṣayd-ı Ḥarem gibi<br />
G78/2 ʿĀlem ʿĀlem müzeyyen pertev-i ḫurşīd-i ʿālem-tāb ile / Naṭʿ-ı ser-ā-ser ṣaldılar rūy-ı zemīne ser-be-ser<br />
G318/1 ʿĀlem ʿĀlem ḥayāt-ı nev bulur cānlar baġışlar dem-be-dem / Enfās-ı Rūḥuʾllāhdur gūyā nesīm-i ṣubḥ-dem<br />
G416/1 İrdi bahār müjde-i vaṣl-ı nigār ile / ʿĀlem ʿĀlem muʿaṭṭar oldı nesīm-i bahār ile<br />
K22/9 Salṭanat tācın geyen ʿālemde ʿālemde maġrūr olmasun / Nice sulṭān börkin almışdur begüm bād-ı ḫazān<br />
G2/5 Zer-efşān ol kef-i iḥsān ile seyr eyle ʿālemde ʿālemde / Cihān-gerd ü cevān-merd-i cihān ol āfitāb-āsā<br />
G42/5 Sözinden ne ġam Bāḳıyā müddeʿīnüñ / Saña māʾil olınca ʿālemde ʿālemde şāhid<br />
G48/5 Ḫaylī dimāġ baġladı ʿālemde ʿālemde Bāḳıyā / Ḫāl-i nigāra beñzeyeli nāfe-i Tatār<br />
G76/5 Gözlerüm yaşını ṣofī istemez yem ḳılduġum / Görmedüm bir böyle ḫār ʿālemde ʿālemde yemden incinür<br />
G165/5 Reʾīs-i baḥr-i naẓm olduñ bu gün ʿālemde ʿālemde ʿālemde ey Bāḳī / Ġazel dimek senüñ ṭabʿ-ı dür-efşānuñda ḳalmışdur<br />
G191/3 Cismümüz şekl-i muraḳḳaʿdur ser-ā-ser dāġdan / Şimdilik ʿālemde ʿālemde bir kühne ḳabāya māliküz<br />
47
G211/1 Pür-hevādur ney gibi ʿaşḳuñla ṭabʿ-ı pür-he<strong>ve</strong>s / Derd-i dilden bā-ḫaber ʿālemde ʿālemde yoḳ bir hem-nefes<br />
G245/1 Kemāl u fażl ile ʿālemde ʿālemde ʿālemde iftiḫārum yoḳ / Melāmet eylese ʿaşḳuñ cihāna ʿārum yoḳ<br />
G265/5 S̱ebāt-ı dehre ṭayanmaḳ olurdı ey Bāḳī / Ṭuraydı ʿahdine ʿālemde ʿālemde dönmeyeydi felek<br />
G315/5 Bāḳıyā dīn-i Muḥammed ḥaḳ içün ʿālemde ʿālemde ʿālemde / Dem-i cān-baḫş ile naẓm içre bu gün ،‘Īsāyem<br />
G383/1 Dil çeker ol tār-ı mūy-ı ʿanberīnüñ minnetin / İstemez ʿālemde ʿālemde zülf-i ḥūr-ı ʿīnüñ minnetin<br />
G383/4 Ḫançer-i elmās-ı ġamzeñ var iken ḫūnī gözüñ / Çekmesün ʿālemde ʿālemde tīġ-i āhenīnüñ minnetin<br />
G402/2 Muʿaṭṭar zülf ü ḫālüñ seyr idenler ey gözi āhū / Dimişlerdür ḥaḳīḳat misk odur ʿālemde ʿālemde ʿanber bu<br />
G485/4 Sen semen-ber serv-i sīm-endāma bir kez ṣarılañ / Başa iletdi işin ʿālemde ʿālemde destāruñ gibi<br />
G545/3 Bir cāy-ı ḫaṭar olmasa ʿālemde ʿālemde nedendür / Ebrüñ bu gözi yaşı vü berḳuñ ḫafeḳānı<br />
Kt1/7 Gerçi kāmillere ʿālemde ʿālemde nihāyet yoḳdur / Minnet Allāha seni cümleden itmiş ekmel<br />
G1/4 Sen seng-dilüñ şol ki derūnında yir eyler / ʿĀlemde ʿĀlemde hemān sikke ḳazar mermere cānā<br />
G57/5 Aġyār diñler oldı pes-i perdeden bizi / ʿĀlemde ʿĀlemde ʿĀlemde ehl-i ʿaşḳa görinmez belā budur<br />
G106/5 Hep derd ü belādur güzelüm ʿaşḳ u maḥabbet / ʿĀlemde ʿĀlemde ʿĀlemde hemān mihr ü <strong>ve</strong>fā ḥüsn-i edādur<br />
G193/1 ʿĀlemde ʿĀlemde ẕerre deñlü degülken vücūdumuz / Müşkil budur ki ẕerreden artuḳ ḥasūdumuz<br />
G201/5 Bu ʿarṣada Bāḳī nice üstāda yitişdi / / ʿĀlemde ʿĀlemde bu gün aña bir üstād yitişmez<br />
G487/4 Bāġ-ı ruḫuñda ḫaṭṭuñ irişse benefşenüñ / ʿĀlemde ʿĀlemde kimse almazdı manḳıra bāġını<br />
Mtl 27 Ḥal<strong>ve</strong>tde enīs eyleyüp ol şūḫ-ı cihānı / ʿĀlemde ʿĀlemde müyesser ola mı ʿīş-ı nihānı<br />
G338/6 Nāz uyḫusına varmış ʿālemden ʿālemden olup fāriġ / Ādem mi görür şimdi ol gözleri mestānum<br />
G360/1 Ḫayāl-i ʿālem-i vuṣlat ḫalāṣ eyler dili ġamdan / Ki ʿaşḳ ehline vaṣl-ı yārdur maḳṣūd ʿālemden<br />
ʿālemden<br />
G367/1 Ġaraż yār ile ʿişretdür bu nüzhet-gāh-ı ḫurremden / Mey ü maḥbūbdan ġayrı nedür maḳṣūd bu<br />
G409/3 Gerçi ʿālemden ʿālemden ġanīdür ḥüsn-i bī-hem-tā ile / Ṣad hezārān āferīn ammā ki istiġnāsına<br />
G455/5 Ḳayd-ı ʿālemden ʿālemden ḫalāṣ ol cām-ı mey nūş eyle kim / Niceler nā-būd olur dünyā bu dünyādur yine<br />
G147/5 Meh-i ḥüsnüñ olupdur şöhre-i şehr / Bütün ʿālemde ʿālemde ḳaddüñ ḫod ʿalemdür<br />
G235/3 Ḳıble-i iḳbāl-i ʿālemdür ʿālemdür cemālüñ Kaʿbesi / Tā irişdi ʿāleme āvāze-i tekbīr-i ʿaşḳ<br />
K9/12 Nuṣret yüzini oldı nümāyende ʿāleme ʿāleme / Āyīne-<strong>ve</strong>ş elinde o şemşīr-i āb-dār<br />
K13/11 Feyż-i envār-ı kef-i zer-baḫşı besdür ʿāleme ʿāleme / Aḳmaz olsa çeşme-i ḫurşīd-i nūr-efşān eger<br />
M1/II/7 Cān u cihānı gözlerimüz görmese n’ola/ Rūşen cemāli ʿāleme ʿāleme ḫurşīd ü māh idi<br />
M1/VIII/1 Ḳılduḳça Şāh-ı ʿāleme ʿāleme Ḥaḳ fażl u raḥmeti / Virsün cihānda Ḥażret-i Pāşāya devleti<br />
M3/I/1 Ṭāliʿ oldı neyyir-i iḳbāl ü devlet ṣubḥ-dem / Şuʿle ṣaldı ʿāleme ʿāleme necm-i hidāyet ṣubḥ-dem<br />
G59/3 Sen meh-i bedrüñ żiyāsın virmek olmaz ʿāleme ʿāleme / İttifāḳī bir yire cemʿ olsalar meh-pāreler<br />
G202/3 Nevbet-i iştihārumuz bām-ı felekde çalınur / Ġulġule ṣaldı ʿāleme ʿāleme <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le-i neḳāremüz<br />
G204/4 İçeyin ʿāleme ʿāleme rüsvāy olayın n’olsa gerek / ʿĀşıḳam ʿāşıḳ-ı bed-nāma ġam-ı neng olmaz<br />
G218/3 Āvāzeyi bu ʿāleme ʿāleme Dāvūd gibi ṣal / Bāḳī ḳalan bu ḳubbede bir ḫoş ṣadā imiş<br />
G235/3 Ḳıble-i iḳbāl-i ʿālemdür ʿālemdür cemālüñ Kaʿbesi / Tā irişdi ʿāleme āvāze-i tekbīr-i ʿaşḳ<br />
G236/5 Lerze virdi ʿāleme ʿāleme ʿāleme ṣaldı zemīne zelzele / Ġulġul-i kūs u nefīr-i ṣīt-i ʿālem-gīr-i ʿaşḳ<br />
G287/2 İtdi nis̱ār ʿāleme ʿāleme ʿāleme kef-i nesīm sīm / Gül-şende şāḫ-ı gül gibi sen de dökil ṣaçıl<br />
G418/3 Ḳılma ʿalāḳa ʿāleme ʿāleme rūḥ-ı mücerred ol / Yaʿnī muḳayyed olma ḳuyūd-ı cihāt ile<br />
G437/4 Rāzumı nāle ile ʿāleme fāş itdi göñül / Bizi rüsvāy-ı cihān eyledi bir dīvāne<br />
G496/1 Olmayaydum ʿāleme ʿāleme ʿāleme ʿaşḳuñla rüsvā kāşkī / Gülmeyeydi ḥālüme hecrüñde aʿdā kāşkī<br />
K6/12 ʿĀleme ʿĀleme çekdi simāṭ-ı niʿmet-i bī-minnetin / Şāhlar şeh-zādeler der-gāhına mihmān gelür<br />
G70/2 Şöyle ṣarṣar felegi ṣadme-i bād-ı āhum / ʿĀleme ʿĀleme lerze düşer günbed-i Keyvān ditrer<br />
K19/27 Felek engüşterī-i ḳadrüñe pīrūze nigīn / Ḳapladı nāmuñ ile ʿālemi ʿālemi yek-ser ḫātem<br />
M1/IV/6 Deryālar itse ʿālemi ʿālemi çeşm-i güher-feşān / Gelmez vücūda sencileyin dürr-i şāh-vār<br />
48
G68/4 Gözeden ʿālemi ʿālemi müjgānuñ ile ġamzeñdür / Dime ey şāh-ı cihān tīġ u sinānum gözedür<br />
G71/6 Görme ey zāhid günāhum çoḳluġın şol ʿālemi ʿālemi / Maġfiret deryāsına ġarḳ eyleyen Ġaffārı gör<br />
G88/2 Cām-ı ġurūr ʿāḳıbet ʿālemi ʿālemi ʿālemi görmez eyledi / Nergis-i bāġ gūyiyā Hürmüz-i tāc-dārdur<br />
G118/2 Ḫ˅āb-ı ġafletde yatur baḫt-ı siyāhum ammā / Giceler ʿālemi ʿālemi bī-dār iden efġānumdur<br />
G138/1 Āşıḳ ki sūz-ı ʿaşḳ ile ʿuryān olup gezer / Abdāldur ki ʿālemi ʿālemi ḥayrān olup gezer<br />
G138/6 Faṣl-ı ḫazānı gör ki gelür ayaġına zer / Ebr-i bahār ʿālemi giryān olup gezer<br />
G259/1 Dilā cihānı sirişkümle pür-şarāb itdüñ / Behey ḫarāb olası ʿālemi ʿālemi ḫarāb itdüñ<br />
G299/1 Fitne-i ʿālemi ʿālemi ol ḳāmet-i raʿnādan bil / Her belā kim yitişür ʿālem-i bālādan bil<br />
G387/2 Bir zīnet itdi ʿālemi ʿālemi ʿālemi naḳḳāş-ı ṣunʿ kim / Ḥayretde ḳaldı naḳşına ṣūret-nigār-ı Çīn<br />
G512/4 Gözüme ʿālemi ʿālemi göstermez idüm nergis-vār / Ṣaḥn-ı gül-şende alaydum elüme cām-ı zeri<br />
Kt3/3 Dārā-yı cihān eylemesün ʿālemi ʿālemi sensüz / Her ḳanda iseñ pādişehüm dünyede ṣaġ ol<br />
G259/4 Şemīm-i nāfe-i ḫālinden ey nesīm-i seḥer / Dimāġ-ı ʿālemi ʿālemi pür-būy-ı müşg-i nāb itdüñ<br />
G528/5 Nüktelerüñde Bāḳıyā ʿālem ʿālem-i ʿālem ʿaşḳı seyr iden / Meşreb-i ṣāf ü pāküñe Cām-ı cihān-nümā didi<br />
K7/18 ʿĀlemi ʿĀlemi gül gibi ḫandān itdi devr-i devleti / ʿAhd-i ʿadli iʿtidāl-i māh-ı nīsan eyledi<br />
M4/IV/1 ʿĀlemi ʿĀlemi gözden geçürseñ eyleseñ biñ yıl raṣad<br />
G144/6 Gözlerüm yaşı fenā virdi dile ey Bāḳī / ʿĀlemi ʿĀlemi ġarḳ ider ol baḥr-i firāvān dirler<br />
G184/1 Ehl-i diller şiken-i zülfüñe şebbū didiler / ʿĀlemi ʿĀlemi ḳıldı muʿaṭṭar nice şeb bu didiler<br />
G461/1 Şuʿle-i tīġ-i cihān-tābuñ ḳaçan kim berḳ ide / ʿĀlemi ʿĀlemi ʿĀlemi bir laḥẓada bārān-ı eşküm ġarḳ ide<br />
G483/3 Dehri bir āh-ı seḥer-gehleri ber-bād eyler / ʿĀlemi ʿĀlemi seyle virür gözlerinüñ yaşları<br />
G537/1 ʿĀlemi ʿĀlemi ʿĀlemi tāze bahār itdi ruḫ-ı zībāsı / Virdi āfāḳa żiyā ṭalʿat-i meh-sīmāsı<br />
G348/6 Ġarḳ ider ʿālemleri ʿālemleri bir ḳaṭre āb-ı maġfiret / Var ḳıyās it vüsʿat-i deryā-yı raḥmet neydügin<br />
M4/II/2 Merd-i fāriġ ʿālemüñ ʿālemüñ mümtāz ü müstes̱nāsıdur<br />
G533/3 Şevḳ u ẕevḳ ehli çekildi biz daḫı yā Hū didük / Ẕevḳi gitdi ʿālemüñ ʿālemüñ ehl-i meẕāḳı ḳalmadı<br />
G66/4 Ābı ḫoş ḫāki hevā ehline ġāyet dil-keş / ʿĀlemüñ ʿĀlemüñ kūy-ı ḫarābāt bir aʿlā yiridür<br />
G331/2 ‘Ālemüñ Ālemüñ n’eyleyeyin bāġ u bahārın sensüz / Baña sen ruḫları gül-zār ile ḫoşdur ‘ālem<br />
G171/4 Bu ḥālet ile ey dil ṣaġ olmada ʿālemde ʿālemde / Derd ü ġam-ı dil-ber ile ölmekde leṭāfet var<br />
G325/3 ʿĀleme ʿĀleme leylī ṣaçuñ sevdāsın iẓhār eylerin / Nev-bahār eyyāmıdur bir gün ṭutar mecnūnluġum<br />
G392/7 ʿĀleme ʿĀleme ʿīd-i saʿīd ol yiter ey Bāḳī kim / Ola pāyende saʿādetde şehenşāh-ı güzīn<br />
K1/12 Kim bu niẓāmı virmedi ʿālem ʿālem ʿālem sarāyına / İllā ki yümn-i devlet-i Şāh-ı cihān-sitān<br />
K13/15 Nūḥ ʿömrin virsün Allāhum ḫaṭādan ṣaḳlasun / Yıḳsa bünyād-ı sarāy-ı ʿālemi ʿālemi ṭūfān eger<br />
G407/6 Tīġı resmin ehl-i dil mānend-i şekl-i Ẕüʾl-feḳār / Ḫānḳāh-ı ʿālemüñ naḳş eylesün dīvārına<br />
K5/39 Żiyā-baḫş ol rikābuñ şuʿlesinden māh u ḫurşīde / Semend-i baḫtuñ itsün ʿarṣa-i ʿālemde ʿālemde cevlānı<br />
M1/I/6 Ol şeh-süvār-ı mülk-i saʿādet ki raḫşına / Cevlān deminde ʿarṣa-i ʿālem ʿālem ʿālem gelürdi teng<br />
G66/6 Cil<strong>ve</strong>-i ḥüsn-i ruḫuñ virdi revāc u revnaḳ / ʿArṣa-i ʿāleme ʿāleme kim seyr ü temāşā yiridür<br />
G494/2 Bahār oldı dem-i seyr ü temāşādur ḫudā<strong>ve</strong>ndā / Semend-i ʿazmüñ itsün ʿarṣa-i ʿālemde ʿālemde cevlānı<br />
G274/1 Devr-i laʿlüñde ümīdüm bu ki ḥakkāk-i felek / Gevherüñ nāmın ide ṣafḥa-i ʿālemden ʿālemden ḥak<br />
K10/5 Küşte-i şemşīr-i ʿaşḳuñ ḫākden ḳaldursalar / Teng ola ṣaḥrā-yı ʿālem ālem ʿarṣa-i maḥşer bile<br />
M6/I/3 Çün tāzelendi gül-şen-i ʿālem ʿālem bahār ile<br />
G102/1 Bāġ u bahār-ı gül-şen-i ʿālem ʿālem ḫazānludur / Bezm-i ṣafā hemīşe gül ü erġavānludur<br />
G454/1 Nem-i eşkümle göñül dāġı dem-ā-dem tāze / Gül-i ruḫsāruñ ile gül-şen-i ʿālem ʿālem tāze<br />
K24/44 Gerçi sünbül çoġ olur gül-şen-i ʿālemdür ʿālemdür bu / Līk rengīn ü muṭarrā olamaz her sünbül<br />
G373/5 Gelmeye sen gül-ʿiẕārı vaṣf ider bülbül-ṣıfat / Gül-sitān-ı ʿāleme ʿāleme Bāḳī gibi bir nükte-dān<br />
G305/6 Çekmezdi ḫārḫārını gül-zār-ı ʿālemüñ ʿālemüñ / İñletmeyeydi bülbülini zār zār gül<br />
49
G178/2 Ḫār-ı hecrüñde görüp ḥālüm baña öykündiler / Bülbülān-ı bāġ-ı ʿālem āh u zārum aldılar<br />
K17/5 Dolāb ḳurdı ḳavs-i ḳuzaḫ bāġ-ı ʿāleme ʿāleme / Mīz-āb gibi her yañadan aḳdı cūy-bār<br />
K7/17 Şāh-ı ʿādil Ḫān Murād ol kim nesīm-i ʿadl ile / Luṭfı bāġ-ı ʿālem ʿālemi ʿālem reşk-i gül-istān eyledi<br />
G152/3 Ġāfil geçürme furṣatı kim bāġ-ı ʿālemüñ ʿālemüñ ʿālemüñ / Gül devri gibi devleti nā-pāy-dārdur<br />
K2/31 Maḥv olupdur ser-i şemşīr-i cihān-gīrüñ ile / Levḥ-i ʿālemde ʿālemde olan naḳş-ı ḍalāl u ṭuġyān<br />
G192/6 Minnet Ḫudāya devlet-i dünyā fenā bulur / Bāḳī ḳalur ṣaḥīfe-i ʿālemde ʿālemde adumuz<br />
G237/4 Dāne-i gendüm taḥammül ḳılduġum eksem n’ola/ Ḫırmen-i ʿālemde ʿālemde ṣaymaz kūh-ı Ḳāfı kāh şevḳ<br />
G455/2 Ṭurra-i müşgīni sünbül ʿārıż-ı rengīni gül / Ṣubḥ-dem ruḫsār-ı ʿālem şöyle zībādur yine<br />
G134/6 Geçmez tenaʿʿumından o kim bezm-i ʿālemüñ ʿālemüñ / Cām-ı fenāyı ʿāḳıbetüʾl-emr içer geçer<br />
2. herkes, insan topluluğu<br />
K3/10 O Şāh-ı felek-ḳadr kim der-gehine / Mülūk-i cihān bende ʿālem musaḫḫar<br />
K14/11 Süleymān gibi ḥaşr oldı livāsı ẓıllına ʿālem ʿālem / Ziyāde leşger-i mūr u melaḫdan ādem oġlanı<br />
M4/III/3 Bād-ı ṣarṣardur fenā ʿālem ʿālem ʿālem hebādur ʿāḳıbet<br />
G129/6 Maġrūr idüñ <strong>ve</strong>fāsına bir şūḫuñ ey göñül / Rüsvāy-ı ʿālem ʿālem ʿālem eyledi şimdi cefāyı gör<br />
G238/1 Ḥāl-i ʿālem ʿālem ʿālem ezelī böyle perīşān ancaḳ / Kimi ḫandān kimi giryān kimi nālān ancaḳ<br />
G300/3 Devlet-i dünyā içün hergiz ne ġam-gīn ol ne şād / Ber-ḳarār olmaz bilürsin ḥāl-i ʿālem ʿālem ey göñül<br />
G355/6 Naʿre-i mestānemi gūş eyleyüp dil-ber dimiş / Kūyuma bir daḫı ol rüsvāy-ı ʿālem ʿālem gelmesün<br />
G370/5 Ḫalḳ-ı ʿālem ʿālem Bāḳıyā ʿaşḳında yāruñ ḫaste-ḥāl / Bir ṭabīb andan bu deñlü mübtelāyı nʾeylesün<br />
G492/1 Ḫalḳ-ı ʿālem ʿālem gül se<strong>ve</strong>ydi kāşkī bülbül gibi / Ol lebi ġonca baña tenhā ḳalurdı gül gibi<br />
G538/1 Ṣaçuñ sevdāsı şeydā ideli ben zār u maḥzūnı / Unutdı ḫalḳ-ı ʿālem ʿālem ḳıṣṣa-i Leylā vü Mecnūnı<br />
G542/2 Nefse nefsī oldı ʿālem ʿālem her kişi ḥayretdedür / Kimseden hīç kimseye dermāna ṭāḳat ḳalmadı<br />
G348/1 Şimdi bildürdi cihāna ġamzeñ āfet neydügin / ʿĀleme ʿĀleme gösterdi ol ḳāmet ḳıyāmet neydügin<br />
3. kendine has bir özellik, bir başkalık<br />
M9/III/5 Mülāyim dil-ber-i şūḫuñ dem-i vaṣlında ʿālem ʿālem var<br />
G58/3 Her gedā-ṭabʿ añlamaz āyīn-i Cemdür bezm-i mey / Bunda bir şāhāne ṭavr u özge ʿālem ʿālem vardur<br />
G63/3 Ġam-ı hicrānda ḥālet var dimişler ehl-i derd ammā / Mülāyim dil-ber-i şūḫuñ dem-i vaṣlında ʿālem ʿālem var<br />
G547/3 Egerçi ḳah<strong>ve</strong>nüñ bir gūne vardur ʿālemi ʿālemi ammā / İki kāse mey içre seyr iderler Çīn ü Faġfūrı<br />
G147/5 Meh-i ḥüsnüñ olupdur şöhre-i şehr / Bütün ʿālemde ḳaddüñ ḫod ʿalemdür<br />
G278/6 Bāḳī çemen-i cānda meger per<strong>ve</strong>riş itdüñ / Bir ʿālemi ʿālemi var rūḥ ile ol serv-i revānuñ<br />
G160/3 Cām-ı şarāb-ı nāb ile rindān-ı mey-gede / Öz ʿāle ʿāleminde ʿāle<br />
minde her biri bir şāh-ı tāc-dār<br />
G234/4 Gözüme özge ʿālemler ʿālemler temāşā itdürür sīneñ / Nice sīne bu ḫod āyīne-i ʿālem-nümā ancaḳ<br />
G239/2 Dildür ol baḥr-i ḥaḳīḳatden vücūduñ mülkine / Şol derūnuñ ،ʿāleminde ʿāleminde ʿāleminde mevc uran deryāya baḳ<br />
4. gençlik zamanı<br />
G523/4 Cevānlıḳ ʿālemi ʿālemi gitdi ne vaḳtin ṭoġrılam yā Rab / Egildüm bār-ı ʿaşḳ-ı yār ḳaddüm bükdi pīr itdi<br />
M2/IV/2 Gülmenüñ oynamanuñ ʿālemi ʿālemi gitdi şimdi / Ḥālümüz söyleşelüm ḥāli diger-gūnlar ile<br />
ʿālem ʿālem-i ʿālem i i bbālā<br />
b<br />
ālā [3] [3] yüce âlem<br />
K25/34 Ḳāḍī-i maḥkeme-i ʿālem ʿālem-i ʿālem bālā ālā ālā Bircīs / Müşkilin müftī-i reʾyüñden ider istifsār<br />
G299/1 Fitne-i ʿālemi ol ḳāmet-i raʿnādan bil / Her belā kim yitişür ʿālem ʿālem-i ʿālem bālādan ālādan bil<br />
G409/1 Gör ne ḫilʿatdur naẓar ḳıl sünbül-i raʿnāsına / ʿĀlem ʿĀlem-i ʿĀlem bālādan ālādan inmiş ḳāmet-i zībāsına<br />
ʿālem ʿālem-i ʿālem i i erv ervāḥ erv<br />
ḥ [1] ruhlar âlemi<br />
G184/4 Ölmedin yoluña cān virmege ʿahd itmiş idüm / Şol zamān ʿālem ʿālem-i ʿālem erv ervāḥa erv ḥa ki mūtū didiler<br />
ʿālem ʿālem-i ʿālem ʿālem i ḥayret ḥayret [1] [1] tasavvufta dervişin tecellilerle hayran olduğu âlem; bkz. ULUDAĞ, s. 231.<br />
50
G238/5 Bāḳıyā ḫānḳāh-ı ʿālem ʿālem-i ʿālem i ḥayretde ḥayretde hemān / Her gelen kimse bu esrār ile ḥayrān ancaḳ<br />
ʿālem ʿālem-i ʿālem ʿālem i kevn [1] varlık âlemi<br />
G192/4 Zühd u ṣalāḥa eylemezüz ilticā hele / Ṭutdı egerçi ʿālem ʿālem-i ʿālem<br />
kevni kevni fesādumuz<br />
ʿālem ʿālem-i ʿālem i ffānī<br />
f<br />
ānī [1] [1] gelip geçici dünya<br />
G488/7 Māʿil ol ʿīş u nūşa ey Bāḳī / Bī-<strong>ve</strong>fādur çü ʿālem ʿālem-i ʿālem i ffānī<br />
f<br />
ānī<br />
ʿālem ʿālem-i ʿālem i ʿu ʿulv ʿu<br />
lv lvī lv ī [3] [3] yüce âlem<br />
K21/8 Meger ki ʿālem ʿālem-i ʿālem i i ʿulvīde ʿulvīde nev-bahār oldı / Döker şükūfe-i bādāmı ṣaḥn-ı bāġa şimāl<br />
G74/5 ʿĀlem ʿĀlem-i ʿĀlem ʿul<strong>ve</strong> ʿul<strong>ve</strong> ʿurūc it meleʾ-i aʿlā gör / Ḳalma şol pāyede kim anda edānī görinür<br />
M2/II/4 Mātemin ṭutsa n’ola ʿālem ʿālem-i ʿālem ʿulvīde ʿulvīde melek / Sāye-i raḥmet-i Raḥmān idi insān üzre<br />
ʿālem ʿālem-i ʿālem i va vaḥdet va<br />
ḥdet [1] [1] ‘âlem-i kesret’ karşıtlığında;<br />
G24/1 ʿĀlem ʿĀlem-i ʿĀlem va vaḥdetde va ḥdetde ey sāḳī bizi mest-i Elest / İtdi iḳrār-ı ṣafā mey-ḫanesinde şöyle mest<br />
ʿālem ʿālem-i ʿālem i vu vuṣlat vu<br />
ṣlat [5] [5] vuslat alemi<br />
G360/1 Ḫayāl-i ʿālem ʿālem-i ʿālem i vu vuṣlat vu<br />
ṣlat ṣlat ḫalāṣ eyler dili ġamdan / Ki ʿaşḳ ehline vaṣl-ı yārdur maḳṣūd ʿālemden<br />
G490/3 Ṭoġmadı ḫurşīd-i ʿālem-tāb-ı devlet ʿāşıḳa / Dil-rübā kim ʿālem ʿālem-i ʿālem i vu vuṣlatda vu<br />
ṣlatda ʿuryān olmadı<br />
G494/1 Bahār-ı ʿālem ʿālem-i ʿālem vu vuṣlatda vu vuṣlatda<br />
ṣlatda ol sulṭān-ı ḫūbānı / Temāşā itdügüm gündür baña nev-rūz-ı sulṭānī<br />
G476/4 ʿĀlem ʿĀlem-i ʿĀlem i vu vuṣlatdadur<br />
vu<br />
ṣlatdadur her dem raḳīb / Āh kim ʿāşıḳlaruñ hicrānda<br />
G342/4 ʿĀlem ʿĀlem-i ʿĀlem vu vuṣlatuñ vu vuṣlatuñ<br />
ṣlatuñ riyāż-ı bihişt / Mātem-i fürḳatüñ ʿaẕāb-ı caḥīm<br />
ʿālem ʿālem ʿālem ḫalḳ ḫalḳı ḫalḳ ı [1] [1] [1] bkz. ‘ḫalḳ-ı ʿālem’ md.<br />
G235/1 Geçdi ʿālem ʿālem ḫalḳ ḫalḳına ḫalḳ ına ḥükm-i revān-ı tīr-i ʿaşḳ / Kesdi hep daʿvāların şemşīr-i ʿālem-gīr-i ʿaşḳ<br />
ʿāleme ʿāleme gelmek gelmek [1] [1] dünyaya gelmek<br />
G35/5 ʿAhdüñde eger ʿāleme ʿāleme ʿāleme bir daḫı gelürse gelürse / Ḳullıḳlar ider sen yüzi ḫurşīde Feraḫşād<br />
ʿālemi ʿālemi ṭutmak ṭutmak [4] [4] bkz. ‘cihānı ṭutmak’ md.<br />
K10/2 Nefḥa-i ʿanber ṭutar ṭutar zülfi ḫamından ʿālemi ʿālemi / Ḳanda gitse iki yanında iki micmer bile<br />
M3/IV/3 Nefḥa-i müşgīn-nesīm-i ḫulḳı ṭutd ṭutdı ṭutd ʿālemi ʿālemi / Her ṭarafdan şimdi būy-ı ʿūd u ʿanberdür gelen<br />
G240/2 Ṣavt-ı mürġān-ı çemen ʿālemi ʿālemi ṭutd ṭutdı ṭutd gerçi / Muṭrıbā n’eyleyelümnaḳş-ı nigār olmayıcaḳ<br />
G286/4 Ṣavt-ı mürġ u naʿre-i mestāne ṭutd ṭutdı ṭutd ı ʿālemi ʿālemi / Ḥāṣılı hengāmeden ḫālī degül hengām-ı gül<br />
ʿālemüñ ʿālemüñ sulṭān sulṭānı sulṭān ı [1] [1] bkz. ‘sulṭān-ı ʿālem’ md.<br />
G191/2 Ḫānümānı nʾeylerüz bu günbed-i mīnāda biz / ʿĀlemüñ ʿĀlemüñ ʿĀlemüñ sulṭān sulṭānıyuz sulṭān ıyuz ṣırça sarāya māliküz<br />
ʿālem ʿālem-ārā ʿālem ārā [3] cihanı süsleyen; ‘āfitāb-ı ʿālem-ārā’, ‘cemāl-i ʿālem-ārā’ md.<br />
K3/26 Aña cild-i ġarrā müzehheb muṭallā / Meh-i ʿālem ʿālem-ārā ʿālem ārā vü ḫurşīd-i en<strong>ve</strong>r<br />
G450/1 Sāḳıyā şevḳ-i ruḫuñ cām-ı şarāb-ı nābda / ʿAks-i māh-ı ʿālem ʿālem-ārādur<br />
ʿālem ārādur miyān-ı ābda<br />
G343/4 ʿAceb ey serv-i ser-keş sen ne naḫl-i ʿālem ʿālem-ārās ʿālem ārās ārāsın ārās ın / Ki ḳaddüñ dikmesidür gökde Ṭūbā yirde ʿarʿar hem<br />
ʿālem ʿālem-efr ʿālem efr efrūz efr ūz [4] dünyayı aydınlatan, cihana ışık saçan<br />
G285/3 Cāmiʿ-i ʿaşḳında yāruñ çarḫ bir ḳandīldür / Āfitāb-ı ʿālem ʿālem-efr ʿālem efr efrūz efr ūz aña bir rūşen fetīl<br />
G417/8 Cihānda ʿarṣa-i iḳbāl ü baḫtuñ şeh-süvārısın / Virür naʿl-i semendüñ şuʿle mihr-i ʿālem ʿālem-efr ʿālem efr efrūze<br />
ūze<br />
K15/11 Żiyā-baḫş olsun āfāḳa cemāl-i ʿālem ʿālem-efr ʿālem efr efrūz<br />
ūzı ūz / Fürūzān eyledükçe ṭalʿat-i nev-rūz dünyāyı<br />
G530/1 Muʿaṭṭar ḳıldı āfāḳı nesīm-i bād-ı nev-rūzī / Fürūzān oldı ḫurşīdüñ çerāġ-ı ʿālem ʿālem-efr ʿālem<br />
efr efrūz efrūz<br />
ūzı ūz<br />
ʿālem ʿālem-gerd ʿālem gerd [1]<br />
dünyayı dolaşan<br />
M7/II/1 Çerāġın şemʿ-i dāġumdan yaḳar ḫurşīd-i ʿālem ʿālem-gerd<br />
ʿālem gerd<br />
ʿālem ʿālem-gīr ʿālem īr [2] [2]<br />
51
1. dünyayı fetheden<br />
G235/1 Geçdi ʿālem ḫalḳına ḥükm-i revān-ı tīr-i ʿaşḳ / Kesdi hep daʿvāların şemşīr-i ʿālem ʿālem-gīr ʿālem īr īr-i īr ʿaşḳ<br />
2. dünyaya yayılan, dünyayı kaplayan/tutan<br />
G236/5 Lerze virdi ʿāleme ṣaldı zemīne zelzele / Ġulġul-i kūs u nefīr-i ṣīt-i ʿālem ʿālem-gīr ʿālem īr īr-i īr i ʿaşḳ<br />
ʿālem ʿālem-pen ʿālem pen penāh āh [1] gü<strong>ve</strong>nle sığınılacak mekân (padişahlar için kullanılır)<br />
G61/5 Naʿl u elifler ile göñülde nişān-ı ʿaşḳ / Ṭuġrā-yı ḥükm-i ḫusrev-i ʿālem ʿālem-pen ʿālem pen penāhdur pen āhdur<br />
ʿālem ʿālem-sūz ʿālem ūz [4]<br />
[4]<br />
1. cihanı yakan<br />
G198/3 Hemīşe ḫurrem ü ḫandān elinde sāġar-ı zer / Felekde olmaya gün gibi rind-i ʿālem ʿālem-sūz ʿālem<br />
ūz<br />
G361/5 Yanup yaḳılmaġ ister kimse yoḳ yanuñca ey Bāḳī / Ḥadīs̠-i ʿaşḳ-ı ʿālem ʿālem-sūz ʿālem ūz ūz-ı ūz yāri ya ne söylersin<br />
G490/6 Bāḳıyā germ oldı gerçi mihr-i ʿālem ʿālem-sūz ʿālem ūz ūz-ı ūz ʿaşḳ / Mī<strong>ve</strong>-i bāġ-ı ümīd-i vaṣl-ı cānān olmadı<br />
2. cihanı yakan ‖ mec. çok güzel, çok çekici<br />
G143/1 Göñül bir rind-i ʿālem ʿālem-sūz ʿālem ūz ūz şūḫ-ı şeh-le<strong>ve</strong>nd ister / Ki ʿaşḳ odına yaḳmaġa dil ü cāndan sipend ister<br />
ʿālem ʿālem-tāb ʿālem āb āb [13]<br />
[13]<br />
1. cihanı aydınlatan<br />
G19/3 Kān-ı mihr ü maḥabbetüñdendür / Güher-i āfitāb-ı ʿālem ʿālem-tāb ʿālem<br />
āb<br />
G29/2 Semāʿa girse n’ola cām-ı meyden zāhid-i hüşyār / Ki raḳṣ-ı ẕerreye ḫurşīd-i ʿālem ʿālem-tāb ʿālem āb olur bāʿis̱<br />
G60/1 ʿĀrıżuñ ḫurşīd-i ʿālem ʿālem-tāb ʿālem āb āb māhiyyetlüdür / Anuñ içün ḥüsnüñüñ bāzārı germiyyetlüdür<br />
G225/1 Şemʿ-i ḥüsnüñdür viren ḫal<strong>ve</strong>t-sarāy-ı cāna lemʿ / Olamaz ol meclise ḫurşīd-i ʿālem ʿālem-tāb ʿālem āb şemʿ<br />
M5/II/2 Pençe-i ḫurşīd-i ʿālem ʿālem-tāba ʿālem āba ḥüsnüñ dest-gīr<br />
G116/2 Fürūġ-ı dāġ-ı ʿaşḳuñ sīnem üzre / Şuʿāʿ-i mihr-i ʿālem ʿālem-tāba ʿālem āba beñzer<br />
G490/3 Ṭoġmadı ḫurşīd-i ʿālem ʿālem-tāb ʿālem āb āb-ı āb devlet ʿāşıḳa / Dil-rübā kim ʿālem-i vuṣlatda ʿuryān olmadı<br />
G442/5 Çün teb-i ʿaşḳıyla yāruñ Bāḳıyā sūzān degül / Bu ḥarāretler nedür ḫurşīd-i ʿālem ʿālem-tābda<br />
ʿālem ābda<br />
G227/1 Sīnesine yaḳmada şemʿ-i ruḫuñ şevḳ ile dāġ / Māh-ı en<strong>ve</strong>r mihr-i ʿālem ʿālem-tābdan<br />
ʿālem bdan yaḳar çerāġ<br />
G409/4 Şemʿ-i ruḫsāruñ ḳomaz raġbet sipihrüñ ẕerrece / Mihr-i ʿālem ʿālem-tāb ʿālem āb ābına āb ına māh-ı cihān-ārāsına<br />
2. cihanı aydınlatan ‖ mec. güneş yüzlü sevgili<br />
G58/6 Mihr-i ʿālem ʿālem-tāb ʿālem āb olupdur ol büt-i meh-<strong>ve</strong>ş bu gün / Aña nisbet māh-ı en<strong>ve</strong>r ṣūret-i dīvārdur<br />
G78/2 ʿĀlem müzeyyen pertev-i ḫurşīd-i ʿālem ʿālem-tāb ʿālem āb ile / Naṭʿ-ı ser-ā-ser ṣaldılar rūy-ı zemīne ser-be-ser<br />
G438/4 Niçün ol ḫurşīd-i ʿālem ʿālem-tāba ʿālem āba öykündüñ diyü / Māh-ı nev ḫançer çeker mihr-i dıraḫşān üstine<br />
ālet ālet [1] [1] nesne, orantıyı oluşturan uzuvlar<br />
G313/1 Ālet Ālet-i Ālet ḥüsni mükemmel ḳad-i dil-cū da güzel / Ol siyeh gözler ile ḥaḳ bu ki ebrū da güzel<br />
1. yalım, alaz<br />
ʿalev ʿalev [3]<br />
[3]<br />
G400/1 Cānā şafaḳda ṣanma ṭulūʿ itdi māh-ı nev / Yaḳdı cihānı ʿaşḳuñ odı çıḳdı bir ʿalev<br />
ʿalev<br />
2. yalım ‖ mec. parlak kılıç<br />
G327/3 ʿAlev ʿAlev-i ʿAlev āteş-i āhum degül eflāke çıḳan / Aḫter-i baḫtuma bir tīġ-i muṣayḳal çekdüm<br />
K5/13 ʿAlevlerdür ʿAlevlerdür duḫān içre görinür tīġler gūyā / Ne dem gerd-i siyāhı rezm-gāhı ḳılsa ẓulmānī<br />
alın alın [2] [2] yüzün kaşların üzerinden saçlara kadar olan kısmı<br />
G84/4 Sünbül ṭaḳınmış alnına alnına ṣanman o gül-ʿiẕār / Çıḳmış külāh-gūşeye tār-ı külāledür<br />
G61/3 Ḫaddüñ ḳatında mihr-i felek bir zavalludur / Alnuñ Alnuñ yanında bedr ise bir sīr-i māhdur<br />
52
alnı alnı açu açuḳ açu ḳ yüzi yüzi aġ aġ aġ [1]<br />
[1] utanılacak bir şeyi olmayan ‖ namuslu<br />
G227/3 Gül gibi ter-dāmene teşbīh iden kimdür seni / Yāsemen gibi cihānda alnuñ alnuñ açu açuḳ açu ḳ yüzüñ aġ<br />
ʿAlī ʿAlī [2] [2] Hulefâ-yı Râşidîn’in dördüncüsü, Hz. Peygamberin damadı<br />
K23/10 Cirm-i ḳamer hilāl ile ʿayn-ı ʿAlī ʿAlī yazar / ʿĪd-i şerīfe irmek içün ḳadr ü iḥtirām<br />
G255/5 Destüñde Ẕüʾl-feḳār-ı ʿAlī ʿAlī ʿAlī nevk-i ḫāmedür / Bāḳī semend-i ṭabʿuñ olur Düldül eyleseñ<br />
ʿAlī ʿAlī-ṣıfat ʿAlī ıfat [1] [1] Hz. Ali gibi kahramanca savaşan<br />
K9/15 Eyler hücūmı düşmen-i dīne ʿAlī ʿAlī-ṣıfat ʿAlī ıfat / Şemşīr-i ḫūn-feşānı ḳılur kār-ı Zü’l-feḳār<br />
ʿAlī ʿAlī Pā Pāşā Pā şā [2] [2] Sadrazam Semiz Ali Paşa<br />
K18/28 Āsmān-pāye hümā-sāye ʿAlī ʿAlī ʿAlī Pā Pāşā Pā şā kim / İremez ṭāḳ-i celāline kemend-i efkār<br />
K19/18 Kerem-i keff-i güher-pāş-ı ʿAlī ʿAlī Pā Pāşādan Pā şādan / Buldı zerrīn-kemer ü tāc-ı mücevher ḫātem<br />
ʿālī ʿālī [6] [6] yüce, büyük ‖ görkemli, gösterişli<br />
G208/1 Gel ey sāḳī bulınmaz böyle ʿālī ʿālī dil-güşā meclis / Getür cām-ı muṣaffāyı kim olsun pür-ṣafā meclis<br />
G530/10 Niẓām-ı devletüñ dāʾim ḫıyām-ı rifʿatüñ ḳāʾim / Cihāna sāye ṣalduḳça bu ʿālī ʿālī çetr-i zer-dūzī<br />
K19/55 Tā bu eyvān-ı muraṣṣaʿ kemer-i ʿālīde ʿālīde / Ṭaḳa engüşt-i hilāle meh-i en<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
K2/47 İrdiler pāye-i aʿlāya ser-ā-ser ems̱āl / Buldılar mertebe-i ʿāliye ʿāliye cümle aḳrān<br />
K25/27 Ṣadr-ı ʿālīye ʿālīye geçürse n’ola nā-dānı felek / Dāʾimā nāḳıṣı aʿlāya çıḳarur miʿyār<br />
K2/42 Ol zamān kim birisin medrese-i ʿāliyenüñ ʿāliyenüñ / Eyledüñ aña kemāl-i keremüñden iḥsān<br />
ʿālī ʿālī-na ʿālī<br />
na naẓar na ẓar [2] [2] yüce nazarlı<br />
G17/1 Ayaġuñ ṭopraġın özler bulurken gökde yir kevkeb / İşigüñ cānibin gözler zehī ʿālī ʿālī-na ʿālī<br />
na naẓar na ẓar kevkeb<br />
G318/7 Ḫurşīd-<strong>ve</strong>ş pür-nūr u fer Nāhīd-<strong>ve</strong>ş rūşen-güher / Keyvān-ṣıfat ʿālī ʿālī-na ʿālī na naẓar naẓar<br />
ẓar şāhenşeh-i encüm-ḥaşem<br />
ʿālī ʿālī-şān ʿālī<br />
ān ān [11]<br />
[11]<br />
1. padişah övgüsü bağlamında şan <strong>ve</strong> şerefi yüce<br />
K6/9 Cānuma cānlar ḳatar gelse peyām-ı vaṣl-ı yār / Ṣan nesīm-i luṭf-ı Şāhenşāh-ı ʿālī ʿālī-şān ʿālī<br />
ān gelür<br />
K13/12 Ḳaṣr-ı ḳadrüñ āsmān eyler olursa dest-gīr / Himmet-i vālā-yı şāhenşāh-ı ʿālī ʿālī-şān ʿālī ān eger<br />
G78/5 Bāḳī nis̱ār-ı maḳdem-i sulṭān-ı ʿālī ʿālī-şān ʿālī ān içün / Destinde şāḫ-ı gül ṭutar laʿlīn ṭabaḳ lüʾlū-yı ter<br />
M2/I/4 Düşmen-i ehl-i keremdür felek-i sifle-nevāz / Görüñüz n’itdi o Şeh-zāde-i ʿālī ʿālī-şān ʿālī<br />
ān ānı ān<br />
Kt21/2 İşitdüm fevtin ol Sulṭān-ı ʿālī ʿālī-şānuñ ʿālī ānuñ ey Bāḳī / Didüm tārīḫin ʿazm itdi beḳāya dār-ı dünyādan<br />
2. sevgiliyi niteleme bağlamında şanı yüce, şerefli<br />
G395/1 Söylemez küsmiş baña cānāne söyleñ söylesün / Nʾeyledüm ol yār-ı ʿālī ʿālī-şāne ʿālī āne söyleñ söylesün<br />
G408/7 Ḳul olursañ Bāḳıyā ol şāh-ı ʿālī ʿālī-şāne ʿālī āne ol / Kim virilmiş ʿizz u devlet dīnine dünyāsına<br />
G410/2 Ḳaldum ayaḳda ser-i zülf-i perīşānı gibi / Dil viren böyle m’olur dil-ber-i ʿālī ʿālī-şāne ʿālī<br />
āne<br />
G500/1 Sitem ol ḫusrev-i ḫūbāne geldi / Kerem sulṭān-ı ʿālī ʿālī-şāne ʿālī<br />
āne āne geldi<br />
G431/3 Sen güzellik taḫtınuñ sulṭān-ı ʿālī ʿālī-şān ʿālī ān ānısın ān ısın / Mihr ü māh iki ḳuluñ girmiş ḳabā-yı zer-keşe<br />
G13/1 Ezelden şāh-ı ʿaşḳuñ bende-i fermānıyuz cānā / Maḥabbet mülkinüñ sulṭān-ı ʿālī ʿālī-şān ʿālī<br />
ān ānıyuz ān ıyuz cānā<br />
ʿalīl ʿalīl [1] [1] [1] hasta, illetli; bkz. ‘çeşm-i ʿalīl’ md.<br />
G162/4 Yig bilür ṭabʿ-ı nükte-dānı ḥakīm / Ol ki ḥāl-i ʿalīle ʿalīle evfaḳdur<br />
al alḳışlamak al ışlamak [1] [1] [1] hayır duası yapmak, övmek<br />
G350/3 Gedā gūş itse düşnāmuñ duʿālar eyler al alḳışlar al ışlar / Bir iki sen de sög bārī duʿā olsun s̱enā olsun<br />
All Allāh All āh [5]<br />
[5]<br />
1. Tanrı, Hudâ<br />
53
G92/5 Çeşm-i ḥaḳāret ile naẓar ḳılma dostum / ʿUşşāḳ-ı ḫaste-ḥāli de All Allāh All āh yaradur<br />
M2/IV/8 Minnet All Allāh All Allāh<br />
āha āh kemāl-i kerem-i Rabbānī / Eyledi iki cihān devletini erzānī<br />
G317/1 Mā-sivādan ṭamaʿ-ı nuṣreti az eyleyelüm / Luṭf u iḥsānı çoḳ All Allāha All Allāha<br />
āha niyāz eyleyelüm<br />
Kt1/7 Gerçi kāmillere ʿālemde nihāyet yoḳdur / Minnet All Allāha All āha seni cümleden itmiş ekmel<br />
G192/2 Baş egmezüz edānīye dünyā-yı dūn içün / All Allāhadur All āhadur te<strong>ve</strong>kkülümüz iʿtimādumuz<br />
All Allāh All āh [4] [4] şaşkınlık, hayranlık, çoşkunluk gibi duyguların yoğunluğunu anlatmak için<br />
K9/7 All Allāh All āh ki dökdi ṣaçdı felek ḫalḳa vārını / Şükrāne-i cemāl-i cihān-bān-ı şehriyār<br />
G158/5 Bāḳī o boyı ser<strong>ve</strong> hevā-dār geçermiş / All Allāh All āh nice beñzer dil-i nā-şāde ṣanavber<br />
G242/3 Yād-ı lebüñle ʿişret içün būstānlara / All Allāh All āh çekildi bāde-i gül-gūn ḳabaḳ ḳabaḳ<br />
G526/5 Tīr-i ġamuñ nişānesidür diyü Bāḳīyi / All Allāh All āh ki ḫalḳ çekdi çevürdi kemān gibi<br />
All Allāh All āh bilür [1 [1] [1<br />
] bana öyle geliyor ki<br />
G467/4 Nāzenīnā daḫı sen ṭıfl iken All Allāh All āh bilür bilür / Seni emzürmege ne cānlar eritdi dāye<br />
All Allāh All āh ḫaṭādan ḫaṭādan ṣaḳlasun ṣaḳlasun [1] [1] kalıplaşmış dua sözü<br />
K13/15 Nūḥ ʿömrin virsün All Allāhum All Allāhum<br />
āhum ḫaṭādan ḫaṭādan ṣaḳlasun ṣaḳlasun / Yıḳsa bünyād-ı sarāy-ı ʿālemi ṭūfān eger<br />
All ll llāh llāh<br />
āh müyesser müyesser müyesser eyleye eyleye [1] [1] Allah nasip etsin<br />
K19/57 Mūmdur mülk-i cihān saña duʿām ol ki hemān / ʿAn-ḳarīb eyleye eyleye All Allāh All āh müyesser ḫātem<br />
All Allāh All āh nigeh nigeh-dār nigeh<br />
ār olsun olsun olsun [1] [1] ‘Allah korusun’ anlamında dua sözü<br />
M2/V/7 Aḳ gül ġoncaları gibi güzel körpelerin / Ḫār-ı āzārdan All Allāh All<br />
āh nigeh nigeh-dār nigeh ār ār olsun olsun<br />
olsun<br />
All Allāh All Allāh<br />
āh Nū Nūḥ Nū<br />
ḥ ʿömri ʿömri virsün virsün virsün [1] [1] Allah uzun ömür <strong>ve</strong>rsin<br />
K13/15 Nūḥ ḥ ʿömrin virsün virsün Allāhum ḫaṭādan ṣaḳlasun / Yıḳsa bünyād-ı sarāy-ı ʿālemi ṭūfān eger<br />
All Allāh All āh oñara [1] [1] Allah rast getirsin<br />
G510/6 All Allāh All āh oñara oñara düşmeye gird-āb-ı belāya / ʿAşḳuñda göñül zevraḳı ʿummāne ṣalındı<br />
All Allāh All Allāh<br />
āhı āh ı se<strong>ve</strong>rseñ se<strong>ve</strong>rseñ [3] [3] ‘eğer Allah’ını seviyorsan’ yalvarma anlamını taşıyan kalıplaşmış söz<br />
G40/2 Zaḫm-ı sīnemden oḳuñ pārelerin hep alma / Ṭursun All Allāh All<br />
āh āhı āh ı se<strong>ve</strong>rseñ hele bir pāre meded<br />
G66/7 Vaṣf-ı laʿlin oḳı ey ḥüsn kitābın oḳuyan / Meded All Allāh All<br />
āh āhı āh ı se<strong>ve</strong>rseñ ḳatı zībā yiridür<br />
G331/4 Dāne-i ḫāline baḳ cennet-i ruḫsārında / Nice ṣabr eylesün All Allāh All Allāh<br />
āhı āh ı se<strong>ve</strong>rseñ ādem<br />
All Allāhu All āhu aaʿlem<br />
a<br />
ʿlem [1] [1] Allah daha iyi bilir ya, zannederim ki<br />
G300/5 Devr ider Bāḳī-ṣıfat ḫurşīd o māhuñ menzilin / ʿAşḳ ser-gerdānıdur All Allāhu All āhu aaʿlem<br />
a ʿlem ey göñül<br />
alınmak alınmak [5]<br />
[5]<br />
1. incinmek, gücenmek<br />
G424/5 Bāde ḫaylī alındı alındı alındı meclisde / Öpdiler sāḳīyi dudaġında<br />
G11/4 Dest-i miḥnetden alınmaya alınmaya yaḳam / Ger olursa iki ʿālem bir yaña<br />
2. elde edilmek<br />
M6/II/3 Bāġ-ı bihişt çünki alınmaz alınmaz bedel virüp<br />
3. aldanmak ‖ sevdaya düşmek, tutulmak, kapılmak; diğer şairlerden üç farklı tanık için bkz. TS.<br />
C. I, s. 104; MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s.86. (‘alınmak’ md.)<br />
G220/3 Alındı Alındı ʿaşḳuña dil ḳaldı fikr-i bī-ḥāṣıl / Sipāhī gibi ki tīmārını iderler ḫāṣ<br />
4. aldanmak ‖ satrançta taş almak<br />
G33/3 Alınmazdı Alınmazdı göñül yār olmayaydı / Ser-i zülfüñ gibi kec-bāze ger ruḫ<br />
54
1. almak<br />
almak almak [66]<br />
[66]<br />
G177/3 Zaḫm-ı tīr-i müjeñ ile ger ölem ey ḳaşı ya / Üstüḫānum alalar ḳavs ile zih-gīr ideler<br />
G369/4 Ḫoş ʿādil idi sāḳī-i bezm-i cihān eger / Cām-ı şarāb-ı vuṣlatı almasa almasa ḳanmadın<br />
K1/25 Minḳārına dilerse alur alur alur çarḫı dāne-vār / ʿAnḳā-yı Ḳāf-ı ḳadrüñe bir ṭuʿmedür cihān<br />
K11/4 Ḳo emvāc-ı belā gelsün naṣībin rūzgār alsun alsun / Derūnuñ derdini keşf itme sen deryā-yı ʿummān ol<br />
G80/1 Cām-ı şarāb laʿl-i lebüñ mübtelāsıdur / Şol būseler ki andan alur ḳan bahāsıdur<br />
2. (kadehi) tutmak<br />
G254/3 Cām-ı gül-gūn al al ele nūş eyle bī-pervā bu gün / Ḳuv<strong>ve</strong>t-i bāzūñ ile bir dil-ber-i meh-pāre çek<br />
G314/5 Öykünürmiş ʿiẕār-ı dil-dāra / Göricek Bāḳıyā güli ele al<br />
al<br />
G350/1 Ele cām-ı muṣaffā al al derūnuñ pür-ṣafā olsun / Ḥarīm-i bezmüñe tāb-ı mey-i rūşen żiyā olsun<br />
G373/4 Al Al ele cām-ı şarāb-ı laʿl-fāmı lāle-vār /Eylesün derd-i ḥased rūy-ı ʿadūyı zaʿferān<br />
G512/4 Gözüme ʿālemi göstermez idüm nergis-vār / Ṣaḥn-ı gül-şende alaydum elüme cām-ı zeri<br />
K25/21 Māh-ı nev mīl-i zer almış almış ele keḥḥāl-ṣıfat / İşiginden çeke tā dīde-i gerdūna ġubār<br />
G9/6 Öykünürdi lebüñe cām-ı mey ammā dönmiş / Bu gün almışlar almışlar ele bir yire gelmiş ẓürefā<br />
G524/5 Bāḳīyi mey-i nāba yemīn itdi dimişler / Gül gibi ele sāġar alup alup içmez ol andı<br />
G200/2 Rind olan cām alur alur alur eline müdām / Lāle-<strong>ve</strong>ş nev-bahāre ḳatlanmaz<br />
G156/1 Sāḳıyā cām-ı mey ne ḫoş gül olur / Eline kim alursa alursa bülbül olur<br />
G392/2 Demidür bezm-i ṣafāda açıla süfre-i gül / Yiridür nergis alurs alursa alurs<br />
ele cām-ı zerrīn<br />
3. elde etmek<br />
G272/3 Ġamzeñ oḳın çeşm-i fettānuñ yine almış almış ele / Şöyle beñzer dostum kāfir müselmān eyledüñ<br />
G485/2 Göñlümüz alur alur ele zülf-i dil-āvīzüñ hele / Vechden ḫāric degül ḫaṭṭ-ı siyeh-kāruñ gibi<br />
4. fethetmek<br />
G433/1 Dili al al ey büt-i Çīn ḫayruña bir deyr eyle / Saña bir būseye ṣatduḳ yüri var ḫayr eyle<br />
G433/5 Ḫayra gir dilde yir it diñle sözin Bāḳīnüñ / Dili al al al ey büt-i Çīn ḫayruña bir deyr eyle<br />
G103/1 Cünd-i şitāyı ṭaşa ṭutup yine jāleler / Ḳaṣd itdiler ki milket-i gül-zārı alalar alalar<br />
alalar<br />
K5/16 Ḫudā<strong>ve</strong>ndā sen ol çāpük-süvār-ı mülk ü devletsin / Ki raḫş-ı himmetüñ ev<strong>ve</strong>l ḳademde aldı aldı meydānı<br />
M1/VIII/6 Ġayret kemerlerini ḳuşandı ḳılıç gibi / Aldı Aldı Aldı Ḥiṣārı virdi Ḫudā fetḥ ü nuṣreti<br />
G178/4 Ṣaff-ı müjgānın görüp ol şāha dil virdüm hemān / Ṭop-ı ġabġabla beden gibi ḥiṣārum aldılar<br />
M1/VI/6 Alduñ Alduñ hezār büt-gedeyi mescid eyledüñ / Nāḳūs yirlerinde oḳutduñ eẕānları<br />
G546/4 Buyur kem-ter ḳuluñ şāhum irişsün Çīn ü Māçīne / Açup iḳlīm-i Türk-istānı alsun alsun taḫt-ı Ḫāḳānı<br />
G546/7 Esās-ı mülki muḥkem ḳıl ḳıbāb-ı ḳadri müstaḥkem / Binā-yı baḫtuña lāzımdur alsunlar alsunlar Ḫorāsānı<br />
5. göze sürme çekmek<br />
G107/3 ʿAynına ṣanma ġubārı ala ala erbāb-ı naẓar / Bizi ḥayrān iden esrār-ı leb-i dil-berdür<br />
G3/4 ʿAynuma almam almam zer-i ḫurşīd ü dürr-i encümi / Fetḥ olaldan baña bāb-ı genc-i iksīr-i fenā<br />
G283/2 Gözümüñ ḳanlu yaşı devlet-i ʿaşḳuñda şehā / ʿAynına almaz almaz olupdur aḳışın Ceyḫūnuñ<br />
G515/5 Almaz Almaz oldum Bāḳıyā küḥl-i cilāyı ʿaynuma / Tūtiyā-yı çeşm idelden ḫāk-pāy-ı dil-beri<br />
G148/2 Almazın Almazın Almazın küḥl-i cilāyı ʿaynuma / Ḫāk-pāyuñ tūtiyāsı ḫoş gelür<br />
6. çalmak ‖ kapmak<br />
G182/3 Cān evinden ḫānümānum aldı aldı düzd-i ġamzeler / Olmadı hīç kimse vāḳıf nāzükāne girdiler<br />
G306/5 Aldı Aldı seḥerden üsküfini bāz-ı ġoncanuñ / İtdi çemende bülbül-i zārı şikār gül<br />
55
K3/3 Göñül naḳdini aldı aldı aldı ʿayyār-ı ġamzeñ / Ġamuñdan virüp cāna dārū-yı hüş-ber<br />
G178/3 Zāġlar bir kebk-i raʿnādan üşüp ayırdılar / Şāh-bāz-ı ʿaşḳ iken elden şikārum aldılar<br />
aldılar<br />
G40/4 İḥtirāz itmedüñüz aldılar aldılar elden cāmı / Vāḳıf itmeñ ṣaḳınuñ kimseyi esrāra meded<br />
G10/2 Ṣabr u ḳarār u ʿaḳl alıcı alıcı bir perī imiş / Ādem ṣanurdum ol ṣanemi gerçi ṣūretā<br />
G219/2 Göñüller naḳdin almış almış almış yār girmiş ḥalḳa-i ẕikre / Bir iki derd-mend āvāreyi varmış ṭolandurmış<br />
7. kaybetmek<br />
K18/23 Güher-i furṣatı aldurma aldurma ṣaḳın devr-i felek / Sīm ü zerle gözüñi boyamasun nergis-vār<br />
8. istememek<br />
G548/4 Bir ḥużūrum var-durur kūyuñda olmaḳdan şehā / ʿArż olınsa almazam almazam baña Ferīdūnuñ yiri<br />
G487/4 Bāġ-ı ruḫuñda ḫaṭṭuñ irişse benefşenüñ / ʿĀlemde kimse almazdı almazdı manḳıra bāġını<br />
G104/3 Yanına alsun alsun diyü kāfir gözüñ ġamzeñ gibi / Girdiler şimdi çelīpā şekline şemşīrler<br />
9. aldatmak<br />
G204/5 Āl ile ruḫlaruñ alsun alsun dil-i Bāḳīyi hemān / Aña ey şūḫ-ı cihān böyle güzel reng olmaz<br />
G421/6 Meclis-i cānāneye sāḳī çoġ alsun alsun alsun bādeyi / Başḳa bir destī gerek zīrā raḳībuñ başına<br />
10. elde etmek<br />
G547/1 Ḫaṭuñdur şām-ı ẓulmet gerdenüñdür şemʿ-i kāfūrī / Fürūzān olmaġa gül-nār ḫaddüñden alur nūrı<br />
G132/1 Cemālüñ āfitābından alup alup nūr / Meh-i tābāna döndi cām-ı billūr<br />
G383/5 Ārzū-yı ḫāl-i müşgīnüñ alurdu alurduḳ alurdu nāfeden / Dil götürmez ḥāṣılı āhū-yı Çīnüñ minnetin<br />
11. dizilmek<br />
G266/1 Serv-ḳāmetler iki yanın alurlar alurlar yoluñ / Rāh-ı gül-zāre döner yolları İstanbūluñ<br />
12. nasiplenmek<br />
G299/4 ʿİş<strong>ve</strong>-i dehre göñül virmez o kim ʿāḳildür / Almadı Almadı behre begüm kimse bu dünyādan bil<br />
G309/6 Almadı Almadı būy-ı maḥabbetden es̱er şunlar kim / Ġonca-<strong>ve</strong>ş dilleri ḫūn sīneleri çāk degül<br />
G389/2 Gül gibi pāreledüñ sīnemüzi ʿaşḳ ile līk / Almadu Almaduḳ Almadu būy-ı <strong>ve</strong>fā ġonca-i ḫandānuñdan<br />
13. satın almak<br />
K22/7 Rāygān aldum aldum ṣanurdı laʿl u yāḳūtı <strong>ve</strong>lī / Şimdi naḳd altun ṣayar ṭurmış nihāl-i erġavān<br />
14. elinden almak, ayırmak<br />
G178/5 Sīneme çeksem elifler dāġlar yaḳsam n’ola/ Bāḳıyā bir serv-ḳāmet gül-ʿiẕārum aldılar<br />
aldılar<br />
G178/1 Başdan meclisde sāḳīler ḳarārum aldılar / Çekdiler ev<strong>ve</strong>l elümden iḫtiyārum aldılar aldılar<br />
aldılar<br />
15. kabul etmek<br />
G43/2 Nā-dān elinden alma alma eger irse destüñe / Şeh-bāz-ı āşiyāne-i devlet yeden bi-yed<br />
G486/3 Naḳd-i revānı almada almada bī-iḫtiyār iken / Eşküm güherlerini o ʿayyār silmedi<br />
G288/1 Ḳaddüñ nihāli hem-ser-i serv-i sehī degül / Ṭūbāyı alma sāyeñe ol kūtehi degül<br />
G278/3 Rez duḫterini virmediler kimseye ḳaldı / Aġırlıġını almadılar rıṭl-ı girānuñ<br />
16. haber almak<br />
G225/2 Alma Almaġa Alma ġa āvāze-i pāy-i semendüñ gūş-i cān / Ḳaldı yollarda nişān-ı naʿl-i esbüñ gibi semʿ<br />
G282/4 Mıṣr-ı ḥüsn içre ey şeh-i ḫūbān / Alma Almaġa Alma ġa vaṣluñı ḫazīne gerek<br />
17. tekrar geri almak<br />
K18/32 Güneşi keff-i zer-efşānına beñzer dir idüm / Al Almasa Al masa māha ʿaṭā eyledügin āḫır-ı kār<br />
18. götürmek<br />
56
M2/II/6 Cism-i pākin götürüp ḫākden aldı aldı Rıḍvān / Döşedi ḫ˅āb-gehin ġurfe-i ġufrān üzre<br />
19. taş almak (satranç terimi)<br />
G364/2 Beydaḳ-ı ḫāl-i ruḫuñ zülfüñle mestūr eyleme / Alma Almaġa Alma ġa şāhum göñül ferzānesin açmazdan<br />
20. yudumlamak ‖ tatmak<br />
G484/2 Raḥīḳ-i cām-ı laʿlüñden alur alur bir cürʿa Cemşīdi / Şarāb-ı bezm-i ʿaşḳuñdan yıḳar bir kāse Faġfūrı<br />
21. kaplamak<br />
G445/4 Temāşā-gāh-ı ḥüsnüñde cihānı ḥayret ḥayret alm almışdur alm ışdur / Ġanīnüñ gözleri ḥayrān faḳīrüñ çeşmi dem-beste<br />
alsa alsa yürüy yürüyivirse! yürüy ivirse! [1]<br />
[1]<br />
Mtl 17 Öykünürmiş serv-i ḫoş-reftāre naḫl-i būstān / Kāşkī alsa alsa yürüyivirse yürüyivirse ey serv-i revān<br />
1. alt<br />
alt alt [8]<br />
[8]<br />
K2/48 Ne revādur fużalā ḳala ḳıbāb altında altında / Kim görüpdür k’ola deryāyı ḥabāb içre nihān<br />
G2/7 Ṭutarken cāmı nāşī gelse tāc ü günbed altında altında / Mey-i gül-rengi pinhān eyle ey ṣofī ḥabāb-āsā<br />
2. aşağı taraf<br />
K25/3 Ḳamerüñ altına altına altına yā ṣafḥa-i eflāk üzre / Rā yazupdur ḳalem-i ṣunʿ-ı Celīl ü Cebbār<br />
3. taban, bir nesnenin yere temas eden tarafı<br />
G145/3 Zülf-i müşg-efşānı vaṣfın yazduġum bildi devāt / Ḫāmenüñ ṣaldı ayaġı altına altına miskī ḥarīr<br />
G151/3 Ayaġuñ altına altına baḳ eyle naẓar ben ḫāke / Şeh-süvārum yiter itdüñ beni pā-māl yiter<br />
G482/5 Ayaġuñ altında altında altında ḫāk olduġı’çün ey meh zemīn / Eşk-i Bāḳī ḳıldı anuñ laʿl īs̱ār üstine<br />
4. iç<br />
K20/7 Ne ḥoḳḳadur bu ki altında altında çarḫ-ı şuʿbede-bāz / Ḳoyınca mühre-i mihri güm eyledi fiʾl-ḥāl<br />
5. yağmura maruz kalmış biçimde<br />
G124/5 ʿĀşıḳ-ı bī-çāreler bār-ı belāñ altındadur altındadur / Derd-mend üftādeler görseñ ne ḥāl üstindedür<br />
1. altın<br />
altun altun [13] [13] bkz. ‘ḳızıl altun’ md.<br />
K22/7 Rāygān aldum ṣanurdı laʿl u yāḳūtı <strong>ve</strong>lī / Şimdi naḳd altun altun ṣayar ṭurmış nihāl-i erġavān<br />
M2/IV/4 Naḳd-i vaḳt oldı bize eşk-i sefīd ü ruḫ-ı zerd / Derd ü ġam ṭālibiyüz aḳçeler altunlar altunlar ile<br />
K22/14 Şöyle beñzer kim ḫaṭ-ı āyāt-ı raḥmetdür çemen / Bād-ı ṣubḥ itmişdür altun altun ḥall ile yir yir nişān<br />
G5/3 Ṭuġrāsı berātuñ yazılur eks̱eri altun altun / Rūyuñda ḳaşuñ zerd olur ise n’ola şāhā<br />
G17/4 Ne ṭaşlar baṣdı seng-endāz-ı āhum deyr-i gerdūna / Düşen altun ḳayalardur degül vaḳt-i seḥer kevkeb<br />
G310/7 Bāḳıyā ser-levḥa-i eşʿārı tezhīb eyle kim / Müşkilüñ luṭf-ı şehenşāh itdi altun altun gibi ḥal<br />
G371/3 Her yañadan ayaġına altun altun aḳup gelür / Eşcār-ı bāġ himmet umar cūy-bārdan<br />
K17/6 Çarḫ oḳlarını atdı yine gül-şene seḥāb / Altun Altun göbeklü bir siper-i laʿl ṭutdı ḫār<br />
K22/23 Meclisüñde ḳalbi altun altun altun gibi ṣāfī olmayan / Ḳāl ocaġından ḫalāṣ olmaz ḳılursañ imtiḥān<br />
2. simya ilminde nesneyi altına çevirme işi bağlamında;<br />
G43/4 Derd-i maḥabbet eylese cismi ʿaceb mi zerd / İksīr-i ʿaşḳ-ı pāk ile altun altun olur cesed<br />
G142/4 Pūte-i hicrān içinde sīm-tenler ʿaşḳına / Gerçi yanur yaḳılur ʿāşıḳ <strong>ve</strong>lī altun altun olur<br />
G235/4 İrmese ḥadd-i kemāle ḳalsa dil mānend-i mis / Ġıll u ġışdan ṣāf u pāk altun altun ider iksīr-i ʿaşḳ<br />
G236/2 Nār-ı miḥnet nerm ider ʿāşıḳ mülāyim-ṭabʿ olur / Āhen-i pūlād ise altun altun ider iksīr-i ʿaşḳ<br />
altun altun ḳalemler ḳalemler [4] [4] altın kalem ‖ ışın (bütün tanıklar gökyüzü bağlamında)<br />
57
K3/23 Debīr-i felek yazmaġa vāridātın / Eşiʿʿa getürmişdür altun altun ḳalemler<br />
K23/8 Zerrīn devāt māh-ı nev altun altun ḳalem şihāb / Erḳāmdur nücūm u felek defter-i ṣıyām<br />
G147/9 Beyāż-ı ṣubḥ-dem bir levḥ-i sīmīn / Şuʿāʿ-i āfitāb altun altun ḳalemdür<br />
G428/4 Lāyıḳ budur ki vaṣf-ı ruḫuñ mihr-i āsmān / Altun Altun ḳalemle ḳalemle yaza meh-i en<strong>ve</strong>r üstine<br />
altun altun tebsi tebsi [1]<br />
[1]<br />
K22/4 Reh-güẕār-ı bāġa ser-tā-pā dökilmiş berg-i zer / Ṣandum altun altun tebsiler tebsiler ḳonmış simāṭ-ı ḫusrevān<br />
altun altun ṭabaḳ [1] altın tabak ‖ şafak, tan kızıllığı<br />
K22/34 Her seḥer ṣaḥn-ı zümürrüd-gūn-ı gerdūn üstine / Āfitāb altun altun ṭabaḳdan tā ola gevher-feşān<br />
altun altun altun tellü tellü per per [1] [1] altın telli kanat ‖ sorguç<br />
K18/6 Farḳına bir nice per per per ṭaḳınur altun tellü / Ḫayl-i ezhāra meger zanbaḳ olupdur ser-dār<br />
altun altun beneklü beneklü ccāme<br />
c cāme<br />
āme [1] [1] altın işlemeli, bkz. TS. C. I, s.507. (‘benek altunlu’ md.)<br />
G135/5 Gül ü nergis yine altun altun beneklü beneklü cāme geymişler / Libāsı lālenüñ egninde bir dībā-yı zībādur<br />
altun altun altun silsile silsile [1] [1] altın zincir/gerdanlık<br />
G236/6 Gerden-i mihre eşiʿʿa ṭaḳdı altun altun altun silsile silsile / Sīm-tenler ideli dīvāne-i zencīr-i ʿaşḳ<br />
altun altun piy piyāle piy piyāle<br />
āle [2] altın kadeh<br />
G311/9 Bāġ içre dökse cürʿasın altun altun piy piyālesi piy ālesi / Zer ḥoḳḳalarla bitüre şāḫ-ı enār laʿl<br />
G456/1 Geyer gül-şende laʿlīn tāc lāle / Elinde nergisün altun altun piy piyāle piy<br />
āle āle<br />
altun altun çer çerāġ/ çer ġ/ ḳandīl [2]<br />
G487/1 Berfüñ eritdi bād-ı ṣabā baġrı yaġını / Yaḳdı çemende nergisüñ altun çer çerāġını çer<br />
ını<br />
K25/40 Nitekim her ser-i māh ola bir altun altun ḳandīl / Zī<strong>ve</strong>r-i dāʾire-i çenber-i çarḫ-ı devvār<br />
altun altun ced<strong>ve</strong> ced<strong>ve</strong>l ced<strong>ve</strong> l çekmek çekmek çekmek [1] [1] el yazması kitapların etrafını çizgilerle çerçe<strong>ve</strong>lemek; bkz. YAZMA<br />
KİTAP SANATLARI, s. 9.<br />
Kt1/9 Nitekim levḥ-i zer-efşānına çarḫuñ çekile çekile / Ṣubḥ-dem şaʿşaʿa-i mihrden altun altun altun ced<strong>ve</strong>l<br />
ced<strong>ve</strong>l<br />
altun altun ḳaplu āyīne [1] altın çerçe<strong>ve</strong>li murassa ayna<br />
G8/1 Gün yüzin ʿarż eyledi nev-rūzda ol meh-liḳā / Mihr altun altun ḳaplu bir āyīne virdi rū-nümā<br />
altun altun vara varaḳ vara ḳ [1] [1] ince tirşeler arasında çekiçle dövülerek inceltilen altın levhalar ‖ sarı<br />
yapraklar; iyi bir altın varak için yaklaşık onbin çekiç darbesi gereklidir; bkz. YAZMA KİTAP<br />
SANATLARI, 3.<br />
K22/1 Gül-şene altun altun vara varaḳlar vara ḳlar zeyn idüp bād-ı ḫazān / Gūyiyā zer-kūblar dükkānı oldı gül-sitān<br />
altunlu altunlu [1] [1] altın işlemeli<br />
Kt8/2 Derme çatma geydürür iller libāsı şiʿrine / Ḫilʿat-i naẓm-ı cihān-gīrüñ senüñ altunludur<br />
altunlu altunlu çenber çenber [1] [1] altın <strong>ve</strong>ya sırma işlemeli yemeni, ayrıca bu çemberler üç köşe haline<br />
getirilip uçları altınla bağlanırmış; bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 150-151. (‘çenber’ md.)<br />
K23/5 Çarḫ-ı ʿacūze baġlanup altunlu altunlu çenberin çenberin / Bir nev-ʿarūs gibi ider nāz ile ḫırām<br />
1. karışmış<br />
ālūde ālūde [3]<br />
[3]<br />
K20/29 Şu cāmı ṣundı baña ser-<strong>ve</strong>rā bu sāḳī-i dehr / Şarābı zehr ile ālūde ālūde dārū-yı ḳattāl<br />
G68/3 Ḫirmen-i cān u dile āteş urup giñ yirden / Şerer-i āh ile ālūde ālūde duḫānum gözedür<br />
2. bulaşmış<br />
58
G102/3 Ālūdedür Ālūdedür hemīşe dem-i zaḫm-ı sīneden / Bilmez miyin o ġamze-i ḫūnī ne ḳanludur<br />
ālūde ālūde-dāmen ālūde āmen [1] [1] laubali ‖ günahkâr<br />
G316/4 Beni ālūde ālūde-dāmen<br />
ālūde āmen ṣañma vāʿiẓ mest gördüñse / Senüñ bezmüñ gibi ben nice cāy-ı pākden geçdüm<br />
ālūde ālūde ālūde ḳılmak ılmak [1] [1] kirletmek<br />
G76/6 Ḫūn-ı eşküm bir zamān ālūde ālūde ālūde ḳıldı ıldı işigin / Baña dil-ber Bāḳıyā daḫı o demden incinür<br />
ʿām ʿām [1] [1] halk<br />
K9/4 Ḳıldı zemīni berf gibi naḳd-i sīme ġarḳ / İnʿām-ı ʿām ʿām-ı ʿām<br />
ı şāh-ı cevān-merd-i baḫtiyār<br />
aʿmā ʿmā [1] kör<br />
G223/5 Çerāġ-ı māh-ı ḥüsnüñ ḳarşu ṭutma çeşm-i aġyāra / Gözüm nūrı ne deñlü eyleye aʿmā ʿmā żiyādan ḥaẓ<br />
‘hedef olmak’ md.<br />
āmāc āmāc [1] [1] nişan tahtası, hedef; TÜRK OKÇULUĞU, s. 59; ayrıca bkz; ‘hedef itmek’,<br />
G394/3 Zaḫm-ı tīġından o māhuñ ṣanma ten āzürdedür / Ḥaẓẓ ider cān tīr-i müjgānına āmāc āmāc olmadan<br />
āmāl āmāl [1] [1] emeller, istekler<br />
K20/34 Seḥāb-ı mekremet ü menbaʿ-ı mürüv<strong>ve</strong>tsin / Nem-i seḫāñ ile ser-sebz gül-şen-i āmāl<br />
am amānsuz am amānsuz<br />
ānsuz [1] [1] aman <strong>ve</strong>rmeyen, acımasız<br />
G380/6 Gözleri ṣabr u selāmet mülkini tārāc ider / Bir am amānsuz am<br />
ānsuz ġamzesi Tātār dirseñ işte sen<br />
am amān am<br />
ān virmemek virmemek [1] [1] [1] fırsat <strong>ve</strong>rmemek, göz açtırmamak<br />
K11/6 Zamāne eylemez ḥürmet am amān am ān virmez virmez dem-i furṣat / Gerek dervīş-i dil-rīş ol gerek şāh-ı cihān-bān ol<br />
ʿamel ʿamel [2]<br />
[2]<br />
1. dinî davranış, hayırlı <strong>ve</strong> iyi iş<br />
G135/7 Eger dünyā vü dīn emrinde nāfiʿ bir ʿamel ʿamel dirseñ / Duʿā-yı devlet-i sulṭān muʿizz-i dīn ü dünyādur<br />
2. maksat, amaç ‖ amel defteri; İslam’a göre kulların dünyada iken yaptıkları işlerin yazıldığı<br />
defter<br />
G332/1 Levḥ-i ḫāṭırda ḫaṭuñ naḳşını yazmaḳ ʿamelüm ʿamelüm / Künc-i ḫal<strong>ve</strong>tde senüñ fikr-i lebüñdür emelüm<br />
āmīn āmīn [2] [2] [2] dua <strong>ve</strong> iyi dileklerden sonra ‘Allah kabul etsin/öyle olsun’ anlamında<br />
kullanılan kalıp söz<br />
K4/19 Belālardan emīn olsun cihānda / İlāhī izzetüñ ḥaḳḳıçün āmīn<br />
K26/32 Söz tamām oldı niyāz eyleyelüm der-gāha / İşidüp diye feleklerde melekler āmīn<br />
āmīn<br />
amm ammā amm ā [50]<br />
[50]<br />
1. fakat, ancak, ama<br />
K19/41 Gerçi nāzüklik ile aġzın arar engüştüñ / Dimez amm ammā amm dehenüñ sırrını gizler ḫātem<br />
M9/III/4 Ġam-ı hicrānda ḥālet var dimişler ehl-i derd amm ammā amm<br />
M9/IV/5 Yüzüñi göremez yıllarca amm ammā amm bunda ādem var<br />
G22/3 Dil-berüñ ʿahdi bütün amm ammā amm <strong>ve</strong>fāsı süst olur / ʿĀşıḳuñ göñli şikeste ʿahd ü peymānı dürüst<br />
G5/2 Cān almada nāzüklik ile laʿlüñe söz yoḳ / Ḫālüñ daḫı bir dāne-durur fitnede amm ammā amm<br />
G9/2 Ser-i zülfiyle ḫaṭın örter imiş dirler o şūḫ / Açmadı kimseye amm ammā amm orayı bād-ı ṣabā<br />
G9/6 Öykünürdi lebüñe cām-ı mey amm ammā amm dönmiş / Bu gün almışlar ele bir yire gelmiş ẓürefā<br />
G37/2 Beni yād eyledüñ iḥyā itdüñ / Öldiler gitdiler amm ammā amm ḥussād<br />
G46/3 Gerçi ḫāl u ḫaṭuñ āşüftesi çoḳdur amm ammā amm / Beni dīvāne ḳılan silsile-i gīsūdur<br />
59
G63/3 Ġam-ı hicrānda ḥālet var dimişler ehl-i derd amm ammā amm / Mülāyim dil-ber-i şūḫuñ dem-i vaṣlında ʿālem var<br />
G63/4 Ruḫuñ bāġın raḳīb-i dīv-sīret seyr ider her gün / Yüzüñi göremez yıllarca amm ammā amm bunda ādem var<br />
G73/1 Ḥadden efzūn mihrüm ol nā-mihribān bilmezlenür/ Hep bilür çoḳ sevdügüm amm ammā amm hemān bilmezlenür<br />
G81/4 ʿAşḳuñı ṣaḳlar idüm sīnede amm ammā amm şimdi / Āh idersem beni ʿayb eyleme fürḳat demidür<br />
G113/4 Zer-i nāb oldı rūy-ı zerd amm ammā amm / Ḳaçan ol ḫāk-i āsitāne deger<br />
G118/2 Ḫ˅āb-ı ġafletde yatur baḫt-ı siyāhum amm ammā amm / Giceler ʿālemi bī-dār iden efġānumdur<br />
G118/5 Ẓāhirā gerçi gedā-ṣūretem amm ammā amm Bāḳī / Maḥzen-i genc-i maʿānī dil-i vīrānumdur<br />
G127/2 Ḥarīf-i sādedür sāġar <strong>ve</strong>lī mey ḫūb hem-demdür / Nedīm-i şūḫdur bülbül gül amm ammā amm<br />
meclis-ārādur<br />
G145/1 Oldı bir ṭıfluñ kemend-i zülfine cānlar esīr / Ġamzesinden ḳan ṭamar aġzında amm ammā amm būy-ı şīr<br />
G167/4 Ḥisāb olmaz benüm yolında cānlar virdügüm amm ammā amm / Baña bir būse virse kendü yüz kerre ḥisāb eyler<br />
G195/5 Ol āhūyı saña ṣayd ola ṣanma iltiyāmından / Öñüñce ḳaçar amm ammā amm<br />
Bāḳıyā āḫır şikār olmaz<br />
G200/6 Belki dil ṣabr ideydi amm ammā amm ʿömr / Vaʿde-i vaṣl-ı yāre ḳatlanmaz<br />
G233/3 Bī-ḥisāb itdi ḫaṭuñ ʿāşıḳa cevri amm ammā amm / Kimse daʿvā idemez rūz-ı şümār olmayıcaḳ<br />
G234/2 Şikāyet cevr-i dil-berden ḳadīmi resmdür amm ammā amm / Ḥaḳīḳatde cefā ehl-i <strong>ve</strong>fāya bir ṣafā ancaḳ<br />
G264/4 Ḥadīs̱-i ʿaşḳı ḥarf u lafẓ ile ḳılmaz edā amm ammā amm / Ne raʿnā söyler ol maʿnāyı çeng ü nāyı söyletseñ<br />
G286/5 Ẕikr-i ḥüsn ü vaṣf-ı ruḫsāruñla herkes āşinā / Yāda gelmez ruḫlaruñ devrinde amm ammā amm nām-ı gül<br />
G297/3 Yanuña ḳalur ne ḳılsañ pādişehsin dostum / Şānuña lāyıḳ degül amm ammā amm<br />
cefālar bilmiş ol<br />
G315/4 Ṣūretā gerçi gedā şeklin urındum amm ammā amm / Mesned-i memleket-i ma‘rifete Dārāyem<br />
G356/4 Yüz sürmek umar pāyüñe üftādeler amm ammā amm / Nevbet mi deger kimseye dāmānuñ ucından<br />
G362/1 Cānān odur ki meyl ide anı görince cān / Esbāb-ı ḥüsni ḫūb ola amm mm mmā mm be-şarṭ-ı ān<br />
G363/2 Seni Yūsufla güzellikde ṣorarlarsa baña / Yūsufı bilmezin amm ammā amm seni raʿnā bilürin<br />
G376/3 Jāle düşmiş berg-i sūsendür muraṣṣaʿ ḫançerüñ / Berkdür ey seng-dil amm ammā amm demürden ṭaşdan<br />
G384/6 Seni bir ṣūret-i zībā ile aldar amm ammā amm / ʿĀḳıbet saña ne yüz göstere dünyā göresin<br />
G392/4 Ṣūretā çīn görinür çihre-i gülde amm ammā amm / Bir ṣafā var ki görenler ṣanur āyīne-i Çīn<br />
G408/2 Baḳmaz amm ammā amm sendedür gül gibi gūşı n’eylesün / Küḥl-i istiġnā çekilmiş nergis-i raʿnāsına<br />
G409/3 Gerçi ʿālemden ġanīdür ḥüsn-i bī-hem-tā ile / Ṣad hezārān āferīn amm ammā amm ki istiġnāsına<br />
G425/3 ʿĀrıżuñ ṭurmaz öper zülf-i siyeh-rū göz göre / Hīç yüz virmezsin amm ammā amm ʿāşıḳ-ı miskīnüñe<br />
G449/4 İşitdük āḫiretde ḥūr u Kevs̱er var imiş amm ammā amm / Naẓīr olur mı hey ṣofī mey ü maḥbūba dünyāda<br />
G457/5 Tevbe meyden Bāḳıyā āsāndur amm ammā amm ḳorḳarın / Döymeyem sāḳī-i sīmīn-sāʿidüñ ibrāmına<br />
G459/4 Olur laʿl-i muṣaffā dil-keş amm ammā amm / Naẓīr olmaz şarāb-ı dil-güşāya<br />
G505/3 Güvāhī zūr-ı bāzūsın getürmiş Kūh-ken ʿaşḳa / Bu devr içre ḳabūl itmezler amm ammā amm şāhid-i zūrı<br />
G512/3 Gerçi şevḳ ehli geçer şemʿ-i şeb-efrūz amm ammā amm / Şevḳ pervānededür k’oda yaḳar bāl ü peri<br />
G537/6 ʿĪdden rūz-ı viṣāli bilürüz aʿlādur / Ḳutlu gündür o gün amm ammā amm<br />
ḳatı çoḳ ferdāsı<br />
G543/5 Ḳadüñ servine göz dikmişdi ey serv-i revān amm ammā amm / Bu gün Bāḳī yine ġamzeñ oḳın ḫāṭır-nişān itdi<br />
G544/2 Leb-i laʿlini emmek mey gibi ḳānūn idi amm ammā amm / Anı defʿ eylediler şerʿ ile ḳānūn ise gitdi<br />
G547/3 Egerçi ḳah<strong>ve</strong>nüñ bir gūne vardur ʿālemi amm ammā amm / İki kāse mey içre seyr iderler Çīn ü Faġfūrı<br />
G382/6 Ey çarḫ gerçi cānuma geçdi cefāñ oḳı / Amm Ammā Amm ḫadeng-i āhuma sen de nişānesin<br />
G474/3 Vāʿiẓ çıḳarsa kürsīye her cumʿa ġam degül / Amm Ammā Amm bolayki luṭf ide bayrama çıḳmaya<br />
G521/2 Öykündi gerçi çeşmüme çoḳ çeşme lūlesi / Amm Ammā Amm ḳulaġın iller anuñ az burmadı<br />
G521/5 Bāḳī lebinden oldı bize ḥayf o ẓālimüñ / Amm Ammā Amm ne çāre n’eyleyelüm kimse ṣormadı<br />
2. sözü pekiştirmek, kuv<strong>ve</strong>tlendirmek için<br />
G35/4 Eşkāl-i <strong>ve</strong>fā resmi ḳabūl itmede ḳalbüñ / Āyīnedür amm ammā amm<br />
begüm āyīne-i pūlād<br />
60
ana ana [1] [1] [1] anne<br />
G534/2 Nice şīrīn olmasun kim süd yerine anası anası / Sükker ile beslemiş ol ṭūṭī-i gūyācuġı<br />
anacuk anacuk [1] [1] annecik<br />
G534/3 Ṭaḳınur göz degmesün diyü ḥamāʾil boynına / Ṣaḳınur yavuz naẓardan n’eylesün anacu anacuġı anacu<br />
añılmak añılmak [3]<br />
[3]<br />
1. hatırlanmak, akla getirilmek<br />
G153/1 Ḳaşuñ añılsa añılsa ġurre-i ġarrā ḳulaḳ çeker / Ḥaḳḳā budur ki ḥüsnüñe dünyā ḳulaḳ çeker<br />
2. söz edilmek, zikredilmek<br />
G207/4 Vaṣf ideli miyān u lebin ol perī-<strong>ve</strong>şüñ / Nāzük ḫayāl ile añılur añılur ḳīl ü ḳālümüz<br />
3. adlandırılmak ‖ adı dillerde dolaşmak<br />
G20/4 Şaḫne-i devrān n’ola çekse çevürse dem-be-dem / İki ḳanludur añılmış añılmış bāde-i nāb u kebāb<br />
añmak añmak [13]<br />
[13]<br />
1. hatırlamak, akla getirmek<br />
M1/I/2 Añ Añ ol güni ki āḫır olup nev-bahār-ı ʿömr / Berg-i ḫazāne dönse gerek rūy-ı lāle-reng<br />
K22/8 Ḳanlu yaş dökmiş ruḫ-ı zerd ü ġubār-ālūdına / Var ise dehrüñ fenāsın añdı añdı mīr-i ʿāşıḳān<br />
G131/4 Eşk-i ḥasret yüzümüz āl ider añdu añduḳça añdu ḳça lebin / Mey-i gül-gūn içerüz beñzümüze ḳan getürür<br />
M1/IV/4 Añdu Añduḳça Añdu Añduḳça<br />
ḳça būy-ı ḫulḳuñı derdüñle lāle-<strong>ve</strong>ş / Olsun derūn-ı nāfe-i müşg-i Tātār tār<br />
G97/2 Tāb-ı ruḫuñla laʿlüñ añan añan ʿaḳlın aldurur / Şevḳ ile içse kişi meyi ḳatı mest olur<br />
G538/4 İkisinüñ daḫı bir benden özge vāris̱i yoḳdur / Cihānda ben var iken kim añar añar Ferhād u Mecnūnı<br />
M1/III/1 Döksün seḥāb ḳaddin añup añup ḳaṭre ḳaṭre ḳan / İtsün nihāl-i nār<strong>ve</strong>ni naḫl-i erġavān<br />
2. adını anmak, söz etmek, zikretmek<br />
G484/6 Añarlar Añarlar devlet-i şāh-ı cihānda nāmuñ ey Bāḳī / Süleymān yād olınduḳça bile meẕkūr olur mūrı<br />
Mtl 22 Mihr-i ruḫsārını vaṣf it o mehüñ maṭlaʿda / Ser-i aʿdāyı nihāyet añasın añasın añasın maḳṭaʿda<br />
G345/5 Bāḳıyā bir mürġdur gūyā giriftār-ı ḳafes / Kūy-ı yāri añıca añıcaḳ añıca uçmaḳ diler cānum benüm<br />
G148/4 Ḥūr u ġılmān añma añma kim her ʿāşıḳa / Kendü yār-ı bī-<strong>ve</strong>fāsı ḫoş gelür<br />
G72/4 Añma Añma ʿaşḳ abdālınuñ rāzın helāk eyler seni / Bunlaruñ esrārı ey zāhid ḳatı ḳattāl olur<br />
G167/3 Naʿīm-i vuṣlat añsam añsam dūzaḫ-ı hecre ṣalar cānum / Baña bī-mūcib ol ḳaddi ḳıyāmet çoḳ ʿaẕāb eyler<br />
ān ān ān [3]<br />
[3]<br />
1. zaman, vakit<br />
G70/3 Güzer-i eşk-i revānum ḳomadı dilde ḳarār / Cūy-bār içre biten ney gibi her ān ditrer<br />
G168/3 Devlete meyl eylemez dānā-yı maḥmiyyüʾl-cenāb / Kim bilür bir āndur āndur ol da intiḳāl üstindedür<br />
2. an, lahza<br />
G109/1 Bir ān ān içinde ġamzeñ oḳı nice ḳan ider / Dil cān evinde ṣaḳlayup anı nihān ider<br />
ān ān [2] [2] cazibe, alım ‖ an, lahza<br />
G196/1 Gören dil ān ān-ı ān ḥüsnin vaʿde-i cānāne ḳatlanmaz / Belī ʿāşıḳda ṣabr olmaz göñül ol āne ḳatlanmaz<br />
1. ona<br />
aña aña [79] [79]<br />
[79]<br />
G519/3 Ḫalāṣ eyler mi şol cānı kimesne / Ki aña aña aña ḥalḳa-i ejder ola cāy<br />
K1/26 Çevgān urupdur aña aña ezel dest-i himmetüñ / Ol dem bu dem-durur ki döner gūy-ı āsmān<br />
K18/48 Ḳoma Bāḳī ḳuluñı cürʿa-ṣıfat ayaḳda / Dest-gīr ol aña aña ey dā<strong>ve</strong>r-i ʿālī-miḳdār<br />
61
K19/42 Ten-i ṣad-pāre ki şekl-i ḳafes-i zer-gerdür / Dāġlar dilde olupdur aña yir yir ḫātem<br />
K20/19 Nesebde pāyesi aʿlā ḥasebde bī-hem-tā / Keremde aña aña ne aḳrān seḫāda ne ems̱āl<br />
K21/15 Ebū Ḥanīfe-i s̱ānī Ebu’s-suʿūd ol kim / Feżāʾil içre efāżıl olupdur aña aña ʿıyāl<br />
K24/3 Oldı gül-şen yine bir dil-ber-i müşgīn merġūl / Şol ḳadar virdi aña aña zīnet ü zī<strong>ve</strong>r sünbül<br />
K26/36 Şöyle eşʿār-ı güher-bār oḳına aduña kim / Cān u dilden ide Ḥassān aña aña yüz biñ taḥsīn<br />
K27/11 İrem bāġı aña aña nisbet degül bir ṭaşına ḳıymet / Egerçi ḳıymeti ṭaş iledür bünyādı ser-tā-pā<br />
G1/6 Ben şāh-naẓar rind-i cihān aña direm kim / Nergis gibi göz dikmeye sīm ü zere cānā<br />
G4/5 Rifʿatde āsmāna deger āsitānesi / Ḳıymetde naḳd-i encüm irişmez aña aña bahā<br />
G6/5 Vefā ummaz cefādan yüz çevürmez Bāḳī ʿāşıḳdur / Niyāz itmek aña aña cānā yaraşur saña istiġnā<br />
G7/1 Ḫurşīd kim feżā-yı felekdür mesīr aña aña / Degmez gedālar içre işigüñde yir aña<br />
aña<br />
G7/4 Görmez mis̱āl-i ḳāmetüñi çeşm-i rāst-bīn / Aḥ<strong>ve</strong>l baḳa meger ki görenler naẓīr aña<br />
aña<br />
G7/5 Bāḳī suḫanda farḳ-ı sipihre ḳadem baṣar / Luṭf-ı Ḫudā olursa eger dest-gīr aña aña<br />
aña<br />
G21/3 Ṣofī kim ider idi meyli aña aña / Ḳalbe ger virmese ṣafā mey-i nāb<br />
G103/2 Ṣaḥn-ı çemende şöyle ḳırıldı zücāc-ı yaḫ / Seng-i felāḫan urdı meger aña lāleler<br />
G201/5 Bu ʿarṣada Bāḳī nice üstāda yitişdi / ʿĀlemde bu gün aña aña bir üstād yitişmez<br />
G206/4 Ḫoş gelür aña aña rebāb āvāzesi ġavġāsı yoḳ / Pādişāh-ı ʿaşḳ olanlar kūs-ı ḫāḳān istemez<br />
G275/5 Yāre ʿarż eyleyemez çihre-i zerdin Bāḳī / Virdügi rengi görüñ aña mey-i gül-gūnuñ<br />
G293/3 Diḳḳat itdüm şol ḳadar vaṣf-ı miyānuñ ḳılmaġa / Bulmadum aña aña münāsib hīç bir nāzük ḫayāl<br />
G194/4 İde gör var ise luṭfuñ beni söyler ṣanma / Gencdür naḳd-i viṣālüñ aña aña iḳrār olmaz<br />
G258/5 Bir içim ṣu istedi hecrüñde Bāḳī ḫaste-dil / Virmedi ḳaṭʿā cevāb aña aña aña ṭayandı ḫançerüñ<br />
G298/1 Her tīr-i belā ḳavs-i ḳażādan k’ola nāzil / Ṣaḥrā-yı dil-i ehl-i <strong>ve</strong>fādur aña aña menzil<br />
G304/5 Bāḳī ʿacūz-ı dehre er olmaz zebūn olan / Merdān-ı rāh-ı ʿaşḳ dimezler aña aña aña recül<br />
G329/7 Kime vaṣf eylesem şehā seni dir / Bāḳıyā oldum aña aña ben de ġulām<br />
G344/6 Dil-i dermānde-i Bāḳī gibi hem-rāzum olsaydı / Belā küncinde bir bir çekdügüm derdüm aña aña dirdüm<br />
G414/7 Derd-i ʿaşḳ artar ʿilāç itdükçe Bāḳī şöyle bil / ʿĀciz olmışdur eṭibbā aña aña dermān itmede<br />
G508/4 Zībā yaraşur ḫilʿat-i nāz o boyı ser<strong>ve</strong> / İki ḳolumı ḳılsam aña aña aña bil ṭolaması<br />
G523/6 Ne ġam endīşe-i ẕilletden ey Bāḳī bu menzilde / Hidāyet reh-beri luṭfın aña aña kim dest-gīr itdi<br />
G535/2 ʿArż itdüm aña aña nāme ile lüʾlū-yı eşküm / Cān riştesi mektūb-ı dürer-bāre ṣarıldı<br />
K2/56 Ser<strong>ve</strong>rā tevsen-i eyyām ḳatı ser-keşdür / Aña Aña luṭf eyle iñen eyleme irḫā-yı ʿinān<br />
K5/24 Aña Aña her gūşeden bir ṭaʿne ṭaşın ḳondururlardı / Nigīnüñle muʿārıż görseler mühr-i Süleymānı<br />
K27/13 Nice maṭbūʿ u mevzūn olmaz ol ḳaṣr-ı muʿallā kim / Aña Aña miʿmār ola tedbīr-i ṣāḥib-reʾy-i mülk-ārā<br />
G58/6 Mihr-i ʿālem-tāb olupdur ol büt-i meh-<strong>ve</strong>ş bu gün / Aña Aña Aña nisbet māh-ı en<strong>ve</strong>r ṣūret-i dīvārdur<br />
G127/5 Edāsı ḫūbdur maʿnāsı raʿnā şiʿr-i Bāḳīnüñ / Aña Aña reşk itdüren erbāb-ı naẓmı hep bu maʿnādur<br />
G204/5 Āl ile ruḫlaruñ alsun dil-i Bāḳīyi hemān / Aña Aña Aña ey şūḫ-ı cihān böyle güzel reng olmaz<br />
G417/7 Olur atuñ öñince āsmān peyk-i cihān-peymā / Aña Aña Aña ḫurşīd tāc-ı zer hilāl-i çarḫ ser-mūze<br />
2. onun için<br />
K2/42 Ol zamān kim birisin medrese-i ʿāliyenüñ / Eyledüñ aña kemāl-i keremüñden iḥsān<br />
K5/29 S̱enā-h˅ānuñ olurdı māh-ı Kenʿān ṭalʿatuñ görse / Saña Yūsuf diyeydi iller aña aña Yūsuf-ı s̱ānī<br />
K9/22 Destinde ḫāme fażl u belāġat nihālidür / Medḥ ü s̱enā-yı şāh-ı cihān aña aña berg ü bār<br />
K23/6 Yā nāḫunı görindi felek bir pelengdür / K’olmışdur aña aña ḳulle-i kūh-ı cefā maḳām<br />
K23/16 Devrān içinde aña aña bu gün māh-ı nev gibi / Kimdür ki ḳaddin itmeye vaḳt-i selām lām<br />
G7/2 Ṭaḳdı hilāl ḥalḳasını gūş-ı ḫidmete / Oldı sipihr bende-i fermān-peẕīr aña<br />
G7/3 Yüz sürmez idi südde-i devlet-meʾābına / Ḳul olmayaydı ḫusrev-i gerdūn-serīr aña<br />
aña<br />
62
G84/5 Kūyuñdan itse ʿazm-i sefer cān-ı mübtelā / Zād-ı reh aña aña ġuṣṣa vü nāle nevāledür<br />
G90/6 Dil çeşme-i belāġat aña aña lūledür ḳalem / Āb-ı zülāli şiʿr-i selāset-şiʿārdur<br />
G105/7 Bāḳī n’olapervāz-ı bülend itse ġazelde / Bāl ü per aña aña aña himmet-i yārān-ı ṣafādur<br />
G108/2 Dehenüñ ṭūṭī-i şekker-şiken olsa ne ʿaceb / Leb-i şīrīn ü ḫaṭ-ı sebz aña aña bāl ü perdür<br />
G127/4 Ḫaṭ-ı menşūr-ı devletdür benefşe rind-i mey-ḫ˅āra / Çemende şāḫ-ı sünbül aña bir ṭuġrā-yı ġarrādur<br />
G149/1 Ne laʿl-i kāna māʾil ʿaşḳ eri ne ṭālib-i zerdür / Sirişk-i āl ü rūy-ı zerd aña aña ḫoş zīb ü zī<strong>ve</strong>rdür<br />
G183/5 Çarḫ bir ṣarrāfdur mihr ile meh mīzān aña aña / Çār-sū-yı dehr içinde gice gündüz zer çeker<br />
G294/1 Esb-i nāz ile beni yār ḳılupdur pā-māl / Naʿller şekli aña aña sīnede olmışdur dāl<br />
G365/2 Laʿlüñden itme tīġ-i müjeñ birle cānı menʿ / Mümkin degüldür aña kesilmek şarābdan<br />
G427/5 Pürdür güher-i pāk ile mecmūʿa-i Bāḳī / Deryā dil-i dānādur aña aña sīne sefīne<br />
G417/5 Cihāna tā ebed zīnet vire bu gevher ey Bāḳī / Aña Aña ḳıymet olur mı devlet-i dünyā-yı deh-rūze<br />
G471/2 Ṭālib-i şemʿ-i vaṣl olınca kişi / Oda yanmaḳdan aña pervā ne<br />
G496/5 ʿAşḳ ile ser-mest olan bilmez dü ʿālemden ḫaber / Aña Aña hergiz olmasa dünyā vü ʿuḳbā kāşkī<br />
G520/1 Oldı dil bir büt-i şīrīn-dehenüñ Ferhādı / Aña Aña lālā geçinür Ḫusrev ü Şīrīn dadı<br />
3. ona nispetle, ona göre<br />
K25/33 Bir güherdür söz aña aña aña ṭabʿ-ı şerīfüñdür kān / ʿİlm bir baḥr-durur sen aña dürr-i şeh-vār<br />
K25/33 Bir güherdür söz aña ṭabʿ-ı şerīfüñdür kān / ʿİlm bir baḥr-durur sen aña aña aña dürr-i şeh-vār<br />
G311/4 Nāzük nihāli ol leb ü ruḫsār-ı āl ile / Bir şāḫdur ki olmış aña aña berg ü bār laʿl<br />
G285/3 Cāmiʿ-i ʿaşḳında yāruñ çarḫ bir ḳandīldür / Āfitāb-ı ʿālem-efrūz aña aña bir rūşen fetīl<br />
G322/1 Maḥabbet baḥridür āhum yilinden mevc urur yaşum / Melāmet fülkidür ser aña aña lengerdür iki ḳaşum<br />
G392/1 Reşk-i firdevs-i berīn oldı yine rūy-ı zemīn / Āb-ı cū Kevs̱er aña aña nergis ü gül ḥūr-ı ʿīn<br />
G398/9 Ya ḫod bir nev-ḫaṭ aʿlā dil-rübādur / İki mıṣrāʿ olupdur aña aña ebrū<br />
K2/18 Ḥarem-i ḳadrine bir günbed-i zer-kār felek / Aña Aña bir ṭāḳ-ı muraṣṣaʿ kemer-i kāh-keşān<br />
G61/1 Ḥarf-i ġama devāt u ḳalem şekl-i āhdur / Aña Aña mürekkeb āhda dūd-ı siyāhdur<br />
K3/26 Aña Aña Aña cild-i ġarrā müzehheb muṭallā / Meh-i ʿālem-ārā vü ḫurşīd-i en<strong>ve</strong>r<br />
G274/4 Kimse ḥall eylemedi müşkil-i rāz-ı felegi / Var ise ʿıḳd-ı S̱üreyyādur aña aña noḳṭa-i şek<br />
4. oraya<br />
K18/20 Zanbaḳuñ ġoncasıdur bāġa gümiş bāzū-bend / Zaʿferān ile yazılmış aña aña ḫaṭṭ-ı ṭūmār<br />
K25/38 Rifʿatum ḳaṣrı ṣala saṭḥ-ı semāya sāye / Eger olursa aña aña bānī-i luṭfuñ miʿmār<br />
K26/12 Bāġ-ı ḳadrinde anuñ ṣaḥn-ı sipihr ü encüm / Bir çemendür ki dökilmiş aña aña berg-i nesrīn<br />
5. orada<br />
G314/4 Ḫaymedür gözlerüm ṭınāb müjem / N’ola ger ḳonsa aña aña şāh-ı ḫayāl<br />
6. oradan<br />
G448/4 Düşer fülk-i dil-i ehl-i maḥabbet aña aña aña ḳurtılmaz / Cemāli baḥrinüñ gird-āba dönmişdür miyānında*<br />
7. onunla<br />
K21/18 Ḍurūb-ı tīġ-i ḥavādis̱den özge bulmadılar / Şolar ki kendülerin aña ṭutdılar ems̱āl<br />
G439/4 Zer devātın ṭaḳınup çıḳsa evinden seḥerī / Āfitāb aña aña ber-ā-ber gelemez meydāne<br />
1. orada<br />
anda anda [13]<br />
[13]<br />
K2/51 Bu faḳīr anda anda ṭurup ḫidmete meşġūl oldum / İtmeyüp ẕerrece saʿyinde ḳuṣūr u noḳṣān<br />
K19/5 Faṣṣ-ı pīrūze ne ḫoş yaraşur anda anda seyr it / Oldı bir ṭūṭīye gūyā ḳafes-i zer ḫātem<br />
63
G74/5 ʿĀlem-i ʿul<strong>ve</strong> ʿurūc it meleʾ-i aʿlā gör / Ḳalma şol pāyede kim anda anda edānī görinür<br />
G100/4 Mevzūn ḳaddi şiʿr-i bülendüm mis̱ālidür / Nāzük miyānı anda anda bir ince ḫayāldür<br />
G136/1 Ḫūn-ı dil mey kāse-i ser anda anda bir peymānedür / ʿİşret-ābād-ı maḥabbet bir ʿaceb mey-ḫānedür<br />
G217/2 Ruḫların teşbīh idersem n’olacennet bāġına / Eksük olmaz tāze şeftālūler anda anda yaz u ḳış<br />
G231/2 Münʿakis olmaz imiş anda anda ḫayāl-i ruḫ-ı dost / Āb-ı ṣāfī olamaz ger ṭurılup olmasa ṣaf<br />
Mtl 28 Cām-ı naẓmı ṣunıcaḳ bezm-i ezelde sāḳī / Cürʿa-<strong>ve</strong>ş ḳalmış idi anda anda kelāmı bāḳī<br />
K19/21 Nice deryā diyemem keff-i güher-rīzine kim / Anda Anda ġavvāṣ-ṣıfat buldı güherler ḫātem<br />
K19/44 Anda Anda zehr ola vü tiryāk leb-i dil-berde / Dehen-i yāre ḳaçan ola ber-ā-ber ḫātem<br />
G157/4 Zülfüñ el bir eyleyüp ṭurrañla pinhān itdiler / Ḫātem-i dil ḥāṣılı ya andadur andadur ya bundadur<br />
2. oraya<br />
G56/4 Bir ʿaceb dārüʾş-şifādur kūyı derd ehline kim / Anda Anda hep nā-ḫoş varan bī-çāre ġāyet ḫoş gelür<br />
G131/5 Zülfi endīşesine varma ṣaḳın ey Bāḳī / Anda Anda mecmūʿ ileden ʿaḳlı perīşan getürür<br />
1. ondan<br />
andan<br />
andan<br />
G80/1 Cām-ı şarāb laʿl-i lebüñ mübtelāsıdur / Şol būseler ki andan andan alur ḳan bahāsıdur<br />
G175/1 Serv ile ḳāmetüñe kimse dimez hem-serdür / Müntehā ḳāmetüñ andan andan daḫı bālā-terdür<br />
G250/2 ʿAraḳlar eyler ise bāġ-ı ʿārıżuñ gül-geşt / İñende olmasun andan efendi ter zülfüñ<br />
G264/1 Şikāyet cevr-i dil-berden dil-i şeydāyı söyletseñ / Günāh andan andan andan yine ol şūḫ-ı bī-pervāyı söyletseñ<br />
G370/5 Ḫalḳ-ı ʿālem Bāḳıyā ʿaşḳında yāruñ ḫaste-ḥāl / Bir ṭabīb andan andan bu deñlü mübtelāyı n’eylesün<br />
G416/4 Eṭvār-ı ʿaşḳı itmedi çün iḫtiyār ʿaḳl / Andan Andan ferāġat eyleyelüm iḫtiyār ile<br />
2. ondan ötürü<br />
K4/12 Ne deryādur bu şiʿrüñ baḥri yā Rab / Ki andan andan andan kāʾināt olmış güher-çīn<br />
3. oradan<br />
G377/4 Şol ḫoş ḫaber ki andan andan ire būy-ı vaṣl-ı yār / Yigdür dimāġ-ı ‘āşıḳa bād-ı bahārdan<br />
G425/4 Ey nihāl-i bāġ-ı ḥüsn andan andan ne dadı dalı var / Laʿl-i nābı beñzedürlermiş leb-i şīrīnüñe<br />
4. ondan sonra<br />
G289/3 Kesb-i leṭāfet eyle nesīm-i seḥer gibi / Andan Andan derūn-ı perde-i esrāra maḥrem ol<br />
5. ondan daha çok<br />
G60/2 Cāme-i dībā ile ḫurşīd zībālanmasun / Şimdi andan andan ḫilʿat-i ḥüsnüñ senüñ şöhretlüdür<br />
6. aradan, arasından (dudakların arasından iki dişin görünmesi imgesi)<br />
G311/3 Dürc-i dehānı var ise billūr ḥoḳḳadur / Andan Andan görinür iki laṭīf āb-dār laʿl<br />
anı anı [36] [36] onu<br />
K14/15 Elinden ol ḳadar düşmen yimişdür boz doġanı kim / Ḳızılelmadan eyvā ḳopdı nā-geh işidüp anı<br />
anı<br />
K14/29 Bilürsin anı anı anı mürġ-i beyża-i pūlād-ı nuṣretdür / ʿAceb mi dāne divşürse elinde tīġ-i bürrānı<br />
K18/43 Reşk-i dendānuñ ile ḫançere düşdi jāle / Berg-i sūsende gören itdi ṣanur anı anı ḳarār<br />
K18/51 Ḫām var ise eger micmere-i naẓmumda / Dāmen-i luṭfuñ anı anı setr ider ey faḫr-i kibār<br />
K22/32 Muttaṣıl şiʿrüm yazarken ḫāme ṭurmaz deprenür / Neydür anı anı gūyiyā lerzān ider āb-ı revān<br />
K26/35 Ḥūr-sīmālar ile şöyle pür olsun ḥaremüñ / Görüp īmāna gele anı anı anı ṣanem-ḫāne-i Çīn<br />
G21/4 Cümle bīmāra ey ṭabīb anı nı vir / Hīç şerbet nemī-resed be-şarāb<br />
G62/5 Her kim ki meyl ider zen-i dünyāya Bāḳıyā / Merdāneler içinde anı ṣanma er geçer<br />
G82/2 Güzeller şevḳıne ṣoḥbetde ṣofī çalġusuz oynar / Velī her bilmeyen eyle ṣanur anı anı semāʿ eyler<br />
64
G101/3 Ḳılsun hemīşe anı anı anı emān-ı Ḫudā nigāh / İtmez nigāh ḥālüme gerçi o ġamze-kār<br />
G109/1 Bir ān içinde ġamzeñ oḳı nice ḳan ider / Dil cān evinde ṣaḳlayup anı anı nihān ider<br />
G177/5 Görse seyrinde seni bir gice nā-geh Bāḳī / Hep muʿabbirler anı anı vuṣlata tāʿbīr ideler<br />
G179/2 Ucından zülfüñüñ çoḳ baş kesildi / Meded ʿömrüm anı anı bir pāre kesdür<br />
G230/2 Cism-i laṭīfüñ oldı senüñ dürr-i şāh-vār / Ḥıfẓ itmek içün anı anı olupdur cihān ṣadef<br />
G237/5 Bāḳīnüñ kārına yārān-ı ṣafā incinmesün / Gāh gāh anı özinden eylemez āgāh şevḳ<br />
G283/5 Döne döne anı anı anı zār itmez idi āhum eger / Bāḳī çarḫına ṭoḳınmasa idi gerdūnuñ<br />
G291/1 Ṣaḥrālara düşerse n’ola nāfe-i ġazāl / Sevdālara ṣalupdur anı dil-berā o ḫāl<br />
G339/2 Gözlerüm ebr-i bahārī gibi āb efşān idüp / Bād-<strong>ve</strong>ş sildüm anı anı pāk ü mücellā eyledüm<br />
G339/4 Bir ciger ḳalmışdı an anı an da kebāb itdüm hemān / Dāġ-ı ḫūn-ālūdelerden cām-ı ṣahbā eyledüm<br />
G341/4 ʿAcūz u pīre-zen dehrüñ çü ḳaṣdı cān imiş bildüm / Erenler himmetinde anı anı anı ben merdāne ṭapşurdum<br />
G358/1 Naġamāt eylemege başladı ṣanma anı anı sen / Ehl-i sūzuñ ṣanemā āteşin üfler ney-zen<br />
G362/1 Cānān odur ki meyl ide anı anı anı görince cān / Esbāb-ı ḥüsni ḫūb ola ammā be-şarṭ-ı ān<br />
G403/4 Urmañ gedā-yı kūy-ı ḫarābāta seng-i ṭaʿn / Ḳoñ anı kendü ḥāline Rabb-i Raḥīm ile<br />
G423/3 Nāle beñzer tenümüñ didi gören taṣvīrin / Āferīn anı ḳalemden çıḳaran üstāde<br />
G482/2 Ḳaşuñ ol rādur ki yazmış anı anı ḳudret kātibi / Ḳıl ḳalemle ṣafḥa-i ḥüsnüñde ruḫsār üstine<br />
G482/4 Olduġı’çün naʿl-i esb-i dil-bere ḳaşum şebīh / İtdi anı anı merdüm-i çeşmüm güher-bār üstine<br />
G515/2 İtlerüñden ġayrıyı görmez raḳībuñ gözleri / Böyle ḫod-bīn eyleyen hep sensin anı ey perī<br />
Kt2/2 Bilmeyen anı anı ṣandı kim yaḫdur / İlişüpdür kenārına bāmuñ<br />
Kt12/2 Geyicek Emriyā olursın anı anı / Boynuzı egri bir geyik boġası<br />
G162/2 Çoġ olur güft u gūy-ı bī-ḥāṣıl / Anı Anı gūş eyle kim muṣaddaḳdur<br />
G281/6 Bāḳī şarāb-ı ʿaşḳ ile rüsvāy olup gezer / Anı Anı gerekse yaḫşı gerekse yaman ṭutuñ<br />
G346/8 Dür-i fażl ile muraṣṣaʿ ḳılıcuñdur Bāḳī / Anı Anı dūr itme benüm pādişehüm yanuñdan<br />
G368/3 Sücūd itdi miḥrāb-ı ebrūña māh / Anı Anı bilmeyenler ṣanurlar cebīn<br />
G395/3 Derd-i ʿaşḳı ġayrıdan ṣormañ ne bilsün çekmeyen / Anı Anı yine ʿāşıḳ-ı nālāne söyleñ söylesün<br />
G544/2 Leb-i laʿlini emmek mey gibi ḳānūn idi ammā / Anı Anı Anı defʿ eylediler şerʿ ile ḳānūn ise gitdi<br />
Kt15/2 Anı Anı Delü Muṣannife baġışla sen hemān / Varsun götini silsün o da bir faḳīrdür<br />
anlar anlar [7] onlar<br />
K4/10 Egerçi noḳṭadur ṣūretde anlar anlar / Velī maʿnā yüzinde ḫāl-i müşgīn<br />
K6/17 Ḳanı ol gelmez diyü baḥs̱ eyleyen cāhilceler / Ḥaḳ budur kim ʿāḳıle anlar anlar ḳatı nā-dān gelür<br />
G177/2 Müşg ü ʿanber ezilürken göricek kākülüñi / Yine anlar başuñ üstinde senüñ yir ideler<br />
K7/25 Anlar Anlar itdi ḫākden eflāke gerçi ser-firāz / Menzilin şāh-ı cihān eyvān-ı Keyvān eyledi<br />
K2/25 Ser-i aʿdāñı boyar ḳana dem-ā-dem ḳılıcuñ / Anlara Anlara ḫalḳ anuñ’çün didiler sürḫ-serān<br />
G60/6 Gerçi kim ol ġamzeler nāzük geçerler nāzda / Līkin anlardan anlardan hilāl ebrūlaruñ diḳḳatlüdür<br />
G199/2 Ġam u ġuṣṣa dil-i ʿuşşāḳa yārān-ı ṣafādandur / Göñül ḥaẓẓ eyler anlardan anlardan kişi yārāne incinmez<br />
anuñ’çün anuñ’çün [12] [12] onun için<br />
K2/25 Ser-i aʿdāñı boyar ḳana dem-ā-dem ḳılıcuñ / Anlara ḫalḳ anuñ’çün didiler sürḫ-serān<br />
G110/3 Ṭutdı başın tīşe-i merge ġam-ı Şīrīn ile / Ehl-i ʿaşḳ içre anuñ’çün anuñ’çün Kūh-ken ser-dārdur<br />
G421/2 Ġayrıdan ḫālī anuñ’çün anuñ’çün anuñ’çün eyledüm dil ḫānesin / Tā senüñ raḫt-ı ġam-ı ʿaşḳuñ içine ṭaşına<br />
Kt11/3 Yüri var bulduġuñ aġaca ḳaşınma miskīn / Sen anuñ’çün anuñ’çün götüñi yırtar iseñ ol olmaz<br />
G13/3 Zamāne bizde gevher sezdügiçün dil-ḫırāş eyler / Anuñ’çün Anuñ’çün baġrumuz ḫūndur maʿārif kānıyuz cānā<br />
G251/2 Şikest olduġına rāżī degüldi revnaḳ-ı ʿişret / Anuñ’çün Anuñ’çün düşmedi bir dem elinden cām Cemşīdüñ<br />
65
G251/3 Peyām-ı ḫançer-i ser-tīzin ol māhuñ degürmişdür / Anuñ’çün Anuñ’çün ditrer endāmı çemende bāddan bīdüñ<br />
G316/6 Metāʿ-ı dehr bir puldur aḳar ṣu ʿömr-i müstaʿcel / Anuñ’çün Anuñ’çün Bāḳıyā esbābdan emlākden geçdüm<br />
G361/4 Anuñ’çün Anuñ’çün ġonca-i gül rāzın açmaz saña ey bülbül / Hezārān hem-zebānuñ var çıḳar yārāne söylersin<br />
G459/2 Hümā-yı evc-i istiġnādur ol māh / Anuñ’çün Anuñ’çün böyle māʾildür hevāya<br />
G468/6 Ḳıyāmı ḳāmet-i bālāña eyler / Anuñ’çün Anuñ’çün mescide girmez menāre<br />
ʿanber ʿanber ʿanber [6] [6] okyanusların bazı kesimlerinden toplanarak parfüm, merhem, krem vb.<br />
yapımında kullanılan güzel kokulu madde. Anberin kültür tarihi yönüyle taşıdığı önem <strong>ve</strong><br />
gündelik yaşamdaki karşılığı için bkz. PAKALIN, C. I, s. 61-62; ayrıca bkz. ‘ʿabīr ü ʿanber’, ‘ʿūd u<br />
ʿanber’, ‘misk ü ʿanber’, ‘müşg ü ʿanber’ md.<br />
K10/2 Nefḥa-i ʿanber ʿanber ʿanber ṭutar zülfi ḫamından ʿālemi / Ḳanda gitse iki yanında iki micmer bile<br />
K24/19 Olamaz reh-güẕeri ḫākine hem-pā ʿanber ʿanber / İdemez ṭurrasına kendüyi hem-ser sünbül<br />
G97/1 Ḳaddüñ ḳatında ḳāmet-i şimşād pest olur / Zülfüñ yanında revnaḳ-ı ʿanber şikest olur<br />
G98/1 Laʿlüñ ḳatında ḳıymet-i gevher şikest olur / Zülfüñ yanında revnaḳ-ı ʿanber ʿanber şikest olur<br />
G402/2 Muʿaṭṭar zülf ü ḫālüñ seyr idenler ey gözi āhū / Dimişlerdür ḥaḳīḳat misk odur ʿālemde ʿanber ʿanber bu<br />
K18/50 Puḫtedür ġayrılar eşʿārı <strong>ve</strong>lī puḫte piyaz / Ḫām ʿanberdür ʿanberdür ʿanberdür eger ḫām ise de bu eşʿār<br />
ʿanber ʿanber-ālūd ʿanber ālūd [1] [1] amber kokulu<br />
G263/2 Ḫāli sevdāsıyla āh itdüñ dilā / Cān meşāmın ʿanber ʿanber-ālūd<br />
ʿanber ālūd eyledüñ<br />
ʿanber ʿanber-āmīz ʿanber āmīz [1] [1] amber taşıyan, amber sürülmüş (saç)<br />
G313/3 Yaluñuz gerden-i zībāsı degül ḥālet-baḫş / ʿAnber ʿAnber-āmīz<br />
ʿAnber āmīz o zülfeyn ile gīsū da güzel<br />
ʿanber ʿanber-bū/y ʿanber ʿanber ū/y [2] amber kokulu<br />
G283/1 Kim çeker yasını ey dil o kemān-ebrūnuñ / Kim görür ya tozını ol ḫaṭ-ı ʿanber ʿanber-būnuñ<br />
ʿanber ūnuñ ūnuñ<br />
G492/2 Zülf-i ‘anber ‘anber-būyuñuñ<br />
‘anber ūyuñuñ sevdālarıdur dostum / ‘Āşıḳuñ ḥālin perīşān eyleyen sünbül gibi<br />
ʿanber ʿanber-efş ʿanber efş efşān/fe efşān/fe<br />
ān/feşān ān/fe şān [5] amber saçan (saç <strong>ve</strong> sakal için)<br />
G375/1 Ruḫsāruña ḫaṭṭ-ı ʿanber ʿanber-efş ʿanber efş efşān efş ān / ʿAbd-i Ḥabeşīdür adı reyḥān<br />
G414/1 Ṭaġıdup her yaña zülfin ʿanber ʿanber-efş ʿanber efş efşān efş ān itmede / Āh kim bī-dillerin ḫāṭır-perīşān itmede<br />
G249/3 Göricek sīn-i miske beñzetdüm / Şāne-i zülf-i ʿanber ʿanber-efş ʿanber efş efşānuñ efş ānuñ<br />
G77/2 Ḫaṭṭ-ı siyāh u ṭurra-i ʿanber ʿanber-feş ʿanber feş feşāna feş āna baḳ / Ev<strong>ve</strong>l ẓuhūr-ı fitne-i āḫir-zamānı gör<br />
G154/5 Sürdükçe nīzelerle yanuñdan müjeñ dili / Ḳullāblarla ṭurra-i ʿanber ʿanber-feş ʿanber feş feşān feş ān çeker<br />
ʿanber ʿanber-sāye ʿanber āye [1] [1] amber gibi kokan<br />
G467/3 ʿAnberīn ḫaṭṭuñ anuñ sāyesidür ḫaddüñde / Kim göñül baġlamaz ol ṭurra-i ʿanber ʿanber-sāye<br />
ʿanber āye<br />
ʿanber ʿanber-şem<br />
ʿanber şem şemīm īm [2] [2] amber kokulu<br />
G318/4 Müşgīn-nesīm oldı hevā ʿanber ʿanber-şem<br />
ʿanber şem şemīm şem īm oldı ṣabā / Gül-zāra gelse ġālibā urmaz Ḫutenden nāfe dem<br />
G403/1 İrdi nesīm nefḥa-i ʿanber ʿanber-şem<br />
ʿanber şem şemīm şem īm ile / Eṭrāf-ı bāġ u rāġ pür oldı nesīm ile<br />
ʿanberīn ʿanberīn [6] [6] amber kokulu, amberli<br />
K23/34 Ḫatm oldı söz duʿā-yı cemīlüñ maḥallidür / K’ola raḥīk-i cām-ı s̱enā ʿanberīn ʿanberīn ḫıtām<br />
G209/4 Bāzār-ı dehr içinde gözüme ṭoḳınmadı / Ḫāl-i ʿiẕār-ı yār gibi ʿanberīn ʿanberīn ʿanberīn meges<br />
G212/5 Ebrū-yı ʿanberīn ʿanberīn ile miḥrāb-ı dīndür / Ruḫsār-ı āteşīn ile ol ḳıble-i Mecūs<br />
G467/3 ʿAnberīn ʿAnberīn ḫaṭṭuñ anuñ sāyesidür ḫaddüñde / Kim göñül baġlamaz ol ṭurra-i ʿanber-sāye<br />
G14/6 Bāḳıyā ḫāl-i ʿanberīni ʿanberīni anuñ / Nāfe-i müşg-i nābdur gūyā<br />
G383/1 Dil çeker ol tār-ı mūy-ı ʿanberīnüñ<br />
ʿanberīnüñ ʿanberīnüñ minnetin / İstemez ʿālemde zülf-i ḥūr-ı ʿīnüñ minnetin<br />
66
anber anberīn anber anberīn<br />
īn-gir īn gir girībān gir ībān [1] yakası amber kokulu<br />
G375/3 Zülf-i siyehüñ mübārek olsun / Ẕī-ḫilʿat-i ʿanberīn ʿanberīn-gir<br />
ʿanberīn gir girībān gir ībān<br />
ʿanberīn ʿanberīn-gīsū ʿanberīn īsū īsū [1] saçı amber gibi kokan<br />
G52/2 Çerāġ-ı ḥüsnüñüñ nūrı fürūġ-ı şemʿ-i kāfūrī / Nigār-ı ʿanber anber anberīn<br />
īn-gīsū īn īsū nihāl-i sīm-sīmādur<br />
anca anca anca [2] [2] o kadar, onca<br />
G119/3 Ṭañ mı ġam öldürse meydān-ı melāmetde beni / Bu neberd-i ʿaşḳdur anca anca dil-ā<strong>ve</strong>rler düşer<br />
G421/7 Naḳş-ı ḥüsnüñ kimse Bāḳī gibi taṣvīr itmeye / Ṣafḥa-i eşʿārda anca anca ḳalemler aşına<br />
anca ancaḳ anca ancaḳ<br />
ḳ [ [20] [<br />
20]<br />
1. öyle ki, onun gibi<br />
G234/1 Maḥabbet ḫusrev-i fermān-dih-i şāh u gedā anca ancaḳ anca / Musaḫḫar cümle ʿālem ʿaşḳa bir sırr-ı Ḫudā anca ancaḳ anca<br />
G234/2 Şikāyet cevr-i dil-berden ḳadīmi resmdür ammā / Ḥaḳīḳatde cefā ehl-i <strong>ve</strong>fāya bir ṣafā anca ancaḳ anca<br />
G234/3 Naẓarda merḥametden yoḳ es̱er ey şūḫ-ı sengīn-dil / Ḳıya baḳışlaruñdan añlanur ḳalbüñ ḳaya anca ancaḳ anca<br />
G234/4 Gözüme özge ʿālemler temāşā itdürür sīneñ / Nice sīne bu ḫod āyīne-i ʿālem-nümā anca ancaḳ anca<br />
G234/5 Ḳażā-yı āsmānīden ṣaḳınmaḳ sūd-mend olmaz / Rıżādur çāresi ʿaşḳuñ görinmez bir belā anca ancaḳ anca<br />
G234/6 Cihān rūşen żiyāsından maḥabbet ol Ḫudā ḥaḳḳı / Çerāġ-efrūz-ı ʿālem nūr-ı pāk-i Muṣṭafā anca ancaḳ anca<br />
G234/7 Żarūrī ser-fürū ḳıldı edāña düşmen ey Bāḳī / Senüñ şemşīr-i ṭabʿuñ Ẕüʾl-feḳār-ı Murtażā anca ancaḳ anca<br />
G238/1 Ḥāl-i ʿālem ezelī böyle perīşān anc ancaḳ anc / Kimi ḫandān kimi giryān kimi nālān anca ancaḳ anca<br />
G238/2 Kimisi bülbül-i nālān-ı gül-i ʿārıż-ı yār / Kimi pervāne-i şemʿ-i ruḫ-ı cānān anca ancaḳ anca<br />
G238/3 Bu cihān kimine ḳaṣr-ı ṭarab u ʿīş u ṣafā / Kiminüñ miḥnet ile başına zindān anca ancaḳ anca<br />
G238/4 Pāy-māl olmada āḫır şütür-i gerdūna / Pādişāh ile gedāsı hele yeksān anca ancaḳ anca<br />
G238/5 Bāḳıyā ḫānḳāh-ı ʿālem-i ḥayretde hemān / Her gelen kimse bu esrār ile ḥayrān anca ancaḳ anca<br />
G351/2 Hemān ol Yūsuf-ı s̱ānī iner anca ancaḳ anca terāzūdan / ʿAdīl olmaz gerekse iki ʿālem bir yaña olsun<br />
G185/1 Lebüñle çeşmüñe ʿālem bizi dil-dādedür dirler / Ṣu ṣorsaḳ pür-ḫumār anca ancaḳ anca ṣu içsek bādedür dirler<br />
2. ama, fakat<br />
G165/2 Metāʿ-ı vaṣluña cāndan ḫırīdār olmaḳ ister dil / Hemān ey ḫ˅āce anca ancaḳ anca şübhe hicrānuñda ḳalmışdur<br />
G347/3 Senüñ kāruñ hevāyılıḳdur anca ancaḳ anca ey kebūter sen / Hevā-yı ʿaşḳ-ı dil-ber neydügin bilmezsin oynarsın<br />
3. zar zor, güç bela<br />
M1/VIII/4 Ḫalḳ-ı cihāna ḳırḳ sekiz gün ṭuyurmayup / Bir hafta ḳıldı ġayrılar anca ancaḳ anca bu ḥāleti<br />
4. yalnızca, sadece<br />
G296/1 Yılda bir açılup anca ancaḳ anca şen olur bāġda gül / Ḳanı ol ġonca-i ḫandān gibi şūḫ u şengül<br />
G348/9 Mā-<strong>ve</strong>rā-yı perde-i esrāra bulmaz kimse rāh / Ḥażret-i Ḥaḳdur bilen anca ancaḳ anca<br />
ḥaḳīḳat neydügin<br />
G207/1 Anca Ancaḳ Anca raḳīb cevri degül infiʿālümüz / Ḫaṭ geldi laʿl-i yāre odur bu melālümüz<br />
and and içmek içmek içmek [1] [1] yemin etmek<br />
G524/5 Bāḳīyi mey-i nāba yemīn itdi dimişler / Gül gibi ele sāġar alup içmez ol ol ol andı<br />
andı<br />
ʿandelīb/ān ʿandelīb/ān [4] [4] bülbül/ler<br />
G85/1 Ḫār-ı ġamda ʿandelīb ʿandelīb eyler fiġān u zārlar / Ġoncalarla ṣalınur ṣaḥn-ı çemende ḫārlar<br />
K26/37 ʿAndelībān ʿAndelībān-ı ʿAndelībān ḫoş-elḥān-ı gül-istān-ı s̱enā / İdeler medḥüñ ile ḫoş naġamāt-ı rengīn<br />
G29/3 Ṣurāḥī nālesin artursa n’ola cām-ı ṣahbādan / Fiġān-ı ʿandelībe çün gül-i sīr-āb olur bāʿis̱<br />
K3/29 S̱enāsında Bāḳī-ṣıfat ola ʿāciz / Hezārān ola ʿandelīb ʿandelīb-i ʿandelīb suḫan-<strong>ve</strong>r<br />
ʿandelīb ʿandelīb-i ʿandelīb i zzār<br />
z<br />
ār [1] [1] bkz. ‘bülbül-i zār’, ‘mürġ-i zār’ md.<br />
67
G380/1 Bir lebi ġonca yüzi gül-zār dirseñ işte sen / Ḫār-ı ġamda ʿandelīb ʿandelīb-i ʿandelīb i zzār<br />
z<br />
ār dirseñ işte ben<br />
ʿan ʿan-ḳarīb ʿan ḳarīb [2] [2] pek yakın zamanda<br />
G198/5 Henūz ġonca murāḳıb derūn-ı perdede gül / Ümīd bu ki ide ʿan ʿan-ḳarīb ʿan ḳarīb keşf-i rümūz<br />
K19/57 Mūmdur mülk-i cihān saña duʿām ol ki hemān / ʿAn ʿAn-ḳarīb ʿAn<br />
ḳarīb eyleye Allāh müyesser ḫātem<br />
ʿAnḳā ʿAnḳā [3]<br />
[3]<br />
1. İslam kültüründe çeşitli nitelikleriyle geçen çok önemli mitologya kuşlarından biridir.<br />
Simurg <strong>ve</strong> Zümrüdüanka adlarıyla da bilinir. Şehname <strong>ve</strong> Falnâme’den seçilmiş minyatürler <strong>ve</strong><br />
bunların yorumları için bkz. OSMANLI MİTOLOGYASI, s. 295-302.<br />
G381/6 Āsitān-ı yārda mesken bulursam Bāḳıyā / Ḳāfda seyr itdürem ʿAnḳāya ʿAnḳāya istiġnāyı ben<br />
G315/1 N’ola dehr içre nişānum yoġ ise ʿAnḳāyem ʿAnḳāyem / Ne ʿaceb seyl gibi çaġlamasam deryāyem<br />
2. varlık, zenginlik<br />
K1/25 Minḳārına dilerse alur çarḫı dāne-vār / ʿAnḳā ʿAnḳā-yı ʿAnḳā yı Ḳāf-ı ḳadrüñe bir ṭuʿmedür cihān<br />
añlamak añlamak [9]<br />
[9]<br />
1. kavramak, idrak etmek<br />
G366/4 Ṣaḳın mey dirsem ey zāhid mey-i engūrı fehm itme / Hüner esrār-ı maʿnā añlama añlamaḳdur<br />
añlama ḳdur lafẓ-ı muġlaḳdan<br />
G58/3 Her gedā-ṭabʿ añlamaz añlamaz āyīn-i Cemdür bezm-i mey / Bunda bir şāhāne ṭavr u özge ʿālem vardur<br />
G192/5 Meyden ṣafā-yı bāṭın-ı ḫumdur ġaraż hemān / Erbāb-ı ẓāhir añlayamazlar murādumuz<br />
2. farketmek, farkına varmak<br />
G325/4 Vaz geldi cāna dil-ber tīr-i müjgān urmadan / Añlamı Añlamışdur<br />
Añlamı şdur ol perī-ṣūret meger vurġunluġum<br />
K4/16 Kemālin añlayup añlayup añlayup bir bir öñinde / Ḳomışlar yüz yire şāhān-ı pīşīn<br />
G275/2 Ey ser-efrāz geçen kimse ne ġaddār idügin / Başuña ṭoḳunıcaḳ añlayasın gerdūnuñ<br />
G266/5 Añlamaz Añlamaz dehr-i denī merdüm-i dānā ḳadrin / Bāḳıyā minnetini çekmeyelüm her gūluñ<br />
3. hissetmek, sezinlemek<br />
G474/7 Bāḳī ḥarīr-i zülfi gibi şöyle añlaram añlaram / Sāʾir ḳumāş o serv-i gül-endāme çıḳmaya<br />
G288/4 Meclisde būseñe ṭolaşur şöyle añların añların añların / Cāmuñ efendi bir ġarażı var tehī degül<br />
I, s.161-162.<br />
añlanmak añlanmak añlanmak [1] [1] anlaşılmak, bilinmek; bu arkaik kelime ile ilgili sekiz tanığı krş. TS, C.<br />
G234/3 Naẓarda merḥametden yoḳ es̱er ey şūḫ-ı sengīn-dil / Ḳıya baḳışlaruñdan añlanur añlanur ḳalbüñ ḳaya ancaḳ<br />
añlatmak añlatmak añlatmak [1] [1] [1] nakletmek, söylemek<br />
G434/5 Yār defterden yine Bāḳī ḳazınmaḳ var dimiş / Yañlış añlatmış añlatmış ʿadūlar ben ḳulın sulṭānuma<br />
ʿār ʿār [2] [2] [2] ‘melamet’ kavramı bağlamında utanma, utanç<br />
G166/3 Ḳoyup nāmūs ile ʿār ʿārı ʿār düşüp kūy-ı ḫarābāta / Yürür çāk-i girībān olup erbāb-ı melāmetler<br />
G245/1 Kemāl u fażl ile ʿālemde iftiḫārum yoḳ / Melāmet eylese ʿaşḳuñ cihāna ʿārum ʿārum yoḳ<br />
ʿār ʿār itmek itmek itmek [1] [1] [1] utanmak<br />
G96/2 ʿĀr ʿĀr itse itse ṭañ mı içmege bezm-i Cem içre cām / Her kim segān-ı kūyuñ ile hem-sifāldür<br />
ʿArab ʿArab [1] [1] Arap dilinin şiirselliğini, bağlam içinde ise büyüleyiciliğini Acem<br />
paralelliğinde imlemektedir.<br />
G318/10 Ḫāmūşlıḳ senden ʿaceb ṭabʿuñ müsellem ṭutdı hep / Siḥr-āferīnān-ı ʿArab pākīze-gūyān-ı ʿAcem<br />
ara ara [12]<br />
[12]<br />
68
1. iki şeyin arası<br />
K2/49 Miḥnet-i faḳr belā ġayret-i aḳrān müşkil / Fuḳarā bendelerüñ arada deng ü ḥayrān<br />
G87/3 Ḳuçmaḳ naṣīb olur mı miyānuñ kemer gibi / Cānā niteki ḫançer-i hicrān aradadur<br />
G279/1 Reh-i mey-ḫāneyi ḳaṭʿ itdi tīġ-i ḳahrı sulṭānuñ / Ṣu gibi arasın kesdi Sıtanbūl u Ḳalātānuñ<br />
G544/5 Dil-i maḥzūn bulurdı ḳah<strong>ve</strong> vü berş ile Bāḳī ẕevḳ / Dirīġā aradan aradan ẕevḳ-i dil-i maḥzūn ise gitdi<br />
2. yer, mahal<br />
G172/5 Nūr-ı Ḥaḳdur çü meẓāhirdeki eşyā Bāḳī / Görinen arada bu ṣūret-i esbāb nedür<br />
G478/3 Yā terk-i nām u neng it yā ʿaşḳı ḳo göñül gel / Neng ile nām ṣıġmaz ʿaşḳ ile bir arada<br />
arada<br />
Mtl 25 Nihān olmaz maḥabbet gizlü ḳalmaz ʿāşıḳuñ şūrı / Ne mümkindür gele bir araya araya mestī vü mestūrī<br />
G39/5 Sāḳıyā rıṭl-ı girān eksük gerekmez aradan aradan / Yaḫşı aġırlanmaḳ ister ḥāṣılı mihmān-ı ʿīd<br />
3. içinde, arasında (Bu tanık, TS’de ‘Ḫānḳāh-ı ʿaşḳ ara ara dāġım fetīli şemʿ-i cemʿ’ biçiminde<br />
bulunmaktadır, krş. C. I ,s.182.)<br />
G225/5 Ġam şebinde Bāḳıyā besdür perīşān-dillere / Ḫānḳāh-ı ʿaşḳ arada arada ġam fetīli şemʿ-i cemʿ<br />
G327/4 Nuḳra-i eşküm ile sīm-keş oldum şimdi / Müjemüñ aralarından bir iki tel çekdüm<br />
ara…..ara ara…..ara [1] [1] ara sıra, bazen<br />
G247/4 Dil-berlerüñ ey ġonca-dehen ʿādeti budur / Gül ruḫlarını ara öpüp ara ṣarılmaḳ<br />
arada arada arada ḳan ḳan olmak olmak [1] [1] araları bozuk olmak ‖ kan davası olmak<br />
G437/3 Bezm-i meydür güzelüm ḳan ḳan ola ola ola şāyed arada arada / Çekmesün ḫançerini ġamzelerüñ mestāne<br />
araya araya girmek girmek [1] [1] arasına girmek ‖ barış sağlamaya çalışmak<br />
G467/7 Kemer eylerdi ḳolın ince bilüñe Bāḳī / Girmese Girmese ḫançer-i ḫūn-rīzüñ eger araya araya<br />
ʿaraḳ ʿaraḳ [4] [4] ter<br />
G243/2 Gül gül oldı bāde-i ʿaşḳuñla rūy-ı gül-sitān / Tāb-ı meydendür cebīn-i ġonca-i terde ʿaraḳ ʿaraḳ<br />
ʿaraḳ<br />
G438/1 Düşse zülfinden ʿaraḳ ʿaraḳ ruḫsār-ı cānān üstine / Gūyiyā şeb-nem düşer gül-berg-i ḫandān üstine<br />
G442/1 Dāne dāne ol ʿaraḳlar ʿaraḳlar ṭurra-i pür-tābda / Ḳaṭre ḳaṭre jālelerdür sünbül-i sīr-ābda<br />
G250/2 ʿAraḳlar ʿAraḳlar eyler ise bāġ-ı ʿārıżuñ gül-geşt / İñende olmasun andan efendi ter zülfüñ<br />
ʿaraḳ ʿaraḳ-nāk ʿaraḳ āk āk [3] terli<br />
G33/4 Ṭarā<strong>ve</strong>t kesb ider olsañ ʿaraḳ ʿaraḳ-nāk ʿaraḳ āk / Olur berg-i semenden tāze-ter ruḫ<br />
G150/5 ʿİẕār-ı yār ʿaraḳ ʿaraḳ-nāk ʿaraḳ āk olınca ey Bāḳī / Görenler itdi ṣanur māh ile ḳırān ülker<br />
G487/2 Gül-şende lāle ṣanma ʿaraḳ ʿaraḳ-nāk ʿaraḳ āk olup çemen / Bir āl dest-māl ile sildi yañaġını<br />
ʿa ʿara ʿa<br />
ra raḳ-rīz ra īz īz [1] terleyen, ter döken<br />
G287/4 Baḥs̱ eyleme ʿiẕār-ı ʿaraḳ ʿaraḳ-rīz ʿaraḳ īz īz-i īz yār ile / Yüzüñ ṣuyıyla ey gül-i ter yüri var açıl<br />
ʿaraḳ ʿaraḳ-rīz ʿaraḳ īz olmak [1] terlemek, ter dökmek<br />
K8/2 Ten-i pāki ʿaraḳ ʿaraḳ-rīz ʿaraḳ īz olm olmış olm<br />
ış ol serv-i gül-endāmuñ / Dökilmiş ḳaṭre-i şeb-nem nihāl-i erġavān üzre<br />
ārām ārām [2] [2]<br />
[2]<br />
1. rahat, huzur<br />
G435/5 Terk iderdi mey ü maḥbūb hevāsın Bāḳī / Cānda ṣabr u dil-i āvārede ārām ārām olsa<br />
2. durma, kalma ‖ ömür (gül için)<br />
G286/6 Bezme gelse bir dem eglenmez gider ol ġonca-leb / Az olur gül-şende ġāyet müddet-i ārām ārām-ı ārām gül<br />
ārām ārām-geh ārām geh -i mür mürġ mür ġ [1] [1] kuş yuvası; bkz. ‘mürġ āşiyānesi’ md.<br />
G524/4 Ārām Ārām-geh Ārām geh geh-i geh mür mürġ mür idi dirler ser-i Mecnūn / Meydān-ı maḥabbetde ne başlar yuvalandı<br />
69
ārām ārām-ı ārām ı ccān<br />
c<br />
ān [1] [1] gönül rahatlığı, huzur ‖ sevgili<br />
G128/3 Temāşā-yı gül ü gül-şende ārām eylemez cānum / Ser-i kūyında cānānuñ ġaraż ārām ārām-ı ārām<br />
ı ccānumdur<br />
c<br />
ānumdur ānumdur<br />
ārām ārām (i (iḫtiyār) (i (iḫtiyār)<br />
ḫtiyār) itmek/eylemek itmek/eylemek [5] [5] [5] durmak, kalmak<br />
G30/3 Neden bu menzil-i ḫākīde ārām ārām iiḫtiyār<br />
i ḫtiyār itmek itmek / Senüñ cāndur yirüñ ey tīr-i dil-ber sen bedenden geç<br />
Bir tanık dışında diğerleri olumsuz biçimdedir. Olumsuz tanıklara, rahat edememek,<br />
duramamak, bulunduğu yerde kalamamak anlamları <strong>ve</strong>rilebilir.<br />
G67/2 Menzilin bāġ-ı İrem ḳılsalar itmez itmez ārām ārām / Ehl-i dil cennet-i kūyuñ gibi meʾvā gözedür<br />
G128/3 Temāşā-yı gül ü gül-şende ārām ārām eylemez eylemez cānum / Ser-i kūyında cānānuñ ġaraż ārām-ı cānumdur<br />
G240/3 Menzilin bāġ-ı bihişt eyleseñ itmez itmez ārām ārām / Cānda ṣabr u dil-i şeydāda ḳarār olmayıcaḳ<br />
G171/2 Uçdı bu feżālardan mürġ-i dil-i nālānum / Ārām Ārām idemez idemez oldum efkār-ı seyāḥat var<br />
aramak aramak [2] [2] bulmaya çalışmak, yoklamak, araştırmak<br />
G40/3 Güher-i cāmı yitürdük bizi ġam öldüriyor / Sāḳıyā gel bulı vir ḳanda ise ara ara meded<br />
G242/4 Dün gice ol ġazāli ḳaçurmış raḳīb-i seg / İtler gibi aradı bulınca yataḳ yataḳ<br />
arayı arayı arayı arayı bulmak bulmak [1] [1] araya araya bulmak (bulmanın imkânsızlığı yönüyle)<br />
K15/8 Ṭalup ġavvāṣ-ı dil ḳaldı derūn-ı baḥr-i ḥayretde / Ṣanur arayı arayı arayı arayı bulam bulam bulam ol dürr-i yek-tāyı<br />
ʿarʿar ʿarʿar ʿarʿar [5] [5] ardıç ağaçı, yaban dağ servisi.<br />
G119/2 Ger ölürsem ḥasret-i ḳaddiyle ol servüñ beni / Bir yire defn eyleñüz kim sāye-i ʿarʿar ʿarʿar ʿarʿar düşer<br />
G343/4 ʿAceb ey serv-i ser-keş sen ne naḫl-i ʿālem-ārāsın / Ki ḳaddüñ dikmesidür gökde Ṭūbā yirde ʿarʿar ʿarʿar ʿarʿar hem<br />
sevgilinin zarif <strong>ve</strong> uzun boyu ile nispet edilerek olumsuzlandığı bağlamlarda;<br />
G217/4 Geçdi sen serv-i semen-sīmā ṭururken ser-firāz / Gördi ʿarʿar ʿarʿar lā-cerem bād-ı ṣabādan serzeniş<br />
G398/1 Ḳıyām itdi çemende yāre ḳarşu / Çenār u ʿarʿar ʿarʿar u şimşād ḳamu<br />
G169/2 Egerçi ʿarʿar ʿarʿar-ı ʿarʿar bāġuñ bülend ḳāmeti var / Nihāl-i ḳaddüñe nisbet leṭāfeti yoḳdur<br />
ārāste ārāste ḳılmak ılmak [1] [1] hayranlık uyandıracak biçimde süslemek, düzenlemek ‖ yaratmak<br />
K18/17 Şīşe-i çarḫda gör bunca muraṣṣaʿ naḫli / Nice ārāste ārāste ḳılmış ılmış yine ṣunʿ-ı Cebbār<br />
ārāyi ārāyiş ārāyi ş [1] [1] süs, ziynet<br />
G49/5 Bāḳıyā meyl eylemez ārāyi ārāyiş-i ārāyi dünyāya dil / Rūy-ı zerd ü gevher-i eşküm zer ü zī<strong>ve</strong>r yiter<br />
ārāyi ārāyiş ārāyi ş itmek itmek / / eylemek eylemek [2] [2] süslemek ‖ yenilemek, tazelemek<br />
K15/3 Cihāna zīb ü fer virdi yine meşşāṭa-i ḳudret / ʿArūs-ı nev gibi ārāyi ārāyiş ārāyi ş itdi itdi kühne dünyāyı<br />
K26/33 Nitekim māşıṭa-i dehr ʿarūs-ı çemenüñ / Çihresin eyleye eyleye ārāyi ārāyiş-i ārāyi zīb ü tezyīn<br />
ard ard [3]<br />
[3]<br />
1. arkasından, peşi sıra<br />
G240/4 Her ġazāluñ tek ü pū itmede ardınca ardınca göñül / Şāhlar eglenemez ṣayd u şikār olmayıcaḳ<br />
G319/4 Cānāne giden nāmedeki mühr degüldür / Ardınca Ardınca Ardınca ḳalur reşk ile çeşm-i nigerānum<br />
2. sonunda<br />
G214/7 Biñ ḥicāb-ı kibriyā ardında ardında göstermez yüzin / Kendüyi gözlerden ol sulṭān-ı ḫūbān gizlemiş<br />
ʿārif ʿārif [12]<br />
[12]<br />
1. bilgiye sezgi yoluyla ulaşmış, gördüğünü fazla düşünmeye gerek kalmadan hemen<br />
kavrayabilecek nitelikteki kişi; zahit tipi karşıtlığında mükemmel insan [insan-ı kâmil]<br />
G2/3 Derūnuñ pür-maʿārif hem-nişīnüñ merd-i ʿārif ḳıl / Açılma ey yüzi gül şaḫṣ-ı nā-dāna kitāb-āsā<br />
70
G65/4 Cenāb-ı Ḥażrete yüz ṭut kim oldur ḳıble-i ʿārif ʿārif / Sücūduñdan ġaraż zīrā rıżā-yı Rabb-i aʿlādur<br />
G74/2 Sīnesin itse ḳaçan kān-ı maʿārif ʿārif ʿārif / Ḳılsa her ḥarfe naẓar bir nice maʿnī görinür<br />
G151/5 Ehl-i dil cāme-i dībā ile zībālanmaz / Bāḳıyā ʿārif ʿārif olan kimseye bir şāl yiter<br />
G200/8 Sözi vāʿiẓ dırāz ider ʿārif ʿārif / Ol aṣıl yādgāre ḳatlanmaz<br />
G406/2 Cihānuñ fenāsın bilen rind-i ʿārif ʿārif ʿārif / Muḳayyed gerekmez bahār u ḫazāne<br />
G277/4 ʿĀşıḳa küḥl-i cilā yāruñ ayaġı tozıdur / Ḥāṣılı bendesiyüz ʿārif ʿārif-i ʿārif<br />
i ṣāḥib-naẓaruñ<br />
G243/4 Nükte-i sırr-ı vücūdı şerḥ ider her berg-i ter / ʿĀrif ʿĀrif-i ʿĀrif i āgāha bu gül-şende besdür bir varaḳ<br />
G360/3 Nihānī ʿişrete māniʿ degüldür kis<strong>ve</strong>t ey zāhid / İçerler bunda ʿārifler ʿārifler ṭoluyı tāc-ı Edhemden<br />
K6/11 Şehr-i dārüʾl-mülk-i ʿadlin seyr iden ʿāriflere ʿāriflere / Ḫıṭṭa-i maʿmūre-i ʿālem dih-i vīrān gelür<br />
2. Bakî’nin şiirini hakkıyla takdir edebilecek, kavrayabilecek kimse/ler<br />
G152/7 Bāḳī nihāl-i maʿrifetüñ mī<strong>ve</strong>-i teri / ʿĀrif ʿĀrif ḳatında bir ġazel-i āb-dārdur<br />
G214/5 Bir ṣadefdür dürr-i evṣāfuñla dīvānum benüm / ʿĀrif ʿĀrif almış ḳoynına mānend-i ʿummān gizlemiş<br />
ʿārife ʿārife bir bir gül gül yiter yiter [1]<br />
[1]<br />
K19/14 Bu gül-istānda yiter yiter ʿārife ʿārife bir bir gül gül gül çünkim / Ṭaḳınur farḳına bir dāne gül-i ter ḫātem<br />
ʿārif ʿārif-i ʿārif i yeg yegāne yeg<br />
āne [1] [1] eşsiz/müstesna arif ‖ Filipeli Mahmut Efendi (Baba Efendi)<br />
K23/14 Ol fāżıl-ı zamāne lebīb-i ḥabīb-i ḫalḳ / Ol ʿārif ʿārif-i ʿārif i i yeg yegāne yeg<br />
āne edīb-i bülend-nām<br />
Aris Arisṭo Aris ṭo [1] [1] Osmanlı edebiyatı metinlerinde daha çok müslüman bir bilge olarak kabul<br />
gören eski Yunan filozofu. Şiir bağlamında Aristo <strong>ve</strong> öğrencisi İskender, padişahın kalemi <strong>ve</strong><br />
silahını taşıyan kişilerdir; bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 91-92.<br />
K3/13 Ne yaña buyursa revādur getürmek / Devātın Aris Arisṭo Aris ṭo silāḥın Sikender<br />
ʿār ʿārıż ʿār<br />
ż [23] yanak<br />
G54/6 Çerāġı māh-ı en<strong>ve</strong>rden yaḳar ol ʿār ʿārıż ʿār u gerden / Girībānuñ senüñ bezm-i leṭāfet şemʿ-dānıdur<br />
G312/3 Ḫaṭ u ḫāl öldürür ʿuşşāḳı tāb-ı ʿār ʿārıż ʿār incitmez / Zevāli bilmek isterseñ żiyādan bilme ẓılden bil<br />
G505/1 Çerāġ-ı bezm-i vaṣl olmaġa bir şeb ʿār ʿārıżı ʿār nūrı / Kefīli boynıdur ol meh-liḳānuñ şemʿ-i kāfūrī<br />
G119/1 Her ḳaçan göñlüme fikr-i ʿār ʿārıż-ı ʿār dil-ber düşer / Gūyiyā mirʾāta ʿaks-i pertev-i ḫā<strong>ve</strong>r düşer<br />
G124/4 Naḳş-ı ḫadd-i lāle-reng ol ʿār ʿārıż-ı ʿār pākīzede / Berg-i güldür gūyiyā āb-ı zülāl üstindedür<br />
G238/2 Kimisi bülbül-i nālān-ı gül-i ʿār ʿārıż-ı ʿār yār / Kimi pervāne-i şemʿ-i ruḫ-ı cānān ancaḳ<br />
G455/2 Ṭurra-i müşgīni sünbül ʿār ʿārıż-ı ʿār rengīni gül / Ṣubḥ-dem ruḫsār-ı ʿālem şöyle zībādur yine<br />
G15/5 ʿAks-i ḫāl-i ʿār ʿārıżından ʿār ından ından sāḳī-i gül-çihrenüñ / Lāle-i sīr-āb olur cām-ı şarāb-ı dil-güşā<br />
K24/35 Ḫūb olur ʿār ʿārıżu ʿār żu żuñ żu üstinde o ḫaṭṭ-ı müşgīn / Āb-ı nāb içre ṭurur tāze vü ḫoş-ter sünbül<br />
G248/2 Ḫaṭ-ı nev-ḫāste kim ʿār ʿārıżu ʿār żu żuñ żu üzre görinür / Döndi dendāneleri şekline sīn-i semenüñ<br />
G250/2 ʿAraḳlar eyler ise bāġ-ı ʿār ʿārıżu ʿār żu żuñ żu gül-geşt / İñende olmasun andan efendi ter zülfüñ<br />
G14/1 ʿĀr ʿĀrıżu ʿĀr żu żuñ żu āb-ı nābdur gūyā / Ẕeḳanuñ bir ḥabābdur gūyā<br />
G15/4 Gözüme ʿālem görinmez görmesem ruḫsāruñı / ʿĀr ʿĀrıżu ʿĀr żu żuñ żu mirʾātıdur āyīne-i ʿālem-nümā<br />
G60/1 ʿĀr ʿĀrıżu ʿĀr żu żuñ żu ḫurşīd-i ʿālem-tāb māhiyyetlüdür / Anuñ içün ḥüsnüñüñ bāzārı germiyyetlüdür<br />
G67/7 ʿĀr ʿĀrıżu ʿĀr żu żuñ żu ḥasreti bir ʿārıżadur Bāḳīye kim / Teşne-dil ḫaste yatur iki gözi mā gözedür<br />
G145/4 ʿĀr ʿĀrıżu ʿĀr żu żuñ żu mirʾātına āb-ı zülāl olmaz şebīh / Dostum āyīneye baḳ görmek isterseñ naẓīr<br />
G217/1 ʿĀr ʿĀrıżu ʿĀr żu żuñ żu fīrdevs-i aʿlā ḳāmetüñ Ṭūbā imiş / Būse-i laʿlüñ alan ḫoş mī<strong>ve</strong>-i zībā imiş<br />
G425/3 ʿĀr ʿĀrıżu ʿĀr żu żuñ żu ṭurmaz öper zülf-i siyeh-rū göz göre / Hīç yüz virmezsin ammā ʿāşıḳ-ı miskīnüñe<br />
G431/1 ʿĀr ʿĀrıżu ʿĀr żu żuñ żu ḳılmış ḳażā hem-reng o ḫadd-i meh-<strong>ve</strong>şe / Gör ne yüzden imtizāc itdürmiş āb u āteşe<br />
G144/3 Ḫançer-i ġamze-i ḫūn-rīzüñe tīġ-i Ḥayder / Ṣafḥa-i ʿār ʿārıżu ʿār<br />
żu żuña żu ña muṣḥaf-ı ʿOs̱mān dirler<br />
71
G527/2 Ruḫ-ı rengīnüñ āb-ı ʿār ʿārıżu ʿār<br />
żu żuñda żu ñda / Gören dir ṣuya ʿaks-i lāle düşdi<br />
G12/2 ʿĀr ʿĀrıżu ʿĀr żu żuñda<br />
ñda ol iki zülf-i girih-gīrüñ senüñ / Ṣuya ḳonmış iki ġarrā tāze sünbüldür baña<br />
G18/1 Ey ṣafā-yı ʿār ʿārıżu ʿār żu żuñdan żu ñdan çeşme-i ḫurşīde āb / Şuʿle-i şemʿ-i cemālüñ nūr-baḫş-ı āfitāb<br />
ʿār ʿārıż-ı ʿār<br />
ı gül gül-gūn gül<br />
ūn ūn [2] gül renkli yanak<br />
G124/2 ʿĀr ʿĀrıż-ı ʿĀr ı gül gül-gūnuñ gül<br />
ūnuñ üzre ḫāl-i fettānuñ senüñ / Fitneden ḫālī degül her laḥẓa āl üstindedür<br />
G399/2 ʿĀr ʿĀrıż-ı ʿĀr ı gül gül-gūnunuñ<br />
gül<br />
ūnunuñ dā’im ḫaṭ-ı fermānına / Ḫ˅āh u nā-ḫ˅āh eyler ol zülf-i semen-bū ser-fürū<br />
ʿār ʿārıż ʿār<br />
u ḫadd ḫadd ḫadd [1] [1] yanaklar<br />
G6/3 Nedür bu ʿār ʿārıż ʿār ż u ḫadd ḫadd ü nedür bu çeşm ü ebrūlar / Nedür bu ḫāl-i Hindūlar nedür bu ḥabbetü’s-sevdā<br />
ʿār ʿārıż ʿār<br />
ż u ru ruḫsār ru<br />
ḫsār [1] yanaklar<br />
G119/5 ʿĀr ʿĀrıż ʿĀr ż u ru ruḫsāruñ ru<br />
ḫsāruñ ḫsāruñı ḫsāruñ vaṣf itse Bāḳī her ḳaçan / Şiʿri ey gül-çihre anuñ böyle rengīn-ter düşer<br />
arma armaġān arma ġān itmek itmek [1] [1] hediye etmek, bağışlamak<br />
G88/4 Ḫāk-i rehüñ ṣabā yili ʿāşıḳa arma armaġān arma ġān ider ider / Ḥaḳ bu ki ayaġuñ tozı tuḫfe-i rūzgārdur<br />
1. savaş alanı<br />
ʿarṣa ʿarṣa [19]<br />
[19]<br />
K2/24 Ṭop idüp kellelerin ʿarṣada ʿarṣada tīġuñ dāyim / Düşmen-i dīni bu üslūba ḳılur ser-gerdān<br />
G359/5 Ey nice ser-efrāzlaruñ kellesi ṭopı / Ġaltān ola bu ʿarṣada ʿarṣada çevgānuñ elinden<br />
K1/6 Bir tīġ-i zer-nişān ile girmişdi ʿarṣaya ʿarṣaya / Şemşīr-bāz-ı maʿreke-i ṣaḥn-ı āsmān<br />
2. er meydanı, beceri sergilenecek meydan (şiirsel yeti bağlamında)<br />
K20/42 Benem bu ʿar ar arṣada ar ṣada kim raḫş-ı ṭabʿı depredicek / Vücūdı ḫaṣm ola pāmāl olursa Rüstem-i Zāl<br />
G201/5 Bu ʿarṣada ʿarṣada Bāḳī nice üstāda yitişdi / ʿĀlemde bu gün aña bir üstād yitişmez<br />
G129/7 Gögsin gererdi zühd ile Bāḳī bu ʿarṣada ʿarṣada / Nā-geh ṭoḳındı tīr-i maḥabbet ḳażāyı gör<br />
K22/29 Destüme alsam ḳalem naẓm-ı bedīʿümle benem / Nīze-bāz-ı ʿarṣa ʿarṣa-i ʿarṣa<br />
mülk-i maʿānī vü beyān<br />
K22/31 Pehlevān-ı ʿarṣa ʿarṣa-i ʿarṣa naẓmem diyen ferzāneler / Bir iki zār u zebūnumdur żaʿīf ü nā-tevān<br />
3. (geniş <strong>ve</strong> boş) meydan, yer<br />
K23/36 Hem-vāre tā ki edhem-i zerrīn-sitām-ı çarḫ / Naʿl-i zer ile eyleye bu ʿarṣada ʿarṣada ḫırām<br />
K1/13 Bālā-nişīn-i mesned-i şāhān-ı tāc-dār / Vālā-nişān-ı maʿreke-i ʿarṣa ʿarṣa-i ʿarṣa Keyān<br />
K10/11 Ḳorḳaram çāpük-süvār-ı ʿarṣa ʿarṣa-i ʿarṣa ʿirfān iken / Esb nā-geh bir gice bī-cev ḳala ester bile<br />
K11/3 Ṭoḳınsa tīr-i miḥnet ger mübāhāt ile gögsüñ ger / Ṣoyınduñ ʿarṣa ʿarṣa-i ʿarṣa rindāne girdüñ merd-i meydān ol<br />
K16/8 Ol şeh-süvār-ı ʿarṣa ʿarṣa-i ʿarṣa iḳbāl ü baḫt kim / Şāhān-ı dehr atı öñince ḫadem gibi<br />
M1/VIII/2 Ṣāḥib-ḳırān-ı ʿarṣa ʿarṣa-i ʿarṣa iḳlīm-i salṭanat / Ol dem ki ḳıldı mülk-i beḳāya ʿazīmeti<br />
G417/8 Cihānda ʿarṣa ʿarṣa-i ʿarṣa iḳbāl ü baḫtuñ şeh-süvārısın / Virür naʿl-i semendüñ şuʿle mihr-i ʿālem-efrūze<br />
K2/35 ʿArṣa ʿArṣa-i ʿArṣa medḥ ü s̱enānuñ bulımaz pāyānın / Peyk-i endīşe eger biñ yıl olursa pūyān<br />
K2/45 ʿArṣa ʿArṣa-i ʿArṣa baḥs̱e girüp cevherümüz ʿarż itdük / Tīġ-<strong>ve</strong>ş her birümüz şimdi ḳalupdur ʿuryān<br />
K6/22 ʿArṣa ʿArṣa-i ʿArṣa sīmīn-i ṣubḥ üstinde dāʾim gūy-ı zer / Tā ḫam-ı çevgān-ı gerdūn içre ser-gerdān gelür<br />
G483/2 ʿArṣa ʿArṣa-i ʿArṣa ʿaşḳda gör Ḥażret-i Mevlānāyı / Ṭurmayup daḫı döner üstine yoldaşları<br />
ʿarṣa ʿarṣa-i ʿarṣa ʿarṣa i i ceng ü cid cidāl cid<br />
āl [1] savaş meydanı<br />
G451/5 Eṣḥāb-ı zühd bezm-i füsūn u fesānede / Erbāb-ı ʿaşḳ ʿarṣa ʿarṣa-i ʿarṣa i ceng ü cid cidālde cid<br />
ālde<br />
ʿarṣa ʿarṣa-i ʿarṣa ʿarṣa i ma maḥşer ma<br />
şer [1] mahşer yeri<br />
K10/5 Küşte-i şemşīr-i ʿaşḳuñ ḫākden ḳaldursalar / Teng ola ṣaḥrā-yı ʿālem ʿarṣa ʿarṣa-i ʿarṣa i ma maḥşer ma<br />
şer şer bile<br />
ʿarṣa ʿarṣa-i ʿarṣa ʿarṣa i i ʿālem/dehr ʿālem/dehr [5] [5] dünya, yeryüzü<br />
72
K5/39 Żiyā-baḫş ol rikābuñ şuʿlesinden māh u ḫurşīde / Semend-i baḫtuñ itsün ʿarṣa ʿarṣa-i ʿarṣa i ʿālemde ʿālemde cevlānı<br />
M1/I/6 Ol şeh-süvār-ı mülk-i saʿādet ki raḫşına / Cevlān deminde ʿarṣa ʿarṣa-i ʿarṣa i ʿālem ʿālem gelürdi teng<br />
G494/2 Bahār oldı dem-i seyr ü temāşādur ḫudā<strong>ve</strong>ndā / Semend-i ʿazmüñ itsün ʿarṣa ʿarṣa-i ʿarṣa i ʿālemde ʿālemde cevlānı<br />
G66/6 Cil<strong>ve</strong>-i ḥüsn-i ruḫuñ virdi revāc u revnaḳ / ʿArṣa ʿArṣa-i ʿArṣa i ʿāleme ʿāleme ʿāleme kim seyr ü temāşā yiridür<br />
G471/5 Süm-i esbine ruḫ süren o şehüñ / ʿArṣa ʿArṣa-i ʿArṣa i dehrde oldı ferzāne<br />
ʿarṣa ʿarṣa-i ʿarṣa i zem zemīn zem<br />
īn [2] [2] dünya, yeryüzü<br />
K1/36 Eflāke çıḳdı <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le-i ʿarṣa ʿarṣa-i ʿarṣa i i zem zemīn zem<br />
īn / İndi zemīne ġulġule-i āsmāniyān<br />
K9/13 Ḫālī degüldi zelzeleden ʿarṣa ʿarṣa-i ʿarṣa i zem zemīn zem<br />
īn īn / Ev<strong>ve</strong>l ḳademde virdi cihān mülkine ḳarār<br />
ʿarṣa ʿarṣa-i ʿarṣa ʿarṣa i kevn ü mek mekān mek<br />
ān [2] [2] dünya, yeryüzü<br />
M1/III/7 Çāpük-süvār-ı ʿarṣa ʿarṣa-i ʿarṣa i kevn ü mek mekān mek<br />
ān idi / İḳbāl ü ʿizzet olmış idi yār ü hem-ʿinān<br />
G532/5 Ṭabʿ-ı Bāḳī ol şeh-i Ḫayder-şecāʿat şevḳine / ʿArṣa ʿArṣa-i ʿArṣa i kevn ü mek mekān mek<br />
ān ānı ān geşt ider Düldül gibi<br />
arslan arslan [1] [1] [1] cesaret, sağlamlık <strong>ve</strong> kuv<strong>ve</strong>t gibi niteliklere sahip kahramanın<br />
(padişah/sevgili) benzetildiği yırtıcı hayvan<br />
G337/9 Ḳolında şāhid-i baḫtı görince ol şāhı / Şikāra pençe uran arslana beñzetdüm<br />
çevreleyen gök<br />
ʿar ʿarş ʿar<br />
ş [2] [2] İslâm kozmolojisine göre, kürsinin üzerinde bulunan bütün kâinatı<br />
K20/14 Hemān bu ḫançer-i zerrīn-ġılāf-ı Pāşādur / Ki ṭāḳ-ı ʿar ʿarşa ʿar ʿarşa<br />
şa aṣıldı bu şeb hilāl-mis̱āl<br />
M1/III/5 Ḳıldı firāz-ı küngüre-i ʿar ʿarşı ʿar şı cil<strong>ve</strong>-gāh / Lāyıḳ degüldi şānına ḥaḳḳā bu ḫāk-dān<br />
ʿarş arş arş-ı arş ı Ra Raḥmānī Ra<br />
ḥmānī [1] [1] [1] arş ‖ ‘Allahın dokuzuncu kat gökte tasavvur olunan tahtı manasına olarak<br />
kullanılır bir tabirdi. Bu tasavvur, Allah’ın kudret <strong>ve</strong> azametinin tecellisinden kinayeydi. Yoksa<br />
hakikatte böyle bir yer mevcut değildir….Bu makamda Arşü’r-Rahman, Arş-ı Âlâ tabirleri<br />
kullanılırdı.’ Bkz. PAKALIN, C. I, s. 87.<br />
K14/35 Ḫudā<strong>ve</strong>ndā Ḫudā ol zāt-ı pāke ḥırz-ı cān olsun / Duʿā-yı müstecāb-ı ṭāʾifān-ı ʿar ʿarş-ı ʿar ı Ra Raḥmānī Ra<br />
ḥmānī<br />
artmak artmak [9] [9] çoğalmak, fazlalaşmak<br />
G64/1 Dem-i vaṣluñ irişse çeşm-i ʿāşıḳda bükā artar artar / Ṣular ṭuġyān ider ev<strong>ve</strong>l bahār olduḳça mā artar<br />
artar<br />
G64/2 Ḳıyās eyler mi Nīl-i Mıṣra ol Yūsuf-liḳā yaşum / Anuñ miḳyāsı yoḳdur ṭurmaz ol mā dāʾimā artar<br />
artar<br />
G64/3 Bu nüh dolābı gerdān eyleyen seyl-āb-ı eşkümdür/ Yaşum ser-çeşmesinden baḥs̱ idersem mā-cerā artar<br />
artar<br />
G64/4 Ṣular çaġlar ṭuyūr āvāzesinden kūh-sār iñler / Bahār eyyāmıdur şimden girü ṣīt u ṣadā artar artar<br />
artar<br />
G64/5 Güzellik burcına bir māh-ı nevdür ol hilāl-ebrū / Çerāġ-ı ḥüsnine günden güne ṭurmaz żiyā artar<br />
G64/6 Dil-i dervīş-i dil-rīşüñ duʿā-yı ṣubḥ-gāhından / Belālar eksilür cāh u celāl u kibriyā artar<br />
artar<br />
G64/7 Ṭoyılmaz ḫ˅ān-ı iḥsāna ḳanāʿat gelmez insāna / Kerem gördükçe ey Bāḳī gedālardan recā artar artar<br />
artar<br />
G414/7 Derd-i ʿaşḳ artar artar ʿilāç itdükçe Bāḳī şöyle bil / ʿĀciz olmışdur eṭibbā aña dermān itmede<br />
arturmak arturmak [3] [3]<br />
[3]<br />
1. (yavaş yavaş) miktarını çoğaltmak<br />
K24/45 Nʾola ḳadr ü şerefüñ sāl-be-sāl olsa mezīd / Her yıl arturmadadur arturmadadur dāneyi dirler sünbül<br />
2. yükseltmek, şiddetlendirmek (ses için)<br />
G29/3 Ṣurāḥī nālesin artursa artursa n’ola cām-ı ṣahbādan / Fiġān-ı ʿandelībe çün gül-i sīr-āb olur bāʿis̱<br />
3. çoğaltmak, daha etkili duruma getirmek<br />
G277/2 Revnaḳ-ı ḥüsne ḫalel virmez o ḫaṭṭ-ı müşgīn / Arturur Arturur belki şeb-i tār şuʿāʿın ḳamerüñ<br />
73
artu artuḳ artu ḳ [1] [1] fazla<br />
G193/1 ʿĀlemde ẕerre deñlü degülken vücūdumuz / Müşkil budur ki ẕerreden artu artuḳ artu<br />
ḥasūdumuz<br />
ʿarūs ʿarūs [4] [4] gelin<br />
K18/15 Zīb ü fer virmek içün rūy-ı ʿarūs ʿarūs-ı ʿarūs çemene / Yāsemen şāne ṣabā māşıṭa āb āyīne-dār<br />
K26/33 Nitekim māşıṭa-i dehr ʿarūs ʿarūs-ı ʿarūs çemenüñ / Çihresin eyleye ārāyiş-i zīb ü tezyīn<br />
G130/8 ʿArż itdi beñzer āyīne-i gülde ʿaksini / Rūy-ı ʿarūs ʿarūs-ı ʿarūs baḫt-ı şehenşāh-ı kām-kār<br />
K21/23 ʿArūs ʿArūs-ı ʿArūs dehre s̱enāñı benem ḳılāde ḳılan / Güher edā-yı girān-māye rişte ince ḫayāl<br />
ʿarus ʿarus-ı ʿarus ʿarus ı nev nev [1] yeni gelin<br />
K15/3 Cihāna zīb ü fer virdi yine meşşāṭa-i ḳudret / ʿArūs ʿArūs-ı ʿArūs ı nev gibi ārāyiş itdi kühne dünyāyı<br />
arż arż [3] [3] [3] yeryüzü<br />
K14/7 Bisāṭ-ı emni basṭ itdi basīṭ-i arża arża iḳbāli / Ne deñlü ḳılsa taʿẓīmi felek ol şāha erzānī<br />
K20/22 Dem-i <strong>ve</strong>ġāda çü pāy-i semendi deprense / Sipihre lerze düşer arża rża rża irişür zilzāl<br />
M2/II/3 Hep o göz yaşlarıdur aḳdı bisāṭ-ı arża arża / Aġlaşur ehl-i semā Ḥażret-i Sulṭān üzre<br />
1. göstermek<br />
ʿar ʿarż ʿar<br />
ż itmek/eylemek itmek/eylemek itmek/eylemek [26]<br />
[26]<br />
K2/45 ʿArṣa-i baḥs̱e girüp cevherümüz ʿar ʿarż ʿar ż itdük itdük / Tīġ-<strong>ve</strong>ş her birümüz şimdi ḳalupdur ʿuryān<br />
K10/9 Bāḳıyā çarḫ-ı sitem-kāruñ ne cevr itdüklerin / Yek-be-yek ʿar ʿarż ʿar ż it it ki şāh-ı maʿdelet-güster bile<br />
G8/1 Gün yüzin ʿar ʿarż ʿar ʿarż<br />
ż eyledi eyledi eyledi nev-rūzda ol meh-liḳā / Mihr altun ḳaplu bir āyīne virdi rū-nümā<br />
G11/5 Eşk-i çeşmüm yāre ʿar ʿarż ʿar ż itdüm itdüm didi / Bāḳıyā maʿlūm oldı mā-cerā<br />
G15/2 Eşkümüñ gevherlerin dizdüm işigi ṭaşına / Yāre ʿar ʿarż ʿar<br />
ż ż idem idem diyü silmiş raḳīb-i bed-liḳā<br />
G31/3 Bir pāre nān-ı ḫuşk ile ʿömrüñ geçerse ger / Açma bu rāzı kimseye ʿar ʿarż ʿar ż itme itme iḥtiyāc<br />
G33/1 Baña ʿar ʿarż ʿar ż itmesün itmesün mihr-i seḥer ruḫ / Degül ḫaddüñ gibi ferḫunde ferruḫ<br />
G33/2 Ḳatı açılmasun devrüñde ġonca / İñen ʿar ʿarż ʿar ż itmesün itmesün gül-berg-i ter ruḫ<br />
G191/6 Tīre-dildür lāle-i Nuʿmānı ʿar ʿarż ʿar ż itme itmeñ itme bize / Gül gibi cām-ı şarāb-ı dil-güşāya māliküz<br />
G227/5 Şemʿ-<strong>ve</strong>ş sūz-ı derūnın ʿar ʿarż ʿar ż ider ider ider Bāḳī saña / Yana yana ḳalmadı bī-çārenüñ baġrında yaġ<br />
G266/4 Ḳad-i bālāya göre şī<strong>ve</strong>-i reftār gerek / Ey ṣanavber bize ʿar ʿarż ʿar<br />
ż itme itme iñende ṭūluñ<br />
G316/3 Ġamuñ afyonını tiryāk diyü baña ʿar ʿarż ʿar ż itme itme / Yüri ṣaġ ol benüm ʿömrüm ben ol tiryākden geçdüm<br />
G363/5 Bāḳıyā gül-şen-i firdevsi baña ʿar ʿarż ʿar ż itme itme / Āsitānın ben anuñ menzil ü meʾvā bilürin<br />
G130/8 ʿAr ʿArż ʿAr ż itdi itdi itdi beñzer āyīne-i gülde ʿaksini / Rūy-ı ʿarūs-ı baḫt-ı şehenşāh-ı kām-kār<br />
G480/2 ʿAr ʿArż ʿAr ż idince idince idince şī<strong>ve</strong>-i reftārını bād-ı ṣabā / Lerze düşdi serv-i bāġuñ cümle-i endāmına<br />
G284/1 ʿAşḳuñla ḳılup ḳāmetini dāl ḳaranfül / ʿAr ʿArż ʿAr ż itd itdi itd saña mūy-ı sefīd āl ḳaranfül<br />
2. (büyük bir saygı ile) ifade etmek, bildirmek<br />
K2/40 Ser<strong>ve</strong>rā devr-i felekden yine şekvāmuz var / Ṭapuña ʿar ʿarż ʿar<br />
ż idelüm idelüm ruḫṣat olursa el-ān<br />
G321/4 Dildür saña ʿar ʿarż ʿar ż itmege itmege aḥvālümi gūyā / Ḳabrümdeki ḫāk üzre biten tāze giyāhum<br />
G467/1 Ḳāmeti vaṣfını ʿar ʿarż ʿar ż eylediler eylediler Ṭūbāya / Ser-fürū eyledi ol serv-i sehī-bālāya<br />
G207/5 Geh şiʿr ü geh ġazel diyü dil-dāra Bāḳıyā / ʿAr ʿArż ʿAr<br />
ż iderüz iderüz nezāket ile ḥasb-i ḥālümüz<br />
G470/5 Mektūbın elde ṭutmış zanbaḳ reh-i çemende / ʿAr ʿArż ʿAr<br />
ż ide ide tā ki ḥālin sulṭān-ı kām-kāre<br />
G303/3 Meydür miḥekk-i tecribe-i pīr-i mey-fürūş / ʿAr ʿArż ʿAr<br />
ż eyle eyle eyle naḳd-i ḳalbüñi ṣāḥib-ʿayāre gel<br />
G535/2 ʿAr ʿArż ʿAr ż itdüm itdüm aña nāme ile lüʾlū-yı eşküm / Cān riştesi mektūb-ı dürer-bāre ṣarıldı<br />
3. takdim etmek, huzura çıkarmak<br />
G126/1 Göñül almaġa gelür şī<strong>ve</strong>ye āġāz eyler / Dil-i bī-çāreyi ben ʿar ʿarż ʿar<br />
ż idicek idicek nāz eyler<br />
74
G296/5 Dūd-ı āhın yine Bāḳī şerer-ālūd itdi / Yāre ʿar ʿarż ʿar<br />
ż ż eyledi eyledi bir dāne zer-efşān sünbül*<br />
4. göstermekten çekinmek, utanmak<br />
G275/5 Yāre ʿar ʿarż ʿar ż eyleyemez eyleyemez çihre-i zerdin Bāḳī / Virdügi rengi görüñ aña mey-i gül-gūnuñ<br />
ʿar ʿarż ʿar<br />
ż ide ide gelmek gelmek [1] [1] (büyük bir saygı ile) söyleyi<strong>ve</strong>rmek, bildirmek.<br />
K20/39 Dilümde şekker-i şükr-i fevāżıl-ı keremüñ / Ṭapuña ʿar ʿarż ʿar<br />
ż ide ide geldüm geldüm geldüm ne ise mā-fi’l-bāl<br />
ʿar ʿarż ʿar<br />
ż ḳılmak ılmak [1] [1] (büyük bir saygı ile) ifade etmek, bildirmek<br />
K13/9 Derd ü miḥnet çekme der-gāhında ey Bāḳī yüri / ʿAr ʿArż ʿAr<br />
ż ḳıl ıl bilmezse ḥālüñ ḥażret-i Sulṭān eger<br />
ʿar ʿarż ʿar<br />
ż ol olınmak ol ınmak [2] sunulmak, takdim edilmek<br />
G202/4 Dilde ḫırāş-ı ḫār-ı ġam dīdede eşk dem-be-dem / ʿAr ʿArż ʿAr ż ol olınur ol ınur cenābuña gizlümüz āşikāremüz<br />
G548/4 Bir ḥużūrum var-durur kūyuñda olmaḳdan şehā / ʿAr ʿArż ʿAr<br />
ż ol olınsa ol ınsa almazam baña Ferīdūnuñ yiri<br />
ʿar ʿarż-ı ʿar<br />
ı ddīdār<br />
d<br />
īdār ḳılmak/eylemek ılmak/eylemek [2] [2] yüzünü göstermek ‖ ortaya çıkmak<br />
K18/42 Gül gibi gül-şene ḳılsañ ılsañ n’ola ʿar ʿarż-ı ʿar<br />
ı ddīdār<br />
d<br />
īdār / Ḫayli dökildi ṣaçıldı yoluña faṣl-ı bahār<br />
K24/6 Ṣaḥn-ı gül-zāra gelüp eyledi eyledi ʿar ʿarż-ı ʿar<br />
ı ddīdār<br />
d<br />
īdār / Jālelerden ṭaḳınup gūşına gevher sünbül<br />
ʿar ʿarż-ı ʿar<br />
ı cem cemāl cem<br />
āl āl itmek itmek [1] [1] yüzünün göstermek, güzelliğini ortaya çıkarmak<br />
G308/1 Gül-şende itdi itdi nāz ile ʿar ʿarż-ı ʿar ı cem cemāl cem<br />
āl gül / Ḳıldı belālu bülbüli āşüfte-ḥāl gül<br />
ʿar ʿarż-ı ʿar<br />
ı ḥüsn ḥüsn itmek itmek itmek [1] [1] güzelliğini göstermek, ortaya koymak<br />
G340/1 ʿAr ʿArż-ı ʿAr ı ḥüsn ḥüsn it it niyāza başlayalum / Naġme-i ʿaşḳa tāze başlayalum<br />
ʿar ʿarż-ı ʿar<br />
ı ifti iftiḳār ifti<br />
ḳār ḳār eylemek eylemek eylemek [1] [1] muhtaç (fakir) olduğunu bildirmek; aynı anlamda bkz. ‘ʿarż<br />
-ı iḥtiyāc eylemek’ md.<br />
K9/20 Bāḳī duʿācı pīr ḳuluñ geldi ḫusrevā / Eyler Eyler cenāb-ı ḥażretüñe ʿar ʿarż-ı ʿar<br />
ı ifti iftiḳār ifti<br />
ḳār<br />
bildirmek<br />
ʿar ʿarż-ı ʿar<br />
ı iiḫlāṣ<br />
i<br />
ḫlāṣ ḫlāṣ eylemek eylemek [1] [1] [1] içten bağlılığını, gönülden gelen dostluğunu söylemek,<br />
G3/5 Şiʿr ü inşādan murādı ʿāşıḳ-ı bī-çārenüñ / ʿAr ʿArż-ı ʿAr ı iiḫlāṣ<br />
i<br />
ḫlāṣ eylemekdür eylemekdür yāre Bāḳī <strong>ve</strong>’d-duʿā<br />
ʿar ʿarż-ı ʿar<br />
ı iiḥtiyāc<br />
i<br />
ḥtiyāc eylemem eylememek eylemem ek [1] [1] ihtiyacı olduğunu belli etmemek, yoksulluğunu<br />
gizlemek; bkz. ‘iḥtiyāc ʿarż itmemek’ md.<br />
K23/31 Gerdūn-ı dūna eylemez eylemez ol ʿar ʿarż-ı ʿar<br />
ı iiḥtiyāc<br />
i<br />
ḥtiyāc / Ṭapuñ ṭururken eyleye mi minnet-i liʾām<br />
‘arż ‘arż-ı ‘arż ı ‘i ‘iẕār ‘i<br />
ẕār itmek itmek [1] [1] yüzünü (yanağını) göstermek<br />
G305/1 Lü’lū-yı jāleden ṭaḳınup gūşvār gül / İtdi İtdi çemende nāz ile ‘arż ‘arż-ı ‘arż ı ‘i ‘iẕār ‘i<br />
ẕār gül<br />
ārzū ārzū ārzū [3] [3] istek ‖ özlem<br />
G221/4 Ārzū Ārzū-yı Ārzū yı yı cil<strong>ve</strong>-i naḫl-i revānuñdur senüñ / Bāġda seyr-i ḫırām-ı serv-i bālādan ġaraż<br />
G383/5 Ārzū Ārzū-yı Ārzū yı yı ḫāl-i müşgīnüñ alurduḳ nāfeden / Dil götürmez ḥāṣılı āhū-yı Çīnüñ minnetin<br />
G480/3 Ārzū Ārzū-yı Ārzū yı dāne-i ḫāl-i ruḫuñla ʿāḳıbet / Düşdi ḥayfā mürġ-i dil ṣayyād-ı zülfüñ dāmına<br />
ārzū ārzū itmek/eylemek itmek/eylemek [12] [12] [12] arzulamak, çok istemek ‖ özlemek<br />
M3/I/3 Çoḳdan eylerdi eylerdi eylerdi cemāl-i bā-kemālin ārzū ārzū / Ber-murād oldı hele tāc-ı saʿādet ṣubḥ-dem<br />
G65/3 Göñül ḫāk-i ḥarīm-i āsitānuñ ārzū ārzū eyler / Derūn-ı dilde niyyet āb-ı Zemzemden muṣaffādur<br />
G69/2 Cān laʿlin eyler eyler ārzū ārzū yār içmek ister ḳanumı / Yā Rab ne vādīdür bu kim cān teşne cānān teşnedür<br />
G85/5 Fürḳatüñde ṭañ mı şeftālū dilerse cān u dil / Mī<strong>ve</strong>-i bī-vaḳt iderler iderler ārzū ārzū bīmārlar<br />
G365/3 Ḳanmaz şarāb-ı nāba lebüñ ārzū ārzū iden iden / Sīr-āb olur mı teşne-i Kevs̱er serābdan<br />
G530/6 Şu ʿāşıḳ kim viṣālüñ mī<strong>ve</strong>sinden ārzū ārzū eyler eyler / Nihāl-i ḳāmet-i nīzeñ gerek ẕihninde merkūzi<br />
75
G75/3 Ārzū Ārzū eyler eyler imi imiş imi bār-ı belā çekdügümi / Çekeyin bārī çün ol şūḫ-ı cihānum özenür<br />
G294/4 Ārzū Ārzū eylemezin eylemezin salṭanat-ı dünyāyı / Ḫidmet-i ḫāk-i der-i yār yiter cāh u celāl<br />
G509/1 Ārzū Ārzū eyler eyler kemend-i kākül-i cānāneyi / Baġlasañ zencīrler ṭutmaz dil-i dīvāneyi<br />
K8/7 Göñül bāġ-ı cihānda ārz ārzū-yı ārz yı berg-i ʿīş eyler eyler / Felek maḥż-ı ḥayāt-ı bī-s̱ebāta imtinān üzre<br />
G255/4 Sevdā-yi ḥāl-i yār ile ey dil ʿaceb degül / Meyl-i ḳaranfül ārzū ārzū-yı ārzū yı fülfül eyleseñ<br />
eyleseñ<br />
G419/7 Göñül bāġ-ı cihāndan ārzū ārzū-yı ārzū yı berg-i ʿīş eyler eyler / Felek maḥż-ı ḥayāt-ı bī-s̱ebāta imtinān üzre<br />
ʿāṣā ʿāṣā [2]<br />
[2]<br />
1. Hz. Musa’nın elinde mucize olarak yılana dönüşen asa<br />
K24/12 Yine Firʿavn-ı şitā ceyşine Mūsā-mānend / Eyledi elde ʿaṣās ʿaṣāsını ʿaṣās ını bir ejder sünbül<br />
2. yaşlılık günlerinde kullanılan değnek bağlamında kullanılmıştır; yaşlıların asa kullanma<br />
kültürünün arkasında, asaya dayanmanın Hz. Peygamber âdeti <strong>ve</strong>ya sünneti olarak görülmesi<br />
de göz önünde tutulmalıdır; bkz. PAKALIN, C. I, s. 91-92.<br />
G77/5 Pīrāne-ser elüñde ʿaṣā ʿaṣā-<strong>ve</strong>ş ʿaṣā <strong>ve</strong>ş piyāle ṭut / Nā-geh ṭoḳınsa bād-ı ḥavādis̱ ṭayanı gör<br />
ʿāṣā ʿāṣā ile ile tāc tāc [1] [1] Osmanlı kültüründe derviş çeyizini oluşturan en önemli mistik nesnelerden (tac<br />
<strong>ve</strong> hırka ile birlikte) biri. Asanın Osmanlı mistik kültüründe taşıdığı sembolik anlam alanları <strong>ve</strong><br />
görsel belgeler için bkz. DERVİŞ ÇEYİZİ, s. 254-257. Bu bağlamda asa, tac ile birlikte tarikat<br />
sembollerinden çok, üstünlük <strong>ve</strong> kuv<strong>ve</strong>t göstergesi olarak geçmektedir. Bu semboller, yırtık bir<br />
hırkaya (jende) yeğlenmiştir.<br />
G443/4 Terkin urdum ʿāṣā ʿāṣā ʿāṣā ile ile tācuñ tācuñ / Geyeli pīr-i ʿaşḳdan jende<br />
Āṣaf ṣaf [1] [1] [1] Hz. Süleymanın Âsaf bin Berhiyâ adlı meşhur <strong>ve</strong>ziri; zamanla kelime<br />
yaygınlık kazanarak <strong>ve</strong>zir kavramına ad olmuştur.<br />
M1/VIII/5 Tedbīri gör ki irmedi kimse ḫayāline / Āṣaf ṣaf cihāna gelse göreydi <strong>ve</strong>zāreti<br />
āṣaf ṣaf ṣaf-ı ṣaf ı Cem Cem-ʿaẓamet Cem<br />
ʿaẓamet [1] Cem gibi görkemli <strong>ve</strong>zir ‖ sadrazam Ali Paşa<br />
K18/27 Ṣāḥib-i tīġ u ḳalem mālik-i cām u ḫātem / Āṣaf ṣaf ṣaf-ı ṣaf ı Cem Cem-ʿaẓamet<br />
Cem<br />
ʿaẓamet dā<strong>ve</strong>r-i Cemşīd-<strong>ve</strong>ḳār<br />
āṣaf ṣaf ṣaf-ı ṣaf ı ṣaf ṣaf-der ṣaf<br />
der [1] düşman saflarını yaran <strong>ve</strong>zir ‖ sadrazam Ali Paşa<br />
K19/51 Ḳoma ayaḳda bu maṣnūʿ u muraṣṣaʿ naẓmı / Elde ḫoş yaraşur ey Āṣaf ṣaf ṣaf-ı ṣaf ı ṣaf ṣaf-der ṣaf<br />
der ḫātem<br />
āsān āsān [3] [3] kolay<br />
G200/5 Tevbe āsān āsān idi <strong>ve</strong>lī ʿāşıḳ / Bāde-i ḫoş-güvāre ḳatlanmaz<br />
G298/3 Aġız bir idüp söylemek āsān āsān idi yāre / Zaḫmuñla gelüp olsa eger ḫançeri yek- dil<br />
G457/5 Tevbe meyden Bāḳıyā āsāndur āsāndur ammā ḳorḳarın / Döymeyem sāḳī-i sīmīn-sāʿidüñ ibrāmına<br />
āsān āsān eylemek eylemek [1] [1] kolaylaştırmak<br />
M3/V/3 Kār-gāh-ı dīn ü devletde düşen düşvār işin / Ḥaḳ Teʿālā ḥażreti luṭfından āsān āsān eylesün<br />
eylesün<br />
āsān āsān gelmek gelmek [1] [1] kolay gelmek<br />
K6/6 Senden ayrılmaḳ ḳatı müşkil belādur dostum / Yoluña ölmek egerçi ʿāşıḳa āsān āsān gelür gelür<br />
gelür<br />
āsān āsān olmak olmak [1] [1] kolaylaşmak, kolay olmak<br />
G217/5 Kār-ı düşvār olsa ḳıl ʿazm-i cenāb-ı mey-fürūş / Himmet-i merdān ile āsān āsān olur olur her müşkil iş<br />
ās̱ s̱ s̱ār s̱ ār [4] [4] (bir şeyin varlığını ortaya koyan) nişaneler, alâmetler, belirtiler<br />
K4/3 Ne ḫoş ḳıldı görüñ ās̱ s̱ s̱ār s̱ ār ār-ı ār ı luṭfı / Cihān-ı ṣūret ü maʿnāyı tezyīn<br />
G415/4 Rūşen itdi gün gibi ās̱ s̱ s̱ār s̱ ār ār-ı ār ı ḥüsn-i ṭalʿatuñ / Nūr-baḫşīler çerāġın pertev-i envār ile<br />
76
G109/4 Ṣanmañ göñülde ṣaḳlana rāz-ı maḥabbeti / Ās̱ s̱ s̱ār s̱ ār ār-ı ār ı mihr gün gibi kendin ʿayān ider<br />
G152/2 Būy-ı nesīm ü reng-i gül ü revnaḳ-ı bahār / Ās̱ s̱ s̱ār s̱ ār ār-ı ār fażl u raḥmet-i Per<strong>ve</strong>rdigārdur<br />
āsāyi āsāyiş āsāyi ş [2] [2] huzur, rahat<br />
M2/I/1 Cāy-ı āsāyi āsāyiş āsāyi olur ṣanma cihān-ı fānī / Eyleme ḳaṣd-ı ʿimāret bu ḫarāb eyvānı<br />
M4/V/1 Menzil-i āsāyi āsāyiş-i āsāyi ʿuḳbāya isterseñ vüṣūl<br />
āsāyi āsāyiş āsāyi itmek itmek [1] [1] [1] dinlenmek, rahata ermek, huzur bulmak<br />
G413/2 Derdüñle ölüp ḫ˅āb-ı ‘adem içre yatandur / Āsāyi Āsāyiş Āsāyi Āsāyiş<br />
ş ider ider var ise bu menzil içinde<br />
ʿasel ʿasel [1] [1] bal<br />
G547/4 O ġonca-leb yanında ḫoş gör ey dil ḫār-ı aġyārı / ʿAsel ʿAsel cemʿ eyleyen nūş eyler eks̱er nīş-i zenbūrı<br />
aṣfer ṣfer [1] sarı, solgun<br />
K19/11 Ḥasret-i laʿl-i leb-i yār ile taḥṣīl itmiş / Ten-i lāġar ḳad-i çenber ruḫ-ı aṣfer ṣfer ḫātem<br />
aṣḥāb ṣḥāb ṣḥāb-ı ṣḥāb riy riyā riy ā [1] [1] [1] ikiyüzlüler, riyakârlar<br />
K12/5 Ne çeker adını aṣḥāb ṣḥāb ṣḥāb-ı ṣḥāb riy riyā riy riyā<br />
ā ikide bir / Ṭutalum rind-i gedā bir iki peymāne çeker<br />
āsīb āsīb [3] [3] [3] zarar, felaket, musibet, bela<br />
K16/11 Āsīb Āsīb-i Āsīb rūzgār-ı ḫazāndan emīn ola / Gül-zār-ı ʿömr-i devleti bāġ-ı İrem gibi<br />
M1/VIII/9 Āsīb Āsīb-i Āsīb dehr ü āfet-i devr-i zamāneden / Ḥıfẓ u ḥimāyet eyle o ṣāḥib-saʿādeti<br />
G83/3 Āsīb Āsīb-i Āsīb rūzgārı gül-istān-ı dehrde / Sen serv-i gül-ʿiẕāra hevā-dār olan bilür<br />
āsitān āsitān [19] [19] kapı önü, eşik<br />
G357/1 İrdüm fiġān u zār ile ol āsitāne āsitāne āsitāne ben / Çıḳdum kemend-i nāle ile āsmāne ben<br />
G4/5 Rifʿatde āsmāna deger āsitānesi āsitānesi / Ḳıymetde naḳd-i encüm irişmez aña bahā<br />
K9/8 Ol āsitān āsitānı āsitān ḳıble-i iḳbāl u baḫt olan / Sulṭān Meḥemmed aʿẓam-ı şāhān-ı tāc-dār<br />
G115/3 Şöyle fütāde mestem ḫāk-i der-i muġānda / Görenler āsitān āsitān-ı āsitān<br />
mey-ḫānedür ṣanurlar<br />
G333/6 Bilürsin yüz sürerler āsitān āsitān-ı āsitān Kaʿbeye ben de / İşigüñe yüzüm sürsem n’olaa Kaʿbem a ḳıblem<br />
G419/9 Bahār oldı yine yüzler süre geldi gül ü lāle / Ġubār-ı āsitān āsitān-ı āsitān ḫusrev-i kiş<strong>ve</strong>r-sitān üzre<br />
G453/2 Maḳāmın āsitān āsitān-ı āsitān yār idenler / Ḳoyup gitmez Ṣıfāḥān u Ḥicāza<br />
G536/3 Varayın ḳan aġlayayın āsitān āsitān-ı āsitān yārda / Fürḳatinde ḳana yudı dīde-i pür-nem beni<br />
G60/7 Kīmyādur Bāḳıyā ḫāk-i cenāb-ı mey-fürūş / Āsitān Āsitānı Āsitān ḫidmetinden ḳaçma bir devletlüdür<br />
G381/6 Āsitān Āsitān-ı Āsitān yārda mesken bulursam Bāḳıyā / Ḳāfda seyr itdürem ʿAnḳāya istiġnāyı ben<br />
G136/5 Bāḳıyā baş egme dehr-i dūna çün rūy-ı niyāz / Āsitān Āsitān-i Āsitān Ḥażret-i Sulṭān Süleymān Ḫānadur<br />
G363/5 Bāḳıyā gül-şen-i firdevsi baña ʿarż itme / Āsitān Āsitānın Āsitān ın ben anuñ menzil ü meʾvā bilürin<br />
K5/28 Gedā-yı āsitānuñ āsitānuñ āsmāna ser-fürū ḳılmaz / Begenmez ḥāṣılı kem-ter ḳuluñ eyvān-ı Keyvānı<br />
M5/II/3 Her gedā-yı āsitānuñ āsitānuñ bir şeh-i ṣāḥib-serīr<br />
G65/3 Göñül ḫāk-i ḥarīm-i āsitānuñ āsitānuñ ārzū eyler / Derūn-ı dilde niyyet āb-ı Zemzemden muṣaffādur<br />
G351/5 Yine Bāḳī viṣālüñ günlerin görsün gözüm nūrı / Ġubār-ı āsitānuñ āsitānuñ çeşm-i cāna tūtiyā olsun<br />
K7/31 Secde-gāh itsün cihāna ḫāk-i der-gāhuñ o kim / Āsitānuñ Āsitānuñ ḳıble-i iḳbāl-i şāhān eyledi<br />
G66/1 Cennet-i kūyuña meyl eylese Ṭūbā yiridür / Āsitānuñ Āsitānuñ dilese gökde Mesīḥā yiridür<br />
K23/28 Ey Ḫ˅āce-i yegāne senüñ āsitānuña āsitānuña / Bāḳī kemīne bende geçer kemterīn ġulām<br />
āsitān āsitānı āsitān āsitānı<br />
ı ḫāki/ ḫāki/ ḫāk ḫāk-i ḫāk i āsitān āsitān [6] [6] Bu tanıkların hepsinde ‘āsitān’, toprak kelimesiyle birlikte<br />
kullanılmıştır. Kapı <strong>ve</strong>ya kapı eşiğini imleyen bu söz kalıbı, Osmanlı yüksek kültüründe çok<br />
77
önemli bir simgedir. Özellikle saray kapısı <strong>ve</strong> eşiği, ulaşılması <strong>ve</strong>ya yaklaşılması arzulanan, yüz<br />
sürülen bir otorite mekânı olarak görülür.<br />
G113/4 Zer-i nāb oldı rūy-ı zerd ammā / Ḳaçan ol ḫāk āk āk-i āk i āsitāne āsitāne deger<br />
K6/13 Āsitān Āsitānı Āsitān ı ḫākini ḫākini ḳıldı Ḳırım ḫānı ḳonaḳ / İrte bir gün seyr idüñ ḫāḳān-ı Türk-istān gelür<br />
K10/12 Āsitān Āsitānı Āsitān ı ḫākine ḫākine muḥtāc muṭlaḳ ḫās u ʿām / Yaluñuz ḳullar degül taḫtında sulṭānlar bile<br />
K22/18 Ayaġı ṭopraġıdur küḥl-i cevāhir encüme / Ās Āsit Ās Āsit<br />
itān<br />
ānı ān ı ḫākidür ḫākidür iklīl-i farḳ-ı Farḳadān<br />
G348/11 Āsitān Āsitānı Āsitān ı ḫākini ḫākini mesken ḳılan kem-ter gedā / Gösterür Dārālara dārāt u şevket neydügin<br />
G221/1 Āsitānuñ Āsitānuñ ḫākidür ḫākidür firdevs-i aʿlādan ġaraż /Ḳāmetüñdür ravża-i cennetde Ṭūbādan ġaraż<br />
āsitān āsitānı āsitān ı ṭopraġ ṭopraġı ṭopraġ ı [1] bkz. ‘ayaġı ṭopraġı’ md.<br />
M3/II/2 Āsitān Āsitānı Āsitān ı ṭopraġ ṭopraġından<br />
ṭopraġ ṭopraġından<br />
ından tūtiyā-yı çeşm-i baḫt / Ḫāk-i pāyı cevherinden kīmyā-yı salṭanat<br />
āsitān āsitān-būs āsitān ūs ūs [1] [1] (saygı ifadesi olarak) eşiğini öpen<br />
G530/2 Dil-i mecnūna şimdi yig gelür leyli nehārından / Olaldan āsitān āsitān-būsuñ<br />
āsitān ūsuñ şeb-i tārīkde rūzī<br />
āsiyāb āsiyāb [2] [2] su değirmeni<br />
G2/2 Hevāñ içre ezel bir ṣadme urdı ṣarṣar-ı āhum / Döner dolāb-ı çarḫ ol dem bu demdür āsiyāb āsiyāb-āsā āsiyāb āsā<br />
G252/5 Cūy-ı eşküm yeñilmez ey Bāḳī / Çoḳ döner daḫı āsiyāb āsiyāb-ı āsiyāb felek<br />
āsiyā āsiyā-seng āsiyā seng [1] değirmen taşı<br />
G297/4 Cūy-ı eşküm şöyle ṭuġyān itdi kim bir gün hemān / Āsmānuñ āsiyā āsiyā-sengin<br />
āsiyā sengin yuvalar bilmiş ol<br />
ʿasker ʿasker [1] [1] [1] asker topluluğu ‖ ordu<br />
K1/24 Deryā-mis̱āl ʿaskerüñ ʿaskerüñ içre ʿalemlerüñ / Fetḥ ü ẓafer sefīnesine açdı bād-bān<br />
1. soy, nesep<br />
aṣıl ıl ıl [3]<br />
[3]<br />
G230/1 Ey aṣl ṣl ṣlı ṣl pāk nesli güzīn zübde-i ḫalef / Virdüñ cihāna şems-i münev<strong>ve</strong>r gibi şeref<br />
2. kaynak, kök (neden yapıldığı)<br />
G269/5 Bāḳī yine ṣaçıldı nemek bāde-i nāba / Bilsek ʿacebā aṣl ṣl ṣlı ṣl nedür bu şeker-ābuñ<br />
3. özellikle, bilhassa, en çok<br />
G200/8 Sözi vāʿiẓ dırāz ider ʿārif / Ol aṣıl ıl yādkāre ḳatlanmaz<br />
1. asılmak<br />
aṣılmak ılmak [2]<br />
[2]<br />
G450/3 Ḳaşuñ üzre tār-ı mūyuñla cebīnüñ gördiler / Nūrdan ḳandīl aṣılmış ılmış ṣandılar miḥrābda<br />
2. arşa hançer asmak<br />
K20/14 Hemān bu ḫançer-i zerrīn-ġılāf-ı Pāşādur / Ki ṭāḳ-ı ʿarşa aṣıldı ıldı bu şeb hilāl-mis̱āl<br />
aṣlā ṣlā [5]<br />
hiçbir zaman, kesinlikle<br />
K22/10 Gerçi merdāne ṣoyındı girdi meydāne dıraḫt / Geldi ḳış baṣdı <strong>ve</strong>līkin virmedi aṣlā ṣlā ṣlā emān<br />
G67/3 Ġamze aṣlā ṣlā gözine kimseyi hīç ildürmez / Yine dil ḫastesin ol nergis-i şehlā gözedür<br />
G223/6 İlāhī ṭabʿ-ı Bāḳīden rüsūm-ı ġayrı maḥv eyle / Ki aṣlā ṣlā ḳalmaya ḳalbinde naḳş-ı mā-sivādan ḥaẓ<br />
G258/3 Nūş iden cām-ı lebüñ ölmekden aṣlā ṣlā ġam yimez / Kim ḫumārı olmaz ey sāḳī şarāb-ı Kevs̱erüñ<br />
G376/2 Tīr-i ġamzeñ nice ġarrā rāstlar ḥayretdeyem / Ḳana müstaġrıḳ ciger aṣlā ṣlā görinmez başdan<br />
āsmān āsmān [25] [25] gök, gökyüzü; bkz. ‘ḳażā-yı āsmānī’, ‘zemīn ü āsmān’, ‘heft āsmān’ md.<br />
K1/6 Bir tīġ-i zer-nişān ile girmişdi ʿarṣaya / Şemşīr-bāz-ı maʿreke-i ṣaḥn-ı āsmān<br />
āsmān<br />
78
K1/26 Çevgān urupdur aña ezel dest-i himmetüñ / Ol dem bu dem-durur ki döner gūy-ı āsmān āsmān<br />
K22/21 Rāh-ı bāġa berg-i zer düşmiş degüldür ser-<strong>ve</strong>rā / Reh-güẕāruñda yüzin ferş itdi māh-ı āsmān<br />
āsmān<br />
M1/III/3 Ḳılsun kebūd cāmelerin āsmān āsmān siyāh / Geysün libās-ı mātem-i Şāhı bütün cihān<br />
G4/3 Ümmīd-i ḫāk-būs-ı cenābuñla āsmān āsmān / Yıllar-durur ki ḳāmetini eyledi dü-tā<br />
G417/7 Olur atuñ öñince āsmān āsmān peyk-i cihān-peymā / Aña ḫurşīd tāc-ı zer hilāl-i çarḫ ser-mūze<br />
G428/4 Lāyıḳ budur ki vaṣf-ı ruḫuñ mihr-i āsmān āsmān / Altun ḳalemle yaza meh-i en<strong>ve</strong>r üstine<br />
G162/1 Āsmān Āsmān kim libāsı ezraḳdur / Delḳ-pūşān-ı zerḳa mülḥaḳdur<br />
K5/28 Gedā-yı āsitānuñ āsmāna āsmāna ser-fürū ḳılmaz / Begenmez ḥāṣılı kem-ter ḳuluñ eyvān-ı Keyvānı<br />
G4/5 Rifʿatde āsmāna āsmāna deger āsitānesi / Ḳıymetde naḳd-i encüm irişmez aña bahā<br />
K27/1 Teʿālaʾllāh zehī ṭāḳ-ı bülend-i āsmān āsmān-āsā āsmān āsā / Hezār aḥsent ey burc-ı felek-ḳadr u semā-sīmā<br />
K26/4 Görinür ṣaḥn-ı çemenden yine şāḫ-ı nergis / Āsmāndan Āsmāndan nitekim heyʾet-i ʿıḳd-ı Pervīn<br />
G251/4 ʿAlāʾiḳdan mücerred ol ser-i kūyında mesken bul / Mesīḥā-<strong>ve</strong>ş mekānı āsmāndur āsmāndur ehl-i tecrīdüñ<br />
K14/14 S̱üreyyā ṣanmañ üstinde görince şīr-i gerdūnı / Atıldı āsmāne āsmāne kūh-sār-ı ḳahrı ḳaplanı<br />
G113/1 Ḥaremüñ ravża-i cināne deger / İşigüñ ṭāḳ-ı āsmāne āsmāne deger<br />
G183/2 Māʾī cāmeñ üzre şemşīrüñ ṭaḳınsañ nāz ile / Ṣan melekler āsmāne āsmāne ey ḳamer ejder çeker<br />
G357/1 İrdüm fiġān u zār ile ol āsitāne ben / Çıḳdum kemend-i nāle ile āsmāne āsmāne āsmāne ben<br />
M3/III/3 Ẕāt-ı pāküñ vaṣfı der-gāh-ı refīʿüñ ismidür / Āfitāb-ı baḫt u devlet āsmān āsmān-ı āsmān ı maʿdelet<br />
G311/8 Ḫurşīd-i āsmān āsmān-ı āsmān ı ı saʿādet Selīm Ḫān / Kim feyż-i cāmı kāne baġışlar hezār laʿl<br />
G272/2 Āsmān Āsmān-ı Āsmān mihrüñe āhum şirārıdur nücūm / Şuʿle-i dāġ-ı derūnum māh-ı tābān eyledüñ<br />
G315/3 İltifāt eylemezem ẕerre ḳadar nā-dāne / Āsmān Āsmān-ı Āsmān hünere mihr-i cihān-ārāyem<br />
G448/2 Ṭaḳınsun pālehengin şeh-süvārum aylandursın / Cihāna nūr u fer virsün güzellik āsmān āsmānında<br />
āsmān<br />
ında ında<br />
K5/3 Beşāretler zemīne āsmānuñ āsmānuñ gözleri aydın / Cihānı rūşen itdi pertev-i envār-ı Yezdānī<br />
M3/V/2 Āsmānuñ Āsmānuñ gūşe-i bām-ı zümürrüd-fāmına / Ḳadri ṭāvūsı çıḳup gün gibi cevlān eylesün<br />
G297/4 Cūy-ı eşküm şöyle ṭuġyān itdi kim bir gün hemān / Āsmānuñ Āsmānuñ āsiyā-sengin yuvalar bilmiş ol<br />
āsmānī āsmānī [1] [1] havaî fişek; bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 175; OSMANLI ŞENLİKLERİ, s. 117.<br />
(Vehbî’nin Surnâme’sinden alıntı)<br />
K7/14 Lāle hā<strong>ve</strong>n yaḳdı sūsen āsmānīler āsmānīler yine / Şāh-ı gül taḫt-ı zümürrüd üzre seyrān eyledi<br />
āsmānī āsmānī çenber çenber [1] [1] mavi renkli yemeni/çenber ‖ gökyüzü; felek-kocakarı bağlamında bkz.<br />
‘altunlu çenber’ md.<br />
G258/4 Nār-ı āhumdan ḥaẕer ḳıl ey sipihr-i pīre-zen / Ṭutışur bir gün ṣaḳın ol āsmānī āsmānī çenberüñ<br />
çenberüñ<br />
āsmāniyān āsmāniyān [1] [1] melekler<br />
K1/36 Eflāke çıḳdı <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le-i ʿarṣa-i zemīn / İndi zemīne ġulġule-i āsmāniyān<br />
āsmān āsmān-pāye āsmān āye [1]<br />
payesi gök kadar yüce olan ‖ Semiz Ali Paşa için övgü<br />
K18/28 Āsmān Āsmān-pāye<br />
Āsmān āye hümā-sāye ʿAlī Pāşā kim / İremez ṭāḳ-i celāline kemend-i efkār<br />
āsmān āsmān eylemek eylemek [1] [1] göğe çıkarmak, yüceltmek<br />
K13/12 Ḳaṣr-ı ḳadrüñ āsmān āsmān eyler eyler olursa dest-gīr / Himmet-i vālā-yı şāhenşāh-ı ʿālī-şān eger<br />
ʿaṣr ʿaṣr [1] [1] [1] zaman, devir<br />
G429/3 Ḳan içmek ola bāde-i gül-gūn içilmeye / Mollā-yı ʿaṣr ʿaṣr böyle mi görmiş kitābda<br />
āsūde āsūde [2] [2] mutlu, rahat, sıkıntı <strong>ve</strong> üzüntülerden uzak<br />
K8/11 Memālik ẓıll-ı rifʿatde ḫalāʾiḳ ḫ˅āb-ı rāḥatde / Cihān ās āsūde ās āsūde<br />
ūde ʿadlinde zamān emn ü emān üzre<br />
G122/10 Āsūde Āsūde ẓıll-ı rāyet-i ʿadlinde kāʾināt / Kevn ü mekāna sāye ṣalan şāḫ-sārı gör<br />
79
āsūde āsūde āsūde olmak/ olmak/ḳılmak olmak/ ılmak [2] [2] rahat <strong>ve</strong> mutlu olmak, müsterih olmak<br />
K2/60 Ḳılıcuñ üstün ola niteki tīġ-i ḫurşīd / Sāye-i salṭanatuñda ola ola āsūde āsūde cihān<br />
M1/VIII/3 Ol cism-i pāki cānı gibi eyledi nihān / Āsūde Āsūde ḳıldı ıldı ḥāl-i sipāh u raʿiyyeti<br />
āsūde āsūde ḳılmamak ılmamak [3]<br />
[3]<br />
1. sıkıntıdan kurtaramamak, rahatlatamamak<br />
K10/4 Sūz-ı ʿaşḳuñdan dimāġum şol ḳadar āşüfte kim / Mey degül āsūde āsūde ḳılmaz ılmaz ılmaz dārū-yı hüş-ber bile<br />
2. rahat bırakmayan, sıkıntıya yol açan<br />
M9/II/5 Ki bī-hūş olmasam āsūde āsūde ḳılmaz ılmaz ılmaz bende bir ġam var<br />
G63/2 Beni ʿayb eylemeñ dāʾim olursam mest-i lā-yaʿḳil / Ki bī-hūş olmasam āsūde āsūde āsūde ḳılmaz ılmaz ılmaz bende bir ġam var<br />
aşmak aşmak [1] [1] yükselmek<br />
G35/1 Feryāduma irmezse n’ola ol boyı şimşād / Kūyında feleklerden aşar nāle vü feryād<br />
1. âşık<br />
ʿā ʿāşı ʿā<br />
şı şıḳ ḳ [97]<br />
[97]<br />
G138/1 ʿĀ ʿĀşı ʿĀ ʿĀşı<br />
şıḳ şı ki sūz-ı ʿaşḳ ile ʿuryān olup gezer / Abdāldur ki ʿālemi ḥayrān olup gezer<br />
K6/5 Cām-ı gül-gūn nūş ider ḫūn-ābe-i eşkin döker / Beñzine bir pāre ʿā ʿāşı ʿā<br />
şı şıḳ şı ḳ derd-mendüñ ḳan gelür<br />
G132/4 Gehī vuṣlatda ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳ şı gāh mehcūr / Bu dünyādur gehī mātem gehī sūr<br />
G142/4 Pūte-i hicrān içinde sīm-tenler ʿaşḳına / Gerçi yanur yaḳılur ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳ şı <strong>ve</strong>lī altun olur<br />
G171/3 Nūş eylese bir ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳ şı tā ḥaşre dek ayılmaz / Bezm-i feleküñ bilmem cāmında ne ḥālet var<br />
G176/2 Şöyle beñzer mübtelādur bir perī dīdārına / Eşk-i ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳ şı gibi aġlayup aḳar ırmaġlar<br />
G199/4 Döker ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳ şı yoluñda dāne dāne gevher-i eşki / Yatur ḫāk-i meẕelletde yine bir dāne incinmez<br />
G200/5 Tevbe āsān idi <strong>ve</strong>lī ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳ şı / Bāde-i ḫoş-güvāre ḳatlanmaz<br />
G214/2 Dilde şol ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳ şı ki sırr-ı ʿaşḳuñ itmişdür nihān / Gūşe-i vīrānede genc-i firāvān gizlemiş<br />
G216/5 Bundan ziyāde ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳ şı ferḫunde-fāl olur mı / Rūz-ı ezelde ḳurʿa naḳş-ı nigāre düşmiş<br />
G236/2 Nār-ı miḥnet nerm ider ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳ şı mülāyim-ṭabʿ olur / Āhen-i pūlād ise altun ider iksīr-i ʿaşḳ<br />
G346/7 Ser-i şemşīrüñ ile ṭoġrasalar ḫāme-ṣıfat / Baş ḳaldurmaya ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳ şı ḫaṭ-ı fermānuñdan<br />
G446/1 Der-gāh-ı Ḥaḳḳa derd ile ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳ şı niyāzda / Bāṭıl taṣavvur itmede zāhid namāzda<br />
G458/3 Şu ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳ şı kim senüñ ʿaşḳuñ belāsından helāk oldı / Ṣan ol bīmārdur ṣıḥḥat yitişdi vardı uyḫuya<br />
G489/6 Maḥabbet içre giriftār-ı hecr olan ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳ şı / Deñizlere düşüben ṭuʿme-i neheng oldı<br />
G530/6 Şu ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳ şı ḳ kim viṣālüñ mī<strong>ve</strong>sinden ārzū eyler / Nihāl-i ḳāmet-i nīzeñ gerek ẕihninde merkūzi<br />
G530/7 Ṣabā ḫāk-i rehin būs itdi muġber olduñ ey ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳ şı ḳ / Ġubār-ı ḫaṭṭ-ı müşgīni belürsin göresin tozı<br />
G241/5 ʿĀ ʿĀşı ʿĀ ʿĀşı<br />
şıḳ şı ḳ ḥadīs̱-i cām-ı lebüñ alsa aġzına / Meclisde çoḳ laḳırdamasun sāḳıyā ḳabaḳ<br />
G369/1 Pervāne gibi şuʿle-i şevḳuñle yanmadın / ʿĀ ʿĀşı ʿĀ ʿĀşı<br />
şıḳ şı ḳ maḥabbet adın añar mı utanmadın<br />
G504/3 ʿĀ ʿĀşı ʿĀ ʿĀşı<br />
şıḳ şı ḳ güşāde-meşreb olur cām-ı mey gibi / Hem-dem idinse kendüsine ṭañ mı sāġarı<br />
G513/1 ʿĀ ʿĀşı ʿĀ ʿĀşı<br />
şıḳ şı ḳ öldürmekdür ol māhuñ tamām endīşesi / Yolına cān virmedür eksüklünüñ kem pīşesi<br />
G39/7 ʿĀ ʿĀşı ʿĀ ʿĀşı<br />
şıḳa şı ḳa iḥsān ise maḳṣūd elüñde dostum / Dest-būsuñdur muḥaṣṣal Bāḳīye iḥsān-ı ʿīd<br />
K6/6 Senden ayrılmaḳ ḳatı müşkil belādur dostum / Yoluña ölmek egerçi ʿā ʿāşı ʿā<br />
şı şıḳa şı ḳa āsān gelür<br />
K16/2 ʿĀlem ḥarīm-i ḥürmet-i kūyuñda muḥterem / Vaṣluñ ḥarām ʿā ʿāşı ʿā<br />
şı şıḳa şı ḳa ṣayd-ı Ḥarem gibi<br />
G44/1 Nāz ile ʿā ʿāşı ʿā<br />
şı şıḳa şı ḳa ḳılmazsın dād / Hey elā gözlüm elüñden feryād<br />
G88/4 Ḫāk-i rehüñ ṣabā yili ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳa<br />
ḳa armaġān ider / Ḥaḳ bu ki ayaġuñ tozı tuḫfe-i rūzgārdur<br />
G94/1 Nişāne sūz-ı dile āhumuñ şirāresidür / Belī belāyı iden ʿā ʿāşı ʿā<br />
şı şıḳa şı ḳa sitāresidür<br />
G109/3 Ḥüsnüñ ḫayāli vaṣluñ ümīdiyle ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳa şı ḳa / Nār-ı cāḥīmi gül-şen-i bāġ-ı cinān ider<br />
80
G148/4 Ḥūr u ġılmān añma kim her ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳa şı ḳa / Kendü yār-ı bī-<strong>ve</strong>fāsı ḫoş gelür<br />
G179/1 Ḫayālüñ ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳa şı ḳa eglence besdür / Viṣālüñ istemek zāʾid he<strong>ve</strong>sdür<br />
G233/3 Bī-ḥisāb itdi ḫaṭuñ ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳa şı ḳa cevri ammā / Kimse daʿvā idemez rūz-ı şümār olmayıcaḳ<br />
G355/4 Eşk-i sīm ü çihre-i zerdi yiter <strong>ve</strong>ch-i maʿāş / Bir cihetden ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳa şı ḳa dīnār u dirhem gelmesün<br />
G377/4 Şol ḫoş ḫaber ki andan ire būy-ı vaṣl-ı yār / Yigdür dimāġ-ı ‘āşı şı şıḳa şı ḳa bād-ı bahārdan<br />
G388/1 Geh cefā ḳılsun niyāz ehline geh nāz eylesün / Nāz iderse ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳa şı ḳa ol şūḫ-ı ṭannāz eylesün<br />
G404/3 Gūş ṭutup münāfıḳa cevri ḳo yār-ı ṣādıḳa / Dil-ber odur ki ʿā ʿāşı ʿā<br />
şı şıḳa şı ḳa müşfik ü mihrbān ola<br />
G476/3 Dem-be-dem dil üzredür biz ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳa şı ḳa / Tīzlik var ḫançer-i cānānda<br />
G490/3 Ṭoġmadı ḫurşīd-i ʿālem-tāb-ı devlet ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳa şı ḳa / Dil-rübā kim ʿālem-i vuṣlatda ʿuryān olmadı<br />
G495/1 Var iken ḫançerinüñ ʿā ʿāşı ʿā<br />
şı şıḳa şı ḳa dil-dārlıġı / Ġam degül eylese peykānı dil-āzārlıġı<br />
Kt6/1 Ġamzelerden tīġ u ḫançer çekse ḳaṣd-ı ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳa şı ḳa / Rüstem irmez Ḳahramān-ı çeşmüñe rūz-ı meṣāf<br />
M5/III/1 ʿĀ ʿĀşı ʿĀ ʿĀşı<br />
şıḳa şı ḳa yād-ı lebüñ cām-ı şarāb-ı dil-güşā<br />
G227/2 Bī-sütūnı gül-şen itmiş ḫūn-ı çeşm-i Kūh-ken / ʿĀ ʿĀşı ʿĀ ʿĀşı<br />
şıḳa şı ḳa sevdā-yı vaṣl-ı yār ile ṭaġ üsti bāġ<br />
G277/4 ʿĀ ʿĀşı ʿĀ ʿĀşı<br />
şıḳa şı ḳa küḥl-i cilā yāruñ ayaġı tozıdur / Ḥāṣılı bendesiyüz ʿārif-i ṣāḥib-naẓaruñ<br />
Mtl 18 Ellerin dil-ber yüzine ṭutdı ṣanmañ nāzdan / ʿĀ ʿĀşı ʿĀ<br />
şı şıḳa şı ḳa bu <strong>ve</strong>ch ile yüz gösterür açmazdan<br />
K7/2 Bülbül-i şūrīde-dil ḳıldı niyāz-ı ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳān şı ḳān / Ġonca-i ġannāc nāz-ı nāzenīnān eyledi<br />
K22/8 Ḳanlu yaş dökmiş ruḫ-ı zerd ü ġubār-ālūdına / Var ise dehrüñ fenāsın añdı mīr-i ʿā ʿāşı ʿā<br />
şı şıḳān şı ḳān<br />
G281/4 Ey ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳān şıḳān<br />
ḳān-ı ḳān ġam-zede ʿīş u ṣafāyı ḳoñ / Kūy-ı belāda her biriñüz bir mekān ṭutuñ<br />
G64/1 Dem-i vaṣluñ irişse çeşm-i ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳda şı ḳda bükā artar / Ṣular ṭuġyān ider ev<strong>ve</strong>l bahār olduḳça mā artar<br />
G196/1 Gören dil ān-ı ḥüsnin vaʿde-i cānāne ḳatlanmaz / Belī ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳda şı ḳda ṣabr olmaz göñül ol āne ḳatlanmaz<br />
G214/1 Sīne-i ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳda şı ḳda sırr-ı laʿl-i cānān gizlemiş / Kān-ı ebdān içre ol kim cevher-i cān gizlemiş<br />
G133/3 Çeşmüñ şu resme ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳı şı ġamzeñle ḳatl ider / Bir nā-tevānı tīġ ile ṣan Rüstem öldürür<br />
G133/4 Ṭursun yirinde ġamze-i ḳattāl-i ḫūn-feşān / Başdan belālu ʿā ʿāşı ʿā<br />
şı şıḳı şı ı ol perçem öldürür<br />
G231/4 ʿAşḳdur bu geçürür ʿāşıḳı başdan cāndan / ʿĀ ʿĀşı ʿĀ ʿĀşı<br />
şıḳun şı ḳun yoluña cān virdügini ṣanma güẕāf<br />
G414/3 Kendü güller gibi ḫandān līk çeşm-i ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳı şı ı / Dem-be-dem ebr-i bahārī gibi giryān itmede<br />
G56/3 Eylese cevr ü cefā mihr ü <strong>ve</strong>fādur ġāyeti / Ḥaḳ budur kim ʿāşı şı şıḳ-ı şı ġam-ḫ˅āra ġāyet ḫoş gelür<br />
G62/1 Ġonca lebüñe ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳ-ı şı ḫūnīn-ciger geçer / Nergis gözüñe bende-i ṣāḥib-naẓar geçer<br />
G204/4 İçeyin ʿāleme rüsvāy olayın n’olsa gerek / ʿĀşıḳam ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳ-ı şı bed-nāma ġam-ı neng olmaz<br />
G244/4 Şöyle bī-ḳıymet olur ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳ-ı şı ı miḥnet-zede kim / ʿĀḳıbet hīçe ṣatar ḫ˅āce-i bāzār-ı firāḳ<br />
G267/3 Dökilür ḳaṭreleri ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳ-ı şı mehcūr aġlar / Yılduzı düşkün olur pādişehüm maʿzūlüñ<br />
G395/3 Derd-i ʿaşḳı ġayrıdan ṣormañ ne bilsün çekmeyen / Anı yine ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳ-ı şı nālāne söyleñ söylesün<br />
G410/6 Yazmadı defterine ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳ-ı şı ı Mecnūn-ṣıfatı / Ḥāṣılı ṣıġmadı bir deftere bir dīvāne<br />
G431/4 Üstüñe düşmez ne deñlü mest olursa zāhidā / Böyle istiġnā virilmiş ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳ-ı şı dürdī-keşe<br />
Mtl 12 Meşrebi ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳ-ı şı mey-ḫ˅āre-ṣıfat ṣāf degül / Daʿvī-i ṣıdḳ u ṣafā ṣofīye inṣāf degül<br />
G51/5 ʿĀşı şı şıḳı şı bī-ṣabr u ārām eyleyüp seyyāḥ ider / Memleket seyr itdürür ʿaşḳuñ vilāyet gösterür<br />
G203/2 ʿĀ ʿĀşı ʿĀ ʿĀşı<br />
şıḳı şı şürb-i müdām eylese maʿẕūr ṭutuñ / Gözine gelmiyecek sevdügine yalvaramaz<br />
G348/8 Öldürür ḳattāl-i ġamzeñ dirgürür laʿl-i lebüñ / ʿĀ ʿĀşı ʿĀ<br />
şı şıḳ-ı şı bīmārı bilmez kimse ḥikmet neydügin<br />
G354/1 Tende bir kühne ḳabā elde biraz nān olsun / ʿĀ ʿĀşı ʿĀ<br />
şı şıḳ-ı şı bī-ser ü pā başına sulṭān olsun<br />
G536/5 Būy-ı zülfinden ṣabā geldi dem urdı cānuma / ʿĀ ʿĀşı ʿĀ<br />
şı şıḳ-ı şı āşüfte itdi Bāḳıyā ol dem beni<br />
G422/3 Görmese yār ġażab-nāk olıcaḳ aġyārı / Ḫışm idüp ʿā ʿāşı ʿā<br />
şı şıḳın şı ın āzārlar itler yirine<br />
G373/1 Çihresinde görinen ṣanmañ o ḫūnīnüñ dehān / ʿĀ ʿĀşı ʿĀ<br />
şı şıḳın şı ın ḳurbān iderken ṣıçramış bir ḳaṭre ḳan<br />
G161/1 Dil-i ḫūnīnüñ o tīr-i müje dem-sāzı geçer / Nīze-i ġamzesinüñ ʿā ʿāşı ʿā<br />
şı şıḳına şı ına ına nāzı geçer<br />
G435/1 Sīneye çekmege bir serv-i dil-ārām olsa / Ser-keş olmasa iñen ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳına şı ına ına rām olsa<br />
81
G182/5 Ḥalḳa-i ẕikre girüp ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳlar şı ḳlar itdiler semāʿ / Ehl-i diller ʿaşḳ odına yana yana girdiler<br />
K6/3 Bāġ-bān-ı gül-şen-i ʿaşḳuñ olan ʿā ʿāşı ʿā<br />
şı şıḳlara şı ḳlara / Dāġı gül dūd-ı kebūdı sünbül ü reyḥān gelür<br />
G9/1 Bilini ḳuçmadadur ol ṣanemüñ derd ü belā / Yoġsa ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳlara şı ḳlara şīrīn lebi ḥāżır ḥelvā<br />
G173/2 Belā ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳlara şı ḳlara rūz-ı ezelde ḳısmet olduḳda / Ṭabībüm derd-i hicrānuñ dil-i bīmāre düşmişdür<br />
G485/5 Ögmesün ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳlara şı ḳlara vāʿiẓ riyāż-ı cenneti / Bāġ-ı ḫurrem olmaz ehl-i ʿaşḳa dīdāruñ gibi<br />
G105/1 ʿĀ ʿĀşı ʿĀ ʿĀşı<br />
şıḳlara şı ḳlara çün derd ü belā ẕevḳ u ṣafādur / Yā ẕevḳ u ṣafā derdine düşmek ne belādur<br />
G166/1 Ḳaçan kim nāz ile reftār iderler serv-ḳāmetler / Ḳopar ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳlaruñ<br />
ḳlaruñ başına ol demde ḳıyāmetler<br />
G476/4 ʿĀlem-i vuṣlatdadur her dem raḳīb / Āh kim ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳlaruñ şı ḳlaruñ hicrānda<br />
G67/6 ʿĀ ʿĀşı ʿĀ ʿĀşı<br />
şıḳuñ şı ḳuñ düşmeni çoḳ baḥre dönüpdür yaşı / İki zevraḳdur iki dīdesi deryā gözedür<br />
G442/3 Gör viṣālüñ gicesi şevḳ-ı derūnın ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳun şı ḳun / Seyr-i deryā ḫūb olur cānā şeb-i meh-tābda<br />
K10/8 İnkisār-ı bāl ile zehr-i ġam itse telḫ-kām / Şehd şīrīn itmez aġzın ʿā ʿāşı ʿā<br />
şı şıḳuñ<br />
ḳuñ sükker bile<br />
G49/3 Ḫ˅āce ursun başına destār-ı mermerşāhīyi / Lāubālī ʿā ʿāşı ʿā<br />
şı şıḳuñ şı ḳuñ farḳında bir sāġar yiter<br />
G427/4 Āyīne gibi herkese yüz virmesün ol māh / Bir baġrı yanuḳ ʿā ʿāşı ʿā<br />
şı şıḳuñ şı ḳuñ uġrar nefesine<br />
Mtl 25 Nihān olmaz maḥabbet gizlü ḳalmaz ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳuñ şı ḳuñ şūrı / Ne mümkindür gele bir araya mestī vü mestūrī<br />
G231/4 ʿAşḳdur bu geçürür ʿāşıḳı başdan cāndan / ʿĀ ʿĀşı ʿĀ ʿĀşı<br />
şıḳun şı ḳun yoluña cān virdügini ṣanma güẕāf<br />
K12/3 Ḳaşlaruñ bükdi bilin gerçi kemān-ı ʿaşḳı / ʿĀ ʿĀşı ʿĀ ʿĀşı<br />
şıḳuñ şı ḳuñ Rüstem-i Destān ile ḫasmāne çeker<br />
G22/3 Dil-berüñ ʿahdi bütün ammā <strong>ve</strong>fāsı süst olur / ʿĀ ʿĀşı ʿĀ<br />
şı şıḳuñ şı ḳuñ göñli şikeste ʿahd ü peymānı dürüst<br />
G46/4 ʿĀ ʿĀşı ʿĀ ʿĀşı<br />
şıḳuñ şı ḳuñ ḳaʿr-ı yem-i ġuṣṣa-i hicrānuñda / Ṣadef-i dīde-i ġam-dīdesi pür-lüʾlūdur<br />
G272/4 Çıḳmaz aġzuñdan ḫaber sırr-ı nihān-ı vaṣluña / ʿĀ ʿĀşı ʿĀ ʿĀşı<br />
şıḳuñ şı ḳuñ rāzın derūn-ı cānda pinhān eyledüñ<br />
G276/2 ʿĀ ʿĀşı ʿĀ ʿĀşı<br />
şıḳuñ şı ḳuñ āh u enīn olsa ʿaceb mi kārı / Nāle vü zār olur eglenceleri bīmāruñ<br />
G385/5 ʿĀ ʿĀşı ʿĀ ʿĀşı<br />
şıḳuñ şı ḳuñ raḳṣda hem-pālarıdur dest-efşān / Bāḳıyā anuñ içün serv ü çenārı se<strong>ve</strong>rin<br />
G492/2 Zülf-i ،‘anber-būyuñuñ sevdālarıdur dostum / ʿĀ ʿĀşı ʿĀ<br />
şı şıḳuñ şı ḳuñ ḥālin perīşān eyleyen sünbül gibi<br />
K6/8 Ṣādıḳam cāndan baña ʿaşḳuñ ʿazīz oldı disem / Ṣanma girçek ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳuñdan şı ḳuñdan dostum yalan gelür<br />
2. tutkun, sevdalı olma<br />
G23/2 ʿĀ ʿĀşı ʿĀ ʿĀşı<br />
şıḳ-ı şı ı dīdār-ı pāküñdür meger kim cūylar / Cüst ü cū eyler seni ey serv-i bālā semt semt<br />
G6/5 Vefā ummaz cefādan yüz çevürmez Bāḳī ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳdur şı ḳdur / Niyāz itmek aña cānā yaraşur saña istiġnā<br />
G204/4 İçeyin ʿāleme rüsvāy olayın nʾolsa gerek / ʿĀ ʿĀşı ʿĀ ʿĀşı<br />
şıḳam şı ḳam ʿāşıḳ-ı bed-nāma ġam-ı neng olmaz<br />
ʿā ʿāşı ʿā<br />
şı şıḳ-ı şı ı bbī-çāre<br />
b<br />
āre āre [2] [2] zavallı âşık<br />
G3/5 Şiʿr ü inşādan murādı ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳ-ı şı bī-çārenüñ / ʿArż-ı iḫlāṣ eylemekdür yāre Bāḳī <strong>ve</strong>ʾd-duʿā<br />
G124/5 ʿĀ ʿĀşı ʿĀ ʿĀşı<br />
şıḳ-ı şı bī-çāreler bār-ı belāñ altındadur / Derd-mend üftādeler görseñ ne ḥāl üstindedür<br />
ʿā ʿāşı ʿā<br />
şı şıḳ-ı şı ı bbī-dil<br />
b<br />
dil dil [5] [5] çekingen/yüreksiz âşık ‖ sevdalı/melankolik âşık<br />
K8/4 Ḥamāʾil gibi dāʾim dāġ-ı derdüm ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳ-ı şı ı ı bbī-dil<br />
b<br />
dil / Ḳosun baş üstine dirse n’olavaʾllāhi cān üzre<br />
G242/7 Bāḳī işigi ḫākine düşmiş niyāz ider / Miskīn fütāde ʿā ʿāşı ʿā<br />
şı şıḳ-ı şı ı bbī-dil<br />
b<br />
dil babaḳ babaḳ<br />
G272/1 ʿĀ ʿĀşı ʿĀ ʿĀşı<br />
şıḳ-ı şı ı bbī-dillere<br />
b<br />
dillere cevr-i firāvān eyledüñ / Müstedām ol dostum luṭf itdüñ iḥsān eyledüñ<br />
G425/2 ʿĀ ʿĀşı ʿĀ ʿĀşı<br />
şıḳ-ı şı ı bbī-dil<br />
b<br />
dil ruḫ-ı zerd ile yaṣdansun ḳoluñ / Yaraşur zerrīn ḥamāʾil sāʿid-i sīmīnüñe<br />
G532/3 Āteşīn ruḫsārı üzre ḫāli vaṣfında sözüm / ʿĀ ʿĀşı ʿĀ ʿĀşı<br />
şıḳ-ı şı ı bbī-dillerüñ<br />
b<br />
dillerüñ aġzın yaḳar fülfül gibi<br />
ʿā ʿāşı ʿā<br />
şı şıḳ-ı şı ı bbī-ṣabr<br />
b<br />
ṣabr u dil [2] sabırsız <strong>ve</strong> sevdalı âşık<br />
G143/4 Meẕāḳın zehr-i ḳahr-ı miḥnet-i eyyām telḫ itmiş / Lebüñden ʿā ʿāşı ʿā<br />
şı şıḳ-ı şı ı bbī-ṣabr<br />
b<br />
ṣabr u dil dil bir pāre ḳand ister<br />
G380/7 Bāḳıyā Ferhād ile Mecnūn-ı şeydādan bedel / ʿĀ ʿĀşı ʿĀ<br />
şı şıḳ-ı şı ı bbī-ṣabr<br />
b<br />
ṣabr u dil kim var dirseñ işte ben<br />
ʿā ʿāşı ʿā<br />
şı şıḳ-ı şı ı ddīdār<br />
d<br />
īdār [3] [3] [3] güzel yüzlüye âşık<br />
G110/4 Gevher-i eşküm eriyüp ṣu gibi aḳsa n’ola/ Böyledür aḥvāli her kim ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳ-ı şı ı ddīdārdur<br />
d<br />
īdārdur<br />
G380/3 Pāyine yüzler sürer her serv-i dil-cūnuñ revān / Ṣu gibi bir ʿā ʿāşı ʿā<br />
şı şıḳ-ı şı ı ddīdār<br />
d<br />
īdār dirseñ işte ben<br />
82
G83/2 ʿAşḳuñ ġamıyla sırrını eşk-i revānumuñ / Cūyā-yı yār u ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳ-ı şı ı ddīdār<br />
d<br />
īdār olan bilür<br />
ʿā ʿāşı ʿā<br />
şı şıḳ-ı şı ı dil dil-efg dil<br />
efg efgār efg ār [2] gönlü yaralı âşık<br />
G497/1 Esirgemek gerege ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳ-ı şı ı dil dil-efg dil<br />
efg efgār<br />
ārı ār / ʿAleʾl-ḫuṣūṣ ki bir bī-<strong>ve</strong>fā ola yāri<br />
Mtl 7 Teninde şerḥaları ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳ-ı şı ı dil dil-efg dil<br />
efg efgāruñ efg āruñ / Hırāş-ı pençesidür şīr-i ʿaşḳ-ı ḫūn-ḫ˅āruñ<br />
ʿā ʿāşı ʿā<br />
şı şıḳ-ı şı ı ddīvāne<br />
d<br />
īvāne [2] [2] divane âşık<br />
G391/4 Sen aġyār ile devr itdür şehā peymāneyi dāʾim / Ser-i kūyuñ ṭolaşup ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳ-ı şı ı ddīvāneler<br />
d<br />
īvāneler īvāneler dönsün<br />
G254/1 Ey ṣabā dil raḫtın ol gīsū-yı müşgīn-tāre çek / ʿĀ ʿĀşı ʿĀ ʿĀşı<br />
şıḳ-ı şı ı ddīvāneyi<br />
d<br />
īvāneyi zencīr-i zülf-i yāre çek<br />
ʿā ʿāşı ʿā<br />
şı şıḳ-ı şı ı ḫaste ḫaste-dil ḫaste dil [2] gönlü hasta âşık<br />
G464/2 ʿĀ ʿĀşı ʿĀ ʿĀşı<br />
şıḳ-ı şı ı ḫaste ḫaste-dilüñ<br />
ḫaste dilüñ niteki fānūs-ı ḫayāl / Nār-ı ʿaşḳuñla yanupdur cigeri döne döne<br />
G537/5 İltifāt ile bulur mürdeleri gerçi ḥayāt / ʿĀ ʿĀşı ʿĀ ʿĀşı<br />
şıḳ-ı şı ı ḫaste ḫaste-dili ḫaste dili öldürür istiġnāsı<br />
ʿā ʿāşı ʿā<br />
şı şıḳ-ı şı ı misk miskīn misk<br />
īn [2] [2] âciz/zavallı âşık<br />
G20/5 Derd-i ʿaşḳuñ ʿā ʿāşı ʿā<br />
şı şıḳ-ı şı ı ı misk miskīni misk<br />
īni āḫır öldürür / Mestlik pāyāne yitse irişür elbette ḫ˅āb<br />
G425/3 ʿĀrıżuñ ṭurmaz öper zülf-i siyeh-rū göz göre / Hīç yüz virmezsin ammā ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳ-ı şı ı ı misk miskīnüñe misk<br />
īnüñe<br />
ʿā ʿāşı ʿā<br />
şı şıḳ-ı şı ı nnā-kām<br />
n<br />
ām [2] [2] bahtsız âşık<br />
G474/1 Bend-i ḳabā çözilmeye tā cāme çıḳmaya / Naḳd-i viṣāl ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳ-ı şı ı ı nnā-kāme<br />
n<br />
āme çıḳmaya<br />
G474/6 Dāʾim revā mı ġayra çıḳa tīġ u ḫançerüñ / Bir ḥiṣṣe daḫı ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳ-i şı i i nnā-kāme<br />
n<br />
āme çıḳmaya<br />
ʿā ʿāşı ʿā<br />
şı şıḳ-ı şı ı ı rüsv rüsvā rüsv<br />
ā [2] [2] [2] perişan âşık<br />
G188/1 Mest olup ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳ-ı şı ı rüsv rüsvā rüsv<br />
yaḳasın çāk eyler / Düşüben kūy-ı ḫarābāta özin ḫāk eyler<br />
G381/1 Māh-rūlar bī-ʿaded bir ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳ-ı şı ı rüsv rüsvāy rüsv<br />
āy āyı āy ben / Yitmeye biñ pāre ḳılsam bu dil-i şeydāyı ben<br />
ʿā ʿāşı ʿā<br />
şı şıḳ-ı şı ı şeyd şeydā şeyd<br />
ā [6] [6] çılgın âşık<br />
G3/1 Yār işiginde dinildi ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳ-ı şı ı şeyd şeydā şeyd<br />
baña / Ḥaḳ dimişler tenzilüʾl-esmāʾü min ṣavbiʾs-semā<br />
G66/5 Nām u neng ehli ne bilsün reviş-i rindānı / Mey-gede bencileyin ʿā ʿāşı ʿā<br />
şı şıḳ-ı şı ı şeyd şeydā şeyd<br />
yiridür<br />
G149/4 İzüñ tozına urmış rūy-ı zerdin ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳ-ı şı ı şeyd şeydā şeyd<br />
/ Fenā ehli ḳatında ḫāk ü zer yaʿnī ber-ā-berdür<br />
G166/2 Benüm bilmezdi kimse ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳ-ı şı ı şeyd şeydāl şeyd<br />
āl ālıġum āl ġum hergiz / Tenümde tāze tāze yaḳmasam dāġ-ı maḥabbetler<br />
G408/1 Ḫūblar māʾildür elbet ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳ-ı şı ı ı şeyd şeydās şeyd<br />
ās āsına ās ına / Dil-ber-i ʿālī-cenābuñ baḳma istiġnāsına<br />
G534/1 Āh kim sevdüm yine bir dil-ber-i raʿnācuġı / Şimdiden biñ var yanında ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳ-ı şı ı şeyd şeydācu şeyd<br />
ācu ācuġı ācu<br />
ʿā ʿāşı ʿā<br />
şı şıḳ-ı şı ı şşūrīde<br />
ş<br />
ūrīde [2] [2] hali perişan âşık<br />
K5/31 Benem ol ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳ-ı şı ı şşūrīde<br />
ş<br />
ūrīde kim ṭurmaz revān eyler / Dilinden Āb-ı ḥayvānı gözinden dürr-i ġalṭānı<br />
G221/3 Sīm-i eşküñ yolına ḫārc eylemekden aġlama / Yā nedür ey ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳ-ı şı ı şşūrīde<br />
ş<br />
ūrīde dünyādan ġaraż<br />
ʿā ʿāşı ʿā<br />
şı şıḳ-ı şı ı teşne teşne-ciger teşne<br />
ciger ciger [2] [2] ciğeri susuz âşık ‖ sevdâlı âşık<br />
G184/5 Gördiler ḫançerüñüñ zaḫmı virür cāna ḥayāt / ʿĀ ʿĀşı ʿĀ<br />
şı şıḳ-ı şı ı teşne teşne-cigerler<br />
teşne<br />
cigerler bir içim ṣu didiler<br />
G346/4 ʿĀ ʿĀşı ʿĀ ʿĀşı<br />
şıḳ-ı şı ı teşne teşne-cig teşne<br />
cig ciger cig er şerbet-i laʿlüñ bulamaz / Hele aġzı ṣulanur çāh-ı zenaḫdānuñdan<br />
ʿā ʿāşı ʿā<br />
şı şıḳ-ı şı ı ı zzār<br />
z<br />
ār [6] [6] [6] inleyip ağlayan âşık<br />
K18/54 Nitekim lālelere şeb-nem olup üftāde / Güllere bülbül-i şeydā geçine ʿā ʿāşı ʿā<br />
şı şıḳ-ı şı ı zzār<br />
z<br />
ār<br />
K24/10 Var ise bencileyin ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳ-ı şı ı zzār<br />
z<br />
ār olmışdur / Gök gök itmiş döginüp cismini yir yir sünbül<br />
K25/4 Bir güneş yüzlü firāḳında felek ḥasret ile / Var ise ḫançere düşdi nitekim ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳ-ı şı ı zzār<br />
z<br />
ār<br />
G223/4 Be-her taḳdīr olur māʾil güzeller ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳ-ı şı ı zzāra<br />
z<br />
āra / Ṭabīb olanlar elbette iderler mübtelādan ḥaẓ<br />
G353/3 Dehānuñ teng-i sükker iki şekker-pāredür laʿlüñ / Ṣun ey cān ʿā ʿāşı ʿā<br />
şı şıḳ-ı şı ı zzāra<br />
z<br />
āra āra hele bir pāre eglensün<br />
G404/1 Müşkil imiş ki dil-rübā ṭıfl ola dil-sitān ola / ʿĀ ʿĀşı ʿĀ ʿĀşı<br />
şıḳ-ı şı ı zzār<br />
z<br />
ār u u mübtelā mübtelā pīr ola nā-tevān ola<br />
ʿā ʿāşı ʿā<br />
şı şıḳ şı ḳ olmak olmak [1] [1] sevdalanmak, aşka düşmek, gönül <strong>ve</strong>rmek<br />
83
G174/3 ʿĀ ʿĀşı ʿĀ ʿĀşı<br />
şıḳ şı ḳ oldum bir sipāhī-zādeye / Ḫışm idüp baña le<strong>ve</strong>ndin gösterür<br />
ʿā ʿāşı ʿā<br />
şı şıḳl<br />
ḳlıḳ ḳl ḳ zamān zamānı zamān<br />
ı [1] [1] sevdalanma/aşka tutulma zamanı<br />
G181/1 Bahār eyyāmı geldi tāze ʿā ʿāşı ʿā ʿāşı<br />
şıḳl<br />
ḳlıḳ ḳl ḳ zamān zamānıdur<br />
zamān<br />
ıdur / Ṣular cūş itdügi demdür bulanıḳlıḳ zamānıdur<br />
āşikār şikār itmek [4]<br />
1. göstermek, meydana çıkarmak<br />
K14/12 ʿAdūyı dil-figār itdi peleng-āsā şikār itdi / Muḥaṣṣal āşikār şikār itdi neberd-i Şīr-i Yezdānı<br />
G273/2 Gül gibi pīrāhen-i nāmūsı ṣad-çāk eyleyüp / Lāle-<strong>ve</strong>ş dāġ-ı nihānum āşikār şikār itsem gerek<br />
G306/1 Reşk-i ruḫuñla olmasa ger dil-figār gül / Dāġ-ı nihānın itm itmez itm<br />
ez idi idi āşikār şikār gül<br />
2. belli etmek, görülebilir hale getirmek<br />
G111/5 Bāḳī ʿiẕār-ı yārda ḫaṭ ṣanma görinen / Ẕerrātdur ki mihr-i münīr itdi itdi āşikār şikār<br />
āşikār şikār ḳılmak ılmak [1] [1] göstermek, meydana çıkarmak<br />
K17/1 Gül meclisinde lāle yine ḳıldı ıldı āşikār şikār / Āyīn-i bezm-i ʿişret-i Cemşīd-i kām-kār<br />
āşikār şikār olmak [2] açılmak, görünmek<br />
G101/2 Çāk itmeyeydi sīnemi şemşīr-i cevr-i yār / Derd-i derūnum olmaz idi ḫalḳa āşikār şikār<br />
G452/3 Elinden sāḳī-i dehrüñ ne ḳanlar yutduġum görseñ / Açılsa lāle-<strong>ve</strong>ş dāġ-ı nihānum āşikār şikār olsa<br />
aşı aşınmak aşı nmak [1] [1] (kalemin sürtünmesi sonucu) incelmek, düzleşmek, yıpranmak<br />
G421/7 Naḳş-ı ḥüsnüñ kimse Bāḳī gibi taṣvīr itmeye / Ṣafḥa-i eşʿārda anca ḳalemler aşına aşına<br />
aşına<br />
āşinā şinā [5]<br />
1. tanıdık, dost<br />
G186/1 Dil-i maḥzūna vuṣlatdan firāḳ-ı dil-rübā yigdür / Cihānda yār-i ḥādis̱den ḳadīmī āşinā şinā yigdür<br />
G223/2 Ġam-ı ʿaşḳuñ cihān mülkinde buldum şād-mān oldum / Kişi ġurbet diyārında idermiş āşinādan şinādan ḥaẓ<br />
G297/2 Gerçi ser-gerdān idüp ṣalduñ belā gird-ābına / Yüz çevürmezler ḳadīmī āşinālar şinālar bilmiş ol<br />
2. haberdar, tanışık<br />
G286/5 Ẕikr-i ḥüsn ü vaṣf-ı ruḫsāruñla herkes āşinā şinā / Yāda gelmez ruḫlaruñ devrinde ammā nām-ı gül<br />
3. tanıdık, dost ‖ yüzücü<br />
G190/2 Dilerlerse dür-i dendān-ı laʿl-i dil-beri ey dil / Revādur āşinālar şinālar şinālar baḥr-i ʿaşḳa ṭalalar yir yir<br />
āşinā şinā olmamak [1] yüz göz olmamak, dost olmamak<br />
G502/3 Āşinā şinā olmasun olmasun aġyār ile dirdüm olduñ / Çekdügüm derd ü belālar hep o ġayretler idi<br />
āşināl şināl şinālıḳ şināl ḳ ḳ virmemek virmemek [1] [1] selamlamadan geçmek, tanımamazlıktan gelmek; ‘āşinālıḳ<br />
itmek’ el ile selam <strong>ve</strong>rmek, tanıdığını, bildiğini anlatan bir vaz’ u hareket, iltifat, izhâr-ı<br />
te<strong>ve</strong>ccüh bkz. TÜRK LUGATI, C. I, s. 86.<br />
G73/2 Āşināl şināl şinālıḳ şināl ḳ virmeyüp bīgāne resmin ḳullanur / Nāz ider her gördügince bir zamān bilmezlenür<br />
āşiyān/e şiyān/e [4] kuş yuvası<br />
K19/15 Beyża-i ṭāʾir-i devletdür o dürr-i şeh-vār / Āşiyān şiyān şeklini baġlarsa n’ola ger ḫātem<br />
K20/10 Ḳanadı gūşesidür āşiyāneden şiyāneden görinür / Ferāġa vardı meger şāh-bāz-ı zerrīn-bāl<br />
G43/2 Nā-dān elinden alma eger irse destüñe / Şeh-bāz-ı āşiyāne şiyāne şiyāne-i şiyāne devlet yeden bi-yed<br />
G382/5 Gāhī cenāb-ı Leylīye mektūb uçurmaġa / Urındı Ḳays başına mürġ āşiyānesin şiyānesin<br />
āşiyān şiyān yapmak [1] [1] yuvalanmak, barınmak<br />
K22/28 Himmetüñ şimşādınuñ şāh-ı bülendi var iken / Ḳanda yapsun yapsun yapsun şāh-bāz-ı ṭabʿ-ı Bāḳī āşiyān şiyān<br />
84
md.<br />
ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
ḳ [225] [225] bkz. ‘bezm-i ʿaşḳ’, ‘cām-ı ʿaşḳ’, ‘marīż-i ʿaşḳ’, ‘meclis-i ʿaşḳ’, ‘zencīr-i ʿaşḳ’<br />
M8/II/1 Ḳaynadup nār-ı ġam-ı ʿa ʿaşḳ ʿa ile ḫūn-ı cigeri<br />
G36/1 Bulmaġ isterdi ʿa ʿaşḳ ʿa içinde murād / Yār-ı Şīrīn degül midür Ferhād<br />
G44/6 Şiʿr-i Bāḳīye naẓīr olmaz hīç / Fenn-i ʿa ʿaşḳ ʿa içre olupdur üstād<br />
G47/4 Zülfüñ ġamını vaṣf idemez bī-hüşān-ı ʿa ʿaşḳ ʿa / Mānend-i şāne dilleri mestāne ṣarmaşur<br />
G47/5 Meydān-ı ʿa ʿaşḳ ʿa içinde ölümden ḳaçan ḳaçar / Dīvāne dil ki merg ile ḫaṣmāne ṣarmaşur<br />
G61/5 Naʿl u elifler ile göñülde nişān-ı ʿa ʿaşḳ ʿa / Ṭuġrā-yı ḥükm-i ḫusrev-i ʿālem-penāhdur<br />
G72/4 Añma ʿa ʿaşḳ ʿa abdālınuñ rāzın helāk eyler seni / Bunlaruñ esrārı ey zāhid ḳatı ḳattāl olur<br />
G89/1 Göñül tekmīl-i fenn-i ʿa ʿaşḳ ʿa iden üstād-ı kāmildür / Anuñ yanında kimdür Kūh-ken Mecnūn ne cāhildür<br />
G121/4 Dil derūn-ı sīnede laʿlüñle ḳıldı baḥs̱-i ʿa ʿaşḳ ʿa / Bir biriyle iki bülbül gūyiyā ceng itdiler<br />
G125/4 Ser-i kūyuñda benüm āh-ı seḥer-gāhlarum / Ne bilür ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
elemin çekmedi ol daḫı uyur<br />
G137/6 Şāh u dervīşe ber-ā-ber yitişür ceẕbe-i ʿa ʿaşḳ ʿa / Ḥaṣılı teb ṭutıcaḳ her kişi yeksān ditrer<br />
G138/1 Āşıḳ ki sūz-ı ʿa ʿaşḳ ʿa ile ʿuryān olup gezer / Abdāldur ki ʿālemi ḥayrān olup gezer<br />
G143/1 Göñül bir rind-i ʿālem-sūz şūḫ-ı şeh-le<strong>ve</strong>nd ister / Ki ʿa ʿaşḳ ʿa ḳ odına yaḳmaġa dil ü cāndan sipend ister<br />
G146/5 Bāḳıyā ḳanḳı göñül şehrine gelse şeh-i ʿa ʿaşḳ ʿa ḳ / Bile endūh u belā ḫayl u ḥaşem gibi gelür<br />
G172/4 Baḥr-i ʿa ʿaşḳ ʿa ḳ içre şinā<strong>ve</strong>r geçinenler ne bilür / Düşmese çāh-ı zenaḫdānuña gird-āb nedür<br />
G178/3 Zāġlar bir kebk-i raʿnādan üşüp ayırdılar / Şāh-bāz-ı ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
ḳ iken elden şikārum aldılar<br />
G182/5 Ḥalḳa-i ẕikre girüp ʿāşıḳlar itdiler semāʿ / Ehl-i diller ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
odına yana yana girdiler<br />
G206/4 Ḫoş gelür aña rebāb āvāzesi ġavġāsı yoḳ / Pādişāh-ı ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
ḳ olanlar kūs-ı ḫāḳān istemez<br />
G210/1 Sīneñe ʿa ʿaşḳ ʿa ḳ ile elifler kes / Bilsün ol servi sevdügüñ her kes<br />
G219/3 Dimeñ Mecnūna gelmiş ʿāḳıbet Leylādan istiġnā / Belā-yı ʿa ʿaşḳ ʿa ḳ o ser-gerdānı cānından uṣandurmış<br />
G225/5 Ġam şebinde Bāḳıyā besdür perīşān-dillere / Ḫānḳāh-ı ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
ḳ arada ġam fetīli şemʿ-i cemʿ<br />
G235/1 Geçdi ʿālem ḫalḳına ḥükm-i revān-ı tīr-i ʿa ʿaşḳ ʿa ḳ / Kesdi hep daʿvāların şemşīr-i ʿālem-gīr-i ʿaşḳ<br />
G235/1 Geçdi ʿālem ḫalḳına ḥükm-i revān-ı tīr-i ʿaşḳ / Kesdi hep daʿvāların şemşīr-i ʿālem-gīr-i ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
G235/2 Pend ile dīvāne-i ʿaşḳa selāsil baġlama / Bend ü zencīr eslemez zīrā bilürsin şīr-i ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
G235/3 Ḳıble-i iḳbāl-i ʿālemdür cemālüñ Kaʿbesi / Tā irişdi ʿāleme āvāze-i tekbīr-i ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
G235/4 İrmese ḥadd-i kemāle ḳalsa dil mānend-i mis / Ġıll u ġışdan ṣāf u pāk altun ider iksīr-i ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
G235/5 Şāh-ı kiş<strong>ve</strong>rden dilā gel çekme sancaḳ minnetin / Kendü dūd-ı āhıdur zīrā livā-yı mīr-i ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
G235/6 Dil-rübā dil-ber se<strong>ve</strong>r dirler helāk oldum meded / Cānuma kār eyledi şimden girü teʾs̱īr-i ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
G235/7 Bāḳīyi zār u zebūn itdüñ yigitlik bu mıdur / Sen tevānā nev-cevān ol nā-tevān bir pīr-i ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
G236/1 Degme naḫcīrin şikār itmez bu deştüñ şīr-i ʿa ʿaşḳ ʿa ḳ ḳ / Şīr-merdān-ı dil-ā<strong>ve</strong>rdür yine naḫcīr-i ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
G236/1 Degme naḫcīrin şikār itmez bu deştüñ şīr-i ʿaşḳ / Şīr-merdān-ı dil-ā<strong>ve</strong>rdür yine naḫcīr-i ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
G236/3 Ḫusrevāne penc-nevbet çaldı heft-iḳlīmde / Nüh ḳıbābın yanḳulandurdı sipihrüñ mīr-i ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
G236/4 ʿAḳlumı itdi perīşān göñlümi ḳıldı ḫarāb / Vażʿ-ı nā-hemvār-ı ʿālem kār-ı bī-tedbīr-i ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
G236/5 Lerze virdi ʿāleme ṣaldı zemīne zelzele / Ġulġul-i kūs u nefīr-i ṣīt-i ʿālem-gīr-i ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
G236/7 Zaḫmumuz ḫūnı mey-i gül-gūnumuzdur giceler / Bezmümüzde şemʿ-i rūşen şuʿle-i şemşīr-i ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
G236/8 Ḫānḳāhdan ṭoġru ʿazm itse n’olamey-ḫāneye / Bāḳīyi çün böyle irşād eylemişdür pīr-i ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
G237/2 Birʿaceb ḥālet-durur bu ʿa ʿaşḳ ʿa ḳ olmaz müstemir / Gāh miḥnet gāh ḥasret gāh fürḳat gāh şevḳ<br />
G245/5 ʿAdem diyārına çoḳdan giderdüm ey Bāḳī / Şarāb-ı ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
ḳ ile reftāra iḳtidārum yoḳ<br />
G264/7 Kelām-ı ʿa ʿaşḳ ʿa ḳ ey Bāḳī ser-ā-ser sırr-ı vaḥdetdür / Murādı cümlenüñ birdür bütün dünyāyı söyletseñ<br />
G281/1 Ey reh-revān-ı ʿa ʿaşḳ ʿa ḳ reh-i rāstān ṭutuñ / Mürşīd gerekse dāmen-i pīr-i muġān ṭutuñ<br />
85
G281/6 Bāḳī şarāb-ı ʿa ʿaşḳ ʿa ḳ ile rüsvāy olup gezer / Anı gerekse yaḫşı gerekse yaman ṭutuñ<br />
G299/2 Ḥālet-i ʿa ʿaşḳ ʿa ḳ iledür ādeme nūrāniyyet / Reng-i rūy-ı ḳadeḥi bāde-i ḥamrādan bil<br />
G304/5 Bāḳī ʿacūz-ı dehre er olmaz zebūn olan / Merdān-ı rāh-ı ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
ḳ dimezler aña recül<br />
G344/4 Mürīd-i ʿa ʿaşḳ ʿa ḳ oldum ben tecerrüd iḫtiyār itdüm / Eger meyl eyler isem bir zen-i dünyāya nā-merdüm<br />
G370/3 Göñlin egler nāle-i zencīr ile mecnūn-ı ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
ḳ / Naġme-i ʿūd u ṣadā-yı çeng ü nāyı nʾeylesün<br />
G386/4 Sīm-i sirişki ḫarc iderin ḫāk-i pāyüñe / İksīr-i ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
ḳ ṭālibiyin cevher isterin<br />
G386/7 Bāḳī gedā-yı mey-gede-i ʿa ʿaşḳ ʿa ḳ olup yine / Bezm-i ġamından ol ṣanemüñ sāġar isterin<br />
G389/2 Gül gibi pāreledüñ sīnemüzi ʿa ʿaşḳ ʿa ḳ ile līk / Almaduḳ būy-ı <strong>ve</strong>fā ġonca-i ḫandānuñdan<br />
G397/6 Bāḳī yanardı āteş-i ʿa ʿaşḳ ʿa ḳ ḳ ile odlara / Ṭāḳ-ı felekde meşʿale-i mihr yanmadın<br />
G405/4 Ṣofī gelicek açma ṣaḳın ʿa ʿaşḳ ʿa ḳ ḥadīs̱in / Dānā-dil iseñ sırruñı nā-dāne ṭuyurma<br />
G414/7 Derd-i ʿa ʿaşḳ ʿa ḳ artar ʿilāç itdükçe Bāḳī şöyle bil / ʿĀciz olmışdur eṭibbā aña dermān itmede<br />
G473/5 Olur ʿa ʿaşḳ ʿa ḳ içre ḫūn-ı dīde rīzān / Dil-i ʿuşşāḳ-ı ġam-per<strong>ve</strong>r şikeste<br />
G478/3 Yā terk-i nām u neng it yā ʿaşḳı ḳo göñül gel / Neng ile nām ṣıġmaz ʿa ʿaşḳ ʿa ḳ ile bir arada<br />
G490/6 Bāḳıyā germ oldı gerçi mihr-i ʿālem-sūz-ı ʿa ʿaşḳ ʿa ḳ / Mī<strong>ve</strong>-i bāġ-ı ümīd-i vaṣl-ı cānān olmadı<br />
G491/2 Sāḳıyā ölmedin irgür mey-i rūḥ-efzāyı / Ḥālümi derd ü ġam-ı ʿa ʿaşḳ ʿa ḳ diger-gūn itdi<br />
G509/6 Zāhidā ʿa ʿaşḳ ʿa ḳ ḳ içre teʾs̱īr eylemez Bāḳīye pend / Mest-i lā-yaʿḳil bilürsin diñlemez efsāneyi<br />
G518/2 Żaʿfdan şöyle ġam-ı ʿa ʿaşḳ ʿa ḳ ile nā-peydāyem / Ki hemān ṣīt u ṣadām işidilür nāle gibi<br />
G536/2 Būy-ı ʿa ʿaşḳ ʿa ḳ ile ṣarıldum nāfe gibi posta / Bir ḳılına aṣmadı ol kākül-i pür-ḫam beni<br />
K24/11 ʿA ʿAşḳ ʿA sevdālarına uġramasa ḳalmaz idi / Mūy-ı jülīde ile bir ten-i lāġar sünbül<br />
G58/5 ʿA ʿAşḳ ʿA ile ḳaddüñ büküp Ẕüʾn-Nūn-ı vaḳt olsañ yine / Kām-rān ol kimsedür kim Mālik-i Dīnārdur<br />
G300/5 Devr ider Bāḳī-ṣıfat ḫurşīd o māhuñ menzilin / ʿA ʿAşḳ ʿA ser-gerdānıdur Allāhu aʿlem ey göñül<br />
G327/6 Beden-i zerd ü nizārumla degül çihre-i zer / ʿA ʿAşḳ ʿA<br />
ser-nāmesine levḥa yazup ḥal çekdüm<br />
G496/5 ʿA ʿAşḳ ʿA ile ser-mest olan bilmez dü ʿālemden ḫaber / Aña hergiz olmasa dünyā vü ʿuḳbā kāşkī<br />
G541/3 Ṭoludur dil ḳafesi genc-i maḥabbetle bu gün / ʿA ʿAşḳ ʿA<br />
bāzārınuñ ey ḫ˅āce benem ṣarrāfı<br />
K19/10 Vādī-i ʿa ʿaşḳa ʿa ḳa düşüp tāze cevān sevdi meger / Bükdi ḳaddin nitekim pīr-i muʿammer ḫātem<br />
M6/II/1 Erkān-ı ʿa ʿaşḳa ʿa ḳa zerḳ u riyādan ḫalel virüp<br />
M6/III/1 Terk eyle zühdi mezheb-i rindān-ı ʿa ʿaşḳa ʿa<br />
ḳa gir<br />
G49/4 Pādişāh-ı ʿa ʿaşḳa ʿa ḳa besdür gūşe-i külḫan serīr / Bister-i sincāb ise maḳṣūd ḫākister yiter<br />
G54/1 Piyāle ḫusrev-i mülk-i ġama tāc-ı Keyānīdür / Ḫum-ı mey pādişāh-ı ʿa ʿaşḳa ʿa ḳa genc-i ḫusrevānīdür<br />
G57/6 Āheng-i āhı ṭurma hemān eyle ey göñül / Sāz u nevā-yı ʿa ʿaşḳa ʿa<br />
ḳa münāsib hevā budur<br />
G61/6 Sulṭān-ı ʿa ʿaşḳa ʿa ḳa bende ṣatar şimdi kendüyi / Bāḳī de ḥaḳ budur ki ʿaceb pādişāhdur<br />
G83/5 Sevdā-yı zülf-i yār ile Bāḳī ne çekdügin / Bend-i kemend-i ʿa ʿaşḳa ʿa<br />
ḳa giriftār olan bilür<br />
G100/5 Bār-ı belā-yı ʿa ʿaşḳa ʿa ḳa he<strong>ve</strong>s ḳılma Bāḳıyā / Zīrā taḥammül itmeyesin iḥtimāldur<br />
G157/5 ʿĀḳıbet kim ser-fürū ḳılmaz gedā vü şāhdan / Bār-gāh-ı ʿa ʿaşḳa ʿa<br />
ḳa kim aʿlā vü ednā bundadur<br />
G190/2 Dilerlerse dür-i dendān-ı laʿl-i dil-beri ey dil / Revādur āşinālar baḥr-i ʿa ʿaşḳa ʿa ḳa ṭalalar yir yir<br />
G192/1 Fermān-ı ʿa ʿaşḳa ʿa ḳa cān ile var inḳıyādumuz / Ḥükm-i ḳażāya ẕerre ḳadar yoḳ ʿinādumuz<br />
G208/4 Ḳadeḥ ḳan aġlayup def sīne döger ney fiġān eyler / Meger derd ü ġam-ı ʿa ʿaşḳa ʿa ḳa olupdur mübtelā meclis<br />
G219/1 Göñül dāġ-ı ġamuñla sīnede bir şemʿ uyandurmış / Çerāġ-ı ʿa ʿaşḳa ʿa ḳa bir ġarrā ḳızıl altunı yandurmış<br />
G234/1 Maḥabbet ḫusrev-i fermān-dih-i şāh u gedā ancaḳ / Musaḫḫar cümle ʿālem ʿa ʿaşḳa ʿa ḳa bir sırr-ı Ḫudā ancaḳ<br />
G235/2 Pend ile dīvāne-i ʿa ʿaşḳa ʿa ḳa selāsil baġlama / Bend ü zencīr eslemez zīrā bilürsin şīr-i ʿaşḳ<br />
G252/3 Naʿre-i mest-i ʿa ʿaşḳa ʿa ḳa beñzedemez / Lāf çatlatmasun iñende tüfek<br />
G293/4 Gördüm ol çeşm ü çerāġ-ı cānı şevḳum var yine / Şemʿ-i ʿa ʿaşḳa ʿa ḳa yaḳmaġa pervāne-āsā perr ü bāl<br />
G328/3 Çekelüm ḥükm-i ʿa ʿaşḳa ʿa ḳa ṭuġrāyı / ʿAḳlı bī-nām u bī-nişān idelüm<br />
86
G340/1 ʿArż-ı ḥüsn it niyāza başlayalum / Naġme-i ʿa ʿaşḳa ʿa ḳa tāze başlayalum<br />
G351/1 Nice bir mübtelā-yı ʿa ʿaşḳa ʿa ḳa hicrānı belā olsun / İlāhī kendü gibi bī-<strong>ve</strong>fāya mübtelā olsun<br />
G421/4 Bāde-i ʿa ʿaşḳa ʿa ḳa vücūdı cāmesin rehn itdi Ḳays / Āferīnler ol melāmet bezminüñ ḳallāşına<br />
G486/4 Meydān-ı ʿa ʿaşḳa ʿa ḳa derd ile ḫaṣmāne girdi dil / Ḥāṣıl şu deñlü menʿ ide gördüm yeñilmedi<br />
G505/3 Güvāhī zūr-ı bāzūsın getürmiş Kūh-ken ʿa ʿaşḳa ʿa ḳa / Bu devr içre ḳabūl itmezler ammā şāhid-i zūrı<br />
G512/2 Şemʿ-dān süfresidür hāle degüldür görinen / Ḳodılar encümen-i ʿa ʿaşḳa ʿa<br />
ḳa çerāġ-ı ḳameri<br />
G523/3 Binā-yı ʿa ʿaşḳa ʿa ḳa ṭūfān-ı ḥavādis̱ kār-ger olmaz / Esāsın gūyiyā bennā-yı ḳudret kār-gīr itdi<br />
G539/6 Pertev-i ḥüsniyle rūşen mülk-i ʿālem Bāḳıyā / Rāh-ı ʿa ʿaşḳa ʿa<br />
ḳa mühtedī ol nūr-ı pāk eyler beni<br />
G495/3 ʿA ʿAşḳa ʿA ḳa Manṣūr eger olmasa fermān-berdār / İḫtiyār itmez idi kendüye ber-dārlıġı<br />
G121/3 Cān u dil baḥs̱-i kitāb-ı ʿa ʿaşḳda ʿa da bülbülleri / Ġonca-<strong>ve</strong>ş söyletmeyüp dem-beste vü deng itdiler<br />
G441/3 Ḫāṭır kenāre māʾil iken baḥr-i ʿa ʿaşḳda ʿa ḳda / Gird-āba ṣaldı fülk-i dili rūzgār ise<br />
G483/2 ʿArṣa-i ʿa ʿaşḳda ʿa ḳda ḳda gör Ḥażret-i Mevlānāyı / Ṭurmayup daḫı döner üstine yoldaşları<br />
G521/4 Bir dil mi var ki zülfine dīvāne ḳılmayup / Dārüʾş-şifā-yı ʿa ʿaşḳda ʿa ḳda zencīre urmadı<br />
G303/5 Bāḳī dem urma seyr-i maḳāmāt-ı ʿa ʿaşḳdan ʿa ḳdan ḳdan/ ḳdan Geç āh u nāle naġmelerinden ḳarāre gel<br />
G443/4 Terkin urdum ʿāṣā ile tācuñ / Geyeli pīr-i ʿa ʿaşḳdan ʿa ḳdan jende<br />
G80/4 Bālā-yı ser-nişīmen-i şeh-bāz-ı ʿa ʿaşḳdur ʿa ḳdur / Farḳumda naʿl ṣūreti şāhīn yuvasıdur<br />
G119/3 Ṭañ mı ġam öldürse meydān-ı melāmetde beni / Bu neberd-i ʿa ʿaşḳdur ʿa<br />
ḳdur anca dil-ā<strong>ve</strong>rler düşer<br />
G288/5 Bāḳī peleng-i ḳulle-i küh-sār-ı ʿa ʿaşḳdur ʿa<br />
ḳdur / Sālūs u zerḳ bīşesinüñ rūbehi degül<br />
G231/4 ʿA ʿAşḳdur ʿA ḳdur bu geçürür ʿāşıḳı başdan cāndan / ʿĀşıḳun yoluña cān virdügini ṣanma güẕāf<br />
K12/3 Ḳaşlaruñ bükdi bilin gerçi kemān-ı ʿa ʿaşḳı ʿa ı / ʿĀşıḳuñ Rüstem-i Destān ile ḫasmāne çeker<br />
M5/VII/2 Bezm-i ʿa ʿaşḳı ʿa ı şemʿ-i āhumla müzeyyen ḳılduġum<br />
G68/2 Ġamzeler tīġ-zen olmışdur ol ebrū ḳavvās / Rāh-ı ʿa ʿaşḳı ʿa<br />
ı bu gün ol ḳaşı kemānum gözedür<br />
G91/5 Bir pādişāh-ı ḥüsne ḳul olduḳ ki Bāḳıyā / Anuñ esīr-i ʿa ʿaşḳı ʿa<br />
ı olupdur cevān u pīr<br />
G145/2 Hey gice ṭıfl-ı belā-engīz olur kim nicesin / Miḥnet-i ʿa ʿaşḳı ʿa<br />
ı cevān olmazdan ev<strong>ve</strong>l itdi pīr<br />
G161/2 Kimse pervāz uramaz ʿa ʿaşḳı ʿa hevāsında anuñ / Gördügüñ şūḫ-ı cihān Rūm ili şeh-bāzı geçer<br />
G264/4 Ḥadīs̱-i ʿa ʿaşḳı ʿa ı ḥarf u lafẓ ile ḳılmaz edā ammā / Ne raʿnā söyler ol maʿnāyı çeng ü nāyı söyletseñ<br />
G271/6 Bülend-āvāze ḳıl sāz u nevā-yı ʿa ʿaşḳı ʿa ı ey muṭrıb / Ki ḳalmaz ḳubbe-i gerdūnda hergiz ol ṣadādan yig<br />
G302/1 Ṣubḥ-dem bülbül niyāz itdükçe geldi nāze gül / Rāz-ı ʿa ʿaşḳı ʿa ı der-miyān itdi açıldı tāze gül<br />
G312/1 Ḥaḳīḳat sırrın ey zāhid dil-i bī-ġışş u ġılden bil / Rümūz-ı ʿa ʿaşḳı ʿa<br />
ı fehm eyle biraz sen de bu dilden bil<br />
G395/3 Derd-i ʿa ʿaşḳı ʿa ı ġayrıdan ṣormañ ne bilsün çekmeyen / Anı yine ʿāşıḳ-ı nālāne söyleñ söylesün<br />
G416/4 Eṭvār-ı ʿa ʿaşḳı ʿa ı itmedi çün iḫtiyār ʿaḳl / Andan ferāġat eyleyelüm iḫtiyār ile<br />
G478/3 Yā terk-i nām u neng it yā ʿa ʿaşḳı ʿa ı ḳo göñül gel / Neng ile nām ṣıġmaz ʿaşḳ ile bir arada<br />
G497/3 Ne derd-i ʿa ʿaşḳı ʿa ı bilürsin ne miḥnet-i hecri / Hey āfet-i dil ü cān ḳadr-i ḥüsni bil bārī<br />
G505/5 Virildi cāna ey Bāḳī nigāruñ manṣıb-ı ʿa ʿaşḳı ʿa ı / Elifler naʿllerdür sīnede ṭuġrā-yı menşūrı<br />
G508/2 Menʿ eyler imiş mesʾele-i ʿa ʿaşḳı ʿa ı müderris / Ey ḫ˅āce anuñ var ise yaḳlaşdı ḳażāsı<br />
G528/5 Nüktelerüñde Bāḳıyā ʿālem-i ʿa ʿaşḳı ʿa ı seyr iden / Meşreb-i ṣāf ü pāküñe Cām-ı cihān-nümā didi<br />
G20/1 Şöyle olmış cām-ı ʿa ʿaşḳ-ı ʿa yārdan mest ü ḫarāb / Kendüsin dīvārdan dīvāra urmış āfitāb<br />
G43/4 Derd-i maḥabbet eylese cismi ʿaceb mi zerd / İksīr-i ʿa ʿaşḳ-ı ʿa<br />
pāk ile altun olur cesed<br />
G87/1 Dil derd-i ʿa ʿaşḳ-ı ʿa yār ile bezm-i belādadur / Ḳad çeng ü nāle nāy u ciger ḫūnı bādedür<br />
G280/5 Dilden giderdi ḫaṭṭı ġamın ʿa ʿaşḳ-ı ʿa ḥüsn-i yār / Defʿ itdi nār u nūr ḥicābını ẓulmetüñ<br />
G322/2 Peleng-i ʿa ʿaşḳ-ı ʿa yāruñ bīşesidür mūy-ı jülīdem / Diyār-ı derd ü miḥnet kūh-sārıdur benüm başum<br />
G330/1 Ḫaste-i derd-i ʿa ʿaşḳ-ı ʿa cānānem / Mübtelā-yı belā-yı hicrānem<br />
G335/4 Şirār-ı nār-ı ḫırmen-sūz-ı ġamdan sīne yanmışdur / Nişān-ı āteş-i endūh-ı ʿa ʿaşḳ-ı ʿa yārdur dāġum<br />
87
G361/1 Tesellī virmez ey dil derdüñ ol cānāne söylersin / Açılmaz saña gūyā ġonca-i ḫandāne söylersin<br />
G391/2 Dilā cām-ı şarāb-ı ʿa ʿaşḳ-ı ʿa yāri şöyle nūş it kim / Felekler güm güm ötsün başuña ḫum-ḫāneler dönsün<br />
G441/1 Ten pāy-māl ü serde ġam-ı ʿa ʿaşḳ-ı ʿa yār ise / Ayaḳda ḳaldum elde degül iḫtiyār ise<br />
G465/8 Dāġ üzre dāġ urındı felek ʿa ʿaşḳ-ı ʿa yār ile / Mihr-i sipihre ṣanma küsūf irdi ayile<br />
G492/1 Ḫalḳ-ı ʿālem gül se<strong>ve</strong>ydi kāşkī bülbül gibi / Ol lebi ġonca baña tenhā ḳalurdı gül gibi<br />
G523/4 Cevānlıḳ ʿālemi gitdi ne vaḳtin ṭoġrılam yā Rab / Egildüm bār-ı ʿa ʿaşḳ-ı ʿa yār ḳaddüm bükdi pīr itdi<br />
Mtl 7 Teninde şerḥaları ʿāşıḳ-ı dil-efgāruñ / Hırāş-ı pençesidür şīr-i ʿa ʿaşḳ-ı ʿa<br />
ḫūn-ḫ˅āruñ<br />
G328/1 ʿA ʿAşḳı ʿA bülbül gibi beyān idelüm / Ḥālümüz gül gibi ʿayān idelüm<br />
G54/3 Leb-ā-leb cām-ı dil ḫūn olsa ṭāñ mı bezm-i fürḳatde / Güzeller ʿa ʿaşḳına ʿa ına nūş itmek içün dostgānīdür<br />
G142/4 Pūte-i hicrān içinde sīm-tenler ʿa ʿaşḳına ʿa ına / Gerçi yanur yaḳılur ʿāşıḳ <strong>ve</strong>lī altun olur<br />
G348/3 Cān nis̱ār itmekdür ev<strong>ve</strong>l şarṭ bezm-i ʿa ʿaşḳına ʿa ına / Maḥrem olmaz bilmeyen ādāb-ı ṣoḥbet neydügin<br />
M8/III/2 Ġālib olsañ reh-i ʿa ʿaşḳında ʿa ında bu gün Kūh-kene<br />
G285/3 Cāmiʿ-i ʿa ʿaşḳında ʿa ında yāruñ çarḫ bir ḳandīldür / Āfitāb-ı ʿālem-efrūz aña bir rūşen fetīl<br />
G370/5 Ḫalḳ-ı ʿālem Bāḳıyā ʿa ʿaşḳında ʿa ında yāruñ ḫaste-ḥāl / Bir ṭabīb andan bu deñlü mübtelāyı nʾeylesün<br />
G458/4 Felekde ay u gün sen şehriyāruñ şehr-i ʿa ʿaşḳında ʿa ında / Kesilmiş başlardur kim dikildi burc u bārūya<br />
G31/4 Mecnūnı gör ki ḳomadı ʿa ʿaşḳını ʿa ını Leylīnüñ / Nāmūs u nengi ḳodı vü terk itdi taḫt u tāc<br />
G381/2 ʿA ʿAşḳınuñ ʿA ınuñ sevdāsına düşdüm yitürdüm kendümi / Ḳanda buldum bilmezin ol şūḫ-ı bī-pervāyı ben<br />
G293/5 Bāḳıyā ʿişretdedür ʿa ʿaşḳıyla ʿa ıyla yāruñ kāʾināt / Nuḳl encüm mey şafaḳ sāḳī felek sāġar hilāl<br />
G442/5 Çün teb-i ʿa ʿaşḳıyla ʿa ıyla ıyla yāruñ Bāḳıyā sūzān degül / Bu ḥarāretler nedür ḫurşīd-i ʿālem-tābda<br />
G186/4 Dilā bir nev-cevānı sev <strong>ve</strong>fāsı olsun olmasun / Cihānda ʿa ʿaşḳsuz ʿa ḳsuz olmaḳdan ise mübtelā yigdür<br />
G183/4 Kātib-i ġam nāme-i aʿmāl-i ʿa ʿaşḳum ʿa ḳum yazmaġa / Tīġ-i dil-ber şerḥalardan sīneme mısṭar çeker<br />
G216/6 Ḳısmetde tīr-i ʿa ʿaşḳun ʿa ḳun Bāḳīye oldı rūzī / Sehm-i saʿādet ol gün ol dil-figāre düşmiş<br />
K1/35 Ṭutdı cihānı pertev-i ḥüsnüñ güneş gibi / Ṭoldı ṣadā-yı ʿa ʿaşḳuñ ʿa ḳuñ ile kāḫ-ı Kün fe-kān<br />
K6/3 Bāġ-bān-ı gül-şen-i ʿa ʿaşḳuñ ʿa<br />
ḳuñ olan ʿāşıḳlara / Dāġı gül dūd-ı kebūdı sünbül ü reyḥān gelür<br />
K6/8 Ṣādıḳam cāndan baña ʿa ʿaşḳuñ ʿa ḳuñ ʿazīz oldı disem / Ṣanma girçek ʿāşıḳuñdan dostum yalan gelür<br />
K10/5 Küşte-i şemşīr-i ʿa ʿaşḳuñ ʿa ḳuñ ḫākden ḳaldursalar / Teng ola ṣaḥrā-yı ʿālem ʿarṣa-i maḥşer bile<br />
G2/4 Kemānçe şekline girdüm elinde muṭrib-i ʿa ʿaşḳuñ ʿa ḳuñ / Keş-ā-keşden ḫalāṣ olmaz daḫı sīnem rebāb-āsā<br />
G13/1 Ezelden şāh-ı ʿa ʿaşḳuñ ʿa ḳuñ ḳuñ bende-i fermānıyuz cānā / Maḥabbet mülkinüñ sulṭān-ı ʿālī-şānıyuz cānā<br />
G20/5 Derd-i ʿa ʿaşḳuñ ʿa ḳuñ ʿāşıḳ-ı miskīni āḫır öldürür / Mestlik pāyāne yitse irişür elbette ḫ˅āb<br />
G51/5 ʿĀşıḳı bī-ṣabr u ārām eyleyüp seyyāḥ ider / Memleket seyr itdürür ʿa ʿaşḳuñ ʿa ḳuñ vilāyet gösterür<br />
G59/6 Derdine dil zaḫmınuñ ʿaşḳuñla dermān eyledüm / Şimdi ʿa ʿaşḳuñ ʿa ḳuñ derdine düşdüm bulınmaz çāreler<br />
G104/1 Çekdi zencīre beni ʿa ʿaşḳuñ ʿa ḳuñ ḳuñ nitekim şīrler / Eşk-i çeşmüm iki yanumdan iki zencīrler<br />
G115/1 Medhūş-ı cām-ı laʿlüñ mestānedür ṣanurlar / Mest-i şarāb-ı ʿa ʿaşḳuñ ʿa ḳuñ dīvānedür ṣanurlar<br />
G116/2 Fürūġ-ı dāġ-ı ʿa ʿaşḳuñ ʿa ḳuñ sīnem üzre / Şuʿāʿ-i mihr-i ʿālem-tāba beñzer<br />
G143/2 Belā-yı bend-i zülfüñden ḫalāṣ it cān-ı miskīni / Esīr-i miḥnet-i ʿa ʿaşḳuñ ʿa ḳuñ ne bend ü ne kemend ister<br />
G146/4 Dil-i pür-ḫūn elem-i ʿa ʿaşḳuñ ʿa ḳuñ ile cūş ideli / Çeşme-i çeşmüñ aḳan ṣuları dem gibi gelür<br />
G163/2 Ḫurşīd esīr-i ʿa ʿaşḳuñ ʿa ḳuñ olupdur eşiʿʿadan / Boynında ṭavḳ-ı şevḳ ile zencīr-i zer çeker<br />
G188/3 Sūziş-i ʿa ʿaşḳuñ ʿa ḳuñ ile āh idicek ben her dem / Şerer-i āteş-i dil ʿazmini eflāk eyler<br />
G194/3 Nice pinhān ideyin sīnede dāġ-ı ʿa ʿaşḳuñ ʿa ḳuñ / Gül gibi ẓāhir olan nesneye inkār olmaz<br />
G214/2 Dilde şol ʿāşıḳ ki sırr-ı ʿa ʿaşḳuñ ʿa ḳuñ itmişdür nihān / Gūşe-i vīrānede genc-i firāvān gizlemiş<br />
G216/3 Būs u kenāruñ özler ʿa ʿaşḳuñ ʿa ḳuñ ġamında diller / Zevraḳları bu baḥruñ hep ol kenāre düşmüş<br />
G223/2 Ġam-ı ʿa ʿaşḳuñ ʿa ḳuñ cihān mülkinde buldum şād-mān oldum / Kişi ġurbet diyārında idermiş āşinādan ḥaẓ<br />
G234/5 Ḳażā-yı āsmānīden ṣaḳınmaḳ sūd-mend olmaz / Rıżādur çāresi ʿa ʿaşḳuñ ʿa<br />
ḳuñ görinmez bir belā ancaḳ<br />
88
G245/1 Kemāl u fażl ile ʿālemde iftiḫārum yoḳ / Melāmet eylese ʿa ʿaşḳuñ ʿa ḳuñ cihāna ʿārum yoḳ<br />
G273/4 Eyleyüp zühdüñ binā-yı süst-bünyādın ḫarāb / Ḫāne-i ʿa ʿaşḳuñ ʿa<br />
ḳuñ esāsın üstüvār itsem gerek<br />
G280/2 Ṣīt u ṣadā-yı ʿa ʿaşḳuñ ʿa ḳuñ ile ṭoldı kāʾināt / Āfāḳı ṭutdı <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le-i kūs-ı şöhretüñ<br />
G302/5 Göklere irgürdi Bāḳī ġulġul-i ʿa ʿaşḳuñ ʿa ḳuñ senüñ / Ṣalmadın rūy-ı zemīne ḥüsn ile āvāze gül<br />
G352/3 Der ü der-gāhına sulṭān-ı ʿa ʿaşḳuñ ʿa ḳuñ ser-fürū eyler / Esīr-i tāc-dār olsun gedā-yı ḫāk-sār olsun<br />
G389/4 Ceẕbe-i ʿa ʿaşḳuñ ʿa ḳuñ ile olmasa mecẕūb güneş / Her seḥer atmaz idi kendüyi eyvānuñdan<br />
G396/1 Fenāya virdi bülbül zār ile gül-zārı ṭuymazsın / İşitmezsin hezāruñ zārın ey gül zārı ṭuymazsın<br />
G400/1 Cānā şafaḳda ṣanma ṭulūʿ itdi māh-ı nev / Yaḳdı cihānı ʿa ʿaşḳuñ ʿa<br />
ḳuñ odı çıḳdı bir ʿalev<br />
G416/5 Biñ mübtelāyı ʿa ʿaşḳuñ ʿa ḳuñ ider her birini zār / Gül gibi kim muʿāmele eyler hezār ile<br />
G421/2 Ġayrıdan ḫālī anuñʾçün eyledüm dil ḫānesin / Tā senüñ raḫt-ı ġam-ı ʿa ʿaşḳuñ ʿa<br />
ḳuñ içine ṭaşına<br />
G457/1 Sancaġın dikmezden ev<strong>ve</strong>l māh çarḫuñ bāmına / Sikke-i şāhī yürürdi mīr-i ʿa ʿaşḳuñ ʿa ḳuñ nāmına<br />
G457/2 Emrine rām oldılar sulṭān-ı ʿa ʿaşḳuñ ʿa ḳuñ kāʾināt / Ḳaşlaruñ tevḳīʿ u ṭuġrā çekdiler aḥkāmına<br />
G458/3 Şu ʿāşıḳ kim senüñ ʿa ʿaşḳuñ ʿa ḳuñ belāsından helāk oldı / Ṣan ol bīmārdur ṣıḥḥat yitişdi vardı uyḫuya<br />
G478/1 Olmasa sūz-ı ʿa ʿaşḳuñ ʿa ḳuñ dilde eger ziyāde / Ḫākister olmaz idüm yanup bu ben fütāde<br />
G496/1 Olmayaydum ʿāleme ʿa ʿaşḳuñla ʿa ḳuñla ḳuñla rüsvā kāşkī / Gülmeyeydi ḥālüme hecrüñde aʿdā kāşkī<br />
G497/2 Göñüllerini cihān ḫalḳınuñ senüñ ʿa ʿaşḳuñ ʿa<br />
ḳuñ ḳuñ / Aḳıtdı kendüye deryā niteki enhārı<br />
G507/4 Göñlümi rūşen ider şuʿle-i dāġ-ı ʿa ʿaşḳuñ ʿa ḳuñ / Pertev-i meşʿale-i mihr-i cihān-tāb gibi<br />
G530/3 Ḥakīm-i feylesof oldı <strong>ve</strong>lī pīr-i ḫıred olmaz / Muʿallim-ḫāne-i ʿa ʿaşḳuñ ʿa ḳuñ ḳuñ daḫı ṭıfl-ı nev-āmūzı<br />
G543/1 Elinden geldügince rāz-ı ʿa ʿaşḳuñ ʿa<br />
ḳuñ dil nihān itdi / Aḳup cūy-ı sirişk ol sırrı ḥayfā kim ʿayān itdi<br />
G308/4 Cām-ı şarābı içmez elinde ṭutar ṭurur / ʿA ʿAşḳuñ ʿA ḳuñ meyinden oldı meger bī-mecāl gül<br />
G83/2 ʿA ʿAşḳuñ ʿA ḳuñ ġamıyla sırrını eşk-i revānumuñ / Cūyā-yı yār u ʿāşıḳ-ı dīdār olan bilür<br />
G154/3 Gelmez vücūda naḳd-i viṣālüñ taṣavvurı / ʿA ʿAşḳuñ ʿA ḳuñ metāʿı ḫ˅āceleri çoḳ ziyān çeker<br />
G220/3 Alındı ʿa ʿaşḳuña ʿa ḳuña dil ḳaldı fikr-i bī-ḥāṣıl / Sipāhī gibi ki tīmārını iderler ḫāṣ<br />
G233/2 Ey ki deryā-yı ġam-ı ʿa ʿaşḳuña ʿa ḳuña yoḳ hīç kenār / Būse luṭf eyle hele bārī kenār olmayıcaḳ<br />
G354/4 Ḳāmetüñ yādına bir āh ideyin kim dūdı / Gül-şen-i ʿa ʿaşḳuña ʿa<br />
ḳuña bir serv-i ḫırāmān olsun<br />
G528/2 Derd ü maḥabbet ehlini ʿa ʿaşḳuña ʿa ḳuña daʿ<strong>ve</strong>t eyleyen / Gel berü maʿşer-i belā derd ü ġama ṣalā didi<br />
G220/2 Olurdı pūte-i ʿa ʿaşḳuñ ʿa ḳuñ ḳuñda ḳuñ da yanmaġa rāżī / Bulaydı şaṣt-ı ġamuñdan dil-i fikende ḫalāṣ<br />
G27/4 Yaḳarlar hep fetīl-i dāġ olur destār ile cāme / Budur abdāllar ʿa ʿaşḳuñda ʿa<br />
ḳuñda ḳuñda ʿuryān olmaġa bāʿis̱<br />
G41/1 Kūh-ı ʿa ʿaşḳuñda ʿa ḳuñda olursam Ferhād / Acıyup eyleye Şīrīn lebi dād<br />
G42/3 Yiter kirpügüm kūy-ı ʿaş aş aşḳuñda<br />
ḳuñda cārūb / Üzilsün kesilsün hemān rīş-i zāhid<br />
G245/2 Hezār mertebe ʿa ʿaşḳuñda ʿa ḳuñda ġālibem Ḳaysa / Nihāyet ey ṣanem ol deñlü iştihārum yoḳ<br />
G283/2 Gözümüñ ḳanlu yaşı devlet-i ʿa ʿaşḳuñda ʿa ḳuñda ḳuñda şehā / ʿAynına almaz olupdur aḳışın Ceyḫūnuñ<br />
G325/1 Kimseye ʿa ʿaşḳuñda ʿa ḳuñda iẓhār itmedüm meftūnluġum / Bildiler ḥāl-i derūnum gördiler maḥzūnluġum<br />
G338/4 Cām-ı mey-i ʿişretdür ʿa ʿaşḳuñda ʿa ḳuñda dil-i pür-ḫūn / Şemʿ-i şeb-i vuṣlatdur dāġ-ı dil-i sūzānum<br />
G413/5 Cāy itmiş idi Leylīye Mecnūn dil içinde / Bir ṣūret idi cil<strong>ve</strong> ḳılan maḥmil içinde<br />
G284/2 Farḳında ḳılup yāsemeni dāġına penbe / ʿA ʿAşḳuñda ʿA ḳuñda geçer baş açuḳ abdāl ḳaranfül<br />
G510/6 Allāh oñara düşmeye gird-āb-ı belāya / ʿA ʿAşḳuñda ʿA ḳuñda göñül zevraḳı ʿummāne ṣalındı<br />
K10/4 Sūz-ı ʿa ʿaşḳuñdan ʿa ḳuñdan dimāġum şol ḳadar āşüfte kim / Mey degül āsūde ḳılmaz dārū-yı hüş-ber bile<br />
G81/4 ʿA ʿAşḳuñ ʿA ḳuñ ḳuñı ḳuñ ṣaḳlar idüm sīnede ammā şimdi / Āh idersem beni ʿayb eyleme fürḳat demidür<br />
G59/6 Derdine dil zaḫmınuñ ʿa ʿaşḳuñla ʿa<br />
ḳuñla ḳuñla dermān eyledüm / Şimdi ʿaşḳuñ derdine düşdüm bulınmaz çāreler<br />
G114/1 Sūz-ı ʿa ʿaşḳuñla ʿa ḳuñla ḳuñla ḳaçan kim dilden āh u zār olur / Āh dūd u dūd ebr ü ebr āteş-bār olur<br />
G211/1 Pür-hevādur ney gibi ʿa ʿaşḳuñla ʿa ḳuñla ḳuñla ṭabʿ-ı pür-he<strong>ve</strong>s / Derd-i dilden bā-ḫaber ʿālemde yoḳ bir hem-nefes<br />
G243/2 Gül gül oldı bāde-i ʿa ʿaşḳuñla ʿa ḳuñla rūy-ı gül-sitān / Tāb-ı meydendür cebīn-i ġonca-i terde ʿaraḳ<br />
89
G381/3 Bir ḥarāret baġladum tāb-ı teb-i ʿa ʿaşḳuñla ʿa ḳuñla kim / Sūzumı defʿ eylemez nūş eylesem deryāyı ben<br />
G406/1 Cihān cevr ider derd-i ʿa ʿaşḳuñla ʿa ḳuñla cāne / Seni sevmek oldı bahāne cihāne<br />
G464/2 ʿĀşıḳ-ı ḫaste-dilüñ niteki fānūs-ı ḫayāl / Nār-ı ʿa ʿaşḳuñla ʿa<br />
ḳuñla yanupdur cigeri döne döne<br />
G464/4 Zevraḳ-āsā ġam-ı ʿa ʿaşḳuñla ʿa ḳuñla ḳuñla yaşum gird-ābı / Ġarḳ idüpdür ṣanemā çeşm-i teri döne döne<br />
G471/6 Sūz-ı ʿa ʿaşḳuñla ʿa ḳuñla ḳuñla bir şeb āh idicek / Ḳorḳaram oda yanar kāşāne<br />
G496/1 Olmayaydum ʿāleme ʿa ʿaşḳuñla ʿa ḳuñla rüsvā kāşkī / Gülmeyeydi ḥālüme hecrüñde aʿdā kāşkī<br />
G284/1 ʿA ʿAşḳuñla ʿA ḳuñla ḳılup ḳāmetini dāl ḳaranfül / ʿArż itdi saña mūy-ı sefīd āl ḳaranfül<br />
G446/3 ʿA ʿAşḳuñla ʿA ḳuñla Zühre çarḫda gerdūn semāʿda / Ḫurşīd ü māh şevḳ ile sūz u güdāzda<br />
G370/4 Mübtelā-yı ʿa ʿaşḳuñuñ ʿa ḳuñuñ dermāndan istiġnāsı var / Derdüñe muʿtād olan diller devāyı nʾeylesün<br />
G376/4 Ḫānḳāh-ı ʿa ʿaşḳuñuñ ʿa ḳuñuñ mihmānlarıdur cān u dil / Tekyedür ḫālī degül evbāşdan ḳallāşdan<br />
G211/3 ʿA ʿAşḳuñuñ ʿA ḳuñuñ deryās deryāsına deryās ına nisbet vücūd-ı kāʾināt / Mevc-i baḥr-i bī-kerān üzre bir avuç ḫār u ḫas<br />
G502/1 ʿA ʿAşḳuñuñ ʿA ḳuñuñ zaḥmeti ḫod cānuma raḥmetler idi / Dostum cevr ü cefālar da ne zaḥmetler idi<br />
ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
ḳ ehli ehli [7] [7] âşıklar<br />
G436/5 Ṭāḳ-ı ebrū-yı nigārı göreli ey Bāḳī / Ser-fürū ḳılmadı ʿa ʿaşḳ ʿa ḳ ḳ ehli ehli daḫı miḥrāba<br />
G485/7 Nükte-i mihr ü maḥabbetdür ser-ā-ser Bāḳıyā / Bulmaya ʿa ʿaşḳ ʿa ḳ ehli ehli bir eglence eşʿāruñ gibi<br />
G529/2 Pend eylemiş ol sāde-ruḫa zāhid-i nā-dān / ʿA ʿAşḳ ʿA ḳ ehli ehli hücūm eyledi rīşin yola yazdı<br />
G106/4 ʿA ʿAşḳ ʿA ḳ ehline ehline şol cāmı ṣunar sāḳī-i laʿlüñ / Kim ʿaḳla cilā ḳalbe ṣafā rūḥa ġıdādur<br />
G360/1 Ḫayāl-i ʿālem-i vuṣlat ḫalāṣ eyler dili ġamdan / Ki ʿa ʿaşḳ ʿa ḳ ehline ehline vaṣl-ı yārdur maḳṣūd ʿālemden<br />
G477/4 ʿA ʿAşḳ ʿA ḳ eh ehline eh line ḫādeng-i belā nā-gehān irer / Tīr-i ḳażādan umma ḫalāṣ iḥtirāz ile<br />
G80/3 Ḫaṭṭ-ı ruḫuñ ki daḫı ḥicāb-ı ḫafādadur / ʿA ʿAşḳ ʿA ḳ ehlinüñ ehlinüñ ehlinüñ efendi görinmez belāsıdur<br />
ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
ḳ eri eri [2] [2] âşık/gönül adamı; bkz. ‘merd-i ʿaşḳ’ md.<br />
G149/1 Ne laʿl-i kāna māʾil ʿa ʿaşḳ ʿa ḳ eri eri ne ṭālib-i zerdür / Sirişk-i āl ü rūy-ı zerd aña ḫoş zīb ü zī<strong>ve</strong>rdür<br />
G409/5 Bāḳıyā tīġ-i cefādan sīne kim ṣad-çāk ola / Ḳādir olmaz ʿa ʿaşḳ ʿa ḳ eri eri derd-i dilüñ iḫfāsına<br />
ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
ḳ hevās hevāsı hevās hevāsı<br />
ı [1] [1] aşk he<strong>ve</strong>si; bkz. ‘hevā-yı ʿaşḳ’ md.<br />
G503/1 ʿA ʿAşḳuñ ʿA ḳuñ hevās hevāsı hevās esdi nesīm-i seḥer gibi / Eşküm dökildi pāyüñe gül-berg-i ter gibi<br />
ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
ḳ ili ili [1] [1] aşk ülkesi/diyarı<br />
G362/2 Cānā metāʿ-ı mihrüñe dil müşterī iken / Olmamış idi ʿa ʿaşḳ ʿa ḳ iline kārvān revān<br />
ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
ḳ ssırrı<br />
s<br />
ırrı [1]<br />
[1]<br />
G496/7 Maḥrem-i esrār-ı maʿnā hem-zebān-ı ḥāl yoḳ / ʿA ʿAşḳ ʿA<br />
ḳ ssırrın<br />
s<br />
ırrın ḳılmasañ Bāḳī hü<strong>ve</strong>ydā kāşkī<br />
ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
ḳ şarāb şarābı şarāb ı [2] [2]<br />
[2]<br />
G243/3 Bezm-i şevḳuñ içre devr eyler felek bir cāmdur / Cāmda bir cürʿadur ʿa ʿaşḳuñ ʿa ḳuñ şarāb şarābından<br />
şarāb<br />
ından şafaḳ<br />
G251/1 Görüp tāb-ı ʿiẕāruñ ḫāṭırı nerm oldı Nāhīdüñ / İçüp ʿa ʿaşḳuñ ʿa<br />
ḳuñ şarāb şarābın şarāb<br />
ın ın kellesi germ oldı ḫurşīdüñ<br />
ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
ḳ yol yolı yol yolı<br />
ı [3] [3] bkz. ‘rāh-ı ʿaşḳ’, ‘maḥabbet yolı’ md.<br />
G320/2 Yaḳam çāk eyledüm ʿa ʿaşḳuñ ʿa ḳuñ ḳuñ yol yolında yol ında dāġ-ı sīnemde / İçinden gene peydā oldı bir künc-i ḫarāb açdum<br />
G376/5 Bāḳīyi ġam öldürür ʿa ʿaşḳuñ ʿa ḳuñ yol yolında yol ında ḳorḳarın / Şimdi mi çekdi belāyı rāh-rev yoldaşdan<br />
G242/2 ʿA ʿAşḳuñ ʿA ḳuñ yol yolında yol ında bulmadı dil emn ü rāḥatı / Tātār-ı ġamzeñ eyledi yaġmā ḳonaḳ ḳonaḳ<br />
ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
ḳ u u maḥabbet maḥabbet [2]<br />
[2]<br />
G106/5 Hep derd ü belādur güzelüm ʿa ʿaşḳ ʿa ḳ u u maḥabbet maḥabbet / ʿĀlemde hemān mihr ü <strong>ve</strong>fā ḥüsn-i edādur<br />
G479/4 Aṣdı ḥallāc-ṣıfat ʿa ʿaşḳ ʿa ḳ u u maḥabbet maḥabbet yayın / Atılup penbe gibi dil o kemān-ebrūya<br />
ʿa ʿaşḳ-ı ʿa<br />
ı mec mecāz mec<br />
āz [1] [1] ilahî aşk karşıtlığında;<br />
G453/4 Ḥaḳīḳat sırrına vāḳıf degülsin / ʿAlāḳañ var ise ʿa ʿaşḳ-ı ʿa ı mec mecāza mec<br />
āza āza<br />
90
ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
ḳ yol yolında yol ında baş baş gitmek gitmek [1] [1] her şeyi göze almak<br />
G210/5 ʿA ʿAşḳ ʿA ḳ yol yolında yol ında baş baş baş gide gide gide Bāḳī / Başdan gitmeye hevā vü he<strong>ve</strong>s<br />
āşūb şūb [3] karışıklık, kargaşa ‖ hiddet, gazab;<br />
G62/4 Bu göz ü ḳaş u ġamze vü ḫāl ü ḫaṭ ile yār / Āşūb şūb şūb-ı şūb ı dehr ü fitne-i devr-i Ḳamer geçer<br />
āşūb şūb u fitne [1] bkz. ‘fitne vü āşūb’ md.<br />
G242/6 Mesken ṭutalı ol ḫam-ı ebrūda çeşm-i yār / Āşūb şūb u u fitne fitne gizlenür oldı bucaḳ bucaḳ<br />
āşūb şūb şūb-ı şūb ı ccān<br />
c<br />
ān [1] [1] gönülde fırtınalar koparan, insanı allak bullak eden (güzel)<br />
G73/4 Ġamzesi zaḫm urduġınca laʿli dermān itmede / Gerçi kim dil derdin ol āşūb şūb şūb-ı şūb ı ccān<br />
c<br />
ān bilmezlenür<br />
āşūb şūb şūb-ı şūb ı dehr [1] dünyayı birbirine katan (güzel)<br />
G382/1 Bildüñ mi sen de kendüñi ey bī-<strong>ve</strong>fā nesin / Āşūb şūb şūb-ı şūb ı dehr ü āfet-i devr-i zamānesin<br />
āşüfte şüfte [10]<br />
1. aşktan perişan, sevdalı<br />
K10/4 Sūz-ı ʿaşḳuñdan dimāġum şol ḳadar āşüfte şüfte kim / Mey degül āsūde ḳılmaz dārū-yı hüş-ber bile<br />
K24/31 Ġam-ı gīsūñ ile āşüfte şüfte degül ger sünbül / Ne içün böyle perīşān olur eks̱er sünbül<br />
G479/3 ʿAcebā bād-ı suḫan-çīn ne ḫaṭā gördi geçer / Dil-i āşüfteyi şüfteyi şüfteyi ol ṭurra-i müşgīn-būya<br />
G536/5 Būy-ı zülfinden ṣabā geldi dem urdı cānuma / ʿĀşıḳ-ı āşüfte şüfte itdi Bāḳıyā ol dem beni<br />
K26/24 Dil-i āşüfte şüfte şüfte-ṣıfat şüfte ıfat cevr ile pā-māl itme / Hindū-yı ḥalḳa-be-gūşuñdur o zülf-i miskīn<br />
2. hayran, tutkun<br />
G439/2 Zülfi zencīrine āşüfte şüfte göñül bende geçer / Kendüsin lāyıḳ-ı ḫidmet ṣanur ol dīvāne<br />
G334/1 Āşüfte şüfte bend-i silsile-i zülfüñe nesīm / Māʾil nihāl-i ḳāmetüñe ṭabʿ-ı müstaḳīm<br />
G46/3 Gerçi ḫāl u ḫaṭuñ āşüftesi şüftesi şüftesi çoḳdur ammā / Beni dīvāne ḳılan silsile-i gīsūdur<br />
G467/2 Var ise ṭurra-i müşgīnüñüñ āşüftesidür şüftesidür / Bī-sebeb düşmedi āhū-yı Ḫuten ṣaḥrāya<br />
G203/4 Şāneden zaḫm irişür diyü dil-i mecrūḥa / Ṣaḳınur ḫāṭır-ı āşüfteyi şüfteyi şüfteyi zülfin ṭaramaz<br />
āşüfte şüfte şüfte-dil şüfte dil dil [2] gönlü perişan (âşık) ‖ avare<br />
G297/6 Çoḳ ṭolaşdı ṭurra-i müşgīnüñe āşüfte şüfte şüfte-dil şüfte dil / Çīn-i zülfüñ bend ider bir gün ḫaṭālar bilmiş ol<br />
Kt6/2 Tīrüñe ey sīm-ten olsun nişān āşüfte şüfte şüfte-dil şüfte dil / Ḫoş yaraşur ol miyāne ḫançer-i zerrīn-ġılāf<br />
āşüfte şüfte şüfte-ḥāl şüfte ḥāl [1] hali perişan<br />
K7/11 Zülf-i dil-ber bendine düşmiş gibi āşüfte şüfte şüfte-ḥāl şüfte ḥāl / Sünbül-i miskīn ʿaceb kendin perīşān eyledi<br />
āşüfte şüfte şüfte-ḥāl şüfte ḥāl ḳḳılmak<br />
ḳ<br />
ılmak [1] aklını başından almak, perişan etmek<br />
G308/1 Gül-şende itdi nāz ile ʿarż-ı cemāl gül / Ḳıldı ıldı belālu bülbüli āşüf şüf şüfte<br />
te-ḥāl te ḥāl ḥāl gül<br />
āşüfte şüfte olmak [4] tutkun olmak, meftun olmak, hayran kalmak<br />
G397/2 Āşüfte şüfte olup olup ol göze ḥayrān u zār idüm / Nergis henüz ḫ˅āb-ı ʿademden uyanmadın<br />
G19/1 Olsa zülfi o gül-ʿiẕāra niḳāb / Olur Olur Olur āşüfte şüfte sünbül-i sīr-āb<br />
G189/3 Görmedin dīde yüzin old oldı old göñül āşüfte şüfte / Göñlüme çeşm-i güher-bār bu yüzden terdür<br />
G233/4 Gül-şen-i kūyuña varmaġa göñül yüz gereke / Gül-i ruḫsāruña āşüfte şüfte hezār olmayıca olmayıcaḳ olmayıca<br />
at at [1]<br />
[1]<br />
G174/4 Yügrük atuñ atuñ ḳılıcuñ keskin didüm / Gāh tīġın geh semendin gösterür<br />
atı(un) atı(un) öñince öñince [4]<br />
[4]<br />
atının önü sıra, atının önünde<br />
K16/8 Ol şeh-süvār-ı ʿarṣa-i iḳbāl ü baḫt kim / Şāhān-ı dehr atı öñince ḫadem gibi<br />
K1/16 Ol şeh-süvār-ı memleket-i ʿadl ü dād kim / Atı Atı öñince olsa revā ḫusrevān revān<br />
91
G87/4 Ferzāne-i cihānsın o ruḫlarla sen bu gün / Şāhān-ı ḥüsn atuñ öñince piyādedür<br />
G417/7 Olur atuñ atuñ öñince öñince āsmān peyk-i cihān-peymā / Aña ḫurşīd tāc-ı zer hilāl-i çarḫ ser-mūze<br />
atı atı atı başın başın çekmek çekmek [1] [1] atını durdurmak ‖ atın yularından tutmak<br />
G82/3 Yola ʿazm itmiş ol ser-keş baña yā Hū dimez bir kez / Çeküp Çeküp atı başın aġyār ile ṭurmış <strong>ve</strong>dāʿ eyler<br />
at ṣalmak ṣalmak [1] [1] at sürerek düşmana hücum etmek; altı tanık için krş. TS. C. I, s. 279.<br />
G180/1 Naṭʿ-ı zemīne at at ṣal ṣalıca ṣal ṣalıca<br />
ıcaḳ ıca fāris-i bahār / Düşdi şükūfeler hep öñine piyāde-vār<br />
1. ata, eskiler<br />
ata ata [2]<br />
[2]<br />
G177/4 Beni öldürmege gel ey püser ihmāl itme / Atalar Atalar dimediler ḫayr işi teʾḫīr ideler<br />
2. baba<br />
G546/5 Tırāş itdi ser-i aʿdāyı bir bir tīġ-i bürrānı / Atañ Atañ fetḥ itdi kürsiyy-i bilād-ı Berber-istānı<br />
ʿaṭā ʿaṭā [8]<br />
[8]<br />
1. cömertlik, ihsan, bağış (ideal hükümdar tipinin en önemli özelliği olan cömertlik<br />
bağlamında)<br />
K9/5 Deryā-yı keffi mevc-i ʿaṭā ʿaṭā urdı şöyle kim / Yek bār sīm-i nāb ile zeyn oldı her kenār<br />
K19/19 Eli iḥsān u ʿaṭā ʿaṭā mevcin urur deryādur / Ne ʿaceb ger ola ġarḳ-ı zer ü zī<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
K26/11 Menbaʿ-ı mekremet ü luṭf Meḥemmed Çelebi / Vāhib-i fażl u ʿaṭā ṣāḥib-i ʿizz ü temkīn<br />
M1/II/3 Kem-ter gedāyı az ʿaṭās ʿaṭāsı ʿaṭās ḳılurdı bay / Bir luṭfı çoḳ mürüv<strong>ve</strong>ti çoḳ pādişāh idi<br />
K18/33 Şöyledür keff-i güher-pāşı yemīn itmek olur / Ki ʿaṭās ʿaṭāsından ʿaṭās ından irer baḥre ġınā kāne yesār<br />
K20/27 ʿAṭā ʿAṭā-yı ʿAṭā yı kān-ı kef-i zer-feşānına nisbet / Nevāl ü feyż-i seḥāb-ı s̱iḳāl bir mis̱ḳāl<br />
2. hediye, ihsan<br />
G398/10 Cihān enfās-ı müşgīnüñle ṭoldı / Saña Ḥaḳdan ʿaṭādur Bāḳıyā bu<br />
ʿaṭā ʿaṭā-ba ʿaṭā<br />
ba baḫş ba ş [1] bağışta bulunan, cömert (hükümdar)<br />
G484/7 Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i ʿaṭā ʿaṭā-ba ʿaṭā ba baḫş ba u kerem-güster ki devrinde /Gedā-yı bī-ser ü pālar geyer sincāb u semmūrı<br />
ʿaṭā ʿaṭā eylemek/ eylemek/ ḳḳılmak<br />
ḳḳ<br />
ılmak [4] [4] <strong>ve</strong>rmek, ihsan etmek, bağışlamak<br />
K18/32 Güneşi keff-i zer-efşānına beñzer dir idüm / Almasa māha ʿaṭā ʿaṭā eyledügin eyledügin āḫır-ı kār<br />
K23/33 Luṭfuñ zülālin eyle eyle ʿaṭā ʿaṭā teşne-dillere / Ey menbaʿ-ı mekārim ü ser-çeşme-i kirām<br />
Kt17/1 Luṭf idüp ol şeh-i firişte-ḫıṣāl / Ḳuzılar eylemiş eylemiş ḳulına ʿaṭā<br />
G519/5 ʿAṭā ʿAṭā ḳḳıl<br />
ḳ ıl Bāḳīye luṭfuñ İlāhī / Saña muḥtāc eger yoḫsul eger bay<br />
āte āteş āte ş [35] [35]<br />
[35]<br />
1. ateş rengi, kor<br />
M6/IV/3 Güller çemende görinür āte āteş āte sen irmeseñ<br />
2. ud, misk <strong>ve</strong> anberin üzerine koyulduğu kor<br />
G50/1 Ruḫuñ āte āteş āte ḫaṭ u ḫālüñ baḫūr-ı misk ü ʿanberdür / Ḫam-ı zülf-i siyāhuñ ḥalḳa ḥalḳa dūd-ı micmerdür<br />
G263/1 Ḳaddümi çeng eşkümi rūd eyledüñ / Cismüm āte āteş āte cānumı ʿūd eyledüñ<br />
3. şarap rengi<br />
G279/3 Yaḳan āb üzre āte āteş āte ṣanmañuz keştī-i ṣahbāyı / Şuʿāʿ-i tīġ-i ḳahrından ṭutışdı Şeh Süleymānuñ<br />
4. kızıllık, kor rengi<br />
G407/3 Ḫūn-ı düşmenden mi rengīn oldı ol yalıñ ḳılıç / ʿAks-i āte āteş āte düşdi ya āyīne-i ruḫsārına<br />
92
G422/5 Iṣınurdum yirüme nār-ı firāḳa nisbet / Ben olaydum eger āte āteşde āte şde semender yirine<br />
G136/4 Maʿnīde bir dūd peydā ḳılmış āte āteşdür āte şdür cihān / Ṣūretā bir ḫūb kāşī ḳubbelü kāşānedür<br />
5. kızgın, yakıcı<br />
G167/1 Ne sāḳīdür lebüñ ġam bezmine yaşum şarāb eyler / Ne āte āteşdür āte şdür maḥabbet odı kim baġrum kebāb eyler<br />
K2/53 Sūz-ı dilden bu ḳadar yanmaz idüm ḫidmetüñe / Cāna kār eylemese āte āteş-i āte dāġ-ı ḥirmān<br />
K18/31 Ṭabʿ-ı <strong>ve</strong>ḳḳādın eger āte āteş-i āte raḫşān görse / Ḳızara aḫker-i sūzān nitekim dāne-i nār<br />
6. aşk, ayrılık <strong>ve</strong> azabın yakıcı etkisi bağlamında<br />
K21/30 Hezār bār belā pūtesinde ḳāl oldum / Henūz āte āteş-i āte miḥnetde yoḳ ḫalāṣa mecāl<br />
M1/III/2 Bu acılarla çeşm-i nücūm olsun eşk-bār / Āfāḳı ṭutsun āte āteş-i āte dilden çıḳan duḫān<br />
M1/V/6 Yansun yaḳılsun āte āteş-i āte hecrüñle āfitāb / Derdüñle ḳara çullara girsün seḥābdan<br />
G87/2 Ten ḫāk-i rehde dīde zülāl-i viṣālde / Cān āte āteş-i āte firāḳda ḫāṭır hevādadur<br />
G188/3 Sūziş-i ʿaşḳuñ ile āh idicek ben her dem / Şerer-i āte āteş-i āte dil ʿazmini eflāk eyler<br />
G281/3 Bālā-yı serde āte āteş-i āte āhum duḫānını / Şāh-ı maḥabbet üstine bir sāye-bān ṭutuñ<br />
G327/3 ʿAlev-i āte āteş-i āte āhum degül eflāke çıḳan / Aḫter-i baḫtuma bir tīġ-i muṣayḳal çekdüm<br />
G335/4 Şirār-ı nār-ı ḫırmen-sūz-ı ġamdan sīne yanmışdur / Nişān-ı āte āteş-i āte endūh-ı ʿaşḳ-ı yārdur dāġum<br />
G336/3 Fürūġ-ı şuʿle-i dāġum güneşden tāb-nāk oldı / Duḫān-ı āte āteş-i āte<br />
āhum felekden ser-bülend itdüm<br />
G382/3 Ḳandīl gibi dīde pür-āb u dilümde tāb / Eflāke çekdüm āte āteş-i āte āhum zebānesin<br />
G397/6 Bāḳī yanardı āte āteş-i āte ʿaşḳ ile odlara / Ṭāḳ-ı felekde meşʿale-i mihr yanmadın<br />
G472/2 Ḳanlu yaşlar dökdügi meyden cüdālıḳ derdidür / Yoḫsa gelmez āte āteş-i āte sūzān kebābuñ ʿaynına<br />
G512/1 Çıḳsa eflāke n’ola āte āteş-i āte āhum şereri / Çarḫdur encüm-i seyyārenüñ ey māh yiri<br />
K2/19 Āte Āteş-i Āte şuʿle-i şemşīr-i cihān-tābından / Küfr ü ilḥād kütüb-ḫānesin itdi sūzān<br />
G22/5 Āte Āteş-i Āte sūz-ı firāḳuñ bir ḥarāret virdi kim / Nūş ider bir demde dil deryā-yı ʿUmmānı dürüst<br />
G156/5 Bāḳīye āb-ı vaṣluñ irmez ise / Āte Āteş-i Āte hecr ile yanur kül olur<br />
G328/5 Zer gibi ḳalbi ṣāf olan gelsün / Āte Āteş-i Āte meyde imtiḥān idelüm<br />
G407/4 Āte Āteş-i Āte rezm içre ya āhendür oldı āl reng / Ceng āl ister belī kār-ı ẓafer-kirdārına<br />
G358/1 Naġamāt eylemege başladı ṣanma anı sen / Ehl-i sūzuñ ṣanemā āte āteşin āte<br />
şin üfler ney-zen<br />
M2/III/8 Meded Allāh meded ʿavn ü ʿināyet senden / Bu firāḳ āte āteşine āte şine döymege ṭāḳat senden<br />
G34/3 Bu cism-i zerd ü zār u nizār ile nice bir / Yanam firāḳuñ āte āteşine āte<br />
şine nitekim sipend<br />
G117/3 Raḫt u baḫtın zevraḳuñ ḫışm āte āteşine āte şine yaḳmaġa / Vardılar ġammāzlar şāh-ı cihāna çaḳdılar<br />
G259/2 Şarāb ṣoḥbetin illerle eyledüñ varduñ / Firāḳuñ āte āteşine āte<br />
şine şine baġrumı kebāb itdüñ<br />
G92/6 Bāḳī derūnum āte āteşinüñ āte şinüñ dūdıdur felek / Mihr-i sipihr āhum odından şirāredür<br />
G463/5 Göremez külḫan-ı sīnemde olan āte āteşümi āte şümi / Bāḳıyā girsem eger menḳal-i nāruñ gözine<br />
āte āteşler āte<br />
şler çı çıḳarmak çı ḳarmak [1] [1] ateşler saçmak<br />
G513/3 Her şirārın aḫter-i devlet bilürdi Kūh-ken / Sīne-i ḫārādan āte āteşler āte<br />
şler şler çı çıḳarsa çı ḳarsa tīşesi<br />
āte āteş-bār āte<br />
ār [3]<br />
1. ateş yağdıran<br />
G114/1 Sūz-ı ʿaşḳuñla ḳaçan kim dilden āh u zār olur / Āh dūd u dūd ebr ü ebr āte āteş-bār āte ār olur<br />
2. ateş saçan<br />
G71/3 Baḳma çarḫ-ı ser-keşüñ ol miġfer-i pūlādına / Dilden āhum çekdügi şemşīr-i āte āteş-bār āte ār ārı ār gör<br />
G22/4 Cevşen-i pūlād-ı çarḫı çāk çāk itdüm daḫı / Āh-ı āte āteş-bārumuñ<br />
āte<br />
ārumuñ şemşīr-i bürrānı dürüst<br />
93
āte āteş-bāz āte<br />
āz [3] Osmanlı düğün <strong>ve</strong> sünnet gösterilerinde şenlik fişeklerini yapan <strong>ve</strong> kullanan<br />
sanatkâr; bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s.175; OSMANLI ŞENLİKLERİ, s. 107-111. (görsel malzeme<br />
açısından çok önemli)<br />
G18/2 Gice ḥüsnüñ şevḳıne encüm sürūr u sūrda / Çarḫ āte āteş-bāzdur<br />
āte āzdur gūyā elinde māh-tāb<br />
G302/2 Oldı ṣaḥn-ı bāġda peydā gül-efşānlar yine / Ḥāṣılı döndi çemen bezminde āte āteş-bāze āte<br />
āze gül<br />
K7/13 Yaḳdılar nergisleri eṭrāfa ṣaçıldı şirār / Bād āte āteş-bāzlar<br />
āte āzlar gibi gül-efşān eyledi<br />
āte āteşīn āte<br />
şīn [4] [4]<br />
[4]<br />
1. ateşli, yakıcı<br />
G72/2 Tāb-ı zülfüñle göñül ḳılduḳça āh-ı āte āteşīn āte<br />
şīn / Dūd-ı dil cevlān ider ṭāvūs-ı zerrīn-bāl olur<br />
2. ateş renkli, parlak ‖ kırmızı (yanak)<br />
G212/5 Ebrū-yı ʿanberīn ile miḥrāb-ı dīndür / Ruḫsār-ı āte āteşīn āte<br />
şīn ile ol ḳıble-i Mecūs<br />
G58/2 Gül-sitān-ı bezme sāġar ġonca-i sīr-āb ise / Āte Āteşīn Āte<br />
şīn ruḫsārı sāḳīnüñ de bir gül-nārdur<br />
G532/3 Āte Āteşīn Āte şīn ruḫsārı üzre ḫāli vaṣfında sözüm / ʿĀşıḳ-ı bī-dillerüñ aġzın yaḳar fülfül gibi<br />
āte āteş-nāk āte<br />
āk [1] ateşli, kızgın<br />
G263/4 Her şeb ey dil āh-ı āte āteş-nākden<br />
āte ākden / Çarḫ-ı bed-mihrüñ yirin od eyledüñ<br />
āte āteş-tāb āte<br />
āb [3] [3] (hançer <strong>ve</strong> kılıç bağlamında) ateş gibi parlak <strong>ve</strong> yakıcı<br />
G450/4 Berḳ-i āh-ı sūz-nāk içre şirār-ı nār-ı dil / Zer-nişān ḫaṭdur görinür tīġ-i āte āteş-tābda āte<br />
ābda<br />
K12/10 Āb-ı rūyın gören ol ḫançer-i āte āteş-tāb āte āb ābı āb / Sāde-rū ḫūb ṣanur sīne-i ʿuryāne çeker<br />
G530/8 Derūna şuʿle ṣaldı tīġ-i āte āteş-tāb āte āb ābı āb gūyā kim / Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i cihānuñ berḳ-i şemşīr-i cihān-sūzı<br />
āte āteş āte<br />
ş ḳomak ḳomak [1] [1] [1] ateş bırakmak<br />
G466/5 Erġavānlar ṭutışup ḫırmen-i gül yanmaġ içün / Gül-sitān milkine āte āteş āte ş ḳod ḳodı ḳod yir yir lāle<br />
āte āteşler āte<br />
şler ṣaçmak ṣaçmak [1]<br />
[1]<br />
G170/3 Siyeh zülfeynüñi siḥr ile çeşmüñ gösterür s̱uʿbān / Ruḫuñda ḫālüñ āte āteşler āte<br />
şler şler ṣaçar ṣaçar ol ʿayn-i cādūdur<br />
āte āteş āte<br />
ş urmak urmak [4]<br />
[4]<br />
1. yakmak, yok etmek; bkz. ‘ḫırmen’ md.<br />
K8/12 Zamāne āte āteş āte ş urdı urdı ḫırmen-i aʿdā-yı bed-kīşe / Düşelden şuʿle-i şemşīri Aẕerbāycān üzre<br />
G68/3 Ḫirmen-i cān u dile āte āteş āte ş urup urup giñ yirden / Şerer-i āh ile ālūde duḫānum gözedür<br />
2. ateşlemek ‖ çiçekler açmak, rengârenk olmak<br />
G122/6 Dāġ-ı derūn-ı sīne nice tāzelenmesün / Gül ḫırmenine āte āteş āte<br />
ş ş uran uran nev-bahārı gör<br />
G9/3 Āte Āteş Āte Āteş<br />
ş urmış urmış yüzi gül ḫırmenine ol māhuñ / Devr-i sāġarda ruḫı ʿaksini ḳılmış peydā<br />
ʿāṭ ʿāṭıfet ʿāṭ<br />
ıfet [3] [3]<br />
[3]<br />
1. cömertlik, ihsan etme<br />
K26/30 Ḥāṣıl ey kān-ı kerem irdi bu gün ol dem kim / Es̱er-i ʿāṭ ʿāṭıfet ʿāṭ ʿāṭıfet<br />
ıfet ü luṭf ẓuhūr ide hemīn<br />
2. şefkat, merhamet, esirgeme<br />
K20/36 Sezā-yı merḥamet ü müstaḥıḳḳ-ı ʿāṭ ʿāṭıfetem ʿāṭ ıfetem / Nevāl-i fażluñ iderseñ maḥallidür ifżāl<br />
M2/II/7 Ser-be-ser ṣalmış idi sāye-i fażl u iḥsān / Şeh-per-i ʿāṭ ʿāṭıfeti ʿāṭ<br />
ıfeti ḫayl-i yetīmān üzre<br />
aṭlas ṭlas [1] İpekten dokunmuş esvaplık bir kumaş olup daima düz renklidir <strong>ve</strong> üzerinde<br />
hiçbir tezyini motif bulunmaz…. el ile dokunulduğu zaman kendine has tatlı bir hışırtı çıkarır.’<br />
Bkz. KOÇU, s. 17-18.<br />
94
G527/3 Siyāh aṭlas ṭlas ṭlas gibi zülfüñ yaraşdı / ʿİẕār-ı āl-i müşgīn-ḫāle düşdi<br />
aṭlas ṭlas u dībā [3] atlas <strong>ve</strong> diba; ‘diba: … çiçek nakışları dokunmuş lüks bir ipekli kumaşın adı,<br />
bazen türlü renklerdeki çiçeklerin ipekleri arasına altın teller de atılırdı.’ KOÇU, s. 89-90.<br />
K14/8 Dür ü gevher nis̱ār itsün yolına ebr-i bārānī / Ser-ā-ser aṭlas ṭlas u dībā döşetsün mihr-i raḫşānī<br />
K27/9 Libās-ı ḥüsn ile bir şūḫ-ı sīm-endāma dönmişdür / Der ü dīvārı zeyn olmış ser-ā-ser aṭlas ṭlas u dībā<br />
M8/IV/3 Baḳmadum aṭlas ṭlas u u dībās dībāsına dībās<br />
ına ına dehrüñ bir kez<br />
aṭlas ṭlas u eksūn [1] atlas <strong>ve</strong> iksun; ‘eksûn: siyah renkli kıymetli kumaş’<br />
M2/IV/7 Ḳapusında işigi ḫidmetin eyler ġılmān / Ḫūrīler ḳarşu ṭurur aṭlas ṭlas u eksūnlar ile<br />
1. dökülmek<br />
atılmak atılmak [4]<br />
[4]<br />
G132/2 Ṣürāḥī hem-nişīnüñ hem-demüñ cām / Niçün ben cürʿa gibi atılam atılam dūr<br />
2. saldırmak<br />
K14/14 S̱üreyyā ṣanmañ üstinde görince şīr-i gerdūnı / Atıldı Atıldı Atıldı āsmāne kūh-sār-ı ḳahrı ḳaplanı<br />
3. bir yere doğru fırlamak ‖ didilmek (pamuk için)<br />
G479/4 Aṣdı ḥallāc-ṣıfat ʿaşḳ u maḥabbet yayın / Atılup Atılup penbe gibi dil o kemān-ebrūya<br />
4. zıplamak ‖ konmak, yerleşmek<br />
G444/4 Bihişt şevḳına şādīliġ eyleyüp vāʿiẓ / Miyān-ı meclise atıldı atıldı yek muʿallaḳda?<br />
1. fırlatmak<br />
atmak atmak [6]<br />
[6]<br />
G134/4 Yollarda görse aġladuġum baña ṭaş atar atar atar / Gāhī bu çeşm-i eşk-feşānı siler geçer<br />
K17/6 Çarḫ oḳlarını atdı atdı yine gül-şene seḥāb / Altun göbeklü bir siper-i laʿl ṭutdı ḫār<br />
G230/4 Atduñ Atduñ ḫadeng fażl u belāġat nişānına / Tīr-i murāduña ola her maḳṣaduñ hedef<br />
G283/4 Başdan mürġ-i aḳıl uçmaz idi başından / Ṭıfllar üstine ṭaş atmasalar atmasalar Mecnūnuñ<br />
2. kendini bırakmak ‖ intihar etmek<br />
G428/3 Ṭurrañdan indi ġamzeñe cān-bāz-ı dil yine / Çenberden atdı atdı kendüsini ḫançer üstine<br />
G389/4 Ceẕbe-i ʿaşḳuñ ile olmasa mecẕūb güneş / Her seḥer atmaz atmaz idi kendüyi eyvānuñdan<br />
ʿaṭṭār ʿaṭṭār [2] [2] güzel koku, baharat satan dükkan; bkz. ‘ṭabla-i ʿaṭṭār’ md.<br />
K1/19 Müştāḳ būy-ı ḫulḳına ʿaṭṭār ʿaṭṭār-ı ʿaṭṭār nev-bahār / Muḥtāc dest-i himmetine ḫ˅āce-i ḫazān<br />
G85/6 Ḫāl-i yāruñ müşg bir ḫūnīn kefen maḳtūlidür / Āl vālāya ṣarupdur ṣanmañuz ʿaṭṭārlar ʿaṭṭārlar<br />
ʿaṭṭārlar<br />
ʿavām ʿavām [1] [1] halk ‖ herkes<br />
G220/1 ʿAvām ʿAvām oḳur seni tesḫīr içün hemīşe ḫavāṣ / Bu muḫliṣüñ işi dāʾim maḥabbet ü iḫlāṣ<br />
āvāral āvāralıḳ āvāral ḳ vaḳti vaḳti [1] gezip tozma zamanı ‖ gönlünce divanelik etme zamanı<br />
G123/4 Ṣu gibi zencīrler ṭutmaz dil-i dīvāneyi / Ḥāṣılı āvāral āvāralıḳ āvāral vaḳti bahār eyyāmıdur<br />
āvāre āvāre [7] [7]<br />
[7]<br />
1. perişan, şaşkın, zavallı<br />
G122/5 Dīvānelik zamānıdur āvāre āvāre göñlini / Zencīrlerle żabṭ idemez cūy-bārı gör<br />
G353/1 Ṣaçuñ zencīrine bend it dil-i āvāre āvāre eglensün / Muḳayyed ḳıl biraz ol zülf-i müşgīn-tāre eglensün<br />
G435/5 Terk iderdi mey ü maḥbūb hevāsın Bāḳī / Cānda ṣabr u dil-i āvārede āvārede ārām olsa<br />
G219/2 Göñüller naḳdin almış yār girmiş ḥalḳa-i ẕikre / Bir iki derd-mend āvāreyi āvāreyi āvāreyi varmış ṭolandurmış<br />
95
2. evinden ayrı düşmüş, adı sanı belirsiz<br />
G311/2 Ḫāl-i ruḫuñ gedāsı bir āvāre āvāre müşg-i Çīn / Laʿl-i lebüñ fütādesi bir ḫāk-isār laʿl<br />
3. aşktan perişan olan, sevdalı (kimseler)<br />
G59/1 Cāmuñ eṭrāfın ḳaçan kim seyr ider āvāreler āvāreler / Çarḫ-ı mīnā-fāmı gūyā devr ider seyyāreler<br />
G480/4 Bezm-i ġamda cām-ı ʿaşḳuñ nūş ide āvāreler āvāreler / Bāde-i nābuñ yazuḳ cām-ı sürūr-encāmına<br />
āvāre āvāre dü düşmek dü şmek [1] [1] şaşkına dönmek, düşkün olmak<br />
G173/1 Göñül cām-ı lebüñle sāḳıyā āvāre āvāre dü düşmişdür dü şmişdür / Görelden çeşm-i mestüñ ḫāne-i ḫammāre düşmişdür<br />
āvāre āvāre gezmek gezmek [1] [1] aylak aylak dolaşmak; bkz. ‘āvāre reften’<br />
G426/2 Ṭutalum Kaʿbe-i tevfīḳ-i ilāhī yolını / Bu beyābānda ʿabes̱ gezmeyelüm āvāre<br />
āvāre<br />
āvāre āvāre ḳılmak ılmak [1] [1] [1] başıboş bırakmak<br />
G27/2 Hevā-yı zülfi ḳılmışdur ılmışdur seni ey ebr āvāre āvāre / Gözüñ yaşı budur seyl-i firāvān olmaġa bāʿis̱<br />
ʿavārif ʿavārif [1]<br />
[1]<br />
ihsanlar, iyilikler<br />
K8/10 Dili dürr-i maʿārifden kefi beẕl-i ʿavārifden ʿavārifden ʿavārifden / Dem-ā-dem eyler is̱bāt-ı fażīlet baḥr u kān üzre<br />
āvāz/e āvāz/e [7] [7]<br />
[7]<br />
1. (kuş) cıvıltısı<br />
G301/3 Sīnesin çāk eyledi mest-i ṣabūḫīler gibi / Ṣubḥ-dem mürġ-i çemenden gūş idüp āvāze gül<br />
G78/4 Ḫ˅āb-ı ʿademden dīde-i ezhārı bī-dār eyledi / Taḥrīk-i bād-ı ṣubḥ-dem āvāze āvāze-i āvāze<br />
i mürġ-i seḥer<br />
G64/4 Ṣular çaġlar ṭuyūr āvāzesinden<br />
āvāzesinden āvāzesinden kūh-sār iñler / Bahār eyyāmıdur şimden girü ṣīt u ṣadā artar<br />
2. (bülbül) şakıması<br />
G351/3 Çemende bülbül āvāz āvāzı āvāz naṣīḥat diñledür mi gör / Bahār irsün yine āfāḳ pür-ṣīt u ṣadā olsun<br />
2. (ayak) sesi<br />
G225/2 Almaġa āvāze āvāze-i āvāze i pāy-i semendüñ gūş-i cān / Ḳaldı yollarda nişān-ı naʿl-i esbüñ gibi semʿ<br />
3. hoş sadâ<br />
G206/4 Ḫoş gelür aña rebāb āvāzesi āvāzesi āvāzesi ġavġāsı yoḳ / Pādişāh-ı ʿaşḳ olanlar kūs-ı ḫāḳān istemez<br />
K26/34 Luṭf ṭabʿ ehline ola nitekim ḥālet-baḫş / Çihre-i dil-ber ü şiʿr-i ter ü āvāz āvāz-ı āvāz ḥazīn<br />
āvāz āvāzı āvāz ı bo boġılmak bo ılmak [1] [1] sesi kısılmak<br />
G269/3 Esbāb-ı ṭarab seyl-i mey-i nāb ile gitdi / Āvāz Āvāzı Āvāz ı bo boġıldı bo ıldı giderek çeng ü rebābuñ<br />
āvāz(e) āvāz(e) ṣalmak ṣalmak [3]<br />
[3]<br />
1. (çıkan gürültüyle) düşmanı dehşete düşürmek<br />
K14/16 Çalındı kūslar ṭabl u neḳāre ṣald ṣaldı ṣald ṣaldı<br />
ı āvāze āvāze āvāze / Dügün bayram idi gūyā ġuzāta ceng meydānı<br />
2. nam <strong>ve</strong> şöhret bulmak ‖ haykırmak<br />
G302/5 Göklere irgürdi Bāḳī ġulġul-i ʿaşḳuñ senüñ / Ṣalmadın almadın rūy-ı zemīne ḥüsn ile āvāze āvāze gül<br />
G218/3 Āvāzeyi Āvāzeyi bu ʿāleme Dāvūd gibi ṣal ṣal / Bāḳī ḳalan bu ḳubbede bir ḫoş ṣadā imiş<br />
āvāze āvāze virmek virmek virmek [1] [1] ses <strong>ve</strong>rmek (telli çalgılar gibi)<br />
G353/2 Dil ü cān nāleler ḳılsun reg ü pey virsün virsün āvāze āvāze / Tek olsun yār māʾil naġme-i evtāre eglensün<br />
āvāz āvāze-i āvāz āvāz i tekb tekbīr tekb<br />
īr [1] [1] tekbir sadâsı ‖ iftitah tekbiri<br />
G235/3 Ḳıble-i iḳbāl-i ʿālemdür cemālüñ Kaʿbesi / Tā irişdi ʿāleme āvāze āvāze-i āvāze i tekb tekbīr tekb<br />
īr īr-i īr ʿaşḳ<br />
āvīze āvīze [1] [1] asılı şey(ler)<br />
K27/7 Nedür ol gūşe-i bāmındaki āvīzeler āvīzeler dirseñ / O zībā ṭurraya bir şānedür kim itdiler peydā<br />
96
ʿavn ʿavn [1] [1] ihsan, yardım<br />
K1/41 Şemʿ-i beḳāñı bād-ı fenādan nigāh ide / Dāmān-ı ʿavn ʿavn u ʿiṣmet-i dārende-i cihān<br />
ʿavn ʿavn ü ü ʿināyet ʿināyet [1] [1] yardım <strong>ve</strong> iyilik (Allah’tan gelen)<br />
M2/III/8 Meded Allāh meded ʿavn ʿavn ü ü ü ʿināyet ʿināyet senden / Bu firāḳ āteşine döymege ṭāḳat senden<br />
ʿavret ʿavret [1] [1] karı, zevce<br />
Kt13/1 Emrīnüñ iñen ʿavreti ʿavreti hīç evde oturmaz / Ol bilüp ider ḫidmetini kendü eliyle<br />
ay ay ay [6]<br />
[6]<br />
1. yaklaşık otuz günlük zaman parçası<br />
G89/2 ʿĪẕār-ı yāre ay ay ile yanaşdı zülf-i Hindūsı / Velī ayrılmadı yanından anuñ bir nice yıldur<br />
G222/3 Bir Gülistān yazdı bir ay ay içre faṣl-ı nev-bahār / Lāle yir yir sürḫ olupdur sebze ḫaṭ şeb-nem nuḳaṭ<br />
G253/2 Baḳmasa yıllarca Nāhīdüñ yüzine ġam yimez / Ayda Ayda bir kez ḫāl-i ruḫsārın gören meh-rūlaruñ<br />
2. gök cismi, kamer, mah<br />
G458/4 Felekde ay ay ay u gün sen şehriyāruñ şehr-i ʿaşḳında / Kesilmiş başlardur kim dikildi burc u bārūya<br />
G467/5 Pençe-i mihri burarsa n’ola ḥüsniyle o māh / Beñzer engüşti hilāle kef-i desti aya<br />
aya<br />
G465/8 Dāġ üzre dāġ urındı felek ʿaşḳ-ı yār ile / Mihr-i sipihre ṣanma küsūf irdi ay ay ile<br />
ile<br />
ayda ayda bir bir kez kez kez [1] [1]<br />
[1]<br />
G253/2 Baḳmasa yıllarca Nāhīdüñ yüzine ġam yimez / Ayda Ayda bir bir kez kez ḫāl-i ruḫsārın gören meh-rūlaruñ<br />
ay ay ay ile ile segirtmek segirtmek [1] [1] ay ile yarışmak; çocukların göz yanılmasıyla ayı hareket halinde<br />
görerek onunla yarışmak için koşması bağlamında kullanılmaktadır.<br />
G465/1 Diller revāne oldılar ol meh-liḳāyile / Eṭfāl-i şehr ṣanki segirdürler segirdürler ay ay ile<br />
ile<br />
āyā āyā [3] [3] acaba (şaşkınlık <strong>ve</strong> merak bağlamında)<br />
G144/4 Kimlerüñ rūşen ider menzilin āyā āyā bilsem / Giceler seyre çıḳar ol meh-i tābān dirler<br />
K1/9 Āyā Āyā bu zīb ü zīnet-i ʿālem nedür diyü / ʿİbret göziyle nāẓır iken dehre nāgehān<br />
G510/1 Reftāre gelüp nāz ile mestāne ṣalındı / Āyā Āyā ne belādur ki yine cāne ṣalındı<br />
1. ayak<br />
aya ayaḳ aya ḳ [13]<br />
[13]<br />
G145/3 Zülf-i müşg-efşānı vaṣfın yazduġum bildi devāt / Ḫāmenüñ ṣaldı aya ayaġı aya altına miskī ḥarīr<br />
G180/7 Bāḳī bu demde seyr-i gül-istān idenlerüñ / Aya Ayaġına Aya ına çemen zer ü gevher ider nis̱ār<br />
G424/6 Sāḳī rez duḫterinüñ ol engüşt / Sīm ḫalḫālidür aya ayaġında aya<br />
ında ında<br />
G487/7 Rez duḫterinüñ adı çekilse ʿaceb degül / Ḫınnālar oldı illere ḳarşu aya ayaġını aya ını<br />
G482/5 Aya Ayaġuñ Aya Ayaġuñ<br />
ġuñ altında ḫāk olduġı’çün ey meh zemīn / Eşk-i Bāḳī ḳıldı anuñ laʿl īs̱ār üstine<br />
G151/3 Aya Ayaġuñ Aya ġuñ altına baḳ eyle naẓar ben ḫāke / Şeh-süvārum yiter itdüñ beni pā-māl yiter<br />
G366/2 Ne zībādur ol engüşt-i muḥannā pāy-ı sāġarda / Ṣaḳın dūr itme ey sāḳī o zer ḫalḫāli aya ayaḳdan aya ḳdan<br />
2. ayaklı şarap kadehi<br />
G147/2 Aya Ayaġ Aya elde ṭolu ḫūn-ı kebūter / Bi-ḥamdi’llāh yine dem der-ḳademdür<br />
G445/2 Aya Ayaġı Aya elde ʿīş eyler çemende baş ḳaldurmaz / Ṣunılmış sāġar-ı ʿişret ezelden nergis-i meste<br />
G188/5 Görüp aġyāruñ elinde aya ayaġın aya ın dil-dāruñ / Bāḳī ġamdan çeküben yaḳasını çāk eyler<br />
K14/25 Ḫudā<strong>ve</strong>ndā sen ol İskender-i pākīze-meşrebsin / Aḳıtdı ṭabʿ-ı pāküñ aya ayaġına aya ına ına Āb-ı ḥayvānı<br />
G495/6 Kāseler ṣun bize meclisde ġınā virmez aya ayaḳ aya ḳ / Sāḳıyā ḫāṭırı teng eyledi el ṭarlıġı<br />
G444/1 Metāʿ-ı bāde-i gül-reng şimdi aya ayaḳda aya ḳda / Ḳumāş-ı zühd ü riyā ṭurmayup ṣatılmaḳda<br />
97
aya ayaġa aya<br />
ġa ṣalmak ṣalmak [1] [1] hor görmek, küçük düşürmek<br />
G100/1 Yıllar-durur yoluñda senüñ pāy-māldur / Miskīn zülfüñ aya ayaġa aya<br />
ġa ṣalma ṣalma <strong>ve</strong>bāldur<br />
aya ayaġı aya<br />
ı elden ḳomamak ḳomamak [2] [2] kadehi (bir an olsun) elden bırakmamak ‖ devamlı içmek<br />
G323/2 Ḳomayup Ḳomayup lāle gibi elden elden aya ayaġı aya bir dem / Mest olup ġonca-ṣıfat çāk-ı girībān idelüm<br />
G195/1 Dilā bezm-i cihānda kimse āḫır pāy-dār olmaz / Müdām elden elden ḳoma ayaġ ayaġı ayaġ<br />
furṣat ber-ḳarār olmaz<br />
aya ayaġı aya<br />
ı gil içinde ḳalmak ḳalmak [1] [1] ayağı çamura saplanmak ‖ yarı yolda kalmak, aciz kalmak; bkz. ‘pā-<br />
der-gil’ md.<br />
G413/5 Göz yaşını şol deñlü revān eyledi Bāḳī / Ḳald Ḳaldı Ḳald ı reh-i ‘aşḳuñda aya ayaġı aya<br />
ı gil içinde içinde<br />
aya ayaġı aya<br />
ı ggūr<br />
g<br />
ūr içre içre [1] [1] bir ayağı çukurda<br />
G31/5 Ḥayretde ḳaluram göricek Bāḳī nergisi / Bunca zer ile aya ayaġı aya ı ggūr<br />
g<br />
ūr içre içre gözi ac<br />
aya ayaġı aya<br />
ı merd merdāne merd<br />
āne ba baṣmak ba baṣmak<br />
ṣmak [1] [1] kimseye boyun eğmemek, dimdik ayakta kalmak<br />
G503/5 Bāḳī ʿacūz-ı dehre zebūn olma key ṣaḳın / Merd Merdāne Merd āne ba baṣ ba ṣ ayaġuñ ayaġuñı ayaġuñ<br />
meydāne er gibi<br />
aya ayaġı aya<br />
ı tozı/ tozı/ṭopraġ<br />
tozı/<br />
ṭopraġ ṭopraġı ṭopraġ ı [13] Bkz. ‘ḫāk-i ḳadem’, ‘ḫāk-i pāy’; geçtiği bağlama göre,<br />
hükümdarın/sevgilinin ayağı tozu, Osmanlı şiirinde çok önemli bir simgedir. Bu simge, diğer<br />
bir yönüyle hükümdarın/sevgilinin geçtiği yolun önemini <strong>ve</strong> değerini de göstermektedir.<br />
Çünkü geçilen yerin tozu <strong>ve</strong> toprağı göze sürme yapılacak kadar, ona yüz sürülecek kadar<br />
değerli <strong>ve</strong> kutsal bir nesne olarak alımlanmaktadır.<br />
M1/II/2 Gerdūn aya ayaġı aya ı tozına tozına eylerdi ser-fürū / Dünyāya ḫāk-i bār-gehi secde-gāh idi<br />
G277/4 ʿĀşıḳa küḥl-i cilā yāruñ aya ayaġı aya ı tozıdur tozıdur / Ḥāṣılı bendesiyüz ʿārif-i ṣāḥib-naẓaruñ<br />
G401/3 Ruḫsār-ı zerdi ḫāke bulaşmış benüm gibi / Beñzer aya ayaġı aya<br />
ı ṭopraġ ṭopraġına ṭopraġ ṭopraġına<br />
ına sürdi māh rū<br />
K2/15 Ḫāk-i rāhı güher-i tāc-ı selāṭīn-i cihān / Aya Ayaġı Aya Aya ı ṭopraġ ṭopraġıdur<br />
ṭopraġ ıdur sürme-i ʿayn-ı aʿyān<br />
K12/8 Aya Ayaġı Aya ı ṭopraġ ṭopraġı ṭopraġ tāc-ı ser-i eşrāf-ı cihān / Sürme-i ḫāk-i rehin dīde-i aʿyāne çeker<br />
K22/18 Aya Ayaġı Aya ı ṭopraġ ṭopraġıdur<br />
ṭopraġ ıdur küḥl-i cevāhir encüme / Āsitānı ḫākidür iklīl-i farḳ-ı Farḳadān<br />
Kt9/2 Ḥaḳ-şinās ehl-i naẓar yārānuñ / Aya Ayaġı Aya ı tozı ser-efgendesiyüz<br />
G88/4 Ḫāk-i rehüñ ṣabā yili ʿāşıḳa armaġān ider / Ḥaḳ bu ki aya ayaġuñ aya ġuñ toz tozı toz tuḫfe-i rūzgārdur<br />
G17/1 Aya Ayaġuñ Aya ġuñ ṭopraġ ṭopraġın ṭopraġ<br />
ın özler bulurken gökde yir kevkeb / İşigüñ cānibin gözler zehī ʿālī-naẓar kevkeb<br />
G20/2 Nāfe ḳıldı zülf-i müşgīnüñ görüp ser-ber-zemīn / Aya Ayaġuñ Aya ġuñ ṭopraġ ṭopraġına ṭopraġ ına miskīnlik itdi müşg-i nāb<br />
G39/3 Aya Ayaġuñ Aya ġuñ toz tozıyla toz ıyla <strong>ve</strong>zn itmez birin ehl-i naẓar / Ṭopṭolu Yūsuf-liḳālarla bu gün mīzān-ı ʿīd<br />
G144/5 Laʿl-gūn ḳaṭreler aḳıtduġı demler çeşmüm / Aya Ayaġuñ Aya ġuñ ṭopraġ ṭopraġına ṭopraġ ına kān-ı Bedaḫşān dirler<br />
G273/1 Çeşm-i pür-ḫūnum yoluñda eşk-bār itsem gerek / Aya Ayaġuñ Aya Ayaġuñ<br />
ġuñ toz tozına toz ına gevherler nis̱ār itsem gerek<br />
aya ayaġın aya<br />
ın ṭurmak ṭurmak [1] [1] (saygı ifadesi olarak) ayakta durmak, dikilmek ‖ ayak divanı; bkz. PAKALIN,<br />
C. I, s. 117-118.<br />
M3/V/5 Ḳarşusında aya ayaġın aya ın ṭursun mülūk el baġlasun / Kendü çıḳsun bār-gāh-ı ʿadle dīvān eylesün<br />
aya ayaġın aya<br />
ın şikest itmek [1] [1] [1] ayağını kesmek, engellemek ‖ kadehin kırılması<br />
G269/1 Devrān aya ayaġın aya ın şöyle şikest itdi şarābuñ / Gūyā ki mey-i nāba gözi degdi ḥabābuñ<br />
aya ayaġın aya<br />
ın yirlere ba baṣmamak<br />
ba<br />
ṣmamak ṣmamak [1] [1] sevinçten yerinde duramamak (aşığın düştüğü durum bağlamında)<br />
G471/4 Ḫāk-i rāh olduġum görüp aya ayaġın aya ın / Yirlere ba baṣmaz ba<br />
ṣmaz ṣmaz oldı cānāne<br />
aya ayaġına aya<br />
ına aaḳmak<br />
a<br />
ḳmak [2] [2] gitmek ‖ meyletmek<br />
G117/1 Rindler cāmuñ ḥabāb-āsā yüzine baḳdılar / Mey gibi sāḳī-i bezmüñ aya ayaġına aya<br />
ına ına aaḳd<br />
a<br />
ḳd ḳdılar ḳd ılar<br />
98
K20/35 Bu gül-şen içre seni serv-i ser-firāz görüp / Ṣu gibi aya ayaġuña aya ġuña aḳd aḳdı aḳd ḫāṭır-ı meyyāl<br />
aya ayaġına aya<br />
ına yüz sürmek [2]<br />
[2]<br />
G526/2 Ser-keşlik eylemezse o servüñ aya ayaġına aya ına / Yüzler süriyü varayın āb-ı revān gibi<br />
G507/6 Şāyed ol servi kenāre getürem ey Bāḳī / Varayın yüz yüz yüz süreyin süreyin aya ayaġına aya<br />
ına āb gibi<br />
aya ayaġına aya<br />
ına gelmek [2] [2] zahmetsizce elde etmek, ulaşmak<br />
G138/6 Faṣl-ı ḫazānı gör ki gelür gelür aya ayaġına aya ına zer / Ebr-i bahār ʿālemi giryān olup gezer<br />
G371/3 Her yañadan aya ayaġına aya ına ına altun aḳup gelür / Eşcār-ı bāġ himmet umar cūy-bārdan<br />
aya ayaḳ aya<br />
ḳ almak almak [2]<br />
[2]<br />
1. kadehi ele almak, içmek ‖ alt etmek (güreş terimi)<br />
G269/2 Keyfiyyet-i esrāra döşendi ẓürefā hep / Yārān aya ayaġın aya<br />
ın almada ḥayrān mey-i nābuñ<br />
2. çelme takmak ‖ itibardan düşürmek<br />
G158/3 Ṭurmaz aya ayaġın aya ın alma almaġa alma<br />
ġa ḳaṣd eyler anuñ āb / Ser-keşlik ider var ise tenhāda ṣanavber<br />
aya ayaḳ aya<br />
ḳ baṣmaḳ baṣmaḳ [2] [2] [2] bkz. ‘ḳadem baṣmak’ md.<br />
1. girmek<br />
G186/3 Aya Ayaḳ Aya ḳ baṣmaḳ baṣmaḳ baṣmaḳ ne lāzım meclis-i ʿuşşāḳa ey ṣofī / Raḳīb-i bed-liḳā ile ıraḳdan merḥabā yigdür<br />
2. geçip gitmek ‖ çiğnemek<br />
G507/3 Başumı kesdügine rāżıyem ol ḫūnīnüñ / Aya Ayaġın Aya ın ba baṣsa ba<br />
ṣsa yüzüm üstine ḳaṣṣāb gibi<br />
aya ayaḳ aya<br />
ḳ çekmek çekmek [3]<br />
[3]<br />
1. yenmek, alt etmek ‖ ayağını kaydırmak<br />
G205/2 Çekemez Çekemez kimse aya ayaġum aya ġum diyü lāf urma iñen / Sāḳıyā elleşelüm gel berü meydāne biraz<br />
G189/5 Bāḳıyā duḫter-i rez girdi yine meydāne / Aya Ayaġın Aya ın kim çekebilürse çekebilürse er oġlı erdür<br />
2. terketmek ‖ içki içmek<br />
G327/1 Meclis-i ʿaşḳa girüp aya ayaġı aya<br />
ev<strong>ve</strong>l çekdüm çekdüm çekdüm / Mā-sivādan götüri āḫır-ı kār el çekdüm<br />
aya ayaḳ aya<br />
ḳ götürmek götürmek [ [2] [<br />
2] ayak çekmek, çekilip gitmek<br />
G533/2 Bezm-i kes̱retden biz eñ ev<strong>ve</strong>l götürdük götürdük aya ayaġı aya / Meclis āḫir oldı gitdi bāde sāḳī ḳalmadı<br />
G184/2 Götürüp Götürüp Götürüp aya ayaġı aya rindān-ı selef kes̱retden / Çekdiler cām-ı fenāyı bize yā Hū didiler<br />
aya ayaḳ(lar)da aya<br />
ḳ(lar)da ḳalmak ḳalmak [4] [4] şaşkınlıktan ne yapacağını bilemez olmak<br />
G441/1 Ten pāy-māl ü serde ġam-ı ʿaşḳ-ı yār ise / Aya Ayaḳda Aya ḳda ḳaldum ḳaldum elde degül iḫtiyār ise<br />
K20/37 Boyandı ḳanlu yaşum silmedin elüm ale / Aya Ayaḳda Aya Ayaḳda<br />
ḳda ḳaldum ḳaldum eyā maʿdin-i kerem elüm al<br />
G410/2 Ḳaldum Ḳaldum ayaḳda ayaḳda ser-i zülf-i perīşānı gibi / Dil viren böyle m’olur dil-ber-i ʿālī-şāne<br />
G2/1 Aya Ayaḳlarda Aya ḳlarda ḳalur ḳalur sünbül o zülf-i nīm-tāb-āsā / Ṣaçuñla baḥs̱ iderse başa çıḳmaz müşg-i nāb-āsā<br />
aya ayaḳda aya<br />
ḳda ḳomak ḳomak ḳomak [4]<br />
[4]<br />
1. kadehte bırakmamak ‖ ayaklar altında bırakmamak<br />
K18/48 Ḳoma Ḳoma Bāḳī ḳuluñı cürʿa-ṣıfat aya ayaḳda aya da / Dest-gīr ol aña ey dā<strong>ve</strong>r-i ʿālī-miḳdār<br />
K22/27 Cürʿa-<strong>ve</strong>ş aya ayaḳda aya ḳda ḳod ḳodı ḳod sāḳī-i devrān beni / Dest-gīr ol ey emīr-i meclis-i devr-i zamān<br />
2. ayaklar altında bırakmamak ‖ değer <strong>ve</strong>rmek<br />
K19/51 Ḳoma Ḳoma ayaḳda ayaḳda bu maṣnūʿ u muraṣṣaʿ naẓmı / Elde ḫoş yaraşur ey Āṣaf-ı ṣaf-der ḫātem<br />
K21/29 Nigīn-i baḫt u sivār-ı saʿādet elde degül / Aya Ayaḳda Aya ḳda ḳod ḳodı ḳod zamāne niteki zer ḫalḫāl<br />
aya ayaḳ aya<br />
ḳ öpmek öpmek [4] [4]<br />
[4]<br />
99
G250/4 Aya Ayaġuñ Aya ġuñ öpmeden öpmeden el çekmez ol virür başın / Ḳoyupdur ey boyı şimşād o yolda ser zülfüñ<br />
G185/2 Nihāl-i serv-i bālāñuñ görenler ʿaksini ṣuda / Aya Ayaġuñ Aya ġuñ öpmege öpmege düşmiş saña üftādedür dirler<br />
G260/5 Kimi aya ayaġuñ aya ayaġuñ<br />
ġuñ öpmege öpmege ṣarḳar kimi elüñ / Bāḳīye besdür ey gül-i ḫandān güler yüzüñ<br />
G505/2 Ṭaḳılup yanına her gün bile ṣalınduġı yitmez / Aya Ayaġın Aya ın öpmege ṣarḳar nigāruñ şāh destūrı<br />
aya ayaḳ aya<br />
ḳ seyrin seyrin itmek itmek<br />
itmek [1] [1] [1] gezinmek ‖ içki içmek için gezinmek<br />
G412/2 Ṣalındı ʿīd-gehde serv-ḳadler mest-i nāz olmış / İderdük İderdük İderdük biz de aya ayaḳ aya<br />
ḳ seyrin seyrin seyrin olsa dest-i yār elde<br />
aya ayaḳ aya<br />
ḳ sürmek sürmek sürmek [2] [2] [2] kadeh sunmak, şarap ikram etmek<br />
G372/1 Ġam-ı ḫaṭṭıyla yāruñ nice bir dil pür-melāl olsun / Sür Sür ey sāḳī aya ayaġı aya mūr-ı ġuṣṣa pāy-māl olsun<br />
G69/4 Bezm-i ġamında cān u dil yandı yaḳıldı sāḳıyā / Depret elüñ sür sür aya ayaġı aya meclisde yārān teşnedür<br />
100<br />
aya ayaġuñla aya<br />
ġuñla ba baş ba ş ber ber-ā-ber ber ber (olmak) [1] [1] “layık olmayan kimseler baş oldu, değerli kimseler onların<br />
idaresine girdi” anlamında kalıplaşmış bir söz; deyim günümüzde “ayaklar baş, başlar ayak<br />
oldu” biçimindedir.<br />
G50/2 Benüm dūd-ı kebūd-ı nār-ı āhum başdan aşmışdur / Senüñ zülf-i siyāhuñ aya ayaġuñla aya<br />
ġuñla ġuñla ba baş ba ş ber ber-ā-berdür<br />
ber<br />
berdür<br />
aya ayaḳda aya ayaḳda<br />
ḳdaş ḳda ş [2] [2] yoldaş, arkadaş ‖ bezm meclisinin müdavimleri ‖ yeniçeri<br />
G483/4 Ṣanma şeb-dīz ile bir āh-ı seḥer-gāhların / Mey-i gül-gūn olur olursa aya ayaḳda aya<br />
ḳda ḳdaşları ḳda şları<br />
G322/3 Ne meclis içre nūş-ı cām idersem yād-ı laʿlüñle / O bezm ehlinde ḳalmaz cürʿadan ġayrı aya ayaḳda aya ayaḳda<br />
ḳdaşum ḳda şum<br />
aya ayaḳlamak aya ḳlamak [2] [2] ayak altına almak, çiğnemek<br />
G540/3 Ḫāk-i rāh olduġın görüp cānān / Ḳatı aya ayaḳlar aya ḳlar oldı ʿuşşāḳı<br />
G169/4 Sipāh-ı ġam n’ola aya ayaḳlar aya ḳlar ise ʿuşşāḳı / Raʿiyyetine o şāhuñ riʿāyeti yoḳdur<br />
aya ayaḳlandurmak aya ḳlandurmak [1] [1] ayağa kaldırmak, yardım etmek<br />
G173/5 Meded Bāḳīye ey pīr-i muġān bir cürʿa himmet ḳıl / Elin alup aya ayaḳlandur<br />
aya ḳlandur ki ol bī-çāre düşmişdür<br />
aʿyān ʿyān [9] bir yerin ileri gelenleri ‖ çok zengin kimseler için kullanıldığıyla ilgili <strong>ve</strong><br />
Osmanlı toplumu içindeki yeri <strong>ve</strong> siyasî işlevleri için bkz. PAKALIN, C.I, s.120-123.<br />
M9/IV/1 Görem diyü seni aʿyā ʿyā ʿyān-ı ʿyā erbāb-ı naẓar her gün<br />
G542/1 Ey göñül aʿyān ʿyān ʿyān-ı ʿyān devlet içre himmet ḳalmadı / Kimden umarsın kerem ehl-i mürüv<strong>ve</strong>t ḳalmadı<br />
Bu tanıklarda göze sürme çekme bağlamında kullanılmıştır. Bütün tanıklarda göze sürme çeken<br />
kimselerin “aʿyān” olması, kelimenin ayrıca “ʿayn”ın çokluk biçimi olmasıyla ilişkindir.<br />
K2/15 Ḫāk-i rāhı güher-i tāc-ı selāṭīn-i cihān / Ayaġı ṭopraġıdur sürme-i ʿayn-ı aʿyān ʿyān<br />
K7/23 Ṭurmadı çekdi Ṣıfāhān semtine bād-ı ṣabā / Ḫāk-i pāyın sürme-i eşraf u aʿyān ʿyān ʿyān eyledi<br />
M2/III/2 Der-i der-gāhına ʿazm eylesün eşrāf-ı diyār / İşigi ḫākine yüzler süre gelsün aʿyān ʿyān<br />
G342/2 Küḥl idinmek ġubār-ı maḳdemüñi / Cümle aʿyān ʿyān içinde resm-i ḳadīm<br />
K12/8 Ayaġı ṭopraġı tāc-ı ser-i eşrāf-ı cihān / Sürme-i ḫāk-i rehin dīde-i aʿyāne ʿyāne çeker<br />
K8/13 Hirāsān oldı aʿyān ʿyān ʿyān-ı ʿyān Ḫorāsān gözlerin açdı / Ṣabā gerd-i siyāhın sürmesiyle İṣfahān üzre<br />
M3/I/5 Nā-gehān bir toz ḳopardı bād-pāy-ı devleti / Rūşen oldı dīde-i aʿyān ʿyān ʿyān-ı ʿyān devlet ṣubḥ-dem<br />
ʿayān ʿayān [2]<br />
[2]<br />
1. gözle görülür biçimde, açıkça<br />
K22/20 Ṣafḥa-i āyīne-i ʿālem-nümā-yı ṭabʿına / Cümle-i dünyā vü mā-fīhā muṣav<strong>ve</strong>rdür ʿayān<br />
ʿayān<br />
2. akis, görüntü, yansı<br />
G373/3 Görinen encüm degül gūyā ḫazān evrāḳınuñ / ʿAksidür āyīne-i eflāke düşmişdür ʿayān<br />
ʿayān
ʿayān ʿayān itmek itmek [5]<br />
[5]<br />
1. oluşturmak, meydana getirmek<br />
G43/3 Gösterdi gāh zülfi ḳarasın gehī ḳaşın / Deryā-yı ḥüsn-i dost ʿayān ʿayān itdi itdi cezr ü med<br />
2. göstermek, aşikâr etmek<br />
G109/4 Ṣanmañ göñülde ṣaḳlana rāz-ı maḥabbeti / Ās̱ār-ı mihr gün gibi kendin ʿayān ider<br />
3. açıklamak, ortaya koymak<br />
G328/1 ʿAşḳı bülbül gibi beyān idelüm / Ḥālümüz gül gibi ʿayān ʿayān idelüm idelüm<br />
idelüm<br />
4. (sırrı) ifşâ etmek, ortaya koymak<br />
G543/1 Elinden geldügince rāz-ı ʿaşḳuñ dil nihān itdi / Aḳup cūy-ı sirişk ol sırrı ḥayfā kim ʿayān ʿayān itdi<br />
itdi<br />
G112/3 ʿAyān ʿAyān itdi itdi itdi bir bir nihān rāzumı / Dilā eşk-i çeşmüm ne ġammāz olur<br />
ʿayān ʿayān olmak olmak [3]<br />
[3]<br />
1. belirmek, ortaya çıkmak<br />
K1/10 Eṭrāfa ṣaldı şaʿşaʿasın gūşe gūşe mihr / Oldı Oldı Oldı ufuḳda mühr-i Süleymān gibi ʿayān ʿayān<br />
2. görünür hale gelmek, aşikâr olmak<br />
K2/26 Luṭf-ı Ḥaḳḳ ile bu gün oldı oldı eyā kān-ı kerem / Bir nice faẓl senüñ şān-ı şerīfüñde ʿayān<br />
3. görünmek, belirginleşmek<br />
G150/3 Çü zülfi ḥalḳalarından görine ruḫsārı / Şeb-i siyāhda gūyā olur olur ʿayān ülker<br />
ʿayār ʿayār [1] [1] [1] saflık, halislik ölçüsü (altın, gümüş gibi madenlerin)<br />
K10/1 Ḳadr-i eşküm ol bilür kim ḳıymet-i gevher bile / Rūy-ı zerdüm ḫoş görür şol kim ʿayār ʿayār-ı ʿayār zer bile<br />
āyāt āyāt [1] [1] ayetler<br />
K22/14 Şöyle beñzer kim ḫaṭ-ı āyāt āyāt-ı āyāt raḥmetdür çemen / Bād-ı ṣubḥ itmişdür altun ḥall ile yir yir nişān<br />
āyāt āyāt-ı āyāt ı beyyin beyyināt beyyin<br />
āt [1] [1] açık ayetler ‖ delillendirilmiş, ispatlanmış (ayetler)<br />
G403/6 Ḥüsnüñ kemāle irdügin is̱bāt ider ḫaṭuñ / Āyāt Āyāt-ı Āyāt ı beyyin beyyināt beyyin<br />
āt āt-ı āt Kelām-ı Ḳadīm ile<br />
ʿayb ʿayb eylememek eylememek [3] [3] ayıplamamak, kınamak<br />
M9/II/4 Beni ʿayb ʿayb eylemeñ eylemeñ dāʾim olursam mest-i lā-yaʿkil<br />
G63/2 Beni ʿayb ʿayb ʿayb eylemeñ eylemeñ eylemeñ dāʾim olursam mest-i lā-yaʿḳil / Ki bī-hūş olmasam āsūde ḳılmaz bende bir ġam var<br />
G81/4 ʿAşḳuñı ṣaḳlar idüm sīnede ammā şimdi / Āh idersem beni ʿayb ʿayb eyleme eyleme eyleme fürḳat demidür<br />
āyet āyet [1] [1] Kur’an ayeti<br />
G242/1 Yazdı bahār āyet āyet-i āyet ḥüsnüñ varaḳ varaḳ / Gül muṣḥafından oḳudı bülbül sebaḳ sebaḳ<br />
101<br />
āyet āyet-i āyet i i NNūn<br />
N<br />
ūn <strong>ve</strong>’l <strong>ve</strong>’l-Ḳalem <strong>ve</strong>’l Ḳalem [1] [1] “Nûn. Kaleme <strong>ve</strong> kalemle (yazdıklarına) andolsun.” (Kalem,<br />
68/1); ilgili tanıklar için bkz. YILMAZ, s.132.<br />
K19/29 Yazdı ḫoş āyet āyet-i āyet i i NNūn<br />
N<br />
ūn <strong>ve</strong>’l <strong>ve</strong>’l-Ḳalem <strong>ve</strong>’l Ḳalem engüştüñde / Ne midād istedi ne ḫāme ne mısṭar ḫātem<br />
āyet āyet-i āyet i NNūr<br />
N<br />
ūr ūr [1] [1] “ “Kad-cāʾeküm “<br />
mine’llāhi nūrun <strong>ve</strong> kitābün mübīn” {Gerçekten size<br />
Allah’tan bir nur <strong>ve</strong> açık bir kitap geldi.} Maide, 5/15, ilgili tanıklar için bkz. YILMAZ, s.133.<br />
G547/2 Beyāż-ı ṣafḥa-i ruḫsāra ol ḫaṭṭ-ı cemālüñle / Muḥaḳḳaḳ ḫaṭṭ-ı Nūrī mi ki yazmış āyet āyet-i āyet i i NNūr<br />
N<br />
ūr ūrı ūr<br />
ayı ayıḳl ayı ayıḳl<br />
ḳlıḳ ḳl ḳ zamān zamānı zamān<br />
ı [1]<br />
[1]<br />
G181/2 Çemende ṣu gibi ṣofī şarāb içmek gerek şimdi / Behey ṣofī bu mevsimler ne ayı ayıḳl ayı ayıḳl<br />
ḳlıḳ ḳl ḳ ḳ zamān zamānıdur<br />
zamān<br />
ıdur<br />
ayılmamak ayılmamak ayılmamak [1] [1] sarhoşluktan kurtulamamak, kendine gelememek
G171/3 Nūş eylese bir ʿāşıḳ tā ḥaşre dek ayılmaz ayılmaz / Bezm-i feleküñ bilmem cāmında ne ḥālet var<br />
āyīn āyīn [3]<br />
[3]<br />
1. kanun, adet, düzen (hükümdarın tasarrufu bağlamında)<br />
K4/4 Virüp fażl u kemāli ḫusrevāne / Maʿānī mülkine tert tertīb tert īb ü ü āyīn<br />
āyīn<br />
2. tarz, usul; kendine özgü merasim, davranış kalıpları<br />
K25/29 Ezelī böyledür āyīn āyīn-i āyīn i sipihr-i ġaddār / Ki gülüñ ḫ˅āb-gehi ḫār ola ḫāruñ gül-zār<br />
G279/2 Miyān-ı āb u āteş oldı cāy-ı keştī-i ṣahbā / Baturdı rūzgār āyīn āyīn-i āyīn<br />
i ʿīşın bezm-i rindānuñ<br />
āyīn āyīn ü ü üslūb üslūb [1] [1] tarz, davranış<br />
K5/26 Nihāl-i ḫoş-ḫırāmuñdur cihān gül-zārınuñ bānı / Müsellemdür saña āyīn āyīn ü ü üslūb üslūb-ı üslūb cihān-bānī<br />
āyīn āyīn-i āyīn i Cem(ş Cem(şīd) Cem(ş<br />
īd) [2]<br />
[2]<br />
K17/1 Gül meclisinde lāle yine ḳıldı āşikār / Āyīn Āyīn-i Āyīn i bezm-i ʿişret-i Cemş Cemşīd Cemş Cemşīd<br />
īd-i īd kām-kār<br />
G58/3 Her gedā-ṭabʿ añlamaz āyīn āyīn-i āyīn i Cemdür bezm-i mey / Bunda bir şāhāne ṭavr u özge ʿālem vardur<br />
āyīne āyīne [63] [63] ayna<br />
K19/4 İdüp elmāsdan āyīne āyīne vü zerden şāne / Gösterür ḫalḳa yine şī<strong>ve</strong>-i duḫter ḫātem<br />
K26/21 Ruḫuña beñzer idi āyīne āyīne āyīne olsa rengīn / Öykünürdi lebüñe laʿl olaydı şīrīn<br />
G97/4 Zinhār eline āyīne āyīne virmeñ o kāfirüñ / Zīrā görince ṣūretini büt-perest olur<br />
G212/4 Cām-ı cihān-nümā-yı cemālin göreydi ger / İtmezdi vażʿ-ı āyīne āyīne ferzend-i Fīlekūs<br />
G258/1 Cām laʿlüñdür senüñ āyīne āyīne āyīne rūy-ı en<strong>ve</strong>rüñ / Adı var cām-ı Cem ü āyīne-i İskenderüñ<br />
G260/2 Sen yüz virelden āyīne āyīne buldı bu raġbeti / Ḥasret degüldi ṣūretine ḫalḳ o yüzsüzüñ<br />
G478/4 Gir bir nemed içine āyīne āyīne gibi ṣāf ol / Sulṭān-ı ʿālem ol var gez ṣūret-i gedāda<br />
G485/1 Ḳanı bir şīrīn-suḫan laʿl-i şeker-bāruñ gibi / Ḳanda gördi ṭūṭī bir āyīne āyīne ruḫsāruñ gibi<br />
G43/5 Āyīne Āyīne gibi ḫalḳa mürāʾīlik eylemez / Bāḳī ṣafā-yı ḫāṭır ile geydi bir nemed<br />
G377/1 Rūşen gerekse ḫāne-i dil ʿaks-i yārdan / Āyīne Āyīne gibi sīneñi ṣāf it ġubārdan<br />
G427/4 Āyīne Āyīne gibi herkese yüz virmesün ol māh / Bir baġrı yanuḳ ʿāşıḳuñ uġrar nefesine<br />
G295/3 Jengār ṣanduñ āyīnede āyīnede naḳş-ı ḫaṭṭuñı / Yañlış görişdüñ ey yüzi gül o degüldür ol<br />
G94/4 ʿİẕār-ı sādesi üzre ṣan ol ruḫ-ı rengīn / Görinür āyīneden laʿl-i gūşvāresidür<br />
Mtl 14 Zaḫm-ı şemşīrüñ <strong>ve</strong>fā resmin gidermez sīneden / Āb naḳş-ı ṣūreti maḥv eylemez āyīneden<br />
āyīneden<br />
K23/26 Āyīnedür Āyīnedür ki ṣūret-i iḳbāli gösterür / Ṣaḥn-ı sarāy-ı devleti ferşinde her ruḫām<br />
G35/4 Eşkāl-i <strong>ve</strong>fā resmi ḳabūl itmede ḳalbüñ / Āyīnedür Āyīnedür ammā begüm āyīne-i pūlād<br />
G212/3 Ruḫsār-ı ṣāf u pāki ḫam-ı zülf-i yārda / Āyīnedür Āyīnedür ki deste vü pervāzı ābnūs<br />
K4/14 Pes-i āyīne āyīne-i āyīne ṭabʿından itdi / Yine ṭūṭī-ṣıfat Bāḳīye telḳīn<br />
K7/29 Maṭlaʿ-ı ṣubḥ-ı ẓaferden şāhid-i nuṣret yüzin / Gün gibi āyīne āyīne-i āyīne tīġuñ nümāyān eyledi<br />
K14/30 Hemān āyīne āyīne-i āyīne sırr-ı Ḫudādur ṭabʿ-ı şāhāne / Müberrā ġıll u ġışdan ḳalbi ṣāf u sāde sulṭānī<br />
K17/7 Gösterdi āb ʿaks-i gül-i bāġı nitekim / Nuṣret yüzini āyīne āyīne-i āyīne tīġ-i şehriyār<br />
K21/26 Velīkin āyīne āyīne-i āyīne ṭabʿ-ı ṣaf<strong>ve</strong>t-āyīnüñ / Bu rūzgārda var ṣūretinde gerd-i melāl<br />
G57/1 Baḳ cām-ı ʿīşa āyīne āyīne-i āyīne pür-ṣafā budur / Gel gör ḥabāb-ı sāġarı necm-i hüdā budur<br />
G130/8 ʿArż itdi beñzer āyīne āyīne-i āyīne gülde ʿaksini / Rūy-ı ʿarūs-ı baḫt-ı şehenşāh-ı kām-kār<br />
G213/3 Āb-ı rūyuñdan irer āyīne āyīne-i āyīne ḫurşīde tāb / Tāb-ı zülfüñden düşer levḥ-i żamīr-i kāne naḳş<br />
G226/3 Gerd-i kederden āyīne āyīne-i āyīne ḳalbi ṣāf u pāk / Gūyā derūn-ı ehl-i ṣafādur feżā-yı bāġ<br />
G239/1 Zāhidā ʿibret gözin aç ṣūret-i zībāya baḳ / Bir naẓar āyīne āyīne-i āyīne<br />
ṣunʿ-ı cihān-ārāya baḳ<br />
G240/5 Bāḳıyā şāhid-i maḳṣūd olur çihre-nümā / Ṣāf u pāk āyīne āyīne-i āyīne<br />
dilde ġubār olmayıcaḳ<br />
G294/3 Nic’olur gördi ṣafā āyīne āyīne-i āyīne ḥüsnüñde / Yirlere geçdi ḥayādan utanup āb-ı zülāl<br />
102
G337/7 Cilā-yı āyīne āyīne-i āyīne āb-ı cūyı seyr itdüm / Ṣafā-yı meşreb-i şāh-ı cihāna beñzetdüm<br />
G352/2 Cemālüñ pertevinden nūr-baḫş ol māh u ḫurşīde / Güneş āyīne āyīne-i āyīne ḥüsnüñ felek āyīne-dār olsun<br />
G373/3 Görinen encüm degül gūyā ḫazān evrāḳınuñ / ʿAksidür āyīne āyīne-i āyīne eflāke düşmişdür ʿayān<br />
G407/3 Ḫūn-ı düşmenden mi rengīn oldı ol yalıñ ḳılıç / ʿAks-i āteş düşdi ya āyīne āyīne-i āyīne ruḫsārına<br />
G408/3 Pertev-i mihr-i melāḥat ṣaldılar ṣubḥ-ı ezel / Ṣafḥa-i āyīne āyīne-i āyīne ruḫsār-ı meh-sīmāsına<br />
G470/1 Açdı gülüñ niḳābın bād irdi gül-sitāne / Gösterdi rūy-ı baḫtı āyīne āyīne-i āyīne zamāne<br />
G537/3 Yine āyīne āyīne-i āyīne nev-rūzda peydā oldı / Nev-bahāruñ seḥerī ḥüsn-i cihān-ārāsı<br />
Kt1/4 Ḫāk-i pāyüñle olur çeşm-i cihān-bīn rūşen / Gerd-i rāhuñla bulur āyīne āyīne-i āyīne<br />
cān ṣayḳal<br />
G260/1 Āyīne Āyīne-i Āyīne cemāl-i ḥaḳīḳat-nümā yüzüñ / Āb-ı zülāl-i çeşme-i ṣıdḳ u ṣafā sözüñ<br />
K21/7 Pür oldı şāḫları üzre yaḫdan āyīneler āyīneler / Ġarīb ṣūrete girdi bu faṣl içinde ġazāl<br />
G420/1 Göster rūḫuñ ki nūr-ı tecellī ẓuhūr ide / Ḫurşīd gibi āyīneler āyīneler feyż-i nūr ide<br />
G425/6 Cil<strong>ve</strong>-gāh-ı şāhid-i maʿnā olaldan Bāḳıyā / Reşk ider āyīneler āyīneler ṭabʿ-ı ṣafā-āyīnüñe<br />
G463/1 Ol perī-rū güzelüñ oldı muḳābil yüzine / Yine āyīnenüñ āyīnenüñ ey dil görinür var gözine<br />
G129/4 Āyīn Āyīnenüñ Āyīn enüñ ṣafāsı nedür ṣūreti nedür / Mirʾāt-ı ḥüsn-i yāre naẓar ḳıl ṣafāyı gör<br />
K16/1 Ḥüsnüñ żiyāsı pertev-i nūr-ı ḳıdem gibi / Rūşen cemālüñ āyīnesi ṣubḥ-dem gibi<br />
M6/VI/3 Bulmış cemāli āyīnesi āyīnesi māh-<strong>ve</strong>ş cilā<br />
G166/4 Olur mıydum gehī giryān gehī sūzān gehī nālān / Felek āyīnesi āyīnesi āyīnesi göstermeyeydi dürlü ṣūretler<br />
G309/2 Pertev-i mihrüñ ile buldı kemālin ḫurşīd / Ḳameri n’eyleyelüm āyīnesi āyīnesi pāk degül<br />
G349/2 Olur ḳābil-i feyż-i nūr-ı Ḳıdem / Güneş gibi āyīnesi āyīnesi āyīnesi pāk olan<br />
G541/5 Kim ide vaṣf-ı cemālüñ senüñ āyīne āyīne-ṣıfat āyīne ıfat / Bāḳī-i ṭabʿ gibi olmaya hīç vaṣṣāfı<br />
G427/1 Āyīne Āyīne-ṣıfat Āyīne ṣāf gerek ṣafḥa-i sīne / Gün gibi żiyā-güster ola rūy-ı zemīne<br />
K26/20 Mülhim-i ġayb göñül āyīnesin āyīnesin ḳarşu ṭutup / Eyledi ṭūṭī-i cāna bu kelāmı telḳīn<br />
G384/7 Bāḳıyā cil<strong>ve</strong> ḳılur ṣūret-i iḳbāl ol dem / Ki göñül āyīnesin pāk ü mücellā göresin<br />
K19/46 Düşse āyīnesine āyīnesine pertev-i nūr-ı ḫaddüñ / Vire ḫurşīd-i cihān-tāb gibi fer ḫātem<br />
M1/I/4 İnsān odur ki āyīne āyīne-<strong>ve</strong>ş āyīne <strong>ve</strong>ş <strong>ve</strong>ş ḳalbi ṣāf ola / Sīneñde n’eylerādem iseñ kīne-i peleng<br />
G106/3 İzüñ tozına sürdi yüzin āyīne āyīne-<strong>ve</strong>ş āyīne <strong>ve</strong>ş dil / Maḳṣūd benüm pādişehüm kesb-i ṣafādur<br />
K9/12 Nuṣret yüzini oldı nümāyende ʿāleme / Āyīne Āyīne-<strong>ve</strong>ş Āyīne <strong>ve</strong>ş elinde o şemşīr-i āb-dār<br />
G145/4 ʿĀrıżuñ mirʾātına āb-ı zülāl olmaz şebīh / Dostum āyīneye āyīneye baḳ görmek isterseñ naẓīr<br />
G299/3 Dil-i dānāya şeref pertev-i ʿirfān iledür / Ḥüsn-i āyīneyi āyīneyi ʿaks-i ruḫ-ı zībādan bil<br />
aynanın hediye olarak <strong>ve</strong>rilmesi yönüyle<br />
G8/1 Gün yüzin ʿarż eyledi nev-rūzda ol meh-liḳā / Mihr altun ḳaplu bir āyīne virdi rū-nümā<br />
āyīne āyīne-i āyīne i āb āb āb [1] [1] su aynası; bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 105.<br />
G399/4 Bāġa gel āyīne āyīne-i āyīne i i āb āb üzre gāhī cil<strong>ve</strong> ḳıl / Eylesün ol ḳāmete her serv-i dil-cū ser-fürū<br />
āyīne āyīne-i āyīne i devr devrān devr<br />
ān [1] [1] talih, kader<br />
G51/3 ʿĪd-gehde varalum dolāba dil-ber seyrine / Görelüm āyīne āyīne-i āyīne i devr devrān devr<br />
ān ne ṣūret gösterür<br />
āyīne āyīne-i āyīne i idr idrāk idr<br />
āk [2] [2] idrak aynası<br />
G74/7 İdeli ḫāk-i cenābuñ ruḫ-ı Bāḳīde es̱er / Baḳsa āyīne āyīne-i āyīne i idr idrāke idr<br />
āke tesellī görinür<br />
G309/4 Mey içüp virmedüñ āyīne āyīne-i āyīne i i idr idrāke idr<br />
āke cilā / Gider ey şeyḫ-i riyā-pīşe bu idrāk degül<br />
103<br />
āyīne āyīne-dār āyīne ār [6] [6] Osmanlı toplumunda özellikle varlıklı kimseler giyinirken onlara ayna tutanlar<br />
hakkında kullanılır. Hamam <strong>ve</strong> berber kültüründe “āyīne-dār”ın işlevi için bkz. PAKALIN, C. I,<br />
s.125.
K18/15 Zīb ü fer virmek içün rūy-ı ʿarūs-ı çemene / Yāsemen şāne ṣabā māşıṭa āb āyīne āyīne-dār āyīne ār<br />
K25/35 Bu ḳadar nūrı güneş ḳandan iderdi taḥṣīl / Olmasa reʾy-i cemīlüñ yüzine āyīne āyīne-dār āyīne ār<br />
G233/6 Ṭalʿat-i şāhid-i iḳbāl nümāyān olmaz / Sīne-i ehl-i ṣafā āyīne āyīne-dār āyīne ār olmayıcaḳ<br />
G352/2 Cemālüñ pertevinden nūr-baḫş ol māh u ḫurşīde / Güneş āyīne-i ḥüsnüñ felek āyīne āyīne-dār āyīne<br />
ār olsun<br />
G122/1 Mirʾāt-ı gülde ḥüsn-i dil-efrūz-ı yāri gör / Ruḫsāre-i ḥaḳīḳate āyīne āyīne-dār āyīne ār ārı ār gör<br />
K14/31 Mücellā sīnesi āyīne āyīne-dār āyīne ār ār-ı ār şāhid-i ġaybī / Muṣaffā ḫāṭırı ṣūret-peẕīr-i rāz-ı pinhānī<br />
āyīne āyīne-i āyīne i ʿālem ʿālem-nüm<br />
ʿālem nüm nümā nüm ā [8] dünyayı gösteren ayna<br />
K22/20 Ṣafḥa-i āyīne āyīne-i āyīne i ʿālem ʿālem-nüm<br />
ʿālem nüm nümā-yı nüm ṭabʿına / Cümle-i dünyā vü mā-fīhā muṣav<strong>ve</strong>rdür ʿayān<br />
M3/II/1 Ṭabʿı mirʾāt-i cemāl-i cān-fezā-yı salṭanat / Sīnesi āyīne āyīne-i āyīne i ʿālem ʿālem-nüm<br />
ʿālem nüm nümā-yı nüm salṭanat<br />
G3/3 Mülk-i ʿīş u ʿişretüñ olsaḳ n’ola İskenderi / Oldı elde cāmumuz āyīne āyīne-i āyīne i ʿālem ʿālem-nüm ʿālem nüm nümā nüm<br />
G15/4 Gözüme ʿālem görinmez görmesem ruḫsāruñı / ʿĀrıżuñ mirʾātıdur āyīne āyīne-i āyīne i ʿālem ʿālem-nüm<br />
ʿālem nüm nümā nüm<br />
G191/1 Biz ki ṭabʿ-ı pāk ü ḳalb-i pür-ṣafāya māliküz / Gūyiyā āyīne āyīne-i āyīne i ʿālem ʿālem-nüm<br />
ʿālem nüm nümāya nüm āya māliküz<br />
G234/4 Gözüme özge ʿālemler temāşā itdürür sīneñ / Nice sīne bu ḫod āyīne āyīne-i āyīne<br />
i ʿālem ʿālem-nüm<br />
ʿālem nüm nümā nüm ancaḳ<br />
G271/2 Muṣaffā laʿli ol şūḫuñ ṣafāda cām-ı Cemden ḫoş / Mücellā sīnesi āyīne āyīne-i āyīne i ʿālem ʿālem-nüm<br />
ʿālem nüm nümādan<br />
ādan yig<br />
G370/2 Kāʾinātuñ seyr iden naḳşın ṣafā-yı cāmdan / Ṣafḥa-i āyīne āyīne-i āyīne<br />
i ʿālem ʿālem-nüm<br />
ʿālem nüm nümāy<br />
āyı āy n’eylesün<br />
104<br />
āyīne āyīne-i āyīne i i ÇÇīn<br />
Ç<br />
īn īn [1] [1] tunçtan yapılmış ayna; Ahmet Talat Onay, Burhân-ı Kâtı’<br />
Tercümesi’nden alıntılayarak ‘tunç madeninden düzülmüş bir nevi hassalu âyînedür’<br />
açıklamasını <strong>ve</strong>rerek Bakî’nin bu beytini tanık olarak göstermektedir. Krş. MAZMUNLAR <strong>ve</strong><br />
İZAHI, s.104.<br />
G392/4 Ṣūretā çīn görinür çihre-i gülde ammā / Bir ṣafā var ki görenler ṣanur āyīne āyīne-i āyīne i ÇÇīn<br />
Ç<br />
īn<br />
āyīne āyīne-i āyīne i İskender [2] [2] Büyük İskender’in hocası Aristo tarafından İskenderiye’de<br />
yaptırılmış olduğuna inanılan, uzaktaki düşmanı gösteren ayna. Bununla ilgili anlatılar için<br />
bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 107-108; LEVEND, s. 177-178; ayrıca bkz. ‘mirʾāt-ı İskender’ md.<br />
G258/1 Cām laʿlüñdür senüñ āyīne rūy-ı en<strong>ve</strong>rüñ / Adı var cām-ı Cem ü āyīne āyīne-i āyīne i İskenderüñ<br />
G4/2 Cām-ı sarāyuñ olmadan el-ḥaḳ ṣafā budur / Āyīne Āyīne-i Āyīne i Sikender Sikender ü Cām-ı cihān-nümā<br />
āyīne āyīne-i āyīne i ppūlād<br />
p<br />
ūlād [1] çelik ayna<br />
G35/4 Eşkāl-i <strong>ve</strong>fā resmi ḳabūl itmede ḳalbüñ / Āyīnedür ammā begüm āyīn āyīne-i āyīn i ppūlād<br />
p<br />
ūlād<br />
āyīne āyīne-sīmā āyīne īmā [2] [2] ayna yüzlü<br />
G384/5 Ṣūret-i mihrine ey dil ḳatı maġrūr olma / Bī-<strong>ve</strong>fādur felek-i āyīne āyīne-sīmā<br />
āyīne īmā göresin<br />
K25/23 Sīne-i āyīne āyīne-sīmās<br />
āyīne īmās īmāsına īmās ına beñzerdi eger / Ṣafḥa-i māh-ı şeb-efrūzda olmasa ġubār<br />
ayırmak ayırmak ayırmak [2]<br />
[2]<br />
1. (birbirinden) uzaklaştırmak, koparmak<br />
G322/5 Ayırdı Ayırdı siḥr idüp yāri sipihr-i pīre-zen benden / Ne luʿb itdi baña gör biʾllāhi oynaşum<br />
2. parçalara ayırmak, parçalamak<br />
G178/3 Zāġlar bir kebk-i raʿnādan üşüp ayırdılar ayırdılar / Şāh-bāz-ı ʿaşḳ iken elden şikārum aldılar<br />
aylandurmak aylandurmak [1] [1] dolaştırmak, gezdirmek; bkz. TS, C. I, s. 329. (<strong>ve</strong>rilen bütün<br />
tanıklarda ‘at aylandurmak’ bağlamında geçmektedir.)<br />
G448/2 Ṭaḳınsun pālehengin şeh-süvārum aylandursın / Cihāna nūr u fer virsün güzellik āsmānında<br />
ʿayn ʿayn [7]<br />
[7]
1. göz<br />
K2/15 Ḫāk-i rāhı güher-i tāc-ı selāṭīn-i cihān / Ayaġı ṭopraġıdur sürme-i ʿayn ʿayn-ı ʿayn<br />
ı aʿyān<br />
G472/3 Ḫāk-i rāh-ı yāre ṭutmış mīl-i zerrīnin şihāb / Küḥl içün her aḫter-i gerdūn-cenābuñ ʿayn ʿaynına ʿayn<br />
ına<br />
G472/6 Nev-bahār eyyāmıdur yaz uyḫusından Bāḳıyā / Döndi nergis merdüm-i maḫmūr-ı ḫ˅ābuñ ʿayn ʿaynına ʿayn<br />
ına<br />
2. kendi<br />
G378/4 Şöyle raʿnālıġı var nergis-i şehlānuñ kim / Çeşmüñe nisbet iderlerse ne ġayr ola ne ʿayn<br />
ʿayn<br />
2. kendisi, ta kendisi<br />
G170/3 Siyeh zülfeynüñi siḥr ile çeşmüñ gösterür s̱uʿbān / Ruḫuñda ḫālüñ āteşler ṣaçar ol ʿayn ʿayn-i ʿayn cādūdur<br />
G172/2 Başuma ʿay ʿayn-i ʿay belādur şeb-i hecrüñde gözüm/ Ne görür rūz-ı viṣālüñ ne bilür ḫ˅āb nedür<br />
3. ayın harfi (ع) ‖ göz<br />
G465/6 Şekl-i dehānuñ eyledi levḥ-i ḳalemde mīm / Cānā ol iki iki ʿayn ʿaynı*yazan ʿayn iki yāyile<br />
ʿayn ʿayn-ı ʿayn ı ʿAlī ʿAlī [1] [1] Ali kelimesinin ilk harfi (ع)<br />
K23/10 Cirm-i ḳamer hilāl ile ʿayn ʿayn-ı ʿayn ı ı ʿAlī ʿAlī yazar / ʿĪd-i şerīfe irmek içün ḳadr ü iḥtirām<br />
ʿayn ʿayn-ı ʿayn ı ʿināyetle ʿināyetle nigāh nigāh eylemek eylemek eylemek [1] [1] müşfik bir gözle bakmak<br />
K24/28 Ḥāline ʿayn ʿayn-ı ʿayn ı ı ʿināyetle ʿināyetle nigāh nigāh eyler eyler iseñ iseñ / Göz açup ide naẓar niteki ʿabher sünbül<br />
ʿayn ʿaynına ʿayn ına almamak almamak almamak [3] [3] gözüne sürmemek, sürme çekmemek ‖ itibar etmemek, önemsememek<br />
G148/2 Almazın Almazın küḥl-i cilāyı ʿaynuma ʿaynuma / Ḫāk-pāyuñ tūtiyāsı ḫoş gelür<br />
G3/4 ʿAynuma ʿAynuma almam almam zer-i ḫurşīd ü dürr-i encümi / Fetḥ olaldan baña bāb-ı genc-i iksīr-i fenā<br />
G107/3 ʿAyn ʿAynına ʿAyn ına ṣanma ġubārı ala erbāb-ı naẓar / Bizi ḥayrān iden esrār-ı leb-i dil-berdür<br />
ʿayn ʿaynına ʿayn ʿaynına<br />
ına almaz almaz olmak olmak [2] [2] itibar etmemek, pek önemsememek ‖ gözüne sürmekten vazgeçmek<br />
G283/2 Gözümüñ ḳanlu yaşı devlet-i ʿaşḳuñda şehā / ʿAyn ʿAynına ʿAyn ına almaz almaz olupdur olupdur aḳışın Ceyḫūnuñ<br />
G515/5 Almaz Almaz oldum oldum Bāḳıyā küḥl-i cilāyı ʿaynuma ʿaynuma / Tūtiyā-yı çeşm idelden ḫāk-pāy-ı dil-beri<br />
ʿayn ʿaynına ʿayn ʿayn ına çekmek çekmek [1] [1] gözüne sürme çekmek<br />
G472/4 Ḳaṭre-i bārān degül dürler dökerdi çekseler çekseler / Ḫāk-i pāyuñ tūtiyāsından seḥābuñ ʿayn ʿaynına ʿayn ına<br />
ʿayn ʿaynına ʿayn ına gelmek gelmek [2] [2] göz değmek, nazara uğramak<br />
G472/2 Ḳanlu yaşlar dökdügi meyden cüdālıḳ derdidür / Yoḫsa gelmez gelmez āteş-i sūzān kebābuñ ʿayn ʿaynına ʿayn<br />
ına<br />
G472/1 Var ise geldi geldi şarāb-ı laʿl-i nābuñ ʿayn ʿaynına ʿayn<br />
ına / Kim görinmez bāde-i gül-gūn ḥabābuñ ʿaynına<br />
ʿayn ʿaynına ʿayn ʿayn ına görinmemek görinmemek [1] [1] kaçmak, yakınında bulunmamak ‖ değeri olmamak<br />
G472/1 Var ise geldi şarāb-ı laʿl-i nābuñ ʿaynına / Kim görinmez görinmez bāde-i gül-gūn ḥabābuñ ʿayn ʿaynına ʿayn<br />
ına ına<br />
ʿayn ʿaynına ʿayn ʿaynına<br />
ına şīrīn īrīn görinmek görinmek görinmek [1] [1] gözüne güzel görünmek<br />
G472/5 Devr-i laʿlüñde ne ẕevḳin buldı bilsem şekkerüñ / Var ise şīrīn īrīn görinmi görinmişdür<br />
görinmi şdür ẕübābuñ ʿayn ʿaynına ʿayn<br />
ına<br />
ayrılm ayrılmak ayrılm ak [5]<br />
[5]<br />
1. ayrı düşmek, uzaklaşmak<br />
G389/3 Niçün ol yāre raḳībā didüñ īmānumsın / Göreyin ayrılasın ṣon demi īmānuñdan<br />
G89/2 ʿĪẕār-ı yāre ay ile yanaşdı zülf-i Hindūsı / Velī ayrılmadı ayrılmadı yanından anuñ bir nice yıldur<br />
K6/6 Senden ayrılma ayrılmaḳ ayrılma ḳatı müşkil belādur dostum / Yoluña ölmek egerçi ʿāşıḳa āsān gelür<br />
2. (bir şeyden) çıkmak<br />
G334/2 Ayrıldı Ayrıldı dil ṣadef gibi sen dürr-i pākden / Şemşīr-i hecrüñ eyledi bī-çāreyi dü-nīm<br />
G139/4 Şu māhī āhī gibi gibi kim ḫāk üzre düşmiş ṣudan ṣudan ayr ayrılmış ayr ılmış / Zülāl-i tīġ-i dil-berden cüdā cismünde cān ditrer<br />
105
1. başka<br />
ayru ayru [3]<br />
[3]<br />
M7/IV/3 Dil-i mecrūḥa şemşīrinden ayru ayru urmadı merhem<br />
G79/7 Bāḳī-i ḫaste-ḫāṭırı dūr itme dīdeden / Ġamzeñden ayru kimsesi yoḳdur iler çeker<br />
2. uzak<br />
G115/5 Zülfüñden ayru ayru Bāḳī bir ḥāl ile yürür kim / Zencīrden boşanmış dīvānedür ṣanurlar<br />
ayru ayru düşmek düşmek [2] [2] ayrı kalmak, ayrılmak<br />
M1/V/3 Reng-i ʿiẕārı gitdi yatur kendü ḫuşk-leb / Şol gül gibi ki ayru düşüpdür gül-ābdan<br />
G364/3 Aġlayu aġlayu gözden çıḳdum āḫır ḳaṭre-vār / Ayru Ayru düşdüm düşdüm çeşm-i ḫūn-bārum gibi dem-sāzdan<br />
ayru ayruḳ ayru ḳ [1] bundan böyle, bundan sonra<br />
K1/30 Görsün nihāl-i serv-i ṣanavber-ḫırāmuñı / Ayru Ayruḳ Ayru ḳ çemende beslemesün bāġ-bān bān<br />
ʿayyār ʿayyār [1] [1] [1] hırsız, hilekâr, dolandırıcı ‖<br />
G486/3 Naḳd-i revānı almada bī-iḫtiyār iken / Eşküm güherlerini o ʿayyār ʿayyār silmedi<br />
106<br />
ʿayyār ʿayyār-ı ʿayyār ı ġamz ġamze ġamz ġamze<br />
e [2] bu iki tanıkta ‘ʿayyār’, ‘dārū-yı hüş-ber’ ile birlikte kullanılmıştır.<br />
Ahmet Talat Onay, Kemal Üçok’tan aktararak ayyarların sırtında bir dağarcık (içinde bir sapan<br />
<strong>ve</strong> kaya, dârû-yı huşber, hançer <strong>ve</strong> elbise) taşıdıklarını, çıplak denecek şekilde gezdiklerini,<br />
gece düşman ordularına yaklaşınca dârû-yı huşberi saçıp düşmanları uyuttuklarını <strong>ve</strong><br />
böylelikle casusluk yaptıklarını kaydeder. Güzelin da<strong>ve</strong>tkâr göz süzmeleri <strong>ve</strong>ya göz kırpmaları<br />
ile ilintili olarak aşığın gönlünü çalması, aklını alması bağlamında gamze ile birlikte<br />
kullanılmaktadır. ‘ʿAyyār’ın tarihsel anlam açımlamaları <strong>ve</strong> bununla ilgili tanık beyitler için<br />
bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s.109; GÖLPINARLI, s. 38.<br />
G95/6 Geh bī-dil ü bī-hūş ider geh mest ü geh medhūş ider / ʿAyyāre ʿAyyāre-i ʿAyyāre i ġamzeñ ġamzeñ ġamzeñ ġamı dārū-yı hüş-ber kendidür<br />
K3/3 Göñül naḳdini aldı ʿayyār ʿayyār-ı ʿayyār ı ı ġamzeñ ġamzeñ / Ġamuñdan virüp cāna dārū-yı hüş-ber<br />
az az [4]<br />
[4]<br />
1. çok az miktarda<br />
M1/II/3 Kem-ter gedāyı az az ʿaṭāsı ḳılurdı bay / Bir luṭfı çoḳ mürüv<strong>ve</strong>ti çoḳ pādişāh idi<br />
G317/1 Mā-sivādan ṭamaʿ-ı nuṣreti az az eyleyelüm / Luṭf u iḥsānı çoḳ Allāha niyāz eyleyelüm<br />
2. seyrek, nadir<br />
G112/5 Çoġ olmaz bu ṭarza ġazel Bāḳıyā / Güzel söz güherdür güher az olur<br />
G521/2 Öykündi gerçi çeşmüme çoḳ çeşme lūlesi / Ammā ḳulaġın iller anuñ az burmadı<br />
1. azalmak<br />
az az olmak olmak [3]<br />
[3]<br />
K2/55 Beẕl ile az az ola ola ola mı mı niʿmet-i cūd u keremüñ / Yimeden eksile mi ḫ˅ān-ı Ḥalīlüʾr-Raḥmān<br />
2. azını zor bulmak<br />
G493/5 Bāḳıyā mihr ü <strong>ve</strong>fāsın o mehüñ / Çoḳ ṭamaʿ eyler idük az az oldı<br />
oldı<br />
3. kısa sürmek<br />
G286/6 Bezme gelse bir dem eglenmez gider ol ġonca-leb / Az Az olu olur olu gül-şende ġāyet müddet-i ārām-ı gül<br />
ʿaẕāb ʿaẕāb-ı ʿaẕāb ı ı ca caḥīm ca<br />
ḥīm [1] [1] cehennem azabı
G342/4 ʿĀlem-i vuṣlatuñ riyāż-ı bihişt / Mātem-i fürḳatüñ ʿaẕāb ʿaẕāb-ı ʿaẕāb<br />
ı ca caḥīm ca<br />
ḥīm<br />
ʿaẕāb ʿaẕāb eylemek eylemek [1] [1] acı çektirmek<br />
G167/3 Naʿīm-i vuṣlat añsam dūzaḫ-ı hecre ṣalar cānum / Baña bī-mūcib ol ḳaddi ḳıyāmet çoḳ ʿaẕāb ʿaẕāb eyler<br />
eyler<br />
āzāde āzāde [2]<br />
[2]<br />
1. kurtulmuş, yakasını sıyırmış ‖ kafası dinç, rahat<br />
G371/4 Ṣaḥn-ı çemende ṭurma ṣalınsun ṣabā ile / Āzādedür Āzādedür nihāl bu gün berg ü bārdan<br />
2. kulluk kaydından kurtulup hür olmuş kimse<br />
K19/26 Ṭavḳ-ı fermāne çeküp gerden-i teslīmlerin / Nice āzādeleri āzādeleri eyledi çāker ḫātem<br />
āzād āzād eylemek eylemek [1] [1] (esir <strong>ve</strong>ya köleleri) kulluk kaydından kurtarıp hürriyetini geri <strong>ve</strong>rmek<br />
G267/4 Bend-i fürḳatde ḳoma bendeñi āzād āzād eyle eyle eyle / Öldürürseñ de eger ḳaçmaz efendi ḳuluñ<br />
āzād āzād itmek itmek [1] [1] [1] serbest bırakmak, salı<strong>ve</strong>rmek<br />
G506/5 Kākülüñ bend-i belādan beni āzād āzād itsün itsün / Alayın boynuma ol zülf-i semen-sā ġamını<br />
107<br />
āzād āzād olmak olmak [1] [1] eski mahalle mekteplerinde tatil zamanı çocukları serbest bırakma; bu<br />
gelenek <strong>ve</strong> ritüeller için bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 109.<br />
G141/1 Dil ḳayd-ı ʿaḳlı selb ideli şād olup gider / Ṣan ṭıfldur ki ḫ˅āceden āzād āzād olup olup gider<br />
āzād āzād āzād olmamak olmamak [2]<br />
[2]<br />
1. serbest kalamamak, hürriyetine kavuşamamak<br />
G37/5 Ḳāmetüñ ḳulluġına düşmeyicek / Olmadı Olmadı serv-i ḫırāmān āzād<br />
āzād<br />
2. rahat olamamak<br />
G207/2 Bend-i belādan olmadu olmaduḳ olmadu ḳ āzād āzād bir nefes / Zülfüñ hevāsı olalı dilde ḫayālümüz<br />
āzāde āzāde vü vü fāri fāriġ fāri fāriġ<br />
ġ [1] [1] [1] azade <strong>ve</strong> hür<br />
G523/5 Cihānda başuma sulṭān iken āzāde āzāde vü vü fāri fāriġ fāri / Beni zencīr-i ʿaşḳuñ boynı baġlu bir esīr itdi<br />
aʿżam żam [2] [2] [2] en büyük<br />
G360/5 Cemāli şemʿine pervānedür Bāḳī o māhuñ kim / Yaḳar ḥüsn-i dil-efrūzı çerāġı nūr-ı aʿżamdan? żamdan?<br />
K9/8 Ol āsitānı ḳıble-i iḳbāl u baḫt olan / Sulṭān Meḥemmed aʿẓam ʿẓam ʿẓam-ı ʿẓam ı şāhān-ı tāc-dār<br />
ʿaẓamet ʿaẓamet [1] [1] büyüklük, görkem, ihtişam (Şeyhülislam Ebussuud Efendi hakkında)<br />
K21/17 Şu deñlü şān-ı şerīfinde var anuñ ʿaẓamet ʿaẓamet / Ki kendüsin yitürür meclisine gelse celāl<br />
āzār āzār [3] [3]<br />
[3]<br />
1. zarar <strong>ve</strong>rici, incitici<br />
G199/5 Zebān-ı ṭāʿn-ı aʿdādan perīşān olma ey Bāḳī / Hezārān tīşe-i āzār āzār ururlar kāne incinmez<br />
M2/V/7 Aḳ gül ġoncaları gibi güzel körpelerin / Ḫār-ı āzārdan āzārdan Allāh nigeh-dār olsun<br />
2. (yürek) parçalayan, üzüntü <strong>ve</strong>rici<br />
G244/2 Dīdeden ḳanlu yaşum aḳsa dem-ā-dem ne ʿaceb / Cigerüm pāreledi ḫançer-i āzār āzār-ı āzār<br />
firāḳ<br />
āzār āzār itmemek itmemek [1] [1] rahat bırakmamak<br />
G149/3 Raḳīb āzār āzār ider ider yār işiginde eylesem secde / Yüzüme yapışur gūyā ġubār-ı kūy-ı dil-berdür<br />
āzārlamak āzārlamak [1] [1] çıkışmak, paylamak (sert sözlerle)<br />
G422/3 Görmese yār ġażab-nāk olıcaḳ aġyārı / Ḫışm idüp ʿāşıḳın āzārlar āzārlar itler yirine
108<br />
ʿaẕb ʿaẕb-i ʿaẕb i i fur furāt fur<br />
āt [1] [1] Fırat’ın tadı (çok tatlı <strong>ve</strong> susuzluğu kesen), ‘milh-i ücâc’ karşıtlığında<br />
‖ ‘hāẕā ʿaẕābün furātun <strong>ve</strong> hāẕā milḥun ücācun’ {O, iki denizi birbirine salmıştır. Bu, tatlı <strong>ve</strong><br />
susuzluğu giderici; şu, tuzlu <strong>ve</strong> acıdır.} Furkan, 25/53; bkz. YILMAZ, s. 26.<br />
G418/5 Laʿlüñden alsa leẕẕeti milḥ-i ücāc-i baḥr / Baḥs̱ eyler idi çeşme-i ʿaẕb ʿaẕb-i ʿaẕb i fur furāt fur<br />
āt ile<br />
ʿaẕb ʿaẕb olmak olmak [1] [1] hoş olmak, memnuniyet <strong>ve</strong>rmek<br />
G45/3 Cefā-yı yār ile muʿtād olıncadur müşkil / ʿAẕāb ʿaẕb ʿaẕb olur olur āḫır gelür ʿitāb leẕīẕ<br />
1. ateş<br />
āẕer ẕer [2]<br />
G419/3 Basīṭ-i ḫāke bir ġarrā bisāṭ-ı nev ṣalup āẕer ẕer / Girihler baġladı bād-ı ṣabā āb-ı revān üzre<br />
2. Hz. İbrahim’in babası <strong>ve</strong>ya amcası olduğu ileri sürülen kişi; çeşitli kaynaklarda put yapım<br />
ustası olduğu üzerinde durulmakta <strong>ve</strong> bu yüzden Hz. İbrahim ile ters düşmelerinden söz<br />
edilmektedir.<br />
G473/4 Ġamuñdan ṣūret-i Erjeng bī-hūş / Firāḳuñdan büt-i Āzer şikeste<br />
āẕer ẕer virmek [1] ateşe <strong>ve</strong>rmek, yakmak<br />
K24/25 Ger ṭoḳınsa nefes-i luṭf u dem-i iḥsānuñ / Gidere dūd-ı kebūdı vire vire āẕer ẕer ẕer sünbül<br />
Āẕerbāycān ẕerbāycān ẕerbāycān [2]<br />
[2]<br />
K8/12 Zamāne āteş urdı ḫırmen-i aʿdā-yı bed-kīşe / Düşelden şuʿle-i şemşīri Āẕerbāycān ẕerbāycān ẕerbāycān üzre<br />
G419/6 Ser-āġāz itdi nev-rūz-ı ʿAcemden bülbül-i şeydā / Ḳılup bir ṣavt peydā fetḥ -i Āẕerbāycān ẕerbāycān ẕerbāycān üzre<br />
ʿazīmet ʿazīmet [1] [1] gidiş, yöneliş<br />
G171/1 Ālāyiş-i dünyādan el çekmege niyyet var / Yaḳında ʿadem dirler bir şehre ʿazīmet ʿazīmet var<br />
ʿazīmet ʿazīmet ʿazīmet ḳılmak ılmak [2]<br />
[2]<br />
1. sabır <strong>ve</strong> kararlılıkla devam etmek<br />
K21/31 Duʿā-yı devletine ḳıl ıl ʿazīmet ʿazīmet ey Bāḳī / Murād neydügi maʿlūm ẓāhir oldı meʾāl<br />
2. gitmek, yola çıkmak<br />
M1/VIII/2 Ṣāḥib-ḳırān-ı ʿarṣa-i iḳlīm-i salṭanat / Ol dem ki ḳıldı ıldı mülk-i beḳāya ʿazīmet ʿazīmeti ʿazīmet<br />
ʿazīz ʿazīz-i ʿazīz i Mı Mıṣr Mı<br />
ṣr [1] [1] ülkenin ulusu, en güçlüsü (Kanuni Sultan Süleyman) ‖ Mısır’ın <strong>ve</strong><br />
İskenderiye’nin ulusu, hâkimi (Hz. Yusuf); ‘<strong>ve</strong> ʿazīz, pādişāha ıṭlāḳ olınur… selefde<br />
İskenderiyye ile Mıṣr sulṭānınuñ laḳab-ı maḫṣūṣları idi’; KÂMÛS, C. II, s. 187.<br />
M1/VII/2 Pīr-i ʿAzīz ʿAzīz-i ʿAzīz i Mı Mıṣr Mı<br />
ṣr ṣr-ı ṣr vücūd itdi intiḳāl / Mīr-i cevān-ı çāpük-i Yūsuf-naẓīri gör<br />
ʿazīz ʿazīz olmak olmak [1] [1] [1] daha değerli, daha kıymetli olmak<br />
K6/8 Ṣādıḳam cāndan baña ʿaşḳuñ ʿazīz ʿazīz old oldı old disem / Ṣanma girçek ʿāşıḳuñdan dostum yalan gelür<br />
aẕl ẕl ẕl-i ẕl i ebed [1] görevden uzaklaştırılma<br />
Mtl 23 Ne ġam ʿaẕl ʿaẕl-i ʿaẕl i ebed nefy-i beled olduñsa ey Bāḳī / Cihānuñ manṣıb u cāhı degüldür kimseye bāḳī<br />
1. gidilen yer<br />
ʿazm ʿazm [4]<br />
[4]<br />
G188/3 Sūziş-i ʿaşḳuñ ile āh idicek ben her dem / Şerer-i āteş-i dil ʿazmini ʿazmini eflāk eyler<br />
2. binilen (at)<br />
G494/2 Bahār oldı dem-i seyr ü temāşādur ḫudā<strong>ve</strong>ndā / Semend-i ʿazmüñ ʿazmüñ itsün ʿarṣa-i ʿālemde cevlānı
G153/5 Şemşīr-i dest-i ḳahruña Cemşīd baş eger / Naʿl-i semend-i ʿazmüñe ʿazmüñe Dārā ḳulaḳ çeker<br />
3. sallanan (kılıç)<br />
K23/20 Bāzū-yı saʿyı gerden-i maḳṣūda ṣalmadın / Şemşīr-i ʿazmi azmi olmadı hem-ḫ˅ābe-i niyām<br />
ʿazm ʿazm eylemek eylemek [4] [4] gitmek, yönelmek<br />
K26/9 Bāġa ʿazm ʿazm eyle eyle yüri ṭurma ki ṣaḥn-ı gül-şen / Cān-fezādur niteki meclis-i maḫdūm-ı güzīn<br />
M2/III/2 Der-i der-gāhına ʿazm ʿazm eylesün eylesün eşrāf-ı diyār / İşigi ḫākine yüzler süre gelsün aʿyān<br />
Kt21/1 ʿAdem iḳlīmine ʿazm ʿazm eyledi eyledi çünkim Süleymān Ḫān / İlāhī ḳabrine revzenler aç firdevs-i aʿlādan<br />
G287/1 Devr-i gül irdi ġonca-ṣıfat olma teng-dil / ʿAzm ʿAzm eyle eyle ṭarf-ı gül-şene gül gibi gül açıl<br />
ʿazm ʿazm itmek itmek [11] [11] gitmek, yönelmek<br />
K9/24 Her ḳanda ʿazm ʿazm iderseñ iderseñ ola reh-ber ü refīḳ / Tevfīḳ-i Rabb-i ʿizzet ü teʾyīd-i Kirdigār<br />
G82/3 Yola ʿazm ʿazm itmi itmiş itmi ol ser-keş baña yā Hū dimez bir kez / Çeküp atı başın aġyār ile ṭurmış <strong>ve</strong>dāʿ eyler<br />
G236/8 Ḫānḳāhdan ṭoġru ʿazm ʿazm itse itse n’ola mey-ḫāneye / Bāḳīyi çün böyle irşād eylemişdür pīr-i ʿaşḳ<br />
G374/2 Zülfüñüñ ḳaldı göñül mürġi Ḳara Bāġında / Ruḫuñuñ görmege ʿazm itmi itmiş itmi<br />
iken Baġdādın<br />
G444/5 Semend-i ṭabʿa süvār oldı ʿazm ʿazm ider ider Bāḳī / Belāġat ehline yā Hū göñüller alçaḳda<br />
K25/10 Ḳara yaḳlaşdı şeb irdi diyü keştī-i hilāl / Bād-bān açmış ider ider sürʿat ile ʿazm ʿazm-i ʿazm i kenār<br />
G84/5 Kūyuñdan itse itse ʿazm ʿazm-i ʿazm i i sefer cān-ı mübtelā / Zād-ı reh aña ġuṣṣa vü nāle nevāledür<br />
G323/1 Nev-bahār oldı gelüñ ʿazm ʿazm-i ʿazm i i gül-istān idelüm idelüm / Açalum ġonca-i ḳalbi gül-i ḫandān idelüm<br />
Kt4/1 Ne yaña ʿazm ʿazm-i ʿazm i hümāyūn iderseñ ola şehā / Nesīm-i ṣubḥ-ı saʿādet yoluñda ferrāşuñ<br />
G237/3 Pāy-kūbān dest-efşān naʿre-zen efġān-künān / ʿAzm ʿAzm-i ʿAzm kūy-ı dil-rübā itdüm itdüm itdüm olup der-rāh-ı şevḳ<br />
ʿazm ʿazm ḳḳılmak<br />
ḳ ılmak [1] [1] gitmek, yönelmek<br />
G217/5 Kār-ı düşvār olsa ḳıl ıl ıl ʿazm ʿazm-i ʿazm i i cenāb-ı mey-fürūş / Himmet-i merdān ile āsān olur her müşkil iş<br />
ʿazm ʿazm itdi itdi beḳāya beḳāya dār dār-ı dār ı ı düny dünyādan düny<br />
ādan [1] Kanuni’nin ölümüne tarih<br />
Kt21/2 İşitdüm fevtin ol Sulṭān-ı ʿālī-şānuñ ey Bāḳī / Didüm tārīḫin ʿazm ʿazm itdi itdi beḳāya beḳāya dār dār-ı dār ı düny dünyādan düny<br />
ādan<br />
āzürde āzürde [2] [2] rahatsız, incinmiş<br />
G394/3 Zaḫm-ı tīġından o māhuñ ṣanma ten āzürdedür āzürdedür / Ḥaẓẓ ider cān tīr-i müjgānına āmāc olmadan<br />
G309/7 Bāḳıyā bāġ-ı cihānda ḳanı bir nāzük-ṭabʿ / Sīnesi gül gibi āzürde āzürde-i āzürde<br />
ḫāşāk degül<br />
āzürde āzürde-dil/<br />
āzürde āzürde dil/ dil/ḫāṭ dil/ ḫāṭ ḫāṭır ḫāṭ ır [2] gönlü kırık<br />
G359/4 Laʿl-i leb-i dil-dāra özin nisbet idelden / Āzürde Āzürde-dilem<br />
Āzürde dilem pençe-i mercānuñ elinden<br />
Kt10/1 Şīr-dilsin Bāḳıyā āzürde āzürde-ḫāṭ<br />
āzürde ḫāṭ ḫāṭır ḫāṭ ır olma sen / Ṭaʿn u teşnīʿ itseler bir nice ʿāḳ-ı bī-hüner<br />
ʿazze azze azze <strong>ve</strong> <strong>ve</strong> <strong>ve</strong> cel cel cel [1] [1] [1] ‘aziz <strong>ve</strong> şanı yüce olsun’ anlamında Sultan Murat’a dua<br />
Kt1/11 Ḥāris-i memleket ü devlet ü iḳbālüñ ola / Māliküʾl-mülk Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i cihān ʿazze azze azze <strong>ve</strong> <strong>ve</strong> cel cel<br />
cel<br />
109
B<br />
110<br />
baba babaḳ baba ḳ babaḳ [1] [1] korka korka, çekine çekine; TS, C. I, s. 357; DS, C. I, s. 450; bu söz<br />
kalıbını Sadettin Nüzhet Ergun 18 , “bibak” şeklinde tespit etmiştir. Fatih Köksal, çeşitli<br />
tanıklamalar yardımıyla bu söz kalıbının yazım biçiminin “be bak, be bak” {hele bir bak/ bak<br />
bak} olması gerektiği savını ileri sürmektedir. 19<br />
G242/7 Bāḳī işigi ḫākine düşmiş niyāz ider / Miskīn fütāde ʿāşıḳ-ı bī-dil baba babaḳ baba ḳ babaḳ<br />
bāb āb [5]<br />
1. husus, konu, mesele ‖ kapı<br />
G450/5 İḫtiyārı yoḳ ḳapuñda āh u efġān itmege / Pādişāhum Bāḳīyi maʿẕūr ṭut ol bābda ābda<br />
G469/5 Ḳapuñda nāle ḳılmamaġa iḫtiyār yoḳ / Va’llāhi bī-günāhın efendi bu bābda ābda ābda<br />
2. kapı<br />
K19/36 Fetḥ-i bāb āb āb-ı āb keremi her ki ḳapuñdan bilmez / İḥtiyācı eline ḥalḳa-i her der ḫātem<br />
G3/4 ʿAynuma almam zer-i ḫurşīd ü dürr-i encümi / Fetḥ olaldan baña bāb āb āb-ı āb genc-i iksīr-i fenā<br />
G21/2 Ola kim bāb āb āb-ı āb mey-gede açıla / Diyelüm yā Müfettiḥe’l-ebvāb<br />
bād ād [18] yel<br />
G180/2 Sildi süpürdi ṣaḥn-ı çemende ġubārı bād ād / Yeldi yopurdı ṭurmadı ferrāş-ı rūzgār<br />
G201/3 Āhumdan öñürdi yitişür ḳapuña eşküm / Germiyyet ile şöyle gider bād ād yitişmez<br />
G354/2 Yüri ey bād ād elüñ kendüñe çek zülfinden / Nice bir ḫāṭır-ı ʿuşşāḳ perīşān olsun<br />
G399/3 Būy-ı zülfüñ şemmesin irgürse dest-i Çīne bād ād / Eylemezdi sünbül-i müşgīne āhū ser-fürū<br />
G403/2 Yaḳlaşdı ol ki bād ād ola enfās-ı ʿĪsevī / Şāḫ-ı gül ide baḥs̠ dıraḫt-ı Kelīm ile<br />
G470/1 Açdı gülüñ niḳābın bād ād irdi gül-sitāne / Gösterdi rūy-ı baḫtı āyīne-i zamāne<br />
G474/2 Berr-i Ḥicāza şemme-i zülfüñ yitürse bād ād / Ḥuccāc ḳala bādiyede Şāma çıḳmaya<br />
K7/13 Yaḳdılar nergisleri eṭrāfa ṣaçıldı şirār / Bād ād āteş-bāzlar gibi gül-efşān eyledi<br />
G131/1 Bād ād şol dem ki ġubār-ı reh-i cānān getürür / Naẓar-ı ehl-i dile küḥl-i Ṣıfāhān getürür<br />
G507/5 Bād ād gīsūların açduḳça görinür ruḫ-ı yār / Bāġ-ı cennetde açılmış gül-i sīr-āb gibi<br />
G139/1 Eser āhum yili kūyuñda cism-i nā-tevān ditrer / Çemen ṣaḥnında gūyā bāddan āddan berg-i ḫazān ditrer<br />
G251/3 Peyām-ı ḫançer-i ser-tīzin ol māhuñ degürmişdür / Anuñ’çün ditrer endāmı çemende bāddan āddan āddan bīdüñ<br />
G70/2 Şöyle ṣarṣar felegi ṣadme-i bād ād ād-ı ād āhum / ʿĀleme lerze düşer günbed-i Keyvān ditrer<br />
G77/5 Pīrāne-ser elüñde ʿaṣā-<strong>ve</strong>ş piyāle ṭut / Nā-geh ṭoḳınsa bād ād ād-ı ād ḥavādis̠ ṭayanı gör<br />
G468/4 Yıḳar bünyād-ı çarḫı bād ād ād-ı ād āhum / Efendi nesne döymez rūzgāre<br />
G479/3 ʿAcebā bād ād ād-ı ād suḫan-çīn ne ḫaṭā gördi geçer / Dil-i āşüfteyi ol ṭurra-i müşgīn-būya<br />
G339/2 Gözlerüm ebr-i bahārī gibi āb efşān idüp / Bād ād ād-<strong>ve</strong>ş ād <strong>ve</strong>ş sildüm anı pāk ü mücellā eyledüm<br />
G531/2 Geh āb-<strong>ve</strong>ş giryān idüp geh bād ād ād-<strong>ve</strong>ş ād <strong>ve</strong>ş pūyān idüp / Mecnūn-ı ser-gerdān idüp ṣaḥrālara ṣalduñ beni<br />
bāda āda virmek [1] [1] yele <strong>ve</strong>rmek ‖ boş geçirmek, hebâ etmek; bkz. “yele <strong>ve</strong>rmek” TS. C.VI, s.4497.<br />
18 Sadeddin Nüzhet Ergun, Bakî Divanı, Suhûlet Kitap Yurdu, İstanbul 1935, s.228.<br />
19 Fatih Köksal, “Edebiyatımızda Kalıp Sözler <strong>ve</strong> Divan Şiirinden Dört Örnek” Klasik Türk Şiiri Araştırmaları, Akçağ Yay.,Ankara 2005,<br />
s.372-375.
G344/1 Gül-istān-ı cihānı bāda āda āda virmi virmişdür virmi<br />
şdür dem-i serdüm / Ṣaḳın āhum yilinden ey nihāl-i nāz-per<strong>ve</strong>rdüm<br />
111<br />
bād ād ād-ı ād ı bah bahār(ī) bah<br />
ār(ī) [6] bahar yeli ‖ baharın müjdecisi olma <strong>ve</strong> etrafı güzel kokulara boğma<br />
bağlamlarında geçmektedir.<br />
K24/14 Sāḳıyā zevraḳı sür bād ād ād-ı ād ı bah bahār bah<br />
ār esdi yine / Sebze-zār oldı yem-i aḫḍar u lenger sünbül<br />
G8/4 Micmer-i gülde nesīm-i ṣubḥ-gāhī ʿūd-sūz / Ṣafḥa-i gül-zārda bād ād ād-ı ād ı bah bahārī bah<br />
ārī ʿıṭr-sā<br />
G276/3 Nev-bahār oldı yine geldi cünūn eyyāmı / Ṭaḳdı zencīrlerin bād ād ād-ı ād ı bah bahār bah<br />
ār enhāruñ<br />
G287/5 Ṣaḥn-ı çemende nefḥa-i bād ād ād-ı ād ı bah bahār bah<br />
ār ile / Bāḳī gül-āb u ġāliye-misk oldı āb u gil<br />
G377/4 Şol ḫoş ḫaber ki andan ire būy-ı vaṣl-ı yār / Yigdür dimāġ-ı ‘āşıḳa bād ād ād-ı ād ı bah bahārdan bah<br />
ārdan<br />
G47/2 Ḫoş geldüñ ey nesīm-i ṣabā merḥabā diyü / Bād ād ād-ı ād ı bah bahāra bah<br />
āra ṭurra-i cānāne ṣarmaşur<br />
bād ād ād-ı ād ı fen fenā fen<br />
ā [1] yok edici rüzgar ‖ ecel, ölüm<br />
K1/41 Şemʿ-i beḳāñı bād ād ād-ı ād ı fen fenādan fen<br />
ādan nigāh ide / Dāmān-ı ʿavn u ʿiṣmet-i dārende-i cihān<br />
bād ād ād-ı ād ı ḫazān ḫazān [9] [9] hazan yeli<br />
K22/1 Gül-şene altun varaḳlar zeyn idüp bād ād ād-ı ād ı ḫazān ḫazān / Gūyiyā zer-kūblar dükkānı oldı gül-sitān<br />
K22/9 Salṭanat tācın geyen ʿālemde maġrūr olmasun / Nice sulṭān börkin almışdur begüm bād ād ād-ı ād ı ḫazān ḫazān<br />
ḫazān<br />
K22/19 Rūzgāruñ şiddetinden gül-şen-i baḫtı maṣūn / Nitekim bād ād ād-ı ād ı ḫazāndan ḫazāndan ṣaḥn-ı gül-zār-ı cinān<br />
K22/24 Āfet-i bād ād ād-ı ād ı ḫazāndan ḫazāndan tā ebed maḥfūẓ olur / Bāġ-ı dehre ḥüsn-i tedbīrüñ olursa bāġ-bān<br />
G77/4 Aldanma cāh u baḫtın ḳalmaz bu rūzgār / Bāġ u bahārı n’eyledi bād ād ād-ı ād ı ḫazān ḫazānı ḫazān gör<br />
G137/1 Ḫaber-i hecrüñ ile tende dil ü cān ditrer / Esicek bād ād ād-ı ād ı ḫazān ḫazān berg-i dıraḫtān ditrer<br />
G138/7 Evrāḳ-ı bāġa n’eyledi bād ād ād-ı ād ı ḫazān ḫazānı ḫazān gör / Bāḳī ġamuñda şöyle perīşān olup gezer<br />
G224/3 Bād ād ād-ı ād ı ḫazān ḫazān irişmedin ir ṣaḥn-ı bāġa kim / Bezm-i bahāra nergis olupdur çemende şemʿ<br />
G371/2 Eşcār-ı bāġ ḫırḳa-i tecrīde girdiler / Bād ād ād-ı ād ı ḫazān ḫazān çemende el aldı çenārdan<br />
bād ād ād-ı ād ı ı hev hevā hev<br />
ā [1] [1] [1] bedavadan, masrafsız, beleş<br />
K21/2 Zemīne bād ād ād-ı ād ı hev hevādan hev<br />
ādan çoḳ aḳçe düşdi yine / Pür itdi dāmen-i ṣaḥrāyı ṭoldı ceyb-i cibāl<br />
bād ād ād-ı ād ı nes nesīm nes<br />
īm [1] [1] hafif <strong>ve</strong> ılık esen meltem<br />
G342/3 Ḫaber-i būy-ı zülfüñ alınca / Ne hevālarda yeldi bād ād ād-ı ād ı nes nesīm nes<br />
īm<br />
bād ād ād-ı ād ı nev nev-rūzī nev<br />
ūzī ūzī [1] ilkbahar yeli ‖ doğanın canlanması <strong>ve</strong> tazelenmesini müjdeleme<br />
bağlamında<br />
K7/9 Her yaña mektūb uçurdı bād ād ād-ı ād ı nev nev-rūzī nev<br />
ūzī yine / Berg-i nesrīni kebūter gibi perrān eyledi<br />
G530/1 Muʿaṭṭar ḳıldı āfāḳı nesīm-i bād ād ād-ı ād ı nev nev-rūzī nev<br />
ūzī / Fürūzān oldı ḫurşīdüñ çerāġ-ı ʿālem-efrūzı<br />
bād ād ād-ı ād ı ı ṣabā ṣabā ṣabā [9] [9] [9] ilkbahar rüzgarı, serin <strong>ve</strong> güzel hava; Mütercim Asım, ‘kuzeydoğudan esen<br />
poyraz yeli’ açıklamasını yapar. Bkz. BURHÂN, s. 41.<br />
K7/23 Ṭurmadı çekdi Ṣıfāhān semtine bād ād ād-ı ād ı ṣabā ṣabā / Ḫāk-i pāyın sürme-i eşraf u aʿyān eyledi<br />
G9/2 Ser-i zülfiyle ḫaṭın örter imiş dirler o şūḫ / Açmadı kimseye ammā orayı bād ād ād-ı ād ı ı ṣabā<br />
ṣabā<br />
G127/3 Tekellefsüz gelür bād ād ād-ı ād ı ṣabā ṣabā ṣabā tārāc ider bir gün / Çemen bezminde gūyā süfre-i gül ḫˇān-ı yaġmādur<br />
G217/4 Geçdi sen serv-i semen-sīmā ṭururken ser-firāz / Gördi ʿarʿar lā-cerem bād ād ād-ı ād ı ṣabādan ṣabādan serzeniş<br />
G419/3 Basīṭ-i ḫāke bir ġarrā bisāṭ-ı nev ṣalup āẕer / Girihler baġladı bbād<br />
b bād<br />
ād-ı ād ı ṣabā ṣabā āb-ı revān üzre<br />
G440/2 Defterin bād ād ād-ı ād ı ṣabā ṣabā lüʾlū-yı lālānuñ dürer / İlter olsa dişlerüñ vaṣfın ʿAdenden cānibe<br />
G467/6 Ḫāk-i pāyın ṣaḳın ey bād ād ād-ı ād ı ı ṣabā ṣabā nergisden / Ḥayfdur küḥl-i cilā dīde-i nā-bīnāya<br />
G480/2 ʿArż idince şī<strong>ve</strong>-i reftārını bād ād ād-ı ād ı ṣabā ṣabā / Lerze düşdi serv-i bāġuñ cümle-i endāmına<br />
G487/1 Berfüñ eritdi bād ād ād-ı ād ı ṣabā ṣabā baġrı yaġını / Yaḳdı çemende nergisüñ altun çerāġını
ād ād ād-ı ād ı ṣarṣar ṣarṣar [1] [1] [1] fırtına, bora<br />
M4/III/3 Bād ād ād-ı ād ı ṣarṣardur ṣarṣardur fenā ʿālem hebādur ʿāḳıbet<br />
bād ād ād-ı ād ı se seḥer se<br />
ḥer [6] [6] sabahleyin esen hafif <strong>ve</strong> serin yel<br />
Kt18/1 Yaşum dökilür āh idicek dīde-i terden / Berg-i gül-i bādām gibi bād ād ād-ı ād ı se seḥerden se<br />
ḥerden<br />
K18/13 Semenüñ sīne-i sīmīnin açup bād ād ād-ı ād ı se seḥer se<br />
ḥer / Çözdi gül-şende gülüñ dügmelerin nāḫun-ı ḫār<br />
K26/2 İrişür bād ād ād-ı ād ı se seḥerden se<br />
ḥerden nefeḥāt-ı cennāt / Mevsim-i Ürdibihişt irdi bihişt oldı zemīn<br />
G123/3 Mevc urur bād ād ād-ı ād ı se seḥerden se<br />
ḥerden sebze-i ter mi ʿaceb / Yā bisāṭ-ı bezm-i ʿīş olmış yeşil ḫārā mıdur<br />
Kt18/1 Yaşum dökilür āh idicek dīde-i terden / Berg-i gül-i bādām gibi bād ād ād-ı ād ı se seḥerden se<br />
ḥerden<br />
G318/5 Bād ād ād-ı ād ı se seḥerden se<br />
ḥerden ḫoş-nesīm ḫulḳ-ı ḫudā<strong>ve</strong>nd-i kerīm / Sulṭān-ı ʿādil Ḫān Selīm şāhenşeh-i ṣāḥib-kerem<br />
bād ād ād-ı ād ı se seḥer se<br />
ḥer ḥer-gāh ḥer āh [1 [1] [1<br />
] sabah yeli<br />
G4/6 Her gūşesinde micmere-gerdān nesīm-i ṣubḥ / Her ṣuffesinde bād ād ād-ı ād ı se seḥer se<br />
ḥer ḥer-gāh ḥer āh ʿıṭr-sā<br />
bād ād ād-ı ād ı ṣubḥ ṣubḥ [6] [6] sabah yeli<br />
K11/11 Yine rūz-ı viṣālinden dem urdı bād ād ād-ı ād ı ṣubḥ ṣubḥ ey dil / Ḳul olduñ nice yıllardur bu gün ʿīd irdi ḳurbān ol<br />
G78/4 Ḫˇāb-ı ʿademden dīde-i ezhārı bī-dār eyledi / Taḥrīk-i bād ād ād-ı ād ı ı ṣubḥ ṣubḥ-dem ṣubḥ dem āvāze-i mürġ-i seḥer<br />
G210/3 Ḫākümi kūy-ı yāre irgürdüñ / Ṭurma ey bād ād ād-ı ād ı ṣubḥ ṣubḥ ṣubḥ olup esen es<br />
G214/6 Ḫaṭṭınuñ pīrūzesin buldı çıḳardı bād ād ād-ı ād ı ı ṣubḥ ṣubḥ / Zīr-i dāmānında ol zülf-i perīşān gizlemiş<br />
G228/2 Baḥr-i muḥīṭ-i eşküme ger dil uzatmasa / Deryā yüzine urmaz idi bād ād ād-ı ād ı ı ṣubḥ ṣubḥ kef<br />
K22/14 Şöyle beñzer kim ḫaṭ-ı āyāt-ı raḥmetdür çemen / Bād ād ād-ı ād ı ı ṣubḥ ṣubḥ itmişdür altun ḥall ile yir yir nişān<br />
bād ād ād-ı ād ı şim şimāl şim<br />
āl [1] [1] poyraz yeli; bkz. ‘bād-ı ṣabā’ md.<br />
K20/23 Nesīm-i ḫulḳına bir dem ḳarīn olursa eger / Ṣuyı gül-āb ide ṭopraġı müşg bād-ı şimāl<br />
bād ād ād-ı ād ı <strong>ve</strong>z <strong>ve</strong>zān <strong>ve</strong>z<br />
ān [1] [1] esen yel<br />
G545/2 Nʾeyler seni bildüñ mi hevā ʿāḳıbet-i kār / Gör bād ād ād-ı ād ı <strong>ve</strong>z <strong>ve</strong>zān <strong>ve</strong>z<br />
ān üzre giden berg-i ḫazānı<br />
bād ād ād-bān ād ān [2] [2] yelken<br />
G153/6 Keştīde bād ād ād-bān ād ān u ṣu içre ṣadef degül / Emvāc-ı baḥr-i eşküme deryā ḳulaḳ çeker<br />
K14/20 Çıḳup yelkenlüler Rūmī siperden bād ād ād-bānlarla<br />
ād ānlarla / Yine gösterdiler cūş u ḫurūş-ı baḥr-i ʿummānı<br />
bād ād ād-bān ād ān açmak [2] [2] yelken açmak ‖ hazırlanıp yola çıkmak<br />
K1/24 Deryā-mis̠āl ʿaskerüñ içre ʿalemlerüñ / Fetḥ ü ẓafer sefīnesine açdı bbād<br />
b<br />
ād ād-bān ād ān<br />
K25/10 Ḳara yaḳlaşdı şeb irdi diyü keştī-i hilāl / Bād ād ād-bān ād ān açm açmış açm<br />
ış ider sürʿat ile ʿazm-i kenār<br />
112<br />
bād ād ād-pāy ād āy [1] ayağına çabuk, hızlı koşan ‖ ‘bād-pāy-ı devlet’ kullanımı ‘at’<br />
metaforunu çağrıştırmaktadır.<br />
M3/I/5 Nā-gehān bir toz ḳopardı bād ād ād-pāy ād āy āy-ı āy ı devleti / Rūşen oldı dīde-i aʿyān-ı devlet ṣubḥ-dem<br />
bādām ādām [1] [1] uçları çekik, iri gözler ‖ ‘badem gözlü’<br />
G460/2 Olıcaḳ yār gibi dil-ber-i şīrīn-ḥarekāt / Teni pālūde-i ter gözleri bādām ādām olsa<br />
bādām ādām üzre üzre nus nusḫa nus<br />
ḫa yazdurmak yazdurmak [1 [1] [1 Ahmet Talat Onay, Ferid Kam <strong>ve</strong> Tahir Olgun’un<br />
görüşlerini de aktararak “sıtmayı defetmek için okurlar, sıtma bağlarlar, kağıta muska yazarak<br />
sıtmalının boynuna asarlardı. Bu muska badem üzerine de yazılırmış” demekte <strong>ve</strong> Bakî’nin<br />
aşağıdaki beytini tanık olarak göstermektedir. Daha geniş bilgi <strong>ve</strong> “ḫātem” ile ilgisi için bkz.<br />
MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 112.<br />
K19/12 Nus Nusḫa Nus ḫa yazdursa ʿaceb olmaya bādām ādām üzre üzre / Teb-i hicrāna ʿilāc eylemek ister ḫātem
ādām ādām ādām-na ādām na naḳşī na şī kem kemḫā kem ḫā [1] [1] badem nakışlı kaftan; ‘kemḫā’ için bkz. KOÇU, s. 153.<br />
G470/4 Fāḫir libāsa ḳoydı eşcār-ı bāġı devrān / Bādām ādām ādām-na ādām na naḳşī na şī kem kemḫā kem<br />
ḫā geydürdi erġavāne<br />
1. kadeh<br />
bāde āde [26]<br />
K26/18 Meclis-i ʿişretine bāde āde āde şafaḳ bādiye çarḫ / Nuḳl encüm meh ü ḫurşīd iki cām-ı zerrīn<br />
G352/6 Çıḳarsun keştī-i bāde āde kenār-ı ʿişret-ābāde / Dilā ṣabr eyle bir ḳaç gün muvāfıḳ rūzgār olsun<br />
G366/3 Çıḳarsun lücce-i ġamdan kenāre keştī-i bāde āde / Necāt ümmīdin eylerseñ bir iki çek bu zevraḳdan<br />
G533/2 Bezm-i kes̠retden biz eñ ev<strong>ve</strong>l götürdük ayaġı / Meclis āḫir oldı gitdi bāde āde sāḳī ḳalmadı<br />
K24/34 Bāde āde āde-i āde i laʿlüñe hem-şīre şarāb-ı gül-fām / Zülf-i müşgīn-i semen-sāña birāder sünbül<br />
G81/1 Dem-i ṣubḥ irdi getür bādeyi ādeyi ādeyi ṣoḥbet demidür / Mey-i nāb ile pür it sāġarı ʿişret demidür<br />
2. şarap<br />
G169/1 İçilse bāde āde lebüñsüz ḥarāreti yoḳdur / Şeker yinilse sözüñsüz ḥalā<strong>ve</strong>ti yoḳdur<br />
G308/6 Bezm-i ġam içre olmış iken bāde āde göz yaşı / Bāġ-ı belāda dāġ-ı dil-i pür-melāl gül<br />
G343/1 Öpelden laʿlüñi āl ile bāde āde cām u sāġar hem / Benüm’çün dem-be-dem aġlar ṣürāḥī şemʿ-i en<strong>ve</strong>r hem<br />
G423/5 Mey-i nāb ile şarāb olsun iki ḳāfiyesi / Bir ġazel söyleyeyin laʿlüñe ḥarf-i bāde āde<br />
G18/5 Bade Bade nūş itseñ kenār-ı cāma gelse leblerüñ / Duḫter-i rez gūşına gūyā ṭaḳarlar laʿl-i nāb<br />
G424/5 Bāde āde ḫaylī alındı meclisde / Öpdiler sāḳīyi dudaġında<br />
G205/1 Ḳızarur bādeden ādeden ol nergis-i mestāne biraz / Mey-i nāb içse gözi māʾil olur ḳana biraz<br />
G423/6 Rūz-ı şekk irdi yaḳīn geldi meh-i rūze yine / Bādeden ādeden reng-peẕīr olsa gerek seccāde<br />
G87/1 Dil derd-i ʿaşḳ-ı yār ile bezm-i belādadur / Ḳad çeng ü nāle nāy u ciger ḫūnı bādedür ādedür<br />
G185/1 Lebüñle çeşmüñe ʿālem bizi dil-dādedür dirler / Ṣu ṣorsaḳ pür-ḫumār ancaḳ ṣu içsek bādedür ādedür dirler<br />
G418/1 Sāḳī-i pāk-meşreb ü pākīze-ẕāt ile / Saʿy it ṣafāya bāde āde āde-i āde i ṣāfī-ṣıfat ile<br />
G460/3 Gül gibi bāde āde āde-i āde i rengīne ne ibrām gerek / Zāhidüñ ḳanın içerdüm eger ibrām olsa<br />
G525/1 Sāḳıyā ḳalmaz imiş çünki bu ṣoḥbet bāḳī / Mey-i gül-gūn içelüm bāde āde āde-i āde i cennet bāḳī<br />
G329/6 Vuṣlatuñ ʿīdına irersem eger / Bāde āde āde-i āde i laʿlüñ ile ṣavmı ṣıyām<br />
G332/6 Bāde āde āde-i āde i mihr ü <strong>ve</strong>fā sāġarıdur ey Bāḳī / N’ola devr eyler ise bezm-i cihānı ġazelüm<br />
G385/4 Bāde āde āde-i āde i ṣāf-ı ṣafā-baḫşda ḥayrānem ben / Ne küdūret götürür dil ne ġubārı se<strong>ve</strong>rin<br />
G31/1 Göstermeseydi bādesini ādesini sāġar-ı zücāc / Ẕevḳ itmez idi bezm-i ṣafādan göñül mizāc<br />
G421/6 Meclis-i cānāneye sāḳī çoġ alsun bādeyi ādeyi / Başḳa bir destī gerek zīrā raḳībuñ başına<br />
3. mest eden, kendinden geçiren<br />
G243/2 Gül gül oldı bāde āde āde-i āde i ʿaşḳuñla rūy-ı gül-sitān / Tāb-ı meydendür cebīn-i ġonca-i terde ʿaraḳ<br />
G421/4 Bāde āde āde-i āde i i ʿaşḳa vücūdı cāmesin rehn itdi Ḳays / Āferīnler ol melāmet bezminüñ ḳallāşına<br />
bāde āde āde-i āde i eng engūr eng<br />
ūr [1] üzüm şarabı<br />
G97/5 Bāḳī çeker mi bāde āde āde-i āde i eng engūr eng<br />
ūr minnetin / Her kim ki mest-i cürʿa-i cām-ı Elest olur<br />
bāde āde āde-i āde i gül gül-gūn gül<br />
ūn [11]<br />
1. gül rengi kırmızı şarap<br />
M9/I/4 Ne cām-ı bāde āde āde-i āde i gül gül-gūna gül<br />
ūna beñzer yār-ı hem-dem var<br />
G63/1 Ne cām-ı bāde āde āde-i āde i gül gül-gūna gül<br />
ūna beñzer yār-i hem-dem var / Ne ṣadr-ı ṣuffa-i mey-ḫāne gibi cāy-ı ḫurrem var<br />
G163/4 Açılma cām-ı bāde āde āde-i āde i gül gül-gūna gül<br />
ūna ġonca-vār / Nāzüklik ile laʿl-i lebüñden ḫaber çeker<br />
G204/3 Olamaz meşreb-i rindāna muvāfıḳ şol kim / Cām-<strong>ve</strong>ş bāde āde āde-i āde i gül gül-gūn gül<br />
ūn ile hem-reng olmaz<br />
G242/3 Yād-ı lebüñle ʿişret içün būstānlara / Allāh çekildi bāde āde āde-i āde i gül gül-gūn gül<br />
ūn ḳabaḳ ḳabaḳ<br />
113
G386/6 Meylüm cihānda bāde āde āde-i āde i i gül gül-gūnadur<br />
gül<br />
ūnadur benüm / Maʿcūn olursa bārī leb-i dil-ber isterin<br />
G429/3 Ḳan içmek ola bāde āde āde-i āde i gül gül-gūn gül<br />
ūn içilmeye / Mollā-yı ʿaṣr böyle mi görmiş kitābda<br />
G472/1 Var ise geldi şarāb-ı laʿl-i nābuñ ʿaynına / Kim görinmez bāde āde āde-i āde i gül gül-gūn gül<br />
ūn ḥabābuñ ʿaynına<br />
G499/1 Ṭutsa cām-ı bāde āde āde-i āde i i gül gül-gūn gül<br />
ūn ūnı ūn <strong>ve</strong>rd-i ter gibi / Sāʿid-i sāḳī olur şāḫ-ı gül-i aḥmer gibi<br />
2. gül rengi şarap kadehi<br />
G20/3 Ṭoḳınupdur bāde āde āde-i āde i i gül gül-gūna gül<br />
ūna ūna çeşm-i rūzgār / Sāġar üzre ṣanmañuz peydā olur yir yir ḥabāb<br />
G59/5 Sāḳıyā gül-gūne-<strong>ve</strong>ş gel bāde āde āde-i āde i gül gül-gūn gül<br />
ūn ūnı ūn sür / Lāle-reng olsun ḳızarsun ol iki ruḫsāreler<br />
bāde āde āde-i āde i gül gül-reng gül<br />
reng [2] [2] gül renkli, kırmızı şarap<br />
G444/1 Metāʿ-ı bāde āde āde-i āde i gül gül-reng gül<br />
reng şimdi ayaḳda / Ḳumāş-ı zühd ü riyā ṭurmayup ṣatılmaḳda<br />
K18/21 Cām-ı zerrīni ṭolu bāde āde āde-i āde i i gül gül-reng gül<br />
reng itmiş / Gül-i raʿnā seḥerī ḳılmaġ içün defʿ-i ḫumār<br />
bāde āde āde-i āde i ḥamrā ḥamrā [2] [2] [2] kırmızı şarap<br />
G299/2 Ḥālet-i ʿaşḳ iledür ādeme nūrāniyyet / Reng-i rūy-ı ḳadeḥi bāde āde āde-i āde i ḥamrādan ḥamrādan bil<br />
G506/2 Sāḳıyā cürʿa-i cām-i leb-i cān-baḫşuñı ṣun / Çekmesün ehl-i ṣafā bāde āde āde-i āde i ḥamrā ḥamrā ġamı<br />
114<br />
bāde āde āde-i āde i i ḫo ḫoş-güv ḫo güv güvār güvār<br />
ār [1] hoş içimli/lezzetli şarap; bkz. ‘mey-i ḫoş-güvār’, ‘şarāb-ı ḫoş-güvār’,<br />
‘cām-ı ḫoş-güvār’ md.<br />
G200/5 Tevbe āsān idi <strong>ve</strong>lī ʿāşıḳ / Bāde āde āde-i āde i i ḫo ḫoş-güv ḫo güv güvāre güv āre ḳatlanmaz<br />
bāde āde āde-i āde i i nnāb<br />
n<br />
āb [3] saf şarap<br />
G269/5 Bāḳī yine ṣaçıldı nemek bāde āde āde-i āde i nnāba<br />
n<br />
āba / Bilsek ʿacebā aṣlı nedür bu şeker-ābuñ<br />
G249/2 Bāde āde āde-i āde i nnābdur<br />
n<br />
ābdur ābdur leb-i laʿlüñ / Sāġar-ı sīmdür zenaḫdānuñ<br />
G480/4 Bezm-i ġamda cām-ı ʿaşḳuñ nūş ide āvāreler / Bāde āde āde-i āde i nnābuñ<br />
n<br />
ābuñ yazuḳ cām-ı sürūr-encāmına<br />
bāde āde āde-i āde i nnāb<br />
n<br />
āb u kebāb kebāb [1]<br />
saf şarap <strong>ve</strong> kebap (‘iki ḳanlu’ paralelliğinde)<br />
G20/4 Şaḫne-i devrān n’ola çekse çevürse dem-be-dem / İki ḳanludur añılmış bāde āde āde-i āde i nnāb<br />
n<br />
āb u kebāb<br />
bādī ādī olmak [1] [1] neden olmak<br />
G520/3 Ey ṣabā zülf-i dil-āvīzini taḥrīk itdüñ / Bu ḳadar fitne vü āşūba sen oldu olduñ oldu ñ bbādī<br />
b<br />
ādī ādī<br />
bādiye ādiye [1] badya, ağzı geniş yayvan su kabı, krş. ‘badya’ maddebaşı olarak TÜRK<br />
LUGATI, C. I, s. 576; TS, C. I, s. 362.<br />
K26/18 Meclis-i ʿişretine bāde şafaḳ bādiye ādiye çarḫ / Nuḳl encüm meh ü ḫurşīd iki cām-ı zerrīn<br />
bāġ ġ [114 [114] [114<br />
] Osmanlı bahçeleri <strong>ve</strong> hasbahçeleri için bkz. HASBAHÇE, s. 19-33; ayrıca<br />
bkz. ‘ṣaḥn-ı bāġ’ md.<br />
K7/15 Ṭutdı eṭrāfın benefşe mülk-i Mıṣra döndi bāġ / Ṣandılar seyr eyleyenler Nīl ṭuġyān eyledi<br />
K24/38 Dūdlar çıḳdı yanup reşk-i ruḫuñ nārına bāġ / Cā-be-cā ṣanma çemende görinenler sünbül<br />
M6/I/1 Geşt ü güẕār-ı bāġ ne ḫoşdur nigār ile<br />
G88/2 Cām-ı ġurūr ʿāḳıbet ʿālemi görmez eyledi / Nergis-i bāġ gūyiyā Hürmüz-i tāc-dārdur<br />
G111/1 Bir ḥüsn daḫı baġladı ḫaṭdan ʿiẕār-ı yār / Eṭrāf-ı bāġ ḫūb olur olsa benefşe-zār<br />
G114/4 Kūhdan geçse ġam-ı zülfüñle āhum ṣarṣarı / Kūh deşt ü deşt bāġ u bāġ sünbül-zār olur<br />
G152/5 Żāyiʿ geçürme ʿömri bu dem künc-i ġamda kim / Menzil kenār-ı bāġ u leb-i cūy-bārdur<br />
G226/1 Feryāda geldi bülbül-i destān-serā-yı bāġ / Yaʿnī zamān-ı ʿīşdur eyler ṣalā-yı bāġ<br />
G226/2 ʿīş u ṣafāya ḫāṭırumuz ṭurmayup çeker / Sünbüller oldı silsile-i müşg-sā-yı bāġ<br />
G226/3 Gerd-i kederden āyīne-i ḳalbi ṣāf u pāk / Gūyā derūn-ı ehl-i ṣafādur feżā-yı bāġ<br />
G226/4 Ṣaçıldı ṣaḥn-ı sebzeye nesrīn varaḳları / Saḳf-ı sipihre beñzedi ferş-i sarāy-ı bāġ
G226/5 Bāḳī zamān-ı ʿişret ü hengām-ı ʾīşdur / Virmek gerek ne ḥālet ise muḳteżā-yı bāġ<br />
G308/3 Döndi ṣafāda encümen-i Muṣṭafāya bāġ / Ḫayl-i şükūfe zümre-i Eṣḥāb u Āl gül<br />
G331/3 Var ise tāzeledi bāġ-ı nihāl-i emelin / Reşeḥāt-ı ḳalem-i ḥażret-i sulṭān-ı kerem<br />
G371/2 Eşcār-ı bāġ ḫırḳa-i tecrīde girdiler / Bād-ı ḫazān çemende el aldı çenārdan<br />
G371/3 Her yañadan ayaġına altun aḳup gelür / Eşcār-ı bāġ ġ himmet umar cūy-bārdan<br />
G415/5 Ḳılmaz ey Bāḳī hevā-yı bāġ u meyl-i būstān / Gül-şen-i firdevs olan ḫāṭır ḫayāl-i yār ile<br />
G455/1 Devr-i gül eyyām-ı ʿīş u nūş-ı ṣahbādur yine / Mevsim-i gül-geşt-i bāġ u seyr-i ṣaḥrādur yine<br />
G455/3 Günbed-i eflāke çıḳdı ġulġul-i mürġān-ı bāġ / Dem-be-dem başında servüñ şūr u ġavġādur yine<br />
G457/3 Öykünür sen serv-i sīm-endāma beñzer serv-i bāġ / Yāsemenler dikdiler ṭolaşdılar endāmına<br />
Kt3/2 Geh nāfe gibi eyle der ü deşti muʿaṭṭar / Geh ġonca gibi gül-şene gel zīnet-i bāġ ol<br />
G311/9 Bāġ içre dökse cürʿasın altun piyālesi / Zer ḥoḳḳalarla bitüre şāḫ-ı enār laʿl<br />
G385/1 Bāġ pür-naḳş u nigār oldı bahārı se<strong>ve</strong>rin / Māʾilem naḳşına ġāyetde nigārı se<strong>ve</strong>rin<br />
K18/20 Zanbaḳuñ ġoncasıdur bāġa ġa gümiş bāzū-bend / Zaʿferān ile yazılmış aña ḫaṭṭ-ı ṭūmār<br />
K22/4 Reh-güẕār-ı bāġa ġa ser-tā-pā dökilmiş berg-i zer / Ṣandum altun tebsiler ḳonmış simāṭ-ı ḫusrevān<br />
K22/21 Rāh-ı bāġa ġa berg-i zer düşmiş degüldür ser-<strong>ve</strong>rā / Reh-güẕāruñda yüzin ferş itdi māh-ı āsmān<br />
K24/22 Būy-ı ḫulḳuñla güẕār eylemese bāġa ġa nesīm / İdemez ḫalḳ dimāġını muʿaṭṭar sünbül<br />
K24/26 Nūr-baḫş olsa eger bāġa ġa ġa çerāġ-ı luṭfuñ / Şemʿ-vār eyleye eṭrāfı münev<strong>ve</strong>r sünbül<br />
K26/6 Nergis-i bāġa ġa naẓar ḳıl ne dimekdür bu kim / Cām-ı zerrīn ile ʿīş eyleye bir ḫāk-nişīn<br />
M6/III/3 Bir ḳaç piyāle bāde çeküp deyr-i bāġa ġa ir<br />
G135/4 Dizilmiş lāleler ṣaḥn-ı ḥarīm-i bāġa ġa zeyn olmış / Sarāy-ı şāhda ṣan kāse kāse ḫˇān-ı yaġmādur<br />
G138/7 Evrāḳ-ı bāġa ġa n’eyledi bād-ı ḫazānı gör / Bāḳī ġamuñda şöyle perīşān olup gezer<br />
G233/1 Baḳmadı bāġa ġa göñül yār ile yār olmayıcaḳ / Aḳmadı ṣu gibi gül-zāre bahār olmayıcaḳ<br />
G324/4 Fürḳatüñde bāġa ġa vardum ḥasret-i bālāñ ile / Ḳalmadı ṣabrum görüp servi der-āġūş eyledüm<br />
G379/2 Cārū-keş oldı sünbül-i ter bāġa ġa nitekim / Ṣaḥn-ı bihişte ṭurra-i müşgīn-i ḥūr-ı ʿīn<br />
G418/2 Şekker dökerdi bāġa ġa mükerrer şitāda berf / Ebr-i bahār geldi pür itdi nebāt ile<br />
G545/1 Gel bāġa ġa temāşā idegör āb-ı revānı / Seyr eyle nedür sürʿat-i ʿömr-i güẕerānı<br />
K26/1 Bāġa ġa reşk itse revā ravża-i firdevs-i berīn / Şol ḳadar zīnet ü fer virdi yine Fer<strong>ve</strong>rdīn<br />
K26/9 Bāġa ġa ʿazm eyle yüri ṭurma ki ṣaḥn-ı gül-şen / Cān-fezādur niteki meclis-i maḫdūm-ı güzīn<br />
G373/2 Bāġa ġa sen serv-i revānı bir ḳadem baṣsun diyü / Ḫaylī dökildi ṣaçıldı yoluña berg-i ḫazān<br />
G399/4 Bāġa ġa gel āyīne-i āb üzre gāhī cil<strong>ve</strong> ḳıl / Eylesün ol ḳāmete her serv-i dil-cū ser-fürū<br />
G494/4 Nihāl-i serv-i bāġ-āsā āsā nesīm-i fetḥ ü nuṣretden / Ṣalınsun nāz ile nīzeñ ḫırāmānī ḫırāmānī<br />
K22/3 Berg-i bīdi bāġda ġda āb-ı revān üzre görüp / Didiler aḳmış ġılāfından bu tīġ-i zer-nişān<br />
G121/5 Ruḫlaruñ medḥin ser-āġāz itdi Bāḳī bāġda ġda / Düşdiler hep yanına bülbüller āheng itdiler<br />
G130/6 Bir kīse içre lāle bu gün bezm-i bāġda ġda / Ġayb itdi jāle beyżaların ḥoḳḳa-bāz-vār<br />
G180/3 Ṭāvūs-vār cil<strong>ve</strong>ler itmekde bāġda ġda / Gūyā ki nev-ʿarūsa dönüpdür şükūfe-zār<br />
G194/1 Dehen-i ġoncada ol laʿl-i şeker-bār olmaz / Bülbül-i bāġda ġda bu leẕẕet-i güftār olmaz<br />
G268/2 Serv ü şimşādı yürütmez ṭaʿn-ı bülbül bāġda ġda / Seyr idelden cil<strong>ve</strong>-i naḫl-i ḫırāmānuñ senüñ<br />
G294/2 Ḥasret-i ḳaddüñ ile bāġda ġda seyl-i eşküm / Ṭaḳdı serv-i çemenüñ pāyine sīmīn ḫalḫāl<br />
G296/1 Yılda bir açılup ancaḳ şen olur bāġda ġda gül / Ḳanı ol ġonca-i ḫandān gibi şūḫ u şengül<br />
G301/1 Döndi bezm-i bāġda ġda bir dil-ber-i ṭannāze gül / Cil<strong>ve</strong>-i ḥüsn eyledi girdi libās-ı nāze gül<br />
G303/4 Gördüñ ḳabā-yı ʿömre beḳā yoḳ bu bāġda ġda / Gül gibi sen de pīreheni pāre pāre gel<br />
G455/4 Gösterür ṣaḥn-ı gül-istān çarḫ-ı mīnādan nişān / Şāḫ-ı nergis bāġda ġda şekl-i S̠üreyyādur yine<br />
G479/1 Güvleyüp düşdi ṣabā bāġda ġda ġda āb-ı cūya / Beñzemiş ʿaks-i ruḫuñ gördi bir içim ṣuya<br />
115
G499/5 Ṣad hezārān nev-bahār olsa bu fānī bāġda ġda ġda / Bir gül-i bī-ḫār açılmaz Bāḳıyā sāġar gibi<br />
K22/5 Bāġda ġda gerdān ider evrāḳı ṣanmañ gird-bād / İndiler seyyāreler ḳılmaġa seyr-i būstān<br />
G22/1 Gül yüzüñ vaṣfında bülbül ḳılsa elḥānı dürüst / Bāġda ġda bir ġoncanuñ ḳalmaz girībānı dürüst<br />
G144/2 Zülfüñüñ dest-resin ṭuydı meger ruḫlaruña / Bāġda ġda sünbülüñ aḥvāli perīşān dirler<br />
G221/4 Ārzū-yı cil<strong>ve</strong>-i naḫl-i revānuñdur senüñ / Bāġda ġda seyr-i ḫırām-ı serv-i bālādan ġaraż<br />
G248/1 Ḫaṭ-ı ruḫsāruña teşbīh idüp ey şūḫ senüñ / Bāġda ġda ġonca biraz rīşine güldi çemenüñ<br />
G248/3 Bāġda ġda dürr-i ʿAden gibi yine yāsemenüñ / Cigerin deldi bu gün şī<strong>ve</strong>-i çāh-ı ẕeḳanuñ<br />
G434/2 Bāġda ġda dolābı çoḳ çekdi çevürdi bāġ-bān / Öykünür diyü ġamuñda nāle vü efġānuma<br />
G481/2 Bāġda ġda āb-ı revān üzre dökilür berg-i bīd / Cūylar dīdāruñuñ reşkiyle düşdi ḫançere<br />
G548/2 Ḳāmetüñ ʿaksi düşerse ṭañ mı eşk-i çeşmüme / Bāġda ġda ġda āb-ı revāndur serv-i dil-cūnuñ yiri<br />
K24/32 Var ise ṭurralaruñ bāġ-ı cinān sünbülidür / Ḳopmadı bāġdan ġdan ol resme muʿanber sünbül<br />
K17/7 Gösterdi āb ʿaks-i gül-i bāġı ı ı nitekim / Nuṣret yüzini āyīne-i tīġ-i şehriyār<br />
K25/31 Ravża-i ʿilm-i ṭarā<strong>ve</strong>tde nem-i ḫāmeñ ile / Tāzeler gül-şen ü bāġı ı nitekim ebr-i bahār<br />
G328/6 Gelmesün bezm-i ʿīşa nā-maḥrem / Nergis-i bāġı ı dīde-bān idelüm<br />
G470/4 Fāḫir libāsa ḳoydı eşcār-ı bāġı ı devrān / Bādām-naḳşī kemḫā geydürdi erġavāne<br />
G5/5 İller yiye şeftālūsını bāġ-ı ı ı cemālüñ / Ey sīb-ẕeḳan Bāḳī nice bir diye eyvā<br />
G71/4 Seyr-i bāġ-ı ı bezme gel cām-ı mey-i gül-gūna baḳ / Gül-şen-i cennetde açılmış gül-i bī-ḫārı gör<br />
G135/1 Ṣafā bezminde şol zerrīn-ḳadeḥ kim ṭolu ṣahbādur / Kenār-ı bāġ-ı ı ı ʿişretde açılmış <strong>ve</strong>rd-i raʿnādur<br />
G141/5 Biz ṭālib-i te<strong>ve</strong>ccüh-i iḳbāl-i rūzgār / Gül-berg-i bāġ-ı ı ʿömr ise ber-bād olup gider<br />
G147/1 Ruḫuñ gül-berg-i būstān-ı İremdür / Dehānuñ ġonca-i bāġ-ı ı ʿademdür<br />
G155/5 ʿAdūnuñ ḳılsun endāmın ser-ā-pā ḳana müstaġraḳ / Bitürsün bāġ-ı ı nuṣretde nihāl-i erġavān ḫançer<br />
G157/1 Var iken kūyuñ ki seyr-i bāġ-ı ı ʿuḳbā bundadur / Cennet evṣāfın ḳılur vāʿiẓ temāşā bundadur<br />
G159/2 Şol göñül kim devr ider pīrāmen-i bāġ-ı ı ruḫuñ / Zülf-i müşgīnüñ gibi yıllarca ser-gerdān olur<br />
G161/4 Başına mürġ-i çemen gibi üşer nālelerüm / Dūd-ı dil bāġ-ı ı ġamuñ serv-i ser-efrāzı geçer<br />
G183/3 Gül-şen-i bāġ-ı ı maḥabbetde diker tāze nihāl / Her elif kim sīneme ol ḳāmeti ʿarʿar çeker<br />
G250/2 ʿAraḳlar eyler ise bāġ-ı ı ı ʿārıżuñ gül-geşt / İñende olmasun andan efendi ter zülfüñ<br />
G270/2 Lāle-<strong>ve</strong>ş bāġ-ı ı ṣafāda iñen açılduġı yoḳ / Ḫaylī demdür göremez kimse ḳarasın ḳadeḥüñ<br />
G305/5 Dürme yüzüñi ġonca-ṣıfat bañā nāz idüp / Aç <strong>ve</strong>rd-i bāġ-ı ı behçeti ey gül-ʿiẕār gül<br />
G331/3 Var ise tāzeledi bāġ-ı nihāl-i emelin / Reşeḥāt-ı ḳalem-i ḥażret-i sulṭān-ı kerem<br />
G420/3 Ṭāvūs gibi cil<strong>ve</strong> ḳılup bāġ-ı ı ʿīşumuz / Reşk-i cinān u ravża-i Rıḍvān u ḥūr ide<br />
G425/4 Ey nihāl-i bāġ-ı ı ḥüsn andan ne dadı dalı var / Laʿl-i nābı beñzedürlermiş leb-i şīrīnüñe<br />
G490/2 Ġonca-i ümmīd-i bāġ-ı ı ʿömri ḫandān görmedi / Dīde kim ebr-i bahārī gibi giryān olmadı<br />
G490/6 Bāḳıyā germ oldı gerçi mihr-i ʿālem-sūz-ı ʿaşḳ / Mī<strong>ve</strong>-i bāġ-ı ı ı ümīd-i vaṣl-ı cānān olmadı<br />
K1/27 Bāġ-ı ı s̠enā vü gül-şen-i medḥüñde mürġ-i dil / Bu naẓm-ı rūḥ-baḫşı oḳur ṣu gibi revān<br />
K18/35 Bāġ-ı ı cūdında nihāl-i kereminden derilür / Luṭf-ı bī-minnetinüñ mī<strong>ve</strong>lerinden her bār<br />
K18/49 Bāġ-ı ı medḥüñde olur cümleye ġālib tenhā / Baḥs̠ içün gelse eger bülbül-i ḫoş-naġme hezār<br />
K24/18 Fāżıl-ı dehr Meḥemmed Çelebi kim eflāk / Bāġ-ı ı fażlında ṭoḳuz dānelü bir ter sünbül<br />
K24/21 Bāġ-ı ı luṭfuñda meh ü mihr iki aḥḳar nergis / Keremüñ gül-şenine sünbüle kem-ter sünbül<br />
K26/12 Bāġ-ı ı ḳadrinde anuñ ṣaḥn-ı sipihr ü encüm / Bir çemendür ki dökilmiş aña berg-i nesrīn<br />
G105/4 Bāġ-ı ı ṭarab u ʿīşa mey-i nāb u dem-i nāy / Ḥaḳḳā bu ʿaceb ḫūb u laṭīf āb u hevādur<br />
G290/2 Bāġ-ı ı ümīd içinde dilā mī<strong>ve</strong>-i viṣāl / Bir mī<strong>ve</strong>-i ġarībdür olur biter degül<br />
G301/5 Bāġ-ı ı ḥüsn-i şāha baḳ görmek dilerseñ Bāḳıyā / Baḫt u devlet nev-bahārında açılmış tāze gül<br />
G390/1 Erġavānī cāme geymiş ol gül-i gül-zār-ı cān / Bāġ-ı ı ḥüsn içre nihāl-i erġavān olmış hemān<br />
116
G485/5 Ögmesün ʿāşıḳlara vāʿiẓ riyāż-ı cenneti / Bāġ-ı ı ḫurrem olmaz ehl-i ʿaşḳa dīdāruñ gibi<br />
G487/4 Bāġ-ı ı ruḫuñda ḫaṭṭuñ irişse benefşenüñ / ʿĀlemde kimse almazdı manḳıra bāġını<br />
M9/IV/4 Ruḫuñ bāġın ın ın raḳīb-i dīv-sīret seyr ider her gün<br />
G63/4 Ruḫuñ bāġın ın raḳīb-i dīv-sīret seyr ider her gün / Yüzüñi göremez yıllarca ammā bunda ādem var<br />
K15/1 Cihān bāġına ına virdi revnaḳ-ı firdevs-i aʿlāyı / Temāşā eyle ṣunʿ-ı Ḥażret-i Bārī Teʿālāyı<br />
G111/2 Ebr-i bahār-ı ḥüsndür ol zülf-i müşg-bār / Yaġdı ʿiẕārı bāġına ına ḫaṭ ṣanma zinhār<br />
G217/2 Ruḫların teşbīh idersem n’ola cennet bāġına ına / Eksük olmaz tāze şeftālūler anda yaz u ḳış<br />
G424/2 Leb-i cānāne gibi ġonca-i ter / Ḳopmadı daḫı dehr bāġında ında<br />
G487/4 Bāġ-ı ruḫuñda ḫaṭṭuñ irişse benefşenüñ / ʿĀlemde kimse almazdı manḳıra bāġını ını<br />
G60/3 Sen ṭarā<strong>ve</strong>t bāġınuñ ınuñ bir ġonca-i ḫandānısın / Jāle düşmiş tāze gül bir aġlamış ṣūretlüdür<br />
G449/3 Disem bir būse vir cānā dir iḥsān itdi mi Leylā / Cemāli bāġınuñ ınuñ şeftālūsından Ḳays-ı nā-şāde<br />
G55/1 Açıl bāġuñ ġuñ gül ü nesrīni ol ruḫsārı görsünler / Ṣalın serv ü ṣanavber şī<strong>ve</strong>-i retfārı görsünler<br />
G128/2 Göñül iñler ġamuñdan dem-be-dem rūḥ-ı revān aġlar / Bu bāġuñ ġuñ çeşme-sārı hep benüm eşk-i revānumdur<br />
G143/3 Ḳarār itmez göñül mürġi bu bāġuñ ġuñ degme şāḫında / Nihāl-i ḳadd-i dil-ber gibi bir serv-i bülend ister<br />
G169/2 Egerçi ʿarʿar-ı bāġuñ ġuñ bülend ḳāmeti var / Nihāl-i ḳaddüñe nisbet leṭāfeti yoḳdur<br />
G480/2 ʿArż idince şī<strong>ve</strong>-i reftārını bād-ı ṣabā / Lerze düşdi serv-i bāġuñ ġuñ cümle-i endāmına<br />
K26/5 Bāġuñ ġuñ evrāḳ-ı bahār u ḳaṭerāt-ı şeb-nem / Dāmenin eyledi pür-sīm ü zer ü dürr-i s̠emīn<br />
bāġ ġ ġ u bahār [5] bkz. ‘bahār u bāġ’ md.<br />
G123/2 Zīnet-i bāġ ġ u bahār olmış nihāl-i erġavān / ʿĪd-gehde ṣalınur maḥbūb-ı müstes̠nā mıdur<br />
G306/3 Bezminde sürdi lāle muraṣṣaʿ piyālesin / Oldı emīr-i meclis-i bāġ ġ u bahār bahār gül<br />
G331/2 ‘Ālemüñ n’eyleyeyin bāġ ġ ġ u bahār bahārın bahār<br />
ın sensüz / Baña sen ruḫları gül-zār ile ḫoşdur ‘ālem<br />
G77/4 Aldanma cāh u baḫtın ḳalmaz bu rūzgār / Bāġ ġ u bahār bahārı bahār<br />
ı n’eyledi bād-ı ḫazānı gör<br />
G102/1 Bāġ ġ u bahār bahār-ı bahār<br />
ı gül-şen-i ʿālem ḫazānludur / Bezm-i ṣafā hemīşe gül ü erġavānludur<br />
bāġ ġ u būstān [3] [3] bağ bahçe, çiçekli bahçeler<br />
K8/6 Ḥarīm-i cān u dilde tāb-ı ḥüsnüñden nişān virdi / Ṣafā-yı ṭalʿat-ı nev-rūz bāġ ġ u būstān üzre<br />
G419/1 Nevā-yı dil hevā-yı vaṣl-ı yār-i dil-sitān üzre / Ṣadā-yı ṣavt-ı bülbül naḳş-ı bāġ ġ u būstān üzre<br />
K22/33 Bāġ ġ u būstān içre tā ola bisāṭ-ı sebzeye / Ṣubḥ-dem berg-ı ḫazāndan ḳaṭre-i şeb-nem çekān<br />
bāġ ġ u gül gül-ist gül<br />
ist istān ist ān [4] [4] bağ bahçe, gül kokulu bahçeler<br />
M2/II/1 Ebr-i bārān ki yaġar bāġ ġ u gül gül-ist gül<br />
ist istān ist ān üzre / Ḳaṭreler kim dökilür sünbül ü reyḥān üzre<br />
G122/9 Seyr ü ṣāfa-yı bāġ ġ u gülistān ise ġaraż / Gül-zār-ı ḥüsn-i pādişeh-i kām-kārı gör<br />
G128/1 Ruḫun ʿaksiyle ṣaḥn-ı dīde bāġ ġ ġ u gül gül-si gül<br />
si sitānumdur<br />
si ānumdur ānumdur / Nihāl-i ser-bülendüñ ḫaylīden ḫāṭır-nişānumdur<br />
G305/4 Dīdār-ı dost bāġ ġ u gül gül-ist gül<br />
ist istān ist ān yiter baña / Zülf-i nigār sünbül ü ruḫsār-ı yār gül<br />
bāġ ġ u rāġ [3] [3] yemyeşil bahçelik <strong>ve</strong> çimenlikler<br />
G403/1 İrdi nesīm nefḥa-i ʿanber-şemīm ile / Eṭrāf-ı bāġ ġ u rāġ pür oldı nesīm ile<br />
G23/1 Lāle-ḫadler ḳıldılar gül-geşt-i ṣaḥrā semt semt / Bāġ ġ u rāġ rāġı rāġ<br />
gezdiler idüp temāşā semt semt<br />
K7/5 Ṭaġılup cünd-i şitā fetḥ oldı mülk-i bāġ ġ u rāġ / Leşger-i ebr-i bahārī tīr-bārān eyledi<br />
bāġ-ı ı bel belā bel<br />
ā [4] belâ bahçesi ‖ aşk bahçesi<br />
G308/6 Bezm-i ġam içre olmış iken bāde göz yaşı / Bāġ-ı ı bel belāda bel<br />
āda dāġ-ı dil-i pür-melāl gül<br />
G539/3 Dehre-i dehr-i denī bāġ-ı ı bel belāda bel<br />
āda yaşumı / Ḳaṭre ḳaṭre aḳıdur mānend-i tāk eyler beni<br />
G359/7 Bāḳī nice bir fāḫte-<strong>ve</strong>ş bāġ-ı ı bel belāda bel<br />
āda āda / Nālān olam ol serv-i ḫırāmānuñ elinden<br />
K26/8 Ġonca-<strong>ve</strong>ş bāġ-ı ı bel belāda bel<br />
āda nice bir ḥāṣıl ola / Girih-i ḫāṭır u teşvīş-i dil ü çīn-i cebīn<br />
bāġ-ı ı ı cih cihān/ cih<br />
ān/ ān/ʿālem ān/ ʿālem [13] dünya bahçesi ‖ dünya<br />
117
G152/3 Ġāfil geçürme furṣatı kim bāġ-ı ı ʿālemüñ ʿālemüñ ʿālemüñ / Gül devri gibi devleti nā-pāy-dārdur<br />
K7/17 Şāh-ı ʿādil Ḫān Murād ol kim nesīm-i ʿadl ile / Luṭfı bāġ-ı ı ʿālemi ʿālemi reşk-i gül-istān eyledi<br />
K17/5 Dolāb ḳurdı ḳavs-i ḳuzaḫ bāġ-ı ı ʿāleme ʿāleme / Mīz-āb gibi her yañadan aḳdı cūy-bār<br />
G178/2 Ḫār-ı hecrüñde görüp ḥālüm baña öykündiler / Bülbülān-ı bāġ-ı ı ʿālem ʿālem āh u zārum aldılar<br />
K1/38 Ḥüsnüñ güliyle bāġ-ı ı cih cihān cih<br />
ān ān gül-şen-i İrem / Her sū hezār bülbül ü ṣad gūne dāstān<br />
K2/4 Ol zamān irdi ki biñ şevḳ ile ṭāvūs-ı neşāṭ / İde ṣaḥn-ı ḥarem-i bāġ-ı ı cih cihānda cih<br />
ānda cevlān<br />
K8/7 Göñül bāġ-ı ı cih cihānda cih<br />
ānda ārzū-yı berg-i ʿīş eyler / Felek maḥż-ı ḥayāt-ı bī-s̠ebāta imtinān üzre<br />
K9/1 Minnet Cenāb-ı Ḥaḳḳa dem-ā-dem hezār bār / Faṣl-ı şitāda bāġ-ı ı cih cihān cih<br />
ān buldı nev-bahār<br />
G41/4 Oñmasun bitmesün ey serv-i revān / Göreyin bāġ-ı ı cih cihānda cih<br />
ānda şimşād<br />
G309/7 Bāḳıyā bāġ-ı ı cih cihānda cih<br />
ānda ḳanı bir nāzük-ṭabʿ / Sīnesi gül gibi āzürde-i ḫāşāk degül<br />
G419/7 Göñül bāġ-ı ı cih cihāndan cih<br />
āndan āndan ārzū-yı berg-i ʿīş eyler / Felek maḥż-ı ḥayāt-ı bī-s̠ebāta imtinān üzre<br />
G456/3 Felek cevlān ider bāġ-ı ı ı cih cihānda cih<br />
ānda / Düm-i ṭāvūs naḳşın virdi hāle<br />
G308/9 Bāġ-ı ı cih cihānda cih<br />
ānda gül gibi ḫandān u ḫurrem ol / Bezm-i ṣafāda ey şeh-i ferḫunde-fāl gül<br />
G318/2 Ṣaḥn-ı felekde cil<strong>ve</strong>-ger ṭāvūs-ı zerrīn-bāl ü per / Bāġ-ı ı cih cihān cih<br />
ān pür-nūr u fer ʿālem gül-istān-ı İrem<br />
K22/24 Āfet-i bād-ı ḫazāndan tā ebed maḥfūẓ olur / Bāġ-ı ı dehre ḥüsn-i tedbīrüñ olursa bāġ-bān<br />
bāġ-ı ı ı İrem İrem [4] [4] cennet bahçesi ‖ İrem bağları<br />
K2/1 İtdi şehri şeref-i maḳdem-i Sulṭān-ı cihān / Reşk-i bāġ-ı ı ı İrem ü ġayret-i gül-zār-ı cinān<br />
K16/11 Āsīb-i rūzgār-ı ḫazāndan emīn ola / Gül-zār-ı ʿömr-i devleti bāġ-ı ı İrem gibi<br />
G67/2 Menzilin bāġ-ı ı İrem ḳılsalar itmez ārām / Ehl-i dil cennet-i kūyuñ gibi meʾvā gözedür<br />
G426/4 Mülk-i bāḳī dir iken bāġ-ı ı ı İremden çıḳdı / Yine maġrūr olur ādem bu fenā gül-zāre<br />
bāġ-ı ı Rı Rıḍvān Rı<br />
ḍvān [2] [2] cennet bahçesi<br />
K4/11 Edāsı Selsebīl-i bāġ-ı ı Rı Rıḍvān Rı<br />
ḍvān / Ḥurūfı ravżadan gelmiş reyāḥīn<br />
G523/2 Ṣaçıldı cürʿa-i cām-ı maḥabbet bāġ-ı ı Rı Rıḍvāna Rı<br />
ḍvāna / Ṣuyın Kevs̠er nebātın ney-şeker ḫākin ʿabīr itdi<br />
bāġ-ı ı cin cinān cin<br />
ān ān [3] cennet bahçesi<br />
K24/32 Var ise ṭurralaruñ bāġ-ı ı cin cinān cin<br />
ān sünbülidür / Ḳopmadı bāġdan ol resme muʿanber sünbül<br />
G109/3 Ḥüsnüñ ḫayāli vaṣluñ ümīdiyle ʿāşıḳa / Nār-ı cāḥīmi gül-şen-i bāġ-ı ı cin cinān cin<br />
ān ider<br />
G337/11 Edā-yı Bāḳīyi vaṣfında selsebīl ṣanup / Riyāż-ı baḫtını bāġ-ı ı cin cināna cin<br />
āna beñzetdüm<br />
bāġ-ı ı bihişt [3] cennet bahçesi<br />
G240/3 Menzilin bāġ-ı ı bihişt bihişt eyleseñ itmez ārām / Cānda ṣabr u dil-i şeydāda ḳarār olmayıcaḳ<br />
M6/II/3 Bāġ-ı ı bihişt çünki alınmaz bedel virüp<br />
G386/2 Bāġ-ı ı ı bihişt bihişt-i bihişt<br />
kūyına yāruñ irem diyü / Ḥaḳdan hemīşe uçmaġa bāl ü per isterin<br />
bāġ-ı ı ı cennet [2] cennet bahçesi<br />
G39/4 Ṣalınur her şāḫ-ı gül nāzük nihāl-i erġavān / Bāġ-ı ı cennetden nişān virdi bahār-istān-ı ʿīd<br />
G507/5 Bād gīsūların açduḳça görinür ruḫ-ı yār / Bāġ-ı ı cennetde açılmış gül-i sīr-āb gibi<br />
bāġ-ı ı ḫuld ḫuld [1] [1] [1] cennet bahçesi; bkz. ‘riyāż-ı ḫuld’ md.<br />
G300/4 Gül-şen-i kūyında meʾvā bulsa ol ḥūrī-<strong>ve</strong>şüñ / İḫtiyār eyler mi bāġ-ı ı ḫuldi ḫuldi ādem ey göñül<br />
bāġ-ı ı ḳuds ḳuds [1] [1] cennet bahçesi<br />
M1/VII/7 Cevlāne gitdi ravżaya ṭāvūs-ı bāġ-ı ı ḳuds ḳuds / Ferr-i hümā-yı evc-i saʿādet-mesīri gör<br />
bāġ-bān ān [7] bahçıvan<br />
K1/30 Görsün nihāl-i serv-i ṣanavber-ḫırāmuñı / Ayruḳ çemende beslemesün bāġ-bān ān bān<br />
K22/24 Āfet-i bād-ı ḫazāndan tā ebed maḥfūẓ olur / Bāġ-ı dehre ḥüsn-i tedbīrüñ olursa bāġ-bān ān<br />
118
G183/6 Gül-sitān-ı tende oldı çeşm-i pür-ḫūn bāġ-bān ān / Ḫāk-i pāye tuḫfe ey ġonca gül-i aḥmer çeker<br />
G434/2 Bāġda dolābı çoḳ çekdi çevürdi bāġ-bān ān / Öykünür diyü ġamuñda nāle vü efġānuma<br />
K9/6 Berg-i gül-i sefīdi yolup bāġ-bān ān ān-ı ān çarḫ / Mānend-i berf yollarına eyledi nis̠ār<br />
K6/3 Bāġ-bān ān ān-ı ān gül-şen-i ʿaşḳuñ olan ʿāşıḳlara / Dāġı gül dūd-ı kebūdı sünbül ü reyḥān gelür<br />
G395/4 Ḫār zaḫmından neler çekdügümi gül-zārda / Bāġ-bān ān ān-ı ān bülbül-i giryāne söyleñ söylesün<br />
Ba Baġdād Ba Baġdād<br />
ġdād [3]<br />
G141/3 Kūyuñ yolında döne döne aḳdı göz yaşı / Seyl-āb-ı dīde Dicle-i Ba Baġdād Ba ġdād olup gider<br />
G222/1 Ṣaḥn-ı gül-şen mülk-i Ba Baġdād Ba ġdād oldı āb-ı cūy Şaṭ / Yāsemenler ṣu yüzinde seyr ider mānend-i baṭ<br />
G374/2 Zülfüñüñ ḳaldı göñül mürġi Ḳara Bāġında / Ruḫuñuñ görmege ʿazm itmiş iken Ba Baġdād Ba Baġdād<br />
ġdādın ġdād ın<br />
ba baġır ba ır [3]<br />
1. iç ‖ sine, gögüs<br />
G13/3 Zamāne bizde gevher sezdügiçün dil-ḫırāş eyler / Anuñ’çün ba baġrumuz ba ġrumuz ḫūndur maʿārif kānıyuz cānā<br />
G248/4 Hele ey lāle-i sīr-āb-ı çemen-zār-ı cefā / Ba Baġrumuz Ba ġrumuz yaḳdı senüñ ḥasret-i ḫāl-i dehenüñ<br />
2. ciğer<br />
G538/2 Olupdur çār-pāre ney gibi āh itmeden ba baġrum ba ġrum / Meger kim bezm-i ʿaşḳuñ sāḳıyā bu oldı ḳānūnı<br />
ba baġr ba baġr<br />
ġrı ı pür pür-ḫūn pür<br />
ḫūn itmek/eylemek [2] içi kanla dolmak ‖ perişan etmek<br />
K19/43 Ḥasret-i laʿl-i lebüñ ba baġr ba baġr<br />
ġrını ını pür pür-ḫūn pür<br />
ḫūn itmi itmiş itmi<br />
/ Dāġ yaḳmaġa ḳomış gögsine aḫger ḫātem<br />
G272/5 Ba Baġrum Ba Baġrum<br />
ġrumı ġrum ı ḫūn ḫūn eyledüñ eyledüñ şemşīr-i istiġnā ile / N’eyledüñ hey āfet-i devrān yine ḳan eyledüñ<br />
ba baġr ba baġr<br />
ġrına ġr ına ba baṣmak ba<br />
ṣmak [2] [2] kucaklamak, sarılmak; bkz. ‘ḳara baġrına baṣmak’ md.<br />
G333/3 Ḫayāl-i ḫāl-i ruḫsāruñ yoġ anuñ çünki göñlinde / Ne ba baṣd ba baṣd<br />
ṣdı ṣd ı ba baġr ba baġr<br />
ġrına ġr ına seng-i siyāhı Kaʿbe yā ḳıblem<br />
G268/3 Sāde-pehlū olmadum nāzük-beden bir şūḫ ile / Ba Baṣmay Ba Baṣmay<br />
ṣmayınca ṣmay ınca ba baġruma ba ġruma şemşīr-i bürrānuñ senüñ<br />
ba baġr ba baġr<br />
ġrı ġr ı keb kebāb keb<br />
āb eylemek/itmek<br />
eylemek/itmek eylemek/itmek [2] [2] içi yanmak, muzdarip olmak<br />
G167/1 Ne sāḳīdür lebüñ ġam bezmine yaşum şarāb eyler / Ne āteşdür maḥabbet odı kim ba baġrum ba ġrum kebāb eyler<br />
G259/2 Şarāb ṣoḥbetin illerle eyledüñ varduñ / Firāḳuñ āteşine ba baġrum ba baġrum<br />
ġrumı ġrum ı keb kebāb keb<br />
āb itdüñ<br />
ba baġr ba baġr<br />
ġrı ġr ı yanmış [1]<br />
[1]<br />
G13/2 Seḥāb-i luṭfuñ ābın teşne-dillerden dirīġ itme / Bu deştüñ ba baġr ba baġr<br />
ġrı ġr ı yanmış Lāle-i Nuʿmānıyuz cānā<br />
ba baġr ba baġr<br />
ġrı ġr ı yanu yanuḳ yanu<br />
ḳ [1] [1] dertli, kederli, bağrı kara<br />
G427/4 Āyīne gibi herkese yüz virmesün ol māh / Bir ba baġr ba baġr<br />
ġrı ġr ı yanu yanuḳ yanu<br />
ʿāşıḳuñ uġrar nefesine<br />
ba baġr ba baġr<br />
ġrını ġr ını delmek [4]<br />
1. dizmek için içini oymak ‖ içine işlemek, ıztırap duymak<br />
G253/5 Ḫurdeler geçmiş-durur dendānuñ evṣāfında kim / Ḫāme-i Bāḳī delüpdür delüpdür ba baġr ba baġr<br />
ġrını ġr ını lüʿlūlaruñ<br />
G503/4 Ser-rişte-i viṣāl daḫı girmedi ele / Ba Baġrum Ba ġrum delindi delindi hecr ile dürr ü güher gibi<br />
2. içine işlemek, müteessir etmek<br />
K2/8 Nice dem derd ile dem-beste ḳalup ġonca-ṣıfat / Ba Baġrumuz Ba ġrumuz delmi delmiş delmi<br />
ş idi miḥnet-i ḫār-ı hicrān<br />
G501/5 Bāḳıyā bezm-i belāda neye döndük görseñ / Nāy-<strong>ve</strong>ş ba baġrumuz ba baġrumuz<br />
ġrumuzı ġrumuz nāle vü efġān deldi<br />
ba baġr ba baġr<br />
ġrı ġr ı ya yaġı ya<br />
ı erimek [1] [1] muzdarip <strong>ve</strong> perişan olmak, ‖ ‘içinin yağı erimek’<br />
G487/1 Berfüñ eritdi eritdi eritdi bād-ı ṣabā ba baġr ba baġr<br />
ġrı ġr ı ya yaġını ya<br />
ını / Yaḳdı çemende nergisüñ altun çerāġını<br />
ba baġr ba baġr<br />
ġrında ġr ında ya yaġ ya<br />
ḳalmamak ḳalmamak [1]<br />
[1]<br />
G227/5 Şemʿ-<strong>ve</strong>ş sūz-ı derūnın ʿarż ider Bāḳī saña / Yana yana ḳalmad ḳalmadı ḳalmad bī-çārenüñ ba baġr ba<br />
ġr ġrında ġr ında ya yaġ ya<br />
ba baġışlamak ba ışlamak [3]<br />
119
1. karşılıksız <strong>ve</strong>rmek, hibe etmek<br />
Kt15/2 Anı Delü Muṣannife ba baġışla ba ışla sen hemān / Varsun götini silsün o da bir faḳīrdür<br />
G311/8 Ḫurşīd-i āsmān-ı saʿādet Selīm Ḫān / Kim feyż-i cāmı kāne ba baġışlar ba ışlar hezār laʿl<br />
2. sevdiklerine bırakmak, hayatta kalmasına izin <strong>ve</strong>rmek (Allah tarafından); ‘Allah bağışlasın’<br />
günümüzde kullanılan bir deyiştir.<br />
Kt17/2 Dāʾimā ḳıl duʿāyı ey Bāḳī /Ḳuzıların ba baġışlasun ba ışlasun Mevlā<br />
1. şiir söylemek<br />
ba baġlamak ba baġlamak<br />
ġlamak [20] [20]<br />
G254/4 Dür dişi vaṣfında ey dil ba baġla ba ġla bir ʿıḳd-ı güher / Lüʾlū-yı lālā-yı naẓmuñ rişte-i efkāre çek<br />
2. şakımak<br />
G8/2 Nev-bahāruñ naḳşına bir ṣavt-ı rengīn ba baġlad ba baġlad<br />
ġladı ġlad ı / Başladı sāz u nevāya bülbül-i destān-serā<br />
3. sarmak<br />
G48/5 Ḫaylī dimāġ ba baġlad ba baġlad<br />
ġladı<br />
ı ʿālemde Bāḳıyā / Ḫāl-i nigāra beñzeyeli nāfe-i Tatār<br />
4. meydana çıkmak, hâsıl olmak<br />
G111/1 Bir ḥüsn daḫı ba baġlad ba baġlad<br />
ġladı ġlad ı ḫaṭdan ʿiẕār-ı yār / Eṭrāf-ı bāġ ḫūb olur olsa benefşe-zār<br />
G381/3 Bir ḥarāret ba baġl ba baġl<br />
ġladum ġl adum tāb-ı teb-i ʿaşḳuñla kim / Sūzumı defʿ eylemez nūş eylesem deryāyı ben<br />
G301/4 Vaṣf-ı ḥüsn-i yār ile bir tāze dīvān ba baġlasun ba baġlasun<br />
ġlasun / Tār-ı zülf-i ḥūrdan bend eylesün şīrāze gül<br />
5. zincirlerle bağlamak<br />
G521/1 Gül-şende kūyuñ işideli serv oturmadı / Zencīrlerle ba baġlad ba baġlad<br />
ġladılar ġlad ılar āb ṭurmadı<br />
G235/2 Pend ile dīvāne-i ʿaşḳa selāsil ba baġlama ba ġlama / Bend ü zencīr eslemez zīrā bilürsin şīr-i ʿaşḳ<br />
6. nakşetmek, oyalamak<br />
G456/2 Çemende ʿīşa gelmiş ġonca-i ter / Biraz gül ba baġlam ba baġlam<br />
ġlamış ġlam ış bir dest-māle<br />
7. (şeklini) almak<br />
G285/1 Zülfüñi görsem ʿiẕāruñ üzre ey ḥūr-i cemīl / Ṣanuram zencīr şeklin ba baġlam ba baġlam<br />
ġlamışdur ġlam ışdur Selsebīl<br />
M8/V/1 Boynuña ḥīle kemendin biri ba baġlar ba ġlar nā-gāh<br />
8. durdurmak, engellemek, alıkoymak<br />
G176/5 Başını alur giderdi Bāḳī derdüñden senüñ / N’eylesün ey serv-ḳad ümmīd-i vaṣluñ ba baġlar ba ġlar<br />
K1/22 Lerzende görse ḫavfuñ ile teb ṭutar ṣanur / Ba Baġlar Ba ġlar şihāb gerden-i gerdūna rīsmān<br />
G41/2 Ba Baġlar Ba Baġlar<br />
ġlar Sünbülede ey meh-rū / Vaṣf-ı zülfüñdeki şiʿrüm üstād<br />
K19/15 Beyża-i ṭāʾir-i devletdür o dürr-i şeh-vār / Āşiyān şeklini ba baġlarsa ba ġlarsa n’ola ger ḫātem<br />
G524/3 Ba Baġlars Ba Baġlars<br />
ġlarsañ ġlars añ eger deste-i reyḥān ile ṭurmaz / Tā rişte-i cān ṭurrası tārına ulandı<br />
G438/2 Bulmaz ol ruḫsār ile ol ḳadd-i zībā ḥāletin / Ba Baġlasañ Ba ġlasañ bir deste gül serv-i ḫırāmān üstine<br />
G509/1 Ārzū eyler kemend-i kākül-i cānāneyi / Ba Baġlasañ Ba ġlasañ zencīrler ṭutmaz dil-i dīvāneyi<br />
G80/2 Rişteyle ba baġlayup ba baġlayup<br />
ġlayup lebin ol şūḫ didi kim / Mihmān-ı ḫˇān-ı vaṣluma bu diş kirāsıdur<br />
9. tutmamak, layık görmemek<br />
G422/4 Yār işiginde raḳībüñ yirin umma ṣofī / Ba Baġlamaz Ba ġlamaz kimse seni ol ḳapuda ḫar yirine<br />
ba baġlamalu ba ġlamalu [1] zincirlik (deli)<br />
G295/4 Zencīr-i zülf-i dil-bere dīvāne olmayan / Ba Baġlamaludur<br />
Ba ġlamaludur ey göñül uṣlu degüldür ol<br />
ba baġlanmak ba ġlanmak [4] [4]<br />
120
1. ulaşmak<br />
M3/III/5 Sidre vü Ṭūbāya ba baġland ba baġland<br />
ġlandı ġland ṭınāb-ı kibriyā / Çarḫdan aʿlā ḳurıldı sāye-bān-ı maʿdelet<br />
2. takmak<br />
K23/5 Çarḫ-ı ʿacūze ba baġlanup ba ġlanup altunlu çenberin / Bir nev-ʿarūs gibi ider nāz ile ḫırām<br />
3. söylenmek<br />
M3/III/7 Hep bu beyt-i dil-keş üzre ba baġlanur ba ġlanur gūş eyleseñ / Ṣavt u naḳş-ı bülbülān-ı gül-sitān-ı maʿdelet<br />
4. sarılmak<br />
G447/3 Müşgīn ṣaçuñda ey yüzi gül cān-ı nā-tevān / Ol riştedür ki ba baġlana ba ġlana bir deste sünbüle<br />
ba baġlu ba ġlu [1] ( (zincirlerle) (<br />
sarılmış<br />
G503/2 Bend-i belā-yı zülfüñ ile künc-i ġamda dil / Zencīrlerle ba baġlu ba ġlu yatur şīr-i ner gibi<br />
1. paha, değer<br />
bah bahā bah ā [2]<br />
G4/5 Rifʿatde āsmāna deger āsitānesi / Ḳıymetde naḳd-i encüm irişmez aña bah bahā bah<br />
2. paha, değer ‖ bahā/ne<br />
G382/2 Saña bah bahā bah ne idi cefā-pīşe olmasañ / Ḥaḳḳā budur ki bī-bedel ü bī-bahānesin<br />
bā-ḫaber ḫaber [1] haberdar<br />
G211/1 Pür-hevādur ney gibi ʿaşḳuñla ṭabʿ-ı pür-he<strong>ve</strong>s / Derd-i dilden bā-ḫaber ḫaber ḫaber ʿālemde yoḳ bir hem-nefes<br />
bah bahāne bah āne [1] [1] <strong>ve</strong>sile, sebep<br />
G260/3 Bāʿiŝ cemālüñ oldı cihānuñ ẓuhūrına / Ḫurşīddür bah bahāne bah āne vücūdına gündüzüñ<br />
bah bahāne bah āne olmak [1] <strong>ve</strong>sile olmak, sebep olmak<br />
G406/1 Cihān cevr ider derd-i ʿaşḳuñla cāne / Seni sevmek oldı oldı bah bahāne bah āne cihāne<br />
bah bahār bah ār [30] bkz. ‘tāze bahār’ md.<br />
K18/1 Rūḥ-baḫş oldı Mesīḥā-ṣıfat enfās-ı bah bahār bah ār / Açdılar dīdelerin ḫˇāb-ı ʿademden ezhār<br />
K18/4 Yine ferrāş-ı ṣabā ṣaḥn-ı ribāṭ-ı çemene / Geldi bir ḳāfile ḳondurdı yüki cümle bah bahār bah bahār<br />
ār<br />
K18/8 Döşedi mihr-i felek yolları dībālar ile / İtdi teşrīf çemen mülkini sulṭān-ı bah bahār bah ār<br />
K24/14 Sāḳıyā zevraḳı sür bād-ı bah bahār bah ār esdi yine / Sebze-zār oldı yem-i aḫḍar u lenger sünbül<br />
K26/5 Bāġuñ evrāḳ-ı bah bahār bah ār u ḳaṭerāt-ı şeb-nem / Dāmenin eyledi pür-sīm ü zer ü dürr-i s̠emīn<br />
M6/I/3 Çün tāzelendi gül-şen-i ʿālem bah bahār bah ār ile<br />
G123/4 Ṣu gibi zencīrler ṭutmaz dil-i dīvāneyi / Ḥāṣılı āvāralıḳ vaḳti bah bahār bah bahār<br />
ār eyyāmıdur<br />
G130/1 İrdi nesīm-i maʿdelet-i Kisrī-i bah bahār bah ār / Zencīr-i ʿadl çekdi çemen-zāra cūy-bār<br />
G130/3 Güller siperler ile üleşdi fīloriyi / Mülk-i şitāyı ġāret idüp leşger-i bah bahār bah ār<br />
G152/2 Būy-ı nesīm ü reng-i gül ü revnaḳ-ı bah bahār bah ār / Ās̠ār-ı fażl u raḥmet-i Per<strong>ve</strong>rdigārdur<br />
G180/1 Naṭʿ-ı zemīne at ṣalıcaḳ fāris-i bah bahār bah ār / Düşdi şükūfeler hep öñine piyāde-vār<br />
G233/1 Baḳmadı bāġa göñül yār ile yār olmayıcaḳ / Aḳmadı ṣu gibi gül-zāre bah bahār bah ār olmayıcaḳ<br />
G242/1 Yazdı bah bahār bah ār āyet-i ḥüsnüñ varaḳ varaḳ / Gül muṣḥafından oḳudı bülbül sebaḳ sebaḳ<br />
G287/5 Ṣaḥn-ı çemende nefḥa-i bād-ı bah bahār bah ār ile / Bāḳī gül-āb u ġāliye-misk oldı āb u gil<br />
G358/5 Ġoncalar dügmelerin çözdi bah bahār bah ār oldı diyü / Sīnesin açdı girībānını çāk itdi semen<br />
G406/2 Cihānuñ fenāsın bilen rind-i ʿārif / Muḳayyed gerekmez bah bahār bah ār u ḫazāne<br />
G416/1 İrdi bah bahār bah ār müjde-i vaṣl-ı nigār ile / ʿĀlem muʿaṭṭar oldı nesīm-i bah bahār bah bahār<br />
ār ile<br />
G460/5 Bāḳıyā ʿīş-ı bah bahār bah ār eyler idük meclisde / Sāḳī-i lāle-ʿiẕār u mey-i gül-fām olsa<br />
121
G466/3 Būy-ı müşgīn-i bah bahār bah ār irdi dimāġ-ı dehre / Yaḳalı dāmen-i küh-sārda micmer lāle<br />
K26/3 Demidür lāle yaḳa bezm-i bah bahāra bah āra meşʿal / Ġonca-i zanbaḳ ola nergise şemʿ-i bālīn<br />
G47/2 Ḫoş geldüñ ey nesīm-i ṣabā merḥabā diyü / Bād-ı bah bahāra bah āra ṭurra-i cānāne ṣarmaşur<br />
G121/2 Ḳıldı mürġān-ı çemen ḳadd-i nihāl-i servi ḫam / Muṭrib-i bezm-i bah bahāra bah āra gūyiyā çeng itdiler<br />
G224/3 Bād-ı ḫazān irişmedin ir ṣaḥn-ı bāġa kim / Bezm-i bah bahāra bah āra nergis olupdur çemende şemʿ<br />
G377/4 Şol ḫoş ḫaber ki andan ire būy-ı vaṣl-ı yār / Yigdür dimāġ-ı ‘āşıḳa bād-ı bah bahārdan bah ārdan<br />
G257/2 Metāʿ-ı zühd ü riyā varmasun mı yaġmāya / Çemen diyārına leşger çeken bah bahār bah bahār<br />
ārı ār ı görüñ<br />
G385/1 Bāġ pür-naḳş u nigār oldı bah bahār bah bahār<br />
ārı ār ı se<strong>ve</strong>rin / Māʾilem naḳşına ġāyetde nigārı se<strong>ve</strong>rin<br />
Kt1/3 Kef-i dest-i keremüñ ebr-i bah bahār bah bahār<br />
ār-ı ār ı iḥsān / Nem-i cūduñla ter ü tāze gül-istān-ı emel<br />
G494/1 Bah Bahār Bah Bahār<br />
ār-ı ār ʿālem-i vuṣlatda ol sulṭān-ı ḫūbānı / Temāşā itdügüm gündür baña nev-rūz-ı sulṭānī<br />
G331/2 ‘Ālemüñ n’eyleyeyin bāġ u bah bahār bah bahār<br />
ārın ār ın sensüz / Baña sen ruḫları gül-zār ile ḫoşdur ‘ālem<br />
K24/46 Götürüp tā ki şehenşāh-ı bah bahāruñ bah āruñ tūġın / Getüre cünd-i şitā üstine leşger sünbül<br />
bah bahār bah ār u bā bāġ bā<br />
ġ [1] bkz. ‘bāġ u bahār’ md.<br />
G257/1 Bah Bahār Bah ār u bā bāġ bā<br />
ise maḳṣūd ḥüsn-i yāri görüñ / Ġaraż cinān ise kūy-ı nigāra varı görüñ<br />
bah bahār bah bahār<br />
ār u gül ü er erġavān er<br />
ġavān [1] ‘ruḫ-ı dil-ber’, ‘cām-ı sāḳī’ karşıtlığında;<br />
G406/4 Ruḫ-ı dil-ber ü cām-ı sāḳī naẓarda / Ne minnet bah bahār bah ār u u gül ü ü er erġavāne er<br />
ġavāne ġavāne<br />
bah bahār bah bahār<br />
ār günleri/ eyyām eyyāmı eyyām<br />
ı [3] [3] bkz. ‘cünun eyyamı/nev-bahar eyyamı’ md.<br />
G45/2 Dem-i viṣālde ḫoşdur yüzüñ görüp ölmek / Bah Bahār Bah ār günleri olur seḥerde ḫˇāb leẕīẕ<br />
G64/4 Ṣular çaġlar ṭuyūr āvāzesinden kūh-sār iñler / Bah Bahār Bah ār eyyām eyyāmıdur<br />
eyyām<br />
ıdur şimden girü ṣīt u ṣadā artar<br />
G181/1 Bah Bahār Bah ār eyyām eyyāmı eyyām<br />
geldi tāze ʿāşıḳlıḳ zamānıdur / Ṣular cūş itdügi demdür bulanıḳlıḳ zamānıdur<br />
bah bahār bah ār irmek/olmak [4] [4] bahar gelmek/yaklaşmak<br />
G351/3 Çemende bülbül āvāzı naṣīḥat diñledür mi gör / Bah Bahār Bah ār irsün yine āfāḳ pür-ṣīt u ṣadā olsun<br />
G419/9 Bah Bahār Bah ār old oldı old<br />
yine yüzler süre geldi gül ü lāle / Ġubār-ı āsitān-ı ḫusrev-i kiş<strong>ve</strong>r-sitān üzre<br />
G452/2 Getürsem pendini bir bir yirine vāʿiẓ-i şehrüñ / Bah Bahār Bah ār olsa nigār olsa şarāb-ı ḫoş-güvār olsa<br />
G494/2 Bah Bahār Bah ār old oldı old<br />
dem-i seyr ü temāşādur ḫudā<strong>ve</strong>ndā / Semend-i ʿazmüñ itsün ʿarṣa-i ʿālemde cevlānı<br />
122<br />
bah bahārī bah ārī [1] bahara ait ‖ bahar; <strong>ve</strong>zin gereği nispet i’si kullanılmıştır, anlamda bir değişiklik<br />
yoktur.<br />
G8/4 Micmer-i gülde nesīm-i ṣubḥ-gāhī ʿūd-sūz / Ṣafḥa-i gül-zārda bād-ı bah bahārī bah<br />
ārī ʿıṭr-sā<br />
bah bahār bah bahār<br />
ār-ist ār ist istān ist ān [2] [2] çiçekli, yeşillik bahçe<br />
G213/1 Yazdı naḳḳāş-ı ḳażā levḥ-i bah bahār bah bahār<br />
ār-ist ār ist istāne ist āne naḳş / Baġladı nev-rūzda bülbül bir üstādāne naḳş<br />
G39/4 Ṣalınur her şāḫ-ı gül nāzük nihāl-i erġavān / Bāġ-ı cennetden nişān virdi bah bahār bah bahār<br />
ār-ist ār ist istān istān<br />
ān-ı ān ʿīd<br />
1. deniz<br />
ba baḥr ba baḥr<br />
ḥr [29]<br />
G142/3 Āb-ı çeşmüm ba baḥr ba ḥr ider hāmūnı ṭuġyān eylese / Ṣarṣar-ı āhum ṭoḳınsa ṭaġlar hāmūn olur<br />
G418/5 Laʿlüñden alsa leẕẕeti milḥ-i ücāc-i ba baḥr ba ḥr / Baḥs̠ eyler idi çeşme-i ʿaẕb-i furāt ile<br />
G334/3 Ḳadr ü şerefde sen güher-i kān-ı salṭanat / Ba Baḥr Ba ḥr içre dürr-i nāb gözi yaşlu bir yetīm<br />
K25/33 Bir güherdür söz aña ṭabʿ-ı şerīfüñdür kān / ʿİlm bir ba baḥr ba baḥr<br />
ḥr-durur ḥr durur sen aña dürr-i şeh-vār<br />
K9/11 ʿİlmi ḳatında ba baḥre ba ḥre niçün dinile muḥīṭ / Ḥilmi yanında kūha neden nisbet-i <strong>ve</strong>ḳār<br />
K18/33 Şöyledür keff-i güher-pāşı yemīn itmek olur / Ki ʿaṭāsından irer ba baḥre ba ḥre ġınā kāne yesār<br />
K25/9 Māhı ṣayd itmek içün ba baḥre ba ḥre ṣalup ḳullābın / Meh-i nev ṭutdı meger sāḥil-i deryāda ḳarār<br />
G67/6 Āşıḳuñ düşmeni çoḳ ba baḥre ba baḥre<br />
ḥre dönüpdür yaşı / İki zevraḳdur iki dīdesi deryā gözedür
G316/1 İrişdüm ba baḥre ba ḥre cūy-āsā basīṭ-i ḫākden geçdüm / Bisāṭ-ı ḳurbe irdüm çenber-i eflākden geçdüm<br />
K11/9 Şeref virmez dür ü gevher kemāl olmaz zer ü zī<strong>ve</strong>r / Hüner kesb it hüner ba baḥr ba baḥr<br />
ḥr-i ḥr i fażīlet kān-ı ʿirfān ol<br />
K15/8 Ṭalup ġavvāṣ-ı dil ḳaldı derūn-ı ba baḥr ba baḥr<br />
ḥr-i ḥr i ḥayretde / Ṣanur arayı arayı bulam ol dürr-i yek-tāyı<br />
G29/4 Firāḳ-ı dürr-i dendānuñla cārī gözlerüm yaşı / Bu ba baḥr ba baḥr<br />
ḥr-i ḥr i bī-kerāna ol dür-i nā-yāb olur bāʿis̠<br />
G52/5 Kenār-ı ba baḥr ba baḥr<br />
ḥr-i ḥr i naẓma yine dürler dizmiş ey Bāḳī / Süṭūr-ı defter-i şiʿrüñ meger emvāc-ı deryādur<br />
G153/6 Keştīde bād-bān u ṣu içre ṣadef degül / Emvāc-ı ba baḥr ba baḥr<br />
ḥr-i ḥr i eşküme deryā ḳulaḳ çeker<br />
G191/4 Yaşumuz deryālara döndürdi cevr-i rūzgār / Ḥāliyā ey māh-rū ba baḥr ba baḥr<br />
ḥr-i ḥr i belāya māliküz<br />
G211/3 ʿAşḳuñuñ deryāsına nisbet vücūd-ı kāʾināt / Mevc-i ba baḥr ba baḥr<br />
ḥr-i ḥr i bī-kerān üzre bir avuç ḫār u ḫas<br />
G239/2 Dildür ol ba baḥr ba baḥr<br />
ḥr-i ḥr ḥaḳīḳatden vücūduñ mülkine / Şol derūnuñ ،‘āleminde mevc uran deryāya baḳ<br />
G279/4 Hilāl-āsā fürūzān oldı ba baḥr ba baḥr<br />
ḥr-i ḥr i nīl-gūn üzre / Şafaḳdan dem urur āb-ı şarāb-ālūdı deryānuñ<br />
G282/2 Geçmege ba baḥr ba baḥr<br />
ḥr-i ḥr i ġamdan ey sāḳī / Zevraḳ-ı mey gibi sefīne gerek<br />
G303/1 Raḥm eyle āb-ı dīde-i gevher-nis̠āre gel / Emvāc-ı ba baḥr ba baḥr<br />
ḥr-i ḥr i eşkümi seyr it kenāre gel<br />
G468/3 Miyān-ı ba baḥr ba baḥr<br />
ḥr-i ḥr i istiġnādan āḫır / Gelürsin rūzgār ile kenāre<br />
G531/5 Bāḳī-ṣıfat virdüñ elem itdüñ gözüm yaşını yem / Ḳılduñ ġarīḳ-i ba baḥr ba baḥr<br />
ḥr-i ḥr i ġam deryālara ṣalduñ beni<br />
K18/52 Ba Baḥr Ba Baḥr<br />
ḥr-i ḥr eşʿār yiter urdı süṭūr emvācın / Demidür kʾide duʿā dürlerini zīb-i kenār<br />
K19/20 Ba Baḥr Ba Baḥr<br />
ḥr-i ḥr elṭāf-ı keremdür kef-i gevher-baḫşı / Nʾola gird-āb-ṣıfat olsa müdev<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
G134/1 Cūy-ı fenāyı ḫalḳ birer ikişer geçer / Ba Baḥr Ba Baḥr<br />
ḥr-i ḥr belādan ehl-i tecerrüd yüzer geçer<br />
G433/2 Ba Baḥr Ba Baḥr<br />
ḥr-i ḥr sīm-āb yaşum zevraḳ-ı laʿlin çeşmüm / Gel deñiz yüzlerin ol zevraḳ ile seyr eyle<br />
G448/4 Düşer fülk-i dil-i ehl-i maḥabbet aña ḳurtılmaz / Cemāli ba baḥrinüñ ba baḥrinüñ<br />
ḥrinüñ gird-āba dönmişdür miyānında<br />
G216/3 Būs u kenāruñ özler ʿaşḳuñ ġamında diller / Zevraḳları bu ba baḥruñ ba ḥruñ hep ol kenāre düşmüş<br />
2. aruz bahri<br />
K4/12 Ne deryādur bu şiʿrüñ ba baḥri ba ḥri yā Rab / Ki andan kāʾināt olmış güher-çīn<br />
ba baḥr ba baḥr<br />
ḥr-i ḥr i ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
ḳ [3] [3] aşk denizi; bkz. ‘maḥabbet baḥri’ md.<br />
G441/3 Ḫāṭır kenāre māʾil iken ba baḥr ba baḥr<br />
ḥr-i ḥr i ʿa ʿaşḳda ʿa<br />
ḳda ḳda / Gird-āba ṣaldı fülk-i dili rūzgār ise<br />
G172/4 Ba Baḥr Ba Baḥr<br />
ḥr-i ḥr i ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
içre şinā<strong>ve</strong>r geçinenler ne bilür / Düşmese çāh-ı zenaḫdānuña gird-āb nedür<br />
G190/2 Dilerlerse dür-i dendān-ı laʿl-i dil-beri ey dil / Revādur āşinālar ba baḥr ba baḥr<br />
ḥr-i ḥr i ʿa ʿaşḳa ʿa<br />
ḳa ṭalalar yir yir<br />
ba baḥr ba baḥr<br />
ḥr-i ḥr i fir firāvān fir<br />
āvān [2] [2] çoşkun deniz<br />
K27/14 Cihān-ı himmetüñ ba baḥr ba baḥr<br />
ḥr-i ḥr i fir firāvān fir<br />
āvān āvānı āvān Ferīdūn Beg / Ki üstine ḥabāb olmış anuñ ol ḳubbe-i ʿulyā<br />
G144/6 Gözlerüm yaşı fenā virdi dile ey Bāḳī / ʿĀlemi ġarḳ ider ol ba baḥr ba baḥr<br />
ḥr-i ḥr i fir firāvān fir<br />
āvān dirler<br />
ba baḥr ba baḥr<br />
ḥr-i ḥr i kkāmil<br />
k<br />
āmil [1] [1] engin deniz ‖ insan-ı kâmil, ârif; bkz. ‘insān-ı kāmil’ md.<br />
G289/4 Aḳar ṣu gibi irmege bir ba baḥr ba baḥr<br />
ḥr-i ḥr i kkāmile<br />
k<br />
āmile / Seyr it basīṭ-i ḫākde seyyāḥ-ı ʿālem ol<br />
ba baḥr ba baḥr<br />
ḥr-i ḥr i i mu muḥīṭ mu<br />
ḥīṭ ḥīṭ [2] [2] engin okyanus<br />
G84/6 Bir bezme mīr-i meclis olupdur göñül kʾaña / Ba Baḥr Ba Baḥr<br />
ḥr-i ḥr i mu muḥīṭ mu<br />
ḥīṭ cürʿa vü gerdūn piyāledür<br />
G228/2 Ba Baḥr Ba Baḥr<br />
ḥr-i ḥr i mu muḥīṭ mu<br />
ḥīṭ ḥīṭ-i ḥīṭ eşküme ger dil uzatmasa / Deryā yüzine urmaz idi bād-ı ṣubḥ kef<br />
ba baḥr ba baḥr<br />
ḥr-i ḥr i na naẓm na<br />
ẓm [3] nazım denizi<br />
G165/5 Reʾīs-i ba baḥr ba baḥr<br />
ḥr-i ḥr i na naẓm na<br />
ẓm olduñ bu gün ʿālemde ey Bāḳī / Ġazel dimek senüñ ṭabʿ-ı dür-efşānuñda ḳalmışdur<br />
G220/4 O dürri vaṣf iderin ḳarşu ba baḥr ba baḥr<br />
ḥr-i ḥr i na naẓmumda<br />
na<br />
ẓmumda / Sözüm güherlerine ser-fürū ider ġavvāṣ<br />
K2/38 Ba Baḥr Ba Baḥr<br />
ḥr-i ḥr i na naẓm na<br />
ẓm içre bu gün dürr-i girān-māye iken / Ḫāk-i ẕilletde ḳalupdur nitekim gevher-i kān<br />
ba baḥr ba baḥr<br />
ḥr-i ḥr i i ʿummān ʿummān [2] [2] okyanus<br />
K2/44 Şeref-i ḫidmetine yüz süre geldük gūyā / Cūylar kim olalar ṭālib-i ba baḥr ba baḥr<br />
ḥr-i ḥr i ʿummān<br />
ʿummān<br />
K14/20 Çıḳup yelkenlüler Rūmī siperden bād-bānlarla / Yine gösterdiler cūş u ḫurūş-ı ba baḥr ba baḥr<br />
ḥr-i ḥr i ʿummān ʿummānı<br />
ʿummān<br />
123
a baḥr ba ḥr u ber [3] deniz <strong>ve</strong> kara ‖ bütün varlık âlemi; kâinat<br />
K1/15 Sulṭān-ı şarḳ u ġarb şehenşāh-ı ba baḥr ba ḥr u ber / Dārā-yı dehr Şāh Süleymān-ı kām-rān<br />
G78/6 Sulṭān Murād-ı tāc-<strong>ve</strong>r fermān-revā-yı ba baḥr ba ḥr u ber / Ṣāḥib-ḳırān-ı dād-ger şāhenşeh-i ʿālī-naẓar<br />
G79/4 Ḫuşk u ter ile ḳāniʿ olan ʿīş u nūşda / Dünyā ġamını pādişeh-i ba baḥr ba ḥr u ber çeker<br />
ba baḥr ba ḥr u u kān [3] dünya nimetleri<br />
K1/18 Ṣāḥib-vücūd-ı memleket-i luṭf u cūd o kim / Mebẕūl ḫˇān-ı luṭfına maḥṣūl-i ba baḥr ba<br />
ḥr u u kān<br />
K8/10 Dili dürr-i maʿārifden kefi beẕl-i ʿavārifden / Dem-ā-dem eyler is̠bāt-ı fażīlet ba baḥr ba ḥr u kān üzre<br />
K13/7 Ḫarc kim bī-daḫl ola mevcūd olan nā-būd olur / Olsa mālüñ fiʾl-mes̠el maḥṣūl-i ba baḥr ba ḥr u kān eger<br />
ba baḥs̠ ba s̠ [7] [7]<br />
[7]<br />
1. sohbet, lakırtı<br />
G17/3 Ne bilsünler ḳarañuda anuñ göz ḳıpduġın iller / Gice ḫāl-i ruḫuñla ba baḥs̠ ba s̠ içün gelmiş meger kevkeb<br />
G25/1 Laʿlüñle cām yoḳ yire eyler müdām baḥs̠ / İẓhār-ı ḥaḳ degülse ġaraż ḫod ḥarām ba baḥs̠ ba s̠<br />
2. bahse tutuşma, boy ölçüşme<br />
K18/49 Bāġ-ı medḥüñde olur cümleye ġālib tenhā / Ba Baḥs̠ Ba s̠ içün gelse eger bülbül-i ḫoş-naġme hezār<br />
K2/45 ʿArṣa-i ba baḥs̠ ba s̠ s̠e s̠ girüp cevherümüz ʿarż itdük / Tīġ-<strong>ve</strong>ş her birümüz şimdi ḳalupdur ʿuryān<br />
2. konu, mesele<br />
G121/3 Cān u dil ba baḥs̠ ba s̠ s̠-i s̠ i i kitāb-ı ʿaşḳda bülbülleri / Ġonca-<strong>ve</strong>ş söyletmeyüp dem-beste vü deng itdiler<br />
G121/4 Dil derūn-ı sīnede laʿlüñle ḳıldı ba baḥs̠ ba s̠ s̠-i s̠ i ʿaşḳ / Bir biriyle iki bülbül gūyiyā ceng itdiler<br />
G264/3 Leb-i laʿlüñle mey ba baḥs̠ ba s̠ s̠inde s̠ inde ġavġā ḥadden aşmışdur / İşitseñ ḳīl ü ḳāli şīşe-i ṣahbāyı söyletseñ<br />
ba baḥs̠ ba s̠ u u cedel cedel cedel / / cid cidāl cid āl [2] [2] kavga, çekişme<br />
K20/31 Hemīşe ṣanʿat u pīşem dem-ā-dem endīşem / Özümle ba baḥs̠ ba s̠ u u cedel cedel yılduzumla ceng ü cidāl<br />
G205/5 Nice bir daġdaġa-i ba baḥs̠ ba s̠ u u u cid cidāl cid āl ey Bāḳī / Varalum ʿīş idelüm meclis-i rindāne biraz<br />
ba baḥs̠ ba s̠ s̠-i s̠ i ḳa ḳażā ḳa żā vü ḳader ḳader [1] [1] kaza <strong>ve</strong> kader konusu (çok tartışılması yönüyle)<br />
G503/3 Ḫaṭṭ-ı ʿiẕārı geh görinür gāh olur nihān / Çıḳmaz beyāża ba baḥs̠ ba s̠ s̠-i s̠ i ḳa ḳażā ḳa żā vü ḳader ḳader gibi<br />
ba baḥs̠ ba s̠ eylemek/itmek eylemek/itmek [16]<br />
[16]<br />
1. söz etmek, konuşmak<br />
K6/17 Ḳanı ol gelmez diyü ba baḥs̠ ba s̠ eyleyen eyleyen cāhilceler / Ḥaḳ budur kim ʿāḳile anlar ḳatı nā-dān gelür<br />
G64/3 Bu nüh dolābı gerdān eyleyen seyl-āb-ı eşkümdür / Yaşum ser-çeşmesinden ba baḥs̠ ba s̠ idersem idersem mā-cerā artar<br />
G25/7 Bāḳī ferīd-i fenn-i suḫandur nizāʿı ḳo / İlzām iderler itme itme ṣaḳın iltizām ba baḥs̠ ba s̠<br />
G377/3 ʿĪş u ṣafā-yı ʿahd-i Cem ü devr-i cāmı gör / Ba Baḥs̠ Ba s̠ itme itme rezm-i Rüstem ü İsfendiyārdan<br />
M1/VI/1 Tīġuñ içürdi düşmene zaḫm-ı zebānları / Ba Baḥs̠ Ba s̠ itmez itmez itmez oldı kimse kesildi lisānları<br />
G252/4 Ba Baḥs̠ Ba s̠ idüp idüp bir daḳīḳa ḥüsnüñden / Ḥāle māh-ı sipihre aṣdı elek<br />
2. çekişmek, (birbirleriyle) boy ölçüşmeye kalkmak, bahse tutuşmak; bu bağlamdaki tanıkların<br />
hepsinde “ile” bağlaçı ile kurulan bir söz dizimini görmekteyiz.<br />
G2/1 Ayaḳlarda ḳalur sünbül o zülf-i nīm-tāb-āsā / Ṣaçuñla ba baḥs̠ ba s̠ iderse iderse başa çıḳmaz müşg-i nāb-āsā<br />
G25/1 Laʿlüñle cām yoḳ yire eyler eyler müdām ba baḥs̠ ba s̠ s̠ / İẓhār-ı ḥaḳ degülse ġaraż ḫod ḥarām baḥs̠<br />
G25/2 Üstād eline girmedi nā-puḫtedür henūz / Nāzük tenüñle eylemesün sīm-i ḫām ba baḥs̠ ba s̠<br />
G25/3 Gül ġoncasınuñ olmadı mesmūʿ sözleri / Laʿlüñle gerçi eyledi eyledi eyledi mā-lā-kelām ba baḥs̠ ba s̠<br />
G25/5 Erbāb-ı ʿaşḳ ceng ider eṣḥāb-ı zühd ile / Maḳṣūd sensin eyleseler eyleseler ḫāṣ u ʿām ba baḥs̠ ba s̠<br />
G25/6 Ḥüsnüñ ḳatında ṭoġmaduġa döndi her biri / Ḫurşīd ü māh eyler eyler iken iken ṣubḥ u şām ba baḥs̠ ba s̠ s̠<br />
124
G403/2 Yaḳlaşdı ol ki bād ola enfās-ı ʿĪsevī / Şāḫ-ı gül ide ide ba baḥs̠ ba s̠ dıraḫt-ı Kelīm ile<br />
G224/1 Ba Baḥs̠ Ba s̠ itmesün itmesün ʿiẕāruñ ile encümende şemʿ / Ḳanda çerāġ-ı māh-ı şeb-efrūz ḳanda şemʿ<br />
G287/4 Ba Baḥs̠ Ba s̠ eyleme eyleme ʿiẕār-ı ʿaraḳ-rīz-i yār ile / Yüzüñ ṣuyıyla ey gül-i ter yüri var açıl<br />
G418/5 Laʿlüñden alsa leẕẕeti milḥ-i ücāc-i baḥr / Ba Baḥs̠ Ba s̠ eyler eyler idi idi çeşme-i ʿaẕb-i furāt ile<br />
125<br />
ba baḥs̠ ba s̠ götürmemek götürmemek [1] [1] tartışma kaldırmamak, münakaşa kaldırmayacak biçimde açık <strong>ve</strong> kesin<br />
olmak ‖ münakaşa götürmemek<br />
G25/4 Bülbül nevā-yı nāleme ḳılmaz muʿāraża / Zīrā götürmez götürmez ey yüzi gül her maḳām ba baḥs̠ ba s̠<br />
ba baḫt ba ḫt [ [34] [<br />
34] talih, kısmet ‖ mutluluk<br />
K1/42 Bezmüñde ba baḫt ba ḫt sāḳī vü iḳbāl hem-nişīn / Cām-ı sipihr sāġar-ı pūlād-ı zer-nişān<br />
K21/29 Nigīn-i ba baḫt ba ḫt u sivār-ı saʿādet elde degül / Ayaḳda ḳodı zamāne niteki zer ḫalḫāl<br />
M3/II/2 Āsitānı ṭopraġından tūtiyā-yı çeşm-i ba baḫt ba ḫt / Ḫāk-i pāyı cevherinden kīmyā-yı salṭanat<br />
G403/9 Minnet Ḫudāya ba baḫt ba ḫt müsāʿid sitāre yār / İḳbāl-i Ḫān Murād-ı saʿādet-nedīm ile<br />
G525/5 Bāḳī ölsün yoluña pādişehüm sen ṣaġ ol / Ba Baḫt Ba ḫt pāyende Ḫudā yār saʿādet bāḳī<br />
M3/II/6 Kim biri bir dil-ber-i zerrīn-külāh-ı baḫtdur ḫtdur / Ol biri bir şāhid-i laʿlīn-ḳabā-yı salṭanat<br />
K10/15 Eşheb-i zerrīn-sitām-ı ba baḫt ba baḫt<br />
ḫtı<br />
ı cevlān eylesün / Nüh felek tā devr ide āfāḳı heft aḫter bile<br />
K14/6 Yıḳıldı ḫānümān-ı ba baḫt ba baḫt<br />
ḫtı ḫt ı ber-bād oldı aʿdānuñ / Revān oldı nesīm-i fetḥ ile taḫt-ı Süleymānī<br />
K22/19 Rūzgāruñ şiddetinden gül-şen-i ba baḫt ba baḫt<br />
ḫtı ḫt ı maṣūn / Nitekim bād-ı ḫazāndan ṣaḥn-ı gül-zār-ı cinān<br />
G124/7 Rūy-ı ba baḫt ba baḫt<br />
ḫtı ḫt ı bedr olur bürc-i şerefde ʿāḳıbet / Her ki māh-ı nev gibi kesb-i kemāl üstindedür<br />
G337/9 Ḳolında şāhid-i ba baḫt ba baḫt<br />
ḫtı ḫt ı görince ol şāhı / Şikāra pençe uran arslana beñzetdüm<br />
G470/1 Açdı gülüñ niḳābın bād irdi gül-sitāne / Gösterdi rūy-ı ba baḫt ba baḫt<br />
ḫtı ḫt ı āyīne-i zamāne<br />
K1/39 Der-gāh-ı Ḥaḳḳa yüz ṭutalum ber-mezīd ola / Cāh u celāl-i salṭanat u ba baḫt ba baḫt<br />
ḫt-ı ḫt ı cāvidān<br />
K21/12 Beyāż düşdi hele şekl-i ṭāliʿ-i eyyām / Mis̠āl-i çihre-i baḫt ḫt ḫt-ı ḫt ı edīb-i ferruḫ-fāl<br />
G130/8 ʿArż itdi beñzer āyīne-i gülde ʿaksini / Rūy-ı ʿarūs-ı ba baḫt ba baḫt<br />
ḫt-ı ḫt ı şehenşāh-ı kām-kār<br />
G466/9 Zīnet-i gül-şen-i iḳbāle yiter ey Bāḳī / Çihre-i ba baḫt ba baḫt<br />
ḫt-ı ḫt ı şehenşāh-ı muẓaffer lāle<br />
G530/9 Diler Bāḳī Ḫudādan ol ḫudā<strong>ve</strong>nd-i cihān-dānā / Beḳā-yı ba baḫt ba baḫt<br />
ḫt-ı ḫt ı bih-rūzı devām-ı fetḥ-i fīrūzı<br />
G546/1 Bi-ḥamdiʾllāh ki yārī ḳıldı ferr-i ba baḫt ba baḫt<br />
ḫt-ı ḫt ı sulṭānī / Müyesser eyledi Bārī Teʿālā fetḥ -i Şirvānı<br />
G239/3 Ba Baḥt Ba Baḥt<br />
ḥt-ı ḥt bī-bünyād içün renc-i ṭalebden fāriġ ol / Bāri bir ḳaç gün ḥużūr-ı ḳalb ile dünyāya baḳ<br />
K19/32 Zār u ser-geşte-i ṭās-ı ġam idüp düşmenüñüñ / Pençe-i ba baḫt ba baḫt<br />
ḫtın ḫt ın ider beste-i şeş-der ḫātem<br />
G77/4 Aldanma cāh u ba baḫt ba baḫt<br />
ḫtın ḫt ın ḳalmaz bu rūzgār / Bāġ u bahārı n’eyledi bād-ı ḫazānı gör<br />
G337/11 Edā-yı Bāḳīyi vaṣfında selsebīl ṣanup / Riyāż-ı ba baḫt ba baḫt<br />
ḫtını ḫt ını bāġ-ı cināna beñzetdüm<br />
G168/1 Kevkeb-i ba baḫtum ba baḫtum<br />
ḫtum benüm bürc-i hilāl üstindedür / Āfitāb-ı ṭāliʿum her gün zevāl üstindedür<br />
G401/4 Bürc-i şerefde aḫter-i ba baḫtum ba baḫtum<br />
ḫtum ṭulūʿ ider / Gösterse yār manẓaradan gāh gāh rū<br />
G518/4 Umarın kevkeb-i ba baḫtum ba ḫtum ire burc-i şerefe / Sīneye ol meh-i tābānı çekem hāle gibi<br />
G327/3 ʿAlev-i āteş-i āhum degül eflāke çıḳan / Aḫter-i ba baḫtuma ba ḫtuma bir tīġ-i muṣayḳal çekdüm<br />
G362/4 Ceng itmege sitāre-i ba baḫtumla ba ḫtumla eyledüm / Bu āh-ı pür-şirārumı bir tīġ-i zer-nişān<br />
G197/3 Kevkeb-i ba baḫtumuz ba baḫtumuz<br />
ḫtumuz saʿīd olmaz / Çünki baḫt-ı siyāha mensūbuz<br />
K5/39 Żiyā-baḫş ol rikābuñ şuʿlesinden māh u ḫurşīde / Semend-i ba baḫtuñ ba ḫtuñ itsün ʿarṣa-i ʿālemde cevlānı<br />
K12/13 Ṭāliʿuñla nice bir ceng ü cidāl ey Bāḳī / ʿĀḳıbet kevkeb-i ba baḫtuñ ba ḫtuñ seni dīvāne çeker<br />
K18/55 Gül gibi ḫurrem ü ḫandān ola rūy-ı ba baḫtuñ ba ḫtuñ / Sāġar-ı ʿīşuñ ola lāle-ṣıfat cevher-dār<br />
K25/41 Māh-ı nev gibi teraḳḳīde dem-ā-dem ḳadrüñ / Çeşm-i encüm gibi ba baḫtuñ ba ḫtuñ gözi dāʾim bī-dār<br />
G546/9 Çerāġ-ı kevkeb-i ba baḫtuñ ba baḫtuñ<br />
ḫtuñ güneşden tāb-nāk olmış / Felekden ser-firāz olsun sarāy-ı ḳadrüñ eyvānı<br />
G546/7 Esās-ı mülki muḥkem ḳıl ḳıbāb-ı ḳadri müstaḥkem / Binā-yı ba baḫtuña ba baḫtuña<br />
ḫtuña lāzımdur alsunlar Ḫorāsānı
a baḫt ba baḫt<br />
ḫt-ı ḫt ı bbī-dār<br />
b<br />
ār [2] [2] iyi talih ‖ bahtı uyanık, talihi açık<br />
K5/6 Biraz uyḫu yüzin görsün felekde dīde-i encüm / Ki çeşm-i ba baḫt ba baḫt<br />
ḫt-ı ḫt ı bbī-dār<br />
b<br />
ār ārı ār yiter dehrüñ nigeh-bānı<br />
G256/3 Devlet-i dünyā ḫayāl-i ḫˇāba beñzer nesnedür / Ba Baḥt Ba Baḥt<br />
ḥt-ı ḥt ı bbī-dār<br />
b<br />
ār isteyenler terk-i ḫˇāb itmek gerek<br />
ba baḫt ba baḫt<br />
ḫt-ı ḫt ı sit sitīze sit<br />
īze īze-kār īze ār [1] [1] [1] inatçı talih ‖ makus talih<br />
M1/III/8 Ser-keşlik itdi tevsen-i ba baḫt ba baḫt<br />
ḫt-ı ḫt ı sit sitīze sit<br />
īze īze-kār īze ār / Düşdi zemīne sāye-i elṭāf-ı Kirdigār<br />
ba baḫt ba baḫt<br />
ḫt-ı ḫt ı siy siyāh siy<br />
āh [3]<br />
[3] kötü talih, kara yazı<br />
G118/2 Ḫˇāb-ı ġafletde yatur ba baḫt ba baḫt<br />
ḫt-ı ḫt ı siy siyāhum siy<br />
āhum ammā / Giceler ʿālemi bī-dār iden efġānumdur<br />
G197/3 Kevkeb-i baḫtumuz saʿīd olmaz / Çünki ba baḫt ba baḫt<br />
ḫt-ı ḫt ı siy siyāha siy<br />
āha mensūbuz<br />
G458/2 Baña devlet yüzin göstermeyen ba baḫt ba baḫt<br />
ḫt-ı ḫt ı siy siyāhumdur<br />
siy<br />
āhumdur / Ḳara zülfüñ ki çekmiş perde ol ruḫsār-ı nīkūya<br />
ba baḫt ba baḫt<br />
ḫt-ı ḫt ı siyeh siyeh-kār siyeh<br />
ār [1] [1] karanlık talih ‖ kötü talih<br />
K19/48 Ṣararup miḥnet ile beñzi ḳızarmış çeşmi / Var ise ba baḫt ba baḫt<br />
ḫt-ı ḫt ı siyeh siyeh-kāruma<br />
siyeh<br />
āruma aġlar ḫātem<br />
ba baḫt ba ḫt u devlet [4] kutluluk, ululuk<br />
K8/9 Nişān-ı ba baḫt ba ḫt u u devlet devlet gevher-i kān-ı saʿādetdür / Ġubār-ı naʿl-i esbi tāc-ı farḳ-ı ḫusrevān üzre<br />
M3/III/3 Ẕāt-ı pāküñ vaṣfı der-gāh-ı refīʿüñ ismidür / Āfitāb-ı ba baḫt ba ḫt u u devlet āsmān-ı maʿdelet<br />
G78/7 Destān-serā-yı midḥati şāḫ-ı ṭarabda naġme-sāz / Ṭāvūs-ı ba baḫt ba ḫt u devleti bām-ı felekde cil<strong>ve</strong>-ger<br />
G301/5 Bāġ-ı ḥüsn-i şāha baḳ görmek dilerseñ Bāḳıyā / Ba Baḫt Ba Baḫt<br />
ḫt u u devlet devlet nev-bahārında açılmış tāze gül<br />
ba baḫt ba baḫt<br />
ḫt u saʿādet [3] mutluluk<br />
M2/I/8 Mihr ü māh-ı felek-i ba baḫt ba baḫt<br />
ḫt u saʿādet Sulṭān / Şemʿ-i eyvān-ı serā-perde-i ʿiṣmet Sulṭān<br />
M4/I/3 Var iken ba baḫt ba ḫt u saʿādet ḳuv<strong>ve</strong>t ü ḳudret gibi<br />
G72/5 Serde ey Bāḳī ġam-ı zülf-i hümāyūn-fāl var / Sāye-i ba baḫt ba ḫt u saʿādet māye-i iḳbāl olur<br />
ba baḫt ba ḫt u iḳbāl [1] parlak <strong>ve</strong> yüksek mevki<br />
G294/5 Bāḳıyā baña gedā-yı der-i yār olmaḳdur / Māye-i ʿizz u şeref pāye-i ba baḫt ba ḫt u iḳbāl<br />
ba baḫt ba ḫt u ʿizzet ʿizzet ü iḳbāl [1] [1] parlak <strong>ve</strong> yüksek mevki<br />
K9/25 Eyyām-ı ʿömr ü devlet ü iclāl müstedām / Bünyād-ı ba baḫt ba ḫt u ʿizzet ü iḳbāl üstüvār<br />
ba baḫtiyār ba ḫtiyār [1] talihli, mesut<br />
K9/4 Ḳıldı zemīni berf gibi naḳd-i sīme ġarḳ / İnʿām-ı ʿām-ı şāh-ı cevān-merd-i ba baḫtiyār ba ḫtiyār<br />
126<br />
ba baḫūr ba ḫūr [3] tütsü; çeşitli tören <strong>ve</strong> toplantılarda, kötü kokuları gidermek için<br />
buhurdanlık içinde yakılarak güzel kokulu dumanından yararlanılan madde. Günlük ağacının<br />
çeşitli işlemlerinden geçirilerek kurutulmuş kabukları. Salahî, “aselbend, ud ağacı, misk, ladin<br />
gibi mevâd-ı ıtriyyeden mürekkeb bir şeydir, ateşde yakılırsa etrafa güzel koku yayar”<br />
açıklamasını yapmaktadır. Krş. SALÂHÎ, s.105.; KÂMÛS, C. I, s. 759. Şeyhülislam Esad Efendi,<br />
bunun mübarek gecelerde yakmak için misk <strong>ve</strong> aselbend ile karıştırılıp satıldığı bilgisini<br />
<strong>ve</strong>rmektedir; krş. LL, s. 138. ‖ Hz. Meryem’in doğum sırasında yapıştığı çiçek<br />
G50/1 Ruḫuñ āteş ḫaṭ u ḫālüñ ba baḫūr ba baḫūr<br />
ḫūr-ı ḫūr ı misk ü ʿanberdür / Ḫam-ı zülf-i siyāhuñ ḥalḳa ḥalḳa dūd-ı micmerdür<br />
G54/5 Ba Baḫūr Ba Baḫūr<br />
ḫūr-ı ḫūr micmer-i ḥüsn ü bahādur ḫāl-i ruḫsāruñ / Anuñ ol ḥalḳa ḥalḳa ṭurra-i müşgīn duḫānıdur<br />
K3/17 Buḫār-ı ba baḫūr ba baḫūr<br />
ḫūrıyla<br />
ıyla ʿālem dimāġın / Ḳılupdur muʿaṭṭar o kilk-i muʿanber<br />
ba baḫūr ba baḫūr<br />
ḫūr-ı ḫūr ı Meryem Meryem [2] [2] Türkçe’de “Meryem ana eli” ile karşılanan, köküne “tomuz ağırşağı” adı<br />
<strong>ve</strong>rilen bir bitki. Krş. KÂMÛS, C. I, s. 759. Çoğu sözlük <strong>ve</strong> kaynaklar, bu bitkinin eski tıpta ilaç<br />
olarak kullanıldığını belirtmektedir. Bu bitkinin oluşumu ile ilgili anlatı için bkz. PALA, s. 89.
Aşağıdaki tanıklarda güzel kokulu <strong>ve</strong> etkileyici olması ile İsa peygamber bağlamlarında<br />
geçmektedir.<br />
K15/5 İrişdi ḫākden būy-ı ba baḫūr ba baḫūr<br />
ḫūr-ı ḫūr ı Meryem eflāke / Muʿaṭṭar eyledi göklerde dāmān-ı Mesīḥāyı<br />
K18/19 Dem-i ʿĪsā dirilür būy-ı ba baḫūr ba baḫūr<br />
ḫūr-ı ḫūr ı Meryem Meryem / Açdı zanbaḳ Yed-i Beyżāyı kef-i Mūsā-vār<br />
ba baʿīd ba ʿīd [1] (onu tanımlamaktan) uzak, yetersiz<br />
K23/12 İllā ki māh-ı ʿīda bu sözler ba baʿīddür ba ʿīddür / Erbāb-ı ʿaḳl öñinde ḥaḳīḳat budur kelām<br />
bāʿis̠ is̠ [25] [25] sebeb (olan şey)<br />
G26/1 Yaşumuz dökmege ol dürr-i ʿAdendür bāʿis̠ is̠ / Göñlümüz düşmege ol çāh-ı ẕeḳandur bāʿis̠ is̠<br />
G26/2 Ṭurra-i ṭāliʿumuñ böyle perīşānlıġına / Yine ol zülf-i pür-āşūb u fitendür bāʿis̠ is̠<br />
G26/3 Sünbülüñ niyyetidür başuma sevdā getüren / Çekdügüm miḥnete göñlümde bitendür bāʿis̠ is̠<br />
G26/4 Rūḥ-ı pāk ol yirüñ eflāk ola mānend-i Mesīḥ / Ḳalmaġa ḫāk-i meẕelletde bu tendür bāʿis̠ is̠ is̠<br />
G26/5 Ḳafes-i ġamda yatur ṭūṭī-i ṭabʿ-ı Bāḳī / Çekdügi ḳahra anuñ luṭf-ı suḫandur bāʿis̠ is̠<br />
G27/1 Ġubār-ı ḫaṭṭuñ olmaz çünki ḥayrān olmaġa bāʿis̠ is̠ / Nedür lāʿl-i lebüñ çaḳ böyle ḫandān olmaġa bāʿis̠ is̠<br />
G27/2 Hevā-yı zülfi ḳılmışdur seni ey ebr āvāre / Gözüñ yaşı budur seyl-i firāvān olmaġa bāʿis̠ is̠<br />
G27/3 Olurken rūz u şeb hem-sāye ol ruḫsār-ı zībāya / Nedür zülf-i dil-āvīzüñ perīşān olmaġa bāʿis̠ is̠<br />
G27/4 Yaḳarlar hep fetīl-i dāġ olur destār ile cāme / Budur abdāllar ʿaşḳuñda ʿuryān olmaġa bāʿis̠ is̠<br />
G27/5 Meger başuñ ser-i kūyında ṭop olmaḳ hevāsıdur / Dem-ā-dem Bāḳıyā ḳoluñda çevgān olmaġa bāʿis̠ is̠ is̠<br />
G28/1 Şöhret-i ḥüsnüñe erbāb-ı suḫandur bāʿis̠ is̠ / Revnaḳ-ı bezm-i güle mürġ-i çemendür bāʿis̠ is̠ is̠<br />
G28/2 Naḫl-i zībā ile nāzük tenidür meyle sebeb / Ne ḳad-i serv ne sīmā-yı semendür bāʿis̠ is̠<br />
G28/3 Girye ḳılsam ne ʿaceb ḫāk-i rehinden dūram / Hep ġarīb aġlamaġa ḥubb-i vaṭandur bāʿis̠ is̠<br />
G28/4 Perde-i nāleleri çıḳsa Ḥüseynīye n’ola / Dili zār itmege ol <strong>ve</strong>ch-i ḥasendür bāʿis̠ is̠<br />
G28/5 Ṭūṭīyi leẕẕet-i güftārı giriftār eyler / Derd ü ġam çekmege Bāḳīye bu fendür bāʿis̠ is̠<br />
G29/1 Gözüm yaşına ol lāʿl-i leb-i sīr-āb olur bāʿis̠ is̠ is̠ / Dem-ā-dem ḳana ey sāḳī şarāb-ı nāb olur bāʿis̠ is̠ is̠<br />
G29/2 Semāʿa girse n’ola cām-ı meyden zāhid-i hüşyār / Ki raḳṣ-ı ẕerreye ḫurşīd-i ʿālem-tāb olur bāʿis̠ is̠ is̠<br />
G29/3 Ṣurāḥī nālesin artursa n’ola cām-ı ṣahbādan / Fiġān-ı ʿandelībe çün gül-i sīr-āb olur bāʿis̠ is̠ is̠<br />
G29/4 Firāḳ-ı dürr-i dendānuñla cārī gözlerüm yaşı / Bu baḥr-i bī-kerāna ol dür-i nā-yāb olur bāʿis̠ is̠<br />
G29/5 Vücūdum ḫānesin seyle virür Bāḳī gözüm yaşı / Fenā-yı dār-ı bī-bünyāduma bu āb olur bāʿis̠ is̠<br />
G54/7 Ṣafā-yı şiʿr-i Bāḳī bāʿis̠ is̠ is̠-i is̠ mihr ü maḥabbetdür / Bu āb-ı zindegānī ol ḥayāt-ı cāvidānīdür<br />
bāʿis̠ is̠ olmak olmak [1] [1] yol açmak, sebep olmak<br />
G260/3 Bāʿis̠ is̠ cemālüñ oldı oldı cihānuñ ẓuhūrına / Ḫurşīddür bahāne vücūdına gündüzüñ<br />
Bāḳī ḳī ḳī-i ḳī i dil dil-ḫaste dil<br />
ḫaste [4]<br />
G267/5 Yoluña Bāḳī ḳī ḳī-i ḳī i dil dil-ḫaste dil<br />
ḫaste revān eyler idi / Tuḥfe-i cān-ı ḥaḳīr olsa eger maḳbūlüñ<br />
G390/6 Ḳanına girmiş boyınca Bāḳī ḳī ḳī-i ḳī i dil dil-ḫastenüñ<br />
dil<br />
ḫastenüñ / Erġavānī cāme geymiş ṣanmañ ol serv-i revān<br />
G120/5 Bāḳī ḳī ḳī-i ḳī i dil dil-ḫasteye<br />
dil<br />
ḫasteye cevr-i firāvān itmeden / Ḳaṣduñ öldürmek mi yoġsa nāz u istiġnā mıdur<br />
G480/5 Bāḳī ḳī ḳī-i ḳī i dil dil-ḫasteye<br />
dil<br />
ḫasteye cevr ü cefālar eylemek / Ol güzeller pādişāhınuñ düşer mi şānına<br />
ba baḳmak ba baḳmak<br />
ḳmak [40]<br />
1. gözleri bir şey üzerine çevirmek<br />
G15/3 Gömgök itdi sille-i āhum sipihrüñ ṣūretin / Gök yüzine ba baḳ ba ḳ inanmazsañ eger ey meh-liḳā<br />
G71/4 Seyr-i bāġ-ı bezme gel cām-ı mey-i gül-gūna ba baḳ ba ḳ / Gül-şen-i cennetde açılmış gül-i bī-ḫārı gör<br />
G77/2 Ḫaṭṭ-ı siyāh u ṭurra-i ʿanber-feşāna ba baḳ ba ḳ / Ev<strong>ve</strong>l ẓuhūr-ı fitne-i āḫir-zamānı gör<br />
G108/5 Dökilen ḳanlara ba baḳ ba ḳ dīde-i giryānından / Dostum Bāḳīye raḥm eyleyecek demlerdür<br />
127
G124/3 Sāʿid-i sāḳī ile cām-ı mey-i gül-gūna ba baḳ ba ḳ / Bir gül-i sīr-ābdur gūyā nihāl üstindedür<br />
G145/4 ʿĀrıżuñ mirʾātına āb-ı zülāl olmaz şebīh / Dostum āyīneye ba baḳ ba ḳ görmek isterseñ naẓīr<br />
G151/3 Ayaġuñ altına ba baḳ ba ḳ eyle naẓar ben ḫāke / Şeh-süvārum yiter itdüñ beni pā-māl yiter<br />
G258/2 Kāḫ-ı ḥüsn-i yāre ba baḳ ba ḳ seyr it ḫam-ı ebrūsını / Adın añma ṭāḳ-ı Kisrā ile ḳaṣr-ı Ḳayṣerüñ<br />
G301/5 Bāġ-ı ḥüsn-i şāha ba baḳ ba ḳ görmek dilerseñ Bāḳıyā / Baḫt u devlet nev-bahārında açılmış tāze gül<br />
G331/4 Dāne-i ḫāline ba baḳ ba cennet-i ruḫsārında / Nice ṣabr eylesün Allāhı se<strong>ve</strong>rseñ ādem<br />
G57/1 Ba Baḳ Ba cām-ı ʿīşa āyīne-i pür-ṣafā budur / Gel gör ḥabāb-ı sāġarı necm-i hüdā budur<br />
G122/7 Ba Baḳ Ba sāġar-ı şikeste-i pür-ḫūn-ı lāleye / Cemşīdden nişāne ḳalan yādgārı gör<br />
G421/1 Ol şeh-i ḥüsnüñ gözi üzre ba baḳanlar ba ḳanlar ḳaşına / Sāye-i perr-i hümā düşmiş ṣanurlar başına<br />
G67/4 Ḫam-ı ebrūña ba baḳar ba baḳar<br />
ḳar vaṣluñ ümīdiyle cihān / Ḥasret-i ʿīd ile māh-ı nevi dünyā gözedür<br />
G117/1 Rindler cāmuñ ḥabāb-āsā yüzine ba baḳd ba baḳd<br />
ḳdılar ḳd ılar / Mey gibi sāḳī-i bezmüñ ayaġına aḳdılar<br />
G440/3 Görmesün kimse ṣaḳın diyü lebin dişler baña / Ba Baḳdu Ba du duġumca du ġumca ol büt-i şekker-şikenden cānibe<br />
G114/5 Ġoncaya ba baḳsa ba ḳsa lebüñsüz çeşm-i Bāḳī bir naẓar / Ġonca berg ü berg ḫār u ḫār ḫançer-dār olur<br />
G74/7 İdeli ḫāk-i cenābuñ ruḫ-ı Bāḳīde es̠er / Ba Baḳsa Ba ḳsa āyīne-i idrāke tesellī görinür<br />
G364/4 Muttaṣıl ġamzeñ geçer bir laḥẓa ba baḳsañ ba ḳsañ ḥālüme / ʿĀciz olduḳ dostum <strong>ve</strong>’l-ḥāṣıl ol ġammāzdan<br />
G479/2 Āh ider dil ba baḳup ba baḳup<br />
ḳup ol ṭurra-i müşgīn-būya / Es̠er itmez n’idelüm āh o gözi āhūya<br />
2. hikmet dolu gözlerle seyretmek, temâşâ etmek<br />
G239/1 Zāhidā ʿibret gözin aç ṣūret-i zībāya ba baḳ ba ḳ / Bir naẓar āyīne-i ṣunʿ-ı cihān-ārāya ba baḳ ba<br />
G239/2 Dildür ol baḥr-i ḥaḳīḳatden vücūduñ mülkine / Şol derūnuñ ،ʿāleminde mevc uran deryāya ba baḳ ba<br />
G239/3 Baḥt-ı bī-bünyād içün renc-i ṭalebden fāriġ ol / Bāri bir ḳaç gün ḥużūr-ı ḳalb ile dünyāya ba baḳ ba<br />
G239/4 Cām-<strong>ve</strong>ş kimdür bu bezm içre ciger-ḫūn olmayan / Ġonca-i gül-zārı seyr it lāle-i ḥamrāya ba baḳ ba<br />
G239/5 Ḥāl-i zār-ı Bāḳī-i bī-dilden isterseñ nişān / Ḳāmet-i çeng-i dü-tāya rūy-ı zerd-i nāya ba baḳ ba<br />
G306/4 Luṭfuñ göziyle bir güle baḳsañ yiter baña / Ba Baḳ Ba sīne dāġın eyledüm ey gül-ʿiẕār gül<br />
K13/5 Aġlamazdum zaḫm-ı ḫārından bu fānī gül-şenüñ / Bir güle ba baḳsa ba ḳsa hele ol ġonca-i ḫandān eger<br />
G306/4 Luṭfuñ göziyle bir güle ba baḳsañ ba ḳsañ yiter baña / Baḳ sīne dāġın eyledüm ey gül-ʿiẕār gül<br />
G169/5 Çemende ġoncaya ba baḳup ba baḳup<br />
ḳup dimiş bir ehl-i naẓar / O yāruñ aġzına nisbet ṭarā<strong>ve</strong>ti yoḳdur<br />
3. üzerinde durma(mak), meyl etme(mek), önem <strong>ve</strong>rme(mek); bu anlamdaki tanıkların hepsi<br />
olumsuz biçimlerde kullanılmıştır.<br />
G408/1 Ḫūblar māʾildür elbet ʿāşıḳ-ı şeydāsına / Dil-ber-i ʿālī-cenābuñ ba baḳma ba<br />
ḳma ḳma istiġnāsına<br />
G71/3 Ba Baḳma Ba ḳma çarḫ-ı ser-keşüñ ol miġfer-i pūlādına / Dilden āhum çekdügi şemşīr-i āteş-bārı gör<br />
G233/1 Ba Baḳmad Ba Baḳmad<br />
ḳmadı ḳmad bāġa göñül yār ile yār olmayıcaḳ / Aḳmadı ṣu gibi gül-zāre bahār olmayıcaḳ<br />
M8/IV/3 Ba Baḳmadum<br />
Ba ḳmadum aṭlas u dībāsına dehrüñ bir kez<br />
G206/2 Faḳr küncin iḫtiyār itdi şu kim ḳāniʿ olur / Şemʿası şems olsa ba baḳmaz ba ḳmaz ṭāḳ-ı eyvān istemez<br />
G414/5 Ba Baḳmaz Ba ḳmaz ol sulṭān-ı Mıṣr-ı ḥüsn hergiz ḥālüme / Nīl-<strong>ve</strong>ş cūy-ı sirişküm ṭurma ṭuġyān itmede<br />
G408/2 Ba Baḳmaz Ba ḳmaz ammā sendedür gül gibi gūşı n’eylesün / Küḥl-i istiġnā çekilmiş nergis-i raʿnāsına<br />
4. gözlemek, seyretmek<br />
G366/1 Cilā vir çeşme ey sāḳī mey-i ṣāf-ı muravvaḳdan / Ḳamaşdı gözlerüm cām-ı hilāl-iʿīda ba baḳmaḳdan<br />
ba baḳmaḳdan<br />
ḳmaḳdan<br />
M1/II/8 Ḫurşīde ba baḳsa ba ḳsa gözleri ḫalḳuñ ṭola gelür / Zīrā görince ḫāṭıra ol meh-liḳā gelür<br />
G353/4 Ruḫuñ seyr itdür ey rūy-ı zemīnüñ māh-ı tābānı / Biraz ba baḳsun ba ḳsun felekden sebʿa-i seyyāre eglensün<br />
bā-kem kem kemāl kem āl [1] [1] [1] kemale erişmiş<br />
M3/I/3 Çoḳdan eylerdi cemāl-i bā-kem kem kemālin kem ālin ārzū / Ber-murād oldı hele tāc-ı saʿādet ṣubḥ-dem<br />
bāḳī ḳī [14]<br />
128
1. sonsuza kadar hükmünü sürdürecek (ferman)<br />
K2/58 Zehre-i çūn u çirā kimsede yoḳdur ḥāşā / Südde-i devletüñüñdür yine bāḳī ḳī fermān<br />
2. arta kalan (şarap)<br />
G181/4 Açılsun göñlümüz sāḳī ḳadeḥ ṣun var ise bāḳī ḳī / Temāşā eyle āfāḳı çü açıḳlıḳ zamānıdur<br />
G540/1 İrdi vaḳt-i ṣabāḥ ey sāḳī / Bize ṣun var ise mey-i bāḳī ḳī<br />
G292/6 Çoḳ tehī devr ide bu sāġar-ı mīnā bizden / Var iken şīşede bāḳī ḳī hele sāḳī berü gel<br />
Mtl 28 Cām-ı naẓmı ṣunıcaḳ bezm-i ezelde sāḳī / Cürʿa-<strong>ve</strong>ş ḳalmış idi anda kelāmı bāḳī ḳī ḳī<br />
3. geriye, bundan sonra<br />
G525/4 Aġlamazdum bu ḳadar zār u zebūn olduġuma / Ḳalsa bir pāre ġamuñ çekmege ṭāḳat bāḳī ḳī<br />
4. ebedî, ölümsüz<br />
G426/4 Mülk-i bāḳī ḳī dir iken bāġ-ı İremden çıḳdı / Yine maġrūr olur ādem bu fenā gül-zāre<br />
G525/1 Sāḳıyā ḳalmaz imiş çünki bu ṣoḥbet bāḳī / Mey-i gül-gūn içelüm bāde-i cennet bāḳī ḳī<br />
G525/2 Ḫˇābda almış idüm būs-ı leb-i cānānı / Cān dimaġında daḫı şimdi o leẕẕet bāḳī ḳī<br />
G525/3 Beni öldürdi firāḳuñ meded ey dost yitiş / Hele bir pāre daḫı tende ḥarāret bāḳī ḳī<br />
G525/5 Bāḳī ölsün yoluña pādişehüm sen ṣaġ ol / Baḫt pāyende Ḫudā yār saʿādet bāḳī ḳī<br />
G533/5 Ġam degül Bāḳī beḳā semtine ḳılsa irtiḥāl / Nice şehler bu fenā mülkinde bāḳī ḳī ḳalmadı<br />
Mtl 10 Dāʾim olmaz devr-i gül devrān ise bāḳī ḳī ḳī degül / Gel begüm dönsün ḳadeḥ bundan yig olmaz devr-i gül<br />
Mtl 23 Ne ġam ʿaẕl-i ebed nefy-i beled olduñsa ey Bāḳī / Cihānuñ manṣıb u cāhı degüldür kimseye bāḳī ḳī<br />
bāḳī ḳī ḳalmak [3 [3] [3<br />
G525/1 Sāḳıyā ḳalmaz ḳalmaz imi imiş imi çünki bu ṣoḥbet bāḳī ḳī / Mey-i gül-gūn içelüm bāde-i cennet bāḳī<br />
G192/6 Minnet Ḫudāya devlet-i dünyā fenā bulur / Bāḳī ḳī ḳī ḳalur ṣaḥīfe-i ʿālemde adumuz<br />
G218/3 Āvāzeyi bu ʿāleme Dāvūd gibi ṣal / Bāḳī ḳī ḳī ḳa ḳalan ḳa<br />
lan bu ḳubbede bir ḫoş ṣadā imiş<br />
Bāḳī ḳī ḳuluñ [4] [4] Bakî kulunuz! (nazik <strong>ve</strong> mütevazi konuşma kalıbı); bkz. ‘ben ḳuluñ’ md.<br />
K18/48 Ḳoma Bāḳī ḳī ḳuluñ ḳuluñı ḳuluñ<br />
cürʿa-ṣıfat ayaḳda / Dest-gīr ol aña ey dā<strong>ve</strong>r-i ʿālī-miḳdār<br />
G87/5 Menʿ eyleme yanuñca sürinsün ḳo sāye-vār / Bāḳī ḳī ḳuluñ da pādişehüm bir fütādedür<br />
G145/5 Ḫusrevā Bāḳī ḳī ḳuluñ naẓm içre Selmān olmaġa / Hep senüñ luṭfuñ muʿīn olmışdur iḥsānuñ ẓahīr<br />
G148/6 Ġayrı dermān istemez Bāḳī ḳī ḳuluñ / Zaḫmına derdüñ devāsı ḫoş gelür<br />
Bāḳī ḳī ḳī-i ḳī i bbī-dil<br />
b<br />
dil [3] sevdalı Bakî (âşık); bkz. ‘ʿāşıḳ-ı bī-dil’ md.<br />
G203/5 Ḥarem-i vuṣlatuña iẕn-i şerīf olmayıcaḳ / İşigüñ Kaʿbesine Bāḳī ḳī ḳī-i ḳī i bbī-dil<br />
b<br />
dil varamaz<br />
G233/7 Olmaz ey Bāḳī ḳī ḳī-i ḳī i bbī-dil<br />
b<br />
dil dil ser-i aʿdā pā-māl / Yine sen ṭabʿ semendine süvār olmayıcaḳ<br />
G239/5 Ḥāl-i zār-ı Bāḳī ḳī ḳī-i ḳī i bbī-dilden<br />
b<br />
dilden dilden isterseñ nişān / Ḳāmet-i çeng-i dü-tāya rūy-ı zerd-i nāya baḳ<br />
bāl āl ü per [8] [8]<br />
1. kanat ‖ kol kanat germe, destek<br />
K14/3 Eşiʿʿa bāl āl ü per per oldı güneş zeyn itdi eṭrāfın / İrem ṭāvūsı gibi ṣubḥ-dem gösterdi cevlānı<br />
K24/16 Bürüdi kendinüñ eṭrāfını bāl āl āl ü per ile / Yine ṭāvūs-ṣıfat cil<strong>ve</strong>ler eyler sünbül<br />
G108/2 Dehenüñ ṭūṭī-i şekker-şiken olsa ne ʿaceb / Leb-i şīrīn ü ḫaṭ-ı sebz aña bāl āl āl ü perdür<br />
2. kanat<br />
G115/4 Dāġ-ı siyehler ile cism-i nizār u zerdi / Bir bāl āl ü perri yanmış pervānedür ṣanurlar<br />
G386/2 Bāġ-ı bihişt-i kūyına yāruñ irem diyü / Ḥaḳdan hemīşe uçmaġa bāl āl ü per isterin<br />
G464/7 Ṭolaşaldan ruḫı şemʿine dil-i ser-geşte / Yaḳdı pervāne-ṣıfat bāl āl āl ü peri döne döne<br />
G512/3 Gerçi şevḳ ehli geçer şemʿ-i şeb-efrūz ammā / Şevḳ pervānededür k’oda yaḳar bāl āl ü peri<br />
129
G105/7 Bāḳī n’ola pervāz-ı bülend itse ġazelde / Bāl āl ü per aña himmet-i yārān-ı ṣafādur<br />
bāl āl āl açmak [1] kanat çırpmak<br />
G284/4 Maḳṣūdı bu kim lāle-ṣıfat göstere pervāz / Ruḫsārı hevāsında açar bbāl<br />
b<br />
āl ḳaranfül<br />
1. boy<br />
bālā ālā ālā [11]<br />
G506/3 Alayın başuma ol kākül-i müşgīn elemin / Çekeyin her ne belā ise o bālā ālā ġamını<br />
G324/4 Fürḳatüñde bāġa vardum ḥasret-i bālāñ ālāñ ile / Ḳalmadı ṣabrum görüp servi der-āġūş eyledüm<br />
G408/8 Ḫān Murād ol pādişāh-ı ṣūret ü maʿnā k’anuñ / Salṭanat ḥaḳḳā ḳabā-yı rāstdur bālās ālās ālāsına ālās ına<br />
K3/21 O güftār-ı mevzūn u reftār-ı dil-keş / O sīmā-yı maṭbūʿ u bālā ālā ālā-yı ālā yı ḫoş-ter<br />
G128/5 Yaşum deryādur ey Bāḳī içinde şāḫ-ı mercānı / Ḫayāl-i naḫl-i bālā ālā ālā-yı ālā yı yı nihāl-i erġavānumdur<br />
G129/5 Ey mübtelā-yı şī<strong>ve</strong>-i bālā ālā ālā-yı ālā yı yār olan / Sevdā-yı zülfi başuña düşsün belāyı gör<br />
G97/3 Reftāra gelse ḳāmet-i ʿarʿar-ḫırām ile / Bālā ālā ālā-yı ālā yı yāre serv-i çemen zīr-dest olur<br />
2. üst<br />
K1/8 Bālā ālā ālā-yı ālā yı çarḫ-ı heftüme Keyvān-ı kühne-sāl / Oturmış idi niteki Hindū-yı pīl-bān<br />
G80/4 Bālā ālā ālā-yı ālā yı yı ser-nişīmen-i şeh-bāz-ı ʿaşḳdur / Farḳumda naʿl ṣūreti şāhīn yuvasıdur<br />
G193/3 Tāc-ı zümürrüdī görinür var ise meger / Bālā ālā ālā-yı ālā yı yı serde illere dūd-ı kebūdumuz<br />
G281/3 Bālā ālā ālā-yı ālā yı serde āteş-i āhum duḫānını / Şāh-ı maḥabbet üstine bir sāye-bān ṭutuñ<br />
bālā ālā ālā-niş ālā niş nişīn niş īn [1] [1] en yükseğinde oturan ‖ önde gelen, saygın<br />
K1/13 Bālā ālā ālā-niş ālā niş nişīn<br />
īn-i īn mesned-i şāhān-ı tāc-dār / Vālā-nişān-ı maʿreke-i ʿarṣa-i Keyān<br />
bālā ālā ālā-ter ālā ter [2] daha yüksek<br />
G108/3 Zülfine gerçi hemān sünbül-i ter hem-serdür / İkisinden de siyeh kāküli bālā ālā ālā-terdür ālā terdür<br />
G175/1 Serv ile ḳāmetüñe kimse dimez hem-serdür / Müntehā ḳāmetüñ andan daḫı bālā ālā ālā-terdür ālā terdür<br />
bāl āl ālīn āl īn [1] yastık; bkz. ‘şemʿ-i bālīn’ md.<br />
G425/1 Bī-tekellüf yüz sürer her şeb ruḫ-ı rengīnüñe / Böyle niçün yüz virürsin dostum bālīnüñe ālīnüñe<br />
bāli āli āliş āli ş [2] yastık<br />
G422/7 İşigüñ ṭaşı ile ḫāk-i ḥarīmüñ besdür / Bāḳī-i ḫaste-dile bāli āli āliş āli ü bister yirine<br />
G103/5 Oldı çemende bāli āli āliş-i āli ġonca kenār-ı ḫār / Mürġ-i seḥer iderse n’ola āh u nāleler<br />
1. ufuk<br />
bām ām [9]<br />
G401/2 Ṣandum kenār-ı bāmda āmda ol māh-ı tāmdur / Ḫurşīd ufuḳda göstericek ṣubḥ-gāh rū<br />
2. kubbe<br />
M3/V/2 Āsmānuñ gūşe-i bām ām ām-ı ām ı zümürrüd-fāmına / Ḳadri ṭāvūsı çıḳup gün gibi cevlān eylesün<br />
3. gökkubbe, gökyüzü<br />
G78/7 Destān-serā-yı midḥati şāḫ-ı ṭarabda naġme-sāz / Ṭāvūs-ı baḫt u devleti bām ām ām-ı ām ı felekde cil<strong>ve</strong>-ger<br />
G202/3 Nevbet-i iştihārumuz bām ām ām-ı ām ı felekde çalınur / Ġulġule ṣaldı ʿāleme <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le-i neḳāremüz<br />
4. tepe<br />
G457/1 Sancaġın dikmezden ev<strong>ve</strong>l māh çarḫuñ bām ām āmına ām ına / Sikke-i şāhī yürürdi mīr-i ʿaşḳuñ nāmına<br />
5. kat<br />
G480/1 İrmedi hīç pāye-i ḳaṣr-ı zümürrüd-fāmına / Naʿrelerle āhlar çıḳdı felekler bām ām āmına ām ına<br />
6. tavan<br />
130
K27/7 Nedür ol gūşe-i bām ām āmındaki ām ındaki āvīzeler dirseñ / O zībā ṭurraya bir şānedür kim itdiler peydā<br />
7. saçak<br />
Kt2/2 Bilmeyen anı ṣandı kim yaḫdur / İlişüpdür kenārına bāmuñ āmuñ<br />
8. ev, mekân<br />
G474/4 Bāmuñda āmuñda āmuñda pās-bānlıġuñ itmezse māh-ı nev / Şāma irişmeye dilerin bāme çıḳmaya<br />
131<br />
bāme āme ççıḳmaya!<br />
ç<br />
ḳmaya! [1] [1] ‘sabaha varmasın, sabaha çıkmadan ölsün!’ anlamında ilenç sözü ‖<br />
akşamdan sabaha çıkmamak<br />
G474/4 Bāmuñda pās-bānlıġuñ itmezse māh-ı nev / Şāma irişmeye dilerin bāme āme ççıḳmaya<br />
ç<br />
ḳmaya<br />
bāmdan āmdan dü düşmek dü<br />
şmek [1] [1] Tahir Olgun, Farsça’da ‘ez-bām üftāden’ deyimini duyulması istenilmeyen<br />
bir şeyin ortaya çıkması <strong>ve</strong> kime aitse onu utandırması durumunda kullanıldığını<br />
belirtmektedir. Ayrıca, bununla ilgili olarak hilalin tasının düşmesinin onun cılızlığının<br />
görünmesi olabileceğini ileri sürmektedir. 20 Krş. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 312-313. (leğen<br />
mad.)<br />
K25/15 Bāmdan āmdan dü düşd dü<br />
şd şdi şd dilā ṭaşt-ı meh-i nev bu gice / Güft ü gūy ile pür olsa n’ola şehr ü bāzār<br />
bān ān [5] [5] Mütercim Asım, kelimeye sorgun ağacı <strong>ve</strong> sultanî söğüt anlamını<br />
<strong>ve</strong>rmektedir. krş. BURHĀN, s. 49. Aşağıdaki tanıklarda düzgün, uzun <strong>ve</strong> alımlı olması <strong>ve</strong><br />
sevgilinin boyuna nispet edilme bağlamlarında geçmektedir.<br />
K1/30 Görsün nihāl-i serv-i ṣanavber-ḫırāmuñı / Ayruḳ çemende beslemesün bāġ-bān bān ān<br />
K6/15 Perçem-i tūġından irdükçe Freng-istāna tāb / Sāye-i serv-i bülend-i ḳaddin özler bān ān gelür<br />
G154/2 Çeksün livā-yı salṭanat-ı ḥüsni ḳadd-i yār / Ol ḳāmeti ne serv ü ṣanavber ne bān ān çeker<br />
G337/2 Nihāl-i bān ān ile her yanı şöyle zeyn olmış / Çemen vilāyetini şehr-i bāna beñzetdüm<br />
K5/26 Nihāl-i ḫoş-ḫırāmuñdur cihān gül-zārınuñ bān ān ānı ān / Müsellemdür saña āyīn ü üslūb-ı cihān-bānī<br />
bān ān [1] [1] Macaristan, Romanya gibi ülkelerde küçük prenslere <strong>ve</strong>rilen ad; “kral”<br />
(Polonezce) krş. DANKOFF, s. 82. Ayrıca “ileri gelen, bey” anlamları için krş. TS, C. I, s. 396.<br />
M1/VI/2 Gördi nihāl-i serv-i ser-efrāz-ı nīzeñi / Ser-keşlik adın añmadı bir daḫı bānlar ānlar ānları ānlar<br />
bānī ānī [1] inşa eden, bina eden<br />
K25/38 Rifʿatum ḳaṣrı ṣala saṭḥ-ı semāya sāye / Eger olursa aña bānī ānī ānī-i ānī luṭfuñ miʿmār<br />
bar bar [1] [1] var<br />
Mtl 1 Ḳaysı cennet mī<strong>ve</strong>si laʿl-i şeker-bārıca bar bar bar / Yā gül-istān sebzesi ol ḫaṭṭ-ı jengārıca bar<br />
bar<br />
bār ār ār [8] [8] yük ‖ mec. keder, ıztırap<br />
G124/5 ʿĀşıḳ-ı bī-çāreler bār ār ār-ı ār ı ı belāñ altındadur / Derd-mend üftādeler görseñ ne ḥāl üstindedür<br />
G523/4 Cevānlıḳ ʿālemi gitdi ne vaḳtin ṭoġrılam yā Rab / Egildüm bār ār ār-ı ār ı ʿaşḳ-ı yār ḳaddüm bükdi pīr itdi<br />
M2/I/2 Menzil-i bār ār ār-ı ār ı belā kühne-serādur dünyā / Künc-i rāḥat yiri ẓann eyleme bu vīrānı<br />
G44/2 Var ise çekmege her bār ār ār-ı ār ı ġamuñ / Ḫar gibi oldı raḳībüñ muʿtād<br />
G75/3 Ārzū eyler imiş bār ār ār-ı ār ı belā çekdügümi / Çekeyin bārī çün ol şūḫ-ı cihānum özenür<br />
G96/3 Bār ār ār-ı ār ı ġam-ı maḥabbeti yüklenme ey göñül / Āḫır taḥammül itmeyesin iḥtimāldür<br />
G100/5 Bār ār ār-ı ār ı belā-yı ʿaşḳa he<strong>ve</strong>s ḳılma Bāḳıyā / Zīrā taḥammül itmeyesin iḥtimāldur<br />
G154/6 Bār ār ār-ı ār ı ı girān-ı ġuṣṣayı çekmez şu kimse kim / Ṣaḥn-ı çemende gül gibi rıṭl-ı girān çeker<br />
20 Tahir Olgun, Bakî’ye Dair, s. 67, İstanbul 1938.
ārān ārān [7] yağmur; bkz. ‘hevā-yı bārān’, ‘ḳaṭre-i bārān’ md.<br />
K22/2 Rişte-i bārān ārān gümiş tel sīm-keş ebr-i ḥarīf / İki çarḫa döndiler gūyā zemīn ü āsmān<br />
Mtl 2 Kesb ider derd ü ġamuñ dil çeşm-i giryān ḥarcanur / Cemʿ ider deryā-yı ʿummān ebr-i bārān ārān ḥarcanur<br />
K23/24 Keff-i yem-i yemīni nem-i cūdın itse feyż / Bārān ārān yirine dürr ü güher yaġdurur ġamām<br />
G47/1 Zülfüñ ki tār-ı eşk-i firāvāne ṣarmaşur / Sünbüldür ol ki rişte-i bārāne ārāne ārāne ṣarmaşur<br />
K24/23 Bulsa bārān ārān ārān-ı ārān seḫāñ ile eger neşv ü nemā / Ḳad-i bālā çeke mānend-i ṣanavber sünbül<br />
G461/1 Şuʿle-i tīġ-i cihān-tābuñ ḳaçan kim berḳ ide / ʿĀlemi bir laḥẓada bārān ārān ārān-ı ārān eşküm ġarḳ ide<br />
G295/1 Ebr-i bahār-ı ʿiş<strong>ve</strong>dür ebrū degüldür ol / Bārān ārān ārān-ı ārān ḥüsn riştesidür mū degüldür ol<br />
bārān ārān ya yaġmak ya<br />
ġmak [2] [2] yağmur yağmak<br />
K13/8 Lā-cerem bir gün zemīn-i ḫuşk olur deryā-yı Nīl / Menbaʿından ya yaġmasa ya ġmasa bir nice dem bārān ārān eger<br />
M2/II/1 Ebr-i bārān ārān ki ya yaġar ya<br />
ġar bāġ u gül-istān üzre / Ḳaṭreler kim dökilür sünbül ü reyḥān üzre<br />
132<br />
bārānī ārānī [1] yağmur; kelimenin ‘yeniçeri yağmurluğu, çuha’ anlamları olmasına rağmen bu<br />
tanıkta <strong>ve</strong>zinden dolayı nispet i’si aldığı anlaşılmaktadır.<br />
K14/8 Dür ü gevher nis̠ār itsün yolına ebr-i bārānī ārānī / Ser-ā-ser aṭlas u dībā döşetsün mihr-i raḫşānī<br />
Bāreka’llāh āreka’llāh [2]<br />
1. Beğeni <strong>ve</strong> övgüyü dile getirmek için ‘Allah mübarek etsin, hayırlı uğurlu olsun, maşallah’<br />
anlamında bir dua sözü. Bu sözden sonra genellikle ‘zehī’ kelimesi kullanılır. Kur’an’da<br />
‘tebāreka’llāh’ şeklinde geçmektedir. (Araf, 7/54; Mü’minûn, 23/14; Gâfir, 40/64) Bkz. YILMAZ,<br />
s.27.<br />
K2/33 Bāreka’llāh āreka’llāh zehī Pādişeh-i ʿādil kim / Şarḳdan ġarba degin buldı cihān emn ü emān<br />
2. ‘cemāl <strong>ve</strong> celāl’ karşıtlığının bir kişide toplanması nedeniyle şaşakalmışlığı <strong>ve</strong> hayranlık<br />
duygusunu vurgulamak için ‘Allah Allah, ne güzel, ne eşsiz, ne garip’ anlamlarında kullanılan<br />
bir söz kalıbı.<br />
G314/3 Dir görenler dem-i ġażabda seni / Bāreka’llāh āreka’llāh zehī cemāl u celāl<br />
bār ār ār-gāh ār āh /bār /bār-geh /bār<br />
geh geh [12] izinle <strong>ve</strong> saygıyla girilen yer; ‘hayme-i selâtin ki otağ tabir<br />
olunur izin <strong>ve</strong> ruhsatla duhul olunacak mahal olmak münasebetiyle onda alem-i has oldu.’<br />
BURHÂN, s. 50.<br />
1. dergâh, dergâh-ı âlî<br />
G197/5 Yaḳamaz bedr-i āfitāb-ı sitem / Bir yüce bār ār ār-gāha ār āha āha mensūbuz<br />
G256/4 Gün gibi rifʿatde olmaḳ isteyen gerdūn-ṣıfat / Bir muʿallā bār ār ār-gāha ār āha intisāb itmek gerek<br />
2. saray<br />
M2/I/6 Ḳanı ol küngüre-i tāc-ı saʿādet güheri / Ḳanı ol bār ār ār-geh ār geh geh-i geh i luṭf u kerem sulṭānı<br />
G417/9 Muʿallā bār ār ār-gāhuñda<br />
ār āhuñda āhuñda güneş bir şemse-i zerrīn / Muraṣṣaʿ pāy-i taḫtuñda felek bir dāne pīrūze<br />
G4/1 Ey bār ār ār-gāh ār āh āh-ı āh ı dil-keş ü eyvān-ı dil-güşā / Dāmet leke’s-saʿādetü <strong>ve</strong>’l-ʿızz u <strong>ve</strong>’l-ʿulā<br />
3. huzur, makam<br />
G426/1 Gelüñüz yüz ṭutalum bār ār ār-geh ār geh geh-i geh i Ġaffāre / Cān u dilden gelelüm tevbe vü istiġfāre<br />
G439/3 Bir Ḳul oġlınuñ esīr oldı ḳapusında göñül / İntisāb itdi gedā bār ār ār-geh ār geh geh-i geh i i sulṭāne<br />
G157/5 ʿĀḳıbet kim ser-fürū ḳılmaz gedā vü şāhdan / Bār ār ār-gāh ār āh āh-ı āh ı ʿaşḳa kim aʿlā vü ednā bundadur<br />
K21/16 O kim yazılmış ezel ṭāḳ-ı bār ār ār-gāh ār āh āhında āh nda / Melāẕ u melceʾ-i erbāb-ı fażl u ehl-i kemāl
4. otağ<br />
M1/II/2 Gerdūn ayaġı tozına eylerdi ser-fürū / Dünyāya ḫāk-i bār ār ār-gehi ār gehi secde-gāh idi<br />
M2/II/5 Bu fenā gül-şeninüñ ḫār u ḫasından göçürüp / Ḳurdılar bār ār ār-gehin ār gehin ravża-i Rıḍvān üzre<br />
G466/2 Salṭanat bār ār ār-ge ār ge gehin ge hin ḳurdı yine faṣl-ı bahār / Taḫt-ı Cemşīd çemen tāc-ı Sikender lāle<br />
bār ār ār-gāh ār āh āh-ı āh ı ʿadl ʿadl [1] [1] taht<br />
M3/V/5 Ḳarşusında ayaġın ṭursun mülūk el baġlasun / Kendü çıḳsun bār ār ār-gāh ār āh āh-ı āh ı ʿadle ʿadle dīvān eylesün<br />
bāri āri [13]<br />
1. hiç olmazsa, en azından<br />
G471/3 Kīşden çoḳ çıḳarduñ ey ḳaşı ya / Oḳ gibi bāri āri atma yābāne<br />
G254/5 Sīne bir eglenceden ḫālī gerekmez Bāḳıyā / Yāre sen ḳādir degülsin bārī ārī miskīn yara çek<br />
G350/3 Gedā gūş itse düşnāmuñ duʿālar eyler alḳışlar / Bir iki sen de sög bārī ārī duʿā olsun s̠enā olsun<br />
G435/2 Biz daḫı ḳāʾilüz inṣāfa dilā būs u kenār / Her gün olmasa hele bārī ārī her aḫşam olsa<br />
G497/3 Ne derd-i ʿaşḳı bilürsin ne miḥnet-i hecri / Hey āfet-i dil ü cān ḳadr-i ḥüsni bil bārī ārī ārī<br />
G239/3 Baḥt-ı bī-bünyād içün renc-i ṭalebden fāriġ ol / Bāri āri bir ḳaç gün ḥużūr-ı ḳalb ile dünyāya baḳ<br />
1.1. hiç olmazsa, en azından ‖ ağız barı<br />
G233/2 Ey ki deryā-yı ġam-ı ʿaşḳuña yoḳ hīç kenār / Būse luṭf eyle hele bārī ārī ārī kenār olmayıcaḳ<br />
G274/3 Telḫ-kām itme beni dostum acı söz ile / Lebüñ emdürmez iseñ ṭatlu dilüñ bārī ārī ārī gerek<br />
G386/6 Meylüm cihānda bāde-i gül-gūnadur benüm / Maʿcūn olursa bārī ārī ārī leb-i dil-ber isterin<br />
2. bir defa olsun<br />
G205/3 Cāna kār eylemesün dārū-yı ḳattāl-i ġamı / Mey-i gül-gūn içelüm bārī ārī ḥakīmāne biraz<br />
3. madem, öyleyse<br />
M1/IV/7 Ey dil bu demde sensin olan baña hem-nefes / Gel nāy gibi iñleyelüm bārī ārī zār zār<br />
G75/3 Ārzū eyler imiş bār-ı belā çekdügümi / Çekeyin bārī ārī çün ol şūḫ-ı cihānum özenür<br />
G355/5 Ġuṣṣamuz yād eyleyüp yanında bārī ārī dostlar / Adumuz añmañ mübārek ḫāṭıra ġam gelmesün<br />
Bārī ārī [1] Allah, yaratıcı<br />
G505/4 Fenāsın bildi dünyānuñ çekildi dār-ı ʿuḳbāya / Saʿādet mülkine Bārī ārī muẓaffer ḳıldı Manṣūrı<br />
Bārī ārī ḫaṭādan ḫaṭādan ṣaḳlasun ṣaḳlasun [1] [1] ‘Allah hatadan korusun’ anlamında dua sözü<br />
G494/7 Duʿāmuz oldur ey Bāḳi ḫaṭādan ḫaṭādan ṣaḳlasun ṣaḳlasun Bārī Bārī / Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i cihān sulṭān-ı ʿādil Şeh Süleymānı<br />
Bārī ārī vücūd vücūdın vücūd ın ḥıf ıf ıfẓ ıf ẓ ide ide [1] [1] ‘Allah seni korusun’ anlamında dua sözü<br />
K14/34 Niyāz it Ḥaḳḳa ey Bāḳī vüc vücūd vüc vücūd<br />
ūdın ūd ın ḥıf ıf ıfẓ ıf ẓ ide ide Bārī Bārī Bārī / Ḫaṭālardan nigeh-dār olsun ol Dārā-yı devrānı<br />
Bārī ārī ārī-i ārī i Müte Müteʿāl Müte<br />
ʿāl [1] [1] Yüce Allah<br />
K20/12 Götürdi perdeyi gözden görindi ḥalḳa-i der / Bu gice gök ḳapusın açdı Bārī ārī ārī-i ārī i Müte Müteʿāl Müte<br />
ʿāl<br />
133<br />
Bārī ārī Te Teʿālā Te<br />
ʿālā [4] ‘Yüce Allah, ulu Allah’ anlamına gelen bu kalıp söz, saygı ifadesi olarak Allah<br />
yerine de kullanılmaktadır. (Allahu Teâlâ, Allah Teâlâ)<br />
K15/1 Cihān bāġına virdi revnaḳ-ı firdevs-i aʿlāyı / Temāşā eyle ṣunʿ-ı Ḥażret-i Bārī ārī Te Teʿālāy Te<br />
ʿālāy ʿālāyı ʿālāy<br />
K25/36 Bu feżāʾil ki saña Bārī ārī Te Teʿālā Te<br />
ʿālā virmiş / İtmeyüpdür daḫı bir nāḳil-i aḥbār iḫbār<br />
G157/7 İctināb it ṣoḥbet-i ehl-i riyādan Bāḳıyā / Kim rıżā-yı Ḥażret-i Bārī ārī Te Teʿālā Te<br />
ʿālā bundadur<br />
G546/1 Bi-ḥamdiʾllāh ki yārī ḳıldı ferr-i baḫt-ı sulṭānī / Müyesser eyledi Bārī ārī Te Teʿālā Te<br />
ʿālā ʿālā fetḥ -i Şirvānı<br />
bārīk ārīk ārīk-bīn ārīk īn [1] incelikleri görebilen, kılı kırk yaran (kimse)<br />
K1/32 Bārīk ārīk ārīk-bīn ārīk īn olanlar ider ḳaşlaruñ ḫayāl / Dendānuñı taṣavvur ider ṭabʿ-ı ḫurde-dān
arma barmaġ barma barmaġ<br />
ġ [1] [1] parmak<br />
K19/28 Görinür naḳş-ı nigīninde sevād-ı mührüñ / Devletüñ barma barmaġına<br />
barma ına māh-ı münev<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
barma barmaġ barma ġ götürmek götürmek [1] [1] şehadet için parmağını kaldırmak<br />
G131/2 Göricek muʿcize-i naḳşını ṣūret-ger-i Çīn / Götürüp Götürüp ḫāme-ṣıfat barma barmaġın barma ın ın īmān getürür<br />
barma barmaġ barma ġ ile ile göstermek göstermek göstermek [1] [1] beğendiğini belli etmek, farklı olduğunu hissettirmek<br />
G314/2 Gösterür Gösterür gül-şen içre ḳāmetüñi / Barma Barmaġ Barma ġ ile biri birine nihāl<br />
ba baṣar ba ṣar [1] göz<br />
G197/2 Tūtiyā-yı ba baṣar ba ṣar leṭāfetde / Yine bir ḫāk-i rāha mensūbuz<br />
ba baṣmak ba ṣmak [4]<br />
1. mühür basmak<br />
G383/3 Dostum her seng-dil bilmez dehānuñ ḳıymetin / Cāna ba baṣ ba ol ḫātem-i gevher-nigīnüñ minnetin<br />
2. ayak basmak ‖ bastığı yeri görmemek, yaptığından haberi olmamak<br />
G67/5 Bī-baṣar farḳ idemez ḳanda ba baṣar ba baṣar<br />
ṣar ol āhū / Yine izi tozını dīde-i bīnā gözedür<br />
3. kaplamak, bürümek, etkisini hissettirmek<br />
K22/10 Gerçi merdāne ṣoyındı girdi meydāne dıraḫt / Geldi ḳış ba baṣd ba baṣd<br />
ṣdı ṣd <strong>ve</strong>līkin virmedi aṣlā emān<br />
4. ayak basmak, girmek ‖ fethetmek<br />
M1/VI/3 Her ḳanda ba baṣsa ba baṣsa<br />
ṣsa pāy-ı semendüñ nis̠ār içün / Ḫānlar yoluñda cümle revān itdi cānları<br />
bas basīṭ-i bas i arż [1] yeryüzü, dünya<br />
K14/7 Bisāṭ-ı emni basṭ itdi bas basīṭ-i bas i arża iḳbāli / Ne deñlü ḳılsa taʿẓīmi felek ol şāha erzānī<br />
1. toprak, yer<br />
bas basīṭ-i bas i ḫāk ḫāk [4] [4]<br />
[4]<br />
K9/18 Devrān bas basīṭ-i bas i ḫāke ḫāke niçün ṣaldı ferş-i sīm / Devrinde tā ki irmeye bir ḫāṭıra ġubār<br />
G419/3 Bas Basīṭ-i Bas i ḫāke ḫāke bir ġarrā bisāṭ-ı nev ṣalup āẕer / Girihler baġladı bād-ı ṣabā āb-ı revān üzre<br />
2. dünya<br />
G289/4 Aḳar ṣu gibi irmege bir baḥr-i kāmile / Seyr it bas basīṭ-i bas i ḫākde ḫākde seyyāḥ-ı ʿālem ol<br />
G316/1 İrişdüm baḥre cūy-āsā bas basīṭ-i bas i ḫākden ḫākden geçdüm / Bisāṭ-ı ḳurbe irdüm çenber-i eflākden geçdüm<br />
bas basṭ bas ṭ itmek itmek [1] [1] yaymak, sermek<br />
K14/7 Bisāṭ-ı emni bas basṭ bas basṭ<br />
ṭ itdi itdi itdi basīṭ-i arża iḳbāli / Ne deñlü ḳılsa taʿẓīmi felek ol şāha erzānī<br />
baş baş [34]<br />
[34]<br />
1. (hayvan <strong>ve</strong> insan için) tane ‖ gönül<br />
G179/2 Ucından zülfüñüñ çoḳ baş baş baş kesildi / Meded ʿömrüm anı bir pāre kesdür<br />
K24/33 Ġoncanuñ cānı mı var öyküne laʿl-i lebüñe / Zülfüñe ḳaç başı var ola ber-ā-ber sünbül<br />
2. yara<br />
G376/2 Tīr-i ġamzeñ nice ġarrā rāstlar ḥayretdeyem / Ḳana müstaġrıḳ ciger aṣlā görinmez başdan başdan<br />
başdan<br />
G156/2 Dir gören tāze dāġı başumda başumda / Ne güzel ḳırmızı ḳaranfül olur<br />
3. önce, ilkin, ev<strong>ve</strong>lden ‖ baş<br />
G133/4 Ṭursun yirinde ġamze-i ḳattāl-i ḫūn-feşān / Başdan Başdan belālu ʿāşıḳı ol perçem öldürür<br />
G178/1 Başdan Başdan Başdan meclisde sāḳīler ḳarārum aldılar / Çekdiler ev<strong>ve</strong>l elümden iḫtiyārum aldılar<br />
G283/4 Başdan Başdan mürġ-i aḳıl uçmaz idi başından / Ṭıfllar üstine ṭaş atmasalar Mecnūnuñ<br />
134
G210/5 ʿAşḳ yolında baş gide Bāḳī / Başdan Başdan Başdan gitmeye hevā vü he<strong>ve</strong>s<br />
4. baş, kafa<br />
K24/47 Ser-i aʿdāña ṭaḳa seng-i melāmet güller / Ola düşmenlerüñüñ başına şeş-per sünbül<br />
K25/6 Gūyiyā ḥāżır olur irte ṣalāt-ı ʿīda / Dāl tācın başına geydi sipihr-i ġaddār<br />
K24/15 Ṣaḥn-ı gül-şende yatupdur gice var ise meger / Ki ṭaḳınmış seḥerī başına başına güller sünbül<br />
G421/6 Meclis-i cānāneye sāḳī çoġ alsun bādeyi / Başḳa bir destī gerek zīrā raḳībuñ başına<br />
başına<br />
G394/2 Pādişehseñ terk-i tāc u kis<strong>ve</strong>t itmekdür yoluñ / Pādişāh olmaz kişi başında başında bir tāc olmadan<br />
G283/4 Başdan mürġ-i aḳıl uçmaz idi başından başından / Ṭıfllar üstine ṭaş atmasalar Mecnūnuñ<br />
G112/2 Ser-i nīzeñe irgüren irgüren irgüren başını başını / Cihān ḫalḳı içre ser-efrāz olur<br />
G322/2 Peleng-i ʿaşḳ-ı yāruñ bīşesidür mūy-ı jülīdem / Diyār-ı derd ü miḥnet kūh-sārıdur benüm başum<br />
başum<br />
G27/5 Meger başuñ başuñ ser-i kūyında ṭop olmaḳ hevāsıdur / Dem-ā-dem Bāḳıyā ḳoluñda çevgān olmaġa bāʿis̠<br />
G421/1 Ol şeh-i ḥüsnüñ gözi üzre baḳanlar ḳaşına / Sāye-i perr-i hümā düşmiş ṣanurlar başına<br />
başına<br />
Kt7/2 Başdan Başdan bu faḫr saña yiter kim şeh-i cihān / Ḫilʿat geyürdi naẓmuña ġarrā firengiler<br />
5. tek başına<br />
G35/3 Bir ġonca benefşe ḳoparup tācına ṣoḳmış / Ṭaġlarda külüng atduġı dem başına Ferhād<br />
G354/1 Tende bir kühne ḳabā elde biraz nān olsun / ʿĀşıḳ-ı bī-ser ü pā başına başına sulṭān olsun<br />
6. üzeri, üst<br />
G171/6 Ser terkine ḳāʾildür dünyāya göñül virmez / Terk ehlinüñ ey Bāḳī başında başında saʿādet var<br />
G296/4 Kendü başında başında degül mi niçün ol meh bilmez / Dil-i miskīne ne bend eyledügin ol kākül<br />
G455/3 Günbed-i eflāke çıḳdı ġulġul-i mürġān-ı bāġ / Dem-be-dem başında başında servüñ şūr u ġavġādur yine<br />
G492/4 Kākülüñ sevdālarından düşdi göñlüm zülfüñe / Bir belā daḫı ol oldı başuma başuma başuma kākül gibi<br />
G523/5 Cihānda başuma başuma sulṭān iken āzāde vü fāriġ / Beni zencīr-i ʿaşḳuñ boynı baġlu bir esīr itdi<br />
G537/4 Açdı ol ġonca-i raʿnāyı libās-ı gül-gūn / Düşdi ruḫsārına zülfi başuma başuma başuma sevdāsı<br />
G172/2 Başuma Başuma ʿayn-i belādur şeb-i hecrüñde gözüm/ Ne görür rūz-ı viṣālüñ ne bilür ḫˇāb nedür<br />
G169/3 Hevā-yı kāküli bir yaña bir yaña zülfi / Ba Başumda Ba şumda derd ü belānuñ nihāyeti yoḳdur<br />
G489/2 Ġamuñla farḳuma bir tāze naʿl kesmiş idüm / Başumda Başumda āle boyanmış per-i küleng oldı<br />
G140/3 Yazdı sevdāñı başumuzda başumuzda ḳażā / Ḳayd olındı rüʾūsa ḥükm-i ḳader<br />
G286/1 Yaluñuz bülbül degül mest-i şarāb-ı cām-ı gül / Başu Başumuzda<br />
Başu muzda ḥālet-i cām-ı sürūr-encām-ı gül<br />
G391/2 Dilā cām-ı şarāb-ı ʿaşḳ-ı yāri şöyle nūş it kim / Felekler güm güm ötsün başuña başuña ḫum-ḫāneler dönsün<br />
7. alın ‖ ‘alın yazısı’<br />
G410/7 Bāḳıyā çün ezelī başuña başuña başuña yazu bu imiş / Ser-fürū eyle ḳalem gibi ḫaṭ-ı fermāne<br />
ba baş ba ş u u ccān<br />
c<br />
ān<br />
[1] [1] baş <strong>ve</strong> can ‖ ölüm<br />
G82/4 Beni daʿvā-yı ḳatlüñden murāduñ baş baş u u ccān<br />
c ān ise ise / Yoluña hey benüm ʿömrüm senüñle kim nizāʿ eyler<br />
baş baş açu açuḳ açu [1] [1] korkusuz pervasız; bkz. TS. C. I, s. 417.<br />
G53/4 Lāle çemende başı başı açu açuḳ açu açuḳ<br />
ḳ ḳıpḳızıl deli / Sevdā-yı ḫāl-i yār ile muḫtel dimāġı var<br />
baş baş açu açuḳ açu ḳ abdāl abdāl [2] [2] bkz. ‘abdāl’ md.<br />
G18/4 Ḥasret-i cām-ı lebüñ şol deñlü teʾs̠īr itdi kim / Ḳıpḳızıl dīvāne mey baş baş açu açuḳ açu ḳ abdāluñ abdāluñ ḥabāb<br />
G284/2 Farḳında ḳılup yāsemeni dāġına penbe / ʿAşḳuñda geçer baş açu açuḳ açu<br />
ḳ abdāl abdāl ḳaranfül<br />
baş baş açu açuḳ açu ḳ delü delü [1] [1] zır deli<br />
G424/3 Ruḫuñuñ lāle baş baş baş açu açuḳ açu ḳ delüsi delüsi delüsi / Ḫāli sevdāsı var dimāġında<br />
baş baş egmek egmek [12]<br />
[12]<br />
135
G136/5 Bāḳıyā baş baş egme egme dehr-i dūna çün rūy-ı niyāz / Āsitān-i Ḥażret-i Sulṭān Süleymān Ḫānadur<br />
G153/5 Şemşīr-i dest-i ḳahruña Cemşīd baş baş eger eger / Naʿl-i semend-i ʿazmüñe Dārā ḳulaḳ çeker<br />
G197/4 Ġayra baş baş egmesek egmesek ʿaceb midür / İşigi secde-gāha mensūbuz<br />
G241/4 Bezmüñde gerçi sāġar-ı ṣahbāya baş baş eger eger / Bedr-i münīre dil uzadur dil-berā ḳabaḳ<br />
G344/5 Ṭabīb-i şehre baş baş egmem egmem güzellerden şifā ummam / Oñulmaz yaradur yaram devāsuz derddür derdüm<br />
G362/5 Aʿdāya baş baş egdüremez<br />
egdüremez egdüremez kimse Bāḳıyā / Şemşīr gibi olmayıcaḳ ser-be-ser zebān<br />
G394/1 Çarḫa baş baş egme egme egme göñül hergiz daḫı ac olmadan / Yigdür ölmek merd olan nā-merde muḥtāc olmadan<br />
G399/5 Dürr-i naẓmuñ Bāḳıyā baş baş egdürür egdürür ṭāliblere / Kim żarūrī itdürür ġavvāṣa lü’lū ser-fürū<br />
M1/I/7 Baş Baş egdi egdi āb-ı tīġına küffār-ı Üngürūs / Şemşīri gevherini pesend eyledi Freng<br />
G192/2 Baş Baş egmezüz egmezüz edānīye dünyā-yı dūn içün / Allāhadur te<strong>ve</strong>kkülümüz iʿtimādumuz<br />
G262/3 Baş Baş egmez egmez oldı oldı gūşe-i miḥrāb-ı ṭāʿate / Ebrūlarına secde ḳılan dil-rübālaruñ<br />
G408/6 Geç otur sedd-i Sikender gibi künc-i ʿuzlete / Başuñ Başuñ egme egme dehr-i dūnuñ efser-i Dārāsına<br />
baş baş ḳaldurmak ḳaldurmak [2] [2] başını yukarı kaldıramamak ‖ isyan etmek<br />
G445/2 Ayaġı elde ʿīş eyler çemende baş baş ḳaldurma ḳaldurmaz ḳaldurma / Ṣunılmış sāġar-ı ʿişret ezelden nergis-i meste<br />
G346/7 Ser-i şemşīrüñ ile ṭoġrasalar ḫāme-ṣıfat / Baş Baş ḳaldurmaya ḳaldurmaya ʿāşıḳ ḫaṭ-ı fermānuñdan<br />
baş/ baş/ baş/ başlar başlar başlar kesmek kesmek [3] [3] [3] başını kesmek<br />
G179/2 Ucından zülfüñüñ çoḳ baş baş baş kesildi kesildi / Meded ʿömrüm anı bir pāre kesdür<br />
G356/1 Başlar Başlar kesilür kesilür zülf-i perīşānuñ ucından / Ḳanlar dökilür ġamze-i bürrānuñ ucından<br />
G507/3 Başumı Başumı kesdügine kesdügine rāżıyem ol ḫūnīnüñ / Ayaġın baṣsa yüzüm üstine ḳaṣṣāb gibi<br />
baş baş üstine üstine ḳomak ḳomak [1] [1] başı üstünde taşımak ‖ değer <strong>ve</strong>rmek<br />
K8/4 Ḥamāʾil gibi dāʾim dāġ-ı derdüm ʿāşıḳ-ı bī-dil / Ḳosun Ḳosun ba baş ba ş üstine üstine dirse n’ola va’llāhi cān üzre<br />
baş baş yazusı yazusı [1] [1] alın yazısı ‖ kader<br />
G140/2 Başumuñ Başumuñ yazusını yazusını hep gördüm / Benem erbāb-ı ʿaşḳa ser-defter<br />
başa başa çı çıḳmak çı ḳmak [2] [2] iddia etmek ‖ şımarmak; bkz. TS. C. I, s. 417.<br />
G2/1 Ayaḳlarda ḳalur sünbül o zülf-i nīm-tāb-āsā / Ṣaçuñla baḥs̠ iderse başa başa çı çıḳmaz çı ḳmaz müşg-i nāb-āsā<br />
K12/2 Kim çı çıḳar çı ḳar ba başa ba şa ser-i zülf-i girih-gīrüñ ile / Yine ol silsile cevrin dil-i dīvāne çeker<br />
başa başa iletmek iletmek [1] [1] tamamlamak, sona erdirmek; bkz. TS. C. I, s. 418.<br />
G485/4 Sen semen-ber serv-i sīm-endāma bir kez ṣarılañ / Başa Başa iletdi iletdi işin ʿālemde destāruñ gibi<br />
başa başa sevd sevdā sevd ā getürmek getürmek [1]<br />
[1]<br />
G26/3 Sünbülüñ niyyetidür başuma başuma sevd sevdā sevd sevdā<br />
ā getüren getüren / Çekdügüm miḥnete göñlümde bitendür bāʿis̠<br />
başa başa ferd ferdālar ferd ferdālar<br />
āları ālar ı getürmek getürmek [1] [1] başa endişe/gam getirmek ‖ başa sevda getirmek<br />
G506/1 Getürür Getürür başuma başuma başuma ferd ferdālar ferd ferdālar<br />
āları ālar ı dünyā ġamını / Nice ʿāḳildür o kim çekmeye ferdā ġamını<br />
başa başa sevd sevdā sevd ā dü düşmek dü şmek [1]<br />
[1]<br />
G537/4 Açdı ol ġonca-i raʿnāyı libās-ı gül-gūn / Düşdi Düşdi ruḫsārına zülfi başuma sevd sevdās sevd<br />
ās āsı ās<br />
başdan başdan aşmak<br />
aşmak [2]<br />
G50/2 Benüm dūd-ı kebūd-ı nār-ı āhum başdan başdan aşmışdur aşmışdur / Senüñ zülf-i siyāhuñ ayaġuñla baş ber-ā-berdür<br />
G441/4 Cevr ü cefālar itmede ḫod başdan başdan aşdı aşdı aşdı çarḫ / Ṭurmaz ʿitāb u nāz ider ol şī<strong>ve</strong>-kār ise<br />
başdan başdan başdan ccāndan<br />
c āndan geçmek geçmek [1]<br />
[1]<br />
G231/4 ʿAşḳdur bu geçürür geçürür ʿāşıḳı başdan başdan başdan ccāndan<br />
c āndan / ʿĀşıḳun yoluña cān virdügini ṣanma güẕāf<br />
başdan başdan gitmemek gitmemek [1] [1] [1] sevda başdan gitmemek<br />
136
G3/2 Ḫākümi ide sifāl-i sünbül ü reyḥān felek / Gitmeye başdan başdan hevā-yı būy-ı zülf-i dil-rübā<br />
başı başı göklere göklere irmek irmek [4]<br />
K23/25 Gün gibi başı başı göklere göklere ird irdi ird şu kimsenüñ / Kim ẕerre deñlü eyledi şānında ihtimām<br />
K11/8 Nʾola ḫurşīd-<strong>ve</strong>ş başuñ başuñ göge göge irdiyse irdiyse ḥüsn içre / Ser-efrāz-ı cihān ol çāre-sāz-ı derd-mendān ol<br />
G289/5 Başuñ Başuñ gerekse göklere irsün güneş gibi / Dervīşlik dilerseñ eger ẕerreden kem ol<br />
G526/4 Ey āh māhuñ irişemezsin ḳulaġına / Başuñ Başuñ gerekse göklere irsün fiġān gibi<br />
başı başı ḫo ḫoş ḫo [2] [2] arası iyi; bkz. TS. C. I, s. 431.<br />
G206/5 Derd-i yār ile şunuñ kim başı başı ḫo ḫoşdur ḫo şdur Bāḳıyā / Ölmege cānlar virür derdine dermān istemez<br />
G408/4 İşigüñ ṭaşıyla başı başı ḫo ḫoş ḫo gedā-yı kūyuñuñ / Ser-fürū ḳılmaz sipihrüñ günbed-i mīnāsına<br />
başı başı ḳabā ḳabā [2] [2] başı kabak, başı kazınmış<br />
G105/2 Abdāllaruz nʾeyleyelüm tāc u ḳabāyı / Dervīşlerüñ tācı fenā başı başı ḳabādur<br />
ḳabādur<br />
G106/2 Her tāc olamaz faḳr u fenā şāhına ser-tāc / Terk ehlinüñ ey ḫˇāce biraz başı aşı ḳabadur<br />
ḳabadur<br />
başın başın açmak açmak [1] [1]<br />
G387/4 Şükr-i Ḫudāya başın başın açar açar lāle-i çemen / Rūy-ı niyāzı ḫāke sürer berg-i yāsemīn<br />
başın başın tutmak tutmak [1]<br />
G110/3 Ṭutd Ṭutdı Ṭutd Ṭutdı<br />
ı başın tīşe-i merge ġam-ı Şīrīn ile / Ehl-i ʿaşḳ içre anuñ’çün Kūh-ken ser-dārdur<br />
başın başın başın mura muraḳḳaʿ mura muraḳḳaʿ<br />
ḳḳaʿına ḳḳaʿ ına çekmek çekmek çekmek [1] [1] başını hırkasına çekmek<br />
G228/7 Esrār keşfin itmek için ṣofī Bāḳıyā / Başın Başın Başın mura muraḳḳaʿ mura muraḳḳaʿ<br />
ḳḳaʿına ḳḳaʿ ına çeker çeker çeker nitekim keşef<br />
başın başın başın virmek virmek [1]<br />
G250/4 Ayaġuñ öpmeden el çekmez ol virür virür başın başın / Ḳoyupdur ey boyı şimşād o yolda ser zülfüñ<br />
137<br />
başına başına aaḳçe<br />
a ḳçe dizmek dizmek dizmek [1] küçük çocukların alınlarına nazar boncuğuyla birlikte altın <strong>ve</strong>ya gümüş<br />
para bağlama geleneği, konuyla ilgili bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 82.<br />
K18/11 Dāye-i ebr yine ġoncalaruñ şeb-nemden / Başına Başına Başına aaḳçe<br />
a<br />
ḳçe dizer niteki eṭfāl-i ṣıġār<br />
başına başına almak almak almak [1] [1] üstlenmek ‖ arzulamak<br />
G506/3 Alayın Alayın Alayın başuma başuma ol kākül-i müşgīn elemin / Çekeyin her ne belā ise o bālā ġamını<br />
başına başına gün gün ṭoġmak ṭoġmak [2]<br />
K14/2 Ḳudūm-ı şāh ile ḫalḳuñ bu gün başına başına gün gün ṭoġd ṭoġdı ṭoġd<br />
/ Yine tāb-ı rikābından cihānı ḳıldı nūrānī<br />
G420/2 Ol gün gün ṭoġar mmı<br />
m<br />
başa başa ki ṣubḥ-ı viṣāl irüp / Ḥüsnüñ żiyāsı ẓulmet-i hicrānı dūr ide<br />
başına başına başına ḥāl ḥāl ḥāl getürmek getürmek [1] [1]<br />
[1]<br />
K21/27 Feżā-yı faḳr u felāketde ṣavlecān-ı ḳażā / Getürdi Getürdi gūy-ṣıfat döne döne başuma başuma ḥāl<br />
ḥāl<br />
başına başına ḳaḳmak ḳaḳmak [1]<br />
G117/4 Bir iki mismārına var ise göz dikdüñ diyü / Başına Başına Başına ġammāzuñ erbāb-ı ẓarāfet ḳaḳd ḳaḳdılar ḳaḳd<br />
ılar<br />
başına başına ḳıy ıy ıyāmetler ıy āmetler ḳopmak ḳopmak [1]<br />
G166/1 Ḳaçan kim nāz ile reftār iderler serv-ḳāmetler / Ḳopar Ḳopar ʿāşıḳlaruñ başına başına ol demde ḳıy ıy ıyāmetler ıy āmetler<br />
başına başına odlar odlar ya yaḳmak ya ya ḳmak [1] [1] başını belaya sokmak<br />
G487/3 Odlar Odlar ya yaḳard ya yaḳard<br />
ḳardı ḳard ı başına mürġuñ çemende gül / Şeb-nem ṣuvarmayaydı seḥerden ḳulaġını<br />
(kendi) (kendi) başına başına sul sulṭān sul ṭān olmak olmak [1] [1] İbrahim Edhem<br />
G354/1 Tende bir kühne ḳabā elde biraz nān olsun / ʿĀşıḳ-ı bī-ser ü pā başına başına sul sulṭān sul ṭān olsun olsun<br />
başına başına teng teng olmak olmak olmak [2] [2] başına dar gelmek; bkz. MENINSKI, C. I, süt. 1435.
K2/20 Tāc-dārā başına başına teng teng ola ola ola tāc-ı Dārā / Ḫidmet-i ḫāk-i derüñ bilmez ise rifʿat-i şān<br />
G204/2 Ḳanḳı gündür ki senüñ seng-i ġamuñ zaḫmından / Günbed-i çarḫ-ı felek başumuza başumuza teng teng olmaz<br />
olmaz<br />
başına başına urınmak/urmak urınmak/urmak [2] [2] başına giymek; bkz. TS. C. I, s. 437.<br />
G382/5 Gāhī cenāb-ı Leylīye mektūb uçurmaġa / Urındı Urındı Ḳays başına başına mürġ āşiyānesin<br />
G49/3 Ḫˇāce ursun ursun başına başına başına destār-ı mermerşāhīyi / Lāubālī ʿāşıḳuñ farḳında bir sāġar yiter<br />
başına başına ṭoḳunmak ṭoḳunmak [1] [1] başına gelmek<br />
G275/2 Ey ser-efrāz geçen kimse ne ġaddār idügin / Baş Başuña Baş<br />
uña ṭoḳun ṭoḳunıca ṭoḳun<br />
ıca ıcaḳ ıca anlayasın gerdūnuñ<br />
başına başına üşmek üşmek [1] [1] başına toplanmak<br />
G161/4 Başına Başına mürġ-i çemen gibi üşer nālelerüm / Dūd-ı dil bāġ-ı ġamuñ serv-i ser-efrāzı geçer<br />
başına başına zind zindān zind ān (olmak) (olmak) [1]<br />
G238/3 Bu cihān kimine ḳaṣr-ı ṭarab u ʿīş u ṣafā / Kiminüñ miḥnet ile başına başına zind zindān zind ān ancaḳ<br />
başına başına odlar odlar ya yaḳmak ya ḳmak [1]<br />
[1]<br />
G487/3 Odlar Odlar ya yaḳard ya yaḳard<br />
ḳardı ḳard ı başına mürġuñ çemende gül / Şeb-nem ṣuvarmayaydı seḥerden ḳulaġını<br />
başını başını ṭa ṭaşdan ṭa şdan ṭa ṭaşa ṭa şa dögmek dögmek [1]<br />
K18/37 İşigi ṭaşı imiş yüz sürecek ḥayf diyü / Ṭa Ṭaşdan Ṭa şdan ṭa ṭaşa ṭa<br />
şa şa döger döger başını başını başını şimdi enhār<br />
başını başını alup alup gitmek gitmek [1] [1]<br />
G176/5 Başını Başını Başını alur alur giderdi giderdi Bāḳī derdüñden senüñ / N’eylesün ey serv-ḳad ümmīd-i vaṣluñ baġlar<br />
baş(lar) baş(lar) üzre üzre yir yir eylemek eylemek eylemek [2]<br />
K24/7 Beñzer ol būy-ı dil-āvīz ile mūy-ı yāre / Başlar Başlar üzre üzre n’ola ger eyler ise yir yir sünbül<br />
G177/2 Müşg ü ʿanber ezilürken göricek kākülüñi / Yine anlar başuñ üstinde üstinde senüñ yir ideler ideler<br />
başlar başlar yitürmek yitürmek yitürmek [1] [1] başını ortaya koymak ‖ başlar kesilmek<br />
G98/3 Başlar Başlar yitürse yitürse meclis-i ʿaşḳuñda ġam degül / Bezm-i şarābda nice sāġar şikest olur<br />
138<br />
başlar başlar başlar yuvalanmak yuvalanmak [1] [1] başlar yuvarlanmak, başlar gitmek ‖ yuva yapmak; bkz. TS. C. VI, s.<br />
4736-38.<br />
G524/4 Ārām-geh-i mürġ idi dirler ser-i Mecnūn / Meydān-ı maḥabbetde ne başlar yuvalandı<br />
başları başları başları fid fidā fid ā olmak olmak [1] [1] ölümü göze almak<br />
G483/1 Müstedām ola ola fenā kūyınuñ evbāşları / Kim olur bir biri yolında fid fidā fid<br />
ā ba başları ba şları<br />
başum başum yüzüm yüzüm üzre üzre üzre [1] [1] [1] emrin üstüne<br />
G462/1 Ḫāk-i ḳademüñ küḥli gelürse gözüm üzre / Kūyuñ yolınuñ ḫidmeti başum başum yüzüm yüzüm üzre<br />
başuñ başuñ ucı ucı [1] [1] yanıbaşı<br />
G346/6 Şemʿ-<strong>ve</strong>ş cān viricek başuñ başuñ ucından ucından ucından ey dil / Şuʿle-i āhuñ ola sīne-i sūzānuñdan<br />
başuña başuña sevd sevdā sevd ā dü düşmek dü şmek [2] [2]<br />
G129/5 Ey mübtelā-yı şī<strong>ve</strong>-i bālā-yı yār olan / Sevd Sevdā-yı Sevd zülfi başuña başuña düşsün belāyı gör<br />
G496/3 Bend-i zülfüñden ne miḥnet çekdügin bilseñ göñül / Başuña Başuña kākül gibi düşse düşse bu sevd sevdā sevd kāşkī<br />
baş başḳa baş ḳa [4]<br />
[4]<br />
1. bilinenlerin dışında<br />
K10/3 Sāye-i ḳaddüñde āhum baş başḳa baş ḳa sancaḳ çekdügin / Ṭuydı hep mīr-i livā belki şeh-i kiş<strong>ve</strong>r bile<br />
2. farklı, değişik<br />
G259/5 Ṣaçı kelāmın o deñlü uzatduñ ey Bāḳī / İki ṣaḥīfe yiri baş başḳa baş ḳa bir kitāb itdüñ
3. müstakil ‖ daha büyük<br />
G421/6 Meclis-i cānāneye sāḳī çoġ alsun bādeyi / Baş Başḳa Baş ḳa bir destī gerek zīrā raḳībuñ başına<br />
4. başlı başına, müstakil ‖ değişik<br />
G149/2 Ġamuñdan nevbet-i āh u fiġān u zāra ḳudret yoḳ / Çemende bülbül-i şūrīde şimdi baş başḳa baş ḳa mehterdür<br />
baş başḳa baş<br />
ḳa ba başına ba şına [1] [1] başlı başına, tek başına, ayrı; bkz. TS. C. I, s. 442.<br />
G175/4 N’ola gül şevḳıne çalup çaġurursa bülbül / Muṭrıbā ol daḫı baş başḳa baş ḳa ba başına ba şına mehterdür<br />
1. girişmek<br />
başlamak başlamak [18]<br />
[18]<br />
G34/2 Bāzārlarda başladı başladı naḫli ṭonatmaġa / Dil baġlayalı ḳāmet-i zībāña naḫl-bend<br />
G8/2 Nev-bahāruñ naḳşına bir ṣavt-ı rengīn baġladı / Başladı Başladı sāz u nevāya bülbül-i destān-serā<br />
Mtl 6 Būseyle mürde dilleri iḥyāya başladuñ başladuñ / İḥyā-yı muʿcizāt-ı Mesīḥāya başladuñ<br />
Mtl 6 Būseyle mürde dilleri iḥyāya başladuñ / İḥyā-yı muʿcizāt-ı Mesīḥāya başladuñ<br />
başladuñ<br />
G8/6 Gūş ṭutsa şāh-ı gül çıḳsa libās-ı āl ile / Ḳıṣṣa-ı rengīne başlar lāle-i laʿlīn-ḳabā<br />
G295/2 Ṭāvūsdur ki ravżada cevlāna başlamış başlamış / Ruḫsāruñ üzre zülf-i semen-bū degüldür ol<br />
G361/3 Ḳoyup tesbīḥ-i mercānı seni kim diñler ey vā‘iẓ / Mufaṣṣal ḳıṣṣa başlarsın başlarsın ġarīb efsāne söylersin<br />
2. okumaya başlamak<br />
G110/2 Manṭıḳuʾṭ-ṭayr oḳumaġa başladı başladı mürġ-i çemen / Gūşe-i gül-zār şimdi külbe-i ʿAṭṭārdur<br />
G243/1 Nev-bahār açdı cemālüñ muṣḥafından bir varaḳ / Ol varaḳdan başladı başladı gül-şende bülbüller sebaḳ<br />
3. koyulmak, harekete geçmek<br />
G358/1 Naġamāt eylemege başladı başladı başladı ṣanma anı sen / Ehl-i sūzuñ ṣanemā āteşin üfler ney-zen<br />
G310/2 Başladı Başladı gül-şende mürġ-i ḫoş-nevā nev-rūzdan / Şāh-ı gül bezminde taḳsīm itdi bir ġarrā ġazel<br />
Mtl 11 Ṭutdı gül-şende yine bülbül-i ḫoş-ḫˇān menzil / Başlasun Başlasun devre ḳadeḥ oldı müzeyyen maḥfil<br />
G340/1 ʿArż-ı ḥüsn it niyāza başlayalum başlayalum / Naġme-i ʿaşḳa tāze başlayalum<br />
başlayalum<br />
G340/2 Ġonca-<strong>ve</strong>ş dāġ-ı sīnemüz açalum / Gül gibi keşf-i rāza başlayalum<br />
başlayalum<br />
G340/3 Dil-i saḫt-ı nigārı nerm idelüm / Āh-ı āhen-güdāza başlayalum<br />
G340/4 Ġam-ı zülfin çeküp ıraḳlardan / Fikr-i dūr u dırāza başlayalum<br />
başlayalum<br />
G340/5 Gitmesün sāġar elden ey Bāḳī / Ṣanʿat-ı şīşe-bāza başlayalum<br />
G447/5 Bāḳī çemende şīşe-i mey ḳulḳul eylese / Bülbül terāne başlayıca başlayıcaḳ başlayıca uysa bülbüle<br />
ba baṭ ba ṭ [1] kaz<br />
G222/1 Ṣaḥn-ı gül-şen mülk-i Baġdād oldı āb-ı cūy Şaṭ / Yāsemenler ṣu yüzinde seyr ider mānend-i ba baṭ ba<br />
1. saplanmak<br />
batmak batmak [2]<br />
[2]<br />
G439/1 Düşse göñlüm n’ola ol ḫançer-i ḫūn-efşāne / Müjeñ oḳlarınuñ eylükleri batdı cāne<br />
2. yok olmak ‖ modası geçmek<br />
G537/2 Batdı Batdı sāl-ı kühenüñ ṣīt u ṣadāsı şimdi / Çıḳdı mürġ-i çemenüñ naġme-i nev-peydāsı<br />
baturmak baturmak [1] [1] yok etmek, kasıp kavurmak<br />
G279/2 Miyān-ı āb u āteş oldı cāy-ı keştī-i ṣahbā / Baturdı Baturdı rūzgār āyīn-i ʿīşın bezm-i rindānuñ<br />
bāṭıl ıl [4]<br />
[4]<br />
1. hak karşıtı (hak <strong>ve</strong> batıl’daki), doğruluk <strong>ve</strong> gerçekliği olmayan şeyler<br />
G420/6 Bāṭıl ıl hemīşe bāṭıl u bīhūdedür <strong>ve</strong>lī / Müşkil budur ki ṣūret-i Ḥaḳdan ẓuhūr ide<br />
139
2. boş, esassız, temelsiz (şeyler)<br />
G42/4 Ferāġat güzel sevmeden tevbe meyden / Zehī reʾy-i bāṭıl ıl zehī fikr-i fāsid<br />
G426/7 Bu taṣavvurlar eger bāṭıl ıl ıl olursa nic’olur / Ḳatı ḥayret yiridür bir gözüñ aç bī-çāre<br />
G446/1 Der-gāh-ı Ḥaḳḳa derd ile ʿāşıḳ niyāzda / Bāṭıl ıl taṣavvur itmede zāhid namāzda<br />
bāṭıl ıl u u bbīhūde<br />
b īhūde [1] [1] boş, temelsiz, çürük (şeyler)<br />
G420/6 Bāṭıl hemīşe bāṭıl ıl u u bbīhūdedür<br />
b īhūdedür <strong>ve</strong>lī / Müşkil budur ki ṣūret-i Ḥaḳdan ẓuhūr ide<br />
1. iç<br />
bāṭın ın [2]<br />
[2]<br />
G61/4 Ḫum gibi sen de taṣfiye-i bāṭın ın it yüri / Dergāh-ı mey-fürūş ulu ḫānḳāhdur?<br />
2. iç ‖ sır dolu, gizli<br />
G192/5 Meyden ṣafā-yı bāṭın ın ın-ı ın ḫumdur ġaraż hemān / Erbāb-ı ẓāhir añlayamazlar murādumuz<br />
140<br />
ba baṭṭāl ba ṭṭāl itmek [1] hükümsüz kılmak, değerini kaybetmek (ṭayy itdi/ baṭṭāl itdi; aynı<br />
eyleme bağlanmaktadırlar.)<br />
K20/20 Seḫāda Ḫātem-i Ṭay defterini ṭayy itdi itdi / Ġazāda Seyyid-i Ġāzī ḥikāyetin ba baṭṭāl ba baṭṭāl<br />
ṭṭāl<br />
bā-vüc vüc vücūd vücūd<br />
ūd [1]<br />
G72/3 Farḳ-ı serde şekl-i şemşīrüñ yiter perr-i küleng / Bā-vüc vüc vücūd vüc ūd ol dem ki ḫūn-ı zaḫmum içre āl olur<br />
bay bay [1] [1] zengin, varlıklı (kimse)<br />
G519/5 ʿAṭā ḳıl Bāḳīye luṭfuñ İlāhī / Saña muḥtāc eger yoḫsul eger bay<br />
bay<br />
bay bay bay ḳılmak ılmak<br />
[1] [1] [1] zengin etmek, varlıklı kılmak<br />
M1/II/3 Kem-ter gedāyı az ʿaṭāsı ḳılurdı ılurdı bay / Bir luṭfı çoḳ mürüv<strong>ve</strong>ti çoḳ pādişāh idi<br />
bayra bayraḳ bayra ḳ [1] sancak<br />
K2/22 Eyledi leşger-i manṣūruñ o bayra bayraḳlar bayra ḳlar ile / Vādī-i nuṣret ü deşt-i ẓaferi lāle-sitān<br />
bayram bayram [2]<br />
[2]<br />
K20/47 Giceñ şerefde şeb-i Ḳadr ü gündüzüñ bayram bayram / Nevāl ü niʿmet ile ḫˇān-ı ʿīş māl-ā-māl<br />
G460/1 Devlet el virse yüzin gördügüm eyyām olsa / Merḥabā eylesem ol şūḫ ile bayram bayram olsa<br />
bayrama bayrama çı çıḳmaya! çı ḳmaya! [1] [1] bayram namazına çıkmasın ‖ bayrama kadar ölsün ! anlamında ilenç<br />
sözü.<br />
G474/3 Vāʿiẓ çıḳarsa kürsīye her cumʿa ġam degül / Ammā bolayki luṭf ide bayram bayrama bayram a çı çıḳmaya çı ḳmaya<br />
bāz āz [1] üsküflü doğan<br />
G306/5 Aldı seḥerden üsküfini bāz āz āz-ı āz ġoncanuñ / İtdi çemende bülbül-i zārı şikār gül<br />
bāz āz eylemek [1] açmak<br />
G317/3 Her tezervüñ nice bir ṣaydı hevāsında yilüp / Dāʾimā ḥırṣ u ṭamaʿ çeşmini bāz āz eyleyelüm<br />
bāzār āzār [6]<br />
1. çarşı, alış <strong>ve</strong>riş yeri<br />
G30/4 Bu bāzār āzār içre düşmez dāne-i eşküm gibi gevher / Gel ey cān riştesi şimden girü dürr-i ʿAdenden geç<br />
Kt10/2 Görme misin itlerüñ ġavġāsını bāzārda āzārda / İltifāt itmez güẕār eyler ḫırāmān şīr-i ner<br />
G244/4 Şöyle bī-ḳıymet olur ʿāşıḳ-ı miḥnet-zede kim / ʿĀḳıbet hīçe ṣatar ḫˇāce-i bāzār āzār āzār-ı āzār firāḳ<br />
G541/3 Ṭoludur dil ḳafesi genc-i maḥabbetle bu gün / ʿAşḳ bāzār āzār āzārınuñ āzār ınuñ ey ḫˇāce benem ṣarrāfı<br />
G34/2 Bāzārlarda āzārlarda başladı naḫli ṭonatmaġa / Dil baġlayalı ḳāmet-i zībāña naḫl-bend
2. pazarlık, revaç<br />
G60/1 ʿĀrıżuñ ḫurşīd-i ʿālem-tāb māhiyyetlüdür / Anuñ içün ḥüsnüñüñ bāzār āzār āzārı āzār ı germiyyetlüdür<br />
bāzār āzār āzār-ı āzār ı dehr [2] dünya<br />
G209/4 Bāzār āzār āzār-ı āzār ı dehr içinde gözüme ṭoḳınmadı / Ḫāl-i ʿiẕār-ı yār gibi ʿanberīn meges<br />
G193/5 Bāḳī metāʿ-ı naẓm ile bāzār āzār āzār-ı āzār ı dehrde / Cevr-i liʾām u miḥnet-i eyyām sūdumuz<br />
bāzāre āzāre dü düşmek dü<br />
şmek şmek [1] [1] kötü yola düşmek, değerinden kaybetmek<br />
G173/3 Benefşe kendüyi zülfüñe teşbīh itse incinme / Ki ol bir şāhid-i kāşānedür bāzāre āzāre dü düşmişdür dü<br />
şmişdür<br />
bāzīçe āzīçe āzīçe-i āzīçe i ta taḳdīr ta<br />
ḳdīr [1] [1] kader oyunu<br />
K14/19 Dil-ā<strong>ve</strong>rler oyunlar oynadı küffāre ol gün kim / Gören bāzīçe āzīçe āzīçe-i āzīçe i ta taḳdīrüñ ta<br />
ḳdīrüñ oldı deng ü ḥayrānı<br />
1. pazı<br />
bāzū āzū [4 [4] [4<br />
] bkz. ‘zūr-ı bāzū’ md.<br />
G313/5 Eyledüm diḳḳat ile mūy-ı miyānına naẓar / Cümleten bī-bedel ü sāʿid ü bāzū āzū da güzel<br />
G543/2 Ṭonatdı dāġ ile bāzūlar āzūlar āzūlarını āzūlar ını ol gül-endāmuñ / Açınca ḳolların eṭrāfı gūyā gül-sitān itdi<br />
2. kol<br />
G254/3 Cām-ı gül-gūn al ele nūş eyle bī-pervā bu gün / Ḳuv<strong>ve</strong>t-i bāzūñ āzūñ ile bir dil-ber-i meh-pāre çek<br />
K23/20 Bāzū āzū āzū-yı āzū yı saʿyı gerden-i maḳṣūda ṣalmadın / Şemşīr-i ʿazmi olmadı hem-ḫˇābe-i niyām?<br />
141<br />
be be [1] [1] teklifsiz konuşmalarda dikkati çekmek için kullanılan bir ünlem ‖ Rumeli ağzı<br />
G367/3 Maḥabbet resm ü āyīnin be be ṣofī ben mi vażʿ itdüm / Muʿayyen ḳıṣṣadur sevmek sevilmek mā-<br />
teḳaddemden<br />
be be be [4] [4] için; <strong>ve</strong>rilen tanıklarda peşisıra söylenen kalıplaşmış dua sözlerinden sonra<br />
‘hakkı için’ anlamında;<br />
K3/31 İlāhī be be-āb-ı be ruḫ-ı āl-i Aḥmed / Be Be-nūr-ı Be cebīn-i mübīn-i Peyem-ber<br />
K3/32 Be Be-dīn-i Be güzīn-i Nebiyy-i mükerrem / Be Be-rūḥ-ı Be revān-ı Resūl-i muṭahhar<br />
bebr bebr [1] [1] kaplan; Mütercim Asım, ‘bebr’e Türkçe’de (halk ağzında) ‘böbür’ dendiğini<br />
<strong>ve</strong> onun Hindistan’da yaşadığını söylemektedir. Bunun yanında ‘bebr’in İran anlatılarındaki<br />
yeri için bkz. BURHÂN, s. 54.<br />
K9/16 Şīr-i jeyāna pençe ṣalar gāh-ı ḫışm u kīn / Bebr Bebr-i Bebr yabāna ḳarşu varur vaḳt-i kār-zār<br />
beççe beççe [1] [1] yavru<br />
G308/8 Açduḳça ġonca beççe beççe-i beççe bülbül gibi dehān / Alduḳça jāle beyżaların zīr-i bāl gül<br />
Beda Bedaḫşān Beda şān vilāyeti ḳılmak ılmak [1] [1] Bedahşan vilayetine çevirmek (lalenin kızıllığı<br />
bağlamında) ‖ Afganistan’da “laʿl-i Bedaḫşān” adı <strong>ve</strong>rilen bir çeşit yakutu <strong>ve</strong> başka kıymetli<br />
taşlarıyla ünlenmiş bir yer. Bazı kaynaklar, buranın çok meşhur olmasının sebebini, maden<br />
kaynaklarından çok madenlerin burada çok güzel işlenmesine bağlamaktadırlar. Bkz.<br />
MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s.119; BURHĀN, s. 55; ayrıca bkz. ‘kān-ı Bedaḫşān’, ‘laʿl-i Bedaḫşān’ md.<br />
K17/4 Ṣaḥrāyı ḳıldı ıldı lāle Beda Bedaḫşān Beda şān vilāyeti vilāyeti / Gül-zārı itdi tāze çemen mülk-i sebze-zār<br />
bed bedāyi bed bedāyi<br />
āyiʿ-nig āyi nig nigār nig ār [1] [1] güzel resimler yapan (kalem)<br />
G504/5 Bāḳī ṣarīr-i kilk-i bed bedāyi bed bedāyi<br />
āyiʿ-nig āyi nig nigārdur<br />
ārdur / Şeh-bāz-ı dest-i fikretümüñ ṣīt-i şeh-peri<br />
bedel bedel bedel [2]<br />
[2]
1. değer, karşılık<br />
G113/6 Bilüñe yoḳ bedel bedel <strong>ve</strong>lī ṣaçuñuñ / Girihin çözseñ ol miyāne deger<br />
2. (–den) başka, yerine<br />
G380/7 Bāḳıyā Ferhād ile Mecnūn-ı şeydādan bedel bedel / ʿĀşıḳ-ı bī-ṣabr u dil kim var dirseñ işte ben<br />
142<br />
bedel bedel-i bedel i mmā-yete<br />
m<br />
yete yeteḥallel yete ḥallel [1] [1] Vücudun tükettiği sıvıyı tamamlayan yiyecek <strong>ve</strong>ya içeçekler ‖ şarap;<br />
bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 119.<br />
G327/7 Bāḳıyā ḫūn-ı dili dīde düketdi gördüm / Mey-i nābı bedel bedel-i bedel<br />
i mmā-yete<br />
m<br />
yete yeteḥallel yete ḥallel çekdüm<br />
bedel bedel virmek virmek [1] [1] para <strong>ve</strong>rmek, karşılığını <strong>ve</strong>rmek<br />
M6/II/3 Bāġ-ı bihişt çünki alınmaz bede bedel bede l virüp<br />
bedel bedel olmamak olmamak [1] [1] yerini tutmamak, değerinde olmamak<br />
K19/54 Bedel Bedel olmaz olmaz buña zīrā ki senüñ nāmuñadur / Ṭutamaz mühr-i Süleymān yirin āḫer ḫātem<br />
beden beden [7]<br />
[7]<br />
1. vücut ‖ kale duvarları ile cevrilmiş (hisar)<br />
G178/4 Ṣaff-ı müjgānın görüp ol şāha dil virdüm hemān / Ṭop-ı ġabġabla beden gibi ḥiṣārum aldılar<br />
G32/3 Meclis-i mey ki bedenlerle bedenlerle bedenlerle ḥiṣār olmışdur / Şehr-i ʿişretdür anuñ āfet-i devrānı ḳadeḥ<br />
2. vücut<br />
M4/III/2 Ṣıḥḥat-i cān u beden beden beden senden cüdādur ʿāḳıbet?<br />
G167/5 Yitişgil ölmedin ey cān ṭabībi dest-gīr ol kim / Bedenden Bedenden cān-ı Bāḳī ṭurmayuben ıżṭırāb eyler<br />
K24/9 Beden Beden-i Beden pāki neden böyle olurdı ḫoş-bū / Olmasa müşg ü gül-āb ile muḫammer sünbül<br />
G327/6 Beden Beden-i Beden zerd ü nizārumla degül çihre-i zer / ʿAşḳ ser-nāmesine levḥa yazup ḥal çekdüm<br />
G385/2 Dāġlarla bedenüm bedenüm olsa n’ola naḳş-ı peleng / Ben ol āhū-beçe-i şīr-şikārı se<strong>ve</strong>rin<br />
bedenden bedenden geçmek geçmek [1] [1] [1] dünya bağlarından arınmak, dünya işlerinden elini eteğini çekmek<br />
G30/3 Neden bu menzil-i ḫākīde ārām iḫtiyār itmek / Senüñ cāndur yirüñ ey tīr-i dil-ber sen bedenden edenden geç<br />
bed bed-end bed end endīşe end şe [1] başkaları hakkında kötülük düşünen, kötü kalpli<br />
K20/43 ʿAceb degüldür eger olsa nükte-i ḳalemüm / Ser-i ʿadū-yı bed bed-end bed end endīşe end şe ḍarbet-i kūpāl<br />
bed bed-ḫˇāh bed ˇāh [2] kötü niyetli ‖ tabiatsız, ahlaksız<br />
K3/19 Naẓar ehline mīl-i kuḥlü’l-cevāhir / Reg-i cān-ı bed bed-ḫˇāha bed ˇāha nebtīz ü nişter?<br />
G543/3 Lebin aġyār-ı bed bed-ḫˇāhu bed ˇāhu ˇāhuñ ˇāhu virüp aġzına dişletdi / Dirīġā dostlar meclisde ol meh yine ḳan itdi<br />
bed bed-kīşe bed şe şe [1] [1] dinsiz<br />
K8/12 Zamāne āteş urdı ḫırmen-i aʿdā-yı bed bed-kīşe bed şe / Düşelden şuʿle-i şemşīri Aẕerbāycān üzre<br />
bed bed-li bed li liḳā ḳā [2] suratsız, çirkin (rakip)<br />
G15/2 Eşkümüñ gevherlerin dizdüm işigi ṭaşına / Yāre ʿarż idem diyü silmiş raḳīb-i bed bed-li bed li liḳā li ḳā<br />
G186/3 Ayaḳ baṣmaḳ ne lāzım meclis-i ʿuşşāḳa ey ṣofī / Raḳīb-i bed bed-li bed li liḳā li ḳā ile ıraḳdan merḥabā yigdür<br />
bed bed-mihr bed mihr [2] [2] [2] merhametsiz, şefkatsiz (felek)<br />
G46/5 Şol ḳadar cevr ider oldı baña çarḫ-ı bed bed-mihr bed mihr / Ṣanki bir dil-ber-i meh-rūy u hilāl-ebrūdur<br />
G263/4 Her şeb ey dil āh-ı āteş-nākden / Çarḫ-ı bed bed-mihrüñ<br />
bed mihrüñ mihrüñ yirin od eyledüñ<br />
bed bed-nām bed ām [1] adı kötüye çıkmış (aşık) ‖ rüsvâ-yı âlem, dile düşmüş<br />
G204/4 İçeyin ʿāleme rüsvāy olayın nʾolsa gerek / ʿĀşıḳam ʿāşıḳ-ı bed bed-nāma bed āma ġam-ı neng olmaz
143<br />
bed bedīʿ bed ʿ [1] bir benzeri <strong>ve</strong> örneği olmayan yeni (şiir) ‖ Belagat ilmini oluşturan üç<br />
bölümden biri (diğer ikisi ma’anî <strong>ve</strong> beyan)<br />
K22/29 Destüme alsam ḳalem naẓm-ı bed bedīʿümle bed ʿümle benem / Nīze-bāz-ı ʿarṣa-i mülk-i maʿānī vü beyān<br />
bedr bedr [6] [6] dolunay<br />
G61/3 Ḫaddüñ ḳatında mihr-i felek bir zavalludur / Alnuñ yanında bedr ise bir sīr-i māhdur<br />
G124/7 Rūy-ı baḫtı bedr bedr olur bürc-i şerefde ʿāḳıbet / Her ki māh-ı nev gibi kesb-i kemāl üstindedür<br />
G190/3 Görenler ruḫlaruñda ḥalḳa ḥalḳa zülfüñi dirler / Meh-i bedr bedr ile ṣan kim cemʿ olupdur hāleler yir yir<br />
G197/5 Yaḳamaz bedr bedr-i bedr i āfitāb-ı sitem / Bir yüce bār-gāha mensūbuz<br />
G241/4 Bezmüñde gerçi sāġar-ı ṣahbāya baş eger / Bedr Bedr-i Bedr münīre dil uzadur dil-berā ḳabaḳ<br />
G59/3 Sen meh-i bedrüñ bedrüñ żiyāsın virmek olmaz ʿāleme / İttifāḳī bir yire cemʿ olsalar meh-pāreler<br />
bedra bedraḳa bedra bedraḳa<br />
ḳa [1] kılavuz<br />
Kt1/6 Kime kim reh-ber ola bedra bedraḳa bedra bedraḳa<br />
ḳa-i ḳa i iḥsānuñ / Yolına ḳarşu ṭutar şemʿ-i hidāyet meşʿal<br />
be be-ġāyet be ġāyet [1] pek fazlasıyla<br />
G168/4 Manṣıb-ı ʿizz u ʿalāʾiḳdan ʿalāḳa ḳaṭʿ iden / Merd-i dānādur be be-ġāyet be ġāyet ġāyet ḥüsn-i ḥāl üstindedür<br />
begenmemek begenmemek [2] [2] hor görmek<br />
G67/1 Mürġ-i dil ḳonmaġa bir ḳāmeti Ṭūbā gözedür / Serv ü şimşādı begenmez begenmez begenmez ḳatı aʿlā gözedür<br />
K5/28 Gedā-yı āsitānuñ āsmāna ser-fürū ḳılmaz / Begenmez Begenmez ḥāṣılı kem-ter ḳuluñ eyvān-ı Keyvānı<br />
beg beg [4]<br />
[4]<br />
1. güzeller/dilberler<br />
M8/I/1 Rāyet-i fitne çeküp ol ḳad-i dil-cū begler<br />
begler<br />
M8/I/2 Üşdiler yanına her şūḫ-ı cefā-ḫū begler begler<br />
begler<br />
M8/I/3 Bir yire geldi nice ġamzesi cādū begler<br />
begler<br />
2. bey (varlıklı kimseler bağlamında)<br />
G343/2 Sen ol sulṭān-ı ḫūbān-ı cihānsın kim işigüñde / Ḳuluñdur nice Ḳul oġlı güzeller belki begler hem<br />
begüm! begüm! [13] [13] [13] efendim!, canım! karşılığında Rumeliye özgü bir hitap biçimi<br />
G35/4 Eşkāl-i <strong>ve</strong>fā resmi ḳabūl itmede ḳalbüñ / Āyīnedür ammā begüm begüm āyīne-i pūlād<br />
G90/3 Ḳucmaḳ degül ġaraż seni dīdārdur murād / Deryā-yı iştiyāḳ begüm begüm bī-kenārdur<br />
G107/1 Berg-i gülden ruḫı ol lāle-ʿiẕāruñ terdür / Nükte fehm eyle begüm begüm ḫaylīce rengīn yirdür<br />
G108/1 Lebüñe dirler ise ġonca-i gülden terdür / Ṣaḳın incinme begüm ḫaylīce rengīn yirdür<br />
G319/2 Zerd oldı yüzüm derd ile ṣan kim yereḳāndur / Luṭf eyle begüm begüm begüm dökme benüm yoḳ yire ḳanum<br />
G502/5 Ten-i Bāḳīyi ser-ā-pā ḳılıcuñ pārelese / Şöyle va’llāhi begüm begüm cānına minnetler idi<br />
Mtl 10 Dāʾim olmaz devr-i gül devrān ise bāḳī degül / Gel begüm begüm begüm dönsün ḳadeḥ bundan yig olmaz devr-i gül<br />
G132/5 Ṣaçuñ zencīri sevdāsında Bāḳī / Begüm Begüm dīvānedür dīvāne maʿẕūr<br />
G165/3 Begüm Begüm merdümlik it kendü ciger-gūşeñ gibi besle / Yaşum ṭıfl-ı yetīmüñdür ki dāmānuñda ḳalmışdur<br />
K22/9 Salṭanat tācın geyen ʿālemde maġrūr olmasun / Nice sulṭān börkin almışdur begüm begüm bād-ı ḫazān<br />
G45/4 Ne deñlü şerbet ile yaraşursa her niʿmet / Şarāb-ı telḫ ile olur begüm begüm kebāb leẕīẕ<br />
G299/4 ʿİş<strong>ve</strong>-i dehre göñül virmez o kim ʿāḳildür / Almadı behre begüm begüm kimse bu dünyādan bil<br />
G498/5 Zebūn olmaz ʿacūz-ı dehre Bāḳī / Bu meydāne begüm begüm merdāne geldi<br />
behcet behcet [1] [1] güzellik ‖ güleryüzlülük (‘yüz dürmek’ karşıtlığında)<br />
G305/5 Dürme yüzüñi ġonca-ṣıfat bañā nāz idüp / Aç <strong>ve</strong>rd-i bāġ-ı behceti ey gül-ʿiẕār gül
e be-her be her ta taḳdīr ta<br />
ḳdīr [1] [1] her ne halde olursa olsun<br />
G223/4 Be Be-her Be her ta taḳdīr ta<br />
ḳdīr olur māʾil güzeller ʿāşıḳ-ı zāra / Ṭabīb olanlar elbette iderler mübtelādan ḥaẓ<br />
behey! behey! [2]<br />
[2]<br />
1. teklifsiz konuşmalarda kullanılan bir ünlem<br />
G181/2 Çemende ṣu gibi ṣofī şarāb içmek gerek şimdi / Behey Behey ṣofī bu mevsimler ne ayıḳlıḳ zamānıdur<br />
2. kızgınlı, öfke <strong>ve</strong> azarlamanın yağunluğunu ünlemle anlatmada kullanılır.<br />
G259/1 Dilā cihānı sirişkümle pür-şarāb itdüñ / Behey Behey ḫarāb olası ʿālemi ḫarāb itdüñ<br />
144<br />
Behmen Behmen [2] [2] ululuk <strong>ve</strong> görkem sembolü İran hükümdarı; geniş bilgi için MİTOLOJİK<br />
UNSURLAR, s. 114-117.<br />
M7/III/2 Sezā-vār olmaz ol ṣadre eger Dārā eger Behmen<br />
Behmen<br />
G514/1 Çemende lāle geydi efser-i Key / Elinde tāc u taḫt-ı Behmen Behmen-i Behmen dey<br />
Behr Behrām Behr ām [6]<br />
1. Merih (Mirrîh) gezegeni, cellad-ı felek adı da <strong>ve</strong>rilmiştir. Bir elde kılıç <strong>ve</strong>ya hançer diğer elde<br />
kesik baş tutarak minyatürleştirilmiştir. Daha geniş bilgi <strong>ve</strong> minyatürler için bkz. OSMANLI<br />
MİTOLOGYASI, s. 342.<br />
K23/9 Behr Behrām Behr Behrām<br />
ām eline ḫançer alup ḳaṣd ider ya ḫod / Aʿdā-yı dīn ü düşmen-i İslāma intiḳām<br />
K14/13 Didi Behr Behrām Behr Behrām<br />
ām-ı ām düşmen-kām gördi ḍarb-ı şemşīrin / Ḳoluña ḳuv<strong>ve</strong>t ey rūz-ı <strong>ve</strong>ġānuñ Şāh-ı Merdānı<br />
G494/6 Felekden seyr idüp rezmüñ disün Behr Behrām Behr Behrām<br />
ām-ı ām ḫaṣm-efgen / Hezār aḥsent ey rūz-ı <strong>ve</strong>ġānuñ merd-i meydānı<br />
Kt2/1 Ḳalmayup ferri düşdi destinden / Ḫançer-i āb-gūnı Behr Behrāmuñ Behr<br />
āmuñ<br />
2. İran mitolojisinin önde gelen kahramanlarından biri olup adalet <strong>ve</strong> cesareti ile tanınmış ideal<br />
hükümdar tipi<br />
G484/5 Kemend-endāz-ı dehrüñ kimse bendinden ḫalāṣ olmaz / Zamāne gösterür Behr Behrām Behr ām olursañ ʿāḳıbet gūrı<br />
G286/7 Sāġar-ı gül-gūn-ı ʿişret vāye-i Kāvūs-ı ḫār / Ḫançer-i ḫār-ı melāmet behre-i Behr Behrām Behr Behrām<br />
ām-ı ām gül<br />
Behr Behrām Behr Behrām<br />
ām-ı ām ı GGūr<br />
G<br />
ūr ūr [1] [1] Devamlı yaban eşeği avladığı <strong>ve</strong>ya kızgın davranışlarından dolayı bu adı<br />
almıştır. Bir gün yaban eşeğinin arkasından bir mağaraya girmiş <strong>ve</strong> bir daha çıkmamıştır. Bu<br />
anlatıdan ötürü, “behre” kelimesiyle birlikte “gûr” kelimesinin mezar anlamından da<br />
yararlanarak, dünyanın geçiciliği <strong>ve</strong> ölümün gerçekliliği vurgulanmıştır; bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong><br />
İZAHI, s. 62; LEVEND, s. 162.<br />
G511/5 Cihān mülkinden ey Bāḳī ne ḥāṣıl / Bilürsin behre-i Behr Behrām Behr Behrām<br />
ām-ı ām ı ı GGūr<br />
G<br />
ūr ūrı ūr<br />
Behr Behrām Behr Behrām<br />
ām-ı ām ı ı va vaḳt va<br />
ḳt [1] [1] zamanın Behrâm’ı ‖ Kanuni Süleyman<br />
M1/VII/4 Behr Behrām Behr Behrām<br />
ām-ı ām ı va vaḳti va<br />
ḳti gūra yitürdi bu ṣayd-gāh / Var işigine ḫidmet-i Şāh Erdşīri gör<br />
1. pay, hisse<br />
behre behre [3]<br />
[3]<br />
G299/4 ʿİş<strong>ve</strong>-i dehre göñül virmez o kim ʿāḳildür / Almadı behre behre begüm kimse bu dünyādan bil<br />
2. kısmet, nasip ‖ mezar, ölüm<br />
G511/5 Cihān mülkinden ey Bāḳī ne ḥāṣıl / Bilürsin behre behre-i behre i i Behrām-ı Gūrı<br />
3. kısmet, nasip<br />
G286/7 Sāġar-ı gül-gūn-ı ʿişret vāye-i Kāvūs-ı ḫār / Ḫançer-i ḫār-ı melāmet beh behre beh behre<br />
re-i re Behrām-ı gül
ehre behre-mend behre behre mend mend eylemek [1] nasiplenmek<br />
G205/4 Behre Behre-mend Behre mend mend eyler idi būs-ı lebüñden cānı / Dönmese ṭursa eger ʿahdine peymāne biraz<br />
be beḳā be ḳā [8] ebedîlik, devamlılık<br />
G135/6 Ne reng ü būya meftūn ol ne hāy u hūya ey Bāḳī / Bu fānīden be beḳā be ḳā itmez temennā şol ki dānādur<br />
G303/4 Gördüñ ḳabā-yı ʿömre be beḳā be beḳā<br />
ḳā yoḳ bu bāġda / Gül gibi sen de pīreheni pāre pāre gel<br />
M4/III/1 Ṭāʿat-i Ḥaḳ mūnis-i bezm-i be beḳādur be ḳādur ʿāḳıbet<br />
K1/41 Şemʿ-i be beḳāñ be beḳāñ<br />
ḳāñı ḳāñ bād-ı fenādan nigāh ide / Dāmān-ı ʿavn u ʿiṣmet-i dārende-i cihān<br />
M1/VIII/2 Ṣāḥib-ḳırān-ı ʿarṣa-i iḳlīm-i salṭanat / Ol dem ki ḳıldı mülk mülk-i mülk i be beḳāya be<br />
ḳāya ʿazīmeti<br />
K23/27 Dehre devām-ı devletidür ġāyetüʾl-münā / Çarḫa be beḳā be beḳā<br />
ḳā-yı ḳā yı ʿizzetidür müntehe’l-merām<br />
G348/7 Ḥaḳdan isterseñ naʿīm-i cāvidānı iste kim / Gördüñ işitdüñ be beḳā be beḳā<br />
ḳā-yı ḳā yı yı ʿömr ü devlet neydügin<br />
G530/9 Diler Bāḳī Ḫudādan ol ḫudā<strong>ve</strong>nd-i cihān-dānā / Be Beḳā Be<br />
ḳā ḳā-yı ḳā yı baḫt-ı bih-rūzı devām-ı fetḥ-i fīrūzı<br />
be beḳā be ḳā semti [1] ahiret<br />
G533/5 Ġam degül Bāḳī be beḳā be ḳā semtine ḳılsa irtiḥāl / Nice şehler bu fenā mülkinde bāḳī ḳalmadı<br />
be beḳāya be ḳāya ʿazm ʿazm itmek itmek [1] [1] [1] öte dünyaya gitmek, ölmek (kalıplaşmış ölüm ifadesi)<br />
Kt21/2 İşitdüm fevtin ol Sulṭān-ı ʿālī-şānuñ ey Bāḳī / Didüm tārīḫin ʿazm ʿazm itdi itdi beḳāya beḳāya dār-ı dünyādan<br />
be be-kām be ām ām [1] [1] [1] muradınca, isteği doğrultusunda<br />
K23/37 Devrān muṭīʿ u gerdiş-i gerdūn be be-kām be ām ām-ı ām dil / Ecrām rām devlet ü iḳbāl müstedām<br />
beklemek beklemek beklemek [1] [1] gözlemek ‖ yolunu gözlemek<br />
G517/2 Şāyed teraḥḥum ide görüp ḫāk-sārını / ʿÖmrüm geçince bekleyeyin reh-güẕārını<br />
1. belâ<br />
bel belā bel belā<br />
ā [59] bkz. ‘kūy-i belā’, ‘künc-i belā’, ‘maʿşer-i belā’ md.<br />
G218/5 Zülfüñ esīri Bāḳī-i bī-çāre dostum / Bir mübtelā-yı bend-i kemend-i bel belā bel ā imiş<br />
G247/5 Żāyiʿ ola mı bunca bel belā bel ā dünyede Bāḳī / Yā Rabbi naṣīb ola mı dil-dāra ṣarılmaḳ<br />
G316/5 Muġaylān-ı bel belā bel ā ṭutmış ṭarīḳ-i Kaʿbe-i vaṣluñ / Efendi ben o rāh-ı pür-ḫas u ḫāşākden geçdüm<br />
G351/1 Nice bir mübtelā-yı ʿaşḳa hicrānı bel belā bel ā olsun / İlāhī kendü gibi bī-<strong>ve</strong>fāya mübtelā olsun<br />
G356/2 Peykān-ı bel belā bel ā cānuma işler geçer oldı / Ey ḳaşları ya nā<strong>ve</strong>k-i müjgānuñ ucından<br />
G370/1 Dil giriftār-ı bel belā bel ā dil-ber hevāyī n’eylesün / Dāme düşmez yirlere ḳonmaz hümāyı n’eylesün<br />
G172/2 Başuma ʿayn-i bel belādur bel ādur şeb-i hecrüñde gözüm/ Ne görür rūz-ı viṣālüñ ne bilür ḫˇāb nedür<br />
G249/4 Bir bel belādur bel ādur ṣalındı ʿuşşāḳa / Dostum ḳāmet-i ḫıramānuñ<br />
G468/5 Bel Belādur Bel Belādur<br />
ādur gel bu sevdādan geç ey dil / Ṭolaşma ḥalḳa-i zülf-i nigāre<br />
G64/6 Dil-i dervīş-i dil-rīşüñ duʿā-yı ṣubḥ-gāhından / Bel Belālar Bel Belālar<br />
ālar eksilür cāh u celāl u kibriyā artar<br />
G262/1 Gönder efendi sīneme tīr-i bel belālaruñ bel ālaruñ / Olsun siper belālaruña mübtelālaruñ<br />
G262/1 Gönder efendi sīneme tīr-i belālaruñ / Olsun siper bel belālaruña bel ālaruña mübtelālaruñ<br />
G124/5 ʿĀşıḳ-ı bī-çāreler bār-ı bel belāñ bel āñ altındadur / Derd-mend üftādeler görseñ ne ḥāl üstindedür<br />
G191/4 Yaşumuz deryālara döndürdi cevr-i rūzgār / Ḥāliyā ey māh-rū baḥr-i bel belāya bel belāya<br />
āya māliküz<br />
G510/6 Allāh oñara düşmeye gird-āb-ı bel belāya bel āya / ʿAşḳuñda göñül zevraḳı ʿummāne ṣalındı<br />
G544/1 Dilā nūş it ciger ḳanın mey-i gül-gūn ise gitdi / Yüri zehr-i bel belāya bel āya ḳāniʿ ol afyon ise gitdi<br />
G94/1 Nişāne sūz-ı dile āhumuñ şirāresidür / Belī bel belāy bel belāy<br />
āyı āy iden ʿāşıḳa sitāresidür<br />
G129/5 Ey mübtelā-yı şī<strong>ve</strong>-i bālā-yı yār olan / Sevdā-yı zülfi başuña düşsün bel belāy bel belāy<br />
āyı āy gör<br />
G164/2 Cevr-i aġyārdur bel belāy bel belāy<br />
āyı āy iden / Yoġsa yār itdügi cefā nʾeyler<br />
K5/30 Getür cām-ı sürūr-encāmı ey sāḳī yiter çekdük / Cefā-yı devr-i gerdūnı bel belā-yı bel yı yı çarḫ-ı gerdānı<br />
145
G100/5 Bār-ı bel belā-yı bel yı ʿaşḳa he<strong>ve</strong>s ḳılma Bāḳıyā / Zīrā taḥammül itmeyesin iḥtimāldur<br />
G330/1 Ḫaste-i derd-i ʿaşḳ-ı cānānem / Mübtelā-yı bel belā-yı bel yı yı hicrānem<br />
G503/2 Bend-i bel belā-yı bel yı zülfüñ ile künc-i ġamda dil / Zencīrlerle baġlu yatur şīr-i ner gibi<br />
G143/2 Bel Belā-yı Bel yı yı bend-i zülfüñden ḫalāṣ it cān-ı miskīni / Esīr-i miḥnet-i ʿaşḳuñ ne bend ü ne kemend ister<br />
G219/3 Dimeñ Mecnūna gelmiş ʿāḳıbet Leylādan istiġnā / Bel Belā-yı Bel yı yı ʿaşḳ o ser-gerdānı cānından uṣandurmış<br />
G398/3 Degül mi bezm-i vaṣl-ı yār firdevs / Bel Belā-yı Bel yı ṣoḥbet-i aġyār ṭamu<br />
G510/1 Reftāre gelüp nāz ile mestāne ṣalındı / Āyā ne bel belādur bel<br />
ādur ki yine cāne ṣalındı<br />
G344/6 Dil-i dermānde-i Bāḳī gibi hem-rāzum olsaydı / Bel Belā Bel ā küncinde bir bir çekdügüm derdüm aña dirdüm<br />
K19/47 Sīnemüñ dāġı ile cism-i dü-tā-yı zerdüm / Ḳıldı engüşt-i bel belāda bel āda beni bir zer ḫātem<br />
G130/7 Güller ṣafāda ḫurrem u ḫandān u şād-mān / Bülbül bel belāda bel āda bencileyin zār u bī-ḳarār<br />
G190/4 Görinen cism-i zerdümde degüldür dāġ-ı ḫūn-ālūd / Bitüpdür ṣaḥn-ı ṣaḥrā-yı bel belāda bel belāda<br />
āda lāleler yir yir<br />
G321/2 Hem-reng-i peleng itdi beni kūh-ı bel belāda bel āda / Cismümde ser-ā-pā görinen dāġ-ı siyāhum<br />
G134/1 Cūy-ı fenāyı ḫalḳ birer ikişer geçer / Baḥr-i bel belādan bel ādan ehl-i tecerrüd yüzer geçer<br />
2. sıkıntı, dert<br />
K2/49 Miḥnet-i faḳr bel belā bel ā ġayret-i aḳrān müşkil / Fuḳarā bendelerüñ arada deng ü ḥayrān<br />
G209/5 Bāḳī hevā-yı ʿaşḳ ne müşkil bel belā bel ā imiş / Benden naṣīḥat ister iseñ eyleme he<strong>ve</strong>s<br />
G382/4 Müşkil bel belā bel ā degül mi <strong>ve</strong>fāsuz güzel sevüp / Ġuṣṣayla yata derd ü ġam ile uyanasın<br />
G458/3 Şu ʿāşıḳ kim senüñ ʿaşḳuñ bel belās bel belās<br />
āsından ās ından helāk oldı / Ṣan ol bīmārdur ṣıḥḥat yitişdi vardı uyḫuya<br />
M8/V/3 Bu bel belāya bel belāya<br />
āya bulımaz çāre ne dervīş ü ne şāh<br />
G465/7 Bir kerre būseñ alımaduḳ ḫaṭṭuñ irmedin / Āḫır müyesser oldı hele biñ bel belāyile bel āyile<br />
G105/1 ʿĀşıḳlara çün derd ü belā ẕevḳ u ṣafādur / Yā ẕevḳ u ṣafā derdine düşmek ne bel belādur bel ādur<br />
G106/1 Cānāne cefā ḳılsa n’ola cāna ṣafādur / Aġyār elemin çekdügümüz ya ne bel belādur bel ādur<br />
K22/25 Ṣarṣar-ı ġam fikrüm evrāḳın perīşān eyledi / Çihre-i zerdüm bel belādan bel ādan buldı reng-i zaʿferān<br />
3. felaket, musibet<br />
K11/4 Ḳo emvāc-ı bel belā bel ā gelsün naṣībin rūzgār alsun / Derūnuñ derdini keşf itme sen deryā-yı ʿummān ol<br />
M6/VII/1 Seyl-āb gibi ṣaldı bel belā bel ā leşgeri aḳın<br />
G11/3 Yār aġyārı ṣavar düşnām ile / Defʿ olur ṣan kim duʿā ile bel belā bel<br />
G79/5 Seyf-i bel belā bel ā vü sehm-i ḳażāya siper gerek / Her kim ki tīġ-i fażl u kemān-ı hüner çeker<br />
G298/1 Her tīr-i bel belā bel ā ḳavs-i ḳażādan k’ola nāzil / Ṣaḥrā-yı dil-i ehl-i <strong>ve</strong>fādur aña menzil<br />
G299/1 Fitne-i ʿālemi ol ḳāmet-i raʿnādan bil / Her bel belā bel ā kim yitişür ʿālem-i bālādan bil<br />
K14/5 Cihān emn ü emān buldı yine şemşīr-i pūlādın / Bel Belā Bel ā Yeʾcūcına sedd eyledi İskender-i s̠ānī<br />
4. eziyet, mihnet<br />
K21/30 Hezār bār bel belā bel ā pūtesinde ḳāl oldum / Henūz āteş-i miḥnetde yoḳ ḫalāṣa mecāl<br />
M2/I/2 Menzil-i bār-ı bel belā bel ā kühne-serādur dünyā / Künc-i rāḥat yiri ẓann eyleme bu vīrānı<br />
G75/3 Ārzū eyler imiş bār-ı bel belā bel çekdügümi / Çekeyin bārī çün ol şūḫ-ı cihānum özenür<br />
5. ölüm<br />
G420/7 Bāḳī ʿaceb mi seng-i bel belā bel ā irse pāyine / Her kim bu reh-güẕār-ı fenādan mürūr ide<br />
G477/4 ʿAşḳ ehline ḫādeng-i bel belā bel ā nā-gehān irer / Tīr-i ḳażādan umma ḫalāṣ iḥtirāz ile<br />
G492/4 Kākülüñ sevdālarından düşdi göñlüm zülfüñe / Bir bel belā bel daḫı ol oldı başuma kākül gibi<br />
6. e<strong>ve</strong>t, tamam<br />
G528/1 Derd ü belā vü ġam baña ʿīş u ṣafā saña didi / Şol ki ezelde derdüñe ḳāʾil olup bel belā bel ā didi<br />
G449/1 Dilā bülbül ṣanurdum ben hemān gül-şende dil-dāde / Bel Belā Bel ā bu güllerüñ ruḫsārına şeb-nem de üftāde<br />
146
7. aşk, sevda<br />
G173/2 Bel Belā Bel ā ʿāşıḳlara rūz-ı ezelde ḳısmet olduḳda / Ṭabībüm derd-i hicrānuñ dil-i bīmāre düşmişdür<br />
8. iş<br />
K6/6 Senden ayrılmaḳ ḳatı müşkil bel belādur bel ādur dostum / Yoluña ölmek egerçi ʿāşıḳa āsān gelür<br />
bel belā bel ā gird gird-āb gird<br />
āb ābına āb ına ṣalmak [2] bkz. ‘gird-āb-ı belā’ md.<br />
K14/36 Bel Belā Bel ā gird gird-āb gird<br />
āb ābına<br />
ına ṣalsun ʿadūñı nā-bedīd itsün / Fenā deryāsına ġarḳ eyleyen Firʿavn u Hāmānı<br />
G297/2 Gerçi ser-gerdān idüp ṣalduñ ṣalduñ belā belā gird gird-āb gird āb ābına āb ına / Yüz çevürmezler ḳadīmī āşinālar bilmiş ol<br />
bel belā bel ā vü derd [1]<br />
G163/5 Bāḳī hemīşe gör bu ḫum-ı nīl-gūnı kim / Dürd-i bel belā bel ā vü derdini merd-i hüner çeker<br />
bel belā-yı bel yı nnā-geh<br />
n<br />
geh gehānī geh ānī [1] ansızın gelen bela <strong>ve</strong> dert<br />
G54/4 İşigüñde beni ey meh bulur bir gün ʿadū nā-geh / Ḳażā-yı āsmānīdür bel belā-yı bel yı nnā-geh<br />
n<br />
geh gehānīdür geh ānīdür<br />
bel belā-enc bel enc encām enc ām [1] [1] sonu belalı<br />
K22/26 Cürʿa-i cām-ı bel belā-enc bel enc encām encām<br />
ām-ı ām ġam bī-hūş idüp / ʿĀḳıbet ḳıldı ḫumār-ı derd ü miḥnet ser-girān<br />
bel belā-eng bel eng engīz eng īz [1] bela oynatan<br />
G145/2 Hey gice ṭıfl-ı bel belā-eng bel eng engīz<br />
īz olur kim nicesin / Miḥnet-i ʿaşḳı cevān olmazdan ev<strong>ve</strong>l itdi pīr<br />
bel belā-keş bel keş [1] bela çeken ‖ bir belaya düşüp tahammül etmeye çalışan<br />
G48/3 Zülfi elinden almaġa cān-ı bel belā-keşi bel keşi / Boynın ḳulaġın öpdi girībān u gūşvār<br />
bel belālardan bel ālardan emīn olsun! [1] [1] kalıplaşmış dua ifadesi<br />
K4/19 Bel Belālardan Bel ālardan emīn olsun olsun cihānda / İlāhī izzetüñ ḥaḳḳıçün āmīn<br />
bel belālara bel ālara dü düşmek dü<br />
şmek [1]<br />
[1]<br />
G164/6 Düşdi Düşdi Bāḳī bel belālara bel ālara dimedüñ / ʿAceb ol derde mübtelā nʾeyler<br />
bel belā bel ā bezmi [2] bkz. ‘bezm-i belā’ md.<br />
G128/4 Şirār-ı nār-ı āhumla sipihrüñ ṭās-ı pūlādı / Döner her şeb bel belā bel ā bezminde cām-ı zer-nişānumdur<br />
G388/3 Būs-ı laʿlin isteyen ol muṭrıb-ı ʿĪsī-demüñ / Nāy-<strong>ve</strong>ş kendin bel belā bel ā bezmine dem-sāz eylesün<br />
bel belā bel ā çekmek çekmek [4] [4] sıkıntı/eziyet çekmek<br />
G81/3 Çoḳ bel belā bel ā çekdi senüñ çeng-i ġamunda dil-i zār / Nāy-<strong>ve</strong>ş nāleler eylerse şikāyet demidür<br />
G346/1 Ne bel belālar bel ālar çekile çekile zülf-i perīşānuñdan / Ne fiten ḳopsa gerek nergis-i fettānuñdan<br />
G248/5 Elüñ irişmedi ol ser<strong>ve</strong> diyü ey Bāḳī / Ṭaʿn u teşnīʿi bel belās bel belās<br />
āsın ās ın çekerüz çekerüz irişenüñ<br />
G376/5 Bāḳīyi ġam öldürür ʿaşḳuñ yolında ḳorḳarın / Şimdi mi çekdi çekdi çekdi bel belāy bel belāy<br />
āyı āy rāh-rev yoldaşdan<br />
bel belāġat bel ġat [7] [7] şiir söyleme yeteneği<br />
K22/30 Ben kemend-endāz-ı meydān-ı bel belāġat bel ġat ġat olalı / Ḥalḳa-i teslīme geçmişdür ser-i gerden-keşān<br />
G80/5 Bāḳī suḫanda saña bu gün hem-cenāḥ yoḳ / Ṭabʿ-ı bülendüñ evc-i bel belāġat bel<br />
ġat hümāsıdur<br />
G90/6 Dil çeşme-i bel belāġat bel ġat aña lūledür ḳalem / Āb-ı zülāli şiʿr-i selāset-şiʿārdur<br />
K5/33 Bel Belāġat Bel ġat kūsın urdum ḫusrevāne heft kiş<strong>ve</strong>rde / Suḫan menşūrına çekdüm bu gün ṭuġrā-yı Ḫāḳānī<br />
K20/41 Bel Belāġat Bel ġat içre ben ol şeh-süvār-ı meydānem / Ki eyledüm şuʿarā-yı zamāneyi pā-māl<br />
G320/5 Ṣalup şemşīr-i naẓm-ı āb-dārı dehre Bāḳī-<strong>ve</strong>ş / Bel Belāġat Bel ġat kiş<strong>ve</strong>rin ey pādişāh-ı kām-yāb açdum<br />
K5/34 Egerçi pīr-i dānādur göñül fenn-i bel el elāġatda el ġatda / Velī olmaz deb-istān-ı s̠enāñuñ ṭıfl-ı nā-dānı<br />
bel belālu bel ālu [2] gamlı, dertli<br />
G133/4 Ṭursun yirinde ġamze-i ḳattāl-i ḫūn-feşān / Başdan bel belālu bel ālu ʿāşıḳı ol perçem öldürür<br />
G308/1 Gül-şende itdi nāz ile ʿarż-ı cemāl gül / Ḳıldı bel belālu bel ālu bülbüli āşüfte-ḥāl gül<br />
147
el belī bel ī [5] tastik etme anlamında ‘e<strong>ve</strong>t’<br />
G407/4 Āteş-i rezm içre ya āhendür oldı āl reng / Ceng āl ister bel belī bel kār-ı ẓafer-kirdārına<br />
K2/32 Ḫalḳ rāḥatda seḥāb-ı keremüñ feyżinden / Bel Belī Bel uyḫu getürür ṭabʿa hevā-yı bārān<br />
G94/1 Nişāne sūz-ı dile āhumuñ şirāresidür / Bel Belī Bel belāyı iden ʿāşıḳa sitāresidür<br />
G196/1 Gören dil ān-ı ḥüsnin vaʿde-i cānāne ḳatlanmaz / Bel Belī Bel ʿāşıḳda ṣabr olmaz göñül ol āne ḳatlanmaz<br />
G473/6 Bel Belī Bel bezm ehli bī-hūş olsa Bāḳī / Olur mey rīḫte sāġar şikeste<br />
belki belki [7] [7]<br />
[7]<br />
1. hatta, üstelik<br />
K10/3 Sāye-i ḳaddüñde āhum başḳa sancaḳ çekdügin / Ṭuydı hep mīr-i livā belki belki şeh-i kiş<strong>ve</strong>r bile<br />
G277/2 Revnaḳ-ı ḥüsne ḫalel virmez o ḫaṭṭ-ı müşgīn / Arturur belki belki şeb-i tār şuʿāʿın ḳamerüñ<br />
G343/2 Sen ol sulṭān-ı ḫūbān-ı cihānsın kim işigüñde / Ḳuluñdur nice Ḳul oġlı güzeller belki begler hem<br />
K2/12 Ḫusrev-i Cem-ʿaẓamet dā<strong>ve</strong>r-i Ḫāḳān-saṭ<strong>ve</strong>t / Belki Belki eñ kem ḳulı Cem ʿabd-i ḥaḳīri Ḫāḳān<br />
G93/6 Mey-i laʿl ādeme ziyān itmez / Belki Belki ser-māye-i saʿādet olur<br />
2. bile<br />
G102/5 Ol lebler ile aş yirer belki belki ḳanuma / İmrenmesün dehānı meded iki cānludur<br />
3. olabilir ki, ola ki<br />
G200/6 Belki Belki dil ṣabr ideydi ammā ʿömr / Vaʿde-i vaṣl-ı yāre ḳatlanmaz<br />
bellü bellü [1] [1] malum, herkesce bilinen<br />
G270/3 Cām-ı mey böyle şikest olacaġı bellü bellü idi idi / Ḫalḳ çoḳdan oḳumışlardı duʿāsın ḳadeḥüñ<br />
bell bellü bell bell ü olmak [1] ortaya çıkmak, aşikâr olmak<br />
G224/2 Çün ṣubḥ olınca bellü bellü olur olur yüzi ḳarası / Germ olmasun o ḥüsn ile ey māh iñende şemʿ<br />
belürmek belürmek [2]<br />
[2]<br />
1. görünmek, farkedilmek<br />
G484/1 Belürmez Belürmez ḥüsnüñe ḳarşu çerāġ-ı ṣubḥ-dem nūrı / Ne deñlü fer vire ḫurşīd öñinde şemʿ-i kāfūri<br />
2. tüyü bitmek, çıkmak (sakal için)<br />
G530/7 Ṣabā ḫāk-i rehin būs itdi muġber olduñ ey ʿāşıḳ / Ġubār-ı ḫaṭṭ-ı müşgīni belürsin belürsin göresin tozı<br />
ben ben dil dil-ḫaste dil ḫaste ḫaste [1] ben gönlü hasta (âşık)<br />
G485/6 Ḳarşu ṭut şemʿ-i ruḫuñ bi’llāhi ben ben dil dil-ḫasteye<br />
dil ḫasteye / Künc-i tārīk içre ḳaldum çeşm-i bīmāruñ gibi<br />
ben ben ben fa faḳīr fa faḳīr<br />
ḳīr [1] [1]<br />
G91/2 Ḥüsnüñ zekātınuñ eger ey ḫ˅āce-i cemāl / Bir müsteḥaḳḳın ister iseñ işte ben ben fa faḳīr fa ḳīr<br />
ben ben füt fütāde füt āde [1] [1] ben sevdalı/tutkun<br />
G478/1 Olmasa sūz-ı ʿaşḳuñ dilde eger ziyāde / Ḫākister olmaz idüm yanup bu ben ben ben füt fütāde füt āde<br />
148<br />
ben ben ḳul ḳuluñ ḳul<br />
uñ [2] Bakî kulunuz! (alçakgönüllü <strong>ve</strong> nazik konuşmalarda söyleyiş kalıbı); bkz. ‘Bāḳī<br />
ḳuluñ’ md.<br />
G434/5 Yār defterden yine Bāḳī ḳazınmaḳ var dimiş / Yañlış añlatmış ʿadūlar ben ben ḳul ḳulın ḳul<br />
ın sulṭānuma<br />
K7/27 Ḫusrevā sen ser-<strong>ve</strong>ri ol şāh-ı şāhān eyleyen / Ben Ben ḳuluñ erbāb-ı ṭabʿa mīr-i mīrān eyledi<br />
ben ben ża żaʿīfin ża ża ʿīfin [1] [1] ben zayıf kulun ‖ ben âşığın<br />
G526/1 Terk itdi ben ben ża żaʿīfini ża ʿīfini gitdi revān gibi / Gelmek müyesser olmadı bir daḫı cān gibi<br />
ben ben zzār<br />
z ār u bīmār [1] ben zavallı (âşık)
G352/5 Bıraḳdı yoḳ ḥisābına felek ben ben zzār<br />
z ār u bīmār bīmārı bīmār<br />
/ Hele gāhī gelür yoḳlar ġam-ı dil-dār var olsun<br />
ben ben zzār<br />
z ār u ma maḥzūn ma<br />
ḥzūn [1] [1] ben zavallı perişan (âşık)<br />
G538/1 Ṣaçuñ sevdāsı şeydā ideli ben ben zzār<br />
z ār u ma maḥzūn ma<br />
ḥzūn ḥzūnı ḥzūn / Unutdı ḫalḳ-ı ʿālem ḳıṣṣa-i Leylā vü Mecnūnı<br />
bencileyin bencileyin [ [5] [ 5] benim gibi<br />
K24/10 Var ise bencileyin bencileyin ʿāşıḳ-ı zār olmışdur / Gök gök itmiş döginüp cismini yir yir sünbül<br />
M1/IV/1 Olsun ġamuñda bencileyin bencileyin zār u bī-ḳarār / Āfāḳı gezsün aġlayuraḳ ebr-i nev-bahār<br />
G66/5 Nām u neng ehli ne bilsün reviş-i rindānı / Mey-gede bencileyin ʿāşıḳ-ı şeydā yiridür<br />
G130/7 Güller ṣafāda ḫurrem u ḫandān u şād-mān / Bülbül belāda bencileyin zār u bī-ḳarār<br />
G62/2 Bencileyin Bencileyin günin geçürür āh u vāh ile / Sencileyin <strong>ve</strong>fāsuzı her kim se<strong>ve</strong>r geçer<br />
ben benān ben benān<br />
ān [1] parmaklar ‖ kamış kalemin boğumları<br />
K19/37 Şol ḳadar irdi hedāyā şeref-i medḥüñle / Ki ben benān ben benān<br />
ān-ı ān ḳalemüm oldı ser-ā-ser ḫātem<br />
bend bend [15]<br />
[15]<br />
1. bukağı, eskiden tutsakların ayaklarına takılan <strong>ve</strong> ucuna pranga bağlanan demir halka (bende<br />
çekmek=zincire vurmak), bkz. MENİNSKİ, C. I, süt. 896-897.<br />
G143/2 Belā-yı bend-i zülfüñden ḫalāṣ it cān-ı miskīni / Esīr-i miḥnet-i ʿaşḳuñ ne bend bend bend ü ne kemend ister<br />
2. kılıç bağı; ‘sağ omuzdan geçirilerek bele doğru takılan ipek kurdela anlamı’ için bkz.<br />
MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 231.<br />
G89/4 Degül dāġ-ı siyehler nüsḫalardur ḥırz-ı cān içün / Nişān-ı ḍarb-ı tīġuñ sīnede bend bend-i bend ḥamāʾildür<br />
3. bağ (saç kıvrımı bağlamında)<br />
G143/2 Belā-yı bend bend-i bend zülfüñden ḫalāṣ it cān-ı miskīni / Esīr-i miḥnet-i ʿaşḳuñ ne bend ü ne kemend ister<br />
G156/4 Rişte-i mūy-ı dil-bere ṭolaşan / Beste-i bend bend-i bend zülf ü kākül olur<br />
G334/1 Āşüfte bend bend-i bend i silsile-i zülfüñe nesīm / Māʾil nihāl-i ḳāmetüñe ṭabʿ-ı müstaḳīm<br />
G126/5 Bend Bend-i Bend i zülfinden elem çekme iñen ey Bāḳī / Seni aġyārdan ol ḳayd ile mümtāz eyler<br />
G496/3 Bend Bend-i Bend i zülfüñden ne miḥnet çekdügin bilseñ göñül / Başuña kākül gibi düşse bu sevdā kāşkī<br />
G527/5 Ṣaçuñ bendinde bendinde dil derdin ṣorarsañ / Ġarīb üftāde müşkil ḥāle düşdi<br />
G484/5 Kemend-endāz-ı dehrüñ kimse bendinden bendinden ḫalāṣ olmaz / Zamāne gösterür Behrām olursañ ʿāḳıbet gūrı<br />
K7/11 Zülf-i dil-ber bendine bendine düşmiş gibi āşüfte-ḥāl / Sünbül-i miskīn ʿaceb kendin perīşān eyledi<br />
G199/3 Dil-i ṣad-çāk o mūy-ı müşg-būnuñ bendine bendine ḳalmaz / Çeker zülf-i dil-āvīzüñ cefāsın şāne incinmez<br />
G267/4 Bend Bend-i Bend i fürḳatde ḳoma bendeñi āzād eyle / Öldürürseñ de eger ḳaçmaz efendi ḳuluñ<br />
4. halka<br />
G218/5 Zülfüñ esīri Bāḳī-i bī-çāre dostum / Bir mübtelā-yı bend bend-i bend kemend-i belā imiş<br />
G83/5 Sevdā-yı zülf-i yār ile Bāḳī ne çekdügin / Bend Bend-i Bend i kemend-i ʿaşḳa giriftār olan bilür<br />
5. kuşak<br />
G474/1 Bend Bend-i Bend i ḳabā çözilmeye tā cāme çıḳmaya / Naḳd-i viṣāl ʿāşıḳ-ı nā-kāme çıḳmaya<br />
bend bend ü ü zenc zencīr zenc īr [1] pranga <strong>ve</strong> zincir<br />
G235/2 Pend ile dīvāne-i ʿaşḳa selāsil baġlama / Bend Bend ü ü zenc zencīr zenc īr eslemez zīrā bilürsin şīr-i ʿaşḳ<br />
bend bend-i bend i bel belā bel<br />
ā [3] belâ bağı/halkası<br />
G207/2 Bend Bend-i Bend i bel belādan bel<br />
ādan olmaduḳ āzād bir nefes / Zülfüñ hevāsı olalı dilde ḫayālümüz<br />
G506/5 Kākülüñ bend bend-i bend i bel belādan bel<br />
ādan beni āzād itsün / Alayın boynuma ol zülf-i semen-sā ġamını<br />
G503/2 Bend Bend-i Bend i bel belā-yı bel<br />
yı zülfüñ ile künc-i ġamda dil / Zencīrlerle baġlu yatur şīr-i ner gibi<br />
149
end bend eylemek eylemek [3]<br />
[3]<br />
1. bağlamak<br />
G296/4 Kendü başında degül mi niçün ol meh bilmez / Dil-i miskīne ne bend bend eyledügin eyledügin ol kākül<br />
G301/4 Vaṣf-ı ḥüsn-i yār ile bir tāze dīvān baġlasun / Tār-ı zülf-i ḥūrdan bend eylesün şīrāze gül<br />
2. bağlamak ‖ asmak<br />
G481/1 Zülfüñe bend bend eyle eyle ben mecnūnı didüm dil-bere / Didi ḳayd itdüm seni dīvāne geçdüñ deftere<br />
bend bend geçmek geçmek [2] [2] kemend geçirmek<br />
G30/5 Kemend-i zülfi ey Bāḳī saña çoḳ bend bend geçmişdür geçmişdür / Velī sen ġamze-i ḫūn-rīzi cevrin gör geçenden geç<br />
K20/32 Kemend-i ʿacz ile olmazdı dest ü pā beste / Bu bendi geçmese baña zamāne-i muḫtāl<br />
bend bend itmek itmek [5] [5] [5] bağlamak ‖ zincirlemek<br />
K5/27 Cünūnın gördiler cūlar nihāl-i sīm-sīmāña / Gümiş zencīr ile bend bend itdiler itdiler itdiler serv-i ḫırāmānı<br />
G297/5 Rişte-i cānumda zülfüñ bir girih bend bend itdi itdi kim / Ḥalline ḳādir degül müşkil-güşālar bilmiş ol<br />
G297/6 Çoḳ ṭolaşdı ṭurra-i müşgīnüñe āşüfte-dil / Çīn-i zülfüñ bend bend ider bir gün ḫaṭālar bilmiş ol<br />
G336/1 Beter buldum dil-i dīvāneyi her çend pend itdüm / Ṣaçuñla bend bend idüp idüp āḫır giriftār-ı kemend itdüm<br />
G353/1 Ṣaçuñ zencīrine bend bend bend it it dil-i āvāre eglensün / Muḳayyed ḳıl biraz ol zülf-i müşgīn-tāre eglensün<br />
bende bende bende çekmek çekmek [1] [1] bağlamak, zincire vurmak<br />
G172/1 Göñlümi bende bende çeken çeken çeken kākül-i pür-tāb nedür / Cānuma ḫurde geçen gevher-i nā-yāb nedür<br />
150<br />
bende bende [17] [17] kul, köle, hizmetkâr ‖ imparatorluk kul sisteminde padişahın saraya<br />
bağlı hizmetkâr <strong>ve</strong> askerleri<br />
K3/10 O Şāh-ı felek-ḳadr kim der-gehine / Mülūk-i cihān bende ʿālem musaḫḫar<br />
K21/20 Kemīne-bende-i dīrīneñem ḫudā<strong>ve</strong>ndā / Bu bende bende bende cānibini luṭfuñ itmesün ihmāl<br />
K23/28 Ey Ḫˇāce-i yegāne senüñ āsitānuña / Bāḳī kemīne ben bende ben de geçer kemterīn ġulām<br />
G35/2 Devrüñde güle niçün olur bende benefşe / Üstine ḳılıçlar mı ṭutar sūsen-i āzād<br />
G61/6 Sulṭān-ı ʿaşḳa bende bende bende ṣatar şimdi kendüyi / Bāḳī de ḥaḳ budur ki ʿaceb pādişāhdur<br />
G439/2 Zülfi zencīrine āşüfte göñül bende bende geçer / Kendüsin lāyıḳ-ı ḫidmet ṣanur ol dīvāne<br />
G443/2 Zülfüñüñ boynı baġlu ḳulları çoḳ / Geçmedük kimse ḳalmadı bende<br />
bende<br />
G62/1 Ġonca lebüñe ʿāşıḳ-ı ḫūnīn-ciger geçer / Nergis gözüñe bende bende-i bende<br />
i ṣāḥib-naẓar geçer<br />
G88/3 Pertev-i āfitābı gör yollaruña düşüp yatur / Yaʿnī ruḫuñ fütādesi bende bende-i bende i ḫāk-sārdur<br />
G271/4 Seni cāndan se<strong>ve</strong>n bī-dillerüñ luṭf eyle ḳadrin bil / Bulınmaz bende bende-i bende i muḳbil muḥibb-i bī-riyādan yig<br />
G368/5 Ṣorarsañ ḳapuñda şehā Bāḳīyi / Ġulām-ı kemīn bende bende-i bende i i kemterīn<br />
G443/1 Nergis-i mest bezm-i gül-şende / Çeşmüñe bende bende-i bende i i ser-efgende<br />
G267/4 Bend-i fürḳatde ḳoma bendeñi bendeñi āzād eyle / Öldürürseñ de eger ḳaçmaz efendi ḳuluñ<br />
M3/V/7 Mülk-i Mıṣra nitekim bir bendesin bendesin sulṭān ider / Bir ḳulın ṣalsun diyār-ı Çīne ḥāḳān eylesün<br />
G277/4 ʿĀşıḳa küḥl-i cilā yāruñ ayaġı tozıdur / Ḥāṣılı ben bendesiyüz<br />
ben bendesiyüz<br />
desiyüz ʿārif-i ṣāḥib-naẓaruñ<br />
Kt9/1 Söz degül dürr ü güher naẓm itsem / Ḳadr ü ḳıymet bilenüñ bendesiyüz<br />
G148/1 İllere mihr ü <strong>ve</strong>fāsı ḫoş gelür / Bendeye Bendeye cevr ü cefāsı ḫoş gelür<br />
bende bende-i bende bende i i ferm fermān ferm<br />
ān [3] [3] emir kulu ‖ fermanlı (elinde satış belgesi olan) köle<br />
G7/2 Ṭaḳdı hilāl ḥalḳasını gūş-ı ḫidmete / Oldı sipihr bende bende-i bende<br />
i ferm fermān ferm<br />
ān ān-pe ān pe peẕīr pe ẕīr aña<br />
G13/1 Ezelden şāh-ı ʿaşḳuñ bende bende-i bende i ferm fermān ferm<br />
ān ānıyuz ān ıyuz cānā / Maḥabbet mülkinüñ sulṭān-ı ʿālī-şānıyuz cānā<br />
G85/2 Bende Bende-i Bende i ferm fermān ferm<br />
ān olup gīsū-yı kāfir-kīşüñe / Ḫidmete bil baġlayupdur ey ṣanem zünnārlar<br />
bende bende-nev bende nev nevāz nev āz [1] hizmetindekilere iyi davranan, onları hoş tutan patron (padişah)
G317/2 Biñ günāh eylese bir ḳul yine rızḳın kesmez / Şükr-i inʿām-ı şeh-i bende bende-nev bende nev nevāz nev āz eyleyelüm<br />
benefşe benefşe [10] [10]<br />
[10]<br />
1. Kanunî’nin sakallarını betimleme bağlamında;<br />
K4/7 Ya ḫod zībā ter ü tāze benefşe benefşe / Der-āġūş eylemiş gül-berg-i nesrīn<br />
2. siyaha çalan gök mavisi (mor) rengi<br />
K7/15 Ṭutdı eṭrāfın benefşe benefşe benefşe mülk-i Mıṣra döndi bāġ / Ṣandılar seyr eyleyenler Nīl ṭuġyān eyledi<br />
3. siyah ben<br />
K15/4 Zamāne ḫāl-i Hindū-yı ben benefşe ben efşe zīnetin görsün / Nis̠ār itsün Sitānbūla Semerḳand ü Buḫārāyı<br />
Mtl 20 Ġam-ı ḫālüñle ser-gerdān benefşe benefşe / Gehī ṭop oldı geh çevgān benefşe<br />
4. gül karşıtlığında başının eğri olması, boyunun kısa olması ‖ kimi zaman kölelere benefşe,<br />
sünbül, zanbak gibi adlar <strong>ve</strong>rilmesi<br />
G35/2 Devrüñde güle niçün olur bende benefşe / Üstine ḳılıçlar mı ṭutar sūsen-i āzād<br />
5. her yerde yetişmesi, dağlık taşlık yerlerde bitmesi bağlamında kullanılmıştır.<br />
G35/3 Bir ġonca benefşe benefşe ḳoparup tācına ṣoḳmış / Ṭaġlarda külüng atduġı dem başına Ferhād<br />
6. sakal çağrışımıyla devlet fermanındaki yazı<br />
G127/4 Ḫaṭ-ı menşūr-ı devletdür benefşe benefşe rind-i mey-ḫˇāra / Çemende şāḫ-ı sünbül aña bir ṭuġrā-yı ġarrādur<br />
7. pazarlarda deste deste satılması bağlamıyla geçer ‖ bkz. ‘bāzāre düşmek’ md.<br />
G173/3 Benefşe Benefşe kendüyi zülfüñe teşbīh itse incinme / Ki ol bir şāhid-i kāşānedür bāzāre düşmişdür<br />
G487/4 Bāġ-ı ruḫuñda ḫaṭṭuñ irişse benefşenüñ benefşenüñ / ʿĀlemde kimse almazdı manḳıra bāġını<br />
benefşe benefşe-zār benefşe benefşe ār [3] menekşe bahçesi/tarlası<br />
K17/3 Döndi diyār-ı Rūma semenlerle ṣaḥn-ı bāġ / Gūyā sevād-ı mülk-i Ḥabeşdür benefşe benefşe-zār<br />
benefşe ār<br />
G111/1 Bir ḥüsn daḫı baġladı ḫaṭdan ʿiẕār-ı yār / Eṭrāf-ı bāġ ḫūb olur olsa benefşe benefşe-zār<br />
benefşe ār<br />
G337/3 Diyār-ı Rūma gülistānın eyledüm teşbīh / Benefşe Benefşe-zār<br />
Benefşe ār ārını ār ını Hindū-sitāna beñzetdüm<br />
151<br />
bengi bengi [1] [1] esrarkeş ‖ Bakî, ‘bir iki bengiler’ deyişiyle kendi şairlik yeteneğini<br />
çekemeyen kimseleri imlemektedir.<br />
Kt7/1 Ṭabʿuñ ki genc-i gevher-i naẓm oldı Bāḳıyā / İrmez senüñ ḫayālüñe bir iki bengiler<br />
beñiz beñiz [3] [3] yüz, yüz rengi<br />
G516/3 Ḫazān beñzüm beñzüm zemistān āh-ı serdüm / Yüzüñ ev<strong>ve</strong>l-bahār olmış ḳaşuñ yay<br />
G538/3 Turuncī ġabġabuña el ṣuna diyü raḳīb ey māh / Günüm eyvā ile geçdi vü beñzüm beñzüm oldı leymūnī<br />
G257/3 Mey içdügüñ lebi yādına bildi beñzümden<br />
beñzümden beñzümden / Ne reng virdi baña cām-ı ḫoş-güvārı görüñ<br />
beñzine beñzine ḳan ḳan gelmek/getürmek gelmek/getürmek [2]<br />
[2]<br />
kanlanıp canlanmak, sağlık kazanmak<br />
K6/5 Cām-ı gül-gūn nūş ider ḫūn-ābe-i eşkin döker / Beñzine Beñzine bir pāre ʿāşıḳ derd-mendüñ ḳan gelür<br />
G131/4 Eşk-i ḥasret yüzümüz āl ider añduḳça lebin / Mey-i gül-gūn içerüz beñzümüze<br />
beñzümüze ḳan getürür<br />
beñzi beñzi ṣararmak ṣararmak [3] [3] beti benzi atmak, yüzünün rengi sararmak<br />
K19/48 Ṣararup Ṣararup miḥnet ile beñzi beñzi beñzi ḳızarmış çeşmi / Var ise baḫt-ı siyeh-kāruma aġlar ḫātem<br />
G489/4 Ṣarardı arardı beñzi beñzi ḥasedden benümle yāri görüp / Raḳīb-i rū-siyehe bir ġarīb reng oldı<br />
G393/4 N’ola nergis gibi beñzüm beñzüm ṣararsa / Naẓar ḳılmaz baña ol çeşm-i fettān<br />
benn bennā benn benn ā [2] [2] mimar<br />
K19/6 Tā ki benn bennā-yı benn yı ḳader yapdı saʿādet ḳaṣrın / Oldı ol ṭāḳ-ı felek-rifʿate manẓar ḫātem
G523/3 Binā-yı ʿaşḳa ṭūfān-ı ḥavādis̠ kār-ger olmaz / Esāsın gūyiyā benn bennā-yı benn yı yı ḳudret kār-gīr itdi<br />
1. benzemek<br />
beñzemek beñzemek beñzemek [56]<br />
G47/7 Ol ḳāmet üzre zülf-i semen-būya beñzedi beñzedi / Şol yāsemen ki serv-i ḫırāmāne ṣarmaşur<br />
G102/2 Der-bend-i ġamda beñzedi beñzedi ḥaḳḳā o ġamzeler / Reh-zenlere ki elleri tīr ü kemānludur<br />
G226/4 Ṣaçıldı ṣaḥn-ı sebzeye nesrīn varaḳları / Saḳf-ı sipihre beñzedi beñzedi ferş-i sarāy-ı bāġ<br />
G301/2 Elden evrāḳın ṣalup bir bir uçurdı göklere / Beñzedi Beñzedi bir dil-ber-i şūḫ-ı kebūter-bāze gül<br />
G166/5 Birine beñzemez beñzemez ben sevdügüm dil-dār ḥüsn ile / Cihān içinde çoḳdur Bāḳıyā gerçi ki āfetler<br />
G411/3 Kimse rāh-ı Kaʿbe-i vaṣluñda cān ḳurtarmadı / Zaḫm-ı ġamzeñ beñzemez beñzemez ḫār-ı muġaylān zaḫmına<br />
G479/1 Güvleyüp düşdi ṣabā bāġda āb-ı cūya / Beñzemiş Beñzemiş ʿaks-i ruḫuñ gördi bir içim ṣuya<br />
K18/32 Güneşi keff-i zer-efşānına beñzer beñzer dir idüm / Almasa māha ʿaṭā eyledügin āḫır-ı kār<br />
K19/24 Dür-i sīr-āb ile gör gül-bün-i engüştinde / Jāle düşmiş gül-i nesrīne ne beñzer beñzer ḫātem<br />
K19/45 Dehen-i teng-i dil-āvīzüñe beñzer beñzer bulsa / Ḫāl-i müşgīn ile ger ḫaṭṭ-ı muʿanber ḫātem<br />
K22/14 Şöyle beñzer beñzer beñzer kim ḫaṭ-ı āyāt-ı raḥmetdür çemen / Bād-ı ṣubḥ itmişdür altun ḥall ile yir yir nişān<br />
K24/13 Nev-ʿarūs-ı çemene māşıṭadur faṣl-ı bahār / Kim anuñ ḫāme-i müşgīnine beñzer sünbül<br />
K26/21 Ruḫuña beñzer beñzer beñzer idi idi āyīne olsa rengīn / Öykünürdi lebüñe laʿl olaydı şīrīn<br />
G18/6 Dehri enfāsuñ muʿaṭṭar ḳıldı ey Bāḳī yine / Ṭīb-i ḫāṭır virdi beñzer beñzer beñzer ol ḫıṭāb-ı müsteṭāb<br />
G59/2 Yazamaz ebrūlaruñ rāsına beñzer beñzer bir hilāl / Māh-ı tābān bunca yıllardur mis̠ālin ḳaralar<br />
G63/1 Ne cām-ı bāde-i gül-gūna beñzer yār-i hem-dem var / Ne ṣadr-ı ṣuffa-i mey-ḫāne gibi cāy-ı ḫurrem var<br />
G116/1 Ruḫuñ berg-i gül-i sīr-āba beñzer beñzer / Leb-i laʿlüñ şarāb-ı nāba beñzer<br />
G116/2 Fürūġ-ı dāġ-ı ʿaşḳuñ sīnem üzre / Şuʿāʿ-i mihr-i ʿālem-tāba beñzer<br />
beñzer<br />
G116/3 İşigüñ Mescid-i Aḳṣāya mānend / Yüzüñ ḳıble ḳaşuñ miḥrāba beñzer<br />
G116/4 Ser-i zülf-i siyeh-kāruñ şeb-i tār / ʿİẕāruñ pertevi meh-tāba beñzer<br />
beñzer<br />
G116/5 Cihān efsānedür aldanma Bāḳī / Ġam u şādī ḫayāl-i ḫˇāba beñzer<br />
beñzer<br />
G124/6 Mīmdür gūyā dehānuñ ṣafḥa-i māh üzredür / Sīne beñzer beñzer şāne-i zülfüñ ki sāl üstindedür<br />
G135/3 Mis̠āl-i ḫūn-ı ḳurbāndur şaḳāʾiḳ ṣaḥn-ı gül-şende / Cihān pür-şūr u ġavġā şöyle beñzer beñzer ʿīd-i eḍḥādur<br />
G158/5 Bāḳī o boyı ser<strong>ve</strong> hevā-dār geçermiş / Allāh nice beñzer dil-i nā-şāde ṣanavber<br />
G176/2 Şöyle beñzer beñzer beñzer mübtelādur bir perī dīdārına / Eşk-i ʿāşıḳ gibi aġlayup aḳar ırmaġlar<br />
G216/2 Eşküm götürdi gitdi kūyına cism-i zerdüm / Berg-i ḫazāne beñzer bir cūy-bāre düşmiş<br />
G216/8 Farḳında ol siyeh per ẓıll-ı hümāya beñzer beñzer / Ḥaḳḳā bu kim yaraşmış ol tāc-dāre düşmiş<br />
G256/3 Devlet-i dünyā ḫayāl-i ḫˇāba beñzer beñzer nesnedür nesnedür / Baḥt-ı bī-dār isteyenler terk-i ḫˇāb itmek gerek<br />
G272/3 Ġamzeñ oḳın çeşm-i fettānuñ yine almış ele / Şöyle beñzer beñzer dostum kāfir müselmān eyledüñ<br />
G285/4 Yollar itdi çihre-i zerdümde seyl-i eşk ile / Çeşm-i giryān beñzer beñzer ol saḳḳāya kim eyler sebīl<br />
G293/2 Rūy u mūy-ı yāre beñzer beñzer beñzer nesne nesne nesne daḫı görmedüm / Gerçi gördüm bī-<strong>ve</strong>fā dünyāda nice māh u sāl<br />
G329/3 Sīme beñzer beñzer beñzer diyenlerüñ tenüñi / Hele ey dost sözleri ḳatı ḫām<br />
G411/6 Bāḳīyi söyletmez olduñ laʿlüñ alsa aġzına / Döymez ol nāzük-lebüñ beñzer beñzer ki dendān zaḫmına<br />
G413/4 Bu cism-i dü-tā içre fiġānı reg-i cānuñ / Şol çengdeki naġmeye beñzer ḳıl içinde<br />
G414/6 Göñlümüz maʿmūresin ol ḫusrev-i bī-dād-ger / Mülk-i Īrān ṣandı beñzer beñzer ṭurma vīrān itmede<br />
G423/3 Nāle beñzer beñzer tenümüñ didi gören taṣvīrin / Āferīn anı ḳalemden çıḳaran üstāde<br />
G431/5 Maʿnī-i pākīze ey Bāḳī edā-yı ḫūb ile / Sīm-ten dil-dāre beñzer beñzer kim kim libāsı yaraşa<br />
G457/3 Öykünür sen serv-i sīm-endāma beñzer beñzer serv-i bāġ / Yāsemenler dikdiler ṭolaşdılar endāmına<br />
G462/4 Gözden ṣaḳınur ḫāk-i derin beñzer beñzer o māhuñ / Āhum dütüni perde çeker yılduzum üzre<br />
152
G474/5 Ḳaldı ḫayāl-i ḫançeri ṣad-pāre sīnede / Māhīye beñzer beñzer ol ki düşe dāme çıḳmaya<br />
G499/3 Mürġ-i cānı şöyle beñzer beñzer beñzer itmek itmek isterler şikār / Ol ḳara gözler süzildi iki şāhīnler gibi<br />
G509/4 Tāzeler ol sünbül-i müşgīni beñzer beñzer yāsemīn / Eylemiş peydā gümiş dendānelü bir şāneyi<br />
K24/7 Beñzer Beñzer ol būy-ı dil-āvīz ile mūy-ı yāre / Başlar üzre n’ola ger eyler ise yir sünbül<br />
G201/1 Feryāduma ol ḳāmeti şimşād yitişmez / Beñzer Beñzer ki ki anuñ gūşına feryād yitişmez<br />
G371/5 Bāḳī çemende ḫaylī perīşān imiş varaḳ / Beñzer Beñzer ki ki bir şikāyeti var rūzgārdan<br />
G401/3 Ruḫsār-ı zerdi ḫāke bulaşmış benüm gibi / Beñzer Beñzer ayaġı ṭopraġına sürdi māh rū<br />
G436/2 Ser-i zülfüñde iken çeşmüñe meyl itse göñül / Beñzer Beñzer ol ṭıfla varur ev<strong>ve</strong>l-i şebden ḫˇāba<br />
G467/5 Pençe-i mihri burarsa n’ola ḥüsniyle o māh / Beñzer Beñzer engüşti hilāle kef-i desti aya<br />
K25/23 Sīne-i āyīne-sīmāsına beñzerdi beñzerdi eger / Ṣafḥa-i māh-ı şeb-efrūzda olmasa ġubār<br />
G139/5 Mey-i dūşīneden Bāḳī yine maḫmūra beñzersin beñzersin / Elüñde ṭurmayup cām-ı şarāb-ı erġavān ditrer<br />
G48/5 Ḫaylī dimāġ baġladı ʿālemde Bāḳıyā / Ḫāl-i nigāra beñzeyeli nāfe-i Tatār<br />
G5/1 Ḥüsn ile saña öykünemez çün gül-i raʿnā / Ḥüzn ile baña beñzeyemez beñzeyemez bülbül-i şeydā<br />
2. gibi<br />
K1/17 Ser-keşlik itdi emrine beñzer beñzer peleng-i çarḫ / Zencīr ile getürdi yine keh-keşān Keşān<br />
M9/I/4 Ne cām-ı bāde-i gül-gūna beñzer beñzer yār-ı hem-dem var<br />
G130/8 ʿArż itdi beñzer beñzer āyīne-i gülde ʿaksini / Rūy-ı ʿarūs-ı baḫt-ı şehenşāh-ı kām-kār<br />
G466/1 Jālelerden ṭaḳınur tācına gevher lāle / Şāh olupdur çemen iḳlīmine beñzer beñzer lāle<br />
beñzetmek beñzetmek [25] [25]<br />
[25]<br />
G184/3 Nāfeye beñzedicek<br />
beñzedicek beñzedicek ḫālüñi erbāb-ı naẓar / Nergis-i mestüñi yād eyleyüp āhū didiler<br />
G468/2 Saña taṣvīr-i māhı beñzedince beñzedince / Ne gözler nūrını dökdi sitāre<br />
G57/4 Dil mūy-ı yāri memleket-i Çīne beñzedür beñzedür / İller sevād-ı mülk-i Ḫuten dir ḫaṭā budur<br />
G417/1 Ne ʿīde beñzedür beñzedür rūz-ı viṣālüñ dil ne nev-rūze / Şeb-i Ḳadre irişenler irer ol rūz-ı fīrūze<br />
G425/4 Ey nihāl-i bāġ-ı ḥüsn andan ne dadı dalı var / Laʿl-i nābı beñzedürlermiş beñzedürlermiş leb-i şīrīnüñe<br />
G262/5 Şehr içre ḫalḳ bir birine gösterür beni / Mihri hilāle beñzedeli meh-liḳālaruñ<br />
G403/5 Devrān nihāl-i servi saña beñzedem beñzedem diyü / Besler kenār-ı cūyda nāz u naʿīm ile<br />
G252/3 Naʿre-i mest-i ʿaşḳa beñzedemez beñzedemez / Lāf çatlatmasun iñende tüfek<br />
G288/3 Sulṭān-ı çār-bāliş-i iḳlīm-i dehre dil / Kem-ter gedānı beñzedemez<br />
beñzedemez sen şehi degül<br />
G524/2 Beñzetdi Beñzetdi dehānuñda olan ḥabb-i nebāta / Şeb-nem göricek ġonca hemān aġzı ṣulandı<br />
G291/2 Naʿl-i süm-i semendüñe benzetdiler benzetdiler diyü / Saḳf-ı sipihre degdi küleh-gūşe-i hilāl<br />
G504/1 Beñzetdiler<br />
Beñzetdiler Beñzetdiler o māha diyü mihr-i en<strong>ve</strong>ri / Biri birine ḳoydı fiġānum felekleri<br />
G249/3 Göricek sīn-i miske beñzetdüm beñzetdüm / Şāne-i zülf-i ʿanber-efşānuñ<br />
G337/1 Çemende servi ḳad-i dil-sitāna beñzetdüm beñzetdüm / Nihāli dil-ber-i nāzük-miyāna beñzetdüm<br />
beñzetdüm<br />
G337/2 Nihāl-i bān ile her yanı şöyle zeyn olmış / Çemen vilāyetini şehr-i bāna beñzetdüm<br />
beñzetdüm<br />
G337/3 Diyār-ı Rūma gülistānın eyledüm teşbīh / Benefşe-zārını Hindū-sitāna beñzetdüm<br />
G337/4 Gül ü şaḳāyıḳuñ ol reng-i rūların gördüm / Ḥicābı ġālib iki dil-sitāna beñzetdüm<br />
beñzetdüm<br />
beñzetdüm<br />
G337/5 Ṣabā ile ḥarekātın görüp nihāllerüñ / Tevāżuʿ ehli birer nev-cevāna beñzetdüm<br />
beñzetdüm<br />
G337/6 Tedārük eyle bu çaġlar geçer gider ḳalmaz / Zamān-ı furṣatı seyl-i revāna beñzetdüm<br />
beñzetdüm<br />
beñzetdüm<br />
G337/7 Cilā-yı āyīne-i āb-ı cūyı seyr itdüm / Ṣafā-yı meşreb-i şāh-ı cihāna beñzetdüm<br />
beñzetdüm<br />
G337/8 Güli çemende serīr-i zümürridīn üzre / Selīm Ḫān-ı sipihr-āsitāna beñzetdüm<br />
G337/9 Ḳolında şāhid-i baḫtı görince ol şāhı / Şikāra pençe uran arslana beñzetdüm<br />
G337/10 Cemāl-i devleti gül gibi ḫurrem ü ḫandān / Bisāṭ-ı ʿişretini gül-sitāna beñzetdüm<br />
beñzetdüm<br />
153
G337/11 Edā-yı Bāḳīyi vaṣfında selsebīl ṣanup / Riyāż-ı baḫtını bāġ-ı cināna beñzetdüm<br />
Mtl 31 Özüñ ḫāl-i ʿiẕār-ı yāre beñzetmişsin beñzetmişsin ey aḫter / Ne bilsünler ḳarañuda anuñ göz ḳıpduġın iller<br />
1. karşı<br />
ber ber-ā-ber ber ber [6]<br />
K24/37 Nice teşbīh idem aġzuña bir ebkem ġonca / Nice nisbet ḳılam ol zülfe ber ber-ā-ber ber ber sünbül<br />
2. aynı anda<br />
G137/6 Şāh u dervīşe ber ber-ā-ber ber ber yitişür ceẕbe-i ʿaşḳ / Ḥaṣılı teb ṭutıcaḳ her kişi yeksān ditrer<br />
3. birlikte<br />
G413/3 Meydān-ı ġama çıḳmaġa Mecnūna ber ber-ā-ber ber ber / Bir merd bulınmaz bu ḳadar ،‘āḳil içinde<br />
G439/4 Zer devātın ṭaḳınup çıḳsa evinden seḥerī / Āfitāb aña ber ber-ā-ber ber ber gelemez meydāne<br />
G37/3 Tīġ-i hecrüñle ber ber-ā-ber ber ber ḳıldı / Nā<strong>ve</strong>k-i ġamzelerüñ zaḫmı żiyād<br />
4. aynı değer <strong>ve</strong> kıymette<br />
G149/4 İzüñ tozına urmış rūy-ı zerdin ʿāşıḳ-ı şeydā / Fenā ehli ḳatında ḫāk ü zer yaʿnī ber ber-ā-berdür<br />
ber berdür<br />
ber ber-ā-ber ber ber olmak [4]<br />
1. bir olmak, aynı olmak<br />
M6/VII/2 Tīr-i ḳażāya oldı oldı ber ber-ā-ber ber ber ıraḳ yaḳın<br />
2. denk olmak ‖ bir tutmak<br />
K19/44 Anda zehr ola vü tiryāk leb-i dil-berde / Dehen-i yāre ḳaçan ola ber ber-ā-ber ber<br />
ber ḫātem<br />
K24/33 Ġoncanuñ cānı mı var öyküne laʿl-i lebüñe / Zülfüñe ḳaç başı var ola ola ber ber-ā-ber ber ber sünbül<br />
K24/43 Naẓm-ı eşḫāṣa ḳıyās eyleme Bāḳī şiʿrin / Ola Ola mı mı her giyeh-i ḫuşke ber ber-ā-ber ber ber sünbül<br />
154<br />
ber berāt ber āt [1] Osmanlı devlet yapılanmasında, bazı görev <strong>ve</strong> memuriyetlere başlama<br />
yetkisini <strong>ve</strong>rmek için, üstüne padişah tuğrası basılarak <strong>ve</strong>rilen izin <strong>ve</strong> atama emrini barındıran<br />
belge; beratlar divanî ile yazılmış olup bunlara menşur da denmektedir. Daha geniş bilgi için<br />
bkz. PAKALIN, C. I, s. 205.<br />
G5/3 Ṭuġrāsı ber berātuñ ber ātuñ yazılur eks̠eri altun / Rūyuñda ḳaşuñ zerd olur ise n’ola şāhā<br />
ber berāt ber berāt<br />
āt-ı āt ı hüm hümāyūn hüm<br />
āyūn [1] padişah fermanı<br />
G154/4 Ḥaḳḳā bu kim ber berāt ber berāt<br />
āt-ı āt ı ı hüm hümāyūn hüm<br />
āyūn āyūn-ı āyūn ḥüsnine / Ebrū-yı dil-firībi ne ġarrā nişān çeker<br />
ber ber-bād ber ād eylemek [2] [2]<br />
1. yıkmak, mah<strong>ve</strong>tmek<br />
G483/3 Dehri bir āh-ı seḥer-gehleri ber ber-bād ber ād eyler / ʿĀlemi seyle virür gözlerinüñ yaşları<br />
2. öteye beriye savurmak<br />
G36/2 Defter-i fażl u dāniş evrāḳın / Ṣarṣar-ı āhum eyledi eyledi ber ber-bād ber ād<br />
1. bitirmek<br />
ber ber-bād ber ād ād itmek itmek [2] [2]<br />
G41/5 Dāne-i ḫāl-i siyah ey Bāḳī / Ḫirmen-i ʿömrümi itdi itdi ber ber-bād ber ād<br />
2. savurmak<br />
G44/5 Ḫāk-i rāhuñ ideyin ideyin āhumla / Rūzgār içre ġamuñla ber ber-bād ber ād<br />
ber ber-bād ber ād ḳılmak ılmak [1] [1] yok etmek
M1/VII/5 Ber Ber-bād Ber ād ḳıldı ıldı taḫt-ı Süleymānı rūzgār / Sulṭān Selīm Ḫān-ı Sikender-serīri gör<br />
ber ber-bād ber ād ād olmak [1] harap olmak, yok olmak<br />
K14/6 Yıḳıldı ḫānümān-ı baḫtı ber ber-bād ber ād old oldı old<br />
aʿdānuñ / Revān oldı nesīm-i fetḥ ile taḫt-ı Süleymānī<br />
ber ber-bād ber ād olup gitmek [1] yavaş yavaş azalmak, yok olmaya yüz tutmak (ömür için)<br />
G141/5 Biz ṭālib-i te<strong>ve</strong>ccüh-i iḳbāl-i rūzgār / Gül-berg-i bāġ-ı ʿömr ise ber ber-bād ber ād olup gider<br />
Berber Berber-ist Berber ist istān ist ān [1] [1] Berberistan ülkesi<br />
G546/5 Tırāş itdi ser-i aʿdāyı bir bir tīġ-i bürrānı / Atañ fetḥ itdi kürsiyy-i bilād-ı Berber Berber-ist Berber ist istān istān<br />
ānı ān<br />
be ber-dār be ār itmek itmek [1] [1] asmak, sallandırmak, darağacına çekmek<br />
G502/2 Kāşkī cānı ṣaçuñ dārına ber ber-dār ber ār itseñ itseñ / Ḫākden refʿ idi bī-çāreye rifʿatler idi<br />
ber ber-dārl ber ārl ārlıḳ ārl ḳ [1] asılma, darağacına çekilme<br />
G495/3 ʿAşḳa Manṣūr eger olmasa fermān-berdār / İḫtiyār itmez idi kendüye ber ber-dārl ber ārl ārlıġı ārl<br />
155<br />
berf berf [8] [8] kar; iki tanık dışında diğer tanıklar kışı betimleyen kasidelerin ‘nesîb’<br />
bölümlerinde geçmektedir.<br />
K9/4 Ḳıldı zemīni berf berf gibi naḳd-i sīme ġarḳ / İnʿām-ı ʿām-ı şāh-ı cevān-merd-i baḫtiyār<br />
K9/6 Berg-i gül-i sefīdi yolup bāġ-bān-ı çarḫ / Mānend-i berf berf yollarına eyledi nis̠ār<br />
K21/1 Aġardı berf berf ile yir yir çemende cism-i nihāl / Niteki penbe-i dāġ ile sīne-i abdāl<br />
K21/6 Cihānı berf berf ile yaḫ ṭutdı ḳış ḳıyāmetdür / ʿAceb mi yir yüzine çıḳsa hep defāʾin-i māl<br />
K21/10 Döşendi ber berf ber ser-ā-pāy ṣaḥn-ı ṣaḥrāya / Aġardı rūy-ı zemīn ṣanki taḫta-i remmāl<br />
G418/2 Şekker dökerdi bāġa mükerrer şitāda berf berf / Ebr-i bahār geldi pür itdi nebāt ile<br />
K21/3 Meger ki ḥoḳḳa-i çarḫuñ zamāne ḫarrāṭı / Döker tırāşesini kūh u deşte berf berf-mis̠ berf mis̠ mis̠āl mis̠ āl<br />
G487/1 Berfü Berfüñ Berfü eritdi bād-ı ṣabā baġrı yaġını / Yaḳdı çemende nergisüñ altun çerāġını<br />
berg berg [11] [11] [11] yaprak<br />
G114/5 Ġoncaya baḳsa lebüñsüz çeşm-i Bāḳī bir naẓar / Ġonca berg berg ü berg ḫār u ḫār ḫançer-dār olur<br />
K8/7 Göñül bāġ-ı cihānda ārzū-yı berg berg-i berg i ʿīş eyler / Felek maḥż-ı ḥayāt-ı bī-s̠ebāta imtinān üzre<br />
G110/1 Nergis üzre berg berg-i berg i zerd u jāleler kim vardur / Er çerāġına dizilmiş dirhem ü dīnārdur<br />
G243/4 Nükte-i sırr-ı vücūdı şerḥ ider her berg berg-i berg i ter / ʿĀrif-i āgāha bu gül-şende besdür bir varaḳ<br />
G387/4 Şükr-i Ḫudāya başın açar lāle-i çemen / Rūy-ı niyāzı ḫāke sürer berg berg-i berg i yāsemīn<br />
G419/4 Gül ü ġonca yine rūmī ḫaṭāyī resm idüp sūsen / Ser-ā-pā çekdi ḫançer berg berg-i berg i levḥ-i gül-sitān üzre<br />
G419/7 Göñül bāġ-ı cihāndan ārzū-yı berg berg-i berg i ʿīş eyler / Felek maḥż-ı ḥayāt-ı bī-s̠ebāta imtinān üzre<br />
K18/18 Berg Berg-i Berg i i ezhārı hevā şöyle çıḳardı felege / Pür-kevākib görinür günbed-i çarḫ-ı devvār<br />
sonbahar bağlamında;<br />
K22/6 Perr ü bāl açmış yeşil ṭūṭī iken berg berg-i berg i çenār / Zerd olup ser-pençe-i şeh-bāza dönmişdür hemān<br />
G137/1 Ḫaber-i hecrüñ ile tende dil ü cān ditrer / Esicek bād-ı ḫazān berg berg-i berg<br />
i dıraḫtān ditrer<br />
G371/1 Nām u nişāne ḳalmadı faṣl-ı bahāra / Düşdi çemende berg berg-i berg<br />
i dıraḫt iʿtibārdan<br />
berg berg-i berg berg i i bbīd<br />
b<br />
īd [2] [2] [2] söğüt yaprağı ‖ şeklinden dolayı hançer <strong>ve</strong> kılıç bağlamlarında<br />
G481/2 Bāġda āb-ı revān üzre dökilür berg berg-i berg<br />
i bbīd<br />
b<br />
īd / Cūylar dīdāruñuñ reşkiyle düşdi ḫançere<br />
K22/3 Berg Berg-i Berg i bbīdi<br />
b<br />
īdi bāġda āb-ı revān üzre görüp / Didiler aḳmış ġılāfından bu tīġ-i zer-nişān<br />
berg berg-i berg i dıra dıraḫt dıra<br />
ḫt [2] [2] ağaçların yaprakları<br />
G137/1 Ḫaber-i hecrüñ ile tende dil ü cān ditrer / Esicek bād-ı ḫazān berg berg-i berg<br />
i dıra dıraḫtān dıra<br />
ḫtān ditrer<br />
G371/1 Nām u nişāne ḳalmadı faṣl-ı bahāra / Düşdi çemende berg berg-i berg<br />
i dıra dıraḫt dıra<br />
ḫt iʿtibārdan
156<br />
berg berg-i berg i gül [9] gülün pürüzsüz, kadife gibi olan kırmızı yaprağı; tanıkların çoğunda<br />
yanak/kırmızılık bağlamında yer almaktadır. ‖ Ayrıca, ‘mevsiminde birkaç defa açılan ufak,<br />
kokulu bir çeşit gül’ anlamı için bkz. SALÂHÎ, s.132.<br />
K24/41 Yaraşur zülf ü ruḫuñ vaṣfına defter yazsam / Kāġıdı berg berg-i berg i gül ola ḫaṭ-ı defter sünbül<br />
G46/1 Ruḫuñ ey ġonca-dehen berg berg-i berg<br />
i gül gül-i gül<br />
ḫod-rūdur / Dir gören zülf-i siyeh-kāruñ içün şeb-būdur<br />
G116/1 Ruḫuñ berg berg-i berg i gül gül-i gül<br />
sīr-āba beñzer / Leb-i laʿlüñ şarāb-ı nāba beñzer<br />
G213/2 Bulmaya ol ḫadd-i gül-gūn üzre ḫaṭṭuñ ḥāletin / Müşg-i terden yazsalar berg berg-i berg i i gül gül-i gül<br />
ḫandāne naḳş<br />
G380/2 Lebleri mül ṣaçları sünbül yañaġı berg berg-i berg i gül / Bir semen-ber serv-i ḫoş-reftār dirseñ işte sen<br />
G107/1 Berg Berg-i Berg i gülden gülden ruḫı ol lāle-ʿiẕāruñ terdür / Nükte fehm eyle begüm ḫaylīce rengīn yirdür<br />
G124/4 Naḳş-ı ḫadd-i lāle-reng ol ʿārıż-ı pākīzede / Berg Berg-i Berg i güldür gūyiyā āb-ı zülāl üstindedür<br />
G454/3 Rūz-ı hecrinde güler dāne-i eşküm göricek / Berg Berg-i Berg i güldür ki ṭutar ḳaṭre-i şeb-nem tāze<br />
Kt18/1 Yaşum dökilür āh idicek dīde-i terden / Berg Berg-i Berg i gül gül-i gül<br />
bādām gibi bād-ı seḥerden<br />
berg berg-i berg i gül gül-i gül<br />
i ra raʿnā ra<br />
ʿnā [1] [1] bu tanıkta da kan <strong>ve</strong> kırmızılık bağlamında geçerek ‘gül-i raʿnā’nın renkli<br />
yaprağını imlemektedir.<br />
G120/2 Zaḫm-ı sīnem içre cānā ḳanlu peygānuñ senüñ / Ġoncada pinhān olan berg berg-i berg<br />
i gül gül-i gül<br />
i i ra raʿnā ra<br />
ʿnā ʿnā mmıdur<br />
m ıdur<br />
berg berg-i berg i gül gül-i gül<br />
i sef sefīd sef<br />
īd [1] [1] [1] ‘beyaz gül’ün kar gibi yollara saçılması bağlamında geçer.<br />
K9/6 Berg Berg-i Berg i gül gül-i gül<br />
i sef sefīdi sef<br />
īdi yolup bāġ-bān-ı çarḫ / Mānend-i berf yollarına eyledi nis̠ār<br />
berg berg-i berg i gül gül-i gül<br />
i ter [2] taze gül yaprağı<br />
G95/1 ʿAks-i ʿiẕāruñ dīdede berg berg-i berg i i gül gül-i gül<br />
i ter kendidür / Laʿlüñ ḫayāli sīnede rūḥ-ı muṣav<strong>ve</strong>r kendidür<br />
G430/5 Ruḫlaruñ şevḳıyla pür-dāġ itdi Bāḳī sīnesin / Bir avuç berg berg-i berg i gül gül-i gül<br />
i ter ḳoydı gūyā ḳoynına<br />
berg berg-i berg i ḫazān ḫazān [7]<br />
[7]<br />
1. sonbaharda sararıp düşen <strong>ve</strong>ya düşmek üzere olan yaprak<br />
K22/33 Bāġ u būstān içre tā ola bisāṭ-ı sebzeye / Ṣubḥ-dem berg berg-i berg<br />
i ḫazāndan ḫazāndan ḳaṭre-i şeb-nem çekān<br />
K22/12 Jāle vü berg berg-i berg i ḫazāndan ḫazāndan ḫazāndan pür-zer ü gevher çemen / Gül-şene varın nis̠ār itdi meger deryā vü kān<br />
G373/2 Bāġa sen serv-i revānı bir ḳadem baṣsun diyü / Ḫaylī dökildi ṣaçıldı yoluña berg berg-i berg i i ḫazān<br />
ḫazān<br />
G216/2 Eşküm götürdi gitdi kūyına cism-i zerdüm / Berg Berg-i Berg i ḫazāne ḫazāne beñzer bir cūy-bāre düşmiş<br />
G139/1 Eser āhum yili kūyuñda cism-i nā-tevān ditrer / Çemen ṣaḥnında gūyā bāddan berg berg-i berg i ḫazān ḫazān ditrer<br />
2. bu iki tanıkta, ‘berg-i ḫazān’ ölümü, ölüm zamanını <strong>ve</strong> ayrıca ‘G545/2’de tabutu<br />
çağrıştırmaktadır.<br />
G545/2 N’eyler seni bildüñ mi hevā ʿāḳıbet-i kār / Gör bād-ı <strong>ve</strong>zān üzre giden berg berg-i berg<br />
i i ḫazān ḫazānı ḫazān<br />
M1/I/2 Añ ol güni ki āḫır olup nev-bahār-ı ʿömr / Berg Berg-i Berg i i ḫazāne ḫazāne ḫazāne dönse gerek rūy-ı lāle-reng<br />
berg berg-i berg i nesr nesrīn nesr<br />
īn [2] [2] nesrin yaprakları<br />
K26/12 Bāġ-ı ḳadrinde anuñ ṣaḥn-ı sipihr ü encüm / Bir çemendür ki dökilmiş aña berg berg-i berg i i nesr nesrīn nesr<br />
K7/9 Her yaña mektūb uçurdı bād-ı nev-rūzī yine / Berg Berg-i Berg i nesr nesrīni nesr<br />
īni kebūter gibi perrān eyledi<br />
berg berg-i berg berg i nnīlūfer<br />
n<br />
īlūfer [2] nilüfer yaprağı (‘rūy-ı zerd’ paralelliği; ‘gül-i ḫandān’ karşıtlığı)<br />
G49/1 Cūy-bār-ı vādī-i ġam eşk-i çeşm-i ter yiter / Rūy-ı zerd ol cūy-bāra berg berg-i berg<br />
i nnīlūfer<br />
n<br />
īlūfer yiter<br />
M2/I/5 Āb u tābın giderüp teff-i semūm-ı ḳahrı / Berg Berg-i Berg i nnīlūfere<br />
n<br />
īlūfere īlūfere döndürdi gül-i ḫandānı<br />
berg berg-i berg i i semen [2] yasemin yaprağı<br />
K18/14 Pīrehen berg berg-i berg i semen semen gūy-ı girībān şeb-nem / Gül-sitān oldı bu gün bir ṣanem-i lāle-ʿiẕār<br />
G33/4 Ṭarā<strong>ve</strong>t kesb ider olsañ ʿaraḳ-nāk / Olur berg berg-i berg i semenden tāze-ter ruḫ
157<br />
berg berg-i berg i ssūsen<br />
s<br />
ūsen [4] [4] sûsen yaprağı (sivri <strong>ve</strong> uzun yapraklarından dolayı kılıç, mızrak <strong>ve</strong> hançere<br />
benzetilmesi yönüyle)<br />
G155/3 Çemende berg berg-i berg i i ssūsen<br />
s<br />
ūsen gökde māh-ı nev degül peydā / Çeker aʿdā-yı dīn üzre zemīn ü āsmān ḫançer<br />
G376/3 Jāle düşmiş berg berg-i berg i ssūsendür<br />
s<br />
ūsendür muraṣṣaʿ ḫançerüñ / Berkdür ey seng-dil ammā demürden ṭaşdan<br />
K7/6 ʿIrḳını ḳaṭʿ eyledi cünd-i şitānuñ nev-bahār / Berg Berg-i Berg i ssūsen<br />
s<br />
ūsen ḫidmet-i şemşīr-i bürrān eyledi<br />
K18/43 Reşk-i dendānuñ ile ḫançere düşdi jāle / Berg Berg-i Berg i ssūsende<br />
s<br />
ūsende gören itdi ṣanur anı ḳarār<br />
berg berg-i berg i zer [2] [2] altın yapraklar ‖ sarı yapraklar<br />
K22/4 Reh-güẕār-ı bāġa ser-tā-pā dökilmiş berg berg-i berg i zer / Ṣandum altun tebsiler ḳonmış simāṭ-ı ḫusrevān<br />
K22/21 Rāh-ı bāġa berg berg-i berg i zer düşmiş degüldür ser-<strong>ve</strong>rā / Reh-güẕāruñda yüzin ferş itdi māh-ı āsmān<br />
berg berg ü ü bbār<br />
b ār [3]<br />
1. sermaye, kazanç<br />
K9/22 Destinde ḫāme fażl u belāġat nihālidür / Medḥ ü s̠enā-yı şāh-ı cihān aña berg berg ü ü bbār<br />
b ār<br />
2. yaprak <strong>ve</strong> mey<strong>ve</strong><br />
G311/4 Nāzük nihāli ol leb ü ruḫsār-ı āl ile / Bir şāḫdur ki olmış aña berg berg ü ü bbār<br />
b ār laʿl<br />
3. yaprak <strong>ve</strong> mey<strong>ve</strong> ‖ yük<br />
G371/4 Ṣaḥn-ı çemende ṭurma ṣalınsun ṣabā ile / Āzādedür nihāl bu gün berg ü ü bbārdan<br />
b<br />
ārdan ārdan<br />
berg berg ü ü nev nevā nev ā [1] azık, günlük maîşet<br />
G304/3 Bezm-i ṣafā vü ʿīşa salādur bilenlere / Ṣīt u ṣadā-yı bülbül ü berg ü nev nevā-yı nev<br />
yı yı gül<br />
berg berg berg ü ü ü ssāz<br />
s āz [1] işret araç gereçleri<br />
G477/1 Gül gibi ʿişret olmaz ise berg berg ü ü ssāz<br />
s āz ile / Sünbül gibi geçinmek olur bir piyāz ile<br />
ber berīd ber īd [1] ulak, haberci<br />
G489/7 Fiġānum ile felek çıñ çıñ ötdi ey Bāḳī / Ber Berīd Ber Berīd<br />
īd-i īd āhuma gūy-ı sipihr zeng oldı<br />
ber berīn ber īn [3] kadri yüksek, yüce; aşağıdaki iki tanıkta cennetin niteleyicisi bağlamında;<br />
K26/1 Bāġa reşk itse revā ravża-i firdevs-i ber berīn ber īn / Şol ḳadar zīnet ü fer virdi yine Fer<strong>ve</strong>rdīn<br />
G392/1 Reşk-i firdevs-i ber berīn ber īn oldı yine rūy-ı zemīn / Āb-ı cū Kevs̠er aña nergis ü gül ḥūr-ı ʿīn<br />
alışılmışın dışında bu tanıkta ‘çarh’, olumlu anlamda nitelenmiştir.<br />
G130/9 Bāḳī bu şiʿri ṣafḥa-i çarḫ-ı ber berīne ber īne yaz / Görsün felekde söz nic’olur ḫaṣm-ı nā-be-kār<br />
ber berḳ ber ḳ [4] [4] şimşek<br />
G130/5 Meydāna girdi şevḳ ile şemşīr-bāz-ı ber berḳ ber / Çoḳ aḳçe ṣaçdı üstine ebr-i güher-nis̠ār<br />
G530/8 Derūna şuʿle ṣaldı tīġ-i āteş-tābı gūyā kim / Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i cihānuñ ber berḳ-i ber<br />
şemşīr-i cihān-sūzı<br />
G450/4 Ber Berḳ-i Ber āh-ı sūz-nāk içre şirār-ı nār-ı dil / Zer-nişān ḫaṭdur görinür tīġ-i āteş-tābda<br />
G545/3 Bir cāy-ı ḫaṭar olmasa ʿālemde nedendür / Ebrüñ bu gözi yaşı vü ber berḳuñ ber ḳuñ ḫafeḳānı<br />
ber berḳ-reft ber reft reftār reft ār [1] [1] şimşek gibi hareket eden, hızlı<br />
K14/24 Dem-i aʿdā ile deşt-i cihānı lāle-zār itdi / Sipāh-ı ber berḳ-reft ber reft reftār<br />
ār-ı ār Tatāruñ tīr-bārānı<br />
ber berḳ ber ḳ itmek [1] şimşek çakar gibi parıldatmak<br />
G461/1 Şuʿle-i tīġ-i cihān-tābuñ ḳaçan kim ber berḳ ber ḳ ide / ʿĀlemi bir laḥẓada bārān-ı eşküm ġarḳ ide<br />
berk berk [1] [1] [1] daha sert<br />
G376/3 Jāle düşmiş berg-i sūsendür muraṣṣaʿ ḫançerüñ / Berkdür Berkdür ey seng-dil ammā demürden ṭaşdan<br />
ber ber-ḳarār ber ḳarār olmamak [2 [2] [2<br />
]
1. her zaman ele geçmemek<br />
G195/1 Dilā bezm-i cihānda kimse āḫır pāy-dār olmaz / Müdām elden ḳoma ayaġı furṣat ber ber-ḳarār ber ḳarār olmaz<br />
2. devamlı aynı olmamak, aynı kararda devam etmemek<br />
G300/3 Devlet-i dünyā içün hergiz ne ġam-gīn ol ne şād / Ber Ber-ḳarār Ber ḳarār olmaz bilürsin ḥāl-i ʿālem ey göñül<br />
ber ber-kem ber kem kemāl kem āl [1] [1] mükemmel, kemale ermiş (güzellik)<br />
G291/5 Ṣāḥib-cemālüñ ehl-i kemālüñ muḥibbiyüz / Bāḳī ḳul eyledi bizi ol ḥüsn-i ber ber-kem ber kem kemāl kem āl<br />
ber ber-mez ber mez mezīd īd olmak olmak [1] [1] ‘artarak devam etsin, çoğalsın’ anlamında dua sözü<br />
K1/39 Der-gāh-ı Ḥaḳḳa yüz ṭutalum ber ber-mez ber mez mezīd mez īd ola ola / Cāh u celāl-i salṭanat u baḫt-ı cāvidān<br />
ber ber-mur ber mur murād mur ād olmak olmak [2] [2] muradına ermek, arzusuna kavuşmak<br />
G478/5 Vaṣl-ı nigāre irüp olmadı olmadı ber ber-mur ber mur murād mur ād ol / Aġla gözüm yan ey dil Bāḳī-i nā-murāde<br />
M3/I/3 Çoḳdan eylerdi cemāl-i bā-kemālin ārzū / Ber Ber-mur Ber mur murād mur ād old oldı old hele tāc-ı saʿādet ṣubḥ-dem<br />
ber ber-pā ber ā [1] ayakta, yıkılmamış<br />
K27/15 Süṭūr-ı nāmesinden mülk ü millet sebzesi ḫurrem / Sütūn-ı ḫāmesinden dīn ü devlet ḫaymesi ber ber-pā ber<br />
berr berr [1] [1] toprak ‖ ülke<br />
G474/2 Berr Berr-i Berr Ḥicāza şemme-i zülfüñ yitürse bād / Ḥuccāc ḳala bādiyede Şāma çıḳmaya<br />
berr berr ü ü ba baḥr ba ḥr [1] [1] dünya, kâinat<br />
K21/33 Eyādī-i keremüñ berr berr ü ü ba baḥre ba baḥre<br />
ḥre şāmil ola / Niteki eyleye her cānibe şümūl-i şimāl<br />
158<br />
berş berş [1] [1] afyonlu şurup; ‘eski zamanlarda kah<strong>ve</strong>hanelerde tiryaki müşterilere<br />
kah<strong>ve</strong>den ev<strong>ve</strong>l bir fincan berş şurubundan <strong>ve</strong>rmek adetmiş’; daha geniş bilgi <strong>ve</strong> tanıklar için<br />
bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 124. Aşağıdaki tanıkta, berş, kah<strong>ve</strong> ile geçmektedir.<br />
G544/5 Dil-i maḥzūn bulurdı ḳah<strong>ve</strong> vü berş berş ile Bāḳī ẕevḳ / Dirīġā aradan ẕevḳ-i dil-i maḥzūn ise gitdi<br />
ber ber-ṭaraf ber ṭaraf [1] ortadan kalkmış, yok olmuş<br />
G522/4 Dilde ḫayāl-i ḫāl-i ruḫ-ı yār der-miyān / Sevdā-yı ḫaṭṭı gerçi biraz ber ber-ṭaraf ber ṭaraf gibi<br />
ber ber-ter ber ter [1] daha yüksek ‖ değerli, kıymetli<br />
M5/I/2 Ber Ber-ter Ber ter olsa menzilüñ ḫurşīd-i en<strong>ve</strong>rden maḥal<br />
berü berü gel! gel! [7] [7] yaklaş!, bu tarafa gel!<br />
G292/1 Gitdi hecr irdi dem-i vaṣl u telāḳī berü berü gel gel / Olalum bezm-i maḥabbetde mülāḳī berü berü gel<br />
gel<br />
G292/2 Sāḳıyā sāġarı ṣun hecr ḫumārın yazalum / Nāmeden ḫakk idelüm nām-ı firāḳı berü berü gel<br />
gel<br />
G292/3 Ẕevḳ u şevḳuñ yiridür raḳṣ uralum dest-efşān / Virelüm zelzeleye ṭāḳ u revāḳı berü berü gel<br />
gel<br />
G292/4 Ṣunma laʿl-i şeker-efşānuñı bī-ẕevḳlere / Eyle şīrīn dehen-i ehl-i meẕāḳı berü gel gel<br />
G292/5 Ḫıṭṭa-i Rūmdadur ʿırḳ-ı nihāl-i iḳbāl / Özleme ḫāk-i Ḫorāsān u ʿIrāḳı berü berü gel<br />
gel<br />
G292/6 Çoḳ tehī devr ide bu sāġar-ı mīnā bizden / Var iken şīşede bāḳī hele sāḳī berü berü gel<br />
gel<br />
G292/7 Umaruz himmet-i merdān-ı ṭarīḳat yitişe / Nā-gehān bir gün efendüm diye Bāḳī berü gel<br />
bes bes [9] [9] yeter, kâfi<br />
G355/2 Sāz-ı āhum baña bes bes bülbül gerekmez hem-nefes / Nāy-i nālem var iken bir daḫı hem-dem gelmesün<br />
K13/11 Feyż-i envār-ı kef-i zer-baḫşı besdür besdür ʿāleme / Aḳmaz olsa çeşme-i ḫurşīd-i nūr-efşān eger<br />
G49/4 Pādişāh-ı ʿaşḳa besdür besdür gūşe-i külḫan serīr / Bister-i sincāb ise maḳṣūd ḫākister yiter<br />
G179/1 Ḫayālüñ ʿāşıḳa eglence besdür besdür / Viṣālüñ istemek zāʾid he<strong>ve</strong>sdür<br />
G225/5 Ġam şebinde Bāḳıyā besdür besdür perīşān-dillere / Ḫānḳāh-ı ʿaşḳ arada ġam fetīli şemʿ-i cemʿ<br />
G243/4 Nükte-i sırr-ı vücūdı şerḥ ider her berg-i ter / ʿĀrif-i āgāha bu gül-şende besdür besdür bir varaḳ
G260/5 Kimi ayaġuñ öpmege ṣarḳar kimi elüñ / Bāḳīye besdür besdür ey gül-i ḫandān güler yüzüñ<br />
G367/5 İşāret besdür besdür besdür ey Bāḳī saña ser-māye-i devlet / Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i ḳader-ḳudret şehenşāh-ı muʿaẓẓamdan<br />
G422/7 İşigüñ ṭaşı ile ḫāk-i ḥarīmüñ besdür besdür / Bāḳī-i ḫaste-dile bāliş ü bister yirine<br />
beslemek beslemek [4]<br />
[4]<br />
1. bakmak, üzerine titremek<br />
G165/3 Begüm merdümlik it kendü ciger-gūşeñ gibi besle besle / Yaşum ṭıfl-ı yetīmüñdür ki dāmānuñda ḳalmışdur<br />
2. yetiştirmek<br />
K1/30 Görsün nihāl-i serv-i ṣanavber-ḫırāmuñı / Ayruḳ çemende beslemesün<br />
beslemesün bāġ-bān bān<br />
G403/5 Devrān nihāl-i servi saña beñzedem diyü / Besler Besler kenār-ı cūyda nāz u naʿīm ile<br />
3. karnını doyurmak<br />
G534/2 Nice şīrīn olmasun kim süd yerine anası / Sükker ile beslemiş beslemiş ol ṭūṭī-i gūyācuġı<br />
beste beste [2] [2] bağlı<br />
G90/1 Dil beste beste-i beste i kemend-i ser-i zülf-i yārdur / Cān ḫaste-i girişme-i çeşm-i nigārdur<br />
G309/3 Çoḳ yanuñca ṣalınur şimdi ser-efgendelerüñ / Şeh-süvārum saña kim beste beste-i beste i fitrāk degül?<br />
beste beste ḳılmak ılmak [3]<br />
[3]<br />
1. bağlamak ‖ kaptırmak (gönlünü)<br />
G47/3 Göñlin o zülfe beste beste beste ḳılan ılan cān-ı nā-tevān / Ol riştedür ki deste-i reyḥāne ṣarmaşur<br />
2. kapatmak<br />
G335/2 Der-i ümmīdi ḳıldum ıldum ıldum beste beste ḫūbānuñ <strong>ve</strong>fāsından / Görinür sīnede yir yir ser-i mismārdur dāġum<br />
G540/4 Ḫaste çeşmi nigār beste beste beste ḳılup ılup / Göze göstermez oldı āfāḳı<br />
beste beste-i beste beste i şeş şeş-der şeş<br />
der itmek [1] altı kapıyı kapatmak (satranç terimi)<br />
K19/32 Zār u ser-geşte-i ṭās-ı ġam idüp düşmenüñüñ / Pençe-i baḫtın ider beste beste-i beste<br />
i şeş şeş-der şeş<br />
der ḫātem<br />
beste beste olmak olmak [2]<br />
[2]<br />
1. kapılmak, tutulmak<br />
G156/4 Rişte-i mūy-ı dil-bere ṭolaşan / Beste Beste-i Beste i bend-i zülf ü kākül olur<br />
olur<br />
2. bağlanmak<br />
K20/32 Kemend-i ʿacz ile olmazdı olmazdı dest ü pā beste beste / Bu bendi geçmese baña zamāne-i muḫtāl<br />
1. müjde<br />
beş beşāret beş āret [2] [2]<br />
M3/I/6 Nevbet ol Şāh-ı cevān-baḫt-ı cihānuñdur diyü / Çaldılar eflākdan kūs-ı beş beşāret beş beşāret<br />
āret ṣubḥ-dem<br />
2. sevinç, mutluluk<br />
G93/9 Dostdan yek işāret ey Bāḳī / Cāna ṣad mūcib-i beş beşāret beş āret olur<br />
beş beşāret beş<br />
āret āretler! āret er! [1] [1] müjdeler!, iyi haberler!<br />
K5/3 Beş Beşāret Beş Beşāret<br />
āretler āret er zemīne āsmānuñ gözleri aydın / Cihānı rūşen itdi pertev-i envār-ı Yezdānī<br />
be be-şar be şar şarṭ-ı şar ı ān ān [1] [1] şartıyla, o şartla ki<br />
G362/1 Cānān odur ki meyl ide anı görince cān / Esbāb-ı ḥüsni ḫūb ola ammā be be-şar be şar şarṭ-ı şar ı ān<br />
ān<br />
beşer beşer [1] [1] insanlar, insanoğlu<br />
G274/7 Yaʿnī sulṭān-ı cevān-baḫt Meḥemmed Ḫān kim / Yirde meddāḥı beşer beşer beşer gökde s̠enā-ḫˇānı melek<br />
beşik beşik [1]<br />
[1]<br />
159
G138/4 Dil-ber beşikden beşikden ögrenür oldı ṣalınmaġı / Her ṭıfl-ı nā-resīde ḫırāmān olup gezer<br />
beter beter [1] [1] çok fena, çok kötü<br />
G336/1 Beter Beter buldum dil-i dīvāneyi her çend pend itdüm / Ṣaçuñla bend idüp āḫır giriftār-ı kemend itdüm<br />
1. çöl<br />
bey beyābān bey ābān [3]<br />
G69/6 Giryān o Leylī-<strong>ve</strong>ş n’ola ṣaḥrāya ṣalsa Bāḳīyi / Mecnūnuñ āb-ı çeşmine ḫāk-i bey beyābān bey<br />
ābān teşnedür<br />
2. ıssız, yaban yer; dağ başı<br />
G206/1 Var mı bir dīvāne kim geşt-i bey beyābān bey ābān istemez / ʿUzlet idüp ḫalḳdan bir beyt-i aḥzān istemez<br />
G426/2 Ṭutalum Kaʿbe-i tevfīḳ-i ilāhī yolını / Bu bey beyābānda<br />
bey ābānda ʿabes̠ gezmeyelüm āvāre<br />
bey beyān bey ān [2]<br />
1. belagatin teşbih, mecaz, kinaye gibi anlatım yollarını gösteren bölümü<br />
K22/29 Destüme alsam ḳalem naẓm-ı bedīʿümle benem / Nīze-bāz-ı ʿarṣa-i mülk-i maʿānī vü bey beyān bey ān<br />
2. güzel söyleme, söze dökme<br />
G470/7 Ẕāt-ı kerīmi vaṣfın Bāḳī ne gūne ḳılsun / Melḥūẓ olan maʿānī mümkin degül bey beyāne bey āne<br />
bey beyān bey beyān<br />
ān eylemek eylemek [1] [1] anlatmak<br />
K2/57 Emr-i ʿālī yine dergāh-ı muʿallāñuñdur / Hele biz eyleyelüm eyleyelüm eyleyelüm vāḳiʿ-i aḥvāli bey beyān bey ān<br />
bey beyān bey beyān<br />
ān itmek [1] söylemek ‖ şakımak<br />
G328/1 ʿAşḳı bülbül gibi bey beyān bey ān idelüm / Ḥālümüz gül gibi ʿayān idelüm<br />
1. ak<br />
bey beyāż bey ż [3]<br />
K4/8 Bey Beyāżı Bey ġurre-i ṣubḥ-ı saʿādet / Sevādı sürme-i çeşm-i cihān-bīn<br />
2. boş kağıt (üstüne çekilen tuğra) ‖ ‘beyâz üzerine hatt-ı hümâyûn’, padişahların doğrudan<br />
doğruya kendileri yazmak <strong>ve</strong>ya yazdırmak suretiyle <strong>ve</strong>rdikleri emir<br />
G52/3 Bey Beyāż-ı Bey ṣafḥa-i ruḫsāruñ üzre zülf-i pür-çīnüñ / Mis̠ālin görmemişdür kimse bir ṭuġrā-yı ġarrādur<br />
3. boş kağıt (hattatlar tarafından üzerine yazı yazılan)<br />
G547/2 Bey Beyāż-ı Bey ṣafḥa-i ruḫsāra ol ḫaṭṭ-ı cemālüñle / Muḥaḳḳaḳ ḫaṭṭ-ı Nūrī mi ki yazmış āyet-i Nūrı<br />
bey beyāż-ı bey ı ṣubḥ ṣubḥ-dem ṣubḥ dem [1] [1] tan vakti, tan aydınlığı<br />
G147/9 Bey Beyāż-ı Bey ı ṣubḥ ṣubḥ-dem ṣubḥ dem bir levḥ-i sīmīn / Şuʿāʿ-i āfitāb altun ḳalemdür<br />
160<br />
bey beyāż bey<br />
ż düşdi! düşdi! [1] [1] [1] ‘beyaz düştü’, reml terimlerinden olup ‘uğurlu geldi’ anlamındadır. ‘ ‖•| ’, reml<br />
ilmindeki özel işaretidir. Daha geniş bilgi için bkz. LEVEND, s.220-221; MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s.<br />
375-376.<br />
K21/12 Bey Beyāż Bey ż düşdi hele şekl-i ṭāliʿ-i eyyām / Mis̠āl-i çihre-i baḫt-ı edīb-i ferruḫ-fāl<br />
bey beyāża bey<br />
ża ççıḳmamak<br />
ç ḳmamak ḳmamak [1] [1] kaza <strong>ve</strong> kader konusunu bir sonuca bağlayamamak ‖ yeni beliren<br />
sakalların tam olarak seçilmemesi ‖ beyaza çekmek (yazıyı temize çekmek); bkz. YAZMA KİTAP<br />
SANATLARI, s. 7.<br />
G503/3 Ḫaṭṭ-ı ʿiẕārı geh görinür gāh olur nihān / Çı Çıḳmaz Çı ḳmaz beyā beyāża beyā ża baḥs̠-i ḳażā vü ḳader gibi<br />
beyda beydaḳ beyda ḳ [1] [1] satrançta piyade denilen taş ‖ yüzdeki ben<br />
G364/2 Beyda Beydaḳ-ı Beyda ı ḫāl-i ruḫuñ zülfüñle mestūr eyleme / Almaġa şāhum göñül ferzānesin açmazdan
161<br />
beyt beyt [2] [2] bu iki tanıktaki ‘beyt’, Sultan Murat Han’a yazılmış Terci-i Bend’in<br />
tekrarlanan vasıta beytine (Sāye-i Yezdān penāh-ı dīn ü devlet Ḫān Murād / Dā<strong>ve</strong>r-i devrān<br />
mu‘izz-i salṭanat Sulṭān Murād) geçişi imlemektedir.<br />
M3/III/7 Hep bu beyt beyt-i beyt i dil-keş üzre baġlanur gūş eyleseñ / Ṣavt u naḳş-ı bülbülān-ı gül-sitān-ı maʿdelet<br />
M3/IV/7 Dest-gīr-i ehl-i dil kimdür diyü fāl eyledüm / İşbu beyt beyt-i beyt i rūşen ü pākīze-gevherdür gelen<br />
beyt beyt-i beyt i mu muṣannaʿ mu<br />
ṣannaʿ [1] [1] sanatlı, sanatkâr elinden çıkmış (beyit)<br />
K27/2 ʿAceb beyt beyt-i beyt i mu muṣannaʿdur<br />
mu<br />
ṣannaʿdur bulınmaz degme dīvānda / Feraḥ-baḫş u ṣafā-güster neşāṭ-engīz ü rūḥ-efzā<br />
beyt beyt yandurmak yandurmak [1] [1] beyit düzmek, söylemek<br />
G336/4 Gice şemʿ-i ruḫuñ şevḳınde bir ḳaç beyti beyti yandurdum yandurdum / ʿAceb ḫūb u dil-efrūz eyledüm ḫoş dil-pesend itdüm<br />
beyt beyt-i beyt i aaḥzān<br />
a<br />
ḥzān [1] [1] yas <strong>ve</strong> matem evi, hüzünler evi ‖ Hz. Yakup’un oğlu Yusuf’u<br />
kaybettikten sonra çekildiği kulübe<br />
G206/1 Var mı bir dīvāne kim geşt-i beyābān istemez / ʿUzlet idüp ḫalḳdan bir beyt beyt-i beyt i aaḥzān<br />
a<br />
ḥzān istemez<br />
Beyt Beyt-i Beyt i i Ma Maʿmūr Ma<br />
ʿmūr ʿmūr [2] [2] Hz. Âdem ile yeryüzüne indirilip tufan’dan sonra tekrar Kâbe’nin<br />
hizasında yedinci kat göğe çıkarıldığına inanılan köşk, tapınak; geniş bilgi <strong>ve</strong> tanıklar için bkz.<br />
MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s.125.<br />
G333/2 Ḥarīm-i Beyt Beyt-i Beyt i Ma Maʿmūruñdan<br />
Ma<br />
ʿmūruñdan aʿlā olmaya Kaʿbe / Degüldür şāḫ-ı Sidre ḳāmetüñden müntehā ḳıblem<br />
G125/5 Ruḫlaruñ medḥini eflāke çıḳardı Bāḳī / Şevḳden ṭoldı bu gün nūr ile Beytü Beytüʾl Beytü Beytüʾl<br />
ʾl-Ma ʾl Ma Maʿmūr Ma ʿmūr<br />
Beytü’l Beytü’l-aḥzān/ḫazen Beytü’l ḥzān/ḫazen ḥzān/ḫazen [2] Hz. Yakup’un oğlu Yusuf’u kaybettikten sonra çekildiği<br />
kulübe ‖ hüzünler evi<br />
K2/3 Rūşen oldı açılup dīde-i Yaʿḳūb-ı emel / Demidür menzil-i ʿişret ola Beytü Beytüʾl Beytü Beytüʾl<br />
ʾl-aḥzān ʾl ḥzān<br />
G531/4 Yūsuf gibi ʿizzetde sen Yaʿḳūb-<strong>ve</strong>ş miḥnetde ben / Dil sākin-i Beytü Beytüʾl Beytü Beytüʾl<br />
ʾl-ḫazen ʾl ḫazen tenhālara ṣalduñ beni<br />
Beytü’l Beytü’l-Ḥarām Beytü’l Ḥarām [1] Kâbe<br />
G318/3 Bezm-i ṣafā vü reşh-i cām bu zemzem olmış ol maḳām / Mey-ḫāneler Beytü Beytüʾl Beytü Beytüʾl<br />
ʾl-Ḥarām ʾl Ḥarām pīr-i muġān şeyḫü’l-<br />
ḥarem<br />
beyża beyża [3] [3] yumurta<br />
K14/29 Bilürsin anı mürġ-i beyża beyża-i beyża i pūlād-ı nuṣretdür / ʿAceb mi dāne divşürse elinde tīġ-i bürrānı<br />
G78/3 Faṣl-ı şitāda beyża beyża-i beyża sīmīn idi gūy-ı zemīn / Aldı ḳanadı altına sīmürġ-i zerrīn-bāl ü per<br />
K19/15 Beyża Beyża-i Beyża i ṭāʾir-i devletdür o dürr-i şeh-vār / Āşiyān şeklini baġlarsa n’ola ger ḫātem<br />
bezenmek bezenmek [1] [1] donanmak, süslenmek<br />
K18/53 Lālelerle bezene bezene niteki deşt ü ṣaḥrā / Nitekim güller ile zeyn ola dest ü destār<br />
be beẕl be ẕl [2] [2]<br />
1. esirgemeden bol bol dağıtma, harcama<br />
K2/55 Be Beẕl Be Beẕl<br />
ẕl ile az ola mı niʿmet-i cūd u keremüñ / Yimeden eksile mi ḫˇān-ı Ḥalīlüʾr-Raḥmān<br />
2. kerem, ihsan<br />
K8/10 Dili dürr-i maʿārifden kefi be beẕl be beẕl<br />
ẕl-i ẕl ʿavārifden / Dem-ā-dem eyler is̠bāt-ı fażīlet baḥr u kān üzre<br />
be beẕl be ẕl itmek [1] saçmak<br />
K13/1 Cān virürdüm cevher-i cān istese cānān eger / Be Beẕl Be ẕl iderdüm yolına ẕī-ḳıymet olsa cān eger
162<br />
bezm bezm [91] [91] yiyip içilerek sohbet edilen, belli başlı ritüelleri olan ziyafet yeri, meclis;<br />
ayrıca bezmin zamanı, kuralları, sakinin işlevi, oturuş düzeni, müzik <strong>ve</strong> şiir, kadehin sunulma<br />
ritüelleri için bkz. LEVEND, s. 307-322.<br />
K18/12 Mevsim-i rezm degüldür dem-i bezm bezm irdi diyü / Sūsenüñ ḫançerini ṭutdı ser-ā-pā jengār<br />
G2/8 Ḥasūduñ dürd-i derdin çekme ey Bāḳī bu bezm bezm içre / Nedīmüñ yār-ı ḫoş-meşreb gerek cām-ı şarāb-āsā<br />
G239/4 Cām-<strong>ve</strong>ş kimdür bu bezm bezm içre ciger-ḫūn olmayan / Ġonca-i gül-zārı seyr it lāle-i ḥamrāya baḳ<br />
G428/1 Mestāne düşmişin bu gice sāġar üstine / Sāḳī-i bezm bezm didi yüzüñ güller üstine<br />
G5/4 Bezm Bezm içre ṣurāḥī gibi ḳan aġladuġum bu / Sāḳī lebüñe ḳan yaġı oldı mey-i ḥamrā<br />
G261/3 Cām-ı mey bezmde bezmde bir dil-ber-i raʿnādur kim / Çihre-i nāzüki gül-berg-i muṭarrādan yig<br />
K3/15 Ṣaçar bezme bezme nūrı döker rezme nārı / O tāc-ı muraṣṣaʿ o tīġ-i mücevher<br />
G58/2 Gül-sitān-ı bezme bezme bezme sāġar ġonca-i sīr-āb ise / Āteşīn ruḫsārı sāḳīnüñ de bir gül-nārdur<br />
G71/4 Seyr-i bāġ-ı bezme bezme bezme gel cām-ı mey-i gül-gūna baḳ / Gül-şen-i cennetde açılmış gül-i bī-ḫārı gör<br />
G84/6 Bir bezme bezme bezme mīr-i meclis olupdur göñül k’aña / Baḥr-i muḥīṭ cürʿa vü gerdūn piyāledür<br />
G106/7 Sāḳī mey-i Bāḳīyi getür bezme bezme ṣafā vir / Çün kār-ı cihān ʿāḳıbetüʾl-emr fenādur<br />
G196/5 Yiter ḫaṭṭ u ruḫ-ı sāḳī bu bezme bezme zīnet ey Bāḳī / Ḳadeḥ nūş it ki dil vaḳt-i gül ü reyḥāne ḳatlanmaz<br />
G270/5 Bāḳıyā dün gice meclisde gül-efşānlar ile / Māh-tāb itmiş idük bezme bezme żiyāsın ḳadeḥüñ<br />
G328/2 Jāle-<strong>ve</strong>ş bezme bezme bezme varumuz ṣaçalum / Zeri gül gibi der-miyān idelüm<br />
G286/6 Bezme Bezme Bezme gelse bir dem eglenmez gider ol ġonca-leb / Az olur gül-şende ġāyet müddet-i ārām-ı gül<br />
G499/2 Sāḳıyā ‘aks-i ،‘iẕāruñdan fürūġ-ı cām-ı mey / Rūşen eyler bezmi bezmi bezmi ḫurşīd-i żiyā-güster gibi<br />
G509/2 Gerdiş-i cām-ı meyi görsün ṣürāḥī üstine / Şemʿ-i bezmi bezmi bezmi devr iderken görmeyen pervāneyi<br />
K16/7 Meşhūr bezm bezm-i bezm i devlet-i şāh-ı yegānede / Ṭabʿuñ ṣafā-yı meşreb ile Cām-ı Cem gibi<br />
K17/1 Gül meclisinde lāle yine ḳıldı āşikār / Āyīn-i bezm bezm-i bezm i ʿişret-i Cemşīd-i kām-kār<br />
K26/3 Demidür lāle yaḳa bezm bezm-i bezm i bahāra meşʿal / Ġonca-i zanbaḳ ola nergise şemʿ-i bālīn<br />
M3/III/1 Sensin ey çeşm-i çerāġ-ı dūdmān-ı maʿdelet / Şemʿ-i nūr-efşān-ı bezm bezm-i bezm i ḫānedān-ı maʿdelet<br />
M4/III/1 Ṭāʿat-i Ḥaḳ mūnis-i bezm bezm-i bezm i beḳādur ʿāḳıbet<br />
M9/I/3 Ne mānend-i ḫayāl-i yār bezm bezm-i bezm i dilde maḥrem var<br />
M9/V/1 Ṣıyup seng-i ḥavādis̠ yine cām-ı bezm bezm-i bezm i ʿuşşāḳı<br />
G28/1 Şöhret-i ḥüsnüñe erbāb-ı suḫandur bāʿis̠ / Revnaḳ-ı bezm bezm-i bezm<br />
i güle mürġ-i çemendür bāʿis̠<br />
G51/1 Lāleler bezm bezm-i bezm i çemende cām-ı ʿişret gösterür / Devletinde ḫusrev-i gül ʿīşa ruḫṣat gösterür<br />
G54/3 Leb-ā-leb cām-ı dil ḫūn olsa ṭāñ mı bezm bezm-i bezm i fürḳatde / Güzeller ʿaşḳına nūş itmek içün dostgānīdür<br />
G54/6 Çerāġı māh-ı en<strong>ve</strong>rden yaḳar ol ʿārıż u gerden / Girībānuñ senüñ bezm bezm-i bezm<br />
i i leṭāfet şemʿ-dānıdur<br />
G90/5 Bāḳī sürūd-i bezm bezm-i bezm i i ṭarab-ḫāne-i ḫayāl / Ṣavt u ṣarīr-i ḫāme-i gevher-nis̠ārdur<br />
G96/4 Ādāb-ı bezm bezm-i bezm i i vuṣlatı pervāneden görüñ / Bülbül gibi degül-dürür ol ehl-i ḥāldür<br />
G99/3 Zülfüñ duḫān-ı meşʿale-i bezm bezm-i bezm i ḥüsndür / Aġzuñ çerāġ-ı luṭf u melāḥat şirārıdur<br />
G99/5 Cām-ı zer ile buldı żiyā bezm bezm-i bezm i devleti / Nergis ki taḫt-gāh-ı çemen tāc-dārıdur<br />
G117/5 Bāḳıyā ḳılsun muʿaṭṭar bezm bezm-i bezm i āfāḳı nesīm / Pādişāhuñ micmer-i ʿadlinde ṣandal yaḳdılar<br />
G121/2 Ḳıldı mürġān-ı çemen ḳadd-i nihāl-i servi ḫam / Muṭrib-i bezm bezm-i bezm i bahāra gūyiyā çeng itdiler<br />
G130/6 Bir kīse içre lāle bu gün bezm bezm-i bezm i bāġda / Ġayb itdi jāle beyżaların ḥoḳḳa-bāz-vār<br />
G134/6 Geçmez tenaʿʿumından o kim bezm bezm-i bezm i ʿālemüñ / Cām-ı fenāyı ʿāḳıbetüʾl-emr içer geçer<br />
G195/1 Dilā bezm bezm-i bezm i cihānda kimse āḫır pāy-dār olmaz / Müdām elden ḳoma ayaġı furṣat ber-ḳarār olmaz<br />
G256/1 Ṣubḥ-ı vaṣl-ı yārdur bezm bezm-i bezm i i şarāb itmek gerek / Sāġar-ı zerrīni reşk-i āfitāb itmek gerek<br />
G301/1 Döndi bezm bezm-i bezm i bāġda bir dil-ber-i ṭannāze gül / Cil<strong>ve</strong>-i ḥüsn eyledi girdi libās-ı nāze gül
G324/2 ʿİşret-i bezm bezm-i bezm i viṣāl-i yār geldi yāduma / Ġuṣṣa-i dehri ġam-ı devri ferāmūş eyledüm<br />
G328/6 Gelmesün bezm bezm-i bezm i i ʿīşa nā-maḥrem / Nergis-i bāġı dīde-bān idelüm<br />
G332/6 Bāde-i mihr ü <strong>ve</strong>fā sāġarıdur ey Bāḳī / Nʾola devr eyler ise bezm bezm-i bezm i cihānı ġazelüm<br />
G359/3 İl bezm bezm-i bezm i <strong>ve</strong>fāñ içre ṣafālarda <strong>ve</strong>lī ben / Ḳanlar yudarın sāḳī-i hicrānuñ elinden<br />
G369/4 Ḫoş ʿādil idi sāḳī-i bezm bezm-i bezm i i cihān eger / Cām-ı şarāb-ı vuṣlatı almasa ḳanmadın<br />
G391/1 Müheyyā oldı meclis sāḳıyā peymāneler dönsün / Bu bezm bezm-i bezm i rūḥ-baḫşuñ şevḳine mestāneler dönsün<br />
G391/5 Bu bezm bezm-i bezm i dil-güşāya maḥrem olmaz Bāḳıyā herkes / Di gelsün ehl-i diller gelmesün bīgāneler dönsün<br />
G398/3 Degül mi bezm bezm-i bezm i vaṣl-ı yār firdevs / Belā-yı ṣoḥbet-i aġyār ṭamu<br />
G400/5 Bāḳī çek imdi cām-ı ġam-ı bezm bezm-i bezm i fürḳatin / Kim didi saña yār gibi bī-<strong>ve</strong>fāyı sev<br />
G451/4 Dil mübtelā-yı künc-i ġam-ı fürḳat ü henūz / Ḫāṭır ḫayāl-i ʿişret-i bezm bezm-i bezm i viṣālde<br />
G451/5 Eṣḥāb-ı zühd bezm bezm-i bezm i i füsūn u fesānede / Erbāb-ı ʿaşḳ ʿarṣa-i ceng ü cidālde<br />
G505/1 Çerāġ-ı be bezm be bezm<br />
zm-i zm i vaṣl olmaġa bir şeb ʿārıżı nūrı / Kefīli boynıdur ol meh-liḳānuñ şemʿ-i kāfūrī<br />
G523/1 Şarāb-ı bezm bezm-i bezm i ġam ẕevḳın ne mīr ü ne <strong>ve</strong>zīr itdi / Anuñ keyfiyyetin benden süʾāl eyleñ faḳīr itdi<br />
K1/4 Bezm Bezm-i Bezm i felekde urmış idi Zühre sāza çeng / ʿĪş u ṣafāda ḫurrem ü ḫandān u şād-mān<br />
G14/4 Bezm Bezm-i Bezm i i ġamda dü çeşm-i pür-ḫūnum / İki şīşe şarābdur gūyā<br />
G69/4 Bezm Bezm-i Bezm i i ġamında cān u dil yandı yaḳıldı sāḳıyā / Depret elüñ sür ayaġı meclisde yārān teşnedür<br />
G125/2 Bezm Bezm-i Bezm i hecrüñde müjeñ nişteri mıżrābından / Reg-i cān nāle ḳılur niteki tār-ı ṭanbūr<br />
G171/3 Nūş eylese bir ʿāşıḳ tā ḥaşre dek ayılmaz / Bezm Bezm-i Bezm i i feleküñ bilmem cāmında ne ḥālet var<br />
G224/3 Bād-ı ḫazān irişmedin ir ṣaḥn-ı bāġa kim / Bezm Bezm-i Bezm i bahāra nergis olupdur çemende şemʿ<br />
G241/3 Bezm Bezm-i Bezm i ġamuñda ṣanma ḳabaḳ minnetin çekem / Eşküm şarāb u dīdelerümdür baña ḳabaḳ<br />
G243/3 Bezm Bezm-i Bezm i şevḳuñ içre devr eyler felek bir cāmdur / Cāmda bir cürʿadur ʿaşḳuñ şarābından şafaḳ<br />
G308/6 Bezm Bezm-i Bezm i ġam içre olmış iken bāde göz yaşı / Bāġ-ı belāda dāġ-ı dil-i pür-melāl gül<br />
G386/7 Bāḳī gedā-yı mey-gede-i ʿaşḳ olup yine / Bezm Bezm-i Bezm i ġamından ol ṣanemüñ sāġar isterin<br />
G418/4 Şeş-ḫāne-i zamāne degül çünki sāz-kār / Bezm Bezm-i Bezm i cihāna ḳılma naẓar iltifāt ile<br />
G437/3 Bezm Bezm-i Bezm i meydür güzelüm ḳan ola şāyed arada / Çekmesün ḫançerini ġamzelerüñ mestāne<br />
G480/4 Bezm Bezm-i Bezm i ġamda cām-ı ʿaşḳuñ nūş ide āvāreler / Bāde-i nābuñ yazuḳ cām-ı sürūr-encāmına<br />
G533/2 Bezm Bezm-i Bezm i kes̠retden biz eñ ev<strong>ve</strong>l götürdük ayaġı / Meclis āḫir oldı gitdi bāde sāḳī ḳalmadı<br />
G127/3 Tekellefsüz gelür bād-ı ṣabā tārāc ider bir gün / Çemen bezminde bezminde gūyā süfre-i gül ḫˇān-ı yaġmādur<br />
G135/1 Ṣafā bezminde bezminde şol zerrīn-ḳadeḥ kim ṭolu ṣahbādur / Kenār-ı bāġ-ı ʿişretde açılmış <strong>ve</strong>rd-i raʿnādur<br />
G155/4 Şehā bir dem ney-i ḫāmeñ cihān bezminde bezminde diñlensün / İçürsün düşmene cām-ı fenāyı bir zamān ḫançer<br />
G302/2 Oldı ṣaḥn-ı bāġda peydā gül-efşānlar yine / Ḥāṣılı döndi çemen bezminde bezminde āteş-bāze gül<br />
G310/2 Başladı gül-şende mürġ-i ḫoş-nevā nev-rūzdan / Şāh-ı gül bezminde bezminde bezminde taḳsīm itdi bir ġarrā ġazel<br />
G466/7 Jāle naḳdin ḳadeḥe ḳoydı çemen bezminde bezminde / Cemʿ idüp ṣaḳlamadı ġonca gibi zer lāle<br />
G306/3 Bezminde Bezminde sürdi lāle muraṣṣaʿ piyālesin / Oldı emīr-i meclis-i bāġ u bahār gül<br />
K25/19 Füṣeḥā vü büleġā bezmine bezmine mīr-i meclis / ʿUlemā vü fużalā zümresine şāh-süvār<br />
G167/1 Ne sāḳīdür lebüñ ġam bezmine bezmine yaşum şarāb eyler / Ne āteşdür maḥabbet odı kim baġrum kebāb eyler<br />
G204/1 Derd u ġam bezmine bezmine ḳaddüm gibi bir çeng olmaz / Nāylar nālelerüm sāzına āheng olmaz<br />
G372/2 Viṣālüñ bezmine bezmine tek maḥrem eyle cān-ı maḥrūmı / İçerlerse ḥarāmī gözlerüñ ḳanum ḥelāl olsun<br />
G412/5 Nis̠ār it bezmine bezmine Bāḳī bu dürr-i pāki seyr itsün / Muraṣṣaʿ cāmı ṭutduḳça o şāh-ı tāc-dār elde<br />
G421/4 Bāde-i ʿaşḳa vücūdı cāmesin rehn itdi Ḳays / Āferīnler ol melāmet bezminüñ bezminüñ ḳallāşına<br />
G236/7 Zaḫmumuz ḫūnı mey-i gül-gūnumuzdur giceler / Bezmümüzde Bezmümüzde şemʿ-i rūşen şuʿle-i şemşīr-i ʿaşḳ<br />
K19/38 Tuḥfe-i bez bezmüñ bez müñ içün bu ġazel-i rengīni / Levḥ-i zerrīne yazup eylesün ez-ber ḫātem<br />
G13/5 Cihānı cām-ı naẓmum şiʿr-i Bāḳī gibi devr eyler / Bu bezmüñ bezmüñ şimdi biz de Cāmī-i devrānıyuz cānā<br />
163
G117/1 Rindler cāmuñ ḥabāb-āsā yüzine baḳdılar / Mey gibi sāḳī-i bezmüñ bezmüñ ayaġına aḳdılar<br />
G316/4 Beni ālūde-dāmen ṣañma vāʿiẓ mest gördüñse / Senüñ bezmüñ bezmüñ gibi ben nice cāy-ı pākden geçdüm<br />
G343/3 Görüp bezmüñde bezmüñde sūzum ḫāl-i ruḫsāruñ firāḳıyla / Ṭutışdı odlara yandı benüm’çün ʿūd u micmer hem<br />
K1/42 Bezmüñde Bezmüñde baḫt sāḳī vü iḳbāl hem-nişīn / Cām-ı sipihr sāġar-ı pūlād-ı zer-nişān<br />
G241/4 Bezmüñde Bezmüñde gerçi sāġar-ı ṣahbāya baş eger / Bedr-i münīre dil uzadur dil-berā ḳabaḳ<br />
G8/7 Ġonca-<strong>ve</strong>ş cām-ı dil-i Bāḳīyi pür-ḫūn itdiler / Dem-be-dem zārī ḳılur gül-zār-ı bezmüñden<br />
bezmüñden bezmüñden cüdā<br />
G350/1 Ele cām-ı muṣaffā al derūnuñ pür-ṣafā olsun / Ḥarīm-i bezmüñe bezmüñe tāb-ı mey-i rūşen żiyā olsun<br />
K24/29 Bezmüñe Bezmüñe gelmek ile bu ne kerāmetdür kim / Dimeye ṣayf u şitā bitüre micmer sünbül<br />
G381/1 Māh-rūlar bī-ʿaded bir ʿāşıḳ-ı rüsvāyı ben / Yitmeye biñ pāre ḳılsam bu dil-i şeydāyı ben<br />
164<br />
bez bezm bez m ehli [3] belli bir şehir kültürü <strong>ve</strong> görgüsüne sahip olup bezmin kural <strong>ve</strong> teşrifatını iyi<br />
bilen kişiler ‖ âşıklar<br />
G322/3 Ne meclis içre nūş-ı cām idersem yād-ı laʿlüñle / O bezm bezm ehlinde ehlinde ḳalmaz cürʿadan ġayrı ayaḳdaşum<br />
G473/6 Belī bezm bezm ehli ehli bī-hūş olsa Bāḳī / Olur mey rīḫte sāġar şikeste<br />
G496/6 Cām-ı ʿaşḳuñ cürʿasın ḳılsañ bu bezm bezm bezm ehline ehline ehline feyż / Ṣulḥa müncer olsa bu bīhūde ġavġā kāşkī<br />
bezm bezm-i bezm i bel belā bel<br />
ā [3] [3] bkz. ‘belā bezmi’ md.<br />
G87/1 Dil derd-i ʿaşḳ-ı yār ile bezm bezm-i bezm i bel belādadur bel<br />
ādadur ādadur / Ḳad çeng ü nāle nāy u ciger ḫūnı bādedür<br />
G501/5 Bāḳıyā bezm bezm-i bezm i i bel belāda bel<br />
āda āda neye döndük görseñ / Nāy-<strong>ve</strong>ş baġrumuzı nāle vü efġān deldi<br />
G365/5 Bezm Bezm-i Bezm i bel belāda bel<br />
āda nāle vü āhuñla Bāḳıyā / Müstaġnīyüz terāne-i çeng ü rebābdan<br />
bezm bezm-i bezm bezm i ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
ḳ ḳ [4] [4] aşk meclisi<br />
G348/3 Cān nis̠ār itmekdür ev<strong>ve</strong>l şarṭ be bezm be bezm<br />
zm-i zm i ʿa ʿaşḳına ʿa<br />
ına / Maḥrem olmaz bilmeyen ādāb-ı ṣoḥbet neydügin<br />
G484/2 Raḥīḳ-i cām-ı laʿlüñden alur bir cürʿa Cemşīdi / Şarāb-ı bezm bezm-i bezm i ʿa ʿaşḳuñdan ʿa<br />
ḳuñdan yıḳar bir kāse Faġfūrı<br />
G538/2 Olupdur çār-pāre ney gibi āh itmeden baġrum / Meger kim bezm bezm-i bezm i ʿa ʿaşḳuñ ʿa<br />
ḳuñ sāḳıyā bu oldı ḳānūnı<br />
M5/VII/2 Bezm Bezm-i Bezm i ʿa ʿaşḳı ʿa<br />
şemʿ-i āhumla müzeyyen ḳılduġum<br />
bezm bezm-i bezm i Cem [1] Cem meclisi; geleneğe göre ilk olarak içki meclisini kuran Cem olduğundan,<br />
her türlü içki <strong>ve</strong> sohbet meclisine ‘bezm-i Cem’ <strong>ve</strong>ya genellemeyle ‘bezm’ denmiştir. Cem<br />
İran’ın mitolojik tarihinde bir padişah olduğu için ‘hükümdar meclisi’, ‘sultan meclisi’ anlamına<br />
da gelmektedir. Geniş bilgi için bkz. GÖLPINARLI 2004, s. 408; LEVEND;<br />
G96/2 ʿĀr itse ṭañ mı içmege bezm bezm-i bezm i Cem içre cām / Her kim segān-ı kūyuñ ile hem-sifāldür<br />
bezm bezm-i bezm i i ez ezel ez<br />
el [2] [2] ‘bezm-i elest’; Klasik İslamî Doğu Edebiyatlarındaki geleneğe göre, ‘elest<br />
meclisi’nde aşk şarabı sunulmuş <strong>ve</strong> âşıklar sevgililerine o zaman tutulmuşlardır. ‘Mtl 28’de<br />
Bakî, sözü edilen bezmde kendisine ‘nazım kadehi’ sunulduğunu söyleyerek bu bilgiyi şiirsel<br />
yetisinin kaynağı olarak sunmaktadır.<br />
G498/4 Dil-i pür-ḫūn baña bezm bezm-i bezm i ezelden / Leb-ā-leb bir ṭolu peymāne geldi<br />
Mtl 28 Cām-ı naẓmı ṣunıcaḳ bezm bezm-i bezm i i ezelde sāḳī / Cürʿa-<strong>ve</strong>ş ḳalmış idi anda kelāmı bāḳī<br />
bezm bezm-i bezm i gül gül-şen gül<br />
şen [1] meclise benzeyen gülbahçesi (şekil <strong>ve</strong> renk yönüyle)<br />
G443/1 Nergis-i mest bezm bezm-i bezm i i gül gül-şende gül<br />
şende / Çeşmüñe bende-i ser-efgende<br />
bezm bezm-i bezm bezm i ḫudā<strong>ve</strong>nd ḫudā<strong>ve</strong>nd ḫudā<strong>ve</strong>nd [1] [1] efendi meclisi ‖ Kadızâde’nin meclisi<br />
K25/17 Ḳamerī yaḳalu bir ḫūb ser-ā-ser geydi / Ola tā bezm bezm-i bezm i i ḫudā<strong>ve</strong>nde<br />
ḫudā<strong>ve</strong>nde ḫudā<strong>ve</strong>nde felek ḫidmet-kār<br />
bezm bezm-i bezm ʿī ʿīş ʿī<br />
ş [3] [3] [3] zevk ü safa meclisi<br />
G123/3 Mevc urur bād-ı seḥerden sebze-i ter mi ʿaceb / Yā bisāṭ-ı bezm bezm-i bezm i ʿī ʿīş ʿī<br />
olmış yeşil ḫārā mıdur
G160/4 Ṣun bezm bezm-i bezm i ʿī ʿīşa ʿī<br />
şa destüñi kim cām-ı mey gibi / Girmez elüñe bir gül-i ter bī-cefā-yı ḫār<br />
G164/3 Gelemez bezm bezm-i bezm i i ʿī ʿīşa ʿī<br />
şa vāʿiẓ ü şeyḫ / Bunda nā-sāz u nā-sezā nʾeyler<br />
bezm bezm-i bezm bezm i ʿī ʿīş ʿī<br />
ş u u ʿi ʿişret ʿi şret [1] [1] zevk ü safa/eğlence meclisi<br />
G303/2 Zāhid ne lāzım ehl-i dile kīne-i şütür / Gir bezm bezm-i bezm i ʿī ʿīş ʿī<br />
ş u u ʿi ʿişrete ʿi şrete sen de ḳıtāre gel<br />
bezm bezm-i bezm i ʿi ʿişret ʿi<br />
şret [1] [1] zevk ü safa/eğlence meclisi<br />
K18/39 Eylemez kimse bu gün kimse elinden nāle / Bezm Bezm-i Bezm i ʿi ʿişretde ʿi<br />
şretde meger muṭrıb elinden evtār<br />
bezm bezm-i bezm i kes̠ kes̠ret kes̠ ret [2] [2] [2] dünya<br />
G273/5 Bezm Bezm-i Bezm i kes̠ kes̠retden kes̠ retden çekildi cām-<strong>ve</strong>ş Bāḳī göñül / Tekye-i vaḥdetde ʿuzlet iḫtiyār itsem gerek<br />
G533/2 Bezm Bezm-i Bezm i kes̱ kes̱retden kes̱ retden biz eñ ev<strong>ve</strong>l götürdük ayaġı / Meclis āḫir oldı gitdi bāde sāḳī ḳalmadı<br />
bezm bezm-i bezm bezm i ma maḥabbet ma<br />
ḥabbet [2] [2] aşk meclisi ‖ sohbet meclisi<br />
K8/3 Gören bezm bezm-i bezm i ma maḥabbetde<br />
ma<br />
ḥabbetde vücūdum naḫl-i gül ṣandı / Ser-ā-pā tāze dāġumdan bu cism-i nā-tevān üzre<br />
G292/1 Gitdi hecr irdi dem-i vaṣl u telāḳī berü gel / Olalum bezm bezm-i bezm i ma maḥabbetde<br />
ma<br />
ḥabbetde mülāḳī berü gel<br />
bezm bezm-i bezm i mey [2] şarap meclisi<br />
G58/3 Her gedā-ṭabʿ añlamaz āyīn-i Cemdür bezm bezm-i bezm i mey / Bunda bir şāhāne ṭavr u özge ʿālem vardur<br />
G515/4 Bezm Bezm-i Bezm i i meyde būse-i laʿl-i nigāra ḳaṣd ider / Gögsine ursa n’ola cāmuñ ṣurāḥī ḫançeri<br />
bezm bezm-i bezm i i rind rindān rind<br />
ān [1] rintler meclisi; bkz. ‘meclis-i rindān’ md.<br />
G279/2 Miyān-ı āb u āteş oldı cāy-ı keştī-i ṣahbā / Baturdı rūzgār āyīn-i ʾīşın bezm bezm-i bezm i i rind rindānuñ rind<br />
ānuñ<br />
bezm bezm-i bezm i ṣafā ṣafā [9] [9] zevk ü safâ meclisi<br />
M5/III/2 Cāna ol laʿl-i muṣaffādur mey-i bezm bezm-i bezm i ṣafā<br />
ṣafā<br />
G31/1 Göstermeseydi bādesini sāġar-ı zücāc / Ẕevḳ itmez idi bezm bezm-i bezm i ṣafādan ṣafādan göñül mizāc<br />
G193/2 Evtār-ı çeng-i bezm bezm-i bezm i i ṣafādur ṣafādur ṣanur gören / Künc-i belāda gözden aḳan iki rūdumuz<br />
G392/2 Demidür bezm bezm-i bezm i ṣafāda ṣafāda açıla süfre-i gül / Yiridür nergis alursa ele cām-ı zerrīn<br />
G102/1 Bāġ u bahār-ı gül-şen-i ʿālem ḫazānludur / Bezm Bezm-i Bezm i ṣafā ṣafā hemīşe gül ü erġavānludur<br />
G154/7 Bāḳī ġamuñda ḫūn-ı ciger yutsa gūyiyā / Bezm Bezm-i Bezm i ṣafāda ṣafāda cām-ı mey-i erġavān çeker<br />
G281/2 Ey sākinān-ı mey-gede ṭutmañ göñülde ġam / Bezm Bezm-i Bezm i ṣafāda ṣafāda cām-ı mey-i erġavān ṭutuñ<br />
G308/9 Bāġ-ı cihānda gül gibi ḫandān u ḫurrem ol / Bezm Bezm-i Bezm i ṣafāda ṣafāda ey şeh-i ferḫunde-fāl gül<br />
165<br />
G318/3 Bezm Bezm-i Bezm i ṣafā ṣafā vü reşh-i cām bu zemzem olmış ol maḳām / Mey-ḫāneler Beytü’l-Ḥarām pīr-i muġān şeyḫü’l-<br />
ḥarem<br />
bezm bezm-i bezm i ṣafā ṣafā vü vü vü ʿī ʿīş ʿī ş [1] [1] zevk ü safa/eğlence meclisi<br />
G304/3 Bezm Bezm-i Bezm i i ṣafā ṣafā ṣafā vü vü ʿī ʿīşa ʿī şa salādur bilenlere / Ṣīt u ṣadā-yı bülbül ü berg ü nevā-yı gül<br />
bezm bezm-i bezm i i şar şarāb şar<br />
āb [3] [3] şarap sohpeti/meclisi; bkz. ‘şarāb ṣoḥbeti’ md.<br />
G12/1 Gül-sitān bezm bezm-i bezm i şar şarāb şar<br />
āb u cām-ı mey güldür baña / Ḳulḳul-i ḥalḳ-i ṣurāḥī ṣavt-ı bülbüldür baña<br />
G98/3 Başlar yitürse meclis-i ʿaşḳuñda ġam degül / Bezm Bezm-i Bezm i şar şarābda şar<br />
ābda nice sāġar şikest olur<br />
G228/5 Bir māhdur ki cevresin almış sitāreler / Bezm Bezm-i Bezm i şar şarāba şar<br />
āba gice ʿaceb şevḳ virdi def<br />
bezm bezm-ārā bezm bezm ārā [1] [1] meclisi süsleyen, şenlendiren<br />
G222/4 Aldılar ol şemʿ-i bezm bezm-ārāy bezm ārāy ārāyı ārāy aġyār ortaya / Ẓāhir oldı nükte-i lā ḫayre illā fi’l-vasaṭ<br />
yolda bırakmak’<br />
bıra bıraḳmak bıra ḳmak [1] kendi haline bırakmak, bir yana itmek ‖ ‘yüz üstü bırakmak’; ‘yarı<br />
G352/5 Bıra Bıraḳd Bıra Bıraḳd<br />
ḳdı ḳd yoḳ ḥisābına felek ben zār u bīmārı / Hele gāhī gelür yoḳlar ġam-ı dil-dār var olsun<br />
bī-ʿaded ʿaded ʿaded [1] sayısız, bir çok
K19/50 Bī-ʿaded ʿaded ḫātem ile ṭapuña geldi Bāḳī / Ki nice Rūm ḫarācını deger her ḫātem<br />
bī-bah bah bahāne bah āne [1] kusursuz<br />
G382/2 Saña bahā ne idi cefā-pīşe olmasañ / Ḥaḳḳā budur ki bī-bedel ü bī-ba ba bahānesin ba ānesin<br />
bī-bāk āk [1] yürekli, cesur<br />
G349/5 Bu rāh-ı ḫaṭar-nākdan Bāḳıyā / Güẕār itmez illā ki bī-bāk āk olan<br />
bī-ba ba baṣar ba ṣar [2] [2] basiretsiz<br />
G79/1 Kūyūñ ġubārı minnetin ehl-i naẓar çeker / Küḥl-i cilā żarūretini bī-ba ba baṣar ba ṣar çeker<br />
G67/5 Bī-ba ba baṣar ba ṣar farḳ idemez ḳanda baṣar ol āhū / Yine izi tozını dīde-i bīnā gözedür<br />
bī-bedel bedel [4] eşsiz, benzersiz<br />
G313/5 Eyledüm diḳḳat ile mūy-ı miyānına naẓar / Cümleten bī-bedel bedel ü sāʿid ü bāzū da güzel<br />
G382/2 Saña bahā ne idi cefā-pīşe olmasañ / Ḥaḳḳā budur ki bī-bedel bedel ü bī-bahānesin<br />
Kt15/1 Ḳaldı bucaḳda eskidi dīvānuñ Emriyā / Söz yoḳ egerçi bī-bedel bedel ü bī-naẓīrdür<br />
G451/2 Mużmer ḫayāl-i laʿl-i lebüñ her laṭīfede / Müdġam miyān-ı bī-bedelüñ bedelüñ her ḫayālde<br />
bī-büny büny bünyād ād [3] [3] temeli çürük<br />
G239/3 Baḥt-ı bī-büny büny bünyād<br />
ād içün renc-i ṭalebden fāriġ ol / Bāri bir ḳaç gün ḥużūr-ı ḳalb ile dünyāya baḳ<br />
G496/4 Ġam çeken māl ü metāʿ-ı dehr-i bī-büny büny bünyād büny ād içün / Neydügin bilse meʾāl-i ḥāl-i dünyā kāşkī<br />
G29/5 Vücūdum ḫānesin seyle virür Bāḳī gözüm yaşı / Fenā-yı dār-ı bī-büny büny bünyāduma<br />
bünyāduma<br />
āduma bu āb olur bāʿis̠<br />
bī-cef cef cefā<br />
ā [1]<br />
[1]<br />
G160/4 Ṣun bezm-i ʿīşa destüñi kim cām-ı mey gibi / Girmez elüñe bir gül-i ter bī-cef cef cefā-yı cef yı ḫār<br />
bī-cev cev [1] arpasız ‖ aç<br />
K10/11 Ḳorḳaram çāpük-süvār-ı ʿarṣa-i ʿirfān iken / Esb nā-geh bir gice bī-cev cev cev ḳala ester bile<br />
bī-çāre āre āre [16] [16] zavallı, düşkün ‖ bahtı yüzüne gülmeyen âşık<br />
K26/31 Lāyıḳ-ı devlet ü şāyeste-i iḳbāl oldur / Ḳalmaya Bāḳī ḳī ḳī-i ḳī i bbī-çāre<br />
b<br />
āre melūl ü ġamgīn<br />
G40/6 Mededüñ ḳalmadı feryād u fiġān eyleyecek / Saña kimden ire ey Bāḳī ḳī ḳī-i ḳī i bbī-çāre<br />
b<br />
āre meded<br />
G56/4 Bir ʿaceb dārüʾş-şifādur kūyı derd ehline kim / Anda hep nā-ḫoş varan bī-çāre āre ġāyet ḫoş gelür<br />
G173/5 Meded Bāḳīye ey pīr-i muġān bir cürʿa himmet ḳıl / Elin alup ayaḳlandur ki ol bī-çāre āre düşmişdür<br />
G218/5 Zülfüñ esīri Bāḳī-i bbī-çāre<br />
b āre dostum / Bir mübtelā-yı bend-i kemend-i belā imiş<br />
G247/3 Öpdüm elini ḳucmaġa bilin edeb itdüm / Güldi didi bilmez daḫı bī-çāre āre ṣarılmaḳ<br />
G426/7 Bu taṣavvurlar eger bāṭıl olursa nic’olur / Ḳatı ḥayret yiridür bir gözüñ aç bī-çāre āre<br />
G59/4 Bir Ḳul oġlı āfetüñ kūyında ḳaldı cān u dil / Ḳapuya çıḳmaz görinmez n’eylesün bī-çārel ārel āreler<br />
er<br />
G124/5 ʿĀşıḳ-ı bī-çāreler āreler bār-ı belāñ altındadur / Derd-mend üftādeler görseñ ne ḥāl üstindedür<br />
G3/5 Şiʿr ü inşādan murādı ʿāşıḳ-ı bī-çārenüñ ārenüñ / ʿArż-ı iḫlāṣ eylemekdür yāre Bāḳī <strong>ve</strong>ʾd-duʿā<br />
G142/6 Gāh gāhī gūşe-i çeşmüñle ḳılmazsañ nigāh / Bāḳī-i bbī-çāren<br />
b<br />
āren ārenüñ āren üñ aḥvāli dīger-gūn olur<br />
G227/5 Şemʿ-<strong>ve</strong>ş sūz-ı derūnın ʿarż ider Bāḳī saña / Yana yana ḳalmadı bī-çārenüñ ārenüñ baġrında yaġ<br />
K24/20 Geldi bir Hindū-yı bī-çāre āre āre-ṣıfat āre ıfat işigüñe / Ġarażı bu ki ḳapuñda ola çāker sünbül<br />
G502/2 Kāşkī cānı ṣaçuñ dārına ber-dār itseñ / Ḫākden refʿ idi bī-çāreye āreye rifʿatler idi<br />
G126/1 Göñül almaġa gelür şī<strong>ve</strong>ye āġāz eyler / Dil-i bī-çāreyi āreyi ben ʿarż idicek nāz eyler<br />
G334/2 Ayrıldı dil ṣadef gibi sen dürr-i pākden / Şemşīr-i hecrüñ eyledi bī-çāreyi āreyi dü-nīm<br />
biçmek biçmek [2] [2] [2] (giysi için) kumaş kesmek<br />
M5/V/1 Ḳaddüñe ḫılʿat biçelden biçelden ḥüsni ḫayyāt-ı ḳażā<br />
Kt14/2 Bir mübārek ʿīd olur mı kim bu ḫayyāṭ-ı felek / Egnüme ḫilʿat diyü miḥnet libāsın biçmeye<br />
biçmeye<br />
166
īd īd [1] söğüt; bkz. ‘berg-i bīd’ md.<br />
G251/3 Peyām-ı ḫançer-i ser-tīzin ol māhuñ degürmişdür / Anuñ’çün ditrer endāmı çemende bāddan bīdüñ īdüñ<br />
bī-dād ād ād [2] [2] acımasız, amansız (başa inen kılıç <strong>ve</strong> taş bağlamında)<br />
M7/IV/1 Egerçi tīġ-i bī-dād ād ādı ād derūnum ṭoġradı muḥkem<br />
G12/3 Seng-i bī-dāduñla āduñla serde zaḫm-ı ḫūnīnüm ki var / Gūşe-i destārda rengīn ḳaranfüldür baña<br />
bī-dād ād ād-ger ād ger [1] zalim, gaddar, merhametsiz<br />
G414/6 Göñlümüz maʿmūresin ol ḫusrev-i bī-dād ād ād-ger ād ger / Mülk-i Īrān ṣandı beñzer ṭurma vīrān itmede<br />
bī-da da daḫl da ḫl olmak olmak [1] [1] tekrar cebe girmemek<br />
K13/7 Ḫarc kim bī-da da daḫl da ḫl ola ola ola mevcūd olan nā-būd olur / Olsa mālüñ fi’l-mes̠el maḥṣūl-i baḥr u kān eger<br />
bī-dār ār [2] [2] açık ‖ uğurlu, bereketli, talihli; bkz. ‘baḫt md.’<br />
K25/41 Māh-ı nev gibi teraḳḳīde dem-ā-dem ḳadrüñ / Çeşm-i encüm gibi baḫtuñ gözi dāʾim bī-dār ār<br />
M2/V/5 Daḫı ol duḫter-i saʿd-aḫter-i pākīze-güher / Çeşm-i Nāhīd gibi rūşen ü bī-dār ār olsun<br />
bī-dār ār eylemek eylemek [1] [1] [1] (ölüm uykusundan) uyandırmak<br />
G78/4 Ḫˇāb-ı ʿademden dīde-i ezhārı bī-dār ār eyledi eyledi / Taḥrīk-i bād-ı ṣubḥ-dem āvāze-i mürġ-i seḥer<br />
bī-dār ār ār itmek itmek [1] [1] uyandırmak<br />
G118/2 Ḫˇāb-ı ġafletde yatur baḫt-ı siyāhum ammā / Giceler ʿālemi bī-dār ār iden iden efġānumdur<br />
bī-dār ār olmamak olmamak [1] [1] [1] uyanmamak<br />
G194/5 Şöyle nāz uyḫusına varmış o yār ey Bāḳī / Ki cihān ḫalḳı fiġān eylese bī-dār ār olmaz<br />
olmaz<br />
bī-derd derd [3] dertsiz, aşk acısını bilmeyen <strong>ve</strong> çekmeyen (kişi), ham<br />
G31/2 Bī-derd derd olana eylemede ṭurmadın devā / Ol cān ṭabīb ḫastesine eylemez ʿilāc<br />
G95/5 Bī-derd derd iken dil gūyiyā bir miġfer-i pūlād idi / Şimdi ḫadeng-i cevr ile tāc-ı ḳalender kendidür<br />
G496/2 Zāhide ‘aşḳuñ ġamın hem-ḥāl ṣandum söyledüm / Ḳılmayaydum derdümi bī-derde derde ifşā kāşkī<br />
bī-dil dil [2] sevdalılar, tutkun âşıklar; bkz. ‘ʿāşıḳ-ı bī-dil’ md.<br />
G414/1 Ṭaġıdup her yaña zülfin ʿanber-efşān itmede / Āh kim bī-dillerin dillerin ḫāṭır-perīşān itmede<br />
G271/4 Seni cāndan se<strong>ve</strong>n bī-dillerüñ dillerüñ luṭf eyle ḳadrin bil / Bulınmaz bende-i muḳbil muḥibb-i bī-riyādan yig<br />
bī-dil dil ü bbī-hūş<br />
b<br />
ş itmek [1] sevdalara salıp başı dönmek<br />
G95/6 Geh bī-dil dil ü bbī-hūş<br />
b<br />
ş ider geh mest ü geh medhūş ider / ʿAyyāre-i ġamzeñ ġamı dārū-yı hüş-ber kendidür<br />
bī-direng direng [1] durup dinlenmeyen, kararsız (dünya)<br />
M1/I/1 Ey pāy-bend-i dām-geh-i ḳayd-ı nām u neng / Tā key hevā-yı meşġale-i dehr-i bī-direng direng direng<br />
bī-em em emān em ān [1] [1] amansız<br />
G77/7 Devrinde kimse görmedi emn ü selāmeti / Uydı zamāne ṭavrına ol bī-em em emān<br />
ānı ān gör<br />
bī-enc enc encām enc ām [1] sonsuz, nihayetsiz<br />
G423/4 Sāḳıyā cām-ı şarāb u felek-i bī-en en encām en ām / Şīşelerdür biri pür-bād u biri pür-bāde<br />
bīgāne īgāne īgāne [3] [3]<br />
1. kayıtsız, umursamama, tanımamazlıktan gelme<br />
G73/2 Āşinālıḳ virmeyüp bīgāne īgāne resmin ḳullanur / Nāz ider her gördügince bir zamān bilmezlenür<br />
2. yabancı, ham (kimseler)<br />
G391/5 Bu bezm-i dil-güşāya maḥrem olmaz Bāḳıyā herkes / Di gelsün ehl-i diller gelmesün bīgāneler īgāneler īgāneler dönsün<br />
G317/7 Cān u dilden ṣaḳın esrār-ı ġamın ey Bāḳī / Dime bīgāneleri īgāneleri maḥrem-i rāz eyleyelüm<br />
167
ī-ġayr ġayr eylemek [1] [1] boşaltmak<br />
G433/4 Cānı defʿ eyle dilā gelse ḫayāl-i cānān / Ṣoḥbet-i ḫās idelüm ḫāneyi bī-ġayr ġayr eyle<br />
bī-ġış ış [1] saf, halis<br />
G431/2 Gūşına ṭaḳmış iki laʿl-i muṣaffā leblerüñ / Hep budur revnaḳ viren cām-ı şarāb-ı bī-ġışa ışa ışa<br />
bī-ġışş ışş u ġıl ıl [1] saf, halis ‖ çersiz çöpsüz<br />
G312/1 Ḥaḳīḳat sırrın ey zāhid dil-i bī-ġışş ışş u u ġılden ılden bil / Rümūz-ı ʿaşḳı fehm eyle biraz sen de bu dilden bil<br />
bī-gün gün günāh gün āh [2] masum<br />
G411/2 Bī-gün gün günāh gün āh öldürmede ġamzeñ ne kāfir nesnedür / Nice maẓlūm uġradı ol nā-müselmān zaḫmına<br />
G469/5 Ḳapuñda nāle ḳılmamaġa iḫtiyār yoḳ / Va’llāhi bī-gün gün günāh<br />
āhın āh ın efendi bu bābda<br />
bī-ḥadd ḥadd ü ü pāyān [1] pek çok, sürüyle<br />
K6/21 Bī-nihāyet luṭfuña lāyıḳ edā mümkin degül / Gerçi maʿnā ḫāṭıra bī-ḥadd ḥadd ü bī bī-pāyān bī<br />
āyān gelür<br />
bī-ḥadd ḥadd ü pāyān eylesün [1] ‘devamlı arttırsın, bereketlendirsin’ anlamında dua sözü<br />
M3/V/4 Tār-ı zülf ü ṭurra-i ḫūbān-ı müşgīn-mū gibi / Sāl-i iḳbālin Ḫudā bī-ḥadd ḥadd ḥadd ü ü pāyān eylesün eylesün<br />
168<br />
Bi Bi-ḥamdi’llāh Bi ḥamdi’llāh ḥamdi’llāh [7] ‘Allah’a şükürler olsun’ anlamında kalıp dua sözü; bkz.<br />
‘ḥamdüli’llāh’ md. (fâilâtün tefilesinde ‘ḥamdüli’llāh’, mefâîlün tefilesinde ‘bi-ḥamdi’llāh’<br />
olarak geçer.); bir yerin fethi, tahta geçiş, içinde bulunulan duruma şükretme bağlamlarında<br />
kullanılmıştır.<br />
K5/1 Bi Bi-ḥamdi’llāh<br />
Bi ḥamdi’llāh şeref buldı yine mülk-i Süleymānī / Cülūs itdi saʿādet taḫtına İskender-i s̠ānī<br />
K14/1 Bi Bi-ḥamdi’llāh<br />
Bi ḥamdi’llāh refīḳ oldı yine tevfīḳ-i Rabbānī / Muẓaffer ḳıldı sulṭān-ı cevān-baḫt-ı cihān-bānı<br />
M9/V/5 Bi Bi-ḥamdi’llāh<br />
Bi ḥamdi’llāh ne ġam yirsin elüñde sāġar-ı Cem var<br />
G147/2 Ayaġ elde ṭolu ḫūn-ı kebūter / Bi Bi-ḥamdi’llāh<br />
Bi ḥamdi’llāh yine dem der-ḳademdür<br />
G432/1 Ḳalupdur eşk-i çeşmüm gerçi kim ḫāk-i meẕelletde / Bi Bi-ḥamdi’llāh<br />
Bi ḥamdi’llāh hele āh u fiġānum evc-i rifʿatde<br />
G546/1 Bi Bi-ḥamdi’llāh<br />
Bi ḥamdi’llāh ki yārī ḳıldı ferr-i baḫt-ı sulṭānī / Müyesser eyledi Bārī Teʿālā fetḥ -i Şirvānı<br />
G63/5 Ṣafā-yı ḥālet-i ṭabʿuñ yiter eglence ey Bāḳī / Bī-ḥamdi’llāh<br />
ḥamdi’llāh ne ġam yirsin elüñde sāġar-ı Cem var<br />
bī-ḫazān ḫazān ḫazān [1] terütaze, capcanlı (hep ilkbaharı yaşayan)<br />
M3/III/2 Ḥüsn-i reʾyüñ āfitāb-ı bī-zevāl-i mülk ü dīn / Luṭf-ı ṭabʿuñ nev-bahār-ı bbī-ḫazān<br />
b ḫazān ḫazān-ı ḫazān maʿdelet<br />
bī-hem hem hem-tā hem ā [3] [3] eşi bulunmaz, benzersiz<br />
K20/19 Nesebde pāyesi aʿlā ḥasebde bī-hem hem hem-tā hem ā / Keremde aña ne aḳrān seḫāda ne ems̠āl<br />
G409/3 Gerçi ʿālemden ġanīdür ḥüsn-i bī-hem hem hem-tā hem ā ā ile / Ṣad hezārān āferīn ammā ki istiġnāsına<br />
G537/7 Bāḳıyā şāh-ı cevān-baḫt-ı cihān ṣaġ olsun / Ġayra minnet ḳomadı himmet-i bī-hem hem hem-tās hem ās āsı ās<br />
bī-ḥisāb ḥisāb [1] pek çok<br />
G233/3 Bī-ḥisāb ḥisāb itdi ḫaṭuñ ʿāşıḳa cevri ammā / Kimse daʿvā idemez rūz-ı şümār olmayıcaḳ<br />
1. cennet<br />
bihişt bihişt [7]<br />
[7]<br />
K26/2 İrişür bād-ı seḥerden nefeḥāt-ı cennāt / Mevsim-i Ürdibihişt irdi bihişt bihişt bihişt oldı zemīn<br />
M6/II/3 Bāġ-ı bihişt bihişt çünki alınmaz bedel virüp<br />
G342/4 ʿĀlem-i vuṣlatuñ riyāż-ı bihişt bihişt / Mātem-i fürḳatüñ ʿaẕāb-ı caḥīm<br />
G444/4 Bihişt Bihişt şevḳına şādīliġ eyleyüp vāʿiẓ / Miyān-ı meclise atıldı yek muʿallaḳda<br />
2. cennet ‖ bahar bahçesi
G240/3 Menzilin bāġ-ı bihişt bihişt eyleseñ itmez ārām / Cānda ṣabr u dil-i şeydāda ḳarār olmayıcaḳ<br />
G379/2 Cārū-keş oldı sünbül-i ter bāġa nitekim / Ṣaḥn-ı bihişte ṭurra-i müşgīn-i ḥūr-ı ʿīn<br />
G386/2 Bāġ-ı bihişt bihişt-i bihişt i kūyına yāruñ irem diyü / Ḥaḳdan hemīşe uçmaġa bāl ü per isterin<br />
bihişt bihişt-i bihişt i i ccāvidān<br />
c<br />
āvidān [2] [2] ebedî cennet; bkz. ‘naʿīm-i cāvidān’ md.<br />
K8/1 Dökilmiş zülf-i müşg-āsā o ḳadd-i dil-sitān üzre / Döşenmiş sāye-i Ṭūbā bihişt bihişt-i bihişt i ccāvidān<br />
c<br />
āvidān üzre<br />
G417/3 Bihişt Bihişt-i Bihişt i ccāvidānīdür<br />
c<br />
āvidānīdür cemālüñ ol dehen gūyā / Leb-ā-leb āb-ı Kevs̠erle ṭolu bir laʿlden kūze<br />
bih bih-rūz bih ūz [1] iyi günlü, mübarek (bahtlı)<br />
G530/9 Diler Bāḳī Ḫudādan ol ḫudā<strong>ve</strong>nd-i cihān-dānā / Beḳā-yı baḫt-ı bih bih-rūz bih ūz ūzı ūz devām-ı fetḥ-i fīrūzı<br />
1. faydasız, boş<br />
bīhūde īhūde [3]<br />
G496/6 Cām-ı ʿaşḳuñ cürʿasın ḳılsañ bu bezm ehline feyż / Ṣulḥa müncer olsa bu bīhūde īhūde ġavġā kāşkī<br />
G420/6 Bāṭıl hemīşe bāṭıl u bīhūdedür īhūdedür <strong>ve</strong>lī / Müşkil budur ki ṣūret-i Ḥaḳdan ẓuhūr ide<br />
2. boşuna<br />
G430/2 Ṣubḥ-dem ey fāḫte bīhūde īhūde īhūde efġān eyleme / Çün girürsin her gice bir serv-i bālā ḳoynına<br />
bīhūde īhūde yire [2] yok yere, boşu boşuna<br />
G141/6 Bīhūde īhūde yire cevri güzeller çoġ itmesün / Bāḳī cefā vü miḥnete muʿtād olup gider<br />
G522/1 Ḳıymet gerekse ḳavlüñe dürr-i Necef gibi / Bīhūde īhūde yire açma dehānuñ ṣadef gibi<br />
bī-hūş ş [1] perişan<br />
G473/4 Ġamuñdan ṣūret-i Erjeng bī-hūş ş / Firāḳuñdan büt-i Āzer şikeste<br />
bī-hūş ş u ḫarāb ḫarāb ḫarāb eylemek eylemek [1] [1] aklını darmadağın etmek<br />
M2/IV/3 Şöyle bī-hūş ş u ḫarāb ḫarāb eyledi efsāne-i ġam / ʿAḳlumuz başumuza gelmeye efsūnlar ile<br />
bī-hūş ş itmek [2] kendinden geçirmek, aklını başından almak ‖ sarhoş etmek<br />
K22/26 Cürʿa-i cām-ı belā-encām-ı ġam bī-hūş ş idüp / ʿĀḳıbet ḳıldı ḫumār-ı derd ü miḥnet ser-girān<br />
G95/6 Geh bī-dil ü bī-hūş ş ider geh mest ü geh medhūş ider / ʿAyyāre-i ġamzeñ ġamı dārū-yı hüş-ber kendidür<br />
bī-hūş ş olmak olmak [7] kendinden geçmek, kendini kaybetmek<br />
M9/II/5 Ki bī-hūş ş olmasam āsūde ḳılmaz bende bir ġam var<br />
G63/2 Beni ʿayb eylemeñ dāʾim olursam mest-i lā-yaʿḳil / Ki bī-hūş ş olmasam āsūde ḳılmaz bende bir ġam var<br />
G71/5 Cām içüp hem-vāre bī-hūş ş oldu olduġum oldu<br />
ġum maʿẕūr ṭut / Çarḫ peydā itdügi evżāʿ-ı nā-hem-vārı gör<br />
G457/4 ʿĀḳıbet bī-hūş ş olur ṭāḳat getürmez ādemī / Sāḳī-i devrüñ ṭoḳuz cām-ı zümürrüd-fāmına<br />
G473/6 Belī bezm ehli bī-hūş ş olsa Bāḳī / Olur mey rīḫte sāġar şikeste<br />
G507/2 Aġlamaḳdan ġam-ı hicrān ile bī-hūş ş oldum oldum / ʿAḳlumı ḳanlu yaşum aldı mey-i nāb gibi<br />
G511/4 Düşürdi efser-i iḳbāli serden / İçüp bī-hūş ş olan cām-ı ġurūrı<br />
bī-hūşān şān [1] aşk sarhoşları<br />
G47/4 Zülfüñ ġamını vaṣf idemez bī-hūşān şān şān-ı şān ʿaşḳ / Mānend-i şāne dilleri mestāne ṣarmaşur<br />
bī-hüner hüner [1] beceriksiz, elinden iş gelmeyen (kimseler)<br />
Kt10/1 Şīr-dilsin Bāḳıyā āzürde-ḫāṭır olma sen / Ṭaʿn u teşnīʿ itseler bir nice ʿāḳ-ı bī-hüner hüner<br />
169<br />
Bih Bih-zād Bih ād [2] İran’ın mitolojik tarihinde meşhur bir ressam <strong>ve</strong> minyatür sanatkârı,<br />
Ferhat u Şirin mesnevilerinde Ferhat’ın babası<br />
G35/7 Rengīn ider evṣāf-ı ruḫuñ ḫāme-i Bāḳī / Ol ṣūreti virmez ṣanemā naḳşına Bih Bih-zād Bih ād<br />
G423/2 Yazmada naḳş-ı ʿiẕāruñ müje-i ḫūn-ālūd / Ḳatı çoḳ renk virüpdür ḳalem-i Bih Bih-zāde Bih āde āde
ī-iḫtiyār ḫtiyār [2]<br />
1. isteksiz, gönülsüz<br />
G486/3 Naḳd-i revānı almada bī-iḫtiyār ḫtiyār iken / Eşküm güherlerini o ʿayyār silmedi<br />
2. gayri ihtiyari, elinde olmaksızın<br />
Mtl 26 Nā-geh görince pertev-i ruḫsār-ı Aḥmedi / Bī-iḫtiyār ḫtiyār zāhidüñ īmānı gevredi<br />
bī-ir ir irādet ādet [1] istemeden, samimiyetsiz<br />
G93/8 Ṭāʿat u maʿṣiyet ne kim ḳılsam / Şöyle ṣanmañ ki bī-ir ir irādet ir ādet olur<br />
bi bi-ḳadri’l bi ḳadri’l ḳadri’l-imk<br />
ḳadri’l imk imkān ān [1] [1] el <strong>ve</strong>rdiğince, elimizden geldiği kadar<br />
K2/50 Bir yıl emrüñle binā ḫidmetine nāẓır olup / Gördük ol maṣlaḥat-ı ḫayrı bi bi-ḳadri’l bi ḳadri’l ḳadri’l-imk<br />
ḳadri’l imk imkān imk ān<br />
bī-ḳarār ḳarār [1] yerinde duramayan ‖ dönek (felek için)<br />
K23/21 Fażlı feżāsı içre bu eflāk-i bī-ḳarār ḳarār / Evc-i hevāda yidi muʿallaḳ döner ḥamām<br />
bī-ken ken kenār ken ār [1] engin, uçsuz bucaksız ‖ anlatılamayacak kadar çok<br />
G90/3 Ḳucmaḳ degül ġaraż seni dīdārdur murād / Deryā-yı iştiyāḳ begüm bī-ken ken kenārdur<br />
ārdur<br />
bī-ker ker kerān ker ān [2] uçsuz buçaksız, engin<br />
G211/3 ʿAşḳuñuñ deryāsına nisbet vücūd-ı kāʾināt / Mevc-i baḥr-i bbī-ker<br />
b<br />
ker kerān ker ān üzre bir avuç ḫār u ḫas<br />
G29/4 Firāḳ-ı dürr-i dendānuñla cārī gözlerüm yaşı / Bu baḥr-i bbī-ker<br />
b<br />
ker kerāna ker āna ol dür-i nā-yāb olur bāʿis̠<br />
bī-kes kes [1] kimsesiz, garip<br />
G380/5 Fürḳatüñde teşne-leb ḫāṭır-perīşān ḫaste-dil / Künc-i ġamda bī-kes kes kes ü bīmār dirseñ işte ben<br />
bī-ḳıymet ıymet eylemek eylemek [1] [1] hor görmek, değerli bulmamak<br />
K15/9 Sözin lüʾlū-yı lālādan zamāne ṭutdı ẕī-ḳıymet / Neden şāh-ı cihān bī-ḳıymet ıymet eyler böyle lālāyı<br />
bī-ḳıymet ıymet olmak olmak [1] [1] hor görülmek, beğenilmemek<br />
G244/4 Şöyle bī-ḳıymet ıymet olur ʿāşıḳ-ı miḥnet-zede kim / ʿĀḳıbet hīçe ṣatar ḫˇāce-i bāzār-ı firāḳ<br />
170<br />
bī-ḳuṣūr ḳuṣūr ḳuṣūr [1] köşksüz kasırsız (Sultan Murad’ın yanında Dara <strong>ve</strong> İskender’in yatacak<br />
yerinin olmaması yönüyle)<br />
M3/V/6 Şevket-i İskender ü dārāt-ı Dārā bī-ḳuṣūr ḳuṣūr / Mesnedin şimden girü taḫt-ı Süleymān eylesün<br />
bil bil [6] [6] bel<br />
G107/5 Cūy-ı ḥüsn ābı ṭaşup çıḳmış o servüñ biline biline / Bāḳıyā ṣanma miyānında ṭuran ḫançerdür<br />
G231/1 Bilini Bilini diḳḳat idüp fehm idemez mūy-şikāf / Deheni sırrını her kim ki bilürse inṣāf<br />
G247/2 Olmadı müyesser baña bir serv-i revānuñ / Laʿlini öpüp biline bir pāre ṣarılmaḳ<br />
G467/7 Kemer eylerdi ḳolın ince bilüñe bilüñe Bāḳī / Girmese ḫançer-i ḫūn-rīzüñ eger araya<br />
G113/6 Bilüñe Bilüñe yoḳ bedel <strong>ve</strong>lī ṣaçuñuñ / Girihin çözseñ ol miyāne deger<br />
G346/5 Görüp ol sāʿid-i sīmīni gümişden bilüñi bilüñi / İştihā keskin olur ḫançer-i bürrānuñdan<br />
bil bil ba baġlamak ba ġlamak [1] [1] [1] hazırlanmak, başlamak ‖ (hizmete) âmâde olmak; ‘kemer besten’, ‘emre<br />
muntazır olmak’ anlamı için bkz. FERHENG, C. III, s. 1577; STEINGASS, s. 1049.<br />
G85/2 Bende-i fermān olup gīsū-yı kāfir-kīşüñe / Ḫidmete bil bil ba baġlayupdur<br />
ba ġlayupdur ey ṣanem zünnārlar<br />
bil bil ṭolamas ṭolaması ṭolamas<br />
[1] [1] bel dolaması kuşak ‖ beline sarılmak<br />
G508/4 Zībā yaraşur ḫilʿat-i nāz o boyı ser<strong>ve</strong> / İki ḳolumı ḳılsam aña bil bil ṭolamas ṭolaması ṭolamas<br />
bilini bilini bükmek bükmek [3] [3]<br />
[3]<br />
1. kamburlaştırmak ‖ olgunluk <strong>ve</strong>rmek
G332/4 Benem ol şāḫ-ı nihāl-i çemen-i miḥnet kim / Mī<strong>ve</strong>-i maʿrifet ü fażl u hüner bükdi bükdi bükdi bilüm bilüm<br />
bilüm<br />
2. çaresiz bırakmak, hakkından gelmek<br />
G134/2 Reşk-i zülāl-i ḫançeri ḫalḳuñ bilin bilin büker büker / Şehr-i dile gelince hezārān kemer geçer<br />
K12/3 Ḳaşlaruñ bükdi bükdi bükdi bilin bilin gerçi kemān-ı ʿaşḳı / ʿĀşıḳuñ Rüstem-i Destān ile ḫasmāne çeker<br />
bilini bilini ḳuçmak ḳuçmak ḳuçmak [4] [4] beline sarılmak, kucaklamak<br />
G247/3 Öpdüm elini ḳucmaġa ḳucmaġa bilin bilin bilin edeb itdüm / Güldi didi bilmez daḫı bī-çāre ṣarılmaḳ<br />
G439/5 Cān nis̠ār eyledi Bāḳī bilini bilini ḳuçmaḳ içün / Der-miyān itdi bu gün varını dervīşāne<br />
G9/1 Bilini Bilini ḳuçmadadur ol ṣanemüñ derd ü belā / Yoġsa ʿāşıḳlara şīrīn lebi ḥāżır ḥelvā<br />
G246/1 Ḳadeḥden ġayrı bir laʿlüñ öper yoḳ / Kemerden ġayrı bilüñi bilüñi ḳucar yoḳ<br />
1. bilmek<br />
bilmek bilmek [116]<br />
[116]<br />
G271/4 Seni cāndan se<strong>ve</strong>n bī-dillerüñ luṭf eyle ḳadrin bil / Bulınmaz bende-i muḳbil muḥibb-i bī-riyādan yig<br />
G299/1 Fitne-i ʿālemi ol ḳāmet-i raʿnādan bil bil / Her belā kim yitişür ʿālem-i bālādan bil<br />
G299/1 Fitne-i ʿālemi ol ḳāmet-i raʿnādan bil / Her belā kim yitişür ʿālem-i bālādan bil<br />
bil<br />
G299/2 Ḥālet-i ʿaşḳ iledür ādeme nūrāniyyet / Reng-i rūy-ı ḳadeḥi bāde-i ḥamrādan bil<br />
G299/3 Dil-i dānāya şeref pertev-i ʿirfān iledür / Ḥüsn-i āyīneyi ʿaks-i ruḫ-ı zībādan bil<br />
bil<br />
G299/4 ʿİş<strong>ve</strong>-i dehre göñül virmez o kim ʿāḳildür / Almadı behre begüm kimse bu dünyādan bil<br />
bil<br />
G299/5 Devlet-i dār-ı cihān devr-i zamān ey Bāḳī / Pāy-dār olmaduġın ḳıṣṣa-i Dārādan bil<br />
bil<br />
G312/1 Ḥaḳīḳat sırrın ey zāhid dil-i bī-ġışş u ġılden bil / Rümūz-ı ʿaşḳı fehm eyle biraz sen de bu dilden bil bil<br />
bil<br />
G312/1 Ḥaḳīḳat sırrın ey zāhid dil-i bī-ġışş u ġılden bil / Rümūz-ı ʿaşḳı fehm eyle biraz sen de bu dilden bil<br />
bil<br />
G312/2 Çeker dil miḥnet ü derdi maḥabbet riştesin ḳırmaz / Kesilmek var ise ol dil-ber-i peymān-güsilden bil bil<br />
bil<br />
G312/3 Ḫaṭ u ḫāl öldürür ʿuşşāḳı tāb-ı ʿārıż incitmez / Zevāli bilmek isterseñ żiyādan bilme ẓılden bil<br />
bil<br />
G312/4 Revāc-ı revnaḳ-ı ḥüsnüñ nesīm-i āhumuñdur hep / Ṣafā-yı nev-bahārı sen hevā-yı muʿtedilden bil<br />
bil<br />
G312/5 Vücūduñ ḫākini ter ṭut gözün yaşıyla ey Bāḳī / Gül-i gül-zār-ı maʿnā açılur bu āb u gilden bil<br />
bil<br />
G404/4 Ḫayl-i şirār-ı nār-ı dil cünd-i nücūma muttaṣıl / Böyle ḳalursa şöyle bil bil gökde nice ḳırān ola<br />
G414/7 Derd-i ʿaşḳ artar ʿilāç itdükçe Bāḳī şöyle bil bil / ʿĀciz olmışdur eṭibbā aña dermān itmede<br />
G531/1 Ḫaṭṭum ḥisābın bil bil didüñ ġavġālara ṣalduñ beni / Zülfüm ḫayālin ḳıl didüñ sevdālara ṣalduñ beni<br />
2. anlamak, farkına varmak, bilebilmek<br />
G145/3 Zülf-i müşg-efşānı vaṣfın yazduġum bildi bildi devāt / Ḫāmenüñ ṣaldı ayaġı altına miskī ḥarīr<br />
G257/3 Mey içdügüñ lebi yādına bildi bildi beñzümden / Ne reng virdi baña cām-ı ḫoş-güvārı görüñ<br />
G505/4 Fenāsın bildi bildi dünyānuñ çekildi dār-ı ʿuḳbāya / Saʿādet mülkine Bārī muẓaffer ḳıldı Manṣūrı<br />
G325/1 Kimseye ʿaşḳuñda iẓhār itmedüm meftūnluġum / Bildiler Bildiler ḥāl-i derūnum gördiler maḥzūnluġum<br />
G341/4 ʿAcūz u pīre-zen dehrüñ çü ḳaṣdı cān imiş bildüm bildüm bildüm / Erenler himmetinde anı ben merdāne ṭapşurdum<br />
G398/2 Görüp zülfüñ ʿiẕāruñ üzre bildüm bildüm bildüm / Muḳarrer batmaz imiş ṣuya cādū<br />
G472/5 Devr-i laʿlüñde ne ẕevḳin buldı bilsem bilsem şekkerüñ / Var ise şīrīn görinmişdür ẕübābuñ ʿaynına<br />
G210/1 Sīneñe ʿaşḳ ile elifler kes / Bilsün Bilsün Bilsün ol servi sevdügüñ her kes<br />
K10/1 Ḳadr-i eşküm ol bilür bilür kim ḳıymet-i gevher bile / Rūy-ı zerdüm ḫoş görür şol kim ʿayār-ı zer bile<br />
Mtl 4 Her derd ü her seḳāmete ḥāẕıḳ ṭabīb olur / İllā marīż-i ʿaşḳa bulınmaz devā bilür<br />
bilür<br />
G73/1 Ḥadden efzūn mihrüm ol nā-mihribān bilmezlenür / Hep bilür bilür çoḳ sevdügüm ammā hemān bilmezlenür<br />
G73/3 İltifat-ı ḥāl-i dervīşe ʿulüvv-i şān ḳomaz / Hep bilür bilür aḥvāli şāh-ı kām-rān bilmezlenür<br />
G83/1 Dil derdini ġamuñla dil-efgār olan bilür bilür / Bīmār ḥālini yine bīmār olan bilür<br />
bilür<br />
G83/1 Dil derdini ġamuñla dil-efgār olan bilür bilür / Bīmār ḥālini yine bīmār olan bilür<br />
bilür<br />
171
G83/2 ʿAşḳuñ ġamıyla sırrını eşk-i revānumuñ / Cūyā-yı yār u ʿāşıḳ-ı dīdār olan bilür<br />
bilür<br />
G83/3 Āsīb-i rūzgārı gül-istān-ı dehrde / Sen serv-i gül-ʿiẕāra hevā-dār olan bilür<br />
bilür<br />
G83/4 Cān acısını ḫaste-i derd-i firāḳ olup / Dil-dāde-i nigār-ı sitem-kār olan bilür<br />
bilür<br />
G83/5 Sevdā-yı zülf-i yār ile Bāḳī ne çekdügin / Bend-i kemend-i ʿaşḳa giriftār olan bilür<br />
bilür<br />
K12/1 Dil-i ṣad-çāki ser-i zülf-i perīşāne çeker / Bilür Bilür ol mūy ġamın her ne ise şāne çeker<br />
G367/2 Bulınmaz cāy-ı engüşt ol leb-i şekker-feşān üzre / Meẕāḳ ehli bilürler bilürler bilürler şehd-i nābuñ farḳın ol femden<br />
G150/4 Metāʿ-ı ḥüsni bilü bilürlerdi bilü rlerdi ne ḳumāş idügin / Sen olmasañ eger ey şūḫ-ı dil-sitān ülker<br />
3. sanmak<br />
G123/5 Dehre meftūn olma ey Bāḳī felek rām oldı ṭut / Bī-<strong>ve</strong>fā dünyā hele ben bildügüm bildügüm dünyā mıdur<br />
4. tanımak (kendini)<br />
G382/1 Bildüñ Bildüñ mi mi sen de kendüñi ey bī-<strong>ve</strong>fā nesin / Āşūb-ı dehr ü āfet-i devr-i zamānesin<br />
5. göstermek<br />
G348/1 Şimdi bildürdi bildürdi cihāna ġamzeñ āfet neydügin / ʿĀleme gösterdi ol ḳāmet ḳıyāmet neydügin<br />
G348/2 Baña derdüñ ev<strong>ve</strong>lā bildürmedi bildürmedi dünyā nedür / Gerçi ʿāḳil bilmedi dünyāda rāḥat neydügin<br />
6. kabul etmek, sanmak<br />
G206/3 Dūd-ı āhın serv idüp ḳanlu yaşın gül-şen bilen bilen / Eylemez ser<strong>ve</strong> naẓar seyr-i gül-istān istemez<br />
7. hakikat sırlarını bilmek<br />
G348/9 Mā-<strong>ve</strong>rā-yı perde-i esrāra bulmaz kimse rāh / Ḥażret-i Ḥaḳdur bilen ancaḳ ḥaḳīḳat neydügin<br />
G406/2 Cihānuñ fenāsın bilen bilen bilen rind-i ʿārif / Muḳayyed gerekmez bahār u ḫazāne<br />
G304/3 Bezm-i ṣafā vü ʿīşa salādur bilen bilenlere bilen ere / Ṣīt u ṣadā-yı bülbül ü berg ü nevā-yı gül<br />
G23/5 Bir ḳadem baṣ luṭf ile gel gül-şene ey serv-ḳad / Bileler Bileler eksükligin eksükligin her serv-i bālā semt semt<br />
G312/3 Ḫaṭ u ḫāl öldürür ʿuşşāḳı tāb-ı ʿārıż incitmez / Zevāli bilmek isterseñ żiyādan bilme bilme ẓılden bil<br />
9. görmek<br />
G348/2 Baña derdüñ ev<strong>ve</strong>lā bildürmedi dünyā nedür / Gerçi ʿāḳil bilmedi bilmedi dünyāda rāḥat neydügin<br />
G404/2 Yaşuma baḳmaz ol perī bilmedi bilmedi ḳadr-i gevheri / Ṭālib ola bu demleri bulmaya bir zamān ola<br />
G486/1 Cism-i żaʿīf ü zārı görüp yār bilmedi bilmedi / Geçdi ḫandeng-i ġamze-i dil-dūzı ilmedi<br />
10. öğrenmek<br />
G227/4 Māh-ı çarḫ üzre nedür bilmek bilmek bilmek dilerseñ ol sevād / Yaḳdı yāre ṣunmaġa devrān turunç üstine dāġ<br />
G312/3 Ḫaṭ u ḫāl öldürür ʿuşşāḳı tāb-ı ʿārıż incitmez / Zevāli bilmek bilmek isterseñ żiyādan bilme ẓılden bil<br />
G247/3 Öpdüm elini ḳucmaġa bilin edeb itdüm / Güldi didi bilmez bilmez daḫı bī-çāre ṣarılmaḳ<br />
G269/5 Bāḳī yine ṣaçıldı nemek bāde-i nāba / Bilsek Bilsek ʿacebā aṣlı nedür bu şeker-ābuñ<br />
G430/3 Niçün aġlarsın felekden bilsem bilsem ey şeb-nem seni / Çün girürsin her zamān bir <strong>ve</strong>rd-i raʿnā ḳoynına<br />
G366/5 Güzeller ṭıfl iken eyler ḳuculmaġa he<strong>ve</strong>s şimdi / Ṣarılmaḳ resm ü āyīnin bilürler bilürler daḫı ḳundaḳdan<br />
11. kimbilir<br />
G171/3 Nūş eylese bir ʿāşıḳ tā ḥaşre dek ayılmaz / Bezm-i feleküñ bilmem cāmında ne ḥālet var<br />
G545/2 N’eyler seni bildüñ bildüñ mi mi hevā ʿāḳıbet-i kār / Gör bād-ı <strong>ve</strong>zān üzre giden berg-i ḫazānı<br />
12. tanımak<br />
G82/2 Güzeller şevḳıne ṣoḥbetde ṣofī çalġusuz oynar / Velī her bilmeyen bilmeyen eyle ṣanur anı semāʿ eyler<br />
K26/22 Secde ḳıldı göricek māh ḳaşuñ miḥrābın / Bilmeyen Bilmeyen şöyle ḫayāl eyledi kim ola cebīn<br />
Kt2/2 Bilmeyen Bilmeyen anı ṣandı kim yaḫdur / İlişüpdür kenārına bāmuñ<br />
G348/8 Öldürür ḳattāl-i ġamzeñ dirgürür laʿl-i lebüñ / ʿĀşıḳ-ı bīmārı bilmez bilmez bilmez kimse ḥikmet neydügin<br />
172
G363/2 Seni Yūsufla güzellikde ṣorarlarsa baña / Yūsufı bilmezin bilmezin bilmezin ammā seni raʿnā bilürin<br />
G363/2 Seni Yūsufla güzellikde ṣorarlarsa baña / Yūsufı bilmezin ammā seni raʿnā bilürin bilürin<br />
bilürin<br />
13. haberdar olmamak<br />
G348/3 Cān nis̠ār itmekdür ev<strong>ve</strong>l şarṭ bezm-i ʿaşḳına / Maḥrem olmaz bilmeyen bilmeyen ādāb-ı ṣoḥbet neydügin<br />
G368/3 Sücūd itdi miḥrāb-ı ebrūña māh / Anı bilmeyenler bilmeyenler ṣanurlar cebīn<br />
G75/4 Pīrlikde bu dü-tā ḳaddümi çeng eylemege / Neydügin bilmeyüp ol tāze cevānum özenür<br />
K2/20 Tāc-dārā başına teng ola tāc-ı Dārā / Ḫidmet-i ḫāk-i derüñ bilmez ise rifʿat-i şān<br />
K19/36 Fetḥ-i bāb-ı keremi her ki ḳapuñdan bilmez bilmez / İḥtiyācı eline ḥalḳa-i her der ḫātem<br />
14. bilmemezlikten gelmek<br />
G296/4 Kendü başında degül mi niçün ol meh bilmez bilmez / Dil-i miskīne ne bend eyledügin ol kākül<br />
15. çok iyi bilmek ‖ bal gibi bilmek<br />
G348/4 Ḥasret-i cām-ı lebi çeşmüm ṭolu ḳan eyledi / Yār bilmez bilmez mi mi ṭolu üstinde ʿādet neydügin<br />
G102/3 Ālūdedür hemīşe dem-i zaḫm-ı sīneden / Bilmez Bilmez miyin miyin o ġamze-i ḫūnī ne ḳanludur<br />
16. haberdar olmak<br />
G348/10 Şah işiginden ḳıl istimdād-ı himmet Bāḳıyā / Çarḫ dūn-per<strong>ve</strong>rdür ol bilmez mürüv<strong>ve</strong>t neydügin<br />
G496/5 ʿAşḳ ile ser-mest olan bilmez bilmez bilmez dü ʿālemden ḫaber / Aña hergiz olmasa dünyā vü ʿuḳbā kāşkī<br />
G545/4 Bilmez Bilmez Bilmez bu ḳażā reh-güẕer-i seyl-i fenādur / Pāyende ṣanan ḳaṣr-ı dil-efrūz-ı cihānı<br />
G166/2 Benüm bilmezdi bilmezdi kimse ʿāşıḳ-ı şeydālıġum hergiz / Tenümde tāze tāze yaḳmasam dāġ-ı maḥabbetler<br />
G493/3 Kimse bilmezdi bilmezdi derūnum rāzın / Āh kim göz yaşı ġammāz oldı<br />
G188/2 Bilmezem Bilmezem nice göreyüm ben o māhuñ yüzini / Baḳıcaḳ gün yüzine gözünü nem-nāk eyler<br />
K13/9 Derd ü miḥnet çekme der-gāhında ey Bāḳī yüri / ʿArż ḳıl bilmezse bilmezse ḥālüñ ḥażret-i Sulṭān eger<br />
G345/3 Hīç bilür bilür mi mey yirine dem-be-dem ḳan yutduġum / İşidür mi ney yirine āh u efġānum benüm<br />
G497/3 Ne derd-i ʿaşḳı bilürsin bilürsin ne miḥnet-i hecri / Hey āfet-i dil ü cān ḳadr-i ḥüsni bil bārī<br />
K10/9 Bāḳıyā çarḫ-ı sitem-kāruñ ne cevr itdüklerin / Yek-be-yek ʿarż it ki şāh-ı maʿdelet-güster bile<br />
bile<br />
G347/3 Senüñ kāruñ hevāyılıḳdur ancaḳ ey kebūter sen / Hevā-yı ʿaşḳ-ı dil-ber neydügin bilmezsin bilmezsin oynarsın<br />
G348/5 Zāhidā olmaz riyā māniʿ nihānī ʿişrete / Gūlsin ġāyetde bilmezsin bilmezsin ẓarāfet neydügin<br />
G396/4 Ḳo cengi çeng-i ،‘aşḳuñ n’eydügin bilmezsin bilmezsin ey vā‘iẓ / Ne ra‘nā söyler ol çeng ile mūsīḳārı ṭuymazsın<br />
G496/4 Ġam çeken māl ü metāʿ-ı dehr-i bī-bünyād içün / Neydügin bilse meʾāl-i ḥāl-i dünyā kāşkī<br />
G144/4 Kimlerüñ rūşen ider menzilin āyā bilsem bilsem / Giceler seyre çıḳar ol meh-i tābān dirler<br />
G496/3 Bend-i zülfüñden ne miḥnet çekdügin bilseñ göñül / Başuña kākül gibi düşse bu sevdā kāşkī<br />
17. hatırlamamak<br />
G381/2 ʿAşḳınuñ sevdāsına düşdüm yitürdüm kendümi / Ḳanda buldum bilmezin bilmezin ol şūḫ-ı bī-pervāyı ben<br />
18. emin olamamak<br />
Kt12/1 Geydügüñ eski püski şol ḳapamañ / Ḳotan mı bilmezin bilmezin yā ḫod boġası<br />
G346/3 Bilmezin Bilmezin sīne midür sīmden āyīne midür / Yine yüz gösteren ol çāk-ı girībānuñdan<br />
G363/4 Bilmezin Bilmezin n’eyleye derd ü ġam-ı cānāne baña / Ne müdārāya meded var ne müdāvā bilürin<br />
19. işini görmek<br />
Kt13/1 Emrīnüñ iñen ʿavreti hīç evde oturmaz / Ol bilüp bilüp ider ḫidmetini kendü eliyle<br />
20. kabul etmek, görmek<br />
Kt20/2 Künc-i ʿuzlet iḫtiyār idüp varup bir gūşede / Ḫāk bilüp bilüp kendözin ölmezden ev<strong>ve</strong>l ḫāk ide<br />
G363/1 Ser-i kūyuñ ṣanemā cennet-i aʿlā bilürin bilürin / Müntehā ḳāmetüñi Sidre vü Ṭūbā bilürin<br />
173
G363/1 Ser-i kūyuñ ṣanemā cennet-i aʿlā bilürin / Müntehā ḳāmetüñi Sidre vü Ṭūbā bilürin<br />
bilürin<br />
G363/5 Bāḳıyā gül-şen-i firdevsi baña ʿarż itme / Āsitānın ben anuñ menzil ü meʾvā bilürin bilürin<br />
bilürin<br />
G513/3 Her şirārın aḫter-i devlet bilürdi bilürdi Kūh-ken / Sīne-i ḫārādan āteşler çıḳarsa tīşesi<br />
21. hissetmek, anlamak<br />
G363/3 Zāʾil olmaz he<strong>ve</strong>s-i zülf-i siyāhuñ dilden / Ḥāṣıl olmayacaġın gerçi bu sevdā bilür bilürin bilür in<br />
G363/4 Bilmezin n’eyleye derd ü ġam-ı cānāne baña/ Ne müdārāya meded var ne müdāvā bilürin<br />
bilürin<br />
22. keşfetmek<br />
G231/1 Bilini diḳḳat idüp fehm idemez mūy-şikāf / Deheni sırrını her kim ki bilürse bilürse inṣāf<br />
23. çok iyi bildiğin gibi, bildiğin üzere<br />
G45/1 Riyāż-ı ḥüsnde olmış o laʿl-i nāb leẕīẕ / Cihān içinde bilürsin bilürsin olur şarāb leẕīẕ<br />
G45/5 Ġazellerüñde lebi vaṣfın eyle ey Bāḳī / Şekerle olsa bilürsin bilürsin olur ḫoş-āb leẕīẕ<br />
G235/2 Pend ile dīvāne-i ʿaşḳa selāsil baġlama / Bend ü zencīr eslemez zīrā bilürsin bilürsin şīr-i ʿaşḳ<br />
G251/5 Gedā-yı kūy-ı cānāne ṣaḳın öykünme ey Bāḳī / Sefāhatdür bilürsin bilürsin muḳteżā-yı şāha taḳlīdüñ<br />
G300/3 Devlet-i dünyā içün hergiz ne ġam-gīn ol ne şād / Ber-ḳarār olmaz bilürsin bilürsin ḥāl-i ʿālem ey göñül<br />
G442/2 Rūy-ı zerdi göz yaşı gerd-i riyādan ṣāf ider / Zer bilürsin ilürsin ġıll u ġışdan pāk olur tīz-ābda<br />
G509/6 Zāhidā ʿaşḳ içre teʾs̠īr eylemez Bāḳīye pend / Mest-i lā-yaʿḳil bilürsin bilürsin diñlemez efsāneyi<br />
K14/29 Bilürsin Bilürsin anı mürġ-i beyża-i pūlād-ı nuṣretdür / ʿAceb mi dāne divşürse elinde tīġ-i bürrānı<br />
G13/4 Mükedder ḳılmasun gerd-i küdūret çeşme-i cānı / Bilürsin Bilürsin Bilürsin āb-ı rūy-ı milket-i ʿOs̠mānīyüz cānā<br />
G17/5 Maḥabbet dāġı yaḳ sīneñde ferr-i devlet isterseñ / Bilürsin Bilürsin olmaz ey Bāḳī saʿādet-baḫş her kevkeb<br />
G322/4 Bilürsin Bilürsin nūr-ı dīdem tūtiyāya ḳatılur cevher / N’ola aġlarsa ḫāk-i pāyüñe çeşm-i güher-pāşum<br />
G333/6 Bilürsin Bilürsin yüz sürerler āsitān-ı Kaʿbeye ben de / İşigüñe yüzüm sürsem n’ola a Kaʿbem a ḳıblem<br />
G511/5 Cihān mülkinden ey Bāḳī ne ḥāṣıl / Bilürsin Bilürsin behre-i Behrām-ı Gūrı<br />
G307/6 Bī-riyā merd-i Ḫudāsın bilürüz bilürüz ey ṣofī / Ġarażuñ raḥmet-i Ḥaḳdur o ḳadar raḥmet bul<br />
G537/6 ʿĪdden rūz-ı viṣāli bilürüz bilürüz aʿlādur / Ḳutlu gündür o gün ammā ḳatı çoḳ ferdāsı<br />
bilmezlenmek bilmezlenmek [5]<br />
[5]<br />
1. bilmezlikten gelmek, bilmez görünmek<br />
G73/1 Ḥadden efzūn mihrüm ol nā-mihribān bilmezlenür bilmezlenür / Hep bilür çoḳ sevdügüm ammā hemān bilmezlenür<br />
bilmezlenür<br />
G73/3 İltifat-ı ḥāl-i dervīşe ʿulüvv-i şān ḳomaz / Hep bilür aḥvāli şāh-ı kām-rān bilmezlenür<br />
G73/4 Ġamzesi zaḫm urduġınca laʿli dermān itmede / Gerçi kim dil derdin ol āşūb-ı cān bilmezlenür<br />
bilmezlenür<br />
2. yapmacıktan görmezden gelmek<br />
G73/2 Āşinālıḳ virmeyüp bīgāne resmin ḳullanur / Nāz ider her gördügince bir zamān bilmezlenür<br />
G73/5 Nāz u istiġnā ile Bāḳīye ṭoḳınmaz geçer / Rāst gelse yolda ol serv-i revān bilmezlenür<br />
bilmezlenür<br />
bilmezlik bilmezlik [1] [1] cahillik<br />
G517/3 Ṣarf itdi dīde sīm-i sirişkin <strong>ve</strong>fañ içün / Bilmezlik Bilmezlik ile yoḳ yire ḫarc itdi varını<br />
bilmiş bilmiş bilmiş ol! ol! [9] [9] haberin olsun!, iyi bil!, bkz. TS, C. I, s. 569.<br />
G297/1 Her cefā kim eyledüñ geldi <strong>ve</strong>fālar bilmiş bilmiş ol ol / Rūḥa rāḥatdur ġamuñ cāna ṣafālar bilmiş bilmiş ol ol<br />
G297/2 Gerçi ser-gerdān idüp ṣalduñ belā gird-ābına / Yüz çevürmezler ḳadīmī āşinālar bilmiş bilmiş bilmiş ol ol<br />
G297/3 Yanuña ḳalur ne ḳılsañ pādişehsin dostum / Şānuña lāyıḳ degül ammā cefālar bilmiş bilmiş ol<br />
ol<br />
G297/4 Cūy-ı eşküm şöyle ṭuġyān itdi kim bir gün hemān / Āsmānuñ āsiyā-sengin yuvalar bilmiş bilmiş ol<br />
ol<br />
G297/5 Rişte-i cānumda zülfüñ bir girih bend itdi kim / Ḥalline ḳādir degül müşkil-güşālar bilmiş bilmiş ol<br />
G297/6 Çoḳ ṭolaşdı ṭurra-i müşgīnüñe āşüfte-dil / Çīn-i zülfüñ bend ider bir gün ḫaṭālar bilmiş bilmiş ol<br />
ol<br />
174
G297/7 Pister-i hicrānda dāʾim zār u bīmār olmada / Ölmege cānlar virürler mübtelālar bilmiş bilmiş ol<br />
ol<br />
G297/8 İlṭifātuñ Bāḳīyi dünyāya maḥsūd eyledi / Hep senüñdür çekdügi derd ü belālar bilmiş ol<br />
bil bilād bil ād [1] beldeler, topraklar<br />
G546/5 Tırāş itdi ser-i aʿdāyı bir bir tīġ-i bürrānı / Atañ fetḥ itdi kürsiyy-i bil bilād bil bilād<br />
ād-ı ād Berber-istānı<br />
175<br />
Bil il ilāl il āl [1] Bilâl-i Habeşî, Hz. Peygamberin azatlı kölesi ‖ Osmanlılarda köle <strong>ve</strong><br />
hizmetçiler genelde, Mercan, Yakut, Bilal gibi isimler <strong>ve</strong>rilmekteydi. Bilâl, siyahî olması<br />
nedeniyle dudak üzerindeki beni göstermektedir.<br />
G375/2 Ol ḫāl-i siyeh Bil Bilāl Bil āl ü lebler / Yāḳūt biri birisi mercān<br />
bi’l bi’l-cümle bi’l cümle [1] tümden, tamamen<br />
G339/1 Dün gice dil ḫānesin bi’l bi’l-cümle bi’l cümle tenhā eyledüm / Ḳapu yapdum ġayra kes̠retden müberrā eyledüm<br />
bile bile [20]<br />
[20]<br />
1. birlikte, beraber<br />
K10/1 Ḳadr-i eşküm ol bilür kim ḳıymet-i gevher bile bile bile / Rūy-ı zerdüm ḫoş görür şol kim ʿayār-ı zer bile<br />
K10/11 Ḳorḳaram çāpük-süvār-ı ʿarṣa-i ʿirfān iken / Esb nā-geh bir gice bī-cev ḳala ester bile<br />
bile<br />
K10/15 Eşheb-i zerrīn-sitām-ı baḫtı cevlān eylesün / Nüh felek tā devr ide āfāḳı heft aḫter bile<br />
bile<br />
G484/6 Añarlar devlet-i şāh-ı cihānda nāmuñ ey Bāḳī / Süleymān yād olınduḳça bile bile bile meẕkūr olur mūrı<br />
G505/2 Ṭaḳılup yanına her gün bile bile bile ṣalınduġı yitmez / Ayaġın öpmege ṣarḳar nigāruñ şāh destūrı<br />
G240/1 Seyr-i gül-şende ne ḥāṣıl bile bile yār olmayıcaḳ / Şāḫ-ı gülden ne biter tāze bahār olmayıcaḳ<br />
G146/5 Bāḳıyā ḳanḳı göñül şehrine gelse şeh-i ʿaşḳ / Bile Bile endūh u belā ḫayl u ḥaşem gibi gelür<br />
2. dahi, de<br />
K10/1 Ḳadr-i eşküm ol bilür kim ḳıymet-i gevher bile / Rūy-ı zerdüm ḫoş görür şol kim ʿayār-ı zer bile bile<br />
bile<br />
K10/3 Sāye-i ḳaddüñde āhum başḳa sancaḳ çekdügin / Ṭuydı hep mīr-i livā belki şeh-i kiş<strong>ve</strong>r bile<br />
bile<br />
K10/4 Sūz-ı ʿaşḳuñdan dimāġum şol ḳadar āşüfte kim / Mey degül āsūde ḳılmaz dārū-yı hüş-ber bile<br />
bile<br />
K10/5 Küşte-i şemşīr-i ʿaşḳuñ ḫākden ḳaldursalar / Teng ola ṣaḥrā-yı ʿālem ʿarṣa-i maḥşer bi bile bi le<br />
K10/6 Cān virür çoḳdur ser-i kūyuñda ḳurbān olmaġa / Ḥāżır it şemşīr-i bürrānuñla bir ḫançer bile<br />
bile<br />
K10/8 İnkisār-ı bāl ile zehr-i ġam itse telḫ-kām / Şehd şīrīn itmez aġzın ʿāşıḳuñ sükker bile<br />
bile<br />
K10/13 Cānına minnet bilür Dārāyı der-bān eylese / Ḥaḳ bu kim Dārā degül yanınca İskender bile bile<br />
K10/14 Vāṣıl olmaz pāye-i naʿl-i semend-i ḳadrine / Efser-i Ḫāḳān degül tāc-ı ser-i Ḳayser bile<br />
bile<br />
K10/12 Āsitānı ḫākine muḥtāc muṭlaḳ ḫās u ʿām / Yaluñuz ḳullar degül taḫtında sulṭānlar bile<br />
3. ile<br />
K10/2 Nefḥa-i ʿanber ṭutar zülfi ḫamından ʿālemi / Ḳanda gitse iki yanında iki micmer bile bile<br />
bile<br />
bile bile olmak olmak olmak [1] [1] beraberinde rehin tutulmak<br />
K10/10 Ḫayli demdür ḫırḳa rehn-i ḫāne-i ḫammārdur / Ḫavfum oldur ki ola ola dīvān ile defter bile bile<br />
bile<br />
bilece bilece [1] [1] [1] birlikte, beraber<br />
K23/2 Cām-ı hilāli hep bilece bilece gördiler bu şeb / Ḫalḳ-ı cihāna ḳıldı Ḫudā rūzeyi ḥarām<br />
bilesince bilesince [1] [1] yanında, beraberinde<br />
G534/4 Yaluñuz nev-rüstedür seyr itmege ḳorḳar daḫı / Ḳanda gitse bilesince bilesince ṣalınur lālācuġı<br />
bi’ll bi’llāh bi’ll bi’llāh<br />
āh [4] ‘Allah için’, ‘Allah hakkı için’ anlamında kalıplaşmış yemin sözü<br />
G120/3 Mürde-i derd ü ġama cānlar baġışlar cürʿası / Sāḳıyā bi’ll bi’llāh bi’ll āh mey-i ḥamrā dem-i ʿĪsā mıdur<br />
G520/2 Bi’ll Bi’llāh Bi’ll āh ey naḫl-i ter ol şī<strong>ve</strong>-i reftār nedür / Serv-i āzāduña ḳul eyledüñ a şimşādı
G322/5 Ayırdı siḥr idüp yāri sipihr-i pīre-zen benden / Ne luʿb itdi baña gör bi’ll bi’llāhi bi’ll āhi oynaşum<br />
G485/6 Ḳarşu ṭut şemʿ-i ruḫuñ bi’ll bi’llāhi bi’ll āhi ben dil-ḫasteye / Künc-i tārīk içre ḳaldum çeşm-i bīmāruñ gibi<br />
bill billūr bill billūr<br />
ūr [2]<br />
1. pırıltılı, parlak ‖ kristal<br />
G132/1 Cemālüñ āfitābından alup nūr / Meh-i tābāna döndi cām-ı bill billūr bill ūr<br />
2. şeffaf, berrak<br />
G311/3 Dürc-i dehānı var ise bill billūr bill billūr<br />
ūr ḥoḳḳadur / Andan görinür iki laṭīf āb-dār laʿl<br />
bī-ma ma maġz ma ġz [1] [1] [1] beyinsiz ‖ akılsız<br />
K14/22 Ser-i bī-ma ma maġz<br />
ġz-ı ġz düşmenden feżāda kāseler ṭoldı / Sibāʿ-ı kūh u deşte ḳıldılar tertīb-i mihmānī<br />
bīmār īmār īmār [16] hasta<br />
K18/46 Dil-i mecrūḥa şifā-baḫş ruḫ u laʿlüñdür / Gül-be-şekkerle bulur ḳuv<strong>ve</strong>ti ṭabʿ-ı bīmār īmār<br />
G83/1 Dil derdini ġamuñla dil-efgār olan bilür / Bīmār ḥālini yine bīmār īmār olan bilür<br />
G380/5 Fürḳatüñde teşne-leb ḫāṭır-perīşān ḫaste-dil / Künc-i ġamda bī-kes ü bīmār īmār dirseñ işte ben<br />
G83/1 Dil derdini ġamuñla dil-efgār olan bilür / Bīmār īmār ḥālini yine bīmār olan bilür<br />
G21/4 Cümle bīmāra īmāra īmāra ey ṭabīb anı vir / Hīç şerbet nemī-resed be-şarāb<br />
G157/3 Mürdeye cānlar virür bīmāra īmāra īmāra ṣıḥḥat lebleri / Ḥikmet-i Loḳmān u iʿcāz-ı Mesīḥā bundadur<br />
G458/3 Şu ʿāşıḳ kim senüñ ʿaşḳuñ belāsından helāk oldı / Ṣan ol bīmārdur īmārdur īmārdur ṣıḥḥat yitişdi vardı uyḫuya<br />
G56/5 Cāna rāḥatdur ser-i kūyuñda āh itdükleri / Ol hevālar Bāḳī-i bbīmāre<br />
b<br />
īmāre ġāyet ḫoş gelür<br />
G330/2 Çeşm-i bīmār īmār īmārı īmār gibi ḫaste-dilem / Ser-i zülfi gibi perīşānem<br />
G348/8 Öldürür ḳattāl-i ġamzeñ dirgürür laʿl-i lebüñ / ʿĀşıḳ-ı bīmār īmār īmārı īmār ı bilmez kimse ḥikmet neydügin<br />
G396/3 Ṭabībüm eyle müstaġnīsin ehl-i derd ḥālinden / Ki ḳapuñda fiġān u zār iden bīmār īmār īmārı īmār ṭuymazsın<br />
G244/5 Teşne-leb iki gözi āb-ı viṣālüñ gözedür / Pister-i ġamda yatur Bāḳī-i bbīmār<br />
b bīmār<br />
īmār-ı īmār ı firāḳ<br />
G85/5 Fürḳatüñde ṭañ mı şeftālū dilerse cān u dil / Mī<strong>ve</strong>-i bī-vaḳt iderler ārzū bīmārlar īmārlar īmārlar<br />
G276/2 ʿĀşıḳuñ āh u enīn olsa ʿaceb mi kārı / Nāle vü zār olur eglenceleri bīmāruñ īmāruñ īmāruñ<br />
G332/2 Yitişinceydi hemān derdine ben bīmāruñ īmāruñ / Mī<strong>ve</strong>-i vaṣlına yāruñ n’ideyin irmez elüm<br />
G485/6 Ḳarşu ṭut şemʿ-i ruḫuñ biʾllāhi ben dil-ḫasteye / Künc-i tārīk içre ḳaldum çeşm-i bīmāruñ īmāruñ gibi<br />
bī-mec mec mecāl mec āl olmak olmak olmak [2] [2] bitkin düşmek, dermansız kalmak<br />
G308/4 Cām-ı şarābı içmez elinde ṭutar ṭurur / ʿAşḳun meyinden oldı meger bī-mec mec mecāl mec āl gül<br />
G310/5 Cām-ı mey ṣun sāḳıyā bir pāre gelsün cānumuz / Bī-mec mec mecāl mec āl oldu olduḳ oldu ġam-ı dehr ile öldürdi kesel<br />
bī-me me meẕāḳ me ẕāḳ [1] [1] zevksiz<br />
G223/3 Ṣafā-yı cām-ı laʿlüñden ne ḥālet kesb ider ṣofī / Ki ṭabʿ-ı bī-me me meẕāḳ me ẕāḳ itmez şarāb-ı dil-güşādan ḥaẓ<br />
bī-minnet minnet [3]<br />
1. zahmetsizce, kolayca<br />
G215/2 Temāşā ḳılmaġa gül-zār-ı ḥüsn-i yāri bī-minnet minnet / Sevād-ı dīde-i Mecnūn ruḫ-ı Leylāda ḫāl olmış<br />
2. karşılıksız, gönülden kopan<br />
K6/12 ʿĀleme çekdi simāṭ-ı niʿmet-i bī-minne minne minnetin minne tin / Şāhlar şeh-zādeler der-gāhına mihmān gelür<br />
K18/35 Bāġ-ı cūdında nihāl-i kereminden derilür / Luṭf-ı bī-minnetinüñ<br />
minnetinüñ mī<strong>ve</strong>lerinden her bār<br />
bī-mis̠ mis̠ mis̠āl mis̠ āl [2] [2] eşsiz, benzersiz<br />
G124/1 Ḥalḳa ḥalḳa zülf kim ol ḫaṭṭ u ḫāl üstindedür / Şekl-i ṭuġrādur mis̠āl-i bī-mis̠ mis̠ mis̠āl mis̠ āl üstindedür<br />
G291/4 Yazıldı ḫaddüñ üzre ḫaṭuñ ẓāhir olmadın / Dirsem ʿaceb mi zülfüñe ṭuġrā-yı bī-mis̠ mis̠ mis̠āl mis̠ āl āl<br />
176
ī-mūcib ūcib [1] [1] sebebsiz yere<br />
G167/3 Naʿīm-i vuṣlat añsam dūzaḫ-ı hecre ṣalar cānum / Baña bbī-mūcib<br />
b ūcib ol ḳaddi ḳıyāmet çoḳ ʿaẕāb eyler<br />
1. pek çok<br />
biñ biñ [ [11] [ 11]<br />
K6/2 Vaṣl-ı yāra cān ile oldur ḫırīdār olduġum / Gelse biñ biñ naḳd-i revāne bir demi erzān gelür<br />
K13/14 Gelmeye bir daḫı mis̠li dehre biñ biñ saʿy itseler / Heft aḫter nüh felek yanınca çār erkān eger<br />
G317/2 Biñ Biñ günāh eylese bir ḳul yine rızḳın kesmez / Şükr-i inʿām-ı şeh-i bende-nevāz eyleyelüm<br />
2. binlerce, pek çok<br />
G90/2 Bir ġamze ile laḥẓada biñ biñ ādem öldürür / Ḫūnī gözüñ ki āhū-yı merdüm-şikārdur<br />
G199/1 Eger biñ biñ zaḫm ura ġamzeñ ten-i ʿuryāne incinmez / Ucından tek hemān bir ḥiṣṣe çıḳsun cāne incinmez<br />
G393/1 Çeker göz göre ġamzeñ tīġ-i bürrān / Diler kim eyleye bir demde biñ biñ ḳan<br />
G133/1 Biñ Biñ mübtelāyı miḥnet ile her dem öldürür / Dil-ber mülāyim olmayıcaḳ ādem öldürür<br />
G416/5 Biñ Biñ mübtelāyı ʿaşḳuñ ider her birini zār / Gül gibi kim muʿāmele eyler hezār ile<br />
3. binlercesi, pek çok (kimse)<br />
G534/1 Āh kim sevdüm yine bir dil-ber-i raʿnācuġı / Şimdiden biñ biñ var yanında ʿāşıḳ-ı şeydācuġı<br />
G214/7 Biñ Biñ ḥicāb-ı kibriyā ardında göstermez yüzin / Kendüyi gözlerden ol sulṭān-ı ḫūbān gizlemiş<br />
4. bin kez, pek çok<br />
G451/3 Biñ Biñ meşk iderse ṣafḥa-i çarḫ üzre māh-ı nev / Ebrū-yı yāre öykünebilmez mis̠ālde<br />
177<br />
biñ biñ bel belāyile bel belāyile<br />
āyile [1] büyük bir zahmetle, güçlükle; ‘bir kerre-biñ belā’ karşıtlığının anlamı<br />
pekiştirdiği gözden kaçmamalıdır.<br />
G465/7 Bir kerre būseñ alımaduḳ ḫaṭṭuñ irmedin / Āḫır müyesser oldı hele biñ biñ biñ bel belāyile bel āyile<br />
biñ biñ biñ kerre kerre [1] [1] defalarca, çok kez<br />
K4/5 Yine naẓm eylemiş bir ʿıḳd-ı gevher / İder biñ biñ kerre kerre Ḥassān görse taḥsīn<br />
biñ biñ kez kez [1] [1] çok defa, binlerce kez<br />
G536/4 Benden ögren gel ḥaḳīḳat yolını ey yār kim / İtmezem terk günde biñ biñ biñ kez kez öldürürken ġam beni<br />
biñ biñ ʿömre virmemek [1] daha değerli saymamak, değişmemek<br />
G10/3 Bir kez ṭavāfın itmegi biñ biñ ʿömre virmezin / Ey ḥācī saña Kaʿbe baña kūy-i dil-rübā<br />
biñ biñ ppāre<br />
p āre ḳılmak ılmak [1] [1] lime lime etmek, parçalara ayırmak; kızgınlığın yoğunluğunu <strong>ve</strong> şiddetini<br />
vurgulamaktadır.<br />
G381/1 Māh-rūlar bī-ʿaded bir ʿāşıḳ-ı rüsvāyı ben / Yitmeye biñ biñ biñ ppāre<br />
p āre ḳılsam ılsam ılsam bu dil-i şeydāyı ben<br />
biñ biñ biñ şev şevḳ şev ḳ ile ile [1] [1] büyük bir çoşkuyla/sevinçle<br />
K2/4 Ol zamān irdi ki biñ biñ şev şevḳ şev şevḳ<br />
ḳ ile ile ile ṭāvūs-ı neşāṭ / İde ṣaḥn-ı ḥarem-i bāġ-ı cihānda cevlān<br />
biñ biñ gün günāh gün günāh<br />
āh eylemek eylemek [1] [1]<br />
G317/2 Biñ Biñ gün günāh gün āh eylese eylese bir ḳul yine rızḳın kesmez / Şükr-i inʿām-ı şeh-i bende-nevāz eyleyelüm<br />
biñ biñ ḳan eylemek [1] bkz. ‘ḳan eylemek’ md. (‘bir dem’ paralelliğinde)<br />
G393/1 Çeker göz göre ġamzeñ tīġ-i bürrān / Diler kim eyleye eyleye bir demde biñ biñ ḳan<br />
ḳan<br />
biñ biñ yıl yıl [2] [2] çok uzun zaman<br />
K2/35 ʿArṣa-i medḥ ü s̠enānuñ bulımaz pāyānın / Peyk-i endīşe eger biñ biñ yıl yıl olursa pūyān<br />
M4/IV/1 ʿĀlemi gözden geçürseñ eyleseñ biñ biñ biñ yıl yıl raṣad
in binā bin ā [4] yapı<br />
G273/4 Eyleyüp zühdüñ bin binā-yı bin süst-bünyādın ḫarāb / Ḫāne-i ʿaşḳuñ esāsın üstüvār itsem gerek<br />
G546/8 Duʿāsı Bāḳī-i üftādenüñ ol kim ḳıyām itsün / Felekler saḳfı ṭurduḳça bin binā-yı bin ʿömrüñ erkānı<br />
G523/3 Bin Binā-yı Bin ʿaşḳa ṭūfān-ı ḥavādis̠ kār-ger olmaz / Esāsın gūyiyā bennā-yı ḳudret kār-gīr itdi<br />
G546/7 Esās-ı mülki muḥkem ḳıl ḳıbāb-ı ḳadri müstaḥkem / Bin Binā-yı Bin baḫtuña lāzımdur alsunlar Ḫorāsānı<br />
178<br />
bin binā bin ā ḫidmeti ḫidmeti [1] [1] bina eminliği; mimardan farklı olarak padişahlara ait kasır, külliye <strong>ve</strong> benzeri<br />
yapıların yapımında <strong>ve</strong>ya onarımında malzeme <strong>ve</strong> işçi sağlayan, harcamaları takip ederek<br />
hesapları tutmakla sorumlu kişi, daha geniş bilgi için bkz. PAKALIN, C. I, s. 234.; Mehmet<br />
Çavuşoğlu, bu <strong>ve</strong> devamındaki beyitlerden, sözü edilen bu hizmetin, o zamanda yapımı süren<br />
Süleymaniye Külliyesi olduğunu söylemektedir. 21<br />
K2/50 Bir yıl emrüñle bin binā bin ā ḫidmetine ḫidmetine nāẓır olup / Gördük ol maṣlaḥat-ı ḫayrı bi-ḳadri’l-imkān<br />
bīnā īnā [1] iyi gören ‖ mec. basiretli, kalp gözü açık; ‘bī-baṣar’ karşıtlığında<br />
anlamlandırmak gerekir.<br />
G67/5 Bī-baṣar farḳ idemez ḳanda baṣar ol āhū / Yine izi tozını dīde-i bīnā īnā gözedür<br />
bī-nām ām u u ni nişān ni<br />
şān şān [2]<br />
[2]<br />
1. yalnız başına, adı sanı bilinmez bir durumda<br />
K2/46 Ẕillet ü miḥnet ile şimdi tamām üç yıldur / Yaturuz zāviye-i hücrede bī-nām ām u ni nişān ni<br />
şān şān<br />
2. rüştünü ispat etmeksizin<br />
G307/2 Gelme bī-nām ām u ni nişān ni<br />
ān ān ehl-i ḫarābāt içre / Yüri var şehr-i melāmetde biraz şöhret bul<br />
bī-nām ām u bī bī-niş bī<br />
niş nişān niş ān itmek [1] [1] anmamak, (tuğrada) yer <strong>ve</strong>rmemek<br />
G328/3 Çekelüm ḥükm-i ʿaşḳa ṭuġrāyı / ʿAḳlı bī-nām ām u bī bī-niş bī<br />
niş nişān niş ān idelüm idelüm<br />
bī-na na naẓīr na ẓīr [2] eşi benzeri olmayan<br />
G91/1 Kūyuñ yolında nice kez ey mihr-i bī-na na naẓīr na ẓīr / Şeb-rev diyü ṭutıldı giceyle meh-i münīr<br />
Kt15/1 Ḳaldı bucaḳda eskidi dīvānuñ Emriyā / Söz yoḳ egerçi bī-bedel ü bī-na na naẓīrdür na ẓīrdür<br />
bī-nih nih nihāyet āyet [1] geniş, engin, sonu olmayan<br />
K6/21 Bī-nih nih nihāyet nih āyet luṭfuña lāyıḳ edā mümkin degül / Gerçi maʿnā ḫāṭıra bī-ḥadd ü bī-pāyān gelür<br />
binmek binmek [2] [2] oturmak<br />
G410/5 ʿĪd yaḳlaşdı ṣalıncaġa binüp binüp ṣalına mı / Yine ol Yūsuf-ı s̠ānī gire mi mīzāne<br />
G446/4 Üftādeler şikeste vü mecrūḥ u pāy-māl / Ḫūbān semend-i nāza binüp türktāzda<br />
1. sınırsız<br />
bī-pāyān āyān [2]<br />
K6/21 Bī-nihāyet luṭfuña lāyıḳ edā mümkin degül / Gerçi maʿnā ḫāṭıra bī-ḥadd ü bī-pāyān āyān gelür<br />
2. sonu gelmeyen<br />
G395/2 Nāz ile güftāre gelmezse helāk eyler beni / Ol cefā vü cevri bī-pāyāne āyāne söyleñ söylesün<br />
bī-perv perv pervā perv ā [1] korkmaksızın, çekinmeden; bkz. ‘şūḫ-ı bī-pervā’ md.<br />
G254/3 Cām-ı gül-gūn al ele nūş eyle bī-perv perv pervā perv bu gün / Ḳuv<strong>ve</strong>t-i bāzūñ ile bir dil-ber-i meh-pāre çek<br />
bir bir ʿaceb ʿaceb [4] [4] [4] bir hoş, bir tuhaf<br />
21 Mehmet Çavuşoğlu, ‘Bâkî’, DİA, C. 4, s. 537.
K27/5 Muraṣṣaʿ cāmlarla bir bir bir ʿaceb ʿaceb şāhāne meclisdür / Düşinde görmedi Cem böyle ʿişret-ḫāne-i zībā<br />
G136/1 Ḫūn-ı dil mey kāse-i ser anda bir peymānedür / ʿİşret-ābād-ı maḥabbet bir bir ʿaceb ʿaceb mey-ḫānedür<br />
G56/4 Bir Bir ʿaceb ʿaceb dārüʾş-şifādur kūyı derd ehline kim / Anda hep nā-ḫoş varan bī-çāre ġāyet ḫoş gelür<br />
G148/3 Bir Bir ʿaceb ʿaceb dārüʾş-şifādur kūy-i yār / Ḫaste varan mübtelāsı ḫoş gelür<br />
bir bir ān ān [2]<br />
[2]<br />
G168/3 Devlete meyl eylemez dānā-yı maḥmiyyü’l-cenāb / Kim bilür bir bir āndur āndur ol da intiḳāl üstindedür<br />
G109/1 Bir Bir ān ān içinde ġamzeñ oḳı nice ḳan ider / Dil cān evinde ṣaḳlayup anı nihān ider<br />
bir bir avuç avuç [3]<br />
[3]<br />
1. azıcık ‖ değersiz<br />
G211/3 ʿAşḳuñuñ deryāsına nisbet vücūd-ı kāʾināt / Mevc-i baḥr-i bī-kerān üzre bir avuç ḫār u ḫas<br />
2. bir avucu dolduracak kadar ‖ azıcık<br />
G430/5 Ruḫlaruñ şevḳıyla pür-dāġ itdi Bāḳī sīnesin / Bir Bir avuç avuç berg-i gül-i ter ḳoydı gūyā ḳoynına<br />
G518/1 Sīne dāġın görüp ol ġonca-dehen lāle gibi / Bir Bir avuç avuç ḳanuma girmek diledi jāle gibi?bak<br />
bir bir ay ay içre içre [1] [1] bir ayda<br />
G222/3 Bir Gülistān yazdı bir bir ay ay içre içre faṣl-ı nev-bahār / Lāle yir yir sürḫ olupdur sebze ḫaṭ şeb-nem nuḳaṭ<br />
bir bir bir bir [9] [9] tek tek, birer birer<br />
K4/16 Kemālin añlayup bir bir bir bir öñinde / Ḳomışlar yüz yire şāhān-ı pīşīn<br />
G55/4 Ten-i zārumda pehlūm üstüḫānı ṣayılur bir bir bir bir bir / Beni seyr itmeyen aḥbāb mūsīḳārı görsünler<br />
G112/3 ʿAyān itdi bir bir bir bir bir nihān rāzumı / Dilā eşk-i çeşmüm ne ġammāz olur<br />
G452/2 Getürsem pendini bir bir bir bir yirine vāʿiẓ-i şehrüñ / Bahār olsa nigār olsa şarāb-ı ḫoş-güvār olsa<br />
G546/5 Tırāş itdi ser-i aʿdāyı bir bir bir bir bir tīġ-i bürrānı / Atañ fetḥ itdi kürsiyy-i bilād-ı Berber-istānı<br />
G344/6 Dil-i dermānde-i Bāḳī gibi hem-rāzum olsaydı / Belā küncinde bir bir çekdügüm derdüm aña dirdüm<br />
G301/2 Elden evrāḳın ṣalup bir bir bir bir uçurdı göklere / Beñzedi bir dil-ber-i şūḫ-ı kebūter-bāze gül<br />
G256/5 Bāḳıyā maḥṣūl-i ʿömri vaḳtidür şimden girü / Aḳça döküp dīdeden bir bir bir bir ḥisāb itmek gerek<br />
bir bir biri biri yolında yolında [1] [1] birbirlerinin yerine<br />
G483/1 Müstedām ola fenā kūyınuñ evbāşları / Kim olur bir biri yolında fidā başları<br />
bir bir böyle böyle [1] [1] böylesine tuhaf<br />
G76/5 Gözlerüm yaşını ṣofī istemez yem ḳılduġum / Görmedüm bir bir böyle böyle ḫār ʿālemde yemden incinür<br />
bir bir cihet cihet [1] [1] hiçbir taraf<br />
G355/4 Eşk-i sīm ü çihre-i zerdi yiter <strong>ve</strong>ch-i maʿāş / Bir Bir cihetden cihetden ʿāşıḳa dīnār u dirhem gelmesün<br />
bir bir ça çaḳım ça ım ḳav ḳav [1] [1] bir çakımlık kav<br />
G200/7 Bir Bir ça çaḳım ça ım ḳav ḳav olur ġamuñda göñül / Ṭutışur bir şirāre ḳatlanmaz<br />
bir bir ççāre<br />
ç çāre<br />
āre meded meded ! ! [1]<br />
[1]<br />
G40/1 Eylesün laʿlini dermān dil-i bīmāra meded / Dostlar işte ben öldüm baña bir bir bir ççāre<br />
ç āre meded meded<br />
meded<br />
bir bir cür cürʿa cür ʿa [1] bir yudum, birazcık<br />
G173/5 Meded Bāḳīye ey pīr-i muġān bir bir cür cürʿa cür ʿa himmet ḳıl / Elin alup ayaḳlandur ki ol bī-çāre düşmişdür<br />
bir bir da daḫı da ı [10] bir daha, artık, bundan sonra<br />
K13/14 Gelmeye bir bir bir da daḫı da mis̠li dehre biñ saʿy itseler / Heft aḫter nüh felek yanınca çār erkān eger<br />
K19/52 Bulımaz dāʾiresin bu güher-i nā-yābuñ / İtmesün bir da daḫı da<br />
bu devrde zer-ger ḫātem<br />
K25/36 Bu feżāʾil ki saña Bārī Teʿālā virmiş / İtmeyüpdür da daḫı da<br />
ı bir nāḳil-i aḥbār iḫbār<br />
179
M1/VI/2 Gördi nihāl-i serv-i ser-efrāz-ı nīzeñi / Ser-keşlik adın añmadı bir bir da daḫı da bānları<br />
G9/5 Meclis-i meyde leb-i yāre ṭolaşur dirler / Elüme girmeye mi bir bir da daḫı da cām-ı ṣahbā<br />
G35/5 ʿAhdüñde eger ʿāleme bir bir da daḫı da ı gelürse / Ḳullıḳlar ider sen yüzi ḫurşīde Feraḫşād<br />
G68/5 Çeşm-zaḫm-ı felegi n’eyledi gör ey Bāḳī / Dime bir bir da daḫı da beni şāh-ı cihānum gözedür<br />
G355/6 Naʿre-i mestānemi gūş eyleyüp dil-ber dimiş / Kūyuma bir bir da daḫı da ol rüsvāy-ı ʿālem gelmesün<br />
G355/2 Sāz-ı āhum baña bes bülbül gerekmez hem-nefes / Nāy-i nālem var iken bir bir da daḫı da hem-dem gelmesün<br />
G526/1 Terk itdi ben żaʿīfini gitdi revān gibi / Gelmek müyesser olmadı bir bir da daḫı da cān gibi<br />
bir bir da daḳīḳa da ḳīḳa [1] [1] kısacık<br />
G252/4 Baḥs̠ idüp bir bir da daḳīḳa da ḳīḳa ḥüsnüñden / Ḥāle māh-ı sipihre aṣdı elek<br />
bir bir ddāne<br />
d āne [6]<br />
[6]<br />
1. bir tane, tek bir<br />
K19/14 Bu gül-istānda yiter ʿārife bir gül çünkim / Ṭaḳınur farḳına bir ddāne<br />
d<br />
āne gül-i ter ḫātem<br />
G296/5 Dūd-ı āhın yine Bāḳī şerer-ālūd itdi / Yāre ʿarż eyledi bir bir ddāne<br />
d āne zer-efşān sünbül<br />
2. eşsiz, yegâne<br />
G5/2 Cān almada nāzüklik ile laʿlüñe söz yoḳ / Ḫālüñ daḫı bir bir ddāne<br />
d<br />
āne āne-durur āne durur fitnede ammā<br />
G329/5 Olmasañ ger cihānda bir bir ddāne<br />
d āne / Zülfüñ olmazdı cān mürġına dām<br />
G417/9 Muʿallā bār-gāhuñda güneş bir şemse-i zerrīn / Muraṣṣaʿ pāy-i taḫtuñda felek bir bir ddāne<br />
d āne pīrūze<br />
3. bir kez olsun, bir kere de olsa<br />
G199/4 Döker ʿāşıḳ yoluñda dāne dāne gevher-i eşki / Yatur ḫāk-i meẕelletde yine bir bir ddāne<br />
d dāne<br />
āne incinmez<br />
bir bir dem dem [22]<br />
[22]<br />
1. bir an<br />
K5/11 Ṣu gibi nār-ı ḳahrından erir bir bir demde demde Rūyīn-ten / Ṭoḳınsa şuʿle-i şemşīri nerm eyler Nerīmānı<br />
K6/2 Vaṣl-ı yāra cān ile oldur ḫırīdār olduġum / Gelse biñ naḳd-i revāne bir bir demi demi erzān gelür<br />
G211/4 ʿĀḳil oldur gelmeye dünyā metāʿından ġurūr / Müddet-i devr-i felek bir bir demdür demdür ādem bir nefes<br />
G461/4 İrmese bir bir dem dem eger mevc-i sirişküm her yaña / Şuʿle-i āhum zemīn ü āsmānı ḥarḳ ide<br />
Kt14/1 Yār bir meclis ḳurar mı k’anda bu ġamgīn göñül / Devr elinden ṭās ṭās aġuyı bir bir bir dem dem dem içmeye<br />
K20/23 Nesīm-i ḫulḳına bir bir dem dem ḳarīn olursa eger / Ṣuyı gül-āb ide ṭopraġı müşg bād-ı şimāl<br />
2. bir ara<br />
M6/VIII/1 Gül gibi şiʿr-i Bāḳīye bir bir dem dem ḳulaġuñ ur<br />
G163/3 Miḥnet-sarāy-ı dehre gelüp ʿīş u nūş iden / Bir Bir Bir dem dem dem ḫoş olsa bir nice gün derd-i ser çeker<br />
3. bir zaman<br />
M9/I/1 Ne hengām-ı ṣafā-yı ʿişret-i mül gibi bir bir dem dem var<br />
G270/1 Bir iki gün çekelüm cevr ü cefāsın ḳadeḥüñ / Sürevüz bir bir dem dem ola ẕevḳ u ṣafāsın ḳadeḥüñ<br />
G195/4 Ne ḳanlar aġların hecrinde yāruñ derd-i fürḳatden / ʿAceb bir bir dem dem mi vardur çeşm-i pür-ḫūn eşk-bār olmaz<br />
4. bir nefes<br />
G22/5 Āteş-i sūz-ı firāḳuñ bir ḥarāret virdi kim / Nūş ider bir bir demde demde dil deryā-yı ʿUmmānı dürüst<br />
G187/5 Sipihrüñ bu ṭoḳuz peymānesin bir bir demde demde ey Bāḳī / Maḥabbet meclisinde nūş ider mestāneler vardur<br />
K27/18 Hezārān mürdeye bir bir bir demde demde luṭfuñ tāze cān virdi / Mesīḥā resm ü āyīnin muḥaṣṣal eyledüñ iḥyā<br />
5. hemen<br />
G133/5 Bāḳī peleng-i kūh-ı ġamuñ pençesindedür / Luṭfuñ meded yitişmez ise bir bir bir dem dem öldürür<br />
180
G270/1 Bir iki gün çekelüm cevr ü cefāsın ḳadeḥüñ / Sürevüz bir bir dem dem ola ẕevḳ u ṣafāsın ḳadeḥüñ<br />
6. hiçbir an/ hiç<br />
G300/1 Gül gibi olmaḳ dilerseñ şād u ḫurrem ey göñül / Lāle-<strong>ve</strong>ş elden düşürme cāmı bir bir dem dem ey göñül<br />
G323/2 Ḳomayup lāle gibi elden ayaġı bir bir dem dem / Mest olup ġonca-ṣıfat çāk-ı girībān idelüm<br />
G286/6 Bezme gelse bir bir dem dem eglenmez gider ol ġonca-leb / Az olur gül-şende ġāyet müddet-i ārām-ı gül<br />
7. bir nefeslik zaman, bir an<br />
G402/5 Ḫayāli her dem ey Bāḳī gezer nice ser ü sīne / Hezārān kūh u deşti geşt ider bir bir demde demde bir āhū<br />
G501/2 Müje-i dīde-i pür-nem gibi ter-dest olmaz / Yine bir bir demde demde nice laʿl-i Bedaḫşān deldi<br />
G155/4 Şehā bir bir dem dem ney-i ḫāmeñ cihān bezminde diñlensün / İçürsün düşmene cām-ı fenāyı bir zamān ḫançer<br />
bir bir deste deste deste [3]<br />
[3]<br />
G438/2 Bulmaz ol ruḫsār ile ol ḳadd-i zībā ḥāletin / Baġlasañ bir bir deste deste gül serv-i ḫırāmān üstine<br />
G445/5 Bir elde Bāḳıyā gül gibi sāġar var iken geldi / Ḫayāl-i kākül-i müşgīni sünbül ṣundı bir deste<br />
G447/3 Müşgīn ṣaçuñda ey yüzi gül cān-ı nā-tevān / Ol riştedür ki baġlana bir bir deste deste sünbüle<br />
bir bir bir ġamze ġamze ġamze ile ile ile [1] [1] [1] bir göz süzüşüyle ‖ bir göz işaretiyle (bir ġamze-biñ ādem karşıtlığında)<br />
G90/2 Bir Bir ġamze ġamze ile ile laḥẓada biñ ādem öldürür / Ḫūnī gözüñ ki āhū-yı merdüm-şikārdur<br />
bir bir gün gün [18]<br />
[18]<br />
1. sonra, ilerde, eninde sonunda, mutlaka<br />
K6/23 Ḫaṣm-ı gerden-keş izüñ tozına ḳılsun ser-fürū / Ser-fürū ḳılmazsa bir bir gün gün kellesi ġalṭān gelür<br />
K13/8 Lā-cerem bir bir bir gün gün zemīn-i ḫuşk olur deryā-yı Nīl / Menbaʿından yaġmasa bir nice dem bārān eger<br />
G54/4 İşigüñde beni ey meh bulur bir bir gün gün ʿadū nā-geh / Ḳażā-yı āsmānīdür belā-yı nā-gehānīdür<br />
G127/3 Tekellefsüz gelür bād-ı ṣabā tārāc ider bir bir gün gün / Çemen bezminde gūyā süfre-i gül ḫˇān-ı yaġmādur<br />
G159/6 Pertevin bir bir gün gün gün ṣalar mihr-i ʿināyet Bāḳıyā / Ẕerre-i nāçīzler ḫurşīd-i nūr-efşān olur<br />
G258/4 Nār-ı āhumdan ḥaẕer ḳıl ey sipihr-i pīre-zen / Ṭutışur bir bir gün gün gün ṣaḳın ol āsmānī çenberüñ<br />
G264/6 Ne dillerden ne dürler dökdügin deryā-ṣıfat görseñ / Ḫurūş u cūş ile bir bir gün gün dil- i dānāyı söyletseñ<br />
G292/7 Umaruz himmet-i merdān-ı ṭarīḳat yitişe / Nā-gehān bir gün efendüm diye Bāḳī berü gel<br />
G297/4 Cūy-ı eşküm şöyle ṭuġyān itdi kim bir bir gün gün hemān / Āsmānuñ āsiyā-sengin yuvalar bilmiş ol<br />
G297/6 Çoḳ ṭolaşdı ṭurra-i müşgīnüñe āşüfte-dil / Çīn-i zülfüñ bend ider bir bir gün gün ḫaṭālar bilmiş ol<br />
G311/5 Degdi dehānı söyledi bir bir gün gün ḳulaġuma / Gūyā ṭaḳıldı gūşuma bir gūşvār laʿl<br />
G325/3 ʿĀleme leylī ṣaçuñ sevdāsın iẓhār eylerin / Nev-bahār eyyāmıdur bir bir gün gün ṭutar mecnūnluġum<br />
G350/4 Keş-ā-keşden elüñde cāme-i cism ey dil-i şeydā / Çeker çāk eylerin bi bir bi r gün ne saña ne baña olsun<br />
G384/3 Çekinür silsile-i zülf-i siyeh-kāruña dil / Beni dīvāne ḳılur bir bir gün gün gün o sevdā göresin<br />
G521/3 Cemʿ oldı eşḳiyā ile bir bir bir gün gün raḳīb-i ḫar / Ehl-i şeḳādan üstine kimse oturmadı<br />
G539/1 Derd-i çeşmüñ gördügümce derd-nāk eyler beni / Gözlerüñ derdi senüñ bir bir gün helāk eyler beni<br />
G202/5 Dāġ-ı siyāh-ı sīnemüz örtile mevc-i eşk ile / Bir Bir gün gün ola ki Bāḳıyā görmeye kimse ḳaramuz<br />
2. hiçbir zaman<br />
G302/3 Uymadı bir bir bir gün gün gün hevā-yı bülbül-i şūrīdeye / Meyl ider dāʾim nesīm-i ṣubḥ ile pervāze gül<br />
bir bir gice gice [3]<br />
[3]<br />
K10/11 Ḳorḳaram çāpük-süvār-ı ʿarṣa-i ʿirfān iken / Esb nā-geh bir gice bī-cev ḳala ester bile<br />
G177/5 Görse seyrinde seni bir bir bir gice gice gice nā-geh Bāḳī / Hep muʿabbirler anı vuṣlata tāʿbīr ideler<br />
G534/5 Dünyede öldügüme hīç ġam yimezdüm Bāḳıyā / Bir ir gice pehlūya çeksem ol melek-sīmācuġı<br />
bir bir gözüñ gözüñ aç! aç! [1] [1] uyanık ol!<br />
181
G426/7 Bu taṣavvurlar eger bāṭıl olursa nic’olur / Ḳatı ḥayret yiridür bir bir gözüñ gözüñ gözüñ aç aç aç bī-çāre<br />
bir bir ggūne<br />
g ūne [1] farklı, bir çeşit, müstesna<br />
G547/3 Egerçi ḳah<strong>ve</strong>nüñ bir bir ggūne<br />
g gūne<br />
ūne vardur ʿālemi ammā / İki kāse mey içre seyr iderler Çīn ü Faġfūrı<br />
bir bir hafta hafta [1]<br />
[1]<br />
M1/VIII/4 Ḫalḳ-ı cihāna ḳırḳ sekiz gün ṭuyurmayup / Bir Bir hafta hafta ḳıldı ġayrılar ancaḳ bu ḥāleti<br />
bir bir Ḫudāyile Ḫudāyile ben ben bilürin bilürin [1] [1] bir Allah bilir, bir ben bilirim<br />
G465/3 Hecrüñ ġamıyla dīde ne demler geçürdügin / Fürḳat şebinde ben ben bilürin bilürin bilürin bir bir Ḫudāyile<br />
bir bir ḥiṣṣe ḥiṣṣe [2] [2] bir pay, bir hisse<br />
G199/1 Eger biñ zaḫm ura ġamzeñ ten-i ʿuryāne incinmez / Ucından tek hemān bir bir ḥiṣṣe ḥiṣṣe çıḳsun cāne incinmez<br />
G474/6 Dāʾim revā mı ġayra çıḳa tīġ u ḫançerüñ / Bir Bir ḥiṣṣe ḥiṣṣe daḫı ʿāşıḳ-i nā-kāme çıḳmaya<br />
bir bir içim içim ṣu ṣu [6]<br />
[6]<br />
1. bir içimlik, birazcık; ölmeden önce hastaya <strong>ve</strong>rilen su ‖ ‘bir içim su’<br />
G184/5 Gördiler ḫançerüñüñ zaḫmı virür cāna ḥayāt / ʿĀşıḳ-ı teşne-cigerler bir bir bir içim içim içim ṣu didiler<br />
G528/3 Dil bir bir bir içim içim ṣu istedi çeşme-i laʿl-i yārdan / Āb-ı zülāl-i ḫançerin gösterüp işte mā didi<br />
G258/5 Bir Bir içim içim ṣu istedi hecrüñde Bāḳī ḫaste-dil / Virmedi ḳaṭʿā cevāb aña ṭayandı ḫançerüñ<br />
Mtl 8 Ḳıymaduñ sākin-i kūyuñ olana peykānuñ / Bir Bir Bir içim içim ṣu ile aġırlamaduñ mihmānuñ<br />
2. çok güzel, çok hoş<br />
G170/1 Degül pehlū efendi cism-i pāküñ bir bir içim içim ṣudur ṣudur ṣudur / Miyānuñ ḥavż-ı sīmīn içre düşmiş ṣanki bir mūdur<br />
G479/1 Güvleyüp düşdi ṣabā bāġda āb-ı cūya / Beñzemiş ʿaks-i ruḫuñ gördi bir bir içim içim ṣuya<br />
ṣuya<br />
bir bir bir iki iki [11]<br />
[11]<br />
1. birkaç<br />
G267/2 Nic’olur daġlaruñ işler ise ey abdāl / Çürimiş rāh-ı maḥabbetde bir bir iki iki pūluñ<br />
G327/4 Nuḳra-i eşküm ile sīm-keş oldum şimdi / Müjemüñ aralarından bir iki tel çekdüm<br />
Kt7/1 Ṭabʿuñ ki genc-i gevher-i naẓm oldı Bāḳıyā / İrmez senüñ ḫayālüñe bir iki bengiler<br />
K22/31 Pehlevān-ı ʿarṣa-i naẓmem diyen ferzāneler / Bir Bir iki iki zār u zebūnumdur żaʿīf ü nā-tevān<br />
G117/4 Bir Bir iki iki mismārına var ise göz dikdüñ diyü / Başına ġammāzuñ erbāb-ı ẓarāfet ḳaḳdılar<br />
G219/2 Göñüller naḳdin almış yār girmiş ḥalḳa-i ẕikre / Bir Bir iki iki derd-mend āvāreyi varmış ṭolandurmış<br />
G484/4 Gice ḳan oldı meclisde bulındı bu diyü muṭrıb / Bir Bir iki iki tāziyāneyle bu gün söyletdi ṭanbūrı<br />
G270/1 Bir Bir iki iki gün çekelüm cevr ü cefāsın ḳadeḥüñ / Sürevüz bir dem ola ẕevḳ u ṣafāsın ḳadeḥüñ<br />
G384/1 Seyre çıḳsun ne temāşā ola peydā göresin / Bir Bir Bir iki iki gün hele ṣabr eyle temāşā göresin<br />
2. biraz<br />
G350/3 Gedā gūş itse düşnāmuñ duʿālar eyler alḳışlar / Bir Bir iki iki sen de sög bārī duʿā olsun s̠enā olsun<br />
K12/5 Ne çeker adını aṣḥāb-ı riyā ikide bir / Ṭutalum rind-i gedā bir bir iki iki peymāne çeker<br />
bir bir iki iki çekmek çekmek [1] [1] birkaç yudum içmek<br />
G366/3 Çıḳarsun lücce-i ġamdan kenāre keştī-i bāde / Necāt ümmīdin eylerseñ bir bir bir iki iki çek çek bu zevraḳdan<br />
bir bir iki iki ppūl<br />
p ūl [2] [2] tavladaki birkaç taş<br />
G266/2 Ne ʿaceb dāġlaruñ işler ise ey dil-i zār / Çürimiş nerd-i maḥabbetde bir bir iki iki ppūl<br />
p pūl<br />
ūluñ ūl uñ<br />
G267/2 Nicʾolur daġlaruñ işler ise ey abdāl / Çürimiş rāh-ı maḥabbetde bir bir iki iki ppūluñ<br />
p ūluñ<br />
bir bir ḳaç ḳaç [3]<br />
[3]<br />
1. üç beş tane<br />
182
G336/4 Gice şemʿ-i ruḫuñ şevḳınde bir bir ḳaç ḳaç beyti yandurdum / ʿAceb ḫūb u dil-efrūz eyledüm ḫoş dil-pesend itdüm<br />
2. bir iki, birkaç defa<br />
M6/III/3 Bir Bir ḳaç ḳaç ḳaç piyāle bāde çeküp deyr-i bāġa ir<br />
G152/1 Sāḳī zamān-ı ʿīş-ı mey-i ḫoş-güvārdur / Bir Bir ḳaç ḳaç piyāle nūş idelüm nev-bahārdur<br />
bir bir ḳaç ḳaç gün gün [2]<br />
[2]<br />
G239/3 Baḥt-ı bī-bünyād içün renc-i ṭalebden fāriġ ol / Bāri bir bir ḳaç ḳaç gün gün gün ḥużūr-ı ḳalb ile dünyāya baḳ<br />
G352/6 Çıḳarsun keştī-i bāde kenār-ı ʿişret-ābāde / Dilā ṣabr eyle bir bir ḳaç ḳaç gün gün muvāfıḳ rūzgār olsun<br />
bir bir ḳaṭre ḳaṭre [3] [3] bir damlacık<br />
G216/1 Pākīze-dil ṣafādan ruḫsār-ı yāre düşmiş / Bir Bir ḳaṭre ḳaṭre şeb-nem olmış bir lāle-zāre düşmiş<br />
G348/6 Ġarḳ ider ʿālemleri bir bir ḳaṭr ḳaṭre ḳaṭr e āb-ı maġfiret / Var ḳıyās it vüsʿat-i deryā-yı raḥmet neydügin<br />
G159/5 Cām-ı ʿişret nūş iden bir bir ḳaṭresin ḳaṭresin dökmez yire / Ehl-i dil bir cürʿaya degmez ʿaceb devrān olur<br />
bir bir ḳaṭre ḳaṭre ḳan ḳan ṣṣıçramak<br />
ṣ ıçramak [1]<br />
[1]<br />
G373/1 Çihresinde görinen ṣanmañ o ḫūnīnüñ dehān / ʿĀşıḳın ḳurbān iderken ṣıçramış ıçramış bir bir ḳaṭre ḳaṭre ḳan<br />
ḳan<br />
bir bir kerre kerre [2] [2] bir defacık<br />
G298/5 Bāḳīyi ḳalem eyledi şemşīr-i fīrāḳuñ / Bir Bir Bir kerre kerre naṣīb olmadı taḳbīl-i enāmil<br />
G465/7 Bir Bir kerre kerre būseñ alımaduḳ ḫaṭṭuñ irmedin / Āḫır müyesser oldı hele biñ belāyile<br />
bir bir bir kez kez [6] [6] bir defa, bir kerecik, bir defa olsun<br />
M8/IV/3 Baḳmadum aṭlas u dībāsına dehrüñ bir bir kez<br />
kez<br />
G10/3 Bir Bir kez kez kez ṭavāfın itmegi biñ ʿömre virmezin / Ey ḥācī saña Kaʿbe baña kūy-i dil-rübā<br />
G82/3 Yola ʿazm itmiş ol ser-keş baña yā Hū dimez bir bir kez kez kez / Çeküp atı başın aġyār ile ṭurmış <strong>ve</strong>dāʿ eyler<br />
G253/2 Baḳmasa yıllarca Nāhīdüñ yüzine ġam yimez / Ayda bir bir kez kez ḫāl-i ruḫsārın gören meh-rūlaruñ<br />
G485/4 Sen semen-ber serv-i sīm-endāma bir bir kez kez ṣarılañ / Başa iletdi işin ʿālemde destāruñ gibi<br />
G511/2 Deger bir bir kez kez yüzin görmek o māhuñ / Güneş ḳurṣı gibi yüz bin filori<br />
bir bir ḳılca ılca ılca ḳalmak ḳalmak [1] [1] kıl kadar, incecik kalmak<br />
K18/44 Geçemez çenber-i gīsū-yı girih-gīrüñden / Gerçi kim żaʿf ile bir bir ḳılca ılca ḳalupdur ḳalupdur dil-i zār<br />
bir bir ḳılına ılına aaṣmamak<br />
a<br />
ṣmamak [1] [1] önem <strong>ve</strong>rmemek ‖ bir saç teline asmayı layık görmemek<br />
G536/2 Būy-ı ʿaşḳ ile ṣarıldum nāfe gibi posta / Bir Bir ḳılına ılına aaṣmad<br />
a<br />
ṣmad ṣmadı ṣmad ol kākül-i pür-ḫam beni<br />
bir bir la laḥẓa la ḥẓa [4]<br />
[4]<br />
1. çok kısa bir an<br />
M7/I/1 Ne mümkindür naẓar bir bir la laḥẓa la laḥẓa<br />
ḥẓa ḥüsn-i ṭalʿat-i yāre<br />
G126/4 Göreyin ṭur seni bir bir la laḥẓa la ḥẓa disem yollarda / Baña ol şūḫ-ı cihān şī<strong>ve</strong>yi ṭurmaz eyler<br />
G364/4 Muttaṣıl ġamzeñ geçer bir bir la laḥẓa la ḥẓa baḳsañ ḥālüme / ʿĀciz olduḳ dostum <strong>ve</strong>ʾl-ḥāṣıl ol ġammāzdan<br />
2. hemencecik, çarçabuk, anında<br />
G461/1 Şuʿle-i tīġ-i cihān-tābuñ ḳaçan kim berḳ ide / ʿĀlemi bir bir la laḥẓada la ḥẓada bārān-ı eşküm ġarḳ ide<br />
183<br />
bir bir mis̠ mis̠ḳāl mis̠ ḳāl [1] [1] pek az, çok az ‖ 1.3-1.5 dirhem; 20-24 kırat; 4.009-4.80 gr değerinde ağırlık<br />
ölçüsü. Ayrıca ‘miktar’ anlamını da taşımaktadır. Geniş bilgi için bkz. PAKALIN, C. II, s. 546.<br />
K20/27 ʿAṭā-yı kān-ı kef-i zer-feşānına nisbet / Nevāl ü feyż-i seḥāb-ı s̠iḳāl bir bir mis̠ mis̠ḳāl mis̠ ḳāl<br />
bir bir na naẓar na na ẓar [3]<br />
1. bir an olsun<br />
M9/III/2 Kesilmezdüm yanından bir bir na naẓar na ẓar ḫançer gibi ḳaṭʿā
G114/5 Ġoncaya baḳsa lebüñsüz çeşm-i Bāḳī bir bir na naẓar na ẓar / Ġonca berg ü berg ḫār u ḫār ḫançer-dār olur<br />
2. bir ara<br />
G239/1 Zāhidā ʿibret gözin aç ṣūret-i zībāya baḳ / Bir Bir na naẓar na ẓar āyīne-i ṣunʿ-ı cihān-ārāya baḳ<br />
bir bir nefes nefes [4] [4] bir an<br />
G207/2 Bend-i belādan olmaduḳ āzād bir bir nefes nefes / Zülfüñ hevāsı olalı dilde ḫayālümüz<br />
G211/4 ʿĀḳil oldur gelmeye dünyā metāʿından ġurūr / Müddet-i devr-i felek bir demdür ādem bir bir nefes<br />
nefes<br />
G261/4 Bir Bir nefes nefes hem-dem olup defʿ-i melāl eyleyecek / Bulmadum dünyede cām-ı mey-i ḥamrādan yig<br />
G511/3 Hezārān mülk ü māl ü cāhdan yig / Cihānda bir bir nefes nefes ḳalbüñ ḥużūrı<br />
bir bir nice nice [6]<br />
[6]<br />
1. bir çok, pek çok<br />
K18/6 Farḳına bir bir nice nice per ṭaḳınur altun tellü / Ḫayl-i ezhāra meger zanbaḳ olupdur ser-dār<br />
G74/2 Sīnesin itse ḳaçan kān-ı maʿārif ʿārif / Ḳılsa her ḥarfe naẓar bir nice maʿnī görinür<br />
K2/26 Luṭf-ı Ḥaḳḳ ile bu gün oldı eyā kān-ı kerem / Bir Bir nice nice faẓl senüñ şān-ı şerīfüñde ʿayān<br />
G189/4 Ṣanki kūyuñda felek encüm-i seyyāre ile / Bir Bir Bir nice nice aḫker ile tūde-i ḫākisterdür<br />
2. bir takım<br />
Kt10/1 Şīr-dilsin Bāḳıyā āzürde-ḫāṭır olma sen / Ṭaʿn u teşnīʿ itseler bir bir nice nice ʿāḳ-ı bī-hüner<br />
3. birkaç<br />
G163/3 Miḥnet-sarāy-ı dehre gelüp ʿīş u nūş iden / Bir dem ḫoş olsa bir bir nice nice gün derd-i ser çeker<br />
bir bir nice nice dem dem [1] [1] pek uzun zaman<br />
K13/8 Lā-cerem bir gün zemīn-i ḫuşk olur deryā-yı Nīl / Menbaʿından yaġmasa bir bir nice nice dem dem bārān eger<br />
bir bir nice nice yıldur yıldur [1] [1] uzun yıllardan beri<br />
G89/2 ʿĪẕār-ı yāre ay ile yanaşdı zülf-i Hindūsı / Velī ayrılmadı yanından anuñ bir nice yıldur<br />
bir bir ppāre<br />
p pāre<br />
āre [15]<br />
1. biraz, birazcık<br />
G40/2 Zaḫm-ı sīnemden oḳuñ pārelerin hep alma / Ṭursun Allāhı se<strong>ve</strong>rseñ hele bir bir ppāre<br />
p āre meded<br />
K6/5 Cām-ı gül-gūn nūş ider ḫūn-ābe-i eşkin döker / Beñzine bir ppāre<br />
p<br />
āre ʿāşıḳ derd-mendüñ ḳan gelür<br />
G106/6 Vaʾllāhi ġazel söylemeden çoḳdan uṣanduḳ / Maḳṣūd hemān ḥāside bir bir ppāre<br />
p āre eẕādur<br />
G179/2 Ucından zülfüñüñ çoḳ baş kesildi / Meded ʿömrüm anı bir bir ppāre<br />
p āre kesdür<br />
G247/2 Olmadı müyesser baña bir serv-i revānuñ / Laʿlini öpüp biline bir ppāre<br />
p<br />
āre ṣarılmaḳ<br />
G353/3 Dehānuñ teng-i sükker iki şekker-pāredür laʿlüñ / Ṣun ey cān ʿāşıḳ-ı zāra hele bir bir ppāre<br />
p āre eglensün<br />
G525/4 Aġlamazdum bu ḳadar zār u zebūn olduġuma / Ḳalsa bir bir ppāre<br />
p āre ġamuñ çekmege ṭāḳat bāḳī<br />
G310/5 Cām-ı mey ṣun sāḳıyā bir bir bir ppāre<br />
p āre gelsün cānumuz / Bī-mecāl olduḳ ġam-ı dehr ile öldürdi kesel<br />
G502/4 Gelse ol şūḫ-ı cefā-pīşe dil-i vīrānı / Tīşe-i cevr ile bir bir ppāre<br />
p pāre<br />
āre meremmetler idi<br />
G525/3 Beni öldürdi firāḳuñ meded ey dost yitiş / Hele bir bir ppāre<br />
p āre daḫı tende ḥarāret bāḳī<br />
2. bir parça<br />
K25/13 Ḳodı bir bir ppāre<br />
p āre yaḫı ṭās-ı zer-endūda felek / Ṣıvara tā Ramażān teşnelerin saḳḳā-vār<br />
G143/4 Meẕāḳın zehr-i ḳahr-ı miḥnet-i eyyām telḫ itmiş / Lebüñden ʿāşıḳ-ı bī-ṣabr u dil bir bir ppāre<br />
p āre ḳand ister<br />
G31/3 Bir Bir ppāre<br />
p āre nān-ı ḫuşk ile ʿömrüñ geçerse ger / Açma bu rāzı kimseye ʿarż itme iḥtiyāc<br />
3. birkaç damla<br />
G529/3 Bir Bir ppāre<br />
p pāre<br />
āre yaşum tāzeledi vādī-i derdi / Mecnūn gideli lāle-i miḥnet ṣola yazdı<br />
184
G254/2 Ola kim bir bir ppāre<br />
p āre yaşın diñdürüp ḳanın kese / Ḫāk-i pāyuñ tūtiyāsın dīde-i ḫūn-bāre çek<br />
185<br />
bir bir pul pul [1] [1] değersiz (küçük alış<strong>ve</strong>rişlerde kullanılan bakır para, mangır) ‖ ‘bir pula değmez’<br />
‘bir pul etmemek’<br />
G316/6 Metāʿ-ı dehr bir bir puldur puldur puldur aḳar ṣu ʿömr-i müstaʿcel / Anuñ’çün Bāḳıyā esbābdan emlākden geçdüm<br />
bir bir ssāʿat<br />
s ʿat [1]<br />
G307/7 Mey içüp mest-i müdām olsa ʿaceb mi Bāḳī / Derd ü ġamsuz güẕerān eyleye bir bir ssāʿat<br />
s<br />
ʿat bul<br />
bir bir şeb şeb şeb [2] [2] [2] bir gece<br />
G471/6 Sūz-ı ʿaşḳuñla bir bir şeb şeb şeb āh idicek / Ḳorḳaram oda yanar kāşāne<br />
G505/1 Çerāġ-ı bezm-i vaṣl olmaġa bir bir şeb şeb ʿārıżı nūrı / Kefīli boynıdur ol meh-liḳānuñ şemʿ-i kāfūrī<br />
bir bir ṭaʿne ṭaʿne [1]<br />
[1]<br />
K5/24 Aña her gūşeden bir bir ṭaʿne ṭaʿne ṭaşın ḳondururlardı / Nigīnüñle muʿārıż görseler mühr-i Süleymānı<br />
bir bir yaña… yaña… bir bir yaña yaña [1] [1] bir tarafta… bir tarafta; bkz. TS. C. VI, s. 4264.<br />
G169/3 Hevā-yı kāküli bir bir yaña yaña bir bir yaña yaña yaña zülfi / Başumda derd ü belānuñ nihāyeti yoḳdur<br />
bir bir bir yañ yañadan yañ yañadan<br />
adan [1] bir taraftan; bkz. TS. C. VI, s. 4264.<br />
G441/2 Maḥbūb u mey mülāzemetinden ḳaçardı dil / Geldi yitişdi bir bir bir yañadan yañadan nev-bahār ise<br />
bir bir yanı yanı ṣar ṣarı ṣar<br />
ı bir bir yanı yanı yanı al al al [1]<br />
[1]<br />
K20/4 Şu sīb şekline girdi şafaḳda cirm-i ḳamer / Güzellenüp ola bir yanı ṣar ṣarı ṣar<br />
ı ı bi bir bi r yanı yanı al<br />
al<br />
bir bir yıl yıl [1] [1]<br />
[1]<br />
K2/50 Bir Bir yıl yıl emrüñle binā ḫidmetine nāẓır olup / Gördük ol maṣlaḥat-ı ḫayrı bi-ḳadriʾl-imkān<br />
bir bir yir yir [6] [6] aynı yer<br />
K6/19 Şimdi gūş-ı cān ile diñler cihān eşʿārumı / Medḥüñ itsem bir bir yire yire mecmūʿ-ı ins ü cān gelür<br />
K7/3 Çıḳdı bir ir yirden yirden ṣadā vü ṣīt-ı mürġān-ı çemen / Gūyiyā eṭfāl-i mekteb ḫatm-i Ḳurʾān eyledi<br />
G1/3 Ḥaşr ide mi bir bir yirde yirde senüñle beni devrān / Ḥasret ḳala mı yoġsa dem-i maḥşere cānā<br />
G9/6 Öykünürdi lebüñe cām-ı mey ammā dönmiş / Bu gün almışlar ele bir bir yire yire gelmiş ẓürefā<br />
G1/2 Bir Bir yirde yirde ki pertev ṣala envār-ı tecellī / Ḥācet mi ḳalur mihr ü meh-i en<strong>ve</strong>re cānā<br />
G119/2 Ger ölürsem ḥasret-i ḳaddiyle ol servüñ beni / Bir Bir yire yire yire defn eyleñüz kim sāye-i ʿarʿar düşer<br />
bir bir yire yire cem cemʿ cem ʿ olmak olmak [2] [2] bir araya gelmek<br />
M2/IV/1 Bir Bir yire yire cem cemʿ cem ʿ olalum olalum olalum ḫāṭırı maḥzūnlar ile / Zār zār aġlaşalum dīde-i pür-ḫūnlar ile<br />
G59/3 Sen meh-i bedrüñ żiyāsın virmek olmaz ʿāleme / İttifāḳī bir bir yire yire cem cemʿ cem ʿ olsalar olsalar meh-pāreler<br />
bir bir yire yire cem cemʿ cem cem ʿ eylemek eylemek [1] [1] bir araya getirmek<br />
G302/4 Bir Bir Bir yire yire yire cem cemʿ cem cemʿ<br />
ʿ eylemi eylemiş eylemi evrāḳ-ı nāz u şī<strong>ve</strong>yi / Rişte-i cānından itmiş bülbülüñ şīrāze gül<br />
bir bir yire yire gelmek gelmek [3] [3] bir araya toplanmak<br />
M8/I/3 Bir Bir yire yire geldi geldi nice ġamzesi cādū begler<br />
G246/3 Gelürse Gelürse bir bir yire yire naḳḳāş-ı ʿālem / Bu resm ile seni taṣvīr ider yoḳ<br />
K6/19 Şimdi gūş-ı cān ile diñler cihān eşʿārumı / Medḥüñ itsem bir bir yire yire mecmūʿ-ı ins ü cān gelür<br />
gelür<br />
bir bir zam zamān zam ān [7]<br />
[7]<br />
G73/2 Āşinālıḳ virmeyüp bīgāne resmin ḳullanur / Nāz ider her gördügince bir zam zamān zam<br />
ān bilmezlenür<br />
G76/6 Ḫūn-ı eşküm bir bir zam zamān zam zamān<br />
ān ālūde ḳıldı işigin / Baña dil-ber Bāḳıyā daḫı o demden incinür<br />
G139/2 Göñül bir nāzük-endāmuñ viṣāli ḫˇānın özler kim / Teni pālūde-i ter gibi degseñ bir bir zam zamān zam zamān<br />
ān ditrer<br />
G155/4 Şehā bir dem ney-i ḫāmeñ cihān bezminde diñlensün / İçürsün düşmene cām-ı fenāyı bir bir zam zamān zam zamān<br />
ān ḫançer
G214/3 Dilde mihr-i ḫātem-i laʿlüñ nihān itmiş raḳīb / Dīv işitdük bir bir zam zamān zam ān mühr-i Süleymān gizlemiş<br />
G404/2 Yaşuma baḳmaz ol perī bilmedi ḳadr-i gevheri / Ṭālib ola bu demleri bulmaya bir bir zam zamān zam zamān<br />
ān ola<br />
G548/3 Kūyına varsa ʿaceb mi dil-berüñ gāhī raḳīb / Cennet idi bir bir zam zamān zam ān İblīs-i melʿūnuñ yiri<br />
biri biri [1] [1] hiç kimse<br />
K12/11 Dāmen-i şāhid-i maʿnāya biri biri dest uramaz / Çoġ olur gerçi ser-i fikri girībāne çeker<br />
bir(i) bir(i) birine birine [7] [7] birbirine, biri ötekine/ile/nüñ<br />
G51/2 Mevsim-i gül ʿīd ile yār u muṣāḥib düşdiler / Bir Bir birine birine iki dil-berdür maḥabbet gösterür<br />
G121/4 Dil derūn-ı sīnede laʿlüñle ḳıldı baḥs̠-i ʿaşḳ / Bir Bir biriyle biriyle iki bülbül gūyiyā ceng itdiler<br />
G262/5 Şehr içre ḫalḳ bir bir birine birine gösterür beni / Mihri hilāle beñzedeli meh-liḳālaruñ<br />
G174/2 Dil-rübālar māʾil-i ʿuşşāḳ olur / Bir Bir birine birine derd-mendin gösterür<br />
G103/6 Şāḫ-ı gül ü nihāl-i semen biri biri birinüñ birinüñ / İrdi o dem ki ḳolını boynına ṣalalar<br />
G314/2 Gösterür gül-şen içre ḳāmetüñi / Barmaġ ile biri biri birine birine nihāl<br />
G522/5 Vaṣf-ı cemāl-i yār ile Bāḳī ġazellerin / Biri Biri birine birine ṣundı güzeller tuḥaf gibi<br />
bir bir bir birine urmak [1] birbirine katmak<br />
G48/4 Yāḳūt u laʿli bir bir bir birine birine urdı urdı lebleri / İdüp nis̠ār sözde nice dürr-i şāh-vār<br />
biri biri birine birine ḳoymak [2] birbirine düşürmek<br />
G504/1 Beñzetdiler o māha diyü mihr-i en<strong>ve</strong>ri / Biri Biri birine birine ḳoyd ḳoydı ḳoyd<br />
fiġānum felekleri<br />
K14/27 Mis̠āl-i ḥalḳa-i zülf-i girih-gīr-i ḫam-ender-ḫam / Biri Biri birine birine birine ḳoyd ḳoydı ḳoyd<br />
tīġ-i ḳahruñ kāfir-istānı<br />
bir birāder bir āder [1] erkek kardeş (hem-şīre karşıtlığında)<br />
K24/34 Bāde-i laʿlüñe hem-şīre şarāb-ı gül-fām / Zülf-i müşgīn-i semen-sāña bir birāder bir āder sünbül<br />
bī-ra ra raġbet ra ġbet itmek [1] revaçtan düşürmek<br />
K27/10 Leṭāfetde ruḫāmı sīm-i ḫāmı itdi itdi bbī-ra<br />
b ra raġbet ra ġbet / Mücellā mermeri mevcin görenler ṣandılar ḫārā<br />
bī-ra ra raḥm ra ḥm [2] merhametsiz, gaddar<br />
G286/8 Bāḳıyā devrān sitem-ger çarḫ bī-ra ra raḥm ra ḥm olmasa / Pister-i ḫār üzre n’eyler nāzenīn endām-ı gül<br />
G452/4 N’olur bī-ra ra raḥm ra ḥm u sengīn-dil cefā-ḫū tünd ü ser-keşden / Göñüller iñlese şūḫ olsa dil-ber şī<strong>ve</strong>-kār olsa<br />
186<br />
Birc Bircīs Birc īs [3] müşteri, jüpiter gezegeni; gök mitologyasında Hürmüz, Erendiz, Sakıt<br />
adlarıyla da bilinir. Çok uğurlu bir gezegen kabul edildiğinden, sa’d-ı ekber (büyük kutluluk)<br />
diye nitelenir. Mutluluk, kutluluk <strong>ve</strong> uğur getirici özelliklere sahip ‘Bircīs’, minyatürlerde<br />
elinde kitap tutan bir bilge olarak betimlenir. Bilginler <strong>ve</strong> <strong>ve</strong>zirlerin bu gezegenin etkisindeki<br />
kişiler olduklarına inanılır. Daha geniş bilgi için bkz. OSMANLI MİTOLOGYASI, s. 342. Öyleki<br />
Sutan Selim’in hocası olan (K23/22) …..<strong>ve</strong> devrinin büyük bir bilgini olan Kadızâde için yazılmış<br />
kasidelerde (K25/34), bu iki büyük bilgin farklı biçimlerde Bircis ile karşılaştırılmaktadırlar.<br />
K23/22 Birc Bircīs Birc īs işigi ḫākine olurdı çihre-sāy / Olmasa ger cibāh-ı efāżıldan izdiḥām<br />
K25/34 Ḳāḍī-i maḥkeme-i ʿālem-i bālā Birc Bircīs Birc īs / Müşkilin müftī-i reʾyüñden ider istifsār<br />
Kanuni için yazılmış bu kasidenin beytinde, ‘Bircīs’ etrafı aydınlatan, güneşin (Kanuni)<br />
doğmasından önce karanlıktaki işleri düzenleyen biri olarak çizilir.<br />
K1/7 Tedbīr-i muʿẓamāt-ı umūr-ı cihān içün / Yaḳmışdı şemʿ-i fikreti Birc Bircīs Birc Bircīs<br />
īs-i īs nükte-dān<br />
birer birer birer [1] [1] [1] her biri<br />
G337/5 Ṣabā ile ḥarekātın görüp nihāllerüñ / Tevāżuʿ ehli bir birer bir er nev-cevāna beñzetdüm
irer birer ikişer ikişer ikişer [1] [1] azar azar<br />
G134/1 Cūy-ı fenāyı ḫalḳ birer birer ikişer ikişer geçer / Baḥr-i belādan ehl-i tecerrüd yüzer geçer<br />
biri biri biri (bir) (bir) [1] [1] birer birer<br />
M8/V/2 Çıḳarur ṭoġru yoluñdan biri eyler eyler güm güm-rāh güm āh<br />
bī-riy riy riyā riy ā [3] [3] içi dışı bir, samimi<br />
G307/6 Bī-riy riy riyā riy ā merd-i Ḫudāsın bilürüz ey ṣofī / Ġarażuñ raḥmet-i Ḥaḳdur o ḳadar raḥmet bul<br />
G271/4 Seni cāndan se<strong>ve</strong>n bī-dillerüñ luṭf eyle ḳadrin bil / Bulınmaz bende-i muḳbil muḥibb-i bī-riy riy riyādan riy ādan yig<br />
G164/4 Bī-riy riy riyādur riy ādur bisāṭ-ı ʿīş u ṣafā / Ṣaḥn-ı cennetde būriyā n’eyler<br />
1. ile birlikte<br />
birle birle [6]<br />
[6]<br />
K4/18 Ḫudā virsün serīr-i salṭanatda / Saʿādet tācı birle birle ʿizz ü temkīn<br />
G115/2 Cān u cenān-ı şeydā birle birle ten-i ḫarābı / Dīvāneler yataġı vīrānedür ṣanurlar<br />
2. ile<br />
K5/35 Nis̠ār-ı şāha lāyıḳ mümkin olsa bir güher bulmaḳ / Ḳazardum tīşe-i endīşe birle birle kān-ı imkānı<br />
K18/36 Manẓar-ı himmetinüñ küngüre-i rifʿatine / İremez ṣarṣar-ı ṭūfān-ı fenā birle birle ġubār<br />
K23/18 Envār-ı mihri birle birle münev<strong>ve</strong>r cebīn-i ṣubḥ / Enfās-ı ḫulḳı birle muʿaṭṭar meşām-ı şām<br />
G365/2 Laʿlüñden itme tīġ-i müjeñ birle birle cānı menʿ / Mümkin degüldür aña kesilmek şarābdan<br />
bī-ṣabr ṣabr [3] [3]<br />
G51/5 ʿĀşıḳı bī-ṣabr ṣabr u ārām ārām eyleyüp seyyāḥ ider / Memleket seyr itdürür ʿaşḳuñ vilāyet gösterür<br />
G143/4 Meẕāḳın zehr-i ḳahr-ı miḥnet-i eyyām telḫ itmiş / Lebüñden ʿāşıḳ-ı bī-ṣabr ṣabr u dil bir pāre ḳand ister<br />
G380/7 Bāḳıyā Ferhād ile Mecnūn-ı şeydādan bedel / ʿĀşıḳ-ı bī-ṣabr ṣabr u dil kim var dirseñ işte ben<br />
1. çimen<br />
bis bisāṭ bis ṭ [10]<br />
K22/33 Bāġ u būstān içre tā ola bis bisāṭ-ı bis sebzeye / Ṣubḥ-dem berg-i ḫazāndan ḳaṭre-i şeb-nem çekān<br />
G379/1 Ṣaḥrālara döşendi bis bisāṭ-ı bis ı ı zümürrüdīn / Devlet anuñ ki lāle-ruḫı oldı hem-nişīn<br />
2. yaygı, kilim<br />
K14/7 Bis Bisāṭ-ı Bis ı emni basṭ itdi basīṭ-i arża iḳbāli / Ne deñlü ḳılsa taʿẓīmi felek ol şāha erzānī<br />
G123/3 Mevc urur bād-ı seḥerden sebze-i ter mi ʿaceb / Yā bis bisāṭ-ı bis ı bezm-i ʿīş olmış yeşil ḫārā mıdur<br />
G419/3 Basīṭ-i ḫāke bir ġarrā bis bisāṭ-ı bis ı nev ṣalup āẕer / Girihler baġladı bād-ı ṣabā āb-ı revān üzre<br />
G429/2 Dürdi bis bisāṭ-ı bis ı ı ʿīşı ḳodı yādgār gül / Rengin şarāb-ı nābda būyın gül-ābda<br />
G164/4 Bī-riyādur bis bisāṭ-ı bis ı ı ʿīş u ṣafā / Ṣaḥn-ı cennetde būriyā n’eyler<br />
G198/1 Bis Bisāṭ-ı Bis ı ʿīşa ḳadem basdı nāz ile nev-rūz / Şükūfe perde-sarāy-ı ʿademden itdi bürūz<br />
G316/1 İrişdüm baḥre cūy-āsā basīṭ-i ḫākden geçdüm / Bis Bisāṭ-ı Bis ı ḳurbe irdüm çenber-i eflākden geçdüm<br />
G337/10 Cemāl-i devleti gül gibi ḫurrem ü ḫandān / Bis Bisāṭ-ı Bis<br />
ı ʿişretini gül-sitāna beñzetdüm<br />
bis bisāṭ-ı bis<br />
ı ı ar arż ar<br />
ż [1] [1] yeryüzü<br />
M2/II/3 Hep o göz yaşlarıdur aḳdı bis bisāṭ-ı bis ı ar arża ar<br />
ża / Aġlaşur ehl-i semā Ḥażret-i Sulṭān üzre<br />
bī-s̠ s̠ s̠eb s̠ eb ebāt eb āt [2]<br />
K8/7 Göñül bāġ-ı cihānda ārzū-yı berg-i ʿīş eyler / Felek maḥż-ı ḥayāt-ı bī-s̠ s̠ s̠eb s̠ eb ebāta eb āta imtinān üzre<br />
G419/7 Göñül bāġ-ı cihāndan ārzū-yı berg-i ʿīş eyler / Felek maḥż-ı ḥayāt-ı bī-s̠ s̠ s̠eb s̠ eb ebāta ebāta<br />
āta imtinān üzre<br />
bī-sebeb sebeb [1] sebebsiz yere, boş yere<br />
187
G467/2 Var ise ṭurra-i müşgīnüñüñ āşüftesidür / Bī-sebeb sebeb düşmedi āhū-yı Ḫuten ṣaḥrāya<br />
bī-ser ser ü ppā<br />
p<br />
ā [1] [1] perişan, zavallı, sefil<br />
G354/1 Tende bir kühne ḳabā elde biraz nān olsun / ʿĀşıḳ-ı bī-ser ser ü ppā<br />
p<br />
başına sulṭān olsun<br />
bister bister [3] [3] yatak, döşek<br />
K24/39 Ruḫlaruñ üzre yatur zülf-i semen-sā gūyā / Gül-i terden idinür kendüye bister sünbül<br />
G422/7 İşigüñ ṭaşı ile ḫāk-i ḥarīmüñ besdür / Bāḳī-i ḫaste-dile bāliş ü bister bister yirine<br />
G122/4 Ḫāmūş yatma bister bister-i bister ġafletde ṣubḥ-dem / Gel merġ-zāra ġulġule-i mürġ-i zārı gör<br />
188<br />
bister bister-i bister i sinc sincāb sinc<br />
āb āb [1] [1] sincap kürkünden yapılmış yatak; bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 404.<br />
(‘sincap yatak’ md.)<br />
G49/4 Pādişāh-ı ʿaşḳa besdür gūşe-i külḫan serīr / Bister Bister-i Bister i sinc sincāb sinc<br />
āb ise maḳṣūd ḫākister yiter<br />
bī-süt süt sütūn süt ūn [2] [2] [2] Ferhat’ın tünel açtığı kayalık dağ<br />
G227/2 Bī-süt süt sütūn<br />
ūnı ūn gül-şen itmiş ḫūn-ı çeşm-i Kūh-ken / ʿĀşıḳa sevdā-yı vaṣl-ı yār ile ṭaġ üsti bāġ<br />
G51/6 Bī-süt süt sütūn<br />
ūn-ı ūn ġamda Bāḳī seng-i miḥnet kesmede / Şöyle üstād oldı kim Ferhāda ṣanʿat gösterür<br />
bī-şer şer şerʿ şer ʿ [1] [1] şeriata muhalif olarak ‖ kanunsuz (çeng <strong>ve</strong> ney bağlamında)<br />
K1/20 Devrüñde kimse cevr-i sitem-gerden iñlemez / Bī-şer şer şerʿ şer ʿ ider iderse eger çeng ü ney fiġān<br />
bīşe şe [3] orman<br />
G513/4 Cism-i pür-dāġ u ten-i zerd ile merd-i ʿaşḳdan / Ser-be-ser şīr ü peleng olmış maḥabbet bīşesi şesi<br />
G322/2 Peleng-i ʿaşḳ-ı yāruñ bīşesidür şesidür mūy-ı jülīdem / Diyār-ı derd ü miḥnet kūh-sārıdur benüm başum<br />
G288/5 Bāḳī peleng-i ḳulle-i küh-sār-ı ʿaşḳdur / Sālūs u zerḳ bīşesinüñ şesinüñ rūbehi degül<br />
bī-tedb tedb tedbīr tedb īr [1] [1] akıl almayan, akıllar durgunluk <strong>ve</strong>ren<br />
G236/4 ʿAḳlumı itdi perīşān göñlümi ḳıldı ḫarāb / Vażʿ-ı nā-hemvār-ı ʿālem kār-ı bī-tedb tedb tedbīr tedbīr<br />
īr-i īr ʿaşḳ<br />
bī-tekellüf tekellüf [1] [1] kendiliğinden ‖ haddini aşarak<br />
G425/1 Bī-tekellüf tekellüf tekellüf yüz sürer her şeb ruḫ-ı rengīnüñe / Böyle niçün yüz virürsin dostum bālīnüñe<br />
bitmek bitmek [8]<br />
[8]<br />
1. çıkmak, filizlenmek<br />
G70/3 Güzer-i eşk-i revānum ḳomadı dilde ḳarār / Cūy-bār içre biten biten ney gibi her ān ditrer<br />
G240/1 Seyr-i gül-şende ne ḥāṣıl bile yār olmayıcaḳ / Şāḫ-ı gülden ne biter tāze bahār olmayıcaḳ<br />
G100/3 Ḳadd-i bülend ü ḳāmet-i ʿarʿar-ḫırām-ı yār / Gül-zār-ı iʿtidālde bitmiş bitmiş nihāldür<br />
G190/4 Görinen cism-i zerdümde degüldür dāġ-ı ḫūn-ālūd / Bitüp Bitüpdür Bitüp dür ṣaḥn-ı ṣaḥrā-yı belāda lāleler yir yir<br />
2. yeşermek<br />
G321/4 Dildür saña ʿarż itmege aḥvālümi gūyā / Ḳabrümdeki ḫāk üzre biten biten tāze giyāhum<br />
3. hâsıl olmak, meydana gelmek<br />
G26/3 Sünbülüñ niyyetidür başuma sevdā getüren / Çekdügüm miḥnete göñlümde bitendür bāʿis̠<br />
G290/2 Bāġ-ı ümīd içinde dilā mī<strong>ve</strong>-i viṣāl / Bir mī<strong>ve</strong>-i ġarībdür olur biter degül?<br />
4. yetişip büyümek (insanlar için)<br />
G41/4 Oñmasun bitmesün bitmesün ey serv-i revān / Göreyin bāġ-ı cihānda şimşād<br />
bitürmek bitürmek [7]<br />
[7]<br />
1. filizlendirmek<br />
G429/1 Peykānuñ açdı zaḫmumı cism-i ḫarābda / Güller bitürdi bitürdi bitürdi ḳaṭre-i bārān türābda
G462/3 Güller bitüre bitüre gül-şen ola ḫāk-i mezārum / Peykānuñ eger ṣu sepelerse tozum üzre<br />
2. peyda etmek, ortaya çıkarmak<br />
K24/24 Ebr-i cūduñdan eger irse nem-i inʿāmuñ / Bitüre Bitüre ḫāre gül ü lāle vü mermer sünbül<br />
K24/29 Bezmüñe gelmek ile bu ne kerāmetdür kim / Dimeye ṣayf u şitā bitüre bitüre micmer sünbül<br />
G311/9 Bāġ içre dökse cürʿasın altun piyālesi / Zer ḥoḳḳalarla bitüre bitüre şāḫ-ı enār laʿl<br />
G155/5 ʿAdūnuñ ḳılsun endāmın ser-ā-pā ḳana müstaġraḳ / Bitürsün Bitürsün bāġ-ı nuṣretde nihāl-i erġavān ḫançer<br />
K19/34 Görür elṭāfuñ ile maṣlaḥat-ı tīġı ḳalem / Bitürür Bitürür ḳahruñ ile ḫidmet-i ḫançer ḫātem<br />
bī-tūşe şe [1] [1] azıksız<br />
K12/12 Ehl-i dil gūşe-i bī-tūşe şe şe-i şe miḥnetde yatur / Ḫˇān-ı iḥsānı felek merdüm-i nā-dāne çeker<br />
bī-va va vaḳt va ḳt [1]<br />
[1]<br />
mevsimsiz<br />
G85/5 Fürḳatüñde ṭañ mı şeftālū dilerse cān u dil / Mī<strong>ve</strong>-i bī-va va vaḳt va ḳt iderler ārzū bīmārlar<br />
bī-<strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fā <strong>ve</strong>f ā [15]<br />
[15]<br />
1. yerinde durmayan ‖ dönek, sadakatsiz (dünya/felek için)<br />
G15/1 Baña çoḳ cevr itdügüñ’çün ey sipihr-i bī-<strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fā <strong>ve</strong>f ā / Āhumuñ dūd-ı kebūdı uydı ulaşdı saña<br />
G293/2 Rūy u mūy-ı yāre beñzer nesne daḫı görmedüm / Gerçi gördüm bī-<strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fā <strong>ve</strong>f ā dünyāda nice māh u sāl<br />
G123/5 Dehre meftūn olma ey Bāḳī felek rām oldı ṭut / Bī-<strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fā <strong>ve</strong>f dünyā hele ben bildügüm dünyā mıdur<br />
G384/5 Ṣūret-i mihrine ey dil ḳatı maġrūr olma / Bī-<strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fādur <strong>ve</strong>f ādur felek-i āyīne-sīmā göresin<br />
2. gelip geçici<br />
G488/7 Māʿil ol ʿīş u nūşa ey Bāḳī / Bī-<strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fādur <strong>ve</strong>f ādur çü ʿālem-i fānī<br />
3. ikiyüzlülük, riyakârlık<br />
G465/4 Ey çarḫ nice cevr idüp aġladasın beni / İller yüzine gülüci bir bbī-<strong>ve</strong>f<br />
b<br />
<strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fāyile <strong>ve</strong>f āyile<br />
4. uçarı, muhabbet <strong>ve</strong> <strong>ve</strong>fadan uzak, hayırsız, aldırışsız (sevgili için)<br />
G382/1 Bildüñ mi sen de kendüñi ey bī-<strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fā <strong>ve</strong>f ā nesin / Āşūb-ı dehr ü āfet-i devr-i zamānesin<br />
G497/1 Esirgemek gerege ʿāşıḳ-ı dil-efġārı / ʿAle’l-ḫuṣūṣ ki bir bbī-<strong>ve</strong>f<br />
b<br />
<strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fā <strong>ve</strong>f ā ola yāri<br />
G262/4 Rez duḫterini sīneye çeksem ʿaceb midür / Cevrinden özge nesnesi yoḳ bī-<strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fālaruñ <strong>ve</strong>f ālaruñ<br />
G148/4 Ḥūr u ġılmān añma kim her ʿāşıḳa / Kendü yār-ı bī-<strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fās<br />
āsı ās ḫoş gelür<br />
G351/1 Nice bir mübtelā-yı ʿaşḳa hicrānı belā olsun / İlāhī kendü gibi bī-<strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fāya <strong>ve</strong>f āya mübtelā olsun<br />
G400/5 Bāḳī çek imdi cām-ı ġam-ı bezm-i fürḳatin / Kim didi saña yār gibi bī-<strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fāy<br />
āyı āy sev<br />
G536/1 Gördiler ol bī-<strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fāy<br />
āyı āy terk ider her dem beni / Özlerine eylediler nāleler hem-dem beni<br />
bī-<strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fāl <strong>ve</strong>fāl<br />
ālıḳ āl ḳ ḳ [1] [1] muhabbetsizlik, umursamazlık<br />
G463/2 Ḫaṭ degüldür görinen āb-ı ʿiẕārında <strong>ve</strong>lī / Bī-<strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fāl<br />
ālıḳ āl o mehüñ kir getürüpdür yüzine<br />
bī-<strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fāl<br />
ālıḳ āl ḳ yüzini göstermek göstermek [1] ikiyüzlülük/riyakârlık yüzünü göstermek<br />
M2/III/7 Kimse ummazdı bu tārīḫe degin çaḳ bu ḳadar / Bī-<strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fāl<br />
ālıḳ āl ḳ yüzini göstere mirʾāt-ı zamān<br />
bi bi-yed bi yed [1] eliyle<br />
G43/2 Nā-dān elinden alma eger irse destüñe / Şeh-bāz-ı āşiyāne-i devlet yeden bi bi-yed bi yed yed<br />
bī-zev zev zevāl zev āl [1] hiç batmayan<br />
M3/III/2 Ḥüsn-i reʾyüñ āfitāb-ı bī-zev zev zevāl<br />
āl-i āl mülk ü dīn / Luṭf-ı ṭabʿuñ nev-bahār-ı bī-ḫazān-ı maʿdelet<br />
bī-ẕevḳ ẕevḳ [1] zevksizler ‖ rakipler<br />
G292/4 Ṣunma laʿl-i şeker-efşānuñı bī-ẕevḳlere ẕevḳlere ẕevḳlere / Eyle şīrīn dehen-i ehl-i meẕāḳı berü gel<br />
189
190<br />
bo boġas bo boġas<br />
ġası ġas ı [1] [1] astarlık ince bez, çulha; bkz. TS. C. I, s. 627; DS. C. II, s. 726; ‘Türk Giyim,<br />
Kuşam <strong>ve</strong> Süslenme Sözlüğü’nde ‘astarlık bir bez olan boğası; amele, ırgat sırtı için gömleklik<br />
olarak kullanılmıştır’ açıklaması yer almakta <strong>ve</strong> bir yanaşmayı betimleyen bir örnekte bu<br />
yönüyle tanıklanmaktadır. Bu anlam, Emrî için yazılmış bu beyitteki küçümseme anlamıyla<br />
örtüşmektedir. Bkz. KOÇU, s. 41. Ayrıca bkz. ‘geyik boġası’ md.<br />
Kt12/1 Geydügüñ eski püski şol ḳapamañ / Ḳotan mı bilmezin yā ḫod bo boġas bo boġas<br />
ġası ġas<br />
bo boġaz bo boġaz<br />
ġazı ġaz ı iplü [1] boğazından ip geçirilmiş olan (su kabaklarına ip bağlanması yönüyle)<br />
G241/1 Ḳaṣd eyler aġzuñ öpmek içün dāʾimā ḳabaḳ / Olur bo boġaz bo boġaz<br />
ġazı ġaz ı iplü degüldür şehā ḳabaḳ<br />
bo boḳını bo ını ını ṣaç ṣaçı ṣaç<br />
ı ṣaḳal ṣaḳalıyla ṣaḳal ıyla silm silmek silm ek [1]<br />
[1]<br />
Kt13/2 Oġlancuġı yestehliyicek ḳalḳar o miskīn / Kendüsi siler siler bo boḳını bo ını ṣaç ṣaçı ṣaç<br />
ı ṣaḳal ṣaḳalıyla ṣaḳal ıyla<br />
bolay bolay ki ki [1] [1] ola ki, belki<br />
G474/3 Vāʿiẓ çıḳarsa kürsīye her cumʿa ġam degül / Ammā bolay bolay ki ki luṭf ide bayrama çıḳmaya<br />
boyanmak boyanmak boyanmak [4]<br />
[4]<br />
1. ulaşmak, erişmek<br />
G397/1 Āhum göge boyandı boyandı göge gök boyanmadın / Yandum o şemʿ şevḳine pervāne yanmadın<br />
2. boyanmak<br />
K20/37 Boyandı Boyandı ḳanlu yaşum silmedin elüm ale / Ayaḳda ḳaldum eyā maʿdin-i kerem elüm al<br />
G397/1 Āhum göge boyandı göge gök boyanmadın boyanmadın / Yandum o şemʿ şevḳine pervāne yanmadın<br />
G489/2 Ġamuñla farḳuma bir tāze naʿl kesmiş idüm / Başumda āle boyanmış boyanmış per-i küleng oldı<br />
boyı boyı serv serv [2] [2] servi boylu uzun sevgili<br />
G158/5 Bāḳī o boyı boyı ser<strong>ve</strong> ser<strong>ve</strong> hevā-dār geçermiş / Allāh nice beñzer dil-i nā-şāde ṣanavber<br />
G508/4 Zībā yaraşur ḫilʿat-i nāz o boyı boyı ser<strong>ve</strong> ser<strong>ve</strong> / İki ḳolumı ḳılsam aña bil ṭolaması<br />
boyı boyı şimş şimşād şimş ād [4] [4] servi boylu uzun sevgili<br />
G35/1 Feryāduma irmezse n’ola ol boyı boyı şimş şimşād şimş ād / Kūyında feleklerden aşar nāle vü feryād<br />
G158/1 Küh-sārda olsa n’ola üftāde ṣanavber / Üftāde geçer sen boyı boyı şimş şimşāde şimş āde ṣanavber<br />
G250/4 Ayaġuñ öpmeden el çekmez ol virür başın / Ḳoyupdur ey boyı boyı şimş şimşād şimş ād o yolda ser zülfüñ<br />
G423/1 Elüm irmez nʾideyin āh o boyı boyı şimş şimşāde şimş āde / İdeyin minneti yirden göke dek feryāde<br />
boyınca boyınca [2] [2] boylu boyunca<br />
M1/V/7 Yād eylesün hünerlerüñi ḳanlar aġlasun / Tīġuñ boyınca ḳaraya batsun ḳırābdan<br />
G390/6 Ḳanına girmiş boyınca boyınca boyınca Bāḳī-i dil-ḫastenüñ / Erġavānī cāme geymiş ṣanmañ ol serv-i revān<br />
boyun boyun [5]<br />
[5]<br />
1. kefil ‖ ‘<strong>ve</strong>bali boynuna’<br />
G505/1 Çerāġ-ı bezm-i vaṣl olmaġa bir şeb ʿārıżı nūrı / Kefīli boynıdur boynıdur ol meh-liḳānuñ şemʿ-i kāfūrī<br />
2. boyun<br />
K24/5 Yazdurup müşg ile boynına boynına ḥamāʾil ṭaḳdı / Kendüye itmek içün ḫalḳı musaḫḫar sünbül<br />
G534/3 Ṭaḳınur göz degmesün diyü ḥamāʾil boynına boynına / Ṣaḳınur yavuz naẓardan n’eylesün anacuġı<br />
G163/2 Ḫurşīd esīr-i ʿaşḳuñ olupdur eşiʿʿadan / Boynında Boynında ṭavḳ-ı şevḳ ile zencīr-i zer çeker<br />
M8/V/1 Boynuña Boynuña ḥīle kemendin biri baġlar nā-gāh<br />
boynı boynı ba baġlu ba baġlu<br />
ġlu ḳul ḳul / / esīr esīr [2] [2] [2] azat kabul etmez, bkz. TÜRK LUGATI, C. I, s. 808.
G443/2 Zülfüñüñ boynı boynı ba baġlu ba ġlu ḳulları çoḳ / Geçmedük kimse ḳalmadı bende<br />
G523/5 Cihānda başuma sulṭān iken āzāde vü fāriġ / Beni zencīr-i ʿaşḳuñ boynı boynı ba baġlu ba baġlu<br />
ġlu bir esīr itdi<br />
boynını boynını boynını burmak burmak [1] [1] boynunu bükmek; TS. C. I, s. 651.<br />
G414/2 Ṭurralar boynın boynın burup burup burup ḥüsnin temāşālanmada / Zülfi ṭāvūsı İrem bāġında cevlān itmede<br />
boynına boynına almak almak [2] [2] üzerine almak, üstlenmek; TS. C. I, s. 649.<br />
G506/5 Kākülüñ bend-i belādan beni āzād itsün / Alayın Alayın boynuma boynuma ol zülf-i semen-sā ġamını<br />
G266/3 Devr-i ġamzeñde senüñ kimseye ḫançer çekmez / Boynuma Boynuma alurın alurın ey şūḫ-ı dil-ārā ḳoluñ<br />
boynın boynını boynın boynın ı ḳulaġ ḳulaġın ḳulaġ ın öpmek [1] [1] çok yalvarıp yakarmak<br />
G48/3 Zülfi elinden almaġa cān-ı belā-keşi / Boynın Boynın ḳulaġ ḳulaġın ḳulaġ<br />
ın öpdi öpdi girībān u gūşvār<br />
boynuzı boynuzı egri egri [1]<br />
[1]<br />
Kt12/2 Geyicek Emriyā olursın anı / Boynuzı Boynuzı egri egri bir geyik boġası<br />
191<br />
boz boz do doġan do ġan [1] gürz, topuz, şeşper; demir, bakır <strong>ve</strong>ya ağaçtan yapılan sapından<br />
tutularak düşmana vurularak kullanılan, baş tarafı doğan kuşu biçiminde olan silah, daha geniş<br />
bilgi için bkz. PAKALIN, C. I, s. 241; TS. C. I, s. 659. ‖ Aydın’da armutu ünlü bir belde, bkz.<br />
AKBAYAR, s. 26.<br />
K14/15 Elinden ol ḳadar düşmen yimişdür boz boz boz do doġan do doġan<br />
ġanı ġan kim / Ḳızılelmadan eyvā ḳopdı nā-geh işidüp anı<br />
börk börk börk almak almak [1] [1] tahttan indirmek ‖ Osmanlı ordusunda uzun zaman resmi kıyafet<br />
olarak kullanılan kadife, cuha <strong>ve</strong> hayvan postundan yapılmış başlık; <strong>ve</strong>rilen tanıktan börkün<br />
yeniçeri askerlerinin yanında padişahlar tarafından da giyildiği anlaşılmaktadır. Osmanlı Tarih<br />
Deyimleri <strong>ve</strong> Terimleri Sözlüğü’nde ‘Fatih Sultan Mehmet zamanına gelinceye kadar<br />
padişahlarla umera başlarına yayabaşı börkü giyerlerdi’ diye açıklama vardır. Krş. PAKALIN, C.<br />
I, s. 244; PALA, s. 95; aynı kullanım Naima’da ‘nice sultanların başı börksüz’ (XVII.yy.) krş.TS. C.<br />
I, s. 669.<br />
K22/9 Salṭanat tācın geyen ʿālemde maġrūr olmasun / Nice sulṭān börkin börkin almışdur almışdur begüm bād-ı ḫazān<br />
böylesi böylesi [1] [1] bunun gibi, bu biçimde<br />
G282/1 Ḫūbda çihre ile sīne gerek / Baña maḥbūb böylesine gerek<br />
bu bu bbābda<br />
b ābda [1] [1] bu konuda, bu hususta<br />
G469/5 Ḳapuñda nāle ḳılmamaġa iḫtiyār yoḳ / Vaʾllāhi bī-günāhın efendi bu bu bbābda<br />
b<br />
ābda ābda<br />
bu bu gün gün [48 [48] [48 [48]<br />
]<br />
K2/2 Şād-mān oldı bu bu gün gün devr-i kühen-sāl yine / Vuṣlat-ı Yūsuf ile niteki pīr-i Kenʿān<br />
K2/26 Luṭf-ı Ḥaḳḳ ile bu bu gün gün oldı eyā kān-ı kerem / Bir nice faẓl senüñ şān-ı şerīfüñde ʿayān<br />
K2/38 Baḥr-i naẓm içre bu bu gün gün dürr-i girān-māye iken / Ḫāk-i ẕilletde ḳalupdur nitekim gevher-i kān<br />
K5/33 Belāġat kūsın urdum ḫusrevāne heft kiş<strong>ve</strong>rde / Suḫan menşūrına çekdüm bu gün ṭuġrā-yı Ḫāḳānī<br />
K11/11 Yine rūz-ı viṣālinden dem urdı bād-ı ṣubḥ ey dil / Ḳul olduñ nice yıllardur bu bu gün gün gün ʿīd irdi ḳurbān ol<br />
K14/2 Ḳudūm-ı şāh ile ḫalḳuñ bu bu gün gün başına gün ṭoġdı / Yine tāb-ı rikābından cihānı ḳıldı nūrānī<br />
K18/14 Pīrehen berg-i semen gūy-ı girībān şeb-nem / Gül-sitān oldı bu bu gün gün bir ṣanem-i lāle-ʿiẕār<br />
K18/25 Lāle ṣaḥrāyı bu bu gün gün kān-ı Bedaḫşān itdi / Jāle gül-zāre nis̠ār eyledi dürr-i şeh-vār<br />
K18/39 Eylemez kimse bu bu gün gün kimse elinden nāle / Bezm-i ʿişretde meger muṭrıb elinden evtār<br />
K19/53 Ḫātem-i naẓma bu bu gün gün kimse bu ḥükmi viremez / Nice müfsidler ider gerçi müzev<strong>ve</strong>r ḫātem
K20/33 Elüñdedür çü bu bu gün gün ḥall-i müşkilāt-ı enām / Enāmil-i keremüñ ḳıl bu ʿuḳdeye ḥallāl<br />
K23/16 Devrān içinde aña bu bu bu gün gün māh-ı nev gibi / Kimdür ki ḳaddin itmeye vaḳt-i selām lām<br />
K25/28 Bir olur mıydı bu bu gün gün ḳıymet-i ehl ü nā-ehl / Nāḳıd-ı çarḫ eger eylese teşḫīṣ-i ʿayār<br />
K26/7 Sāḥil-i baḥr-i ʿAdendür meger eṭrāf-ı çemen / Dest-i mihr anuñ içün oldı bu bu gün gün gevher-çīn<br />
K26/30 Ḥāṣıl ey kān-ı kerem irdi bu bu bu gün gün ol dem kim / Es̠er-i ʿāṭıfet ü luṭf ẓuhūr ide hemīn<br />
K27/19 Cihānda bir ḳurı adı ḳalupdur çeşme-i Ḫıżruñ / Sen eylersin bu bu gün gün Āb-ı ḥayāt aḥkāmını icrā<br />
M8/III/2 Ġālib olsañ reh-i ʿaşḳında bu bu gün gün Kūh-kene<br />
G39/3 Ayaġuñ tozıyla <strong>ve</strong>zn itmez birin ehl-i naẓar / Ṭopṭolu Yūsuf-liḳālarla bu bu gün gün mīzān-ı ʿīd<br />
G57/2 Laʿl-i nigāra cān disem is̠bāta ḳādirin / Erbāb-ı ʿaşḳ öñinde bu bu gün gün müddeʿā budur<br />
G58/6 Mihr-i ʿālem-tāb olupdur ol büt-i meh-<strong>ve</strong>ş bu bu gün gün gün / Aña nisbet māh-ı en<strong>ve</strong>r ṣūret-i dīvārdur<br />
G68/2 Ġamzeler tīġ-zen olmışdur ol ebrū ḳavvās / Rāh-ı ʿaşḳı bu bu gün gün ol ḳaşı kemānum gözedür<br />
G80/5 Bāḳī suḫanda saña bu bu gün gün hem-cenāḥ yoḳ / Ṭabʿ-ı bülendüñ evc-i belāġat hümāsıdur<br />
G87/4 Ferzāne-i cihānsın o ruḫlarla sen bu bu gün gün / Şāhān-ı ḥüsn atuñ öñince piyādedür<br />
G125/5 Ruḫlaruñ medḥini eflāke çıḳardı Bāḳī / Şevḳden ṭoldı bu bu gün gün nūr ile Beytüʾl-Maʿmūr<br />
G130/6 Bir kīse içre lāle bu bu gün gün bezm-i bāġda / Ġayb itdi jāle beyżaların ḥoḳḳa-bāz-vār<br />
G165/5 Reʾīs-i baḥr-i naẓm olduñ bu bu gün ʿālemde ey Bāḳī / Ġazel dimek senüñ ṭabʿ-ı dür-efşānuñda ḳalmışdur<br />
G191/7 Ser-firāz olsaḳ bu devr içre ʿaceb mi Bāḳıyā / Biz ṣürāḥī-<strong>ve</strong>ş bu bu gün gün gün rengīn-edāya māliküz<br />
G201/5 Bu ʿarṣada Bāḳī nice üstāda yitişdi / ʿĀlemde bu bu gün gün aña bir üstād yitişmez<br />
G215/4 Yine ol ġonca-leb bülbüllerüñ ḳanına girmişdür / Güzellik var bu bu gün gün gün ġāyet ḳızarmış al al olmış<br />
G232/5 Bāḳīnüñ nāle vü zāriyle cihān ṭoldı bu bu gün gün / Yine var ise ʿadū eyledi yārine nifāḳ<br />
G248/3 Bāġda dürr-i ʿAden gibi yine yāsemenüñ / Cigerin deldi bu bu gün gün gün şī<strong>ve</strong>-i çāh-ı ẕeḳanuñ<br />
G254/3 Cām-ı gül-gūn al ele nūş eyle bī-pervā bu bu gün gün gün / Ḳuv<strong>ve</strong>t-i bāzūñ ile bir dil-ber-i meh-pāre çek<br />
G255/2 Gül devri ʾīş mevsimidür muṭrıbā bu bu gün gün / Bülbül-ṣıfat çemende biraz ġulġul eyleseñ<br />
G305/3 Bir dil-sitāne döndi bu bu bu gün gün ṣaḥn-ı gül-sitān / Ḳad serv ü çeşm nergis-i şehlā ʿiẕār gül<br />
G323/3 İçelüm laʿl-i müẕābı ṣaçalum cürʿaları / Ḫāk-i gül-zārı bu gün kān-ı Bedaḫşān idelüm<br />
G347/7 İşüñ altun ider kār-ı maḥabbet rūy-ı zerd ile / Hezār aḥsent ey Bāḳī bu bu gün gün fennüñde zer-gersin<br />
G357/6 Bāḳī musaḫḫar oldı baña kiş<strong>ve</strong>r-i suḫan / Geçdüm serīr-i naẓma bu bu gün gün ḫusrevāne ben<br />
G371/4 Ṣaḥn-ı çemende ṭurma ṣalınsun ṣabā ile / Āzādedür nihāl bu gün gün berg ü bārdan<br />
G439/5 Cān nis̠ār eyledi Bāḳī bilini ḳuçmaḳ içün / Der-miyān itdi bu bu gün gün varını dervīşāne<br />
G484/4 Gice ḳan oldı meclisde bulındı bu diyü muṭrıb / Bir iki tāziyāneyle bu bu gün gün söyletdi ṭanbūrı<br />
G541/3 Ṭoludur dil ḳafesi genc-i maḥabbetle bu bu gün gün / ʿAşḳ bāzārınuñ ey ḫˇāce benem ṣarrāfı<br />
G9/6 Öykünürdi lebüñe cām-ı mey ammā dönmiş / Bu Bu gün gün almışlar ele bir yire gelmiş ẓürefā<br />
G187/2 Cihāna ṣavt-ı zencīr-i cünūnı ġulġule ṣalmış / Bu Bu gün gün virānelerde ey perī dīvāneler vardur<br />
G219/5 Bu Bu Bu gün gün Bāḳīye ol āfet viṣālin vaʿdeler ḳılmış / Yalanlar söylemiş miskīni gerçekden inandurmış<br />
G459/5 Ferāmūş it ġam-ı ferdāyı Bāḳī / Bu Bu gün gün gün ṣıḥḥatteyüz minnet Ḫudāya<br />
G501/1 Sīne gencīnesini ḫançer-i cānān deldi / Bu Bu gün gün ol şūḫ-ı dil-ārā yine bir kān deldi<br />
G543/5 Ḳadüñ servine göz dikmişdi ey serv-i revān ammā / Bu Bu gün gün gün Bāḳī yine ġamzeñ oḳın ḫāṭır-nişān itdi<br />
K14/2 Ḳudūm-ı şāh ile ḫalḳuñ bu bu bu gün gün başına gün ṭoġdı / Yine tāb-ı rikābından cihānı ḳıldı nūrānī<br />
G371/4 Ṣaḥn-ı çemende ṭurma ṣalınsun ṣabā ile / Āzādedür nihāl bu gün berg ü bārdan<br />
bu bu gün gün baña baña ise ise irte irte ṣaña [1] [1] bugün banaysa yarın sana<br />
G105/3 Dünyāda çeker miḥneti erbāb-ı maḥabbet / Ey ṣofī bu bu gün gün baña baña ise ise irte irte irte ṣañadur ṣañadur<br />
bu bu bu deñlü deñlü [4] [4] bu kadar, bu kadar çok<br />
192
K20/45 El aç duʿā-yı ḳıyām-ı ḫıyām-ı devletine / Yiter uzandı bu bu deñlü deñlü ṭınāb-ı ḳāl u meḳāl<br />
M1/VIII/7 Rāḥat yüzini görmedi çalışdı cān ile / Çekdi Efendi yolına bu bu deñlü deñlü zaḥmeti<br />
G370/5 Ḫalḳ-ı ʿālem Bāḳıyā ʿaşḳında yāruñ ḫaste-ḥāl / Bir ṭabīb andan bu deñlü mübtelāyı n’eylesün<br />
K20/13 Gelüñ bu fikri ḳoyalum tereddüd itmeyelüm / Bu Bu deñlü deñlü nesne niçün ola pāy-ı ʿaḳla ʿıḳāl<br />
bu bu dem dem [8] [8] [8] bu zaman ‖ şimdi<br />
M1/IV/7 Ey dil bu bu demde demde demde sensin olan baña hem-nefes / Gel nāy gibi iñleyelüm bārī zār zār<br />
G2/2 Hevāñ içre ezel bir ṣadme urdı ṣarṣar-ı āhum / Döner dolāb-ı çarḫ ol dem bu bu demdür demdür āsiyāb-āsā<br />
G103/7 Bāḳī bu bu demde demde ḥayf ola ehl-i meẕāḳ eger / Künc-i belā vü gūşe-i miḥnetde ḳalalar<br />
G147/3 O laʿl-i nāb içün ḫūn-āb aḳıtma / Mey-i gül-gūnı ḫoş gördüm bu demdür<br />
G152/5 Żāyiʿ geçürme ʿömri bu bu dem dem künc-i ġamda kim / Menzil kenār-ı bāġ u leb-i cūy-bārdur<br />
G180/7 Bāḳī bu bu demde demde seyr-i gül-istān idenlerüñ / Ayaġına çemen zer ü gevher ider nis̠ār<br />
K1/26 Çevgān urupdur aña ezel dest-i himmetüñ / Ol dem bu bu dem dem-durur<br />
dem durur ki döner gūy-ı āsmān<br />
G404/2 Yaşuma baḳmaz ol perī bilmedi ḳadr-i gevheri / Ṭālib ola bu bu demleri demleri bulmaya bir zamān ola<br />
bu bu devrde devrde [1] [1] bu zamanda ‖ artık<br />
K19/52 Bulımaz dāʾiresin bu güher-i nā-yābuñ / İtmesün bir daḫı bu devrde zer-ger ḫātem<br />
bu bu devr devr içre/içinde içre/içinde [5] [5] bu zamanda, şimdi<br />
K20/46 Hemīşe tā meh-i rūze gelüp bu bu devr devr içre içre / Riyāżet ile ire peyker-i hilāle hüzāl<br />
K23/32 Ḫātem bu bu devr devr içinde içinde geleydi cihāna ger / İtmek dilerdi süfre-i cūduñdan iġtinām<br />
G191/7 Ser-firāz olsaḳ bu bu devr devr içre içre ʿaceb mi Bāḳıyā / Biz ṣürāḥī-<strong>ve</strong>ş bu gün rengīn-edāya māliküz<br />
G505/3 Güvāhī zūr-ı bāzūsın getürmiş Kūh-ken ʿaşḳa / Bu Bu devr devr içre içre ḳabūl itmezler ammā şāhid-i zūrı<br />
Mtl 13 Bu Bu devr devr içinde içinde benem pādişāh-ı mülk-i suḫan / Baña ṣunıldı ḳaṣīde baña virildi ġazel<br />
bu bu fa faṣl fa ṣl içinde [2] bu mevsimde ‖ kışın; bkz. ‘faṣl-ı şitā’ md.<br />
K21/5 Bu Bu fa faṣl fa ṣl içinde şu kim ṣabrı ḳaldı ser-māye / Olur nihāl-i çemen gibi ġarḳ-ı māl u menāl<br />
K21/7 Pür oldı şāḫları üzre yaḫdan āyīneler / Ġarīb ṣūrete girdi bu bu fa faṣl fa ṣl içinde ġazāl<br />
bu bu ḳadar [9] bu denli çok, bunca<br />
K2/53 Sūz-ı dilden bu bu ḳadar yanmaz idüm ḫidmetüñe / Cāna kār eylemese āteş-i dāġ-ı ḥirmān<br />
K25/35 Bu Bu ḳadar nūrı güneş ḳandan iderdi taḥṣīl / Olmasa reʾy-i cemīlüñ yüzine āyīne-dār<br />
M2/III/7 Kimse ummazdı bu tārīḫe degin çaḳ bu bu ḳadar / Bī-<strong>ve</strong>fālıḳ yüzini göstere mirʾāt-ı zamān<br />
G413/3 Meydān-ı ġama çıḳmaġa Mecnūna ber-ā-ber / Bir merd bulınmaz bu bu ḳadar ،‘āḳil içinde<br />
G520/3 Ey ṣabā zülf-i dil-āvīzini taḥrīk itdüñ / Bu Bu ḳadar fitne vü āşūba sen olduñ bādī<br />
G525/4 Aġlamazdum bu bu ḳadar zār u zebūn olduġuma / Ḳalsa bir pāre ġamuñ çekmege ṭāḳat bāḳī<br />
G545/5 Bāḳī gider endīşe-i dünyāyı göñülden / Degmez bu ḳadar raġbete bu menzil-i fānī<br />
K25/35 Bu Bu ḳadar ḳadar nūrı güneş ḳandan iderdi taḥṣīl / Olmasa reʾy-i cemīlüñ yüzine āyīne-dār<br />
G520/3 Ey ṣabā zülf-i dil-āvīzini taḥrīk itdüñ / Bu Bu ḳadar fitne vü āşūba sen olduñ bādī<br />
bu bu bu şeb/gice şeb/gice [8] [8] [8] bu gece<br />
K20/14 Hemān bu ḫançer-i zerrīn-ġılāf-ı Pāşādur / Ki ṭāḳ-ı ʿarşa aṣıldı bu bu şeb şeb hilāl-mis̠āl<br />
K23/2 Cām-ı hilāli hep bilece gördiler bu bu şeb şeb / Ḫalḳ-ı cihāna ḳıldı Ḫudā rūzeyi ḥarām<br />
K25/15 Bāmdan düşdi dilā ṭaşt-ı meh-i nev bu bu gice gice / Güft ü gūy ile pür olsa n’ola şehr ü bāzār<br />
G428/1 Mestāne düşmişin bu bu gice gice sāġar üstine / Sāḳī-i bezm didi yüzüñ güller üstine<br />
G520/4 Hem-demümdür şeb-i fürḳatde diyü ḫaste göñül / Ögerek göge çıḳardı bu bu gice gice feryādı<br />
K20/12 Götürdi perdeyi gözden görindi ḥalḳa-i der / Bu Bu gice gice gice gök ḳapusın açdı Bārī-i Müteʿāl<br />
G489/1 Bu Bu gice gice leşger-i ḫˇāb ile ḫaylī ceng oldı / Feżā-yı dīde sipāh-ı sirişke teng oldı<br />
193
G489/5 Yüzin eline alup geldi meclise ṣofī / Bu Bu gice gice rişte-i tesbīḥi tār-ı çeng oldı<br />
bu bu ṭaraf araf [1] [1] burası<br />
G228/3 Ḫāk-i rehüñden irdi meger ṣubḥ-dem nesīm / Rūy-ı ʿabīr ü ʿanber ile ṭoldı bu bu ṭaraf araf araf<br />
bu bu ttārī<br />
t tārī<br />
ārīḫe ārī ḫe degin [1] bu zamana kadar<br />
M2/III/7 Kimse ummazdı bu bu ttārī<br />
t tārī<br />
ārīḫe ārī ḫe degin çaḳ bu ḳadar / Bī-<strong>ve</strong>fālıḳ yüzini göstere mirʾāt-ı zamān<br />
bu bu ṭarz [1] bunun gibi ‖ bu üslüpta<br />
G112/5 Çoġ olmaz bu bu ṭarza ġazel Bāḳıyā / Güzel söz güherdür güher az olur<br />
bu bu üsl üslūba üsl ūba [1] böylelikle<br />
K2/24 Ṭop idüp kellelerin ʿarṣada tīġuñ dāyim / Düşmen-i dīni bu bu üsl üslūba üsl ūba ḳılur ser-gerdān<br />
bu bu yüzden yüzden [1] [1] bunun için, bu sebeble<br />
G189/3 Görmedin dīde yüzin oldı göñül āşüfte / Göñlüme çeşm-i güher-bār bu yüzden terdür<br />
bunca bunca [5] [5] bu kadar çok, böylesi<br />
K18/17 Şīşe-i çarḫda gör bunca bunca bunca muraṣṣaʿ naḫli / Nice ārāste ḳılmış yine ṣunʿ-ı Cebbār<br />
G247/5 Żāyiʿ ola mı bunca bunca belā dünyede Bāḳī / Yā Rabbi naṣīb ola mı dil-dāra ṣarılmaḳ<br />
G31/5 Ḥayretde ḳaluram göricek Bāḳī nergisi / Bunca Bunca zer ile ayaġı gūr içre gözi ac<br />
G330/4 Bunca Bunca Bunca cevr ü cefā baña nice bir / Hāy kāfir hele müselmānem<br />
G197/6 Cünd-i ġam şāhısın ne ġam Bāḳī / Bunca Bunca ḫayl ü sipāha mensūbuz<br />
bunca bunca yıllardur yıllardur yıllardur [1] [1] [1] uzun zamandan beri, eskiden beri<br />
G59/2 Yazamaz ebrūlaruñ rāsına beñzer bir hilāl / Māh-ı tābān bunca bunca bunca yıllardur yıllardur mis̠ālin ḳaralar<br />
1. burada<br />
bunda unda [17]<br />
M2/IV/5 Niʿmet-i raḥmet-i Raḥmāna yitişdi o <strong>ve</strong>lī / Biz ciger ḫūnı yirüz bunda ciger-ḫūnlar ile<br />
M9/IV/5 Yüzüñi göremez yıllarca ammā bunda bunda ādem var<br />
G63/4 Ruḫuñ bāġın raḳīb-i dīv-sīret seyr ider her gün / Yüzüñi göremez yıllarca ammā bu bunda bu nda ādem var<br />
G360/3 Nihānī ʿişrete māniʿ degüldür kis<strong>ve</strong>t ey zāhid / İçerler bunda bunda ʿārifler ṭoluyı tāc-ı Edhemden<br />
G58/3 Her gedā-ṭabʿ añlamaz āyīn-i Cemdür bezm-i mey / Bunda Bunda bir şāhāne ṭavr u özge ʿālem vardur<br />
G164/3 Gelemez bezm-i ʿīşa vāʿiẓ ü şeyḫ / Bund Bunda Bund nā-sāz u nā-sezā n’eyler<br />
G157/1 Var iken kūyuñ ki seyr-i bāġ-ı ʿuḳbā bundadur bundadur / Cennet evṣāfın ḳılur vāʿiẓ temāşā bundadur<br />
bundadur<br />
G157/2 Ḥūr u Kevs̠erden mey ü maḥbūb ise maḳṣūd eger / ʿīş u nūş esbābı hep ḥāżır müheyyā bundadur<br />
bundadur<br />
G157/3 Mürdeye cānlar virür bīmāra ṣıḥḥat lebleri / Ḥikmet-i Loḳmān u iʿcāz-ı Mesīḥā bundadur bundadur<br />
bundadur<br />
G157/4 Zülfüñ el bir eyleyüp ṭurrañla pinhān itdiler / Ḫātem-i dil ḥāṣılı ya andadur ya bundadur bundadur<br />
bundadur<br />
G157/5 ʿĀḳıbet kim ser-fürū ḳılmaz gedā vü şāhdan / Bār-gāh-ı ʿaşḳa kim aʿlā vü ednā bundadur<br />
bundadur<br />
G157/6 Hāy u hūy-ı ḫānḳāh u naʿre-i mestāneden / Hep viṣālüñ küncidür maḳṣūd ġavġā bundadur<br />
bundadur<br />
G157/7 İctināb it ṣoḥbet-i ehl-i riyādan Bāḳıyā / Kim rıżā-yı Ḥażret-i Bārī Teʿālā bundadur<br />
bundadur<br />
G530/4 Bize esrārını açmaz meye ṭaʿn itmeden geçmez / Gel ey sāḳī geçür bun bundan bun<br />
dan bu ʿaḳl-ı dāniş-endūzı<br />
2. buraya<br />
G184/6 İltifātuñ göricek Bāḳīye ḳapuñda şehā / Ḥased ehli nice bir bunda bunda gelür bu didiler<br />
G417/2 Temāşā bunda bunda kim faṣl-ı bahār eyyām-ı ʿīd oldı / Daḫı künc-i riyāżetde ṭutarlar ehl-i dil rūze<br />
bundan bundan bundan yig yig [1] [1] buradan iyi, bundan iyisi<br />
Mtl 10 Dāʾim olmaz devr-i gül devrān ise bāḳī degül / Gel begüm dönsün ḳadeḥ bundan bundan yig yig yig olmaz devr-i gül<br />
194
undan bundan ziy ziyāde ziy āde [1] bundan fazla, bundan çok<br />
G216/5 Bundan Bundan ziy ziyāde ziy āde ʿāşıḳ ferḫunde-fāl olur mı / Rūz-ı ezelde ḳurʿa naḳş-ı nigāre düşmiş<br />
bundan bundan bundan artu artuḳ artu ḳ [1] bundan böyle, bundan başka<br />
G282/3 Būseyi eksük eylemez cānān / Bundan Bundan artu artuḳ artu baña daḫı ne gerek<br />
bundan bundan ziy ziyāde ziy āde [1]<br />
G216/5 Bundan Bundan ziy ziyāde ziy āde ʿāşıḳ ferḫunde-fāl olur mı / Rūz-ı ezelde ḳurʿa naḳş-ı nigāre düşmiş<br />
burası burası [1] [1] bu yeri ‖ bu/rāsı<br />
G508/3 Gitmez o mehüñ rā gibi ḫançer kemerinden / Üftādelerin öldürür āh işte burası<br />
burası<br />
195<br />
Bū ū ʿAlī ʿAlī-ḥikmet ʿAlī ḥikmet [1] İbn-i Sina hikmetli; Doğu edebiyatlarında bilim, hikmet <strong>ve</strong><br />
felsefenin sembolü olan İbn-i Sina, şiirlerde daha çok ‘Bū ʿAlī’ kısaltmasıyla kullanılagelmiştir.<br />
Daha geniş bilgi <strong>ve</strong> tanıklar için bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 254; LEVEND, 151-152.<br />
K25/20 Bū ū ʿAlī ʿAlī-ḥikmet<br />
ʿAlī<br />
ḥikmet ḥikmet ü Ḫātem-kef ü Nuʿmān-meẕheb / Muṣṭafā-ḫulḳ u Mesīḥā-dem ü Yūsuf-dīdār<br />
buca bucaḳ buca buca buca bucaḳ buca bucaḳ<br />
ḳ gizlenür gizlenür gizlenür olmak olmak olmak [1] [1] [1] köşe köşe kaçmak, saklanmak, görünmek istememek<br />
G242/6 Mesken ṭutalı ol ḫam-ı ebrūda çeşm-i yār / Āşūb u fitne gizlenür gizlenür oldı oldı oldı buca bucaḳ buca<br />
buca bucaḳ buca<br />
buca bucaḳda buca buca ḳda ḳalmak ḳalmak [1] [1] köşe bucakta kalmak<br />
Kt15/1 Ḳald Ḳaldı Ḳald ı buca bucaḳda buca ḳda eskidi dīvānuñ Emriyā / Söz yoḳ egerçi bī-bedel ü bī-naẓīrdür<br />
buda budaġ buda budaġ<br />
ġ [1] ince dal, filiz<br />
G424/1 Ṭıfl iken dāyesi ḳucaġında / Gül idi ḳopmaduḳ buda budaġında buda ında<br />
bu buḫār bu ḫār [1] buğu, kokulu buhar (duman)<br />
K3/17 Bu Buḫār Bu Buḫār<br />
ḫār-ı ḫār baḫūrıyla ʿālem dimāġın / Ḳılupdur muʿaṭṭar o kilk-i muʿanber<br />
Bu Buḫārī Bu ḫārī [1] [1] ‘El-Cāmiʿu’s-sahīh’ (halk arasında ‘Sahih-i Buhārī’ diye şöhret bulan) adlı<br />
eseriyle tanınmış büyük hadisçi ‖ baca<br />
K27/17 Düḫūl-i meclis-i ḫāṣına ruḫṣat mümkin olmazsa / Bu Buḫārīden Bu Buḫārīden<br />
ḫārīden gelür diñler ḥadīs̠in ṭālib-i maʿnā<br />
bu buḫūr bu ḫūr itmek [1] ateşe <strong>ve</strong>ya buhurdana sandal dalı atmak, tütsülemek<br />
G339/3 Perde-i ʿizzet çeküp yaḳdum maḥabbet şemʿini / Ṣandal-ı rūḥı bu buḫūr bu ḫūr idüp müheyyā eyledüm<br />
1. bulmak<br />
bulmak bulmak [27] [27]<br />
[27]<br />
K5/23 Felek ġırbāl ile zer buldı buldı dirler ḫāk-i rāhuñda / Miyān-ı hālede seyr eyleyenler māh-ı tābānı<br />
K19/21 Nice deryā diyemem keff-i güher-rīzine kim / Anda ġavvāṣ-ṣıfat buldı buldı güherler ḫātem<br />
2. aramak<br />
G307/1 Ehl-i dil cānlara meyl it şeref ü ʿizzet bul / Naẓaruñ kānlara ḳıl gevher-i ẕī-ḳıymet bul<br />
bul<br />
3. ermek, erişmek, kavuşmak<br />
K9/1 Minnet Cenāb-ı Ḥaḳḳa dem-ā-dem hezār bār / Faṣl-ı şitāda bāġ-ı cihān buldı buldı nev-bahār<br />
G346/4 ʿĀşıḳ-ı teşne-ciger şerbet-i laʿlüñ bulamaz bulamaz / Hele aġzı ṣulanur çāh-ı zenaḫdānuñdan<br />
K2/47 İrdiler pāye-i aʿlāya ser-ā-ser ems̠āl / Buldılar Buldılar mertebe-i ʿāliye cümle aḳrān<br />
4. dönmek, cevrilmek<br />
K22/25 Ṣarṣar-ı ġam fikrüm evrāḳın perīşān eyledi / Çihre-i zerdüm belādan buldı reng-i zaʿferān<br />
5. rastgelmek, görmek
G279/6 Şarāb-ı nābdan ḫumlar tehī ḫum-ḫāneler tenhā / ʿAceb ḫālīligin buldı buldı riyā ehli bu meydānuñ<br />
G223/2 Ġam-ı ʿaşḳuñ cihān mülkinde buldum buldum şād-mān oldum / Kişi ġurbet diyārında idermiş āşinādan ḥaẓ<br />
Kt11/3 Yüri var buldu bulduġuñ buldu bulduġuñ<br />
ġuñ aġaca ḳaşınma miskīn / Sen anuñʾçün götüñi yırtar iseñ ol olmaz<br />
G194/2 Bulmadum Bulmadum cāna ġamuñ gibi muvāfıḳ maḥrem / Çoḳ olur yār <strong>ve</strong>lī yār-ı <strong>ve</strong>fā-dār olmaz<br />
G261/4 Bir nefes hem-dem olup defʿ-i melāl eyleyecek / Bulmadum Bulmadum dünyede cām-ı mey-i ḥamrādan yig<br />
K5/35 Nis̠ār-ı şāha lāyıḳ mümkin olsa bir güher bulma bulmaḳ bulma / Ḳazardum tīşe-i endīşe birle kān-ı imkānı<br />
G485/7 Nükte-i mihr ü maḥabbetdür ser-ā-ser Bāḳıyā / Bulmaya Bulmaya ʿaşḳ ehli bir eglence eşʿāruñ gibi<br />
K19/45 Dehen-i teng-i dil-āvīzüñe beñzer bulsa / Ḫāl-i müşgīn ile ger ḫaṭṭ-ı muʿanber ḫātem<br />
G219/4 Bulup Bulup saḳḳā-yı hicrān teşne-dil ṣaḥrāda Mecnūnı / Ecel peymānesin ṣunmış ḥayāt ābına ḳandurmış<br />
G336/1 Beter buldum buldum dil-i dīvāneyi her çend pend itdüm / Ṣaçuñla bend idüp āḫır giriftār-ı kemend itdüm<br />
6. erişmek, ulaşmak<br />
G381/2 ʿAşḳınuñ sevdāsına düşdüm yitürdüm kendümi / Ḳanda buldum buldum buldum bilmezin ol şūḫ-ı bī-pervāyı ben<br />
7. hesaplamak<br />
K19/52 Bulımaz Bulımaz dāʾiresin bu güher-i nā-yābuñ / İtmesün bir daḫı bu devrde zer-ger ḫātem<br />
K21/18 Ḍurūb-ı tīġ-i ḥavādis̠den özge bulmadılar<br />
bulmadılar bulmadılar / Şolar ki kendülerin aña ṭutdılar ems̠āl<br />
8. hatırlamak, akla gelmek<br />
G293/3 Diḳḳat itdüm şol ḳadar vaṣf-ı miyānuñ ḳılmaġa / Bulmadum<br />
Bulmadum Bulmadum aña münāsib hīç bir nāzük ḫayāl<br />
9. nasip olmak, ulaşmak<br />
K16/10 Ḥaḳdan niyāzum ol ki ʿadūsı zamānede / Rāḥat yirini bulmaya bulmaya kūy-ı ʿadem gibi<br />
G404/2 Yaşuma baḳmaz ol perī bilmedi ḳadr-i gevheri / Ṭālib ola bu demleri bulmaya bulmaya bir zamān ola<br />
K19/18 Kerem-i keff-i güher-pāş-ı ʿAlī Pāşādan / Buldı Buldı zerrīn-kemer ü tāc-ı mücevher ḫātem<br />
10. sahip olmak, edinmek<br />
G434/3 Çeşm ü ebrū ḫāl-i Hindū zülf-i cādū bulsa bulsa ger / Öykünürdi āfitāb ol āfet-i devrānuma<br />
K6/7 Bulsa Bulsa cām-ı laʿl-i cān-baḫş-ı lebüñden cürʿa ḫāk / Ḫāk içinde mürde-i ṣad-sāle cisme cān gelür<br />
11. enselemek, yakalamak<br />
G54/4 İşigüñde beni ey meh bulur bulur bir gün ʿadū nā-geh / Ḳażā-yı āsmānīdür belā-yı nā-gehānīdür<br />
bulınca bulınca [1] [1] buluncaya kadar<br />
G242/4 Dün gice ol ġazāli ḳaçurmış raḳīb-i seg / İtler gibi aradı bulınca bulınca yataḳ yataḳ<br />
bulı bulı virmek virmek [1] [1] bulu<strong>ve</strong>rmek, hemencecik bulmak<br />
G40/3 Güher-i cāmı yitürdük bizi ġam öldüriyor / Sāḳıyā gel bulı bulı vir vir vir ḳanda ise ara meded<br />
bulma bulmaġ bulma bulmaġ<br />
ġ olmak [1] bulunmak, var olmak<br />
G379/3 Çīn içre yoḳ ṣaçuñ gibi bir müşk-i ter <strong>ve</strong>lī / Müşgīn ṣaçuñda bulma bulmaġ bulma ġ olur ṣad hezār çīn<br />
bulup bulup bulup çı çıḳarmak çı çı ḳarmak [1] arayıp bulmak<br />
G214/6 Ḫaṭṭınuñ pīrūzesin buldı buldı çı çıḳard çı<br />
ḳard ḳardı ḳard bād-ı ṣubḥ / Zīr-i dāmānında ol zülf-i perīşān gizlemiş<br />
bulınmak bulınmak bulınmak [8] [8]<br />
[8]<br />
1. var olmak, mevcut olmak<br />
K27/2 ʿAceb beyt-i muṣannaʿdur bulınmaz bulınmaz degme dīvānda / Feraḥ-baḫş u ṣafā-güster neşāṭ-engīz ü rūḥ-efzā<br />
G208/1 Gel ey sāḳī bulınmaz bulınmaz böyle ʿālī dil-güşā meclis / Getür cām-ı muṣaffāyı kim olsun pür-ṣafā meclis<br />
G271/1 Şarāb-ı dil-güşā olmaz o laʿl-i cān-fezādan yig / Müferriḥ ḥab bulınmaz bulınmaz ḫāl-i rūy-ı dil-rübādan yig<br />
G413/3 Meydān-ı ġama çıḳmaġa Mecnūna ber-ā-ber / Bir merd bulınmaz bulınmaz bu ḳadar ،‘āḳil içinde<br />
196
G271/4 Seni cāndan se<strong>ve</strong>n bī-dillerüñ luṭf eyle ḳadrin bil / Bulınmaz Bulınmaz bende-i muḳbil muḥibb-i bī-riyādan yig<br />
G367/2 Bulınmaz Bulınmaz cāy-ı engüşt ol leb-i şekker-feşān üzre / Meẕāḳ ehli bilürler şehd-i nābuñ farḳın ol femden<br />
K4/15 Şikār itmek nedür maʿnā hümāsın / Bulınsa Bulınsa ṭabʿ-ı şāhī gibi şāhīn<br />
2. görünmek<br />
G484/4 Gice ḳan oldı meclisde bulındı bulındı bu diyü muṭrıb / Bir iki tāziyāneyle bu gün söyletdi ṭanbūrı<br />
bulanmak bulanmak [2] [2] karışmak ‖ salınmak, hıram etmek<br />
G524/1 Eṭrāf-ı çemen-zārı yine āb ṭolandı / Gül-zāra girüp her yaña ṣal ṣalındı ṣal<br />
ındı bulandı<br />
bulandı<br />
G397/3 Ḫūnīn olup aḳardı yaşum ırmaġı müdām / Cūş u ḫurūş ile ṣular aḳup ḳup bulanmad bulanmadın<br />
bulanmad<br />
ın<br />
197<br />
bulanı bulanıḳl bulanı bulanıḳl<br />
ḳlıḳ ḳl ḳ zamān zamānı zamān<br />
ı [1] [1] suların bulanık akdığı zaman (bahar mevsimi) ‖ bahar<br />
günlerinde salınıp gezme, dolaşma zamanı (‘ʿāşıḳlıḳ zamānı’ paralelliğinde)<br />
G181/1 Bahār eyyāmı geldi tāze ʿāşıḳlıḳ zamānıdur / Ṣular cūş itdügi demdür bulanı bulanıḳl bulanı bulanıḳl<br />
ḳlıḳ ḳl ḳ zamān zamānıdur<br />
zamān<br />
ıdur<br />
bulaşı bulaşıḳ bulaşı ḳ [1] sıçramak, değmek<br />
G454/4 Sīneden ḳan bulaşı bulaşıḳ bulaşı penbe-i dāġum ḳopıcaḳ / Şimdi ḳopmış gül-i rengīne döner tam tāze<br />
bulaşmak bulaşmak [1]<br />
[1]<br />
G401/3 Ruḫsār-ı zerdi ḫāke bulaşmış bulaşmış benüm gibi / Beñzer ayaġı ṭopraġına sürdi māh rū<br />
būm ūm ūm-ı ūm ı şşūm<br />
ş<br />
ūm [1] [1] uğursuz baykuş<br />
G326/4 Gelmez senüñle maʿrekeye ḫaṣm-ı kūr-baḫt / Olmaz hümā-yı devlete hem-sāye būm ūm ūm-ı ūm ı ı şşūm<br />
ş<br />
ūm<br />
bunca bunca yıllardur yıllardur yıllardur [1] [1] yıllardan beri, uzun zamandır<br />
G59/2 Yazamaz ebrūlaruñ rāsına beñzer bir hilāl / Māh-ı tābān bunca yıllardur mis̱ālin ḳaralar<br />
1. burç<br />
burc burc [3]<br />
[3]<br />
K19/23 Burc Burc-ı Burc devletdür eli eylese peydā ne ʿaceb / Heyʾet-i māh-ı nev ü ṣūret-i aḫter ḫātem<br />
G64/5 Güzellik burcına burcına bir māh-ı nevdür ol hilāl-ebrū / Çerāġ-ı ḥüsnine günden güne ṭurmaz żiyā artar<br />
2. Feridun Bey’in köşkünün kubbesi<br />
K27/1 Teʿālaʾllāh zehī ṭāḳ-ı bülend-i āsmān-āsā / Hezār aḥsent ey burc burc-ı burc ı felek-ḳadr u semā-sīmā<br />
burc burc-i burc i hil hilāl hil<br />
āl [1] [1] yengeç/ seretān burcu; Kamer gezegenine bağlı olduğu için, ‘burc-ı hilāl’ ismi<br />
de <strong>ve</strong>rilmiştir. Bkz. OSMANLI MİTOLOGYASI, s. 320.<br />
G168/1 Kevkeb-i baḫtum benüm burc burc-i burc i hil hilāl hil<br />
āl üstindedür / Āfitāb-ı ṭāliʿum her gün zevāl üstindedür<br />
burc burc-ı burc ı sa saʿādet sa<br />
ʿādet [2] [2] [2] saadet burcu<br />
K5/2 Ṭoġup gün gibi zerrīn tāc ile burc burc-ı burc ı sa saʿādetden sa ʿādetden / Yitişdi şarḳdan ġarba żiyā-yı ʿadl u iḥsānı<br />
K20/18 Revāḳ-ı manẓar-ı dīvānı ṭāḳ-ı eyvānı / Hilāl-i burc burc-ı burc ı ı sa saʿādet sa<br />
ʿādet sipihr-i cāh u celāl<br />
burc burc-i burc burc i şeref [3] Gezegenlerle burçlar arasında <strong>ve</strong>bâl (düşüş), şeref (yükselme) <strong>ve</strong> hubût<br />
(güçten düşme) ilişkileri vardır. Her burcun <strong>ve</strong>bâli, şerefi <strong>ve</strong> hubûtu vardır. ‘Burc-i şeref’<br />
mutluluk zamanının, baht açıklığının sembolüdür. Bkz. OSMANLI MİTOLOGYASI, s. 313.<br />
G124/7 Rūy-ı baḫtı bedr olur burc burc-i burc i şerefde ʿāḳıbet / Her ki māh-ı nev gibi kesb-i kemāl üstindedür<br />
G401/4 Burc Burc-i Burc i şerefde aḫter-i baḫtum ṭulūʿ ider / Gösterse yār manẓaradan gāh gāh rū<br />
G518/4 Umarın kevkeb-i baḫtum ire burc burc-ı burc ı şerefe şerefe / Sīneye ol meh-i tābānı çekem hāle gibi<br />
burc burc u u bbārū<br />
b ārū [1] kale duvarları ile bunlarla bitişik olarak belli aralıklarla yapılan çıkıntılı<br />
kuleler, bkz. PAKALIN, C. I, s. 246; LEXICON, s. 353.
G458/4 Felekde ay u gün sen şehriyāruñ şehr-i ʿaşḳında / Kesilmiş başlardur kim dikildi burc burc u u u bbārūya<br />
b ārūya<br />
būriyā ūriyā [1] hasır ‖ bu riyâ<br />
G164/4 Bī-riyādur bisāṭ-ı ʿīş u ṣafā / Ṣaḥn-ı cennetde būriyā ūriyā n’eyler<br />
būs ūs [3] öpme<br />
G205/4 Behre-mend eyler idi būs ūs ūs-ı ūs ı lebüñden cānı / Dönmese ṭursa eger ʿahdine peymāne biraz<br />
G495/5 Virelüm cānı dilā būs ūs ūs-ı ūs ı dehān-ı yāre / ʿĀḳıbet yoḳlıġa tebdīl iderüz varlıġı<br />
G388/3 Būs ūs ūs-ı ūs laʿlin isteyen ol muṭrıb-ı ʿĪsī-demüñ / Nāy-<strong>ve</strong>ş kendin belā bezmine dem-sāz eylesün<br />
būs ūs u kenār [2] öpüp kucaklama, krş. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 128.<br />
G435/2 Biz daḫı ḳāʾilüz inṣāfa dilā būs ūs ūs u kenār / Her gün olmasa hele bārī her aḫşam olsa<br />
G216/3 Būs ūs u kenāruñ özler ʿaşḳuñ ġamında diller / Zevraḳları bu baḥruñ hep ol kenāre düşmüş<br />
būs ūs almak/itmek [2] öpmek<br />
G525/2 Ḫˇābda almış almış idüm būs ūs ūs-ı ūs ı leb-i cānānı / Cān dimaġında daḫı şimdi o leẕẕet bāḳī<br />
G530/7 Ṣabā ḫāk-i rehin būs ūs itdi muġber olduñ ey ʿāşıḳ / Ġubār-ı ḫaṭṭ-ı müşgīni belürsin göresin tozı<br />
1. öpücük<br />
būse ūse [9]<br />
G46/2 Ruḫlaruñdan ne ʿaceb būse ūse temennā ḳılsam / Ey lebi ġonca ʿiẕāruñ gül-i şeftālūdur<br />
G58/7 Ol ṣanemden Bāḳıyā bir bbūse<br />
b ūse daʿvā ḳıl yüri / Söylemezse öp hemān aġzın sükūt iḳrārdur<br />
G274/2 Dehenüñ var ise bir bbūse<br />
b būse<br />
ūse ḳıl iḳrār didüm / Nāz ile yoḳ didi ol ġonca-i ḫandān gülerek<br />
G515/4 Bezm-i meyde būse ūse ūse-i ūse laʿl-i nigāra ḳaṣd ider / Gögsine ursa n’ola cāmuñ ṣurāḥī ḫançeri<br />
G80/1 Cām-ı şarāb laʿl-i lebüñ mübtelāsıdur / Şol būseler ūseler ki andan alur ḳan bahāsıdur<br />
G433/1 Dili al ey büt-i Çīn ḫayruña bir deyr eyle / Saña bir bbūseye<br />
b ūseye ṣatduḳ yüri var ḫayr eyle<br />
Mtl 6 Būseyle ūseyle mürde dilleri iḥyāya başladuñ / İḥyā-yı muʿcizāt-ı Mesīḥāya başladuñ<br />
2. dudak ‖ öpme<br />
G137/5 Var ise būseñe ūseñe ūseñe ṣarḳar senüñ ol zer mengūş / Ruḫlaruñ üzre ṭurup ey gül-i ḫandān ditrer<br />
G288/4 Meclisde būseñe ūseñe ṭolaşur şöyle añların / Cāmuñ efendi bir ġarażı var tehī degül<br />
būse ūse ūse-i ūse i DDārā<br />
D<br />
ārā [1] Büyük İskender’in Pers kralı Dara’yı yenip İran’ı fethettiği anlatısını anıştırma<br />
G66/8 Bāḳıyā tāc-ı Sikender yaraşur farḳında / Ol ki zīr-i ḳademi būse ūse ūse-i ūse i DDārā<br />
D<br />
ārā yiridür<br />
būse ūse ūse almak [3] öpmek, öpücük çalmak<br />
G217/1 ʿĀrıżuñ fīrdevs-i aʿlā ḳāmetüñ Ṭūbā imiş / Būse ūse ūse-i ūse laʿlüñ alan alan ḫoş mī<strong>ve</strong>-i zībā imiş<br />
G465/7 Bir kerre būseñ ūseñ al alımadu al<br />
ımadu ımaduḳ ımadu ḫaṭṭuñ irmedin / Āḫır müyesser oldı hele biñ belāyile<br />
G468/1 Ḳanāʿat ḳıl göñül pā-būs-ı yāre / Elinden būse ūse ūse al alınmaz al<br />
ınmaz ne çāre<br />
būse ūse lu luṭf lu ṭf eylemek [1] [1] öpmeye izin <strong>ve</strong>rmek<br />
G233/2 Ey ki deryā-yı ġam-ı ʿaşḳuña yoḳ hīç kenār / Būse ūse lu luṭf lu ṭf eyle hele bārī kenār olmayıcaḳ<br />
būse ūse virmek [2] bir kez öptürmek, öpücük <strong>ve</strong>rmek<br />
G167/4 Ḥisāb olmaz benüm yolında cānlar virdügüm ammā / Baña bir bbūse<br />
b ūse virse virse kendü yüz kerre ḥisāb eyler<br />
G449/3 Disem bir bbūse<br />
b ūse vir vir vir cānā dir iḥsān itdi mi Leylā / Cemāli bāġınuñ şeftālūsından Ḳays-ı nā-şāde<br />
būseyi ūseyi eksük eylememek [1] devamlı öpücük <strong>ve</strong>rmek ‖ nazlanmamak<br />
G282/3 Būseyi ūseyi eksük eylemez cānān / Bundan artuḳ baña daḫı ne gerek<br />
būstān ūstān [6] bahçe ‖ güzel kokulu çiçek bahçesi<br />
K1/34 Ḳıldı sücūd ḫaddüñe ḳarşu gül ü semen / İtdi ḳıyām ḳāmetüñe serv-i būstān ūstān<br />
198
K22/13 Gevher-i sīr-āb şeb-nem gūş-vār-ı zer varaḳ / Ṣaḥn-ı būstān ūstān oldı gūyā çār-sūy-ı zer-gerān<br />
Mtl 17 Öykünürmiş serv-i ḫoş-reftāre naḫl-i būstān ūstān / Kāşkī alsa yürüyivirse ey serv-i revān<br />
G242/3 Yād-ı lebüñle ʿişret içün būstānlara ūstānlara / Allāh çekildi bāde-i gül-gūn ḳabaḳ ḳabaḳ<br />
G167/2 Ne ser-keş servdür ḳaddüñ benüm ey naḫl-i būstānum ūstānum / Cemālüñ nūrına zülf-i şeb-āsāsın ḥicāb eyler<br />
G345/4 Sebzeler dil uzadup ṭopraġa sürerler yüzin / Kimseden incinmesün bu naḫl-i būstānum ūstānum benüm<br />
būstān ūstān ūstān-ı ūstān ı İrem [1] cennet bahçesi; bkz. cinān būstānları<br />
G147/1 Ruḫuñ gül-berg-i būst ūst ūstān ūstān<br />
ān-ı ān ı İremdür İremdür / Dehānuñ ġonca-i bāġ-ı ʿademdür<br />
1. güzel koku<br />
būy ūy [17]<br />
K3/5 Ṭolar būy ūy ūy-ı ūy ı müşgīn-i zülfüñle ʿālem / Döner nāfe-i miske çarḫ-ı müdev<strong>ve</strong>r<br />
K7/1 Micmer-i zerrīn-i mihri çarḫ gerdān eyledi / ʿŪd u ʿanber ḳıymetin būy ūy ūy-ı ūy ı gül erzān eyledi<br />
K15/5 İrişdi ḫākden būy ūy ūy-ı ūy ı ı baḫūr-ı Meryem eflāke / Muʿaṭṭar eyledi göklerde dāmān-ı Mesīḥāyı<br />
K18/19 Dem-i ʿĪsā dirilür būy ūy ūy-ı ūy ı baḫūr-ı Meryem / Açdı zanbaḳ Yed-i Beyżāyı kef-i Mūsā-vār<br />
K24/7 Beñzer ol būy ūy ūy-ı ūy ı dil-āvīz ile mūy-ı yāre / Başlar üzre n’ola ger eyler ise yir sünbül<br />
M3/IV/3 Nefḥa-i müşgīn-nesīm-i ḫulḳı ṭutdı ʿālemi / Her ṭarafdan şimdi būy ūy ūy-ı ūy ı ʿūd u ʿanberdür gelen<br />
G3/2 Ḫākümi ide sifāl-i sünbül ü reyḥān felek / Gitmeye başdan hevā-yı būy ūy ūy-ı ūy ı ı zülf-i dil-rübā<br />
G342/3 Ḫaber-i būy ūy ūy-ı ūy ı zülfüñ alınca / Ne hevālarda yeldi bād-ı nesīm<br />
G377/4 Şol ḫoş ḫaber ki andan ire būy ūy ūy-ı ūy vaṣl-ı yār / Yigdür dimāġ-ı ‘āşıḳa bād-ı bahārdan<br />
G152/2 Būy ūy ūy-ı ūy ı nesīm ü reng-i gül ü revnaḳ-ı bahār / Ās̠ār-ı fażl u raḥmet-i Per<strong>ve</strong>rdigārdur<br />
G399/3 Būy ūy ūy-ı ūy ı zülfüñ şemmesin irgürse dest-i Çīne bād / Eylemezdi sünbül-i müşgīne āhū ser-fürū<br />
G466/3 Būy ūy ūy-ı ūy ı müşgīn-i bahār irdi dimāġ-ı dehre / Yaḳalı dāmen-i küh-sārda micmer lāle<br />
G536/2 Būy ūy ūy-ı ūy ı ʿaşḳ ile ṣarıldum nāfe gibi posta / Bir ḳılına aṣmadı ol kākül-i pür-ḫam beni<br />
G536/5 Būy ūy ūy-ı ūy ı zülfinden ṣabā geldi dem urdı cānuma / ʿĀşıḳ-ı āşüfte itdi Bāḳıyā ol dem beni<br />
G429/2 Dürdi bisāṭ-ı ʿīşı ḳodı yādgār gül / Rengin şarāb-ı nābda būy ūy ūyın ūy ın gül-ābda<br />
2. koku ‖ iz, işaret<br />
G389/2 Gül gibi pāreledüñ sīnemüzi ʿaşḳ ile līk / Almaduḳ būy ūy ūy-ı ūy ı <strong>ve</strong>fā ġonca-i ḫandānuñdan<br />
3. koku ‖ kısmet<br />
G309/6 Almadı būy ūy ūy-ı ūy ı maḥabbetden es̠er şunlar kim / Ġonca-<strong>ve</strong>ş dilleri ḫūn sīneleri çāk degül<br />
būy ūy ūy-ı ūy ı ḫulḳ ḫulḳ [4] [4] yaratılıştan gelen güzel koku (övgü bağlamında)<br />
K1/19 Müştāḳ būy ūy ūy-ı ūy ı ḫulḳ ḫulḳına ḫulḳ ına ʿaṭṭār-ı nev-bahār / Muḥtāc dest-i himmetine ḫˇāce-i ḫazān<br />
M1/IV/4 Añduḳça būy ūy ūy-ı ūy ı ḫulḳuñ ḫulḳuñı ḫulḳuñ derdüñle lāle-<strong>ve</strong>ş / Olsun derūn-ı nāfe-i müşg-i Tātār tār<br />
K18/30 Āb u gil müşg ü gül-āb ola çemen ṣaḥnında / Būy ūy ūy-ı ūy ı ı ḫulḳ ḫulḳıyla ḫulḳ ḫulḳıyla<br />
ıyla güẕār itse nesīm-i esḥār<br />
K24/22 Būy ūy ūy-ı ūy ı ḫulḳuñla ḫulḳuñla güẕār eylemese bāġa nesīm / İdemez ḫalḳ dimāġını muʿaṭṭar sünbül<br />
1. emretmek<br />
buyurmak buyurmak buyurmak [4] [4]<br />
G546/4 Buyur Buyur kem-ter ḳuluñ şāhum irişsün Çīn ü Māçīne / Açup iḳlīm-i Türk-istānı alsun taḫt-ı Ḫāḳānı<br />
K3/13 Ne yaña buyursa buyursa revādur getürmek / Devātın Arisṭo silāḥın Sikender<br />
M2/III/1 ʿĪd yaḳlaşdı döşensün yine ḳaṣr u dīvān / Çıḳup eyvān-ı saʿādetde buyursun buyursun Sulṭān<br />
2. söylemek, demek<br />
G469/3 İnkār itme ṣofī şarābuñ menāfiʿin / Üstād-ı ḥikmet öyle buyurmış buyurmış kitābda<br />
bük bükā bük ā [1] ağlayış, ağlama<br />
199
G64/1 Dem-i vaṣluñ irişse çeşm-i ʿāşıḳda bük bükā bük artar / Ṣular ṭuġyān ider ev<strong>ve</strong>l bahār olduḳça mā artar<br />
bülbül bülbül [58] [58] bülbül; bkz. ‘mürg-i seher’ md.<br />
K1/38 Ḥüsnüñ güliyle bāġ-ı cihān gül-şen-i İrem / Her sū hezār bülbül bülbül ü ṣad gūne dāstān<br />
K13/4 Ḫˇār u zār olmazdı bülbül bülbül bülbül ḫāre yār olmazdı gül / ʿAksine devr itmeyeydi günbed-i gerdān eger<br />
K21/25 Terāne eylese bülbül bülbül çemende güftārum / Gelüp öñinde zemīn-būs iderdi āb-ı zülāl<br />
G22/1 Gül yüzüñ vaṣfında bülbül bülbül ḳılsa elḥānı dürüst / Bāġda bir ġoncanuñ ḳalmaz girībānı dürüst<br />
G121/4 Dil derūn-ı sīnede laʿlüñle ḳıldı baḥs̠-i ʿaşḳ / Bir biriyle iki bülbül bülbül gūyiyā ceng itdiler<br />
G127/2 Ḥarīf-i sādedür sāġar <strong>ve</strong>lī mey ḫūb hem-demdür / Nedīm-i şūḫdur bülbül bülbül gül ammā meclis-ārādur<br />
G156/1 Sāḳıyā cām-ı mey ne ḫoş gül olur / Eline kim alursa bülbül bülbül olur<br />
G175/4 Nʾola gül şevḳıne çalup çaġurursa bülbül bülbül / Muṭrıbā ol daḫı başḳa başına mehterdür<br />
G211/5 Devr elinden Bāḳıyā ġam çekme ʿālem böyledür / Gül naṣīb-i ḫār u ḫas bülbül bülbül giriftār-ı ḳafes<br />
G213/1 Yazdı naḳḳāş-ı ḳażā levḥ-i bahār-istāne naḳş / Baġladı nev-rūzda bülbül bülbül bir üstādāne naḳş<br />
G242/1 Yazdı bahār āyet-i ḥüsnüñ varaḳ varaḳ / Gül muṣḥafından oḳudı bülbül sebaḳ sebaḳ<br />
G255/1 Sāḳī elüñde bülbüleyi bülbül bülbül bülbül eyleseñ / İçseñ şarābı ruḫlaruñı gül gül eyleseñ<br />
G268/2 Serv ü şimşādı yürütmez ṭaʿn-ı bülbül bülbül bāġda / Seyr idelden cil<strong>ve</strong>-i naḫl-i ḫırāmānuñ senüñ<br />
G286/1 Yaluñuz bülbül bülbül degül mest-i şarāb-ı cām-ı gül / Başumuzda ḥālet-i cām-ı sürūr-encām-ı gül<br />
G296/2 Naḳşlar baġladı nev-rūz hevāsında çemen / Eylesün ḫūb edālarla terennüm bülbül<br />
G302/1 Ṣubḥ-dem bülbül bülbül bülbül niyāz itdükçe geldi nāze gül / Rāz-ı ʿaşḳı der-miyān itdi açıldı tāze gül<br />
G304/1 Gül gülse dāʾim aġlasa bülbül bülbül ʿaceb degül / Zīrā kimine aġla dimişler kimine gül<br />
G304/3 Bezm-i ṣafā vü ʿīşa salādur bilenlere / Ṣīt u ṣadā-yı bülbül bülbül bülbül ü berg ü nevā-yı gül<br />
G308/8 Açduḳça ġonca beççe-i bülbül bülbül gibi dehān / Alduḳça jāle beyżaların zīr-i bāl gül<br />
G310/1 Naḳş-ı gül seyr it çemende ṣavt-ı bülbül bülbül bülbül diñle gel / Şimdi ṣavt u naḳşdur ʿīş ehline ṣāliḥ ʿamel<br />
G328/1 ʿAşḳı bülbül bülbül bülbül gibi beyān idelüm / Ḥālümüz gül gibi ʿayān idelüm<br />
G351/3 Çemende bülbül bülbül āvāzı naṣīḥat diñledür mi gör / Bahār irsün yine āfāḳ pür-ṣīt u ṣadā olsun<br />
G355/2 Sāz-ı āhum baña bes bülbül bülbül gerekmez hem-nefes / Nāy-i nālem var iken bir daḫı hem-dem gelmesün<br />
G361/4 Anuñ’çün ġonca-i gül rāzın açmaz saña ey bülbül bülbül / Hezārān hem-zebānuñ var çıḳar yārāne söylersin<br />
G396/1 Fenāya virdi bülbül bülbül zār ile gül-zārı ṭuymazsın / İşitmezsin hezāruñ zārın ey gül zārı ṭuymazsın<br />
G400/3 Ṭutdı çemende nāle-i bülbül bülbül cihānı līk / Gülde ne çāre olmasa gūş-ı suḫan-şinev<br />
G419/1 Nevā-yı dil hevā-yı vaṣl-ı yār-i dil-sitān üzre / Ṣadā-yı ṣavt-ı bülbül bülbül naḳş-ı bāġ u būstān üzre<br />
G447/2 Şol deñlü itdi güllere bülbül bülbül şeṭāreti / Düşdi çemende ḳaṭre-i şeb-nem güle güle<br />
G449/1 Dilā bülbül bülbül bülbül ṣanurdum ben hemān gül-şende dil-dāde / Belā bu güllerüñ ruḫsārına şeb-nem de üftāde<br />
G492/1 Ḫalḳ-ı ʿālem gül se<strong>ve</strong>ydi kāşkī bülbül bülbül bülbül gibi / Ol lebi ġonca baña tenhā ḳalurdı gül gibi<br />
G492/3 Eksük olmaz sīneden gül gibi tāze dāġlar / Nāleler ḳılsa ،‘aceb mi mürġ-i dil bülbül bülbül gibi<br />
G532/1 Allar geymiş ḫırām eyler nihāl-i gül gibi / Günde ʿuşşāḳuñ hezārın zār ider bülbül bülbül gibi<br />
G25/4 Bülbül Bülbül nevā-yı nāleme ḳılmaz muʿāraża / Zīrā götürmez ey yüzi gül her maḳām baḥs̠<br />
G96/4 Ādāb-ı bezm-i vuṣlatı pervāneden görüñ / Bülbül Bülbül Bülbül gibi degül-dürür ol ehl-i ḥāldür<br />
G130/7 Güller ṣafāda ḫurrem u ḫandān u şād-mān / Bülbül Bülbül belāda bencileyin zār u bī-ḳarār<br />
G387/7 Bülbül Bülbül edā-yı medḥ-i gül ü gül-sitān ider / Bāḳī duʿā-yı devlet-i sulṭān-ı pāk-dīn<br />
G447/1 Yazmış debīr-i ḥikmet ezel ṣāfḥa-i güle / Bülbül Bülbül dem-ā-dem aġlaya her bār gül güle<br />
G447/5 Bāḳī çemende şīşe-i mey ḳulḳul eylese / Bülbül Bülbül terāne başlayıcaḳ uysa bülbüle<br />
G470/3 Bül Bülbülde Bül Bülbülde<br />
bülde ṣavt-ı rengīn güllerde ṣūret-i Çīn / Faṣl-ı bahār Mānī gül-şen Nigār-ḫāne<br />
G12/1 Gül-sitān bezm-i şarāb u cām-ı mey güldür baña / Ḳulḳul-i ḥalḳ-i ṣurāḥī ṣavt-ı bülbüldür bülbüldür bülbüldür baña<br />
G488/1 Baña ebrū-yı rūy-ı cānānī / Bülbüle Bülbüle Bülbüle gūşe-i gül- istānī<br />
200
G308/1 Gül-şende itdi nāz ile ʿarż-ı cemāl gül / Ḳıldı belālu bülbüli āşüfte-ḥāl gül<br />
G331/1 Eyledi müjde-i gül bülbüli bülbüli bülbüli şād u ḫurrem / Ġoncanuñ göñli açıldı güle düşdi şeb-nem<br />
G238/2 Kimisi bülbül bülbül-i bülbül i nnālān<br />
n<br />
ālān ālān-ı ālān gül-i ʿārıż-ı yār / Kimi pervāne-i şemʿ-i ruḫ-ı cānān ancaḳ<br />
G194/1 Dehen-i ġoncada ol laʿl-i şeker-bār olmaz / Bülbül Bülbül-i Bülbül i bāġda bu leẕẕet-i güftār olmaz<br />
G323/5 Oḳusun vaṣf-ı ruḫ-ı yār ile Bāḳī şiʿrin / Bülbül Bülbül-i Bülbül i gül-şeni meclisde ġazel-ḫˇān idelüm<br />
G305/6 Çekmezdi ḫārḫārını gül-zār-ı ʿālemüñ / İñletmeyeydi bülbülini bülbülini zār zār gül<br />
K3/28 Feṣāḥat gül-istānı içre dem-ā-dem / Ṣu gibi revān ide bülbüller bülbüller ez-ber<br />
G121/5 Ruḫlaruñ medḥin ser-āġāz itdi Bāḳī bāġda / Düşdiler hep yanına bülbüller āheng itdiler<br />
G243/1 Nev-bahār açdı cemālüñ muṣḥafından bir varaḳ / Ol varaḳdan başladı gül-şende bülbüller sebaḳ<br />
G453/1 Geçüp güller serīr-i ʿizz u nāza / Seḥerden geldi bülbüller niyāza<br />
G121/3 Cān u dil baḥs̠-i kitāb-ı ʿaşḳda bülbülleri bülbülleri / Ġonca-<strong>ve</strong>ş söyletmeyüp dem-beste vü deng itdiler<br />
G215/4 Yine ol ġonca-leb bülbüllerüñ bülbüllerüñ ḳanına girmişdür / Güzellik var bu gün ġāyet ḳızarmış al al olmış<br />
G88/5 Mevsim-i gülde Bāḳıyā gül-şene varduġum bu kim / Naġme-i āhı bülbülüñ bülbülüñ nāleme sāz-kārdur<br />
G302/4 Bir yire cemʿ eylemiş evrāḳ-ı nāz u şī<strong>ve</strong>yi / Rişte-i cānından itmiş bülbülüñ bülbülüñ şīrāze gül<br />
G332/3 Bülbülüñ Bülbülüñ medḥ idüp ol şāḫ-ı gül-i ter didügi / Bir ʿömür dörpüsidür ḳaddüñe nisbet güzelüm<br />
G373/5 Gelmeye sen gül-ʿiẕārı vaṣf ider bülbül bülbül-ṣıfat<br />
bülbül ıfat / Gül-sitān-ı ʿāleme Bāḳī gibi bir nükte-dān<br />
G255/2 Gül devri ʾīş mevsimidür muṭrıbā bu gün / Bülbül Bülbül-ṣıfat<br />
Bülbül ıfat ıfat çemende biraz ġulġul eyleseñ<br />
201<br />
bülbül bülbül-i bülbül i dest destān dest<br />
ān ān-ser ān ser serā ser ā [2] [2] destan okuyan (şakıyan) bülbül ‖ meddah gibi gül ile macerasını<br />
bütün âleme destan eylemesi nedeniyle bu şekilde nitelenir.<br />
G8/2 Nev-bahāruñ naḳşına bir ṣavt-ı rengīn baġladı / Başladı sāz u nevāya bülbül bülbül-i bülbül i i dest destān dest<br />
ān ān-ser ān ser serā ser<br />
G226/1 Feryāda geldi bülbül bülbül-i bülbül i dest destān dest<br />
ān ān-ser ān ser serā-yı ser yı bāġ / Yaʿnī zamān-ı ʾīşdur eyler ṣalā-yı bāġ<br />
bülbül bülbül-i bülbül i giry giryān giry<br />
ān [1] [1] [1] ağlayan bülbül<br />
G395/4 Ḫār zaḫmından neler çekdügümi gül-zārda / Bāġ-bān-ı bülbül bülbül-i bülbül<br />
i giry giryāne giry<br />
āne söyleñ söylesün<br />
bülbül bülbül-i bülbül i ggūyā<br />
g<br />
ūyā [1] [1] şakıyan bülbül<br />
G341/2 Ruḫı gül-gūnına ol ġoncanuñ dil mürġını virdüm / Yine bir bülbül bülbül-i bülbül i ggūyā<br />
g<br />
ūyā gül-i ḫandāne ṭapşurdum<br />
bülbül bülbül-i bülbül bülbül i ḫo ḫoş-ḫˇān ḫo ˇān [2] güzel okuyan bülbül (gazelhânlık yönüyle)<br />
G70/5 Bāḳıyā var ise dil bülbül bülbül-i bülbül i ḫo ḫoş-ḫˇān ḫo ˇān dilidür / Şevḳ ile ḳılsa ḳaçan nāle vü efġān ditrer<br />
Mtl 11 Ṭutdı gül-şende yine bülbül bülbül-i bülbül i ḫo ḫoş-ḫˇān ḫo ˇān menzil / Başlasun devre ḳadeḥ oldı müzeyyen maḥfil<br />
bülbül bülbül-i bülbül i ḫo ḫoş-na ḫo na naġme na ġme [1] [1] güzel sesli bülbül<br />
K18/49 Bāġ-ı medḥüñde olur cümleye ġālib tenhā / Baḥs̠ içün gelse eger bülbül bülbül-i bülbül<br />
i ḫo ḫoş-na ḫo na naġme na ġme hezār<br />
bül bülbül bül bül bül-i bül i i müşt müştāḳ müşt<br />
ḳ [1] hasretle bekleyen/özleyen bülbül ‖ âşık<br />
G345/2 Bülbül Bülbül-i Bülbül i i müşt müştāḳuñuñ<br />
müşt<br />
ḳuñuñ aġladuġın yār işidüp / Ḫārlarla açılur mı <strong>ve</strong>rd-i ḫandānum benüm<br />
bülbül bülbül-i bülbül bülbül i reng rengīn reng<br />
īn īn-ed īn ed edā ed ā [1] güzel şakıyan bülbül ‖ Bakî<br />
K1/37 Bāḳī-ṣıfat ne bülbül bülbül-i bülbül i reng rengīn reng<br />
īn īn-ed īn ed edā ed gele / Ne ola ṭalʿatuñ gibi ferḫunde gül-sitān<br />
bülbül bülbül-i bülbül i şeyd şeydā şeyd<br />
ā [5] [5] aşk mecnunu bülbül ‖ çılgın aşık<br />
K18/54 Nitekim lālelere şeb-nem olup üftāde / Güllere bülbül bülbül-i bülbül i şeyd şeydā şeyd<br />
geçine ʿāşıḳ-ı zār<br />
K27/6 Görüp ol cām-ı gül-rengi seḥerden eyler āhengi / Ṣanur güllerle zeyn olmış ḳafesdür bülbül bülbül-i bülbül i şeyd şeydā şeyd<br />
G5/1 Ḥüsn ile saña öykünemez çün gül-i raʿnā / Ḥüzn ile baña beñzeyemez bülbül bülbül-i bülbül<br />
i i şeyd şeydā şeyd<br />
G419/6 Ser-āġāz itdi nev-rūz-ı ʿAcemden bülbül bülbül-i bülbül i i şeyd şeydā şeyd<br />
/ Ḳılup bir ṣavt peydā fetḥ -i Āẕerbāycān üzre<br />
G497/4 Çemende jāle-durur ṣanma bü bülbül bü bülbül<br />
lbül-i lbül i şeyd şeydā şeyd<br />
/ Ṣuladı eşk ile ṣaḥn-ı sarāy-ı gül-zārı<br />
bülbül bülbül-i bülbül i şşīrīn<br />
ş<br />
īrīn īrīn-güft īrīn güft güftār güft ār [1] tatlı sözlü/hoş sohpet bülbül
K18/29 Şāḫ-ı gül neşv ü nemā bulsa nem-i luṭfından / Ola her ġonca-i ter bülbül bülbül-i bülbül i şşīrīn<br />
ş<br />
īrīn īrīn-güft īrīn güft güftār güft ār<br />
bülbül bülbül-i bülbül i şşūrīde<br />
ş<br />
ūrīde ūrīde [5] [5] karasevdalı bülbül<br />
G149/2 Ġamuñdan nevbet-i āh u fiġān u zāra ḳudret yoḳ / Çemende bülbül bülbül-i bülbül i şşūrīde<br />
ş<br />
ūrīde şimdi başḳa mehterdür<br />
G302/3 Uymadı bir gün hevā-yı bülbül bülbül-i bülbül i şşūrīdeye<br />
ş<br />
ūrīdeye ūrīdeye / Meyl ider dāʾim nesīm-i ṣubḥ ile pervāze gül<br />
K7/12 Lāle çāk-i pīrehen gösterdi gül çīnī ḳabā / Bülbül Bülbül-i Bülbül i şşūr<br />
ş<br />
ūr ūrīde ūr īde hāy u hūy-ı mestān eyledi<br />
G121/1 Göñlin alup ġonca-<strong>ve</strong>ş āl ile dil-teng itdiler / Bülbül Bülbül-i Bülbül i şşūrīdeye<br />
ş<br />
ūrīdeye güller ʿaceb reng itdiler<br />
G532/4 Vaṣf-ı ḥüsninde ser-āġāz itdi dil nev-rūzda / Bülbül Bülbül-i Bülbül i şşūrīdenüñ<br />
ş<br />
ūrīdenüñ itdükleri ġulġul gibi<br />
bülbül bülbül-i bülbül i şşūrīde<br />
ş<br />
ūrīde ūrīde-dil ūrīde dil [1] perişan gönüllü bülbül<br />
K7/2 Bülbül Bülbül-i Bülbül i şşūrīde<br />
ş<br />
ūrīde ūrīde-dil ūrīde dil ḳıldı niyāz-ı ʿāşıḳān / Ġonca-i ġannāc nāz-ı nāzenīnān eyledi<br />
bülbül bülbül-i bülbül i şşūrīde<br />
ş<br />
ūrīde ūrīde-ḥāl ūrīde ḥāl [1] hali perişan bülbül<br />
M6/VIII/2 Derd-i derūnı bülbül bülbül-i bülbül i şşūrīde<br />
ş<br />
ūrīde ūrīde-ḥāle ūrīde ḥāle ṣor<br />
bülbül bülbül-i bülbül i zzār<br />
z<br />
ār [2] [2] dermansız, perişan bülbül; bkz. ‘ʿandelīb-i zār’, ‘mürġ-i zār’ md.<br />
G482/1 Gül ġam-ı ḫaṭṭuñla düşmiş ḫançer-i ḫār üstine / Gelmiş efġān eyler anuñ bülbül bülbül-i bülbül i zzār<br />
z<br />
ār üstine<br />
G306/5 Aldı seḥerden üsküfini bāz-ı ġoncanuñ / İtdi çemende bülbül bülbül-i bülbül<br />
i i zzār<br />
z<br />
ār ārı ār şikār gül<br />
bülbül bülbülān bülbül ān [3] bülbüller<br />
M3/III/7 Hep bu beyt-i dil-keş üzre baġlanur gūş eyleseñ / Ṣavt u naḳş-ı bülbül bülbülān bülbül bülbülān<br />
ān-ı ān gül-sitān-ı maʿdelet<br />
G178/2 Ḫār-ı hecrüñde görüp ḥālüm baña öykündiler / Bülbül Bülbülān Bülbül Bülbülān<br />
ān-ı ān ı bāġ-ı ʿālem āh u zārum aldılar<br />
G324/5 Nāleler ḳıldum ser-i kūyında yāruñ Bāḳıyā / Bülbül Bülbülān Bülbül Bülbülān<br />
ān-ı ān gül-sitān-ı dehri ḫāmūş eyledüm<br />
202<br />
bülbüle bülbüle [2] [2] kadeh; küçük testi, emzikli su kabı anlamındaki ‘kilindir’ karşılığı için bkz.<br />
TUHFE-İ ŞÂHİDÎ, s. 62.‖ şarap<br />
G447/5 Bāḳī çemende şīşe-i mey ḳulḳul eylese / Bülbül terāne başlayıcaḳ uysa bülbüle<br />
bülbüle<br />
G255/1 Sāḳī elüñde bü bülbüleyi bü lbüleyi bülbül eyleseñ / İçseñ şarābı ruḫlaruñı gül gül eyleseñ<br />
büle büleġā büle ġā [1] [1] beliğ kimseler ‖ şairler, edipler zümresi<br />
K25/19 Füṣeḥā vü büle büleġā büle ġā bezmine mīr-i meclis / ʿUlemā vü fużalā zümresine şāh-süvār<br />
1. yüce<br />
bülend bülend [14]<br />
[14]<br />
K16/9 Ḳadr-i bülend bülend ü cāh ile mümtāz u ser-firāz / Ḫayl-i mülūk-i ʿālem içinde ʿalem gibi<br />
G100/4 Mevzūn ḳaddi şiʿr-i bülendüm bülendüm mis̠ālidür / Nāzük miyānı anda bir ince ḫayāldür<br />
G24/5 Bāḳıyā ser-naḫl-bend-i gül-şen-i ebyātsın / Eyledi naẓm-ı bülendüñ bülendüñ ḥāṣılı Selmānı pest<br />
G80/5 Bāḳī suḫanda saña bu gün hem-cenāḥ yoḳ / Ṭabʿ-ı bülendüñ bülendüñ evc-i belāġat hümāsıdur<br />
2. uzun<br />
G143/3 Ḳarār itmez göñül mürġi bu bāġuñ degme şāḫında / Nihāl-i ḳadd-i dil-ber gibi bir serv-i bülend bülend ister<br />
G169/2 Egerçi ʿarʿar-ı bāġuñ bülend bülend ḳāmeti var / Nihāl-i ḳaddüñe nisbet leṭāfeti yoḳdur<br />
K22/28 Himmetüñ şimşādınuñ şāh-ı bülendi bülendi bülendi var iken / Ḳanda yapsun şāh-bāz-ı ṭabʿ-ı Bāḳī āşiyān<br />
K6/15 Perçem-i tūġından irdükçe Freng-istāna tāb / Sāye-i serv-i bülend bülend-i bülend ḳaddin özler bān gelür<br />
3. yüksek<br />
G213/4 İşigüñ ḫūn-ābe-i eşkümle reng-āmīz idi / Yazmadın naḳḳāş-ı ḳudret bu bülend bülend eyvāne naḳş<br />
K27/1 Teʿālaʾllāh zehī ṭāḳ-ı bülend bülend-i bülend i āsmān-āsā / Hezār aḥsent ey burc-ı felek-ḳadr u semā-sīmā<br />
4. fazla, çok<br />
G463/4 Ḳāmet-i naḫl-i ḫırāmānuña öykünmez idi / Himmeti ḫaylī bülend bülend olmasa servüñ özine
G202/2 Çeşm-i sitāre gibi biz alçaġa nāẓır olmazuz / Himmetümüz bülenddür bülenddür ḳaddüñedür neẓāremüz<br />
bülend bülend itmek itmek [1] [1] yükseltmek<br />
M1/IV/8 Āheng-i āh u nāleleri idelüm idelüm bülend bülend / Eṣḥāb-ı derdi cūşa getürsün bu heft bend<br />
bülend bülend-āvāze bülend āvāze [1] gür <strong>ve</strong> yüksek bir sesle, haykırırcasına<br />
G271/6 Bülend Bülend-āvāze<br />
Bülend āvāze āvāze ḳıl sāz u nevā-yı ʿaşḳı ey muṭrıb / Ki ḳalmaz ḳubbe-i gerdūnda hergiz ol ṣadādan yig<br />
bülend bülend-himmet bülend himmet [2] yüce himmetli, yüksek görüşlü ‖ gayretli, çalışkan<br />
G93/3 Ḳāmetüñ cil<strong>ve</strong>sin dirīġ itme / Pādişehler büle bülend büle bülend<br />
nd-himmet<br />
nd himmet olur<br />
K20/16 Bülend Bülend-himmet<br />
Bülend himmet himmet-i himmet devrān Ḳubād Pāşā kim / Hilāl-i çarḫa maḥal meclisinde ṣaff-ı niʿāl<br />
bülend bülend-kevkebe bülend kevkebe [1] yüksek yıldızlı ‖ talihli; bkz. ‘bülend-aḫter’<br />
G77/9 Şāh-i bülend bülend-kevkebe<br />
bülend kevkebe māh-ı felek-cenāb / Sulṭān Murād Ḫān-ı sipihr-āsitānı gör<br />
bülend bülend-mertebe bülend mertebe [1] derecesi yüksek ‖ değerli<br />
G497/5 Hemīşe ḳāmet-i bālāñı vaṣf ider Bāḳī / Bülend Bülend-mertebe<br />
Bülend mertebe olsa ʿaceb mi eşʿārı<br />
bülend bülend-nām bülend ām [1] adı yüce ‖ namlı, şöhretli<br />
K23/14 Ol fāżıl-ı zamāne lebīb-i ḥabīb-i ḫalḳ / Ol ʿārif-i yegāne edīb-i bü bülend bü bülend<br />
lend-nām lend ām<br />
bülend bülend-na bülend na naẓar na ẓar [1] yüce görüşlü, yüksek himmetli<br />
G379/5 Bāḳī işigi ḫākine ṭutsun kimüñ ki var / Aḫter gibi bülend bülend-na bülend na naẓar naẓar<br />
ẓar çeşm-i dūr-bīn<br />
bülend bülend-ṭarz bülend ṭarz [1] [1] seçkin, hemen farkına varılabilen (şairlik yeteneği <strong>ve</strong>ya şiir)<br />
G10/5 Vaṣṣāfısın o serv-ḳadüñ rāstı bu kim / Ṭabʿ-ı bülend bülend-ṭarzuña<br />
bülend ṭarzuña aḥsent Bāḳıyā<br />
bün bünāgū bün bünāgū<br />
āgūş āgū ş [2] kulak memesi ‖ kulak<br />
G276/6 Jāleler ṭamlamaġ ister gül-i terden gūyā / Görinen dürr-i bün bünāgū bün<br />
āgū āgūşı āgū şı degüldür yāruñ<br />
G6/4 Miyānuñ rişte-i cān mı gümiş āyīne mi sīneñ / Bün Bünāgū Bün Bünāgū<br />
āgūşuñla āgū şuñla mengūşuñ gül ile jāledür gūyā<br />
1. temel<br />
büny bünyād büny ād [5]<br />
K27/11 İrem bāġı aña nisbet degül bir ṭaşına ḳıymet / Egerçi ḳıymeti ṭaş iledür büny bünyād büny bünyād<br />
ādı ād ser-tā-pā<br />
2. asıl, esas<br />
G520/5 Cevre ḳatlanmaḳ olurdı n’idelüm ey Bāḳī / ʿAhd-i ḫūbān gibi yoḳ ṣabrumuzuñ büny bünyād büny bünyād<br />
ādı ād<br />
3. bina<br />
K13/15 Nūḥ ʿömrin virsün Allāhum ḫaṭādan ṣaḳlasun / Yıḳsa büny bünyād büny bünyād<br />
ād-ı ād sarāy-ı ʿālemi ṭūfān eger<br />
G468/4 Yıḳar büny bünyād büny bünyād<br />
ād-ı ād çarḫı bād-ı āhum / Efendi nesne döymez rūzgāre<br />
K9/25 Eyyām-ı ʿömr ü devlet ü iclāl müstedām / Büny Bünyād Büny Bünyād<br />
ād-ı ād baḫt u ʿizzet ü iḳbāl üstüvār<br />
büny bünyād büny ād eylem eylememek eylem<br />
emek [1] [1] [1] inşâ etmemek, kurmamak<br />
G44/4 Bulmasun kimse ḳuṣūrum dir iseñ / Eyleme Eyleme Eyleme ḳaṣr-ı cefāyı büny bünyād büny ād<br />
bür bürūz bür ūz itmek [1] [1] belirmek, meydana çıkmak ‖ filizlenmek, yeşillenmek<br />
G198/1 Bisāṭ-ı ʿīşa ḳadem basdı nāz ile nev-rūz / Şükūfe perde-sarāy-ı ʿademden itdi itdi bür bürūz bür<br />
ūz<br />
bürümek bürümek [1] [1] sarmak; krş. TS, C. I, s. 743.<br />
K24/16 Bürüdi Bürüdi kendinüñ eṭrāfını bāl ü per ile / Yine ṭāvūs-ṣıfat cil<strong>ve</strong>ler eyler sünbül<br />
büt büt [5] [5] [5] güzel, sevgili<br />
M6/III/2 Naḳd-i revānı bir büt büt-i büt zībā-cemāle vir<br />
G58/6 Mihr-i ʿālem-tāb olupdur ol büt büt-i büt meh-<strong>ve</strong>ş bu gün / Aña nisbet māh-ı en<strong>ve</strong>r ṣūret-i dīvārdur<br />
203
G440/3 Görmesün kimse ṣaḳın diyü lebin dişler baña / Baḳduġumca ol büt büt-i büt şekker-şikenden cānibe<br />
G473/4 Ġamuñdan ṣūret-i Erjeng bī-hūş / Firāḳuñdan büt büt-i büt Āzer şikeste<br />
G520/1 Oldı dil bir büt büt-i büt şīrīn-dehenüñ Ferhādı / Aña lālā geçinür Ḫusrev ü Şīrīn dadı<br />
büt büt-i büt i ÇÇīn<br />
Ç<br />
īn [2]<br />
[2]<br />
G433/1 Dili al ey büt büt-i büt Çīn ḫayruña bir deyr eyle / Saña bir būseye ṣatduḳ yüri var ḫayr eyle<br />
G433/5 Ḫayra gir dilde yir it diñle sözin Bāḳīnüñ / Dili al ey büt büt-i büt Çīn ḫayruña bir deyr eyle<br />
büt büt-gede büt gede [1] put evi ‖ tapınak<br />
M1/VI/6 Alduñ hezār büt büt-gedeyi<br />
büt gedeyi mescid eyledüñ / Nāḳūs yirlerinde oḳutduñ eẕānları<br />
büt büt-perest büt perest olmak [1] puta tapmak ‖ dinden çıkmak<br />
G97/4 Zinhār eline āyīne virmeñ o kāfirüñ / Zīrā görince ṣūretini büt büt-perest büt perest olur<br />
olur<br />
204
cā-be be be-cā be ā [1] [1] yer yer<br />
K24/38 Dūdlar çıḳdı yanup reşk-i ruḫuñ nārına bāġ / Cā-be be be-cā be ṣanma çemende görinenler sünbül<br />
C<br />
205<br />
ca caʿd ca caʿd<br />
ʿd-ı ʿd ı mu muʿanber mu<br />
ʿanber [1] [1] anber kokulu kıvırcık saç; ‘caʿd-ı zülf-i muʿanber’ olarak da<br />
geçer, bkz. SALÂHÎ, s. 208.<br />
K24/4 Çihre gül sīne semen çeşm-i mükeḥḥal nergis / Ḫaṭ çemen ġonca dehen ca caʿd ca caʿd<br />
ʿd-ı ʿd ı ı mu muʿanber mu<br />
ʿanber sünbül<br />
cādū ādū [6 [6] [6 ] cadı, büyücü ‖ büyüleyici; Osmanlı şiirinde bir görüşte insanı allak bullak<br />
eden, efsunlayan iri gözlü güzeller için kullanılmıştır.<br />
1. gamze bağlamında;<br />
M8/I/3 Bir yire geldi nice ġamzesi cādū ādū begler<br />
G491/1 ʿAḳlumı ġamze-i cādūlar ādūlar ādūları ādūlar ı meftūn itdi / Göñlümi silsile-i mūları mecnūn itdi<br />
G253/1 Fitneye āġāz idelden ġamze-i cādūlaruñ ādūlaruñ / Geh görinür gāh görinmez hilāl ebrūlaruñ<br />
2. göz bağlamında;<br />
G380/4 Zülfi sāḥir ṭurrası ṭarrār şuḫ-ı şī<strong>ve</strong>-kār / Çeşmi cādū ādū ġamzesi mekkār dirseñ işte sen<br />
G170/3 Siyeh zülfeynüñi siḥr ile çeşmüñ gösterür s̱uʿbān / Ruḫuñda ḫālüñ āteşler ṣaçar ol ʿayn-i cādūdur ādūdur<br />
3. saç bağlamında;<br />
G434/3 Çeşm ü ebrū ḫāl-i Hindū zülf-i cādū ādū bulsa ger / Öykünürdi āfitāb ol āfet-i devrānuma<br />
cādū ādū ādū ṣuya ṣuya batmaz batmaz imi imiş imi [1] [1] cadıların suya batmayacağı inancı<br />
G398/2 Görüp zülfüñ ʿiẕāruñ üzre bildüm / Muḳarrer batmaz batmaz batmaz imiş imiş ṣuya ṣuya cādū<br />
cādū<br />
cāh āh [5] [5] makam, mevki<br />
K11/10 Ḳabā-yı cāh āh ile ādem geçinsün her ḳaba cāhil / Güher göster güher meydāna gir sen tīġ-i ʿuryān ol<br />
K16/9 Ḳadr-i bülend ü cāh āh ile mümtāz u ser-firāz / Ḫayl-i mülūk-i ʿālem içinde ʿalem gibi<br />
K25/26 Ne şeref cāh āh ile ger olsa zamānen sābıḳ / Gül-i ter ṣoñra gelür gül-şene ev<strong>ve</strong>l ḫas u ḫār<br />
G192/3 Biz müttekā-yı zer-keş-i cāha āha ṭayanmazuz / Ḥaḳḳuñ kemāl-i luṭfınadur istinādumuz<br />
G511/3 Hezārān mülk ü māl ü cāhdan āhdan yig / Cihānda bir nefes ḳalbüñ ḥużūrı<br />
cāh āh u u celāl celāl [5]<br />
[5]<br />
1. yüce makam<br />
K1/39 Der-gāh-ı Ḥaḳḳa yüz ṭutalum ber-mezīd ola / Cāh āh u u celāl celāl-i celāl salṭanat u baḫt-ı cāvidān<br />
K20/18 Revāḳ-ı manẓar-ı dīvānı ṭāḳ-ı eyvānı / Hilāl-i burc-i saʿādet sipihr-i cāh āh u u celāl<br />
celāl<br />
K21/13 Ser-i efāżıl-ı āfāḳ müftī-i ʿālem / Sipihr-i fażl u kemāl āfitāb-ı cāh āh u u celāl<br />
celāl<br />
2. makam, mevki olarak<br />
G294/4 Ārzū eylemezin salṭanat-ı dünyāyı / Ḫidmet-i ḫāk-i der-i yār yiter cāh āh u u celāl<br />
celāl<br />
3. derece, rütbe (manevi haller bağlamında)<br />
G64/6 Dil-i dervīş-i dil-rīşüñ duʿā-yı ṣubḥ-gāhından / Belālar eksilür cāh āh āh u u u celāl celāl u u u kibriyā kibriyā artar<br />
cāh āh āh u u ba baḫt ba ḫt [1] [1] makam <strong>ve</strong> talih
G77/4 Aldanma cāh āh u u ba baḫt ba baḫt<br />
ḫtına<br />
ına ḳalmaz bu rūzgār / Bāġ u bahārı nʾeyledi bād-ı ḫazānı gör<br />
cāhil āhil [1] [1] deneyimsiz, toy; bkz. ‘ḳaba cāhil’ md.<br />
G89/1 Göñül tekmīl-i fenn-i ʿaşḳ iden üstād-ı kāmildür / Anuñ yanında kimdür Kūh-ken Mecnūn ne cāhildür āhildür<br />
cāhil āhil ü ü nā nā-dān nā ān olmak olmak olmak [1] [1] kör cahil olmak<br />
G542/5 Cāhil āhil āhil ü ü nā nā-dān nā ān ol olıgör ol ıgör ister iseñ mertebe / Kim kemāl ehline Bāḳī şimdi raġbet ḳalmadı<br />
cāhilceler āhilceler [1] [1] alçaklar<br />
K6/17 Ḳanı ol gelmez diyü baḥs̱ eyleyen cāhilceler āhilceler / Ḥaḳ budur kim ʿāḳıle anlar ḳatı nā-dān gelür<br />
cāʾiz ʾiz olmamak [1] [1] yasak olmamak, sakıncalı olmamak<br />
G333/5 Eger kūy-ı ḥabībe secde ḳılmaḳ cāʾiz ʾiz olmasa / Cihānda secde-gāh olmazdı kūy-ı Muṣṭafā ḳıblem<br />
1. kadeh<br />
cām ām [71]<br />
[71]<br />
K18/27 Ṣāḥib-i tīġ u ḳalem mālik-i cām ām u ḫātem / Āṣāf-ı Cem-ʿaẓamet dā<strong>ve</strong>r-i Cemşīd-<strong>ve</strong>ḳār<br />
K23/1 Ḫurşīd öñinde şuʿlelenür māh-ı nev müdām / Gūyā ki şemʿa ḳarşu görinür kenār-ı cām ām ām<br />
G25/1 Laʿlüñle cām ām ām yoḳ yire eyler müdām baḥs̱ / İẓhār-ı ḥaḳ degülse ġaraż ḫod ḥarām baḥs̱<br />
G54/2 Daḫı Cemşīdi yād eyler gözinden ḳan döker meclis / Mey-i gül-gūn sirişki cām ām çeşm-i ḫūn-feşānıdur<br />
G200/2 Rind olan cām ām alur eline müdām / Lāle-<strong>ve</strong>ş nev-bahāre ḳatlanmaz<br />
G251/2 Şikest olduġına rāżī degüldi revnaḳ-ı ʿişret / Anuñʾçün düşmedi bir dem elinden cām ām Cemşīdüñ<br />
G304/4 Ḥüsn-i ruḫuñla luṭf-ı lebüñden ḫaber virür / Hep āb u tāb-ı cevher-i ccām<br />
c<br />
ām u ṣafā-yı mül<br />
G343/1 Öpelden laʿlüñi āl ile bāde cām ām ām u sāġar hem / Benüm’çün dem-be-dem aġlar ṣürāḥī şemʿ-i en<strong>ve</strong>r hem<br />
G435/3 Mevsim-i gülde n’olur medrese vü mescidden / Leb-i cūy u leb-i cānān u leb-i cām ām olsa<br />
G522/3 Şol dil ki cām ām ām gibi el üzre ṭutardı Cem / Dest-i zamāne yirlere çaldı ḫazef gibi<br />
G258/1 Cām ām laʿlüñdür senüñ āyīne rūy-ı en<strong>ve</strong>rüñ / Adı var cām-ı Cem ü āyīne-i İskenderüñ<br />
G533/4 Ṭolu urmış tarlaya döndürdi devrān ṣoḥbeti / Cām ām ṣınmış mey dökilmiş dest-i sāḳī ḳalmadı<br />
G18/5 Bade nūş itseñ kenār-ı cāma āma gelse leblerüñ / Duḫter-i rez gūşına gūyā ṭaḳarlar laʿl-i nāb<br />
G243/3 Bezm-i şevḳuñ içre devr eyler felek bir cāmdur / Cāmda āmda bir cürʿadur ʿaşḳuñ şarābından şafaḳ<br />
G243/3 Bezm-i şevḳuñ içre devr eyler felek bir cāmdur āmdur / Cāmda bir cürʿadur ʿaşḳuñ şarābından şafaḳ<br />
K20/29 Şu cām ām āmı ām ṣundı baña ser-<strong>ve</strong>rā bu sāḳī-i dehr / Şarābı zehr ile ālūde dārū-yı ḳattāl<br />
G2/7 Ṭutarken cām ām āmı ām nāşī gelse tāc ü günbed altında / Mey-i gül-rengi pinhān eyle ey ṣofī ḥabāb-āsā<br />
G40/3 Güher-i cām ām āmı ām yitürdük bizi ġam öldüriyor / Sāḳıyā gel bulı vir ḳanda ise ara meded<br />
G40/4 İḥtirāz itmedüñüz aldılar elden cām ām āmı ām / Vāḳıf itmeñ ṣaḳınuñ kimseyi esrāra meded<br />
G106/4 ʿAşḳ ehline şol cām ām āmı ām ṣunar sāḳī-i laʿlüñ / Kim ʿaḳla cilā ḳalbe ṣafā rūḥa ġıdādur<br />
G139/3 Ḳamer cām ām āmı ām bu eyvān üzre dāʾim ṣınduġı bu kim / Ṣadā-yı ṭop-ı āhumdan zemīn ü āsmān ditrer<br />
G300/1 Gül gibi olmaḳ dilerseñ şād u ḫurrem ey göñül / Lāle-<strong>ve</strong>ş elden düşürme cām ām āmı ām bir dem ey göñül<br />
G311/8 Ḫurşīd-i āsmān-ı saʿādet Selīm Ḫān / Kim feyż-i cām ām āmı ām kāne baġışlar hezār laʿl<br />
K6/7 Bulsa cām ām ām-ı ām ı laʿl-i cān-baḫş-ı lebüñden cürʿa ḫāk / Ḫāk içinde mürde-i ṣad-sāle cisme cān gelür<br />
K23/34 Ḫatm oldı söz duʿā-yı cemīlüñ maḥallidür / Kʾola raḥīk-i cām ām ām-ı ām s̱enā ʿanberīn ḫıtām<br />
M7/V/2 Bulur cām ām ām-ı ām viṣālinden ölümlü ḫasteler ṣıḥḥat<br />
M9/V/1 Ṣıyup seng-i ḥavādis̱ yine cām ām ām-ı ām bezm-i ʿuşşāḳı<br />
G8/7 Ġonca-<strong>ve</strong>ş cām ām ām-ı ām dil-i Bāḳīyi pür-ḫūn itdiler / Dem-be-dem zārī ḳılur gül-zār-ı bezmüñden cüdā<br />
G13/5 Cihānı cām ām ām-ı ām naẓmum şiʿr-i Bāḳī gibi devr eyler / Bu bezmüñ şimdi biz de Cāmī-i devrānıyuz cānā<br />
G20/1 Şöyle olmış cām ām ām-ı ām ʿaşḳ-ı yārdan mest ü ḫarāb / Kendüsin dīvārdan dīvāra urmış āfitāb<br />
G54/3 Leb-ā-leb cām ām ām-ı ām dil ḫūn olsa ṭāñ mı bezm-i fürḳatde / Güzeller ʿaşḳına nūş itmek içün dostgānīdür<br />
206
G286/1 Yaluñuz bülbül degül mest-i şarāb-ı ccām<br />
c cām<br />
ām-ı ām ı gül / Başumuzda ḥālet-i cām-ı sürūr-encām-ı gül<br />
G330/3 Nʾola ṣabrum yaḳası çāk olsa / Mest ü medhūş-ı cām ām ām-ı ām hicrānem<br />
G358/3 Şemʿ lāzım degül ey sāḳī yiter meclisde / Şuʿle-i cām ām ām-ı ām şeb-efrūz çerāġ-ı rūşen<br />
G366/1 Cilā vir çeşme ey sāḳī mey-i ṣāf-ı muravvaḳdan / Ḳamaşdı gözlerüm cām ām ām-ı ām hilāl-iʿīda baḳmaḳdan<br />
G400/5 Bāḳī çek imdi cām ām ām-ı ām ġam-ı bezm-i fürḳatin / Kim didi saña yār gibi bī-<strong>ve</strong>fāyı sev<br />
G406/4 Ruḫ-ı dil-ber ü cām ām ām-ı ām sāḳī naẓarda / Ne minnet bahār u gül ü erġavāne<br />
G511/4 Düşürdi efser-i iḳbāli serden / İçüp bī-hūş olan cām ām ām-ı ām ġurūrı<br />
G523/2 Ṣaçıldı cürʿa-i cām ām ām-ı ām maḥabbet bāġ-ı Rıḍvāna / Ṣuyın Kevs̱er nebātın ney-şeker ḫākin ʿabīr itdi<br />
K1/42 Bezmüñde baḫt sāḳī vü iḳbāl hem-nişīn / Cām ām ām-ı ām sipihr sāġar-ı pūlād-ı zer-nişān<br />
K23/2 Cām ām ām-ı ām hilāli hep bilece gördiler bu şeb / Ḫalḳ-ı cihāna ḳıldı Ḫudā rūzeyi ḥarām<br />
G4/2 Cām ām ām-ı ām sarāyuñ olmadan el-ḥaḳ ṣafā budur / Āyīne-i Sikender ü Cām-ı cihān-nümā<br />
G88/2 Cām ām ām-ı ām ġurūr ʿāḳıbet ʿālemi görmez eyledi / Nergis-i bāġ gūyiyā Hürmüz-i tāc-dārdur<br />
G93/2 Cām ām ām-ı ām derdüñle dil ḥużūr eyler / Rāh-ı vaṣluñla rūḥ rāḥat olur<br />
G537/8 Cām ām ām-ı ām ḫurşīd-i cihān-tāba żiyā feyż eyler / Ḫātem-i devletinüñ şaʿşaʿa-i elmāsı<br />
Mtl 28 Cām ām ām-ı ām naẓmı ṣunıcaḳ bezm-i ezelde sāḳī / Cürʿa-<strong>ve</strong>ş ḳalmış idi anda kelāmı bāḳī<br />
G374/4 Cürʿa-i cām ām āmın<br />
ın eger ṣunsa yitişdürmek olur / Pīr-i deyrüñ nice terk eyleyelüm irşādın<br />
G171/3 Nūş eylese bir ʿāşıḳ tā ḥaşre dek ayılmaz / Bezm-i feleküñ bilmem cām ām āmında ām ında ne ḥālet var<br />
G3/3 Mülk-i ʿīş u ʿişretüñ olsaḳ nʾola İskenderi / Oldı elde cāmumuz āmumuz āyīne-i ʿālem-nümā<br />
G117/1 Rindler cāmuñ āmuñ āmuñ ḥabāb-āsā yüzine baḳdılar / Mey gibi sāḳī-i bezmüñ ayaġına aḳdılar<br />
G513/2 Ben şarābuñ incesin cāmuñ āmuñ āmuñ ṭolusın gözlerin / Fikr-i laʿlüñle leb-ā-leb olalı dil şīşesi<br />
G515/4 Bezm-i meyde būse-i laʿl-i nigāra ḳaṣd ider / Gögsine ursa n’ola cāmuñ āmuñ ṣurāḥī ḫançeri<br />
G59/1 Cāmuñ āmuñ eṭrāfın ḳaçan kim seyr ider āvāreler / Çarḫ-ı mīnā-fāmı gūyā devr ider seyyāreler<br />
G241/6 Ol vāṣıtayla laʿl-i leb-i dil-beri öper / Cāmuñ āmuñ yüzine gülse n’ola Bāḳıyā ḳabaḳ<br />
G288/4 Meclisde būseñe ṭolaşur şöyle añların / Cāmuñ āmuñ efendi bir ġarażı var tehī degül<br />
G273/5 Bezm-i kes̱retden çekildi cām ām ām-<strong>ve</strong>ş ām <strong>ve</strong>ş Bāḳī göñül / Tekye-i vaḥdetde ʿuzlet iḫtiyār itsem gerek<br />
G204/3 Olamaz meşreb-i rindāna muvāfıḳ şol kim / Cām ām ām-<strong>ve</strong>ş ām <strong>ve</strong>ş bāde-i gül-gūn ile hem-reng olmaz<br />
G239/4 Cām ām ām-<strong>ve</strong>ş ām <strong>ve</strong>ş kimdür bu bezm içre ciger-ḫūn olmayan / Ġonca-i gül-zārı seyr it lāle-i ḥamrāya baḳ<br />
2. şarap<br />
G38/3 Ṣofī ṣafā-yı cām ām ile dilden keder gider / Rindān-ı sīne-ṣāf ile gel eyleme ʿinād<br />
G96/2 ʿĀr itse ṭañ mı içmege bezm-i Cem içre cām ām / Her kim segān-ı kūyuñ ile hem-sifāldür<br />
G132/2 Ṣürāḥī hem-nişīnüñ hem-demüñ cām ām / Niçün ben cürʿa gibi atılam dūr<br />
G274/6 Dest-gīrüñ yine şāhenşeh-i devrān yaraşur / Sāḳī-i devr-i felek cām ām ām ṣunarsa el çek<br />
G318/3 Bezm-i ṣafā vü reşh-i cām ām ām bu zemzem olmış ol maḳām / Mey-ḫāneler Beytüʾl-Ḥarām pīr-i muġān şeyḫüʾl-ḥarem<br />
G71/5 Cām ām içüp içüp hem-vāre bī-hūş olduġum maʿẕūr ṭut / Çarḫ peydā itdügi evżāʿ-ı nā-hem-vārı gör<br />
G355/7 Cām ām zehr-ālūd ise gelsün kef-i dil-dārdan / Bāḳıyā aġyār elinden sāġar-ı Cem gelmesün<br />
G541/1 Cām ām gibi diler iseñ k’ola ḳalbüñ ṣāfī / Çeke gör ṣofī ṣafā ile şarāb-ı ṣāfī<br />
G360/4 Metāʿ-ı dehr-i fānīden bu gün peymānedür varlıḳ / Ne ḳaldı cāmdan āmdan ġayrı nişān-ı devlet-i Cemden<br />
G370/2 Kāʾinātuñ seyr iden naḳşın ṣafā-yı cāmdan āmdan / Ṣafḥa-i āyīne-i ʿālem-nümāyı nʾeylesün<br />
G478/2 Cem ḳomadı elinden içdi müdām cām ām āmı ām / ʿAks-i lebüñ görelden cām-ı cihān-nümāda<br />
K24/27 Cürʿa-rīz olsa eger gül-şene cām ām ām-ı ām keremüñ / Ṭuta nergis-ṣıfat elde ḳadeḥ-i zer sünbül<br />
K22/26 Cürʿa-i cām ām ām-ı ām belā-encām-ı ġam bī-hūş idüp / ʿĀḳıbet ḳıldı ḫumār-ı derd ü miḥnet ser-girān<br />
cām ām ām-ı ām ı ı ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
ḳ ḳ [2] [2] aşk şarabı<br />
207
G496/6 Cām ām ām-ı ām ı ʿa ʿaşḳuñ ʿa<br />
ḳuñ cürʿasın ḳılsañ bu bezm ehline feyż / Ṣulḥa müncer olsa bu bīhūde ġavġā kāşkī<br />
G480/4 Bezm-i ġamda cām ām ām-ı ām ı ı ʿa ʿaşḳuñ ʿa<br />
ḳuñ nūş ide āvāreler / Bāde-i nābuñ yazuḳ cām-ı sürūr-encāmına<br />
cām ām ām-ı ām ı ı bbāde<br />
b<br />
āde āde-i āde i gül gül-gūn gül<br />
ūn [4] gül renkli şarap kadehi<br />
M9/I/4 Ne cām ām ām-ı ām ı bbāde<br />
b<br />
āde āde-i āde i gül gül-gūna gül<br />
ūna beñzer yār-ı hem-dem var<br />
G63/1 Ne cām ām ām-ı ām ı bbāde<br />
b<br />
āde āde-i āde i gül gül-gūna gül<br />
ūna beñzer yār-i hem-dem var / Ne ṣadr-ı ṣuffa-i mey-ḫāne gibi cāy-ı ḫurrem var<br />
G163/4 Açılma cām ām ām-ı ām ı bbāde<br />
b<br />
āde āde-i āde i i gül gül-gūna gül<br />
ūna ūna ġonca-vār / Nāzüklik ile laʿl-i lebüñden ḫaber çeker<br />
G499/1 Ṭutsa cām ām ām-ı ām ı bbāde<br />
b<br />
āde āde-i āde i gül gül-gūn gül<br />
ūn ūnı ūn <strong>ve</strong>rd-i ter gibi / Sāʿid-i sāḳī olur şāḫ-ı gül-i aḥmer gibi<br />
cām ām ām-ı ām ı mey mey-i mey<br />
i gül gül-gūn gül<br />
ūn [2] gül renkli şarap kadehi<br />
G124/3 Sāʿid-i sāḳī ile cām ām ām-ı ām ı mey mey-i mey<br />
i i gül gül-gūna gül<br />
ūna baḳ / Bir gül-i sīr-ābdur gūyā nihāl üstindedür<br />
G71/4 Seyr-i bāġ-ı bezme gel cām ām ām-ı ām ı mey mey-i mey<br />
i gül gül-gūna gül<br />
ūna baḳ / Gül-şen-i cennetde açılmış gül-i bī-ḫārı gör<br />
cām ām ām-ı ām ı mey mey-i mey<br />
i gül gül-reng gül<br />
reng reng [1] gül renkli şarap kadehi<br />
G268/4 Sāġar-ı laʿl-i leb-i cān-baḫş-ı dil-ber devridür / Döndi ey cām ām ām-ı ām ı mey mey-i mey<br />
i gül gül-reng gül<br />
reng devrānuñ senüñ<br />
cām ām ām-ı ām ı bill billūr bill<br />
ūr [1] billur kadeh<br />
G132/1 Cemālüñ āfitābından alup nūr / Meh-i tābāna döndi cām ām ām-ı ām ı bill billūr bill<br />
ūr<br />
cām ām ām-ı ām ı Cem Cem [6] [6] Cem’in kadehi<br />
G24/2 Nice cām ām ām-ı ām ı ı Cem nice mirʾāt-ı İskender dilā / Dest-i miḥnetden cefā ṭaşıyla bulmışdur şikest<br />
G147/4 Semendüñ naʿli mirʾāt-ı Sikender / Seg-i kūyuñ sifāli cām ām ām-ı ām ı ı Cemdür<br />
G258/1 Cām laʿlüñdür senüñ āyīne rūy-ı en<strong>ve</strong>rüñ / Adı var cām ām ām-ı ām ı ı Cem ü āyīne-i İskenderüñ<br />
G271/2 Muṣaffā laʿli ol şūḫuñ ṣafāda cām ām ām-ı ām ı Cemden ḫoş / Mücellā sīnesi āyīne-i ʿālem-nümādan yig<br />
K16/7 Meşhūr bezm-i devlet-i şāh-ı yegānede / Ṭabʿuñ ṣafā-yı meşreb ile Cām ām ām-ı ām ı Cem gibi<br />
K19/2 Nām ile tutdı cihān mülkin olursa ṭañ mı / Mālik-i Cām ām ām-ı ām ı Cem ü tāc-ı Sikender ḫātem<br />
208<br />
cām ām ām-ı ām ı cih cihān cih<br />
ān ān-nüm ān nüm nümā ā [4] dünyayı gösteren kadeh ‖ dünyayı gösteren ayna; bkz. ‘āyīne-i ʿālem-<br />
nümā’ md. .<br />
G478/2 Cem ḳomadı elinden içdi müdām cāmı / ʿAks-i lebüñ görelden cām ām ām-ı ām ı cih cihān cih<br />
ān ān-nüm ān nüm nümāda nüm āda<br />
G4/2 Cām-ı sarāyuñ olmadan el-ḥaḳ ṣafā budur / Āyīne-i Sikender ü Cām ām ām-ı ām ı cih cihān cih<br />
ān ān-nüm ān nüm nümā nüm<br />
G212/4 Cām ām ām-ı ām ı cih cihān cih<br />
ān ān-nüm ān nüm nümā-yı nüm yı cemālin göreydi ger / İtmezdi vażʿ-ı āyīne ferzend-i Fīlekūs<br />
G528/5 Nüktelerüñde Bāḳıyā ʿālem-i ʿaşḳı seyr iden / Meşreb-i ṣāf ü pāküñe Cām-ı ı cih cihān cih<br />
ān ān-nüm ān nüm nümā nüm didi<br />
cām ām ām-ı ām ı cih cihān cih<br />
ān ān-nüm ān nüm nümā-yı nüm yı Sikender [1]<br />
G98/4 Seng-i cefā-yı dehr ile mirʾāt-ı dil degül / Cām ām ām-ı ām ı cih cihān cih<br />
ān ān-nüm ān nüm nümā-yı nüm yı yı Sikender şikest olur<br />
cām ām ām-ı ām ı ı dıra dıraḫşān dıra<br />
şān [1] [1] parlak kadeh<br />
K5/15 Müs̱elles̱ gösterür dāyim temāşā eyleseñ elde / Meger kim pāre-i elmāsdur cām ām ām-ı ām ı dıra dıraḫşān dıra<br />
şān şānı şān<br />
cām ām ām-ı ām ı Elest Elest [1] Elest bezminin şarabı<br />
G97/5 Bāḳī çeker mi bāde-i engūr minnetin / Her kim ki mest-i cürʿa-i cām ām ām-ı ām ı Elest olur<br />
cām ām ām-ı ām ı fen fenā fen<br />
ā [3] [3] yokluk şarabı ‖ ölüm<br />
G155/4 Şehā bir dem ney-i ḫāmeñ cihān bezminde diñlensün / İçürsün düşmene cām ām ām-ı ām ı fen fenāy fen<br />
āy āyı āy bir zamān ḫançer<br />
G184/2 Götürüp ayaġı rindān-ı selef kes̱retden / Çekdiler cām ām ām-ı ām ı fen fenāy fen<br />
āy āyı āy bize yā Hū didiler<br />
G134/6 Geçmez tenaʿʿumından o kim bezm-i ʿālemüñ / Cām ām ām-ı ām ı fen fenāy fen<br />
āy āyı āy ʿāḳıbetüʾl-emr içer geçer<br />
cām ām ām-ı ām ı ı gül gül-reng gül<br />
reng reng [4] gül renkli şarap/kadeh<br />
K27/6 Görüp ol cām ām ām-ı ām ı gül gül-rengi gül<br />
rengi seḥerden eyler āhengi / Ṣanur güllerle zeyn olmış ḳafesdür bülbül-i şeydā<br />
G286/2 Sāḳıyā sür cām ām ām-ı ām ı gül gül-rengi gül<br />
rengi degül vaḳt-i direng / Ġāyet-i ev<strong>ve</strong>l-bahār u āḫır-ı eyyām-ı gül
G140/6 Bāḳıyā hem-dem ü hevā-dāruñ / Cām ām ām-ı ām ı gül gül-reng gül reng ile ḥabāb yiter<br />
G275/4 Mey-i rāḥat dileyü çekme ġam-ı devrānı / Cām ām ām-ı ām ı gül gül-reng gül<br />
reng yiter saña dil-i pür-ḫūnuñ<br />
cām ām ām-ı ām ı gül gül-gūn gül<br />
ūn [3] gül renkli şarap/kadeh<br />
K6/5 Cām ām ām-ı ām ı gül gül-gūn gül<br />
ūn nūş ider ḫūn-ābe-i eşkin döker / Beñzine bir pāre ʿāşıḳ derd-mendüñ ḳan gelür<br />
G254/3 Cām ām ām-ı ām ı gül gül-gūn gül<br />
ūn al ele nūş eyle bī-pervā bu gün / Ḳuv<strong>ve</strong>t-i bāzūñ ile bir dil-ber-i meh-pāre çek<br />
G328/9 Hem-rikāb itdi ʿīdı ḫusrev-i gül / Cām ām ām-ı ām ı gül gül-gūn gül<br />
ūn ūnı ūn hem-ʿinān idelüm<br />
209<br />
cām ām ām-ı ām ı ı ḫo ḫoş-güv ḫo güv güvār güv ār [1] hoş içimli/lezzetli şarap; bkz. ‘mey-i ḫoş-güvār’, ‘şarāb-ı ḫoş-güvār’,<br />
‘bāde-i ḫoş-güvār’ md.<br />
G257/3 Mey içdügüñ lebi yādına bildi beñzümden / Ne reng virdi baña cām ām ām-ı ām ı ḫo ḫoş-güv ḫo güv güvār<br />
ārı ār görüñ<br />
cām ām ām-ı ām ı ʿī ʿīş ʿī<br />
ş [3] [3] yaşam kadehi<br />
M1/I/3 Āḫır mekānuñ olsa gerek cürʿa gibi ḫāk / Devrān elinden irse gerek cām ām ām-ı ām ı ʿī ʿīşa ʿī<br />
şa seng<br />
G57/1 Baḳ cām ām ām-ı ām ı ʿī ʿīşa ʿī<br />
şa āyīne-i pür-ṣafā budur / Gel gör ḥabāb-ı sāġarı necm-i hüdā budur<br />
G328/4 Gül gibi cām ām ām-ı ām ı ʿī ʿīşı ʿī<br />
şı güldürelüm / Rūḥ-ı Cemşīdi şād-mān idelüm<br />
cām ām ām-ı ām ı ʿi ʿişret ʿi<br />
şret [5] [5] [5] işret kadehi<br />
K20/9 Ya cām ām ām-ı ām ı ʿi ʿişret ʿi<br />
şret şret-i şret Dārā ya tāc-ı Kisrādur / Ṭolaşdurur bu cihānı sipihr olup dellāl<br />
G51/1 Lāleler bezm-i çemende cām ām ām-ı ām ı ı ʿi ʿişret ʿi<br />
şret şret gösterür / Devletinde ḫusrev-i gül ʿīşa ruḫṣat gösterür<br />
G367/4 Fürūġ-ı cām ām ām-ı ām ı ı ʿi ʿişretden ʿi<br />
şretden ḥarīm-i cānı rūşen ḳıl / Ki envār-ı saʿādetdür çerāġ-ı devlet-i Cemden<br />
G432/2 Kesildüm sīḫ-i miḥnetden çekildüm cām ām ām-ı ām ı ʿi ʿişretden ʿi<br />
şretden / Kebābum dil şarābum eşk-i çeşmüm künc-i ʿuzletde<br />
G159/5 Cām ām ām-ı ām ı ʿi ʿişret ʿi<br />
şret şret nūş iden bir ḳaṭresin dökmez yire / Ehl-i dil bir cürʿaya degmez ʿaceb devrān olur<br />
cām ām ām-ı ām ı la laʿl la<br />
ʿl [7] [7] la’l renkli şarap<br />
G115/1 Medhūş-ı cām ām ām-ı ām ı la laʿlüñ la<br />
ʿlüñ ʿlüñ mestānedür ṣanurlar / Mest-i şarāb-ı ʿaşḳuñ dīvānedür ṣanurlar<br />
G212/2 Meclisde cām ām ām-ı ām ı la laʿl la<br />
ʿl ʿl-i ʿl i lebüñ vaṣfın eyledüm / Taḥsīnler itdi cürʿa baña ḳıldı ḫāk-būs<br />
G223/3 Ṣafā-yı cām ām ām-ı ām ı la laʿlüñden la<br />
ʿlüñden ne ḥālet kesb ider ṣofī / Ki ṭabʿ-ı bī-meẕāḳ itmez şarāb-ı dil-güşādan ḥaẓ<br />
G252/1 Umaruz cām ām ām-ı ām ı la laʿlüñi la<br />
ʿlüñi emmek / Çoḳ çekilmişdür ol ümīde emek<br />
G264/2 Firāḳ-ı cām ām ām-ı ām ı la laʿlüñle la<br />
ʿlüñle ne çekdi sāġar-ı ġamdan / Ne ḳanlar yutdı görseñ ġonca-i raʿnāyı söyletseñ<br />
G484/2 Raḥīḳ-i cām ām ām-ı ām ı la laʿlüñden la<br />
ʿlüñden alur bir cürʿa Cemşīdi / Şarāb-ı bezm-i ʿaşḳuñdan yıḳar bir kāse Faġfūrı<br />
G383/6 Cām ām ām-ı ām ı la laʿlüñ la<br />
ʿlüñ cürʿasın luṭf eyle dürdī-keşlere / Çekmesün erbāb-ı himmet her denīnüñ minnetin<br />
cām ām ām-ı ām ı leb [7] şarap renkli dudak<br />
G18/4 Ḥasret-i cām ām ām-ı ām ı lebüñ şol deñlü teʾs̱īr itdi kim / Ḳıpḳızıl dīvāne mey baş açuḳ abdāluñ ḥabāb<br />
G69/1 Āb-ı ḥayāt-ı laʿlüñe ser-çeşme-i cān teşnedür / Ṣun cürʿa-i cām ām ām-ı ām ı lebüñ kim āb-ı ḥayvān teşnedür<br />
G173/1 Göñül cām ām ām-ı ām ı ı lebüñle lebüñle sāḳıyā āvāre düşmişdür / Görelden çeşm-i mestüñ ḫāne-i ḫammāre düşmişdür<br />
G241/5 ʿĀşıḳ ḥadīs̱-i cām ām ām-ı ām ı ı lebüñ lebüñ alsa aġzına / Meclisde çoḳ laḳırdamasun sāḳıyā ḳabaḳ<br />
G258/3 Nūş iden cām ām ām-ı ām ı lebüñ ölmekden aṣlā ġam yimez / Kim ḫumārı olmaz ey sāḳī şarāb-ı Kevs̱erüñ<br />
G348/4 Ḥasret-i cām ām ām-ı ām ı lebi lebi çeşmüm ṭolu ḳan eyledi / Yār bilmez mi ṭolu üstinde ʿādet neydügin<br />
G506/2 Sāḳıyā cürʿa-i cām ām ām-i ām i leb leb-i leb<br />
cān-baḫşuñı ṣun / Çekmesün ehl-i ṣafā bāde-i ḥamrā ġamı<br />
cām ām ām-ı ām ı mey [17] şarap kadehi<br />
G9/6 Öykünürdi lebüñe cām ām ām-ı ām ı ı mey ammā dönmiş / Bu gün almışlar ele bir yire gelmiş ẓürefā<br />
G12/1 Gül-sitān bezm-i şarāb u cām ām ām-ı ām ı mey güldür baña / Ḳulḳul-i ḥalḳ-i ṣurāḥī ṣavt-ı bülbüldür baña<br />
G29/2 Semāʿa girse nʾola cām ām ām-ı ām ı meyden zāhid-i hüşyār / Ki raḳṣ-ı ẕerreye ḫurşīd-i ʿālem-tāb olur bāʿis̱<br />
G156/1 Sāḳıyā cām ām ām-ı ām ı ı mey ne ḫoş gül olur / Eline kim alursa bülbül olur<br />
G160/4 Ṣun bezm-i ʿīşa destüñi kim cām ām ām-ı ām ı mey gibi / Girmez elüñe bir gül-i ter bī-cefā-yı ḫār
G357/3 Yād-ı lebüñle cām ām ām-ı ām ı ı mey mey-i mey<br />
laʿl-fām içün / Kūy-ı muġānı geşt iderin ḫāne ḫāne ben<br />
G455/5 Ḳayd-ı ʿālemden ḫalāṣ ol cām ām ām-ı ām ı mey nūş eyle kim / Niceler nā-būd olur dünyā bu dünyādur yine<br />
G499/2 Sāḳıyā ‘aks-i ،‘iẕāruñdan fürūġ-ı cām ām ām-ı ām ı mey / Rūşen eyler bezmi ḫurşīd-i żiyā-güster gibi<br />
G504/3 ʿĀşıḳ güşāde-meşreb olur cām ām ām-ı ām ı mey gibi / Hem-dem idinse kendüsine ṭañ mı sāġarı<br />
G509/2 Gerdiş-i cām ām ām-ı ām ı meyi görsün ṣürāḥī üstine / Şemʿ-i bezmi devr iderken görmeyen pervāneyi<br />
K18/24 Cām ām ām-ı ām ı mey ḳaṭreleri sübḥa-i mercān olsun / Gelüñüz zerḳ u riyādan idelüm istiġfār<br />
G93/5 Cām ām ām-ı ām ı mey ṣadr-ı mey-gede kimine / Tāc-ı devlet serīr-i ʿizzet olur<br />
G93/7 Gāh rind-i gedāya feyż irişür / Cām ām ām-ı ām ı mey meşʿal-i hidāyet olur<br />
G310/5 Cām ām ām-ı ām ı mey ṣun sāḳıyā bir pāre gelsün cānumuz / Bī-mecāl olduḳ ġam-ı dehr ile öldürdi kesel<br />
G261/3 Cām ām ām-ı ām ı mey bezmde bir dil-ber-i raʿnādur kim / Çihre-i nāzüki gül-berg-i muṭarrādan yig<br />
G270/3 Cām ām ām-ı ām ı mey böyle şikest olacaġı bellü idi / Ḫalḳ çoḳdan oḳumışlardı duʿāsın ḳadeḥüñ<br />
G338/4 Cām ām ām-ı ām ı me mey-i me<br />
ʿişretdür ʿaşḳuñda dil-i pür-ḫūn / Şemʿ-i şeb-i vuṣlatdur dāġ-ı dil-i sūzānum<br />
cām ām ām-ı ām ı mey mey-i mey<br />
i ḥamrā ḥamrā [1] [1] [1] kırmızı şarap kadehi<br />
G261/4 Bir nefes hem-dem olup defʿ-i melāl eyleyecek / Bulmadum dünyede cām ām ām-ı ām ı mey mey-i mey<br />
i ḥamrādan ḥamrādan yig<br />
cām ām ām-ı ām ı ı mu muṣaffā mu<br />
ṣaffā ṣaffā [4] [4] arıtılmış berrak şarap<br />
G208/1 Gel ey sāḳī bulınmaz böyle ʿālī dil-güşā meclis / Getür cām ām ām-ı ām ı mu muṣaffāy mu<br />
ṣaffāy ṣaffāyı ṣaffāy kim olsun pür-ṣafā meclis<br />
G261/1 Bir ṣafā-baḫş ḳanı cām ām ām-ı ām ı mu muṣaffādan<br />
mu<br />
ṣaffādan yig / Bir ṭarab-sāz mı var sāġar-ı ṣahbādan yig<br />
G261/2 Ḳanı bir cām ām ām-ı ām ı mu muṣaffā mu<br />
ṣaffā gibi ṣāfī-meşreb / Ṣafḥa-i sīnesi mirʾāt-ı mücellādan yig<br />
G350/1 Ele cām ām ām-ı ām ı mu muṣaffā mu<br />
ṣaffā al derūnuñ pür-ṣafā olsun / Ḥarīm-i bezmüñe tāb-ı mey-i rūşen żiyā olsun<br />
cām ām ām-ı ām ı ṣabūḥ(ī) ṣabūḥ(ī) [2] [2] sabahleyin mahmurluk gidermek için içilen şarap<br />
G38/2 Sāḳī şarāb rūşen imiş çün revān-ı Cem / Cām ām ām-ı ām ı ṣabūḥ ṣabūḥı ṣabūḥ güldürelüm kʾola rūḥı şād<br />
G95/2 Şām-ı ġamuñda sākin-i ẓulmet-sarāy-ı miḥnete / Cām ām ām-ı ām ı ṣabūḥī ṣabūḥī ṣubḥ-dem ḫurşīd-i en<strong>ve</strong>r kendidür<br />
cām ām ām-ı ām ı ssāde<br />
s<br />
āde [1] [1] [1] parlak kadeh<br />
G311/6 Dirsem ʿaceb mi ḫātem-i Cem devr-i meclise / Elmās cām ām ām-ı ām ı ssāde<br />
s<br />
āde mey-i ḫoş-güvār laʿl<br />
cām ām ām-ı ām ı ṣāf ṣāf [1] [1] halis şarap<br />
G198/7 Derūna tāb-ı ruḫı düşmeyince ey Bāḳī / Ne cām ām ām-ı ām ı ṣāfda ṣāfda buldum ṣafā ne sāzda sūz<br />
cām ām ām-ı ām ı ṣahbā ṣahbā [3] [3] şarap kadehi<br />
G9/5 Meclis-i meyde leb-i yāre ṭolaşur dirler / Elüme girmeye mi bir daḫı cām ām ām-ı ām ı ṣahbā<br />
ṣahbā<br />
G29/3 Ṣurāḥī nālesin artursa nʾola cām ām ām-ı ām ı ṣahbādan ṣahbādan / Fiġān-ı ʿandelībe çün gül-i sīr-āb olur bāʿis̱<br />
G339/4 Bir ciger ḳalmışdı anı da kebāb itdüm hemān / Dāġ-ı ḫūn-ālūdelerden cām ām ām-ı ām ı ṣahbā ṣahbā eyledüm<br />
cām ām ām-ı ām ı sür sürūr sür<br />
ūr ūr-enc ūr enc encām enc ām [3] sonu neşe olan kadeh/şarap<br />
K5/30 Getür cām ām ām-ı ām ı sür sürūr sür<br />
ūr ūr-enc ūr enc encām<br />
āmı ām ey sāḳī yiter çekdük / Cefā-yı devr-i gerdūnı belā-yı çarḫ-ı gerdānı<br />
G286/1 Yaluñuz bülbül degül mest-i şarāb-ı cām-ı gül / Başumuzda ḥālet-i cām ām ām-ı ām ı sür sürūr sür<br />
ūr ūr-enc ūr enc encām<br />
ām-ı ām gül<br />
G480/4 Bezm-i ġamda cām-ı ʿaşḳuñ nūş ide āvāreler / Bāde-i nābuñ yazuḳ cām ām ām-ı ām ı sür sürūr sür<br />
ūr ūr-enc ūr enc encām encām<br />
āmına<br />
ına<br />
cām ām ām-ı ām ı şar şarāb şar<br />
āb āb [9] [9] şarap kadehi<br />
G2/8 Ḥasūduñ dürd-i derdin çekme ey Bāḳī bu bezm içre / Nedīmüñ yār-ı ḫoş-meşreb gerek cām ām ām-ı ām ı ı şar şarāb şar<br />
āb āb-āsā āb āsā<br />
G373/4 Al ele cām ām ām-ı ām ı şar şarāb şar<br />
āb āb-ı āb laʿl-fāmı lāle-vār /Eylesün derd-i ḥased rūy-ı ʿadūyı zaʿferān<br />
G391/2 Dilā cām ām ām-ı ām ı şa şarāb şa<br />
āb āb-ı āb ʿaşḳ-ı yāri şöyle nūş it kim / Felekler güm güm ötsün başuña ḫum-ḫāneler dönsün<br />
G423/4 Sāḳıyā cām ām ām-ı ām ı şar şarāb şar<br />
āb u felek-i bī-encām / Şīşelerdür biri pür-bād u biri pür-bāde<br />
G431/2 Gūşına ṭaḳmış iki laʿl-i muṣaffā leblerüñ / Hep budur revnaḳ viren cām ām ām-ı ām ı şar şarāb şar<br />
āb āb-ı āb bī-ġışa<br />
G469/6 Bāḳī şafaḳda mihr-i münev<strong>ve</strong>r ṣanur gören / ʿAks-i ʿiẕār-i sāḳīyi cām ām ām-ı ām ı şar şarābda şar<br />
ābda<br />
210
G80/1 Cām ām ām-ı ām ı şar şarāb şar<br />
āb laʿl-i lebüñ mübtelāsıdur / Şol būseler ki andan alur ḳan bahāsıdur<br />
G308/4 Cām ām ām-ı ām ı şar şarāb şar<br />
āb ābı āb içmez elinde ṭutar ṭurur / ʿAşḳun meyinden oldı meger bī-mecāl gül<br />
G369/4 Ḫoş ʿādil idi sāḳī-i bezm-i cihān eger / Cām ām ām-ı ām ı şar şarāb şar<br />
āb āb-ı āb vuṣlatı almasa ḳanmadın<br />
cām ām ām-ı ām ı şar şarāb şar<br />
āb āb-ı āb ı dil dil-güş dil<br />
güş güşā güş ā [4] iç ferahlatıcı kadeh/şarap<br />
M5/III/1 ʿĀşıḳa yād-ı lebüñ cām ām ām-ı ām ı şar şarāb şar<br />
āb āb-ı āb ı dil dil-güş dil<br />
güş güşā güş<br />
G15/5 ʿAks-i ḫāl-i ʿārıżından sāḳī-i gül-çihrenüñ / Lāle-i sīr-āb olur cām ām ām-ı ām ı şar şarāb şar<br />
āb āb-ı āb ı dil dil-güş dil<br />
güş güşā güş<br />
G186/5 Güşāde olmaġa dem-beste iken ġonca-i ḫāṭır / Elüñde gül gibi cām ām ām-ı ām ı şar şarāb şar<br />
āb āb-ı āb ı dil dil-güş dil<br />
güş güşā güş yigdür<br />
G191/6 Tīre-dildür lāle-i Nuʿmānı ʿarż itmeñ bize / Gül gibi cām ām ām-ı ām ı şar şarāb şar<br />
āb āb-ı āb ı dil dil-güş dil<br />
güş güşāya güş āya māliküz<br />
cām ām ām-ı ām ı şar şarāb şar<br />
āb āb-ı āb ı eerġavān<br />
e<br />
ġavān [3] erguvan renkli şarap kadehi<br />
G139/5 Mey-i dūşīneden Bāḳī yine maḫmūra beñzersin / Elüñde ṭurmayup cām ām ām-ı ām ı şar şarāb şar<br />
āb āb-ı āb ı ı er erġavān er<br />
ġavān ditrer<br />
G154/7 Bāḳī ġamuñda ḫūn-ı ciger yutsa gūyiyā / Bezm-i ṣafāda cām ām ām-ı ām ı mey mey-i mey<br />
i er erġavān er<br />
ġavān çeker<br />
G281/2 Ey sākinān-ı mey-gede ṭutmañ göñülde ġam / Bezm-i ṣafāda cām ām ām-ı ām ı mey mey-i mey<br />
i er erġavān er<br />
ġavān ṭutuñ<br />
cām ām ām-ı ām ı şar şarāb şar<br />
āb āb-ı āb ı nnāb<br />
n<br />
āb [6] saf şarap kadehi<br />
G89/3 Ṣürāḥī üştür-i ser-mestdür gerden-firāz olmış / Lebüñ şevḳi ile cām ām ām-ı ām ı ı şar şarāb şar<br />
āb āb-ı āb ı nnāb<br />
n<br />
āb ḳandildür<br />
G436/1 Mübtelā oldı göñül cām ām ām-ı ām ı şar şarāb şar<br />
āb āb-ı āb ı nnāba<br />
n<br />
āba / Āh kim zevraḳ-ı dil düşdi yine gird-āba<br />
G450/1 Sāḳıyā şevḳ-i ruḫuñ cām ām ām-ı ām ı şar şarāb şar<br />
āb āb-ı āb ı nnābda<br />
n<br />
ābda / ʿAks-i māh-ı ʿālem-ārādur miyān-ı ābda<br />
G53/5 Cām ām ām-ı ām ı şar şarāb şar<br />
āb āb-ı āb ı nnāb<br />
n<br />
āb gibi dil-rübā ḳanı / Laʿlīn ṭuṭaġı dür dişi gül-gūn yañaġı var<br />
G99/6 Çeşm ü çerāġ-ı merdüm-i ṣāḥib-naẓar yiter / Cām ām ām-ı ām ı şar şarāb şar<br />
āb āb-ı āb ı nnāb<br />
n<br />
āb ki Cem yādgārıdur<br />
G160/3 Cām ām ām-ı ām ı şar şarāb şar<br />
āb āb-ı āb ı nnāb<br />
n<br />
āb ile rindān-ı mey-gede / Öz ʿāleminde her biri bir şāh-ı tāc-dār<br />
cām ām ām-ı ām ı zer [5] altın kadeh<br />
K13/2 ʿĪd ü gül hem-ṣoḥbet oldı cām ām ām-ı ām ı zer ṣundı hilāl / Göklere çıḳsa yiridür naʿre-i mestān eger<br />
G79/2 Nergis çemende ġonca-i laʿlüñ ṣafāsına / Taḫt-ı zümürrüd üzre çıḳar cām ām ām-ı ām ı zer çeker<br />
G365/4 Sāḳī-i devr minnet ile ṣunsa içmezin / Āb-ı ḥayātı cām ām ām-ı ām ı zer zer-i zer<br />
āfitābdan<br />
G512/4 Gözüme ʿālemi göstermez idüm nergis-vār / Ṣaḥn-ı gül-şende alaydum elüme cām ām ām-ı ām ı zeri<br />
G99/5 Cām ām ām-ı ām ı zer ile buldı żiyā bezm-i devleti / Nergis ki taḫt-gāh-ı çemen tāc-dārıdur<br />
cām ām ām-ı ām ı zer zer-niş zer<br />
niş nişān niş ān [1] altın işlemeli kadeh<br />
G128/4 Şirār-ı nār-ı āhumla sipihrüñ ṭās-ı pūlādı / Döner her şeb belā bezminde cām ām ām-ı ām ı zer zer-niş zer<br />
niş nişānumdur<br />
niş ānumdur<br />
cām ām ām-ı ām ı zer zer-nig zer<br />
nig nigār nig ār [3] [3] altın işlemeli kadeh<br />
G160/5 Gül-gūn olurdı çihre-i Bāḳī şafaḳ gibi / Devrān ṣunaydı destine bir cām ām ām-ı ām ı zer zer-nig zer<br />
nig nigār nig ār<br />
G257/5 Piyāle devrini devrāndan ögrenür Bāḳī / Felekde gerdiş iden cām ām ām-ı ām ı zer zer-nig zer<br />
nig nigār<br />
ārı ār görüñ<br />
G412/1 Şebān-geh māh-ı nev gösterdi cām ām ām-ı ām ı zer zer-nig zer<br />
nig nigār nig ār elde / Ki yaʿnī ṣubḥ-dem ḫoşdur şarāb-ı ḫoş-güvār elde<br />
cām ām ām-ı ām ı zerr zerrīn zerr<br />
īn īn [6] [6] altın işlemeli kadeh ‖ papatya<br />
K26/18 Meclis-i ʿişretine bāde şafaḳ bādiye çarḫ / Nuḳl encüm meh ü ḫurşīd iki cām ām ām-ı ām ı zerr zerrīn zerr<br />
īn<br />
G208/3 Şarāb āb-ı ḥayāt u cām ām ām-ı ām ı zerr zerrīn zerr<br />
īn āfitāb olsa / Cinān içre gerekmez baña cānān olmasa meclis<br />
G392/2 Demidür bezm-i ṣafāda açıla süfre-i gül / Yiridür nergis alursa ele cām ām ām-ı ām ı zerr zerrīn zerr<br />
īn<br />
K18/21 Cām ām ām-ı ām ı zerr zerrīni zerr<br />
īni ṭolu bāde-i gül-reng itmiş / Gül-i raʿnā seḥerī ḳılmaġ içün defʿ-i ḫumār<br />
K19/39 Eyleyüp ʿīş-i ḫayāl-i leb-i dil-ber ḫātem / Cām ām ām-ı ām ı zerr zerrīn zerr<br />
īn ile çeksün mey-i aḥmer ḫātem<br />
K26/6 Nergis-i bāġa naẓar ḳıl ne dimekdür bu kim / Cām ām ām-ı ām ı zerr zerrīn zerr<br />
īn ile ʿīş eyleye bir ḫāk-nişīn<br />
cām ām ām-ı ām ı zümürrüd zümürrüd-fām zümürrüd<br />
ām [2] [2] zümrüt renki kadeh<br />
K27/21 Sipihrüñ nitekim cām ām ām-ı ām ı ı zümürrüd zümürrüd-fām<br />
zümürrüd<br />
ām āmı ām devr eyler / Olur ʿişret-sarāy-ı ḫalḳ tā nüh günbed-i ḫaḍrā<br />
G457/4 ʿĀḳıbet bī-hūş olur ṭāḳat getürmez ādemī / Sāḳī-i devrüñ ṭoḳuz cām ām ām-ı ām ı zümürrüd zümürrüd-fām<br />
zümürrüd<br />
ām āmına ām ına<br />
211
eft cāme’ md.<br />
212<br />
cāme āme [6] [6] bkz. ‘altun beneklü cāme’, ‘erġavānī cāme’, ‘kebūd cāme’, ‘māʾī cāme’ ‘zer-<br />
G27/4 Yaḳarlar hep fetīl-i dāġ olur destār ile cāme āme / Budur abdāllar ʿaşḳuñda ʿuryān olmaġa bāʿis̱<br />
G474/1 Bend-i ḳabā çözilmeye tā cāme āme āme çıḳmaya / Naḳd-i viṣāl ʿāşıḳ-ı nā-kāme çıḳmaya<br />
G350/4 Keş-ā-keşden elüñde cāme āme āme-i āme i cism ey dil-i şeydā / Çeker çāk eylerin bir gün ne saña ne baña olsun<br />
G489/3 Ḳarardı mühre-i dāġum ḳızardı şerḥalarum / Bu cism-i zerd baña cāme āme āme-i āme i se-reng oldı<br />
M4/I/1 Cāme āme āme-i āme i ṣıḥḥat Ḫudādan ḫalḳa bir ḫılʿat gibi<br />
G421/4 Bāde-i ʿaşḳa vücūdı cāmesin āmesin āmesin rehn itdi Ḳays / Āferīnler ol melāmet bezminüñ ḳallāşına<br />
cāme āme āme-i āme i ddībā<br />
d<br />
ībā [3] [3] [3] ipekli elbise<br />
G151/5 Ehl-i dil cāme āme āme-i āme i i ddībā<br />
d<br />
ībā ile zībālanmaz / Bāḳıyā ʿārif olan kimseye bir şāl yiter<br />
G39/2 Cāme āme āme-i āme i ddībā<br />
d<br />
ībā ile ṭāvūs-ı zerrīn-bāldür / Dil-rübā kim eyler ol reftār ile cevlān-ı ʿīd<br />
G60/2 Cāme āme āme-i āme i ddībā<br />
d<br />
ībā ile ḫurşīd zībālanmasun / Şimdi andan ḫilʿat-i ḥüsnüñ senüñ şöhretlüdür<br />
cāme āme āme-ḫ˅āb āme ḫ˅āb [1] yatak<br />
G430/1 Cāme āme āme-ḫ˅āb āme ḫ˅āb ol āfeti alduḳça tenhā ḳoynına / Ṣanuram ebrüñ girür māh-ı şeb-ārā ḳoynına<br />
Cāmī āmī āmī-i āmī i devr devrān devr<br />
ān [1] [1] zamanın Camî’si ‖ Bakî<br />
G13/5 Cihānı cām-ı naẓmum şiʿr-i Bāḳī gibi devr eyler / Bu bezmüñ şimdi biz de Cāmī āmī āmī-i āmī i devr devrān devr<br />
ān ānıyuz ān ıyuz cānā<br />
cāmi āmi āmiʿ āmi ʿ [3] [3] cami<br />
G229/5 Cāmi āmi āmiʿ āmi içre göre tā kimlere hem-zānūsın / Şekl-i saḳḳāda gezer dīde-i giryān ṣaf ṣaf<br />
G32/4 Devr-i meclis ki ṣafā cāmi āmi āmiʿinüñ<br />
ʿinüñ çenberidür / Āb-ı rengīn ile ḳandīl-i fürūzānı ḳadeḥ<br />
G285/3 Cāmi āmi āmiʿ-i āmi ʿaşḳında yāruñ çarḫ bir ḳandīldür / Āfitāb-ı ʿālem-efrūz aña bir rūşen fetīl<br />
cān ān ān [112] [112] [112] bkz. ‘ḥırz-ı cān’, ‘dīde-i cān’, ‘çeşm-i cān’, ‘çeşme-i cān’ md.<br />
K1/11 Ḳıldı bu ḥāli dīde-i ʿibret müşāhade / Ṭuydı bu sırrı ʿāḳıbetü’l-emr gūş-ı ı ccān<br />
c<br />
K1/28 Cān olmayaydı ol dehen ey şūḫ-ı dil-sitān / Niçün olurdı cān ān gibi ya dīdeden nihān<br />
K1/33 Mesken şeh-i maḥabbetüñe taḫt-gāh-ı dil / Menzil ḫayāl-i laʿlüñe ḫal<strong>ve</strong>t-sarāy-ı cān ān<br />
K6/2 Vaṣl-ı yāra cān ān ile oldur ḫırīdār olduġum / Gelse biñ naḳd-i revāne bir demi erzān gelür<br />
K6/4 Nūş-ı cān ān eyler göñül cemʿiyyet-i ḫāṭır bulur / Tārumār eyler yine ol gözleri mestān gelür<br />
K13/1 Cān virürdüm cevher-i cān istese cānān eger / Beẕl iderdüm yolına ẕī-ḳıymet olsa cān ān eger<br />
G31/2 Bī-derd olana eylemede ṭurmadın devā / Ol cān ān ṭabīb ḫastesine eylemez ʿilāc<br />
G57/2 Laʿl-i nigāra cān ān disem is̱bāta ḳādirin / Erbāb-ı ʿaşḳ öñinde bu gün müddeʿā budur<br />
G69/1 Āb-ı ḥayāt-ı laʿlüñe ser-çeşme-i cān ān ān teşnedür / Ṣun cürʿa-i cām-ı lebüñ kim āb-ı ḥayvān teşnedür<br />
G69/2 Cān laʿlin eyler ārzū yār içmek ister ḳanumı / Yā Rab ne vādīdür bu kim cān ān teşne cānān teşnedür<br />
G70/1 Nīzesi cānuma vü nīzesine cān ān ditrer / Yār kim ṭoġru ola üstine yārān ditrer<br />
G73/4 Ġamzesi zaḫm urduġınca laʿli dermān itmede / Gerçi kim dil derdin ol āşūb-ı cān ān bilmezlenür<br />
G109/7 Vaṣlına cān ān dilerse dirīġ itme Bāḳıyā / Zinhār ġāfil olma seni imtiḥān ider<br />
G125/2 Bezm-i hecrüñde müjeñ nişteri mıżrābından / Reg-i cān ān nāle ḳılur niteki tār-ı ṭanbūr<br />
G139/4 Şu māhī gibi kim ḫāk üzre düşmiş ṣudan ayrılmış / Zülāl-i tīġ-i dil-berden cüdā cismünde cān ān ān ditrer<br />
G159/3 Aġzumuz şīrīn ider bir nükte-i rengīn ile / Laʿl-i nābuñ ey yüzi gül-şen ne nāzük cān ān olur<br />
G167/5 Yitişgil ölmedin ey cān ān ān ṭabībi dest-gīr ol kim / Bedenden cān ān ān-ı ān Bāḳī ṭurmayuben ıżṭırāb eyler<br />
G192/1 Fermān-ı ʿaşḳa cān ān ān ile var inḳıyādumuz / Ḥükm-i ḳażāya ẕerre ḳadar yoḳ ʿinādumuz<br />
G196/4 Göñül çeng-i maḥabbetde yine ṣabr itse mümkindür / Reg-i cān ān līk zaḫm-i nāḫun-ı hicrāne ḳatlanmaz<br />
G214/1 Sīne-i ʿāşıḳda sırr-ı laʿl-i cānān gizlemiş / Kān-ı ebdān içre ol kim cevher-i ccān<br />
c ān gizlemiş
G325/5 Olmadum Bāḳī-ṣıfat mālik metāʿ-ı vaṣlına / Gitdi elden naḳd-i cān ān āḫır görün maġbūnluġum<br />
G338/2 Ben āb-ı revān itmek cān ān üzre gözüm yaşın / Tek meyl-i kenār itsün ol serv-i ḫırāmānum<br />
G341/4 ʿAcūz u pīre-zen dehrüñ çü ḳaṣdı cān ān imiş bildüm / Erenler himmetinde anı ben merdāne ṭapşurdum<br />
G353/3 Dehānuñ teng-i sükker iki şekker-pāredür laʿlüñ / Ṣun ey cān ān ʿāşıḳ-ı zāra hele bir pāre eglensün<br />
G362/1 Cānān odur ki meyl ide anı görince cān ān / Esbāb-ı ḥüsni ḫūb ola ammā be-şarṭ-ı ān<br />
G390/1 Erġavānī cāme geymiş ol gül-i gül-zār-ı cān ān / Bāġ-ı ḥüsn içre nihāl-i erġavān olmış hemān<br />
G394/3 Zaḫm-ı tīġından o māhuñ ṣanma ten āzürdedür / Ḥaẓẓ ider cān ān tīr-i müjgānına āmāc olmadan<br />
G526/1 Terk itdi ben żaʿīfini gitdi revān gibi / Gelmek müyesser olmadı bir daḫı cān ān gibi<br />
Kt1/4 Ḫāk-i pāyüñle olur çeşm-i cihān-bīn rūşen / Gerd-i rāhuñla bulur āyīne-i cān ān ṣayḳal<br />
Mtl 16 Ḫaṭṭuñ ḫadüñ yüzini ṭutmış nitekim ey cān ān / Ebr-i siyāh içinde gizlendi māh-ı tābān<br />
K1/28 Cān ān olmayaydı ol dehen ey şūḫ-ı dil-sitān / Niçün olurdı cān gibi ya dīdeden nihān<br />
G69/2 Cān ān laʿlin eyler ārzū yār içmek ister ḳanumı / Yā Rab ne vādīdür bu kim cān teşne cānān teşnedür<br />
G87/2 Ten ḫāk-i rehde dīde zülāl-i viṣālde / Cān ān āteş-i firāḳda ḫāṭır hevādadur<br />
G90/1 Dil beste-i kemend-i ser-i zülf-i yārdur / Cān ān ḫaste-i girişme-i çeşm-i nigārdur<br />
G263/2 Ḫāli sevdāsıyla āh itdüñ dilā / Cān ān meşāmın ʿanber-ālūd eyledüñ<br />
G405/1 Ṣabr eyle dilā derdüñi cānāne ṭuyurma / Cān ān ān içre nihān eyle <strong>ve</strong>lī cāna ṭuyurma<br />
G501/3 Cān ān ġam-ı ġamzeñ ile maḥbes-i tenden çıḳdı / Ṣanki bir merdüm-i maḥbūs idi zindān deldi<br />
G525/2 Ḫ˅ābda almış idüm būs-ı leb-i cānānı / Cān ān dimaġında daḫı şimdi o leẕẕet bāḳī<br />
K3/3 Göñül naḳdini aldı ʿayyār-ı ġamzeñ / Ġamuñdan virüp cāna āna āna dārū-yı hüş-ber<br />
K26/20 Mülhim-i ġayb göñül āyīnesin ḳarşu ṭutup / Eyledi ṭūṭī-i cāna āna bu kelāmı telḳīn<br />
G106/1 Cānāne cefā ḳılsa n’ola cāna āna āna ṣafādur / Aġyār elemin çekdügümüz ya ne belādur<br />
G112/1 Ne dem kim ġamuñ cāna āna hem-rāz olur / Yaşum āh u nālemle dem-sāz olur<br />
G134/7 Gül-zār-ı cāna āna āna ṣu aḳıdur ṣanki Bāḳıyā / Dilden sinān-ı ġamzeleri şöyle ter geçer<br />
G184/5 Gördiler ḫançerüñüñ zaḫmı virür cāna āna ḥayāt / ʿĀşıḳ-ı teşne-cigerler bir içim ṣu didiler<br />
G194/2 Bulmadum cāna āna ġamuñ gibi muvāfıḳ maḥrem / Çoḳ olur yār <strong>ve</strong>lī yār-ı <strong>ve</strong>fā-dār olmaz<br />
G225/1 Şemʿ-i ḥüsnüñdür viren ḫal<strong>ve</strong>t-sarāy-ı cāna āna lemʿ / Olamaz ol meclise ḫurşīd-i ʿālem-tāb şemʿ<br />
G297/1 Her cefā kim eyledüñ geldi <strong>ve</strong>fālar bilmiş ol / Rūḥa rāḥatdur ġamuñ cāna āna ṣafālar bilmiş ol<br />
G325/4 Vaz geldi cāna āna dil-ber tīr-i müjgān urmadan / Añlamışdur ol perī-ṣūret meger vurġunluġum<br />
G349/3 Nedür cāna āna mirʾāt-ı ḥüsn-i ezel / Güzel fehm ider ṣāḥib-idrāk olan<br />
G405/1 Ṣabr eyle dilā derdüñi cānāne ṭuyurma / Cān içre nihān eyle <strong>ve</strong>lī cāna āna ṭuyurma<br />
G505/5 Virildi cāna āna ey Bāḳī nigāruñ manṣıb-ı ʿaşḳı / Elifler naʿllerdür sīnede ṭuġrā-yı menşūrı<br />
M5/III/2 Cāna āna ol laʿl-i muṣaffādur mey-i bezm-i ṣafā<br />
G56/5 Cāna āna rāḥatdur ser-i kūyuñda āh itdükleri / Ol hevālar Bāḳī-i bīmāre ġāyet ḫoş gelür<br />
G93/9 Dostdan yek işāret ey Bāḳī / Cāna āna āna ṣad mūcib-i beşāret olur<br />
G383/3 Dostum her seng-dil bilmez dehānuñ ḳıymetin / Cāna āna baṣ ol ḫātem-i gevher-nigīnüñ minnetin<br />
G272/4 Çıḳmaz aġzuñdan ḫaber sırr-ı nihān-ı vaṣluña / ʿĀşıḳuñ rāzın derūn-ı cānda ānda pinhān eyledüñ<br />
G278/6 Bāḳī çemen-i cānda ānda meger per<strong>ve</strong>riş itdüñ / Bir ʿālemi var rūḥ ile ol serv-i revānuñ<br />
G240/3 Menzilin bāġ-ı bihişt eyleseñ itmez ārām / Cānda ānda ṣabr u dil-i şeydāda ḳarār olmayıcaḳ<br />
G435/5 Terk iderdi mey ü maḥbūb hevāsın Bāḳī / Cānda ānda ṣabr u dil-i āvārede ārām olsa<br />
K6/8 Ṣādıḳam cāndan āndan baña ʿaşḳuñ ʿazīz oldı disem / Ṣanma girçek ʿāşıḳuñdan dostum yalan gelür<br />
G165/2 Metāʿ-ı vaṣluña cāndan āndan ḫırīdār olmaḳ ister dil / Hemān ey ḫ˅āce ancaḳ şübhe hicrānuñda ḳalmışdur<br />
G30/2 Saña cāy-ı ḫırām ey naḫl-i bālā gül-şen-i cāndur āndur / Nesīm-i nev-bahārī gibi gel ṣaḥn-ı çemenden geç<br />
G30/3 Neden bu menzil-i ḫākīde ārām iḫtiyār itmek / Senüñ cāndur āndur āndur yirüñ ey tīr-i dil-ber sen bedenden geç<br />
213
G215/5 Temennā ḳılsa Bāḳī sen şehüñ vaṣlın nʾola Ḥaḳdan / Ne deñlüyse umar cāndur āndur ṭutalum kim muḥāl olmış<br />
G199/1 Eger biñ zaḫm ura ġamzeñ ten-i ʿuryāne incinmez / Ucından tek hemān bir ḥiṣṣe çıḳsun cāne āne āne incinmez<br />
G406/1 Cihān cevr ider derd-i ʿaşḳuñla cāne āne / Seni sevmek oldı bahāne cihāne<br />
G439/1 Düşse göñlüm nʾola ol ḫançer-i ḫūn-efşāne / Müjeñ oḳlarınuñ eylükleri batdı cāne āne<br />
G510/1 Reftāre gelüp nāz ile mestāne ṣalındı / Āyā ne belādur ki yine cāne āne ṣalındı<br />
M1/VIII/3 Ol cism-i pāki cān ān ānı ān ı gibi eyledi nihān / Āsūde ḳıldı ḥāl-i sipāh u raʿiyyeti<br />
G94/5 Ḥayāt bulsa nʾola vaṣl-ı yār ile Bāḳī / Dehānı cān ān ānı ān ı leb-i laʿli cānı pāresidür<br />
G205/4 Behre-mend eyler idi būs-ı lebüñden cān ān ānı ān ı / Dönmese ṭursa eger ʿahdine peymāne biraz<br />
G293/4 Gördüm ol çeşm ü çerāġ-ı cān ān ānı ān ı şevḳum var yine / Şemʿ-i ʿaşḳa yaḳmaġa pervāne-āsā perr ü bāl<br />
G365/2 Laʿlüñden itme tīġ-i müjeñ birle cān ān ānı ān ı menʿ / Mümkin degüldür aña kesilmek şarābdan<br />
G367/4 Fürūġ-ı cām-ı ʿişretden ḥarīm-i cān ān ānı ān ı rūşen ḳıl / Ki envār-ı saʿādetdür çerāġ-ı devlet-i Cemden<br />
G372/5 Dirīġ eyler mi Bāḳī cān ān ānı ān ı ḳurbān olduġum senden / Fidā yoluña varı tek hemān ʿīd-ı viṣāl olsun<br />
G499/3 Mürġ-i cān ān ānı ān şöyle beñzer itmek isterler şikār / Ol ḳara gözler süzildi iki şāhīnler gibi<br />
G502/2 Kāşkī cān ān ānı ān ı ṣaçuñ dārına ber-dār itseñ / Ḫākden refʿ idi bī-çāreye rifʿatler idi<br />
G519/3 Ḫalāṣ eyler mi şol cān ān ānı ānı<br />
ı kimesne / Ki ana ḥalḳa-i ejder ola cāy<br />
K3/19 Naẓar ehline mīl-i kuḥlüʾl-cevāhir / Reg-i cān ān ān-ı ān ı ı bed-ḫ˅āha nebtīz ü nişter<br />
K9/19 Dāġ-ı <strong>ve</strong>fā vü mihri göñülde şügüfte gül / Tīr-i ḫadengi cān ān ān-ı ān ı ʿadūda şikeste ḫār<br />
K12/4 Yāre ser ḳılsa fidā mūr-ṣıfat cān ān ān-ı ān ı ı żaʿif / Pīş-keş pāy-ı melaḫdur ki Süleymāna çeker<br />
G48/3 Zülfi elinden almaġa cān ān ān-ı ān ı belā-keşi / Boynın ḳulaġın öpdi girībān u gūşvār<br />
G84/5 Kūyuñdan itse ʿazm-i sefer cān ān ān-ı ān ı mübtelā / Zād-ı reh aña ġuṣṣa vü nāle nevāledür<br />
G143/2 Belā-yı bend-i zülfüñden ḫalāṣ it cān ān ān-ı ān ı miskīni / Esīr-i miḥnet-i ʿaşḳuñ ne bend ü ne kemend ister<br />
G167/5 Yitişgil ölmedin ey cān ān ān ṭabībi dest-gīr ol kim / Bedenden cān ān ān-ı ān ı Bāḳī ṭurmayuben ıżṭırāb eyler<br />
G267/5 Yoluña Bāḳī-i dil-ḫaste revān eyler idi / Tuḥfe-i cān ān ān-ı ān ı ḥaḳīr olsa eger maḳbūlüñ<br />
G372/2 Viṣālüñ bezmine tek maḥrem eyle cān ān ān-ı ān ı maḥrūmı / İçerlerse ḥarāmī gözlerüñ ḳanum ḥelāl olsun<br />
G372/3 Yiter ṣīt u ṣadā-yı cān ān ān-ı ān ı nālānum bu gül-zāra / Çemen bülbülleri şimden girü ḫāmūş u lāl olsun<br />
G548/1 Nice yıldur deşt-i ġamdur cān ān ān-ı ān ı maḥzūnuñ yiri / Ey ṣaçı Leylā virildi baña Mecnūnuñ yiri<br />
G339/5 Ṣoḥbet-i ḫāṣ eylemek maḳṣūd idindüm Bāḳıyā / Cān ān ānı ān ı āgāh itmedin cānānı peydā eyledüm<br />
G433/4 Cān ān ānı ān ı defʿ eyle dilā gelse ḫayāl-i cānān / Ṣoḥbet-i ḫās idelüm ḫāneyi bī-ġayr eyle<br />
K6/20 Oḳuduḳça naʿtuñı her gūşeden gūş itmege / Cān ān ān-ı ān ı Selmān rūḥ-ı pāk-i Ḥażret-i Ḥassān gelür<br />
G145/1 Oldı bir ṭıfluñ kemend-i zülfine cānlar ānlar esīr / Ġamzesinden ḳan ṭamar aġzında ammā būy-ı şīr<br />
G75/1 Ḳanumı içmege ol āfet-i cānum ānum özenür / Meyl ider ölmege dil rūḥ-ı revānum özenür<br />
G128/3 Temāşā-yı gül ü gül-şende ārām eylemez cānum ānum / Ser-i kūyında cānānuñ ġaraż ārām-ı cānumdur<br />
G167/3 Naʿīm-i vuṣlat añsam dūzaḫ-ı hecre ṣalar cānum ānum ānum / Baña bī-mūcib ol ḳaddi ḳıyāmet çoḳ ʿaẕāb eyler<br />
G345/5 Bāḳıyā bir mürġdur gūyā giriftār-ı ḳafes / Kūy-ı yāri añıcaḳ uçmaḳ diler cānum ānum benüm<br />
G319/5 Cānum ānum özenür kim ḳomaya şīşede Bāḳī / Meclisde didüm ben de görince ḳoma cānum ānum<br />
G70/1 Nīzesi cānuma ānuma ānuma vü nīzesine cān ditrer / Yār kim ṭoġru ola üstine yārān ditrer<br />
G502/1 ʿAşḳuñuñ zaḥmeti ḫod cānuma ānuma raḥmetler idi / Dostum cevr ü cefālar da ne zaḥmetler idi<br />
G536/5 Būy-ı zülfinden ṣabā geldi dem urdı cānuma ānuma / ʿĀşıḳ-ı āşüfte itdi Bāḳıyā ol dem beni<br />
G172/1 Göñlümi bende çeken kākül-i pür-tāb nedür / Cānuma ānuma ḫu ḫurde ḫu rde geçen gevher-i nā-yāb nedür<br />
M8/IV/1 Pāk-rū tāze-cevāndur baña cānumdan ānumdan eʿaz<br />
G118/1 Ṣanma iḳlīm-i tene ḥākim olan cānumdur ānumdur / Sīnede tīr-i ġam-ı ġamze-i cānānumdur<br />
G128/3 Temāşā-yı gül ü gül-şende ārām eylemez cānum ānum / Ser-i kūyında cānānuñ ġaraż ārām-ı cānumdur ānumdur ānumdur<br />
G263/1 Ḳaddümi çeng eşkümi rūd eyledüñ / Cismüm āteş cānum ānum ānumı ānum ı ʿūd eyledüñ<br />
214
G310/5 Cām-ı mey ṣun sāḳıyā bir pāre gelsün cānumuz ānumuz / Bī-mecāl olduḳ ġam-ı dehr ile öldürdi kesel<br />
G422/2 Giceler ṣanma sipihr üzre ḳamerdür görinen / Cānumuz ānumuz ʿaksi geçer mihr-i münev<strong>ve</strong>r yirine<br />
G268/5 Nükte-i rengīn ile elfāẓuñ ey Bāḳī revān / Laʿl-i dil-berdür meger ser-çeşme-i cānuñ ānuñ senüñ<br />
G278/1 Görmez işigi Kaʿbesin ol ḳıble-i cānuñ ānuñ / Çöp düşdi meger kim gözine ḳıble-nümānuñ<br />
G413/4 Bu cism-i dü-tā içre fiġānı reg-i cānuñ ānuñ / Şol çengdeki naġmeye beñzer ḳıl içinde<br />
G307/1 Ehl-i dil cānlara ānlara meyl it şeref ü ʿizzet bul / Naẓaruñ kānlara ḳıl gevher-i ẕī-ḳıymet bul<br />
cān ān u u beden beden [1] [1] [1] can <strong>ve</strong> beden<br />
M4/III/2 Ṣıḥḥat-i cān ān u u beden beden senden cüdādur ʿāḳıbet<br />
cān ān u u cihān cihān [1] [1] can <strong>ve</strong> dünya<br />
M1/II/7 Cān ān u u cihān cihānı cihān gözlerimüz görmese n’ola / Rūşen cemāli ʿāleme ḫurşīd ü māh idi<br />
cān ān u u cenān cenān-ı cenān ı şeyd şeydā şeyd<br />
ā [1] [1] meczup <strong>ve</strong> cinler<br />
G115/2 Cān ān u u cenān cenān-ı cenān ı şeyd şeydā şeyd<br />
birle ten-i ḫarābı / Dīvāneler yataġı vīrānedür ṣanurlar<br />
cān ān u u dil dil [8]<br />
[8]<br />
1. gönül<br />
K8/6 Ḥarīm-i cān ān ān u u di dilde di lde tāb-ı ḥüsnüñden nişān virdi / Ṣafā-yı ṭalʿat-ı nev-rūz bāġ u būstān üzre<br />
G59/4 Bir Ḳul oġlı āfetüñ kūyında ḳaldı cān ān u u u dil dil / Ḳapuya çıḳmaz görinmez nʾeylesün bī-çāreler<br />
G68/3 Ḫirmen-i cān ān u u u dile dile āteş urup giñ yirden / Şerer-i āh ile ālūde duḫānum gözedür<br />
G69/4 Bezm-i ġamında cān ān ān u u dil dil yandı yaḳıldı sāḳıyā / Depret elüñ sür ayaġı meclisde yārān teşnedür<br />
G85/5 Fürḳatüñde ṭañ mı şeftālū dilerse cān ān u u dil dil / Mī<strong>ve</strong>-i bī-vaḳt iderler ārzū bīmārlar<br />
G121/3 Cān ān u u dil dil baḥs̱-i kitāb-ı ʿaşḳda bülbülleri / Ġonca-<strong>ve</strong>ş söyletmeyüp dem-beste vü deng itdiler<br />
2. can <strong>ve</strong> gönül; bu beyitlerde iki varlık olarak karşımıza çıkarlar. Bunu çoklu söz yapılarından<br />
anlamaktayız.<br />
G376/4 Ḫānḳāh-ı ʿaşḳuñuñ mihmānlarıdur cān ān u u dil dil / Tekyedür ḫālī degül evbāşdan ḳallāşdan<br />
G317/7 Cān ān u u dild dilden dild en ṣaḳın esrār-ı ġamın ey Bāḳī / Dime bīgāneleri maḥrem-i rāz eyleyelüm<br />
cān ān u u dil dil virmek virmek [1] [1] canını ortaya koymak<br />
G203/3 Her perī-rūnuñ olur meyli raḳīb-i dī<strong>ve</strong> / Cān ān u u dil dil virmek virmek ile bunlara ādem yaramaz<br />
cān ān ān mür mürġı mür ı [1] can kuşu; bkz. ‘mürġ-i cān’ md.<br />
G329/5 Olmasañ ger cihānda bir dāne / Zülfüñ olmazdı cān ān mür mürġına mür ına dām<br />
cān ān ān-ı ān ı nnā-tev<br />
n<br />
tev tevān tev ān [2] [2] zavallı can<br />
G47/3 Göñlin o zülfe beste ḳılan cān ān ān-ı ān ı nnā-tev<br />
n<br />
tev tevān tev ān / Ol riştedür ki deste-i reyḥāne ṣarmaşur<br />
G447/3 Müşgīn ṣaçuñda ey yüzi gül cān ān ān-ı ān ı ı nnā-tev<br />
n<br />
tev tevān tev ān / Ol riştedür ki baġlana bir deste sünbüle<br />
cān ān ān-ba ān ba baḫş ba ş [6]<br />
1. hayat bağışlayan, hayat <strong>ve</strong>ren (Hz. İsa)<br />
G315/5 Bāḳıyā dīn-i Muḥammed ḥaḳ içün ،‘ālemde / Dem-i cān ān ān-ba ān ba baḫş ba ile naẓm içre bu gün ،‘Īsāyem<br />
G384/2 Leb-i cān ān ān-ba ān ba baḫşı ba şı ile mürdeler iḥyā itsün / Nic’olur muʿcize-i Ḥażret-i ʿĪsā göresin<br />
K6/7 Bulsa cām-ı laʿl-i cān ān ān-ba ān ba baḫş-ı ba ı ı lebüñden cürʿa ḫāk / Ḫāk içinde mürde-i ṣad-sāle cisme cān gelür<br />
2. can <strong>ve</strong>ren<br />
G268/4 Sāġar-ı laʿl-i leb-i cān ān ān-ba ān ba baḫş-ı ba ı ı dil-ber devridür / Döndi ey cām-ı mey-i gül-reng devrānuñ senüñ<br />
G221/2 Mürdeler iḥyā ider enfās-ı müşgīnüñ senüñ / Nuṭḳ-ı cān ān ān-ba ān ba baḫşuñdur<br />
ba şuñdur iʿcāz-ı Mesīḥādan ġaraż<br />
G506/2 Sāḳıyā cürʿa-i cām-i leb-i cān ān ān-ba ān ba baḫşuñı ba şuñı ṣun / Çekmesün ehl-i ṣafā bāde-i ḥamrā ġamı<br />
215
cān ān ān-ba ān ba baḫş ba ş olmak olmak [1] [1] can bağışlamak ‖ gönlü ferahlatmak<br />
G445/1 Nesīm-i ṣubḥ eser cān ān ān-ba ān ba baḫş ba ş olup olup āheste āheste / Cihānda böyle cān virmiş degüldür daḫı bir ḫaste<br />
cān ān ac acısı ac ısı [1] [1] aşk acısı, gönül yarası<br />
G83/4 Cān ān ac acısını ac ısını ḫaste-i derd-i firāḳ olup / Dil-dāde-i nigār-ı sitem-kār olan bilür<br />
cān ān almak almak [1] [1] gönlü esir etmek ‖ öldürmek<br />
G5/2 Cān n almada nāzüklik ile laʿlüñe söz yoḳ / Ḫālüñ daḫı bir dāne-durur fitnede ammā<br />
cān ān atmak atmak [1] [1] şiddetle arzulamak, çok he<strong>ve</strong>slenmek<br />
K6/14 Bir ḫaṭā ẓann eyleyüp ebrūların çīn eylese / Cān ān atar atar atar der-gāhına Faġfūr ile Ḫāḳān gelür<br />
cān ān ba baş ba ş üzre! üzre! [1] [1] memnuniyetle, se<strong>ve</strong> se<strong>ve</strong>, emredersiniz!; bkz. ‘cānına minnet/ler!’<br />
K8/4 Ḥamāʾil gibi dāʾim dāġ-ı derdüm ʿāşıḳ-ı bī-dil / Ḳosun baş baş üstine dirse nʾola vaʾllāhi cān ān üzre?<br />
üzre?<br />
cān ān bulmak bulmak [1] [1] canlanmak, yenilenmek<br />
K18/2 Taze ccān<br />
c ān buld buldı buld cihān irdi nebātāta ḥayāt / Ellerinde ḥarekāt eyleseler serv ü çenār<br />
cān ān borc borcı borc [1] [1] ölüm<br />
G325/2 Laʿlüñe teslīm ider cān ān borc borcın borc ın inkār itmezin / Ḳılmasun ġamzeñ teḳāżī çekmesün medyūnluġum<br />
216<br />
cān ān cāna cāna olmak olmak olmak [1] [1] [1] baş başa kalmak, sarılmak; ‘cān cāna gömlek yabāna’ bkz. MENİNSKİ, C. I,<br />
süt. 1564.<br />
G298/4 Cān ān cāna cāna olurdu olurduḳ olurdu dem-i vuṣlatda senüñle / Sīnem eger ey rūḥ-ı revān olmasa ḥāʾil<br />
cān ān ān evi evi [3] [3] [3] kalp<br />
G109/1 Bir ān içinde ġamzeñ oḳı nice ḳan ider / Dil cān ān evinde evinde ṣaḳlayup anı nihān ider<br />
G543/4 Gelüp ḳonmışken ey ḳaşı kemānum dilde peykānuñ / Göñülden geçdi āḫir cān ān evin evin vardı mekān itdi<br />
G182/3 Cān ān evinden evinden ḫānümānum aldı düzd-i ġamzeler / Olmadı hīç kimse vāḳıf nāzükāne girdiler<br />
cān ān gelmek gelmek [1] [1] canlanmak, güçlenmek<br />
K6/7 Bulsa cām-ı laʿl-i cān-baḫş-ı lebüñden cürʿa ḫāk / Ḫāk içinde mürde-i ṣad-sāle cisme cān ān gelür<br />
gelür<br />
can can kulağıyla kulağıyla dinlemek dinlemek [2] [2] büyük bir dikkatle dinlemek<br />
K6/19 Şimdi gūş-ı ı ccān<br />
c<br />
ān ile ile diñler diñler cihān eşʿārumı / Medḥüñ itsem bir yire mecmūʿ-ı ins ü cān gelür<br />
G225/2 Alma Almaġa Alma ġa āvāze-i pāy-i semendüñ gūş-i i ccān<br />
c<br />
ān / Ḳaldı yollarda nişān-ı naʿl-i esbüñ gibi semʿ<br />
cān( ān( ān(ını) ān( ını) ḳurtarmak ḳurtarmak [1] [1] ölümden kurtulmak<br />
G411/3 Kimse rāh-ı Kaʿbe-i vaṣluñda cān ān ḳurtarmad<br />
ḳurtarmadı ḳurtarmad<br />
/ Zaḫm-ı ġamzeñ beñzemez ḫār-ı muġaylān zaḫmına<br />
cān ān nis̱ nis̱ār nis̱ ār itmek itmek itmek [2] [2] ölümü göze almak, canından geçmek ‖ her şeyden vazgeçmek<br />
G348/3 Cān n nis̱ nis̱ār nis̱<br />
ār itmekdür ev<strong>ve</strong>l şarṭ bezm-i ʿaşḳına / Maḥrem olmaz bilmeyen ādāb-ı ṣoḥbet neydügin<br />
G439/5 Cān ān nis̱ nis̱ār nis̱<br />
ār eyledi Bāḳī bilini ḳuçmaḳ içün / Der-miyān itdi bu gün varını dervīşāne<br />
cān ān ān ri riştesi ri ştesi [3] [3] can ipliği; bkz. ‘rişte-i cān’ maddesi.<br />
G30/4 Bu bāzār içre düşmez dāne-i eşküm gibi gevher / Gel ey cān ān ri riştesi ri ştesi şimden girü dürr-i ʿAdenden geç<br />
G225/3 Yaḳdı nār-ı fürḳat-i şehd-i lebüñ cān ān ri riştesin ri ştesin / Aḳıdursam ṭāñ degül şemʿ-i şeb-ārā gibi demʿ<br />
G535/2 ʿArż itdüm aña nāme ile lüʾlū-yı eşküm / Cān ān ri riştesi ri ştesi mektūb-ı dürer-bāre ṣarıldı<br />
cān ān u u dilden dilden [2] [2] büyük bir içtenlikle, samimiyetle<br />
K26/36 Şöyle eşʿār-ı güher-bār oḳına aduña kim / Cān ān u u dilden dilden ide Ḥassān aña yüz biñ taḥsīn<br />
G426/1 Gelüñüz yüz ṭutalum bār-geh-i Ġaffāre / Cān ān u u u dilden dilden gelelüm tevbe vü istiġfāre<br />
cān ān virmek virmek [8]<br />
[8]
1. ölmeyi göze almak, canını ortaya koymak<br />
K13/1 Cān ān virürdüm virürdüm cevher-i cān istese cānān eger / Beẕl iderdüm yolına ẕī-ḳıymet olsa cān eger<br />
K10/6 Cān ān virür virür çoḳdur ser-i kūyuñda ḳurbān olmaġa / Ḥāżır it şemşīr-i bürrānuñla bir ḫançer bile<br />
G495/5 Virelüm Virelüm ccān<br />
c cān<br />
ānı ān ı dilā būs-ı dehān-ı yāre / ʿĀḳıbet yoḳlıġa tebdīl iderüz varlıġı<br />
2. ölmek<br />
G36/5 Bāḳī hecrüñ ġamıyla cān ān virdi virdi / Dād ey pādişāh-ı ʿālem dād<br />
G517/5 Cān ān virdi virdi şevḳ-i ḥüsnüñe Bāḳī-i ḫaste-dil / Pür-nūr ide Ḫudā-yı Teʿālā mezārını<br />
G346/6 Şemʿ-<strong>ve</strong>ş cān ān viricek viricek başuñ ucından ey dil / Şuʿle-i āhuñ ola sīne-i sūzānuñdan<br />
G445/1 Nesīm-i ṣubḥ eser cān-baḫş olup āheste āheste / Cihānda böyle cān ān virmi virmiş virmi degüldür daḫı bir ḫaste<br />
3. hayat <strong>ve</strong>rmek, canlandırmak<br />
K27/18 Hezārān mürdeye bir demde luṭfuñ tāze cān ān virdi virdi / Mesīḥā resm ü āyīnin muḥaṣṣal eyledüñ iḥyā<br />
cān ān yidürmek yidürmek [1] [1] canını <strong>ve</strong>rmek<br />
M8/III/1 Cān ān yidürseñ yidürseñ eger ol ḫusrev-i şīrīn-dehene<br />
cāna āna cānlar cānlar ḳatmak ḳatmak [1] [1] çok neşelenmek, yaşama sevinci artmak<br />
K6/9 Cānuma ānuma ānuma cānlar cānlar ḳatar gelse peyām-ı vaṣl-ı yār / Ṣan nesīm-i luṭf-ı Şāhenşāh-ı ʿālī-şān gelür<br />
cāna āna āna degmek degmek [1]<br />
G113/2 Ḫançerüñ sīnemi delerse eger / Şöyle bir ḫayr ider ki cāna āna deger deger<br />
deger<br />
cāna āna kār kār eylemek eylemek [3] [3] [3] içine işlemek, yer etmek<br />
K2/53 Sūz-ı dilden bu ḳadar yanmaz idüm ḫidmetüñe / Cāna āna kār kār eylemes eylemese eylemes āteş-i dāġ-ı ḥirmān<br />
G205/3 Cāna āna kār kār kār eylemesün eylemesün dārū-yı ḳattāl-i ġamı / Mey-i gül-gūn içelüm bārī ḥakīmāne biraz<br />
G235/6 Dil-rübā dil-ber se<strong>ve</strong>r dirler helāk oldum meded / Cānuma ānuma kār kār eyledi eyledi şimden girü teʾs̱īr-i ʿaşḳ<br />
cāndan āndan āndan ba başdan ba şdan geçmek geçmek [1] [1] [1] varlık kaygısını bırakmak, uğruna ölümü göze almak<br />
G231/4 ʿAşḳdur bu geçürür geçürür ʿāşıḳı başdan başdan ccāndan<br />
c āndan / ʿĀşıḳun yoluña cān virdügini ṣanma güẕāf<br />
cāndan āndan āndan sevmek sevmek [1] [1] tüm kalbiyle sevmek<br />
G271/4 Seni cāndan āndan se<strong>ve</strong>n se<strong>ve</strong>n bī-dillerüñ luṭf eyle ḳadrin bil / Bulınmaz bende-i muḳbil muḥibb-i bī-riyādan yig<br />
cān ān ānı ān ı özenmek özenmek [1] [1] canı istemek<br />
G319/5 Cānum ānum özenür özenür kim ḳomaya şīşede Bāḳī / Meclisde didüm ben de görince ḳoma cānum<br />
cān ān ānı ān ı mı mı var var [2]<br />
[2]<br />
K18/38 Ser<strong>ve</strong>rā cān ān ānı ān ı mı mı var devletüñ eyyāmında / Sünbülüñ ṭurrasına el uzada şāḫ-ı çenār<br />
K24/33 Ġoncanuñ cān ān ānı ān ı mı mı var öyküne laʿl-i lebüñe / Zülfüñe ḳaç başı var ola ber-ā-ber sünbül<br />
cān ān ānı ı ppāresi<br />
p<br />
āresi āresi [1] [1] canının içi, cancağızı<br />
G94/5 Ḥayāt bulsa n’ola vaṣl-ı yār ile Bāḳī / Dehānı cānı leb-i laʿli cān ān ānı ān ı ppāresidür<br />
p<br />
āresidür<br />
cān/lar ān/lar ān/lar revān revān revān eylemek eylemek [2] [2] (yoluna) canlar <strong>ve</strong>rmek<br />
G378/5 İrmedin rūz-ı firāḳ eyleyelüm eyleyelüm ccān<br />
c cān<br />
ānı ān ı rev revān rev<br />
ān / Bāḳıyā çün dinilür ey güne ḳatlanmaz deyn<br />
M1/VI/3 Her ḳanda baṣsa pāy-ı semendüñ nis̱ār içün / Ḫānlar yoluñda cümle rev revān rev ān itdi itdi cānlar cānları cānlar<br />
cān ān ānına ān ına geçmek geçmek [1] [1] çok fazla tesir etmek; bkz. ‘cāna kār eylemek’<br />
G382/6 Ey çarḫ gerçi cānuma ānuma geçdi geçdi cefāñ oḳı / Ammā ḫadeng-i āhuma sen de nişānesin<br />
cān ān ānına ān ına işleyip işleyip işleyip geçmek geçmek [1] [1] bkz. ‘cānına geçmek’ md.<br />
G356/2 Peykān-ı belā cānuma ānuma iişler<br />
i işler<br />
şler geçer geçer oldı / Ey ḳaşları ya nā<strong>ve</strong>k-i müjgānuñ ucından<br />
217
cān ān ānına ān ına ḳaṣd ḳaṣd itmek<br />
itmek<br />
[1] [1] öldürmeye niyetlenmek<br />
G396/5 Vefā eyler ṣanursın Bāḳıyā ḫandān görüp yāri / Ne ḳaṣd ḳaṣd-ı ḳaṣd ı ccān<br />
c<br />
ān ider ider ol ġamze-i ḫūn-ḫˇārı ṭuymazsın<br />
cān ān ānına ına minnet minnet bilmek bilmek [1] [1] memnun olmak, se<strong>ve</strong> se<strong>ve</strong> kabullenmek, razı olmak<br />
K10/13 Cān ān ānına ān ına minnet minnet bilür Dārāyı der-bān eylese / Ḥaḳ bu kim Dārā degül yanınca İskender bile<br />
cān ān ānına ān ına minnet/ler! minnet/ler! [2] [2] memnuniyetle, se<strong>ve</strong> se<strong>ve</strong>, hay hay!<br />
G502/5 Ten-i Bāḳīyi ser-ā-pā ḳılıcuñ pārelese / Şöyle va’llāhi begüm cān ān ānına ān ına minnetler idi<br />
G262/2 Mihr ü <strong>ve</strong>fālar itmez iseñ dostum nʾola / Minnet Minnet Minnet de degül de gül mi ccānuma<br />
c<br />
ānuma cevr ü cefālaruñ<br />
cān ān ānından ān ından uuṣandurmak<br />
u ṣandurmak [1] [1] bezdirmek<br />
G219/3 Dimeñ Mecnūna gelmiş ʿāḳıbet Leylādan istiġnā / Belā-yı ʿaşḳ o ser-gerdānı cān ān ānından ān ından uuṣandurm<br />
u<br />
ṣandurm ṣandurmış<br />
ış<br />
cānlar ānlar ānlar ba baġışlamak<br />
ba ışlamak [2]<br />
[2]<br />
G120/3 Mürde-i derd ü ġama cānlar ānlar ānlar ba baġışlar ba ışlar cürʿası / Sāḳıyā biʾllāh mey-i ḥamrā dem-i ʿĪsā mıdur<br />
G318/1 ʿĀlem ḥayāt-ı nev bulur cānlar ānlar ba baġışlar ba ışlar dem-be-dem / Enfās-ı Rūḥuʾllāhdur gūyā nesīm-i ṣubḥ-dem<br />
cānlar ānlar eritmek eritmek [1] [1] çok uğraşmak ‖ canına dişine takmak<br />
G467/4 Nāzenīnā daḫı sen ṭıfl iken Allāh bilür / Seni emzürmege ne cānlar ānlar eritdi eritdi eritdi dāye<br />
cānlar ānlar virmek virmek [3]<br />
[3]<br />
1. canını ortaya koymak<br />
G206/5 Derd-i yār ile şunuñ kim başı ḫoşdur Bāḳıyā / Ölmege cānlar ānlar virür virür derdine dermān istemez<br />
G297/7 Pister-i hicrānda dāʾim zār u bīmār olmada / Ölmege cānlar ānlar virürler virürler mübtelālar bilmiş ol<br />
2. hayat <strong>ve</strong>rmek<br />
G157/3 Mürdeye cānlar ānlar virür virür virür bīmāra ṣıḥḥat lebleri / Ḥikmet-i Loḳmān u iʿcāz-ı Mesīḥā bundadur<br />
cānlar ānlar fidā fidā [1] [1]<br />
[1]<br />
G290/1 Cānlar ānlar fidā fidā fidā maḥabbet-i cānāne ser degül / Erbāb-ı ʿaşḳa terk-i ser itmek hüner degül<br />
cān ān ile ile çal çalışmak çal ışmak [1]<br />
[1]<br />
canla başla çalışmak ‖ çok gayret etmek<br />
M1/VIII/7 Rāḥat yüzini görmedi çalışdı çalışdı çalışdı ccān<br />
c ān ile ile / Çekdi Efendi yolına bu deñlü zaḥmeti<br />
cānā ānā [30] [30] sevgilim, canım ‖ ey dost<br />
G1/1 Ḫurşīd-i ruḫuñ kendüyi kim göstere cānā ānā / Minnet mi ḳalur mihr-i żiyā-güstere cān ān ānā ān<br />
G1/2 Bir yirde ki pertev ṣala envār-ı tecellī / Ḥācet mi ḳalur mihr ü meh-i en<strong>ve</strong>re cānā ānā<br />
G1/3 Ḥaşr ide mi bir yirde senüñle beni devrān / Ḥasret ḳala mı yoġsa dem-i maḥşere cānā ānā ānā<br />
G1/4 Sen seng-dilüñ şol ki derūnında yir eyler / ʿĀlemde hemān sikke ḳazar mermere cānā ānā ānā<br />
G1/5 Zer ṣaḳlamaya ġonca-ṣıfat ʿāḳil odur kim / Gül gibi olan naḳdi ḳoya sāġare cānā ānā ānā<br />
G1/6 Ben şāh-naẓar rind-i cihān aña direm kim / Nergis gibi göz dikmeye sīm ü zere cānā ānā<br />
G1/7 Ṭūṭī gibi ḫoş nükteler ögretdi dehānuñ / Bāḳī gibi üstād-ı suḫan-per<strong>ve</strong>re cānā ānā<br />
G1/8 Redd olmaz o leblerden olan ṭurma duʿā ḳıl / Dārā-yı cihān Şāh-ı Ferīdūn-fere cānā ānā<br />
G6/5 Vefā ummaz cefādan yüz çevürmez Bāḳī ʿāşıḳdur / Niyāz itmek aña cānā ānā yaraşur saña istiġnā<br />
G13/1 Ezelden şāh-ı ʿaşḳuñ bende-i fermānıyuz cānā ānā ānā / Maḥabbet mülkinüñ sulṭān-ı ʿālī-şānıyuz cānā ānā<br />
G13/1 Ezelden şāh-ı ʿaşḳuñ bende-i fermānıyuz cānā ānā / Maḥabbet mülkinüñ sulṭān-ı ʿālī-şānıyuz cānā ānā ānā<br />
G13/2 Seḥāb-i luṭfuñ ābın teşne-dillerden dirīġ itme / Bu deştüñ baġrı yanmış Lāle-i Nuʿmānıyuz cānā ānā<br />
G13/3 Zamāne bizde gevher sezdügiçün dil-ḫırāş eyler / Anuñʾçün baġrumuz ḫūndur maʿārif kānıyuz cānā ānā<br />
G13/4 Mükedder ḳılmasun gerd-i küdūret çeşme-i cānı / Bilürsin āb-ı rūy-ı milket-i ʿOs̱mānīyüz cānā ānā ānā<br />
G13/5 Cihānı cām-ı naẓmum şiʿr-i Bāḳī gibi devr eyler / Bu bezmüñ şimdi biz de Cāmī-i devrānıyuz cānā ānā<br />
218
G119/4 Anuñ içün varmazam ben kūyuña giryān olup / Ḫāk-i rāhuñ ḳorḳaram cānā ānā gözümden ter düşer<br />
G120/2 Zaḫm-ı sīnem içre cānā ānā ḳanlu peygānuñ senüñ / Ġoncada pinhān olan berg-i gül-i raʿnā mıdur<br />
G176/3 Düşeli şīrīn lebüñ sevdāsına cānā ānā göñül / Ḫoş gelür Ferhād-<strong>ve</strong>ş ben nā-tevāne ṭaġlar<br />
G188/4 Dil-i dīvāne senüñ görmeyeli zülf ü ruḫuñ / Ṣanma cānā ānā giceden gündüzi idrāk eyler<br />
G442/3 Gör viṣālüñ gicesi şevḳ-ı derūnın ʿāşıḳun / Seyr-i deryā ḫūb olur cānā ānā şeb-i meh-tābda<br />
G449/3 Disem bir būse vir cānā ānā dir iḥsān itdi mi Leylā / Cemāli bāġınuñ şeftālūsından Ḳays-ı nā-şāde<br />
G516/1 Görinmez dāġdan cismüm ser-ā-pāy / Beni yaḳmaġa cānā ānā ḳalmadı cāy<br />
G518/5 Dil-i Bāḳīyi ser-i zülfüñ elinden cānā ānā / Çeküben ḫışm ile çeşm-i siyehüñ ala gibi<br />
G69/5 Cānā ānā zülāl-i vaṣluñı aġyār umar ʿuşşāḳ umar / Āb-ı seḥāb-ı raḥmete kāfir müselmān teşnedür<br />
G87/3 Ḳuçmaḳ naṣīb olur mı miyānuñ kemer gibi / Cānā ānā niteki ḫançer-i hicrān aradadur<br />
G362/2 Cānā ānā metāʿ-ı mihrüñe dil müşterī iken / Olmamış idi ʿaşḳ iline kārvān revān<br />
G365/1 Cānā ānā görinse ṭarf-ı ʿiẕāruñ niḳābdan / Ḫalḳ āfitāb ṭoġdı ṣanurlar seḥābdan<br />
G369/3 Cānā ānā ḫayālüñ egler idi ḫaste göñlümi / Ṣubḥ-ı ezelde ḫ˅āb-ı ʿademden uyanmadın<br />
G400/1 Cānā ānā şafaḳda ṣanma ṭulūʿ itdi māh-ı nev / Yaḳdı cihānı ʿaşḳuñ odı çıḳdı bir ʿalev<br />
G465/6 Şekl-i dehānuñ eyledi levḥ-i ḳalemde mīm / Cānā ānā ol iki ʿaynı yazan iki yāyile<br />
cānān ānān [47] [47] sevgili, yar<br />
K6/1 Rāh-ı çeşmümden dile tāb-ı ruḫ-ı cānān ānān gelür / Ḫāne-i cāna żiyā-yı mihr-i nūr-efşān gelür<br />
K13/1 Cān virürdüm cevher-i cān istese cānān ānān eger / Beẕl iderdüm yolına ẕī-ḳıymet olsa cān eger<br />
G22/2 Olsa ʿirfān ehline cānān ānān ānān olınca şöyle kim / Zülf-i müşgīni şikeste ʿahd ü peymānı dürüst<br />
G60/4 Ḫançer-i cānān ānān ecel cāmına ṭurmaz ṣu ḳatar / Yolına cān virmek anuñ şol ḳadar leẕẕetlüdür<br />
G69/2 Cān laʿlin eyler ārzū yār içmek ister ḳanumı / Yā Rab ne vādīdür bu kim cān teşne cānān ānān teşnedür<br />
G70/4 Şöyle ḳıldı ten-i efsürdeyi āh-ı serdüm / Ṭoḳınup ṭurduġı dem nā<strong>ve</strong>k-i cānān ānān ditrer<br />
G131/1 Bād şol dem ki ġubār-ı reh-i cānān ānān getürür / Naẓar-ı ehl-i dile küḥl-i Ṣıfāhān getürür<br />
G208/3 Şarāb āb-ı ḥayāt u cām-ı zerrīn āfitāb olsa / Cinān içre gerekmez baña cānān ānān olmasa meclis<br />
G214/1 Sīne-i ʿāşıḳda sırr-ı laʿl-i cānān ānān gizlemiş / Kān-ı ebdān içre ol kim cevher-i cān gizlemiş<br />
G238/2 Kimisi bülbül-i nālān-ı gül-i ʿārıż-ı yār / Kimi pervāne-i şemʿ-i ruḫ-ı cānān ānān ancaḳ<br />
G282/3 Būseyi eksük eylemez cānān ānān / Bundan artuḳ baña daḫı ne gerek<br />
G393/3 Yolında nūrdur gūyā ki ḫurşīd / Ḳabā-yı ezraḳ üzre rūy-ı cānān ānān<br />
G433/4 Cānı defʿ eyle dilā gelse ḫayāl-i cānān ānān / Ṣoḥbet-i ḫās idelüm ḫāneyi bī-ġayr eyle<br />
G435/3 Mevsim-i gülde nʾolur medrese vü mescidden / Leb-i cūy u leb-i cānān ānān u leb-i cām olsa<br />
G438/1 Düşse zülfinden ʿaraḳ ruḫsār-ı cānān ānān üstine / Gūyiyā şeb-nem düşer gül-berg-i ḫandān üstine<br />
G490/6 Bāḳıyā germ oldı gerçi mihr-i ʿālem-sūz-ı ʿaşḳ / Mī<strong>ve</strong>-i bāġ-ı ümīd-i vaṣl-ı cānān ānān olmadı<br />
G501/1 Sīne gencīnesini ḫançer-i cānān ānān deldi / Bu gün ol şūḫ-ı dil-ārā yine bir kān deldi<br />
G540/3 Ḫāk-i rāh olduġın görüp cānān ānān / Ḳatı ayaḳlar oldı ʿuşşāḳı<br />
G362/1 Cānān ānān odur ki meyl ide anı görince cān / Esbāb-ı ḥüsni ḫūb ola ammā be-şarṭ-ı ān<br />
G476/3 Dem-be-dem dil üzredür biz ʿāşıḳa / Tīzlik var ḫançer-i cānānda ānānda<br />
Mtl 3 Ḫayliden ḳaldı göñül ḫāk-i der-i cānāndedür<br />
ānāndedür / Mübtelā-yı derd ü ġam bir ʿāciz ü der-māndedür<br />
G47/2 Ḫoş geldüñ ey nesīm-i ṣabā merḥabā diyü / Bād-ı bahāra ṭurra-i cānāne ānāne ṣarmaşur<br />
G196/1 Gören dil ān-ı ḥüsnin vaʿde-i cānāne ānāne ḳatlanmaz / Belī ʿāşıḳda ṣabr olmaz göñül ol āne ḳatlanmaz<br />
G251/5 Gedā-yı kūy-ı cānāne ānāne ṣaḳın öykünme ey Bāḳī / Sefāhatdür bilürsin muḳteżā-yı şāha taḳlīdüñ<br />
G290/1 Cānlar fidā maḥabbet-i cānāne ānāne ser degül / Erbāb-ı ʿaşḳa terk-i ser itmek hüner degül<br />
G341/1 Dil-i pür-derd-i mecrūḥı der-i cānāne ānāne ṭapşurdum / Varup dārüʾş-şifāya yine bir dīvāne ṭapşurdum<br />
G361/1 Tesellī virmez ey dil derdüñ ol cānāne ānāne söylersin / Açılmaz saña gūyā ġonca-i ḫandāne söylersin<br />
219
G363/4 Bilmezin nʾeyleye derd ü ġam-ı cānāne ānāne baña / Ne müdārāya meded var ne müdāvā bilürin<br />
G395/1 Söylemez küsmiş baña cānāne ānāne söyleñ söylesün / N’eyledüm ol yār-ı ʿālī-şāne söyleñ söylesün<br />
G405/1 Ṣabr eyle dilā derdüñi cānāne ānāne ṭuyurma / Cān içre nihān eyle <strong>ve</strong>lī cāna ṭuyurma<br />
G410/1 Meded öldürdi beni derd ü ġam-ı cānāne ānāne / Ḳābil olmaz dil-i dīvāne ise dermāne<br />
G424/2 Leb-i cānāne ānāne gibi ġonca-i ter / Ḳopmadı daḫı dehr bāġında<br />
G471/4 Ḫāk-i rāh olduġum görüp ayaġın / Yirlere baṣmaz oldı cānāne ānāne<br />
G106/1 Cānāne ānāne cefā ḳılsa n’ola cāna ṣafādur / Aġyār elemin çekdügümüz ya ne belādur<br />
G319/4 Cānāne ānāne giden nāmedeki mühr degüldür / Ardınca ḳalur reşk ile çeşm-i nigerānum<br />
G330/1 Ḫaste-i derd-i ʿaşḳ-ı cānānem ānānem / Mübtelā-yı belā-yı hicrānem<br />
G421/6 Meclis-i cānān ānān ānāneye ānān eye sāḳī çoġ alsun bādeyi / Başḳa bir destī gerek zīrā raḳībuñ başına<br />
G509/1 Ārzū eyler kemend-i kākül-i cānāneyi ānāneyi / Baġlasañ zencīrler ṭutmaz dil-i dīvāneyi<br />
G339/5 Ṣoḥbet-i ḫāṣ eylemek maḳṣūd idindüm Bāḳıyā / Cānı āgāh itmedin cānān ānān ānānı ānān peydā eyledüm<br />
G525/2 Ḫ˅ābda almış idüm būs-ı leb-i cānān ānān ānānı ānān / Cān dimaġında daḫı şimdi o leẕẕet bāḳī<br />
G488/1 Baña ebrū-yı rūy-ı cānānī ānānī ānānī / Bülbüle gūşe-i gül- istānī<br />
G434/1 Ḳorḳum oldur göz dege ḫāk-i der-i cānānuma ānānuma / Yoġsa küḥl-āsā çekerdüm çeşm-i ḫūn-efşānuma<br />
G118/1 Ṣanma iḳlīm-i tene ḥākim olan cānumdur / Sīnede tīr-i ġam-ı ġamze-i cānānumdur<br />
ānānumdur<br />
ānānumdur<br />
G89/5 Nʾola raḥm eylemezse Bāḳıyā aḥvāl-i ʿuşşāḳa / Dil-i sengīni cānānuñ ānānuñ ānānuñ raḳībe ḳatı māʾildür<br />
G128/3 Temāşā-yı gül ü gül-şende ārām eylemez cānum / Ser-i kūyında cānānuñ ānānuñ ġaraż ārām-ı cānumdur<br />
G249/1 Ḫaṭṭ-ı laʿliyle ḳaşı cānānuñ ānānuñ / Bir rubāʿīsidür Gülistānuñ<br />
Kt16/2 Yine bir şūḫ-ı cefā-pīşe güzel cānānuñ ānānuñ / Uġrın uġrın baḳışı göñlümi tālān itdi<br />
220<br />
cān ān ān-bāz ān āz [2] Gerilen ipler üzerinde bedeni çeşitli şekillere sokarak oyun sergileyen<br />
kişi; kaynaklar Osmanlı şenliklerinde canbazların ipler üzerinde sergiledikleri oyunlardan <strong>ve</strong><br />
bu konuda Türklerin ne kadar ileri olduklarından övgüyle bahsetmektedir. Bkz. OSMANLI<br />
ŞENLİKLERİ, s. 142-147; K14/17’de bir savaş sahnesi betimlendiğinden buradaki ‘cān-bāz’ı<br />
savaşırken gösterilen çeviklik, cengâ<strong>ve</strong>rlik olarak anlamak gerekir.<br />
K14/17 Kimi şemşīr-bāz oldı kimi cān ān ān-bāz ān āz bu ḫalḳuñ / Temāşā eyleseñ ol günde görseñ ḥāl-i insānı<br />
G428/3 Ṭurrañdan indi ġamzeñe cān ān ān-bāz ān āz āz-ı āz ı dil yine / Çenberden atdı kendüsini ḫançer üstine<br />
cān-fez fez fezā fez ā [5]<br />
1. iç açan, cana can katan<br />
G271/1 Şarāb-ı dil-güşā olmaz o laʿl-i cān ān ān-fez ān fez fezādan fez ādan yig / Müferriḥ ḥab bulınmaz ḫāl-i rūy-ı dil-rübādan yig<br />
K26/9 Bāġa ʿazm eyle yüri ṭurma ki ṣaḥn-ı gül-şen / Cān ān ān-fez ān fez fezādur fez ādur niteki meclis-i maḫdūm-ı güzīn<br />
M3/II/1 Ṭabʿı mirʾāt-i cemāl-i cān ān ān-fez ān fez fezā-yı fez yı yı salṭanat / Sīnesi āyīne-i ʿālem-nümā-yı salṭanat<br />
M9/I/2 Ne sāz-ı muṭrıb-āsā cān ān ān-fez ān fez fezā-yı fez yı mürde-i ġam var<br />
2. cana can katan (Hz. İsa bağlamında)<br />
M5/III/3 Rūḥ-baḫş olmış Mesīḥā-<strong>ve</strong>ş o laʿl-i cān ān ān-fez ān fez fezā fez<br />
cānib ānib [7] [7] taraf, yön<br />
G440/1 Ḳarşu ṭutdum sīne-i ṣad-çāki senden cānibe ānibe / Gönder ey ḳaşı kemānum tīri benden cānibe ānibe<br />
G440/2 Defterin bād-ı ṣabā lüʾlū-yı lālānuñ dürer / İlter olsa dişlerüñ vaṣfın ʿAdenden cānibe ānibe<br />
G440/3 Görmesün kimse ṣaḳın diyü lebin dişler baña / Baḳduġumca ol büt-i şekker-şikenden cānibe ānibe<br />
G440/4 Seyr idelden gül-şen-i ḥüsnüñde ḳadd ü ḫaddüñi / Çekmez oldı ḫāṭırum serv ü çemenden cānibe ānibe<br />
G440/5 Ḫusrevā yıllar-durur yolunda Ferhāduñ geçer / Māʾil ol gel Bāḳī-i şīrīn-suḫanden cānibe ānibe ānibe
G17/1 Ayaġuñ ṭopraġın özler bulurken gökde yir kevkeb / İşigüñ cānibin ānibin gözler zehī ʿālī-naẓar kevkeb<br />
K21/20 Kemīne-bende-i dīrīneñem ḫudā<strong>ve</strong>ndā / Bu bende cānibini ānibini luṭfuñ itmesün ihmāl<br />
cān ān ān-per<strong>ve</strong>r ān per<strong>ve</strong>r [1] cana can katan, iç açıcı<br />
K26/29 Ne ʿaceb ger ola bu naẓm-ı revān rūḥ-efzā / Ki senüñ midḥat-i cān ān ān-per<strong>ve</strong>rüñe<br />
ān per<strong>ve</strong>rüñe oldı ḳarīn<br />
cān ān ān-şik ān şik şikār şik ār [1] [1] avcı<br />
G412/3 Ne mümkin mürġ-i dil vaṣluñ hevāsından güẕār itmek / Ṭutar ṣayyād-ı ġamzeñ şāh-bāz-ı cān ān ān-şik ān şik şikār şik ār elde<br />
cārī ārī [1] [1] akmakta<br />
G29/4 Firāḳ-ı dürr-i dendānuñla cārī ārī gözlerüm yaşı / Bu baḥr-i bī-kerāna ol dür-i nā-yāb olur bāʿis̱<br />
cārū/b ārū/b [4] [4] süpürge (kirpik bağlamında)<br />
G170/5 O şāhuñ der-geh-i pākinde ḫidmet ḳılmada Bāḳī / Gözi saḳḳā yaşı āb-ı revān müjgānı cārūdur ārūdur<br />
K24/17 Yine ferrāş-ṣıfat destine cārūb ārūb almış / Ki ide ḫidmet-i ḫāk-i der-i dā<strong>ve</strong>r sünbül<br />
G42/3 Yiter kirpügüm kūy-ı ʿaşḳuñda cārūb ārūb / Üzilsün kesilsün hemān rīş-i zāhid<br />
G483/7 Ġarażı bu ki fenā mey-gedesinde Bāḳī / Ḳıla müjgānını cārūb ārūb ola ferrāşları<br />
cārū ārū ārū-keş ārū keş [1] süpürücü<br />
G379/2 Cārū ārū ārū-keş ārū keş oldı sünbül-i ter bāġa nitekim / Ṣaḥn-ı bihişte ṭurra-i müşgīn-i ḥūr-ı ʿīn<br />
cāvidān āvidān [6] [6] ebedî, sonsuz; ‘bihişt-i cāvidān’, ‘naʿīm-i cāvidān’ md.<br />
K1/39 Der-gāh-ı Ḥaḳḳa yüz ṭutalum ber-mezīd ola / Cāh u celāl-i salṭanat u baḫt-ı cāvidān āvidān āvidān<br />
K22/35 Mesned-i rifʿatde genc-efşān-ı iḥsān ol müdām / ʿÖmr ü devlet pāy-dār iḳbāl ü ʿizzet cāvidān āvidān āvidān<br />
G281/5 Dünyā evinde olmayıcaḳ bir ḥużūr-ı ḳalb / Fānī cihānı n’eyleyelüm cāvidān āvidān āvidān ṭutuñ<br />
G113/7 Elüñ ol zülfe degmek ey Bāḳī / Ḥāṣılı ʿömr-i cāvidāne āvidāne deger<br />
G77/3 Çekdi ḳapuñ gedālıġına ʿāḳıbet ṣaçuñ / ʿÖmr-i dırāz u salṭanat-ı cāvid vid vidān<br />
ānı ān ı gör<br />
G54/7 Ṣafā-yı şiʿr-i Bāḳī bāʿis̱-i mihr ü maḥabbetdür / Bu āb-ı zindegānī ol ḥayāt-ı cāvidānīdür<br />
āvidānīdür<br />
221<br />
cav cavḳ cav ḳ cavḳ cavḳ [1] [1] bölük bölük, kısım kısım; bkz. ‘cavḳ cavḳ sipāh sevk itmekle’<br />
MENINSKI, C. I, süt. 1680.<br />
G23/3 Leşger-i ġam geldi dil şehrine ḳondı cav cavḳ cav ḳ cavḳ cavḳ / Ḳopdı yir yir fitne vü āşūb u ġavġā semt semt<br />
cāy āy [9]<br />
[9]<br />
G516/1 Görinmez dāġdan cismüm ser-ā-pāy / Beni yaḳmaġa cānā ḳalmadı cāy āy<br />
G519/3 Ḫalāṣ eyler mi şol cānı kimesne / Ki ana ḥalḳa-i ejder ola cāy āy<br />
M9/I/5 Ne ṣadr-ı gūşe-i mey-ḫāne gibi cāy āy āy-ı āy ḫurrem var<br />
G30/2 Saña cāy āy āy-ı āy ḫırām ey naḫl-i bālā gül-şen-i cāndur / Nesīm-i nev-bahārī gibi gel ṣaḥn-ı çemenden geç<br />
G63/1 Ne cām-ı bāde-i gül-gūna beñzer yār-i hem-dem var / Ne ṣadr-ı ṣuffa-i mey-ḫāne gibi cāy āy āy-ı āy ḫurrem var<br />
G279/2 Miyān-ı āb u āteş oldı cāy āy āy-ı āy ı ı keştī-i ṣahbā / Baturdı rūzgār āyīn-i ʾīşın bezm-i rindānuñ<br />
G316/4 Beni ālūde-dāmen ṣañma vāʿiẓ mest gördüñse / Senüñ bezmüñ gibi ben nice cāy āy āy-ı āy ı pākden geçdüm<br />
G545/3 Bir cāy āy āy-ı āy ı ḫaṭar olmasa ʿālemde nedendür / Ebrüñ bu gözi yaşı vü berḳuñ ḫafeḳānı<br />
M2/I/1 Cāy āy āy-ı āy ı āsāyiş olur ṣanma cihān-ı fānī / Eyleme ḳaṣd-ı ʿimāret bu ḫarāb eyvānı<br />
cāy āy āy-ı āy ı engüşt bulmak [2] [2] kusur/hata bulmak<br />
G360/2 Ḫaṭ-ı laʿlüñde bulmaz bulmaz ccāy<br />
c cāy<br />
āy-ı āy ı engüşt iʿtirāz ehli / ʿAceb ẓāhirdür ey ġonca dehānuñ farḳı ḫātemden<br />
G367/2 Bulınmaz Bulınmaz ccāy<br />
c cāy<br />
āy-ı āy ı engüş engüşt engüş<br />
ol leb-i şekker-feşān üzre / Meẕāḳ ehli bilürler şehd-i nābuñ farḳın ol femden<br />
cāy āy āy-ı āy ı ı iltic ilticā iltic<br />
ā [1] [1] sığınak, sığınılacak yer<br />
G271/7 Umūruñ Ḥaḳḳa tevfīz it te<strong>ve</strong>kkül eyle ey Baḳī / Ki cāy āy āy-ı āy ı iltic ilticā iltic<br />
olmaz cenāb-ı Kibriyādan yig
cāy āy itmek itmek [1] [1] yer açmak<br />
G413/5 Cāy āy itmi itmiş itmi idi Leylīye Mecnūn dil içinde / Bir ṣūret idi cil<strong>ve</strong> ḳılan maḥmil içinde<br />
cāy āy ḳılmak ılmak ılmak [1] [1] [1] yer edinmek<br />
G92/3 Ḫālüñ ḫayāli ḫāṭır-ı aġyārı ḳıldı ıldı ccāy<br />
c<br />
āy / Gūyā ḳarañu gicede rūşen sitāredür<br />
Cebb Cebbār Cebb ār [3]<br />
K18/17 Şīşe-i çarḫda gör bunca muraṣṣaʿ naḫli / Nice ārāste ḳılmış yine ṣunʿ-ı Cebb Cebbār Cebb ār<br />
K25/3 Ḳamerüñ altına yā ṣafḥa-i eflāk üzre / Rā yazupdur ḳalem-i ṣunʿ-ı Cel Celīl Cel īl ü ü Cebbār<br />
Cebbār<br />
G426/5 ʿAceb ol ṭāʿat u taḳvā diyü zuʿm itdügümüz / Varıcaḳ n’olsa gerekdür naẓar-ı Cebb Cebbāre Cebb<br />
āre<br />
1. alın<br />
ceb cebīn ceb īn [6]<br />
K26/8 Ġonca-<strong>ve</strong>ş bāġ-ı belāda nice bir ḥāṣıl ola / Girih-i ḫāṭır u teşvīş-i dil ü çīn-i ceb cebīn ceb īn<br />
K3/31 İlāhī be-āb-ı ruḫ-ı āl-i Aḥmed / Be-nūr-ı ceb cebīn ceb cebīn<br />
īn-i īn mübīn-i Peyem-ber<br />
G243/2 Gül gül oldı bāde-i ʿaşḳuñla rūy-ı gül-sitān / Tāb-ı meydendür ceb cebīn ceb cebīn<br />
īn-i īn i ġonca-i terde ʿaraḳ<br />
G450/3 Ḳaşuñ üzre tār-ı mūyuñla ceb cebīnüñ ceb īnüñ gördiler / Nūrdan ḳandīl aṣılmış ṣandılar miḥrābda<br />
K23/18 Envār-ı mihri birle münev<strong>ve</strong>r ceb cebīn ceb cebīn<br />
īn-i īn ṣubḥ / Enfās-ı ḫulḳı birle muʿaṭṭar meşām-ı şām<br />
2. korkak<br />
G368/3 Sücūd itdi miḥrāb-ı ebrūña māh / Anı bilmeyenler ṣanurlar ceb cebīn ceb īn<br />
ceb cebīn ceb īn olmak olmak [1] [1] korkmak<br />
K26/22 Secde ḳıldı göricek māh ḳaşuñ miḥrābın / Bilmeyen şöyle ḫayāl eyledi kim ola ola ceb cebīn ceb īn<br />
Cebre Cebreʾīl Cebre ʾīl [1] [1] Cebrail<br />
G528/4 Laʿl-i lebüñle ṭalʿatuñ ravża-i Cennetüʾn-naʿīm / Ḳaddüñe Cebre Cebreʾīl Cebre Cebreʾīl<br />
ʾīl-i ʾīl ʿaḳl Sidre-i müntehā didi<br />
cedd edd [1] [1] baba<br />
G546/6 Ġubār-ı naʿl-i esbin dīde-i aʿdāya küḥl itdi / Ne Tebrīzin ḳodı ceddüñ ceddüñ ne Ḳazvīn ü Ṣıfāḥānı<br />
ced ced-ber ced ber ber-ced ber ced [1] soyca, nesiller boyunca<br />
G546/3 Şehenşāh-ı felek-mesned şeh ü şeh-zāde ced ced-ber ced ber ber-ced ber ced ced / Murād ibni Selīm ibni Süleymān Ḫān-ı ʿOs̱mānī<br />
ced<strong>ve</strong>l ced<strong>ve</strong>l [1] [1] çizim aleti<br />
G426/3 Çarḫ-ı kec-revde ḳalur ʿaḳl-ı mühendis ḥayrān / Bir yirin uyduramaz ced<strong>ve</strong>le ced<strong>ve</strong>le vü pergāre<br />
222<br />
ced<strong>ve</strong>l ced<strong>ve</strong>l çekmek çekmek [1] [1] yazma kitaplarda levhaların sayfa kenarlarına çizgi çekmek (kırmızı <strong>ve</strong>ya<br />
başka renkli ced<strong>ve</strong>l de olabilir); bkz. YAZMA KİTAP SANATLARI, s. 9.<br />
G327/2 Sīnem üzre görinen ḳanlu elifler ṣanmañ / Ṣafḥa-i derd ü ġama sürḫ ile ced<strong>ve</strong>l ced<strong>ve</strong>l çekdüm<br />
çekdüm<br />
ced<strong>ve</strong>l ced<strong>ve</strong>l-i ced<strong>ve</strong>l i i zer çekmek çekmek [1] altın tozuyla sayfa kenarlarına çizgi çekmek ‖ tan kızıllığını oluşturan<br />
çizgi<br />
K3/25 Yanar şemʿ-i Nāhid öñinde şihābuñ / Çeker Çeker her gice ṣubḥa dek ced<strong>ve</strong>l ced<strong>ve</strong>l-i ced<strong>ve</strong>l<br />
i zer zer<br />
cef cefā cef ā [22] eziyet, sıkıntı<br />
K23/6 Yā nāḫunı görindi felek bir pelengdür / K’olmışdur aña ḳulle-i kūh-ı cef cefā cef<br />
maḳām<br />
M5/V/3 Çāk idüpdür gerçi kim ṣabrum girībānın cef cefā cef<br />
G24/2 Nice cām-ı Cem nice mirʾāt-ı İskender dilā / Dest-i miḥnetden cef cefā cef ṭaşıyla bulmışdur şikest<br />
G112/4 Nihāl-i cef cefā cef şāḫıdur ḳadd-i yār / Anuñ mī<strong>ve</strong>si şī<strong>ve</strong> vü nāz olur<br />
G164/2 Cevr-i aġyārdur belāyı iden / Yoġsa yār itdügi cef cefā cef n’eyler
G234/2 Şikāyet cevr-i dil-berden ḳadīmi resmdür ammā / Ḥaḳīḳatde cef cefā cef ehl-i <strong>ve</strong>fāya bir ṣafā ancaḳ<br />
G248/4 Hele ey lāle-i sīr-āb-ı çemen-zār-ı cef cefā cef / Baġrumuz yaḳdı senüñ ḥasret-i ḫāl-i dehenüñ<br />
G317/4 Māhdan māhīye dek ṣaldı cef cefā cef ḳullābın / Ḳıṣṣa-i ġuṣṣa-i zülfüñ ne dırāz eyleyelüm<br />
G491/5 Nīle ġarḳ itdi tenüm seng-i cef cefā cef zaḫmından / Yaşumı cevr-i firāvān ile Ceyḫūn itdi<br />
G84/3 Ṭāḳ-ı cef cefāda cef āda manẓara-i çeşm-i dil-rübā / Kūy-i belāda ḫāne-i cāna ḥavāledür<br />
G6/5 Vefā ummaz cef cefādan cef ādan yüz çevürmez Bāḳī ʿāşıḳdur / Niyāz itmek aña cānā yaraşur saña istiġnā<br />
G409/5 Bāḳıyā tīġ-i cef cefādan cef ādan sīne kim ṣad-çāk ola / Ḳādir olmaz ʿaşḳ eri derd-i dilüñ iḫfāsına<br />
G297/3 Yanuña ḳalur ne ḳılsañ pādişehsin dostum / Şānuña lāyıḳ degül ammā cef cefālar cef ālar bilmiş ol<br />
G382/6 Ey çarḫ gerçi cānuma geçdi cef cefāñ cef āñ oḳı / Ammā ḫadeng-i āhuma sen de nişānesin<br />
G171/5 Gitdükçe ḫarāb eyler mülk-i dil-i vīrānı / Dehrüñ bu cef cefās cef<br />
ās āsından ās ından bir şāha şikāyet var<br />
G44/4 Bulmasun kimse ḳuṣūrum dir iseñ / Eyleme ḳaṣr-ı cef cefāy cef cefāy<br />
āyı āy bünyād<br />
G129/6 Maġrūr idüñ <strong>ve</strong>fāsına bir şūḫuñ ey göñül / Rüsvāy-ı ʿālem eyledi şimdi cef cefāy cef cefāy<br />
āyı āy gör<br />
G77/10 Tīr-i cef cefā-yı cef yı yı çarḫ-ı sitem-gerden iñleme / Şemşīr-i ʿadl-i ḫusrev-i ṣāḥib-ḳırānı gör<br />
G98/4 Seng-i cef cefā-yı cef yı dehr ile mirʾāt-ı dil degül / Cām-ı cihān-nümā-yı Sikender şikest olur<br />
G111/4 Esdürmeyeydi ṣarṣar-ı āhum cef cefā-yı cef yı yār / Mirʾāt-ı ḥüsni olmaz idi böyle pür-ġubār<br />
K5/30 Getür cām-ı sürūr-encāmı ey sāḳī yiter çekdük / Cef Cefā-yı Cef yı yı devr-i gerdūnı belā-yı çarḫ-ı gerdānı<br />
G45/3 Cef Cefā-yı Cef yı yār ile muʿtād olıncadur müşkil / ʿAẕāb ʿaẕb olur āḫır gelür ʿitāb leẕīẕ<br />
cef cefā cef ā vü cevr [5] eziyet, azap<br />
G2/6 Yüzüm üzre ḳadem baṣmaz cef cefā cef ā vü cevrden geçmez / Yolında ḳılduġumdan nʾoldı ben cismüm türāb-āsā<br />
G249/7 Bāḳī senden cef cefā cef ā vü cevr ummaz / Eger olursa luṭfuñ iḥsānuñ<br />
G395/2 Nāz ile güftāre gelmezse helāk eyler beni / Ol cef cefā cef ā vü cevri bī-pāyāne söyleñ söylesün<br />
G486/2 Zülfüñ gibi yanuñca ṣalınmaḳ diler göñül / Tīġ-i cef cefā cef<br />
ā vü cevr ile senden kesilmedi<br />
G486/5 Ebrūlaruñ ġamıyla kemān oldı ḳāmeti / Baḳī cef cefā cef ā vü cevrüñ cevrüñ elinden çekilmedi<br />
cef cefā cef ā vü mi miḥnet mi<br />
ḥnet [1] [1] eziyet, azap<br />
G141/6 Bīhūde yire cevri güzeller çoġ itmesün / Bāḳī cef cefā cef ā vü mmiḥnete<br />
m<br />
ḥnete muʿtād olup gider<br />
cef cefā cef ā çekmek [2] katlanmak<br />
G381/4 Hep senüñʾçündür benüm dünyā cef cefās cef cefās<br />
āsın ās ın çekdügüm çekdügüm / Yoġsa ʿömrüm varı sensüz nʾeylerin dünyāyı ben<br />
G199/3 Dil-i ṣad-çāk o mūy-ı müşg-būnuñ bendine ḳalmaz / Çeker Çeker zülf-i dil-āvīzüñ cef cefās cef<br />
ās āsın ās ın şāne incinmez<br />
cef cefā cef ā itmek/eylemek [2] eziyet etmek, (aşığı) sıkıntıya sokmak<br />
G297/1 Her cef cefā cef kim eyledüñ eyledüñ geldi <strong>ve</strong>fālar bilmiş ol / Rūḥa rāḥatdur ġamuñ cāna ṣafālar bilmiş ol<br />
G465/5 Baña ʿadū yanında cef cefālar cef ālar ider o serv / Nā-gāh yolda rāst gelürse ḳażāyile<br />
cef cefā cef cefā<br />
ā ḳılmak ılmak ılmak [2] [2] eziyet etmek, azap <strong>ve</strong>rmek<br />
G106/1 Cānāne cef cefā cef ā ḳılsa ılsa n’ola cāna ṣafādur / Aġyār elemin çekdügümüz ya ne belādur<br />
G388/1 Geh cef cefā cef ā ḳılsun ılsun niyāz ehline geh nāz eylesün / Nāz iderse ʿāşıḳa ol şūḫ-ı ṭannāz eylesün<br />
cef cefā-ḫū cef ḫū [2]<br />
M8/I/2 Üşdiler yanına her şūḫ-ı cef cefā-ḫū cef ḫū begler<br />
G452/4 Nʾolur bī-raḥm u sengīn-dil cef cefā-ḫū cef ḫū tünd ü ser-keşden / Göñüller iñlese şūḫ olsa dil-ber şī<strong>ve</strong>-kār olsa<br />
cef cefā-pīşe cef şe olmak [1] durmaksızın zulm etmek, eziyet etmek<br />
G382/2 Saña bahā ne idi cef cefā-pīşe cef şe olmasañ / Ḥaḳḳā budur ki bī-bedel ü bī-bahānesin<br />
cehl cehl [1] [1] [1] cahillik<br />
G426/6 Ẓulmet-i cehlde cehlde cevher diyü cemʿ itdügümüz / Ḳorkum oldur çıḳa ol rūzda seng-i ḫāre<br />
223
cel celāl cel āl [3]<br />
1. yücelik, ululuk<br />
K21/17 Şu deñlü şān-ı şerīfinde var anuñ ʿaẓamet / Ki kendüsin yitürür meclisine gelse cel celāl cel āl<br />
K18/28 Āsmān-pāye hümā-sāye ʿAlī Pāşā kim / İremez ṭāḳ-i cel celāline cel āline kemend-i efkār<br />
2. hışım (sevgilinin güzelliğiyle birlikte sahip olduğu diğer önemli nitelik)<br />
G314/3 Dir görenler dem-i ġażabda seni / Bārekaʾllāh zehī cemāl u cel celāl cel<br />
āl<br />
Cel Celīl Cel īl ü ü Cebb Cebbār Cebb ār [1] [1] Allah<br />
K25/3 Ḳamerüñ altına yā ṣafḥa-i eflāk üzre / Rā yazupdur ḳalem-i ṣunʿ-ı Cel Celīl Cel īl ü ü Cebbār<br />
Cebbār<br />
cem cemʿ cem ʿ eylemek eylemek [1] [1] toplamak<br />
G547/4 O ġonca-leb yanında ḫoş gör ey dil ḫār-ı aġyārı / ʿAsel cem cemʿ cem ʿ eyleyen eyleyen nūş eyler eks̱er nīş-i zenbūrı<br />
cem cemʿ cem ʿ itme itmek itme k [4] [4] toplamak<br />
G72/1 Zülf-i pür-ḫam çün ruḫuñ üzre perīşān-ḥāl olur / Kendüsin cem cemʿ cem ʿ idemez idemez ol nice māh u sāl olur<br />
G426/6 Ẓulmet-i cehlde cevher diyü cem cemʿ cem ʿ itdügümüz itdügümüz / Ḳorkum oldur çıḳa ol rūzda seng-i ḫāre<br />
G466/7 Jāle naḳdin ḳadeḥe ḳoydı çemen bezminde / Cem Cemʿ Cem ʿ idüp idüp ṣaḳlamadı ġonca gibi zer lāle<br />
Mtl 2 Kesb ider derd ü ġamuñ dil çeşm-i giryān ḥarcanur / Cem Cemʿ Cem<br />
ʿ ider ider deryā-yı ʿummān ebr-i bārān ḥarcanur<br />
1. toplanmak<br />
cem cemʿ cem ʿ olmak olmak [4] [4]<br />
[4]<br />
G104/4 Şuʿle-i şemʿ-i cemāli şevḳıne cem cemʿ cem ʿ old oldılar old ılar / Bir çerāġ idindiler ol nev-cevānı pīrler<br />
G224/5 Bāḳī ʿaceb mi şiʿr-i dil-efrūzuñ itseler / Erbāb-ı ʿaşḳ cem cemʿ cem ʿ ol olıca ol<br />
ıca ıcaḳ ıca encümende şemʿ<br />
2. bir araya gelmek<br />
G521/3 Cem Cemʿ Cem ʿ old oldı old eşḳiyā ile bir gün raḳīb-i ḫar / Ehl-i şeḳādan üstine kimse oturmadı<br />
G190/3 Görenler ruḫlaruñda ḥalḳa ḥalḳa zülfüñi dirler / Meh-i bedr ile ṣan kim cem cemʿ cem ʿ olupdur olupdur hāleler yir yir<br />
224<br />
Cem Cem Cem [12] [12] [12] Cem ile ilgili anlatılar <strong>ve</strong> bunların Osmanlı şiirindeki yansımaları için;<br />
MİTOLOJİK UNSURLAR, s. 125-142 ile s. 408-409; MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s.136-137; PALA, s. 108-<br />
109; ayrıca bkz. ‘ḫātem-i Cem’, ‘sāġar-ı Cem/Cemşīd’ md.<br />
K2/12 Ḫusrev-i Cem-ʿaẓamet dā<strong>ve</strong>r-i Ḫāḳān-saṭ<strong>ve</strong>t / Belki eñ kem ḳulı Cem Cem ʿabd-i ḥaḳīri Ḫāḳān<br />
K27/5 Muraṣṣaʿ cāmlarla bir ʿaceb şāhāne meclisdür / Düşinde görmedi Cem böyle ʿişret-ḫāne-i zībā<br />
G38/2 Sāḳī şarāb rūşen imiş çün revān-ı Cem Cem / Cām-ı ṣabūḥı güldürelüm k’ola rūḥı şād<br />
G99/6 Çeşm ü çerāġ-ı merdüm-i ṣāḥib-naẓar yiter / Cām-ı şarāb-ı nāb ki Cem Cem Cem yādgārıdur<br />
G318/8 Şāhā muraṣṣaʿ cāmdur sāḳī-i sīm-endāmdur / ‘Īş-i mey-i gül-fāmdur rāḥat-resān-ı rūḥ-ı Cem<br />
G377/3 ‘Īş u ṣafā-yı ‘ahd-i Cem Cem ü devr-i cāmı gör / Baḥŝ itme rezm-i Rüstem ü İsfendiyārdan<br />
G478/2 Cem Cem ḳomadı elinden içdi müdām cāmı / ʿAks-i lebüñ görelden cām-ı cihān-nümāda<br />
G522/3 Şol dil ki cām gibi el üzre ṭutardı Cem Cem / Dest-i zamāne yirlere çaldı ḫazef gibi<br />
G360/4 Metāʿ-ı dehr-i fānīden bu gün peymānedür varlıḳ / Ne ḳaldı cāmdan ġayrı nişān-ı devlet-i Cemden<br />
Cemden<br />
G367/4 Fürūġ-ı cām-ı ʿişretden ḥarīm-i cānı rūşen ḳıl / Ki envār-ı saʿādetdür çerāġ-ı devlet-i Cemden Cemden<br />
Cemden<br />
G377/2 Devr-i piyāle devlet-i Cemden Cemden ḫaber virür / Her bir ḥabābı remz ile bir tāc-dārdan<br />
G387/3 Bir ṭarḥ ṣaldı ṣafḥa-i dehr-i dü-renge kim / Eşkāl-i Cemle Cemle naḳş görindi zamān zemīn<br />
cem cemāl cem āl [39]<br />
[39]<br />
1. yüz ‖ güzel yüz<br />
G91/2 Ḥüsnüñ zekātınuñ eger ey ḫ˅āce-i cem cemāl cem<br />
āl / Bir müsteḥaḳḳın ister iseñ işte ben faḳīr
G314/3 Dir görenler dem-i ġażabda seni / Bārekaʾllāh zehī cem cemāl cem<br />
āl u celāl<br />
G96/1 Şām-ı firāḳuñ āḫırı ṣubḥ-ı viṣāldür / Mihr-i münīri pertev-i nūr-ı cem cemāldür cem<br />
āldür<br />
M1/II/7 Cān u cihānı gözlerimüz görmese n’ola / Rūşen cem cemāli cem<br />
āli ʿāleme ḫurşīd ü māh idi<br />
M6/VI/3 Bulmış cem cemāli cem āli āyīnesi māh-<strong>ve</strong>ş cilā<br />
G104/4 Şuʿle-i şemʿ-i cem cemāli cem āli şevḳıne cemʿ oldılar / Bir çerāġ idindiler ol nev-cevānı pīrler<br />
K9/7 Allāh ki dökdi ṣaçdı felek ḫalḳa vārını / Şükrāne-i cem cemāl cem<br />
āl āl-i āl i cihān-bān-ı şehriyār<br />
K15/11 Żiyā-baḫş olsun āfāḳa cem cemāl cem cemāl<br />
āl-i āl i ʿālem-efrūzı / Fürūzān eyledükçe ṭalʿat-i nev-rūz dünyāyı<br />
M1/VII/1 Bāḳī cem cemāl cem cemāl<br />
āl-i āl i Pādişeh-i dil-peẕīri gör / Mirʾāt-i ṣunʿ-ı Ḥażret-i Ḥayy-i Ḳadīri gör<br />
M3/I/2 Kāʾinātı ḳıldı mirʾāt-ı cem cemāl cem cemāl<br />
āl-i āl i Şāhdan / Ġarḳ-ı envār-ı hidāyet Rabb-i ʿizzet ṣubḥ-dem<br />
M3/I/3 Çoḳdan eylerdi cem em emāl<br />
āl-i āl i i bā-kemālin ārzū / Ber-murād oldı hele tāc-ı saʿādet ṣubḥ-dem<br />
M3/II/1 Ṭabʿı mirʾāt-i cem cemāl cem cemāl<br />
āl-i āl i cān-fezā-yı salṭanat / Sīnesi āyīne-i ʿālem-nümā-yı salṭanat<br />
G77/8 Bāḳī cem cemāl cem cemāl<br />
āl-i āl i şāha nigāh eyle aç gözüñ / Çeşm ü çerāġ-ı dūde-i ʿOs̱māniyānı gör<br />
G260/1 Āyīne-i cem cemāl cem cemāl<br />
āl-i āl i ḥaḳīḳat-nümā yüzüñ / Āb-ı zülāl-i çeşme-i ṣıdḳ u ṣafā sözüñ<br />
G522/5 Vaṣf-ı cem cemāl cem cemāl<br />
āl-i āl i yār ile Bāḳī ġazellerin / Biri birine ṣundı güzeller tuḥaf gibi<br />
G360/5 Cem Cemāli Cem āli şemʿine pervānedür Bāḳī o māhuñ kim / Yaḳar ḥüsn-i dil-efrūzı çerāġı nūr-ı aʿżamdan<br />
G449/3 Disem bir būse vir cānā dir iḥsān itdi mi Leylā / Cem Cemāli Cem āli bāġınuñ şeftālūsından Ḳays-ı nā-şāde<br />
G198/6 Cem Cemāl Cem Cemāl<br />
āl-i āl i yāre naẓar ḳıl derūnuñ it rūşen / Ki nūr-baḫşdur ol ṭalʿat-i cihān-efrūz<br />
G337/10 Cem Cemāl Cem Cemāl<br />
āl-i āl i i devleti gül gibi ḫurrem ü ḫandān / Bisāṭ-ı ʿişretini gül-sitāna beñzetdüm<br />
G212/4 Cām-ı cihān-nümā-yı cem cemālin cem ālin göreydi ger / İtmezdi vażʿ-ı āyīne ferzend-i Fīlekūs<br />
K16/1 Ḥüsnüñ żiyāsı pertev-i nūr-ı ḳıdem gibi / Rūşen cem cemālüñ cem<br />
ālüñ āyīnesi ṣubḥ-dem gibi<br />
M5/I/1 Ey cem cemālüñ cem ālüñ pertev-i envār-ı ṣubḥ-ı lem-yezel<br />
G5/5 İller yiye şeftālūsını bāġ-ı cem cemālüñ cem ālüñ / Ey sīb-ẕeḳan Bāḳī nice bir diye eyvā<br />
G18/1 Ey ṣafā-yı ʿārıżuñdan çeşme-i ḫurşīde āb / Şuʿle-i şemʿ-i cem cemālüñ cem ālüñ nūr-baḫş-ı āfitāb<br />
G24/3 Ṣūret-i eṣnāmdan döndi saña itdi sücūd / Rāhib-i deyri cem cemālüñ cem ālüñ eyledi Yezdān-perest<br />
G235/3 Ḳıble-i iḳbāl-i ʿālemdür cem cemālüñ cem cemālüñ<br />
ālüñ Kaʿbesi / Tā irişdi ʿāleme āvāze-i tekbīr-i ʿaşḳ<br />
G243/1 Nev-bahār açdı cem cemālüñ cem ālüñ muṣḥafından bir varaḳ / Ol varaḳdan başladı gül-şende bülbüller sebaḳ<br />
G260/3 Bā‘iŝ cem cemālüñ cem ālüñ oldı cihānuñ ẓuhūrına / Ḫurşīddür bahāne vücūdına gündüzüñ<br />
G352/1 Şeb-i zülfüñ nihān eyle ruḫuñ rūşen nehār olsun / Gider ebr-i ḫaṭuñ yüzden cem cemālüñ cem<br />
ālüñ nev-bahār olsun<br />
G417/3 Bihişt-i cāvidānīdür cem cemālüñ cem ālüñ ol dehen gūyā / Leb-ā-leb āb-ı Kevs̱erle ṭolu bir laʿlden kūze<br />
G132/1 Cem Cemālüñ Cem ālüñ āfitābından alup nūr / Meh-i tābāna döndi cām-ı billūr<br />
G132/3 Cem Cemālüñ Cem ālüñ şevḳıne döymez göñüller / Tecellī tābına ṣabr eylemez Ṭūr<br />
G167/2 Ne ser-keş servdür ḳaddüñ benüm ey naḫl-i būstānum / Cem Cemālüñ Cem ālüñ nūrına zülf-i şeb-āsāsın ḥicāb eyler<br />
G352/2 Cem Cemālüñ Cem ālüñ pertevinden nūr-baḫş ol māh u ḫurşīde / Güneş āyīne-i ḥüsnüñ felek āyīne-dār olsun<br />
G498/1 Göñül şevḳ-i ruḫuñla yana geldi / Cem Cemālüñ Cem ālüñ şemʿine pervāne geldi<br />
G538/5 Cem Cemālüñ Cem ālüñ muṣḥafını dil-berā gördükçe bu Bāḳī / Oḳur Veʾş-şems yüzüñe ḳaşuña sūre-i Nūnı<br />
G65/1 Yüzüñ şems-i ḍuḥā rūz-ı viṣālüñ ʿīd-i Eḍḥādur / Cem Cemālüñden<br />
Cem ālüñden müzeyyen her ṭaraf ʿālem temāşādur<br />
G547/2 Beyāż-ı ṣafḥa-i ruḫsāra ol ḫaṭṭ-ı cem cemālüñle cem ālüñle / Muḥaḳḳaḳ ḫaṭṭ-ı Nūrī mi ki yazmış āyet-i Nūrı<br />
2. güzellik ‖ güzel yüz<br />
G448/4 Düşer fülk-i dil-i ehl-i maḥabbet aña ḳurtılmaz / Cem Cemāli Cem āli baḥrinüñ gird-āba dönmişdür miyānında<br />
cem cemāl cem<br />
āl āl-i āl i ʿālem ʿālem-ārā ʿālem ārā [2] dünyayı aydınlatan yüz (güneş benzerliği yönüyle)<br />
G127/1 Temāşā-gāh-ı ʿuşşāḳ ol cem cemāl cem cemāl<br />
āl-i āl i i ʿālem ʿālem-ārādur<br />
ʿālem ārādur / Ser-i kūyında ʿālem mest ü şeydā bir temāşādur<br />
G320/1 Cem Cemāl Cem Cemāl<br />
āl-i āl i ʿālem ʿālem-ārās ʿālem ārās ārāsından ārās ından ol māhuñ niḳāb açdum / ʿAceb ferḫunde geldi fāl-i aḥvālüm kitāb açdum<br />
225
cem cemīl cem īl [3] [3] [3] güzel<br />
G285/1 Zülfüñi görsem ʿiẕāruñ üzre ey ḥūr-i cem cemīl cem īl / Ṣanuram zencīr şeklin baġlamışdur Selsebīl<br />
K23/34 Ḫatm oldı söz du duʿā du duʿā<br />
ʿā-yı ʿā yı cem cemīlüñ cem<br />
īlüñ maḥallidür / Kʾola raḥīk-i cām-ı s̱enā ʿanberīn ḫıtām<br />
K25/35 Bu ḳadar nūrı güneş ḳandan iderdi taḥṣīl / Olmasa reʾy-i cem cemīlüñ cem īlüñ yüzine āyīne-dār<br />
cem cemʿiyyet cem cemʿiyyet<br />
ʿiyyet-i ʿiyyet i ḫāṭ ḫāṭır ḫāṭ ır bulmak bulmak [1] huzur bulmak<br />
K6/4 Nūş-ı cān eyler göñül cem cemʿiyyet cem cemʿiyyet<br />
ʿiyyet-i ʿiyyet i ḫāṭ ḫāṭır ḫāṭ ır bulur / Tārumār eyler yine ol gözleri mestān gelür<br />
Cemş Cemşīd Cemş īd [8] [8] bkz. ‘Cem’ ‘keyḫusrev’, ‘şāh’, ‘dā<strong>ve</strong>r’, ‘ḫusrev’ md.<br />
G153/5 Şemşīr-i dest-i ḳahruña Cemş Cemşīd Cemş īd baş eger / Naʿl-i semend-i ʿazmüñe Dārā ḳulaḳ çeker<br />
G466/2 Salṭanat bār-gehin ḳurdı yine faṣl-ı bahār / Taḫt-ı Cemş Cemşīd Cemş Cemşīd<br />
īd çemen tāc-ı Sikender lāle<br />
G122/7 Baḳ sāġar-ı şikeste-i pür-ḫūn-ı lāleye / Cemş Cemşīdden<br />
Cemş īdden nişāne ḳalan yādgārı gör<br />
G54/2 Daḫı Cemş Cemşīdi Cemş īdi yād eyler gözinden ḳan döker meclis / Mey-i gül-gūn sirişki cām çeşm-i ḫūn-feşānıdur<br />
G328/4 Gül gibi cām-ı ʿīşı güldürelüm / Rūḥ-ı Cemş Cemşīdi Cemş īdi şād-mān idelüm<br />
G484/2 Raḥīḳ-i cām-ı laʿlüñden alur bir cürʿa Cemş Cemşīdi Cemş īdi / Şarāb-ı bezm-i ʿaşḳuñdan yıḳar bir kāse Faġfūrı<br />
K17/1 Gül meclisinde lāle yine ḳıldı āşikār / Āyīn-i bezm-i ʿişret-i Cemş Cemşīd Cemş Cemşīd<br />
īd-i īd i kām-kār<br />
G251/2 Şikest olduġına rāżī degüldi revnaḳ-ı ʿişret / Anuñ’çün düşmedi bir dem elinden cām Cem Cemşīdüñ Cem īdüñ<br />
Cemş Cemşīd Cemş Cemşīd<br />
īd-i īd i ʿī ʿīş ʿī<br />
ş ü ü ʿi ʿişret ʿi şret [1] [1] işret meclisinin büyük padişahı ‖ Kanunî Süleyman<br />
K1/14 Cemş Cemşīd Cemş Cemşīd<br />
īd-i īd i ʿī ʿīş ʿī<br />
ş ü ü ü ʿi ʿişret ʿi şret ü Dārā-yı dār u gīr / Kisrī-i ʿadl ü reʾfet ü İskender-i zamān<br />
Cemş Cemşīd Cemş Cemşīd<br />
īd-i īd i Key Keyḫusrev Key<br />
ḫusrev ḫusrev-güher ḫusrev güher [1] Keyhüsrev yaratılışlı padişah<br />
G318/6 Keyḫusrev-i Cemşīd-fer Cemş Cemşīd Cemş Cemşīd<br />
īd-i īd i Key Keyḫusrev Key<br />
ḫusrev ḫusrev-güher<br />
ḫusrev güher / Dārā-yı İskender-ẓafer İskender-i Dārā-ḥaşem<br />
cen cenāb cen āb [7] huzur, kapı ‖ eşik; bkz. ‘ḫāk-i cenāb’ md.<br />
K7/30 Cümle yek-dildür duʿā-yı devletüñde kāʾināt / Ḫalḳ iḳbāl-i cen cenāb cen cenāb<br />
āb-ı āb ı pāk-i Yezdān eyledi<br />
G217/5 Kār-ı düşvār olsa ḳıl ʿazm-i cen cenāb cen cenāb<br />
āb-ı āb ı mey-fürūş / Himmet-i merdān ile āsān olur her müşkil iş<br />
G382/5 Gāhī cen cenāb cen cenāb<br />
āb-ı āb ı Leylīye mektūb uçurmaġa / Urındı Ḳays başına mürġ āşiyānesin<br />
K23/15 Mihr-i sipihr-i mekremet ol kim cen cenāb cen cenāb<br />
ābına āb ına / Gökden hilāl iki bükilüp virür selām<br />
K9/21 Mevrūs̱dur cen cenābuña cen ābuña memlūk ṭapuña / Lāyıḳ degül ki devr-i zamān ide ḫ˅ār u zār<br />
G202/4 Dilde ḫırāş-ı ḫār-ı ġam dīdede eşk dem-be-dem / ʿArż olınur cen cenābuña cen cenābuña<br />
ābuña gizlümüz āşikāremüz<br />
K5/8 Penāh-ı dīn ü devlet pādişāh-ı āsmān-rifʿat / Cen Cenāb Cen Cenāb<br />
āb-ı āb ı Şeh Selīm ibni Süleymān Ḫān-ı ʿOs̱mānī<br />
Cen Cenāb Cen Cenāb<br />
āb-ı āb ı Ḥaḳḳ Ḥaḳḳ [3] [3] Allah<br />
K9/1 Minnet Cen Cenāb Cen Cenāb<br />
āb-ı āb ı Ḥaḳḳa Ḥaḳḳa dem-ā-dem hezār bār / Faṣl-ı şitāda bāġ-ı cihān buldı nev-bahār<br />
K17/12 Yüz sür Cen Cenāb Cen Cenāb<br />
āb-ı āb ı ı Ḥaḳḳa Ḥaḳḳa Ḥaḳḳa niyāz u tażarruʿ it / Olsun mezīd ʿömr-i Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i rūzgār<br />
G155/7 Tażarruʿ demleri geldi Cen Cenāb Cen Cenāb<br />
āb-ı āb ı Ḥaḳḳa Ḥaḳḳa ey Bāḳī / İdüp Fetḥ āyetin ezber dilin ḳılsun revān ḫançer<br />
cen cenāb cen cenāb<br />
āb-ı āb ı ı ḥa ḥażret ḥa żret [2] [2] yüce huzura<br />
K9/20 Bāḳī duʿācı pīr ḳuluñ geldi ḫusrevā / Eyler cen cenāb cen cenāb<br />
āb-ı āb ı ḥa ḥażretü ḥa ḥażretü<br />
żretüñe żretü ñe ʿarż-ı iftiḳār<br />
G65/4 Cen Cenāb Cen Cenāb<br />
āb-ı āb ı Ḥa Ḥażrete Ḥa żrete yüz ṭut kim oldur ḳıble-i ʿārif / Sücūduñdan ġaraż zīrā rıżā-yı Rabb-i aʿlādur<br />
cen cenāb cen cenāb<br />
āb-ı āb ı ı Ḥa Ḥażret Ḥa Ḥażret<br />
żret-i żret i Sul Sulṭān Sul<br />
ṭān [1] [1] yüce Sultanın huzuru<br />
G500/5 Diler kim dād ola Bāḳī felekden / Cen Cenāb Cen Cenāb<br />
āb-ı āb ı Ḥa Ḥażret Ḥa Ḥażret<br />
żret-i żret i Sul Sulṭāne Sul<br />
ṭāne geldi<br />
cen cenāb cen cenāb<br />
āb-ı āb ı Kibriy Kibriyā Kibriy<br />
ā [1] [1] yüce Allah<br />
G271/7 Umūruñ Ḥaḳḳa tevfīz it te<strong>ve</strong>kkül eyle ey Baḳī / Ki cāy-ı ilticā olmaz cen cenāb cen cenāb<br />
āb-ı āb ı Kibriy Kibriyādan<br />
Kibriy<br />
ādan yig<br />
cen cenāb cen cenāb<br />
āb-ı āb ı şşāh<br />
ş<br />
āh āh [1] [1] [1] padişahın huzuru<br />
G352/7 Cen Cenāb Cen Cenāb<br />
āb-ı āb ı şşāha<br />
ş<br />
āha āha ey Bāḳī nis̱ār it lüʾlū-yı naẓmuñ / Bu ṣandūḳ-ı ṣadef-kārīde dürr-i şāh-vār olsun<br />
226
cen cenāḥ cen ḥ [1] kanat<br />
G320/4 Hevā-yı ʿaşḳuñ içre ben ḳaçurdum Ḳāfa sīmurġı / Cen Cenāḥ-ı Cen himmeti ol dem ki mānend-i ʿuḳāb açdum<br />
1. savaş<br />
ceng ceng [3]<br />
[3]<br />
G407/4 Āteş-i rezm içre ya āhendür oldı āl reng / Ceng Ceng āl ister belī kār-ı ẓafer-kirdārına<br />
G484/3 Hezārān ʿöẕr-i leng eyler ḳaçar meydāna gelmezdi / Eger Tātār-ı ġamzeñ daʿ<strong>ve</strong>t itse cenge cenge cenge Tīmūrı<br />
2. kavga, çekişme<br />
G396/4 Ḳo cengi cengi çeng-i ،‘aşḳuñ n’eydügin bilmezsin ey vā‘iẓ / Ne ra‘nā söyler ol çeng ile mūsīḳārı ṭuymazsın<br />
ceng ceng ü ü cid cidāl cid āl [4] mücadele etme, kavga etme<br />
K12/13 Ṭāliʿuñla nice bir ceng ceng ü ü ü cid cidāl cid āl ey Bāḳī / ʿĀḳıbet kevkeb-i baḫtuñ seni dīvāne çeker<br />
K20/31 Hemīşe ṣanʿat u pīşem dem-ā-dem endīşem / Özümle baḥs̱ u cedel yılduzumla ceng ceng ü ü cid cidāl cid āl<br />
G372/4 Ser-i kūyuñda ger ġavġā-yı ʿuşşāḳ olmasun dirseñ / Raḳīb-i kāfiri öldür ne ceng ceng ü ü ü ne ne cid cidāl cid āl olsun<br />
G451/5 Eṣḥāb-ı zühd bezm-i füsūn u fesānede / Erbāb-ı ʿaşḳ ʿarṣa-i ceng ceng ü ü cid cidālde cid ālde<br />
ceng ceng itmek itmek itmek [4] [4] savaşmak<br />
G25/5 Erbāb-ı ʿaşḳ ceng ceng ider ider eṣḥāb-ı zühd ile / Maḳṣūd sensin eyleseler ḫāṣ u ʿām baḥs̱<br />
G121/4 Dil derūn-ı sīnede laʿlüñle ḳıldı baḥs̱-i ʿaşḳ / Bir biriyle iki bülbül gūyiyā ceng ceng itdiler<br />
itdiler<br />
G229/3 Leşger-i eşk-i firāvān ile ceng ceng itmek itmek itmek içün / Gönderür mevclerin lücce-i ʿummān ṣaf ṣaf<br />
G362/4 Ceng Ceng itmege itmege sitāre-i baḫtumla eyledüm / Bu āh-ı pür-şirārumı bir tīġ-i zer-nişān<br />
ceng ceng olmak olmak olmak [1] [1] savaşılmak<br />
G489/1 Bu gice leşger-i ḫ˅āb ile ḫaylī ceng ceng oldı oldı / Feżā-yı dīde sipāh-ı sirişke teng oldı<br />
ceng ceng meyd meydān meyd meydān<br />
ānı ān ı [2] savaş meydanı<br />
K14/16 Çalındı kūslar ṭabl u neḳāre ṣaldı āvāze / Dügün bayram idi gūyā ġuzāta ceng meyd meydān meyd<br />
ān ānı ān<br />
G407/5 Ceng Ceng meyd meydān meyd meydān<br />
ānında ān ında yā ḫod ḳırmızı dībā geyer / Rezm-gāhuñ tā mehābet göstere küffārına<br />
cenge cenge ṭurmak [1] savaşa hazırlanmak<br />
G229/1 Müje ḫaylin dizer ol ġamze-i fettān ṣaf ṣaf / Gūyiyā cenge cenge ṭurur nīze-güẕārān ṣaf ṣaf<br />
cennet cennet [7]<br />
[7]<br />
G525/1 Sāḳıyā ḳalmaz imiş çünki bu ṣoḥbet bāḳī / Mey-i gül-gūn içelüm bāde-i cennet bāḳī<br />
Mtl 1 Ḳaysı ce cennet ce nnet mī<strong>ve</strong>si laʿl-i şeker-bārıca bar / Yā gül-istān sebzesi ol ḫaṭṭ-ı jengārıca bar<br />
G157/1 Var iken kūyuñ ki seyr-i bāġ-ı ʿuḳbā bundadur / Cennet Cennet evṣāfın ḳılur vāʿiẓ temāşā bundadur<br />
G548/3 Kūyına varsa ʿaceb mi dil-berüñ gāhī raḳīb / Cennet Cennet idi bir zamān İblīs-i melʿūnuñ yiri<br />
G67/2 Menzilin bāġ-ı İrem ḳılsalar itmez ārām / Ehl-i dil cennet cennet-i cennet i i kūyuñ gibi meʾvā gözedür<br />
G331/4 Dāne-i ḫāline baḳ cennet cennet-i cennet ruḫsārında / Nice ṣabr eylesün Allāhı se<strong>ve</strong>rseñ ādem<br />
G66/1 Cennet Cennet-i Cennet i kūyuña meyl eylese Ṭūbā yiridür / Āsitānuñ dilese gökde Mesīḥā yiridür<br />
cennet cennet cehennem cehennem [1]<br />
[1]<br />
G355/3 Ṭālib-i dīdār iseñ mirʾāt-ı ḳalbüñ ṣāf ṭut / Ḫāṭıra endīşe-i cennet cennet cennet cehennem cehennem gelmesün<br />
cennet cennet-i cennet i aaʿlā<br />
a<br />
ʿlā [1] [1] sekiz cennetten biri<br />
G363/1 Ser-i kūyuñ ṣanemā cennet cennet-i cennet i aaʿlā<br />
a<br />
ʿlā bilürin / Müntehā ḳāmetüñi Sidre vü Ṭūbā bilürin<br />
cennetü’l cennetü’l-me<br />
cennetü’l me meʾvā me ʾvā [1] [1] sekiz cennetten biri<br />
K27/12 Zülālinden ʿibāretdür nesīminden kināyetdür / Ṣafā-yı çeşme-i Kevs̱er hevā-yı Cennetü’l Cennetü’l-me<br />
Cennetü’l me meʾvā me ʾvā<br />
227
228<br />
cennet cennet bbāġı<br />
b ı ı [1] cennet bahçesi; bkz. ‘bāġ-ı cennet’, ‘bāġ-ı bihişt’, ‘bāġ-ı ḳuds’, ‘bāġ-ı cinān’,<br />
‘bāġ-ı Rıḍvān’, ‘bāġ-ı İrem’<br />
G217/2 Ruḫların teşbīh idersem nʾola cennet cennet bbāġına<br />
b ına / Eksük olmaz tāze şeftālūler anda yaz u ḳış<br />
ceres ceres [4] [4] [4] çan; ‘ev<strong>ve</strong>l zamanda seferlerde göçmek vaktinde ceres çaldırırlarmış.<br />
Herkes uyansın diye.’ bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, 145-146.<br />
G41/3 Dil ceres ceres gibi Ḥicāz-ı kūyuñ / Yād idüp ṭurmadın eyler feryād<br />
G209/3 Güftāra ḳādir olsa eger çalmasa dili / Taḳrīr iderdi derd-i derūnum saña ceres<br />
ceres<br />
G210/2 Nʾola dilden fiġān u zār itsem / Dili ucından iñlemez mi ceres<br />
ceres<br />
G179/5 Ser-i kūyuñdaki efġān-ı Bāḳī / Ḥicāzuñ ḳāfilesinde ceresdür<br />
ceresdür<br />
cer cerī cer ī [1] yürekli, cesur<br />
G504/4 Yaruñ raḳībi gibi iti görmedüm daḫı / Olmaya gerçi eşk-i revānum gibi cer cerī cer<br />
cesed cesed cesed [1] [1] üzerine iksir ila<strong>ve</strong>siyle kıymetli maden elde edilen madde (kimya terimi),<br />
ilm-i kimya <strong>ve</strong> terimleri için bkz. LEVEND, s. 189-194. ‖ cisim; ‘cesed ile cism ma’naca farksız<br />
gibi ise de mevki’-i isti’malce çok farklıdır. Cism cesedin yerine kullanabilir fakat cesed cismin<br />
makamında isti’mal olunsa –merhum Naci Efendi’nin lugat kitabında yazdığı <strong>ve</strong>ch ile- gülünc<br />
olur’ krş. SALAHÎ, s. 208.<br />
G43/4 Derd-i maḥabbet eylese cismi ʿaceb mi zerd / İksīr-i ʿaşḳ-ı pāk ile altun olur cesed cesed<br />
cesed<br />
cev cevāb cev cevāb<br />
āb [2] [2] bkz. ‘şāfī cevāb’ md.<br />
G336/2 Ḥadīs̱-i tār-ı zülfüñden faḳīhe bir süʾāl itdüm / Cev Cevāba Cev āba ḳādir olmadı ḥerīfi endbend itdüm<br />
G490/4 Bir cev cevāb cev āb itdüm temennā ol dehān-ı tengden / Ḥāṣılı söz geçmedi güftāre imkān olmadı<br />
cev cevāb cev<br />
āb virmek virmek [1]<br />
[1]<br />
G258/5 Bir içim ṣu istedi hecrüñde Bāḳī ḫaste-dil / Virmedi Virmedi ḳaṭʿā cev cevāb cev āb aña ṭayandı ḫançerüñ<br />
cev cevād cev ād [1] [1] cömert, kerîm<br />
K20/21 Kef-i cev cevād cev cevād<br />
ādı ād pür eyler seḥāb dāmānın / Seḥāb egerçi virür dāmen ile vaḳt-i nevāl<br />
cev cevāhir cev āhir [4] [4] [4] mücevher; daha çok elmas, yakut, zümrüt gibi taşlar için<br />
K22/18 Ayaġı ṭopraġıdur küḥl-i cev cevāhir cev cevāhir<br />
āhir encüme / Āsitānı ḫākidür iklīl-i farḳ-ı Farḳadān<br />
K26/27 Gerden-i dehre yine silk-i cev cevāhir cev āhir ṭaḳdum / Riştedür maʿnī-i bārīk ü güher lafẓ-ı güzīn<br />
G462/5 Bāḳī gibi naẓm eyler iken dür dişi vaṣfın / Dāmān-ı müjem dökdi cev cevāhir cev āhir sözüm üzre<br />
K18/26 Dāmenin dürr dürr ü ü cev cevāhirle cev āhirle pür itdi gül-i ter / Ki ide ḫāk-i der-i Ḥażret-i Pāşāya nis̱ār<br />
cev cevān cev ān [3] [3] genç; bkz. ‘tāze cevān’ md.<br />
G145/2 Hey gice ṭıfl-ı belā-engīz olur kim nicesin / Miḥnet-i ʿaşḳı cev cevān cev ān olmazdan ev<strong>ve</strong>l itdi pīr<br />
G470/2 Şāḫ-ı şükūfe döndi bir sīm-ten nigāre / Her bir nihāl-i mevzūn bir serv-ḳad cev ev evāne evāne<br />
āne<br />
M1/VII/2 Pīr-i ʿAzīz-i Mıṣr-ı vücūd itdi intiḳāl / Mīr-i cev cevān cev cevān<br />
ān-ı ān ı çāpük-i Yūsuf-naẓīri gör<br />
cev cevān cev<br />
ān u u pīr pīr [1] [1] genç yaşlı ‖ herkes<br />
G91/5 Bir pādişāh-ı ḥüsne ḳul olduḳ ki Bāḳıyā / Anuñ esīr-i ʿaşḳı olupdur cev cevān cev ān u u pīr<br />
pīr<br />
cev cevān cev<br />
ān ān-ba ān ba baḫt ba ḫt [1] bahtı açık, talihli, bahtiyar<br />
G406/5 Demüñ ʾīşa ṣarf eyle Bāḳī niyāzuñ / Cev Cevān Cev Cevān<br />
ān-ba ān ba baḫt ba ḫt sulṭān-ı ṣāḥib-ḳırāne<br />
cev cevānl cev<br />
ānl ānlıḳ ānl ḳ ʿālemi [1] gençlik günleri<br />
G523/4 Cev Cevānl Cev Cevānl<br />
ānlıḳ ānl ḳ ʿālemi gitdi ne vaḳtin ṭoġrılam yā Rab / Egildüm bār-ı ʿaşḳ-ı yār ḳaddüm bükdi pīr itdi
cev cevān cev<br />
ān ān-merd ān merd [1] cömert, eliaçık<br />
G2/5 Zer-efşān ol kef-i iḥsān ile seyr eyle ʿālemde / Cihān-gerd ü cev cevān cev cevān<br />
ān-merd ān merd merd-i merd i cihān ol āfitāb-āsā<br />
cevher cevher [9]<br />
[9]<br />
1. mücevher; daha çok elmas, yakut, zümrüt gibi taşlar için kullanılmaktadır.<br />
G322/4 Bilürsin nūr-ı dīdem tūtiyāya ḳatılur ce cevher ce vher / Nʾola aġlarsa ḫāk-i pāyüñe çeşm-i güher-pāşum<br />
G375/5 Bāḳī sözi gibi cevher cevher itsün / Per<strong>ve</strong>rde iderse kān-ı imkān<br />
G386/4 Sīm-i sirişki ḫarc iderin ḫāk-i pāyüñe / İksīr-i ʿaşḳ ṭālibiyin cevher cevher isterin<br />
G426/6 Ẓulmet-i cehlde cevher cevher diyü cemʿ itdügümüz / Ḳorkum oldur çıḳa ol rūzda seng-i ḫāre<br />
G149/5 Şikest eylerse nā-dān sözlerüñ ġam çekme ey Bāḳī / Yine ehl-i baṣīret tūtiyā eyler bu cevherdür<br />
cevherdür<br />
G481/3 Dil lebüñ yāḳūtına iksīr ile vaṣl olmadı / Naḳd-i ʿömrin ḫarc idüp varın çüritdi cevhere<br />
cevhere<br />
G304/4 Ḥüsn-i ruḫuñla luṭf-ı lebüñden ḫaber virür / Hep āb u tāb-ı cevher cevher-i cevher i ccām<br />
c<br />
ām u ṣafā-yı mül<br />
M3/II/2 Āsitānı ṭopraġından tūtiyā-yı çeşm-i baḫt / Ḫāk-i pāyı cevherinden cevherinden kīmyā-yı salṭanat<br />
2. kabiliyet, hüner, ustalık<br />
K2/45 ʿArṣa-i baḥs̱e girüp cevherümüz<br />
cevherümüz cevherümüz ʿarż itdük / Tīġ-<strong>ve</strong>ş her birümüz şimdi ḳalupdur ʿuryān<br />
cevher cevher-dār cevher ār ār [4] [4] [4] mücevherli, mücevher süslemeli<br />
K18/55 Gül gibi ḫurrem ü ḫandān ola rūy-ı baḫtuñ / Sāġar-ı ʿīşuñ ola lāle-ṣıfat cevher cevher-dār<br />
cevher ār<br />
G392/3 Lāleler kāselere döndi kʾola cevher cevher-dār<br />
cevher ār ār / Jālelerle görinür gül ṣadef-i dürr-i s̱emīn<br />
G71/2 Ṭurralar egnindeki müşgīn zirihler seyrin it / Ġamzeler ṭaḳınduġı şemşīr-i cevher cevher-dār<br />
cevher ār ārı ār ı gör<br />
G407/1 Āferīn ol rūzgāruñ Ḥayder-i Kerrārına / Ẕüʾl-feḳār olmaz muʿādil tīġ-i cevher cevher-dār<br />
cevher ār ārına ār ına<br />
cevher cevherī cevher ī [1] mücevherle dolu<br />
K20/1 Ne ḫoş yaraşdı sipihre kevākib içre hilāl / Ṭaḳındı pāyine gūyā ki cevher cevherī cevher<br />
ī ḫalḫāl<br />
cevher cevherī cevher cevher ī terkīb [1] ?<br />
G49/2 Aġzı laʿlīn ḥoḳḳa yāḳūt-ı müferriḥ lebleri / Cevher Cevherī Cevher Cevher ī terkīb isterseñ leb-i dil-ber yiter<br />
cevher cevher-i cevher i ccān<br />
c<br />
ān [2]<br />
[2]<br />
1. canımın canı ‖ hayat<br />
K13/1 Cān virürdüm cevher cevher-i cevher ccān<br />
c<br />
ān istese cānān eger / Beẕl iderdüm yolına ẕī-ḳıymet olsa cān eger<br />
2. gönül<br />
G214/1 Sīne-i ʿāşıḳda sırr-ı laʿl-i cānān gizlemiş / Kān-ı ebdān içre ol kim cevher cevher-i cevher i ccān<br />
c<br />
ān gizlemiş<br />
cevl cevlān cevl ān [5] [5] gezme<br />
M1/I/6 Ol şeh-süvār-ı mülk-i saʿādet ki raḫşına / Cevl Cevlān Cevl Cevlān<br />
ān deminde ʿarṣa-i ʿālem gelürdi teng<br />
G295/2 Ṭāvūsdur ki ravżada cevl cevlāna cevl cevlāna<br />
āna başlamış / Ruḫsāruñ üzre zülf-i semen-bū degüldür ol<br />
G498/2 Ḫam-ı zülfüñ ki devr eyler yanaġuñ / İrem ṭāvūsıdur cevl cevlāne cevl āne geldi<br />
M1/VII/7 Cevl Cevlāne Cevl āne gitdi ravżaya ṭāvūs-ı bāġ-ı ḳuds / Ferr-i hümā-yı evc-i saʿādet-mesīri gör<br />
K14/3 Eşiʿʿa bāl ü per oldı güneş zeyn itdi eṭrāfın / İrem ṭāvūsı gibi ṣubḥ-dem gösterdi cevl cevlān cevl cevlān<br />
ānı ān<br />
cevl cevlān cevl cevlān<br />
ān-ı ān ı ʿīd ʿīd [1] [1] bayram gezmesi<br />
G39/2 Cāme-i dībā ile ṭāvūs-ı zerrīn-bāldür / Dil-rübā kim eyler ol reftār ile cevl cevlān cevl cevlān<br />
ān-ı ān ı ı ʿīd<br />
cevl cevlān cevl ān eylemek eylemek [2] [2] gezinmek, dolanmak<br />
K10/15 Eşheb-i zerrīn-sitām-ı baḫtı cevl cevlān cevl ān eylesün eylesün / Nüh felek tā devr ide āfāḳı heft aḫter bile<br />
M3/V/2 Āsmānuñ gūşe-i bām-ı zümürrüd-fāmına / Ḳadri ṭāvūsı çıḳup gün gibi cevl cevlān cevl<br />
ān eylesün eylesün<br />
eylesün<br />
cevl cevlān cevl ān itmek itmek [6] [6] gezinmek, dolanmak<br />
229
K2/4 Ol zamān irdi ki biñ şevḳ ile ṭāvūs-ı neşāṭ / İde İde ṣaḥn-ı ḥarem-i bāġ-ı cihānda cevl cevlān cevl<br />
ān<br />
G72/2 Tāb-ı zülfüñle göñül ḳılduḳça āh-ı āteşīn / Dūd-ı dil cevl cevlān cevl ān ider ider ṭāvūs-ı zerrīn-bāl olur<br />
G414/2 Ṭurralar boynın burup ḥüsnin temāşālanmada / Zülfi ṭāvūsı İrem bāġında cevl cevlān cevl ān itmede<br />
itmede<br />
G456/3 Felek cevl cevlān cevl ān ider ider bāġ-ı cihānda / Düm-i ṭāvūs naḳşın virdi hāle<br />
K5/39 Żiyā-baḫş ol rikābuñ şuʿlesinden māh u ḫurşīde / Semend-i baḫtuñ itsün itsün ʿarṣa-i ʿālemde cevl cevlān cevl cevlān<br />
ānı ān<br />
G494/2 Bahār oldı dem-i seyr ü temāşādur ḫudā<strong>ve</strong>ndā / Semend-i ʿazmüñ itsün itsün ʿarṣa-i ʿālemde cevl cevlān cevl cevlān<br />
ānı ān<br />
230<br />
cevr cevr [30] [30] [30] eziyet, azap; incitici söz <strong>ve</strong>ya davranışlar (sevgiliden gelen); ‘cevr’ yalın<br />
kullanımlarda ‘ile’ edatıyla kullanılmıştır.<br />
K26/24 Dil-i āşüfte-ṣıfat cevr cevr ile ile pā-māl itme / Hindū-yı ḥalḳa-be-gūşuñdur o zülf-i miskīn<br />
G39/6 Şimdi tīġ-i cevr cevr ile ile öldürme ḳurbān olduġum / ʿĪd-ı Edḥā geldüginde idesin ḳurbān-ı ʿīd<br />
G86/3 Yaḳdılar dil kiş<strong>ve</strong>rin cevr cevr ile ile tālān itdiler / Dil-berān-ı şūḫ u şehr-āşūb u şūr-engīzler<br />
G95/5 Bī-derd iken dil gūyiyā bir miġfer-i pūlād idi / Şimdi ḫadeng-i cevr cevr ile ile tāc-ı ḳalender kendidür<br />
G138/2 Eşküm döker sitāre gibi cevr cevr ile ile o māh / Ḫurşīd gibi ḫurrem ü ḫandān olup gezer<br />
G502/4 Gelse ol şūḫ-ı cefā-pīşe dil-i vīrānı / Tīşe-i cevr cevr cevr ile ile ile bir pāre meremmetler idi<br />
G475/3 İllere luṭf u kerem eyleyicek sulṭānum / Cevr Cevr ile ḳahrı baña eyleme iḥsān eyle<br />
G517/1 Cevr Cevr ile ile terk ider mi kişi şehr-i yārını / Lāyıḳ mıdur ki terk ide ḳul şehriyārını<br />
G141/6 Bīhūde yire cevri cevri cevri güzeller çoġ itmesün / Bāḳī cefā vü miḥnete muʿtād olup gider<br />
G207/1 Ancaḳ raḳīb cevri cevri degül infiʿālümüz / Ḫaṭ geldi laʿl-i yāre odur bu melālümüz<br />
G233/3 Bī-ḥisāb itdi ḫaṭuñ ʿāşıḳa cevri cevri ammā / Kimse daʿvā idemez rūz-ı şümār olmayıcaḳ<br />
G321/3 Luṭf eyle iñen ḳullaruña cevri cevri çoġ itme / Āh eylemesün kimseye ẓulm eyleme şāhum<br />
G404/3 Gūş ṭutup münāfıḳa cevri cevri ḳo yār-ı ṣādıḳa / Dil-ber odur ki ʿāşıḳa müşfik ü mihrbān ola<br />
G30/5 Kemend-i zülfi ey Bāḳī saña çoḳ bend geçmişdür / Velī sen ġamze-i ḫūn-rīzi cevrin cevrin cevrin gör geçenden geç<br />
K1/20 Devrüñde kimse cevr cevr-i cevr i i sitem-gerden iñlemez / Bī-şerʿ ider iderse eger çeng ü ney fiġān<br />
G92/1 Tīr-i ġam-ı nigār ile ten yara yaradur / Şemşīr-i cevr cevr-i cevr i yār ile dil pāre pāredür<br />
G101/2 Çāk itmeyeydi sīnemi şemşīr-i cevr cevr-i cevr i yār / Derd-i derūnum olmaz idi ḫalḳa āşikār<br />
G120/5 Bāḳī-i dil-ḫasteye cevr cevr-i cevr i firāvān itmeden / Ḳaṣduñ öldürmek mi yoġsa nāz u istiġnā mıdur<br />
G191/4 Yaşumuz deryālara döndürdi cevr cevr-i cevr i rūzgār / Ḥāliyā ey māh-rū baḥr-i belāya māliküz<br />
G234/2 Şikāyet cevr cevr-i cevr i dil-berden ḳadīmi resmdür ammā / Ḥaḳīḳatde cefā ehl-i <strong>ve</strong>fāya bir ṣafā ancaḳ<br />
G264/1 Şikāyet cevr cevr-i cevr i dil-berden dil-i şeydāyı söyletseñ / Günāh andan yine ol şūḫ-ı bī-pervāyı söyletseñ<br />
G272/1 ʿĀşıḳ-ı bī-dillere cevr cevr-i cevr i firāvān eyledüñ / Müstedām ol dostum luṭf itdüñ iḥsān eyledüñ<br />
G359/1 Çāk oldı yaḳam cevr cevr-i cevr i i firāvānuñ elinden / Ṣad-pāre iken dāmen-i dil anuñ elinden<br />
G491/5 Nīle ġarḳ itdi tenüm seng-i cefā zaḫmından / Yaşumı cevr cevr-i cevr i firāvān ile Ceyḫūn itdi<br />
G164/2 Cevr Cevr-i Cevr i aġyārdur belāyı iden / Yoġsa yār itdügi cefā nʾeyler<br />
G193/5 Bāḳī metāʿ-ı naẓm ile bāzār-ı dehrde / Cevr Cevr-i Cevr i liʾām u miḥnet-i eyyām sūdumuz<br />
K12/2 Kim çıḳar başa ser-i zülf-i girih-gīrüñ ile / Yine ol silsile cevrin cevrin cevrin dil-i dīvāne çeker<br />
G350/2 Ne yād eyle geçen cevrin cevrin ne yaşuñdan dem ur hergiz / Ne fikr-i mā-meżā olsun ne ẕikr-i mā-cerā olsun<br />
G262/4 Rez duḫterini sīneye çeksem ʿaceb midür / Cevrinden Cevrinden özge nesnesi yoḳ bī-<strong>ve</strong>fālaruñ<br />
G172/3 Seng-i cevrüñle cevrüñle ne dem dökse göñül şīşesini / Gözlerümden dökilür ḳaṭre-i nā-yāb nedür<br />
cevr cevr ü ü cef cefā cef ā [7] [7] incitici söz <strong>ve</strong>ya davranışlar (sevgiliden gelen)<br />
G146/1 Yārdan cevr cevr ü ü cef cefā cef luṭf u kerem gibi gelür / Ġayrdan mihr ü <strong>ve</strong>fā derd ü elem gibi gelür<br />
G148/1 İllere mihr ü <strong>ve</strong>fāsı ḫoş gelür / Bendeye cevr cevr ü ü cef cefās cef<br />
ās āsı ās ḫoş gelür<br />
G191/5 Yaḳdı yandurdı ġamuñda dostum düşmen beni / Didi kim biz dūzaḫ-ı cevr ü cef cefāya cef<br />
āya māliküz
G262/2 Mihr ü <strong>ve</strong>fālar itmez iseñ dostum nʾola / Minnet degül mi cānuma cevr cevr ü ü cef cefālaruñ cef ālaruñ<br />
G330/4 Bunca cevr cevr ü ü cef cefā cef baña nice bir / Hāy kāfir hele müselmānem<br />
G502/1 ʿAşḳuñuñ zaḥmeti ḫod cānuma raḥmetler idi / Dostum cevr cevr ü ü cef cefālar cef cefālar<br />
ālar da ne zaḥmetler idi<br />
G10/1 Cevr Cevr ü ü cef cefāña cef āña ḳāʾil olurdum <strong>ve</strong>lī şehā / Maḫṣūṣ olaydı ol da cihānda hemān baña<br />
cevr cevr ü ü ü sitem sitem [2]<br />
[2]<br />
K1/21 ʿAdluñ ḳatında cevr cevr ü ü sitem sitem dād-ı Keyḳubād / Ḫışmuñ yanında luṭf u kerem ḳahr-ı Ḳahramān<br />
G76/1 Dil ne miḥnetden ḳaçar hergiz ne ġamdan incinür / Hecr elinden çekdügi cevr ü sitemden incinür<br />
cevr cevr cevr eylemek eylemek [2] [2] incitmek<br />
K25/7 Keh-rübā sübḥasın aldı ele çarḫ-ı sālūs / Ḫalḳa cevr cevr eylemeden eylemeden yaʿnī ider istiġfār<br />
cevr cevr eyleyüp eyleyüp ṭurmak ṭurmak [1] [1] devamlı eziyet etmek<br />
K11/7 Yüzüñ ey ġonca-leb dürme bize cevr cevr eyleyüp eyleyüp ṭurma ṭurma / Açıl gül gibi ḫandān ol ṣalın serv-i ḫırāmān ol<br />
cevr cevr cevr ü ü cef cefā cef ā çekmek [2] eziyetini çekmek, sıkıntısını çekmek<br />
G357/5 Cevr Cevr ü ü cef cefāñ cef cefāñ<br />
āñı āñ ı çekmege sevdi göñül seni / Derd ü belāya geldüm efendi cihāne ben<br />
G270/1 Bir iki gün çekelüm çekelüm cevr cevr ü ü cef cefās cef cefās<br />
āsın ās ın ḳadeḥüñ / Sürevüz bir dem ola ẕevḳ u ṣafāsın ḳadeḥüñ<br />
cevr cevr ü ü cef cefā cef ā eyl eylemek eyl eylemek<br />
emek [3] [3] çok eziyet etmek, incitmek, çektirmek<br />
G475/1 Baña cevr cevr ile ile cef cefā cef ā eyleme eyleme eyleme iḥsān eyle / Ġayrıya mihr ü <strong>ve</strong>fā eyleme iḥsān eyle<br />
G480/5 Bāḳī-i dil-ḫasteye cevr cevr ü ü cef cefālar cef ālar eylemek eylemek / Ol güzeller pādişāhınuñ düşer mi şānına<br />
G56/3 Eylese Eylese cevr cevr ü ü cef cefā cef mihr ü <strong>ve</strong>fādur ġāyeti / Ḥaḳ budur kim ʿāşıḳ-ı ġam-ḫ˅āra ġāyet ḫoş gelür<br />
cevr cevr cevr itmek itmek [6] [6] (aşığın) gönlünü kırmak, incitmek, çektirmek<br />
K10/9 Bāḳıyā çarḫ-ı sitem-kāruñ ne cevr cevr itdüklerin itdüklerin / Yek-be-yek ʿarż it ki şāh-ı maʿdelet-güster bile<br />
G15/1 Baña çoḳ cevr cevr itd itdügüñ itd itdügüñ<br />
ügüñʾçün ügüñ ʾçün ey sipihr-i bī-<strong>ve</strong>fā / Āhumuñ dūd-ı kebūdı uydı ulaşdı saña<br />
G46/5 Şol ḳadar cevr cevr ider ider oldı baña çarḫ-ı bed-mihr / Ṣanki bir dil-ber-i meh-rūy u hilāl-ebrūdur<br />
G406/1 Cihān cevr cevr ider ider derd-i ʿaşḳuñla cāne / Seni sevmek oldı bahāne cihāne<br />
G465/4 Ey çarḫ nice cevr cevr idüp idüp aġladasın beni / İller yüzine gülüci bir bī-<strong>ve</strong>fāyile<br />
G10/4 Ev<strong>ve</strong>l <strong>ve</strong>fāya vaʿdeler itmişken ey ṣanem / Cevr Cevr itdüñ āḫır eylemedüñ vaʿdeye <strong>ve</strong>fā<br />
cevr cevr ü ü cef cefālar cef ālar itmek itmek [1] [1] çok çektirmek, çok incitmek<br />
G441/4 Cevr Cevr ü ü cef cefālar cef ālar itmede itmede ḫod başdan aşdı çarḫ / Ṭurmaz ʿitāb u nāz ider ol şī<strong>ve</strong>-kār ise<br />
cevre cevre ḳatlanmaḳ ḳatlanmaḳ [1] [1] sabretmek<br />
G520/5 Cevre Cevre ḳatlanmaḳ ḳatlanmaḳ olurdı n’idelüm ey Bāḳī / ʿAhd-i ḫūbān gibi yoḳ ṣabrumuzuñ bünyādı<br />
cevşen cevşen cevşen [1] [1] [1] zırh<br />
G22/4 Cevşen Cevşen-i Cevşen pūlād-ı çarḫı çāk çāk itdüm daḫı / Āh-ı āteş-bārumuñ şemşīr-i bürrānı dürüst<br />
ceyb ceyb-i ceyb i cib cibāl cib<br />
āl [2] [2] vadi<br />
K21/2 Zemīne bād-ı hevādan çoḳ aḳçe düşdi yine / Pür itdi dāmen-i ṣaḥrāyı ṭoldı ceyb ceyb-i ceyb i cib cibāl cib<br />
āl<br />
G403/7 Ṭoldurdı gerçi cūd u seḫā gösterüp felek / Ceyb Ceyb-i Ceyb i cib cibāl cib<br />
āl ü dāmen-i ṣaḥrāyı sīm ile<br />
Cey Ceyḫūn Cey ḫūn [1]<br />
[1]<br />
G283/2 Gözümüñ ḳanlu yaşı devlet-i ʿaşḳuñda şehā / ʿAynına almaz olupdur aḳışın Cey Ceyḫūnuñ Cey ḫūnuñ<br />
cey ceyḫūn cey<br />
ḫūn itmek itmek [1] [1] akıtmak ‖ Ceyhun’a döndürmek<br />
G491/5 Nīle ġarḳ itdi tenüm seng-i cefā zaḫmından / Yaşumı cevr-i firāvān ile Cey Ceyḫūn Cey ḫūn itdi<br />
itdi<br />
ceyş ceyş [2] [2] [2] asker, ordu<br />
K26/14 Defʿ-i Yeʾcūc-ı ġama işigidür sedd-i sedīd / Menʿ-i ceyş ceyş-i ceyş i eleme der-gehidür ḥıṣn-ı ḥaṣīn<br />
231
K24/12 Yine Firʿavn-ı şitā ceyşine ceyşine Mūsā-mānend / Eyledi elde ʿaṣāsını bir ejder sünbül<br />
ce ceẕbe ce ceẕbe<br />
ẕbe-i ẕbe i ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
ḳ [2] [2] aşkın kendinden geçirme hâli<br />
G137/6 Şāh u dervīşe ber-ā-ber yitişür ce ceẕbe ce ceẕbe<br />
ẕbe-i ẕbe i ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
/ Ḥaṣılı teb ṭutıcaḳ her kişi yeksān ditrer<br />
G389/4 Ce Ceẕbe Ce Ceẕbe<br />
ẕbe-i ẕbe i ʿa ʿaşḳuñ ʿa<br />
ḳuñ ile olmasa mecẕūb güneş / Her seḥer atmaz idi kendüyi eyvānuñdan<br />
cezr cezr ü ü med med [1]<br />
[1]<br />
G43/3 Gösterdi gāh zülfi ḳarasın gehī ḳaşın / Deryā-yı ḥüsn-i dost ʿayān itdi cezr cezr ü ü med<br />
med<br />
cib cibāh cib āh [1] alınlar<br />
K23/22 Bircīs işigi ḫākine olurdı çihre-sāy / Olmasa ger cib cibāh cib cibāh<br />
āh-ı āh efāżıldan izdiḥām<br />
Cibr Cibrīl Cibr Cibrīl<br />
īl-i īl i em emīn em<br />
īn [1] [1] Cebrail<br />
K26/17 Ḳabża-i ḳudretine ḳavs kemān-ı Rüstem / Nā<strong>ve</strong>k-i reʾyine per şeh-per-i Cibr Cibrīl Cibr Cibrīl<br />
īl-i īl i em emīn em<br />
īn<br />
ciger ciger [5] [5] ciğer<br />
G339/4 Bir ciger ciger ḳalmışdı anı da kebāb itdüm hemān / Dāġ-ı ḫūn-ālūdelerden cām-ı ṣahbā eyledüm<br />
G376/2 Tīr-i ġamzeñ nice ġarrā rāstlar ḥayretdeyem / Ḳana müstaġrıḳ ciger ciger aṣlā görinmez başdan<br />
M7/II/3 Ciger Ciger Ciger pür-zaḫm-ı hicrān şerḥa şerḥa cism-i ġam-per<strong>ve</strong>rd<br />
G464/2 ʿĀşıḳ-ı ḫaste-dilüñ niteki fānūs-ı ḫayāl / Nār-ı ʿaşḳuñla yanupdur cigeri döne döne<br />
G216/4 Ḫāk-i ḥarīm-i kūyuñ bir lāle-zāre dönmiş / Ḫūn itdügüñ cigerler hep pāre pāre düşmiş<br />
ciger ciger-dūz ciger ūz [1] [1] ciğer delen<br />
G417/4 Ne ḥālet ḥāṣıl itmişdür kim oldı böyle ḳan ḥayrān / Gözini dikdi ḳaldı zaḫmum ol tīr-i ciger ciger-dūze ciger ūze<br />
ciger ciger-gūşe ciger şe [1] evlat<br />
G165/3 Begüm merdümlik it kendü ciger ciger-gūşeñ<br />
ciger şeñ gibi besle / Yaşum ṭıfl-ı yetīmüñdür ki dāmānuñda ḳalmışdur<br />
ciger ciger-ḫūn ciger ḫūn [1] ciğeri kanlı ‖ acı çeken âşık<br />
M2/IV/5 Niʿmet-i raḥmet-i Raḥmāna yitişdi o <strong>ve</strong>lī / Biz ciger ḫūnı yirüz bunda ciger ciger-ḫūnlar<br />
ciger<br />
ḫūnlar ile<br />
ciger ciger-ḫūn ciger ḫūn olmak olmak [1] ciğeri kanlı olmak ‖ acı çekmek<br />
G239/4 Cām-<strong>ve</strong>ş kimdür bu bezm içre ciger ciger-ḫūn ciger ḫūn olmayan / Ġonca-i gül-zārı seyr it lāle-i ḥamrāya baḳ<br />
ciger ciger-sūz ciger ūz ūz [1] [1] ciğer yakan ‖ etkileyici<br />
G181/5 Senüñ naẓm-ı ciger ciger-sūzuñ<br />
ciger ūzuñ ṭutupdur dehri ey Bāḳī / Gözin açsun ḳamu şāʿir uyanıḳlıḳ zamānıdur<br />
ciger ciger ḫūn ḫūnı ḫūn<br />
ı [3] bkz. ‘ḫūn-ı ciger’ md.<br />
1. kanlı ciğer<br />
M2/IV/5 Niʿmet-i raḥmet-i Raḥmāna yitişdi o <strong>ve</strong>lī / Biz ciger ciger ḫūn ḫūnı ḫūn<br />
yirüz bunda ciger-ḫūnlar ile<br />
2. ciğer kanı<br />
G87/1 Dil derd-i ʿaşḳ-ı yār ile bezm-i belādadur / Ḳad çeng ü nāle nāy u ciger ciger ḫūn ḫūnı ḫūn<br />
bādedür<br />
M9/II/2 Ciger Ciger ḫūn ḫūn-ābesin<br />
ḫūn ābesin demdür olursam nūş idüp ḳanzil<br />
ciger ciger ḳan ḳanı ḳan ḳanı<br />
ı nnūş<br />
n<br />
ş itmek [1] bkz. ‘ḳan içmek’ md.<br />
G544/1 Dilā nūş it cig ciger cig er ḳan ḳanın ḳan ḳanın<br />
ın mey-i gül-gūn ise gitdi / Yüri zehr-i belāya ḳāniʿ ol afyon ise gitdi<br />
cigerini cigerini delmek delmek [1] [1] çok acıtmak, çok üzmek<br />
G248/3 Bāġda dürr-i ʿAden gibi yine yāsemenüñ / Cigerin Cigerin deldi deldi bu gün şī<strong>ve</strong>-i çāh-ı ẕeḳanuñ<br />
cigerini cigerini ppārelemek<br />
p pārelemek<br />
ārelemek [1] [1] ciğeri doğranmak ‖ çok acı çekmek<br />
G244/2 Dīdeden ḳanlu yaşum aḳsa dem-ā-dem ne ʿaceb / Cigerüm Cigerüm ppāreledi<br />
p āreledi ḫançer-i āzār-ı firāḳ<br />
cih cihān cih ān [144] bkz. ‘şūḫ-ı cihān’ md.<br />
232
1. dünya<br />
K1/7 Tedbīr-i muʿẓamāt-ı umūr-ı cih cihān cih ān içün / Yaḳmışdı şemʿ-i fikreti Bircīs-i nükte-dān<br />
K1/25 Minḳārına dilerse alur çarḫı dāne-vār / ʿAnḳā-yı Ḳāf-ı ḳadrüñe bir ṭuʿmedür cih cihān cih ān<br />
K1/38 Ḥüsnüñ güliyle bāġ-ı cih cihān cih ān gül-şen-i İrem / Her sū hezār bülbül ü ṣad gūne dāstān<br />
K1/41 Şemʿ-i beḳāñı bād-ı fenādan nigāh ide / Dāmān-ı ʿavn u ʿiṣmet-i dārende-i cih cihān cih<br />
K2/1 İtdi şehri şeref-i maḳdem-i Sulṭān-ı cih cihān cih ān / Reşk-i bāġ-ı İrem ü ġayret-i gül-zār-ı cinān<br />
K2/10 Güher-i kān-ı kerem naḳd-i ḥayāt-ı ʿālem / Rūḥdur cismi cih cihān cih ān milketine ḥükmi revān<br />
K2/15 Ḫāk-i rāhı güher-i tāc-ı selāṭīn-i cih cihān cih ān / Ayaġı ṭopraġıdur sürme-i ʿayn-ı aʿyān<br />
K2/16 Tāc-dārān-ı cih cihān cih ān sāye-nişīn-i ʿalemi / Ser-firāzān-ı memālik yolına ser-bāzān<br />
K2/17 Güher-i tācı żiyāsıyla memālik rūşen / Ḫançer-i ʿadli cilāsıyla cih cihān cih ān pür-lemeʿān<br />
K2/33 Bārekaʾllāh zehī Pādişeh-i ʿādil kim / Şarḳdan ġarba degin buldı cih cihān cih<br />
ān emn ü emān<br />
K2/34 Levḥaşaʾllāh zehī salṭanat-ı ḳāhire kim / Ḳāfdan Ḳāfa cih cihān cih ān cümle muṭīʿ-i fermān<br />
K2/60 Ḳılıcuñ üstün ola niteki tīġ-i ḫurşīd / Sāye-i salṭanatuñda ola āsūde cih cihān cih ān<br />
K3/10 O Şāh-ı felek-ḳadr kim der-gehine / Mülūk-i cih cihān cih cihān<br />
ān bende ʿālem musaḫḫar<br />
K5/26 Nihāl-i ḫoş-ḫırāmuñdur cih cihān cih cihān<br />
ān gül-zārınuñ bānı / Müsellemdür saña āyīn ü üslūb-ı cihān-bānī<br />
K8/8 Cihān-ı maʿdelet kān-ı mürüv<strong>ve</strong>t Ḫān Murād ol kim / Vücūdı sāye-i luṭf-ı ilāhīdür cih cihān cih cihān<br />
ān üzre<br />
K9/1 Minnet Cenāb-ı Ḥaḳḳa dem-ā-dem hezār bār / Faṣl-ı şitāda bāġ-ı cih cihān cih ān buldı nev-bahār<br />
K11/8 Nʾola ḫurşīd-<strong>ve</strong>ş başuñ göge irdiyse ḥüsn içre / Ser-efrāz-ı cih cihān cih ān ol çāre-sāz-ı derd-mendān ol<br />
K12/8 Ayaġı ṭopraġı tāc-ı ser-i eşrāf-ı cih cihān cih ān / Sürme-i ḫāk-i rehin dīde-i aʿyāne çeker<br />
K14/33 Sikendersin ḳarīnüñ feylesofān-ı cih cihān cih ān olsun / Ḥakīmān-ı zamāne hīçe ṣaymaz şaḫṣ-ı nā-dānı<br />
K16/5 Sen saġ ol ey viṣāli ḥayāt-ı cih cihān cih ān olan / Ben bu firāḳa döymeyem āḫır ölem gibi<br />
K18/2 Taze cān buldı cih cihān cih ān irdi nebātāta ḥayāt / Ellerinde ḥarekāt eyleseler serv ü çenār<br />
K19/57 Mūmdur mülk-i cih cihān cih ān saña duʿām ol ki hemān / ʿAn-ḳarīb eyleye Allāh müyesser ḫātem<br />
K22/17 Āfitāb-ı ʿālem-ārā-yı sipihr-i fażl o kim / Buldı reʾy-i en<strong>ve</strong>ri feyżiyle nūr u fer cih cihān cih ān<br />
M1/VI/5 Şemşīr gibi rūy-ı zemīne ṭaraf ṭaraf / Ṣalduñ demür ḳuşaḳlu cih cihān cih ān pehlevānları<br />
M2/V/4 ʿĀḳıbet yoḳlıḳ imiş kār-ı cihān ey Bāḳī / Nʾidelüm Şāh-ı cevān-baḫt-ı cih cihān cih<br />
ān var olsun<br />
G1/6 Ben şāh-naẓar rind-i cih cihān cih ān aña direm kim / Nergis gibi göz dikmeye sīm ü zere cānā<br />
G2/5 Zer-efşān ol kef-i iḥsān ile seyr eyle ʿālemde / Cihān-gerd ü cevān-merd-i cih cihān cih<br />
ān ol āfitāb-āsā<br />
G75/7 Dimez ol ḫusrev-i ḫūbān-ı cih cihān cih ān ey Bāḳī / Laʿl-i şīrīnüme Ferhād-ı zamānum özenür<br />
G136/4 Maʿnīde bir dūd peydā ḳılmış āteşdür cih cihān cih ān / Ṣūretā bir ḫūb kāşī ḳubbelü kāşānedür<br />
G155/4 Şehā bir dem ney-i ḫāmeñ cih cihān cih ān bezminde diñlensün / İçürsün düşmene cām-ı fenāyı bir zamān ḫançer<br />
G230/2 Cism-i laṭīfüñ oldı senüñ dürr-i şāh-vār / Ḥıfẓ itmek içün anı olupdur cih cihān cih cihān<br />
ān ṣadef<br />
G232/5 Bāḳīnüñ nāle vü zāriyle cih cihān cih cihān<br />
ān ṭoldı bu gün / Yine var ise ʿadū eyledi yārine nifāḳ<br />
G238/3 Bu cih cihān cih kimine ḳaṣr-ı ṭarab u ʿīş u ṣafā / Kiminüñ miḥnet ile başına zindān ancaḳ<br />
G299/5 Devlet-i dār-ı cih cihān cih ān devr-i zamān ey Bāḳī / Pāy-dār olmaduġın ḳıṣṣa-i Dārādan bil<br />
G318/2 Ṣaḥn-ı felekde cil<strong>ve</strong>-ger ṭāvūs-ı zerrīn-bāl ü per / Bāġ-ı cih cihān cih ān pür-nūr u fer ʿālem gül-istān-ı İrem<br />
G334/4 Sensüz cināne ḳalmadı meylüm cih cihān cih ān degül / Kūyuñ riyāż-ı ḫuld viṣālüñ yiter naʿīm<br />
G369/4 Ḫoş ʿādil idi sāḳī-i bezm-i cih cihān cih ān eger / Cām-ı şarāb-ı vuṣlatı almasa ḳanmadın<br />
G407/7 Dāʾim ey Bāḳī budur şāhuñ yüzi aġ olduġı / Aḳ güldür ṭalʿat-ı ḫūbı cih cihān cih ān gül-zārına<br />
G469/2 Devr-i gül irdi tāze cevāndur cih cihān cih ān yine / Saʿy eyle ʿīş u ʿişrete ʿahd-i şebābda<br />
G537/7 Bāḳıyā şāh-ı cevān-baḫt-ı cih cihān cih ān ṣaġ olsun / Ġayra minnet ḳomadı himmet-i bī-hem-tāsı<br />
K8/11 Memālik ẓıll-ı rifʿatde ḫalāʾiḳ ḫ˅āb-ı rāḥatde / Cih Cihān Cih ān āsūde ʿadlinde zamān emn ü emān üzre<br />
K14/5 Cih Cihān Cih ān emn ü emān buldı yine şemşīr-i pūlādın / Belā Yeʾcūcına sedd eyledi İskender-i s̱ānī<br />
233
K15/1 Cih Cihān Cih ān bāġına virdi revnaḳ-ı firdevs-i aʿlāyı / Temāşā eyle ṣunʿ-ı Ḥażret-i Bārī Teʿālāyı<br />
K21/34 Cih Cihān Cih ān musaḫḫar-ı fermān ola murādātuñ / Müyesser eyleye dāʾim Müyessirüʾl-aʿmāl<br />
K27/23 Nigeh-dāruñ Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i zemīn ü āsmān olsun / Cih Cihān Cih ān ṭurduḳça ābād olsun ol ṭāḳ-ı felek-fersā<br />
G116/5 Cih Cihān Cih ān efsānedür aldanma Bāḳī / Ġam u şādī ḫayāl-i ḫ˅āba beñzer<br />
G135/3 Mis̱āl-i ḫūn-ı ḳurbāndur şaḳāʾiḳ ṣaḥn-ı gül-şende / Cih Cihān Cih ān pür-şūr u ġavġā şöyle beñzer ʿīd-i eḍḥādur<br />
G166/5 Birine beñzemez ben sevdügüm dil-dār ḥüsn ile / Cih Cihān Cih ān içinde çoḳdur Bāḳıyā gerçi ki āfetler<br />
G234/6 Cih Cihān Cih ān rūşen żiyāsından maḥabbet ol Ḫudā ḥaḳḳı / Çerāġ-efrūz-ı ʿālem nūr-ı pāk-i Muṣṭafā ancaḳ<br />
G398/10 Cih Cihān Cih ān enfās-ı müşgīnüñle ṭoldı / Saña Ḥaḳdan ʿaṭādur Bāḳıyā bu<br />
G406/1 Cih Cihān Cih ān cevr ider derd-i ʿaşḳuñla cāne / Seni sevmek oldı bahāne cihāne<br />
G456/4 Cih Cihān Cih ān pür-būy-ı müşg-i nāfe-i Çīn / Ḥamel burcında seyr eyler ġazāle<br />
K7/31 Secde-gāh itsün cih cihāna cih āna ḫāk-i der-gāhuñ o kim / Āsitānuñ ḳıble-i iḳbāl-i şāhān eyledi<br />
M1/VIII/5 Tedbīri gör ki irmedi kimse ḫayāline / Āṣaf cih cihāna cih āna gelse göreydi <strong>ve</strong>zāreti<br />
G19/2 Dūd-ı āhum ruḫuñ hevāsıyıla / Ebr olur yaġdurur cih cihāna cih āna gül-āb<br />
G230/1 Ey aṣlı pāk nesli güzīn zübde-i ḫalef / Virdüñ cih cihāna cih<br />
āna şems-i münev<strong>ve</strong>r gibi şeref<br />
G348/1 Şimdi bildürdi cih cihāna cih āna ġamzeñ āfet neydügin / ʿĀleme gösterdi ol ḳāmet ḳıyāmet neydügin<br />
G418/4 Şeş-ḫāne-i zamāne degül çünki sāz-kār / Bezm-i cih cihāna cih āna ḳılma naẓar iltifāt ile<br />
K15/3 Cih Cihāna Cih āna zīb ü fer virdi yine meşşāṭa-i ḳudret / ʿArūs-ı nev gibi ārāyiş itdi kühne dünyāyı<br />
G187/2 Cih Cihāna Cih āna ṣavt-ı zencīr-i cünūnı ġulġule ṣalmış / Bu gün virānelerde ey perī dīvāneler vardur<br />
G417/5 Cih Cihāna Cih Cihāna<br />
āna tā ebed zīnet vire bu gevher ey Bāḳī / Aña ḳıymet olur mı devlet-i dünyā-yı deh-rūze<br />
G448/2 Ṭaḳınsun pālehengin şeh-süvārum aylandursın / Cih Cihāna Cih āna nūr u fer virsün güzellik āsmānında<br />
G530/10 Niẓām-ı devletüñ dāʾim ḫıyām-ı rifʿatüñ ḳāʾim / Cih Cihāna Cih āna sāye ṣalduḳça bu ʿālī çetr-i zer-dūzī<br />
K2/4 Ol zamān irdi ki biñ şevḳ ile ṭāvūs-ı neşāṭ / İde ṣaḥn-ı ḥarem-i bāġ-ı cih cihānda cih<br />
ānda cevlān<br />
K4/19 Belālardan emīn olsun cih cihānda cih ānda / İlāhī izzetüñ ḥaḳḳıçün āmīn<br />
K8/7 Göñül bāġ-ı cih cihānda cih ānda ārzū-yı berg-i ʿīş eyler / Felek maḥż-ı ḥayāt-ı bī-s̱ebāta imtinān üzre<br />
K21/22 Kerīm özüñle mükerrem cih cihānda cih ānda luṭf u kerem / Şerīf aduñla müşerref ḳabāle-i iḳbāl<br />
M1/VIII/1 Ḳılduḳça Şāh-ı ʿāleme Ḥaḳ fażl u raḥmeti / Virsün cih cihānda cih ānda Ḥażret-i Pāşāya devleti<br />
M1/VIII/8 Yā Rab kemāl-i luṭfuña ḳaldı senüñ hemān / Pāşā ḳuluñ cih cihānda cih ānda tamām itdi ḫidmeti<br />
G10/1 Cevr ü cefāña ḳāʾil olurdum <strong>ve</strong>lī şehā / Maḫṣūṣ olaydı ol da cih cihānda cih ānda hemān baña<br />
G41/4 Oñmasun bitmesün ey serv-i revān / Göreyin bāġ-ı cih cihānda cih ānda şimşād<br />
G195/1 Dilā bezm-i cih cihānda cih ānda kimse āḫır pāy-dār olmaz / Müdām elden ḳoma ayaġı furṣat ber-ḳarār olmaz<br />
G227/3 Gül gibi ter-dāmene teşbīh iden kimdür seni / Yāsemen gibi cih cihānda cih ānda alnuñ açuḳ yüzüñ aġ<br />
G308/9 Bāġ-ı cih cihānda cih ānda gül gibi ḫandān u ḫurrem ol / Bezm-i ṣafāda ey şeh-i ferḫunde-fāl gül<br />
G309/7 Bāḳıyā bāġ-ı cih cihānda cih ānda ḳanı bir nāzük-ṭabʿ / Sīnesi gül gibi āzürde-i ḫāşāk degül<br />
G329/5 Olmasañ ger cih cihānda cih cihānda<br />
ānda bir dāne / Zülfüñ olmazdı cān mürġına dām<br />
G386/6 Meylüm cih cihānda cih ānda bāde-i gül-gūnadur benüm / Maʿcūn olursa bārī leb-i dil-ber isterin<br />
G401/1 Ol āfitāb-ṭalʿata kim dirse māh-rū / Olsun cih cihānda cih ānda meh gibi dāʾim siyāh-rū<br />
G441/5 Bāḳī cih cihānda cih ānda resm-i <strong>ve</strong>fādan nişāne yoḳ / Yār adın añma ʿaḳluñ eger saña yār ise<br />
G456/3 Felek cevlān ider bāġ-ı cih cihānda cih cihānda<br />
ānda / Düm-i ṭāvūs naḳşın virdi hāle<br />
G542/4 Gel ẓuhūr it ḳandasın ey Mehdī-i ṣāḥib-ḳırān / Kim cih cihānda cih ānda ẓāhir olmaduḳ ʿalāmet ḳalmadı<br />
Kt20/1 ʿĀḳil odur kim cih cihānda cih ānda yād idüp ʿiṣyānını / Dūd-ı āhından dem-ā-dem gözlerin nem-nāk ide<br />
G169/6 Cihañda Cihañda derd ü belāñı çeker gider Bāḳī / Ölürse dünyede senden ferāġati yoḳdur<br />
K4/17 Cih Cihānda Cih ānda geydügince şāh-ı encüm / Zümürrüd taḫtı üzre tāc-ı zerrīn<br />
K27/19 Cih ih ihānda ih ānda bir ḳurı adı ḳalupdur çeşme-i Ḫıżruñ / Sen eylersin bu gün Āb-ı ḥayāt aḥkāmını icrā<br />
234
K27/22 Cih Cihānda Cih ānda sāġar-ı devlet murāduñ üzre devr itsün / Göñül ḫoşluḳların ḳılsun müyesser Ḥażret-i Mevlā<br />
G186/1 Dil-i maḥzūna vuṣlatdan firāḳ-ı dil-rübā yigdür / Cih Cihānda Cih ānda yār-i ḥādis̱den ḳadīmī āşinā yigdür<br />
G186/4 Dilā bir nev-cevānı sev <strong>ve</strong>fāsı olsun olmasun / Cih Cihānda Cih ānda ʿaşḳsuz olmaḳdan ise mübtelā yigdür<br />
G333/5 Eger kūy-ı ḥabībe secde ḳılmaḳ cāʾiz olmasa / Cih Cihānda Cih ānda secde-gāh olmazdı kūy-ı Muṣṭafā ḳıblem<br />
G350/5 Nis̱ār itdümse ḫāk-i der-gehinden ġayra ey Bāḳī / Cih Cihānda Cih ānda lüʾlū-yı mens̱ūr-ı naẓmum hep hebā olsun<br />
G417/8 Cih Cihānda Cih ānda ʿarṣa-i iḳbāl ü baḫtuñ şeh-süvārısın / Virür naʿl-i semendüñ şuʿle mihr-i ʿālem-efrūze<br />
G445/1 Nesīm-i ṣubḥ eser cān-baḫş olup āheste āheste / Cih Cihānda Cih ānda böyle cān virmiş degüldür daḫı bir ḫaste<br />
G500/4 Cih Cihānda Cih ānda ʿadl u dād u fażl u iḥsān / Şeh-i ʿādil Süleymān Ḫāne geldi<br />
G511/3 Hezārān mülk ü māl ü cāhdan yig / Cih Cihānda Cih ānda bir nefes ḳalbüñ ḥużūrı<br />
G523/5 Cih Cihānda Cih ānda başuma sulṭān iken āzāde vü fāriġ / Beni zencīr-i ʿaşḳuñ boynı baġlu bir esīr itdi<br />
G538/4 İkisinüñ daḫı bir benden özge vāris̱i yoḳdur / Cih Cihānda Cih ānda ben var iken kim añar Ferhād u Mecnūnı<br />
K14/9 Güneşdür ṭalʿatı gūyā cih cihāndan cih āndan defʿ u refʿ itdi / Ẓalām-i ẓulm u ʿudvānı ḍalāl-i küfr ü ṭuġyānı<br />
K17/2 Gül-zāre gel ki cümle cih cihāndan cih āndan nümūnedür / Ṣaḥn-ı çemende ḥāṣıl olur seyr-i her diyār<br />
G82/5 Saçuñ tārına pey<strong>ve</strong>ste ḳılursa rişte-i cānı / ʿAlāʾiḳden geçüp Bāḳī cih cihāndan cih āndan inḳıṭāʿ eyler<br />
G419/7 Göñül bāġ-ı cih cihāndan cih cihāndan<br />
āndan ārzū-yı berg-i ʿīş eyler / Felek maḥż-ı ḥayāt-ı bī-s̱ebāta imtinān üzre<br />
K7/16 Devr-i gül ṣanmañ cih cihān cih cihān<br />
ānı ān ı böyle tezyīn eyleyen / Yümn-i iḳbāl-i Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i cihān-bān eyledi<br />
K14/2 Ḳudūm-ı şāh ile ḫalḳuñ bu gün başına gün ṭoġdı / Yine tāb-ı rikābından cih cihān cih cihān<br />
ānı ānı<br />
ı ḳıldı nūrānī<br />
K14/24 Dem-i aʿdā ile deşt-i cih cihān cih cihān<br />
ānı ān ı lāle-zār itdi / Sipāh-ı berḳ-reftār-ı Tatāruñ tīr-bārānı<br />
K20/9 Ya cām-ı ʿişret-i Dārā ya tāc-ı Kisrādur / Ṭolaşdurur bu cih cihān cih cihān<br />
ānı ān ı sipihr olup dellāl<br />
K26/26 Ebr-i nīsān gibi bu kilk-i güher-bārına / Eyledi gūş-ı cih cihān cih cihān<br />
ānı ān ı ṣadef-i dürr-i s̱emīn<br />
M5/V/2 Gün gibi yaḳduñ cih cihān cih cihān<br />
ānı ān ı ey meh-i zerrīn-ḳabā<br />
G218/4 Görmez cih cihān cih cihān<br />
ānı ān ı gözlerümüz yāri görmese / Mirʾāt-ı ḥüsni var ise ʿālem-nümā imiş<br />
G259/1 Dilā cih cihān cih cihān<br />
ānı ān ı sirişkümle pür-şarāb itdüñ / Behey ḫarāb olası ʿālemi ḫarāb itdüñ<br />
G332/6 Bāde-i mihr ü <strong>ve</strong>fā sāġarıdur ey Bāḳī / Nʾola devr eyler ise bezm-i cih cihān cih cihān<br />
ānı ān ı ġazelüm<br />
G344/1 Gül-istān-ı cih cihān cih cihān<br />
ānı<br />
ı bāda virmişdür dem-i serdüm / Ṣaḳın āhum yilinden ey nihāl-i nāz-per<strong>ve</strong>rdüm<br />
G392/6 Ḫān Meḥemmed şeh-i ʿādil ki zamān-ı ʿadli / ʿĪd u nev-rūz gibi ḳıldı cih cihān cih cihān<br />
ānı ān ı tezyīn<br />
G398/6 Yaḳardı tāb-ı ruḫsārı cih cihān cih cihān<br />
ānı ān ı / Güneşde olsa ger ol çeşm ü ebrū<br />
G400/1 Cānā şafaḳda ṣanma ṭulūʿ itdi māh-ı nev / Yaḳdı cih cihān cih cihān<br />
ānı ān ı ʿaşḳuñ odı çıḳdı bir ʿalev<br />
G545/4 Bilmez bu ḳażā reh-güẕer-i seyl-i fenādur / Pāyende ṣanan ḳaṣr-ı dil-efrūz-ı cih cihān cih cihān<br />
ānı ān<br />
G469/1 Yoḳdur s̱ebāt çünki cih cihān cih cihān<br />
ān-ı ān ḫarābda / Birdür hezār sāl ile yek-dem ḥisābda<br />
K5/3 Beşāretler zemīne āsmānuñ gözleri aydın / Cih Cihān Cih Cihān<br />
ānı ān ı rūşen itdi pertev-i envār-ı Yezdānī<br />
K5/4 Perī gözden nihān olmaḳ ne mümkindür zamānında / Cih Cihān Cih Cihān<br />
ānı ān ı şöyle nūrānī ḳılupdur rūy-ı raḫşānı<br />
K5/37 Zümürrüd taḫtına çıḳduḳça şāh-ı leşger-i encüm / Cih Cihān Cih Cihān<br />
ānı<br />
ı efser-i zerrīn ile ḳılduḳça nūrānī<br />
K21/6 Cih Cihān Cih Cihān<br />
ānı ān ı berf ile yaḫ ṭutdı ḳış ḳıyāmetdür / ʿAceb mi yir yüzine çıḳsa hep defāʾin-i māl<br />
G13/5 Cih Cihān Cih Cihān<br />
ānı ān ı cām-ı naẓmum şiʿr-i Bāḳī gibi devr eyler / Bu bezmüñ şimdi biz de Cāmī-i devrānıyuz cānā<br />
G250/5 Mis̱āl-i ḥüsnüñe ṭāvūs ḳuyruġı çekeli / Cih Cihān Cih Cihān<br />
ānı ān ı ḥükmüñe rām itdi ser-be-ser zülfüñ<br />
K3/7 Cih Cihān Cih Cihān<br />
ān-ı ān ı kerem Ḫān Süleymān-ı Ġāzī / Şeh-i āsmān-taḫt u ḫurşīd-efser<br />
K4/1 Cih Cihān Cih Cihān<br />
ān-ı ān ı maʿdelet kān-ı mürüv<strong>ve</strong>t / Penāh-ı mülk ü millet nuṣratüʾd-dīn<br />
K4/3 Ne ḫoş ḳıldı görüñ ās̱ār-ı luṭfı / Cih Cihān Cih Cihān<br />
ān-ı ān ı ṣūret ü maʿnāyı tezyīn<br />
K5/9 Şehenşāh-ı hümāyūn-ṭāliʿ u ferḫunde-ṭalʿatdur / Cih Cihān Cih Cihān<br />
ān-ı ān ı salṭanatda ol saʿādet taḫtınuñ ḫānı<br />
K8/8 Cih Cihān Cih Cihān<br />
ān-ı ān ı maʿdelet kān-ı mürüv<strong>ve</strong>t Ḫān Murād ol kim / Vücūdı sāye-i luṭf-ı ilāhīdür cihān üzre<br />
K27/14 Cih Cihān Cih Cihān<br />
ān-ı ān ı himmetüñ baḥr-i firāvānı Ferīdūn Beg / Ki üstine ḥabāb olmış anuñ ol ḳubbe-i ʿulyā<br />
G87/4 Ferzāne-i cih cihāns cih cihāns<br />
ānsın<br />
ın o ruḫlarla sen bu gün / Şāhān-ı ḥüsn atuñ öñince piyādedür<br />
235
G343/2 Sen ol sulṭān-ı ḫūbān-ı cih cihāns cih cihāns<br />
ānsın āns ın kim işigüñde / Ḳuluñdur nice Ḳul oġlı güzeller belki begler hem<br />
K14/37 Hemīşe fetḥ -i fīrūzı livāña iltivā itsün / Ḳapuña ilticā ḳılsun cih cihānuñ cih ānuñ ḫān u ḫāḳānı<br />
G260/3 Bā‘iŝ cemālüñ oldı cih cihānuñ cih ānuñ ẓuhūrına / Ḫurşīddür bahāne vücūdına gündüzüñ<br />
K15/10 Meḥemmed Ḫān-ı Ġāzī āl-i ʿOs̱mānuñ ser-efrāzı / Cih Cihānuñ Cih ānuñ kār-sāzı ol sezā-yı kār-fermāyī<br />
G406/2 Cih Cihānuñ Cih ānuñ fenāsın bilen rind-i ʿārif / Muḳayyed gerekmez bahār u ḫazāne<br />
G494/5 Cih Cihānuñ Cih ānuñ ḫār u ḫāşākin götürsün ab-ı şemşīrüñ / Gül-istān eylesün rūy-ı zemīni düşmenüñ ḳanı<br />
Mtl 23 Ne ġam ʿaẕl-i ebed nefy-i beled olduñsa ey Bāḳī / Cih Cihānuñ Cih ānuñ manṣıb u cāhı degüldür kimseye bāḳī<br />
M3/I/6 Nevbet ol Şāh-ı ce cevān-baḫt-ı ce<br />
cih cihānuñdur<br />
cih<br />
ānuñdur diyü / Çaldılar eflākdan kūs-ı beşāret ṣubḥ-dem<br />
2. herkes, bütün insanlar<br />
K6/19 Şimdi gūş-ı cān ile diñler cih cihān cih ān eşʿārumı / Medḥüñ itsem bir yire mecmūʿ-ı ins ü cān gelür<br />
M1/III/3 Ḳılsun kebūd cāmelerin āsmān siyāh / Geysün libās-ı mātem-i Şāhı bütün cih cihān cih ān<br />
G67/4 Ḫam-ı ebrūña baḳar vaṣluñ ümīdiyle cih cihān cih ān / Ḥasret-i ʿīd ile māh-ı nevi dünyā gözedür<br />
G245/1 Kemāl u fażl ile ʿālemde iftiḫārum yoḳ / Melāmet eylese ʿaşḳuñ cih cihāna cih āna ʿārum yoḳ<br />
G406/1 Cihān cevr ider derd-i ʿaşḳuñla cāne / Seni sevmek oldı bahāne cih cihāne cih cihāne<br />
āne<br />
G445/4 Temāşā-gāh-ı ḥüsnüñde cih cihān cih cihān<br />
ānı ān ı ḥayret almışdur / Ġanīnüñ gözleri ḥayrān faḳīrüñ çeşmi dem-beste<br />
G402/1 Cih Cihānuñ Cih ānuñ göñlin aldı evc-i istiġnāda bir meh-rū / ʿAceb mi çıḳsa her yirden sipihre naʿre-i yā Hū<br />
3. zaman<br />
G45/1 Riyāż-ı ḥüsnde olmış o laʿl-i nāb leẕīẕ / Cih Cihān Cih ān içinde bilürsin olur şarāb leẕīẕ<br />
cih cihān cih cihān<br />
ān-ı ān ı ffānī<br />
f<br />
ānī [1] [1] bkz. ‘fānī cihān’ md.<br />
M2/I/1 Cāy-ı āsāyiş olur ṣanma cih cihān cih cihān<br />
ān-ı ān ı ffānī<br />
f<br />
ānī / Eyleme ḳaṣd-ı ʿimāret bu ḫarāb eyvānı<br />
cih cihāne cih āne gelmek [1] doğmak, dünyaya gelmek<br />
G357/5 Cevr ü cefāñı çekmege sevdi göñül seni / Derd ü belāya geldüm geldüm geldüm efendi cih cihāne cih āne ben<br />
cih cihān cih ān ḫalḳ ḫalḳı ḫalḳ<br />
ı [3] bkz. ‘ḫalḳ-ı cihān’ md.<br />
G112/2 Ser-i nīzeñe irgüren başını / Cih Cihān Cih ān ḫalḳ ḫalḳı ḫalḳ<br />
içre ser-efrāz olur<br />
G497/2 Göñüllerini cih cihān cih ān ḫalḳ ḫalḳınuñ ḫalḳ<br />
ınuñ senüñ ʿaşḳuñ / Aḳıtdı kendüye deryā niteki enhārı<br />
G194/5 Şöyle nāz uyḫusına varmış o yār ey Bāḳī / Ki cih cihān cih ān ḫalḳ ḫalḳı ḫalḳ<br />
fiġān eylese bī-dār olmaz<br />
cih cihān cih ān mülki [4] dünya; bkz. ‘mülk-i cihān’ md.<br />
K19/2 Nām ile tutdı cih cihān cih ān mül mülkin mül<br />
kin olursa ṭañ mı / Mālik-i Cām-ı Cem ü tāc-ı Sikender ḫātem<br />
K9/13 Ḫālī degüldi zelzeleden ʿarṣa-i zemīn / Ev<strong>ve</strong>l ḳademde virdi cih cihān cih ān mülkine ḳarār<br />
G223/2 Ġam-ı ʿaşḳuñ cih cihān cih ān mülkinde buldum şād-mān oldum / Kişi ġurbet diyārında idermiş āşinādan ḥaẓ<br />
G511/5 Cih ih ihān ān mülkinden<br />
mülkinden ey Bāḳī ne ḥāṣıl / Bilürsin behre-i Behrām-ı Gūrı<br />
cih cihān cih cihān<br />
ān-ārā ān ārā [4] [4] dünyayı süsleyen<br />
G537/3 Yine āyīne-i nev-rūzda peydā oldı / Nev-bahāruñ seḥerī ḥüsn-i cih cihān cih<br />
ān ān-ārās ān ārās ārāsı ārās<br />
G409/4 Şemʿ-i ruḫsāruñ ḳomaz raġbet sipihrüñ ẕerrece / Mihr-i ʿālem-tābına māh-ı cih cihān cih cihān<br />
ān-ārās ān ārās ārāsına ārās ına<br />
G239/1 Zāhidā ʿibret gözin aç ṣūret-i zībāya baḳ / Bir naẓar āyīne-i ṣunʿ-ı cih cihān cih cihān<br />
ān-ārāya ān ārāya baḳ<br />
G315/3 İltifāt eylemezem ẕerre ḳadar nā-dāne / Āsmān-ı hünere mihr-i cih cihān cih<br />
ān ān-ārāyem<br />
ān ārāyem<br />
cih cihān cih cihān<br />
ān-bān ān ān ān [4] [4] dünyayı görüp gözeten<br />
K7/16 Devr-i gül ṣanmañ cihānı böyle tezyīn eyleyen / Yümn-i iḳbāl-i Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i cih cihān cih cihān<br />
ān-bān ān ān eyledi<br />
K14/1 Bi-ḥamdiʾllāh refīḳ oldı yine tevfīḳ-i Rabbānī / Muẓaffer ḳıldı sulṭān-ı cevān-baḫt-ı cih cihān cih cihān<br />
ān-bān ān ān ānı ān<br />
K5/26 Nihāl-i ḫoş-ḫırāmuñdur cihān gül-zārınuñ bānı / Müsellemdür saña āyīn ü üslūb-ı cih cihān cih cihān<br />
ān-bānī ān ānī<br />
K9/7 Allāh ki dökdi ṣaçdı felek ḫalḳa vārını / Şükrāne-i cemāl-i cih cihān cih<br />
ān ān-bān ān ān ān-ı ān şehriyār<br />
236
cih cihān cih cihān<br />
ān-dār ān ār [2] [2] dünya hâkimi (padişah)<br />
M2/V/6 Āb-ı rūy-ı vüzerā Ḥażret-i Aḥmed Pāşā / Maẓhar-ı luṭf-ı Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i cih cihān cih cihān<br />
ān-dār ān ār ār olsun<br />
G530/9 Diler Bāḳī Ḫudādan ol ḫudā<strong>ve</strong>nd-i cih cihān cih cihān<br />
ān-dārā ān ārā / Beḳā-yı baḫt-ı bih-rūzı devām-ı fetḥ-i fīrūzı<br />
cih cihān cih cihān<br />
ān-dār ān ār ār-ı ār ı mu muḳbil mu<br />
ḳbil [1] [1] ikbal sahibi hükümdar ‖ Kanunî Süleyman<br />
K3/8 Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i kāmil şehenşāh-ı ʿādil / Cih Cihān Cih Cihān<br />
ān-dār ān ār ār-ı ār muḳbil şeh-i dād-güster<br />
cih cihān cih cihān<br />
ān-efr ān efr efrūz efr ūz [2] dünyayı aydınlatan<br />
yüz bağlamında;<br />
G198/6 Cemāl-i yāre naẓar ḳıl derūnuñ it rūşen / Ki nūr-baḫşdur ol ṭalʿat-i cih cihān cih cihān<br />
ān-efr ān efr efrūz efr ūz<br />
bayrak, sancak bağlamında;<br />
K2/5 Mehçe-i rāyet-i manṣūr-ı cih cihān cih cihān<br />
ān-efr ān efr efrūz<br />
ūzı ūz / Maṭlaʿ-ı ṣubḥ-ı ẓaferden yine oldı tābān<br />
cih cihān cih cihān<br />
ān-gerd ān gerd [1] dünyayı dolaşan<br />
G2/5 Zer-efşān ol kef-i iḥsān ile seyr eyle ʿālemde / Cih Cihān Cih Cihān<br />
ān-gerd ān gerd ü cevān-merd-i cihān ol āfitāb-āsā<br />
cih cihān cih cihān<br />
ān-gīr ān īr [3]<br />
1. dünyayı fethetmiş, hükmü altına almış<br />
K2/59 Her seḥer tā ki nücūm üzre niyām-ı şebden / Çıḳara tīġ-i cih cihān cih cihān<br />
ān-gīrini ān īrini mihr-i raḫşān<br />
K2/31 Maḥv olupdur ser-i şemşīr-i cih cihān cih cihān<br />
ān-gīrüñ ān īrüñ ile / Levḥ-i ʿālemde olan naḳş-ı ḍalāl u ṭuġyān<br />
2. dünyayı tutan, bütün dünyada bilinen<br />
Kt8/2 Derme çatma geydürür iller libāsı şiʿrine / Ḫilʿat-i naẓm-ı cih cihān cih cihān<br />
ān-gīrüñ ān īrüñ senüñ altunludur<br />
cih cihān cih cihān<br />
ān-güş ān güş güşā güş ā [1] dünyayı fethetmiş<br />
G379/4 Āb-ı revān-ı gül-şen-i emn ü emān yiter / Tīġ-i cih cihān cih cihān<br />
ān-güş ān güş güşā-yı güş yı yı şehenşāh-ı pāk-dīn<br />
cih cihān cih cihān<br />
ān-sūz ān ūz [1] [1] dünyayı yakan ‖ dünyayı fetheden<br />
G530/8 Derūna şuʿle ṣaldı tīġ-i āteş-tābı gūyā kim / Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i cihānuñ berḳ-i şemşīr-i cih cihān cih cihān<br />
ān-sūz ān ūz ūzı ūz<br />
cih cihān cih cihān<br />
ān-tāb ān āb [9 [9] [9 ] dünyayı aydınlatan<br />
güneş bağlamında;<br />
K19/46 Düşse āyīnesine pertev-i nūr-ı ḫaddüñ / Vire ḫurşīd-i cih cihān cih<br />
ān ān-tāb ān āb gibi fer ḫātem<br />
G507/4 Göñlümi rūşen ider şuʿle-i dāġ-ı ʿaşḳuñ / Pertev-i meşʿale-i mihr-i cih cihān cih cihān<br />
ān-tāb ān āb gibi<br />
K1/40 Tā şemʿ-i āfitāb-ı cih cihān cih cihān<br />
ān-tāba ān āba ṣubḥ-dem / Devrān ufuḳda vażʿ ide bir sīm şemʿ-dān<br />
K13/10 Ol ki ḫurşīd-i cih cihān cih cihān<br />
ān-tāba ān āba zekāt-ı zer virür / Kāse-gerdān olsa şehrinde meh-i tābān eger<br />
G378/2 İltifāt eylese üftādelere yāre ne ʿār / Ḫākden pertev-i ḫurşīd-i cih cihān cih<br />
ān ān-tāba ān āba ne şeyn<br />
G537/8 Cām-ı ḫurşīd-i cih cihān cih cihān<br />
ān-tāba ān āba żiyā feyż eyler / Ḫātem-i devletinüñ şaʿşaʿa-i elmāsı<br />
K25/25 Güneşüñ ẕerre ḳadar ḳadrine noḳṣān gelmez / Eylese nūr-ı cih cihān cih cihān<br />
ān-tāb ān āb ābını āb ını ḫuffāş inkār<br />
kılıç bağlamında;<br />
K2/19 Āteş-i şuʿle-i şemşīr-i cih cihān cih cihān<br />
ān-tāb ān āb ābından āb ından / Küfr ü ilḥād kütüb-ḫānesin itdi sūzān<br />
G461/1 Şuʿle-i tīġ-i cih cihān cih cihān<br />
ān-tābuñ ān ābuñ ḳaçan kim berḳ ide / ʿĀlemi bir laḥẓada bārān-ı eşküm ġarḳ ide<br />
cih cihāniyān cih āniyān [1] [1] halk, insanlar<br />
K9/17 ʿAhdi zamānı emn ü emān-ı cih cihāniyān cih āniyān / Şāh-ı ḫuceste-ṭāliʿ u ferḫunde-rūzgār<br />
cih cihān cih<br />
ān ġavġās ġavġāsı ġavġās [1] [1] [1] yaşam meşgalesi, hayat kavgası<br />
G408/5 Vaḳtine mālik olan dervīşdür sulṭān-ı vaḳt / ʿİzz u cāh-ı salṭanat degmez cih cihān cih ān ġavġās ġavġāsına ġavġās<br />
ına ına<br />
cih cihāna cih<br />
āna gelmek gelmek [1] [1] dünyaya gelmek ‖ doğmak<br />
237
K23/32 Ḫātem bu devr içinde geleydi geleydi cih cihāna cih āna ger / İtmek dilerdi süfre-i cūduñdan iġtinām<br />
cih cihān cih<br />
ān ānı ān ı ṭutmak ṭutmak<br />
ṭutmak [4] [4] bkz. ‘ʿālemi ṭutmak’ md.<br />
1. her yere yayılmak<br />
K1/35 Ṭutd Ṭutdı Ṭutd ı cih cihān cih<br />
ān ānı ān ı pertev-i ḥüsnüñ güneş gibi / Ṭoldı ṣadā-yı ʿaşḳuñ ile kāḫ-ı Kün fe-kān<br />
G14/5 Ṭutd Ṭutdı Ṭutd mihri cih cihān cih cihān<br />
ānı ānı<br />
ı ol māhuñ / Pertev-i āfitābdur gūyā<br />
2. her yerden duyulmak<br />
G400/3 Ṭutd Ṭutdı Ṭutd çemende nāle-i bülbül cih cihān cih<br />
ān ānı ān ı līk / Gülde ne çāre olmasa gūş-ı suḫan-şinev<br />
M1/IV/2 Ṭutsun Ṭutsun cihān cihānı cihān ı nāle-i mürġān ṣubḥ-dem / Güller yolınsun āh u fiġān eylesün hezār<br />
cih cihāt cih āt [1] dünya meşgaleleri bağlamında<br />
G418/3 Ḳılma ʿalāḳa ʿāleme rūḥ-ı mücerred ol / Yaʿnī muḳayyed olma ḳuyūd-ı cih cihāt cih āt ile<br />
1. açıklık<br />
cil cilā cil ā [3]<br />
[3]<br />
G106/4 ʿAşḳ ehline şol cāmı ṣunar sāḳī-i laʿlüñ / Kim ʿaḳla cil cilā cil ḳalbe ṣafā rūḥa ġıdādur<br />
2. parıltı<br />
K2/17 Güher-i tācı żiyāsıyla memālik rūşen / Ḫançer-i ʿadli cil cilās cil cilās<br />
āsıyla ās ıyla cihān pür-lemeʿān<br />
G337/7 Cil Cilā-yı Cil yı āyīne-i āb-ı cūyı seyr itdüm / Ṣafā-yı meşreb-i şāh-ı cihāna beñzetdüm<br />
cil cilā-yı cil<br />
yı ttūtiyā<br />
t<br />
ūtiyā [1] [1] sürme<br />
G271/5 Güşāyiş gerd-i rāhuñdan yitişdi dīde-i cāna / Ṣafā-yı ḫāk-i der-gāhuñ cil cilā-yı cil<br />
yı ttūtiyādan<br />
t<br />
ūtiyādan yig<br />
cil cilā cil<br />
ā bulmak [1] [1] parlamak<br />
M6/VI/3 Bulmış Bulmış cemāli āyīnesi māh-<strong>ve</strong>ş cil cilā cil<br />
cil cilā cil<br />
ā virmek [2] [2] parlatmak<br />
G309/4 Mey içüp virmedüñ virmedüñ āyīne-i idrāke cil cilā cil / Gider ey şeyḫ-i riyā-pīşe bu idrāk degül<br />
G366/1 Cil Cilā Cil ā vir vir çeşme ey sāḳī mey-i ṣāf-ı muravvaḳdan / Ḳamaşdı gözlerüm cām-ı hilāl-iʿīda baḳmaḳdan<br />
238<br />
cild cild [1] [1] yazma kitap cildi; bkz. YAZMA KİTAP SANATLARI, s. 10-11; ayrıca bkz.<br />
‘erġavānī cild’ md.<br />
K3/26 Aña cild cild-i cild i ġarrā müzehheb muṭallā / Meh-i ʿālem-ārā vü ḫurşīd-i en<strong>ve</strong>r<br />
cil<strong>ve</strong> cil<strong>ve</strong> [6]<br />
[6]<br />
1. salınarak gezme<br />
G221/4 Ārzū-yı cil<strong>ve</strong> cil<strong>ve</strong>-i cil<strong>ve</strong> i naḫl-i revānuñdur senüñ / Bāġda seyr-i ḫırām-ı serv-i bālādan ġaraż<br />
G268/2 Serv ü şimşādı yürütmez ṭaʿn-ı bülbül bāġda / Seyr idelden cil<strong>ve</strong> cil<strong>ve</strong>-i cil<strong>ve</strong> i i naḫl-i ḫırāmānuñ senüñ<br />
2. tecelli, hoş görünüş<br />
G66/6 Cil<strong>ve</strong> Cil<strong>ve</strong>-i Cil<strong>ve</strong> i ḥüsn-i ruḫuñ virdi revāc u revnaḳ / ʿArṣa-i ʿāleme kim seyr ü temāşā yiridür<br />
G301/1 Döndi bezm-i bāġda bir dil-ber-i ṭannāze gül / Cil<strong>ve</strong> Cil<strong>ve</strong>-i Cil<strong>ve</strong> i ḥüsn eyledi girdi libās-ı nāze gül<br />
G93/3 Ḳāmetüñ cil<strong>ve</strong>sin cil<strong>ve</strong>sin dirīġ itme / Pādişehler bülend-himmet olur<br />
3. iş<strong>ve</strong>lenme<br />
G6/1 Nedür bu ḫandeler bu ʿiş<strong>ve</strong>ler bu nāz u istiġnā / Nedür bu cil<strong>ve</strong>ler cil<strong>ve</strong>ler bu şī<strong>ve</strong>ler bu ḳāmet-i bālā<br />
cil<strong>ve</strong> cil<strong>ve</strong>-gāh cil<strong>ve</strong> cil<strong>ve</strong> āh [1] görünme yeri ‖ yurt<br />
G66/2 Ḳaddüñüñ cil<strong>ve</strong> cil<strong>ve</strong>-gehi cil<strong>ve</strong> gehi sīne-i pür-dāġumdur / Ṣaḥn-ı gül-şen nitekim serv-i dil-ārā yiridür<br />
cil<strong>ve</strong> cil<strong>ve</strong>-gāh cil<strong>ve</strong> āh ḳılmak ılmak [1] [1] yurt tutmak, yurt edinmek
M1/III/5 Ḳıldı ıldı firāz-ı küngüre-i ʿarşı cil<strong>ve</strong> cil<strong>ve</strong>-gāh cil<strong>ve</strong> āh / Lāyıḳ degüldi şānına ḥaḳḳā bu ḫāk-dān<br />
cil<strong>ve</strong> cil<strong>ve</strong>-gāh cil<strong>ve</strong> āh olmak [1] ortaya çıkmak, görünmek<br />
G425/6 Cil<strong>ve</strong> Cil<strong>ve</strong>-gāh Cil<strong>ve</strong> āh āh-ı āh şāhid-i maʿnā olaldan olaldan Bāḳıyā / Reşk ider āyīneler ṭabʿ-ı ṣafā-āyīnüñe<br />
cil<strong>ve</strong> cil<strong>ve</strong>-ger cil<strong>ve</strong> ger [2] görünmekte ‖ gezinmekte<br />
G78/7 Destān-serā-yı midḥati şāḫ-ı ṭarabda naġme-sāz / Ṭāvūs-ı baḫt u devleti bām-ı felekde cil<strong>ve</strong> cil<strong>ve</strong>-ger cil<strong>ve</strong> ger<br />
G318/2 Ṣaḥn-ı felekde cil<strong>ve</strong> cil<strong>ve</strong>-ger cil<strong>ve</strong> ger ṭāvūs-ı zerrīn-bāl ü per / Bāġ-ı cihān pür-nūr u fer ʿālem gül-istān-ı İrem<br />
cil<strong>ve</strong> cil<strong>ve</strong> ḳılmak ılmak [6]<br />
[6]<br />
1. görünmek ‖ gezinmek, salınmak<br />
G399/4 Bāġa gel āyīne-i āb üzre gāhī cil<strong>ve</strong> cil<strong>ve</strong> ḳıl ıl ıl/ ıl Eylesün ol ḳāmete her serv-i dil-cū ser-fürū<br />
G420/3 Ṭāvūs gibi cil<strong>ve</strong> cil<strong>ve</strong> ḳılup ılup bāġ-ı ʾīşumuz / Reşk-i cinān u ravża-i Rıḍvān u ḥūr ide<br />
2. görünmek<br />
M1/V/1 Gün ṭoġdı Şāh-ı ʿālem uyanmaz mı ḫ˅ābdan / Ḳılmaz ılmaz mı mı cil<strong>ve</strong> cil<strong>ve</strong> ḫayme-i gerdūn-çenābdan<br />
G122/3 Dil-beste olma terligine tāze ġoncanuñ / Ol pīrehende cil<strong>ve</strong> ḳılan ılan gül-ʿiẕārı gör<br />
3. tecelli etmek<br />
G384/7 Bāḳıyā cil<strong>ve</strong> cil<strong>ve</strong> ḳılur ılur ṣūret-i iḳbāl ol dem / Ki göñül āyīnesin pāk ü mücellā göresin<br />
4. görünmek, yatmak<br />
G413/5 Cāy itmiş idi Leylīye Mecnūn dil içinde / Bir ṣūret idi cil<strong>ve</strong> cil<strong>ve</strong> ḳılan ılan ılan maḥmil içinde<br />
cil<strong>ve</strong>ler cil<strong>ve</strong>ler eylemek eylemek [1] [1] gezinmek, dolaşmak ‖ salınmak (bir güzelin hoşa giden yürüyüşünden)<br />
K24/16 Bürüdi kendinüñ eṭrāfını bāl ü per ile / Yine ṭāvūs-ṣıfat cil<strong>ve</strong>ler cil<strong>ve</strong>ler eyler eyler sünbül<br />
cil<strong>ve</strong>ler cil<strong>ve</strong>ler itmek itmek [1] [1] [1] gezinmek, dolaşmak ‖ salınmak<br />
G180/3 Ṭāvūs-vār cil<strong>ve</strong>ler cil<strong>ve</strong>ler itmekde itmekde bāġda / Gūyā ki nev-ʿarūsa dönüpdür şükūfe-zār<br />
cin cinān cin cinān<br />
ān [4] cennet<br />
G257/1 Bahār u bāġ ise maḳṣūd ḥüsn-i yāri görüñ / Ġaraż cin cinān cin ān ise kūy-ı nigāra varı görüñ<br />
G420/3 Ṭāvūs gibi cil<strong>ve</strong> ḳılup bāġ-ı ʾīşumuz / Reşk-i cin cinān cin ān u ravża-i Rıḍvān u ḥūr ide<br />
G208/3 Şarāb āb-ı ḥayāt u cām-ı zerrīn āfitāb olsa / Cin Cinān Cin ān içre gerekmez baña cānān olmasa meclis<br />
G334/4 Sensüz cin cināne cin āne ḳalmadı meylüm cihān degül / Kūyuñ riyāż-ı ḫuld viṣālüñ yiter naʿīm<br />
cin cinān cin ān būstānlar būstānları būstānlar<br />
ı [1] cennet bahçeleri<br />
M1/VI/7 Āḫır çalındı kūs-ı raḥīl itdüñ irtiḥāl / Ev<strong>ve</strong>l ḳonaġuñ oldı cin cinān cin<br />
ān būstānlar būstānları būstānlar<br />
cirm cirm-i cirm i ḳamer ḳamer ḳamer [2] [2] [2] ayın bedeni/cismi ‖ ayın bulunduğu yer<br />
K20/4 Şu sīb şekline girdi şafaḳda cirm cirm-i cirm i ḳamer ḳamer ḳamer / Güzellenüp ola bir yanı ṣarı bir yanı al<br />
K23/10 Cirm Cirm-i Cirm i ḳamer ḳamer ḳamer hilāl ile ʿayn-ı ʿAlī yazar / ʿĪd-i şerīfe irmek içün ḳadr ü iḥtirām<br />
cism cism [29] [29] vücut, beden<br />
G350/4 Keş-ā-keşden elüñde cāme-i cism cism ey dil-i şeydā / Çeker çāk eylerin bir gün ne saña ne baña olsun<br />
K6/7 Bulsa cām-ı laʿl-i cān-baḫş-ı lebüñden cürʿa ḫāk / Ḫāk içinde mürde-i ṣad-sāle cisme cisme cān gelür<br />
M4/I/2 Bir libās-ı fāḫir olmaz cisme cisme ol kis<strong>ve</strong>t gibi<br />
K2/10 Güher-i kān-ı kerem naḳd-i ḥayāt-ı ʿālem / Rūḥdur cismi cihān milketine ḥükmi revān<br />
G43/4 Derd-i maḥabbet eylese cismi cismi ʿaceb mi zerd / İksīr-i ʿaşḳ-ı pāk ile altun olur cesed<br />
K21/1 Aġardı berf ile yir yir çemende cism cism-i cism i nihāl / Niteki penbe-i dāġ ile sīne-i abdāl<br />
M1/VIII/3 Ol cism cism-i cism i i pāki cānı gibi eyledi nihān / Āsūde ḳıldı ḥāl-i sipāh u raʿiyyeti<br />
M5/VI/2 Yollar üzre cism cism-i cism i pā-mālüm görüp raḥm itmedüñ<br />
239
M7/II/3 Ciger pür-zaḫm-ı hicrān şerḥa şerḥa cism cism-i cism i ġam-per<strong>ve</strong>rd<br />
G170/1 Degül pehlū efendi cism cism-i cism i pāküñ bir içim ṣudur / Miyānuñ ḥavż-ı sīmīn içre düşmiş ṣanki bir mūdur<br />
G429/1 Peykānuñ açdı zaḫmumı cism cism-i cism i ḫarābda / Güller bitürdi ḳaṭre-i bārān türābda<br />
G461/5 Bāḳıyā ehl-i naẓar oldur ki kūy-ı yārda / Ṣūret-i dīvārdan cism cism-i cism i nizārum farḳ ide<br />
M2/II/6 Cism Cism-i Cism i pākin götürüp ḫākden aldı Rıḍvān / Döşedi ḫ˅āb-gehin ġurfe-i ġufrān üzre<br />
G429/4 Cism Cism-i Cism i ḥaḳīr ḫāk-i meẕelletde pāy-māl / Ḫāṭır hevā-yı dil-ber-i ʿālī-cenābda<br />
G486/1 Cism Cism-i Cism i żaʿīf ü zārı görüp yār bilmedi / Geçdi ḫandeng-i ġamze-i dil-dūzı ilmedi<br />
G513/4 Cism Cism-i Cism i pür-dāġ u ten-i zerd ile merd-i ʿaşḳdan / Ser-be-ser şīr ü peleng olmış maḥabbet bīşesi<br />
G458/5 Yine cisminde cisminde Bāḳī ḫançerüñle yaralar çizdi / Ṣanasın sāde-rū bir dil-rübāyı çekdi pehlūya<br />
K19/9 Cismine Cismine Cismine naʿl kesüp farḳına bir dāġ urmış / Var ise sevdi meger yār-ı sitem-ger ḫātem<br />
K24/10 Var ise bencileyin ʿāşıḳ-ı zār olmışdur / Gök gök itmiş döginüp cismini cismini yir yir sünbül<br />
G2/6 Yüzüm üzre ḳadem baṣmaz cefā vü cevrden geçmez / Yolında ḳılduġumdan nʾoldı ben cismüm cismüm türāb-āsā<br />
G516/1 Görinmez dāġdan cismüm cismüm ser-ā-pāy / Beni yaḳmaġa cānā ḳalmadı cāy<br />
K16/3 Çeşmüm devāt-ı surḫa dönüp ḫūn-ı eşk ile / Cismüm Cismüm Cismüm boyandı ḳana ser-ā-pā ḳalem gibi<br />
G263/1 Ḳaddümi çeng eşkümi rūd eyledüñ / Cismüm Cismüm āteş cānumı ʿūd eyledüñ<br />
G321/2 Hem-reng-i peleng itdi beni kūh-ı belāda / Cismümde Cismümde Cismümde ser-ā-pā görinen dāġ-ı siyāhum<br />
G548/5 Dirhem-i eşküm dükenmez nice demdür Bāḳıyā / Ḫāk-i cismümdür cismümdür meger kim māl-i Ḳārūnuñ yiri<br />
G191/3 Cismümüz Cismümüz Cismümüz şekl-i muraḳḳaʿdur ser-ā-ser dāġdan / Şimdilik ʿālemde bir kühne ḳabāya māliküz<br />
G193/4 Zer-beft cāme geydi ser-ā-ser ṣanur gören / İtse iḥāṭa cismümüzi<br />
cismümüzi cismümüzi yanar odumuz<br />
G390/4 Erġavānī cāmeñ içre oldı cismüñ cismüñ ey perī / Erġavānī cild ile gūyā kitāb-ı Gül-sitān<br />
G139/4 Şu māhī gibi kim ḫāk üzre düşmiş ṣudan ayrılmış / Zülāl-i tīġ-i dil-berden cüdā cismünde cismünde cān ditrer<br />
cism cism-i cism i dü dü-tā dü<br />
ā [2] [2] [2] iki büklüm vücut<br />
K19/47 Sīnemüñ dāġı ile cism cism-i cism i i dü dü-tā-yı dü<br />
yı zerdüm / Ḳıldı engüşt-i belāda beni bir zer ḫātem<br />
G413/4 Bu cism cism-i cism i dü dü-tā dü<br />
içre fiġānı reg-i cānuñ / Şol çengdeki naġmeye beñzer ḳıl içinde<br />
cism cism-i cism i la laṭīf la<br />
ṭīf [2] [2] güzel/nazik vücut<br />
G84/1 Gül-gūn ḳabāsı ol ṣanemüñ ṣanki lāledür / Cism Cism-i Cism i la laṭīfi la<br />
ṭīfi lāle-i ḥamrāda jāledür<br />
G230/2 Cism Cism-i Cism i la laṭīfüñ la<br />
ṭīfüñ oldı senüñ dürr-i şāh-vār / Ḥıfẓ itmek içün anı olupdur cihān ṣadef<br />
cism cism-i cism i nnā-tev<br />
n<br />
tev tevān tev ān [2] [2] zayıf vücut<br />
K8/3 Gören bezm-i maḥabbetde vücūdum naḫl-i gül ṣandı / Ser-ā-pā tāze dāġumdan bu cism cism-i cism i nnā-tev<br />
n<br />
tev tevān tev ān üzre<br />
G139/1 Eser āhum yili kūyuñda cism cism-i cism i nnā-tev<br />
n<br />
tev tevān tev ān ditrer / Çemen ṣaḥnında gūyā bāddan berg-i ḫazān ditrer<br />
cism cism-i cism i i niz nizār niz<br />
ār ār u u zerd [1] [1]<br />
sararmış/sıska vücut<br />
G115/4 Dāġ-ı siyehler ile cism cism-i cism i niz nizār niz<br />
ār u zerdi / Bir bāl ü perri yanmış pervānedür ṣanurlar<br />
cism cism-i cism i zerd [3] sararmış/sıska vücut<br />
G190/4 Görinen cism cism-i cism i zerdümde degüldür dāġ-ı ḫūn-ālūd / Bitüpdür ṣaḥn-ı ṣaḥrā-yı belāda lāleler yir yir<br />
G216/2 Eşküm götürdi gitdi kūyına cism cism-i cism i zerdüm / Berg-i ḫazāne beñzer bir cūy-bāre düşmiş<br />
G489/3 Ḳarardı mühre-i dāġum ḳızardı şerḥalarum / Bu cism cism-i cism i zerd baña cāme-i se-reng oldı<br />
cism cism-i cism i zerd ü ü zzār<br />
z<br />
ār u u nizār nizār [1] [1] sararmış/sıska vücut<br />
G34/3 Bu cism cism-i cism i zerd ü zzār<br />
z<br />
ār ār u u nizār nizār ile nice bir / Yanam firāḳuñ āteşine nitekim sipend<br />
cū ū [2] [2] ırmak ‖ ‘kenār-ı cū’ su kenarı diye de okunabilir.<br />
G452/5 Piyāle dönse ey Bāḳī yine gül devrini görsek / Kenār-ı cūda ūda ʿīş itdükçe dil-ber der-kenār olsa<br />
K5/27 Cünūnın gördiler cūlar ūlar nihāl-i sīm-sīmāña / Gümiş zencīr ile bend itdiler serv-i ḫırāmānı<br />
240
cūʿ u u ẕillet ẕillet [1] [1] açlık, sefalet<br />
K13/6 Cūʿ ʿ u ẕillet derdidür eṭfāli giryān eyleyen / Aġlamazdı ṭıfl-ı dil olsa elinde nān eger<br />
241<br />
cūd ūd [6] [6] cömertlik, ihsan; bu kavramları çağrıştıran kef (el), ebr, nem (çiy)<br />
bağlamlarında kullanılmıştır; bkz. ‘kef-i cūd’ md.<br />
K23/24 Keff-i yem-i yemīni nem-i cūd ūd ūdın ūd ın itse feyż / Bārān yirine dürr ü güher yaġdurur ġamām<br />
K20/24 Mis̱āl-i cūd ūd ūdına ūd ına ʿunvān yazar debīr-i felek / Mürebbī-i fużalā dest-gīr-i ehl-i kemāl<br />
K18/35 Bāġ-ı cūd ūd ūdında ūd ında nihāl-i kereminden derilür / Luṭf-ı bī-minnetinüñ mī<strong>ve</strong>lerinden her bār<br />
K23/32 Ḫātem bu devr içinde geleydi cihāna ger / İtmek dilerdi süfre-i cūduñdan ūduñdan iġtinām<br />
K24/24 Ebr-i cūduñdan ūduñdan eger irse nem-i inʿāmuñ / Bitüre ḫāre gül ü lāle vü mermer sünbül<br />
Kt1/3 Kef-i dest-i keremüñ ebr-i bahār-ı iḥsān / Nem-i cūduñla ūduñla ter ü tāze gül-istān-ı emel<br />
cūd ūd u u kerem kerem [1] [1] ihsan <strong>ve</strong> bağış<br />
K2/55 Beẕl ile az ola mı niʿmet-i cūd ūd u u keremüñ keremüñ / Yimeden eksile mi ḫ˅ān-ı Ḥalīlüʾr-Raḥmān<br />
cūd ūd u u kerem kerem va vaḳti va ḳti [1] [1] ihsan <strong>ve</strong> bağış zamanı<br />
K2/52 Ḥāṣılı cūd ūd ūd u u kerem kerem va vaḳti va vaḳti<br />
ḳti irişdi şimdi / Luṭfuña nāẓıruz ey Pādişeh-ı ʿālī-şān<br />
cūd ūd u u u se seḫā se seḫā<br />
ḫā [2] [2] cömertlik<br />
K9/3 Ḫurşīd gibi pertev-i cūd ūd u u u se seḫā se seḫā<br />
ḫā ile / Rūy-ı zemīne ṣaçdı zer-i kāmilüʾl-ʿayār<br />
G403/7 Ṭoldurdı gerçi cūd d u se seḫā se<br />
ḫā gösterüp felek / Ceyb-i cibāl ü dāmen-i ṣaḥrāyı sīm ile<br />
cum cumʿa cum ʿa [1] [1] [1] Cuma namazı<br />
G474/3 Vāʿiẓ çıḳarsa kürsīye her cum cumʿa cum ʿa ġam degül / Ammā bolayki luṭf ide bayrama çıḳmaya<br />
cūş ş u ḫurū ḫurūş ḫurū ḫurūş<br />
ş [2] çoşkunluk<br />
K14/20 Çıḳup yelkenlüler Rūmī siperden bād-bānlarla / Yine gösterdiler cūş ş u ḫurū ḫurūş-ı ḫurū baḥr-i ʿummānı<br />
G397/3 Ḫūnīn olup aḳardı yaşum ırmaġı müdām / Cūş ş u ḫurū ḫurūş ḫurū ile ṣular aḳup bulanmadın<br />
cūş ş eylemek [2] çoşup taşmak<br />
M9/II/1 Leb-i mey-gūn-ı sāḳī yādına cūş ş eyleyüp ey dil<br />
G324/1 Zevraḳ-ı ṣahbāyı sāḳī ṣundı çün nūş eyledüm / İrdi bir ḥālet ki deryālar gibi cūş ş eyledüm<br />
cūş ş itmek [3] çoşup taşmak<br />
G23/4 Giryeden cūy-ı sirişküm sū-be-sū oldı revān / Yine Ḳulzüm gibi cūş ş itdi bu deryā semt semt<br />
G146/4 Dil-i pür-ḫūn elem-i ʿaşḳuñ ile cūş ş ideli / Çeşme-i çeşmüñ aḳan ṣuları dem gibi gelür<br />
G181/1 Bahār eyyāmı geldi tāze ʿāşıḳlıḳ zamānıdur / Ṣular cūş ş itdügi demdür bulanıḳlıḳ zamānıdur<br />
cūşa şa getürmek getürmek [1] kendinden geçirmek, çoşturmak<br />
M1/IV/8 Āheng-i āh u nāleleri idelüm bülend / Eṣḥāb-ı derdi cūşa şa getürsün bu heft bend<br />
cūy ūy ūy [7] [7] akarsu, ırmak<br />
G316/1 İrişdüm baḥre cūy ūy ūy-āsā ūy āsā basīṭ-i ḫākden geçdüm / Bisāṭ-ı ḳurbe irdüm çenber-i eflākden geçdüm<br />
G107/5 Cūy ūy ūy-ı ūy ı ḥüsn ābı ṭaşup çıḳmış o servüñ biline / Bāḳıyā ṣanma miyānında ṭuran ḫançerdür<br />
G479/5 Ne ʿaceb meyl-i kenār eylemez ol serv-i revān / Cūy ūy ūy-ı ūy ı dil ṭurmaz aḳar ḫod o ḳad-i dil-cūya<br />
G23/2 ʿĀşıḳ-ı dīdār-ı pāküñdür meger kim cūylar ūylar / Cüst ü cū eyler seni ey serv-i bālā semt semt<br />
K2/44 Şeref-i ḫidmetine yüz süre geldük gūyā / Cūylar ūylar kim olalar ṭālib-i baḥr-i ʿummān<br />
M2/II/2 Cūylar ūylar kim ṭolanur dāmen-i ṣaḥrālarda / Jāleler kim görinür lāle-i Nūʿmān üzre<br />
G481/2 Bāġda āb-ı revān üzre dökilür berg-i bīd / Cūylar ūylar dīdāruñuñ reşkiyle düşdi ḫançere<br />
cūy ūy ūy-ı ūy ı eşk [2] göz yaşı
G252/5 Cūy ūy ūy-ı ūy ı eşküm yeñilmez ey Bāḳī / Çoḳ döner daḫı āsiyāb-ı felek<br />
G297/4 Cūy ūy ūy-ı ūy ı eşküm şöyle ṭuġyān itdi kim bir gün hemān / Āsmānuñ āsiyā-sengin yuvalar bilmiş ol<br />
cūy ūy ūy-ı ūy ı fen fenā fen<br />
ā [1] [1] yokluk ırmağı ‖ ölüm<br />
G134/1 Cūy ūy ūy-ı ūy ı fen fenāy fen<br />
āy āyı āy ḫalḳ birer ikişer geçer / Baḥr-i belādan ehl-i tecerrüd yüzer geçer<br />
cūy ūy ūy-ı ūy ı sirişk [ [3] [<br />
3] göz yaşı<br />
G543/1 Elinden geldügince rāz-ı ʿaşḳuñ dil nihān itdi / Aḳup cūy ūy ūy-ı ūy ı sirişk ol sırrı ḥayfā kim ʿayān itdi<br />
G23/4 Giryeden cūy ūy ūy-ı ūy ı sirişküm sū-be-sū oldı revān / Yine Ḳulzüm gibi cūş itdi bu deryā semt semt<br />
G414/5 Baḳmaz ol sulṭān-ı Mıṣr-ı ḥüsn hergiz ḥālüme / Nīl-<strong>ve</strong>ş cūy ūy ūy-ı ūy ı sirişküm ṭurma ṭuġyān itmede<br />
cūy ūy ūy-bār ūy ār [10] akarsu, ırmak<br />
K17/5 Dolāb ḳurdı ḳavs-i ḳuzaḫ bāġ-ı ʿāleme / Mīz-āb gibi her yañadan aḳdı cūy ūy ūy-bār ūy ār<br />
G130/1 İrdi nesīm-i maʿdelet-i Kisrī-i bahār / Zencīr-i ʿadl çekdi çemen-zāra cūy ūy ūy-bār ūy ār<br />
G180/5 Ṣaḥn-ı çemende servi kenār eylesem diyü / Dökilmede ṣaçılmada eṭrāfa cūy ūy ūy-bār ūy ār<br />
G70/3 Güzer-i eşk-i revānum ḳomadı dilde ḳarār / Cūy ūy ūy-bār ūy ār içre biten ney gibi her ān ditrer<br />
G49/1 Cūy ūy ūy-bār ūy ār ār-ı ār vādī-i ġam eşk-i çeşm-i ter yiter / Rūy-ı zerd ol cūy ūy ūy-bāra ūy āra berg-i nīlūfer yiter<br />
G371/3 Her yañadan ayaġına altun aḳup gelür / Eşcār-ı bāġ himmet umar cūy ūy ūy-bārdan ūy ārdan<br />
G216/2 Eşküm götürdi gitdi kūyına cism-i zerdüm / Berg-i ḫazāne beñzer bir cūy ūy ūy-bāre ūy āre düşmiş<br />
G122/5 Dīvānelik zamānıdur āvāre göñlini / Zencīrlerle żabṭ idemez cūy-bār ār ārı ār ı gör<br />
G49/1 Cūy-bār-ı vādī-i ġam eşk-i çeşm-i ter yiter / Rūy-ı zerd ol cūy ūy ūy-bāra ūy āra berg-i nīlūfer yiter<br />
G99/2 Bir ābdur ki aḳduġı yir lāle-zār olur / Tīġuñ ki gül-sitān-ı ṣafā cūy ūy ūy-bār ūy ār ārıdur ār ıdur<br />
cūy ūy ūy-bār ūy ār ār-ı ār ı eşk [2] göz yaşı<br />
G182/4 Sīm-tenler cūy ūy ūy-bār ūy ār ār-ı ār ı ı eşkümi aḳıtdılar / Der-kenār olmaġ içün āb-ı revāna girdiler<br />
G499/4 Cūy ūy ūy-bār ūy ār ār-ı ār ı eşküm eşküm içre çihre-i zerdüm benüm / Görinür āb-ı revān içinde nīlūfer gibi<br />
cūyā ūyā [1] [1] isteyen, arzulayan<br />
G83/2 ʿAşḳuñ ġamıyla sırrını eşk-i revānumuñ / Cūyā ūyā ūyā-yı ūyā yı yār u ʿāşıḳ-ı dīdār olan bilür<br />
242<br />
cübbe cübbe vü vü dest destār dest ār [1] [1] cüppe <strong>ve</strong> sarık; ‘Türk Giyim Kuşam <strong>ve</strong> Süslenme Sözlüğü’nde<br />
cüppe <strong>ve</strong> beyaz tülbend sarığın, ilmiye sınıfına yani medrese softalarına, cami <strong>ve</strong> mescitlerdeki<br />
imam, müezzin <strong>ve</strong> kayyum efendilere ait ayıredici bir özellik, bir nişan olduğu yazılıdır. Krş.<br />
KOÇU, s. 57-58. Beyitte bu bilgilere paralel, zahid tipinin ayırdedici simgesi olan aksesuarlar<br />
bağlamında yer almaktadır.<br />
G307/5 Zāhid ol s̱iḳlet ile uçmaġa ḥāẓırlanma / Çıḳar ol cübbe cübbe cübbe vü vü dest destār dest destār<br />
ārı ār biraz ḫiffet bul<br />
1. ayrı<br />
cüd cüdā cüd ā [3] [3]<br />
G8/7 Ġonca-<strong>ve</strong>ş cām-ı dil-i Bāḳīyi pür-ḫūn itdiler / Dem-be-dem zārī ḳılur gül-zār-ı bezmüñden cüd cüdā cüd<br />
G139/4 Şu māhī gibi kim ḫāk üzre düşmiş ṣudan ayrılmış / Zülāl-i tīġ-i dil-berden cüd cüdā cüd cismünde cān ditrer<br />
2. uzak<br />
M4/III/2 Ṣıḥḥat-i cān u beden senden cüd cüdādur cüd ādur ʿāḳıbet<br />
cüd cüdā cüd ā olmak [1] ayrılmak, uzaklaşmak<br />
G344/3 Diyār-ı ġurbete düşdüm cüd cüdā cüd cüdā<br />
ā oldum mekānumdan / Bu yirlerde ġarībem yoḳ-durur yanuñca hem-derdüm<br />
cüd cüdāl cüd cüdāl<br />
ālıḳ āl ḳ [1] ayrılık<br />
G472/2 Ḳanlu yaşlar dökdügi meyden cüd cüdāl cüd cüdāl<br />
ālıḳ āl ḳ derdidür / Yoḫsa gelmez āteş-i sūzān kebābuñ ʿaynına
cüll cüllāb cüll cüllāb<br />
āb [1] [1] şerbet<br />
G11/2 Leblerüñde ḫaṭṭuñ ey şīrīn-dehen / Mūrlar cüll cüllāba cüll āba düşmiş gūyiyā<br />
cül cülūs cül cülūs<br />
ūs itmek [1] tahta oturmak<br />
K5/1 Bi-ḥamdiʾllāh şeref buldı yine mülk-i Süleymānī / Cül Cülūs Cül ūs itdi saʿādet taḫtına İskender-i s̱ānī<br />
1. bütün<br />
cüml cümle cüml e [19]<br />
[19]<br />
K2/39 Ḫākden ḳaldur eyā dā<strong>ve</strong>r-i dīn-per<strong>ve</strong>r kim / Nusḫadur cümle ser-ā-pāy Ḥadīs̱ ü Ḳurʾān<br />
K2/47 İrdiler pāye-i aʿlāya ser-ā-ser ems̱āl / Buldılar mertebe-i ʿāliye cümle cümle aḳrān<br />
K12/9 Ḫūblar ṭutsa rikābın yiridür cümle cümle ḳaçan / Esb-i nāzı felek ol ḫusrev-i ḫūbāne çeker<br />
K18/4 Yine ferrāş-ı ṣabā ṣaḥn-ı ribāṭ-ı çemene / Geldi bir ḳāfile ḳondurdı yüki cümle cümle bahār<br />
M1/VI/3 Her ḳanda baṣsa pāy-ı semendüñ nis̱ār içün / Ḫānlar yoluñda cümle cümle cümle revān itdi cānları<br />
M9/V/3 Perīşān olsa cümle cümle cümle defter-i eşʿāruñ evrāḳı<br />
G153/7 Bāḳī ḳayırmaz olsalar aʿdā zebān-dırāz / Aduñ añılsa cümle cümle eḥibbā ḳulaḳ çeker<br />
K7/30 Cümle Cümle yek-dildür duʿā-yı devletüñde kāʾināt / Ḫalḳ iḳbāl-i cenāb-ı pāk-i Yezdān eyledi<br />
G21/4 Cümle Cümle bīmāra ey ṭabīb anı vir / Hīç şerbet nemī-resed be-şarāb<br />
G277/6 Cümle Cümle tedbīr pes-i perdeden üstāduñdur / İḫtiyārī mi ṣanursın ḥarekātın ṣu<strong>ve</strong>rüñ<br />
G342/2 Küḥl idinmek ġubār-ı maḳdemüñi / Cümle Cümle aʿyān içinde resm-i ḳadīm<br />
G480/2 ʿArż idince şī<strong>ve</strong>-i reftārını bād-ı ṣabā / Lerze düşdi serv-i bāġuñ cümle cümle-i cümle endāmına<br />
K22/20 Ṣafḥa-i āyīne-i ʿālem-nümā-yı ṭabʿına / Cümle Cümle-i Cümle Cümle dünyā vü mā-fīhā muṣav<strong>ve</strong>rdür ʿayān<br />
2. herkes<br />
G57/7 Bāḳī kelāmı cümleden cümleden aʿlā edā eder / Ḥaḳḳ-ı suḫanda ḥāṣıl efendi edā budur<br />
G201/2 Ser-menzile ʿuşşāḳ irişür cümleden cümleden ev<strong>ve</strong>l / Ol mertebeye saʿy ile zühhād yitişmez<br />
Kt1/7 Gerçi kāmillere ʿālemde nihāyet yoḳdur / Minnet Allāha seni cümleden cümleden itmiş ekmel<br />
G264/7 Kelām-ı ʿaşḳ ey Bāḳī ser-ā-ser sırr-ı vaḥdetdür / Murādı cümlenüñ cümlenüñ birdür bütün dünyāyı söyletseñ<br />
K18/49 Bāġ-ı medḥüñde olur cümleye cümleye ġālib tenhā / Baḥs̱ içün gelse eger bülbül-i ḫoş-naġme hezār<br />
3. herşey<br />
Kt1/8 Der-geh-i Ḥaḳḳa niyāz eyleyelüm ey Bāḳī / Cümleden Cümleden der-geh-i sulṭāna duʿādur efḍal<br />
cümle cümle ʿālem ʿālem [1] [1] herkes, bütün insanlar<br />
G234/1 Maḥabbet ḫusrev-i fermān-dih-i şāh u gedā ancaḳ / Musaḫḫar cümle cümle ʿālem ʿālem ʿaşḳa bir sırr-ı Ḫudā ancaḳ<br />
cümle cümle cümle cih cihān cih cihān<br />
ān [2] [2]<br />
1. bütün her şey<br />
K17/2 Gül-zāre gel ki cümle cümle cih cihāndan cih āndan nümūnedür / Ṣaḥn-ı çemende ḥāṣıl olur seyr-i her diyār<br />
2. herkes<br />
K2/34 Levḥaşaʾllāh zehī salṭanat-ı ḳāhire kim / Ḳāfdan Ḳāfa cih cihān cih ān cümle muṭīʿ-i fermān<br />
cümleten ümleten [1] [1] hepsi birlikte<br />
G313/5 Eyledüm diḳḳat ile mūy-ı miyānına naẓar / Cümleten Cümleten bī-bedel ü sāʿid ü bāzū da güzel<br />
cünbiş cünbiş [1] [1] oyun<br />
G420/5 Devr-i zamāne cünbişi cünbişi nā-dānlıḳ üzredür / Nā-dān ḳomaz ki merdüm-i dānā ḥużūr ide<br />
cünbiş cünbiş cünbiş ḳılmak ılmak [1] [1] oyun oynamak ‖ hile yapmak<br />
K14/26 Ne cünbiş cünbiş ḳıldı ıldı kim āḫır dil-i düşmende yir itdi / Meger gösterdi ol nīze ḫırām-ı ḳadd-i ḫūbānı<br />
243
cünd cünd cünd [6] [6] asker<br />
G404/4 Ḫayl-i şirār-ı nār-ı dil cünd cünd-i cünd i nücūma muttaṣıl / Böyle ḳalursa şöyle bil gökde nice ḳırān ola<br />
G197/6 Cünd Cünd-i Cünd i ġam şāhısın ne ġam Bāḳī / Bunca ḫayl ü sipāha mensūbuz<br />
kış bağlamında;<br />
K7/5 Ṭaġılup cünd cünd-i cünd i şitā fetḥ oldı mülk-i bāġ u rāġ / Leşger-i ebr-i bahārī tīr-bārān eyledi<br />
K7/6 ʿIrḳını ḳaṭʿ eyledi cünd cünd-i cünd i şitānuñ nev-bahār / Berg-i sūsen ḫidmet-i şemşīr-i bürrān eyledi<br />
K24/46 Götürüp tā ki şehenşāh-ı bahāruñ tūġın / Getüre cünd cünd-i cünd<br />
i şitā üstine leşger sünbül<br />
G103/1 Cünd Cünd-i Cünd i şitāyı ṭaşa ṭutup yine jāleler / Ḳaṣd itdiler ki milket-i gül-zārı alalar<br />
cün cünūn cün ūn [2] delilik, çılgınlık<br />
K5/27 Cün Cünūn Cün Cünūn<br />
ūnın ūn ın gördiler cūlar nihāl-i sīm-sīmāña / Gümiş zencīr ile bend itdiler serv-i ḫırāmānı<br />
G187/2 Cihāna ṣavt-ı zencīr-i cün cünūn cün cünūn<br />
ūnı ūn ġulġule ṣalmış / Bu gün virānelerde ey perī dīvāneler vardur<br />
244<br />
cün cünūn cün ūn eyyām eyyāmı eyyām<br />
ı [1] [1] çılgınlık zamanı ‖ bahar mevsimi; bu mevsimde cinnetin arttığı<br />
söylenmektedir.<br />
G276/3 Nev-bahār oldı yine geldi cün cünūn cün ūn eyyām eyyāmı eyyām<br />
/ Ṭaḳdı zencīrlerin bād-ı bahār enhāruñ<br />
cün cünūn cün ūn mülki [1] divaneler memleketi<br />
G544/4 O Leylī-<strong>ve</strong>ş ġamından n’ola olsam pādişāh-ı ġam / Cün Cünūn Cün ūn mülkin mülkin baña ıṣmarladı Mecnūn ise gitdi<br />
1. yudum<br />
cür cürʿa cür ʿa [23]<br />
K6/7 Bulsa cām-ı laʿl-i cān-baḫş-ı lebüñden cür cürʿa cür ʿa ḫāk / Ḫāk içinde mürde-i ṣad-sāle cisme cān gelür<br />
M1/I/3 Āḫır mekānuñ olsa gerek cür cürʿa cür ʿa gibi ḫāk / Devrān elinden irse gerek cām-ı ʿīşa seng<br />
G84/6 Bir bezme mīr-i meclis olupdur göñül kʾaña / Baḥr-i muḥīṭ cür cürʿa cür cürʿa<br />
ʿa vü gerdūn piyāledür<br />
G132/2 Ṣürāḥī hem-nişīnüñ hem-demüñ cām / Niçün ben cür cürʿa cür cürʿa<br />
ʿa gibi atılam dūr<br />
G212/2 Meclisde cām-ı laʿl-i lebüñ vaṣfın eyledüm / Taḥsīnler itdi cür cürʿa cür ʿa baña ḳıldı ḫāk-būs<br />
G484/2 Raḥīḳ-i cām-ı laʿlüñden alur bir cür cürʿa cür ʿa Cemşīdi / Şarāb-ı bezm-i ʿaşḳuñdan yıḳar bir kāse Faġfūrı<br />
G322/3 Ne meclis içre nūş-ı cām idersem yād-ı laʿlüñle / O bezm ehlinde ḳalmaz cür cürʿadan cür cürʿadan<br />
ʿadan ġayrı ayaḳdaşum<br />
G120/3 Mürde-i derd ü ġama cānlar baġışlar cür cürʿas cür cürʿas<br />
ʿası ʿas / Sāḳıyā biʾllāh mey-i ḥamrā dem-i ʿĪsā mıdur<br />
G183/1 Meclisüñde şol ki dāʾim sāḳıyā sāġar çeker / Ḫayl-i ġam tālānına her cür cürʿas cür cürʿas<br />
ʿası ʿas leşger çeker<br />
K18/48 Ḳoma Bāḳī ḳuluñı cür cürʿa cür cürʿa<br />
ʿa-ṣıfat ʿa ıfat ayaḳda / Dest-gīr ol aña ey dā<strong>ve</strong>r-i ʿālī-miḳdār<br />
G311/9 Bāġ içre dökse cür cürʿas cür cürʿas<br />
ʿasın ʿas ın altun piyālesi / Zer ḥoḳḳalarla bitüre şāḫ-ı enār laʿl<br />
G383/6 Cām-ı laʿlüñ cür cürʿas cür cürʿas<br />
ʿasın<br />
ın luṭf eyle dürdī-keşlere / Çekmesün erbāb-ı himmet her denīnüñ minnetin<br />
G496/6 Cām-ı ʿaşḳuñ cür cürʿas cür cürʿas<br />
ʿasın ʿas ın ḳılsañ bu bezm ehline feyż / Ṣulḥa müncer olsa bu bīhūde ġavġā kāşkī<br />
K22/27 Cür Cürʿa Cür Cürʿa<br />
ʿa-<strong>ve</strong>ş ʿa <strong>ve</strong>ş ayaḳda ḳodı sāḳī-i devrān beni / Dest-gīr ol ey emīr-i meclis-i devr-i zamān<br />
Mtl 28 Cām-ı naẓmı ṣunıcaḳ bezm-i ezelde sāḳī / Cür Cürʿa Cür Cürʿa<br />
ʿa-<strong>ve</strong>ş ʿa <strong>ve</strong>ş <strong>ve</strong>ş ḳalmış idi anda kelāmı bāḳī<br />
G159/5 Cām-ı ʿişret nūş iden bir ḳaṭresin dökmez yire / Ehl-i dil bir cür cürʿaya cür ʿaya degmez ʿaceb devrān olur<br />
G243/3 Bezm-i şevḳuñ içre devr eyler felek bir cāmdur / Cāmda bir cür cürʿadur cür ʿadur ʿaşḳuñ şarābından şafaḳ<br />
G97/5 Bāḳī çeker mi bāde-i engūr minnetin / Her kim ki mest-i cür cürʿa cür cürʿa<br />
ʿa-i ʿa i cām-ı Elest olur<br />
G311/7 Nūş itmeyince cür cürʿa cür cürʿa<br />
ʿa-i ʿa i şāh-ı cihānı ḫāk / Kān içre ḥāṣıl olmadı kāmil-ʿayār laʿl<br />
K22/26 Cür Cürʿa Cür Cürʿa<br />
ʿa-i ʿa i cām-ı belā-encām-ı ġam bī-hūş idüp / ʿĀḳıbet ḳıldı ḫumār-ı derd ü miḥnet ser-girān<br />
2. kadehin sonundaki damla ‖ öpücük<br />
G69/1 Āb-ı ḥayāt-ı laʿlüñe ser-çeşme-i cān teşnedür / Ṣun cür cürʿa cür cürʿa<br />
ʿa-i ʿa i cām-ı lebüñ kim āb-ı ḥayvān teşnedür<br />
G506/2 Sāḳıyā cür cürʿa cür cürʿa<br />
ʿa-i ʿa i cām-i leb-i cān-baḫşuñı ṣun / Çekmesün ehl-i ṣafā bāde-i ḥamrā ġamı
G374/4 Cür Cürʿa Cür Cürʿa<br />
ʿa-i ʿa i cāmın eger ṣunsa yitişdürmek olur / Pīr-i deyrüñ nice terk eyleyelüm irşādın<br />
cür cürʿa cür cürʿa<br />
ʿa-rīz ʿa īz olmak olmak [1] dökülmek<br />
K24/27 Cür Cürʿa Cür Cürʿa<br />
ʿa-rīz ʿa īz olsa olsa eger gül-şene cām-ı keremüñ / Ṭuta nergis-ṣıfat elde ḳadeḥ-i zer sünbül<br />
cür cürʿa cür ʿa ṣaçmak [3] meclisin önemli ritüellerinden biri olan kadehteki son yudumu dökmek<br />
G483/6 Cür Cürʿa Cür Cürʿa<br />
ʿa ṣaçd ṣaçdıḳlar ṣaçd<br />
ḳlar ḳları ḳlar yir kān-ı Bedaḫşāna deger / Laʿl ü yāḳūtı nʾider mey-gede ḳallāşları<br />
G523/2 Ṣaçıldı açıldı cür cürʿa cür cürʿa<br />
ʿa-i ʿa i cām-ı maḥabbet bāġ-ı Rıḍvāna / Ṣuyın Kevs̱er nebātın ney-şeker ḫākin ʿabīr itdi<br />
G323/3 İçelüm laʿl-i müẕābı ṣaçalum ṣaçalum cürʿalar cürʿaları cürʿalar / Ḫāk-i gül-zārı bu gün kān-ı Bedaḫşān idelüm<br />
245<br />
cür cürʿa cür cürʿa<br />
ʿa-dān ʿa ān [1] [1] Abdalların kemerlerine astıkları çakı, çakmak <strong>ve</strong> esrar mahfazası; daha<br />
geniş bilgi <strong>ve</strong> tanıklar için bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 143-144; TASAVVUFTAN DİLİMİZE,<br />
s.70-71.<br />
G58/1 Cür Cürʿa Cür Cürʿa<br />
ʿa-dān ʿa ān abdāla gerçi maḫzenüʾl-esrārdur / Rind-i dürd-āşāma sāġar maṭlaʿuʾl-envārdur<br />
cürm cürm [1] [1] [1] suç, kabahat<br />
G38/4 Lāyıḳ budur ki biz ḳılavuz cürme cürme cürme iʿtirāf / Vābeste-i ʿināyetidür mebdeʾ ü meʿād<br />
cürm cürm ü ü ʿiṣyān ʿiṣyān [1] [1] [1] suç, kabahat ‖ günah<br />
G217/6 Göz yaşın çoḳ çoḳ revān it cürm cürm cürm ü ü ʿiṣyān ʿiṣyān üzre kim / Aḳduġı yerde ḳomaz āb-ı firāvān ġıll u ġış<br />
cüst cüst ü ü ccū<br />
c ū eylemek eylemek [1] [1] aramak<br />
G23/2 ʿĀşıḳ-ı dīdār-ı pāküñdür meger kim cūylar / Cüst Cüst ü ü ccū<br />
c ū eyler eyler seni ey serv-i bālā semt semt
ça çaġ ça ġ [1] zaman, mevsim ‖ yaş<br />
G337/6 Tedārük eyle bu ça çaġlar ça ġlar geçer gider ḳalmaz / Zamān-ı furṣatı seyl-i revāna beñzetdüm<br />
ça çaġlamak ça ġlamak [2] çağıldamak, taşıp dökülmek, çoşmak (su için)<br />
G315/1 Nʾola dehr içre nişānum yoġ ise ʿAnḳāyem / Ne ʿaceb seyl gibi ça çaġlamasam<br />
ça ġlamasam deryāyem<br />
G64/4 Ṣular ça çaġlar ça ġlar ṭuyūr āvāzesinden kūh-sār iñler / Bahār eyyāmıdur şimden girü ṣīt u ṣadā artar<br />
çāh āh āh-ı āh ı ʿadem ʿadem [1] [1] yokluk kuyusu (Hz. Yusuf’un atıldığı kuyu) ‖ ölüm<br />
G308/2 Geldi ẓuhūra çāh āh āh-ı āh ı ʿademden ʿademden çıḳup yine / Mīzāne girdi Yūsuf-ı Kenʿān-mis̱āl gül<br />
Ç<br />
çāh āh āh-ı āh ı ẕeḳan/ ẕeḳan/ ẕeḳan/ zenaḫdān zenaḫdān zenaḫdān [5] [5] çene çukuru<br />
G26/1 Yaşumuz dökmege ol dürr-i ʿAdendür bāʿis̱ / Göñlümüz düşmege ol çāh āh āh-ı āh ı ı ẕeḳandur ẕeḳandur bāʿis̱<br />
G248/3 Bāġda dürr-i ʿAden gibi yine yāsemenüñ / Cigerin deldi bu gün şī<strong>ve</strong>-i çāh āh āh-ı āh ı ı ẕeḳanuñ<br />
ẕeḳanuñ<br />
G165/1 Göñül Yūsuf gibi çāh āh āh-ı āh ı zena zenaḫdānuñda<br />
zena<br />
ḫdānuñda ḳalmışdur / Ḫalāṣ eyle benüm şāhum ki zindānuñda ḳalmışdur<br />
G172/4 Baḥr-i ʿaşḳ içre şinā<strong>ve</strong>r geçinenler ne bilür / Düşmese çāh āh āh-ı āh ı ı zena zenaḫdānuña<br />
zena<br />
ḫdānuña gird-āb nedür<br />
G346/4 ʿĀşıḳ-ı teşne-ciger şerbet-i laʿlüñ bulamaz / Hele aġzı ṣulanur çāh āh āh-ı āh ı zena zenaḫdānuñdan<br />
zena<br />
ḫdānuñdan<br />
ḫdānuñdan<br />
ça çaḳ ça çaḳ<br />
ḳ [2] bkz. TS. C. II, s. 795-798.<br />
1. ta, tam; ‘ta bu zamana kadar’<br />
M2/III/7 Kimse ummazdı bu tārīḫe degin ça çaḳ ça bu ḳadar / Bī-<strong>ve</strong>fālıḳ yüzini göstere mirʾāt-ı zamān<br />
2. sırf, sadece<br />
G27/1 Ġubār-ı ḫaṭṭuñ olmaz çünki ḥayrān olmaġa bāʿis̱ / Nedür lāʿl-i lebüñ ça çaḳ ça böyle ḫandān olmaġa bāʿis̱<br />
ça çaḳmak ça ḳmak [1] [1] gammazlamak, kovlamak; bkz. TS, C. II, s. 803.<br />
G117/3 Raḫt u baḫtın zevraḳuñ ḫışm āteşine yaḳmaġa / Vardılar ġammāzlar şāh-ı cihāna ça çaḳd ça çaḳd<br />
ḳdılar ḳd ılar<br />
çāk āk [1] [1] yara<br />
G309/6 Almadı būy-ı maḥabbetden es̱er şunlar kim / Ġonca-<strong>ve</strong>ş dilleri ḫūn sīneleri çāk āk degül<br />
246<br />
çāk āk āk-i āk i ppīrehen<br />
p<br />
īrehen [1] [1] gömlek yırtmacı; Mütercim Asım, kaftan <strong>ve</strong> çadır yırtmacına da bu adın<br />
<strong>ve</strong>rildiğini söylemektedir; bkz. BURHÂN, s. 127.<br />
K7/12 Lāle çāk āk āk-i āk i ppīrehen<br />
p<br />
īrehen īrehen gösterdi gül çīnī ḳabā / Bülbül-i şūrīde hāy u hūy-ı mestān eyledi<br />
çāk āk āk-ı āk ı gir girībān gir<br />
ībān ībān [1] [1] yaka yırtmacı, yakanın kesilip açılmış olan yeri; bu bağlamda ‘çāk-ı girībān<br />
itmek’ <strong>ve</strong>ya ‘yaḳasın çāk eylemek’te olduğu gibi üzüntü <strong>ve</strong> kendini kaybetme anlamı değil,<br />
gömleğin yırtmaçlarından güzelin vücudunun görünmesi imgesi vardır.<br />
G346/3 Bilmezin sīne midür sīmden āyīne midür / Yine yüz gösteren ol çāk āk āk-ı āk ı gir girībānuñdan<br />
gir<br />
ībānuñdan<br />
ībānuñdan<br />
çāk āk eylemek eylemek [2] [2] parçalamak ‖ yaralar çizmek<br />
G301/3 Sīnesin çāk āk eyledi eyledi eyledi mest-i ṣabūḫīler gibi / Ṣubḥ-dem mürġ-i çemenden gūş idüp āvāze gül<br />
G350/4 Keş-ā-keşden elüñde cāme-i cism ey dil-i şeydā / Çeker çāk āk eylerin eylerin bir gün ne saña ne baña olsun<br />
çāk āk āk çāk çāk eylemek eylemek [1] [1] parça parça etmek ‖ incitmek<br />
G539/4 Ṭurra-i müşgīnüñe olmazsa rūzī dest-res / Şāne-<strong>ve</strong>ş minşār-ı miḥnet çāk āk çāk çāk eyler eyler beni
çāk āk itmek itmek [1] [1] yaralar çizmek, parçalamak<br />
G101/2 Çāk āk itmeyeydi itmeyeydi sīnemi şemşīr-i cevr-i yār / Derd-i derūnum olmaz idi ḫalḳa āşikār<br />
çāk āk çāk āk itmek itmek [2]<br />
[2]<br />
1. parça parça etmek, parçalamak<br />
G22/4 Cevşen-i pūlād-ı çarḫı çāk āk çāk āk itdüm itdüm daḫı / Āh-ı āteş-bārumuñ şemşīr-i bürrānı dürüst<br />
2. yaralar çizmek<br />
G211/2 Çāk āk çāk çāk itsün itsün beni şemşīr-i ġamzeñ şāne-<strong>ve</strong>ş / Zülfüñe tek ʿāḳıbet olsun müyesser dest-res<br />
çāk āk āk-ı āk ı gir girībān gir<br />
ībān itmek itmek [2] [2]<br />
[2]<br />
1. (kendinden geçme ile) yaka paça yırtmak, parçalamak<br />
G323/2 Ḳomayup lāle gibi elden ayaġı bir dem / Mest olup ġonca-ṣıfat çāk āk āk-ı āk ı gir girībān gir<br />
ībān ībān idelüm<br />
2. inlemek (kalemin yazarken çıkarttığı cızırtılı ses)<br />
M1/V/8 Derd ü ġamuñla çāk āk āk-i āk i gir girībān gir<br />
ībān idüp ḳalem / Pīrāhenini pārelesün ġuṣṣadan ʿalem<br />
çāk āk āk-i āk i i gir girībān gir<br />
ībān ībān olmak olmak olmak [1] [1] [1] yaka paça yırtmak ‖ kendinden geçmek<br />
G166/3 Ḳoyup nāmūs ile ʿārı düşüp kūy-ı ḫarābāta / Yürür çāk āk āk-i āk i gir girībān gir<br />
ībān olup erbāb-ı melāmetler<br />
çāker āker [2] [2] kul, köle, bende<br />
K24/20 Geldi bir Hindū-yı bī-çāre-ṣıfat işigüñe / Ġarażı bu ki ḳapuñda ola çāker āker sünbül<br />
M6/V/1 Olsun hezār-ı zār u dil-efgār çākerüñ ākerüñ<br />
çāker āker eylemek eylemek [1] [1] [1] kul köle yapmak<br />
K19/26 Ṭavḳ-ı fermāne çeküp gerden-i teslīmlerin / Nice āzādeleri eyledi ççāker<br />
ç<br />
āker ḫātem<br />
çalmak çalmak [3]<br />
[3]<br />
1. vurmak, çarpmak ‖ ‘taşa çalmak’<br />
M6/VII/3 Seng-i fenāya çaldı çaldı hevā ṣabr zevraḳın<br />
2. üflemek<br />
G358/2 Meclis-i ʿaşḳda ney-zen ne çalar çalar yanumda / Ġam-ı hecrüñle ser-āġāz idicek nāleye ben<br />
3. (gönlü titremek) ‖cesaret etmek<br />
G209/3 Güftāra ḳādir olsa eger çalmasa çalmasa dili / Taḳrīr iderdi derd-i derūnum saña ceres<br />
çalup çalup ça çaġurmak ça ġurmak [1] [1] çalıp söylemek ‖ eğlenmek, âlem yapmak<br />
G175/4 Nʾola gül şevḳıne çalup çalup ça çaġurursa ça ġurursa bülbül / Muṭrıbā ol daḫı başḳa başına mehterdür<br />
he<strong>ve</strong>slenmek)<br />
247<br />
çal çalġusuz çal ġusuz oynamak oynamak [1] müziksiz oynamak ‖ ‘çalmadan oynamak’ (keyiflenmek, çok<br />
G82/2 Güzeller şevḳıne ṣoḥbetde ṣofī çal çalġusuz çal çalġusuz<br />
ġusuz oynar / Velī her bilmeyen eyle ṣanur anı semāʿ eyler<br />
çalışmak çalışmak [1] [1] [1] savaşmak, bkz. TS. C. II, s. 811-812. ‖ çalışıp çabalamak<br />
M1/VIII/7 Rāḥat yüzini görmedi çalışdı çalışdı cān ile / Çekdi Efendi yolına bu deñlü zaḥmeti<br />
çāpük āpük [1] [1] çevik, becerikli<br />
M1/VII/2 Pīr-i ʿAzīz-i Mıṣr-ı vücūd itdi intiḳāl / Mīr-i cevān-ı ççāpük<br />
ç<br />
āpük āpük-i āpük Yūsuf-naẓīri gör<br />
çāpük āpük āpük-süv āpük süv süvār süv ār [3] [3] (iyi <strong>ve</strong> hızlı) at binicisi<br />
K10/11 Ḳorḳaram çāpük āpük āpük-süv āpük süv süvār süvār<br />
ār-ı ār ʿarṣa-i ʿirfān iken / Esb nā-geh bir gice bī-cev ḳala ester bile<br />
Sultan Selim’i övme bağlamında;
K5/16 Ḫudā<strong>ve</strong>ndā sen ol çāpük āpük āpük-süv āpük süv süvār süvār<br />
ār-ı ār mülk ü devletsin / Ki raḫş-ı himmetüñ ev<strong>ve</strong>l ḳademde aldı meydānı<br />
Sultan Süleyman’a övgü bağlamında;<br />
M1/III/7 Çāpük āpük āpük-süv āpük süv süvār<br />
ār-ı ār ʿarṣa-i kevn ü mekān idi / İḳbāl ü ʿizzet olmış idi yār ü hem-ʿinān<br />
çār ār erkān erkān [1] [1] bütün dünya ‖ dört unsur (hava, su, ateş, toprak)<br />
K13/14 Gelmeye bir daḫı mis̱li dehre biñ saʿy itseler / Heft aḫter nüh felek yanınca çār ār erkān erkān erkān eger<br />
çār ār ār-bāli ār āli āliş āli ş [1] taht; padişahların üzerine oturduğu dört katlı yastık<br />
G288/3 Sulṭān-ı çār ār ār-bāli ār āli āliş-i āli iḳlīm-i dehre dil / Kem-ter gedānı beñzedemez sen şehi degül<br />
1. deva, ilaç<br />
çāre āre [5]<br />
[5]<br />
M8/V/3 Bu belāya bulımaz çāre āre ne dervīş ü ne şāh<br />
2. yol, çıkar yol<br />
G104/5 İrmege ṣubḥ-ı viṣāl-i yāre hergiz çāre āre yoḳ / Bāḳıyā āfāḳı ṭutdı nāle-i şeb-gīrler<br />
G59/6 Derdine dil zaḫmınuñ ʿaşḳuñla dermān eyledüm / Şimdi ʿaşḳuñ derdine düşdüm bulınmaz çāreler āreler<br />
G202/1 Gūş senüñ ḫaberlerüñ almaġa olsa çāremüz āremüz / Kāş ḳulaġumuz ḳadar eyleyelerdi pāremüz<br />
G234/5 Ḳażā-yı āsmānīden ṣaḳınmaḳ sūd-mend olmaz / Rıżādur çāresi āresi āresi ʿaşḳuñ görinmez bir belā ancaḳ<br />
çāre āre ! ! [1]<br />
[1]<br />
G59/7 Şāh-bāz-ı ṭabʿumuñ pervāzın urmaz kimseler / Çāre āre ey Bāḳī hemān olur öñince varalar<br />
çāre āre āre-sāz āre āz [1] [1] çare bulucu ‖ yol gösterici<br />
K11/8 Nʾola ḫurşīd-<strong>ve</strong>ş başuñ göge irdiyse ḥüsn içre / Ser-efrāz-ı cihān ol çāre āre āre-sāz āre āz āz-ı āz derd-mendān ol<br />
1. felek<br />
çar çarḫ çar ḫ [62] [62]<br />
K1/17 Ser-keşlik itdi emrine beñzer peleng-i çar çarḫ çar / Zencīr ile getürdi yine keh-keşān Keşān<br />
K7/1 Micmer-i zerrīn-i mihri çar çarḫ çar gerdān eyledi / ʿŪd u ʿanber ḳıymetin būy-ı gül erzān eyledi<br />
K9/6 Berg-i gül-i sefīdi yolup bāġ-bān-ı çar çarḫ çar<br />
/ Mānend-i berf yollarına eyledi nis̱ār<br />
K14/18 Ser-encām-ı ʿadū āḫır ne ḥāle irişür dirken / Hezārān kelleler ṭop itdi nā-geh çar çarḫ çar<br />
çevgānı<br />
K23/36 Hem-vāre tā ki edhem-i zerrīn-sitām-ı çar çarḫ çar / Naʿl-i zer ile eyleye bu ʿarṣada ḫırām<br />
K25/28 Bir olur mıydı bu gün ḳıymet-i ehl ü nā-ehl / Nāḳıd-ı çar çarḫ çar eger eylese teşḫīṣ-i ʿayār<br />
K26/18 Meclis-i ʿişretine bāde şafaḳ bādiye çar çarḫ çar / Nuḳl encüm meh ü ḫurşīd iki cām-ı zerrīn<br />
G2/2 Hevāñ içre ezel bir ṣadme urdı ṣarṣar-ı āhum / Döner dolāb-ı çar çarḫ çar<br />
ol dem bu demdür āsiyāb-āsā<br />
G4/4 Ḫalḳ-ı cihāna melceʾ olaldan penāhına / Ḫurşīd-i çar çarḫ çar sāye gibi eyler ilticā<br />
G36/3 Günbed-i çar çarḫ çar u şuʿle-i āhum / Tīġ-i elmās u miġfer-i pūlād<br />
G183/7 Bāḳıyā gökde şihāb atılmadı Mirrīḫ-i çar çarḫ çar / Rūy-ı yāre öykünür diyü mehe ḫançer çeker<br />
G227/4 Māh-ı çar çarḫ çar üzre nedür bilmek dilerseñ ol sevād / Yaḳdı yāre ṣunmaġa devrān turunç üstine dāġ<br />
G285/3 Cāmiʿ-i ʿaşḳında yāruñ çar çarḫ çar bir ḳandīldür / Āfitāb-ı ʿālem-efrūz aña bir rūşen fetīl<br />
G286/8 Bāḳıyā devrān sitem-ger çar çarḫ çar bī-raḥm olmasa / Pister-i ḫār üzre nʾeyler nāzenīn endām-ı gül<br />
G417/7 Olur atuñ öñince āsmān peyk-i cihān-peymā / Aña ḫurşīd tāc-ı zer hilāl-i çar çarḫ çar ser-mūze<br />
G441/4 Cevr ü cefālar itmede ḫod başdan aşdı çar çarḫ çar / Ṭurmaz ʿitāb u nāz ider ol şī<strong>ve</strong>-kār ise<br />
G451/3 Biñ meşk iderse ṣafḥa-i çar çarḫ çar üzre māh-ı nev / Ebrū-yı yāre öykünebilmez mis̱ālde<br />
G465/4 Ey çar çarḫ çar nice cevr idüp aġladasın beni / İller yüzine gülüci bir bī-<strong>ve</strong>fāyile<br />
K17/6 Çar Çarḫ Çar oḳlarını atdı yine gül-şene seḥāb / Altun göbeklü bir siper-i laʿl ṭutdı ḫār<br />
G18/2 Gice ḥüsnüñ şevḳıne encüm sürūr u sūrda / Çar Çarḫ Çar āteş-bāzdur gūyā elinde māh-tāb<br />
248
G32/1 Pür olup devr idicek meclis-i mestānı ḳadeḥ / Çar Çarḫ Çar olur ḥalḳa-i rindān meh-i tābānı ḳadeḥ<br />
G71/5 Cām içüp hem-vāre bī-hūş olduġum maʿẕūr ṭut / Çar Çarḫ Çar peydā itdügi evżāʿ-ı nā-hem-vārı gör<br />
G124/8 Çar Çarḫ Çar yüz döndürmedin gül-şende ʿīş it Bāḳıyā / Sebzeler zībā hevālar iʿtidāl üstindedür<br />
G183/5 Çar Çarḫ Çar bir ṣarrāfdur mihr ile meh mīzān aña / Çār-sū-yı dehr içinde gice gündüz zer çeker<br />
G348/10 Şah işiginden ḳıl istimdād-ı himmet Bāḳıyā / Çar Çarḫ Çar dūn-per<strong>ve</strong>rdür ol bilmez mürüv<strong>ve</strong>t neydügin<br />
G491/7 Bāḳıyā şādīlıḳ eylerse ʿaceb mi aġyār / Çar Çarḫ Çar anuñ ṭāliʿini gör nice meymūn itdi<br />
K20/16 Bülend-himmet-i devrān Ḳubād Pāşā kim / Hilāl-i çar çarḫa çar ḫa maḥal meclisinde ṣaff-ı niʿāl<br />
G487/6 Yıllar-durur ki şemʿ-i ruḫuñ reşkine mehüñ / Ḥakkāk-i dehr çar çarḫa çar ḫa dutar şeb-çerāġını<br />
K23/27 Dehre devām-ı devletidür ġāyetüʾl-münā / Çar Çarḫa Çar ḫa beḳā-yı ʿizzetidür münteheʾl-merām<br />
G394/1 Çar Çarḫa Çar ḫa baş egme göñül hergiz daḫı ac olmadan / Yigdür ölmek merd olan nā-merde muḥtāc olmadan<br />
K18/17 Şīşe-i çar çarḫda çar ḫda gör bunca muraṣṣaʿ naḫli / Nice ārāste ḳılmış yine ṣunʿ-ı Cebbār<br />
G326/2 Ol kim livā-yı fetḥ ü ẓafer reh-berin çeker / Ṣaḥn-ı feżā-yı çar çarḫda çar ḫda ser-ʿasker-i nücūm<br />
G446/3 ʿAşḳuñla Zühre çar çarḫda çar ḫda gerdūn semāʿda / Ḫurşīd ü māh şevḳ ile sūz u güdāzda<br />
M3/III/5 Sidre vü Ṭūbāya baġlandı ṭınāb-ı kibriyā / Çar Çarḫdan Çar ḫdan aʿlā ḳurıldı sāye-bān-ı maʿdelet<br />
G512/1 Çıḳsa eflāke nʾola āteş-i āhum şereri / Çar Çarḫdur Çar ḫdur encüm-i seyyārenüñ ey māh yiri<br />
K1/25 Minḳārına dilerse alur çar çarḫı çar ı dāne-vār / ʿAnḳā-yı Ḳāf-ı ḳadrüñe bir ṭuʿmedür cihān<br />
G22/4 Cevşen-i pūlād-ı çar çarḫı çar ı çāk çāk itdüm daḫı / Āh-ı āteş-bārumuñ şemşīr-i bürrānı dürüst<br />
G468/4 Yıḳar bünyād-ı çar çarḫı çar ı bād-ı āhum / Efendi nesne döymez rūzgāre<br />
K1/5 Bu çar çarḫ-ı çar ı çenberīde ṭutup devr uṣūlini / Deffāf-ı mihr ḳılmış idi çihresin nihān<br />
K1/8 Bālā-yı çar çarḫ-ı çar ı heftüme Keyvān-ı kühne-sāl / Oturmış idi niteki Hindū-yı pīl-bān<br />
K3/5 Ṭolar būy-ı müşgīn-i zülfüñle ʿālem / Döner nāfe-i miske çar çarḫ-ı çar ı müdev<strong>ve</strong>r<br />
K3/24 Yazınmaġa mānend-i naẓm-ı S̱üreyyā / Varaḳlar zer-efşān ider çar çarḫ-ı çar ı aḫḍar<br />
K10/9 Bāḳıyā çar çarḫ-ı çar ı sitem-kāruñ ne cevr itdüklerin / Yek-be-yek ʿarż it ki şāh-ı maʿdelet-güster bile<br />
K20/7 Ne ḥoḳḳadur bu ki altında çar çarḫ-ı çar ı şuʿbede-bāz / Ḳoyınca mühre-i mihri güm eyledi fiʾl-ḥāl<br />
K25/7 Keh-rübā sübḥasın aldı ele çar çarḫ-ı çar ı sālūs / Ḫalḳa cevr eylemeden yaʿnī ider istiġfār<br />
G19/5 Oldı deryā-yı eşküme nisbet / Günbed-i çar çarḫ-ı çar ı nīl-reng ḥabāb<br />
G46/5 Şol ḳadar cevr ider oldı baña çar çarḫ-ı çar ı bed-mihr / Ṣanki bir dil-ber-i meh-rūy u hilāl-ebrūdur<br />
G71/3 Baḳma çar çarḫ-ı çar ı ser-keşüñ ol miġfer-i pūlādına / Dilden āhum çekdügi şemşīr-i āteş-bārı gör<br />
G77/10 Tīr-i cefā-yı çar çarḫ-ı çar ı sitem-gerden iñleme / Şemşīr-i ʿadl-i ḫusrev-i ṣāḥib-ḳırānı gör<br />
G153/4 Ṭāḳ-ı felekde hāle degüldür o meh-<strong>ve</strong>şüñ / Mihr-i ruḫına çar çarḫ-ı çar<br />
ı muʿallā ḳulaḳ çeker<br />
G263/4 Her şeb ey dil āh-ı āteş-nākden / Çar Çarḫ-ı Çar ı bed-mihrüñ yirin od eyledüñ<br />
G426/3 Çar Çarḫ-ı Çar ı kec-revde ḳalur ʿaḳl-ı mühendis ḥayrān / Bir yirin uyduramaz ced<strong>ve</strong>le vü pergāre<br />
G464/8 Ḳaṭre-i eşkine öykündi diyü Bāḳīnüñ / Çar Çarḫ-i Çar i i ḥakkāk yonupdur güheri döne döne<br />
G283/5 Döne döne anı zār itmez idi āhum eger / Bāḳī çar çarḫına çar ına ına ṭoḳınmasa idi gerdūnuñ<br />
K14/28 Licāmuñda sitām olmaḳ yaraşur çar çarḫuñ çar ḫuñ ecrāmı / Semendüñ sīne-bendinde gül-i zer māh-ı tābānı<br />
K21/3 Meger ki ḥoḳḳa-i çar çarḫuñ çar ḫuñ zamāne ḫarrāṭı / Döker tırāşesini kūh u deşte berf-mis̱āl<br />
G457/1 Sancaġın dikmezden ev<strong>ve</strong>l māh çar çarḫuñ çar ḫuñ bāmına / Sikke-i şāhī yürürdi mīr-i ʿaşḳuñ nāmına<br />
Kt1/9 Nitekim levḥ-i zer-efşānına çar çarḫuñ çar ḫuñ çekile / Ṣubḥ-dem şaʿşaʿa-i mihrden altun ced<strong>ve</strong>l<br />
G136/3 Çar Çarḫuñ Çar ḫuñ ey dil umma bu ṣırça sarāyından s̱ebāt / Kim nice mīrās̱a girmiş ḫāne-i vīrānedür<br />
2. yay; ‘ayak yardımıyla kurulan, kolları çelikten yapılmış harp yayı, arbalet. Gövdesi tüfenk<br />
biçimindedir’; krş. TÜRK OKÇULUĞU, s. 63. ‖ felek<br />
G382/6 Ey çar çarḫ çar gerçi cānuma geçdi cefāñ oḳı / Ammā ḫadeng-i āhuma sen de nişānesin<br />
249
K22/2 Rişte-i bārān gümiş tel sīm-keş ebr-i ḥarīf / / İki çar çarḫa çar ḫa döndiler gūyā zemīn ü āsmān<br />
G232/2 Yine bir ḳaşı hilālüñ sitemi çar çarḫ çar gibi / Ḳaddümi ḳıldı kemer ṭāḳatümi eyledi ṭāḳ<br />
çar çarḫ-ı çar ı ʿacūze ʿacūze [1] [1] kocakarı dünya/felek, bkz. ‘ʿacūz-ı dehr’<br />
K23/5 Çar Çarḫ-ı Çar ı ʿacūze ʿacūze baġlanup altunlu çenberin / Bir nev-ʿarūs gibi ider nāz ile ḫırām<br />
çar çarḫ-ı çar ı ber berīn ber<br />
īn [1] [1] arş-ı a’lâ bk.<br />
G130/9 Bāḳī bu şiʿri ṣafḥa-i çar çarḫ-ı çar ı ber berīne ber<br />
īne yaz / Görsün felekde söz nicʾolur ḫaṣm-ı nā-be-kār<br />
çar çarḫ-ı çar ı devv devvār devv<br />
ār [2] [2] durmadan dönen felek<br />
K18/18 Berg-i ezhārı hevā şöyle çıḳardı felege / Pür-kevākib görinür günbed-i çar çarḫ-ı çar<br />
ı devv devvār devv<br />
ār<br />
K25/40 Nitekim her ser-i māh ola bir altun ḳandīl / Zī<strong>ve</strong>r-i dāʾire-i çenber-i çar çarḫ-ı çar ı devv devvār devv<br />
ār<br />
çar çarḫ-ı çar ı felek [1] felek çarkı<br />
G204/2 Ḳanḳı gündür ki senüñ seng-i ġamuñ zaḫmından / Günbed-i çar çarḫ-ı çar ı fele felek fele<br />
başumuza teng olmaz<br />
çar çarḫ-ı çar ı ġaddār ġaddār [1] [1] merhametsiz felek; bkz. ‘sipihr-i ġaddār’ md.<br />
G164/1 Çar Çarḫ-ı Çar ı ġaddārda ġaddārda <strong>ve</strong>fā nʾeyler / Kāse-i ser-nigūnda mā nʾeyler<br />
çar çarḫ-ı çar ı gerd gerdān gerd<br />
ān [3] [3] durmadan dönen felek<br />
K5/30 Getür cām-ı sürūr-encāmı ey sāḳī yiter çekdük / Cefā-yı devr-i gerdūnı belā-yı çar çarḫ-ı çar<br />
ı gerd gerdān gerd<br />
ān ānı ān<br />
M2/III/4 Āh kim ḫ˅āb u ḫayāl oldı bu devletler hep / Ṭurmadı ʿaksine devr eyledi çar çarḫ-ı çar ı gerd gerdān gerd<br />
ān<br />
K7/28 Şeb-çerāġ-ı ẓulmet-i ẓulm eyledi şemşīrüñi / Çar Çarḫ-ı Çar<br />
ı gerd gerdān gerd<br />
ān tīġuñ elmāsın dıraḫşān eyledi<br />
çar çarḫ-ı çar ı ı mmīnā(<br />
m<br />
īnā( īnā(-fām) īnā( ām) [2] [2] mavi gökyüzü<br />
G59/1 Cāmuñ eṭrāfın ḳaçan kim seyr ider āvāreler / Çar Çarḫ-ı Çar<br />
ı mmīnā<br />
m<br />
īnā īnā-fām īnā ām āmı ām gūyā devr ider seyyāreler<br />
G455/4 Gösterür ṣaḥn-ı gül-istān çar çarḫ-ı çar ı mmīnādan<br />
m<br />
īnādan īnādan nişān / Şāḫ-ı nergis bāġda şekl-i S̱üreyyādur yine<br />
çar çarḫ-ı çar ı ppīre<br />
p<br />
īre īre-zen īre zen [1] kocakarı dünya/felek, bkz. ‘ʿacūz-ı dehr’; ‘<br />
K23/4 Mūy-ı sefīdi ḥalḳasını çar çarḫ-ı çar ı ppīre<br />
p<br />
īre īre-zen īre zen / İsterdi daḫı eyleye ḫalḳ-ı cihāna dām<br />
çar çarḫa çar ḫa girmek [1] dönmeye başlamak ‖ dervişin semâ etmeye başlaması<br />
G397/4 Döne döne ṭolanur idüm kūyını anuñ / Çar Çarḫa Çar ḫa girüp girüp felek daḫı ṭoḳuz ṭolanmadın<br />
250<br />
çār ār ār-pāre ār āre olmak [1] paramparça olmak ‖ ‘Türk musikisinde bir usul vurma âleti;<br />
ÖZTUNA, s. 64; DERVİŞ ÇEYİZİ, s. 252-253.<br />
G538/2 Olupdur Olupdur ççār<br />
ç çār<br />
ār-pāre ār āre ney gibi āh itmeden baġrum / Meger kim bezm-i ʿaşḳuñ sāḳıyā bu oldı ḳānūnı<br />
çār ār ār-sū ār ū [3] [3] çarşı<br />
M3/I/4 Şeş cihātı rūşen itdi ṭalʿatından gün gibi / Buldı zīnet çār ār ār-sū-yı ār yı yı mülk ü millet ṣubḥ-dem<br />
G190/5 Ḳaçan mestāne gezseñ çār ār ār-sū-yı ār yı dehri ey Bāḳī / Olur ol demde peydā her ṭarafdan nāleler yir yir<br />
G183/5 Çarḫ bir ṣarrāfdur mihr ile meh mīzān aña / Çār ār ār-sū-yı ār yı yı dehr içinde gice gündüz zer çeker<br />
çār ār ār-sūy ār ūy ūy-ı ūy ı zer zer-ger zer<br />
ger gerān ger ān [1] kuyumcular çarşısı<br />
K22/13 Gevher-i sīr-āb şeb-nem gūş-vār-ı zer varaḳ / Ṣaḥn-ı būstān oldı gūyā çār ār ār-sūy ār ūy ūy-ı ūy ı zer zer-ger zer<br />
ger gerān<br />
ān<br />
çeh çeh-i çeh i zena zenaḫdān zena<br />
ḫdān ḫdān [1] bkz. ‘çāh-ı ẕeḳan/zenaḫdān’<br />
G488/5 Āh kim düşdi nā-gehān göñlüm / Göricek ol çeh çeh-i çeh i zena zenaḫdān zena<br />
ḫdān ḫdānı ḫdān<br />
çeküp çeküp çevürmek çevürmek [4]<br />
[4]<br />
G434/2 Bāġda dolābı çoḳ çekdi çekdi çevürdi çevürdi bāġ-bān / Öykünür diyü ġamuñda nāle vü efġānuma<br />
G526/5 Tīr-i ġamuñ nişānesidür diyü Bāḳīyi / Allāh ki ḫalḳ çekdi çekdi çevürdi çevürdi kemān gibi<br />
G504/2 Çekdi Çekdi çevürdi çevürdi sāḳī-i meclis piyāleyi / Āl ile öpdi diyü leb-i laʿl-i dil-beri<br />
G20/4 Şaḫne-i devrān nʾola çekse çekse çekse çevürse çevürse dem-be-dem / İki ḳanludur añılmış bāde-i nāb u kebāb
çekip çekip gitmek gitmek [1] [1] çekip durmak<br />
G169/6 Cihañda derd ü belāñı çeker çeker çeker gider gider Bāḳī / Ölürse dünyede senden ferāġati yoḳdur<br />
çek çekān çek ān olmak [1] damlamak<br />
K22/33 Bāġ u būstān içre tā ola ola bisāṭ-ı sebzeye / Ṣubḥ-dem berg-ı ḫazāndan ḳaṭre-i şeb-nem çek çekān çek çekān<br />
ān<br />
1. çekmek<br />
çekmek çekmek [41]<br />
[41]<br />
G254/1 Ey ṣabā dil raḫtın ol gīsū-yı müşgīn-tāre çek çek / ʿĀşıḳ-ı dīvāneyi zencīr-i zülf-i yāre çek<br />
G130/1 İrdi nesīm-i maʿdelet-i Kisrī-i bahār / Zencīr-i ʿadl çekdi çekdi çemen-zāra cūy-bār<br />
G75/6 Tīr-i āh-ı seḥerī çekdügüm çekdügüm ister dil-dār / Çekeyin nʾolsa gerek ḳaşı kemānum özenür<br />
2. kürek çekmek ‖ içtirmek<br />
G200/4 Ḳullanur zevraḳ-ı meyi sāḳī / Çekdürür ekdürür rūzgāre ḳatlanmaz<br />
3. sürme çekmek<br />
G254/2 Ola kim bir pāre yaşın diñdürüp ḳanın kese / Ḫāk-i pāyuñ tūtiyāsın dīde-i ḫūn-bāre çek<br />
G434/1 Ḳorḳum oldur göz dege ḫāk-i der-i cānānuma / Yoġsa küḥl-āsā çekerdüm çekerdüm çeşm-i ḫūn-efşānuma<br />
G472/4 Ḳaṭre-i bārān degül dürler dökerdi çekseler çekseler / Ḫāk-i pāyuñ tūtiyāsından seḥābuñ ʿaynına<br />
4. tavlamak, kandırmak<br />
G254/3 Cām-ı gül-gūn al ele nūş eyle bī-pervā bu gün / Ḳuv<strong>ve</strong>t-i bāzūñ ile bir dil-ber-i meh-pāre çek çek<br />
çek<br />
5. dizmek, sıralamak<br />
G254/4 Dür dişi vaṣfında ey dil baġla bir ʿıḳd-ı güher / Lüʾlū-yı lālā-yı naẓmuñ rişte-i efkāre çek<br />
çek<br />
6. içmek, yudumlamak<br />
G400/5 Bāḳī çek çek çek imdi cām-ı ġam-ı bezm-i fürḳatin / Kim didi saña yār gibi bī-<strong>ve</strong>fāyı sev<br />
G184/2 Götürüp ayaġı rindān-ı selef kes̱retden / Çekdiler Çekdiler cām-ı fenāyı bize yā Hū didiler<br />
G327/7 Bāḳıyā ḫūn-ı dili dīde düketdi gördüm / Mey-i nābı bedel-i mā-yeteḥallel çekdüm<br />
G79/2 Nergis çemende ġonca-i laʿlüñ ṣafāsına / Taḫt-ı zümürrüd üzre çıḳar cām-ı zer çeker<br />
çeker<br />
G154/6 Bār-ı girān-ı ġuṣṣayı çekmez şu kimse kim / Ṣaḥn-ı çemende gül gibi rıṭl-ı girān çeker<br />
G154/7 Bāḳī ġamuñda ḫūn-ı ciger yutsa gūyiyā / Bezm-i ṣafāda cām-ı mey-i erġavān çeker çeker<br />
çeker<br />
G163/5 Bāḳī hemīşe gör bu ḫum-ı nīl-gūnı kim / Dürd-i belā vü derdini merd-i hüner çeker<br />
G2/8 Ḥasūduñ dürd-i derdin çekme çekme ey Bāḳī bu bezm içre / Nedīmüñ yār-ı ḫoş-meşreb gerek cām-ı şarāb-āsā<br />
K19/39 Eyleyüp ʿīş-i ḫayāl-i leb-i dil-ber ḫātem / Cām-ı zerrīn ile çeksün çeksün mey-i aḥmer ḫātem<br />
7. gitmek ‖ esmek<br />
K7/23 Ṭurmadı çekdi çekdi çekdi Ṣıfāhān semtine bād-ı ṣabā / Ḫāk-i pāyın sürme-i eşraf u aʿyān eyledi<br />
8. getirmek<br />
G77/3 Çekdi Çekdi ḳapuñ gedālıġına ʿāḳıbet ṣaçuñ / ʿÖmr-i dırāz u salṭanat-ı cāvidānı gör<br />
9. kapmak<br />
G178/1 Başdan meclisde sāḳīler ḳarārum aldılar / Çekdiler Çekdiler ev<strong>ve</strong>l elümden iḫtiyārum aldılar<br />
10. asmak<br />
K12/1 Dil-i ṣad-çāki ser-i zülf-i perīşāne çeker çeker / Bilür ol mūy ġamın her ne ise şāne çeker<br />
K19/26 Ṭavḳ-ı fermāne çeküp çeküp çeküp gerden-i teslīmlerin / Nice āzādeleri eyledi çāker ḫātem<br />
11. katlanmak, tahammül etmek ‖ bela çekmek<br />
K12/2 Kim çıḳar başa ser-i zülf-i girih-gīrüñ ile / Yine ol silsile cevrin dil-i dīvāne çeker çeker<br />
çeker<br />
251
G154/1 Ebrūlaruñ ġamını dil-i nā-tevān çeker çeker / Şol pehlevāna döndi ki iki kemān çeker<br />
G75/3 Ārzū eyler imiş bār-ı belā çekdügümi / Çekeyin Çekeyin bārī çün ol şūḫ-ı cihānum özenür<br />
G154/6 Bār-ı girān-ı ġuṣṣayı çekmez çekmez çekmez şu kimse kim / Ṣaḥn-ı çemende gül gibi rıṭl-ı girān çeker<br />
G305/6 Çekmezdi Çekmezdi ḫārḫārını gül-zār-ı ʿālemüñ / İñletmeyeydi bülbülini zār zār gül<br />
G75/3 Ārzū eyler imiş bār-ı belā çekdügümi<br />
çekdügümi çekdügümi / Çekeyin bārī çün ol şūḫ-ı cihānum özenür<br />
12. yarışmak, çekişmek<br />
K12/3 Ḳaşlaruñ bükdi bilin gerçi kemān-ı ʿaşḳı / ʿĀşıḳuñ Rüstem-i Destān ile ḫasmāne çeker<br />
çeker<br />
13. tarafına götürmek<br />
K12/9 Ḫūblar ṭutsa rikābın yiridür cümle ḳaçan / Esb-i nāzı felek ol ḫusrev-i ḫūbāne çeker<br />
14. yapıştırmak (sarılmak, kendine çekmek bağlamında) ‖ hançer çekmek<br />
K12/10 Āb-ı rūyın gören ol ḫançer-i āteş-tābı / Sāde-rū ḫūb ṣanur sīne-i ʿuryāne çeker<br />
15. bir makama getirmek<br />
K12/14 Devlet-i şāh-ı cevān-baḫta duʿā ḳıl ki seni / Kimse çekmez ilerü himmet-i şāhāne çeker çeker<br />
çeker<br />
16. çengele, kancaya asmak bağlamında;<br />
G154/5 Sürdükçe nīzelerle yanuñdan müjeñ dili / Ḳullāblarla ṭurra-i ʿanber-feşān çeker<br />
çeker<br />
17. sürümek<br />
G163/2 Ḫurşīd esīr-i ʿaşḳuñ olupdur eşiʿʿadan / Boynında ṭavḳ-ı şevḳ ile zencīr-i zer çeker<br />
çeker<br />
18. tartmak<br />
G183/5 Çarḫ bir ṣarrāfdur mihr ile meh mīzān aña / Çār-sū-yı dehr içinde gice gündüz zer çeker<br />
19. artmak<br />
G265/2 Ḫadeng-i āhumuñ eflāke seyr ider güẕerin / Ḥicābı şöyle çeker çeker yirlere geçer nā<strong>ve</strong>k<br />
20. atmak, fırlatmak ‖ yay çekmek (kçuluk bağlamında)<br />
G75/6 Tīr-i āh-ı seḥerī çekdügüm ister dil-dār / Çekeyin Çekeyin n’olsa gerek ḳaşı kemānum özenür<br />
21. getirmek<br />
G436/4 Kūyuña ġayrıları çekse çekse raḳīb-i ḫar-ṭabʿ / Seyl-i eşkümle döner ḳadd-i dü-tā dolāba<br />
22. kapatmak, örtmek<br />
G339/3 Perde-i ʿizzet çeküp çeküp yaḳdum maḥabbet şemʿini / Ṣandal-ı rūḥı buḫūr idüp müheyyā eyledüm<br />
23. aklını meşgul etmek<br />
G325/2 Laʿlüñe teslīm ider cān borcın inkār itmezin / Ḳılmasun ġamzeñ teḳāżī çekmesün çekmesün medyūnluġum<br />
çeke çeke görmek görmek [1] [1] içi<strong>ve</strong>rmek<br />
G541/1 Cām gibi diler iseñ kʾola ḳalbüñ ṣāfī / Çeke Çeke gör gör ṣofī ṣafā ile şarāb-ı ṣāfī<br />
çekip çekip çekip ççāk<br />
ç çāk<br />
āk eylemek eylemek [1] çekip yırtmak/parçalamak<br />
G350/4 Keş-ā-keşden elüñde cāme-i cism ey dil-i şeydā / Çeker Çeker ççāk<br />
ç āk eylerin eylerin bir gün ne saña ne baña olsun<br />
1. girmek<br />
çekilmek çekilmek [9] [9]<br />
[9]<br />
G242/3 Yād-ı lebüñle ʿişret içün būstānlara / Allāh çekildi çekildi bāde-i gül-gūn ḳabaḳ ḳabaḳ<br />
2. ayrılmak, elini eteğini çekmek<br />
G273/5 Bezm-i kes̱retden çekildi çekildi cām-<strong>ve</strong>ş Bāḳī göñül / Tekye-i vaḥdetde ʿuzlet iḫtiyār itsem gerek<br />
G533/3 Şevḳ u ẕevḳ ehli çekildi çekildi çekildi biz daḫı yā Hū didük / Ẕevḳi gitdi ʿālemüñ ehl-i meẕāḳı ḳalmadı<br />
252
G432/2 Kesildüm sīḫ-i miḥnetden çekildüm çekildüm cām-ı ʿişretden/Kebābum dil şarābum eşk-i çeşmüm künc-i ʿuzletde<br />
3. asılmak (Mansur) ‖ gitmek<br />
G505/4 Fenāsın bildi dünyānuñ çekildi çekildi dār-ı ʿuḳbāya / Saʿādet mülkine Bārī muẓaffer ḳıldı Manṣūrı<br />
4. kurtulamamak<br />
G486/5 Ebrūlaruñ ġamıyla kemān oldı ḳāmeti / Baḳī cefā vü cevrüñ elinden çekilmedi<br />
5. sürmelenmek<br />
G408/2 Baḳmaz ammā sendedür gül gibi gūşı nʾeylesün / Küḥl-i istiġnā çekilmiş çekilmiş nergis-i raʿnāsına<br />
6. yükselmek<br />
G347/4 Çekilmiş Çekilmiş ḳaddüñ eflāke dökilmiş sünbülüñ ḫāke / Leṭāfet gül-şeninde bir nihāl-i sāye-güstersin<br />
7. dönmek<br />
G229/4 Gökde efġān iderek ṣanma geçer ḫayl-i küleng / Çekilür Çekilür kūyuña mürġān-ı dil ü cān ṣaf ṣaf<br />
253<br />
çekinmek çekinmek [1] [1] içi çekmek, çok arzulamak, bkz. TS, C. II, s. 848. ‖ tutulmak, sevdalanmak<br />
G384/3 Çekinür Çekinür Çekinür silsile-i zülf-i siyeh-kāruña dil / Beni dīvāne ḳılur bir gün o sevdā göresin<br />
çel çelīpā çel īpā [1] haç, farklı tanıklar için bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 148.<br />
G104/3 Yanına alsun diyü kāfir gözüñ ġamzeñ gibi / Girdiler şimdi çel çelīpā çel īpā şekline şemşīrler<br />
çemen çemen [81] [81] bahçe; ‘bāğ, bostan, gülistan <strong>ve</strong> mevzi-i hürrem manasınadır.’ bkz.<br />
BURHÂN, s. 135. ‘Çemen’ bugün anladığımız kırsal, yeşillik, çimenlik yer anlamlarından daha<br />
çok bütün öğeleri <strong>ve</strong> teşrifatıyla oturmuş bir klasik Osmanlı bahçesini imlemektedir.<br />
K17/4 Ṣaḥrāyı ḳıldı lāle Bedaḫşān vilāyeti / Gül-zārı itdi tāze çemen çemen mülk-i sebze-zār?(çimen)<br />
K18/3 Döşedi yine çemen çemen çemen naṭʿ-ı zümürrüd-fāmın / Sīm-i ḫām olmış iken ferş-i ḥarīm-i gül-zār?<br />
K21/5 Bu faṣl içinde şu kim ṣabrı ḳaldı ser-māye / Olur nihāl-i çemen gibi ġarḳ-ı māl u menāl<br />
K22/12 Jāle vü berg-i ḫazāndan pür-zer ü gevher çemen çemen / Gül-şene varın nis̱ār itdi meger deryā vü kān<br />
K22/14 Şöyle beñzer kim ḫaṭ-ı āyāt-ı raḥmetdür çemen çemen / Bād-ı ṣubḥ itmişdür altun ḥall ile yir yir nişān?<br />
K22/15 Bir yeşil ġarrā zer-efşān kāġıd olmışdur çemen çemen / Yaraşur yazılsa ger medḥ-i edīb-i nükte-dān<br />
K24/4 Çihre gül sīne semen çeşm-i mükeḥḥal nergis / Ḫaṭ çemen çemen ġonca dehen caʿd-ı muʿanber sünbül<br />
K26/7 Sāḥil-i baḥr-i ʿAdendür meger eṭrāf-ı çemen çemen / Dest-i mihr anuñ içün oldı bu gün gevher-çīn<br />
G97/3 Reftāra gelse ḳāmet-i ʿarʿar-ḫırām ile / Bālā-yı yāre serv-i çemen çemen zīr-dest olur<br />
G99/5 Cām-ı zer ile buldı żiyā bezm-i devleti / Nergis ki taḫt-gāh-ı çemen çemen çemen tāc-dārıdur<br />
G180/7 Bāḳī bu demde seyr-i gül-istān idenlerüñ / Ayaġına çemen zer ü gevher ider nis̱ār<br />
G276/5 Māʾil olmaz gül ü şimşād u çemen çemen çemen seyrine dil / Göreli gül-şen-i ḥüsnüñde ḳad u ruḫsāruñ<br />
G284/3 Ḳad serv-i çemen çemen yāre dehen ġonca-i gül-zār / Ḫaṭ müşg-i Ḫuten çihre semen ḫāl ḳaranfül<br />
G287/3 Deryā-yı aḫḍar oldı çemen çemen çemen mevc urup yatur / Rūy-ı zemīni faṣl-ı bahār itdi yem yeşil<br />
G296/2 Naḳşlar baġladı nev-rūz hevāsında çemen çemen / Eylesün ḫūb edālarla terennüm bülbül<br />
G358/4 Ṣaḥn-ı gül-zāra düşersek demidür jāle-ṣıfat / Nev-bahār oldı gül açıldı güzellendi çemen<br />
G387/4 Şükr-i Ḫudāya başın açar lāle-i çemen çemen / Rūy-ı niyāzı ḫāke sürer berg-i yāsemīn<br />
G392/5 Rūz-ı ʿīd irdügini ṭuydılar eṭfāl-i çemen çemen / Ṣubḥ-dem geydiler envāʿ-ı libās-ı rengīn<br />
G466/2 Salṭanat bār-gehin ḳurdı yine faṣl-ı bahār / Taḫt-ı Cemşīd çemen çemen çemen tāc-ı Sikender lāle<br />
G487/2 Gül-şende lāle ṣanma ʿaraḳ-nāk olup çemen çemen / Bir āl dest-māl ile sildi yañaġını<br />
K15/2 Uyandur çeşm-i cānı ḫ˅āb-ı rāḥatdan seḥer-ḫīz ol / Çemen Çemen bülbülleriyle ṣubḥ-dem ẕikr eyle Mevlāyı<br />
G372/3 Yiter ṣīt u ṣadā-yı cān-ı nālānum bu gül-zāra / Çemen Çemen bülbülleri şimden girü ḫāmūş u lāl olsun<br />
G456/5 Çemen Çemen Çemen pür-mevc bir deryā ṣadef gül / İçinde lüʾlū-yı şeh-vār jāle
K1/30 Görsün nihāl-i serv-i ṣanavber-ḫırāmuñı / Ayruḳ çemende beslemesün bāġ-bān bān<br />
K21/1 Aġardı berf ile yir yir çemende çemende cism-i nihāl / Niteki penbe-i dāġ ile sīne-i abdāl<br />
K21/25 Terāne eylese bülbül çemende çemende güftārum / Gelüp öñinde zemīn-būs iderdi āb-ı zülāl<br />
K24/38 Dūdlar çıḳdı yanup reşk-i ruḫuñ nārına bāġ / Cā-be-cā ṣanma çemende çemende görinenler sünbül<br />
M6/IV/3 Güller çemende çemende görinür āteş sen irmeseñ<br />
G51/1 Lāleler bezm-i çemende çemende cām-ı ʿişret gösterür / Devletinde ḫusrev-i gül ʿīşa ruḫṣat gösterür<br />
G53/4 Lāle çeme çemende çeme nde başı açuḳ ḳıpḳızıl deli / Sevdā-yı ḫāl-i yār ile muḫtel dimāġı var<br />
G79/2 Nergis çemende çemende ġonca-i laʿlüñ ṣafāsına / Taḫt-ı zümürrüd üzre çıḳar cām-ı zer çeker<br />
G103/3 Çözdi çemende çemende ṭurraların sünbül-i ṭarī / Gūyā ṭaġıtdı mūyını müşgīn külāleler<br />
G103/5 Oldı çemende çemende bāliş-i ġonca kenār-ı ḫār / Mürġ-i seḥer iderse nʾola āh u nāleler<br />
G180/4 ʿīşuñ zamānı ʿişretüñ eyyāmıdur diyü / ʿİşret-geh-i çemende ṣalar ellerin çenār<br />
G224/3 Bād-ı ḫazān irişmedin ir ṣaḥn-ı bāġa kim / Bezm-i bahāra nergis olupdur çemende şemʿ<br />
G251/3 Peyām-ı ḫançer-i ser-tīzin ol māhuñ degürmişdür / Anuñʾçün ditrer endāmı çemende çemende bāddan bīdüñ<br />
G255/2 Gül devri ʾīş mevsimidür muṭrıbā bu gün / Bülbül-ṣıfat çemende çemende biraz ġulġul eyleseñ<br />
G305/1 Lü’lū-yı jāleden ṭaḳınup gūşvār gül / İtdi çemende çemende nāz ile ‘arż-ı ‘iẕār gül<br />
G306/5 Aldı seḥerden üsküfini bāz-ı ġoncanuñ / İtdi çemende çemende bülbül-i zārı şikār gül<br />
G310/1 Naḳş-ı gül seyr it çemende çemende ṣavt-ı bülbül diñle gel / Şimdi ṣavt u naḳşdur ʿīş ehline ṣāliḥ ʿamel<br />
G337/8 Güli çemende çemende serīr-i zümürridīn üzre / Selīm Ḫān-ı sipihr-āsitāna beñzetdüm<br />
G371/1 Nām u nişāne ḳalmadı faṣl-ı bahārdan / Düşdi çemende çemende berg-i dıraḫt iʿtibārdan<br />
G371/2 Eşcār-ı bāġ ḫırḳa-i tecrīde girdiler / Bād-ı ḫazān çemende el aldı çenārdan<br />
G371/5 Bāḳī çemende çemende ḫaylī perīşān imiş varaḳ / Beñzer ki bir şikāyeti var rūzgārdan<br />
G398/1 Ḳıyām itdi çemende çemende yāre ḳarşu / Çenār u ʿarʿar u şimşād ḳamu<br />
G400/3 Ṭutdı çemende çemende nāle-i bülbül cihānı līk / Gülde ne çāre olmasa gūş-ı suḫan-şinev<br />
G445/2 Ayaġı elde ʿīş eyler çemende çemende baş ḳaldurmaz / Ṣunılmış sāġar-ı ʿişret ezelden nergis-i meste<br />
G447/2 Şol deñlü itdi güllere bülbül şeṭāreti / Düşdi çemende çemende ḳaṭre-i şeb-nem güle güle<br />
G447/5 Bāḳī çemende çemende şīşe-i mey ḳulḳul eylese / Bülbül terāne başlayıcaḳ uysa bülbüle<br />
G470/5 Mektūbın elde ṭutmış zanbaḳ reh-i çemende çemende / ʿArż ide tā ki ḥālin sulṭān-ı kām-kāre<br />
G477/2 Ṣaf ṣaf çemende çemende serv dizilsün selāmuña / Sen ṣaḥn-ı gül-şen içre ṣalın ʿizz ü nāz ile<br />
G487/1 Berfüñ eritdi bād-ı ṣabā baġrı yaġını / Yaḳdı çemende çemende nergisüñ altun çerāġını<br />
G487/3 Odlar yaḳardı başına mürġuñ çemende çemende gül / Şeb-nem ṣuvarmayaydı seḥerden ḳulaġını<br />
G510/2 Eglendi biraz ḳaddi hevāsiyle çemende çemende / Dil mürġi ḳonup serv-i ḫırāmāne ṣalındı<br />
Mtl 21 Şimşād u serv yüz yire ḳorlar niyāz ile / Sen kim çemende çemende ṣalınasın ʿizz u nāz ile<br />
G127/4 Ḫaṭ-ı menşūr-ı devletdür benefşe rind-i mey-ḫ˅āra / Çemende şāḫ-ı sünbül aña bir ṭuġrā-yı ġarrādur<br />
G149/2 Ġamuñdan nevbet-i āh u fiġān u zāra ḳudret yoḳ / Çemende Çemende bülbül-i şūrīde şimdi başḳa mehterdür<br />
G155/3 Çemende Çemende berg-i sūsen gökde māh-ı nev degül peydā / Çeker aʿdā-yı dīn üzre zemīn ü āsmān ḫançer<br />
G169/5 Çemende Çemende ġoncaya baḳup dimiş bir ehl-i naẓar / O yāruñ aġzına nisbet ṭarā<strong>ve</strong>ti yoḳdur<br />
G181/2 Çemende Çemende ṣu gibi ṣofī şarāb içmek gerek şimdi / Behey ṣofī bu mevsimler ne ayıḳlıḳ zamānıdur<br />
G245/4 Çemende Çemende ġonca-i dil neyle gülsün açılsun / Yanumda sencileyin şūḫ-ı gül-ʿiẕārum yoḳ<br />
G337/1 Çemende Çemende servi ḳad-i dil-sitāna beñzetdüm / Nihāli dil-ber-i nāzük-miyāna beñzetdüm<br />
G351/3 Çemende Çemende bülbül āvāzı naṣīḥat diñledür mi gör / Bahār irsün yine āfāḳ pür-ṣīt u ṣadā olsun<br />
G453/3 Ṭururlar ḳıble-i kūyına ḳarşu / Çemende Çemende servler ṣaf ṣaf namāza<br />
G456/2 Çemende Çemende ʿīşa gelmiş ġonca-i ter / Biraz gül baġlamış bir dest-māle<br />
G497/4 Çemende Çemende jāle-durur ṣanma bülbül-i şeydā / Ṣuladı eşk ile ṣaḥn-ı sarāy-ı gül-zārı<br />
254
G514/1 Çemende Çemende lāle geydi efser-i Key / Elinde tāc u taḫt-ı Behmen-i dey<br />
G440/4 Seyr idelden gül-şen-i ḥüsnüñde ḳadd ü ḫaddüñi / Çekmez oldı ḫāṭırum serv ü çemenden çemenden çemenden cānibe<br />
K26/12 Bāġ-ı ḳadrinde anuñ ṣaḥn-ı sipihr ü encüm / Bir çemendür çemendür ki dökilmiş aña berg-i nesrīn<br />
K18/4 Yine ferrāş-ı ṣabā ṣaḥn-ı ribāṭ-ı çemene çemene çemene / Geldi bir ḳāfile ḳondurdı yüki cümle bahār<br />
K18/15 Zīb ü fer virmek içün rūy-ı ʿarūs-ı çemene çemene / Yāsemen şāne ṣabā māşıṭa āb āyīne-dār<br />
K21/9 Sevāḥil-i çemene çemene çemene çıḳdı genc-i bād-ā<strong>ve</strong>rd / Yöneldi Ḫusrev-i nev-rūza devlet ü iḳbāl<br />
K24/8 Yine gömgök tere batmış çıḳa geldi çemene çemene çemene / Nev-bahār irdi diyü virdi ḫaberler sünbül<br />
K24/13 Nev-ʿarūs-ı çemene çemene çemene māşıṭadur faṣl-ı bahār / Kim anuñ ḫāme-i müşgīnine beñzer sünbül<br />
K24/30 Dāne ḫaṭ jāle nuḳaṭ nefḥa-i müşgīn maʿnā / Yazdı levḥ-i çemene çemene bir ġazel-i ter sünbül<br />
K18/41 Geşt iderken çemen çemen-i çemen medḥ ü s̱enāñı ḫāṭır / Lāyiḥ oldı dile nā-gāh bu şiʿr-i hem-vār<br />
G278/6 Bāḳī çemen çemen-i çemen cānda meger per<strong>ve</strong>riş itdüñ / Bir ʿālemi var rūḥ ile ol serv-i revānuñ<br />
G332/4 Benem ol şāḫ-ı nihāl-i çemen çemen-i çemen i miḥnet kim / Mī<strong>ve</strong>-i maʿrifet ü fażl u hüner bükdi bilüm<br />
K26/33 Nitekim māşıṭa-i dehr ʿarūs-ı çemenüñ çemenüñ / Çihresin eyleye ārāyiş-i zīb ü tezyīn<br />
G248/1 Ḫaṭ-ı ruḫsāruña teşbīh idüp ey şūḫ senüñ / Bāġda ġonca biraz rīşine güldi çemenüñ<br />
G294/2 Ḥasret-i ḳaddüñ ile bāġda seyl-i eşküm / Ṭaḳdı serv-i çem çemenüñ çem enüñ pāyine sīmīn ḫalḫāl<br />
çemen çemen-zār çemen çemen ār [5] bahçe<br />
G398/8 Sevād-ı ḫaṭda naẓm-ı āb-dārum / Çemen Çemen-zār<br />
Çemen ār içre olmışdur aḳar ṣu<br />
G130/1 İrdi nesīm-i maʿdelet-i Kisrī-i bahār / Zencīr-i ʿadl çekdi çemen çemen-zāra<br />
çemen āra āra cūy-bār<br />
G524/1 Eṭrāf-ı çemen çemen-zār çemen ār ārı ār yine āb ṭolandı / Gül-zāra girüp her yaña ṣalındı bulandı<br />
K2/29 Ravża-i dīn ü çemen çemen-zār çemen ār ār-ı ār ı şerīʿat olalı / Maṭar-ı luṭfuñ ile milket-i Rūm ābādān<br />
G248/4 Hele ey lāle-i sīr-āb-ı çemen çemen-zār çemen ār ār-ı ār ı cefā / Baġrumuz yaḳdı senüñ ḥasret-i ḫāl-i dehenüñ<br />
255<br />
çemen çemen-zār çemen ār ār-ı ār ı cennet [1] cennet bahçesi, bkz. ‘bāġ-ı ḳuds’, ‘bāġ-ı bihişt’, ‘bāġ-ı cennet’, ‘bāġ-ı<br />
ḫuld’, ‘bāġ-ı Rıḍvān’ ‘bāġ-ı cinān’, ‘bāġ-ı İrem’<br />
K3/16 Ḫaṭ-ı naẓm-ı pāki çemen çemen-zār çemen ār ār-ı ār ı cennet cennet / Elinde ḳalem çeşme-i āb-ı Kevs̱er<br />
çemen çemen çemen bezmi bezmi [3] [3] bahçe meclisi; açık mekanda yapılan eğlence<br />
G302/2 Oldı ṣaḥn-ı bāġda peydā gül-efşānlar yine / Ḥāṣılı döndi çemen çemen bezminde bezminde āteş-bāze gül<br />
G466/7 Jāle naḳdin ḳadeḥe ḳoydı çemen çemen bezminde bezminde / Cemʿ idüp ṣaḳlamadı ġonca gibi zer lāle<br />
G127/3 Tekellefsüz gelür bād-ı ṣabā tārāc ider bir gün / Çemen Çemen bezminde bezminde gūyā süfre-i gül ḫ˅ān-ı yaġmādur<br />
çemen çemen bülbülleri bülbülleri [2]<br />
[2]<br />
G372/3 Yiter ṣīt u ṣadā-yı cān-ı nālānum bu gül-zāra / Çemen Çemen Çemen bülbülleri bülbülleri şimden girü ḫāmūş u lāl olsun<br />
K15/2 Uyandur çeşm-i cānı ḫˇāb-ı rāḥatdan seḥer-ḫīz ol / Çemen Çemen bülbülleriyle bülbülleriyle ṣubḥ-dem ẕikr eyle Mevlāyı<br />
çemen çemen eeṭfāli<br />
ee<br />
ṭfāli [1] çemen çocukları ‖ taze fidanlar, çiçeker<br />
K18/10 Çemen Çemen eeṭfālinüñ<br />
e ṭfālinüñ uyḫuların uçurdı yine / Ṣubḥ-dem ġulġule-i fāḫte gül-bāng-ı hezār<br />
çemen çemen çemen mülki mülki mülki [2] [2] [2] çemen ülkesi ‖ bahçe<br />
K18/5 Leşger-i ebr çemen çemen çemen mülkine mülkine aḳın ṣaldı / Ṭurma yaġmada yine niteki yaġı Tātār<br />
K18/8 Döşedi mihr-i felek yolları dībālar ile / İtdi teşrīf çemen çemen mülkini mülkini sulṭān-ı bahār<br />
çemen çemen ṣaḥn ṣaḥnı ṣaḥn ı [3] bahçe, çimenlik, bkz. ‘ṣaḥn-ı çemen’<br />
K18/30 Āb u gil müşg ü gül-āb ola çemen çemen ṣaḥn ṣaḥnında ṣaḥn ında / Būy-ı ḫulḳıyla güẕār itse nesīm-i esḥār<br />
G51/4 Ḳaddüñe ḳul olmaġa gelmiş dizilmiş ḳarşuña / Servler ṭurmış çemen çemen çemen ṣaḥn ṣaḥnında ṣaḥn ında ḳāmet gösterür<br />
G139/1 Eser āhum yili kūyuñda cism-i nā-tevān ditrer / Çemen Çemen ṣaḥn ṣaḥnında ṣaḥn ında gūyā bāddan berg-i ḫazān ditrer<br />
çemen çemen iiḳlīmi<br />
i ḳlīmi [1] [1] çemen ülkesi ‖ bahçe, çimenlik, bkz. ‘iḳlīm-i çemen’, ‘çemen mülki’
G466/1 Jālelerden ṭaḳınur tācına gevher lāle / Şāh olupdur çemen iiḳlīmine<br />
i<br />
ḳlīmine ḳlīmine beñzer lāle<br />
çemen çemen diy diyār diy diyār<br />
ārı ār ı [1] bahçe, çimenlik<br />
G257/2 Metāʿ-ı zühd ü riyā varmasun mı yaġmāya / Çemen Çemen diy diyār diy<br />
ār ārına ār ına leşger çeken bahārı görüñ<br />
çemen çemen vil vilāyeti vil āyeti [1] [1] çemen şehri ‖ bahçe, çimenlik<br />
G337/2 Nihāl-i bān ile her yanı şöyle zeyn olmış / Çemen Çemen vil vilāyetini vil āyetini şehr-i bāna beñzetdüm<br />
çen çenār çen ār [3] [3] çınar; bkz. ‘serv ü çenār’, ‘şāḫ-ı çenār’ md.<br />
K22/6 Perr ü bāl açmış yeşil ṭūṭī iken berg-i çen çenār çen çenār<br />
ār / Zerd olup ser-pençe-i şeh-bāza dönmişdür hemān<br />
G180/4 ʿīşuñ zamānı ʿişretüñ eyyāmıdur diyü / ʿİşret-geh-i çemende ṣalar ellerin çen çenār çen çenār<br />
ār<br />
G371/2 Eşcār-ı bāġ ḫırḳa-i tecrīde girdiler / Bād-ı ḫazān çemende el aldı çen çenārdan çen çenārdan<br />
ārdan<br />
çen çenār çen ār u ʿarʿar ʿarʿar u u şimşād şimşād [1]<br />
[1]<br />
G398/1 Ḳıyām itdi çemende yāre ḳarşu / Çen Çenār Çen ār u ʿarʿar ʿarʿar u u şimşād şimşād ḳamu<br />
çenber çenber [5] [5] bkz. ‘altunlu çenber’, ‘āsmānī çenber’<br />
1. canbazların gösteri yaptığı halka ‖ güzelin saç kıvrımı; bk. AND.<br />
G428/3 Ṭurrañdan indi ġamzeñe cān-bāz-ı dil yine / Çenberden<br />
Çenberden Çenberden atdı kendüsini ḫançer üstine<br />
2. kaş<br />
G108/4 Ḥalḳa-i zülfi ḫayāli gözümüzden gitmez / Gūyiyā çeşm-i ʿalīl üzre siyeh çenberdür<br />
çenberdür<br />
3. feleğin yuvarlaklığını niteleme bağlamında;<br />
K19/3 Meşʿal-i māhdur ol gevher-i şeb-tāb meger / Geçinür çenber çenber-i çenber<br />
i gerdūn ile hem-ser ḫātem<br />
K25/40 Nitekim her ser-i māh ola bir altun ḳandīl / Zī<strong>ve</strong>r-i dāʾire-i çenber çenber-i çenber i çarḫ-ı devvār<br />
4. kandillerin asıldığı yuvarlak halka<br />
G32/4 Devr-i meclis ki ṣafā cāmiʿinüñ çenberidür çenberidür / Āb-ı rengīn ile ḳandīl-i fürūzānı ḳadeḥ<br />
256<br />
çenberden çenberden geçmek geçmek geçmek [1] [1] kurtulmak, başarmak ‖ cambazların daire şeklindeki çemberden<br />
geçmesi, geniş bilgi için bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 151.<br />
K18/44 Geçemez Geçemez çenber çenber-i çenber i gīsū-yı girih-gīrüñden / Gerçi kim żaʿf ile bir ḳılca ḳalupdur dil-i zār<br />
çenber çenber-i çenber çenber i efl eflākden efl<br />
ākden geçmek geçmek [1] [1] ‘feleğin çemberinden geçmek’ ‖ çok uğraşmak, sıkıntı çekmek;<br />
bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, ‘çenberden geçmek’ maddesi, s.151.<br />
G316/1 İrişdüm baḥre cūy-āsā basīṭ-i ḫākden geçdüm / Bisāṭ-ı ḳurbe irdüm çenber çenber-i çenber i efl eflākden efl<br />
ākden geçdüm<br />
geçdüm<br />
çenber çenberī çenber ī [1] yuvarlak halka ‖ musiki meclislerinde oturma düzeni<br />
K1/5 Bu çarḫ-ı çenber çenberīde çenber īde ṭutup devr uṣūlini / Deffāf-ı mihr ḳılmış idi çihresin nihān<br />
s. 66.<br />
çeng çeng [13] [13] yay şeklinde eğri Türk musikisinde vaktiyle kullanılmış bir âlet; ÖZTUNA,<br />
G87/1 Dil derd-i ʿaşḳ-ı yār ile bezm-i belādadur / Ḳad çeng çeng ü nāle nāy u ciger ḫūnı bādedür<br />
G204/1 Derd u ġam bezmine ḳaddüm gibi bir çeng çeng olmaz / Nāylar nālelerüm sāzına āheng olmaz<br />
G263/1 Ḳaddümi çeng çeng eşkümi rūd eyledüñ / Cismüm āteş cānumı ʿūd eyledüñ<br />
G396/4 Ḳo cengi çeng-i ‘aşḳuñ n’eydügin bilmezsin ey vā‘iẓ / Ne ra‘nā söyler ol çeng çeng ile mūsīḳārı ṭuymazsın<br />
G489/5 Yüzin eline alup geldi meclise ṣofī / Bu gice rişte-i tesbīḥi tār-ı çeng çeng oldı<br />
G493/1 Çeng Çeng Çeng çün nāleme dem-sāz oldı / Sāzlar içre ser-efrāz oldı<br />
G413/4 Bu cism-i dü-tā içre fiġānı reg-i cānuñ / Şol çengdeki çengdeki naġmeye beñzer ḳıl içinde<br />
G81/3 Çoḳ belā çekdi senüñ çeng çeng-i çeng i ġamunda dil-i zār / Nāy-<strong>ve</strong>ş nāleler eylerse şikāyet demidür
G82/1 Göñül her naġme kim çeng çeng-i çeng i ġamuñda iḫtiraʿ eyler / Ḳoyup elden felekde Zühre sāzın istimāʿ eyler<br />
G193/2 Evtār-ı çeng çeng-i çeng i bezm-i ṣafādur ṣanur gören / Künc-i belāda gözden aḳan iki rūdumuz<br />
G196/4 Göñül çeng çeng-i çeng i maḥabbetde yine ṣabr itse mümkindür / Reg-i cān līk zaḫm-i nāḫun-ı hicrāne ḳatlanmaz<br />
G239/5 Ḥāl-i zār-ı Bāḳī-i bī-dilden isterseñ nişān / Ḳāmet-i çeng çeng-i çeng dü-tāya rūy-ı zerd-i nāya baḳ<br />
G396/4 Ḳo cengi çeng çeng-i çeng ،‘aşḳuñ n’eydügin bilmezsin ey vā‘iẓ / Ne ra‘nā söyler ol çeng ile mūsīḳārı ṭuymazsın<br />
çeng çeng ü ü nnāy/ney<br />
n āy/ney [5] çeng <strong>ve</strong> ney<br />
G71/7 Giceler ʿīş u ṣafā-yı çeng çeng ü ü nnāy<br />
n āy olmaz ʿaceb / Ṣubḥ-dem Bāḳī derūn-ı dilden istiġfārı gör<br />
G264/4 Ḥadīs̱-i ʿaşḳı ḥarf u lafẓ ile ḳılmaz edā ammā / Ne raʿnā söyler ol maʿnāyı çeng çeng ü ü nnāy<br />
n nāy<br />
āyı āy söyletseñ<br />
G279/5 Semāʿ-ı çeng çeng ü ü nnāy<br />
n āy u devr-i sāġar devleti döndi / Ṣafāsın süre gör ey ṣofī-i sālūs devrānuñ<br />
G370/3 Göñlin egler nāle-i zencīr ile mecnūn-ı ʿaşḳ / Naġme-i ʿūd u ṣadā-yı çeng çeng ü ü nnāy<br />
n nāy<br />
āyı āy n’eylesün<br />
K1/20 Devrüñde kimse cevr-i sitem-gerden iñlemez / Bī-şerʿ ider iderse eger çeng çeng ü ney fiġān<br />
çeng çeng ü ü reb rebāb reb āb [2] çeng <strong>ve</strong> rebab<br />
G269/3 Esbāb-ı ṭarab seyl-i mey-i nāb ile gitdi / Āvāzı boġıldı giderek çeng ü reb rebābuñ reb<br />
ābuñ<br />
G365/5 Bezm-i belāda nāle vü āhuñla Bāḳıyā / Müstaġnīyüz terāne-i çeng çeng ü reb rebābdan reb<br />
ābdan<br />
çeng çeng eylemek eylemek eylemek [2]<br />
[2]<br />
1. eğmek, iki büklüm olmak<br />
G75/4 Pīrlikde bu dü-tā ḳaddümi çeng çeng eylemege eylemege / Neydügin bilmeyüp ol tāze cevānum özenür<br />
2. çenge çevirmek ‖ iki büklüm etmek<br />
G142/5 Ehl-i ʿaşḳuñ nālesin ney ḳāmetin çeng çeng eyledüñ eyledüñ / Pādişehsin itdügüñ şimden girü ḳānūn olur<br />
çeng çeng itmek itmek [1] [1] çeng diye <strong>ve</strong>rmek (mutrib’e) ‖ boyun eğmek<br />
G121/2 Ḳıldı mürġān-ı çemen ḳadd-i nihāl-i servi ḫam / Muṭrib-i bezm-i bahāra gūyiyā çeng çeng itdiler<br />
itdiler<br />
çeng çeng urmak urmak [1] [1] el vurmak ‖ başlamak<br />
K1/4 Bezm-i felekde urmış urmış idi Zühre sāza çeng çeng / ʿĪş u ṣafāda ḫurrem ü ḫandān u şād-mān<br />
çeng çengī çeng çengī<br />
ī [1] rakkas <strong>ve</strong>ya rakkase<br />
G86/4 Meclis-i ʿaşḳuñda çeng çengī çeng Zühre deffāf āfitāb / N’eylesün raḳṣ itmesün mi ẕerre-i nāçīzler<br />
1. ışık dilberi<br />
çer çerāġ çer ġ [23 [23] [23<br />
]<br />
G104/4 Şuʿle-i şemʿ-i cemāli şevḳıne cemʿ oldılar / Bir çer çerāġ çer idindiler ol nev-cevānı pīrler<br />
2. kandil, mum<br />
Kt3/1 Āfāḳı şehā maʿdeletüñ nūrı pür itsün / Ḫurşīd gibi encümen-i dehre çer çerāġ çer<br />
ol<br />
G224/4 Olsun çer çerāġı çer ı ı ruḫlaruñuñ rūşen ey ṣanem / Yaḳduḳça mihr ü māh bu deyr-i kühende şemʿ<br />
K24/26 Nūr-baḫş olsa eger bāġa çer çerāġ-ı çer ı luṭfuñ / Şemʿ-vār eyleye eṭrāfı münev<strong>ve</strong>r sünbül<br />
M1/VIII/10 Dāʾim çer çerāġ-ı çer ı devlet ü baḫtın münev<strong>ve</strong>r it / İki cihānda göñli murādın müyesser it<br />
G53/1 Mihr-i ruḫuñla dilde kimüñ tāze dāġı var / Tāb-ı çer çerāġ-ı çer ı şems u ḳamerden ferāġı var<br />
G99/3 Zülfüñ duḫān-ı meşʿale-i bezm-i ḥüsndür / Aġzuñ çer çerāġ-ı çer<br />
ı luṭf u melāḥat şirārıdur<br />
G224/1 Baḥs̱ itmesün ʿiẕāruñ ile encümende şemʿ / Ḳanda çer çerāġ-ı çer ı māh-ı şeb-efrūz ḳanda şemʿ<br />
G358/3 Şemʿ lāzım degül ey sāḳī yiter meclisde / Şuʿle-i cām-ı şeb-efrūz çer çerāġ-ı çer ı rūşen<br />
G367/4 Fürūġ-ı cām-ı ʿişretden ḥarīm-i cānı rūşen ḳıl / Ki envār-ı saʿādetdür çer çerāġ-ı çer ı devlet-i Cemden<br />
G484/1 Belürmez ḥüsnüñe ḳarşu çer çerāġ-ı çer ı ı ṣubḥ-dem nūrı / Ne deñlü fer vire ḫurşīd öñinde şemʿ-i kāfūri<br />
G512/2 Şemʿ-dān süfresidür hāle degüldür görinen / Ḳodılar encümen-i ʿaşḳa çer çerāġ-ı çer ı ı ḳameri<br />
257
G530/1 Muʿaṭṭar ḳıldı āfāḳı nesīm-i bād-ı nev-rūzī / Fürūzān oldı ḫurşīdüñ çer çerāġ-ı çer<br />
ı ʿālem-efrūzı<br />
K20/3 Çer Çerāġ-ı Çer ı māha yine bir filori dikdi güneş / Gören kimesne kenārın meh-i nev itdi ḫayāl<br />
G52/2 Çer Çerāġ-ı Çer ı ḥüsnüñüñ nūrı fürūġ-ı şemʿ-i kāfūrī / Nigār-ı ʿanberīn-gīsū nihāl-i sīm-sīmādur<br />
G64/5 Güzellik burcına bir māh-ı nevdür ol hilāl-ebrū / Çer Çerāġ-ı Çer ı ḥüsnine günden güne ṭurmaz żiyā artar<br />
G219/1 Göñül dāġ-ı ġamuñla sīnede bir şemʿ uyandurmış / Çer Çerāġ-ı Çer ı ʿaşḳa bir ġarrā ḳızıl altunı yandurmış<br />
G223/5 Çer Çerāġ-ı Çer ı māh-ı ḥüsnüñ ḳarşu ṭutma çeşm-i aġyāra / Gözüm nūrı ne deñlü eyleye aʿmā żiyādan ḥaẓ<br />
G265/1 Çer Çerāġ-ı Çer ı ḥüsni ışıḳdur o meh-<strong>ve</strong>şüñ girçek / Dehān-ı teng-i dil-āvizi bir güzel kūçek<br />
G505/1 Çer Çerāġ-ı Çer ı bezm-i vaṣl olmaġa bir şeb ʿārıżı nūrı / Kefīli boynıdur ol meh-liḳānuñ şemʿ-i kāfūrī<br />
G546/9 Çer Çerāġ-ı Çer ı kevkeb-i baḫtuñ güneşden tāb-nāk olmış / Felekden ser-firāz olsun sarāy-ı ḳadrüñ eyvānı<br />
G415/4 Rūşen itdi gün gibi ās̱ār-ı ḥüsn-i ṭalʿatuñ / Nūr-baḫşīler çer çerāġın çer ın ın pertev-i envār ile<br />
G424/4 Ṣadaḳāt u zekāt-ı çeşmüñdür / Sīm ü zer nergisüñ çer çerāġında çer ında<br />
258<br />
çer çerāġ çer ġ yaḳmak [5] ateş almak; bkz. ‘çerağ uyandırmak/çerağ uyarmak’ MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI,<br />
s. 155; GÖLPINARLI 2004, s.74-75. Ayrıca, ‘çerāġ yaḳmak’ {çerāğ efruhten} deyişi için krş.<br />
MENİNSKİ, C. I, süt. 1595.<br />
G227/1 Sīnesine yaḳmada şemʿ-i ruḫuñ şevḳ ile dāġ / Māh-ı en<strong>ve</strong>r mihr-i ʿālem-tābdan ya yaḳar ya ḳar çerāġ<br />
çerāġ<br />
K23/3 Kibrītini degürdi şafaḳ nārına hilāl / Tā kim çer çerāġ-ı çer ı māhı ya yaḳup ya ḳup refʿ ola ẓalām<br />
G54/6 Çer Çerāġı Çer ı ı māh-ı en<strong>ve</strong>rden ya yaḳar ya<br />
ḳar ḳar ol ʿārıż u gerden / Girībānuñ senüñ bezm-i leṭāfet şemʿ-dānıdur<br />
G360/5 Cemāli şemʿine pervānedür Bāḳī o māhuñ kim / Ya Yaḳar Ya<br />
ḳar ḳar ḥüsn-i dil-efrūzı çer çerāġı çer<br />
ı nūr-ı aʿżamdan<br />
M7/II/1 Çer Çerāġın Çer ın şemʿ-i dāġumdan ya yaḳar ya ḳar ḫurşīd-i ʿālem-gerd<br />
çer er erāġ-efr er efr efrūz efr ūz [1] çerağ aydınlığı<br />
G234/6 Cihān rūşen żiyāsından maḥabbet ol Ḫudā ḥaḳḳı / Çer Çerāġ-efr Çer efr efrūz<br />
ūz-ı ūz ʿālem nūr-ı pāk-i Muṣṭafā ancaḳ<br />
çeşm çeşm çeşm [62] [62] göz<br />
G305/3 Bir dil-sitāne döndi bu gün ṣaḥn-ı gül-sitān / Ḳad serv ü çeşm çeşm nergis-i şehlā ʿiẕār gül<br />
G366/1 Cilā vir çeşme çeşme ey sāḳī mey-i ṣāf-ı muravvaḳdan / Ḳamaşdı gözlerüm cām-ı hilāl-iʿīda baḳmaḳdan<br />
K19/48 Ṣararup miḥnet ile beñzi ḳızarmış çeşmi çeşmi / Var ise baḫt-ı siyeh-kāruma aġlar ḫātem<br />
G273/3 Ḳırma yazıyla raḳībüñ dişleri vaṣfın yazup / Nusḫa-i çeşmi çeşmi sevādın pür-ġubār itsem gerek<br />
G424/7 İki ḫançer ṭaḳınmış ey Bāḳī / Ḫaste çeşmi çeşmi ṣolında ṣaġında<br />
G445/4 Temāşā-gāh-ı ḥüsnüñde cihānı ḥayret almışdur / Ġanīnüñ gözleri ḥayrān faḳīrüñ çeşmi çeşmi çeşmi dem-beste<br />
G540/4 Ḫaste çeşmi çeşmi nigār beste ḳılup / Göze göstermez oldı āfāḳı<br />
K4/8 Beyāżı ġurre-i ṣubḥ-ı saʿādet / Sevādı sürme-i çeşm çeşm-i çeşm i cihān-bīn<br />
K5/6 Biraz uyḫu yüzin görsün felekde dīde-i encüm / Ki çeşm çeşm-i çeşm i baḫt-ı bī-dārı yiter dehrüñ nigeh-bānı<br />
K9/23 Ümmīd o kim duʿāña ola mūcib-i ḳabūl / Sūz-ı derūn u derd-i dil ü çeşm çeşm-i çeşm<br />
i eşk-bār<br />
M1/III/2 Bu acılarla çeşm çeşm-i çeşm i i nücūm olsun eşk-bār / Āfāḳı ṭutsun āteş-i dilden çıḳan duḫān<br />
M3/II/2 Āsitānı ṭopraġından tūtiyā-yı çeşm çeşm-i çeşm i baḫt / Ḫāk-i pāyı cevherinden kīmyā-yı salṭanat<br />
G7/4 Görmez mis̱āl-i ḳāmetüñi çeşm çeşm-i çeşm i rāst-bīn / Aḥ<strong>ve</strong>l baḳa meger ki görenler naẓīr aña<br />
G14/4 Bezm-i ġamda dü çeşm çeşm-i çeşm i pür-ḫūnum / İki şīşe şarābdur gūyā<br />
G64/1 Dem-i vaṣluñ irişse çeşm çeşm-i çeşm i ʿāşıḳda bükā artar / Ṣular ṭuġyān ider ev<strong>ve</strong>l bahār olduḳça mā artar<br />
G84/3 Ṭāḳ-ı cefāda manẓara-i çeşm çeşm-i çeşm i dil-rübā / Kūy-i belāda ḫāne-i cāna ḥavāledür<br />
G90/1 Dil beste-i kemend-i ser-i zülf-i yārdur / Cān ḫaste-i girişme-i çeşm çeşm-i çeşm i nigārdur<br />
G114/5 Ġoncaya baḳsa lebüñsüz çeşm çeşm-i çeşm i Bāḳī bir naẓar / Ġonca berg ü berg ḫār u ḫār ḫançer-dār olur<br />
G134/4 Yollarda görse aġladuġum baña ṭaş atar / Gāhī bu çeşm çeşm-i çeşm i eşk-feşānı siler geçer<br />
G183/6 Gül-sitān-ı tende oldı çeşm çeşm-i çeşm i i pür-ḫūn bāġ-bān / Ḫāk-i pāye tuḫfe ey ġonca gül-i aḥmer çeker
G187/4 Sevād-ı çeşm çeşm-i çeşm i ḥavrāya degişmez ādem ey ṣofī / Ṣaçılmış ḫırmen-i ḥüsninde yāruñ dāneler vardur<br />
G195/4 Ne ḳanlar aġların hecrinde yāruñ derd-i fürḳatden / ʿAceb bir dem mi vardur çeşm çeşm-i çeşm i pür-ḫūn eşk-bār olmaz<br />
G223/5 Çerāġ-ı māh-ı ḥüsnüñ ḳarşu ṭutma çeşm çeşm-i çeşm i aġyāra / Gözüm nūrı ne deñlü eyleye aʿmā żiyādan ḥaẓ<br />
G227/2 Bī-sütūnı gül-şen itmiş ḫūn-ı çeşm çeşm-i çeşm i Kūh-ken / ʿĀşıḳa sevdā-yı vaṣl-ı yār ile ṭaġ üsti bāġ<br />
G242/6 Mesken ṭutalı ol ḫam-ı ebrūda çeşm çeşm-i çeşm i yār / Āşūb u fitne gizlenür oldı bucaḳ bucaḳ<br />
G379/5 Bāḳī işigi ḫākine ṭutsun kimüñ ki var / Aḫter gibi bülend-naẓar çeşm çeşm-i çeşm<br />
i dūr-bīn<br />
G414/3 Kendü güller gibi ḫandān līk çeşm çeşm-i çeşm i ʿāşıḳı / Dem-be-dem ebr-i bahārī gibi giryān itmede<br />
G442/4 Jālelerdür lāle-i sīr-āba düşmiş gūyiyā / Dürr-i dendānuñ ḫayāli çeşm çeşm-i çeşm<br />
i pür-ḫūn-ābda<br />
G473/2 O çeşm çeşm-i çeşm i nā-tevān u zülf elinden / Göñüller ḫaste ḫāṭırlar şikeste<br />
G476/5 Seyl-i eşküm içre çeşm çeşm-i çeşm i i dür-feşān / Bāḳıyā gūyā ṣadef ʿummānda<br />
G539/2 Ḳanlu baġlar gibi dil-ber baġlamış ḫūnī gözin / Ġarḳ-ı ḫūn āḫir o çeşm çeşm-i çeşm i ḫışm-nāk eyler beni<br />
Kt1/4 Ḫāk-i pāyüñle olur çeşm çeşm-i çeşm i i cihān-bīn rūşen / Gerd-i rāhuñla bulur āyīne-i cān ṣayḳal<br />
G380/4 Zülfi sāḥir ṭurrası ṭarrār şuḫ-ı şī<strong>ve</strong>-kār / Çeş Çeşmi Çeş<br />
mi cādū ġamzesi mekkār dirseñ işte sen<br />
K25/41 Māh-ı nev gibi teraḳḳīde dem-ā-dem ḳadrüñ / Çeşm Çeşm-i Çeşm i encüm gibi baḫtuñ gözi dāʾim bī-dār<br />
M2/V/5 Daḫı ol duḫter-i saʿd-aḫter-i pākīze-güher / Çeşm Çeşm-i Çeşm i Nāhīd gibi rūşen ü bī-dār olsun<br />
G74/1 Terk-i dünyī-i denī ḫalḳa tedennī görinür / Çeşm Çeşm-i Çeşm i i ʿuşşāḳa ne dünyī vü ne ʿuḳbī görinür<br />
G202/2 Çeşm Çeşm-i Çeşm i sitāre gibi biz alçaġa nāẓır olmazuz / Himmetümüz bülenddür ḳaddüñedür neẓāremüz<br />
G273/1 Çeşm Çeşm-i Çeşm i i pür-ḫūnum yoluñda eşk-bār itsem gerek / Ayaġuñ tozına gevherler nis̱ār itsem gerek<br />
G416/2 Çeşm Çeşm-i Çeşm i ümīdi eyledi rūşen nesīm-i ṣubḥ / Ḫāk-i cenāb-ı sāye-i Per<strong>ve</strong>rdigār ile<br />
G317/3 Her tezervüñ nice bir ṣaydı hevāsında yilüp / Dāʾimā ḥırṣ u ṭamaʿ çeşmini çeşmini bāz eyleyelüm<br />
G144/5 Laʿl-gūn ḳaṭreler aḳıtduġı demler çeşmüm çeşmüm / Ayaġuñ ṭopraġına kān-ı Bedaḫşān dirler<br />
G228/6 Eşküm gibi ġamuñla ḳılup terk-i ḫānümān / İtdüm yoluñda varumı çeşmüm çeşmüm çeşmüm gibi telef<br />
G348/4 Ḥasret-i cām-ı lebi çeşmüm çeşmüm ṭolu ḳan eyledi / Yār bilmez mi ṭolu üstinde ʿādet neydügin<br />
G376/1 Nice ṭūfān oldı peydā dīde-i ḫūn-pāşdan / Nūḥ çeşmüm yanına gelse dem urmaz yaşdan<br />
G433/2 Baḥr-i sīm-āb yaşum zevraḳ-ı laʿlin çeşmüm çeşmüm çeşmüm / Gel deñiz yüzlerin ol zevraḳ ile seyr eyle<br />
K16/3 Çeşmüm Çeşmüm devāt-ı surḫa dönüp ḫūn-ı eşk ile / Cismüm boyandı ḳana ser-ā-pā ḳalem gibi<br />
G492/5 Çeşmüm Çeşmüm üzre görinen ḫūn-ābe ṣanma Bāḳıyā / Gözüme geldi şarāb-ı ‘aşḳ-ı dil-ber mül gibi<br />
K6/1 Rāh-ı çeşmümden çeşmümden dile tāb-ı ruḫ-ı cānān gelür / Ḫāne-i cāna żiyā-yı mihr-i nūr-efşān gelür<br />
G529/1 Çeşmümden Çeşmümden aḳan ḫūn ile sāġar ṭola yazdı / Meclisde geçen gice yine ḳan ola yazdı<br />
G521/2 Öykündi gerçi çe çeşmüme çe çeşmüme<br />
şmüme çoḳ çeşme lūlesi / Ammā ḳulaġın iller anuñ az burmadı<br />
G170/3 Siyeh zülfeynüñi siḥr ile çeşmüñ çeşmüñ gösterür s̱uʿbān / Ruḫuñda ḫālüñ āteşler ṣaçar ol ʿayn-i cādū ādū ādūdur ādū<br />
G539/1 Derd-i çeşmüñ çeşmüñ çeşmüñ gördügümce derd-nāk eyler beni / Gözlerüñ derdi senüñ bir gün helāk eyler beni<br />
G133/3 Çeşmüñ Çeşmüñ Çeşmüñ şu resme ʿāşıḳı ġamzeñle ḳatl ider / Bir nā-tevānı tīġ ile ṣan Rüstem öldürür<br />
G424/4 Ṣadaḳāt u zekāt-ı çeşmüñdür çeşmüñdür / Sīm ü zer nergisüñ çerāġında<br />
G185/1 Lebüñle çeşmüñe çeşmüñe ʿālem bizi dil-dādedür dirler / Ṣu ṣorsaḳ pür-ḫumār ancaḳ ṣu içsek bādedür dirler<br />
G263/5 Küḥl-i ḫāk-i pāy-i yāri çeşmüñe çeşmüñe / Sürmeden Bāḳī ʿaceb sūd eyledüñ<br />
G436/2 Ser-i zülfüñde iken çeşmüñe çeşmüñe meyl itse göñül / Beñzer ol ṭıfla varur ev<strong>ve</strong>l-i şebden ḫ˅āba<br />
Kt6/1 Ġamzelerden tīġ u ḫançer çekse ḳaṣd-ı ʿāşıḳa / Rüstem irmez Ḳahramān-ı çeşmüñe çeşmüñe rūz-ı meṣāf<br />
G378/4 Şöyle raʿnālıġı var nergis-i şehlānuñ kim / Çeşmüñe Çeşmüñe nisbet iderlerse ne ġayr ola ne ʿayn<br />
G443/1 Nergis-i mest bezm-i gül-şende / Çeşmüñe Çeşmüñe bende-i ser-efgende<br />
G368/2 Görüp çīn-i ebrū-yı müşgīnüñi / Siyeh çeşmüñi çeşmüñi ṣandum āhū-yı Çīn<br />
G142/6 Gāh gāhī gūşe-i çeşmüñle çeşmüñle ḳılmazsañ nigāh / Bāḳī-i bī-çārenüñ aḥvāli dīger-gūn olur<br />
çeşm çeşm-i çeşm i ʿalīl ʿalīl [2] [2] [2] bkz. ‘ḫaste çeşm’ md.<br />
259
G108/4 Ḥalḳa-i zülfi ḫayāli gözümüzden gitmez / Gūyiyā çeşm çeşm-i çeşm i ʿalīl ʿalīl ʿalīl üzre siyeh çenberdür<br />
G285/5 Muntaẓır olsa nʾola nergis ġubār-ı kūyına / Tūtiyāya Bāḳıyā muḥtāc olur çeşm çeşm-i çeşm i ʿalīl<br />
ʿalīl<br />
çeşm çeşm-i çeşm i bbīmār<br />
b<br />
īmār [2] [2] bkz. ‘ḫaste çeşm’ md.<br />
G485/6 Ḳarşu ṭut şemʿ-i ruḫuñ biʾllāhi ben dil-ḫasteye / Künc-i tārīk içre ḳaldum çeşm çeşm-i çeşm i bbīmāruñ<br />
b<br />
īmāruñ gibi<br />
G330/2 Çeşm Çeşm-i Çeşm i bbīmār<br />
b<br />
īmār īmārı īmār gibi ḫaste-dilem / Ser-i zülfi gibi perīşānem<br />
çeşm çeşm-i çeşm i ccān<br />
c<br />
ān [2] [2] [2] gönül gözü ‖ ibret gözü<br />
K15/2 Uyandur çeşm çeşm-i çeşm i ccān<br />
c<br />
ān ānı ān ı ḫ˅āb-ı rāḥatdan seḥer-ḫīz ol / Çemen bülbülleriyle ṣubḥ-dem ẕikr eyle Mevlāyı<br />
G351/5 Yine Bāḳī viṣālüñ günlerin görsün gözüm nūrı / Ġubār-ı āsitānuñ çeşm çeşm-i çeşm i ccāna<br />
c<br />
āna tūtiyā olsun<br />
çeşm çeşm-i çeşm i giry giryān giry<br />
ān [2] [2] bkz. ‘dīde-i giryān’ md.<br />
G285/4 Yollar itdi çihre-i zerdümde seyl-i eşk ile / Çeşm Çeşm-i Çeşm i giry giryān giry<br />
ān beñzer ol saḳḳāya kim eyler sebīl<br />
Mtl 2 Kesb ider derd ü ġamuñ dil çeşm çeşm-i çeşm i giry giryān giry<br />
ān ḥarcanur / Cemʿ ider deryā-yı ʿummān ebr-i bārān ḥarcanur<br />
çeşm çeşm-i çeşm i güher güher-bār güher<br />
ār [2] inci/mücevher yağdıran göz<br />
M7/I/3 Ġubār-ı der-gehin küḥl itmedin çeşm çeşm-i çeşm i güher güher-bāre<br />
güher<br />
āre<br />
G189/3 Görmedin dīde yüzin oldı göñül āşüfte / Göñlüme çeşm çeşm-i çeşm i güher güher-bār güher<br />
ār bu yüzden terdür<br />
çeşm çeşm-i çeşm i güher güher-feş güher<br />
feş feşān ān [2] [2] [2] inci/mücevher saçan göz<br />
M1/IV/6 Deryālar itse ʿālemi çeşm çeşm-i çeşm i güher güher-feş güher<br />
feş feşān feş ān / Gelmez vücūda sencileyin dürr-i şāh-vār<br />
G150/1 Aḳar yaşum olıcaḳ dīdeden nihān ülker / Diler ki göstere çeşm çeşm-i çeşm i i güher güher-feş güher<br />
feş feşān feş ān ülker<br />
çeşm çeşm-i çeşm i güher güher-pāş güher<br />
ş [2] inci/mücevher saçan göz<br />
G483/5 Gözüme ḫāk ile yeksān görinür dürr ü güher / Ḫāke yaş dökse ḳaçan çeşm çeşm-i çeşm i güher güher-pāşları<br />
güher<br />
şları şları<br />
G322/4 Bilürsin nūr-ı dīdem tūtiyāya ḳatılur cevher / Nʾola aġlarsa ḫāk-i pāyüñe çeşm çeşm-i çeşm i i güher güher-pāşum<br />
güher<br />
şum<br />
çeşm çeşm-i çeşm i ḥaḳāret ḥaḳāret ile ile [1] [1] hakir görerek<br />
G92/5 Çeşm Çeşm-i Çeşm i ḥaḳāret ḥaḳāret ile ile naẓar ḳılma dostum / ʿUşşāḳ-ı ḫaste-ḥāli de Allāh yaradur<br />
çeşm çeşm-i çeşm i i ḫūn ḫūn-bār ḫūn ār [2] kanlar saçan göz; bkz. ‘dīde-i ḫūn-bār’ md.<br />
K18/47 Degme bir gevheri kirpügine ṣalındurmaz / Göreli laʿl-i revān-baḫşuñı çeşm çeşm-i çeşm<br />
i ḫūn ḫūn-bār ḫūn ār ār<br />
G364/3 Aġlayu aġlayu gözden çıḳdum āḫır ḳaṭre-vār / Ayru düşdüm çeşm eşm eşm-i eşm i ḫūn ḫūn-bārum<br />
ḫūn ārum gibi dem-sāzdan<br />
çeşm çeşm-i çeşm i ḫūn ḫūn-efş ḫūn efş efşān/fe efşān/fe<br />
ān/feşān ān/fe şān [3] kan saçan göz<br />
G434/1 Ḳorḳum oldur göz dege ḫāk-i der-i cānānuma / Yoġsa küḥl-āsā çekerdüm çeşm çeşm-i çeşm i i ḫūn ḫūn-efş ḫūn efş efşānuma efş ānuma<br />
G54/2 Daḫı Cemşīdi yād eyler gözinden ḳan döker meclis / Mey-i gül-gūn sirişki cām çeşm çeşm-i çeşm i ḫūn ḫūn-feş ḫūn feş feşān<br />
ānıdur ān ıdur<br />
G362/3 Mihmān olınca derd ü ġamuñ dilde mā-ḥażar / İki enār dāneledi çeşm çeşm-i çeşm<br />
i ḫūn ḫūn-feş ḫūn feş feşān feş ān<br />
çeşm çeşm-i çeşm i mest mest [2] baygın göz, sarhoş bakışlı göz<br />
G21/5 Virdi dil çeşm çeşm-i çeşm i mestüñe Bāḳī / Hīç niʿmet nemī-resed be-kebāb<br />
G173/1 Göñül cām-ı lebüñle sāḳıyā āvāre düşmişdür / Görelden çeşm çeşm-i çeşm<br />
i mestüñ ḫāne-i ḫammāre düşmişdür<br />
çeşm çeşm-i çeşm i müke mükeḥḥal müke<br />
ḥḥal ḥḥal [1] [1] sürmeli göz<br />
K24/4 Çihre gül sīne semen çeşm çeşm-i çeşm i müke mükeḥḥal müke<br />
ḥḥal nergis / Ḫaṭ çemen ġonca dehen caʿd-ı muʿanber sünbül<br />
çeşm çeşm-i çeşm i nnāẓır<br />
n<br />
ır [1] bakan göz (güneşe bakamama yönüyle)<br />
G214/8 Hep meẓāhir üzre ẓāhir çeşm çeşm-i çeşm i nnāẓırdan<br />
n<br />
ırdan nihān / Kendü envārında kendin mihr-i raḫşān gizlemiş<br />
çeşm çeşm-i çeşm i niger nigerān niger<br />
ān [1] bakan gözler ‖ kaygılı gözler<br />
G319/4 Cānāne giden nāmedeki mühr degüldür / Ardınca ḳalur reşk ile çeşm çeşm-i çeşm i i niger nigerānum<br />
niger<br />
ānum ānum<br />
çeşm çeşm-i çeşm çeşm i i siyeh [1] [1] siyah gözler; bkz. ‘siyeh çeşm’, ‘siyeh gözler’ md.<br />
G518/5 Dil-i Bāḳīyi ser-i zülfüñ elinden cānā / Çeküben ḫışm ile çeşm çeşm-i çeşm i siyehüñ siyehüñ ala gibi<br />
260
çeşm çeşm-i çeşm i ter [3] yaşlı, ıslak göz<br />
M9/IV/2 Ḳapuñdan ḥalḳa-i der gibi gitmez çeşm çeşm-i çeşm i ter her gün<br />
G49/1 Cūy-bār-ı vādī-i ġam eşk-i çeşm çeşm-i çeşm i ter yiter / Rūy-ı zerd ol cūy-bāra berg-i nīlūfer yiter<br />
G464/4 Zevraḳ-āsā ġam-ı ʿaşḳuñla yaşum gird-ābı / Ġarḳ idüpdür ṣanemā çeşm çeşm-i çeşm i teri döne döne<br />
çeşm çeşm-i çeşm i fett fettān fett<br />
ān [2] [2] iş<strong>ve</strong>li göz ‖ güzel<br />
G393/4 Nʾola nergis gibi beñzüm ṣararsa / Naẓar ḳılmaz baña ol çeşm çeşm-i çeşm i fett fettān fett<br />
ān<br />
G272/3 Ġamzeñ oḳın çeşm çeşm-i çeşm i fett fettānuñ fett<br />
ānuñ ānuñ yine almış ele / Şöyle beñzer dostum kāfir müselmān eyledüñ<br />
çeşm çeşm ü ü ü ebr ebrū ebr ū [4] [4] kaş göz ‖ güzellik<br />
G6/3 Nedür bu ʿārıż u ḫadd ü nedür bu çeşm çeşm ü ü ebr ebrūlar ebr ebrūlar<br />
ūlar / Nedür bu ḫāl-i Hindūlar nedür bu ḥabbetüʾs-sevdā<br />
G398/6 Yaḳardı tāb-ı ruḫsārı cihānı / Güneşde olsa ger ol çeşm çeşm ü ü ebr ebrū ebr<br />
G434/3 Çeşm Çeşm ü ü ebr ebrū ebr ḫāl-i Hindū zülf-i cādū bulsa ger / Öykünürdi āfitāb ol āfet-i devrānuma<br />
G493/2 Māhdan çihre-i zībā-yı nigār / Çeşm Çeşm ü ü ebr ebrū ebr ile mümtāz oldı<br />
çeşm çeşm ü ü çer çerāġ çer ġ ġ [2] göz nuru ‖ seçkin, güzide (evlat)<br />
G77/8 Bāḳī cemāl-i şāha nigāh eyle aç gözüñ / Çeşm Çeşm ü çer çerāġ-ı çer<br />
ı dūde-i ʿOs̱māniyānı gör<br />
G99/6 Çeşm Çeşm ü ü çer çerāġ-ı çer ı merdüm-i ṣāḥib-naẓar yiter / Cām-ı şarāb-ı nāb ki Cem yādgārıdur<br />
çeşm çeşm ü ü çer çerāġ-ı çer ı ı ccān<br />
c<br />
ān ān [1] [1] canımın içi, gözümün nuru (güzel)<br />
G293/4 Gördüm ol çeşm çeşm ü ü ü çer çerāġ-ı çer ı ccān<br />
c<br />
ān ānı<br />
ı şevḳum var yine / Şemʿ-i ʿaşḳa yaḳmaġa pervāne-āsā perr ü bāl<br />
çeşm çeşm-i çeşm i çer çerāġ çer<br />
ġ [1] göz nuru ‖ evlat<br />
M3/III/1 Sensin ey çeşm çeşm-i çeşm i çer çerāġ-ı çer<br />
ı dūdmān-ı maʿdelet / Şemʿ-i nūr-efşān-ı bezm-i ḫānedān-ı maʿdelet<br />
çeşm çeşm-za çeşm za zaḫm za ḫm [1] nazar, göz değmesi<br />
G68/5 Çeşm Çeşm-za Çeşm za zaḫm<br />
ḫm-ı ḫm felegi n’eyledi gör ey Bāḳī / Dime bir daḫı beni şāh-ı cihānum gözedür<br />
çeşm çeşm-i çeşm çeşm i i ġazālāne ġazālāne ġazālāne [2] [2] ceylan bakışlı gözler<br />
K26/23 Kime kīn itdi yine çīni var ebrūlaruñuñ / Olmış ol çeşm çeşm-i çeşm i ġazālānelerü<br />
ġazālānelerüñ ġazālānelerü āhū-yı Çīn<br />
G508/7 Meddāḥ olalı çeşm çeşm-i çeşm i i ġazālāneñe ġazālāneñe Bāḳī / Ögrendi ġazel ṭarzını Rūmuñ şuʿarāsı<br />
çeşmi çeşmi ṭoḳ ṭoḳınmak ṭoḳ ınmak [1] [1] gözü değmek ‖ nazar değmek<br />
G20/3 Ṭoḳ Ṭoḳınupdur<br />
Ṭoḳ ınupdur bāde-i gül-gūna çeşm çeşm-i çeşm<br />
i rūzgār / Sāġar üzre ṣanmañuz peydā olur yir yir ḥabāb<br />
çeşme çeşme [9] [9] çeşme ‖ pınar<br />
G521/2 Öykündi gerçi çeşmüme çoḳ çeşme çeşme lūlesi / Ammā ḳulaġın iller anuñ az burmadı<br />
K13/11 Feyż-i envār-ı kef-i zer-baḫşı besdür ʿāleme / Aḳmaz olsa çeşme çeşme-i çeşme i ḫurşīd-i nūr-efşān eger<br />
M3/IV/6 Ṭabʿ-ı pāküñ gevherinden feyżin eyler mi dirīġ / Nūr-baḫş-ı çeşme çeşme-i çeşme<br />
i ḫurşīd-i en<strong>ve</strong>rdür gelen<br />
G9/7 Lūle-i ḫāme ile çeşme çeşme-i çeşme i dilden Bāḳī / Eyledi ḳāʾide-i āb-ı ḥayātı icrā<br />
G18/1 Ey ṣafā-yı ʿārıżuñdan çeşme çeşme-i çeşme i ḫurşīde āb / Şuʿle-i şemʿ-i cemālüñ nūr-baḫş-ı āfitāb<br />
G90/6 Dil çeşme çeşme-i çeşme i belāġat aña lūledür ḳalem / Āb-ı zülāli şiʿr-i selāset-şiʿārdur<br />
G260/1 Āyīne-i cemāl-i ḥaḳīḳat-nümā yüzüñ / Āb-ı zülāl-i çeşme çeşme-i çeşme i ṣıdḳ u ṣafā sözüñ<br />
G418/5 Laʿlüñden alsa leẕẕeti milḥ-i ücāc-i baḥr / Baḥs̱ eyler idi çeşme çeşme-i çeşme i ʿaẕb-i furāt ile<br />
G528/3 Dil bir içim ṣu istedi çeşme çeşme-i çeşme i laʿl-i yārdan / Āb-ı zülāl-i ḫançerin gösterüp işte mā didi<br />
çeşme çeşme-i çeşme i ccān<br />
c<br />
ān ān [1] [1] gönül pınarı<br />
G13/4 Mükedder ḳılmasun gerd-i küdūret çeşme çeşme-i çeşme i i ccān<br />
c<br />
ān ānı<br />
ı / Bilürsin āb-ı rūy-ı milket-i ʿOs̱mānīyüz cānā<br />
çeşme çeşme-i çeşme i çeşm çeşm [4] göz çeşmesi ‖ göz bebeği<br />
G355/1 Gün yüzin hem gösterür hem dir göze nem gelmesün / Çeşme Çeşme-i Çeşme i çeşme nice eşk-i dem-ā-dem gelmesün<br />
261
M7/IV/2 Aḳıtdı çeşme çeşme-i çeşme i çeşmüm çeşmüm ġamından nice demler dem<br />
G146/4 Dil-i pür-ḫūn elem-i ʿaşḳuñ ile cūş ideli / Çeşme Çeşme-i Çeşme i çeşmüñ aḳan ṣuları dem gibi gelür<br />
G355/1 Gün yüzin hem gösterür hem dir göze nem gelmesün / Çeşme Çeşme-i Çeşme i çeşme nice eşk-i dem-ā-dem gelmesün<br />
çeşme çeşme-i çeşme çeşme i Ḫıżr żr [1] âb-ı hayat; bkz. ‘āb-ı hayāt’ maddesi<br />
K27/19 Cihānda bir ḳurı adı ḳalupdur çeşme çeşme-i çeşme i Ḫıżru żru żruñ żru / Sen eylersin bu gün Āb-ı ḥayāt aḥkāmını icrā<br />
çeşme çeşme-i çeşme i i Kevs̱ Kevs̱er Kevs̱ er [3] [3] Kevser çeşmesi; bkz. ‘Kevs̱er’, ‘āb-ı Kevs̱er’ md.<br />
K3/16 Ḫaṭ-ı naẓm-ı pāki çemen-zār-ı cennet / Elinde ḳalem çeşme çeşme-i çeşme i āb āb-ı āb ı Kevs̱ Kevs̱er Kevs̱ er<br />
K24/40 Ḫaṭ-ı müşgīn-i leb-i laʿlüñe mānend olmaz / Bulsa ger per<strong>ve</strong>riş-i çeşme çeşme-i çeşme i Kevs̱ Kevs̱er Kevs̱ er sünbül<br />
K27/12 Zülālinden ʿibāretdür nesīminden kināyetdür / Ṣafā-yı çeşme çeşme-i çeşme i Kevs̱ Kevs̱er Kevs̱ er hevā-yı Cennetüʾl-meʾvā<br />
çeşme çeşme-sār çeşme ār [2] [2] çeşmelik<br />
G128/2 Göñül iñler ġamuñdan dem-be-dem rūḥ-ı revān aġlar / Bu bāġuñ çeşme çeşme-sār çeşme<br />
ār ārı ār hep benüm eşk-i revānumdur<br />
M3/II/3 Çeşme Çeşme-sār Çeşme ār ār-ı ār sebze-zār-ı devletinden reşḥadur / Āb-ı rūy-ı ḫançer-i kiş<strong>ve</strong>r-güşā-yı salṭanat<br />
çetr çetr-i çetr i hüm hümāyūn hüm<br />
āyūn [1] padişah otağı ‖ ‘otağ-ı hümâyûn’ MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s.153.<br />
M2/IV/6 Ḳondı ṣaḥn-ı çemene ravża-i firdevs içre / Sāye-bānlar ḳurılup çetr çetr-i çetr<br />
i hüm hümāyūnlar<br />
hüm<br />
āyūnlar āyūnlar ile<br />
262<br />
çetr çetr-i çetr i zer zer-dūzī zer<br />
ūzī [1] [1] padişah otağı; ‘otağ-ı hümâyûn’; ‘padişahlar seferde iken altında<br />
oturdukları açık çadır <strong>ve</strong>ya gölgeliktir. Bu gölgelikler altın sırma işlemeli atlas kadifeden<br />
yapılırmış.’ Bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 153.<br />
G530/10 Niẓām-ı devletüñ dāʾim ḫıyām-ı rifʿatüñ ḳāʾim / Cihāna sāye ṣalduḳça bu ʿālī çetr çetr-i çetr i zer zer-dūzī zer<br />
ūzī<br />
çevg çevgān çevg çevgān<br />
ān [9] [9] ucu eğri cirit sopası; bkz. PAKALIN, C. I, s. 359.<br />
G27/5 Meger başuñ ser-i kūyında ṭop olmaḳ hevāsıdur / Dem-ā-dem Bāḳıyā ḳoluñda çevg çevgān çevg ān olma olmaġa olma<br />
ġa bāʿis̱<br />
Mtl 20 Ġam-ı ḫālüñle ser-gerdān benefşe / Gehī ṭop oldı geh çevg çevgān çevg<br />
ān benefşe<br />
K1/26 Çevg Çevgān Çevg ān urupdur urupdur aña ezel dest-i himmetüñ / Ol dem bu dem-durur ki döner gūy-ı āsmān<br />
G341/5 Ser-i zülfi ucında ʿāḳıbet ser terkini urdum / Girüp meydāne Bāḳī ṭopumı çevg çevgāne çevg āne ṭapşurdum<br />
K14/18 Ser-encām-ı ʿadū āḫır ne ḥāle irişür dirken / Hezārān kelleler ṭop itdi nā-geh çarḫ çevg çevgān çevg<br />
ān ānı ān<br />
K6/22 ʿArṣa-i sīmīn-i ṣubḥ üstinde dāʾim gūy-ı zer / Tā ḫam-ı çevg çevgān çevg çevgān<br />
ān-ı ān ı gerdūn içre ser-gerdān gelür<br />
K25/16 Urdı Urdı çevg çevgān çevg çevgān<br />
ān-ı ān ı zeri gūy-ı zümürrüd-gūna / Meh-i ʿīd oldı yine tevsen-i gerdūna süvār<br />
G280/3 Zinhār uzatma destüñi dīnār u dirheme / Ṣal mihr ü māh ṭopına çevg çevgān çevg çevgān<br />
ān-ı ān ı himmetüñ<br />
G359/5 Ey nice ser-efrāzlaruñ kellesi ṭopı / Ġaltān ola bu ʿarṣada çevg çevgānuñ çevg ānuñ elinden<br />
cevresin cevresin almak almak [1] [1] kuşatmak, cevrelemek<br />
G228/5 Bir māhdur ki cevresin cevresin almış almış sitāreler / Bezm-i şarāba gice ʿaceb şevḳ virdi def<br />
1. geli<strong>ve</strong>rmek<br />
çı çıḳmak çı ḳmak [42]<br />
K24/8 Yine gömgök tere batmış çı çıḳa çı çıḳa<br />
ḳa geldi geldi çemene / Nev-bahār irdi diyü virdi ḫaberler sünbül<br />
2. dönmek<br />
G426/6 Ẓulmet-i cehlde cevher diyü cemʿ itdügümüz / Ḳorkum oldur çı çıḳa çı ḳa ol rūzda seng-i ḫāre<br />
3. düşmek, nasip olmak<br />
G474/6 Dāʾim revā mı ġayra çıḳa tīġ u ḫançerüñ / Bir ḥiṣṣe daḫı ʿāşıḳ-i nā-kāme çı çıḳmaya çı ḳmaya<br />
G474/1 Bend-i ḳabā çözilmeye tā cāme çıḳmaya / Naḳd-i viṣāl ʿāşıḳ-ı nā-kāme çı çıḳmaya çı ḳmaya<br />
G199/1 Eger biñ zaḫm ura ġamzeñ ten-i ʿuryāne incinmez /Ucından tek hemān bir ḥiṣṣe çı çıḳsun çı ḳsun cāne incinmez<br />
4. yükselmek, erişmek
M1/III/2 Bu acılarla çeşm-i nücūm olsun eşk-bār / Āfāḳı ṭutsun āteş-i dilden çı çıḳan çı çıḳan<br />
ḳan duḫān<br />
G327/3 ʿAlev-i āteş-i āhum degül eflāke çı çıḳan çı ḳan / Aḫter-i baḫtuma bir tīġ-i muṣayḳal çekdüm<br />
G464/6 Dīde-i encüme küḥl olmaġ içün eflāke / Gird-bād ile çı çıḳar çı çıḳar<br />
ḳar ḫāk-i deri döne döne<br />
G464/1 Çı Çıḳar Çı ḳar eflāke derūnum şereri döne döne / Dökilür ḫāke yaşum ḳaṭreleri döne döne<br />
K1/36 Eflāke çı çıḳd çı çıḳd<br />
ḳdı ḳd <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le-i ʿarṣa-i zemīn / İndi zemīne ġulġule-i āsmāniyān<br />
K24/38 Dūdlar çı çıḳd çı çıḳd<br />
ḳdı ḳd yanup reşk-i ruḫuñ nārına bāġ / Cā-be-cā ṣanma çemende görinenler sünbül<br />
G455/3 Günbed-i eflāke çı çıḳd çı çıḳd<br />
ḳdı ḳd ġulġul-i mürġān-ı bāġ / Dem-be-dem başında servüñ şūr u ġavġādur yine<br />
G480/1 İrmedi hīç pāye-i ḳaṣr-ı zümürrüd-fāmına / Naʿrelerle āhlar çı çıḳd çı çıḳd<br />
ḳdı ḳd felekler bāmına<br />
G357/1 İrdüm fiġān u zār ile ol āsitāne ben / Çı Çıḳdum Çı ḳdum kemend-i nāle ile āsmāne ben<br />
G512/1 Çı Çıḳsa Çı ḳsa eflāke nʾola āteş-i āhum şereri / Çarḫdur encüm-i seyyārenüñ ey māh yiri<br />
5. (tahta) oturmak<br />
G79/2 Nergis çemende ġonca-i laʿlüñ ṣafāsına / Taḫt-ı zümürrüd üzre çı çıḳar çı<br />
ḳar cām-ı zer çeker<br />
K5/37 Zümürrüd taḫtına çı çıḳduḳça çı ḳduḳça şāh-ı leşger-i encüm / Cihānı efser-i zerrīn ile ḳılduḳça nūrānī<br />
M2/III/1 ʿĪd yaḳlaşdı döşensün yine ḳaṣr u dīvān / Çı Çıḳup Çı ḳup eyvān-ı saʿādetde buyursun Sulṭān<br />
M3/V/5 Ḳarşusında ayaġın ṭursun mülūk el baġlasun / Kendü çı çıḳsun çı ḳsun bār-gāh-ı ʿadle dīvān eylesün<br />
6. göstermek<br />
K2/59 Her seḥer tā ki nücūm üzre niyām-ı şebden / Çı Çıḳara Çı Çı ḳara tīġ-i cihān-gīrini mihr-i raḫşān<br />
7. yükselmek (ses)<br />
K7/3 Çı Çıḳd Çı Çıḳd<br />
ḳdı ḳd bir yirden ṣadā vü ṣīt-ı mürġān-ı çemen / Gūyiyā eṭfāl-i mekteb ḫatm-i Ḳurʾān eyledi<br />
G537/2 Batdı sāl-ı kühenüñ ṣīt u ṣadāsı şimdi / Çı Çıḳd Çı Çıḳd<br />
ḳdı ḳd mürġ-i çemenüñ naġme-i nev-peydāsı<br />
G402/1 Cihānuñ göñlin aldı evc-i istiġnāda bir meh-rū / ʿAceb mi çı çıḳsa çı çıḳsa<br />
ḳsa her yirden sipihre naʿre-i yā Hū<br />
8. vaaz etmeye çıkmak<br />
G474/3 Vāʿiẓ çı çıḳarsa çı ḳarsa kkürs<br />
k kürs<br />
ürsīye ürsīye<br />
īye her cumʿa ġam degül / Ammā bolayki luṭf ide bayrama çıḳmaya?<br />
9. ulaşmak, gelmek<br />
K21/9 Sevāḥil-i çemene çı çıḳd çı çıḳd<br />
ḳdı ḳd genc-i bād-ā<strong>ve</strong>rd / Yöneldi Ḫusrev-i nev-rūza devlet ü iḳbāl<br />
10. ortaya çıkmak, gözükmek<br />
G198/2 Ne ḫūb-dem ne ḳıyāmet-zamān olur bu kim / Nücūm indi yire yir yüzine çı çıḳd çı çıḳd<br />
ḳdı ḳd künūz<br />
G400/1 Cānā şafaḳda ṣanma ṭulūʿ itdi māh-ı nev / Yaḳdı cihānı ʿaşḳuñ odı çı çıḳd çı çıḳd<br />
ḳdı ḳd bir ʿalev<br />
K21/6 Cihānı berf ile yaḫ ṭutdı ḳış ḳıyāmetdür / ʿAceb mi yir yüzine çı çıḳsa çı<br />
ḳsa hep defāʾin-i māl<br />
G84/4 Sünbül ṭaḳınmış alnına ṣanman o gül-ʿiẕār / Çı Çıḳm Çı Çıḳm<br />
ḳmış ḳm ış külāh-gūşeye tār-ı külāledür<br />
11. kovulmak, çıkmak<br />
G426/4 Mülk-i bāḳī dir iken bāġ-ı İremden çı çıḳd çı çıḳd<br />
ḳdı ḳd / Yine maġrūr olur ādem bu fenā gül-zāre<br />
12. ayrılmak ‖ ‘cān çıkmak’<br />
G501/3 Cān ġam-ı ġamzeñ ile maḥbes-i tenden çı çıḳd çı çıḳd<br />
ḳdı ḳd / Ṣanki bir merdüm-i maḥbūs idi zindān deldi<br />
13. yetmemek (kumaş)<br />
G474/7 Bāḳī ḥarīr-i zülfi gibi şöyle añlaram / Sāʾir ḳumāş o serv-i gül-endāme çı çıḳmaya çı ḳmaya<br />
14. kurtulamamak<br />
G474/5 Ḳaldı ḫayāl-i ḫançeri ṣad-pāre sīnede / Māhīye beñzer ol ki düşe dāme çı çıḳmaya çı ḳmaya<br />
15. görünmek<br />
G8/6 Gūş ṭutsa şāh-ı gül çı çıḳsa çı ḳsa libās-ı āl ile / Ḳıṣṣa-ı rengīne başlar lāle-i laʿlīn-ḳabā<br />
263
M3/V/2 Āsmānuñ gūşe-i bām-ı zümürrüd-fāmına / Ḳadri ṭāvūsı çı çıḳup çı ḳup gün gibi cevlān eylesün<br />
16. yükselmek<br />
G107/5 Cūy-ı ḥüsn ābı ṭaşup çı çıḳm çı çıḳm<br />
ḳmış ḳm ış o servüñ biline / Bāḳıyā ṣanma miyānında ṭuran ḫançerdür<br />
17. saldırmak, hücum etmek<br />
K14/20 Çı Çıḳup Çı Çıḳup<br />
ḳup yelkenlüler Rūmī siperden bād-bānlarla / Yine gösterdiler cūş u ḫurūş-ı baḥr-i ʿummānı<br />
18. ayrılmak, dışarı çıkmak<br />
G439/4 Zer devātın ṭaḳınup çı çıḳsa çı ḳsa evinden seḥerī / Āfitāb aña ber-ā-ber gelemez meydāne<br />
19. çekmek ‖ (kılıç <strong>ve</strong> hançeri) kınından çıkarmak<br />
G474/6 Dāʾim revā mı ġayra çı çıḳa çı ḳa tīġ u ḫançerüñ / Bir ḥiṣṣe daḫı ʿāşıḳ-i nā-kāme çıḳmaya<br />
20. doğmak, (gül için) filizlenmek<br />
G308/2 Geldi ẓuhūra çāh-ı ʿademden çı çıḳup çı ḳup yine / Mīzāne girdi Yūsuf-ı Kenʿān-mis̱āl gül<br />
21. varmak<br />
G474/2 Berr-i Ḥicāza şemme-i zülfüñ yitürse bād / Ḥuccāc ḳala bādiyede Şāma çı çıḳmaya çı çıḳmaya<br />
ḳmaya<br />
22. düşmemek (elbisenin vücuttan çıkması yönüyle)<br />
G474/1 Bend-i ḳabā çözilmeye tā cāme çı çıḳmaya çı ḳmaya / Naḳd-i viṣāl ʿāşıḳ-ı nā-kāme çıḳmaya<br />
çı çıḳar çı<br />
ḳar ! ! [1] [1] [1] gider!, tutar!<br />
G361/4 Anuñ’çün ġonca-i gül rāzın açmaz saña ey bülbül / Hezārān hem-zebānuñ var çı çıḳar çı<br />
ḳar ḳar yārāne söylersin<br />
çı çıḳarmak çı ḳarmak [10]<br />
1. uçurmak, yükseltmek<br />
K18/18 Berg-i ezhārı hevā şöyle çı çıḳard çı çıḳard<br />
ḳardı ḳard ı felege / Pür-kevākib görinür günbed-i çarḫ-ı devvār<br />
G47/6 Āhum yili çı çıḳard çı çıḳard<br />
ḳardı ḳard sipihri hevālara / Mānend-i gird-bād ki ʿummāne ṣarmaşur<br />
2. atmak, terketmek<br />
G307/5 Zāhid ol s̱iḳlet ile uçmaġa ḥāẓırlanma / Çı Çıḳar Çı ḳar ol cübbe vü destārı biraz ḫiffet bul<br />
3. yaratmak<br />
G423/3 Nāle beñzer tenümüñ didi gören taṣvīrin / Āferīn anı ḳalemden çı çıḳaran çı<br />
ḳaran üstāde<br />
4. terlemek<br />
G18/3 Ṣanma şeb-nemdür düşen hecr-i ruḫuñda ṣubḥ-dem / Ḳubbe-i gerdūn çı çıḳard çı<br />
ḳard ḳardı ḳard tāb-ı āhumla gül-āb<br />
5. yükseltmek<br />
K25/27 Ṣadr-ı ʿālīye geçürse nʾola nā-dānı felek / Dāʾimā nāḳıṣı aʿlāya çı çıḳarur çı ḳarur miʿyār<br />
6. ulaşmak, yanaşmak<br />
G90/4 Gird-āb-ı ġamda ṣarṣar-ı āhumla fülk-i dil / Elbette bir kenāra çı çıḳar çı ḳar rūzgārdur<br />
7. getirmek<br />
G352/6 Çı Çıḳarsun Çı Çıḳarsun<br />
ḳarsun keştī-i bāde kenār-ı ʿişret-ābāde / Dilā ṣabr eyle bir ḳaç gün muvāfıḳ rūzgār olsun<br />
G366/3 Çı Çıḳarsun Çı ḳarsun lücce-i ġamdan kenāre keştī-i bāde / Necāt ümmīdin eylerseñ bir iki çek bu zevraḳdan<br />
8. almak, boşaltmak<br />
G427/3 İnṣāf budur kim çı çıḳarup çı ḳarup misk-i ġazāli / İzüñ tozını ṭolduralar nāfe-i Çīne<br />
çıñ çıñ çıñ çıñ ötmek ötmek [1] [1] [1] çın çın çınlamak (her yeri kaplayacak kuv<strong>ve</strong>tle)<br />
G489/7 Fiġānum ile felek çıñ çıñ çıñ çıñ çıñ çıñ ötdi ötdi ey Bāḳī / Berīd-i āhuma gūy-ı sipihr zeng oldı<br />
çignetmek çignetmek çignetmek [1] [1] ezdirmek, (atın) ayakları altında bırakmak<br />
264
G52/4 Gedā-yı bī-ser ü pāyı semend-i nāza çignetme çignetme / İñende ḥüsne maġrūr olma sulṭānum bu dünyādur<br />
çihre çihre [19] [19] yüz<br />
G282/1 Ḫūbda çihre çihre ile sīne gerek / Baña maḥbūb böylesine gerek<br />
G284/3 Ḳad serv-i çemen yāre dehen ġonca-i gül-zār / Ḫaṭ müşg-i Ḫuten çihre çihre semen ḫāl ḳaranfül<br />
K24/4 Çihre Çihre gül sīne semen çeşm-i mükeḥḥal nergis / Ḫaṭ çemen ġonca dehen caʿd-ı muʿanber sünbül<br />
K21/12 Beyāż düşdi hele şekl-i ṭāliʿ-i eyyām / Mis̱āl-i çihre çihre-i çihre i baḫt-ı edīb-i ferruḫ-fāl<br />
G160/5 Gül-gūn olurdı çihre çihre-i çihre i i Bāḳī şafaḳ gibi / Devrān ṣunaydı destine bir cām-ı zer-nigār<br />
G212/6 Evṣāf-ı laʿlüñ ile pür-efsūndur sözüm / K’eyler oḳınsa çihre çihre-i çihre i aʿdāyı senderūs<br />
G327/6 Beden-i zerd ü nizārumla degül çihre çihre-i çihre i zer / ʿAşḳ ser-nāmesine levḥa yazup ḥal çekdüm<br />
G383/2 Gerd-i rāhın çihre çihre-i çihre i aġyāra ḳondurmış ṣabā / Yükledük ol gā<strong>ve</strong> hep rūy-ı zemīnüñ minnetin<br />
G392/4 Ṣūretā çīn görinür çihre çihre-i çihre i gülde ammā / Bir ṣafā var ki görenler ṣanur āyīne-i Çīn<br />
G493/2 Māhdan çihre çihre-i çihre i zībā-yı nigār / Çeşm ü ebrū ile mümtāz oldı<br />
K26/34 Luṭf ṭabʿ ehline ola nitekim ḥālet-baḫş / Çihre Çihre-i Çihre i dil-ber ü şiʿr-i ter ü āvāz-ı ḥazīn<br />
G261/3 Cām-ı mey bezmde bir dil-ber-i raʿnādur kim / Çihre Çihre-i Çihre i nāzüki gül-berg-i muṭarrādan yig<br />
G466/9 Zīnet-i gül-şen-i iḳbāle yiter ey Bāḳī / Çihre Çihre-i Çihre i baḫt-ı şehenşāh-ı muẓaffer lāle<br />
G482/3 Pençe-i māhı ṣanasın ḳapladı ebr-i sefīd / Çihre Çihre-i Çihre i i tābānuñuñ kim indi destār üstine<br />
G507/1 Aġlayup iñlemeden derd ile dolāb gibi / Oldı çihremde çihremde yaşum yolları mīzāb gibi<br />
K1/5 Bu çarḫ-ı çenberīde ṭutup devr uṣūlini / Deffāf-ı mihr ḳılmış idi çihresin çihresin nihān<br />
K26/33 Nitekim māşıṭa-i dehr ʿarūs-ı çemenüñ / Çihresin Çihresin eyleye ārāyiş-i zīb ü tezyīn<br />
G373/1 Çihresinde Çihresinde görinen ṣanmañ o ḫūnīnüñ dehān / ʿĀşıḳın ḳurbān iderken ṣıçramış bir ḳaṭre ḳan<br />
G131/3 Çihresinden<br />
Çihresinden Çihresinden lebi yādıyla gelür dil gūyā / Şarḳdan ḫ˅āce gelür laʿl-i Bedaḫşān getürür<br />
265<br />
çihre çihre-i çihre i zerd [6] âşıklık göstergesi olarak sararmış yüz; ayrıca ‘zerd (altın)’ <strong>ve</strong> yüz bağlamında<br />
da kullanılmıştır.<br />
G275/5 Yāre ʿarż eyleyemez çihre çihre-i çihre i zerdin Bāḳī / Virdügi rengi görüñ aña mey-i gül-gūnuñ<br />
G285/4 Yollar itdi çihre çihre-i çihre i zerdümde seyl-i eşk ile / Çeşm-i giryān beñzer ol saḳḳāya kim eyler sebīl<br />
G355/4 Eşk-i sīm ü çihre çihre-i çihre i zerdi yiter <strong>ve</strong>ch-i maʿāş / Bir cihetden ʿāşıḳa dīnār u dirhem gelmesün<br />
G499/4 Cūy-bār-ı eşküm içre çihre çihre-i çihre i zerdüm benüm / Görinür āb-ı revān içinde nīlūfer gibi<br />
K22/25 Ṣarṣar-ı ġam fikrüm evrāḳın perīşān eyledi / Çihre Çihre-i Çihre i zerdüm zerdüm belādan buldı reng-i zaʿferān<br />
G285/2 Secde-i ḫāk-i ser-i kūyuñla māh-ı çār-deh / Çihre Çihre-i Çihre i zerdin ġubār-ālūde ḳılmış bir ẕelīl<br />
çihre çihre-nüm çihre nüm nümā nüm ā olmak [1] [1] yüz göstermek (‘şāhid’ için)<br />
G240/5 Bāḳıyā şāhid-i maḳṣūd olur olur çihre çihre-nüm çihre nüm nümā nüm / Ṣāf u pāk āyīne-i dilde ġubār olmayıcaḳ<br />
çihre çihre-sāy çihre āy olmak olmak [1] [1] [1] yüz sürmek<br />
K23/22 Bircīs işigi ḫākine olurdı olurdı çihre çihre-sāy çihre<br />
āy / Olmasa ger cibāh-ı efāżıldan izdiḥām<br />
1. kıvrım<br />
çīn īn [6]<br />
[6]<br />
G379/3 Çīn içre yoḳ ṣaçuñ gibi bir müşk-i ter <strong>ve</strong>lī / Müşgīn ṣaçuñda bulmaġ olur ṣad hezār çīn īn<br />
K3/6 Meger çīn īn īn-i īn i zülfüñde pinhān olupdur / Ġubār-ı der-i şehriyār-ı muẓaffer<br />
G368/2 Görüp çīn īn īn-i īn i ebrū-yı müşgīnüñi / Siyeh çeşmüñi ṣandum āhū-yı Çīn<br />
G297/6 Çoḳ ṭolaşdı ṭurra-i müşgīnüñe āşüfte-dil / Çīn īn īn-i īn i zülfüñ bend ider bir gün ḫaṭālar bilmiş ol<br />
2. öfke, dargınlık ‖ ‘kaş çatmak’<br />
K26/23 Kime kīn itdi yine çīni īni var ebrūlaruñuñ / Olmış ol çeşm-i ġazālānelerüñ āhū-yı Çīn
3. yüz buruşukluğu ‖ kızgınlık<br />
G392/4 Ṣūretā çīn īn görinür çihre-i gülde ammā / Bir ṣafā var ki görenler ṣanur āyīne-i Çīn<br />
Çīn īn [14] [14] bkz. ‘nāfe-i Çīn’, ‘ṣūret-ger-i Çīn’; ‘ṣūret-nigār-ı Çīn’ md.<br />
K8/5 ʿİẕār-ı nāzenīnin pür-ġubār-ı müşg-i Çīn īn īn itmiş / Yüz urmış ḫāk-i pāy-ı ḫusrev-i ṣāḥib-ḳırān üzre<br />
K16/12 Pā-māl-i esb-i devleti küffār-i ḫāk-sār / Ḫāḳān-ı Çīn īn muṭīʿ ola şāh-ı ʿAcem gibi<br />
K18/45 Ṭurralar milket-i Çīn īn nāfe-i müşgīn ol ḫāl / Gözüñ āhū-yı Ḫuten ġamzelerüñdür Tātār<br />
K26/35 Ḥūr-sīmālar ile şöyle pür olsun ḥaremüñ / Görüp īmāna gele anı ṣanem-ḫāne-i Çīn īn<br />
G311/2 Ḫāl-i ruḫuñ gedāsı bir āvāre müşg-i Çīn īn / Laʿl-i lebüñ fütādesi bir ḫāk-isār laʿl<br />
G379/3 Çīn īn içre yoḳ ṣaçuñ gibi bir müşk-i ter <strong>ve</strong>lī / Müşgīn ṣaçuñda bulmaġ olur ṣad hezār çīn<br />
G419/2 Ḥarīm-i gül-sitān reşk-i Nigār-istān-ı Çīn īn oldı / Zemīn naḳşın gören tercīḥ ider şimdi zamān üzre<br />
G456/4 Cihān pür-būy-ı müşg-i nāfe-i Çīn īn / Ḥamel burcında seyr eyler ġazāle<br />
G470/3 Bülbülde ṣavt-ı rengīn güllerde ṣūret-i Çīn īn / Faṣl-ı bahār Mānī gül-şen Nigār-ḫāne<br />
M3/V/7 Mülk-i Mıṣra nitekim bir bendesin sulṭān ider / Bir ḳulın ṣalsun diyār-ı Çīne īne ḥāḳān eylesün<br />
G57/4 Dil mūy-ı yāri memleket-i Çīne īne īne beñzedür / İller sevād-ı mülk-i Ḫuten dir ḫaṭā budur<br />
G310/4 Nāfe-i müşgīn-i zülfinden ḫaber ṣor Çīne īne īne var / Ey ṣabā geşt ü güẕār it kāʾinātı ṭurma yil<br />
G399/3 Būy-ı zülfüñ şemmesin irgürse dest-i Çīne īne īne bād / Eylemezdi sünbül-i müşgīne āhū ser-fürū<br />
G129/2 Var ey Ḫutende ḫāli gibi misk olur diyen / Ṣaḥrā-yı Çīni īni geşt ü güẕār it Ḫaṭāyı gör<br />
çīn īn īn-i īn i ceb cebīn ceb<br />
īn [1 [1] [1<br />
] alın kırışığı ‖ can sıkkınlığı<br />
K26/8 Ġonca-<strong>ve</strong>ş bāġ-ı belāda nice bir ḥāṣıl ola / Girih-i ḫāṭır u teşvīş-i dil ü çīn īn īn-i īn i ceb cebīn ceb<br />
īn<br />
Çīn īn ü ü Māçīn Māçīn [1] [1] Çin ülkesi<br />
G546/4 Buyur kem-ter ḳuluñ şāhum irişsün Çīn īn ü ü Māçīne Māçīne / Açup iḳlīm-i Türk-istānı alsun taḫt-ı Ḫāḳānı<br />
Çīn īn ü ü Fa Faġfūr Fa ġfūr [1] bütün alem, her yer<br />
G547/3 Egerçi ḳah<strong>ve</strong>nüñ bir gūne vardur ʿālemi ammā / İki kāse mey içre seyr iderler Çīn īn īn ü ü Fa Faġfūr Fa Faġfūr<br />
ġfūrı ġfūr<br />
çīn īn çīn īn [1] [1] [1] büklüm büklüm<br />
G6/2 Nedür bu pīç pīç ü çīn īn çīn īn ü ḫam-be-ḫam kākül / Nedür bu ṭurralar bu ḥalḳa ḥalḳa zülf-i müşg-āsā<br />
çīnī īnī ḳabā [1] sırlı kaftan<br />
K7/12 Lāle çāk-i pīrehen gösterdi gül çīnī īnī ḳabā / Bülbül-i şūrīde hāy u hūy-ı mestān eyledi<br />
1. açmak, dilmek<br />
çizmek çizmek [3] [3] resmetmek<br />
G458/5 Yine cisminde Bāḳī ḫançerüñle yaralar çizdi çizdi / Ṣanasın sāde-rū bir dil-rübāyı çekdi pehlūya<br />
2. resmetmek, şekillendirmek<br />
K21/11 Nişān-ı pāy-ı vuḥūş u ṭuyūr ṣaḥrāda / Çizildi Çizildi rīk-i sefīd üzre gūyiyā eşkāl<br />
K25/11 Çizmege Çizmege dāʾire-i şemse-i māhı felege / Aldı üstād-ı zamān destine zerrīn pergār<br />
ço çoġ/çoḳ ço ġ/çoḳ [44] [44] çok<br />
K24/44 Gerçi sünbül ço çoġ ço ġ olur gül-şen-i ʿālemdür bu / Līk rengīn ü muṭarrā olamaz her sünbül<br />
G141/6 Bīhūde yire cevri güzeller ço çoġ ço ġ itmesün / Bāḳī cefā vü miḥnete muʿtād olup gider<br />
G321/3 Luṭf eyle iñen ḳullaruña cevri ço çoġ ço ġ itme / Āh eylemesün kimseye ẓulm eyleme şāhum<br />
G421/6 Meclis-i cānāneye sāḳī ço çoġ ço ġ alsun bādeyi / Başḳa bir destī gerek zīrā raḳībuñ başına<br />
K12/11 Dāmen-i şāhid-i maʿnāya biri dest uramaz / Ço Çoġ Ço ġ olur gerçi ser-i fikri girībāne çeker<br />
G112/5 Ço Çoġ Ço ġ olmaz bu ṭarza ġazel Bāḳıyā / Güzel söz güherdür güher az olur<br />
266
G162/2 Ço Çoġ Ço ġ olur güft u gūy-ı bī-ḥāṣıl / Anı gūş eyle kim muṣaddaḳdur<br />
K21/2 Zemīne bād-ı hevādan ço çoḳ ço ḳ aḳçe düşdi yine / Pür itdi dāmen-i ṣaḥrāyı ṭoldı ceyb-i cibāl<br />
M1/II/3 Kem-ter gedāyı az ʿaṭāsı ḳılurdı bay / Bir luṭfı ço çoḳ ço ḳ mürüv<strong>ve</strong>ti ço çoḳ ço ḳ pādişāh idi<br />
M1/II/3 Kem-ter gedāyı az ʿaṭāsı ḳılurdı bay / Bir luṭfı ço çoḳ ço ḳ mürüv<strong>ve</strong>ti ço çoḳ ço ḳ pādişāh idi<br />
G15/1 Baña ço çoḳ ço ḳ cevr itdügüñʾçün ey sipihr-i bī-<strong>ve</strong>fā / Āhumuñ dūd-ı kebūdı uydı ulaşdı saña<br />
G30/5 Kemend-i zülfi ey Bāḳī saña ço çoḳ ço ḳ bend geçmişdür / Velī sen ġamze-i ḫūn-rīzi cevrin gör geçenden geç<br />
G67/6 Āşıḳuñ düşmeni ço çoḳ ço ḳ baḥre dönüpdür yaşı / İki zevraḳdur iki dīdesi deryā gözedür<br />
G73/1 Ḥadden efzūn mihrüm ol nā-mihribān bilmezlenür/ Hep bilür ço çoḳ ço ḳ sevdügüm ammā hemān bilmezlenür<br />
G79/6 Her kim keşīde ṭutmaya destin o ṭurradan / Zinhār ġaflet eylemesün ço çoḳ ço ḳ żarar çeker<br />
G154/3 Gelmez vücūda naḳd-i viṣālüñ taṣavvurı / ʿAşḳuñ metāʿı ḫ˅āceleri ço çoḳ ço ḳ ziyān çeker<br />
G167/3 Naʿīm-i vuṣlat añsam dūzaḫ-ı hecre ṣalar cānum / Baña bī-mūcib ol ḳaddi ḳıyāmet ço çoḳ ço ḳ ʿaẕāb eyler<br />
G179/2 Ucından zülfüñüñ ço çoḳ ço ḳ baş kesildi / Meded ʿömrüm anı bir pāre kesdür<br />
G214/4 Sīne ço çoḳ ço ḳ seyr itdük ey dil var ise ol sīm-ber / Siḥr ile ḳoynında ḳurṣ-ı māh-ı tābān gizlemiş<br />
G241/5 ʿĀşıḳ ḥadīs̱-i cām-ı lebüñ alsa aġzına / Meclisde ço çoḳ ço ḳ laḳırdamasun sāḳıyā ḳabaḳ<br />
G317/1 Mā-sivādan ṭamaʿ-ı nuṣreti az eyleyelüm / Luṭf u iḥsānı ço çoḳ ço ḳ Allāha niyāz eyleyelüm<br />
G402/3 Ḳapuñda ço çoḳ ço çoḳ<br />
ḳ revān oldı daḫı ço çoḳ ço çoḳ<br />
ḳ seyl olur yaşum / Mes̱eldür aḳduġı yirde dimişler yine aḳar ṣu<br />
G423/2 Yazmada naḳş-ı ʿiẕāruñ müje-i ḫūn-ālūd / Ḳatı ço çoḳ ço ḳ renk virüpdür ḳalem-i Bih-zāde<br />
G434/2 Bāġda dolābı ço çoḳ ço ḳ çekdi çevürdi bāġ-bān / Öykünür diyü ġamuñda nāle vü efġānuma<br />
G443/2 Zülfüñüñ boynı baġlu ḳulları ço çoḳ ço<br />
ḳ / Geçmedük kimse ḳalmadı bende<br />
G471/3 Kīşden ço çoḳ ço ḳ çıḳarduñ ey ḳaşı ya / Oḳ gibi bāri atma yābāne<br />
G485/3 Sīm-sīmā serv-bālā meh-liḳālar ço çoḳ ço ḳ <strong>ve</strong>lī / Kimsede yoḳdur senüñ evżāʿ u eṭvāruñ gibi<br />
G521/2 Öykündi gerçi çeşmüme ço çoḳ ço çoḳ<br />
ḳ çeşme lūlesi / Ammā ḳulaġın iller anuñ az burmadı<br />
G537/6 ʿĪdden rūz-ı viṣāli bilürüz aʿlādur / Ḳutlu gündür o gün ammā ḳatı ço çoḳ ço ḳ ferdāsı<br />
G81/3 Ço Çoḳ Ço ḳ belā çekdi senüñ çeng-i ġamunda dil-i zār / Nāy-<strong>ve</strong>ş nāleler eylerse şikāyet demidür<br />
G130/5 Meydāna girdi şevḳ ile şemşīr-bāz-ı berḳ / Ço Çoḳ Ço ḳ aḳçe ṣaçdı üstine ebr-i güher-nis̱ār<br />
G194/2 Bulmadum cāna ġamuñ gibi muvāfıḳ maḥrem / Ço Çoḳ Ço ḳ olur yār <strong>ve</strong>lī yār-ı <strong>ve</strong>fā-dār olmaz<br />
G252/1 Umaruz cām-ı laʿlüñi emmek / Ço Çoḳ Ço ḳ çekilmişdür ol ümīde emek<br />
G252/5 Cūy-ı eşküm yeñilmez ey Bāḳī / Ço Çoḳ Ço ḳ döner daḫı āsiyāb-ı felek<br />
G256/2 Ço Çoḳ Ço ḳ direng itmez bize bu şīşe-i pīrūze-reng / Sāḳıyā laʿl-i müẕābı ṣun şitāb itmek gerek<br />
G292/6 Ço Çoḳ Ço ḳ tehī devr ide bu sāġar-ı mīnā bizden / Var iken şīşede bāḳī hele sāḳī berü gel<br />
G297/6 Ço Çoḳ Ço ḳ ṭolaşdı ṭurra-i müşgīnüñe āşüfte-dil / Çīn-i zülfüñ bend ider bir gün ḫaṭālar bilmiş ol<br />
G309/3 Ço Çoḳ Ço Çoḳ<br />
ḳ yanuñca ṣalınur şimdi ser-efgendelerüñ / Şeh-süvārum saña kim beste-i fitrāk degül<br />
G493/5 Bāḳıyā mihr ü <strong>ve</strong>fāsın o mehüñ / Ço Çoḳ Ço ḳ ṭamaʿ eyler idük az oldı<br />
K10/6 Cān virür ço çoḳdur ço ḳdur ser-i kūyuñda ḳurbān olmaġa / Ḥāżır it şemşīr-i bürrānuñla bir ḫançer bile<br />
G17/2 Egerçi gök yüzinde aḫter-i ferḫunde-fer ço çoḳdur ço ḳdur / Ḳanı ḫāl-i ruḫuñ mānendi bir rūşen güher kevkeb<br />
G46/3 Gerçi ḫāl u ḫaṭuñ āşüftesi ço çoḳdur ço ḳdur ammā / Beni dīvāne ḳılan silsile-i gīsūdur<br />
G166/5 Birine beñzemez ben sevdügüm dil-dār ḥüsn ile / Cihān içinde ço çoḳdur ço ḳdur Bāḳıyā gerçi ki āfetler<br />
ço çoḳdan ço ḳdan [4]<br />
1. çoktandır, uzun zamandan beri<br />
G106/6 Vaʾllāhi ġazel söylemeden ço çoḳdan ço çoḳdan<br />
ḳdan uṣanduḳ / Maḳṣūd hemān ḥāside bir pāre eẕādur<br />
M3/I/3 Ço Çoḳdan Ço Çoḳdan<br />
ḳdan eylerdi cemāl-i bā-kemālin ārzū / Ber-murād oldı hele tāc-ı saʿādet ṣubḥ-dem<br />
2. çok eskiden, çok önceleri<br />
267
G245/5 ʿAdem diyārına ço çoḳdan ço çoḳdan<br />
ḳdan giderdüm ey Bāḳī / Şarāb-ı ʿaşḳ ile reftāra iḳtidārum yoḳ<br />
G270/3 Cām-ı mey böyle şikest olacaġı bellü idi / Ḫalḳ ço çoḳdan ço ḳdan oḳumışlardı duʿāsın ḳadeḥüñ<br />
ço çoḳ ço ḳ çoḳ [2] çok fazla, bol bol<br />
G111/3 Gül-zār-ı ḥüsni olmaz idi böyle sebze-zār / Aḳıtmayaydı yaşumı ço çoḳ ço ḳ çoḳ o gül-ʿiẕār<br />
G217/6 Göz yaşın ço çoḳ ço ḳ çoḳ revān it cürm ü ʿiṣyān üzre kim / Aḳduġı yerde ḳomaz āb-ı firāvān ġıll u ġış<br />
ço çoḳluḳ ço ḳluḳ [1] [1] fazlalık, bolluk (olumsuz anlamda)<br />
G71/6 Görme ey zāhid günāhum ço çoḳluġ ço çoḳluġ<br />
ḳluġın ḳluġ ın şol ʿālemi / Maġfiret deryāsına ġarḳ eyleyen Ġaffārı gör<br />
çözmek çözmek [9] [9]<br />
[9]<br />
1. düğümlü <strong>ve</strong>ya ilikli bir şeyi açmak (düğme bağlamında)<br />
G277/1 Ġoncalar içre nihān eyleme gül-berg-i terüñ / Yaʿnī seyr eyleyelüm sīneñi çöz çöz dügmelerüñ<br />
K24/2 Şeh-le<strong>ve</strong>ndāne şikest eyledi ṭarf-ı külehin / Gögsinüñ dügmelerin çözdi ser-ā-ser sünbül<br />
G358/5 Ġoncalar dügmelerin çözdi çözdi çözdi bahār oldı diyü / Sīnesin açdı girībānını çāk itdi semen<br />
K18/13 Semenüñ sīne-i sīmīnin açup bād-ı seḥer / Çözdi Çözdi gül-şende gülüñ dügmelerin nāḫun-ı ḫār<br />
2. bağlı <strong>ve</strong>ya sarılı bir şeyi açmak (kuşak bağlamında)<br />
G487/8 Mestāne ṣoydı o mehi Bāḳī geçen gice / Nāzüklik ile çözdi çözdi çözdi muḳaddem ḳuşaġını<br />
G474/1 Bend-i ḳabā çözilmeye çözilmeye tā cāme çıḳmaya / Naḳd-i viṣāl ʿāşıḳ-ı nā-kāme çıḳmaya<br />
3. örülmüş saçı açmak<br />
G103/3 Çözdi Çözdi çemende ṭurraların sünbül-i ṭarī / Gūyā ṭaġıtdı mūyını müşgīn külāleler<br />
G113/6 Bilüñe yoḳ bedel <strong>ve</strong>lī ṣaçuñuñ / Girihin çözseñ çözseñ ol miyāne deger<br />
M1/IV/3 Sünbüllerini matem idüp çözsün çözsün çözsün aġlasun / Dāmāne döksün eşk-i firāvānı kūh-sār<br />
çü çü [7]<br />
[7]<br />
1. ne vakit ki, -dığında -diğinde/<br />
K20/22 Dem-i <strong>ve</strong>ġāda çü çü pāy-i semendi deprense / Sipihre lerze düşer arża irişür zilzāl<br />
G150/3 Çü Çü zülfi ḥalḳalarından görine ruḫsārı / Şeb-i siyāhda gūyā olur ʿayān ülker<br />
2. mademki<br />
K20/33 Elüñdedür çü çü bu gün ḥall-i müşkilāt-ı enām / Enāmil-i keremüñ ḳıl bu ʿuḳdeye ḥallāl<br />
G172/5 Nūr-ı Ḥaḳdur çü çü meẓāhirdeki eşyā Bāḳī / Görinen arada bu ṣūret-i esbāb nedür<br />
G181/4 Açılsun göñlümüz sāḳī ḳadeḥ ṣun var ise bāḳī / Temāşā eyle āfāḳı çü çü açıḳlıḳ zamānıdur<br />
G341/4 ʿAcūz u pīre-zen dehrüñ çü çü ḳaṣdı cān imiş bildüm / Erenler himmetinde anı ben merdāne ṭapşurdum<br />
3. çünkü<br />
G488/7 Māʿil ol ʿīş u nūşa ey Bāḳī / Bī-<strong>ve</strong>fādur çü çü ʿālem-i fānī<br />
1. mademki<br />
çün çün [23]<br />
[23]<br />
G75/3 Ārzū eyler imiş bār-ı belā çekdügümi / Çekeyin bārī çün ol şūḫ-ı cihānum özenür<br />
G105/1 ʿĀşıḳlara çün çün derd ü belā ẕevḳ u ṣafādur / Yā ẕevḳ u ṣafā derdine düşmek ne belādur<br />
G410/7 Bāḳıyā çün ün ezelī başuña yazu bu imiş / Ser-fürū eyle ḳalem gibi ḫaṭ-ı fermāne<br />
G416/4 Eṭvār-ı ʿaşḳı itmedi çün çün iḫtiyār ʿaḳl / Andan ferāġat eyleyelüm iḫtiyār ile<br />
G531/3 Vaṣlum dilersin çün çün didüñ luṭf idüben olsun didüñ / Yarın didüñ bir gün didüñ ferdālara ṣalduñ beni<br />
G430/2 Ṣubḥ-dem ey fāḫte bīhūde efġān eyleme / Çün Çün girürsin her gice bir serv-i bālā ḳoynına<br />
G430/3 Niçün aġlarsın felekden bilsem ey şeb-nem seni / Çün Çün girürsin her zamān bir <strong>ve</strong>rd-i raʿnā ḳoynına<br />
268
G442/5 Çün Çün teb-i ʿaşḳıyla yāruñ Bāḳıyā sūzān degül / Bu ḥarāretler nedür ḫurşīd-i ʿālem-tābda<br />
2. nasıl ki<br />
G5/1 Ḥüsn ile saña öykünemez çün çün çün gül-i raʿnā / Ḥüzn ile baña beñzeyemez bülbül-i şeydā<br />
3. gibi<br />
G38/2 Sāḳī şarāb rūşen imiş çün çün revān-ı Cem / Cām-ı ṣabūḥı güldürelüm kʾola rūḥı şād<br />
4. ne vakit ki; -ında/inde; -ınca/-ince<br />
K2/6 Umaruz kim bulına Kaʿbe-i maḳṣūda vüṣūl / Geçdi çün çün devlet ile yirlü yirine erkān<br />
G72/1 Zülf-i pür-ḫam çün çün ruḫuñ üzre perīşān-ḥāl olur / Kendüsin cemʿ idemez ol nice māh u sāl olur<br />
G324/1 Zevraḳ-ı ṣahbāyı sāḳī ṣundı çün çün nūş eyledüm / İrdi bir ḥālet ki deryālar gibi cūş eyledüm<br />
G341/3 Nigeh-bān eyledüm genc-i ġama bir heft-ser ejder / Ḫayāl-i zülfini çün çün bu dil-i vīrāne ṭapşurdum<br />
G493/1 Çeng çün çün nāleme dem-sāz oldı / Sāzlar içre ser-efrāz oldı<br />
M6/I/3 Çün Çün Çün tāzelendi gül-şen-i ʿālem bahār ile<br />
5. çünkü<br />
G29/3 Ṣurāḥī nālesin artursa nʾola cām-ı ṣahbādan / Fiġān-ı ʿandelībe çün gül-i sīr-āb olur bāʿis̱<br />
G136/5 Bāḳıyā baş egme dehr-i dūna çün çün rūy-ı niyāz / Āsitān-i Ḥażret-i Sulṭān Süleymān Ḫānadur<br />
G230/5 Bāḳī kemāl-i vaṣfı ne mümkin duʿāya gel / Ḫayrüʾl-kelāmi muḫtaṣarun didi çün çün selef<br />
G236/8 Ḫānḳāhdan ṭoġru ʿazm itse nʾola mey-ḫāneye / Bāḳīyi çün çün böyle irşād eylemişdür pīr-i ʿaşḳ<br />
G378/5 İrmedin rūz-ı firāḳ eyleyelüm cānı revān / Bāḳıyā çün çün dinilür ey güne ḳatlanmaz deyn<br />
G224/2 Çün Çün ṣubḥ olınca bellü olur yüzi ḳarası / Germ olmasun o ḥüsn ile ey māh iñende şemʿ<br />
G106/7 Sāḳī mey-i Bāḳīyi getür bezme ṣafā vir / Çün Çün Çün kār-ı cihān ʿāḳıbetüʾl-emr fenādur<br />
çünki çünki [9] [9] çünkü, zira<br />
K3/22 Selāṭīne dīvān olur çünki çünki çünki lāzım / Nʾola ḳılsa tertīb-i dīvān u defter<br />
M6/II/3 Bāġ-ı bihişt çünki çünki alınmaz bedel virüp<br />
G27/1 Ġubār-ı ḫaṭṭuñ olmaz çünki çünki ḥayrān olmaġa bāʿis̱ / Nedür lāʿl-i lebüñ çaḳ böyle ḫandān olmaġa bāʿis̱<br />
G168/5 Yire geçse yiridür ehl-i fażīlet çünki çünki āh / ʿİzz u cāhuñ ḫār u ḫas deryā-mis̱āl üstindedür<br />
G333/3 Ḫayāl-i ḫāl-i ruḫsāruñ yoġ anuñ çünki çünki göñlinde / Ne baṣdı baġrına seng-i siyāhı Kaʿbe yā ḳıblem<br />
G418/4 Şeş-ḫāne-i zamāne degül çünki çünki sāz-kār / Bezm-i cihāna ḳılma naẓar iltifāt ile<br />
G469/1 Yoḳdur s̱ebāt çünki çünki cihān-ı ḫarābda / Birdür hezār sāl ile yek-dem ḥisābda<br />
G525/1 Sāḳıyā ḳalmaz imiş çünki çünki çünki bu ṣoḥbet bāḳī / Mey-i gül-gūn içelüm bāde-i cennet bāḳī<br />
G197/3 Kevkeb-i baḫtumuz saʿīd olmaz / Çünki Çünki baḫt-ı siyāha mensūbuz<br />
1. diye<br />
çünkim çünkim [4]<br />
[4]<br />
K11/2 Eger taḥṣīl-i derd itdüñse düş kūy-ı ḫarābāta / Seni genc itdiler çünkim çünkim muḳīm-i künc-i vīrān ol<br />
K19/14 Bu gül-istānda yiter ʿārife bir gül çünkim çünkim / Ṭaḳınur farḳına bir dāne gül-i ter ḫātem<br />
2. –ınca/ince<br />
M7/I/2 Degül çünkim çünkim müyesser lemʿa-i ḫurşīde neẓẓāre<br />
Kt21/1 ʿAdem iḳlīmine ʿazm eyledi çünkim çünkim Süleymān Ḫān / İlāhī ḳabrine revzenler aç firdevs-i aʿlādan<br />
çürimek çürimek [3]<br />
[3]<br />
1. tavlada taş kaybetmek<br />
G266/2 Ne ʿaceb dāġlaruñ işler ise ey dil-i zār / Çürimiş Çürimiş nerd-i maḥabbetde bir iki pūluñ<br />
G267/2 Nicʾolur daġlaruñ işler ise ey abdāl / Çürimiş Çürimiş rāh-ı maḥabbetde bir iki pūluñ<br />
269
2. dökmek, harcamak (varını yoğunu dökmek)<br />
G481/3 Dil lebüñ yāḳūtına iksīr ile vaṣl olmadı / Naḳd-i ʿömrin ḫarc idüp varın çüritdi çüritdi cevhere<br />
270
dād ād [3]<br />
[3]<br />
1. adalet, hak ‖ kısmet, nasip<br />
D/ D/Ḍ D/<br />
G500/3 Ḳapuñda dād ād umar ey şāh-ı ʿādil / Dil-i mecnūnı gör dīvāne geldi<br />
2. adalet<br />
K1/21 ʿAdluñ ḳatında cevr ü sitem dād ād ād-ı ād Keyḳubād / Ḫışmuñ yanında luṭf u kerem ḳahr-ı Ḳahramān<br />
3. figan ‖ ‘dād bir, feryad iki’<br />
Kt18/2 Geh laʿlüñe şekker ezilür gāh mey-i nāb / Feryād mey-i nābdan u dād ād şekerden<br />
dād……………dād ād……………dād ! ! [1] [1] meded…………meded!, ‘insaf………..insaf!<br />
G36/5 Bāḳī hecrüñ ġamıyla cān virdi / Dād ād ey pādişāh-ı ʿālem dād ād<br />
dād ād ād eylemek eylemek [1] [1] [1] esirgemek ‖ tatlanmak<br />
G41/1 Kūh-ı ʿaşḳuñda olursam Ferhād / Acıyup eyleye eyleye Şīrīn lebi dād ād<br />
dād ād ād ḳılmak ılmak [1] [1] acımak, esirgemek<br />
G44/1 Nāz ile ʿāşıḳa ḳılmazsın ılmazsın ddād<br />
d<br />
ād / Hey elā gözlüm elüñden feryād<br />
dād ād ād olmak olmak [1] [1] [1] sızlanmak, şikayetçi olmak<br />
G500/5 Diler kim dād ād ola ola Bāḳī felekden / Cenāb-ı Ḥażret-i Sulṭāne geldi<br />
dād ād ād-ı ād ı Ḥaḳ Ḥaḳ [1] [1] [1] Allah <strong>ve</strong>rgisi, ilahi takdir<br />
Kt11/2 Dād ād ād-ı ād ı Ḥaḳdur Ḥaḳdur Ḥaḳdur bu süḫan her kişinüñ Bāḳī-vār / Ṭarz-ı eşʿārı pesendīde vü maḳbūl olmaz<br />
dad dad [1] [1] tat<br />
G425/4 Ey nihāl-i bāġ-ı ḥüsn andan ne ne dadı dadı dalı dalı var var / Laʿl-i nābı beñzedürlermiş leb-i şīrīnüñe<br />
dadı dadı [1] [1] dadı<br />
G520/1 Oldı dil bir büt-i şīrīn-dehenüñ Ferhādı / Aña lālā geçinür Ḫusrev ü Şīrīn dadı<br />
271<br />
dāġ ġ [46] abdâl/derviş’lerin baş <strong>ve</strong> göğüslerine dağ vurmaları; dâğın tedavide<br />
kullanımı; meczupları hem zayıf düşürmek hem de cinlerini yakmak için başlarına dâğ vurma<br />
<strong>ve</strong> üzerine de pamuk yapıştırma adetleri ile ilgili inanış <strong>ve</strong> ritüeller için geniş bilgi <strong>ve</strong> tanıklar<br />
için bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s.159-160; ayrıca bkz. ‘penbe-i dāġ’, ‘tāze dāġ’, ‘tāze tāze dāġ’<br />
md.<br />
G27/4 Yaḳarlar hep fetīl-i dāġ olur destār ile cāme / Budur abdāllar ʿaşḳuñda ʿuryān olmaġa bāʿis̱<br />
G514/3 Ḥarāretden dilinde lālenüñ dāġ / Ḫacāletden yüzinde güllerüñ ḫay<br />
G543/2 Ṭonatdı dāġ ile bāzūlarını ol gül-endāmuñ / Açınca ḳolların eṭrāfı gūyā gül-sitān itdi<br />
G191/3 Cismümüz şekl-i muraḳḳaʿdur ser-ā-ser dāġdan ġdan / Şimdilik ʿālemde bir kühne ḳabāya māliküz<br />
G516/1 Görinmez dāġdan ġdan cismüm ser-ā-pāy / Beni yaḳmaġa cānā ḳalmadı cāy<br />
K19/47 Sīnemüñ dāġı ı ile cism-i dü-tā-yı zerdüm / Ḳıldı engüşt-i belāda beni bir zer ḫātem<br />
G454/1 Nem-i eşkümle göñül dāġı ı dem-ā-dem tāze / Gül-i ruḫsāruñ ile gül-şen-i ʿālem tāze<br />
K2/53 Sūz-ı dilden bu ḳadar yanmaz idüm ḫidmetüñe / Cāna kār eylemese āteş-i dāġ-ı ḥirmān
K8/4 Ḥamāʾil gibi dāʾim ddāġ-ı<br />
d derdüm ʿāşıḳ-ı bī-dil / Ḳosun baş üstine dirse nʾola vaʾllāhi cān üzre<br />
G114/3 Yansa dāġ-ı sīnem üzre ḥasret-i ḫaddüñle nār / Nār nūr u nūr hūr u hūr pür-envār olur<br />
G116/2 Fürūġ-ı dāġ-ı ʿaşḳuñ sīnem üzre / Şuʿāʿ-i mihr-i ʿālem-tāba beñzer<br />
G190/4 Görinen cism-i zerdümde degüldür dāġ-ı ḫūn-ālūd / Bitüpdür ṣaḥn-ı ṣaḥrā-yı belāda lāleler yir yir<br />
G194/3 Nice pinhān ideyin sīnede dāġ-ı ʿaşḳuñ / Gül gibi ẓāhir olan nesneye inkār olmaz<br />
G219/1 Göñül dāġ-ı ġamuñla sīnede bir şemʿ uyandurmış / Çerāġ-ı ʿaşḳa bir ġarrā ḳızıl altunı yandurmış<br />
G272/2 Āsmān-ı mihrüñe āhum şirārıdur nücūm / Şuʿle-i dāġ-ı derūnum māh-ı tābān eyledüñ<br />
G308/6 Bezm-i ġam içre olmış iken bāde göz yaşı / Bāġ-ı belāda dāġ-ı dil-i pür-melāl gül<br />
G320/2 Yaḳam çāk eyledüm ʿaşḳuñ yolında dāġ-ı sīnemde / İçinden gene peydā oldı bir künc-i ḫarāb açdum<br />
G338/4 Cām-ı mey-i ʿişretdür ʿaşḳuñda dil-i pür-ḫūn / Şemʿ-i şeb-i vuṣlatdur dāġ-ı dil-i sūzānum<br />
G340/2 Ġonca-<strong>ve</strong>ş dāġ-ı sīnemüz açalum / Gül gibi keşf-i rāza başlayalum<br />
G507/4 Göñlümi rūşen ider şuʿle-i dāġ-ı ʿaşḳuñ / Pertev-i meşʿale-i mihr-i cihān-tāb gibi<br />
K6/3 Bāġ-bān-ı gül-şen-i ʿaşḳuñ olan ʿāşıḳlara / Dāġı ı gül dūd-ı kebūdı sünbül ü reyḥān gelür<br />
K9/19 Dāġ-ı <strong>ve</strong>fā vü mihri göñülde şügüfte gül / Tīr-i ḫadengi cān-ı ʿadūda şikeste ḫār<br />
G68/1 Dāġ-ı ġam naḳd-i dil ü raḫt-ı revānum gözedür / Dīde-bān oldı meger ḫāne-i cānum gözedür<br />
G122/6 Dāġ-ı derūn-ı sīne nice tāzelenmesün / Gül ḫırmenine āteş uran nev-bahārı gör<br />
G339/4 Bir ciger ḳalmışdı anı da kebāb itdüm hemān / Dāġ-ı ḫūn-ālūdelerden cām-ı ṣahbā eyledüm<br />
G466/6 Dāġ-ı hicrān elemin ḳılmaġa dilden bīrūn / Ṣaḥn-ı gül-şende ṭutar gül gibi sāġar lāle<br />
G306/4 Luṭfuñ göziyle bir güle baḳsañ yiter baña / Baḳ sīne dāġın ın eyledüm ey gül-ʿiẕār gül<br />
G518/1 Sīne dāġın ın görüp ol ġonca-dehen lāle gibi / Bir avuç ḳanuma girmek diledi jāle gibi<br />
G454/2 Tāzeler derd-i dili miḥnet-i eyyām-ı firāḳ / Dāġın ın ın abdāluñ ider māh-ı Muḥarrem tāze<br />
G284/2 Farḳında ḳılup yāsemeni dāġına ına penbe / ʿAşḳuñda geçer baş açuḳ abdāl ḳaranfül<br />
G501/4 Tīrüñüñ ey ḳaşı ya manḳıra geçmez saʿyı / Sīnemüñ dāġını ını ol ḫançer-i bürrān deldi<br />
G55/3 Açıldı dāġlar ġlar sīnemde çāk itdüm girībānum / Maḥabbet gül-şeninde açılan gül-nārı görsünler<br />
G176/1 Nār-ı hecrüñle olan sīnemde yir yir dāġlar ġlar / Ḥālüme raḥm itdüginden dem-be-dem ḳan aġlar<br />
K19/42 Ten-i ṣad-pāre ki şekl-i ḳafes-i zer-gerdür / Dāġlar ġlar ġlar dilde olupdur aña yir yir ḫātem<br />
G327/5 Dāġlar ġlar naʿl ü eliflerle degül pey<strong>ve</strong>ste / Ṣafḥa-i sīneye bir ḫaṭṭ-ı müselsel çekdüm<br />
G384/4 O mehüñ şevḳına yir yir yaḳayın nice fetīl / Sīnemüñ dāġlar ġlar ġların<br />
ın şekl-i S̱üreyyā göresin<br />
G385/2 Dāġlarla ġlarla bedenüm olsa n’ola naḳş-ı peleng / Ben ol āhū-beçe-i şīr-şikārı se<strong>ve</strong>rin<br />
G267/2 Nic’olur da daġlaruñ da ġlaruñ işler ise ey abdāl / Çürimiş rāh-ı maḥabbetde bir iki pūluñ<br />
G335/1 Ṣafā gül-zārıdur sīnem gül-i bī-ḫārdur dāġum ġum / Maḥabbet gül-şeninde açılan gül-nārdur dāġum ġum<br />
G335/2 Der-i ümmīdi ḳıldum beste ḫūbānuñ <strong>ve</strong>fāsından / Görinür sīnede yir yir ser-i mismārdur dāġum ġum<br />
G335/3 Beni müflis ṣanur gerçi görenler rūy-ı zerdümden / Velī aġ aḳçadur eşküm ḳızıl dīnārdur dāġum ġum<br />
G335/4 Şirār-ı nār-ı ḫırmen-sūz-ı ġamdan sīne yanmışdur / Nişān-ı āteş-i endūh-ı ʿaşḳ-ı yārdur dāġum ġum<br />
G335/5 Ḳızardı göz gibi nār-ı ġam-ı fürḳatde ey Bāḳī / Derūnum ḥālin aġlar dīde-i ḫūn-bārdur dāġum ġum<br />
G336/3 Fürūġ-ı şuʿle-i dāġum ġum güneşden tāb-nāk oldı / Duḫān-ı āteş-i āhum felekden ser-bülend itdüm<br />
G489/3 Ḳarardı mühre-i dāġum ġum ḳızardı şerḥalarum / Bu cism-i zerd baña cāme-i se-reng oldı<br />
M7/II/1 Çerāġın şemʿ-i dāġumdan ġumdan ġumdan yaḳar ḫurşīd-i ʿālem-gerd<br />
dāġ-ı ı ma maḥabbet ma<br />
ḥabbet [2] [2] aşk yarası; bkz. ‘maḥabbet dāġı’ md.<br />
G369/2 Pertev ṣalardı sīnede dāġ-ı ı ı ma maḥabbetüñ<br />
ma<br />
ḥabbetüñ / Ṣaḥn-ı felekde meşʿale-i mihr yanmadın<br />
G166/2 Benüm bilmezdi kimse ʿāşıḳ-ı şeydālıġum hergiz / Tenümde tāze tāze yaḳmasam dāġ-ı ı ı ma maḥabbetler<br />
ma<br />
ḥabbetler ḥabbetler<br />
dāġ-ı ı nih nihān nih<br />
ān [3] gizli dağ ‖ görünmeyen yara<br />
272
G273/2 Gül gibi pīrāhen-i nāmūsı ṣad-çāk eyleyüp / Lāle-<strong>ve</strong>ş dāġ-ı ı nih nihānum nih<br />
ānum āşikār itsem gerek<br />
G452/3 Elinden sāḳī-i dehrüñ ne ḳanlar yutduġum görseñ / Açılsa lāle-<strong>ve</strong>ş dāġ-ı ı nih nihānum nih<br />
ānum ānum āşikār olsa<br />
G306/1 Reşk-i ruḫuñla olmasa ger dil-figār gül / Dāġ-ı nih nihān nih<br />
ān ānın ān ın itmez idi āşikār gül<br />
dāġ-ı ı siy siyāh/siyeh siy<br />
āh/siyeh [4] [4] kurumuş/kararmış yara<br />
G321/2 Hem-reng-i peleng itdi beni kūh-ı belāda / Cismümde ser-ā-pā görinen dāġ-ı ı ı siy siyāhum siy<br />
āhum<br />
G202/5 Dāġ-ı ı siy siyāh siy<br />
āh āh-ı āh sīnemüz örtile mevc-i eşk ile / Bir gün ola ki Bāḳıyā görmeye kimse ḳaramuz<br />
G89/4 Degül dāġ-ı ı siyehler nüsḫalardur ḥırz-ı cān içün / Nişān-ı ḍarb-ı tīġuñ sīnede bend-i ḥamāʾildür<br />
G115/4 Dāġ-ı ı siyehler ile cism-i nizār u zerdi / Bir bāl ü perri yanmış pervānedür ṣanurlar<br />
dāġ ġ urmak urmak [2] [2] dağlamak, yara açmak<br />
K19/9 Cismine naʿl kesüp farḳına bir dāġ ġ urm urmış urm<br />
ış / Var ise sevdi meger yār-ı sitem-ger ḫātem<br />
G393/2 Urupdur Urupdur lāleye mihr-i ruḫuñ dāġ / İdüpdür sünbüli zülfüñ perīşān<br />
dāġ ġ üzre üzre dāġ dāġ ur urınmak ur ınmak [1] [1] yara üstüne yara açmak<br />
G465/8 Dāġ ġ üzre dāġ ur urındı ur<br />
ındı felek ʿaşḳ-ı yār ile / Mihr-i sipihre ṣanma küsūf irdi ayile<br />
dāġ ġ ġ yaḳmak yaḳmak yaḳmak [9] [9] dağlamak, ateşle yara açmak; bkz. MENINSKI, C.II, süt. 2005.<br />
M1/III/4 Ya Yaḳsun Ya ḳsun derūn-ı sīne-i ins ü perīde dāġ / Nār-ı firāḳ-ı Şāh Süleymān-ı kām-rān<br />
G227/1 Sīnesine ya yaḳmada ya yaḳmada<br />
ḳmada şemʿ-i ruḫuñ şevḳ ile dāġ / Māh-ı en<strong>ve</strong>r mihr-i ʿālem-tābdan yaḳar çerāġ<br />
G227/4 Māh-ı çarḫ üzre nedür bilmek dilerseñ ol sevād / Ya Yaḳd Ya Yaḳd<br />
ḳdı ḳd yāre ṣunmaġa devrān turunç üstine dāġ<br />
K19/43 Ḥasret-i laʿl-i lebüñ baġrını pür-ḫūn itmiş / Dāġ ġ yaḳmaġa ḳomış gögsine aḫger ḫātem<br />
G150/2 Fetīli şuʿle virür tāze dāġlar ġlar ġlar yaḳdum / Murādum ol ki ide sīnede mekān ülker<br />
G178/5 Sīneme çeksem elifler dāġlar ġlar yaḳsam nʾola / Bāḳıyā bir serv-ḳāmet gül-ʿiẕārum aldılar<br />
G385/3 Ya Yaḳma Ya ḳma dāġum dāġum dāġum göricek sen de beni ey ṣofī / Se<strong>ve</strong>rin nʾeyleyin ol lāle-ʿiẕārı se<strong>ve</strong>rin<br />
G17/5 Maḥabbet dāġı ı ya yaḳ ya<br />
sīneñde ferr-i devlet isterseñ / Bilürsin olmaz ey Bāḳī saʿādet-baḫş her kevkeb<br />
G166/2 Benüm bilmezdi kimse ʿāşıḳ-ı şeydālıġum hergiz / Tenümde tāze tāze ya yaḳmasam ya ḳmasam dāġ-ı maḥabbetler<br />
da daġdaġa da ġdaġa [1] [1] gürültü patırtı<br />
G205/5 Nice bir da daġdaġa da daġdaġa<br />
ġdaġa-i ġdaġa i baḥs̱ u cidāl ey Bāḳī / Varalum ʿīş idelüm meclis-i rindāne biraz<br />
da daḫı da ı [46] [46] bkz. ‘bir daḫı’ md.<br />
1. bu zamana kadar, şimdiye dek<br />
K19/17 Gözüñ üstinde ḳaşuñ var dimedi kimse da daḫı da / İdeli ḫidmet-i Pāşā-yı dil-ā<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
G293/2 Rūy u mūy-ı yāre beñzer nesne da daḫı da görmedüm / Gerçi gördüm bī-<strong>ve</strong>fā dünyāda nice māh u sāl<br />
G331/6 Āb-dār olsa n’ola mī<strong>ve</strong>-i şi‘r-i Bāḳī / Urmadı kimse bu bāġ içre da daḫı da böyle ḳalem<br />
G445/1 Nesīm-i ṣubḥ eser cān-baḫş olup āheste āheste / Cihānda böyle cān virmiş degüldür da daḫı da bir ḫaste<br />
G504/4 Yaruñ raḳībi gibi iti görmedüm da daḫı da / Olmaya gerçi eşk-i revānum gibi cerī<br />
2. henüz<br />
G397/4 Döne döne ṭolanur idüm kūyını anuñ / Çarḫa girüp felek da daḫı da<br />
ṭoḳuz ṭolanmadın<br />
G424/2 Leb-i cānāne gibi ġonca-i ter / Ḳopmadı da daḫı da dehr bāġında<br />
G467/4 Nāzenīnā da daḫı da sen ṭıfl iken Allāh bilür / Seni emzürmege ne cānlar eritdi dāye<br />
G534/4 Yaluñuz nev-rüstedür seyr itmege ḳorḳar da daḫı da / Ḳanda gitse bilesince ṣalınur lālācuġı<br />
M3/III/6 Salṭanat menşūrına ism-i şerīfüñ yazdılar / Da Daḫı Da peydā olmadın nām u nişān-ı maʿdelet<br />
3. yine<br />
K23/4 Mūy-ı sefīdi ḥalḳasını çarḫ-ı pīre-zen / İsterdi da daḫı da eyleye ḫalḳ-ı cihāna dām<br />
G22/4 Cevşen-i pūlād-ı çarḫı çāk çāk itdüm da daḫı da / Āh-ı āteş-bārumuñ şemşīr-i bürrānı dürüst<br />
273
G76/6 Ḫūn-ı eşküm bir zamān ālūde ḳıldı işigin / Baña dil-ber Bāḳıyā da daḫı da<br />
o demden incinür<br />
4. bundan sonra, artık<br />
G2/4 Kemānçe şekline girdüm elinde muṭrib-i ʿaşḳuñ / Keş-ā-keşden ḫalāṣ olmaz da daḫı da sīnem rebāb-āsā<br />
G117/2 Keştī-i ṣahbā keş-ā-keşden ḫalāṣ olmaz da daḫı da / Ṭutdılar ḳanlu gibi muḥkem resenler ṭaḳdılar<br />
M2/V/5 Da Daḫı Da ol duḫter-i saʿd-aḫter-i pākīze-güher / Çeşm-i Nāhīd gibi rūşen ü bī-dār olsun<br />
G400/4 Öykündügiʾçün işigüñe ey şeh-i cihān / Da Daḫı Da ne ḳulplar ṭaḳa eflāke māh-ı nev<br />
G436/5 Ṭāḳ-ı ebrū-yı nigārı göreli ey Bāḳī / Ser-fürū ḳılmadı ʿaşḳ ehli da daḫı da miḥrāba<br />
5. dahi, de<br />
G5/2 Cān almada nāzüklik ile laʿlüñe söz yoḳ / Ḫālüñ da daḫı da<br />
bir dāne-durur fitnede ammā<br />
6. üstelik, bundan başka<br />
G75/2 Ṭıfldur pend-i peder diñlemez ol māh da daḫı da / Şīr-i māder yirine içmege ḳanum özenür<br />
G313/4 Ṣaḥn-ı ḥammāmda dün gördüm o nāzük-bedeni / Sīnede mūdan es̱er yoḳ da daḫı da pehlū da güzel<br />
7. daha çok<br />
G80/3 Ḫaṭṭ-ı ruḫuñ ki da daḫı da ḥicāb-ı ḫafādadur / ʿAşḳ ehlinüñ efendi görinmez belāsıdur<br />
8. başka<br />
G111/1 Bir ḥüsn da daḫı da baġladı ḫaṭdan ʿiẕār-ı yār / Eṭrāf-ı bāġ ḫūb olur olsa benefşe-zār<br />
G282/3 Būseyi eksük eylemez cānān / Bundan artuḳ baña da daḫı da<br />
ne gerek<br />
9. bile, da/de<br />
G125/4 Ser-i kūyuñda benüm āh-ı seḥer-gāhlarum / Ne bilür ʿaşḳ elemin çekmedi ol da daḫı da uyur<br />
G175/4 Nʾola gül şevḳıne çalup çaġurursa bülbül / Muṭrıbā ol da daḫı da başḳa başına mehterdür<br />
G247/3 Öpdüm elini ḳucmaġa bilin edeb itdüm / Güldi didi bilmez da daḫı da bī-çāre ṣarılmaḳ?<br />
G435/2 Biz da daḫı da ḳāʾilüz inṣāfa dilā būs u kenār / Her gün olmasa hele bārī her aḫşam olsa<br />
G492/4 Kākülüñ sevdālarından düşdi göñlüm zülfüñe / Bir belā da daḫı da ol oldı başuma kākül gibi<br />
G508/6 Dünyā deger ol māh-liḳā dil-ber-i ġarrā / Yūsufda da daḫı da yoḳdur anuñ ḥüsn ü bahāsı<br />
G533/3 Şevḳ u ẕevḳ ehli çekildi biz da daḫı da yā Hū didük / Ẕevḳi gitdi ʿālemüñ ehl-i meẕāḳı ḳalmadı<br />
G538/4 İkisinüñ da daḫı da bir benden özge vāris̱i yoḳdur / Cihānda ben var iken kim añar Ferhād u Mecnūnı<br />
G474/6 Dāʾim revā mı ġayra çıḳa tīġ u ḫançerüñ / Bir ḥiṣṣe da daḫı da ʿāşıḳ-i nā-kāme çıḳmaya<br />
G530/3 Ḥakīm-i feylesof oldı <strong>ve</strong>lī pīr-i ḫıred olmaz / Muʿallim-ḫāne-i ʿaşḳuñ da daḫı da ṭıfl-ı nev-āmūzı<br />
10. daha da<br />
G175/1 Serv ile ḳāmetüñe kimse dimez hem-serdür / Müntehā ḳāmetüñ andan da daḫı da<br />
bālā-terdür<br />
11. çünkü<br />
G394/1 Çarḫa baş egme göñül hergiz da daḫı da ac olmadan / Yigdür ölmek merd olan nā-merde muḥtāc olmadan<br />
12. hâlâ<br />
G402/3 Ḳapuñda çoḳ revān oldı da daḫı da çoḳ seyl olur yaşum / Mes̱eldür aḳduġı yirde dimişler yine aḳar ṣu<br />
G503/4 Ser-rişte-i viṣāl da daḫı da girmedi ele / Baġrum delindi hecr ile dürr ü güher gibi<br />
G525/2 Ḫ˅ābda almış idüm būs-ı leb-i cānānı / Cān dimaġında da daḫı da<br />
şimdi o leẕẕet bāḳī<br />
G54/2 Da Daḫı Da Cemşīdi yād eyler gözinden ḳan döker meclis / Mey-i gül-gūn sirişki cām çeşm-i ḫūn-feşānıdur<br />
G417/2 Temāşā bunda kim faṣl-ı bahār eyyām-ı ʿīd oldı / Da Daḫı Da künc-i riyāżetde ṭutarlar ehl-i dil rūze<br />
G483/2 ʿArṣa-i ʿaşḳda gör Ḥażret-i Mevlānāyı / Ṭurmayup da daḫı da<br />
döner üstine yoldaşları<br />
13. beri<br />
G366/5 Güzeller ṭıfl iken eyler ḳuculmaġa he<strong>ve</strong>s şimdi / Ṣarılmaḳ resm ü āyīnin bilürler da daḫı da ḳundaḳdan<br />
274
14. yeni yeni<br />
G276/4 Gül-şene nergis ü gül ḫaylī leṭāfet virdi / Şimdi açıldı da daḫı da yüzi gözi gül-zāruñ<br />
15. daha<br />
G252/5 Cūy-ı eşküm yeñilmez ey Bāḳī / Çoḳ döner da daḫı da āsiyāb-ı felek<br />
G525/3 Beni öldürdi firāḳuñ meded ey dost yitiş / Hele bir pāre da daḫı da<br />
tende ḥarāret bāḳī<br />
dāʾim ʾim [24] sürekli, daima, her zaman<br />
K6/22 ʿArṣa-i sīmīn-i ṣubḥ üstinde dāʾim ʾim gūy-ı zer / Tā ḫam-ı çevgān-ı gerdūn içre ser-gerdān gelür<br />
K8/4 Ḥamāʾil gibi dāʾim ʾim ʾim dāġ-ı derdüm ʿāşıḳ-ı bī-dil / Ḳosun baş üstine dirse nʾola vaʾllāhi cān üzre<br />
K21/34 Cihān musaḫḫar-ı fermān ola murādātuñ / Müyesser eyleye dāʾim ʾim Müyessirüʾl-aʿmāl<br />
K25/41 Māh-ı nev gibi teraḳḳīde dem-ā-dem ḳadrüñ / Çeşm-i encüm gibi baḫtuñ gözi dāʾim ʾim bī-dār<br />
M9/II/4 Beni ʿayb eylemeñ dāʾim ʾim olursam mest-i lā-yaʿkil<br />
G63/2 Beni ʿayb eylemeñ dāʾim ʾim olursam mest-i lā-yaʿḳil / Ki bī-hūş olmasam āsūde ḳılmaz bende bir ġam var<br />
G139/3 Ḳamer cāmı bu eyvān üzre dāʾim ʾim ṣınduġı bu kim / Ṣadā-yı ṭop-ı āhumdan zemīn ü āsmān ditrer<br />
G147/10 Ḳo şiʿri Bāḳıyā dāʾim ʾim ʾim niyāz it / Duʿāʾ-i devlet-i sulṭān ehemdür<br />
G183/1 Meclisüñde şol ki dāʾim ʾim sāḳıyā sāġar çeker / Ḫayl-i ġam tālānına her cürʿası leşger çeker<br />
G220/1 ʿAvām oḳur seni tesḫīr içün hemīşe ḫavāṣ / Bu muḫliṣüñ işi dāʾim ʾim maḥabbet ü iḫlāṣ<br />
G279/7 Şu meclis içre kim dāʾim ʾim ṭoḳuz peymāne devr eyler / Ne deñlü ola ey Bāḳī zamān-ı ʿīşı insānuñ<br />
G297/7 Pister-i hicrānda dāʾim ʾim zār u bīmār olmada / Ölmege cānlar virürler mübtelālar bilmiş ol<br />
G302/3 Uymadı bir gün hevā-yı bülbül-i şūrīdeye / Meyl ider dāʾim ʾim ʾim nesīm-i ṣubḥ ile pervāze gül<br />
G304/1 Gül gülse dāʾim ʾim aġlasa bülbül ʿaceb degül / Zīrā kimine aġla dimişler kimine gül<br />
G388/5 Māʾil ol Bāḳī-ṣıfat dāʾim ʾim hümālar ṣaydına / Şāh-bāz-ı himmetüñ göklerde pervāz eylesün<br />
G391/4 Sen aġyār ile devr itdür şehā peymāneyi dāʾim ʾim ʾim / Ser-i kūyuñ ṭolaşup ʿāşıḳ-ı dīvāneler dönsün<br />
G399/2 ‘Ārıż-ı gül-gūnuñuñ dāʾim ʾim ḫaṭ-ı fermānına / Ḫˇāh u nā-ḫˇāh eyler ol zülf-i semen-bū ser-fürū<br />
G401/1 Ol āfitāb-ṭalʿata kim dirse māh-rū / Olsun cihānda meh gibi dāʾim ʾim siyāh-rū<br />
G445/3 Ṭolaşmaḳdan degül fāriġ kemend-i kāküli dāʾim ʾim / Ulaşmaḳdan degül ḫālī kemān ebrūsı pey<strong>ve</strong>ste<br />
G530/10 Niẓām-ı devletüñ dāʾim ʾim ḫıyām-ı rifʿatüñ ḳāʾim / Cihāna sāye ṣalduḳça bu ʿālī çetr-i zer-dūzī<br />
M1/VIII/10 Dāʾim ʾim çerāġ-ı devlet ü baḫtın münev<strong>ve</strong>r it / İki cihānda göñli murādın müyesser it<br />
G407/7 Dāʾim ʾim ey Bāḳī budur şāhuñ yüzi aġ olduġı / Aḳ güldür ṭalʿat-ı ḫūbı cihān gül-zārına<br />
G474/6 Dāʾim ʾim revā mı ġayra çıḳa tīġ u ḫançerüñ / Bir ḥiṣṣe daḫı ʿāşıḳ-i nā-kāme çıḳmaya<br />
dāʾim ʾim olmamak [1] sürüp gitmemek<br />
Mtl 10 Dāʾim ʾim olmaz devr-i gül devrān ise bāḳī degül / Gel begüm dönsün ḳadeḥ bundan yig olmaz devr-i gül<br />
dāʾimā ʾimā [5] sürekli olarak, devamlı<br />
G64/2 Ḳıyās eyler mi Nīl-i Mıṣra ol Yūsuf-liḳā yaşum / Anuñ miḳyāsı yoḳdur ṭurmaz ol mā dāʾimā ʾimā artar<br />
G241/1 Ḳaṣd eyler aġzuñ öpmek içün dāʾimā ʾimā ḳabaḳ / Olur boġazı iplü degüldür şehā ḳabaḳ<br />
K25/27 Ṣadr-ı ʿālīye geçürse nʾola nā-dānı felek / Dāʾimā ʾimā nāḳıṣı aʿlāya çıḳarur miʿyār<br />
G317/3 Her tezervüñ nice bir ṣaydı hevāsında yilüp / Dāʾimā ʾimā ḥırṣ u ṭamaʿ çeşmini bāz eyleyelüm<br />
Kt17/2 Dāʾimā ʾimā ḳıl duʿāyı ey Bāḳī /Ḳuzıların baġışlasun Mevlā<br />
1. daire<br />
dāʾire ʾire [4]<br />
K25/11 Çizmege dāʾire ʾire ʾire-i ʾire i şemse-i māhı felege / Aldı üstād-ı zamān destine zerrīn pergār<br />
K25/40 Nitekim her ser-i māh ola bir altun ḳandīl / Zī<strong>ve</strong>r-i dāʾire ʾire ʾire-i ʾire i çenber-i çarḫ-ı devvār<br />
275
K19/52 Bulımaz dāʾiresin ʾiresin bu güher-i nā-yābuñ / İtmesün bir daḫı bu devrde zer-ger ḫātem<br />
2. tef; bkz. ÖZTUNA, s. 72. ‖ aruz bahri<br />
G443/5 Bulamaz dest-res bu dāʾireye ʾireye ʾireye / Bāḳıyā şimdi degme gūyende<br />
dāl āl [2] [2] ‘dal-naʿl bağlamında’ ‖ {د} şekli<br />
G294/1 Esb-i nāz ile beni yār ḳılupdur pā-māl / Naʿller şekli aña sīnede olmışdur dāl āl<br />
G529/4 Yoluñda delīl oldı dü-tā ḳılmaġa ḳaddüm / Her dāl āl ki naʿl-i süm-i esbüñ yola yazdı<br />
276<br />
dāl āl tāc tāc [1] [1] sarıksız başlık; Ahmet Talat Onay, bu beyti tanık göstererek ‘….eski zamanlarda da<br />
ağır <strong>ve</strong> büyük bir yük olan kavukların secdede düşmesi ihtimalinden dolayı namazda<br />
çıkarıldığı, sarıksız taç giyildiği anlaşılıyor’ demekte <strong>ve</strong> bayram merasimleri <strong>ve</strong>ya diğer<br />
törenlerde, bu taçların sorguçlu, mücevherli olduğunu, ayrıca görkemli görünmek için de her<br />
zamankinden büyük sarıldığını eklemektedir. Krş. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 161; ayrıca bkz.<br />
KOÇU, s. 85.<br />
K25/6 Gūyiyā ḥāżır olur irte ṣalāt-ı ʿīda / Dāl āl āl tāc tācın tāc<br />
ın başına geydi sipihr-i ġaddār<br />
dāl āl olmak olmak [1] [1] delalet etmek ‖ { د} harfi<br />
K20/11 Ya nūndur görinür āḫırında Şaʿbānuñ / Ya rādur ol Ramażān ev<strong>ve</strong>line olmış olmış ddāl<br />
d dāl<br />
āl<br />
dāl āl ḳılmak ılmak [1] [1] [1] (boyu) iki büklüm olmak ‖ { د} harfi<br />
G284/1 ʿAşḳuñla ḳılup ılup ḳāmetini dāl āl ḳaranfül / ʿArż itdi saña mūy-ı sefīd āl ḳaranfül<br />
ḍalāl ḍalāl ḍalāl [1] [1] [1] sapıklık, sapkınlık<br />
K14/9 Güneşdür ṭalʿatı gūyā cihāndan defʿ u refʿ itdi / Ẓalām-i ẓulm u ʿudvānı ḍalāl ḍalāl-i ḍalāl i küfr ü ṭuġyānı<br />
ḍalāl ḍalāl u u u ṭuġyān ṭuġyān [1] [1] azgınlık, taşkınlık<br />
K2/31 Maḥv olupdur ser-i şemşīr-i cihān-gīrüñ ile / Levḥ-i ʿālemde olan naḳş-ı ḍalāl ḍalāl u u ṭuġyān<br />
ṭuġyān<br />
dal dal [1] [1] dal (‘nihāl’ bağlamında)<br />
G425/4 Ey nihāl-i bāġ-ı ḥüsn andan ne dadı dalı dalı var / Laʿl-i nābı beñzedürlermiş leb-i şīrīnüñe<br />
dām ām [3] [3] tuzak<br />
G30/1 Gel ey dil ḥalḳa-i müşgīn-i zülf-i pür-şikenden geç / Düşersin dām ām ām-ı ām tezvīre reh-i mekr ü fitenden geç<br />
G461/3 Dāne-i tesbīḥüñe ey zāhid aldanmaz göñül / Mürġ-i zīrek ṣanma hergiz meyl-i dām ām ām-ı ām ı zerḳ ide<br />
G58/4 Dām ām ām-ı ām ı āġūş içre düşmez ol tezerv-i ḫoş-ḫırām / Dāne-i eşküm egerçi lüʾlū-yı şeh-vārdur<br />
dām ām eylemek eylemek [1] [1] tuzak kurmak ‖ kandırmak<br />
K23/4 Mūy-ı sefīdi ḥalḳasını çarḫ-ı pīre-zen / İsterdi daḫı eyleye eyleye ḫalḳ-ı cihāna dām ām<br />
dām ām ām ḳurmak ḳurmak [1] [1] kapan kurmak (yem taneleri koyarak kuş yakalamak için); krş. G329/5,<br />
G480/3<br />
K25/12 Māh-ı nev dām ām ḳurup ḳurup ḳurup dökdi kevākib erzen / Umaruz kʾola yine ʿīş u ṣafā mürġi şikār<br />
dām ām ām olmak olmak [1]<br />
[1]<br />
tuzak kurmak (yem-kuş bağlamında)<br />
G329/5 Olmasañ ger cihānda bir dāne / Zülfüñ olmazdı olmazdı cān mürġına dām ām<br />
dāme āme dü düşmek dü şmek [3]<br />
[3]<br />
1. tuzağa düşmek ‖ avlanmak<br />
G370/1 Dil giriftār-ı belā dil-ber hevāyī nʾeylesün / Dāme āme dü düşmez dü<br />
şmez yirlere ḳonmaz hümāyı nʾeylesün<br />
G480/3 Ārzū-yı dāne-i ḫāl-i ruḫuñla ʿāḳıbet / Düşdi Düşdi ḥayfā mürġ-i dil ṣayyād-ı zülfüñ dām ām āmına ām ına
2. ağa/oltaya takılmak<br />
G474/5 Ḳaldı ḫayāl-i ḫançeri ṣad-pāre sīnede / Māhīye beñzer ol ki düşe düşe ddāme<br />
d āme çıḳmaya<br />
dām ām ām-geh ām geh [1] tuzak ‖ dünya<br />
M1/I/1 Ey pāy-bend-i dām ām ām-geh ām geh geh-i geh ḳayd-ı nām u neng / Tā key hevā-yı meşġale-i dehr-i bī-direng<br />
1. etek (dağ)<br />
dāmān āmān [20]<br />
[20]<br />
M1/IV/3 Sünbüllerini matem idüp çözsün aġlasun / Dāmāne āmāne āmāne döksün eşk-i firāvānı kūh-sār<br />
2. uç<br />
G462/5 Bāḳī gibi naẓm eyler iken dür dişi vaṣfın / Dāmān āmān āmān-ı āmān müjem dökdi cevāhir sözüm üzre<br />
3. etek<br />
K15/5 İrişdi ḫākden būy-ı baḫūr-ı Meryem eflāke / Muʿaṭṭar eyledi göklerde dāmān āmān āmān-ı āmān Mesīḥāyı<br />
K15/7 Ne mümkin dest-res dāmān āmān āmān-ı āmān vaṣl-ı yāre ey Bāḳī / Felek nā-mihribān düşmen ḳāvī dil-dār her-cāyī<br />
K1/41 Şemʿ-i beḳāñı bād-ı fenādan nigāh ide / Dāmān āmān āmān-ı āmān ʿavn u ʿiṣmet-i dārende-i cihān<br />
K20/21 Kef-i cevādı pür eyler seḥāb dāmān āmān āmānın āmān ın / Seḥāb egerçi virür dāmen ile vaḳt-i nevāl<br />
G306/2 Gül-zāre gel ki pāyüñe ḳaṣd-ı nis̱ār içün / Dāmān āmān āmānın āmān ın itdi pür-güher-i şāh-vār gül<br />
G214/6 Ḫaṭṭınuñ pīrūzesin buldı çıḳardı bād-ı ṣubḥ / Zīr-i dāmān āmān āmānında āmān ında ol zülf-i perīşān gizlemiş<br />
K14/23 Meger kim uġramış gerdūn öñinde seyl-i ḫūn içre / Şafaḳ ṣandı şebān-geh ḫalḳ dāmān āmān āmānındaki<br />
āmān ındaki ḳanı<br />
G165/3 Begüm merdümlik it kendü ciger-gūşeñ gibi besle / Yaşum ṭıfl-ı yetīmüñdür ki dāmānuñda ānuñda ḳalmışdur<br />
K20/21 Kef-i cevādı pür eyler seḥāb dāmānın / Seḥāb egerçi virür dāmen āmen ile vaḳt-i nevāl<br />
K21/4 Zemīne dāmen āmen āmen-i āmen i ebr ile ṣaçdı sīmi felek / Bu ḥāleti göricek māʾil oldı tāze nihāl<br />
M2/V/2 Ḫılʿat-i fāḫiresi dāmen āmen āmen-i āmen i ʿafv-i Settār / Rūḥ-ı pākine ġıdā leẕẕet-i dīdār olsun<br />
G281/1 Ey reh-revān-ı ʿaşḳ reh-i rāstān ṭutuñ / Mürşīd gerekse dāmen āmen āmen-i āmen i pīr-i muġān ṭutuñ<br />
G359/1 Çāk oldı yaḳam cevr-i firāvānuñ elinden / Ṣad-pāre iken dāmen āmen āmen-i āmen i dil anuñ elinden<br />
G535/1 Kūyında göñül dāmen āmen āmen-i āmen i i dil-dāre ṣarıldı / Ḥācī gibi kim Kaʿbede estāre ṣarıldı<br />
K12/11 Dāmen āmen āmen-i āmen i şāhid-i maʿnāya biri dest uramaz / Çoġ olur gerçi ser-i fikri girībāne çeker<br />
K18/51 Ḫām var ise eger micmere-i naẓmumda / Dāmen āmen āmen-i āmen i luṭfuñ anı setr ider ey faḫr-i kibār<br />
K18/26 Dāmenin āmenin dürr ü cevāhirle pür itdi gül-i ter / Ki ide ḫāk-i der-i Ḥażret-i Pāşāya nis̱ār<br />
K26/5 Bāġuñ evrāḳ-ı bahār u ḳaṭerāt-ı şeb-nem / Dāmenin āmenin āmenin eyledi pür-sīm ü zer ü dürr-i s̱emīn<br />
dāmān āmān uc ucı uc ı [1] etek ucu ‖ etek öpme (dāmen-būs) geleneği<br />
G356/4 Yüz sürmek umar pāyüñe üftādeler ammā / Nevbet mi deger kimseye dāmānuñ āmānuñ āmānuñ uc ucından uc ından<br />
dāmen āmen āmen-gīr āmen īr olmak [1] saldırmak (köpek) ‖ şikayet etmek (sevgiliye duyurmak anlamında)<br />
G396/2 Görüp ben zārı dāmen āmen āmen-gīr āmen īr olurs olursın olurs<br />
ın ey seg-i dil-ber / Gelür kūy-ı nigāra her gice aġyārı ṭuymazsın<br />
dāmān āmān āmānı ı ççāk<br />
ç<br />
āk āk olmak olmak [2] [2] Hz. Yusuf’un elbisesinin eteklerinin yırtılması bağlamında;<br />
1. eteği yırtılmak ‖ açılmak<br />
K15/6 Gülüñ pīrāhen-i Yūsuf gibi dāmān āmān āmānı āmān ı ççāk<br />
ç<br />
āk olm olmış olm ış / Nesīm-i perde-der ḳıldı meger mekr-i Zelīḫāyı<br />
2. eteği yırtılmak<br />
G359/6 Fāş itmez idi rāz-ı dili Yūsuf-ı Kenʿān / Çāk āk olmasa olmasa dāmān dāmānı dāmān Züleyḫānuñ elinden<br />
dāmen āmen āmen-i āmen i küh küh-sār küh<br />
ār [2] [2] [2] dağ kenarı ‖ yaban<br />
K21/32 Hemīşe tā ḳıla keff-i direm-feşān-ı ṣabā / Şitāda dāmen āmen āmen-i āmen i küh küh-sār küh<br />
ār u deşti māl-ā-māl<br />
G466/3 Būy-ı müşgīn-i bahār irdi dimāġ-ı dehre / Yaḳalı dāmen āmen āmen-i āmen i küh küh-sārda küh<br />
ārda micmer lāle<br />
277
dāmen āmen āmen-i āmen i ṣaḥrā ṣaḥrā [3] [3] kır ova<br />
K21/2 Zemīne bād-ı hevādan çoḳ aḳçe düşdi yine / Pür itdi dāmen āmen āmen-i āmen i ṣaḥrāy ṣaḥrāyı ṣaḥrāy ṭoldı ceyb-i cibāl<br />
M2/II/2 Cūylar kim ṭolanur dāmen āmen āmen-i āmen i ṣaḥrālarda ṣaḥrālarda / Jāleler kim görinür lāle-i Nūʿmān üzre<br />
G403/7 Ṭoldurdı gerçi cūd u seḫā gösterüp felek / Ceyb-i cibāl ü dāmen āmen āmen-i āmen i ṣaḥrāy ṣaḥrāyı ṣaḥrāy sīm ile<br />
olsun’ (dua sözü)<br />
dāmet āmet leke’s leke’s-sa leke’s sa saʿādetü ʿādetü <strong>ve</strong>’l <strong>ve</strong>’l-ʿızz <strong>ve</strong>’l ızz u u <strong>ve</strong>’l <strong>ve</strong>’l-ʿulā <strong>ve</strong>’l ʿulā [1]<br />
G4/1 Ey bār-gāh-ı dil-keş ü eyvān-ı dil-güşā / Dāmet āmet leke’s leke’s-sa leke’s<br />
sa saʿādetü saʿādetü<br />
ʿādetü <strong>ve</strong>ʾl <strong>ve</strong>ʾl-ʿızz <strong>ve</strong>ʾl ızz u u <strong>ve</strong> <strong>ve</strong>ʾl <strong>ve</strong> <strong>ve</strong>ʾl<br />
ʾl-ʿulā ʾl ʿulā<br />
dānā ānā [3 [3] [3 ] arif; bkz. ‘dil-i dānā’ md.<br />
278<br />
‘Mutluluğun, şerefin <strong>ve</strong> yüceliğin daim<br />
G168/6 ʿUnfuvān-ı ṣıḥḥate ey Bāḳī maġrūr olma kim / Lā-cerem her ḥayy-i dānā ānā ānā irtiḫāl üstindedür<br />
G135/6 Ne reng ü būya meftūn ol ne hāy u hūya ey Bāḳī / Bu fānīden beḳā itmez temennā şol ki dānādur ānādur<br />
G168/3 Devlete meyl eylemez dānā ānā ānā-yı ānā yı maḥmiyyüʾl-cenāb / Kim bilür bir āndur ol da intiḳāl üstindedür<br />
dānā ānā ānā-dil ānā dil [1] uyanık ‖ ârif<br />
G405/4 Ṣofī gelicek açma ṣaḳın ʿaşḳ ḥadīs̱in / Dānā ānā ānā-dil ānā dil iseñ sırruñı nā-dāne ṭuyurma<br />
1. tane (ben)<br />
dāne āne āne [6]<br />
[6]<br />
K24/30 Dāne āne ḫaṭ jāle nuḳaṭ nefḥa-i müşgīn maʿnā / Yazdı levḥ-i çemene bir ġazel-i ter sünbül<br />
G187/4 Sevād-ı çeşm-i ḥavrāya degişmez ādem ey ṣofī / Ṣaçılmış ḫırmen-i ḥüsninde yāruñ dāneler āneler āneler vardur<br />
2. tohum, habbe<br />
K24/18 Fāżıl-ı dehr Meḥemmed Çelebi kim eflāk / Bāġ-ı fażlında ṭoḳuz ṭoḳuz dānelü dānelü dānelü bir ter sünbül<br />
G539/5 Ẕikrüñi dilden düşürmez sebze-i ḫāküm ḳaçan / Dāne āne āne-<strong>ve</strong>ş āne <strong>ve</strong>ş dihḳān-ı devrān zīr-i ḫāk eyler beni<br />
2.1. (bitkiler için) ‘tane bağlamak’ tohumları tane haline gelmek<br />
K24/45 N’ola ḳadr ü şerefüñ sāl-be-sāl olsa mezīd / Her yıl arturmadadur dāneyi āneyi dirler sünbül<br />
3. yem<br />
K1/25 Minḳārına dilerse alur çarḫı dāne āne āne-vār āne ār / ʿAnḳā-yı Ḳāf-ı ḳadrüñe bir ṭuʿmedür cihān<br />
dāne āne āne-i āne i eşk [3] [3] gözyaşı damlası<br />
G30/4 Bu bāzār içre düşmez dāne āne āne-i āne i eşküm gibi gevher / Gel ey cān riştesi şimden girü dürr-i ʿAdenden geç<br />
G454/3 Rūz-ı hecrinde güler dāne āne āne-i āne i i eşküm göricek / Berg-i güldür ki ṭutar ḳaṭre-i şeb-nem tāze<br />
G58/4 Dām-ı āġūş içre düşmez ol tezerv-i ḫoş-ḫırām / Dāne āne āne-i āne i eşküm eşküm egerçi lüʾlū-yı şeh-vārdur<br />
dāne āne āne-i āne i i gendüm gendüm [1] [1] buğday tanesi<br />
G237/4 Dāne āne āne-i āne i gendüm taḥammül ḳılduġum eksem nʾola / Ḫırmen-i ʿālemde ṣaymaz kūh-ı Ḳāfı kāh şevḳ<br />
dāne āne āne-i āne i i ḫāl ḫāl ḫāl [3] [3] (vücuttaki) ben<br />
G480/3 Ārzū-yı dāne āne āne-i āne i ḫāl ḫāl-i ḫāl ruḫuñla ʿāḳıbet / Düşdi ḥayfā mürġ-i dil ṣayyād-ı zülfüñ dāmına<br />
G41/5 Dāne āne āne-i āne i ḫāl ḫāl-i ḫāl i siyah ey Bāḳī / Ḫirmen-i ʿömrümi itdi ber-bād<br />
G331/4 Dāne āne āne-i āne i ḫāline ḫāline baḳ cennet-i ruḫsārında / Nice ṣabr eylesün Allāhı se<strong>ve</strong>rseñ ādem<br />
dāne āne āne-i āne i lü lüʾlū lü<br />
ʾlū [1] inci tanesi ‖ diş<br />
G313/6 Söylese lafẓ-ı dürer-bārına söz yoḳ Bāḳī / Dürc-i laʿlindeki her dāne āne āne-i āne i lü lüʾlū lü<br />
ʾlū da güzel<br />
dāne āne āne-i āne i nnār<br />
n<br />
ār [1] nar tanesi<br />
K18/31 Ṭabʿ-ı <strong>ve</strong>ḳḳādın eger āteş-i raḫşān görse / Ḳızara aḫker-i sūzān nitekim dāne āne āne-i āne i nnār<br />
n<br />
ār<br />
dāne āne āne-i āne i tesb tesbīḥ tesb<br />
ḥ ḥ [1] tesbih tanesi
G461/3 Dāne āne āne-i āne i tesb tesbīḥüñe tesb<br />
ḥüñe ey zāhid aldanmaz göñül / Mürġ-i zīrek ṣanma hergiz meyl-i dām-ı zerḳ ide<br />
dāne āne çekmek çekmek [1] [1] tane taşımak ‖ yem götürmek<br />
K12/7 Mūr-ı endīşe ki peygūle-i ġamdur vaṭanı / Ṭurmayup ḫāli ḫayālin getürür dāne āne çeker<br />
çeker<br />
dāne āne div divşürmek div şürmek [1] [1] tane toplamak ‖ savaşta başlar kesmek<br />
K14/29 Bilürsin anı mürġ-i beyża-i pūlād-ı nuṣretdür / ʿAceb mi dāne āne āne div divşürse div şürse elinde tīġ-i bürrānı<br />
dāne āne dāne āne [4] damla damla<br />
K16/4 Derdüm ḥisāba gelmedi ḳıldum muḥāsebe / Göz yaşı dāne āne dāne āne dökildi raḳam gibi<br />
G199/4 Döker ʿāşıḳ yoluñda dāne āne dāne āne gevher-i eşki / Yatur ḫāk-i meẕelletde yine bir dāne āne āne incinmez<br />
G357/2 Lüʾlū dişüñ ġamıyla şirişküm güherlerin / Dizdüm ümīd riştesine dāne āne dāne āne ben<br />
G442/1 Dāne āne dāne āne ol ʿaraḳlar ṭurra-i pür-tābda / Ḳaṭre ḳaṭre jālelerdür sünbül-i sīr-ābda<br />
3819.<br />
279<br />
dānelemek ānelemek [1] [1] bitirmek ‖ ‘mısırı koçanından ayırmak’ anlamı içn bkz. DS. C. 10, s.<br />
G362/3 Mihmān olınca derd ü ġamuñ dilde mā-ḥażar / İki enār dāneledi āneledi çeşm-i ḫūn-feşān<br />
dāni āni āniş-per<strong>ve</strong>r āni per<strong>ve</strong>r [1] âlim dostu<br />
Kt1/1 Ey şehenşāh-ı kerem-güster ü dāni āni āniş-per<strong>ve</strong>r<br />
āni per<strong>ve</strong>r / Sāye-i luṭf-i Ḫudā pertev-i envār-ı ezel<br />
dār ār [1] [1] beden; bkz. diğer dizeki ‘vücūd ḫānesi’ paralelliğinde<br />
G29/5 Vücūdum ḫānesin seyle virür Bāḳī gözüm yaşı / Fenā-yı dār ār ār-ı ār ı bī-bünyāduma bu āb olur bāʿis̱<br />
dār ār ār-ı ār ı cih cihān cih<br />
ān [1] dünya<br />
G299/5 Devlet-i dār ār ār-ı ār ı cih cihān cih<br />
ān devr-i zamān ey Bāḳī / Pāy-dār olmaduġın ḳıṣṣa-i Dārādan bil<br />
dār ār ār-ı ār ı ġurbet ġurbet [1] [1] gurbet eli (diyarı)<br />
G432/3 Der-i dil-dārdan dūram diyār-ı ġamda mehcūram / Müselmānlar esirgeñ ḫaste ḳaldum dār ār ār-ı ār ı ġurbetde<br />
ġurbetde<br />
dār ār ār-ı ār ı ʿuḳbā ʿuḳbā [1] [1] [1] ahiret<br />
G505/4 Fenāsın bildi dünyānuñ çekildi dār ār ār-ı ār ı ʿuḳbāya ʿuḳbāya / Saʿādet mülkine Bārī muẓaffer ḳıldı Manṣūrı<br />
dārü’l ārü’l ārü’l-ġurūr ārü’l ġurūr [1] dünya (dünyanın bir ‘aldanma yeri’ olarak algılanması bağlamında)<br />
G420/4 Rāḥat yüzini ḫ˅ābda görmez şu kimse kim / Meyl-i ḥużūr-ı menzil-i dārü’l ārü’l ārü’l-ġurūr<br />
ārü’l ġurūr ide<br />
dārü’l ārü’l ārü’l-mülk ārü’l mülk [1] ülke, memleket (bir padişahın saltanat sürdüğü yer bağlamında)<br />
K6/11 Şehr-i dārü’l ārü’l ārü’l-mülk ārü’l mülk mülk-i mülk ʿadlin seyr iden ʿāriflere / Ḫıṭṭa-i maʿmūre-i ʿālem dih-i vīrān gelür<br />
dārü’ ārü’ ārü’ş-şif ārü’ şif şifā şif ā [4]<br />
[4]<br />
1. hastahane<br />
G56/4 Bir ʿaceb dārü ārü ārüʾş-şif ārü şif şifādur şif ādur kūyı derd ehline kim / Anda hep nā-ḫoş varan bī-çāre ġāyet ḫoş gelür<br />
G148/3 Bir ʿaceb dārü ārü ārüʾş-şif ārü şif şifādur şif ādur kūy-i yār / Ḫaste varan mübtelāsı ḫoş gelür<br />
2. tımarhane, bimarhane<br />
G341/1 Dil-i pür-derd-i mecrūḥı der-i cānāne ṭapşurdum / Varup dārü ārü ārüʾş-şif ārü şif şifāya şif āya yine bir dīvāne ṭapşurdum<br />
G521/4 Bir dil mi var ki zülfine dīvāne ḳılmayup / Dārü ārü ārüʾş-şif ārü şif şifā-yı şif yı ʿaşḳda zencīre urmadı<br />
dār ār [1] [1] darağacı<br />
G502/2 Kāşkī cānı ṣaçuñ dār ār ārına ār ına ber-dār itseñ / Ḫākden refʿ idi bī-çāreye rifʿatler idi<br />
Dārā ārā [12] bkz. ‘tāc-ı Dārā’, ‘efser-i Dārā’ md.<br />
1. Osmanlı şiirinde ‘İskender’ ile yaptıkları savaş <strong>ve</strong> bu savaştaki yenilgisiyle geçer. Verilen<br />
tanıklarda İskender’e karşın olumsuz bir hükümdar imajı vardır. Verilen tanıklarda, ‘rikāb-dār’,
‘būse-i Dārā’, ‘deryūze eylemek’ deyişleri İskender’e karşı Dārā’yı konumlandırmaktadır. Bkz.<br />
TÖKEL, 150-156.<br />
K9/10 Dārā ārā revā ki ġāşiyesin ala dūşına / Lāyıḳ budur ki ola Sikender rikāb-dār<br />
K10/13 Cānına minnet bilür Dārāyı der-bān eylese / Ḥaḳ bu kim Dārā ārā ārā degül yanınca İskender bile<br />
G66/8 Bāḳıyā tāc-ı Sikender yaraşur farḳında / Ol ki zīr-i ḳademi būse-i DDārā<br />
D ārā yiridür<br />
G417/6 Niçün maḥrūm ola sāʾiller ey şāh-ı Sikender-der / Revādur kāhuña Dār ār ārā ār gelüp eylerse deryūze<br />
1.2. bu bağlamlarda Dārā, Osmanlı padişahı karşıtlığında ele alınarak yine olumsuz bir<br />
hükümdar imajı çizilir.<br />
K10/13 Cānına minnet bilür Dārāy ārāy ārāyı ārāy der-bān eylese / Ḥaḳ bu kim Dārā degül yanınca İskender bile<br />
M7/III/2 Sezā-vār olmaz ol ṣadre eger Dārā ārā eger Behmen<br />
G153/5 Şemşīr-i dest-i ḳahruña Cemşīd baş eger / Naʿl-i semend-i ʿazmüñe Dārā ārā ḳulaḳ çeker<br />
2. heybet <strong>ve</strong> görkem sembolü Pers kralı<br />
K20/9 Ya cām-ı ʿişret-i Dārā ārā ya tāc-ı Kisrādur / Ṭolaşdurur bu cihānı sipihr olup dellāl<br />
M3/V/6 Şevket-i İskender ü dārāt-ı Dārā ārā bī-ḳuṣūr / Mesnedin şimden girü taḫt-ı Süleymān eylesün<br />
G261/5 Bāḳıyā mey-gedenüñ ehl-i ḫarābāt içre / Ḫidmet-i ḫāk-i deri devlet-i Dārādan ārādan yig<br />
3. padişah<br />
G348/11 Āsitānı ḫākini mesken ḳılan kem-ter gedā / Gösterür Dārālara ārālara dārāt u şevket neydügin<br />
G315/4 Ṣūretā gerçi gedā şeklin urındum ammā / Mesned-i memleket-i ma‘rifete Dārāyem ārāyem ārāyem<br />
dārā ārā ārā-yı ārā yı ddār<br />
d<br />
ār u u gīr gīr [1] [1] savaşçı padişah (bezm-rezm karşıtlığında) ‖ Sultan Süleyman<br />
K1/14 Cemşīd-i ʿīş ü ʿişret ü Dārā ārā ārā-yı ārā yı ddār<br />
d<br />
ār u u gīr gīr / Kisrī-i ʿadl ü reʾfet ü İskender-i zamān<br />
dārā ārā ārā-yı ārā yı dehr [1] dünya hakimi, cihan hükümdarı<br />
K1/15 Sulṭān-ı şarḳ u ġarb şehenşāh-ı baḥr u ber / Dārā ārā ārā-yı ārā yı yı dehr Şāh Süleymān-ı kām-rān<br />
dārā ārā ārā-yı ārā yı cih cihān cih<br />
ān [2] [2]<br />
[2]<br />
1. cihan hükümdarı<br />
G1/8 Redd olmaz o leblerden olan ṭurma duʿā ḳıl / Dārā ārā ārā-yı ārā yı yı cih cihān cih<br />
ān Şāh-ı Ferīdūn-fere cānā<br />
2. Allah<br />
Kt3/3 Dārā ārā ārā-yı ārā yı cih cihān cih<br />
ān eylemesün ʿālemi sensüz / Her ḳanda iseñ pādişehüm dünyede ṣaġ ol<br />
dārā ārā ārā-yı ārā yı devr devrān devr<br />
ān [1] [1] cihan hükümdarı<br />
K14/34 Niyāz it Ḥaḳḳa ey Bāḳī vücūdın ḥıfẓ ide Bārī / Ḫaṭālardan nigeh-dār olsun ol Dārā ārā ārā-yı ārā yı yı devr devrān devr<br />
ān ānı ān<br />
dārā ārā ārā-yı ārā yı İskender İskender-ḳadem İskender<br />
ḳadem [1] [1] İskender yürüyüşlü padişah ‖<br />
M3/IV/2 Dā<strong>ve</strong>r-i Dārā-ḫaşem Dārā ārā ārā-yı ārā yı İskender İskender-ḳadem<br />
İskender<br />
ḳadem / Ḫusrev-i fermān-revā-yı heft kiş<strong>ve</strong>rdür gelen<br />
dārā ārā ārā-yı ārā yı İskender İskender-ẓafer İskender<br />
ẓafer [1] İskender gibi zaferler kazanan padişah<br />
G318/6 Keyḫusrev-i Cemşīd-fer Cemşīd-i Keyḫusrev-güher / Dārā ārā ārā-yı ārā yı yı İskender İskender-ẓafer<br />
İskender<br />
ẓafer İskender-i Dārā-ḥaşem<br />
280<br />
Dārā ārā ārā-sip ārā sip sipāh sip āh [1] [1] [1] Dârâ ordulu ‖ güçlü ordulu; Dârâ’nın en önemli özelliklerinden biri de çok<br />
büyük bir orduya sahip olmasıdır.<br />
M1/II/1 Ḥaḳḳā ki zīb ü zīnet-i iḳbāl ü cāh idi / Şāh-ı Sikender-efser ü Dārā ārā ārā-sip ārā sip sipāh sip āh idi<br />
dārāt ārāt ārāt [1] [1] heybet, görkem, debdebe<br />
M3/V/6 Şevket-i İskender ü dārāt ārāt ārāt-ı ārāt Dārā bī-ḳuṣūr / Mesnedin şimden girü taḫt-ı Süleymān eylesün<br />
dārāt ārāt u u şevket şevket [1] [1] ihtişam, azamet, görkem
G348/11 Āsitānı ḫākini mesken ḳılan kem-ter gedā / Gösterür Dārālara dārāt ārāt ārāt u u şevket şevket neydügin<br />
ḍarb ḍarb [2] [2] (kılıçla) vuruş<br />
K14/13 Didi Behrām-ı düşmen-kām gördi ḍarb ḍarb-ı ḍarb şemşīrin / Ḳoluña ḳuv<strong>ve</strong>t ey rūz-ı <strong>ve</strong>ġānuñ Şāh-ı Merdānı<br />
G89/4 Degül dāġ-ı siyehler nüsḫalardur ḥırz-ı cān içün / Nişān-ı ḍarb ḍarb-ı ḍarb tīġuñ sīnede bend-i ḥamāʾildür<br />
ḍarbet ḍarbet [1] [1] darbe, vuruş (düşmanın başına gürz ile vurma)<br />
K20/43 ʿAceb degüldür eger olsa nükte-i ḳalemüm / Ser-i ʿadū-yı bed-endīşe ḍarbet ḍarbet-i ḍarbet i i kkūpāl<br />
k<br />
ūpāl<br />
ḍarb ḍarb urmak urmak [1] [1] darbe vurmak<br />
G356/3 Dil ḍarb ḍarbın ḍarb ın urur ḳalbe firāḳuñda dem-ā-dem / Ḳan aġlasa zaḫmum nʾola peykānuñ ucından<br />
dārende ārende ārende-i ārende i cih cihān cih<br />
ān [1] Allah<br />
K1/41 Şemʿ-i beḳāñı bād-ı fenādan nigāh ide / Dāmān-ı ʿavn u ʿiṣmet-i dārende ārende ārende-i ārende i cih cihān cih<br />
ān<br />
dārū ārū ārū-yı ārū yı hüş hüş-ber hüş<br />
ber ber [3]<br />
1. keyif <strong>ve</strong>rici <strong>ve</strong> uyuşturucu özelliği olan, içeni <strong>ve</strong>ya koklayanı uyutan afyon terkibi, bkz.<br />
MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 162; STEİNGASS, s. 497.<br />
K10/4 Sūz-ı ʿaşḳuñdan dimāġum şol ḳadar āşüfte kim / Mey degül āsūde ḳılmaz dārū ārū ārū-yı ārū yı hüş hüş-ber hüş<br />
ber ber bile<br />
2. her iki tanıkta da ‘ʿayyār-ı ġamze’ ile kullanılmıştır; ayyarların bu terkibi nasıl kullandıkları<br />
ile bkz. ‘ayyār-ı gamze’ maddesi.<br />
K3/3 Göñül naḳdini aldı ʿayyār-ı ġamzeñ / Ġamuñdan virüp cāna dārū ārū ārū-yı ārū yı hüş hüş-ber hüş<br />
ber<br />
G95/6 Geh bī-dil ü bī-hūş ider geh mest ü geh medhūş ider / ʿAyyāre-i ġamzeñ ġamı dārū ārū ārū-yı ārū yı hüş hüş-ber hüş<br />
ber kendidür<br />
dārū ārū ārū-yı ārū yı ḳattāl ḳattāl [2] [2] sert <strong>ve</strong> etkili bir keyif <strong>ve</strong>rici (şarap bağlamında)<br />
K20/29 Şu cāmı ṣundı baña ser-<strong>ve</strong>rā bu sāḳī-i dehr / Şarābı zehr ile ālūde dārū ārū ārū-yı ārū yı ḳattāl<br />
ḳattāl<br />
G205/3 Cāna kār eylemesün dārū ārū ārū-yı ārū yı ḳattāl ḳattāl-i ḳattāl ġamı / Mey-i gül-gūn içelüm bārī ḥakīmāne biraz<br />
dāst st stān ān [1] [1] cıvıltı, nağme<br />
K1/38 Ḥüsnüñ güliyle bāġ-ı cihān gül-şen-i İrem / Her sū hezār bülbül ü ṣad gūne dāstān āstān āstān<br />
da daʿvā da ʿvā [2]<br />
[2]<br />
1. mesele, sorun<br />
G235/1 Geçdi ʿālem ḫalḳına ḥükm-i revān-ı tīr-i ʿaşḳ / Kesdi hep da daʿvālar da daʿvālar<br />
ʿvāların ʿvālar ın şemşīr-i ʿālem-gīr-i ʿaşḳ<br />
2. dava<br />
G82/4 Beni da daʿvā da daʿvā<br />
ʿvā-yı ʿvā yı ḳatlüñden murāduñ baş u cān ise / Yoluña hey benüm ʿömrüm senüñle kim nizāʿ eyler<br />
da daʿvā da<br />
ʿvā idememek idememek idememek [1] [1] hakkını arayamamak<br />
G233/3 Bī-ḥisāb itdi ḫaṭuñ ʿāşıḳa cevri ammā / Kimse da daʿvā da ʿvā idemez idemez rūz-ı şümār olmayıcaḳ<br />
da daʿvā da<br />
ʿvā ʿvā ḳḳılmak<br />
ḳ ılmak [1] [1] istemek<br />
G58/7 Ol ṣanemden Bāḳıyā bir būse da daʿvā da ʿvā ḳḳıl<br />
ḳ ıl yüri / Söylemezse öp hemān aġzın sükūt iḳrārdur<br />
281<br />
dā<strong>ve</strong>r ā<strong>ve</strong>r [1] [1] bağlamına göre adil hükümdar, hâkim, <strong>ve</strong>zirler, âlimler hakkında ‖<br />
Müftizâde Mehmet Çelebi<br />
K24/17 Yine ferrāş-ṣıfat destine cārūb almış / Ki ide ḫidmet-i ḫāk-i der-i dā<strong>ve</strong>r ā<strong>ve</strong>r sünbül<br />
dā<strong>ve</strong>r ā<strong>ve</strong>r ā<strong>ve</strong>r-i ā<strong>ve</strong>r i ʿālī ʿālī-mi ʿālī<br />
mi miḳdār mi ḳdār [1] [1] kadri yüce <strong>ve</strong>zir ‖ sadrazam Ali Paşa<br />
K18/48 Ḳoma Bāḳī ḳuluñı cürʿa-ṣıfat ayaḳda / Dest-gīr ol aña ey dā<strong>ve</strong>r ā<strong>ve</strong>r ā<strong>ve</strong>r-i ā<strong>ve</strong>r i ʿālī ʿālī-mi ʿālī<br />
mi miḳdār mi ḳdār<br />
dā<strong>ve</strong>r ā<strong>ve</strong>r ā<strong>ve</strong>r-i ā<strong>ve</strong>r i bülend bülend-aḫter bülend<br />
ḫter [1] yıldızı yüksek (talihi açık) <strong>ve</strong>zir ‖ Kubad Paşa
K20/15 Emīr-i şāh-naẓar dā<strong>ve</strong>r ā<strong>ve</strong>r ā<strong>ve</strong>r-i ā<strong>ve</strong>r i i bülend bülend-aḫter<br />
bülend<br />
ḫter / Vezīr-i ḫūb-siyer ḫ˅āce-i ḫuceste-ḫıṣāl<br />
dā<strong>ve</strong>r ā<strong>ve</strong>r ā<strong>ve</strong>r-i ā<strong>ve</strong>r i Cemş Cemşīd Cemş<br />
īd īd-ma īd ma maḥal ma ḥal [1] [1] Cem makamlı padişah ‖ Kanuni Süleyman<br />
Kt1/2 Ḫ˅āce-i rūy-ı zemīn pādişeh-i devr-i zamān / Ḫusrev-i Cem-ʿaẓamet dā<strong>ve</strong>r ā<strong>ve</strong>r ā<strong>ve</strong>r-i ā<strong>ve</strong>r i Cemş Cemşīd Cemş<br />
īd īd-ma īd ma maḥal maḥal<br />
ḥal<br />
dā<strong>ve</strong>r <strong>ve</strong>r <strong>ve</strong>r-i <strong>ve</strong>r i Cemş Cemşīd Cemş<br />
īd īd-<strong>ve</strong> īd <strong>ve</strong> <strong>ve</strong>ḳār <strong>ve</strong> ḳār [1] [1] Cem haysiyetli <strong>ve</strong>zir ‖ sadrazam Ali Paşa<br />
K18/27 Ṣāḥib-i tīġ u ḳalem mālik-i cām u ḫātem / Āṣāf-ı Cem-ʿaẓamet dā<strong>ve</strong>r ā<strong>ve</strong>r ā<strong>ve</strong>r-i ā<strong>ve</strong>r i Cemş Cemşīd Cemş<br />
īd īd-<strong>ve</strong> īd <strong>ve</strong> <strong>ve</strong>ḳār <strong>ve</strong> ḳār<br />
dā<strong>ve</strong>r ā<strong>ve</strong>r ā<strong>ve</strong>r-i ā<strong>ve</strong>r i DDārā<br />
D<br />
ārā ārā-ḫa ārā ḫa ḫaşem ḫa şem [1] Dârâ görkemli padişah ‖ Sultan Murad<br />
M3/IV/2 Dā<strong>ve</strong>r ā<strong>ve</strong>r ā<strong>ve</strong>r-i ā<strong>ve</strong>r i DDārā<br />
D<br />
ārā ārā-ḫa ārā ḫa ḫaşem ḫa şem Dārā-yı İskender-ḳadem / Ḫusrev-i fermān-revā-yı heft kiş<strong>ve</strong>rdür gelen<br />
dā<strong>ve</strong>r ā<strong>ve</strong>r ā<strong>ve</strong>r-i ā<strong>ve</strong>r i devr devrān devr<br />
ān [5] [5] cihan padişahı ‖ Sultan Murad<br />
M3/I/8 Sāye-i Yezdān penāh-ı dīn ü devlet Ḫān Murād / Dā<strong>ve</strong>r ā<strong>ve</strong>r ā<strong>ve</strong>r-i ā<strong>ve</strong>r i devr devrān devr<br />
ān muʿizz-i salṭanat Sulṭān Murād<br />
M3/II/8 Sāye-i Yezdān penāh-ı dīn ü devlet Ḫān Murād / Dā<strong>ve</strong>r ā<strong>ve</strong>r ā<strong>ve</strong>r-i ā<strong>ve</strong>r i devr devrān devr<br />
ān muʿizz-i salṭanat Sulṭān Murād<br />
M3/III/8 Sāye-i Yezdān penāh-ı dīn ü devlet Ḫān Murād / Dā<strong>ve</strong>r ā<strong>ve</strong>r ā<strong>ve</strong>r-i ā<strong>ve</strong>r i devr devrān devr<br />
ān muʿizz-i salṭanat Sulṭān Murād<br />
M3/IV/8 Sāye-i Yezdān penāh-ı dīn ü devlet Ḫān Murād / Dā<strong>ve</strong>r ā<strong>ve</strong>r ā<strong>ve</strong>r-i ā<strong>ve</strong>r i devr devrān devr<br />
ān muʿizz-i salṭanat Sulṭān Murād<br />
M3/V/8 Sāye-i Yezdān penāh-ı dīn ü devlet Ḫān Murād / Dā<strong>ve</strong>r ā<strong>ve</strong>r ā<strong>ve</strong>r-i ā<strong>ve</strong>r i devr devrān devr<br />
ān muʿizz-i salṭanat Sulṭān Murād<br />
dā<strong>ve</strong>r ā<strong>ve</strong>r ā<strong>ve</strong>r-i ā<strong>ve</strong>r i i devr devr-i devr<br />
i i zam zamān zam<br />
ān [1] [1] zamanın cihan padişahı ‖ Kanuni Süleyman<br />
K2/13 Dā<strong>ve</strong>r ā<strong>ve</strong>r ā<strong>ve</strong>r-i ā<strong>ve</strong>r i devr devr-i devr<br />
i zam zamān zam<br />
ān ān Şāh Süleymān ol kim / Yüz sürer pāy-i semendine mülūk-i devrān<br />
dā<strong>ve</strong>r ā<strong>ve</strong>r ā<strong>ve</strong>r-i ā<strong>ve</strong>r i i ddīn<br />
d<br />
īn īn-per<strong>ve</strong>r īn per<strong>ve</strong>r [1] dini koruyan padişah ‖ Kanuni Süleyman<br />
K2/39 Ḫākden ḳaldur eyā dā<strong>ve</strong>r ā<strong>ve</strong>r ā<strong>ve</strong>r-i ā<strong>ve</strong>r i ddīn<br />
d<br />
īn īn-per<strong>ve</strong>r īn per<strong>ve</strong>r kim / Nusḫadur cümle ser-ā-pāy Ḥadīs̱ ü Ḳurʾān<br />
dā<strong>ve</strong>r ā<strong>ve</strong>r ā<strong>ve</strong>r-i ā<strong>ve</strong>r i fer ferḫunde fer<br />
ḫunde ḫunde-aḫter ḫunde ḫter [1] [1] yıldızı parlak (talihi açık) padişah ‖ Baba Efendi<br />
K22/16 Ḫ˅āce-i ʿālī-naẓar ser-çeşme-i fażl u hüner / Dā<strong>ve</strong>r ā<strong>ve</strong>r ā<strong>ve</strong>r-i ā<strong>ve</strong>r i fer ferḫunde fer<br />
ḫunde ḫunde-aḫter<br />
ḫunde ḫter kām-baḫş u kāmrān<br />
dā<strong>ve</strong>r ā<strong>ve</strong>r ā<strong>ve</strong>r-i ā<strong>ve</strong>r i Ḫāḳān Ḫāḳān-sa Ḫāḳān sa saṭ<strong>ve</strong>t sa ṭ<strong>ve</strong>t [1] [1] Hakanlara boyun eğdiren padişah ‖ Kanuni Süleyman<br />
K2/12 Ḫusrev-i Cem-ʿaẓamet dā<strong>ve</strong>r ā<strong>ve</strong>r ā<strong>ve</strong>r-i ā<strong>ve</strong>r i Ḫāḳān Ḫāḳān-sa Ḫāḳān sa saṭ<strong>ve</strong>t<br />
ṭ<strong>ve</strong>t / Belki eñ kem ḳulı Cem ʿabd-i ḥaḳīri Ḫāḳān<br />
da daʿ<strong>ve</strong>t da ʿ<strong>ve</strong>t itmek/eylemek itmek/eylemek itmek/eylemek [2] [2] [2] çağırmak<br />
G484/3 Hezārān ʿöẕr-i leng eyler ḳaçar meydāna gelmezdi / Eger Tātār-ı ġamzeñ da daʿ<strong>ve</strong>t da daʿ<strong>ve</strong>t<br />
ʿ<strong>ve</strong>t itse itse itse cenge Tīmūrı<br />
G528/2 Derd ü maḥabbet ehlini ʿaşḳuña da daʿ<strong>ve</strong>t da ʿ<strong>ve</strong>t eyleyen eyleyen / Gel berü maʿşer-i belā derd ü ġama ṣalā didi<br />
da daʿvī da ʿvī [1]<br />
[1]<br />
DİLİMİZE, s. 81; ULUDAĞ, s. 136.<br />
282<br />
iddia, taslama; tasavvuftaki da’vâ-ma’nâ karşıtlığı için bkz. TASAVVUFTAN<br />
Mtl 12 Meşrebi ʿāşıḳ-ı mey-ḫ˅āre-ṣıfat ṣāf degül / Da Daʿvī Da Daʿvī<br />
ʿvī-i ʿvī ṣıdḳ u ṣafā ṣofīye inṣāf degül<br />
Dāvūd āvūd āvūd [1] Calud ile savaşı bağlamında iyi bir savaşçı olması, zırh yapmak için<br />
demirin yumuşatılmasının yanı sıra sesinin güzelliğiyle ünlü peygamber; aşağıdaki tanıkta gür<br />
<strong>ve</strong> kalın ses bağlamında geçer. bkz. OSMANLI MİTOLOGYASI, s. 163; MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s.<br />
163; PALA, s. 133. Ayrıca bkz. ‘Ḥażret-i Dāvūd’ md.<br />
G218/3 Āvāzeyi bu ʿāleme Dāvūd āvūd gibi ṣal / Bāḳī ḳalan bu ḳubbede bir ḫoş ṣadā imiş<br />
dāye āye [4] [4] sütnine, dadı, bkz. PAKALIN, C. I, s. 407.<br />
G467/4 Nāzenīnā daḫı sen ṭıfl iken Allāh bilür / Seni emzürmege ne cānlar eritdi dāye āye āye<br />
G424/1 Ṭıfl iken dāyesi āyesi ḳucaġında / Gül idi ḳopmaduḳ budaġında<br />
bulut bağlamında;<br />
K7/4 Mehd-i gül-zār üzre geldi dāye āye āye-i āye i ebr-i bahār / Ṭıfl-ı ġonca aġzın açdı meyl-i pistān eyledi<br />
K18/11 Dāye āye āye-i āye i ebr yine ġoncalaruñ şeb-nemden / Başına aḳçe dizer niteki eṭfāl-i ṣıġār<br />
dāyim āyim [3] [3] [3] sürekli, devamlı
K2/24 Ṭop idüp kellelerin ʿarṣada tīġuñ dāyim āyim / Düşmen-i dīni bu üslūba ḳılur ser-gerdān<br />
K5/15 Müs̱elles̱ gösterür dāyim āyim temāşā eyleseñ elde / Meger kim pāre-i elmāsdur cām-ı dıraḫşānı<br />
K5/38 Ser-efrāz ol serīr-i salṭanatda gün gibi dāyim āyim / Münev<strong>ve</strong>r ḳılsun iḳbālüñ bu nüh fīrūze eyvānı<br />
deb debīr deb īr [1] kâtip<br />
G447/1 Yazmış deb debīr deb debīr<br />
īr-i īr i ḥikmet ezel ṣāfḥa-i güle / Bülbül dem-ā-dem aġlaya her bār gül güle<br />
283<br />
deb debīr deb debīr<br />
īr-i īr i çar çarḫ çar<br />
ḫ [1] [1] Utarit (Merkür); minyatürlerde rahle başında yazı yazarken görülmektedir.<br />
Şiir <strong>ve</strong> inşanın; şairlik <strong>ve</strong> katipliğin sembolüdür. Bkz. OSMANLI MİTOLOGYASI, s. 347;<br />
MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 449. (Utarit md.)<br />
K1/3 Dest urmış idi kilk-i şihāba deb debīr deb debīr<br />
īr-i īr i çar çarḫ çar<br />
/ Ṭuġrā-nüvīs-i ḥükm-i Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i ins ü cān<br />
deb debīr deb debīr<br />
īr-i īr i ezel [1] ezel yazıcısı ‖ kader<br />
K20/17 O kim deb debīr deb debīr<br />
īr-i īr i ezel ezel çekdi kilk-i ḳudretle / Şerīf nāmına tevḳīʿ-nāme-i iḳbāl<br />
deb debīr deb debīr<br />
īr-i īr i felek felek [2] Utarit (Merkür); bkz. ‘debīr-i çarḫ’ md.<br />
K20/24 Mis̱āl-i cūdına ʿunvān yazar deb debīr deb debīr<br />
īr-i īr i i felek / Mürebbī-i fużalā dest-gīr-i ehl-i kemāl<br />
K3/23 Deb Debīr Deb Debīr<br />
īr-i īr i i fele felek fele<br />
yazmaġa vāridātın / Eşiʿʿa getürmişdür altun ḳalemler<br />
deb deb-ist deb ist istān ān [1] [1] mektep<br />
K5/34 Egerçi pīr-i dānādur göñül fenn-i belāġatda / Velī olmaz deb deb-ist deb ist istān<br />
ān-ı ān s̱enāñuñ ṭıfl-ı nā-dānı<br />
def def [5] [5] tef ; Türk musikisinde bir usul vurma aleti; ÖZTUNA, s. 78-79.<br />
G208/4 Ḳadeḥ ḳan aġlayup def def def sīne döger ney fiġān eyler / Meger derd ü ġam-ı ʿaşḳa olupdur mübtelā meclis<br />
G209/2 Kim gūş ururdı ḳavline meclisde def def gibi / Nāy olmayaydı nāle-i ʿuşşāḳa hem-nefes<br />
G228/5 Bir māhdur ki cevresin almış sitāreler / Bezm-i şarāba gice ʿaceb şevḳ virdi def<br />
def<br />
G522/2 Gūş eyle rāzı perde-i sāz u terāneden / Her yaña ṭut ḳulaġuñı meclisde def def def gibi<br />
K20/6 Elinde muṭrıb-ı çarḫuñ ya ḳurs-ı meh defdür defdür / Kenāresi görinür pūlınuñ mis̱āl-i hilāl<br />
def defʿ def ʿ [1] [1] savmak ‖ yok etmek<br />
K26/14 Def Defʿ-i Def Yeʾcūc-ı ġama işigidür sedd-i sedīd / Menʿ-i ceyş-i eleme der-gehidür ḥıṣn-ı ḥaṣīn<br />
def defʿ def ʿ eylemek [3]<br />
1. gidermek, kandırmak (susuzluk bağlamında)<br />
G381/3 Bir ḥarāret baġladum tāb-ı teb-i ʿaşḳuñla kim / Sūzumı def defʿ def ʿ eylemez nūş eylesem deryāyı ben<br />
2. savuşturmak, kovmak<br />
G433/4 Cānı def defʿ def ʿ eyle eyle dilā gelse ḫayāl-i cānān / Ṣoḥbet-i ḫās idelüm ḫāneyi bī-ġayr eyle<br />
G544/2 Leb-i laʿlini emmek mey gibi ḳānūn idi ammā / Anı def defʿ def ʿ eylediler şerʿ ile ḳānūn ise gitdi<br />
def defʿ def ʿ itmek [3]<br />
1. gidermek, dindirmek<br />
G34/5 Telḫ-i şarāb-ı ġuṣṣa-i devrānı def defʿ def ʿ ider ider / Şīrīn lebin dehānuma alsam niteki ḳand<br />
2. iyileştirmek, onarmak<br />
G95/7 Ḳahr-ı zamānuñ zehrini def defʿ def defʿ<br />
ʿ itmez ey Bāḳī devā / İllā şarāb-ı dil-güşā tiryāḳ-i ekber kendidür<br />
3. kaldırmak<br />
G280/5 Dilden giderdi ḫaṭṭı ġamın ʿaşḳ-ı ḥüsn-i yār / Def Defʿ Def ʿ itdi nār u nūr ḥicābını ẓulmetüñ<br />
def defʿ def ʿ u refʿ itmek [1] savuşturmak, ortadan kaldırmak ‖ hükümsüz kılmak<br />
K14/9 Güneşdür ṭalʿatı gūyā cihāndan def defʿ def ʿ u refʿ refʿ itdi / Ẓalām-i ẓulm u ʿudvānı ḍalāl-i küfr ü ṭuġyānı
def defʿ-i def i i ḫumār ḫumār ḳḳılmak<br />
ḳ ılmak [1] baş ağrısından kurtulmak (sarhoşluktan)<br />
K18/21 Cām-ı zerrīni ṭolu bāde-i gül-reng itmiş / Gül-i raʿnā seḥerī ḳılma ılma ılmaġ ılma içün def defʿ-i def<br />
i ḫumār<br />
ḫumār<br />
def defʿ-i def i mel melāl mel<br />
āl eylemek eylemek eylemek [1] [1] hüzünleri savmak ‖ neşelenmek<br />
G261/4 Bir nefes hem-dem olup def defʿ-i def i mel melāl mel<br />
āl eyleyecek eyleyecek / Bulmadum dünyede cām-ı mey-i ḥamrādan yig<br />
def defʿ def ʿ olmak [1] savuşturmak<br />
G11/3 Yār aġyārı ṣavar düşnām ile / Def Defʿ Def ʿ olur ṣan kim duʿā ile belā<br />
def defāʾin def ʾin ʾin-i ʾin i mmāl<br />
m<br />
āl āl [1] [1] gömüler, defineler<br />
K21/6 Cihānı berf ile yaḫ ṭutdı ḳış ḳıyāmetdür / ʿAceb mi yir yüzine çıḳsa hep def defāʾin def ʾin ʾin-i ʾin i mmāl<br />
m<br />
āl āl<br />
deff deffāf deff āf [2] [2] defçi ‖ güneş<br />
G86/4 Meclis-i ʿaşḳuñda çengī Zühre deff deffāf deff āf āfitāb / N’eylesün raḳṣ itmesün mi ẕerre-i nāçīzler<br />
K1/5 Bu çarḫ-ı çenberīde ṭutup devr uṣūlini / Deff Deffāf Deff Deffāf<br />
āf-ı āf ı mihr ḳılmış idi çihresin nihān<br />
defn defn eylemek eylemek [1] [1] gömmek<br />
G119/2 Ger ölürsem ḥasret-i ḳaddiyle ol servüñ beni / Bir yire defn defn defn eyleñüz eyleñüz eyleñüz kim sāye-i ʿarʿar düşer<br />
1. defter<br />
defter defter [9]<br />
[9]<br />
K20/28 Ṣaḥāʾif olsa felekler nihāl-i Sidre ḳalem / Yazılmaya keremi defteri defteri defteri ʿale’l-icmāl<br />
K23/7 Yā defter defter-i defter i sipihrde reʾy-i resīddür / Deyn-i ṣıyāmı ḫalḳ edā itdiler tamām<br />
K23/8 Zerrīn devāt māh-ı nev altun ḳalem şihāb / Erḳāmdur nücūm u felek defter defter-i defter i i ṣıyām<br />
K26/16 Defter Defter-i Defter i devletine miḥ<strong>ve</strong>r-i eflāk ḳalem / Ḫātem-i ḳadrine bu günbed-i fīrūze nigīn<br />
G36/2 Defter Defter-i Defter i fażl u dāniş evrāḳın / Ṣarṣar-ı āhum eyledi ber-bād<br />
G410/6 Yazmadı defterine defterine ʿāşıḳ-ı Mecnūn-ṣıfatı / Ḥāṣılı ṣıġmadı bir deftere bir dīvāne<br />
G306/7 Bāḳī-<strong>ve</strong>ş āḫır eyledi ʿaczin müşāhade / Evrāḳın itdi defterinüñ defterinüñ tārumār gül<br />
2. şairlerin henüz bir ‘divan’ oluşturamayacak sayıdaki şiirlerini bir araya getirdikleri eserlere<br />
‘defter’ <strong>ve</strong>ya ‘mecmua’ denmektedir.<br />
K24/41 Yaraşur zülf ü ruḫuñ vaṣfına defter yazsam / Kāġıdı berg-i gül ola ḫaṭ-ı defter defter sünbül<br />
G189/2 Ġonca mecmūʿasınuñ her varaḳ-ı rengīni / Vaṣf-ı laʿl-i leb-i dil-dāruma bir defterdür<br />
defterdür<br />
defter defter-i defter i eş eşʿār/ eş<br />
ʿār/ ʿār/şi ʿār/ şi şiʿr şi ʿr [2] [2] bkz. ‘şiʿr defteri’ md.<br />
M9/V/3 Perīşān olsa cümle defter defter-i defter i eş eşʿāruñ eş<br />
ʿāruñ evrāḳı<br />
G52/5 Kenār-ı baḥr-i naẓma yine dürler dizmiş ey Bāḳī / Süṭūr-ı defter defter-i defter i şi şiʿrüñ şi<br />
ʿrüñ meger emvāc-ı deryādur<br />
defter defter defter ü ü ü ddīvān<br />
dd<br />
īvān [2]<br />
[2]<br />
1. (divan <strong>ve</strong> defter) şiir kitabı<br />
G229/7 Vaṣf-ı ḳaddüñle ḫırām itse ʿalem gibi ḳalem / Leşger-i saṭrı çeker defter defter defter ü ü ddīvān<br />
d īvān ṣaf ṣaf<br />
2. şiirler<br />
G389/5 Ḫusrev-i mülk-i suḫan olduġum ey Bāḳī / Fehm ider ehl-i naẓar defter ü ddīvānuñdan<br />
d<br />
īvānuñdan<br />
defter defter yazmak yazmak [1] [1] şiir yazmak<br />
K24/41 Yaraşur zülf ü ruḫuñ vaṣfına defter defter yazsam yazsam / Kāġıdı berg-i gül ola ḫaṭ-ı defter sünbül<br />
defterden defterden ḳaz ḳazınmak ḳaz ınmak [1] [1] terketmek, dostluğu kesmek ‖ ‘defterden silmek’<br />
G434/5 Yār defterden defterden yine Bāḳī ḳaz ḳazınma ḳaz ḳazınma<br />
ınmaḳ ınma var dimiş / Yañlış añlatmış ʿadūlar ben ḳulın sulṭānuma<br />
deftere deftere geçm geçmek geçm geçm ek [1] [1] kaydedilmek, hak kazanmak<br />
284
G481/1 Zülfüñe bend eyle ben mecnūnı didüm dil-bere / Didi ḳayd itdüm seni dīvāne geçdüñ geçdüñ geçdüñ deftere<br />
deftere<br />
deftere deftere ṣıġmamak ġmamak [1] [1] anlatmakla yazmakla ifade edilememek<br />
G410/6 Yazmadı defterine ʿāşıḳ-ı Mecnūn-ṣıfatı / Ḥāṣılı ṣıġm ġm ġmadı ġm adı bir deftere deftere bir dīvāne<br />
defterini defterini dürmek dürmek [1] [1] geçersiz kılmak, ortadan kaldırmak<br />
G440/2 Defterin Defterin Defterin bād-ı ṣabā lüʾlū-yı lālānuñ dürer / İlter olsa dişlerüñ vaṣfın ʿAdenden cānibe<br />
defterini defterini ṭay(y) ṭay(y) itmek itmek [2] [2] defterini dürmek<br />
G514/2 ʿAceb mi şekl-i ṭūmār olsa ġonca / İder İder ḥüsn-i ruḫuñ gül defterin defterin ṭay<br />
K20/20 Seḫāda Ḫātem-i Ṭay defterini defterini ṭayy ṭayy itdi itdi / Ġazāda Seyyid-i Ġāzī ḥikāyetin baṭṭāl<br />
degenek degenek [1] [1] değnek ‖ sopa (ağyâra sopa atmak bağlamında)<br />
G249/6 Degenek Degenek lāzım oldı aġyāre / Olmaġ ister ḳapunda der-bānuñ<br />
degin degin [4] [4] -e kadar<br />
K2/33 Bārekaʾllāh zehī Pādişeh-i ʿādil kim / Şarḳdan ġarba degin buldı cihān emn ü emān<br />
M2/III/7 Kimse ummazdı bu tārīḫe degin degin degin çaḳ bu ḳadar / Bī-<strong>ve</strong>fālıḳ yüzini göstere mirʾāt-ı zamān<br />
G319/3 Āhum ṭolanur ṣubḥa degin degin gökleri ḳat ḳat / Kūyuñ yörenür döne döne eşk-i revānum<br />
G464/3 Pister-i ġamda gözüm giceler uyḫu görmez / İderin ṣubḥa degin nāleleri döne döne<br />
degişmemek degişmemek degişmemek [2] [2] yeğlememek, tercih etmemek<br />
G187/4 Sevād-ı çeşm-i ḥavrāya degişmez degişmez ādem ey ṣofī / Ṣaçılmış ḫırmen-i ḥüsninde yāruñ dāneler vardur<br />
G425/5 Ey felek ol gözleri şehlā ġamından ḫāk olan / Nergis-i ḳabrin degişmez degişmez ḫūşe-i Pervīnüñe<br />
degme degme degme [6] [6] [6] herhangi bir, olur olmaz, sıradan ‖ en seçkin, en üstün<br />
K27/2 ʿAceb beyt-i muṣannaʿdur bulınmaz degme degme dīvānda / Feraḥ-baḫş u ṣafā-güster neşāṭ-engīz ü rūḥ-efzā<br />
G143/3 Ḳarār itmez göñül mürġi bu bāġuñ degme degme şāḫında / Nihāl-i ḳadd-i dil-ber gibi bir serv-i bülend ister<br />
G443/5 Bulamaz dest-res bu dāʾireye / Bāḳıyā şimdi degme degme gūyende<br />
K18/47 Degme Degme bir gevheri kirpügine ṣalındurmaz / Göreli laʿl-i revān-baḫşuñı çeşm-i ḫūn-bār<br />
G236/1 Degme Degme naḫcīrin şikār itmez bu deştüñ şīr-i ʿaşḳ / Şīr-merdān-ı dil-ā<strong>ve</strong>rdür yine naḫcīr-i ʿaşḳ<br />
G389/1 Ḫavf ider ṣanma beni ḫançer-i bürrānuñdan / Degme Degme nesneyle kesilmem ṣanemā yanuñdan<br />
degmek degmek [2 [22] [2 2]<br />
1. yükselmek, erişmek<br />
G291/2 Naʿl-i süm-i semendüñe benzetdiler diyü / Saḳf-ı sipihre degdi degdi küleh-gūşe-i hilāl<br />
2. dokunmak<br />
G311/5 Degdi Degdi Degdi deh dehān deh dehān<br />
ānı ān ı söyledi bir gün ḳulaġuma / Gūyā ṭaḳıldı gūşuma bir gūşvār laʿl<br />
3. düşmek (pay)<br />
G519/4 Gedāya ḳısmet-i rūz-ı ezelden / Leked-kūb-ı melāmetdür degen degen pāy<br />
4. ulaşmak, erişmek<br />
G113/5 Laʿl-i nāb oldı göz yaşı āḫır / Bu ḫaber gūş-ı dil-sitāne deger<br />
deger<br />
G113/6 Bilüñe yoḳ bedel <strong>ve</strong>lī ṣaçuñuñ / Girihin çözseñ ol miyāne deger<br />
deger<br />
5. ulaşmak, erişmek ‖ bedel, eş<br />
G4/5 Rifʿatde āsmāna deger eger āsitānesi / Ḳıymetde naḳd-i encüm irişmez aña bahā<br />
G113/1 Ḥaremüñ ravża-i cināne deger deger deger / İşigüñ ṭāḳ-ı āsmāne deger<br />
deger<br />
G113/3 Oḳlaruñ sehmi sīneye iricek / Ser-i peykānuñ üstüḫāne deger<br />
G113/4 Zer-i nāb oldı rūy-ı zerd ammā / Ḳaçan ol ḫāk-i āsitāne deger<br />
deger<br />
285
G113/7 Elüñ ol zülfe degmek ey Bāḳī / Ḥāṣılı ʿömr-i cāvidāne deger<br />
deger<br />
6. gelmek (sıra <strong>ve</strong>ya nöbet)<br />
G356/4 Yüz sürmek umar pāyüñe üftādeler ammā / Nevbet mi deger deger kimseye dāmānuñ ucından<br />
G212/7 Bāḳī suḫanda nevbet-i şāhī saña degüp degüp / Dehlūda gūş-ı Ḫusre<strong>ve</strong> irdi ṣadā-yı kūs<br />
7. bedel, eş<br />
K19/50 Bī-ʿaded ḫātem ile ṭapuña geldi Bāḳī / Ki nice Rūm ḫarācını deger deger her ḫātem<br />
G483/6 Cürʿa ṣaçdıḳları yir kān-ı Bedaḫşāna deger deger / Laʿl ü yāḳūtı nʾider mey-gede ḳallāşları<br />
G511/2 Deger Deger bir kez yüzin görmek o māhuñ / Güneş ḳurṣı gibi yüz bin filori<br />
8. dokunmak, ilişmek<br />
G113/7 Elüñ ol zülfe degmek degmek ey Bāḳī / Ḥāṣılı ʿömr-i cāvidāne deger<br />
K5/17 Semender-<strong>ve</strong>ş semendüñ yanar od içre atar kendin / Ṣu gibi aḳıdur degse degse şirār-ı naʿli sindānı<br />
G139/2 Göñül bir nāzük-endāmuñ viṣāli ḫ˅ānın özler kim / Teni pālūde-i ter gibi degseñ degseñ degseñ bir zamān ditrer<br />
9. kıymeti olmamak<br />
G159/5 Cām-ı ʿişret nūş iden bir ḳaṭresin dökmez yire / Ehl-i dil bir cürʿaya degmez degmez ʿaceb devrān olur<br />
G545/5 Bāḳī gider endīşe-i dünyāyı göñülden / Degmez Degmez Degmez bu ḳadar raġbete bu menzil-i fānī<br />
G408/5 Vaḳtine mālik olan dervīşdür sulṭān-ı vaḳt / ʿİzz u cāh-ı salṭanat degmez degmez degmez cihān ġavġāsına<br />
10. (yer) kalmamak<br />
G7/1 Ḫurşīd kim feżā-yı felekdür mesīr aña / Degmez Degmez gedālar içre işigüñde yir aña<br />
degürmek degürmek [2] [2] değdirmek, dokundurmak<br />
K23/3 Kibrītini degürdi degürdi şafaḳ nārına hilāl / Tā kim çerāġ-ı māhı yaḳup refʿ ola ẓalām<br />
G251/3 Peyām-ı ḫançer-i ser-tīzin ol māhuñ degürmişdür degürmişdür / Anuñ’çün ditrer endāmı çemende bāddan bīdüñ<br />
deh dehān/dehen deh ān/dehen [35] ağız<br />
G329/2 Ḳaş rā ḳad elif deh dehān deh dehān<br />
ān ise mīm / Ḳılduñ ey māh ḫalḳı emrüñe rām<br />
G373/1 Çihresinde görinen ṣanmañ o ḫūnīnüñ deh dehān deh ān / ʿĀşıḳın ḳurbān iderken ṣıçramış bir ḳaṭre ḳan<br />
G102/5 Ol lebler ile aş yirer belki ḳanuma / İmrenmesün deh dehān deh dehān<br />
ānı ān ı meded iki cānludur<br />
G311/3 Dürc-i deh dehān deh dehān<br />
ānı ān ı var ise billūr ḥoḳḳadur / Andan görinür iki laṭīf āb-dār laʿl<br />
G101/1 Dil milketini yaḳdı ḫayāl-i deh dehān deh dehān<br />
ān-ı ān ı yār / Virdi fenāya gösgötüri şehri bir şirār<br />
G495/5 Virelüm cānı dilā būs-ı deh dehān deh dehān<br />
ān-ı ān ı yāre / ʿĀḳıbet yoḳlıġa tebdīl iderüz varlıġı<br />
G94/5 Ḥayāt bulsa nʾola vaṣl-ı yār ile Bāḳī / Deh Dehān Deh Dehān<br />
ānı ān ı cānı leb-i laʿli cānı pāresidür<br />
G190/1 Deh Dehān Deh Dehān<br />
ān-ı ān ı ġonca-i ḥamrāda gūyā jāleler yir yir / Olupdur laʿl-i dil-berde dilā tebḫāleler yir yir<br />
G34/5 Telḫ-i şarāb-ı ġuṣṣa-i devrānı defʿ ider / Şīrīn lebin deh dehānuma deh<br />
ānuma alsam niteki ḳand<br />
G1/7 Ṭūṭī gibi ḫoş nükteler ögretdi deh eh ehānuñ eh ānuñ / Bāḳī gibi üstād-ı suḫan-per<strong>ve</strong>re cānā<br />
G124/6 Mīmdür gūyā deh dehānuñ deh ānuñ ṣafḥa-i māh üzredür / Sīne beñzer şāne-i zülfüñ ki sāl üstindedür<br />
G278/2 Dil-dādelerüñ ḥaḳḳına söz geçmedi hergiz / İnṣāf ʿaceb teng imiş ey ġonca deh dehānuñ deh ānuñ<br />
G360/2 Ḫaṭ-ı laʿlüñde bulmaz cāy-ı engüşt iʿtirāz ehli / ʿAceb ẓāhirdür ey ġonca deh dehānuñ deh dehānuñ<br />
ānuñ farḳı ḫātemden<br />
G383/3 Dostum her seng-dil bilmez deh dehānuñ deh ānuñ ḳıymetin / Cāna baṣ ol ḫātem-i gevher-nigīnüñ minnetin<br />
G465/6 Şekl-i deh dehānuñ deh ānuñ eyledi levḥ-i ḳalemde mīm / Cānā ol iki ʿaynı yazan iki yāyile<br />
G147/1 Ruḫuñ gül-berg-i būstān-ı İremdür / Deh Dehānuñ Deh ānuñ ġonca-i bāġ-ı ʿademdür<br />
G353/3 Deh Dehānuñ Deh ānuñ teng-i sükker iki şekker-pāredür laʿlüñ / Ṣun ey cān ʿāşıḳ-ı zāra hele bir pāre eglensün<br />
G459/3 ʿİẕāruñ yādı bir rengīn laṭīfe / Deh Dehānuñ Deh ānuñ ẕikri bir şīrīn ḥikāye<br />
G524/2 Beñzetdi deh dehānuñda<br />
deh ānuñda olan ḥabb-i nebāta / Şeb-nem göricek ġonca hemān aġzı ṣulandı<br />
286
G246/4 Didüm var mı deh dehānuñla deh dehānuñla<br />
ānuñla miyānuñ / Didi kim söyleme ortada var yoḳ<br />
K1/28 Cān olmayaydı ol dehen dehen dehen ey şūḫ-ı dil-sitān / Niçün olurdı cān gibi ya dīdeden nihān<br />
K24/4 Çihre gül sīne semen çeşm-i mükeḥḥal nergis / Ḫaṭ çemen ġonca dehen dehen caʿd-ı muʿanber sünbül<br />
G284/3 Ḳad serv-i çemen yāre dehen dehen dehen ġonca-i gül-zār / Ḫaṭ müşg-i Ḫuten çihre semen ḫāl ḳaranfül<br />
G417/3 Bihişt-i cāvidānīdür cemālüñ ol dehen dehen gūyā / Leb-ā-leb āb-ı Kevs̱erle ṭolu bir laʿlden kūze<br />
G231/1 Bilini diḳḳat idüp fehm idemez mūy-şikāf / Deheni Deheni Deheni sırrını her kim ki bilürse inṣāf<br />
K18/22 Dehen Dehen-i Dehen ġonca-i ter dürlü leṭāʾif söyler / Gülüp açılsa ʿaceb mi gül-i rengīn-ruḫsār<br />
K19/44 Anda zehr ola vü tiryāk leb-i dil-berde / Dehen ehen ehen-i ehen yāre ḳaçan ola ber-ā-ber ḫātem<br />
K19/49 Laʿl-i dil-dār gibi ola mı ḫandān yāḳūt / Dehen Dehen-i Dehen yār gibi ḳanı suḫan-<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
G194/1 Dehen Dehen-i Dehen ġoncada ol laʿl-i şeker-bār olmaz / Bülbül-i bāġda bu leẕẕet-i güftār olmaz<br />
G518/3 Seg raḳībe nicʾolur göstereyin ölmez isem / Dehen Dehen-i Dehen yāre uyuzlanmaġı tebḫāle gibi<br />
K19/40 Şekl-i ḫāl ü dehenüñ dehenüñ ḫātem-i pīrūze nigīn / Dostum görmedüm aġzuñ gibi ḫoş-ter ḫātem<br />
K19/41 Gerçi nāzüklik ile aġzın arar engüştüñ / Dimez ammā dehenüñ dehenüñ sırrını gizler ḫātem<br />
G248/4 Hele ey lāle-i sīr-āb-ı çemen-zār-ı cefā / Baġrumuz yaḳdı senüñ ḥasret-i ḫāl-i dehenüñ<br />
G108/2 Dehenüñ Dehenüñ ṭūṭī-i şekker-şiken olsa ne ʿaceb / Leb-i şīrīn ü ḫaṭ-ı sebz aña bāl ü perdür<br />
G274/2 Dehenüñ Dehenüñ var ise bir būse ḳıl iḳrār didüm / Nāz ile yoḳ didi ol ġonca-i ḫandān gülerek<br />
deh dehān deh dehān<br />
ān-ı ān ı teng teng [3] [3] küçücük ağız<br />
G490/4 Bir cevāb itdüm temennā ol deh dehān deh dehān<br />
ān-ı ān ı tengden / Ḥāṣılı söz geçmedi güftāre imkān olmadı<br />
G265/1 Çerāġ-ı ḥüsni ışıḳdur o meh-<strong>ve</strong>şüñ girçek / Deh Dehān Deh Dehān<br />
ān-ı ān ı teng teng-i teng<br />
dil-āvizi bir güzel kūçek<br />
K19/45 Dehen Dehen-i Dehen i teng teng-i teng<br />
dil-āvīzüñe beñzer bulsa / Ḫāl-i müşgīn ile ger ḫaṭṭ-ı muʿanber ḫātem<br />
deh dehān deh ān açmak [2] ağız açmak<br />
G308/8 Açdu Açduḳça Açdu ḳça ġonca beççe-i bülbül gibi deh dehān deh<br />
ān / Alduḳça jāle beyżaların zīr-i bāl gül<br />
G522/1 Ḳıymet gerekse ḳavlüñe dürr-i Necef gibi / Bīhūde yire açma deh dehānuñ deh<br />
ānuñ ṣadef gibi<br />
de deheni de<br />
heni şşīrīn<br />
ş īrīn eylemek eylemek [1] [1] [1] ağzını tatlandırmak; bkz. ‘aġzın şīrīn itmek’ md.<br />
G292/4 Ṣunma laʿl-i şeker-efşānuñı bī-ẕevḳlere / Eyle Eyle şşīrīn<br />
ş<br />
īrīn īrīn dehen dehen-i dehen ehl-i meẕāḳı berü gel<br />
287<br />
Dehl Dehlū Dehl ū [1] Hindistan’da tarihî Delhi şehri ‖ Hüsrev-i Dehlevî; Ayrıca, ‘Dihlīde’ <strong>ve</strong><br />
‘Dihlūda’ varyantları tespit edildiği görülmektedir.<br />
G212/7 Bāḳī suḫanda nevbet-i şāhī saña degüp / Dehl Dehlūda Dehl ūda gūş-ı Ḫusre<strong>ve</strong> irdi ṣadā-yı kūs<br />
dehr dehr [51] [51] dünya/felek<br />
K16/8 Ol şeh-süvār-ı ʿarṣa-i iḳbāl ü baḫt kim / Şāhān-ı dehr atı öñince ḫadem gibi<br />
K20/29 Şu cāmı ṣundı baña ser-<strong>ve</strong>rā bu sāḳī-i dehr dehr / Şarābı zehr ile ālūde dārū-yı ḳattāl<br />
K24/18 Fāżıl-ı dehr dehr Meḥemmed Çelebi kim eflāk / Bāġ-ı fażlında ṭoḳuz dānelü bir ter sünbül<br />
K26/33 Nitekim māşıṭa-i dehr dehr ʿarūs-ı çemenüñ / Çihresin eyleye ārāyiş-i zīb ü tezyīn<br />
M1/VIII/9 Āsīb-i dehr dehr ü āfet-i devr-i zamāneden / Ḥıfẓ u ḥimāyet eyle o ṣāḥib-saʿādeti<br />
G62/4 Bu göz ü ḳaş u ġamze vü ḫāl ü ḫaṭ ile yār / Āşūb-ı dehr ü fitne-i devr-i Ḳamer geçer<br />
G98/4 Seng-i cefā-yı dehr dehr ile mirʾāt-ı dil degül / Cām-ı cihān-nümā-yı Sikender şikest olur<br />
G138/5 Sulṭāna ḳayd-ı salṭanat-ı dehr dehr pāy-bend / Dervīş kendü başına sulṭān olup gezer<br />
G183/5 Çarḫ bir ṣarrāfdur mihr ile meh mīzān aña / Çār-sū-yı dehr dehr içinde gice gündüz zer çeker<br />
G209/4 Bāzār-ı dehr dehr içinde gözüme ṭoḳınmadı / Ḫāl-i ʿiẕār-ı yār gibi ʿanberīn meges<br />
G310/5 Cām-ı mey ṣun sāḳıyā bir pāre gelsün cānumuz / Bī-mecāl olduḳ ġam-ı dehr dehr ile öldürdi kesel<br />
G315/1 Nʾola dehr dehr içre nişānum yoġ ise ʿAnḳāyem / Ne ʿaceb seyl gibi çaġlamasam deryāyem<br />
G316/6 Metāʿ-ı dehr dehr bir puldur aḳar ṣu ʿömr-i müstaʿcel / Anuñʾçün Bāḳıyā esbābdan emlākden geçdüm
G424/2 Leb-i cānāne gibi ġonca-i ter / Ḳopmadı daḫı dehr dehr bāġında<br />
G487/6 Yıllar-durur ki şemʿ-i ruḫuñ reşkine mehüñ / Ḥakkāk-i dehr dehr çarḫa dutar şeb-çerāġını<br />
K25/8 Dehr Dehr bir şāḫ-ı sipend urdı felek micmerine / Meh-i nev ṣanma şafaḳda görinen zerd ü nizār<br />
G83/3 Āsīb-i rūzgārı gül-istān-ı dehrde dehrde / Sen serv-i gül-ʿiẕāra hevā-dār olan bilür<br />
G180/6 Sen ḫār ile ṣalınmada gül-zār-ı dehrde dehrde / Ben zār olam revā mıdur ey serv-i gül-ʿiẕār<br />
G193/5 Bāḳī metāʿ-ı naẓm ile bāzār-ı dehrde dehrde / Cevr-i liʾām u miḥnet-i eyyām sūdumuz<br />
G471/5 Süm-i esbine ruḫ süren o şehüñ / ʿArṣa-i dehrde dehrde oldı ferzāne<br />
K1/9 Āyā bu zīb ü zīnet-i ʿālem nedür diyü / ʿİbret göziyle nāẓır iken dehre nāgehān<br />
K13/14 Gelmeye bir daḫı mis̱li dehre dehre biñ saʿy itseler / Heft aḫter nüh felek yanınca çār erkān eger<br />
K21/23 ʿArūs-ı dehre dehre s̱enāñı benem ḳılāde ḳılan / Güher edā-yı girān-māye rişte ince ḫayāl<br />
K22/24 Āfet-i bād-ı ḫazāndan tā ebed maḥfūẓ olur / Bāġ-ı dehre ḥüsn-i tedbīrüñ olursa bāġ-bān<br />
K25/14 Es̱eridür görinen urdı miḥekk-i şāma / Ṣatıcaḳ ṣayrafī-i dehre dehre felek bir dīnār<br />
K26/27 Gerden-i dehre dehre yine silk-i cevāhir ṭaḳdum / Riştedür maʿnī-i bārīk ü güher lafẓ-ı güzīn<br />
G163/3 Miḥnet-sarāy-ı dehre dehre gelüp ʿīş u nūş iden / Bir dem ḫoş olsa bir nice gün derd-i ser çeker<br />
G265/5 S̱ebāt-ı dehre dehre ṭayanmaḳ olurdı ey Bāḳī / Ṭuraydı ʿahdine ʿālemde dönmeyeydi felek<br />
G288/3 Sulṭān-ı çār-bāliş-i iḳlīm-i dehre dehre dehre dil / Kem-ter gedānı beñzedemez sen şehi degül<br />
G299/4 ʿİş<strong>ve</strong>-i dehre dehre göñül virmez o kim ʿāḳildür / Almadı behre begüm kimse bu dünyādan bil<br />
G305/7 Bāḳī birinde görmedi ḫaddüñ leṭāfetin / Gül-zār-ı dehre gerçi gelüpdür hezār gül<br />
G320/5 Ṣalup şemşīr-i naẓm-ı āb-dārı dehre dehre Bāḳī-<strong>ve</strong>ş / Belāġat kiş<strong>ve</strong>rin ey pādişāh-ı kām-yāb açdum<br />
G466/3 Būy-ı müşgīn-i bahār irdi dimāġ-ı dehre dehre dehre / Yaḳalı dāmen-i küh-sārda micmer lāle<br />
Kt3/1 Āfāḳı şehā maʿdeletüñ nūrı pür itsün / Ḫurşīd gibi encümen-i dehre dehre çerāġ ol<br />
K23/27 Dehre Dehre devām-ı devletidür ġāyetüʾl-münā / Çarḫa beḳā-yı ʿizzetidür münteheʾl-merām<br />
G123/5 Dehre Dehre meftūn olma ey Bāḳī felek rām oldı ṭut / Bī-<strong>ve</strong>fā dünyā hele ben bildügüm dünyā mıdur<br />
G190/5 Ḳaçan mestāne gezseñ çār-sū-yı dehri dehri ey Bāḳī / Olur ol demde peydā her ṭarafdan nāleler yir yir<br />
G324/2 ʿİşret-i bezm-i viṣāl-i yār geldi yāduma / Ġuṣṣa-i dehri dehri ġam-ı devri ferāmūş eyledüm<br />
G324/5 Nāleler ḳıldum ser-i kūyında yāruñ Bāḳıyā / Bülbülān-ı gül-sitān-ı dehri ḫāmūş eyledüm<br />
M1/I/1 Ey pāy-bend-i dām-geh-i ḳayd-ı nām u neng / Tā key hevā-yı meşġale-i dehr dehr-i dehr i i bī-direng<br />
G387/3 Bir ṭarḥ ṣaldı ṣafḥa-i dehr dehr-i dehr i dü-renge kim / Eşkāl-i Cemle naḳş görindi zamān zemīn<br />
G496/4 Ġam çeken māl ü metāʿ-ı dehr dehr-i dehr i bī-bünyād içün / Neydügin bilse meʾāl-i ḥāl-i dünyā kāşkī<br />
G18/6 Dehri Dehri enfāsuñ muʿaṭṭar ḳıldı ey Bāḳī yine / Ṭīb-i ḫāṭır virdi beñzer ol ḫıṭāb-ı müsteṭāb<br />
G483/3 Dehri Dehri bir āh-ı seḥer-gehleri ber-bād eyler / ʿĀlemi seyle virür gözlerinüñ yaşları<br />
K5/6 Biraz uyḫu yüzin görsün felekde dīde-i encüm / Ki çeşm-i baḫt-ı bī-dārı yiter dehrüñ dehrüñ nigeh-bānı<br />
K22/8 Ḳanlu yaş dökmiş ruḫ-ı zerd ü ġubār-ālūdına / Var ise dehrüñ dehrüñ dehrüñ fenāsın añdı mīr-i ʿāşıḳān<br />
M8/IV/3 Baḳmadum aṭlas u dībāsına dehrüñ dehrüñ bir kez<br />
G341/4 ʿAcūz u pīre-zen dehrüñ dehrüñ çü ḳaṣdı cān imiş bildüm / Erenler himmetinde anı ben merdāne ṭapşurdum<br />
G452/3 Elinden sāḳī-i dehrüñ dehrüñ ne ḳanlar yutduġum görseñ / Açılsa lāle-<strong>ve</strong>ş dāġ-ı nihānum āşikār olsa<br />
G484/5 Kemend-endāz-ı dehrüñ dehrüñ kimse bendinden ḫalāṣ olmaz / Zamāne gösterür Behrām olursañ ʿāḳıbet gūrı<br />
G171/5 Gitdükçe ḫarāb eyler mülk-i dil-i vīrānı / Dehrüñ Dehrüñ bu cefāsından bir şāha şikāyet var<br />
dehr dehr-i dehr i den denī den<br />
ī [4] alçak dünya ‖ kahpe felek<br />
G232/4 Merd iseñ dehr dehr-i dehr i den denī den<br />
mekrine meftūn olma / Er odur kim vire bu pīre-zen-i dehre ṭalāḳ<br />
G266/5 Añlamaz dehr dehr-i dehr i i den denī den<br />
merdüm-i dānā ḳadrin / Bāḳıyā minnetini çekmeyelüm her gūluñ<br />
G321/5 Bāḳī dilemez dehr dehr-i dehr i den denī den<br />
salṭanatın dil / Yār işiginüñ ḫidmetidür devlet ü cāhum<br />
G539/3 Dehre-i dehr dehr-i dehr i den denī den<br />
bāġ-ı belāda yaşumı / Ḳaṭre ḳaṭre aḳıdur mānend-i tāk eyler beni<br />
288
dehr dehr-i dehr i ddūn<br />
d<br />
ūn [2] [2] alçak dünya ‖ kahpe felek<br />
G136/5 Bāḳıyā baş egme dehr dehr-i dehr i ddūna<br />
d<br />
ūna çün rūy-ı niyāz / Āsitān-i Ḥażret-i Sulṭān Süleymān Ḫānadur<br />
G408/6 Geç otur sedd-i Sikender gibi künc-i ʿuzlete / Başuñ egme dehr dehr-i dehr i ddūnuñ<br />
d<br />
ūnuñ efser-i Dārāsına<br />
dehr dehr-i dehr i ffānī<br />
f<br />
ānī [1] [1] gelip geçici dünya<br />
G360/4 Metāʿ-ı dehr dehr-i dehr i ffānīden<br />
f<br />
ānīden bu gün peymānedür varlıḳ / Ne ḳaldı cāmdan ġayrı nişān-ı devlet-i Cemden<br />
dehre dehre [1] [1] bahçe için eğri budama bıçağı (‘tahra’ sözcüğünün eski şekli)<br />
G539/3 Dehre Dehre-i Dehre dehr-i denī bāġ-ı belāda yaşumı / Ḳaṭre ḳaṭre aḳıdur mānend-i tāk eyler beni<br />
dehri dehri ṭutmak ṭutmak ṭutmak [1] [1] bkz. ‘ʿālemi ṭutmak’, ‘cihānı ṭutmak’ md.<br />
G181/5 Senüñ naẓm-ı ciger-sūzuñ ṭutupdur ṭutupdur dehri ey Bāḳī / Gözin açsun ḳamu şāir uyanıḳlıḳ zamānıdur<br />
bağlamında)<br />
289<br />
deh deh-rūze deh ūze [1] on günlük dünya ‖ üç günlük dünya (dünyanın gelip geçiciliği<br />
G417/5 Cihāna tā ebed zīnet vire bu gevher ey Bāḳī / Aña ḳıymet olur mı devlet-i dünyā-yı deh deh-rūze deh ūze<br />
dek dek [2] [2] kadar, değin<br />
G317/4 Māhdan māhīye dek dek ṣaldı cefā ḳullābın / Ḳıṣṣa-i ġuṣṣa-i zülfüñ ne dırāz eyleyelüm<br />
G423/1 Elüm irmez nʾideyin āh o boyı şimşāde / İdeyin minneti yirden göke dek dek feryāde<br />
delmek delmek [7]<br />
[7]<br />
1. yarmak ‖ ‘bağrını/ciğerini/içini delmek’<br />
G113/2 Ḫançerüñ sīnemi delerse delerse eger / Şöyle bir ḫayr ider ki cāna deger<br />
G501/4 Tīrüñüñ ey ḳaşı ya manḳıra geçmez saʿyı / Sīnemüñ dāġını ol ḫançer-i bürrān deldi deldi<br />
G501/1 Sīne gencīnesini ḫançer-i cānān deldi / Bu gün ol şūḫ-ı dil-ārā yine bir kān deldi<br />
2. oymak, kazmak<br />
G501/1 Sīne gencīnesini ḫançer-i cānān deldi / Bu gün ol şūḫ-ı dil-ārā yine bir kān deldi<br />
3. saplamak<br />
G77/6 Zaḫm-ı ḫadeng-i āh ile deldüm deldüm şu deñlü kim / Kef-gīre döndi günbed-i heft āsmānı gör<br />
4. delmek<br />
G501/2 Müje-i dīde-i pür-nem gibi ter-dest olmaz / Yine bir demde nice laʿl-i Bedaḫşān deldi<br />
deldi<br />
G501/3 Cān ġam-ı ġamzeñ ile maḥbes-i tenden çıḳdı / Ṣanki bir merdüm-i maḥbūs idi zindān deldi deldi<br />
deldi<br />
delip delip geçmek geçmek [1] [1] delip geçmek, aşmak<br />
G62/3 Saḳın ṣaḳın ki ey ḳaşı yā tīr-i āhdan / Ger gök demür olursa felekler deler deler geçer geçer<br />
geçer<br />
Delü Delü Delü Mu Muṣannif Mu ṣannif [1]<br />
Kt15/2 Anı Delü Delü MMuṣannife<br />
M ṣannife baġışla sen hemān / Varsun götini silsün o da bir faḳīrdür<br />
del delīl del īl olmak [1] örnek olmak<br />
G529/4 Yoluñda del delīl del īl old oldı old<br />
dü-tā ḳılmaġa ḳaddüm / Her dāl ki naʿl-i süm-i esbüñ yola yazdı<br />
del delīl del delīl<br />
īl-i īl i rrāh<br />
r<br />
āh olmak olmak [1] [1] [1] yol göstermek ‖ kılavuzluk etmek<br />
G140/5 Gice sāḳī del delīl del delīl<br />
īl-i īl i rrāh<br />
r<br />
āh old oldı old / Āl fānūs elindeki sāġar<br />
del delīl del īl ü reh reh-ber reh<br />
ber [1] kılavuz, yol gösterici<br />
Kt4/2 Öñüñce peyk-i hidāyet del delīl del delīl<br />
īl ü ü reh reh-ber reh<br />
ber ola / Yanuñca Ḥıżr ʿaleyhiʾs-selām yoldaşuñ<br />
del delḳ-pūşān<br />
del şān şān-ı şān ı zer zerḳ zer<br />
ḳ ḳ [1] [1] [1] riyakârlık hırkasını giyenler ‖ kaba sofular<br />
G162/1 Āsmān kim libāsı ezraḳdur / Del Delḳ-pūşān<br />
Del şān şān-ı şān ı zer zerḳa zer<br />
ḳa mülḥaḳdur
dell dellāl dell āl [2] tellâl<br />
K20/9 Ya cām-ı ʿişret-i Dārāya tāc-ı Kisrādur / Ṭolaşdurur bu cihānı sipihr olup dell dellāl dell<br />
āl<br />
M6/V/3 Dell Dellāl Dell Dellāl<br />
āl-i āl ḥüsni mürġ-i çemendür gül-i terüñ<br />
1. zaman, an<br />
dem dem [47]<br />
[47]<br />
G35/3 Bir ġonca benefşe ḳoparup tācına ṣoḳmış / Ṭaġlarda külüng atduġı dem başına Ferhād<br />
G70/4 Şöyle ḳıldı ten-i efsürdeyi āh-ı serdüm / Ṭoḳınup ṭurduġı dem nā<strong>ve</strong>k-i cānān ditrer<br />
G181/1 Bahār eyyāmı geldi tāze ʿāşıḳlıḳ zamānıdur / Ṣular cūş itdügi demdür demdür bulanıḳlıḳ zamānıdur<br />
K11/6 Zamāne eylemez ḥürmet amān virmez dem dem-i dem i furṣat / Gerek dervīş-i dil-rīş ol gerek şāh-ı cihān-bān ol<br />
K18/12 Mevsim-i rezm degüldür dem dem-i dem i bezm irdi diyü / Sūsenüñ ḫançerini ṭutdı ser-ā-pā jengār<br />
G63/3 Ġam-ı hicrānda ḥālet var dimişler ehl-i derd ammā / Mülāyim dil-ber-i şūḫuñ dem dem-i dem i vaṣlında ʿālem var<br />
G292/1 Gitdi hecr irdi dem dem-i dem i i vaṣl u telāḳī berü gel / Olalum bezm-i maḥabbetde mülāḳī berü gel<br />
G298/4 Cān cāna olurduḳ dem dem-i dem i vuṣlatda senüñle / Sīnem eger ey rūḥ-ı revān olmasa ḥāʾil<br />
G175/3 Seyr-i deryāya ne ḥācet dem dem-i dem i ṣaḥrā geldi / Gūyiyā ṣaḥn-ı çemen şimdi yem-i aḫḍardur<br />
G494/2 Bahār oldı dem dem-i dem i i seyr ü temāşādur ḫudā<strong>ve</strong>ndā / Semend-i ʿazmüñ itsün ʿarṣa-i ʿālemde cevlānı<br />
K20/22 Dem Dem-i Dem i <strong>ve</strong>ġāda çü pāy-i semendi deprense / Sipihre lerze düşer arża irişür zilzāl<br />
M9/III/3 Dem Dem-i Dem i fürḳat degüldür ḳavl-i muḫtār-ı ulüʾl-ārā<br />
G45/2 Dem Dem-i Dem i viṣālde ḫoşdur yüzüñ görüp ölmek / Bahār günleri olur seḥerde ḫ˅āb leẕīẕ<br />
G81/1 Dem Dem-i Dem i ṣubḥ irdi getür bādeyi ṣoḥbet demidür / Mey-i nāb ile pür it sāġarı ʿişret demidür<br />
K2/54 Merḥamet mevsimi ihṣān demidür demidür sulṭānum / Luṭf ḳıl her ne ise devletüñe lāyıḳ olan<br />
G81/1 Dem Dem-i Dem i ṣubḥ irdi getür bādeyi ṣoḥbet demidür / Mey-i nāb ile pür it sāġarı ʿişret demidür<br />
G81/1 Dem Dem-i Dem i ṣubḥ irdi getür bādeyi ṣoḥbet demidür / Mey-i nāb ile pür it sāġarı ʿişret demidür<br />
G81/2 Yār ise maḥrem-i aġyār göñül hem-dem-i zār / Gözlerüm ḳan aḳıdursa nʾola ġayret demidür<br />
demidür<br />
G81/3 Çoḳ belā çekdi senüñ çeng-i ġamunda dil-i zār / Nāy-<strong>ve</strong>ş nāleler eylerse şikāyet demidür<br />
demidür<br />
G81/4 ʿAşḳuñı ṣaḳlar idüm sīnede ammā şimdi / Āh idersem beni ʿayb eyleme fürḳat demidür<br />
demidür<br />
G81/5 Miḥneti dil ser-i zülfinde çeker ey Bāḳī / Kāfir-istāna düşen kimsede miḥnet demidür<br />
demidür<br />
G358/4 Ṣaḥn-ı gül-zāra düşersek demidür demidür jāle-ṣıfat / Nev-bahār oldı gül açıldı güzellendi çemen<br />
G437/5 ʿīş u işret demidü demidür demidü çekme ġam-ı devrānı / Bāḳıyā gel berü sāġar çekelüm rindāne<br />
K2/3 Rūşen oldı açılup dīde-i Yaʿḳūb-ı emel / Demidür Demidür menzil-i ʿişret ola Beytüʾl-aḥzān<br />
K18/52 Baḥr-i eşʿār yiter urdı süṭūr emvācın / Demidür Demidür kʾide duʿā dürlerini zīb-i kenār<br />
K26/3 Demidür Demidür Demidür lāle yaḳa bezm-i bahāra meşʿal / Ġonca-i zanbaḳ ola nergise şemʿ-i bālīn<br />
G276/7 Bāḳıyā söyle lebi yādına rengīn ġazeli / Demidür Demidür nūş-ı meyüñ mevsimidür eşʿāruñ<br />
G392/2 Demidür Demidür bezm-i ṣafāda açıla süfre-i gül / Yiridür nergis alursa ele cām-ı zerrīn<br />
M1/I/6 Ol şeh-süvār-ı mülk-i saʿādet ki raḫşına / Cevlān deminde deminde ʿarṣa-i ʿālem gelürdi teng<br />
K5/5 Metāʿ-ı maʿrifet geldi revācın bulduġı demler demler / Zer-efşān eylesün nergisler evrāḳ-ı gül-istānı<br />
G155/7 Tażarruʿ demleri demleri demleri geldi Cenāb-ı Ḥaḳḳa ey Bāḳī / İdüp Fetḥ āyetin ezber dilin ḳılsun revān ḫançer<br />
G406/5 Demüñ Demüñ ʾīşa ṣarf eyle Bāḳī niyāzuñ / Cevān-baḫt sulṭān-ı ṣāḥib-ḳırāne<br />
1.2. zaman ‖ kan<br />
G147/2 Ayaġ elde ṭolu ḫūn-ı kebūter / Bi-ḥamdiʾllāh yine dem dem der-ḳademdür<br />
G270/4 Ḫaymeler ḳurduġı dem dem ḳanı ḥabābuñ ʿīşa / İʿtidāl üzre görüp āb u hevāsın ḳadeḥüñ<br />
M9/II/2 Ciger ḫūn-ābesin demdür demdür olursam nūş idüp ḳanzil<br />
G144/5 Laʿl-gūn ḳaṭreler aḳıtduġı demler demler demler çeşmüm / Ayaġuñ ṭopraġına kān-ı Bedaḫşān dirler<br />
290
G108/5 Dökilen ḳanlara baḳ dīde-i giryānından / Dostum Bāḳīye raḥm eyleyecek demlerd demlerdür demlerd ür<br />
G175/5 Şöyle şol ḳan olacaġı bize ṣunsun Bāḳī / Nev-bahār irdi gedālar içecek demlerdür<br />
2. kan<br />
M7/IV/2 Aḳıtdı çeşme-i çeşmüm ġamından nice demler dem<br />
G146/4 Dil-i pür-ḫūn elem-i ʿaşḳuñ ile cūş ideli / Çeşme-i çeşmüñ aḳan ṣuları dem gibi gelür<br />
G102/3 Ālūdedür hemīşe dem dem-i dem i zaḫm-ı sīneden / Bilmez miyin o ġamze-i ḫūnī ne ḳanludur<br />
K14/24 Dem Dem-i Dem i aʿdā ile deşt-i cihānı lāle-zār itdi / Sipāh-ı berḳ-reftār-ı Tatāruñ tīr-bārānı<br />
G76/6 Ḫūn-ı eşküm bir zamān ālūde ḳıldı işigin / Baña dil-ber Bāḳıyā daḫı o demden demden incinür<br />
3. nefes<br />
K24/25 Ger ṭoḳınsa nefes-i luṭf u dem dem-i dem i iḥsānuñ / Gidere dūd-ı kebūdı vire āẕer sünbül<br />
G315/5 Bāḳıyā dīn-i Muḥammed ḥaḳ içün ،‘ālemde / Dem Dem-i Dem cān-baḫş ile naẓm içre bu gün ،‘Īsāyem<br />
4. âh<br />
G344/1 Gül-istān-ı cihānı bāda virmişdür dem dem-i dem i serdüm / Ṣaḳın āhum yilinden ey nihāl-i nāz-per<strong>ve</strong>rdüm<br />
5. -iken<br />
G147/8 Dem Dem-i Dem i taḥrīr-i elṭāfında ʿālem / Ṭufeyl-i ḫāme-i müşgīn-raḳamdur<br />
dem dem-i dem<br />
i ġa ġażabda ġa żabda [1] kızgınken, hiddetliyken<br />
G314/3 Dir görenler dem dem-i dem i i ġażabda seni / Bārekaʾllāh zehī cemāl u celāl<br />
dem dem-i dem<br />
i ʿĪsā ʿĪsā [2] [2] İsa’nın nefesi<br />
G120/3 Mürde-i derd ü ġama cānlar baġışlar cürʿası / Sāḳıyā biʾllāh mey-i ḥamrā dem dem-i dem i ʿĪsā mıdur<br />
K18/19 Dem Dem-i Dem i ʿĪsā ʿĪsā dirilür būy-ı baḫūr-ı Meryem / Açdı zanbaḳ Yed-i Beyżāyı kef-i Mūsā-vār<br />
dem dem-i dem<br />
i ma maḥşer ma<br />
şer [1] mahşer zamanı<br />
G1/3 Ḥaşr ide mi bir yirde senüñle beni devrān / Ḥasret ḳala mı yoġsa dem dem-i dem i ma maḥşere ma<br />
şere cānā<br />
dem dem-i dem<br />
i nnāy<br />
n<br />
āy [2] ney sesi<br />
G105/4 Bāġ-ı ṭarab u ʿīşa mey-i nāb u dem dem-i dem i nnāy<br />
n<br />
āy / Ḥaḳḳā bu ʿaceb ḫūb u laṭīf āb u hevādur<br />
G105/5 Geh ḳulḳul-i mey göñlüm açar gāh dem dem-i dem i nnāy<br />
n<br />
āy / Maḳṣūd benüm pādişehüm ḥüsn-i edādur<br />
dem dem-i dem<br />
i va vaṣl va<br />
ṣl [2] [2] kavuşma zamanı<br />
M9/III/5 Mülāyim dil-ber-i şūḫuñ dem dem-i dem i va vaṣl va<br />
ṣl ṣlında ṣl ında ʿālem var<br />
G64/1 Dem Dem-i Dem i va vaṣluñ va<br />
ṣluñ irişse çeşm-i ʿāşıḳda bükā artar / Ṣular ṭuġyān ider ev<strong>ve</strong>l bahār olduḳça mā artar<br />
dem dem urmak urmak [7] [7] - den bahsetmek, söz etmek (aşık için imkansız olan bir şeyden)<br />
K11/11 Yine rūz-ı viṣālinden dem dem urdı urdı bād-ı ṣubḥ ey dil / Ḳul olduñ nice yıllardur bu gün ʿīd irdi ḳurbān ol<br />
G279/4 Hilāl-āsā fürūzān oldı baḥr-i nīl-gūn üzre / Şafaḳdan dem dem urur urur āb-ı şarāb-ālūdı deryānuñ<br />
G303/5 Bāḳī dem dem urma urma urma seyr-i maḳāmāt-ı ʿaşḳdan/ Geç āh u nāle naġmelerinden ḳarāre gel<br />
G318/4 Müşgīn-nesīm oldı hevā ʿanber-şemīm oldı ṣabā / Gül-zāra gelse ġālibā urmaz urmaz Ḫutenden nāfe dem<br />
G350/2 Ne yād eyle geçen cevrin ne yaşuñdan dem dem ur ur hergiz / Ne fikr-i mā-meżā olsun ne ẕikr-i mā-cerā olsun<br />
G376/1 Nice ṭūfān oldı peydā dīde-i ḫūn-pāşdan / Nūḥ çeşmüm yanına gelse dem dem urmaz urmaz yaşdan<br />
G536/5 Būy-ı zülfinden ṣabā geldi dem dem urdı urdı cānuma / ʿĀşıḳ-ı āşüfte itdi Bāḳıyā ol ol dem dem beni<br />
dem dem dem dem [1] [1] ara sıra<br />
G331/5 Dil-i şūrīdeye ḳıl pend ü naṣīḥat geh geh / Nefesüñ gelsün eyā ṣofī-i nāṣiḥ dem dem dem<br />
dem<br />
demler demler demler geçürmek geçürmek [1] [1] [1] zaman geçirmek<br />
G465/3 Hecrüñ ġamıyla dīde ne demler demler geçürdügin geçürdügin / Fürḳat şebinde ben bilürin bir Ḫudāyile<br />
291
1. dost, arkadaş<br />
dem dem-sāz dem āz āz [2] [2]<br />
[2]<br />
G161/1 Dil-i ḫūnīnüñ o tīr-i müje dem dem-sāz dem āz āzı āz geçer / Nīze-i ġamzesinüñ ʿāşıḳına nāzı geçer<br />
2. dost, arkadaş ‖ sevgili<br />
G364/3 Aġlayu aġlayu gözden çıḳdum āḫır ḳaṭre-vār / Ayru düşdüm çeşm-i ḫūn-bārum gibi dem dem-sāzdan<br />
dem āzdan āzdan<br />
dem dem-sāz dem<br />
āz eylemek eylemek eylemek [1] [1] uymak, aynı ahenkte etkileyicilikle söyleyebilmek<br />
G388/3 Būs-ı laʿlin isteyen ol muṭrıb-ı ʿĪsī-demüñ / Nāy-<strong>ve</strong>ş kendin belā bezmine dem dem-sāz dem<br />
āz eylesün<br />
eylesün<br />
dem dem-sāz dem<br />
āz geçinmek geçinmek [1] [1] uymak<br />
G463/3 Naġme-i nāleme dem dem-sāz dem āz geçinmezdi geçinmezdi benüm / Muṭrıbā ʿūduñ eger uymasa iller sözine<br />
dem dem-sāz dem<br />
āz olmak olmak [2] [2] dost olmak, sırdaş olmak<br />
G112/1 Ne dem kim ġamuñ cāna hem-rāz olur / Yaşum āh u nālemle dem dem-sāz dem āz olur<br />
olur<br />
G493/1 Çeng çün nāleme dem dem-sāz dem āz old oldı old / Sāzlar içre ser-efrāz oldı<br />
dem dem-ā-dem dem dem [20]<br />
1. her zaman, daima, her an<br />
K9/1 Minnet Cenāb-ı Ḥaḳḳa dem dem-ā-dem<br />
dem dem hezār bār / Faṣl-ı şitāda bāġ-ı cihān buldı nev-bahār<br />
K20/31 Hemīşe ṣanʿat u pīşem dem dem-ā-dem<br />
dem dem endīşem / Özümle baḥs̱ u cedel yılduzumla ceng ü cidāl<br />
K25/41 Māh-ı nev gibi teraḳḳīde dem dem-ā-dem<br />
dem dem ḳadrüñ / Çeşm-i encüm gibi baḫtuñ gözi dāʾim bī-dār<br />
Kt20/1 ʿĀḳil odur kim cihānda yād idüp ʿiṣyānını / Dūd-ı āhından dem dem-ā-dem<br />
dem<br />
dem gözlerin nem-nāk ide<br />
K3/30 Duʿā idelüm rūy-ı iḳbāl u baḫtı / Dem Dem-ā-dem<br />
Dem dem ola gül gibi tāze vü ter<br />
K8/10 Dili dürr-i maʿārifden kefi beẕl-i ʿavārifden / Dem Dem-ā-dem<br />
Dem dem eyler is̱bāt-ı fażīlet baḥr u kān üzre<br />
K27/8 Dem Dem-ā-dem<br />
Dem dem sīm ü zer micmer ḳılur ol ṭurraya hem-ser / Duḫān-ı ʿūd u ʿanberden kemend-i zülf-i müşg-āsā<br />
G27/5 Meger başuñ ser-i kūyında ṭop olmaḳ hevāsıdur / Dem Dem-ā-dem<br />
Dem dem Bāḳıyā ḳoluñda çevgān olmaġa bāʿis̱<br />
1.1. her zaman, daima, her an ‖ ‘dem’ (kanın yoğunluğu <strong>ve</strong> aşığın ızdırap duygusunu<br />
kuv<strong>ve</strong>tlendirmektedir.)<br />
K2/25 Ser-i aʿdāñı boyar ḳana dem dem-ā-dem<br />
dem dem ḳılıcuñ / Anlara ḫalḳ anuñʾçün didiler sürḫ-serān<br />
G142/1 Hecr-i laʿlüñle dem dem-ā-dem<br />
dem dem göz yaşı mey-gūn olur / Dīde dilden dil ḫadeng-i ġuṣṣadan pür-ḫūn olur<br />
G159/1 Hecr-i laʿlüñle dem dem-ā-dem<br />
dem dem dīde ḫūn-efşān olur / Gözlerüm sildükçe destüm pençe-i mercān olur<br />
G244/2 Dīdeden ḳanlu yaşum aḳsa dem dem-ā-dem<br />
dem dem ne ʿaceb / Cigerüm pāreledi ḫançer-i āzār-ı firāḳ<br />
G300/2 Devr elinden kāse kāse yutduġum ḳanlardur ol / Ḳaṭre ḳaṭre ṭamlayan gözden dem dem-ā-dem<br />
dem dem ey göñül<br />
G355/1 Gün yüzin hem gösterür hem dir göze nem gelmesün / Çeşme-i çeşme nice eşk-i dem dem-ā-dem<br />
dem dem gelmesün<br />
G356/3 Dil ḍarbın urur ḳalbe firāḳuñda dem dem-ā-dem<br />
dem dem / Ḳan aġlasa zaḫmum nʾola peykānuñ ucından<br />
G29/1 Gözüm yaşına ol lāʿl-i leb-i sīr-āb olur bāʿis̱ / Dem Dem-ā-dem<br />
Dem dem ḳana ey sāḳī şarāb-ı nāb olur bāʿis̱<br />
G454/1 Nem-i eşkümle göñül dāġı dem dem-ā-dem<br />
dem dem dem tāze / Gül-i ruḫsāruñ ile gül-şen-i ʿālem tāze<br />
1.2. her zaman, daima, her an ‖ ‘dem’ (nağme/ses)<br />
K3/28 Feṣāḥat gül-istānı içre dem dem-ā-dem<br />
dem dem / Ṣu gibi revān ide bülbüller ez-ber<br />
G447/1 Yazmış debīr-i ḥikmet ezel ṣāfḥa-i güle / Bülbül dem dem-ā-dem<br />
dem<br />
dem aġlaya her bār gül güle<br />
1.3. her zaman, daima, her an ‖ ‘dem’ (nefes)<br />
G516/4 Virür ẕevḳ ehline şevḳi dem dem-ā-dem<br />
dem dem / Şeb-i ʿişretde bir yil mūmıdur nāy<br />
dem dem-be dem be be-dem be dem [12]<br />
1.1. her zaman, daima, her an ‖ ‘dem’ (kan)<br />
292
G20/4 Şaḫne-i devrān n’ola çekse çevürse dem dem-be dem be be-dem be dem / İki ḳanludur añılmış bāde-i nāb u kebāb<br />
G109/2 Küh-sār-ı ġamda göz yaşı hecrüñle dem dem-be dem be be-dem be dem / Ḫāşāk u ḫārı şāḫ-ı gül ü erġavān ider<br />
G128/2 Göñül iñler ġamuñdan dem dem-be dem be be-dem be dem dem rūḥ-ı revān aġlar / Bu bāġuñ çeşme-sārı hep benüm eşk-i revānumdur<br />
G176/1 Nār-ı hecrüñle olan sīnemde yir yir dāġlar / Ḥālüme raḥm itdüginden dem dem-be dem<br />
be be-dem be dem ḳan aġlar<br />
G202/4 Dilde ḫırāş-ı ḫār-ı ġam dīdede eşk dem dem-be dem be be-dem be dem / ʿArż olınur cenābuña gizlümüz āşikāremüz<br />
G343/1 Öpelden laʿlüñi āl ile bāde cām u sāġar hem / Benümʾçün dem dem-be dem<br />
be be-dem be dem aġlar ṣürāḥī şemʿ-i en<strong>ve</strong>r hem<br />
G345/3 Hīç bilür mi mey yirine dem dem-be dem be be-dem be dem ḳan yutduġum / İşidür mi ney yirine āh u efġānum benüm<br />
G8/7 Ġonca-<strong>ve</strong>ş cām-ı dil-i Bāḳīyi pür-ḫūn itdiler / Dem Dem-be Dem be be-dem be dem zārī ḳılur gül-zār-ı bezmüñden cüdā<br />
G414/3 Kendü güller gibi ḫandān līk çeşm-i ʿāşıḳı / Dem Dem-be Dem be be-dem be dem ebr-i bahārī gibi giryān itmede<br />
G476/3 Dem Dem-be Dem be be-dem be dem dil üzredür biz ʿāşıḳa / Tīzlik var ḫançer-i cānānda<br />
1.2. her zaman, daima, her an ‖ ‘dem’ (nefes)<br />
G318/1 ʿĀlem ḥayāt-ı nev bulur cānlar baġışlar dem dem-be dem be be-dem be dem / Enfās-ı Rūḥuʾllāhdur gūyā nesīm-i ṣubḥ-dem<br />
1.3. her zaman, daima, her an ‖ ‘dem’ (nağme/ses)<br />
G455/3 Günbed-i eflāke çıḳdı ġulġul-i mürġān-ı bāġ / Dem Dem-be Dem be be-dem be dem başında servüñ şūr u ġavġādur yine<br />
1. he<strong>ve</strong>sli<br />
dem dem-beste dem beste [2] [2]<br />
G186/5 Güşāde olmaġa dem dem-beste dem beste beste iken ġonca-i ḫāṭır / Elüñde gül gibi cām-ı şarāb-ı dil-güşā yigdür<br />
2. şaşkın<br />
G445/4 Temāşā-gāh-ı ḥüsnüñde cihānı ḥayret almışdur / Ġanīnüñ gözleri ḥayrān faḳīrüñ çeşmi dem dem-beste dem<br />
beste<br />
dem dem-beste dem<br />
beste ḳalmak ḳalmak [1] [1] suskun kalmak, dili bağlı<br />
K2/8 Nice dem derd ile dem dem-beste dem beste beste ḳalup ḳalup ġonca-ṣıfat / Baġrumuz delmiş idi miḥnet-i ḫār-ı hicrān<br />
dem dem-beste dem<br />
beste beste vü deng itmek [1] [1] susturmak ‖ şaşırtmak<br />
G121/3 Cān u dil baḥs̱-i kitāb-ı ʿaşḳda bülbülleri / Ġonca-<strong>ve</strong>ş söyletmeyüp dem dem-beste dem beste vü deng deng itdiler itdiler<br />
dem demʿ dem ʿ aḳ aḳıtmak aḳ<br />
ıtmak [1] [1] kan dökmek; bkz. ‘kanlar dökmek’ md.<br />
G225/3 Yaḳdı nār-ı fürḳat-i şehd-i lebüñ cān riştesin / Aḳıdursam ıdursam ṭāñ degül şemʿ-i şeb-ārā gibi dem demʿ dem<br />
demür demür [1] [1]<br />
[1]<br />
G62/3 Saḳın ṣaḳın ki ey ḳaşı yā tīr-i āhdan / Ger gök demür demür olursa felekler deler geçer<br />
demürden demürden ṭa ṭaşdan ṭa<br />
şdan [1]<br />
[1]<br />
G376/3 Jāle düşmiş berg-i sūsendür muraṣṣaʿ ḫançerüñ / Berkdür ey seng-dil ammā demürden demürden ṭa ṭaşdan ṭa<br />
şdan<br />
demür demür ḳu ḳuşa ḳu ḳuşa<br />
şaḳlu şa ḳlu cihān cihān cihān pehlevānlar<br />
pehlevānları pehlevānlar ı [1] savaşçı asker; bkz. MENINSKI, C. I, süt. 960.<br />
M1/VI/5 Şemşīr gibi rūy-ı zemīne ṭaraf ṭaraf / Ṣalduñ demür ḳu ḳuşa ḳu ḳuşa<br />
şaḳlu şa ḳlu cihān cihān cihān pehlevānlar<br />
pehlevānları<br />
pehlevānlar<br />
dend dendān dend ān [10] diş<br />
K3/2 Ne zībā yaraşmış o leblerle dend dendān dend ān / Ne ḫūb imtizāc eylemiş şīr ü şekker<br />
G411/6 Bāḳīyi söyletmez olduñ laʿlüñ alsa aġzına / Döymez ol nāzük-lebüñ beñzer ki dend dendān dend<br />
ān zaḫmına<br />
G190/2 Dilerlerse dür-i dend dendān dend dendān<br />
ān-ı ān ı laʿl-i dil-beri ey dil / Revādur āşinālar baḥr-i ʿaşḳa ṭalalar yir yir<br />
K18/43 Reşk-i dend dendānuñ dend ānuñ ile ḫançere düşdi jāle / Berg-i sūsende gören itdi ṣanur anı ḳarār<br />
G170/2 Degüldür laʿl-i nābuñda görinen sīm dend dendānuñ dend ānuñ / Dizilmiş ḥoḳḳa-i yāḳūt-ı aḥmer içre lüʾlūdur<br />
G253/5 Ḫurdeler geçmiş-durur dend dendānuñ dend dendānuñ<br />
ānuñ evṣāfında kim / Ḫāme-i Bāḳī delüpdür baġrını lüʿlūlaruñ<br />
G442/4 Jālelerdür lāle-i sīr-āba düşmiş gūyiyā / Dürr-i dend dendānuñ dend ānuñ ḫayāli çeşm-i pür-ḫūn-ābda<br />
G476/2 Ḥoḳḳa-i laʿlüñde dend dendānuñ dend ānuñ senüñ / Jāle ṣandum ġonca-i ḫandānda<br />
293
K1/32 Bārīk-bīn olanlar ider ḳaşlaruñ ḫayāl / Dend Dendānuñ Dend Dendānuñ<br />
ānuñı ānuñ taṣavvur ider ṭabʿ-ı ḫurde-dān<br />
G29/4 Firāḳ-ı dürr-i dend dendānuñla<br />
dend dendānuñla<br />
ānuñla cārī gözlerüm yaşı / Bu baḥr-i bī-kerāna ol dür-i nā-yāb olur bāʿis̱<br />
dend dendāne dend āne [2]<br />
1. diş<br />
G248/2 Ḫaṭ-ı nev-ḫāste kim ʿārıżuñ üzre görinür / Döndi dend dendāneleri<br />
dend<br />
āneleri şekline sīn-i semenüñ<br />
2. tarak dişleri<br />
G509/4 Tāzeler ol sünbül-i müşgīni beñzer yāsemīn / Eylemiş peydā gümiş dend dendānelü dend dendānelü<br />
ānelü bir şāneyi<br />
deng deng ü ü ḥayrān [2] şaşkın<br />
K2/49 Miḥnet-i faḳr belā ġayret-i aḳrān müşkil / Fuḳarā bendelerüñ arada deng ü ḥayrān<br />
deng deng ü ü ḥayrān ḥayrān olmak olmak [1] [1] şaşakalmak, afallamak<br />
K14/19 Dil-ā<strong>ve</strong>rler oyunlar oynadı küffāre ol gün kim / Gören bāzīçe-i taḳdīrüñ oldı oldı deng deng ü ü ḥayrān ḥayrānı ḥayrān<br />
deñiz deñiz [2]<br />
[2]<br />
G433/2 Baḥr-i sīm-āb yaşum zevraḳ-ı laʿlin çeşmüm / Gel deñiz deñiz deñiz yüzlerin ol zevraḳ ile seyr eyle<br />
G489/6 Maḥabbet içre giriftār-ı hecr olan ʿāşıḳ / Deñizlere Deñizlere Deñizlere düşüben ṭuʿme-i neheng oldı<br />
depretmek depretmek depretmek [4] [4]<br />
[4]<br />
1. hareketlenmek, kıpırdanmak (at için)<br />
K20/22 Dem-i <strong>ve</strong>ġāda çü pāy-i semendi deprense deprense / Sipihre lerze düşer arża irişür zilzāl<br />
2. koşturmak (at için)<br />
K20/42 Benem bu ʿarṣada kim raḫş-ı ṭabʿı depredicek depredicek / Vücūdı ḫaṣm ola pāmāl olursa Rüstem-i Zāl<br />
3. titremek, kımıldanmak, oynamak<br />
K22/32 Muttaṣıl şiʿrüm yazarken ḫāme ṭurmaz deprenür deprenür / Neydür anı gūyiyā lerzān ider āb-ı revān<br />
G69/4 Bezm-i ġamında cān u dil yandı yaḳıldı sāḳıyā / Depret Depret Depret elüñ sür ayaġı meclisde yārān teşnedür<br />
der der [9] [9] kapı<br />
G294/5 Bāḳıyā baña gedā-yı der der-i der i yār olmaḳdur / Māye-i ʿizz u şeref pāye-i baḫt u iḳbāl<br />
G341/1 Dil-i pür-derd-i mecrūḥı der der-i der i cānāne ṭapşurdum / Varup dārüʾş-şifāya yine bir dīvāne ṭapşurdum<br />
G432/3 Der Der-i Der i dil-dārdan dūram diyār-ı ġamda mehcūram / Müselmānlar esirgeñ ḫaste ḳaldum dār-ı ġurbetde<br />
M6/V/2 Ḳılsun fiġān u nāleler üftāde-i derüñ erüñ<br />
1.1. ‘kapı’ kavramı, özel olarak saray <strong>ve</strong> harem halkını göstermesi nedeniyle Osmanlı<br />
kültüründe çok önemli bir sembol olarak görülmektedir. ‘Kapı’nın tarihsel anlam değerleri için<br />
bkz. PAKALIN, C. II, s. 166.<br />
G352/3 Der Der ü der-gāhına sulṭān-ı ʿaşḳuñ ser-fürū eyler / Esīr-i tāc-dār olsun gedā-yı ḫāk-sār olsun<br />
K3/6 Meger çīn-i zülfüñde pinhān olupdur / Ġubār-ı der der-i der i şehriyār-ı muẓaffer<br />
K19/35 Var ise irdi der der-i der i luṭfuña şeyʾ lillāhe / Kʾeylemiş kāsesini pür-zer ü gevher ḫātem<br />
M2/III/2 Der Der-i Der i der-gāhına ʿazm eylesün eşrāf-ı diyār / İşigi ḫākine yüzler süre gelsün aʿyān<br />
K27/3 İki mıṣrāʿ iki yanında ḫoş mevzūn u dil-keşdür / Der Der-i Der i devlet-sarāy-ı dil-güşā bir maṭlaʿ-ı ġarrā<br />
der der-i der i mu muġān mu<br />
ġān [1] [1] meyhane<br />
G115/3 Şöyle fütāde mestem ḫāk-i der der-i der i mu muġānda mu<br />
ġānda / Görenler āsitān-ı mey-ḫānedür ṣanurlar<br />
der der-i der i ümm ümmīd ümm<br />
īd [1] [1] ümit kapısı (umutların gerçekleştirileceği yer bağlamında)<br />
G335/2 Der Der-i Der i ümm ümmīdi ümm<br />
īdi ḳıldum beste ḫūbānuñ <strong>ve</strong>fāsından / Görinür sīnede yir yir ser-i mismārdur dāġum<br />
294
der der ü ü ddīvār<br />
d īvār [1] [1] kapı duvar ‖ her yer (Feridun Bey’in sarayı bağlamında)<br />
K27/9 Libās-ı ḥüsn ile bir şūḫ-ı sīm-endāma dönmişdür / Der Der Der ü ü ddīvār<br />
d dīvār<br />
īvārı īvār zeyn olmış ser-ā-ser aṭlas u dībā<br />
der der ü ü deşt deşt [1] [1] kır ova ‖ her yer<br />
Kt3/2 Geh nāfe gibi eyle der der ü ü ü deşti deşti muʿaṭṭar / Geh ġonca gibi gül-şene gel zīnet-i bāġ ol<br />
der der-āġū der ġū ġūş ġū ş eylemek/itmek [3] kucaklamak<br />
G324/4 Fürḳatüñde bāġa vardum ḥasret-i bālāñ ile / Ḳalmadı ṣabrum görüp servi der der-āġū der ġū ġūş ġū ş eyledüm<br />
G427/2 ʿUşşāḳ idemez idemez idemez ol ḳad-i mevzūnı der der-āġū der ġū ġūş ġū ş / Açılmayıcaḳ ḫayme gibi nice ḫazīne<br />
K4/7 Ya ḫod zībā ter ü tāze benefşe / Der Der-āġū Der ġū ġūş ġū ş eylemiş gül-berg-i nesrīn<br />
der der-bān der ān [2] kapıcı<br />
K10/13 Cānına minnet bilür Dārāyı der der-bān der ān eylese / Ḥaḳ bu kim Dārā degül yanınca İskender bile<br />
G249/6 Degenek lāzım oldı aġyāre / Olmaġ ister ḳapunda der der-bānuñ der ānuñ<br />
der der-bend der bend [1] geçit, boğaz<br />
G102/2 Der Der-bend Der bend bend-i bend ġamda beñzedi ḥaḳḳā o ġamzeler / Reh-zenlere ki elleri tīr ü kemānludur<br />
1. dert, gam<br />
derd derd [59]<br />
[59]<br />
K2/8 Nice dem derd derd ile dem-beste ḳalup ġonca-ṣıfat / Baġrumuz delmiş idi miḥnet-i ḫār-ı hicrān<br />
K11/2 Eger taḥṣīl-i derd derd itdüñse düş kūy-ı ḫarābāta / Seni genc itdiler çünkim muḳīm-i künc-i vīrān ol<br />
G109/5 Sen urduġuñca tīrüñi sīnemden özgeye / Ṭaʿn-ı ḥasūd derd derd ile ḳaddüm kemān ider<br />
G319/1 Laʿlüñ göricek ḳana döner gözden aḳanum / Oynar yüregüm derd ile diñmez ḥafeḳānum<br />
G319/2 Zerd oldı yüzüm derd erd erd ile ṣan kim yereḳāndur / Luṭf eyle begüm dökme benüm yoḳ yire ḳanum<br />
G387/5 Uyḫu gözine girmez ider sūz-ı derd derd ile / Vaḳt-i seḥerde mürġ-i çemen nāle-i ḥazīn<br />
G446/1 Der-gāh-ı Ḥaḳḳa derd derd ile ʿāşıḳ niyāzda / Bāṭıl taṣavvur itmede zāhid namāzda<br />
G475/5 Bāḳī-i ḫaste-dili derd derd ile dermānde ḳoyup / Ġayrı derdine devā eyleme iḥsān eyle<br />
G486/4 Meydān-ı ʿaşḳa derd derd ile ḫaṣmāne girdi dil / Ḥāṣıl şu deñlü menʿ ide gördüm yeñilmedi<br />
G507/1 Aġlayup iñlemeden derd derd derd ile dolāb gibi / Oldı çihremde yaşum yolları mīzāb gibi<br />
Mtl 4 Her derd derd ü her seḳāmete ḥāẕıḳ ṭabīb olur / İllā marīż-i ʿaşḳa bulınmaz devā bilür<br />
M7/V/3 Ġaraż dermān ise Bāḳī yüri var derde derde ḳıl himmet<br />
G55/2 Ḳapuñda ḥāṣıl itdi bu devāsuz derdi hep göñlüm / Ne derde derde mübtelā oldı dil-i bīmārı görsünler<br />
G164/6 Düşdi Bāḳī belālara dimedüñ / ʿAceb ol derde derde mübtelā nʾeyler<br />
G55/2 Ḳapuñda ḥāṣıl itdi bu devāsuz derdi hep göñlüm / Ne derde derde derde mübtelā oldı dil-i bīmārı görsünler<br />
G275/1 Elemin Ḳaysa ḳıyās itme dil-i maḥzūnuñ / ʿAḳlı yoġ idi ne derdi derdi var idi Mecnūnuñ<br />
G529/3 Bir pāre yaşum tāzeledi vādī-i derdi derdi derdi / Mecnūn gideli lāle-i miḥnet ṣola yazdı<br />
G539/1 Derd-i çeşmüñ gördügümce derd-nāk eyler beni / Gözlerüñ derdi derdi senüñ bir gün helāk eyler beni<br />
G83/4 Cān acısını ḫaste-i derd derd-i derd i i firāḳ olup / Dil-dāde-i nigār-ı sitem-kār olan bilür<br />
G173/2 Belā ʿāşıḳlara rūz-ı ezelde ḳısmet olduḳda / Ṭabībüm derd derd-i derd<br />
i hicrānuñ dil-i bīmāre düşmişdür<br />
G195/4 Ne ḳanlar aġların hecrinde yāruñ derd derd-i derd i fürḳatden / ʿAceb bir dem mi vardur çeşm-i pür-ḫūn eşk-bār olmaz<br />
G223/1 Nʾola gelse dil-i mecrūḥa derd derd-i derd i dil-rübādan ḥaẓ / İder ḫaste ne deñlü nā-ümīd olsa devādan ḥaẓ<br />
G206/5 Derd Derd-i Derd i yār ile şunuñ kim başı ḫoşdur Bāḳıyā / Ölmege cānlar virür derdine dermān istemez<br />
G539/1 Derd Derd-i Derd i çeşmüñ gördügümce derd-nāk eyler beni / Gözlerüñ derdi senüñ bir gün helāk eyler beni<br />
K13/6 Cūʿ u ẕillet derdidür derdidür eṭfāli giryān eyleyen / Aġlamazdı ṭıfl-ı dil olsa elinde nān eger<br />
G472/2 Ḳanlu yaşlar dökdügi meyden cüdālıḳ derdidür derdidür / Yoḫsa gelmez āteş-i sūzān kebābuñ ʿaynına<br />
295
G2/8 Ḥasūduñ dürd-i derdin derdin derdin çekme ey Bāḳī bu bezm içre / Nedīmüñ yār-ı ḫoş-meşreb gerek cām-ı şarāb-āsā<br />
G73/4 Ġamzesi zaḫm urduġınca laʿli dermān itmede / Gerçi kim dil derdin derdin ol āşūb-ı cān bilmezlenür<br />
G527/5 Ṣaçuñ bendinde dil derdin derdin ṣorarsañ / Ġarīb üftāde müşkil ḥāle düşdi<br />
G59/6 Derdine Derdine dil zaḫmınuñ ʿaşḳuñla dermān eyledüm / Şimdi ʿaşḳuñ derdine derdine düşdüm düşdüm bulınmaz çāreler<br />
G105/1 ʿĀşıḳlara çün derd ü belā ẕevḳ u ṣafādur / Yā ẕevḳ u ṣafā derdine derdine düşmek düşmek ne belādur<br />
G206/5 Derd-i yār ile şunuñ kim başı ḫoşdur Bāḳıyā / Ölmege cānlar virür derdine derdine dermān istemez<br />
G475/5 Bāḳī-i ḫaste-dili derd ile dermānde ḳoyup / Ġayrı derdine derdine devā eyleme iḥsān eyle<br />
G59/6 Derdine Derdine dil zaḫmınuñ ʿaşḳuñla dermān eyledüm / Şimdi ʿaşḳuñ derdine düşdüm bulınmaz çāreler<br />
G490/5 Derdine Derdine dil zaḫmınuñ luṭf eyle dermān ol didüm / Şol ḳadar minnetler itdüm yāre dermān olmadı<br />
K11/4 Ḳo emvāc-ı belā gelsün naṣībin rūzgār alsun / Derūnuñ derdini keşf itme sen deryā-yı ʿummān ol<br />
G83/1 Dil derdini derdini ġamuñla dil-efgār olan bilür / Bīmār ḥālini yine bīmār olan bilür<br />
K8/4 Ḥamāʾil gibi dāʾim dāġ-ı derdüm derdüm ʿāşıḳ-ı bī-dil / Ḳosun baş üstine dirse nʾola vaʾllāhi cān üzre<br />
G344/5 Ṭabīb-i şehre baş egmem güzellerden şifā ummam / Oñulmaz yaradur yaram devāsuz derddür derdüm<br />
derdüm<br />
G344/6 Dil-i dermānde-i Bāḳī gibi hem-rāzum olsaydı / Belā küncinde bir bir çekdügüm derdüm aña dirdüm<br />
K16/4 Der Derdüm Der düm ḥisāba gelmedi ḳıldum muḥāsebe / Göz yaşı dāne dāne dökildi raḳam gibi<br />
G491/6 Ruḫına māʾil iken sevdi ʿiẕārını göñül / Āh kim derdümi derdümi günden güne efzūn itdi<br />
G496/2 Zāhide ‘aşḳuñ ġamın hem-ḥāl ṣandum söyledüm / Ḳılmayaydum derdümi derdümi bī-derde ifşā kāşkī<br />
G148/6 Ġayrı dermān istemez Bāḳī ḳuluñ / Zaḫmına derdüñ derdüñ derdüñ devāsı ḫoş gelür<br />
G271/3 Maḥabbet leẕẕetin idrāk iden miḥnetden incinmez / Gelür derdüñ derdüñ derdüñ dil-i bīmār-ı ʿuşşāḳa devādan yig<br />
G348/2 Baña derdüñ derdüñ ev<strong>ve</strong>lā bildürmedi dünyā nedür / Gerçi ʿāḳil bilmedi dünyāda rāḥat neydügin<br />
G359/2 Ḳaddüm bükilüp derdüñ derdüñ derdüñ ile döndi kemāne / Ḳullāb-ı ser-i zülf-i perīşānuñ elinden<br />
G361/1 Tesellī virmez ey dil derdüñ derdüñ ol cānāne söylersin / Açılmaz saña gūyā ġonca-i ḫandāne söylersin<br />
G176/5 Başını alur giderdi Bāḳī derdüñden derdüñden senüñ / N’eylesün ey serv-ḳad ümmīd-i vaṣluñ baġlar<br />
G528/1 Derd ü belā vü ġam baña ʿīş u ṣafā saña didi / Şol ki ezelde derdüñe derdüñe ḳāʾil olup belā didi<br />
G370/4 Mübtelā-yı ʿaşḳuñuñ dermāndan istiġnāsı var / Derdüñe Derdüñe muʿtād olan diller devāyı nʾeylesün<br />
G405/1 Ṣabr eyle dilā derdüñi derdüñi cānāne ṭuyurma / Cān içre nihān eyle <strong>ve</strong>lī cāna ṭuyurma<br />
M1/IV/4 Añduḳça būy-ı ḫulḳuñı derdüñle derdüñle lāle-<strong>ve</strong>ş / Olsun derūn-ı nāfe-i müşg-i Tātār tār<br />
G93/2 Cām-ı derdüñle derdüñle dil ḥużūr eyler / Rāh-ı vaṣluñla rūḥ rāḥat olur<br />
G413/2 Derdüñle Derdüñle ölüp ḫˇāb-ı ،‘adem içre yatandur / Āsāyiş ider var ise bu menzil içinde<br />
2. yas<br />
M1/V/6 Yansun yaḳılsun āteş-i hecrüñle āfitāb / Derdüñle Derdüñle ḳara çullara girsün seḥābdan<br />
3. illet, hastalık<br />
G344/5 Ṭabīb-i şehre baş egmem güzellerden şifā ummam / Oñulmaz yaradur yaram devāsuz derdd derddür derdd ür derdüm<br />
G373/4 Al ele cām-ı şarāb-ı laʿl-fāmı lāle-vār /Eylesün derd derd-i derd<br />
i ḥased rūy-ı ʿadūyı zaʿferān<br />
G332/2 Yitişinceydi hemān derdine derdine ben bīmāruñ / Mī<strong>ve</strong>-i vaṣlına yāruñ nʾideyin irmez elüm<br />
derd derd-i derd derd i ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
ḳ [7] [7] aşk derdi<br />
G87/1 Dil derd derd-i derd i ʿa ʿaşḳ-ı ʿa<br />
yār ile bezm-i belādadur / Ḳad çeng ü nāle nāy u ciger ḫūnı bādedür<br />
G330/1 Ḫaste-i derd derd-i derd i ʿa ʿaşḳ-ı ʿa<br />
cānānem / Mübtelā-yı belā-yı hicrānem<br />
G406/1 Cihān cevr ider derd derd-i derd i i ʿa ʿaşḳuñla ʿa<br />
ḳuñla cāne / Seni sevmek oldı bahāne cihāne<br />
G497/3 Ne derd derd-i derd i ʿa ʿaşḳı ʿa<br />
bilürsin ne miḥnet-i hecri / Hey āfet-i dil ü cān ḳadr-i ḥüsni bil bārī<br />
G20/5 Derd Derd-i Derd i ʿa ʿaşḳuñ ʿa<br />
ḳuñ ʿāşıḳ-ı miskīni āḫır öldürür / Mestlik pāyāne yitse irişür elbette ḫ˅āb<br />
G395/3 Derd Derd-i Derd i ʿa ʿaşḳı ʿa<br />
ġayrıdan ṣormañ ne bilsün çekmeyen / Anı yine ʿāşıḳ-ı nālāne söyleñ söylesün<br />
296
G414/7 Derd Derd-i Derd i ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
artar ʿilāç itdükçe Bāḳī şöyle bil / ʿĀciz olmışdur eṭibbā aña dermān itmede<br />
derd derd-i derd derd i der derūn der<br />
ūn ūn [4] [4] [4] gönül derdi<br />
G209/3 Güftāra ḳādir olsa eger çalmasa dili / Taḳrīr iderdi derd derd-i derd i derūnum saña ceres<br />
G506/4 Dil olup derd derd-i derd i derūnum saña taḳrīr itse / Ḫançerüñ söylese görseñ dil-i şeydā ġamını<br />
M6/VIII/2 Derd Derd-i Derd i derūnı bülbül-i şūrīde-ḥāle ṣor<br />
G101/2 Çāk itmeyeydi sīnemi şemşīr-i cevr-i yār / Derd Derd-i Derd i derūnum olmaz idi ḫalḳa āşikār<br />
derd derd-i derd i dil [4] gönül derdi<br />
K9/23 Ümmīd o kim duʿāña ola mūcib-i ḳabūl / Sūz-ı derūn u derd derd-i derd<br />
i dil ü çeşm-i eşk-bār<br />
G409/5 Bāḳıyā tīġ-i cefādan sīne kim ṣad-çāk ola / Ḳādir olmaz ʿaşḳ eri derd derd-i derd i dilüñ iḫfāsına<br />
G454/2 Tāzeler derd derd-i derd i dili dili miḥnet-i eyyām-ı firāḳ / Dāġın abdāluñ ider māh-ı Muḥarrem tāze<br />
G211/1 Pür-hevādur ney gibi ʿaşḳuñla ṭabʿ-ı pür-he<strong>ve</strong>s / Derd Derd-i Derd i dilden bā-ḫaber ʿālemde yoḳ bir hem-nefes<br />
derd derd-i derd i ma maḥabbet ma<br />
ḥabbet [2] [2] aşk derdi<br />
G43/4 Derd Derd-i Derd i ma maḥabbet ma<br />
ḥabbet eylese cismi ʿaceb mi zerd / İksīr-i ʿaşḳ-ı pāk ile altun olur cesed<br />
G99/4 ʿUşşāḳı zīr-i ḫāke iletse nʾola ġamuñ / Derd Derd-i Derd i ma maḥabbet ma<br />
ḥabbet ehl-i dilüñ yār-ı ġārıdur<br />
derd derd-i derd i ser çekmek [1] baş ağrısı çekmek<br />
G163/3 Miḥnet-sarāy-ı dehre gelüp ʿīş u nūş iden / Bir dem ḫoş olsa bir nice gün derd derd-i derd i ser çeker<br />
derd derd derd ü ü ü bel belā bel ā [8] [8]<br />
G9/1 Bilini ḳuçmadadur ol ṣanemüñ derd derd ü ü bel belā bel / Yoġsa ʿāşıḳlara şīrīn lebi ḥāżır ḥelvā<br />
G105/1 ʿĀşıḳlara çün derd derd ü ü ü bel belā bel ẕevḳ u ṣafādur / Yā ẕevḳ u ṣafā derdine düşmek ne belādur<br />
G106/5 Hep derd derd ü ü bel belādur bel ādur güzelüm ʿaşḳ u maḥabbet / ʿĀlemde hemān mihr ü <strong>ve</strong>fā ḥüsn-i edādur<br />
G169/3 Hevā-yı kāküli bir yaña bir yaña zülfi / Başumda derd derd ü ü bel belān bel belān<br />
ānuñ ān uñ nihāyeti yoḳdur<br />
G169/6 Cihañda derd derd ü ü bel belāñ bel belāñ<br />
āñı āñ çeker gider Bāḳī / Ölürse dünyede senden ferāġati yoḳdur<br />
G297/8 İlṭifātuñ Bāḳīyi dünyāya maḥsūd eyledi / Hep senüñdür çekdügi derd ü bel belālar bel<br />
ālar bilmiş ol<br />
G502/3 Āşinā olmasun aġyār ile dirdüm olduñ / Çekdügüm de derd de rd ü bel belālar bel<br />
ālar hep o ġayretler idi<br />
G357/5 Cevr ü cefāñı çekmege sevdi göñül seni / Derd Derd ü ü bel belāya bel āya geldüm efendi cihāne ben<br />
derd derd derd ü ü bel belā bel ā vü ġam ġam [1]<br />
[1]<br />
G528/1 Derd Derd ü ü bel belā bel ā vü ġam ġam baña ʿīş u ṣafā saña didi / Şol ki ezelde derdüñe ḳāʾil olup belā didi<br />
derd derd ü ü elem elem [1] [1]<br />
[1]<br />
G146/1 Yārdan cevr ü cefā luṭf u kerem gibi gelür / Ġayrdan mihr ü <strong>ve</strong>fā derd derd ü ü elem elem gibi gelür<br />
derd derd derd ü ü ü ġam ġam ġam [21] [21]<br />
[21]<br />
G120/3 Mürde-i derd derd ü ü ü ġama ġama ġama cānlar baġışlar cürʿası / Sāḳıyā biʾllāh mey-i ḥamrā dem-i ʿĪsā mıdur<br />
G208/4 Ḳadeḥ ḳan aġlayup def sīne döger ney fiġān eyler / Meger derd derd ü ü ġam ġam-ı ġam ʿaşḳa olupdur mübtelā meclis<br />
G229/6 Ehl-i dil derd derd ü ü ġamuñ ġamuñ niʿmetine müstaġraḳ / Dizilirler keremüñ ḫ˅ānına mihmān ṣaf ṣaf<br />
G327/2 Sīnem üzre görinen ḳanlu elifler ṣanmañ / Ṣafḥa-i derd ü ġama ġama sürḫ ile ced<strong>ve</strong>l çekdüm<br />
G362/3 Mihmān olınca derd derd ü ü ü ġamuñ ġamuñ ġamuñ dilde mā-ḥażar / İki enār dāneledi çeşm-i ḫūn-feşān<br />
G363/4 Bilmezin nʾeyleye derd derd ü ü ü ġam ġam-ı ġam cānāne baña / Ne müdārāya meded var ne müdāvā bilürin<br />
G382/4 Müşkil belā degül mi <strong>ve</strong>fāsuz güzel sevüp / Ġuṣṣayla yata derd derd ü ü ġam ġam ile uyanasın<br />
G410/1 Meded öldürdi beni derd derd derd ü ü ü ġam ġam-ı ġam cānāne / Ḳābil olmaz dil-i dīvāne ise dermāne<br />
G438/6 Ġam degül gelse dile Bāḳī pey-ā-pey derd derd ü ü ġam ġam / Eksük olmaz tekyedür mihmān mihmān üstine<br />
G491/2 Sāḳıyā ölmedin irgür mey-i rūḥ-efzāyı / Ḥālümi derd derd ü ü ġam ġam-ı ġam ʿaşḳ diger-gūn itdi<br />
G528/2 Derd Derd ü maḥabbet ehlini ʿaşḳuña daʿ<strong>ve</strong>t eyleyen / Gel berü maʿşer-i belā derd derd ü ü ġama ġama ṣalā didi<br />
297
Mtl 2 Kesb ider derd derd ü ü ġamuñ ġamuñ ġamuñ dil çeşm-i giryān ḥarcanur / Cemʿ ider deryā-yı ʿummān ebr-i bārān ḥarcanur<br />
Mtl 3 Ḫayliden ḳaldı göñül ḫāk-i der-i cānāndedür / Mübtelā-yı derd derd ü ü ġam ġam bir ʿāciz ü der-māndedür<br />
M1/V/8 Derd Derd ü ü ġamuñla çāk-i girībān idüp ḳalem / Pīrāhenini pārelesün ġuṣṣadan ʿalem<br />
M2/IV/4 Naḳd-i vaḳt oldı bize eşk-i sefīd ü ruḫ-ı zerd / Derd Derd ü ü ġam ṭālibiyüz aḳçeler altunlar ile<br />
G28/5 Ṭūṭīyi leẕẕet-i güftārı giriftār eyler / Derd Derd ü ü ġam çekmege Bāḳīye bu fendür bāʿis̱<br />
G75/5 Derd Derd u u ġam ḳaddümi ḫam ḳılsa göñül çekmez elem / Kemer itmek diler ol mūy-miyānum özenür<br />
G168/2 Miḥnet ü ẕüll ü belā ehline vaṣl iẓhār idüp / Derd Derd ü ü ġam şerḥinde ṭabʿum ḳīl u ḳāl üstindedür<br />
G171/4 Bu ḥālet ile ey dil ṣaġ olmada ʿālemde / Derd Derd ü ü ġam ġam-ı ġam<br />
dil-ber ile ölmekde leṭāfet var<br />
G204/1 Derd Derd u u ġam bezmine ḳaddüm gibi bir çeng olmaz / Nāylar nālelerüm sāzına āheng olmaz<br />
G307/7 Mey içüp mest-i müdām olsa ʿaceb mi Bāḳī / Derd Derd ü ü ġamsuz ġamsuz güẕerān eyleye bir sāʿat bul<br />
derd derd ü ü mi miḥnet mi ḥnet [3] [3]<br />
[3]<br />
K22/26 Cürʿa-i cām-ı belā-encām-ı ġam bī-hūş idüp / ʿĀḳıbet ḳıldı ḫumār-ı derd derd ü ü mi miḥnet mi ḥnet ser-girān<br />
G322/2 Peleng-i ʿaşḳ-ı yāruñ bīşesidür mūy-ı jülīdem / Diyār-ı derd derd ü ü mi miḥnet mi ḥnet kūh-sārıdur benüm başum<br />
K13/9 Derd Derd Derd ü ü ü mi miḥnet mi ḥnet çekme der-gāhında ey Bāḳī yüri / ʿArż ḳıl bilmezse ḥālüñ ḥażret-i Sulṭān eger<br />
derd derd ü ü ma maḥabbet ma ḥabbet ehli ehli [1] [1] [1] âşıklar<br />
G528/2 Derd Derd ü ü ma maḥabbet ma maḥabbet<br />
ḥabbet ehlini ehlini ʿaşḳuña daʿ<strong>ve</strong>t eyleyen / Gel berü maʿşer-i belā derd ü ġama ṣalā didi<br />
derd derd derd ehl ehli ehl ehli<br />
i [1] aşıklar<br />
G56/4 Bir ʿaceb dārüʾş-şifādur kūyı derd derd ehline ehline kim / Anda hep nā-ḫoş varan bī-çāre ġāyet ḫoş gelür<br />
derdüñ derdüñ ne! ne! [1] [1] daha ne istiyorsun!<br />
K11/12 Dilā āhuñla yaḳduñ milket-i Rūmı nedür nedür derdüñ derdüñ / Gedā-yı kūy-ı yār olmaḳ dilerseñ Mıṣra sulṭān ol<br />
derd derd-mend derd mend [9] [9] dertli ‖ âşık<br />
G34/6 Aʿdā yanuñda ḫurrem u ḫandān u şād-mān / Bāḳī ġamuñda zār u dil-efgār u derd derd-mend<br />
derd<br />
mend<br />
G219/2 Göñüller naḳdin almış yār girmiş ḥalḳa-i ẕikre / Bir iki derd derd-mend<br />
derd mend āvāreyi varmış ṭolandurmış<br />
Mtl 15 Bāḳīye ḫoş bulındı bu ḳaḥṭ-ı keremde ġam / Ol derd derd-mend<br />
derd mend şimdi ne yir olmasaydı ġam<br />
G124/5 ʿĀşıḳ-ı bī-çāreler bār-ı belāñ altındadur / Derd Derd-mend<br />
Derd mend üftādeler görseñ ne ḥāl üstindedür<br />
K11/8 Nʾola ḫurşīd-<strong>ve</strong>ş başuñ göge irdiyse ḥüsn içre / Ser-efrāz-ı cihān ol çāre-sāz-ı derd derd-mend<br />
derd mend mendān mend ān ol<br />
G353/6 Şarāb-ı dil-güşā egler dil-i mehcūrı ey Bāḳī / İlet ol derd derd-mendi<br />
derd mendi ḫāne-i ḫammāre eglensün<br />
G174/2 Dil-rübālar māʾil-i ʿuşşāḳ olur / Bir birine derd derd-mendin<br />
derd mendin gösterür<br />
K6/5 Cām-ı gül-gūn nūş ider ḫūn-ābe-i eşkin döker / Beñzine bir pāre ʿāşıḳ derd derd-mend<br />
derd mend mendüñ<br />
üñ ḳan gelür<br />
G161/6 Yār Bāḳīyle ne hem-ḫāne ne hem-rāh-ı sefer / Derd Derd-mendüñ<br />
Derd mendüñ bu recālarla ḳışı yazı geçer<br />
derd derd-nāk derd āk eylemek [1] kederlendirmek<br />
G539/1 Derd-i çeşmüñ gördügümce derd derd-nāk derd āk eyler beni / Gözlerüñ derdi senüñ bir gün helāk eyler beni<br />
der der-gāh der āh āh [21]<br />
1. kapı, eşik (saray kapısı)<br />
M1/II/4 Ḫāk-i cenāb-ı ḥażreti der der-gāh der āh āh-ı āh ı devleti / Fażl u belāġat ehline ümmīd-gāh idi<br />
M3/III/3 Ẕāt-ı pāküñ vaṣfı der der-gāh der āh āh-ı āh ı ı refīʿüñ ismidür / Āfitāb-ı baḫt u devlet āsmān-ı maʿdelet<br />
G155/6 Nis̱ār itdi ġazā yolına der der-gāh der āh āh-ı āh ı şehenşāha / Muraṣṣaʿ bir kemer gerdūn meh-i nev zer-nişān ḫançer<br />
K6/10 Ḫān Murād ol kāʾinātuñ ḳıble-i iḳbāli kim / Kaʿbe-i der der-gāh der āh āhına āh ına şāhān u dervīşān gelür<br />
K13/9 Derd ü miḥnet çekme der der-gāh der āh āhında āh ında ey Bāḳī yüri / ʿArż ḳıl bilmezse ḥālüñ ḥażret-i Sulṭān eger<br />
G170/5 O şāhuñ der der-geh der geh geh-i geh i pākinde ḫidmet ḳılmada Bāḳī / Gözi saḳḳā yaşı āb-ı revān müjgānı cārūdur<br />
G547/5 Ġubār-ı der der-geh der geh geh-i geh şāha sürer yüz yirde yüz Bāḳī / Süleymāna muḳārin olmaġ ister seyr idüñ mūrı<br />
298
K26/14 Defʿ-i Yeʾcūc-ı ġama işigidür sedd-i sedīd / Menʿ-i ceyş-i eleme der der-gehidür<br />
der gehidür gehidür ḥıṣn-ı ḥaṣīn<br />
M7/I/3 Ġubār-ı der der-gehin der gehin gehin küḥl itmedin çeşm-i güher-bāre<br />
G350/5 Nis̱ār itdümse ḫāk-i der der-gehinden<br />
der gehinden ġayra ey Bāḳī / Cihānda lüʾlū-yı mens̱ūr-ı naẓmum hep hebā olsun<br />
K3/10 O Şāh-ı felek-ḳadr kim der der-gehine<br />
der gehine / Mülūk-i cihān bende ʿālem musaḫḫar<br />
K17/8 Ol kim ġubār-ı der der-gehine<br />
der gehine intisāb ile / Eflāke irdi küngüre-i tāc-ı iftiḫār<br />
M2/III/2 Der-i der der-gāh der āh āhına āh ına ʿazm eylesün eşrāf-ı diyār / İşigi ḫākine yüzler süre gelsün aʿyān<br />
G352/3 Der ü der der-gāh der āh āhına<br />
ına sulṭān-ı ʿaşḳuñ ser-fürū eyler / Esīr-i tāc-dār olsun gedā-yı ḫāk-sār olsun<br />
K7/31 Secde-gāh itsün cihāna ḫāk-i der der-gāhuñ der āhuñ o kim / Āsitānuñ ḳıble-i iḳbāl-i şāhān eyledi<br />
G271/5 Güşāyiş gerd-i rāhuñdan yitişdi dīde-i cāna / Ṣafā-yı ḫāk-i der der-gāhuñ der āhuñ cilā-yı tūtiyādan yig<br />
Kt1/8 Der-geh-i Ḥaḳḳa niyāz eyleyelüm ey Bāḳī / Cümleden der der-geh der<br />
geh geh-i geh i sulṭāna duʿādur efḍal<br />
1.1. kapı, eşik (saray kapısı) ‖ padişah<br />
K11/13 İrişdükçe seḥer-gāha münācāt eyle der der-gāha der āha / Devām-ı devlet-i şāha duʿā-gūy u s̱enā-ḫ˅ān ol<br />
K26/32 Söz tamām oldı niyāz eyleyelüm der der-gāha der āha / İşidüp diye feleklerde melekler āmīn<br />
1.2. kapı, eşik (saray kapısı) ‖ huzur, makam<br />
K6/14 Bir ḫaṭā ẓann eyleyüp ebrūların çīn eylese / Cān atar der der-gāh der āh āhına āh ına Faġfūr ile Ḫāḳān gelür<br />
2. meyhane ‖ tekke<br />
G61/4 Ḫum gibi sen de taṣfiye-i bāṭın it yüri / Derg Dergāh Derg Dergāh<br />
āh-ı āh mey-fürūş ulu ḫānḳāhdur<br />
der der-gāh der āh āh-ı āh ı Ḥaḳḳ Ḥaḳḳ [3] [3] [3] Allah’ın huzuru, katı<br />
K1/39 Der Der-gāh Der āh āh-ı āh ı Ḥaḳḳa Ḥaḳḳa Ḥaḳḳa yüz ṭutalum ber-mezīd ola / Cāh u celāl-i salṭanat u baḫt-ı cāvidān<br />
G446/1 Der Der-gāh Der āh āh-ı āh ı Ḥaḳḳa Ḥaḳḳa derd ile ʿāşıḳ niyāzda / Bāṭıl taṣavvur itmede zāhid namāzda<br />
Kt1/8 Der Der-ge Der ge geh-i ge i Ḥaḳḳa Ḥaḳḳa niyāz eyleyelüm ey Bāḳī / Cümleden der-geh-i sulṭāna duʿādur efḍal<br />
derg dergāh derg dergāh<br />
āh-ı āh ı mu muʿallā mu<br />
ʿallā [1] [1] [1] saray ‖ padişah<br />
K2/57 Emr-i ʿālī yine derg dergāh derg dergāh<br />
āh-ı āh ı ı mu muʿallāñuñdur<br />
mu<br />
ʿallāñuñdur / Hele biz eyleyelüm vāḳiʿ-i aḥvāli beyān<br />
derilmek derilmek [1] [1] [1] toplanmak<br />
K18/35 Bāġ-ı cūdında nihāl-i kereminden derilür derilür / Luṭf-ı bī-minnetinüñ mī<strong>ve</strong>lerinden her bār<br />
der der-ḳadem der ḳadem [1] ayakta ‖ kadehte<br />
G147/2 Ayaġ elde ṭolu ḫūn-ı kebūter / Bi-ḥamdi’llāh yine dem der der-ḳademdür<br />
der ḳademdür<br />
der der-ken der ken kenār ken ār [1] kenarda, göz önünde<br />
G195/3 Kenār itsem diyen ol gevheri ḳaʿr-ı yem-i ġamdan / Kenāra çıḳmasun hergiz ki gevher der der-ken der ken kenār ken ār olmaz<br />
der der-ken der ken kenār ār olmak olmak [2] [2]<br />
1. kucakta olmak<br />
G452/5 Piyāle dönse ey Bāḳī yine gül devrini görsek / Kenār-ı cūda ʿīş itdükçe dil-ber der der-ken der ken kenār kenār<br />
ār olsa olsa<br />
2. kucaklaşmak<br />
G182/4 Sīm-tenler cūy-bār-ı eşkümi aḳıtdılar / Der Der-ken Der ken kenār ken ār olma olmaġ olma<br />
içün āb-ı revāna girdiler<br />
derm dermān derm dermān<br />
ān [8]<br />
[8]<br />
1. şifa, devâ, ilaç<br />
M7/V/3 Ġaraż derm dermān derm ān ise Bāḳī yüri var derde ḳıl himmet<br />
G148/6 Ġayrı derm dermān derm dermān<br />
ān istemez Bāḳī ḳuluñ / Zaḫmına derdüñ devāsı ḫoş gelür<br />
G206/5 Derd-i yār ile şunuñ kim başı ḫoşdur Bāḳıyā / Ölmege cānlar virür derdine derm dermān derm ān istemez<br />
G370/4 Mübtelā-yı ʿaşḳuñuñ derm dermāndan<br />
derm āndan istiġnāsı var / Derdüñe muʿtād olan diller devāyı nʾeylesün<br />
299
G410/1 Meded öldürdi beni derd ü ġam-ı cānāne / Ḳābil olmaz dil-i dīvāne ise derm dermāne derm āne<br />
G411/5 Sīne-i mecrūḥ-ı mehcūruñ oñulmaz yarası / Merhem-i vaṣluñ olur olursa derm dermān derm ān zaḫmına<br />
G40/1 Eylesün laʿlini derm dermān derm dermān<br />
ān dil-i bīmāra meded / Dostlar işte ben öldüm baña bir çāre meded<br />
2. yardım<br />
G542/2 Nefse nefsī oldı ʿālem her kişi ḥayretdedür / Kimseden hīç kimseye derm dermāna derm āna ṭāḳat ḳalmadı<br />
derm dermān derm derm ān eylemek eylemek [1] [1] şifa <strong>ve</strong>rmek, iyileştirmek<br />
G59/6 Derdine dil zaḫmınuñ ʿaşḳuñla derm dermān derm ān eyledüm eyledüm eyledüm / Şimdi ʿaşḳuñ derdine düşdüm bulınmaz çāreler<br />
derm dermān derm ān itmek itmek [2] [2] şifa <strong>ve</strong>rmek, iyileştirmek<br />
G73/4 Ġamzesi zaḫm urduġınca laʿli derm dermān derm ān itmede itmede / Gerçi kim dil derdin ol āşūb-ı cān bilmezlenür<br />
G414/7 Derd-i ʿaşḳ artar ʿilāç itdükçe Bāḳī şöyle bil / ʿĀciz olmışdur eṭibbā aña derm dermān derm ān itmede itmede<br />
itmede<br />
derm dermān derm ān olmak olmak [1] [1] şifa <strong>ve</strong>rmek, iyileştirmek<br />
G490/5 Derdine dil zaḫmınuñ luṭf eyle derm dermān derm ān ol ol ol didüm / Şol ḳadar minnetler itdüm yāre derm dermān derm dermān<br />
ān olmad olmadı olmad<br />
der der-mānde der ānde [2] [2] [2] aciz, dermansız<br />
G344/6 Dil-i derm dermānde derm dermānde<br />
ānde-i ānde Bāḳī gibi hem-rāzum olsaydı / Belā küncinde bir bir çekdügüm derdüm aña dirdüm<br />
G475/5 Bāḳī-i ḫaste-dili derd ile derm dermānde derm ānde ḳoyup / Ġayrı derdine devā eyleme iḥsān eyle<br />
derme derme çatma çatma [1] [1] gelişigüzel, özen göstermeksizin<br />
Kt8/2 Derme Derme Derme çatma çatma geydürür iller libāsı şiʿrine / Ḫilʿat-i naẓm-ı cihān-gīrüñ senüñ altunludur<br />
der der-miy der miy miyān ān [1] [1] [1] ortada, açıkta<br />
G522/4 Dilde ḫayāl-i ḫāl-i ruḫ-ı yār der der-miy der miy miyān miy ān / Sevdā-yı ḫaṭṭı gerçi biraz ber-ṭaraf gibi<br />
der der-miy der miy miyān ān itmek itmek [3]<br />
[3]<br />
1. açığa vurmak, bildirmek (sır bağlamında)<br />
G302/1 Ṣubḥ-dem bülbül niyāz itdükçe geldi nāze gül / Rāz-ı ʿaşḳı der der-miy der miy miyān miy ān itdi itdi itdi açıldı tāze gül<br />
2. ortaya dökmek, ortaya koymak<br />
G328/2 Jāle-<strong>ve</strong>ş bezme varumuz ṣaçalum / Zeri gül gibi der der-miy der miy miyān miy ān idelüm idelüm<br />
idelüm<br />
G439/5 Cān nis̱ār eyledi Bāḳī bilini ḳuçmaḳ içün / Der Der-miy Der miy miyān miy ān itdi itdi bu gün varını dervīşāne<br />
der der-rāh der āh āh-ı āh ı şev şevḳ şev<br />
ḳ olmak olmak olmak [1] [1] aşk yoluna koyulmak<br />
G237/3 Pāy-kūbān dest-efşān naʿre-zen efġān-künān / ʿAzm-i kūy-ı dil-rübā itdüm olup der der-rāh der āh āh-ı āh şevḳ<br />
1. gönül<br />
der derūn der ūn [30] [30]<br />
K9/23 Ümmīd o kim duʿāña ola mūcib-i ḳabūl / Sūz-ı der derūn der ūn u derd-i dil ü çeşm-i eşk-bār<br />
G61/2 Naḳş-ı ḫaṭuñla yazıludur ṣafḥa-i der derūn der ūn / Odlara yaḳma yazuġ efendi günāhdur<br />
G198/7 Der Derūna Der ūna tāb-ı ruḫı düşmeyince ey Bāḳī / Ne cām-ı ṣāfda buldum ṣafā ne sāzda sūz<br />
G530/8 Der Derūna Der Derūna<br />
ūna şuʿle ṣaldı tīġ-i āteş-tābı gūyā kim / Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i cihānuñ berḳ-i şemşīr-i cihān-sūzı<br />
G141/2 Maʿmūre-i der derūn der derūn<br />
ūnı ūn ı ḫarāb itdi ġam <strong>ve</strong>lī / Maḥrūsa-i maḥabbetüñ ābād olup gider<br />
G289/1 Gül-zāra gel nesīm-i ṣabā gibi ḫoş-dem ol / Açıl der derūn der derūn<br />
ūn-ı ūn ı ġonca gibi şād u ḫurrem ol<br />
G226/3 Gerd-i kederden āyīne-i ḳalbi ṣāf u pāk / Gūyā der derūn der derūn<br />
ūn-ı ūn ı ehl-i ṣafādur feżā-yı bāġ<br />
G65/3 Göñül ḫāk-i ḥarīm-i āsitānuñ ārzū eyler / Der Derūn Der Derūn<br />
ūn-ı ūn ı dilde niyyet āb-ı Zemzemden muṣaffādur<br />
G227/5 Şemʿ-<strong>ve</strong>ş sūz-ı der derūn der derūn<br />
ūnın ūn ın ʿarż ider Bāḳī saña / Yana yana ḳalmadı bī-çārenüñ baġrında yaġ<br />
G442/3 Gör viṣālüñ gicesi şevḳ-ı der derūn der derūn<br />
ūnın ūn ın ʿāşıḳun / Seyr-i deryā ḫūb olur cānā şeb-i meh-tābda<br />
G1/4 Sen seng-dilüñ şol ki der derūn der derūn<br />
ūnında ūn ında yir eyler / ʿĀlemde hemān sikke ḳazar mermere cānā<br />
300
G325/1 Kimseye ʿaşḳuñda iẓhār itmedüm meftūnluġum / Bildiler ḥāl-i der derūnum der ūnum gördiler maḥzūnluġum<br />
G462/2 Rūşen ḳılalı meşʿale-i āh-ı der derūnum der ūnum / Ġālib görinür gicelerüm gündüzüm üzre<br />
G464/1 Çıḳar eflāke der derūnum der derūnum<br />
ūnum şereri döne döne / Dökilür ḫāke yaşum ḳaṭreleri döne döne<br />
G493/3 Kimse bilmezdi der derūnum der ūnum rāzın / Āh kim göz yaşı ġammāz oldı<br />
G335/5 Ḳızardı göz gibi nār-ı ġam-ı fürḳatde ey Bāḳī / Der Derūnum Der ūnum ḥālin aġlar dīde-i ḫūn-bārdur dāġum<br />
G530/5 Gözümüñ ḳaṭresinden şīşeler ṭoldı der derūnumda<br />
der ūnumda / Maḥabbet ṭāḳini tā kim diküpdür tīr-i dil-dūzı<br />
G198/6 Cemāl-i yāre naẓar ḳıl der derūnuñ der ūnuñ it rūşen / Ki nūr-baḫşdur ol ṭalʿat-i cihān-efrūz<br />
G239/2 Dildür ol baḥr-i ḥaḳīḳatden vücūduñ mülkine / Şol der derūnuñ der ūnuñ ،‘āleminde mevc uran deryāya baḳ<br />
G350/1 Ele cām-ı muṣaffā al der derūnuñ der ūnuñ pür-ṣafā olsun / Ḥarīm-i bezmüñe tāb-ı mey-i rūşen żiyā olsun<br />
K11/4 Ḳo emvāc-ı belā gelsün naṣībin rūzgār alsun / Der Derūnuñ Der ūnuñ derdini keşf itme sen deryā-yı ʿummān ol<br />
G2/3 Der Derūnuñ Der ūnuñ pür-maʿārif hem-nişīnüñ merd-i ʿārif ḳıl / Açılma ey yüzi gül şaḫṣ-ı nā-dāna kitāb-āsā<br />
2. iç<br />
K15/8 Ṭalup ġavvāṣ-ı dil ḳaldı der derūn der derūn<br />
ūn-ı ūn ı baḥr-i ḥayretde / Ṣanur arayı arayı bulam ol dürr-i yek-tāyı<br />
M1/IV/4 Añduḳça būy-ı ḫulḳuñı derdüñle lāle-<strong>ve</strong>ş / Olsun der derūn der derūn<br />
ūn-ı ūn ı nāfe-i müşg-i Tātār tār<br />
G272/4 Çıḳmaz aġzuñdan ḫaber sırr-ı nihān-ı vaṣluña / ʿĀşıḳuñ rāzın der derūn der derūn<br />
ūn-ı ūn ı cānda pinhān eyledüñ<br />
3. arka<br />
G198/5 Henūz ġonca murāḳıb der derūn der derūn<br />
ūn-ı ūn ı perdede gül / Ümīd bu ki ide ʿan-ḳarīb keşf-i rümūz<br />
G289/3 Kesb-i leṭāfet eyle nesīm-i seḥer gibi / Andan der derūn der derūn<br />
ūn-ı ūn ı perde-i esrāra maḥrem ol<br />
4. bağır, göğüs<br />
M7/IV/1 Egerçi tīġ-i bī-dādı der derūnum der derūnum<br />
ūnum ṭoġradı muḥkem<br />
G92/6 Bāḳī der derūnum der ūnum āteşinüñ dūdıdur felek / Mihr-i sipihr āhum odından şirāredür<br />
G272/2 Āsmān-ı mihrüñe āhum şirārıdur nücūm / Şuʿle-i dāġ-ı der derūnum der ūnum māh-ı tābān eyledüñ<br />
der derūn der derūn<br />
ūn-ı ūn ı dilden [1] can u gönülden, samimi olarak<br />
G71/7 Giceler ʿīş u ṣafā-yı çeng ü nāy olmaz ʿaceb / Ṣubḥ-dem Bāḳī der derūn der derūn<br />
ūn-ı ūn ı dilden dilden istiġfārı gör<br />
der derūn der derūn<br />
ūn-ı ūn ı ssīne<br />
s<br />
īne [4]<br />
[4]<br />
1. bağır, göğüs (‘dāġ’ <strong>ve</strong>ya ‘dāġlama’ bağlamında)<br />
M1/III/4 Yaḳsun der derūn der derūn<br />
ūn-ı ūn ı ssīne<br />
s<br />
īne īne-i īne ins ü perīde dāġ / Nār-ı firāḳ-ı Şāh Süleymān-ı kām-rān<br />
G122/6 Dāġ-ı der derūn der derūn<br />
ūn-ı ūn ı ssīne<br />
s<br />
īne nice tāzelenmesün / Gül ḫırmenine āteş uran nev-bahārı gör<br />
2. kalp, gönül<br />
M7/III/1 Ḫayālüñ taḫt-gāhıdur der derūn der derūn<br />
ūn-ı ūn ı ı ssīne<br />
s<br />
īne īne-i īne rūşen<br />
G121/4 Dil der derūn der derūn<br />
ūn-ı ūn ı ı ssīnede<br />
s<br />
īnede laʿlüñle ḳıldı baḥs̱-i ʿaşḳ / Bir biriyle iki bülbül gūyiyā ceng itdiler<br />
301<br />
der dervīş der ş [5] derviş; Osmanlı kültüründeki yeri <strong>ve</strong> derviş ile ilgili söz kalıpları için bkz.<br />
TASAVVUFTAN DİLİMİZE, s. 86-87.<br />
G74/6 Olamazsın ḥarem-i vaṣlına maḥrem derv dervīş derv ş / Sende mādām ki taḳṣīr ü tevānī görinür<br />
G138/5 Sulṭāna ḳayd-ı salṭanat-ı dehr pāy-bend / Derv Dervīş Derv ş kendü başına sulṭān olup gezer<br />
G408/5 Vaḳtine mālik olan derv dervīşdür derv şdür sulṭān-ı vaḳt / ʿİzz u cāh-ı salṭanat degmez cihān ġavġāsına<br />
G73/3 İltifat-ı ḥāl-i derv dervīşe derv şe ʿulüvv-i şān ḳomaz / Hep bilür aḥvāli şāh-ı kām-rān bilmezlenür<br />
G105/2 Abdāllaruz nʾeyleyelüm tāc u ḳabāyı / Derv Dervīşlerüñ<br />
Derv şlerüñ tācı fenā başı ḳabādur<br />
derv dervīş-i derv i dil dil-rīş dil<br />
ş [2] gönlü yaralı ‖ kederli dertli derviş<br />
K11/6 Zamāne eylemez ḥürmet amān virmez dem-i furṣat / Gerek derv dervīş-i derv i dil dil-rīş dil<br />
ol gerek şāh-ı cihān-bān ol<br />
G64/6 Dil-i derv dervīş-i derv i dil dil-rīşüñ dil<br />
şüñ şüñ duʿā-yı ṣubḥ-gāhından / Belālar eksilür cāh u celāl u kibriyā artar
derv dervīşāne derv şāne [1] dervişçe<br />
G439/5 Cān nis̱ār eyledi Bāḳī bilini ḳuçmaḳ içün / Der-miyān itdi bu gün varını derv dervīşāne derv şāne<br />
derv dervīşlik derv şlik [1]<br />
G289/5 Başuñ gerekse göklere irsün güneş gibi / Derv Dervīşlik Derv şlik dilerseñ eger ẕerreden kem ol<br />
dery deryā dery ā [45] [45] deniz<br />
K22/12 Jāle vü berg-i ḫazāndan pür-zer ü gevher çemen / Gül-şene varın nis̱ār itdi meger dery deryā dery ā vü kān<br />
K27/16 Ṣadef gūşın müzeyyen ḳılmaġ içün dürr-i lafẓından / Kelāmın istimāʿ eyler pes-i dīvārdan dery ery eryā ery<br />
G23/4 Giryeden cūy-ı sirişküm sū-be-sū oldı revān / Yine Ḳulzüm gibi cūş itdi bu dery deryā dery ā semt semt<br />
G67/6 Āşıḳuñ düşmeni çoḳ baḥre dönüpdür yaşı / İki zevraḳdur iki dīdesi dery deryā dery ā gözedür<br />
G153/6 Keştīde bād-bān u ṣu içre ṣadef degül / Emvāc-ı baḥr-i eşküme dery deryā dery ā ḳulaḳ çeker<br />
G430/4 Dür dişüñ vaṣfında şiʿrüm defterin gördi meger / Kim ṣadef mecmūʿasını ṣaldı dery deryā dery ā ḳoynına<br />
G442/3 Gör viṣālüñ gicesi şevḳ-ı derūnın ʿāşıḳun / Seyr-i dery deryā dery ā ḫūb olur cānā şeb-i meh-tābda<br />
G456/5 Çemen pür-mevc bir dery deryā dery ā ṣadef gül / İçinde lüʾlū-yı şeh-vār jāle<br />
G497/2 Göñüllerini cihān ḫalḳınuñ senüñ ʿaşḳuñ / Aḳıtdı kendüye dery deryā dery ā niteki enhārı<br />
G228/1 Ey dürr-i pāk aġzuña nisbet senüñ ṣadef / Dery Deryā Dery ā sevāḥilinde yatur pāre-i ḫazef<br />
G228/2 Baḥr-i muḥīṭ-i eşküme ger dil uzatmasa / Dery Deryā Dery ā yüzine urmaz idi bād-ı ṣubḥ kef<br />
G427/5 Pürdür güher-i pāk ile mecmūʿa-i Bāḳī / Dery Deryā Dery ā dil-i dānādur aña sīne sefīne<br />
K25/9 Māhı ṣayd itmek içün baḥre ṣalup ḳullābın / Meh-i nev ṭutdı meger sāḥil-i dery deryāda dery āda ḳarār<br />
G52/5 Kenār-ı baḥr-i naẓma yine dürler dizmiş ey Bāḳī / Süṭūr-ı defter-i şiʿrüñ meger emvāc-ı dery deryādur dery ādur<br />
G324/1 Zevraḳ-ı ṣahbāyı sāḳī ṣundı çün nūş eyledüm / İrdi bir ḥālet ki dery deryālar dery deryālar<br />
ālar gibi cūş eyledüm<br />
G531/5 Bāḳī-ṣıfat virdüñ elem itdüñ gözüm yaşını yem / Ḳılduñ ġarīḳ-i baḥr-i ġam dery deryālara dery ālara ṣalduñ beni<br />
Kt5/1 Küh-sāra irse şuʿle-i şemşīr-i heybeti / Dery Deryālara Dery ālara atardı özin ḫavfdan peleng<br />
G168/5 Yire geçse yiridür ehl-i fażīlet çünki āh / ʿİzz u cāhuñ ḫār u ḫas dery deryā-mis̱ dery<br />
mis̱ mis̱āl mis̱ āl üstindedür<br />
G279/4 Hilāl-āsā fürūzān oldı baḥr-i nīl-gūn üzre / Şafaḳdan dem urur āb-ı şarāb-ālūdı dery deryānuñ dery deryānuñ<br />
ānuñ<br />
G175/3 Seyr-i dery deryāya dery deryāya<br />
āya ne ḥācet dem-i ṣaḥrā geldi / Gūyiyā ṣaḥn-ı çemen şimdi yem-i aḫḍardur<br />
G239/2 Dildür ol baḥr-i ḥaḳīḳatden vücūduñ mülkine / Şol derūnuñ ،‘āleminde mevc uran dery deryāya dery āya baḳ<br />
Kt5/2 Dery Deryāya Dery āya düşse sāye-i tīġ-i mehābeti / Pertāb iderdi kendüyi ṣaḥrālara neheng<br />
G315/1 Nʾola dehr içre nişānum yoġ ise ʿAnḳāyem / Ne ʿaceb seyl gibi çaġlamasam dery deryāyem dery āyem<br />
K2/48 Ne revādur fużalā ḳala ḳıbāb altında / Kim görüpdür k’ola dery deryāy dery<br />
āy āyı āy ḥabāb içre nihān<br />
G381/3 Bir ḥarāret baġladum tāb-ı teb-i ʿaşḳuñla kim / Sūzumı defʿ eylemez nūş eylesem dery deryāy dery deryāy<br />
āyı āy ben<br />
G287/3 Dery Deryā-yı Dery yı yı aḫḍar oldı çemen mevc urup yatur / Rūy-ı zemīni faṣl-ı bahār itdi yem yeşil<br />
G420/8 Hem-vāre tā ki zevraḳ-ı zerrīn-i māh-ı nev / Dery Deryā-yı Dery yı yı nīl-gūn-ı felekden ʿubūr ide<br />
1.1. cömertlik bağlamında;<br />
K5/20 Seḫā resminde ḥaddinden tecāvüz eylemez dery deryā dery ā / Kef-i cūduñ ṭaşırġatmaz kerem vaḳtinde ʿummānı<br />
K19/21 Nice dery deryā dery ā diyemem keff-i güher-rīzine kim / Anda ġavvāṣ-ṣıfat buldı güherler ḫātem<br />
K19/19 Eli iḥsān u ʿaṭā mevcin urur dery deryādur dery ādur / Ne ʿaceb ger ola ġarḳ-ı zer ü zī<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
M2/I/7 Ḳanı ol dürr-i dil-efrūz-ı seḫā dery deryās dery deryās<br />
āsı ās / Ḳanı ol gevher-i nā-yāb-ı mürüv<strong>ve</strong>t kānı<br />
K9/5 Dery Deryā-yı Dery yı keffi mevc-i ʿaṭā urdı şöyle kim / Yek bār sīm-i nāb ile zeyn oldı her kenār<br />
1.2. sayıca çokluğu <strong>ve</strong> yoğunluğu kuv<strong>ve</strong>tlendirme bağlamında;<br />
K14/21 Neheng-āsā dil-ā<strong>ve</strong>rler ʿadūyı yutdılar gitdi / ʿAceb dery deryā dery deryā<br />
ā imiş ḥaḳḳā bu leşger-gāh-ı ʿOs̱mānī<br />
K4/12 Ne dery deryādur dery ādur bu şiʿrüñ baḥri yā Rab / Ki andan kāʾināt olmış güher-çīn<br />
G128/5 Yaşum dery deryādur dery ādur ey Bāḳī içinde şāḫ-ı mercānı / Ḫayāl-i naḫl-i bālā-yı nihāl-i erġavānumdur<br />
302
M1/IV/6 Dery Deryālar Dery ālar itse ʿālemi çeşm-i güher-feşān / Gelmez vücūda sencileyin dürr-i şāh-vār<br />
G191/4 Yaşumuz dery deryālara dery ālara döndürdi cevr-i rūzgār / Ḥāliyā ey māh-rū baḥr-i belāya māliküz<br />
K14/36 Belā gird-ābına ṣalsun ʿadūñı nā-bedīd itsün / Fenā dery deryās dery deryās<br />
āsına ās ına ġarḳ eyleyen Firʿavn u Hāmānı<br />
G211/3 ʿAşḳuñuñ dery deryās dery deryās<br />
āsına ās ına nisbet vücūd-ı kāʾināt / Mevc-i baḥr-i bī-kerān üzre bir avuç ḫār u ḫas<br />
G19/5 Oldı dery deryā-yı dery yı eşküme nisbet / Günbed-i çarḫ-ı nīl-reng ḥabāb<br />
G233/2 Ey ki dery deryā-yı dery yı yı ġam-ı ʿaşḳuña yoḳ hīç kenār / Būse luṭf eyle hele bārī kenār olmayıcaḳ<br />
K23/23 Dery Deryā-yı Dery yı ʿilme dür gibi ġavvās olanlara / Virdi zamāne ḫidmeti silkinde intiẓām<br />
G43/3 Gösterdi gāh zülfi ḳarasın gehī ḳaşın / Dery Deryā-yı Dery yı ḥüsn-i dost ʿayān itdi cezr ü med<br />
G90/3 Ḳucmaḳ degül ġaraż seni dīdārdur murād / Dery Deryā-yı Dery yı iştiyāḳ begüm bī-kenārdur<br />
G420/9 Dery Deryā-yı Dery yı ṭabʿ-ı pāk-i güher-rīz-i şāhdan / Lüʾlū-yı fażl u dürr-i kerāmet ṣudūr ide<br />
dery deryā-mis̱ dery mis̱ mis̱āl mis̱ āl [1] [1] derya gibi ‖ pek çok, binlerce (askerlerin sayıca çokluğu bağlamında;)<br />
K1/24 Der Deryā-mis̱ Der mis̱ mis̱āl mis̱ āl ʿaskerüñ içre ʿalemlerüñ / Fetḥ ü ẓafer sefīnesine açdı bād-bān<br />
dery deryā-ṣıfat dery ıfat [1] [1] derya gibi ‖ ‘dil- i dānā’ (insan-ı kâmil)<br />
G264/6 Ne dillerden ne dürler dökdügin dery deryā-ṣıfat<br />
dery ıfat görseñ / Ḫurūş u cūş ile bir gün dil- i dānāyı söyletseñ<br />
dery deryā-yı dery yı NNīl<br />
N<br />
īl īl [1] [1] Nil nehri; ‘deryā’nın nehir anlamı için bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 166.<br />
K13/8 Lā-cerem bir gün zemīn-i ḫuşk olur dery deryā-yı dery yı yı NNīl<br />
N<br />
īl īl / Menbaʿından yaġmasa bir nice dem bārān eger<br />
dery deryā-yı dery dery yı ra raḥmet ra<br />
ḥmet ḥmet [1] [1] bkz. ‘maġfiret deryāsı’ md.<br />
G348/6 Ġarḳ ider ʿālemleri bir ḳaṭre āb-ı maġfiret / Var ḳıyās it vüsʿat-i dery deryā-yı dery yı ra raḥmet ra<br />
ḥmet neydügin<br />
dery deryā-yı dery yı ʿummān ʿummān [4] [4] okyanus<br />
K11/4 Ḳo emvāc-ı belā gelsün naṣībin rūzgār alsun / Derūnuñ derdini keşf itme sen dery deryā-yı dery yı yı ʿummān ʿummān ol<br />
G22/5 Āteş-i sūz-ı firāḳuñ bir ḥarāret virdi kim / Nūş ider bir demde dil dery deryā-yı dery yı ʿUmmān ʿUmmānı ʿUmmān dürüst<br />
G69/3 Āb-ı zülāl-i vaṣluña muḥtāc tenhā dil degül / Ḫāk üzre ḳalmış ḫuşk-leb dery deryā-yı dery yı ʿUmmān ʿUmmān teşnedür<br />
Mtl 2 Kesb ider derd ü ġamuñ dil çeşm-i giryān ḥarcanur / Cemʿ ider dery deryā-yı dery yı ʿummān ʿummān ʿummān ebr-i bārān ḥarcanur<br />
dery deryūze dery ūze eylemek eylemek [1] [1] dilenmek<br />
G417/6 Niçün maḥrūm ola sāʾiller ey şāh-ı Sikender-der / Revādur kāhuña Dārā gelüp eylerse eylerse dery deryūze dery<br />
ūze ūze<br />
1. el<br />
dest dest [20]<br />
[20]<br />
K7/19 Zūr-ı dest dest-i dest i devleti gürz-i girān-ı saṭ<strong>ve</strong>ti / Düşmen üzre ḥamle-i Sām u Nerīmān eyledi<br />
K20/30 Şarāb-ı ḥayret ile şöyle mest ü medhūşam / Ne dest dest-i dest i ʿaḳla taṣarruf ne pāy-ı fikre mecāl<br />
G98/5 Seng-i felāḫan ursa eger dest dest-i dest i i rūzgār / Ḳandīl-i āfitāb-ı münev<strong>ve</strong>r şikest olur<br />
G153/5 Şemşīr-i dest dest-i dest i i ḳahruña Cemşīd baş eger / Naʿl-i semend-i ʿazmüñe Dārā ḳulaḳ çeker<br />
G412/2 Ṣalındı ʿīd-gehde serv-ḳadler mest-i nāz olmış / İderdük biz de ayaḳ seyrin olsa dest dest-i dest i yār elde<br />
G504/5 Bāḳī ṣarīr-i kilk-i bedāyiʿ-nigārdur / Şeh-bāz-ı dest dest-i dest i fikretümüñ ṣīt-i şeh-peri<br />
G510/7 Bāḳī görelüm nʾola gerek dest dest-i dest i ḳażādan / Şeh-bāz-ı dil ol kebk-i ḫırāmāne ṣalındı<br />
G533/4 Ṭolu urmış tarlaya döndürdi devrān ṣoḥbeti / Cām ṣınmış mey dökilmiş dest dest-i dest i sāḳī ḳalmadı<br />
K19/33 Dest Dest-i Dest i ḳahruñdan eger sille ṭoḳınsa görinür / Dīde-i düşmenüñe ḥalḳa-i ejder ḫātem<br />
K26/7 Sāḥil-i baḥr-i ʿAdendür meger eṭrāf-ı çemen / Dest Dest-i Dest i mihr anuñ içün oldı bu gün gevher-çīn<br />
G522/3 Şol dil ki cām gibi el üzre ṭutardı Cem / Dest Dest-i Dest i zamāne yirlere çaldı ḫazef gibi<br />
K9/22 Destinde Destinde ḫāme fażl u belāġat nihālidür / Medḥ ü s̱enā-yı şāh-ı cihān aña berg ü bār<br />
G78/5 Bāḳī nis̱ār-ı maḳdem-i sulṭān-ı ʿālī-şān içün / Destinde Destinde şāḫ-ı gül ṭutar laʿlīn ṭabaḳ lüʾlū-yı ter<br />
Kt2/1 Ḳalmayup ferri düşdi destinden destinden / Ḫançer-i āb-gūnı Behrāmuñ<br />
303
K24/17 Yine ferrāş-ṣıfat destine destine destine cārūb almış / Ki ide ḫidmet-i ḫāk-i der-i dā<strong>ve</strong>r sünbül<br />
G9/4 Ḳızarup ruḫları gül-gūne-i tāb-ı mülden / Şuʿle-i sāġar-ı mey destine destine yaḳmış ḫınnā<br />
G160/5 Gül-gūn olurdı çihre-i Bāḳī şafaḳ gibi / Devrān ṣunaydı destine destine bir cām-ı zer-nigār<br />
G159/1 Hecr-i laʿlüñle dem-ā-dem dīde ḫūn-efşān olur / Gözlerüm sildükçe destüm destüm pençe-i mercān olur<br />
G255/5 Destüñde Destüñde Ẕüʾl-feḳār-ı ʿAlī nevk-i ḫāmedür / Bāḳī semend-i ṭabʿuñ olur Düldül eyleseñ<br />
2. taraf, -e doğru<br />
G399/3 Būy-ı zülfüñ şemmesin irgürse dest dest-i dest i Çīne bād / Eylemezdi sünbül-i müşgīne āhū ser-fürū<br />
dest dest-i dest i himmet [2] himmet eli ‖ yardım, lutuf<br />
K1/19 Müştāḳ būy-ı ḫulḳına ʿaṭṭār-ı nev-bahār / Muḥtāc dest dest-i dest i himmetine ḫ˅āce-i ḫazān<br />
K1/26 Çevgān urupdur aña ezel dest dest-i dest i himmetüñ / Ol dem bu dem-durur ki döner gūy-ı āsmān<br />
dest dest-i dest i ḳudret ḳudret [1] [1] kudret eli ‖ Allah<br />
K25/2 Āfitāb üzre meger ḫāme-i dest dest-i dest i ḳudret ḳudret / Çekdi bir med nitekim ḥācib-i rūy-ı dil-dār<br />
dest dest-i dest i mi miḥnet mi<br />
ḥnet [2] [2] musibet/belâ eli<br />
G24/2 Nice cām-ı Cem nice mirʾāt-ı İskender dilā / Dest Dest-i Dest i mi miḥnetden<br />
mi<br />
ḥnetden cefā ṭaşıyla bulmışdur şikest<br />
G11/4 Dest Dest-i Dest i mi miḥnetden<br />
mi<br />
ḥnetden ḥnetden alınmaya yaḳam / Ger olursa iki ʿālem bir yaña<br />
dest dest dest açmak açmak [1] [1] avuç açmak ‖ dilenmek<br />
K25/22 Eline girmek içün fażla-i ḫ˅ān-ı keremi / Meh-i nev destin destin açar niteki şaḫṣ-ı cerrār<br />
dest dest irmek irmek [1] [1] bkz. ‘el(i) irmek’ md.<br />
G43/2 Nā-dān elinden alma eger irse irse destüñe destüñe / Şeh-bāz-ı āşiyāne-i devlet yeden bi-yed<br />
dest dest ṣunmak ṣunmak [2] [2] el uzatmak; bkz. ‘el uzatmak’ md.<br />
G187/1 Öper meclisde laʿl-i dil-beri peymāneler vardur / Ṣunar destin destin destin ser-i zülf-i nigāra şāneler vardur<br />
G160/4 Ṣun bezm-i ʿīşa destüñi destüñi kim cām-ı mey gibi / Girmez elüñe bir gül-i ter bī-cefā-yı ḫār<br />
dest dest dest urmak urmak [2] [2] el sürmek, dokunmak, el atmak<br />
K12/11 Dāmen-i şāhid-i maʿnāya biri dest dest uramaz uramaz / Çoġ olur gerçi ser-i fikri girībāne çeker<br />
K1/3 Dest Dest urmış urmış idi idi kilk-i şihāba debīr-i çarḫ / Ṭuġrā-nüvīs-i ḥükm-i Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i ins ü cān<br />
des dest des<br />
t uzatmak uzatmak [1]<br />
[1]<br />
G280/3 Zinhār uzatma uzatma destüñi destüñi dīnār u dirheme / Ṣal mihr ü māh ṭopına çevgān-ı himmetüñ<br />
destin destin keş keşīde keş īde ṭutmak ṭutmak [1] [1] elini çekmek<br />
G79/6 Her kim keş keşīde keş keşīde<br />
īde ṭutmaya ṭutmaya destin destin o ṭurradan / Zinhār ġaflet eylemesün çoḳ żarar çeker<br />
destine destine almak almak almak [3] [3] eline almak; bkz. ‘ele almak’ md.<br />
K24/17 Yine ferrāş-ṣıfat destine destine cārūb almış / Ki ide ḫidmet-i ḫāk-i der-i dā<strong>ve</strong>r sünbül<br />
K25/11 Çizmege dāʾire-i şemse-i māhı felege / Aldı Aldı üstād-ı zamān destine destine zerrīn pergār<br />
K22/29 Destüme Destüme alsam alsam ḳalem naẓm-ı bedīʿümle benem / Nīze-bāz-ı ʿarṣa-i mülk-i maʿānī vü beyān<br />
dest dest ber ber-bālā ber ālā ālā-yı ālā yı dest [1] [1] ‘el elden üstündür’ atasözü<br />
G24/4 Rüstem-i Zālüñ ṭutışdum pençesin burdum idi / Ḳodı el arḳası didi dest dest ber ber-bālā ber ālā ālā-yı ālā yı dest<br />
dest dest-būs dest ūs [1] el öpme (bayramda el öpme geleneği bağlamında;)<br />
G39/7 Āşıḳa iḥsān ise maḳṣūd elüñde dostum / Dest Dest-būsuñdur<br />
Dest ūsuñdur muḥaṣṣal Bāḳīye iḥsān-ı ʿīd<br />
dest dest-bürd dest bürd [1] kuv<strong>ve</strong>t, üstünlük ‖ el çabukluğu (güreş bağlamında)<br />
K22/11 Dest Dest-bürd Dest bürd bürd-i bürd ṣarṣarı āḫır görüp şāḫ-ı çenār / Didi el arḳası yirde āferīnler pehlevān<br />
dest dest-efş dest efş efşān efş ān [3]<br />
[3]<br />
304
1. el çırpma<br />
G237/3 Pāy-kūbān dest dest-efş dest efş efşān efş ān naʿre-zen efġān-künān / ʿAzm-i kūy-ı dil-rübā itdüm olup der-rāh-ı şevḳ<br />
G292/3 Ẕevḳ u şevḳuñ yiridür raḳṣ uralum dest dest-efş dest efş efşān efş ān / Virelüm zelzeleye ṭāḳ u revāḳı berü gel<br />
2. el sallamak ‖ yaprak sallanması; bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 166-167.<br />
G385/5 ʿĀşıḳuñ raḳṣda hem-pālarıdur dest dest-efş dest efş efşān efş ān / Bāḳıyā anuñ içün serv ü çenārı se<strong>ve</strong>rin<br />
dest dest-gīr dest īr [4]<br />
1. kul, esir<br />
K23/29 Ḫāk-i derüñ sücūdın ider bir fütādedür / Luṭf eyle dest dest-gīri dest īri ol itsün biraz ḳıyām<br />
2. yardımcı, dost<br />
M5/II/2 Pençe-i ḫurşīd-i ʿālem-tāba ḥüsnüñ dest dest-gīr dest īr<br />
M3/IV/7 Dest Dest-gīr Dest īr īr-i īr ehl-i dil kimdür diyü fāl eyledüm / İşbu beyt-i rūşen ü pākīze-gevherdür gelen<br />
G274/6 Dest Dest-gīrüñ Dest īrüñ yine şāhenşeh-i devrān yaraşur / Sāḳī-i devr-i felek cām ṣunarsa el çek<br />
dest dest-gīr dest īr itmek [1] elinden tutmak ‖ yardım etmek<br />
G523/6 Ne ġam endīşe-i ẕilletden ey Bāḳī bu menzilde / Hidāyet reh-beri luṭfın aña kim dest dest-gīr dest īr itdi<br />
dest dest-gīr dest īr olmak [6] [6] yardımcı olmak, yardım etmek, himmet etmek<br />
K13/12 Ḳaṣr-ı ḳadrüñ āsmān eyler olursa lursa dest dest-gīr dest<br />
īr īr / Himmet-i vālā-yı şāhenşāh-ı ʿālī-şān eger<br />
G7/5 Bāḳī suḫanda farḳ-ı sipihre ḳadem baṣar / Luṭf-ı Ḫudā olursa olursa eger dest dest-gīr dest<br />
īr aña<br />
G167/5 Yitişgil ölmedin ey cān ṭabībi dest dest-gīr dest īr ol kim / Bedenden cān-ı Bāḳī ṭurmayuben ıżṭırāb eyler<br />
G465/9 Ümmīd-i vaṣl-ı yārdan el çekme Bāḳıyā / Şāyed ki dest dest-gīr dest īr ola bir merḥabāyile<br />
K18/48 Ḳoma Bāḳī ḳuluñı cürʿa-ṣıfat ayaḳda / Dest Dest-gīr Dest īr ol aña ey dā<strong>ve</strong>r-i ʿālī-miḳdār<br />
K22/27 Cürʿa-<strong>ve</strong>ş ayaḳda ḳodı sāḳī-i devrān beni / Dest Dest-gīr Dest īr ol ey emīr-i meclis-i devr-i zamān<br />
dest dest dest ü ü dest destār dest ār [1] [1] [1] el <strong>ve</strong> sarık (sarığın bir kenarına iliştirilmesi geleneği) ‖ her yer<br />
K18/53 Lālelerle bezene niteki deşt ü ṣaḥrā / Nitekim güller ile zeyn ola dest dest ü ü dest destār dest ār<br />
dest dest ü ü ppā<br />
p ā beste beste olmak olmak [1] [1] eli kolu bağlı olmak ‖ çaresiz kalmak; bkz. MENİNSKİ, C. II, süt. 2074.<br />
K20/32 Kemend-i ʿacz ile olmazdı olmazdı dest dest ü ü ppā<br />
p ā beste beste / Bu bendi geçmese baña zamāne-i muḫtāl<br />
dest destān dest destān<br />
ān-ser ān ser serā ser ā [1] [1] bülbül<br />
G78/7 Dest Destān Dest Destān<br />
ān-ser ān ser serā-yı ser yı midḥati şāḫ-ı ṭarabda naġme-sāz / Ṭāvūs-ı baḫt u devleti bām-ı felekde cil<strong>ve</strong>-ger<br />
dest destār dest ār [7]<br />
[7]<br />
1. taçların üzerine katlanıp şerit haline getirilerek sarılan ince kumaş <strong>ve</strong> tülbent; bkz. KOÇU, s.<br />
87, 203; DERVİŞ ÇEYİZİ, s. 204-208.<br />
G27/4 Yaḳarlar hep fetīl-i dāġ olur dest destār dest ār ile cāme / Budur abdāllar ʿaşḳuñda ʿuryān olmaġa bāʿis̱<br />
G482/3 Pençe-i māhı ṣanasın ḳapladı ebr-i sefīd / Çihre-i tābānuñuñ kim indi dest destār dest<br />
ār üstine<br />
G400/2 Dest Destār Dest Destār<br />
ār-ı ār ḫ˅āce ḫırḳa-i ṣofī ridā-yı şeyḫ / Devr-i lebüñde mey-gedelerde yatur girev<br />
G485/4 Sen semen-ber serv-i sīm-endāma bir kez ṣarılañ / Başa iletdi işin ʿālemde dest destāruñ dest āruñ gibi<br />
2. sarık kenarı (bir çiçek iliştirilmesi bağlamında;)<br />
G12/3 Seng-i bī-dāduñla serde zaḫm-ı ḫūnīnüm ki var / Gūşe-i dest destārda dest ārda rengīn ḳaranfüldür baña<br />
G532/2 Kākül-i müşgīni sevdāsıyla yansam dūd-ı dil / Gūşe-i dest destārdan dest ārdan peydā olur sünbül gibi<br />
3. sarık ucu<br />
M3/II/4 Gūşe-i dest destār dest destār<br />
ārına<br />
ına ṣandum otaġa ṭaḳdılar / Sāye ṣalmış farḳına perr-i hümā-yı salṭanat<br />
305
dest destār dest destār<br />
ār-ı ār ı ı mermerş mermerşāhī mermerş<br />
āhī [1] [1] çok ince bezden dokunmuş bir sarık çeşidi<br />
G49/3 Ḫ˅āce ursun başına dest destār dest destār<br />
ār-ı ār ı mermerş mermerşāhīyi<br />
mermerş<br />
āhīyi / Lāubālī ʿāşıḳuñ farḳında bir sāġar yiter<br />
dest deste dest e [2] [2] demet, tutam<br />
G47/3 Göñlin o zülfe beste ḳılan cān-ı nā-tevān / Ol riştedür ki deste deste-i deste i reyḥāne ṣarmaşur<br />
G524/3 Baġlarsañ eger deste deste-i deste i reyḥān ile ṭurmaz / Tā rişte-i cān ṭurrası tārına ulandı<br />
306<br />
deste deste vü vü perv pervāz perv pervāz<br />
āz [1] [1] sapı <strong>ve</strong> kenarları (aynanın etrafına konulan oymalı ince uzun<br />
tahta parçaları anlamında)<br />
G212/3 Ruḫsār-ı ṣāf u pāki ḫam-ı zülf-i yārda / Āyīnedür ki deste vü perv pervāz perv<br />
āz āzı āz ābnūs<br />
deste deste deste deste [1] [1] demet demet, tutam tutam<br />
G242/5 Ḳaddüñ nihāli ruḫlaruñ āli gerek bize / Gül deste deste deste deste tāze fidanlar ḳucaḳ ḳucaḳ<br />
dest destī dest ī [1] [1] testi<br />
G421/6 Meclis-i cānāneye sāḳī çoġ alsun bādeyi / Başḳa bir dest destī dest gerek zīrā raḳībuñ başına<br />
dest dest-māl dest āl [3] [3] mendil, (kırmızı renk <strong>ve</strong> gül ile birlikte)<br />
G308/7 Luṭfuñdan irdi Bāḳīye rengīn filoriler / Gūyā ṣaçıldı meclise bir dest dest-māl dest āl gül<br />
G487/2 Gül-şende lāle ṣanma ʿaraḳ-nāk olup çemen / Bir āl dest dest-māl dest āl ile sildi yañaġını<br />
G456/2 Çemende ʿīşa gelmiş ġonca-i ter / Biraz gül baġlamış bir dest dest-māle dest āle<br />
dest dest-res dest res [5]<br />
1. el uzatma, erişme, dokunma<br />
K15/7 Ne mümkin dest dest-res dest res dāmān-ı vaṣl-ı yāre ey Bāḳī / Felek nā-mihribān düşmen ḳāvī dil-dār her-cāyī<br />
G211/2 Çāk çāk itsün beni şemşīr-i ġamzeñ şāne-<strong>ve</strong>ş / Zülfüñe tek ʿāḳıbet olsun müyesser dest dest-res dest res<br />
G144/2 Zülfüñüñ dest dest-resin dest resin ṭuydı meger ruḫlaruña / Bāġda sünbülüñ aḥvāli perīşān dirler<br />
G539/4 Ṭurra-i müşgīnüñe olmazsa rūzī dest dest-res dest res / Şāne-<strong>ve</strong>ş minşār-ı miḥnet çāk çāk eyler beni<br />
2. güç, kudret ‖ imkan<br />
G443/5 Bulamaz dest dest-res dest res bu dāʾireye / Bāḳıyā şimdi degme gūyende<br />
dest dest-res dest res olmak olmak [2] ulaşmak, el uzatmak<br />
G209/1 Zülf-i nigāre şāne-<strong>ve</strong>ş olursa olursa dest dest-res dest res / Miḳrāż gibi rişte-i pey<strong>ve</strong>nd-i ġayrı kes<br />
dest dest-yār dest ār [1] [1] yardımcı ‖ dost<br />
K9/14 Ṣaff-ı ġazāda rāyet-i iḳbāli pāy-merd / Rūz-ı <strong>ve</strong>ġāda ḳabża-i şemşīri dest dest-yār dest ār<br />
deşt deşt deşt [8]<br />
[8]<br />
1. ova; TUHFE-İ ŞÂHİDÎ, s. 66.<br />
G114/4 Kūhdan geçse ġam-ı zülfüñle āhum ṣarṣarı / Kūh deşt deşt ü deşt deşt bāġ u bāġ sünbül-zār olur<br />
K2/22 Eyledi leşger-i manṣūruñ o bayraḳlar ile / Vādī-i nuṣret ü deşt deşt-i deşt i ẓaferi lāle-sitān<br />
K14/24 Dem-i aʿdā ile deşt deşt-i deşt i cihānı lāle-zār itdi / Sipāh-ı berḳ-reftār-ı Tatāruñ tīr-bārānı<br />
G295/5 Geşt itme deşt deşt-i deşt i ḥasreti āhuñla Bāḳıyā / Ṣayd-ı kemend-i āh olur āhū degüldür ol<br />
G414/4 Deşt Deşt-i Deşt i ġamda her yaña tenler getürdi seyl-i ḫūn / Ṭurmayup Tātār-ı ġamzeñ tīr-bārān itmede<br />
G13/2 Seḥāb-i luṭfuñ ābın teşne-dillerden dirīġ itme / Bu deştüñ deştüñ baġrı yanmış Lāle-i Nuʿmānıyuz cānā<br />
G236/1 Degme naḫcīrin şikār itmez bu deştüñ deştüñ şīr-i ʿaşḳ / Şīr-merdān-ı dil-ā<strong>ve</strong>rdür yine naḫcīr-i ʿaşḳ<br />
2. çöl<br />
G548/1 Nice yıldur deşt deşt-i deşt i ġamdur cān-ı maḥzūnuñ yiri / Ey ṣaçı Leylā virildi baña Mecnūnuñ yiri
deşt deşt-i deşt i fen fenā fen<br />
ā [1] yokluk çölü ‖ ölüm<br />
M1/VI/4 Deşt Deşt-i Deşt i fen fenāda fen<br />
āda mürġ-i hevā ṭurmayup ḳonar / Tīġuñ Ḫudā yolında sebīl itdi ḳanları<br />
deşt deşt-i deşt i Ḫuten Ḫuten [1] [1] Huten sahrası<br />
G487/5 Ḫālüñ ḫaberleriyle muʿaṭṭar ḳılur nesīm / Deşt Deşt-i Deşt i Ḫutende Ḫutende nāfe-i misküñ dimāġını<br />
deşt deşt ü ü ṣaḥrā ṣaḥrā [1] [1] [1] kır ova ‖ her yer, bütün doğa<br />
K18/53 Lālelerle bezene niteki deşt deşt ü ü ṣaḥrā ṣaḥrā / Nitekim güller ile zeyn ola dest ü destār<br />
1. ilaç<br />
dev devā dev ā [7]<br />
[7]<br />
G479/6 Bir dev devā dev ā ṣor dil-i bīmāra lebinden Baḳī / Hele ṣabr eyle biraz varsun o yār uyḫuya<br />
G223/1 Nʾola gelse dil-i mecrūḥa derd-i dil-rübādan ḥaẓ / İder ḫaste ne deñlü nā-ümīd olsa dev devādan dev ādan ḥaẓ<br />
G271/3 Maḥabbet leẕẕetin idrāk iden miḥnetden incinmez / Gelür derdüñ dil-i bīmār-ı ʿuşşāḳa dev devādan dev devādan<br />
ādan yig<br />
G148/6 Ġayrı dermān istemez Bāḳī ḳuluñ / Zaḫmına derdüñ dev devās dev<br />
ās āsı ās ı ḫoş gelür<br />
G370/4 Mübtelā-yı ʿaşḳuñuñ dermāndan istiġnāsı var / Derdüñe muʿtād olan diller dev devāy dev devāy<br />
āyı āy n’eylesün<br />
G95/7 Ḳahr-ı zamānuñ zehrini defʿ itmez ey Bāḳī dev devā dev ā / İllā şarāb-ı dil-güşā tiryāḳ-i ekber kendidür<br />
2. çare ‖ ilaç<br />
Mtl 4 Her derd ü her seḳāmete ḥāẕıḳ ṭabīb olur / İllā marīż-i ʿaşḳa bulınmaz dev devā dev ā bilür<br />
dev devā dev<br />
ā eylemek eylemek [2] [2] ilaç <strong>ve</strong>rmek, iyileştirmek<br />
G31/2 Bī-derd olana eylemede eylemede ṭurmadın dev devā dev ā / Ol cān ṭabīb ḫastesine eylemez ʿilāc<br />
G475/5 Bāḳī-i ḫaste-dili derd ile dermānde ḳoyup / Ġayrı derdine dev devā dev ā eyleme eyleme iḥsān eyle<br />
dev devāsuz dev<br />
āsuz derd derd [2] [2] çaresiz, tedbirsiz (onulmaz) dert<br />
G55/2 Ḳapuñda ḥāṣıl itdi bu dev devāsuz dev āsuz derdi derdi hep göñlüm / Ne derde mübtelā oldı dil-i bīmārı görsünler<br />
G344/5 Ṭabīb-i şehre baş egmem güzellerden şifā ummam / Oñulmaz yaradur yaram dev devāsuz dev āsuz derddür derddür derdüm<br />
dev devām dev ām [3] [3] sürme, sürüp gitme<br />
K23/27 Dehre dev devām dev devām<br />
ām-ı ām ı devletidür ġāyetüʾl-münā / Çarḫa beḳā-yı ʿizzetidür münteheʾl-merām<br />
G530/9 Diler Bāḳī Ḫudādan ol ḫudā<strong>ve</strong>nd-i cihān-dānā / Beḳā-yı baḫt-ı bih-rūzı dev devām dev<br />
ām ām-ı ām ı ı fetḥ-i fīrūzı<br />
K11/13 İrişdükçe seḥer-gāha münācāt eyle der-gāha / Dev Devām Dev Devām<br />
ām-ı ām ı devlet-i şāha duʿā-gūy u s̱enā-ḫ˅ān ol<br />
307<br />
dev devāt dev āt [2] [2] divit; kalemleri koyacak bir kutu yanında kapaklı hokkasıyla, beldeki<br />
kuşağa çaprazlamasına sokularak taşınan ufak bir yazı takımı; bkz. YAZMA KİTAP SANATLARI,<br />
s. 16.<br />
G145/3 Zülf-i müşg-efşānı vaṣfın yazduġum bildi dev devāt dev āt / Ḫāmenüñ ṣaldı ayaġı altına miskī ḥarīr<br />
K3/13 Ne yaña buyursa revādur getürmek / Dev Devāt Dev Devāt<br />
ātın āt ın Arisṭo silāḥın Sikender<br />
dev devāt dev<br />
āt āt-ı āt ı sur surḫ sur<br />
ḫ [1] [1] [1] kırmızı mürekkep dolu bir hokka; ‘ mürekkep konulan hokka, kalemliğin<br />
yanına yapıştırılırdı. Hokkaların biri mürekkep diğeri lâl denilen kırmızı mürekkep koymaya<br />
yarayan iki bölümleri olduğu gibi…’ bkz. YAZMA KİTAP SANATLARI, s. 16.<br />
K16/3 Çeşmüm dev devāt dev devāt<br />
āt-ı āt ı sur surḫa sur<br />
ḫa dönüp ḫūn-ı eşk ile / Cismüm boyandı ḳana ser-ā-pā ḳalem gibi<br />
dev devāt dev<br />
āt u u ḳalem ḳalem [1] [1] divit <strong>ve</strong> kalem ‖ şekil olarak ‘āh’ (هآ)şekli<br />
G61/1 Ḥarf-i ġama dev devāt dev devāt<br />
āt u u ḳalem ḳalem ḳalem şekl-i āhdur / Aña mürekkeb āhda dūd-ı siyāhdur<br />
devlet devlet [67] [67] mutluluk ‖ talih ‖ makam<br />
K2/6 Umaruz kim bulına Kaʿbe-i maḳṣūda vüṣūl / Geçdi çün devlet ile yirlü yirine erkān
K26/31 Lāyıḳ-ı devlet devlet ü şāyeste-i iḳbāl oldur / Ḳalmaya Bāḳī-i bī-çāre melūl ü ġamgīn<br />
K27/22 Cihānda sāġar-ı devlet devlet murāduñ üzre devr itsün / Göñül ḫoşluḳların ḳılsun müyesser Ḥażret-i Mevlā<br />
M3/I/5 Nā-gehān bir toz ḳopardı bād-pāy-ı devleti / Rūşen oldı dīde-i aʿyān-ı devlet devlet ṣubḥ-dem<br />
M3/I/7 Āfitāb-ı ʿālem-ārā gibi zerrīn tāc ile / Taḫt-ı sīmīn üzre ṣaldı ferr-i devlet devlet ṣubḥ-dem<br />
G17/5 Maḥabbet dāġı yaḳ sīneñde ferr-i devlet devlet isterseñ / Bilürsin olmaz ey Bāḳī saʿādet-baḫş her kevkeb<br />
G43/2 Nā-dān elinden alma eger irse destüñe / Şeh-bāz-ı āşiyāne-i devlet devlet yeden bi-yed<br />
G93/5 Cām-ı mey ṣadr-ı mey-gede kimine / Tāc-ı devlet devlet serīr-i ʿizzet olur<br />
G367/5 İşāret besdür ey Bāḳī saña ser-māye-i devlet devlet / Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i ḳader-ḳudret şehenşāh-ı muʿaẓẓamdan<br />
G438/3 Kāküli ṣanmañ görinen ṭāʾir-i devlet devlet hümā / Sāye ṣalmışdur o şāhenşāh-ı ḫūbān üstine<br />
G490/3 Ṭoġmadı ḫurşīd-i ʿālem-tāb-ı devlet devlet ʿāşıḳa / Dil-rübā kim ʿālem-i vuṣlatda ʿuryān olmadı<br />
G513/3 Her şirārın aḫter-i devlet devlet bilürdi Kūh-ken / Sīne-i ḫārādan āteşler çıḳarsa tīşesi<br />
G542/1 Ey göñül aʿyān-ı devlet devlet devlet içre himmet ḳalmadı / Kimden umarsın kerem ehl-i mürüv<strong>ve</strong>t ḳalmadı<br />
K2/7 Devlet Devlet Devlet iḳbāl ḳılup eyledi ṭāliʿ yārī / Ḥāṣılı üstümüze döndi sipihr-i gerdān<br />
G379/1 Ṣaḥrālara döşendi bisāṭ-ı zümürrüdīn / Devlet Devlet anuñ ki lāle-ruḫı oldı hem-nişīn<br />
G415/2 Devlet Devlet anuñ kim ḫayāl-i yār ola eglencesi / Ḫurrem ol dem kim geçer endīşe-i dil-dār ile<br />
G460/1 Devlet Devlet el virse yüzin gördügüm eyyām olsa / Merḥabā eylesem ol şūḫ ile bayram olsa<br />
K19/15 Beyża-i ṭāʾir-i devletdür devletdür devletdür o dürr-i şeh-vār / Āşiyān şeklini baġlarsa nʾola ger ḫātem<br />
K19/23 Burc-ı devletdür devletdür eli eylese peydā ne ʿaceb / Heyʾet-i māh-ı nev ü ṣūret-i aḫter ḫātem<br />
G127/4 Ḫaṭ-ı menşūr-ı devletdür devletdür benefşe rind-i mey-ḫ˅āra / Çemende şāḫ-ı sünbül aña bir ṭuġrā-yı ġarrādur<br />
G326/4 Gelmez senüñle maʿrekeye ḫaṣm-ı kūr-baḫt / Olmaz hümā-yı devlete devlete hem-sāye būm-ı şūm<br />
G168/3 Devlete Devlete Devlete meyl eylemez dānā-yı maḥmiyyüʾl-cenāb / Kim bilür bir āndur ol da intiḳāl üstindedür<br />
K7/18 ʿĀlemi gül gibi ḫandān itdi devr-i devleti devleti devleti / ʿAhd-i ʿadli iʿtidāl-i māh-ı nīsan eyledi<br />
K7/19 Zūr-ı dest-i devleti devleti gürz-i girān-ı saṭ<strong>ve</strong>ti / Düşmen üzre ḥamle-i Sām u Nerīmān eyledi<br />
K16/11 Āsīb-i rūzgār-ı ḫazāndan emīn ola / Gül-zār-ı ʿömr-i devleti devleti bāġ-ı İrem gibi<br />
K16/12 Pā-māl-i esb-i devleti devleti devleti küffār-i ḫāk-sār / Ḫāḳān-ı Çīn muṭīʿ ola şāh-ı ʿAcem gibi<br />
K17/13 Ḳadr ü şerefde her gicesi Leyletüʾl-berāt / Eyyām-ı ʿömr-i devleti devleti nev-rūz u nev-bahār<br />
K23/26 Āyīnedür ki ṣūret-i iḳbāli gösterür / Ṣaḥn-ı sarāy-ı devleti devleti ferşinde her ruḫām<br />
M1/II/4 Ḫāk-i cenāb-ı ḥażreti der-gāh-ı devleti / Fażl u belāġat ehline ümmīd-gāh idi<br />
M1/VIII/1 Ḳılduḳça Şāh-ı ʿāleme Ḥaḳ fażl u raḥmeti / Virsün cihānda Ḥażret-i Pāşāya devleti devleti<br />
devleti<br />
M3/I/5 Nā-gehān bir toz ḳopardı bād-pāy-ı devleti devleti / Rūşen oldı dīde-i aʿyān-ı devlet ṣubḥ-dem<br />
G99/5 Cām-ı zer ile buldı żiyā bezm-i devleti devleti / Nergis ki taḫt-gāh-ı çemen tāc-dārıdur<br />
G152/3 Ġāfil geçürme furṣatı kim bāġ-ı ʿālemüñ / Gül devri gibi devleti devleti nā-pāy-dārdur<br />
G337/10 Cemāl-i devleti devleti devleti gül gibi ḫurrem ü ḫandān / Bisāṭ-ı ʿişretini gül-sitāna beñzetdüm<br />
K1/12 Kim bu niẓāmı virmedi ʿālem sarāyına / İllā ki yümn-i devlet devlet-i devlet Şāh-ı cihān-sitān<br />
K2/28 Saña Kisrīyi ʿadāletde muʿādil ṭutsam / Fażladur sende olan devlet devlet-i devlet<br />
i dīn ü īmān<br />
K9/2 Gün gibi tāc-ı devlet devlet-i devlet i şāhī ṭulūʿ idüp / Kevn ü mekāna virdi żiyā āfitāb-vār<br />
K11/13 İrişdükçe seḥer-gāha münācāt eyle der-gāha / Devām-ı devlet devlet-i devlet<br />
i şāha duʿā-gūy u s̱enā-ḫ˅ān ol<br />
K16/7 Meşhūr bezm-i devlet devlet-i devlet i şāh-ı yegānede / Ṭabʿuñ ṣafā-yı meşreb ile Cām-ı Cem gibi<br />
G43/1 Ey dil gerekse vāsıṭa-i devlet devlet-i devlet i ebed / Olmaz nigāruñ işigi ṭaşı gibi sened<br />
G261/5 Bāḳıyā mey-gedenüñ ehl-i ḫarābāt içre / Ḫidmet-i ḫāk-i deri devlet devlet-i devlet Dārādan yig<br />
G283/2 Gözümüñ ḳanlu yaşı devlet devlet-i devlet i i ʿaşḳuñda şehā / ʿAynına almaz olupdur aḳışın Ceyḫūnuñ<br />
G360/4 Metāʿ-ı dehr-i fānīden bu gün peymānedür varlıḳ / Ne ḳaldı cāmdan ġayrı nişān-ı devlet devlet-i devlet i Cemden<br />
G367/4 Fürūġ-ı cām-ı ʿişretden ḥarīm-i cānı rūşen ḳıl / Ki envār-ı saʿādetdür çerāġ-ı devlet devlet-i devlet i Cemden<br />
308
G377/2 Devr-i piyāle devlet devlet-i devlet Cemden ḫaber virür / Her bir ḥabābı remz ile bir tāc-dārdan<br />
G484/6 Añarlar devlet devlet-i devlet i i şāh-ı cihānda nāmuñ ey Bāḳī / Süleymān yād olınduḳça bile meẕkūr olur mūrı<br />
K12/14 Devlet Devlet-i Devlet i şāh-ı cevān-baḫta duʿā ḳıl ki seni / Kimse çekmez ilerü himmet-i şāhāne çeker<br />
M2/V/1 Lāyıḳ-ı maġfiret-i Ḥażret-i Ġaffār olsun / Devlet Devlet-i Devlet i nā-mütenāhīye sezā-vār olsun<br />
G299/5 Devlet Devlet-i Devlet i dār-ı cihān devr-i zamān ey Bāḳī / Pāy-dār olmaduġın ḳıṣṣa-i Dārādan bil<br />
K23/27 Dehre devām-ı devletidür devletidür devletidür ġāyetüʾl-münā / Çarḫa beḳā-yı ʿizzetidür münteheʾl-merām<br />
K21/19 Nücūm içinde S̱üreyyā terāzū ile yürür / Ki ṣādır olmaya eyyām-ı devletinde devletinde <strong>ve</strong>bāl<br />
M3/IV/5 Devletinde Devletinde miḥnet-i devrāndan ey Bāḳī ne ġam / Ḥamdüliʾllāh Pādişāh-ı bende-per<strong>ve</strong>rdür gelen<br />
G51/1 Lāleler bezm-i çemende cām-ı ʿişret gösterür / Devletinde Devletinde ḫusrev-i gül ʿīşa ruḫṣat gösterür<br />
M3/II/3 Çeşme-sār-ı sebze-zār-ı devletinden devletinden reşḥadur / Āb-ı rūy-ı ḫançer-i kiş<strong>ve</strong>r-güşā-yı salṭanat<br />
K20/45 El aç duʿā-yı ḳıyām-ı ḫıyām-ı devletine devletine / Yiter uzandı bu deñlü ṭınāb-ı ḳāl u meḳāl<br />
K26/16 Defter-i devletine devletine miḥ<strong>ve</strong>r-i eflāk ḳalem / Ḫātem-i ḳadrine bu günbed-i fīrūze nigīn<br />
M2/IV/8 Minnet Allāha kemāl-i kerem-i Rabbānī / Eyledi iki cihān devle devletini devle tini erzānī<br />
G537/8 Cām-ı ḫurşīd-i cihān-tāba żiyā feyż eyler / Ḫātem-i devletinüñ devletinüñ şaʿşaʿa-i elmāsı<br />
M2/III/4 Āh kim ḫ˅āb u ḫayāl oldı bu devletler devletler hep / Ṭurmadı ʿaksine devr eyledi çarḫ-ı gerdān<br />
G60/7 Kīmyādur Bāḳıyā ḫāk-i cenāb-ı mey-fürūş / Āsitānı ḫidmetinden ḳaçma bir devletlüdür<br />
devletlüdür<br />
K18/38 Ser<strong>ve</strong>rā cānı mı var devletüñ devletüñ eyyāmında / Sünbülüñ ṭurrasına el uzada şāḫ-ı çenār<br />
G530/10 Niẓām-ı devletüñ devletüñ dāʾim ḫıyām-ı rifʿatüñ ḳāʾim / Cihāna sāye ṣalduḳça bu ʿālī çetr-i zer-dūzī<br />
K19/28 Görinür naḳş-ı nigīninde sevād-ı mührüñ / Devletüñ Devletüñ barmaġına māh-ı münev<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
K7/30 Cümle yek-dildür duʿā-yı devletüñde devletüñde kāʾināt / Ḫalḳ iḳbāl-i cenāb-ı pāk-i Yezdān eyledi<br />
K2/54 Merḥamet mevsimi ihṣān demidür sulṭānum / Luṭf ḳıl her ne ise devletüñe devletüñe lāyıḳ olan<br />
K19/31 Nāmuñ āfaḳa ṣalar nefḥa-i ʿūd u ʿanber / Meclis-i devletüñe devletüñe olalı micmer ḫātem<br />
K2/58 Zehre-i çūn u çirā kimsede yoḳdur ḥāşā / Südde-i devletüñüñdür devletüñüñdür yine bāḳī fermān<br />
devletde devletde ʿizzetde ʿizzetde [1]<br />
[1]<br />
G432/5 Eger Bāḳīnüñ aḥvālinden istifsār iderlerse / Ġam-ı dil-dāra hem-dem vaḳti ḫoş devletde devletde ʿizzetde<br />
ʿizzetde<br />
devlet devlet-i devlet i düny dünyā düny<br />
ā ā [5] dünya saadeti ‖ baht<br />
G96/5 Reşk itme ʿömr-i devlet devlet-i devlet i düny dünyāya düny<br />
āya Bāḳıyā / Kim ḫ˅āb-ı ġaflet içre hemān bir ḫayāldür<br />
G192/6 Minnet Ḫudāya devlet devlet-i devlet i düny dünyā düny<br />
fenā bulur / Bāḳī ḳalur ṣaḥīfe-i ʿālemde adumuz<br />
G417/5 Cihāna tā ebed zīnet vire bu gevher ey Bāḳī / Aña ḳıymet olur mı devlet devlet-i devlet i düny dünyā-yı düny<br />
yı yı deh-rūze<br />
G256/3 Devlet Devlet-i Devlet i düny dünyā düny<br />
ḫayāl-i ḫ˅āba beñzer nesnedür / Baḥt-ı bī-dār isteyenler terk-i ḫ˅āb itmek gerek<br />
G300/3 Devlet Devlet-i Devlet i düny dünyā düny<br />
içün hergiz ne ġam-gīn ol ne şād / Ber-ḳarār olmaz bilürsin ḥāl-i ʿālem ey göñül<br />
devlet devlet ü ü ba baḫt ba ḫt [1]<br />
[1]<br />
M1/VIII/10 Dāʾim çerāġ-ı devlet devlet ü ü ü ba baḫt ba baḫt<br />
ḫtın ḫt ın münev<strong>ve</strong>r it / İki cihānda göñli murādın müyesser it<br />
devlet devlet ü ü ba baḫt ba ḫt u u saʿādet saʿādet [1]<br />
[1]<br />
G230/3 Ḥaḳ virdi saña devlet devlet devlet ü ü ba baḫt ba ḫt u u saʿādeti saʿādeti / Baġlarsa nʾola ḳarşuña ehl-i kemāl ṣaf<br />
devlet devlet devlet ü ü iiḳbāl<br />
i ḳbāl [4]<br />
[4]<br />
K9/9 Farḳında tāc-ı devlet devlet devlet ü ü ü iiḳbāl<br />
i ḳbāl ser-firāz / Taḫtında taḫt-ı ʿizzet ü baḫt eyler iftiḫār<br />
K21/9 Sevāḥil-i çemene çıḳdı genc-i bād-ā<strong>ve</strong>rd / Yöneldi Ḫusrev-i nev-rūza devlet devlet ü iiḳbāl<br />
i<br />
ḳbāl<br />
K23/37 Devrān muṭīʿ u gerdiş-i gerdūn be-kām-ı dil / Ecrām rām devlet devlet ü ü iiḳbāl<br />
i ḳbāl müstedām<br />
Kt1/11 Ḥāris-i memleket ü devlet devlet ü ü iiḳbālüñ<br />
i iḳbālüñ<br />
ḳbālüñ ola / Māliküʾl-mülk Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i cihān ʿazze <strong>ve</strong> cel<br />
devlet devlet ü ü ccāh<br />
c cāh<br />
āh [1] [1] makam mevki ‖ herşey<br />
G321/5 Bāḳī dilemez dehr-i denī salṭanatın dil / Yār işiginüñ ḫidmetidür devlet ü ü ccāhum<br />
c cāhum<br />
āhum<br />
309
devlet devlet-sar devlet devlet sar sarāy sar āy [1] [1] mutluluk sarayı<br />
K27/3 İki mıṣrāʿ iki yanında ḫoş mevzūn u dil-keşdür / Der-i devlet devlet-sar devlet sar sarāy<br />
āy-ı āy dil-güşā bir maṭlaʿ-ı ġarrā<br />
devlet devlet yüzin yüzin göstermemek göstermemek [1] [1] mutluluğu tattırmamak ‖ şansı dönmemek<br />
G458/2 Baña devlet devlet yüzin yüzin yüzin gösterme göstermeyen<br />
gösterme göstermeyen<br />
yen baḫt-ı siyāhumdur / Ḳara zülfüñ ki çekmiş perde ol ruḫsār-ı nīkūya<br />
devleti devleti dönmek dönmek [1] [1] [1] talihi dönmek ‖ tekrar başlamak<br />
G279/5 Semāʿ-ı çeng ü nāy u devr-i sāġar devleti devleti döndi döndi / Ṣafāsın süre gör ey ṣofī-i sālūs devrānuñ<br />
1. zaman<br />
devr devr [26] [26]<br />
[26]<br />
K7/18 ʿĀlemi gül gibi ḫandān itdi devr devr-i devr i devleti / ʿAhd-i ʿadli iʿtidāl-i māh-ı nīsan eyledi<br />
K20/40 Elümde sāġar-ı ʿişret emīr-i meclis idüm / Zamāne olmasa devr devr-i devr i edānī vü erzāl<br />
G102/4 Devr Devr-i Devr i ruḫuñda ḳaldı ḳamer künc-i ḫānede / Nāmı egerçi ḫaylī zamāndur nişānludur<br />
G266/3 Devr Devr-i Devr i ġamzeñde senüñ kimseye ḫançer çekmez / Boynuma alurın ey şūḫ-ı dil-ārā ḳoluñ<br />
G274/1 Devr Devr-i Devr i i laʿlüñde ümīdüm bu ki ḥakkāk-i felek / Gevherüñ nāmın ide ṣafḥa-i ʿālemden ḥak<br />
G400/2 Destār-ı ḫ˅āce ḫırḳa-i ṣofī ridā-yı şeyḫ / Devr Devr-i Devr i lebüñde mey-gedelerde yatur girev<br />
G472/5 Devr Devr-i Devr i laʿlüñde ne ẕevḳin buldı bilsem şekkerüñ / Var ise şīrīn görinmişdür ẕübābuñ ʿaynına<br />
G268/4 Sāġar-ı laʿl-i leb-i cān-baḫş-ı dil-ber devridür devridür / Döndi ey cām-ı mey-i gül-reng devrānuñ senüñ<br />
G286/5 Ẕikr-i ḥüsn ü vaṣf-ı ruḫsāruñla herkes āşinā / Yāda gelmez ruḫlaruñ devrinde devrinde ammā nām-ı gül<br />
G484/7 Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i ʿaṭā-baḫş u kerem-güster ki devrinde devrinde /Gedā-yı bī-ser ü pālar geyer sincāb u semmūrı<br />
G509/3 Medḥ iderdüñ lebleri devrinde devrinde ey pīr-i muġān / ʿĀḳıbet īmānuña döndürdiler peymāneyi<br />
K9/18 Devrān basīṭ-i ḫāke niçün ṣaldı ferş-i sīm / Devrinde Devrinde tā ki irmeye bir ḫāṭıra ġubār<br />
G77/7 Devrinde Devrinde kimse görmedi emn ü selāmeti / Uydı zamāne ṭavrına ol bī-emānı gör<br />
K5/18 Felekler farḳına baṣdı ḳadem devrüñde devrüñde fażl ehli / Nice pā-māl ide dünyā-yı fānī ehl-i ʿirfānı<br />
K5/21 Perīşān itmedi devrüñde devrüñde hergiz kimseyi kimse / Meger meclisde yārān-ı ṣafā gül-berg-i ḫandānı<br />
G33/2 Ḳatı açılmasun devrüñde devrüñde ġonca / İñen ʿarż itmesün gül-berg-i ter ruḫ<br />
K1/20 Devrüñde Devrüñde kimse cevr-i sitem-gerden iñlemez / Bī-şerʿ ider iderse eger çeng ü ney fiġān<br />
G35/2 Devrüñde Devrüñde güle niçün olur bende benefşe / Üstine ḳılıçlar mı ṭutar sūsen-i āzād<br />
2. dünya, felek<br />
G365/4 Sāḳī-i devr devr minnet ile ṣunsa içmezin / Āb-ı ḥayātı cām-ı zer-i āfitābdan<br />
G211/5 Devr Devr elinden Bāḳıyā ġam çekme ʿālem böyledür / Gül naṣīb-i ḫār u ḫas bülbül giriftār-ı ḳafes<br />
G300/2 Devr Devr elinden kāse kāse yutduġum ḳanlardur ol / Ḳaṭre ḳaṭre ṭamlayan gözden dem-ā-dem ey göñül<br />
Kt14/1 Yār bir meclis ḳurar mı kʾanda bu ġamgīn göñül / Devr Devr elinden ṭās ṭās aġuyı bir dem içmeye<br />
G324/2 ʿİşret-i bezm-i viṣāl-i yār geldi yāduma / Ġuṣṣa-i dehri ġam-ı devri devri ferāmūş eyledüm<br />
K2/2 Şād-mān oldı bu gün devr devr-i devr kühen-sāl yine / Vuṣlat-ı Yūsuf ile niteki pīr-i Kenʿān<br />
G457/4 ʿĀḳıbet bī-hūş olur ṭāḳat getürmez ādemī / Sāḳī-i devrüñ devrüñ devrüñ ṭoḳuz cām-ı zümürrüd-fāmına<br />
3. dönme; mecliste kadehin dönmesi bağlamında bkz. ‘devr-i ḳadeḥ/ sāġar/ piyāle/cām’<br />
Mtl 11 Ṭutdı gül-şende yine bülbül-i ḫoş-ḫ˅ān menzil / Başlasun devre devre ḳadeḥ oldı müzeyyen maḥfil<br />
devr devr içre/ içre/ içinde içinde [2] [2] bu zamanda, şimdi; bkz. ‘bu devr içre/içinde’ md.<br />
G526/3 Devr Devr içre içre gerçi sen de ser-āmedsin ey güneş / Olmayasın ol āfet-i devr-i zamān gibi<br />
M4/IV/2 Devr Devr içinde içinde ṭurmasañ görseñ hezārān nīk ü bed<br />
devr devr-i devr i i gerd gerdūn gerd<br />
ūn ūn [1] kader, talih<br />
K5/30 Getür cām-ı sürūr-encāmı ey sāḳī yiter çekdük / Cefā-yı devr devr-i devr i gerd gerdūn gerd<br />
ūn ūnı ūn belā-yı çarḫ-ı gerdānı<br />
310
devr devr-i devr i gül [5] gül mevsimi ‖ bahar<br />
K7/16 Devr Devr-i Devr i gül gül ṣanmañ cihānı böyle tezyīn eyleyen / Yümn-i iḳbāl-i Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i cihān-bān eyledi<br />
Mtl 10 Dāʾim olmaz devr devr-i devr i gül devrān ise bāḳī degül / Gel begüm dönsün ḳadeḥ bundan yig olmaz devr devr-i devr<br />
i gül<br />
G287/1 Devr Devr-i Devr i gül gül irdi ġonca-ṣıfat olma teng-dil / ʿAzm eyle ṭarf-ı gül-şene gül gibi gül açıl<br />
G455/1 Devr Devr-i Devr i gül gül eyyām-ı ʿīş u nūş-ı ṣahbādur yine / Mevsim-i gül-geşt-i bāġ u seyr-i ṣaḥrādur yine<br />
G469/2 Devr Devr-i Devr i gül gül irdi tāze cevāndur cihān yine / Saʿy eyle ʿīş u ʿişrete ʿahd-i şebābda<br />
devr devr-i devr i ddāʾim<br />
d<br />
ʾim ile [1] sürekli dönerek<br />
G130/4 Eflāk devr devr-i devr i ddāʾim<br />
d<br />
ʾim ile ṭurmayup ṣular / Neşv ü nemāda tāze vü ter ṣaḥn-ı sebze-zār<br />
devr devr-i devr devr i felek [4] [4] kader, talih ‖ hayat<br />
K2/40 Ser<strong>ve</strong>rā devr devr-i devr i felekd felekden felekd<br />
en en yine şekvāmuz var / Ṭapuña ʿarż idelüm ruḫṣat olursa el-ān<br />
K18/23 Güher-i furṣatı aldurma ṣaḳın devr devr-i devr i felek / Sīm ü zerle gözüñi boyamasun nergis-vār<br />
G274/6 Dest-gīrüñ yine şāhenşeh-i devrān yaraşur / Sāḳī-i devr devr-i devr i felek cām ṣunarsa el çek<br />
G211/4 ʿĀḳil oldur gelmeye dünyā metāʿından ġurūr / Müddet-i devr devr-i devr i felek bir demdür ādem bir nefes<br />
311<br />
devr devr-i devr devr i i ḳadeḥ/ ḳadeḥ/ ḳadeḥ/ sāġar/ sāġar/ sāġar/ piyāle/cām piyāle/cām piyāle/cām [6] [6] [6] (meclisde) kadehin sırayla dönüşü; bkz. ‘devr-i meclis’<br />
md.<br />
K19/7 Ḥalḳadur devr devr-i devr i i ḳadeḥ ḳadeḥ laʿl şarāb-ı gül-gūn / Rind-i mey-ḫ˅āreye ḫoşdur ṭolu sāġar ḫātem<br />
G279/5 Semāʿ-ı çeng ü nāy u devr devr-i devr i ssāġar<br />
s<br />
ġar devleti döndi / Ṣafāsın süre gör ey ṣofī-i sālūs devrānuñ<br />
G9/3 Āteş urmış yüzi gül ḫırmenine ol māhuñ / Devr Devr-i Devr i ssāġarda<br />
s<br />
ġarda ruḫı ʿaksini ḳılmış peydā<br />
G212/1 Ḫūn-ı kebūter ile pür olup yine kü'ūs / Devr Devr-i Devr i piy piyāle piy<br />
āle göstere mi dīde-i hurūs<br />
G377/2 Devr Devr-i Devr i piy piyāle piy<br />
āle āle devlet-i Cemden ḫaber virür / Her bir ḥabābı remz ile bir tāc-dārdan<br />
G377/3 ‘Īş u ṣafā-yı ‘ahd-i Cem ü devr devr-i devr i ccām<br />
c<br />
ām āmı ām gör / Baḥŝ itme rezm-i Rüstem ü İsfendiyārdan<br />
devr devr-i devr i Ḳamer Ḳamer [2] [2] halk arasında ‘ahir zaman’; İslam kozmolojisine göre bütün gezegenlerin<br />
devirleri bitmiş en son olarak Kamer gezegeni devretmektedir. Bu devirde çok fitneler<br />
çıkmakla birlikte sonunda kıyametin kopacağına inanılır. Osmanlı şiirindeki anlam <strong>ve</strong> tanıklar<br />
için bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 169.<br />
G38/1 Gerdūn-ı dūna ʿāḳil iseñ ḳılma iʿtimād / Dönsün piyāle devr devr-i devr<br />
i Ḳamerden Ḳamerden budur murād<br />
G62/4 Bu göz ü ḳaş u ġamze vü ḫāl ü ḫaṭ ile yār / Āşūb-ı dehr ü fitne-i devr devr-i devr<br />
i Ḳamer Ḳamer Ḳamer geçer<br />
devr devr-i devr i meclis [2] Mecliste kadehin dönüşü; Abdülbaki Gölpınarlı, bu ritüeli şöyle anlatır:<br />
“Eskiden şarap <strong>ve</strong>ya rakı içenler yer sofrasının çevresine otururlar, meclisin en güzel <strong>ve</strong> genci<br />
sakilik eder <strong>ve</strong> herkes bir kadehten içerdi. Saki, önce meclisin en büyüğüne sunar, sonra<br />
sırasıyla herkese <strong>ve</strong>rirdi. Kadehi sağ eliyle tutar, şişe de sol elinde dururdu. Herkese kaldıracağı<br />
derecede sunar <strong>ve</strong> hiç kimse kadehte bir parçacık içki bile bırakamazdı. Meclisin en<br />
büyüğünden başlayıp yine ona kadar herkese sırasıyla şarap <strong>ve</strong>ya rakı sunması, meclisde bir<br />
devir yapar, en son kendisi de içip kadehi doldurarak önüne koyardı ki buna ‘devr-i meclis’<br />
denirdi.” Bkz. GÖLPINARLI 2004, s. 410; ayrıca bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s.169.<br />
G311/6 Dirsem ʿaceb mi ḫātem-i Cem devr devr-i devr i meclise / Elmās cām-ı sāde mey-i ḫoş-güvār laʿl<br />
G32/4 Devr Devr-i Devr i meclis meclis ki ṣafā cāmiʿinüñ çenberidür / Āb-ı rengīn ile ḳandīl-i fürūzānı ḳadeḥ<br />
devr devr-i devr devr i i zam zamān zam<br />
ān [5]<br />
[5]<br />
1. kader, talih
Kt19/2 Ġam-ı dil taġyīr-i vażʿ itse eger devr devr-i devr i zam zamān zam<br />
ān / Her kişi dünyāda geh maḥzūn olur geh şād-mān<br />
G420/5 Devr Devr-i Devr i zam zamāne zam<br />
āne cünbişi nā-dānlıḳ üzredür / Nā-dān ḳomaz ki merdüm-i dānā ḥużūr ide<br />
G299/5 Devlet-i dār-ı cihān devr devr-i devr<br />
i zam zamān zam<br />
ān ey Bāḳī / Pāy-dār olmaduġın ḳıṣṣa-i Dārādan bil<br />
K9/21 Mevrūs̱dur cenābuña memlūk ṭapuña / Lāyıḳ degül ki devr devr-i devr i zam zamān zam<br />
ān ide ḫ˅ār u zār<br />
2. zaman (içinde bulunulan zaman)<br />
K22/27 Cürʿa-<strong>ve</strong>ş ayaḳda ḳodı sāḳī-i devrān beni / Dest-gīr ol ey emīr-i meclis-i devr devr-i devr i i zam zamān zam<br />
ān<br />
devr devr eylemek eylemek [7] [7] dönüp dolaşmak ‖ ‘devr-i meclis (kadeh dolaştırma)’<br />
K27/21 Sipihrüñ nitekim cām-ı zümürrüd-fāmı devr devr eyler eyler / Olur ʿişret-sarāy-ı ḫalḳ tā nüh günbed-i ḫaḍrā<br />
M2/III/4 Āh kim ḫ˅āb u ḫayāl oldı bu devletler hep / Ṭurmadı ʿaksine devr devr eyledi eyledi eyledi çarḫ-ı gerdān<br />
G13/5 Cihānı cām-ı naẓmum şiʿr-i Bāḳī gibi devr devr eyler eyler / Bu bezmüñ şimdi biz de Cāmī-i devrānıyuz cānā<br />
G243/3 Bezm-i şevḳuñ içre devr devr eyler eyler felek bir cāmdur / Cāmda bir cürʿadur ʿaşḳuñ şarābından şafaḳ<br />
G279/7 Şu meclis içre kim dāʾim ṭoḳuz peymāne devr devr eyler / Ne deñlü ola ey Bāḳī zamān-ı ʿīşı insānuñ<br />
G332/6 Bāde-i mihr ü <strong>ve</strong>fā sāġarıdur ey Bāḳī / Nʾola devr devr eyler eyler ise bezm-i cihānı ġazelüm<br />
G498/2 Ḫam-ı zülfüñ ki devr devr devr eyler eyler yanaġuñ / İrem ṭāvūsıdur cevlāne geldi<br />
312<br />
devr devr itmek itmek [9] [9] dönüp dolaşmak, (kendi etrafında) hareket etmek ‖ ‘devr-i meclis (kadeh<br />
dolaştırma’<br />
K10/15 Eşheb-i zerrīn-sitām-ı baḫtı cevlān eylesün / Nüh felek tā devr devr ide ide ide āfāḳı heft aḫter bile<br />
K13/4 Ḫ˅ār u zār olmazdı bülbül ḫāre yār olmazdı gül / ʿAksine devr devr itmeyeydi itmeyeydi günbed-i gerdān eger<br />
K27/22 Cihānda sāġar-ı devlet murāduñ üzre devr devr itsün itsün / Göñül ḫoşluḳların ḳılsun müyesser Ḥażret-i Mevlā<br />
G32/1 Pür olup devr devr idicek idicek idicek meclis-i mestānı ḳadeḥ / Çarḫ olur ḥalḳa-i rindān meh-i tābānı ḳadeḥ<br />
G59/1 Cāmuñ eṭrāfın ḳaçan kim seyr ider āvāreler / Çarḫ-ı mīnā-fāmı gūyā devr devr ider ider seyyāreler<br />
G159/2 Şol göñül kim devr devr ider ider ider pīrāmen-i bāġ-ı ruḫuñ / Zülf-i müşgīnüñ gibi yıllarca ser-gerdān olur<br />
G292/6 Çoḳ tehī devr devr ide ide bu sāġar-ı mīnā bizden / Var iken şīşede bāḳī hele sāḳī berü gel<br />
G509/2 Gerdiş-i cām-ı meyi görsün ṣürāḥī üstine / Şemʿ-i bezmi devr devr iderken iderken görmeyen pervāneyi<br />
G300/5 Devr Devr ider ider Bāḳī-ṣıfat ḫurşīd o māhuñ menzilin / ʿAşḳ ser-gerdānıdur Allāhu aʿlem ey göñül<br />
devr devr devr itdürmek itdürmek [1] [1] döndürmek ‖ ‖ ‘devr-i meclis (kadeh dolaştırma’<br />
G391/4 Sen aġyār ile devr devr itdür itdür şehā peymāneyi dāʾim / Ser-i kūyuñ ṭolaşup ʿāşıḳ-ı dīvāneler dönsün<br />
devr devr uuṣūlini<br />
u ṣūlini ṭutmak ṭutmak [1] [1] dönerek raks etmek<br />
K1/5 Bu çarḫ-ı çenberīde ṭutup ṭutup devr devr devr uṣūlini uṣūlini / Deffāf-ı mihr ḳılmış idi çihresin nihān<br />
1. zaman<br />
devr devrān devr ān [35]<br />
[35]<br />
K2/13 Dā<strong>ve</strong>r-i devr-i zamān Şāh Süleymān ol kim / Yüz sürer pāy-i semendine mülūk-i devr devrān devr ān<br />
K20/16 Bülend-himmet-i devr devrān devr ān Ḳubād Pāşā kim / Hilāl-i çarḫa maḥal meclisinde ṣaff-ı niʿāl<br />
G42/1 Ne devr devrān devr ān muvāfıḳ ne ṭāliʿ müsāʿid / Ḳolın boynuma ṣalmaz ol sīm- sāʿid<br />
G138/3 Dün ṭoġdı māh-ı nev gibi ol şūḫ-ı meh-liḳā / Şehr içre şimdi şöhre-i devr devrān devr ān olup gezer<br />
G159/5 Cām-ı ʿişret nūş iden bir ḳaṭresin dökmez yire / Ehl-i dil bir cürʿaya degmez ʿaceb devr devrān devr ān olur<br />
G274/6 Dest-gīrüñ yine şāhenşeh-i devr devrān devr ān yaraşur / Sāḳī-i devr-i felek cām ṣunarsa el çek<br />
G286/8 Bāḳıyā devr devrān devr ān sitem-ger çarḫ bī-raḥm olmasa / Pister-i ḫār üzre nʾeyler nāzenīn endām-ı gül<br />
G470/4 Fāḫir libāsa ḳoydı eşcār-ı bāġı devr devrān devr ān / Bādām-naḳşī kemḫā geydürdi erġavāne<br />
G533/4 Ṭolu urmış tarlaya döndürdi devr devrān devr ān ṣoḥbeti / Cām ṣınmış mey dökilmiş dest-i sāḳī ḳalmadı<br />
G539/5 Ẕikrüñi dilden düşürmez sebze-i ḫāküm ḳaçan / Dāne-<strong>ve</strong>ş dihḳān-ı devr devrān devr<br />
ān zīr-i ḫāk eyler beni
G13/5 Cihānı cām-ı naẓmum şiʿr-i Bāḳī gibi devr eyler / Bu bezmüñ şimdi biz de Cāmī-i devr devrān devr devrān<br />
ānıyuz ān ıyuz cānā<br />
G268/4 Sāġar-ı laʿl-i leb-i cān-baḫş-ı dil-ber devridür / Döndi ey cām-ı mey-i gül-reng devr devrānuñ devr devrānuñ<br />
ānuñ senüñ<br />
G279/5 Semāʿ-ı çeng ü nāy u devr-i sāġar devleti döndi / Ṣafāsın süre gör ey ṣofī-i sālūs devr devrānuñ devr devrānuñ<br />
ānuñ<br />
2. felek, dünya<br />
K13/3 Aldanurdum gül-bün-i ʿömrüñ yüze güldügine / ʿAhdine ṭursa zamāne dönmese devr devrān devr ān eger<br />
K22/27 Cürʿa-<strong>ve</strong>ş ayaḳda ḳodı sāḳī-i devr devrān devr ān beni / Dest-gīr ol ey emīr-i meclis-i devr-i zamān<br />
M1/I/8 Yüz yire ḳodı luṭf ile gül-berg-i ter gibi / Ṣandūḳa ṣaldı ḫāzin-i devr devrān devr<br />
ān güher gibi<br />
G1/3 Ḥaşr ide mi bir yirde senüñle beni devr devrān devr ān / Ḥasret ḳala mı yoġsa dem-i maḥşere cānā<br />
G20/4 Şaḫne-i devr devrān devr ān n’ola çekse çevürse dem-be-dem / İki ḳanludur añılmış bāde-i nāb u kebāb<br />
G227/4 Māh-ı çarḫ üzre nedür bilmek dilerseñ ol sevād / Yaḳdı yāre ṣunmaġa devr devrān devr ān turunç üstine dāġ<br />
K1/40 Tā şemʿ-i āfitāb-ı cihān-tāba ṣubḥ-dem / Devr Devrān Devr ān ufuḳda vażʿ ide bir sīm şemʿ-dān<br />
K9/18 Devr Devrān Devr ān basīṭ-i ḫāke niçün ṣaldı ferş-i sīm / Devrinde tā ki irmeye bir ḫāṭıra ġubār<br />
K23/37 Devr Devrān Devr ān muṭīʿ u gerdiş-i gerdūn be-kām-ı dil / Ecrām rām devlet ü iḳbāl müstedām<br />
M1/I/3 Āḫır mekānuñ olsa gerek cürʿa gibi ḫāk / Devr Devrān Devr Devrān<br />
ān elinden irse gerek cām-ı ʿīşa seng<br />
G78/1 Dīvān ider vaḳt-i seḥer nev-rūz-ı sulṭānī meger / Devr Devrān Devr Devrān<br />
ān ufuḳdan gösterür taḫt-ı zümürrüd tāc-ı zer<br />
G160/5 Gül-gūn olurdı çihre-i Bāḳī şafaḳ gibi / Devr Devrān Devr Devrān<br />
ān ṣunaydı destine bir cām-ı zer-nigār<br />
G269/1 Devr Devrān Devr Devrān<br />
ān ayaġın şöyle şikest itdi şarābuñ / Gūyā ki mey-i nāba gözi degdi ḥabābuñ<br />
G403/5 Devr Devrān Devr ān nihāl-i servi saña beñzedem diyü / Besler kenār-ı cūyda nāz u naʿīm ile<br />
M2/III/6 Ne ḫaṭā eyledüñ ey tīr-i kec-endāz-ı felek / Merdüm-i dīde-i devr devrāna devr āna ṭoḳındı peykān<br />
M3/IV/5 Devletinde miḥnet-i devr devrāndan<br />
devr āndan ey Bāḳī ne ġam / Ḥamdüliʾllāh Pādişāh-ı bende-per<strong>ve</strong>rdür gelen<br />
G257/5 Piyāle devrini devr devrāndan<br />
devr devrāndan<br />
āndan ögrenür Bāḳī / Felekde gerdiş iden cām-ı zer-nigārı görüñ<br />
G34/5 Telḫ-i şarāb-ı ġuṣṣa-i devr devrān devr devrān<br />
ānı ān defʿ ider / Şīrīn lebin dehānuma alsam niteki ḳand<br />
3. talih<br />
Mtl 10 Dāʾim olmaz devr-i gül devr devrān devr ān ise bāḳī degül / Gel begüm dönsün ḳadeḥ bundan yig olmaz devr-i gül<br />
4. dünya<br />
G275/4 Mey-i rāḥat dileyü çekme ġam-ı devr devrān devr devrān<br />
ānı ān / Cām-ı gül-reng yiter saña dil-i pür-ḫūnuñ<br />
G437/5 ʿīş u işret demidür çekme ġam-ı devr devrān devr devrān<br />
ānı ān / Bāḳıyā gel berü sāġar çekelüm rindāne<br />
G19/6 Ġam-ı devr devrān devr devrān<br />
ān-ı ān dūnı çekme yüri / Bāḳıyā ol hemīşe mest ü ḫarāb<br />
devr devrān devr ān içinde içinde [1] [1] zamanında, şimdi; bkz. ‘bu devr içre/içinde’<br />
K23/16 Devr Devrān Devr ān içinde aña bu gün māh-ı nev gibi / Kimdür ki ḳaddin itmeye vaḳt-i selām lām<br />
dey dey [1] [1] kış<br />
G514/1 Çemende lāle geydi efser-i Key / Elinde tāc u taḫt-ı Behmen-i dey<br />
deyn deyn güne güne ḳatlanmaz! [1] borcu günü geçirilmez!<br />
G378/5 İrmedin rūz-ı firāḳ eyleyelüm cānı revān / Bāḳıyā çün dinilür ey güne güne ḳatlanmaz deyn<br />
deyn deyn-i deyn i ṣıy ıy ıyām ıy ām [1] [1] [1] oruç borcu<br />
K23/7 Yā defter-i sipihrde reʾy-i resīddür / Deyn Deyn-i Deyn i ṣıy ıy ıyām<br />
āmı ām ḫalḳ edā itdiler tamām<br />
1. manastır<br />
deyr deyr [8]<br />
[8]<br />
G433/1 Dili al ey büt-i Çīn ḫayruña bir deyr deyr eyle / Saña bir būseye ṣatduḳ yüri var ḫayr eyle<br />
G433/5 Ḫayra gir dilde yir it diñle sözin Bāḳīnüñ / Dili al ey büt-i Çīn ḫayruña bir deyr deyr eyle<br />
G24/3 Ṣūret-i eṣnāmdan döndi saña itdi sücūd / Rāhib-i deyri cemālüñ eyledi Yezdān-perest<br />
313
G224/4 Olsun çerāġı ruḫlaruñuñ rūşen ey ṣanem / Yaḳduḳça mihr ü māh bu deyr deyr-i deyr i kühende şemʿ<br />
G323/4 Menzil-i ʾīş u ṭarāb ḫurrem ü ābād olsun / Yıḳalum zerḳ u riyā deyrini deyrini vīrān idelüm<br />
G374/4 Cürʿa-i cāmın eger ṣunsa yitişdürmek olur / Pīr-i deyrüñ deyrüñ deyrüñ nice terk eyleyelüm irşādın<br />
2. meyhane<br />
M6/III/3 Bir ḳaç piyāle bāde çeküp deyr deyr-i deyr i bāġa ir<br />
3. dünya<br />
G17/4 Ne ṭaşlar baṣdı seng-endāz-ı āhum deyr deyr-i deyr i gerdūna / Düşen altun ḳayalardur degül vaḳt-i seḥer kevkeb<br />
dıra dıraḫşān dıra şān [3] parlak<br />
K11/5 Düşer bir ʿuḳdeye gāhī küdūret kesb ider ṭāliʿ / Gerekse māh-ı tābān ol gerek mihr-i dıra dıraḫşān dıra şān ol<br />
K5/15 Müs̱elles̱ gösterür dāyim temāşā eyleseñ elde / Meger kim pāre-i elmāsdur cām-ı dıra dıraḫşān dıra şān şānı şān<br />
G137/7 Bāḳıyā pīrehenin ṣanma o māhuñ lerzān / Üstine pertev-i ḫurşīd-i dıra dıraḫşān dıra<br />
şān ditrer<br />
dıra dıraḫşān dıra şān eylemek [1] parlatmak<br />
K7/28 Şeb-çerāġ-ı ẓulmet-i ẓulm eyledi şemşīrüñi / Çarḫ-ı gerdān tīġuñ elmāsın dıra dıraḫşān dıra<br />
şān eyledi<br />
dıra dıraḫt dıra dıraḫt<br />
ḫt [3] [3] ağaç; bkz. ‘berg-i dıraḫt’ md.<br />
K22/10 Gerçi merdāne ṣoyındı girdi meydāne dıra dıraḫt dıra ḫt / Geldi ḳış baṣdı <strong>ve</strong>līkin virmedi aṣlā emān<br />
314<br />
dıra dıraḫt dıra dıraḫt<br />
ḫt-ı ḫt ı Kel Kelīm Kel<br />
īm [1] [1] Hz. Musa’nın Tur dağında Allah’la konuşması yönüyle; ‘enfās-ı ʿĪsevī’<br />
paralelliğinde;<br />
G403/2 Yaḳlaşdı ol ki bād ola enfās-ı ʿĪsevī / Şāḫ-ı gül ide baḥs̱ dıra dıraḫt dıra dıraḫt<br />
ḫt-ı ḫt ı Kel Kelīm Kel<br />
īm ile<br />
dır dırāz dır āz eylemek/itmek eylemek/itmek eylemek/itmek [3] [3] uzatmak<br />
K20/44 Duʿāya başla dır dırāz dır āz itme itme ḳıṣṣayı Bāḳī / Ki fehm olındı muḥaṣṣal muʿayyen oldı meʾāl<br />
G200/8 Sözi vāʿiẓ dır dırāz dır āz ider ider ʿārif / Ol aṣıl yādgāre ḳatlanmaz<br />
G317/4 Māhdan māhīye dek ṣaldı cefā ḳullābın / Ḳıṣṣa-i ġuṣṣa-i zülfüñ ne dır dırāz dır dır āz eyleyelüm<br />
eyleyelüm<br />
dībā ībā [3] [3] [3] bkz. ‘cāme-i dībā’, ‘ḳırmızı dībā’ md.<br />
K18/8 Döşedi mihr-i felek yolları dībālar ībālar ile / İtdi teşrīf çemen mülkini sulṭān-ı bahār<br />
G39/1 Ḳıldı āfāḳı münev<strong>ve</strong>r ṭalʿat-ı raḫşān-ı ʿīd / Ḫalḳa dībālar ībālar geyürdi māh-ı nūr-efşān-ı ʿīd<br />
G135/5 Gül ü nergis yine altun beneklü cāme geymişler / Libāsı lālenüñ egninde bir dībā ībā ībā-yı ībā yı zībādur<br />
Dicle Dicle [1] [1] Dicle nehri<br />
G141/3 Kūyuñ yolında döne döne aḳdı göz yaşı / Seyl-āb-ı dīde Dicle Dicle-i Dicle<br />
Baġdād olup gider<br />
dīdār īdār [6]<br />
[6]<br />
1. yüz, güzel yüz ‖<br />
bkz. ‘leẕẕet-i dīdār’, ‘ṭālib-i dīdār’ md.<br />
G99/1 Dil merġ-zār-ı mihr ü <strong>ve</strong>fā mürġ-i zārıdur / Dīdār īdār īdār-ı īdār ı yār ḥüsn ü bahā nev-bahārıdur<br />
G305/4 Dīdār īdār īdār-ı īdār ı dost bāġ u gül-istān yiter baña / Zülf-i nigār sünbül ü ruḫsār-ı yār gül<br />
G176/2 Şöyle beñzer mübtelādur bir perī dīdār īdār īdārına īdār ına / Eşk-i ʿāşıḳ gibi aġlayup aḳar ırmaġlar<br />
G485/5 Ögmesün ʿāşıḳlara vāʿiẓ riyāż-ı cenneti / Bāġ-ı ḫurrem olmaz ehl-i ʿaşḳa dīdāruñ īdāruñ īdāruñ gibi<br />
G481/2 Bāġda āb-ı revān üzre dökilür berg-i bīd / Cūylar dīdāruñuñ īdāruñuñ reşkiyle düşdi ḫançere<br />
2. seyir, seyretme<br />
G90/3 Ḳucmaḳ degül ġaraż seni dīdārdur īdārdur murād / Deryā-yı iştiyāḳ begüm bī-kenārdur<br />
dīde īde [40] [40] [40] göz<br />
G87/2 Ten ḫāk-i rehde dīde īde īde zülāl-i viṣālde / Cān āteş-i firāḳda ḫāṭır hevādadur<br />
G109/6 Rāh-ı <strong>ve</strong>fāda yitüre diyü ġamuñ beni / Ḫūn-āb-ı dīde īde yollara yir yir nişān ider
G128/1 Ruḫun ʿaksiyle ṣaḥn-ı dīde īde īde bāġ u gül-sitānumdur / Nihāl-i ser-bülendüñ ḫaylīden ḫāṭır-nişānumdur<br />
G141/3 Kūyuñ yolında döne döne aḳdı göz yaşı / Seyl-āb-ı dīde īde Dicle-i Baġdād olup gider<br />
G159/1 Hecr-i laʿlüñle dem-ā-dem ddīde<br />
d īde ḫūn-efşān olur / Gözlerüm sildükçe destüm pençe-i mercān olur<br />
G189/3 Görmedin dīde īde yüzin oldı göñül āşüfte / Göñlüme çeşm-i güher-bār bu yüzden terdür<br />
G327/7 Bāḳıyā ḫūn-ı dili dīde īde īde düketdi gördüm / Mey-i nābı bedel-i mā-yeteḥallel çekdüm<br />
G338/7 Döksün güher-i eşki Bāḳī reh-i kūyuñda / Maḥṣūl-i dil dil ü ü ddīde<br />
d īde hep yoluña sulṭānum<br />
G382/3 Ḳandīl gibi dīde īde pür-āb u dilümde tāb / Eflāke çekdüm āteş-i āhum zebānesin<br />
G465/3 Hecrüñ ġamıyla dīde īde ne demler geçürdügin / Fürḳat şebinde ben bilürin bir Ḫudāyile<br />
G473/5 Olur ʿaşḳ içre ḫūn-ı dīde īde rīzān / Dil-i ʿuşşāḳ-ı ġam-per<strong>ve</strong>r şikeste<br />
G489/1 Bu gice leşger-i ḫ˅āb ile ḫaylī ceng oldı / Feżā-yı dīde īde sipāh-ı sirişke teng oldı<br />
G517/3 Ṣarf itdi dīde īde sīm-i sirişkin <strong>ve</strong>fañ içün / Bilmezlik ile yoḳ yire ḫarc itdi varını<br />
K26/25 Ḫūn-ı dil ṣanma görinenleri müjgānumda / Dīde īde gül-zār-ı ʿiẕāruñdan olupdur gül-çīn<br />
G142/1 Hecr-i laʿlüñle dem-ā-dem göz yaşı mey-gūn olur / Dīde īde dilden dil ḫadeng-i ġuṣṣadan pür-ḫūn olur<br />
G490/2 Ġonca-i ümmīd-i bāġ-ı ʿömri ḫandān görmedi / Dīde īde kim ebr-i bahārī gibi giryān olmadı<br />
G95/1 ʿAks-i ʿiẕāruñ dīdede īdede berg-i gül-i ter kendidür / Laʿlüñ ḫayāli sīnede rūḥ-ı muṣav<strong>ve</strong>r kendidür<br />
G202/4 Dilde ḫırāş-ı ḫār-ı ġam dīdede īdede eşk dem-be-dem / ʿArż olınur cenābuña gizlümüz āşikāremüz<br />
G79/7 Bāḳī-i ḫaste-ḫāṭırı dūr itme dīdeden īdeden / Ġamzeñden ayru kimsesi yoḳdur iler çeker<br />
G114/2 Aḳsa eşküm dīdeden īdeden ol gevher-i nā-yāb içün / Eşk seyl ü seyl yem yem pür-dür-i şeh-vār olur<br />
G256/5 Bāḳıyā maḥṣūl-i ʿömri vaḳtidür şimden girü / Aḳça döküp dīdeden īdeden bir bir ḥisāb itmek gerek<br />
G244/2 Dīdeden īdeden īdeden ḳanlu yaşum aḳsa dem-ā-dem ne ʿaceb / Cigerüm pāreledi ḫançer-i āzār-ı firāḳ<br />
K5/6 Biraz uyḫu yüzin görsün felekde dīde īde īde-i īde i encüm / Ki çeşm-i baḫt-ı bī-dārı yiter dehrüñ nigeh-bānı<br />
K12/8 Ayaġı ṭopraġı tāc-ı ser-i eşrāf-ı cihān / Sürme-i ḫāk-i rehin dīde īde īde-i īde i aʿyāne çeker<br />
K25/21 Māh-ı nev mīl-i zer almış ele keḥḥāl-ṣıfat / İşiginden çeke tā dīde īde īde-i īde i gerdūna ġubār<br />
M3/I/5 Nā-gehān bir toz ḳopardı bād-pāy-ı devleti / Rūşen oldı dīde īde īde-i īde i aʿyān-ı devlet ṣubḥ-dem<br />
G46/4 ʿĀşıḳuñ ḳaʿr-ı yem-i ġuṣṣa-i hicrānuñda / Ṣadef-i dīde īde īde-i īde i ġam-dīdesi pür-lüʾlūdur<br />
G67/5 Bī-baṣar farḳ idemez ḳanda baṣar ol āhū / Yine izi tozını dīde īde īde-i īde i bīnā gözedür<br />
G74/3 Pür-ḫayāl-i ruḫ-ı maʿşūḳa iken dīde īde īde-i īde i Ḳays / Neye kim ḳılsa naẓar ṣūret-i Leylī görinür<br />
G78/4 Ḫ˅āb-ı ʿademden dīde īde īde-i īde i i ezhārı bī-dār eyledi / Taḥrīk-i bād-ı ṣubḥ-dem āvāze-i mürġ-i seḥer<br />
G215/2 Temāşā ḳılmaġa gül-zār-ı ḥüsn-i yāri bī-minnet / Sevād-ı dīde īde īde-i īde i Mecnūn ruḫ-ı Leylāda ḫāl olmış<br />
G303/1 Raḥm eyle āb-ı dīde īde īde-i īde i i gevher-nis̱āre gel / Emvāc-ı baḥr-i eşkümi seyr it kenāre gel<br />
G546/6 Ġubār-ı naʿl-i esbin dīde īde īde-i īde i i aʿdāya küḥl itdi / Ne Tebrīzin ḳodı ceddüñ ne Ḳazvīn ü Ṣıfāḥānı<br />
K19/33 Dest-i ḳahruñdan eger sille ṭoḳınsa görinür / Dīde īde īde-i īde i düşmenüñe ḥalḳa-i ejder ḫātem<br />
G464/6 Dīde īde īde-i īde i encüme küḥl olmaġ içün eflāke / Gird-bād ile çıḳar ḫāk-i deri döne döne<br />
K18/1 Rūḥ-baḫş oldı Mesīḥā-ṣıfat enfās-ı bahār / Açdılar dīdelerin īdelerin ḫ˅āb-ı ʿademden ezhār<br />
G241/3 Bezm-i ġamuñda ṣanma ḳabaḳ minnetin çekem / Eşküm şarāb u dīdelerümdür<br />
īdelerümdür<br />
īdelerümdür baña ḳabaḳ<br />
G246/2 Pür oldı dīdemüz īdemüz īdemüz ḫāk-i rehüñle / Es̱er yilden <strong>ve</strong>līkin hīç es̱er yoḳ<br />
G369/5 Kesb-i hevā-yı ʿaşḳ ide gör Bāḳıyā hemān / Dil ḫānesine revzen-i dīdeñ īdeñ ḳapanmadın<br />
G67/6 Āşıḳuñ düşmeni çoḳ baḥre dönüpdür yaşı / İki zevraḳdur iki dīdesi īdesi deryā gözedür<br />
dīde īde īde-i īde i ccān<br />
c<br />
ān [1] [1] can gözü; bkz. ‘çeşm-i cān’ md.<br />
G271/5 Güşāyiş gerd-i rāhuñdan yitişdi dīde īde īde-i īde i cāna / Ṣafā-yı ḫāk-i der-gāhuñ cilā-yı tūtiyādan yig<br />
dīde īde īde-i īde i giry giryān giry<br />
ān ān [3] [3] ağlayan göz; bkz. ‘çeşm-i giryān’ md.<br />
G108/5 Dökilen ḳanlara baḳ dīde īde īde-i īde i giry giryān giry<br />
ān ānından ānından<br />
ından / Dostum Bāḳīye raḥm eyleyecek demlerdür<br />
315
G137/2 Gözlerüm segridügi bu ki ḫayālüñ üzre / Göricek lerze ṭutar dīde īde īde-i īde i giry giryān giry<br />
ān ditrer<br />
G229/5 Cāmiʿ içre göre tā kimlere hem-zānūsın / Şekl-i saḳḳāda gezer dīde īde īde-i īde i giry giryān giry<br />
ān ṣaf ṣaf<br />
dīde īde īde-i īde i ḫūn ḫūn-bār ḫūn ār [4] kan saçan göz; bkz. ‘çeşm-i ḫūn-bār’ md.<br />
G56/2 Tūtiyānuñ minnetin keḥḥāl ḳahrın çekmeden / Ḫāk-i pāyüñ dīde īde īde-i īde i ḫūn ḫūn-bāre ḫūn āre ġāyet ḫoş gelür<br />
G254/2 Ola kim bir pāre yaşın diñdürüp ḳanın kese / Ḫāk-i pāyuñ tūtiyāsın dīde īde īde-i īde i ḫūn ḫūn-bāre ḫūn āre çek<br />
G335/5 Ḳızardı göz gibi nār-ı ġam-ı fürḳatde ey Bāḳī / Derūnum ḥālin aġlar dīde īde īde-i īde i ḫūn ḫūn-bārdur<br />
ḫūn ārdur dāġum<br />
G376/1 Nice ṭūfān oldı peydā dīde īde īde-i īde i ḫūn ḫūn-pāşdan<br />
ḫūn şdan / Nūḥ çeşmüm yanına gelse dem urmaz yaşdan<br />
dīde īde īde-i īde i nnā-bīnā<br />
n<br />
īnā [1] kör göz<br />
G467/6 Ḫāk-i pāyın ṣaḳın ey bād-ı ṣabā nergisden / Ḥayfdur küḥl-i cilā dīde īde īde-i īde i nnā-bīnāya<br />
n<br />
īnāya<br />
dīde īde īde-i īde i pür pür-ḫūn pür<br />
ḫūn [1] kanlı göz<br />
M2/IV/1 Bir yire cemʿ olalum ḫāṭırı maḥzūnlar ile / Zār zār aġlaşalum dīde īde īde-i īde i pür pür-ḫūnlar<br />
pür<br />
ḫūnlar ile<br />
dīde īde īde-i īde i pür pür-nem pür<br />
nem [2] ıslak göz<br />
G501/2 Müje-i dīde īde īde-i īde i pür pür-nem pür<br />
nem gibi ter-dest olmaz / Yine bir demde nice laʿl-i Bedaḫşān deldi<br />
G536/3 Varayın ḳan aġlayayın āsitān-ı yārda / Fürḳatinde ḳana yudı dīde īde īde-i īde i i pür pür-nem pür<br />
nem nem beni<br />
dīde īde īde-i īde i ʿibret ʿibret ʿibret [1] [1] ibret gözü ‖ ibretle<br />
K1/11 Ḳıldı bu ḥāli dīde īde īde-i īde i ʿibret ʿibret ʿibret müşāhade / Ṭuydı bu sırrı ʿāḳıbetüʾl-emr gūş-ı cān<br />
dīde īde īde-i īde i hur hurūs hur<br />
ūs [1] [1] horoz gözü ‖ şarap<br />
G212/1 Ḫūn-ı kebūter ile pür olup yine kü'ūs / Devr-i piyāle göstere mi dīde īde īde-i īde i hur hurūs hur<br />
ūs<br />
dīde īde īde-i īde i ter ter [1] [1] ıslak gözler; bkz. ‘çeşm-i ter’ md.<br />
Kt18/1 Yaşum dökilür āh idicek dīde īde īde-i īde i terden terden / Berg-i gül-i bādām gibi bād-ı seḥerden<br />
dīde īde īde-i īde i Ya Yaʿḳūb Ya<br />
ʿḳūb [1] [1] Yakup’un gözü ‖ Yusuf’un kaçırılması<br />
K2/3 Rūşen oldı açılup dīde īde īde-i īde i i Ya Yaʿḳūb Ya<br />
ʿḳūb ʿḳūb-ı ʿḳūb emel / Demidür menzil-i ʿişret ola Beytüʾl-aḥzān<br />
dīdeden īdeden īdeden nihān nihān olmak olmak [2] [2] gözden kaybolmak; bkz. ‘gözden nihān olmaḳ’ md.<br />
K1/28 Cān olmayaydı ol dehen ey şūḫ-ı dil-sitān / Niçün olurdı olurdı cān gibi ya dīdeden īdeden īdeden nihān<br />
nihān<br />
G150/1 Aḳar yaşum olıca olıcaḳ olıca ḳ dīdeden nih nihān nih<br />
ān ülker / Diler ki göstere çeşm-i güher-feşān ülker<br />
dīde īde īde-bān īde ān [2] gözcü ‖ Osmanlı kültüründeki yeri için bkz. PAKALIN, C.I, s. 450.<br />
G328/6 Gelmesün bezm-i ʿīşa nā-maḥrem / Nergis-i bāġı dīde īde īde-bān īde ān idelüm<br />
G68/1 Dāġ-ı ġam naḳd-i dil ü raḫt-ı revānum gözedür / Dīde īde īde-bān īde ān oldı meger ḫāne-i cānum gözedür<br />
diger diger-gūn diger ūn itmek [1] değiştirmek ‖ alt üst etmek<br />
G491/2 Sāḳıyā ölmedin irgür mey-i rūḥ-efzāyı / Ḥālümi derd ü ġam-ı ʿaşḳ diger diger-gūn diger ūn itdi<br />
diger diger-gūn diger ūn ūn olmak [1] değişmek, başkalaşmak ‖ çok kötü olmak<br />
G142/6 Gāh gāhī gūşe-i çeşmüñle ḳılmazsañ nigāh / Bāḳī-i bī-çārenüñ aḥvāli dīger īger īger-gūn īger ūn olur<br />
dih dih-i dih i vvīrān<br />
v<br />
īrān [1] [1] harap bir köy<br />
K6/11 Şehr-i dārüʾl-mülk-i ʿadlin seyr iden ʿāriflere / Ḫıṭṭa-i maʿmūre-i ʿālem dih dih-i dih i vvīrān<br />
v<br />
īrān gelür<br />
dih dihḳān dih ḳān [1] çiftçi<br />
G539/5 Ẕikrüñi dilden düşürmez sebze-i ḫāküm ḳaçan / Dāne-<strong>ve</strong>ş dih dihḳān dih dihḳān<br />
ḳān-ı ḳān devrān zīr-i ḫāk eyler beni<br />
di diḳḳat(ler) di ḳḳat(ler) ile ile [2] [2] pür dikkat<br />
G508/5 Di Diḳḳatler Di ḳḳatler ile seyr iderüz yāri ser-ā-pā / Görmez mi idük biz de eger olsa <strong>ve</strong>fāsı<br />
G313/5 Eyledüm di diḳḳat di ḳḳat ile ile mūy-ı miyānına naẓar / Cümleten bī-bedel ü sāʿid ü bāzū da güzel<br />
316
di diḳḳatlü di ḳḳatlü [1] [1] incelikli, zarif ‖ nazlı<br />
G60/6 Gerçi kim ol ġamzeler nāzük geçerler nāzda / Līkin anlardan hilāl ebrūlaruñ di diḳḳatlüdür<br />
di<br />
ḳḳatlüdür ḳḳatlüdür<br />
di diḳḳat di<br />
ḳḳat itmek [2] dikkatle bakmak<br />
G231/1 Bilini di diḳḳat di ḳḳat idüp idüp fehm idemez mūy-şikāf / Deheni sırrını her kim ki bilürse inṣāf<br />
G293/3 Di Diḳḳat Di ḳḳat itdüm şol ḳadar vaṣf-ı miyānuñ ḳılmaġa / Bulmadum aña münāsib hīç bir nāzük ḫayāl<br />
dikme dikme [1] [1] ağaç fidanı, bkz. TS. C. II, s. 1144.<br />
G343/4 ʿAceb ey serv-i ser-keş sen ne naḫl-i ʿālem-ārāsın / Ki ḳaddüñ dikmesidür dikmesidür gökde Ṭūbā yirde ʿarʿar hem<br />
1. dikmek<br />
dikmek dikmek [4] [4] bkz. ‘ ‘sancaḳ ‘<br />
dikmek’, ‘tūġ dikmek’ md.<br />
K20/3 Çerāġ-ı māha yine bir filori dikdi dikdi dikdi güneş / Gören kimesne kenārın meh-i nev itdi ḫayāl<br />
G458/4 Felekde ay u gün sen şehriyāruñ şehr-i ʿaşḳında / Kesilmiş başlardur kim dikildi dikildi dikildi burc u bārūya<br />
2. fidan dikmek<br />
G183/3 Gül-şen-i bāġ-ı maḥabbetde diker diker diker tāze nihāl / Her elif kim sīneme ol ḳāmeti ʿarʿar çeker<br />
3. dik atmak ‖ oku avalndırarak atmak; bkz. TÜRK OKÇULUĞU, s. 65.<br />
G530/5 Gözümüñ ḳaṭresinden şīşeler ṭoldı derūnumda / Maḥabbet ṭāḳini tā kim diküpdür diküpdür tīr-i dil-dūzı<br />
diküp diküp diküp ṭola ṭolaşmak ṭola<br />
şmak [1] [1] bu birleşik yapının ‘degüp ṭolaşmak’ olabileceği düşünülmektedir.<br />
G457/3 Öykünür sen serv-i sīm-endāma beñzer serv-i bāġ / Yāsemenler dikdiler dikdiler ṭola ṭolaşdıl ṭola ṭolaşdıl<br />
şdılar şdılar<br />
ar endāmına<br />
dil dil [252] [252] [252] gönül<br />
K1/33 Mesken şeh-i maḥabbetüñe taḫt-gāh-ı dil dil / Menzil ḫayāl-i laʿlüñe ḫal<strong>ve</strong>t-sarāy-ı cān<br />
K9/23 Ümmīd o kim duʿāña ola mūcib-i ḳabūl / Sūz-ı derūn u derd-i dil ü çeşm-i eşk-bār<br />
K11/11 Yine rūz-ı viṣālinden dem urdı bād-ı ṣubḥ ey dil dil / Ḳul olduñ nice yıllardur bu gün ʿīd irdi ḳurbān ol<br />
K13/6 Cūʿ u ẕillet derdidür eṭfāli giryān eyleyen / Aġlamazdı ṭıfl-ı dil dil olsa elinde nān eger<br />
K15/8 Ṭalup ġavvāṣ-ı dil dil dil ḳaldı derūn-ı baḥr-i ḥayretde / Ṣanur arayı arayı bulam ol dürr-i yek-tāyı<br />
K23/37 Devrān muṭīʿ u gerdiş-i gerdūn be-kām-ı dil dil / Ecrām rām devlet ü iḳbāl müstedām<br />
K26/8 Ġonca-<strong>ve</strong>ş bāġ-ı belāda nice bir ḥāṣıl ola / Girih-i ḫāṭır u teşvīş-i dil dil ü çīn-i cebīn<br />
K26/25 Ḫūn-ı dil dil ṣanma görinenleri müjgānumda / Dīde gül-zār-ı ʿiẕāruñdan olupdur gül-çīn<br />
M1/IV/7 Ey dil dil bu demde sensin olan baña hem-nefes / Gel nāy gibi iñleyelüm bārī zār zār<br />
M8/VI/1 Bāḳıyā gel olalum Kaʿbe-i dil dil yolına peyk<br />
M9/II/1 Leb-i mey-gūn-ı sāḳī yādına cūş eyleyüp ey dil<br />
dil<br />
G14/3 Naḳş-ı ḥüsn-i ḫaṭuñla ṣafḥa-i dil dil dil / Bir muṣav<strong>ve</strong>r kitābdur gūyā<br />
G22/5 Āteş-i sūz-ı firāḳuñ bir ḥarāret virdi kim / Nūş ider bir demde dil dil deryā-yı ʿUmmānı dürüst<br />
G30/1 Gel ey dil dil dil ḥalḳa-i müşgīn-i zülf-i pür-şikenden geç / Düşersin dām-ı tezvīre reh-i mekr ü fitenden geç<br />
G43/1 Ey dil dil gerekse vāsıṭa-i devlet-i ebed / Olmaz nigāruñ işigi ṭaşı gibi sened<br />
G47/5 Meydān-ı ʿaşḳ içinde ölümden ḳaçan ḳaçar / Dīvāne dil dil ki merg ile ḫaṣmāne ṣarmaşur<br />
G49/5 Bāḳıyā meyl eylemez ārāyiş-i dünyāya dil dil / Rūy-ı zerd ü gevher-i eşküm zer ü zī<strong>ve</strong>r yiter<br />
G54/3 Leb-ā-leb cām-ı dil dil ḫūn olsa ṭāñ mı bezm-i fürḳatde / Güzeller ʿaşḳına nūş itmek içün dostgānīdür<br />
G65/6 Murāduñ Ḫān Murāduñ himmetinden ḳıl recā ey dil dil / Kim ol sulṭān-ı ṣūret pādişāh-ı mülk-i maʿnādur<br />
G67/1 Mürġ-i dil dil ḳonmaġa bir ḳāmeti Ṭūbā gözedür / Serv ü şimşādı begenmez ḳatı aʿlā gözedür<br />
G68/1 Dāġ-ı ġam naḳd-i dil dil ü raḫt-ı revānum gözedür / Dīde-bān oldı meger ḫāne-i cānum gözedür<br />
G69/3 Āb-ı zülāl-i vaṣluña muḥtāc tenhā dil dil degül / Ḫāk üzre ḳalmış ḫuşk-leb deryā-yı ʿUmmān teşnedür<br />
G70/5 Bāḳıyā var ise dil dil bülbül-i ḫoş-ḫ˅ān dilidür / Şevḳ ile ḳılsa ḳaçan nāle vü efġān ditrer<br />
317
G72/2 Tāb-ı zülfüñle göñül ḳılduḳça āh-ı āteşīn / Dūd-ı dil cevlān ider ṭāvūs-ı zerrīn-bāl olur<br />
G73/4 Ġamzesi zaḫm urduġınca laʿli dermān itmede / Gerçi kim dil dil derdin ol āşūb-ı cān bilmezlenür<br />
G75/1 Ḳanumı içmege ol āfet-i cānum özenür / Meyl ider ölmege dil dil rūḥ-ı revānum özenür<br />
G81/5 Miḥneti dil dil ser-i zülfinde çeker ey Bāḳī / Kāfir-istāna düşen kimsede miḥnet demidür<br />
G86/3 Yaḳdılar dil dil kiş<strong>ve</strong>rin cevr ile tālān itdiler / Dil-berān-ı şūḫ u şehr-āşūb u şūr-engīzler<br />
G90/4 Gird-āb-ı ġamda ṣarṣar-ı āhumla fülk-i dil dil / Elbette bir kenāra çıḳar rūzgārdur<br />
G92/1 Tīr-i ġam-ı nigār ile ten yara yaradur / Şemşīr-i cevr-i yār ile dil dil pāre pāredür<br />
G93/2 Cām-ı derdüñle dil dil ḥużūr eyler / Rāh-ı vaṣluñla rūḥ rāḥat olur<br />
G95/5 Bī-derd iken dil dil dil gūyiyā bir miġfer-i pūlād idi / Şimdi ḫadeng-i cevr ile tāc-ı ḳalender kendidür<br />
G98/4 Seng-i cefā-yı dehr ile mirʾāt-ı dil dil degül / Cām-ı cihān-nümā-yı Sikender şikest olur<br />
G106/3 İzüñ tozına sürdi yüzin āyīne-<strong>ve</strong>ş dil dil / Maḳṣūd benüm pādişehüm kesb-i ṣafādur<br />
G131/3 Çihresinden lebi yādıyla gelür dil dil gūyā / Şarḳdan ḫ˅āce gelür laʿl-i Bedaḫşān getürür<br />
G136/1 Ḫūn-ı dil dil mey kāse-i ser anda bir peymānedür / ʿİşret-ābād-ı maḥabbet bir ʿaceb mey-ḫānedür<br />
G136/2 Yanar od içre girür şemʿ-i ruḫuñ şevḳıyla dil dil / Yanmadan pervāsı yoḳ her ḫidmete pervānedür<br />
G136/3 Çarḫuñ ey dil dil umma bu ṣırça sarāyından s̱ebāt / Kim nice mīrās̱a girmiş ḫāne-i vīrānedür<br />
G142/1 Hecr-i laʿlüñle dem-ā-dem göz yaşı mey-gūn olur / Dīde dilden dil dil ḫadeng-i ġuṣṣadan pür-ḫūn olur<br />
G143/4 Meẕāḳın zehr-i ḳahr-ı miḥnet-i eyyām telḫ itmiş / Lebüñden ʿāşıḳ-ı bī-ṣabr u dil dil dil bir pāre ḳand ister<br />
G151/4 Ġarażuñ ṣayd ise ey dil dil o hümā-pervāzı / Şāh-bāz-ı naẓar-ı himmetüñi ṣal yiter<br />
G157/4 Zülfüñ el bir eyleyüp ṭurrañla pinhān itdiler / Ḫātem-i dil dil ḥāṣılı ya andadur ya bundadur<br />
G161/4 Başına mürġ-i çemen gibi üşer nālelerüm / Dūd-ı dil dil bāġ-ı ġamuñ serv-i ser-efrāzı geçer<br />
G165/2 Metāʿ-ı vaṣluña cāndan ḫırīdār olmaḳ ister dil dil / Hemān ey ḫ˅āce ancaḳ şübhe hicrānuñda ḳalmışdur<br />
G171/4 Bu ḥālet ile ey dil dil ṣaġ olmada ʿālemde / Derd ü ġam-ı dil-ber ile ölmekde leṭāfet var<br />
G188/3 Sūziş-i ʿaşḳuñ ile āh idicek ben her dem / Şerer-i āteş-i dil dil ʿazmini eflāk eyler<br />
G190/2 Dilerlerse dür-i dendān-ı laʿl-i dil-beri ey dil dil / Revādur āşinālar baḥr-i ʿaşḳa ṭalalar yir yir<br />
G196/1 Gören dil dil ān-ı ḥüsnin vaʿde-i cānāne ḳatlanmaz / Belī ʿāşıḳda ṣabr olmaz göñül ol āne ḳatlanmaz<br />
G196/3 Naṣīḥat diñlemez ṭālib olınca şevḳ-i dil dil ġālib / Vücūdın şuʿle-i şemʿa ṣalar pervāne ḳatlanmaz<br />
G196/5 Yiter ḫaṭṭ u ruḫ-ı sāḳī bu bezme zīnet ey Bāḳī / Ḳadeḥ nūş it ki dil dil vaḳt-i gül ü reyḥāne ḳatlanmaz<br />
G200/6 Belki dil dil ṣabr ideydi ammā ʿömr / Vaʿde-i vaṣl-ı yāre ḳatlanmaz<br />
G203/1 Gerçi dil dil ṭurrañ elinden yaḳasın ḳurtaramaz / Ruḫuña meyl idene zülf-i siyāh el ḳaramaz<br />
G214/4 Sīne çoḳ seyr itdük ey dil dil var ise ol sīm-ber / Siḥr ile ḳoynında ḳurṣ-ı māh-ı tābān gizlemiş<br />
G220/3 Alındı ʿaşḳuña dil dil ḳaldı fikr-i bī-ḥāṣıl / Sipāhī gibi ki tīmārını iderler ḫāṣ<br />
G221/5 Bāḳıyā dil dil mülkini dil-ber niçün tārāc ider / Pādişāh olan nedür şehrini yaġmādan ġaraż̓<br />
G235/4 İrmese ḥadd-i kemāle ḳalsa dil dil dil mānend-i mis / Ġıll u ġışdan ṣāf u pāk altun ider iksīr-i ʿaşḳ<br />
G242/2 ʿAşḳuñ yolında bulmadı dil dil dil emn ü rāḥatı / Tātār-ı ġamzeñ eyledi yaġmā ḳonaḳ ḳonaḳ<br />
G245/4 Çemende ġonca-i dil dil neyle gülsün açılsun / Yanumda sencileyin şūḫ-ı gül-ʿiẕārum yoḳ<br />
G254/1 Ey ṣabā dil dil raḫtın ol gīsū-yı müşgīn-tāre çek / ʿĀşıḳ-ı dīvāneyi zencīr-i zülf-i yāre çek<br />
G254/4 Dür dişi vaṣfında ey dil dil dil baġla bir ʿıḳd-ı güher / Lüʾlū-yı lālā-yı naẓmuñ rişte-i efkāre çek<br />
G255/4 Sevdā-yi ḥāl-i yār ile ey dil dil ʿaceb degül / Meyl-i ḳaranfül ārzū-yı fülfül eyleseñ<br />
G260/4 Şāhīn eline düşmişe döndi tezerv-i dil dil / İndi süzildi üstine iki ḳara gözüñ<br />
G263/4 Her şeb ey dil dil āh-ı āteş-nākden / Çarḫ-ı bed-mihrüñ yirin od eyledüñ<br />
G276/5 Māʾil olmaz gül ü şimşād u çemen seyrine dil dil / Göreli gül-şen-i ḥüsnüñde ḳad u ruḫsāruñ<br />
G278/4 Şol jāle düşen sūsen-i āzāde-<strong>ve</strong>ş ey dil dil / Dür dişlerinüñ vaṣfı gerek vird-i zebānuñ<br />
G283/1 Kim çeker yasını ey dil dil o kemān-ebrūnuñ / Kim görür ya tozını ol ḫaṭ-ı ʿanber-būnuñ<br />
318
G288/3 Sulṭān-ı çār-bāliş-i iḳlīm-i dehre dil dil / Kem-ter gedānı beñzedemez sen şehi degül<br />
G312/2 Çeker dil dil miḥnet ü derdi maḥabbet riştesin ḳırmaz / Kesilmek var ise ol dil-ber-i peymān-güsilden bil<br />
G321/5 Bāḳī dilemez dehr-i denī salṭanatın dil dil / Yār işiginüñ ḫidmetidür devlet ü cāhum<br />
G334/2 Ayrıldı dil dil ṣadef gibi sen dürr-i pākden / Şemşīr-i hecrüñ eyledi bī-çāreyi dü-nīm<br />
G338/7 Döksün güher-i eşki Bāḳī reh-i kūyuñda / Maḥṣūl-i dil dil ü dīde hep yoluña sulṭānum<br />
G339/1 Dün gice dil dil ḫānesin biʾl-cümle tenhā eyledüm / Ḳapu yapdum ġayra kes̱retden müberrā eyledüm<br />
G346/6 Şemʿ-<strong>ve</strong>ş cān viricek başuñ ucından ey dil dil / Şuʿle-i āhuñ ola sīne-i sūzānuñdan<br />
G359/1 Çāk oldı yaḳam cevr-i firāvānuñ elinden / Ṣad-pāre iken dāmen-i dil anuñ elinden<br />
G361/1 Tesellī virmez ey dil dil derdüñ ol cānāne söylersin / Açılmaz saña gūyā ġonca-i ḫandāne söylersin<br />
G362/2 Cānā metāʿ-ı mihrüñe dil dil müşterī iken / Olmamış idi ʿaşḳ iline kārvān revān<br />
G364/1 Nāle-i dil dil ol ḫam-ı zülf-i hümā-pervāzdan / Ṣan fiġān-ı mürġdür ser-pençe-i şeh-bāzdan<br />
G372/1 Ġam-ı ḫaṭṭıyla yāruñ nice bir dil dil pür-melāl olsun / Sür ey sāḳī ayaġı mūr-ı ġuṣṣa pāy-māl olsun<br />
G377/1 Rūşen gerekse ḫāne-i dil dil dil ʿaks-i yārdan / Āyīne gibi sīneñi ṣāf it ġubārdan<br />
G380/7 Bāḳıyā Ferhād ile Mecnūn-ı şeydādan bedel / ʿĀşıḳ-ı bī-ṣabr u dil dil kim var dirseñ işte ben<br />
G384/3 Çekinür silsile-i zülf-i siyeh-kāruña dil dil dil / Beni dīvāne ḳılur bir gün o sevdā göresin<br />
G384/5 Ṣūret-i mihrine ey dil dil dil ḳatı maġrūr olma / Bī-<strong>ve</strong>fādur felek-i āyīne-sīmā göresin<br />
G385/4 Bāde-i ṣāf-ı ṣafā-baḫşda ḥayrānem ben / Ne küdūret götürür dil ne ġubārı se<strong>ve</strong>rin<br />
G404/4 Ḫayl-i şirār-ı nār-ı dil dil cünd-i nücūma muttaṣıl / Böyle ḳalursa şöyle bil gökde nice ḳırān ola<br />
G410/4 Düşmesin silsile-i zülf-i perīşānuña dil dil / ʿAḳlını başına cemʿ eylesün ol dīvāne<br />
G413/5 Cāy itmiş idi Leylīye Mecnūn dil dil içinde / Bir ṣūret idi cil<strong>ve</strong> ḳılan maḥmil içinde<br />
G417/1 Ne ʿīde beñzedür rūz-ı viṣālüñ dil dil ne nev-rūze / Şeb-i Ḳadre irişenler irer ol rūz-ı fīrūze<br />
G419/1 Nevā-yı dil dil hevā-yı vaṣl-ı yār-i dil-sitān üzre / Ṣadā-yı ṣavt-ı bülbül naḳş-ı bāġ u būstān üzre<br />
G421/2 Ġayrıdan ḫālī anuñʾçün eyledüm dil dil ḫānesin / Tā senüñ raḫt-ı ġam-ı ʿaşḳuñ içine ṭaşına<br />
G428/3 Ṭurrañdan indi ġamzeñe cān-bāz-ı dil yine / Çenberden atdı kendüsini ḫançer üstine<br />
G432/2 Kesildüm sīḫ-i miḥnetden çekildüm cām-ı ʿişretden / Kebābum dil dil şarābum eşk-i çeşmüm künc-i ʿuzletde<br />
G436/1 Mübtelā oldı göñül cām-ı şarāb-ı nāba / Āh kim zevraḳ-ı dil dil düşdi yine gird-āba<br />
G441/2 Maḥbūb u mey mülāzemetinden ḳaçardı dil dil / Geldi yitişdi bir yañadan nev-bahār ise<br />
G450/4 Berḳ-i āh-ı sūz-nāk içre şirār-ı nār-ı dil dil / Zer-nişān ḫaṭdur görinür tīġ-i āteş-tābda<br />
G463/1 Ol perī-rū güzelüñ oldı muḳābil yüzine / Yine āyīnenüñ ey dil görinür var gözine<br />
G468/5 Belādur gel bu sevdādan geç ey dil dil / Ṭolaşma ḥalḳa-i zülf-i nigāre<br />
G476/3 Dem-be-dem dil dil üzredür biz ʿāşıḳa / Tīzlik var ḫançer-i cānānda<br />
G477/3 Ġamzeñ ġamuñda dil dil varaḳın şöyle ṭoġradı / Efşān-per olsa gül kesemez böyle kāz ile<br />
G478/5 Vaṣl-ı nigāre irüp olmadı ber-murād ol / Aġla gözüm yan ey dil dil Bāḳī-i nā-murāde<br />
G479/2 Āh ider dil dil baḳup ol ṭurra-i müşgīn-būya / Es̱er itmez n’idelüm āh o gözi āhūya<br />
G479/4 Aṣdı ḥallāc-ṣıfat ʿaşḳ u maḥabbet yayın / Atılup penbe gibi dil o kemān-ebrūya<br />
G479/5 Ne ʿaceb meyl-i kenār eylemez ol serv-i revān / Cūy-ı dil dil ṭurmaz aḳar ḫod o ḳad-i dil-cūya<br />
G486/4 Meydān-ı ʿaşḳa derd ile ḫaṣmāne girdi dil dil / Ḥāṣıl şu deñlü menʿ ide gördüm yeñilmedi<br />
G500/2 Ḳaçup dil dil tāb-ı ḫurşīd-i sitemden / Penāh-ı sāye-i Yezdāne geldi<br />
G503/2 Bend-i belā-yı zülfüñ ile künc-i ġamda dil dil / Zencīrlerle baġlu yatur şīr-i ner gibi<br />
G510/7 Bāḳī görelüm nʾola gerek dest-i ḳażādan / Şeh-bāz-ı dil ol kebk-i ḫırāmāne ṣalındı<br />
G513/2 Ben şarābuñ incesin cāmuñ ṭolusın gözlerin / Fikr-i laʿlüñle leb-ā-leb olalı dil dil şīşesi<br />
G520/1 Oldı dil dil bir büt-i şīrīn-dehenüñ Ferhādı / Aña lālā geçinür Ḫusrev ü Şīrīn dadı<br />
G521/4 Bir dil dil mi var ki zülfine dīvāne ḳılmayup / Dārüʾş-şifā-yı ʿaşḳda zencīre urmadı<br />
319
G522/3 Şol dil dil ki cām gibi el üzre ṭutardı Cem / Dest-i zamāne yirlere çaldı ḫazef gibi<br />
G527/5 Ṣaçuñ bendinde dil dil dil derdin ṣorarsañ / Ġarīb üftāde müşkil ḥāle düşdi<br />
G532/2 Kākül-i müşgīni sevdāsıyla yansam dūd-ı dil dil / Gūşe-i destārdan peydā olur sünbül gibi<br />
G532/4 Vaṣf-ı ḥüsninde ser-āġāz itdi dil dil nev-rūzda / Bülbül-i şūrīdenüñ itdükleri ġulġul gibi<br />
G541/3 Ṭoludur dil dil ḳafesi genc-i maḥabbetle bu gün / ʿAşḳ bāzārınuñ ey ḫ˅āce benem ṣarrāfı<br />
G543/1 Elinden geldügince rāz-ı ʿaşḳuñ dil dil nihān itdi / Aḳup cūy-ı sirişk ol sırrı ḥayfā kim ʿayān itdi<br />
G547/4 O ġonca-leb yanında ḫoş gör ey dil dil ḫār-ı aġyārı / ʿAsel cemʿ eyleyen nūş eyler eks̱er nīş-i zenbūrı<br />
Kt19/2 Ġam-ı dil dil taġyīr-i vażʿ itse eger devr-i zamān / Her kişi dünyāda geh maḥzūn olur geh şād-mān<br />
Mtl 2 Kesb ider derd ü ġamuñ dil dil çeşm-i giryān ḥarcanur / Cemʿ ider deryā-yı ʿummān ebr-i bārān ḥarcanur<br />
G41/3 Dil Dil ceres gibi Ḥicāz-ı kūyuñ / Yād idüp ṭurmadın eyler feryād<br />
G57/4 Dil Dil mūy-ı yāri memleket-i Çīne beñzedür / İller sevād-ı mülk-i Ḫuten dir ḫaṭā budur<br />
G76/1 Dil Dil ne miḥnetden ḳaçar hergiz ne ġamdan incinür / Hecr elinden çekdügi cevr ü sitemden incinür<br />
G79/3 Dil Dil kiş<strong>ve</strong>rini ol yürüyişler ḫarāb ider / Ḳaddüñ nihāli rāyet-i fetḥ ü ẓafer çeker<br />
G83/1 Dil Dil derdini ġamuñla dil-efgār olan bilür / Bīmār ḥālini yine bīmār olan bilür<br />
G87/1 Dil Dil derd-i ʿaşḳ-ı yār ile bezm-i belādadur / Ḳad çeng ü nāle nāy u ciger ḫūnı bādedür<br />
G90/1 Dil Dil beste-i kemend-i ser-i zülf-i yārdur / Cān ḫaste-i girişme-i çeşm-i nigārdur<br />
G90/6 Dil il il çeşme-i belāġat aña lūledür ḳalem / Āb-ı zülāli şiʿr-i selāset-şiʿārdur<br />
G99/1 Dil Dil merġ-zār-ı mihr ü <strong>ve</strong>fā mürġ-i zārıdur / Dīdār-ı yār ḥüsn ü bahā nev-bahārıdur<br />
G101/1 Dil Dil Dil milketini yaḳdı ḫayāl-i dehān-ı yār / Virdi fenāya gösgötüri şehri bir şirār<br />
G109/1 Bir ān içinde ġamzeñ oḳı nice ḳan ider / Dil Dil cān evinde ṣaḳlayup anı nihān ider<br />
G121/4 Dil Dil derūn-ı sīnede laʿlüñle ḳıldı baḥs̱-i ʿaşḳ / Bir biriyle iki bülbül gūyiyā ceng itdiler<br />
G141/1 Dil Dil ḳayd-ı ʿaḳlı selb ideli şād olup gider / Ṣan ṭıfldur ki ḫ˅āceden āzād olup gider<br />
G200/1 Dil Dil teb-i hecr-i yāre ḳatlanmaz / Kimse iḥrāḳ-i nāre ḳatlanmaz<br />
G244/1 Sīne mecrūḥ-ı ġam-ı ġurbet ü efgār-ı firāḳ / Dil Dil esīr-i elem-i hecr ü giriftār-ı firāḳ<br />
G356/3 Dil Dil ḍarbın urur ḳalbe firāḳuñda dem-ā-dem / Ḳan aġlasa zaḫmum nʾola peykānuñ ucından<br />
G369/5 Kesb-i hevā-yı ʿaşḳ ide gör Bāḳıyā hemān / Dil Dil ḫānesine revzen-i dīdeñ ḳapanmadın<br />
G370/1 Dil Dil giriftār-ı belā dil-ber hevāyī nʾeylesün / Dāme düşmez yirlere ḳonmaz hümāyı nʾeylesün<br />
G383/1 Dil Dil çeker ol tār-ı mūy-ı ʿanberīnüñ minnetin / İstemez ʿālemde zülf-i ḥūr-ı ʿīnüñ minnetin<br />
G383/5 Ārzū-yı ḫāl-i müşgīnüñ alurduḳ nāfeden / Dil Dil götürmez ḥāṣılı āhū-yı Çīnüñ minnetin<br />
G451/4 Dil Dil mübtelā-yı künc-i ġam-ı fürḳat ü henūz / Ḫāṭır ḫayāl-i ʿişret-i bezm-i viṣālde<br />
G481/3 Dil Dil lebüñ yāḳūtına iksīr ile vaṣl olmadı / Naḳd-i ʿömrin ḫarc idüp varın çüritdi cevhere<br />
G493/4 Dil Dil giriftār-ı ser-i zülfüñ olup / Ṣayd-ı ser-pençe-i şeh-bāz oldı<br />
G506/4 Dil Dil Dil olup derd-i derūnum saña taḳrīr itse / Ḫançerüñ söylese görseñ dil-i şeydā ġamını<br />
G528/3 Dil Dil bir içim ṣu istedi çeşme-i laʿl-i yārdan / Āb-ı zülāl-i ḫançerin gösterüp işte mā didi<br />
G531/4 Yūsuf gibi ʿizzetde sen Yaʿḳūb-<strong>ve</strong>ş miḥnetde ben / Dil Dil sākin-i Beytüʾl-ḫazen tenhālara ṣalduñ beni<br />
K8/6 Ḥarīm-i cān u dilde dilde tāb-ı ḥüsnüñden nişān virdi / Ṣafā-yı ṭalʿat-ı nev-rūz bāġ u būstān üzre<br />
K19/42 Ten-i ṣad-pāre ki şekl-i ḳafes-i zer-gerdür / Dāġlar dilde dilde olupdur aña yir yir ḫātem<br />
M7/III/3 Yaraşmaz mesned-i ḫal<strong>ve</strong>t-sarāy-ı dilde dilde illā sen<br />
M9/I/3 Ne mānend-i ḫayāl-i yār bezm-i dilde dilde maḥrem var<br />
G53/1 Mihr-i ruḫuñla dilde dilde kimüñ tāze dāġı var / Tāb-ı çerāġ-ı şems u ḳamerden ferāġı var<br />
G65/3 Göñül ḫāk-i ḥarīm-i āsitānuñ ārzū eyler / Der Derūn Der Derūn<br />
ūn-ı ūn ı ı dilde niyyet āb-ı Zemzemden muṣaffādur<br />
G70/3 Güzer-i eşk-i revānum ḳomadı dilde dilde ḳarār / Cūy-bār içre biten ney gibi her ān ditrer<br />
G93/4 Ḳomadı dilde dilde ġıll u ġış mey-i nāb / Ne güzel ḫāṣıyetlü şerbet olur<br />
320
G207/2 Bend-i belādan olmaduḳ āzād bir nefes / Zülfüñ hevāsı olalı dilde dilde ḫayālümüz<br />
G240/5 Bāḳıyā şāhid-i maḳṣūd olur çihre-nümā / Ṣāf u pāk āyīne-i dilde ġubār olmayıcaḳ<br />
G280/4 Bir dilde dilde meyl ü mihr ü maḥabbet vaṭan ṭuta / Ḳalmaz ḳarārı ṣabr u sükūn u selāmetüñ<br />
G329/4 Āb-gīne içinde mey gibidür / Leb-i laʿlüñ ḫayāli dilde dilde müdām<br />
G362/3 Mihmān olınca derd ü ġamuñ dilde mā-ḥażar / İki enār dāneledi çeşm-i ḫūn-feşān<br />
G391/3 Ḫayāl-i şemʿ-i ruḫsāruñ ḳo yansun ḫāne-i dilde dilde / Perin ol şemʿa yaḳup şevḳ ile pervāneler dönsün<br />
G433/5 Ḫayra gir dilde dilde yir it diñle sözin Bāḳīnüñ / Dili al ey büt-i Çīn ḫayruña bir deyr eyle<br />
G478/1 Olmasa sūz-ı ʿaşḳuñ dilde dilde dilde eger ziyāde / Ḫākister olmaz idüm yanup bu ben fütāde<br />
G543/4 Gelüp ḳonmışken ey ḳaşı kemānum dilde dilde peykānuñ / Göñülden geçdi āḫir cān evin vardı mekān itdi<br />
G14/2 Dilde Dilde envār-ı mihr-i ruḫsāruñ / Ābda māh-tābdur gūyā<br />
G202/4 Dilde Dilde ḫırāş-ı ḫār-ı ġam dīdede eşk dem-be-dem / ʿArż olınur cenābuña gizlümüz āşikāremüz<br />
G214/2 Dilde Dilde şol ʿāşıḳ ki sırr-ı ʿaşḳuñ itmişdür nihān / Gūşe-i vīrānede genc-i firāvān gizlemiş<br />
G214/3 Dilde Dilde mihr-i ḫātem-i laʿlüñ nihān itmiş raḳīb / Dīv işitdük bir zamān mühr-i Süleymān gizlemiş<br />
G522/4 Dilde Dilde ḫayāl-i ḫāl-i ruḫ-ı yār der-miyān / Sevdā-yı ḫaṭṭı gerçi biraz ber-ṭaraf gibi<br />
K2/53 Sūz-ı dilden dilden dilden bu ḳadar yanmaz idüm ḫidmetüñe / Cāna kār eylemese āteş-i dāġ-ı ḥirmān<br />
K10/7 Tāb-ı dilden dilden dilden aḫker-i sūzāna döndi gözlerüm / Bu mes̱eldür kim yanar ḫuşküñ yanınca ter bile<br />
M1/III/2 Bu acılarla çeşm-i nücūm olsun eşk-bār / Āfāḳı ṭutsun āteş-i dilden dilden dilden çıḳan duḫān<br />
G9/7 Lūle-i ḫāme ile çeşme-i dilden dilden Bāḳī / Eyledi ḳāʾide-i āb-ı ḥayātı icrā<br />
G38/3 Ṣofī ṣafā-yı cām ile dilden dilden dilden keder gider / Rindān-ı sīne-ṣāf ile gel eyleme ʿinād<br />
G71/7 Giceler ʿīş u ṣafā-yı çeng ü nāy olmaz ʿaceb / Ṣubḥ-dem Bāḳī derūn-ı dilden istiġfārı gör<br />
G114/1 Sūz-ı ʿaşḳuñla ḳaçan kim dilden dilden āh u zār olur / Āh dūd u dūd ebr ü ebr āteş-bār olur<br />
G130/2 Sildi ġubār-ı ġuṣṣayı dilden dilden nesīm-i ṣubḥ / İrdi yitişdi himmet-i merdān-ı rūzgār<br />
G142/1 Hecr-i laʿlüñle dem-ā-dem göz yaşı mey-gūn olur / Dīde dilden dilden dil ḫadeng-i ġuṣṣadan pür-ḫūn olur<br />
G210/2 Nʾola dilden dilden fiġān u zār itsem / Dili ucından iñlemez mi ceres<br />
G211/1 Pür-hevādur ney gibi ʿaşḳuñla ṭabʿ-ı pür-he<strong>ve</strong>s / Derd-i dilden dilden bā-ḫaber ʿālemde yoḳ bir hem-nefes<br />
G278/5 Ḫançer-ṣıfat iẓhār-ı ṣafā eyledi dilden dilden / Nāzüklik ile göñlümüz almaġa miyānuñ<br />
G312/1 Ḥaḳīḳat sırrın ey zāhid dil-i bī-ġışş u ġılden bil / Rümūz-ı ʿaşḳı fehm eyle biraz sen de bu dilden dilden bil<br />
G363/3 Zāʾil olmaz he<strong>ve</strong>s-i zülf-i siyāhuñ dilden dilden / Ḥāṣıl olmayacaġın gerçi bu sevdā bilürin<br />
G466/6 Dāġ-ı hicrān elemin ḳılmaġa dilden dilden bīrūn / Ṣaḥn-ı gül-şende ṭutar gül gibi sāġar lāle<br />
G71/3 Baḳma çarḫ-ı ser-keşüñ ol miġfer-i pūlādına / Dilden Dilden āhum çekdügi şemşīr-i āteş-bārı gör<br />
G134/7 Gül-zār-ı cāna ṣu aḳıdur ṣanki Bāḳıyā / Dilden Dilden sinān-ı ġamzeleri şöyle ter geçer<br />
G239/2 Dildür Dildür ol baḥr-i ḥaḳīḳatden vücūduñ mülkine / Şol derūnuñ ،‘āleminde mevc uran deryāya baḳ<br />
G321/4 Dildür Dildür saña ʿarż itmege aḥvālümi gūyā / Ḳabrümdeki ḫāk üzre biten tāze giyāhum<br />
K6/1 Rāh-ı çeşmümden dile dile dile tāb-ı ruḫ-ı cānān gelür / Ḫāne-i cāna żiyā-yı mihr-i nūr-efşān gelür<br />
K18/41 Geşt iderken çemen-i medḥ ü s̱enāñı ḫāṭır / Lāyiḥ oldı dile dile nā-gāh bu şiʿr-i hem-vār<br />
G94/1 Nişāne sūz-ı dile dile āhumuñ şirāresidür / Belī belāyı iden ʿāşıḳa sitāresidür<br />
G134/2 Reşk-i zülāl-i ḫançeri ḫalḳuñ bilin büker / Şehr-i dile gelince hezārān kemer geçer<br />
G144/6 Gözlerüm yaşı fenā virdi dile dile ey Bāḳī / ʿĀlemi ġarḳ ider ol baḥr-i firāvān dirler<br />
G438/6 Ġam degül gelse dile dile Bāḳī pey-ā-pey derd ü ġam / Eksük olmaz tekyedür mihmān mihmān üstine<br />
G154/5 Sürdükçe nīzelerle yanuñdan müjeñ dili / Ḳullāblarla ṭurra-i ʿanber-feşān çeker<br />
G209/3 Güftāra ḳādir olsa eger çalmasa dili dili / Taḳrīr iderdi derd-i derūnum saña ceres<br />
G252/2 Ḳatı eller dili dili dili ser-i zülfüñ / Dilek ey şūḫ-ı şī<strong>ve</strong>-kār dilek<br />
G327/7 Bāḳıyā ḫūn-ı dili dili dīde düketdi gördüm / Mey-i nābı bedel-i mā-yeteḥallel çekdüm<br />
321
G359/6 Fāş itmez idi rāz-ı dili dili Yūsuf-ı Kenʿān / Çāk olmasa dāmānı Züleyḫānuñ elinden<br />
G360/1 Ḫayāl-i ʿālem-i vuṣlat ḫalāṣ eyler dili dili ġamdan / Ki ʿaşḳ ehline vaṣl-ı yārdur maḳṣūd ʿālemden<br />
G441/3 Ḫāṭır kenāre māʾil iken baḥr-i ʿaşḳda / Gird-āba ṣaldı fülk-i dili dili rūzgār ise<br />
G454/2 Tāzeler derd-i dili dili miḥnet-i eyyām-ı firāḳ / Dāġın abdāluñ ider māh-ı Muḥarrem tāze<br />
G540/2 Kilk-i āhum yazarsa sūz-ı dili dili / Dutışur nüh sipihrüñ evrāḳı<br />
K14/26 Ne cünbiş ḳıldı kim āḫır dil dil-i dil i düşmende yir itdi / Meger gösterdi ol nīze ḫırām-ı ḳadd-i ḫūbānı<br />
G74/4 Sīne pür-şuʿle-i şevḳ olsa dil dil-i dil i Mūsī-vār / Nār ẓann eyledügüñ nūr-ı tecellī görinür<br />
G129/1 Kūyuñ gedāsı oldı dil dil-i dil i i mübtelāyı gör / Sevdā-yı mülk ü salṭanat eyler gedāyı gör<br />
G154/1 Ebrūlaruñ ġamını dil dil-i dil i nā-tevān çeker / Şol pehlevāna döndi ki iki kemān çeker<br />
G158/5 Bāḳī o boyı ser<strong>ve</strong> hevā-dār geçermiş / Allāh nice beñzer dil dil-i dil<br />
i nā-şāde ṣanavber<br />
G199/2 Ġam u ġuṣṣa dil dil-i dil i ʿuşşāḳa yārān-ı ṣafādandur / Göñül ḥaẓẓ eyler anlardan kişi yārāne incinmez<br />
G220/2 Olurdı pūte-i ʿaşḳunda yanmaġa rāżī / Bulaydı şaṣt-ı ġamuñdan dil dil-i dil i fikende ḫalāṣ<br />
G275/4 Mey-i rāḥat dileyü çekme ġam-ı devrānı / Cām-ı gül-reng yiter saña dil dil-i dil<br />
i pür-ḫūnuñ<br />
G298/1 Her tīr-i belā ḳavs-i ḳażādan kʾola nāzil / Ṣaḥrā-yı dil dil-i dil i ehl-i <strong>ve</strong>fādur aña menzil<br />
G308/6 Bezm-i ġam içre olmış iken bāde göz yaşı / Bāġ-ı belāda dāġ-ı dil dil-i dil<br />
i pür-melāl gül<br />
G312/1 Ḥaḳīḳat sırrın ey zāhid dil dil-i dil i bī-ġışş u ġılden bil / Rümūz-ı ʿaşḳı fehm eyle biraz sen de bu dilden bil<br />
G338/4 Cām-ı mey-i ʿişretdür ʿaşḳuñda dil dil-i dil i pür-ḫūn / Şemʿ-i şeb-i vuṣlatdur dāġ-ı dil dil-i dil i sūzānum<br />
G338/5 Sen gül gibi gül-şende gülmekde açılmaḳda / İñler ḳafes-i tende mürġ-i dil dil-i dil<br />
i i nālānum<br />
G353/6 Şarāb-ı dil-güşā egler dil dil-i dil i mehcūrı ey Bāḳī / İlet ol derd-mendi ḫāne-i ḫammāre eglensün<br />
G448/4 Düşer fülk-i dil dil-i dil i ehl-i maḥabbet aña ḳurtılmaz / Cemāli baḥrinüñ gird-āba dönmişdür miyānında<br />
G449/2 Nümūne ġonca-i gül-şen leb-i rengīn-i Şīrīne / Nişāne lāle-i ṣaḥrā dil dil-i dil i ḫūnīn-i Ferhāde<br />
G464/7 Ṭolaşaldan ruḫı şemʿine dil dil-i dil i ser-geşte / Yaḳdı pervāne-ṣıfat bāl ü peri döne döne<br />
K8/10 Dili Dili dürr-i maʿārifden kefi beẕl-i ʿavārifden / Dem-ā-dem eyler is̱bāt-ı fażīlet baḥr u kān üzre<br />
G28/4 Perde-i nāleleri çıḳsa Ḥüseynīye nʾola / Dili Dili zār itmege ol <strong>ve</strong>ch-i ḥasendür bāʿis̱<br />
G433/1 Dili Dili al ey büt-i Çīn ḫayruña bir deyr eyle / Saña bir būseye ṣatduḳ yüri var ḫayr eyle<br />
G433/5 Ḫayra gir dilde yir it diñle sözin Bāḳīnüñ / Dili Dili al ey büt-i Çīn ḫayruña bir deyr eyle<br />
G495/2 Dili Dili dil-ber yapar aġyār yıḳılsun gitsün / Gelmesün görmeyelüm kendüye miʿmārlıġı<br />
K26/24 Dil Dil-i Dil i āşüfte-ṣıfat cevr ile pā-māl itme / Hindū-yı ḥalḳa-be-gūşuñdur o zülf-i miskīn<br />
G64/6 Dil Dil-i Dil i dervīş-i dil-rīşüñ duʿā-yı ṣubḥ-gāhından / Belālar eksilür cāh u celāl u kibriyā artar<br />
G126/1 Göñül almaġa gelür şī<strong>ve</strong>ye āġāz eyler / Dil Dil-i Dil i bī-çāreyi ben ʿarż idicek nāz eyler<br />
G146/4 Dil Dil-i Dil i pür-ḫūn elem-i ʿaşḳuñ ile cūş ideli / Çeşme-i çeşmüñ aḳan ṣuları dem gibi gelür<br />
G161/1 Dil Dil-i Dil i ḫūnīnüñ o tīr-i müje dem-sāzı geçer / Nīze-i ġamzesinüñ ʿāşıḳına nāzı geçer<br />
G296/4 Kendü başında degül mi niçün ol meh bilmez / Dil Dil-i Dil i i miskīne ne bend eyledügin ol kākül<br />
G333/4 Dil Dil-i Dil i pür-iştiyāḳı tek viṣālüñ ʿīdına irgür / Eger ḳurbān dilerseñ yoluña cānlar fidā ḳıblem<br />
G340/3 Dil Dil-i Dil i saḫt-ı nigārı nerm idelüm / Āh-ı āhen-güdāza başlayalum<br />
G341/1 Dil Dil-i Dil pür-derd-i mecrūḥı der-i cānāne ṭapşurdum / Varup dārüʾş-şifāya yine bir dīvāne ṭapşurdum<br />
G344/6 Dil Dil-i Dil i dermānde-i Bāḳī gibi hem-rāzum olsaydı / Belā küncinde bir bir çekdügüm derdüm aña dirdüm<br />
G466/8 Şol ḳadar ṭoġradı şemşīr-i firāḳuñ ki gören / Dil Dil-i Dil i ḫūnīni ḫayāl eyledi ḳaṭmer lāle<br />
G473/5 Olur ʿaşḳ içre ḫūn-ı dīde rīzān / Dil Dil-i Dil i ʿuşşāḳ-ı ġam-per<strong>ve</strong>r şikeste<br />
G479/3 ʿAcebā bād-ı suḫan-çīn ne ḫaṭā gördi geçer / Dil Dil-i Dil i āşüfteyi ol ṭurra-i müşgīn-būya<br />
G498/4 Dil Dil-i Dil i pür-ḫūn baña bezm-i ezelden / Leb-ā-leb bir ṭolu peymāne geldi<br />
G527/1 Dil Dil-i Dil i pāk ol ʿiẕār-ı āle düşdi / Gül-i rengīne gūyā jāle düşdi<br />
G527/6 Ezelde ḳurʿa-i mihr ü maḥabbet / Dil Dil-i Dil i fīrūz-ı ferruḫ-fāle düşdi<br />
322
G70/5 Bāḳıyā var ise dil bülbül-i ḫoş-ḫ˅ān dilidür dilidür / Şevḳ ile ḳılsa ḳaçan nāle vü efġān ditrer<br />
G514/3 Ḥarāretden dilinde dilinde dilinde lālenüñ dāġ / Ḫacāletden yüzinde güllerüñ ḫay<br />
K5/31 Benem ol ʿāşıḳ-ı şūrīde kim ṭurmaz revān eyler / Dilinden Dilinden Āb-ı ḥayvānı gözinden dürr-i ġalṭānı<br />
G216/3 Būs u kenāruñ özler ʿaşḳuñ ġamında diller diller / Zevraḳları bu baḥruñ hep ol kenāre düşmüş<br />
G370/4 Mübtelā-yı ʿaşḳuñuñ dermāndan istiġnāsı var / Derdüñe muʿtād olan diller diller devāyı nʾeylesün<br />
G465/1 Diller Diller revāne oldılar ol meh-liḳāyile / Eṭfāl-i şehr ṣanki segirdürler ay ile<br />
G264/6 Ne dillerden dillerden ne dürler dökdügin deryā-ṣıfat görseñ / Ḫurūş u cūş ile bir gün dil-i dānāyı söyletseñ<br />
G47/4 Zülfüñ ġamını vaṣf idemez bī-hüşān-ı ʿaşḳ / Mānend-i şāne dilleri mestāne ṣarmaşur<br />
G309/6 Almadı būy-ı maḥabbetden es̱er şunlar kim / Ġonca-<strong>ve</strong>ş dilleri dilleri ḫūn sīneleri çāk degül<br />
Mtl 6 Būseyle mürde dilleri dilleri iḥyāya başladuñ / İḥyā-yı muʿcizāt-ı Mesīḥāya başladuñ<br />
G382/3 Ḳandīl gibi dīde pür-āb u dilümde dilümde tāb / Eflāke çekdüm āteş-i āhum zebānesin<br />
K20/39 Dilümde Dilümde şekker-i şükr-i fevāżıl-ı keremüñ / Ṭapuña ʿarż ide geldüm ne ise mā-fiʾl-bāl<br />
G274/3 Telḫ-kām itme beni dostum acı söz ile / Lebüñ emdürmez iseñ ṭatlu dilüñ dilüñ bārī gerek<br />
G409/5 Bāḳıyā tīġ-i cefādan sīne kim ṣad-çāk ola / Ḳādir olmaz ʿaşḳ eri derd-i dilüñ dilüñ iḫfāsına<br />
dil dil ḫastesi ḫastesi [1] [1] bkz. ‘göñül ḫastesi’, ‘ḫaste göñül’ md.<br />
G67/3 Ġamze aṣlā gözine kimseyi hīç ildürmez / Yine dil dil dil ḫastesin ḫastesin ol nergis-i şehlā gözedür<br />
dil dil dil mür mürġı mür ı [2] gönül kuşu; bkz. ‘göñül mürġi’, ‘mürġ-i dil’ md.<br />
G341/2 Ruḫı gül-gūnına ol ġoncanuñ dil mür mürġını mür<br />
ını virdüm / Yine bir bülbül-i gūyā gül-i ḫandāne ṭapşurdum<br />
G510/2 Eglendi biraz ḳaddi hevāsiyle çemende / Dil Dil mür mürġi mür ġi ḳonup serv-i ḫırāmāne ṣalındı<br />
dil dil şehri şehri [1] [1] bkz. ‘göñül şehri’ md.<br />
G23/3 Leşger-i ġam geldi dil dil şehrine şehrine şehrine ḳondı cavḳ cavḳ / Ḳopdı yir yir fitne vü āşūb u ġavġā semt semt<br />
dil dil zevra zevraḳı zevra ı [2] [2] [2] bkz. ‘zevraḳ-ı dil’ md.<br />
G152/6 Dil Dil zevra zevraḳını zevra ını lücce-i ġamdan hevā-yı ʿaşḳ / Elbette bir kenāra atar rūzgārdur<br />
G410/3 Rūzgāruñ sitemin gör düşürüp gīsūña / Yine dil dil zevra zevraḳını zevra<br />
ını ṣaldı Fireng-istāne<br />
dil dil dil za zaḫm za zaḫm<br />
ḫmı ḫm ı [2] gönül yarası<br />
G59/6 Derdine dil dil za zaḫm za zaḫm<br />
ḫmınuñ ḫm ınuñ ʿaşḳuñla dermān eyledüm / Şimdi ʿaşḳuñ derdine düşdüm bulınmaz çāreler<br />
G490/5 Derdine dil dil za zaḫm za zaḫm<br />
ḫmınuñ ḫm ınuñ luṭf eyle dermān ol didüm / Şol ḳadar minnetler itdüm yāre dermān olmadı<br />
dil dil ü ü ccān<br />
c ān [7] [7] gönül <strong>ve</strong> can ‖ gönül<br />
G118/3 Görinen encüm-i eflāk degüldür ey meh / Dūd-ı āh-ı şerer-ālūd-ı dil dil ü ü ccānumdur<br />
c ānumdur<br />
G137/1 Ḫaber-i hecrüñ ile tende dil dil ü ü ccān<br />
c ān ditrer / Esicek bād-ı ḫazān berg-i dıraḫtān ditrer<br />
G143/1 Göñül bir rind-i ʿālem-sūz şūḫ-ı şeh-le<strong>ve</strong>nd ister / Ki ʿaşḳ odına yaḳmaġa dil dil ü ü ü ccāndan<br />
c cāndan<br />
āndan sipend ister<br />
G229/4 Gökde efġān iderek ṣanma geçer ḫayl-i küleng / Çekilür kūyuña mürġān-ı dil dil ü ü ü ccān<br />
c ān ṣaf ṣaf<br />
G338/3 Yād-ı ser-i zülfüñle gül-zār-ı dil dil ü ü ccānda<br />
c ānda / Sünbüller ider peydā efkār-ı perīşānum<br />
G497/3 Ne derd-i ʿaşḳı bilürsin ne miḥnet-i hecri / Hey āfet-i dil dil ü ccān<br />
c<br />
ān ḳadr-i ḥüsni bil bārī<br />
G353/2 Dil Dil ü ü ccān<br />
c ān nāleler ḳılsun reg ü pey virsün āvāze / Tek olsun yār māʾil naġme-i evtāre eglensün<br />
dil dil-i dil<br />
i āvāre āvāre [2] [2] avare gönül<br />
G353/1 Ṣaçuñ zencīrine bend it dil dil-i dil i āvāre āvāre eglensün / Muḳayyed ḳıl biraz ol zülf-i müşgīn-tāre eglensün<br />
G435/5 Terk iderdi mey ü maḥbūb hevāsın Bāḳī / Cānda ṣabr u dil dil-i dil i āvārede āvārede ārām olsa<br />
dil dil-i dil<br />
i BBāḳī<br />
B<br />
ḳī [7] Bakî’nin gönlü<br />
G8/7 Ġonca-<strong>ve</strong>ş cām-ı dil dil-i dil i BBāḳīyi<br />
B<br />
ḳīyi pür-ḫūn itdiler / Dem-be-dem zārī ḳılur gül-zār-ı bezmüñden cüdā<br />
G33/5 Dil Dil-i Dil i BBāḳī<br />
B<br />
ḳī nice ābād olur kim / Yıḳar ol ġamze-i fettān yaḳar ruḫ<br />
323
G65/5 İrişsün Kaʿbe-i kūy-ı rıżāña tek dil dil-i dil i BBāḳī<br />
B<br />
ḳī / Ḥarīm-i ḥürmetüñ ḳurbında ḳurbān ile irżādur<br />
G204/5 Āl ile ruḫlaruñ alsun dil dil-i dil i i BBāḳīyi<br />
B<br />
ḳīyi hemān / Aña ey şūḫ-ı cihān böyle güzel reng olmaz<br />
G356/5 Mürġ-i dil dil-i dil i BBāḳīyi<br />
B<br />
ḳīyi görüñ fāḫte-āsā / Efġān ider ol serv-i ḫırāmānuñ ucından<br />
G516/5 Nişān itsün dil dil-i dil i i BBāḳīyi<br />
B<br />
ḳīyi ġamzeñ / Öñine hep müjeñ oḳlarını yay<br />
G518/5 Dil Dil-i Dil i BBāḳīyi<br />
B<br />
ḳīyi ser-i zülfüñ elinden cānā / Çeküben ḫışm ile çeşm-i siyehüñ ala gibi<br />
dil dil-i dil<br />
i bbīmār<br />
b<br />
īmār [5] [5] hasta gönül<br />
G55/2 Ḳapuñda ḥāṣıl itdi bu devāsuz derdi hep göñlüm / Ne derde mübtelā oldı dil dil-i dil i i bbīmār<br />
b<br />
īmār īmārı īmār görsünler<br />
G40/1 Eylesün laʿlini dermān dil dil-i dil i i bbīmāra<br />
b<br />
īmāra meded / Dostlar işte ben öldüm baña bir çāre meded<br />
G173/2 Belā ʿāşıḳlara rūz-ı ezelde ḳısmet olduḳda / Ṭabībüm derd-i hicrānuñ dil dil-i dil<br />
i bbīmāre<br />
b<br />
īmāre düşmişdür<br />
G271/3 Maḥabbet leẕẕetin idrāk iden miḥnetden incinmez / Gelür derdüñ dil dil-i dil i bbīmār<br />
b<br />
īmār īmār-ı īmār ʿuşşāḳa devādan yig<br />
G479/6 Bir devā ṣor dil dil-i dil i bbīmāra<br />
b<br />
īmāra lebinden Baḳī / Hele ṣabr eyle biraz varsun o yār uyḫuya<br />
dil dil-i dil<br />
i ddānā<br />
d<br />
ānā [3] [3] ârif/bilge gönül<br />
G264/6 Ne dillerden ne dürler dökdügin deryā-ṣıfat görseñ / Ḫurūş u cūş ile bir gün dil dil- dil i ddānāy<br />
d<br />
ānāy ānāyı ānāy söyletseñ<br />
G427/5 Pürdür güher-i pāk ile mecmūʿa-i Bāḳī / Deryā dil dil-i dil<br />
i i ddānādur<br />
d<br />
ānādur ānādur aña sīne sefīne<br />
G299/3 Dil Dil-i Dil i i ddānāya<br />
d<br />
ānāya şeref pertev-i ʿirfān iledür / Ḥüsn-i āyīneyi ʿaks-i ruḫ-ı zībādan bil<br />
dil dil-i dil<br />
i ddīvāne<br />
d<br />
īvāne [7] [7] deli/çılgın gönül<br />
K12/2 Kim çıḳar başa ser-i zülf-i girih-gīrüñ ile / Yine ol silsile cevrin dil dil-i dil i ddīvāne<br />
d<br />
īvāne īvāne çeker<br />
G123/4 Ṣu gibi zencīrler ṭutmaz dil dil-i dil i i ddīvāneyi<br />
d<br />
īvāneyi / Ḥāṣılı āvāralıḳ vaḳti bahār eyyāmıdur<br />
G196/2 Hevādan menʿ ider pendüñi muḥkem ṣanma ey zāhid / Ḳırar zencīr-i pūlādı dil dil-i dil i ddīvāne<br />
d<br />
īvāne ḳatlanmaz<br />
G336/1 Beter buldum dil dil-i dil i i ddīvāneyi<br />
d<br />
īvāneyi her çend pend itdüm / Ṣaçuñla bend idüp āḫır giriftār-ı kemend itdüm<br />
G410/1 Meded öldürdi beni derd ü ġam-ı cānāne / Ḳābil olmaz dil dil-i dil i ddīvāne<br />
d<br />
īvāne ise dermāne<br />
G509/1 Ārzū eyler kemend-i kākül-i cānāneyi / Baġlasañ zencīrler ṭutmaz dil dil-i dil i ddīvāneyi<br />
d<br />
īvāneyi<br />
G188/4 Dil Dil-i Dil i ddīvāne<br />
d<br />
īvāne senüñ görmeyeli zülf ü ruḫuñ / Ṣanma cānā giceden gündüzi idrāk eyler<br />
dil dil-i dil<br />
i ma maḥzūn ma<br />
ḥzūn [3] [3] mahzun gönül<br />
G275/1 Elemin Ḳaysa ḳıyās itme dil dil-i dil i ma maḥzūnuñ<br />
ma<br />
ḥzūnuñ / ʿAḳlı yoġ idi ne derdi var idi Mecnūnuñ<br />
G186/1 Dil Dil-i Dil i ma maḥzūna ma<br />
ḥzūna vuṣlatdan firāḳ-ı dil-rübā yigdür / Cihānda yār-i ḥādis̱den ḳadīmī āşinā yigdür<br />
G544/5 Dil Dil-i Dil i ma maḥzūn ma<br />
ḥzūn bulurdı ḳah<strong>ve</strong> vü berş ile Bāḳī ẕevḳ / Dirīġā aradan ẕevḳ-i dil dil-i dil i ma maḥzūn ma<br />
ḥzūn ise gitdi<br />
dil dil-i dil<br />
i mecn mecnūn mecn<br />
ūn [2] [2] çılgın gönül<br />
G500/3 Ḳapuñda dād umar ey şāh-ı ʿādil / Dil Dil-i Dil i mecn mecnūn mecn<br />
ūn ūnı ūn gör dīvāne geldi<br />
G530/2 Dil Dil-i Dil i mecn mecnūna mecn<br />
ūna şimdi yig gelür leyli nehārından / Olaldan āsitān-būsuñ şeb-i tārīkde rūzī<br />
dil dil-i dil<br />
i i mecr mecrūḥ mecr<br />
ḥ [4] yaralı gönül<br />
G203/4 Şāneden zaḫm irişür diyü dil dil-i dil i i mecr mecrūḥa mecr<br />
ḥa / Ṣaḳınur ḫāṭır-ı āşüfteyi zülfin ṭaramaz<br />
G223/1 Nʾola gelse dil dil-i dil i mecr mecrūḥa mecr<br />
ḥa derd-i dil-rübādan ḥaẓ / İder ḫaste ne deñlü nā-ümīd olsa devādan ḥaẓ<br />
K18/46 Dil Dil-i Dil i mecr mecrūḥa mecr<br />
ḥa şifā-baḫş ruḫ u laʿlüñdür / Gül-be-şekkerle bulur ḳuv<strong>ve</strong>ti ṭabʿ-ı bīmār<br />
M7/IV/3 Dil Dil-i Dil i mecr mecrūḥa mecr<br />
ḥa şemşīrinden ayru urmadı merhem<br />
dil dil-i dil<br />
i ṣad ṣad-çāk ṣad<br />
āk [2] [2] paramparça olmuş gönül<br />
G199/3 Dil Dil-i Dil i ṣad ṣad-çāk ṣad<br />
āk o mūy-ı müşg-būnuñ bendine ḳalmaz / Çeker zülf-i dil-āvīzüñ cefāsın şāne incinmez<br />
K12/1 Dil Dil-i Dil i ṣad ṣad-çāki ṣad<br />
āki ser-i zülf-i perīşāne çeker / Bilür ol mūy ġamın her ne ise şāne çeker<br />
dil dil-i dil<br />
i seng sengīn seng<br />
īn [1] [1] bkz. ‘sengīn-dil’ md.<br />
G89/5 Nʾola raḥm eylemezse Bāḳıyā aḥvāl-i ʿuşşāḳa / Dil Dil-i Dil i i seng sengīni seng<br />
īni cānānuñ raḳībe ḳatı māʾildür<br />
dil dil-i dil<br />
i şeyd şeydā şeyd<br />
ā [6] [6] deli/çılgın gönül<br />
324
G240/3 Menzilin bāġ-ı bihişt eyleseñ itmez ārām / Cānda ṣabr u dil dil-i dil i şeyd şeydāda şeyd<br />
āda āda ḳarār olmayıcaḳ<br />
G264/1 Şikāyet cevr-i dil-berden dil dil-i dil i şeyd şeydāy şeyd<br />
āy āyı āy söyletseñ / Günāh andan yine ol şūḫ-ı bī-pervāyı söyletseñ<br />
G350/4 Keş-ā-keşden elüñde cāme-i cism ey dil dil-i dil i şeyd şeydā şeyd<br />
/ Çeker çāk eylerin bir gün ne saña ne baña olsun<br />
G381/1 Māh-rūlar bī-ʿaded bir ʿāşıḳ-ı rüsvāyı ben / Yitmeye biñ pāre ḳılsam bu dil dil-i dil i şeyd şeydāy şeyd<br />
āy āyı āy ben<br />
G506/4 Dil olup derd-i derūnum saña taḳrīr itse / Ḫançerüñ söylese görseñ dil dil-i dil<br />
i şeyd şeydā şeyd<br />
ġamını<br />
Kt16/1 ʿÖmrüm olduḳça güzel sevmeyeyin dirdüm līk / Nʾideyin bu dil dil-i dil i şeyd şeydā şeyd<br />
beni yalan itdi<br />
dil dil-i dil<br />
i şşūr<br />
ş<br />
ūr ūrīde ūr īde [1] uslanmaz deli gönül<br />
G331/5 Dil Dil-i Dil i şşūrīdeye<br />
ş<br />
ūrīdeye ḳıl pend ü naṣīḥat geh geh / Nefesüñ gelsün eyā ṣofī-i nāṣiḥ dem dem<br />
dil dil-i dil<br />
i vvīrān<br />
v<br />
īrān [4] [4] harap/yıkık gönül<br />
G118/5 Ẓāhirā gerçi gedā-ṣūretem ammā Bāḳī / Maḥzen-i genc-i maʿānī dil dil-i dil i vvīrānumdur<br />
v<br />
īrānumdur<br />
G171/5 Gitdükçe ḫarāb eyler mülk-i dil dil-i dil i vvīrān<br />
v<br />
īrān īrānı īrān / Dehrüñ bu cefāsından bir şāha şikāyet var<br />
G341/3 Nigeh-bān eyledüm genc-i ġama bir heft-ser ejder / Ḫayāl-i zülfini çün bu dil dil-i dil<br />
i vvīrāne<br />
v<br />
īrāne ṭapşurdum<br />
G502/4 Gelse ol şūḫ-ı cefā-pīşe dil dil-i dil i vvīrān<br />
v<br />
īrān īrānı īrān / Tīşe-i cevr ile bir pāre meremmetler idi<br />
dil dil-i dil<br />
i zzār<br />
z<br />
ār [3] [3] perişan/zavallı gönül<br />
K18/44 Geçemez çenber-i gīsū-yı girih-gīrüñden / Gerçi kim żaʿf ile bir ḳılca ḳalupdur dil dil-i dil i i zzār<br />
z<br />
ār<br />
G81/3 Çoḳ belā çekdi senüñ çeng-i ġamunda dil dil-i dil i i zzār<br />
z<br />
ār / Nāy-<strong>ve</strong>ş nāleler eylerse şikāyet demidür<br />
G266/2 Ne ʿaceb dāġlaruñ işler ise ey dil dil-i dil i zzār<br />
z<br />
ār / Çürimiş nerd-i maḥabbetde bir iki pūluñ<br />
dil dil ba baġlamak ba ġlamak [2] [2] gönül <strong>ve</strong>rmek ‖ âşık olmak<br />
G422/1 Ṭutalum mihri görem ṭalʿat-i dil-ber yirine / Kime dil dil ba baġlayam ba ġlayam ol zülf-i muʿanber yirine<br />
G34/2 Bāzārlarda başladı naḫli ṭonatmaġa / Dil Dil ba baġlayal ba baġlayal<br />
ġlayalı ġlayal ḳāmet-i zībāña naḫl-bend<br />
dil dil virmek virmek [4] [4] gönül <strong>ve</strong>rmek, bağlanmak ‖ âşık olmak<br />
G21/5 Virdi Virdi dil dil çeşm-i mestüñe Bāḳī / Hīç niʿmet nemī-resed be-kebāb<br />
G178/4 Ṣaff-ı müjgānın görüp ol şāha dil dil virdüm virdüm virdüm hemān / Ṭop-ı ġabġabla beden gibi ḥiṣārum aldılar<br />
G490/1 Zülfüñe dil dil virmeyen virmeyen ḫāṭır-perīşān olmadı / Pāyüñe yüz sürmeyen ḫāk ile yeksān olmadı<br />
G410/2 Ḳaldum ayaḳda ser-i zülf-i perīşānı gibi / Dil Dil viren viren böyle m’olur dil-ber-i ʿālī-şāne<br />
dilden dilden gidermek gidermek [1] [1] bkz. ‘göñülden gidermek’ md.<br />
G280/5 Dilden Dilden giderdi giderdi ḫaṭṭı ġamın ʿaşḳ-ı ḥüsn-i yār / Defʿ itdi nār u nūr ḥicābını ẓulmetüñ<br />
dil dil [2] [2] dil<br />
G155/7 Tażarruʿ demleri geldi Cenāb-ı Ḥaḳḳa ey Bāḳī / İdüp Fetḥ āyetin ezber dilin dilin ḳılsun revān ḫançer<br />
G210/2 Nʾola dilden fiġān u zār itsem / Dili ili ucından iñlemez mi ceres<br />
dil dil çeynemek çeynemek [1] [1] [1] sözü ağızda ge<strong>ve</strong>lemek; bkz. TS. C.II, s. 1147.<br />
G516/2 Göñül şāfī cevāb ister lebinden / Dilin Dilin çeyner çeyner çeyner o ṭūṭī-i şeker-ḫāy<br />
dil dil dil uzatmak uzatmak [3] [3] [3] ileri geri konuşmak<br />
G228/2 Baḥr-i muḥīṭ-i eşküme ger dil dil uzatmasa uzatmasa / Deryā yüzine urmaz idi bād-ı ṣubḥ kef<br />
G241/4 Bezmüñde gerçi sāġar-ı ṣahbāya baş eger / Bedr-i münīre dil dil uzadur uzadur dil-berā ḳabaḳ<br />
G345/4 Sebzeler dil dil uzadup uzadup ṭopraġa sürerler yüzin / Kimseden incinmesün bu naḫl-i būstānum benüm<br />
dilinden dilinden düşürmemek düşürmemek [1]<br />
[1]<br />
G539/5 Ẕikrüñi dilden dilden düşürmez düşürmez sebze-i ḫāküm ḳaçan / Dāne-<strong>ve</strong>ş dihḳān-ı devrān zīr-i ḫāk eyler beni<br />
dil dilā dil dilā<br />
ā [23] ey gönül<br />
K25/15 Bāmdan düşdi dil dilā dil ā ṭaşt-ı meh-i nev bu gice / Güft ü gūy ile pür olsa nʾola şehr ü bāzār<br />
325
G24/2 Nice cām-ı Cem nice mirʾāt-ı İskender dil dilā dil ā / Dest-i miḥnetden cefā ṭaşıyla bulmışdur şikest<br />
G53/3 Āh itme naʿl-i esbi nişānın görüp dil dilā dil ā / Şāyed kimesne işide yirüñ ḳulaġı var<br />
G190/1 Dehān-ı ġonca-i ḥamrāda gūyā jāleler yir yir / Olupdur laʿl-i dil-berde dil dilā dil ā tebḫāleler yir yir<br />
G235/5 Şāh-ı kiş<strong>ve</strong>rden dil dilā dil ā gel çekme sancaḳ minnetin / Kendü dūd-ı āhıdur zīrā livā-yı mīr-i ʿaşḳ<br />
G263/2 Ḫāli sevdāsıyla āh itdüñ dil dilā dil dilā<br />
ā / Cān meşāmın ʿanber-ālūd eyledüñ<br />
G290/2 Bāġ-ı ümīd içinde dil dilā dil ā mī<strong>ve</strong>-i viṣāl / Bir mī<strong>ve</strong>-i ġarībdür olur biter degül<br />
G405/1 Ṣabr eyle dil il ilā il ā derdüñi cānāne ṭuyurma / Cān içre nihān eyle <strong>ve</strong>lī cāna ṭuyurma<br />
G433/4 Cānı defʿ eyle dil dilā dil ā gelse ḫayāl-i cānān / Ṣoḥbet-i ḫās idelüm ḫāneyi bī-ġayr eyle<br />
G435/2 Biz daḫı ḳāʾilüz inṣāfa dil dilā dil ā būs u kenār / Her gün olmasa hele bārī her aḫşam olsa<br />
G495/5 Virelüm cānı dil dilā dil ā būs-ı dehān-ı yāre / ʿĀḳıbet yoḳlıġa tebdīl iderüz varlıġı<br />
K11/1 Leb-i laʿlin ḫayāl it gūşe-i ʿuzletde pinhān ol / Dil Dilā Dil ā hem kān-ı gevher ḳıl özüñ hem gevher-i kān ol<br />
K11/12 Dil Dilā Dil ā āhuñla yaḳduñ milket-i Rūmı nedür derdüñ / Gedā-yı kūy-ı yār olmaḳ dilerseñ Mıṣra sulṭān ol<br />
G112/3 ʿAyān itdi bir bir nihān rāzumı / Dil Dilā Dil ā eşk-i çeşmüm ne ġammāz olur<br />
G186/4 Dil Dilā Dil ā bir nev-cevānı sev <strong>ve</strong>fāsı olsun olmasun / Cihānda ʿaşḳsuz olmaḳdan ise mübtelā yigdür<br />
G195/1 Dil Dilā Dil ā bezm-i cihānda kimse āḫır pāy-dār olmaz / Müdām elden ḳoma ayaġı furṣat ber-ḳarār olmaz<br />
G259/1 Dil Dilā Dil ā cihānı sirişkümle pür-şarāb itdüñ / Behey ḫarāb olası ʿālemi ḫarāb itdüñ<br />
G347/1 Dil Dilā Dil ā teng olsañ ol şīrīn-dehenden teng-i şekkersin / Ġam-ı laʿlin çeküp ḳanlar yudarsañ kān-ı gevhersin<br />
G352/6 Çıḳarsun keştī-i bāde kenār-ı ʿişret-ābāde / Dil Dilā Dil ā ṣabr eyle bir ḳaç gün muvāfıḳ rūzgār olsun<br />
G391/2 Dil Dilā Dil ā cām-ı şarāb-ı ʿaşḳ-ı yāri şöyle nūş it kim / Felekler güm güm ötsün başuña ḫum-ḫāneler dönsün<br />
G449/1 Dil Dilā Dil ā bülbül ṣanurdum ben hemān gül-şende dil-dāde / Belā bu güllerüñ ruḫsārına şeb-nem de üftāde<br />
G459/1 Dil Dilā Dil ā meyl itme vaṣl-ı dil-rübāya / Hevā-yı salṭanat düşmez gedāya<br />
G544/1 Dil Dilā Dil ā nūş it ciger ḳanın mey-i gül-gūn ise gitdi / Yüri zehr-i belāya ḳāniʿ ol afyon ise gitdi<br />
dil dil-ārā dil ārā [1] gönülleri süsleyen<br />
G52/1 Nihāl-i ḳāmetüñ ḥaḳḳā ʿaceb naḫl-i dil dil-ārādur dil ārādur / Egerçi ḳaddüñ aʿlā kākülüñ aʿlādan aʿlādur<br />
dil dil-ā<strong>ve</strong>r dil ā<strong>ve</strong>r [6]<br />
1. yürekli, cesur<br />
K19/17 Gözüñ üstinde ḳaşuñ var dimedi kimse daḫı / İdeli ḫidmet-i Pāşā-yı dil dil-ā<strong>ve</strong>r dil ā<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
G50/4 Göñül tiġ-i müjeñden yüz çevürmez ey gözi āhū / O bir şemşīr-i bürrāna varur şīr-i dil dil-ā<strong>ve</strong>rdür<br />
dil ā<strong>ve</strong>rdür<br />
G236/1 Degme naḫcīrin şikār itmez bu deştüñ şīr-i ʿaşḳ / Şīr-merdān-ı dil dil-ā<strong>ve</strong>rdür<br />
dil ā<strong>ve</strong>rdür yine naḫcīr-i ʿaşḳ<br />
G119/3 Ṭañ mı ġam öldürse meydān-ı melāmetde beni / Bu neberd-i ʿaşḳdur anca dil dil-ā<strong>ve</strong>rler dil ā<strong>ve</strong>rler düşer<br />
1.1. yürekli, yiğit ‖ savaşçı, gazi<br />
K14/21 Neheng-āsā dil dil-ā<strong>ve</strong>rler dil ā<strong>ve</strong>rler ʿadūyı yutdılar gitdi / ʿAceb deryā imiş ḥaḳḳā bu leşger-gāh-ı ʿOs̱mānī<br />
K14/19 Dil Dil-ā<strong>ve</strong>rler<br />
Dil ā<strong>ve</strong>rler ā<strong>ve</strong>rler oyunlar oynadı küffāre ol gün kim / Gören bāzīçe-i taḳdīrüñ oldı deng ü ḥayrānı<br />
dil dil-āvīz dil āvīz [6] gönlü cezbeden, hoş<br />
K24/7 Beñzer ol būy-ı dil dil-āvīz dil āvīz ile mūy-ı yāre / Başlar üzre nʾola ger eyler ise yir sünbül<br />
G265/1 Çerāġ-ı ḥüsni ışıḳdur o meh-<strong>ve</strong>şüñ girçek / Dehān-ı teng-i dil dil-āvizi dil āvizi bir güzel kūçek<br />
M2/I/3 Felegüñ ḳaṣr-ı dil dil-āvīzine dil āvīzine meftūn olma / Nice mīrās̱a girüpdür bu sarāy-ı fānī<br />
Kt8/1 Ṭabʿ-ı sāḥir-pīşeñe Bāḳī göñüller meyl ider / Şekker-i şiʿr-i dil dil-āvīzüñ dil āvīzüñ meger efsūnludur<br />
K19/45 Dehen-i teng-i dil dil-āvīzüñe<br />
dil āvīzüñe beñzer bulsa / Ḫāl-i müşgīn ile ger ḫaṭṭ-ı muʿanber ḫātem<br />
G354/5 Bāḳıyā söyle biraz lebleri esrārından / Ehl-i dil naẓm-ı dil dil-āvīzüñe<br />
dil āvīzüñe ḥayrān olsun<br />
dil dil-dārl dil ārl ārlıġ ārl ġ ġ [1] [1] düşkünlük, tutkunluk<br />
G495/1 Var iken ḫançerinüñ ʿāşıḳa dil dil-dārl dil ārl ārlıġı ārl / Ġam degül eylese peykānı dil-āzārlıġı<br />
326
dil dil-ber dil ber [71] güzel (gönlü kendine çeken) ‖ sevgili<br />
K4/13 Nice nāzükdür ol şiʿr-i şeker-bār / Leb-i dil dil-ber dil ber gibi şīrīn ü rengīn<br />
K7/11 Zülf-i dil dil-ber dil ber bendine düşmiş gibi āşüfte-ḥāl / Sünbül-i miskīn ʿaceb kendin perīşān eyledi<br />
K19/39 Eyleyüp ʿīş-i ḫayāl-i leb-i dil dil-ber dil ber ḫātem / Cām-ı zerrīn ile çeksün mey-i aḥmer ḫātem<br />
K26/34 Luṭf ṭabʿ ehline ola nitekim ḥālet-baḫş / Çihre-i dil dil-ber dil<br />
ber ü şiʿr-i ter ü āvāz-ı ḥazīn<br />
G30/3 Neden bu menzil-i ḫākīde ārām iḫtiyār itmek / Senüñ cāndur yirüñ ey tīr-i dil dil-ber dil ber ber sen bedenden geç<br />
G49/2 Aġzı laʿlīn ḥoḳḳa yāḳūt-ı müferriḥ lebleri / Cevherī terkīb isterseñ leb-i dil dil-ber dil ber ber yiter<br />
G76/6 Ḫūn-ı eşküm bir zamān ālūde ḳıldı işigin / Baña dil dil-ber dil<br />
ber Bāḳıyā daḫı o demden incinür<br />
G119/1 Her ḳaçan göñlüme fikr-i ʿārıż-ı dil dil-ber dil ber düşer / Gūyiyā mirʾāta ʿaks-i pertev-i ḫā<strong>ve</strong>r düşer<br />
G143/3 Ḳarār itmez göñül mürġi bu bāġuñ degme şāḫında / Nihāl-i ḳadd-i dil dil-ber dil ber gibi bir serv-i bülend ister<br />
G159/4 Dökme yaşuñ ḳaṭresin her-cāyī dil dil-ber dil ber yolına / Yüzi açılmış güzel gül gibi ter-dāmān olur<br />
G171/4 Bu ḥālet ile ey dil ṣaġ olmada ʿālemde / Derd ü ġam-ı dil dil-ber dil ber ber ile ölmekde leṭāfet var<br />
G183/4 Kātib-i ġam nāme-i aʿmāl-i ʿaşḳum yazmaġa / Tīġ-i dil dil-ber dil<br />
ber şerḥalardan sīneme mısṭar çeker<br />
G221/5 Bāḳıyā dil mülkini dil dil-ber dil ber ber niçün tārāc ider / Pādişāh olan nedür şehrini yaġmādan ġaraż̓<br />
G235/6 Dil-rübā dil dil-ber dil ber se<strong>ve</strong>r dirler helāk oldum meded / Cānuma kār eyledi şimden girü teʾs̱īr-i ʿaşḳ<br />
G268/4 Sāġar-ı laʿl-i leb-i cān-baḫş-ı dil dil-ber dil ber devridür / Döndi ey cām-ı mey-i gül-reng devrānuñ senüñ<br />
G325/4 Vaz geldi cāna dil dil-ber dil ber ber tīr-i müjgān urmadan / Añlamışdur ol perī-ṣūret meger vurġunluġum<br />
G347/3 Senüñ kāruñ hevāyılıḳdur ancaḳ ey kebūter sen / Hevā-yı ʿaşḳ-ı dil dil-ber dil ber neydügin bilmezsin oynarsın<br />
G355/6 Naʿre-i mestānemi gūş eyleyüp dil dil-ber dil ber ber dimiş / Kūyuma bir daḫı ol rüsvāy-ı ʿālem gelmesün<br />
G370/1 Dil giriftār-ı belā dil dil-ber dil ber ber hevāyī n’eylesün / Dāme düşmez yirlere ḳonmaz hümāyı nʾeylesün<br />
G386/6 Meylüm cihānda bāde-i gül-gūnadur benüm / Maʿcūn olursa bārī leb-i dil dil-ber dil ber isterin<br />
G396/2 Görüp ben zārı dāmen-gīr olursın ey seg-i dil dil-ber dil ber / Gelür kūy-ı nigāra her gice aġyārı ṭuymazsın<br />
G406/4 Ruḫ-ı dil dil-ber dil ber ber ü cām-ı sāḳī naẓarda / Ne minnet bahār u gül ü erġavāne<br />
G422/1 Ṭutalum mihri görem ṭalʿat-i dil dil-ber dil ber yirine / Kime dil baġlayam ol zülf-i muʿanber yirine<br />
G452/4 Nʾolur bī-raḥm u sengīn-dil cefā-ḫū tünd ü ser-keşden / Göñüller iñlese şūḫ olsa dil dil-ber dil ber ber şī<strong>ve</strong>-kār olsa<br />
G452/5 Piyāle dönse ey Bāḳī yine gül devrini görsek / Kenār-ı cūda ʿīş itdükçe dil dil-ber dil ber der-kenār olsa<br />
G492/5 Çeşmüm üzre görinen ḫūn-ābe ṣanma Bāḳıyā / Gözüme geldi şarāb-ı ‘aşḳ-ı dil dil-ber dil ber mül gibi<br />
G495/2 Dili dil dil-ber dil ber yapar aġyār yıḳılsun gitsün / Gelmesün görmeyelüm kendüye miʿmārlıġı<br />
G513/5 Tāze dil dil-ber dil ber sevdi Bāḳī şimdi fikr-i vaṣl ider / Bir güzel eglencesi var bir laṭīf endīşesi<br />
G539/2 Ḳanlu baġlar gibi dil dil-ber dil ber baġlamış ḫūnī gözin / Ġarḳ-ı ḫūn āḫir o çeşm-i ḫışm-nāk eyler beni<br />
G544/3 Ġubār-ı ḫaṭṭ-ı rūyıyla meger ḥayrān ola göñlüm / Dirīġ elden leb-i dil dil-ber dil ber gibi maʿcūn ise gitdi<br />
Mtl 18 Ellerin dil dil-ber dil ber yüzine ṭutdı ṣanmañ nāzdan / ʿĀşıḳa bu <strong>ve</strong>ch ile yüz gösterür açmazdan<br />
G133/1 Biñ mübtelāyı miḥnet ile her dem öldürür / Dil Dil-ber Dil ber mülāyim olmayıcaḳ ādem öldürür<br />
G138/4 Dil Dil-ber Dil ber ber beşikden ögrenür oldı ṣalınmaġı / Her ṭıfl-ı nā-resīde ḫırāmān olup gezer<br />
G404/3 Gūş ṭutup münāfıḳa cevri ḳo yār-ı ṣādıḳa / Dil Dil-ber Dil ber odur ki ʿāşıḳa müşfik ü mihrbān ola<br />
K19/44 Anda zehr ola vü tiryāk leb-i dil dil-berde dil berde / Dehen-i yāre ḳaçan ola ber-ā-ber ḫātem<br />
G190/1 Dehān-ı ġonca-i ḥamrāda gūyā jāleler yir yir / Olupdur laʿl-i dil dil-berde dil berde dilā tebḫāleler yir yir<br />
G139/4 Şu māhī gibi kim ḫāk üzre düşmiş ṣudan ayrılmış / Zülāl-i tīġ-i dil dil-berden dil berden berden cüdā cismünde cān ditrer<br />
G234/2 Şikāyet cevr-i dil dil-berden dil berden ḳadīmi resmdür ammā / Ḥaḳīḳatde cefā ehl-i <strong>ve</strong>fāya bir ṣafā ancaḳ<br />
G264/1 Şikāyet cevr-i dil dil-berden dil berden dil-i şeydāyı söyletseñ / Günāh andan yine ol şūḫ-ı bī-pervāyı söyletseñ<br />
G51/2 Mevsim-i gül ʿīd ile yār u muṣāḥib düşdiler / Bir birine iki dil dil-berdür dil berdür berdür maḥabbet gösterür<br />
G107/3 ʿAynına ṣanma ġubārı ala erbāb-ı naẓar / Bizi ḥayrān iden esrār-ı leb-i dil dil-berdür dil berdür berdür<br />
G149/3 Raḳīb āzār ider yār işiginde eylesem secde / Yüzüme yapışur gūyā ġubār-ı kūy-ı dil dil-berdür dil<br />
berdür berdür<br />
327
G189/1 Naẓm-ı rengīnüme kim vaṣf-ı leb-i dil dil-berdür dil berdür / Diyemez kimse naẓīre ḳatı rengīn-terdür<br />
G268/5 Nükte-i rengīn ile elfāẓuñ ey Bāḳī revān / Laʿl-i dil dil-berdür dil berdür meger ser-çeşme-i cānuñ senüñ<br />
G156/4 Rişte-i mūy-ı dil dil-bere dil bere ṭolaşan / Beste-i bend-i zülf ü kākül olur<br />
G295/4 Zencīr-i zülf-i dil dil-bere dil bere dīvāne olmayan / Baġlamaludur ey göñül uṣlu degüldür ol<br />
G481/1 Zülfüñe bend eyle ben mecnūnı didüm dil dil-bere dil bere / Didi ḳayd itdüm seni dīvāne geçdüñ deftere<br />
G482/4 Olduġıʾçün naʿl-i esb-i dil dil-bere dil bere ḳaşum şebīh / İtdi anı merdüm-i çeşmüm güher-bār üstine<br />
G187/1 Öper meclisde laʿl-i dil dil-beri dil beri beri peymāneler vardur / Ṣunar destin ser-i zülf-i nigāra şāneler vardur<br />
G190/2 Dilerlerse dür-i dendān-ı laʿl-i dil dil-beri dil beri ey dil / Revādur āşinālar baḥr-i ʿaşḳa ṭalalar yir yir<br />
G241/6 Ol vāṣıtayla laʿl-i leb-i dil dil-beri dil beri öper / Cāmuñ yüzine gülse nʾola Bāḳıyā ḳabaḳ<br />
G504/2 Çekdi çevürdi sāḳī-i meclis piyāleyi / Āl ile öpdi diyü leb-i laʿl-i dil dil-beri dil beri<br />
G515/5 Almaz oldum Bāḳıyā küḥl-i cilāyı ʿaynuma / Tūtiyā-yı çeşm idelden ḫāk-pāy-ı dil dil-beri dil beri<br />
K24/3 Oldı gül-şen yine bir dil dil-ber dil ber ber-i ber i müşgīn merġūl / Şol ḳadar virdi aña zīnet ü zī<strong>ve</strong>r sünbül<br />
M3/II/6 Kim biri bir dil dil-ber dil ber ber-i ber i zerrīn-külāh-ı baḫtdur / Ol biri bir şāhid-i laʿlīn-ḳabā-yı salṭanat<br />
G46/5 Şol ḳadar cevr ider oldı baña çarḫ-ı bed-mihr / Ṣanki bir dil dil-ber dil ber ber-i ber i meh-rūy u hilāl-ebrūdur<br />
G47/8 Pehlūya çekse tīġuñı Bāḳī ṣafā bulur / Ṣan sāde-rūy dil dil-ber dil<br />
ber ber-i ber i ʿuryāne ṣarmaşur<br />
G254/3 Cām-ı gül-gūn al ele nūş eyle bī-pervā bu gün / Ḳuv<strong>ve</strong>t-i bāzūñ ile bir dil dil-ber dil ber ber-i ber i i meh-pāre çek<br />
G261/3 Cām-ı mey bezmde bir dil dil-ber dil ber ber-i ber i raʿnādur kim / Çihre-i nāzüki gül-berg-i muṭarrādan yig<br />
G301/1 Döndi bezm-i bāġda bir dil dil-ber dil ber ber-i ber i i ṭannāze gül / Cil<strong>ve</strong>-i ḥüsn eyledi girdi libās-ı nāze gül<br />
G312/2 Çeker dil miḥnet ü derdi maḥabbet riştesin ḳırmaz / Kesilmek var ise ol dil dil-ber dil ber ber-i ber i peymān-güsilden bil<br />
G337/1 Çemende servi ḳad-i dil-sitāna beñzetdüm / Nihāli dil dil-ber dil<br />
ber ber-i ber i nāzük-miyāna beñzetdüm<br />
G386/1 Hergiz ne ḳadr u cāh u ne sīm ü zer isterin / Bir serv boylu dil dil-ber dil ber ber-i ber i sīmīn-ber isterin<br />
G394/4 Var ise ol dil dil-ber dil ber ber-i ber i serrāc ṣayd itmek diler / Müddeʿīnüñ ṣaġrıdur maḳṣūdı serrāc olmadan<br />
G410/2 Ḳaldum ayaḳda ser-i zülf-i perīşānı gibi / Dil viren böyle mʾolur dil dil-ber dil ber ber-i ber i ʿālī-şāne<br />
G460/2 Olıcaḳ yār gibi dil dil-ber dil ber ber-i ber i i şīrīn-ḥarekāt / Teni pālūde-i ter gözleri bādām olsa<br />
G508/6 Dünyā deger ol māh-liḳā dil dil-ber dil ber ber-i ber i ġarrā / Yūsufda daḫı yoḳdur anuñ ḥüsn ü bahāsı<br />
G534/1 Āh kim sevdüm yine bir dil dil-ber dil ber ber-i ber i raʿnācuġı / Şimdiden biñ var yanında ʿāşıḳ-ı şeydācuġı<br />
G247/4 Dil Dil-berlerüñ<br />
Dil berlerüñ ey ġonca-dehen ʿādeti budur / Gül ruḫlarını ara öpüp ara ṣarılmaḳ<br />
G548/3 Kūyına varsa ʿaceb mi dil dil-berüñ dil berüñ gāhī raḳīb / Cennet idi bir zamān İblīs-i melʿūnuñ yiri<br />
G22/3 Dil Dil-berüñ Dil berüñ berüñ ʿahdi bütün ammā <strong>ve</strong>fāsı süst olur / ʿĀşıḳuñ göñli şikeste ʿahd ü peymānı dürüst<br />
dil dil-ber dil<br />
ber ber-i ber i ʿālī ʿālī-cen ʿālī<br />
cen cenāb cen āb [2]<br />
G429/4 Cism-i ḥaḳīr ḫāk-i meẕelletde pāy-māl / Ḫāṭır hevā-yı dil dil-ber dil ber ber-i ber i ʿālī ʿālī-cen ʿālī<br />
cen cenābda cen ābda<br />
G408/1 Ḫūblar māʾildür elbet ʿāşıḳ-ı şeydāsına / Dil Dil-ber Dil ber ber-i ber i ʿālī ʿālī-cen ʿālī<br />
cen cenābuñ cenābuñ<br />
ābuñ baḳma istiġnāsına<br />
dil dil-ber dil<br />
ber ber-i ber i i şşūḫ<br />
ş<br />
ḫ [3] iş<strong>ve</strong>li, cil<strong>ve</strong>li, neşeli güzel<br />
M9/III/5 Mülāyim dil dil-ber dil ber ber-i ber i i şşūḫuñ<br />
ş<br />
ḫuñ dem-i vaṣlında ʿālem var<br />
G63/3 Ġam-ı hicrānda ḥālet var dimişler ehl-i derd ammā / Mülāyim dil dil-ber dil ber ber-i ber i şşūḫuñ<br />
ş<br />
ḫuñ dem-i vaṣlında ʿālem var<br />
G301/2 Elden evrāḳın ṣalup bir bir uçurdı göklere / Beñzedi bir dil dil-ber dil<br />
ber ber-i ber i şşūḫ-ı<br />
ş<br />
kebūter-bāze gül<br />
dil dil-ber dil<br />
ber seyri [1] güzel seyretme, gözetleme<br />
G51/3 ʿĪd-gehde varalum dolāba dil dil-ber dil ber seyrine / Görelüm āyīne-i devrān ne ṣūret gösterür<br />
dil dil-ber dil<br />
ber berā ber ā [4]<br />
ey güzel<br />
G241/4 Bezmüñde gerçi sāġar-ı ṣahbāya baş eger / Bedr-i münīre dil uzadur dil dil-ber dil<br />
ber berā ber ḳabaḳ<br />
G291/1 Ṣaḥrālara düşerse nʾola nāfe-i ġazāl / Sevdālara ṣalupdur anı dil dil-ber dil<br />
ber berā ber ā o ḫāl<br />
G538/5 Cemālüñ muṣḥafını dil dil-ber dil ber berā ber ā gördükçe bu Bāḳī / Oḳur Veʾş-şems yüzüñe ḳaşuña sūre-i Nūnı<br />
328
G86/3 Yaḳdılar dil kiş<strong>ve</strong>rin cevr ile tālān itdiler / Dil Dil-ber Dil ber berān<br />
ān-ı ān şūḫ u şehr-āşūb u şūr-engīzler<br />
dil dil-beste dil beste olmak [1] gönül bağlamak, gönül <strong>ve</strong>rmek, kendini kaptırmak<br />
G122/3 Dil Dil-beste Dil beste olma terligine tāze ġoncanuñ / Ol pīrehende cil<strong>ve</strong> ḳılan gül-ʿiẕārı gör<br />
dil dil-dāde dil āde [4] [4] gönül <strong>ve</strong>rmiş ‖ âşık<br />
G449/1 Dilā bülbül ṣanurdum ben hemān gül-şende dil dil-dāde dil<br />
āde / Belā bu güllerüñ ruḫsārına şeb-nem de üftāde<br />
G185/1 Lebüñle çeşmüñe ʿālem bizi dil dil-dādedür<br />
dil ādedür dirler / Ṣu ṣorsaḳ pür-ḫumār ancaḳ ṣu içsek bādedür dirler<br />
G83/4 Cān acısını ḫaste-i derd-i firāḳ olup / Dil Dil-dāde Dil āde āde-i āde nigār-ı sitem-kār olan bilür<br />
G278/2 Dil Dil-dādelerüñ<br />
Dil ādelerüñ ḥaḳḳına söz geçmedi hergiz / İnṣāf ʿaceb teng imiş ey ġonca dehānuñ<br />
dil dil-dār dil ār [20] [20] güzel ‖ sevgili<br />
K15/7 Ne mümkin dest-res dāmān-ı vaṣl-ı yāre ey Bāḳī / Felek nā-mihribān düşmen ḳāvī dil dil-dār dil ār her-cāyī<br />
K19/8 Reşk-i laʿl-i leb-i dil dil-dār dil ār ār ḳurutmış ḳanın / Nʾola ger böyle naḥīf olsa vü lāġar ḫātem<br />
K19/49 Laʿl-i dil dil-dār dil ār gibi ola mı ḫandān yāḳūt / Dehen-i yār gibi ḳanı suḫan-<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
K25/2 Āfitāb üzre meger ḫāme-i dest-i ḳudret / Çekdi bir med nitekim ḥācib-i rūy-ı dil dil-dār dil ār<br />
G75/6 Tīr-i āh-ı seḥerī çekdügüm ister dil dil-dār dil ār / Çekeyin nʾolsa gerek ḳaşı kemānum özenür<br />
G166/5 Birine beñzemez ben sevdügüm dil dil-dār dil ār ḥüsn ile / Cihān içinde çoḳdur Bāḳıyā gerçi ki āfetler<br />
G352/5 Bıraḳdı yoḳ ḥisābına felek ben zār u bīmārı / Hele gāhī gelür yoḳlar ġam-ı dil dil-dār dil ār var olsun<br />
G415/2 Devlet anuñ kim ḫayāl-i yār ola eglencesi / Ḫurrem ol dem kim geçer endīşe-i dil dil-dār dil ār ile<br />
G207/5 Geh şiʿr ü geh ġazel diyü dil dil-dāra dil āra Bāḳıyā / ʿArż iderüz nezāket ile ḥasb-i ḥālümüz<br />
G247/5 Żāyiʿ ola mı bunca belā dünyede Bāḳī / Yā Rabbi naṣīb ola mı dil dil-dāra dil āra ṣarılmaḳ<br />
G314/5 Öykünürmiş ʿiẕār-ı dil dil-dāra dil āra / Göricek Bāḳıyā güli ele al<br />
G359/4 Laʿl-i leb-i dil dil-dāra dil āra özin nisbet idelden / Āzürde-dilem pençe-i mercānuñ elinden<br />
G432/5 Eger Bāḳīnüñ aḥvālinden istifsār iderlerse / Ġam-ı dil dil-dāra dil āra āra hem-dem vaḳti ḫoş devletde ʿizzetde<br />
G355/7 Cām zehr-ālūd ise gelsün kef-i dil dil-dārdan dil ārdan / Bāḳıyā aġyār elinden sāġar-ı Cem gelmesün<br />
G432/3 Der-i dil dil-dārdan dil ārdan ārdan dūram diyār-ı ġamda mehcūram / Müselmānlar esirgeñ ḫaste ḳaldum dār ār ār-ı ār ı ġurbetde<br />
G431/5 Maʿnī-i pākīze ey Bāḳī edā-yı ḫūb ile / Sīm-ten dil dil-dāre dil āre āre beñzer kim libāsı yaraşa<br />
G535/1 Kūyında göñül dāmen-i dil dil-dāre dil āre ṣarıldı / Ḥācī gibi kim Kaʿbede estāre ṣarıldı<br />
G189/2 Ġonca mecmūʿasınuñ her varaḳ-ı rengīni / Vaṣf-ı laʿl-i leb-i dil dil-dāruma<br />
dil āruma bir defterdür<br />
G188/5 Görüp aġyāruñ elinde ayaġın dil dil-dāruñ dil āruñ / Bāḳī ġamdan çeküben yaḳasını çāk eyler<br />
G276/1 Giceler kāküli sevdāsı ile dil dil-dāruñ dil āruñ / Ḥaddi pāyānı mı var dūr u dırāz efkāruñ<br />
dil dil-dārl dil<br />
ārl ārlıḳ ārl ḳ [1] düşkünlük, tutkunluk<br />
G495/1 Var iken ḫançerinüñ ʿāşıḳa dil dil-dārl dil ārl ārlıġı ārl / Ġam degül eylese peykānı dil-āzārlıġı<br />
dil dil-dūz dil ūz [2] [2] [2] yüreğe saplanan<br />
G486/1 Cism-i żaʿīf ü zārı görüp yār bilmedi / Geçdi ḫandeng-i ġamze-i dil dil-dūz dil<br />
ūz ūzı ūz ı ilmedi<br />
G530/5 Gözümüñ ḳaṭresinden şīşeler ṭoldı derūnumda / Maḥabbet ṭāḳini tā kim diküpdür tīr-i dil dil-dūz dil ūz ūzı ūz<br />
dilemek dilemek [30] [30] [30] istemek, arzulamak<br />
G518/1 Sīne dāġın görüp ol ġonca-dehen lāle gibi / Bir avuç ḳanuma girmek diledi diledi jāle gibi<br />
G321/5 Bāḳī dilemez dilemez dehr-i denī salṭanatın dil / Yār işiginüñ ḫidmetidür devlet ü cāhum<br />
G488/6 Sākinān-ı ḥarīm-i kūy-ı ḥabīb / Dilemezler Dilemezler riyāż-ı Rıḍvānı<br />
G75/5 Derd u ġam ḳaddümi ḫam ḳılsa göñül çekmez elem / Kemer itmek diler diler ol mūy-miyānum özenür<br />
G345/5 Bāḳıyā bir mürġdur gūyā giriftār-ı ḳafes / Kūy-ı yāri añıcaḳ uçmaḳ diler diler cānum benüm<br />
G394/4 Var ise ol dil-ber-i serrāc ṣayd itmek diler diler / Müddeʿīnüñ ṣaġrıdur maḳṣūdı serrāc olmadan<br />
G412/4 Ḳoyup ol zülf-i şeb-dīzi göñül geçmek diler diler gāhī / Velī görsem yine ḳalmaz ʿinān-ı iḫtiyār elde<br />
329
G486/2 Zülfüñ gibi yanuñca ṣalınmaḳ diler diler göñül / Tīġ-i cefā vü cevr ile senden kesilmedi<br />
G541/1 Cām gibi diler diler iseñ k’ola ḳalbüñ ṣāfī / Çeke gör ṣofī ṣafā ile şarāb-ı ṣāfī<br />
G150/1 Aḳar yaşum olıcaḳ dīdeden nihān ülker / Diler Diler ki göstere çeşm-i güher-feşān ülker<br />
G393/1 Çeker göz göre ġamzeñ tīġ-i bürrān / Diler Diler kim eyleye bir demde biñ ḳan<br />
G500/5 Diler Diler kim dād ola Bāḳī felekden / Cenāb-ı Ḥażret-i Sulṭāne geldi<br />
G530/9 Diler Diler Bāḳī Ḫudādan ol ḫudā<strong>ve</strong>nd-i cihān-dānā / Beḳā-yı baḫt-ı bih-rūzı devām-ı fetḥ-i fīrūzı<br />
K23/32 Ḫātem bu devr içinde geleydi cihāna ger / İtmek dilerdi dilerdi süfre-i cūduñdan iġtinām<br />
G474/4 Bāmuñda pās-bānlıġuñ itmezse māh-ı nev / Şāma irişmeye dilerin dilerin bāme çıḳmaya<br />
G190/2 Dilerlerse Dilerlerse dür-i dendān-ı laʿl-i dil-beri ey dil / Revādur āşinālar baḥr-i ʿaşḳa ṭalalar yir yir<br />
K1/25 Minḳārına dilerse dilerse alur çarḫı dāne-vār / ʿAnḳā-yı Ḳāf-ı ḳadrüñe bir ṭuʿmedür cihān<br />
G85/5 Fürḳatüñde ṭañ mı şeftālū dilerse dilerse cān u dil / Mī<strong>ve</strong>-i bī-vaḳt iderler ārzū bīmārlar<br />
G109/7 Vaṣlına cān dilerse dilerse dirīġ itme Bāḳıyā / Zinhār ġāfil olma seni imtiḥān ider<br />
G342/1 Ḫāne-i ḳalbüm eylesün termīm / Kaʿbe yapmaḳ dilerse dilerse İbrāhīm<br />
K8/14 Dilerse Dilerse aḳıdur āb-ı revānı ḫāk-i Tebrīze / Dilerse ḫāk-i Tebrīzi döker āb-ı revān üzre<br />
K11/12 Dilā āhuñla yaḳduñ milket-i Rūmı nedür derdüñ / Gedā-yı kūy-ı yār olmaḳ dil dilerseñ dil dilerseñ<br />
erseñ Mıṣra sulṭān ol<br />
G227/4 Māh-ı çarḫ üzre nedür bilmek dilerseñ dilerseñ ol sevād / Yaḳdı yāre ṣunmaġa devrān turunç üstine dāġ<br />
G289/5 Başuñ gerekse göklere irsün güneş gibi / Dervīşlik dilerseñ dilerseñ dilerseñ eger ẕerreden kem ol<br />
G300/1 Gül gibi olmaḳ dilerseñ dilerseñ şād u ḫurrem ey göñül / Lāle-<strong>ve</strong>ş elden düşürme cāmı bir dem ey göñül<br />
G333/4 Dil-i pür-iştiyāḳı tek viṣālüñ ʿīdına irgür / Eger ḳurbān dilerseñ dilerseñ yoluña cānlar fidā ḳıblem<br />
G301/5 Bāġ-ı ḥüsn-i şāha baḳ görmek dilerseñ dilerseñ dilerseñ Bāḳıyā / Baḫt u devlet nev-bahārında açılmış tāze gül<br />
G531/3 Vaṣlum dilersin dilersin dilersin çün didüñ luṭf idüben olsun didüñ / Yarın didüñ bir gün didüñ ferdālara ṣalduñ beni<br />
G66/1 Cennet-i kūyuña meyl eylese Ṭūbā yiridür / Āsitānuñ dilese gökde Mesīḥā yiridür<br />
G275/4 Mey-i rāḥat dileyü dileyü dileyü çekme ġam-ı devrānı / Cām-ı gül-reng yiter saña dil-i pür-ḫūnuñ<br />
dil dil-efg dil efg efgār efg ār [1] [1] gönlü yaralı<br />
G83/1 Dil derdini ġamuñla dil dil-efg dil efg efgār efg ār olan bilür / Bīmār ḥālini yine bīmār olan bilür<br />
dil dil-efr dil efr efrūz efr ūz [5] [5] gönle ferahlık <strong>ve</strong>ren, neşe <strong>ve</strong>ren ‖ hoş<br />
G360/5 Cemāli şemʿine pervānedür Bāḳī o māhuñ kim / Yaḳar ḥüsn-i dil dil-efr dil efr efrūz<br />
ūzı ūz çerāġı nūr-ı aʿżamdan<br />
M2/I/7 Ḳanı ol dürr-i dil dil-efr dil efr efrūz efrūz<br />
ūz-ı ūz ı seḫā deryāsı / Ḳanı ol gevher-i nā-yāb-ı mürüv<strong>ve</strong>t kānı<br />
G122/1 Mirʾāt-ı gülde ḥüsn-i dil dil-efr dil efr efrūz<br />
ūz-ı ūz ı yāri gör / Ruḫsāre-i ḥaḳīḳate āyīne-dārı gör<br />
G545/4 Bilmez bu ḳażā reh-güẕer-i seyl-i fenādur / Pāyende ṣanan ḳaṣr-ı dil dil-efr dil efr efrūz<br />
ūz-ı ūz ı cihānı<br />
G224/5 Bāḳī ʿaceb mi şiʿr-i dil dil-efr dil efr efrūzuñ efr ūzuñ itseler / Erbāb-ı ʿaşḳ cemʿ olıcaḳ encümende şemʿ<br />
dilek………..dilek dilek………..dilek [1] [1] şefaat(meded)………….şefaat (meded); bkz. TS. C.II, s. 1149.<br />
G252/2 Ḳatı eller dili ser-i zülfüñ / Dilek Dilek ey şūḫ-ı şī<strong>ve</strong>-kār dilek<br />
dilek<br />
dil dil-fig dil fig figār fig ār [1] gönlü yaralı (aşık) ‖ Bakî<br />
G216/6 Ḳısmetde tīr-i ʿaşḳun Bāḳīye oldı rūzī / Sehm-i saʿādet ol gün ol dil dil-fig dil fig figāre<br />
āre düşmiş<br />
dil dil-fig dil<br />
fig figār fig ār itmek itmek [1] [1] kalbinden yaralamak ‖ yok etmek<br />
K14/12 ʿAdūyı dil dil-fig dil fig figār fig ār it itdi it<br />
di peleng-āsā şikār itdi / Muḥaṣṣal āşikār itdi neberd-i Şīr-i Yezdānı<br />
dil dil-fig dil<br />
fig figār fig ār olmak [1] kalbi yaralanmak ‖ incinmek<br />
G306/1 Reşk-i ruḫuñla olmasa olmasa ger dil dil-fig dil fig figār fig ār gül / Dāġ-ı nihānın itmez idi āşikār gül<br />
dil dil-fir dil fir firīb fir īb [2] [2] gönül avutan, cazibeli<br />
G291/3 Şekl-i ʿiẕār-ı yār gibi naḳş-ı dil dil-fir dil fir firīb fir īb / Levḥ-i żamīre yazmadı ṣūret-ger-i ḫayāl<br />
330
G154/4 Ḥaḳḳā bu kim berāt-ı hümāyūn-ı ḥüsnine / Ebrū-yı dil dil-fir dil fir firībi fir ībi ne ġarrā nişān çeker<br />
331<br />
dil dil-güş dil güş güşā güş ā [5] iç açıcı, gönlü ferahlık <strong>ve</strong>ren (daha çok mekânları niteleme bağlamında)<br />
K27/3 İki mıṣrāʿ iki yanında ḫoş mevzūn u dil-keşdür / Der-i devlet-sarāy-ı dil dil-güş dil güş güşā güş bir maṭlaʿ-ı ġarrā<br />
M6/VI/1 Virmiş ʿiẕār-ı yāra ṣafā ḫaṭṭ-ı dil dil-güş dil güş güşā güş<br />
G4/1 Ey bār-gāh-ı dil-keş ü eyvān-ı dil dil-güş dil güş güşā güş / Dāmet lekeʾs-saʿādetü <strong>ve</strong>ʾl-ʿızz u <strong>ve</strong>ʾl-ʿulā<br />
G208/1 Gel ey sāḳī bulınmaz böyle ʿālī dil dil-güş dil güş güşā güş meclis / Getür cām-ı muṣaffāyı kim olsun pür-ṣafā meclis<br />
G391/5 Bu bezm-i dil dil-güş dil güş güşāya güş āya maḥrem olmaz Bāḳıyā herkes / Di gelsün ehl-i diller gelmesün bīgāneler dönsün<br />
dil dil-ḫır dil ır ırāş ır ş eylemek [1] cefa etmek, üzmek<br />
G13/3 Zamāne bizde gevher sezdügiçün dil dil-ḫır dil ır ırāş ır ş eyler / Anuñʾçün baġrumuz ḫūndur maʿārif kānıyuz cānā<br />
dil dil-keş dil keş [10] [10]<br />
1. gönül çekici, gönül cezbedici<br />
K3/21 O güftār-ı mevzūn u reftār-ı dil dil-keş dil keş / O sīmā-yı maṭbūʿ u bālā-yı ḫoş-ter<br />
M3/III/7 Hep bu beyt-i dil dil-keş dil keş üzre baġlanur gūş eyleseñ / Ṣavt u naḳş-ı bülbülān-ı gül-sitān-ı maʿdelet<br />
M6/IV/2 Gül-zār-ı cennet olmaya dil dil-keş dil keş sen irmeseñ<br />
G4/1 Ey bār-gāh-ı dil dil-keş dil keş keş ü eyvān-ı dil-güşā / Dāmet lekeʾs-saʿādetü <strong>ve</strong>ʾl-ʿızz u <strong>ve</strong>ʾl-ʿulā<br />
G66/4 Ābı ḫoş ḫāki hevā ehline ġāyet dil il il-keş il keş / ʿĀlemüñ kūy-ı ḫarābāt bir aʿlā yiridür<br />
G421/3 Ṣūret-i zībāya meyl itsem baña ṭaʿn eyleme / Var suʾāl it böyle dil dil-keş dil keş keş naḳş iden naḳḳāşına<br />
G459/4 Olur laʿl-i muṣaffā dil dil-keş dil keş ammā / Naẓīr olmaz şarāb-ı dil-güşāya<br />
Mtl 30 Medḥ eyledüm nigārı bir aʿlā ġazel didüm / Ġarrā laṭīf ü dil dil-keş dil keş ü ġāyet güzel didüm<br />
K27/3 İki mıṣrāʿ iki yanında ḫoş mevzūn u dil dil-keşdür dil keşdür keşdür / Der-i devlet-sarāy-ı dil-güşā bir maṭlaʿ-ı ġarrā<br />
1.1. gönül çekici, gönül cezbedici ‖ Türk Musikisinde mürekkep bir makam, bkz. ÖZTUNA, s. 95.<br />
G388/2 Nāle ḳılsun ḳāmetüñ yādına mürġ-i ḫoş-nevā / Rāstdan bir naġme-i dil dil-keş dil keş ser-āġāz eylesün<br />
dil dil-pesend dil pesend itmek [1] [1] gönlünce yapmak, beğenerek yapmak<br />
G336/4 Gice şemʿ-i ruḫuñ şevḳınde bir ḳaç beyti yandurdum / ʿAceb ḫūb u dil-efrūz eyledüm ḫoş dil dil-pesend dil esend esend itdüm<br />
dil dil-rüb dil rüb rübā rüb ā [19] [19] gönül çalan, gönül hırsızı ‖ güzel, sevgili<br />
G3/2 Ḫākümi ide sifāl-i sünbül ü reyḥān felek / Gitmeye başdan hevā-yı būy-ı zülf-i dil dil-rüb dil rüb rübā rüb<br />
G10/3 Bir kez ṭavāfın itmegi biñ ʿömre virmezin / Ey ḥācī saña Kaʿbe baña kūy-i dil dil-rüb dil rüb rübā rüb<br />
G53/5 Cām-ı şarāb-ı nāb gibi dil dil-rüb dil rüb rübā rüb ḳanı / Laʿlīn ṭuṭaġı dür dişi gül-gūn yañaġı var<br />
G84/3 Ṭāḳ-ı cefāda manẓara-i çeşm-i dil dil-rüb dil rüb rübā rüb / Kūy-i belāda ḫāne-i cāna ḥavāledür<br />
G186/1 Dil-i maḥzūna vuṣlatdan firāḳ-ı dil dil-rüb dil rüb rübā rüb yigdür / Cihānda yār-i ḥādis̱den ḳadīmī āşinā yigdür<br />
G237/3 Pāy-kūbān dest-efşān naʿre-zen efġān-künān / ʿAzm-i kūy-ı dil dil-rüb dil rüb rübā rüb itdüm olup der-rāh-ı şevḳ<br />
G404/1 Müşkil imiş ki dil dil-rüb dil rüb rübā rüb ṭıfl ola dil-sitān ola / ʿĀşıḳ-ı zār u mübtelā pīr ola nā-tevān ola<br />
G517/4 Ḫāric <strong>ve</strong>cihden ey ṣanem-i dil dil-rüb dil rüb rübā rüb ḫaṭuñ / Yazmış kitāb-ı ḥüsnüñ egerçi kenārını<br />
G39/2 Cāme-i dībā ile ṭāvūs-ı zerrīn-bāldür / Dil Dil-rüb Dil rüb rübā rüb kim eyler ol reftār ile cevlān-ı ʿīd<br />
G235/6 Dil Dil-rüb Dil rüb rübā rüb dil-ber se<strong>ve</strong>r dirler helāk oldum meded / Cānuma kār eyledi şimden girü teʾs̱īr-i ʿaşḳ<br />
G490/3 Ṭoġmadı ḫurşīd-i ʿālem-tāb-ı devlet ʿāşıḳa / Dil Dil-rüb Dil rüb rübā rüb kim ʿālem-i vuṣlatda ʿuryān olmadı<br />
G223/1 Nʾola gelse dil-i mecrūḥa derd-i dil dil-rüb dil rüb rübādan rüb ādan ḥaẓ / İder ḫaste ne deñlü nā-ümīd olsa devādan ḥaẓ<br />
G271/1 Şarāb-ı dil-güşā olmaz o laʿl-i cān-fezādan yig / Müferriḥ ḥab bulınmaz ḫāl-i rūy-ı dil dil-rüb dil<br />
rüb rübādan rüb ādan yig<br />
G398/9 Ya ḫod bir nev-ḫaṭ aʿlā dil dil-rüb dil rüb rübādur rüb ādur / İki mıṣrāʿ olupdur aña ebrū<br />
G174/2 Dil Dil-rüb Dil rüb rübālar rüb ālar māʾil-i ʿuşşāḳ olur / Bir birine derd-mendin gösterür<br />
G267/1 Dil Dil-rüb Dil rüb rübālarla rüb ālarla ʿaceb kes̱reti var her yoluñ / Geçemez ḫūblarından göñül İstanbūluñ
G262/3 Baş egmez oldı gūşe-i miḥrāb-ı ṭāʿate / Ebrūlarına secde ḳılan dil dil-rüb dil rüb rübālaruñ rüb ālaruñ<br />
G459/1 Dilā meyl itme vaṣl-ı dil dil-rüb dil rüb rübāya rüb āya / Hevā-yı salṭanat düşmez gedāya<br />
G458/5 Yine cisminde Bāḳī ḫançerüñle yaralar çizdi / Ṣanasın sāde-rū bir dil dil-rüb dil rüb rübāy<br />
āyı āy çekdi pehlūya<br />
1. gönül alıcı,<br />
dil dil-sit dil sit sitān ān [7]<br />
[7]<br />
K8/1 Dökilmiş zülf-i müşg-āsā o ḳadd-i dil dil-sit dil sit sitān sit ān üzre / Döşenmiş sāye-i Ṭūbā bihişt-i cāvidān üzre<br />
G419/1 Nevā-yı dil hevā-yı vaṣl-ı yār-i dil dil-sit dil sit sitān sit ān üzre / Ṣadā-yı ṣavt-ı bülbül naḳş-ı bāġ u būstān üzre<br />
G337/1 Çemende servi ḳad-i dil dil-sit dil sit sitāna sit āna beñzetdüm / Nihāli dil-ber-i nāzük-miyāna beñzetdüm<br />
G113/5 Laʿl-i nāb oldı göz yaşı āḫır / Bu ḫaber gūş-ı dil dil-sit dil sit sitāne sit āne deger<br />
2. güzel/dilber<br />
G404/1 Müşkil imiş ki dil-rübā ṭıfl ola dil dil-sit dil sit sitān sit ān ola / ʿĀşıḳ-ı zār u mübtelā pīr ola nā-tevān ola<br />
G337/4 Gül ü şaḳāyıḳuñ ol reng-i rūların gördüm / Ḥicābı ġālib iki dil dil-sit dil sit sitāna sit āna beñzetdüm<br />
G305/3 Bir dil dil-sit dil sit sitāne sit āne döndi bu gün ṣaḥn-ı gül-sitān / Ḳad serv ü çeşm nergis-i şehlā ʿiẕār gül<br />
dil dil-teng dil teng teng [1] gönlü daralmış (âşık)<br />
K26/19 Ġonca-<strong>ve</strong>ş ṭabʿ pes-i perde-i ʿuzletde seḥer / Sākin olmışdı ser-efgende vü dil dil-teng dil teng ü ġamīn<br />
dil dil-teng dil<br />
teng itmek [2] canını sıkmak<br />
G121/1 Göñlin alup ġonca-<strong>ve</strong>ş āl ile dil dil-teng dil teng teng itdiler / Bülbül-i şūrīdeye güller ʿaceb reng itdiler<br />
G268/1 Ġoncayı dil dil-teng dil teng ider der der laʿl-i dür-efşānuñ senüñ / Lāleye ḫoş reng ider gül-berg-i ḫandānuñ senüñ<br />
1. burun<br />
dim dimāġ dim<br />
ġ [11]<br />
G48/5 Ḫaylī dim dimāġ dim ġ baġladı ʿālemde Bāḳıyā / Ḫāl-i nigāra beñzeyeli nāfe-i Tatār<br />
G377/4 Şol ḫoş ḫaber ki andan ire būy-ı vaṣl-ı yār / Yigdür dim dimāġ-ı dim ‘āşıḳa bād-ı bahārdan<br />
G466/3 Būy-ı müşgīn-i bahār irdi dim dimāġ-ı dim dehre / Yaḳalı dāmen-i küh-sārda micmer lāle<br />
G259/4 Şemīm-i nāfe-i ḫālinden ey nesīm-i seḥer / Dim Dimāġ-ı Dim ʿālemi pür-būy-ı müşg-i nāb itdüñ<br />
K3/17 Buḫār-ı baḫūrıyla ʿālem dim dimāġın dim ın ın / Ḳılupdur muʿaṭṭar o kilk-i muʿanber<br />
K24/22 Būy-ı ḫulḳuñla güẕār eylemese bāġa nesīm / İdemez ḫalḳ dim dimāġını dim<br />
ını muʿaṭṭar sünbül<br />
G487/5 Ḫālüñ ḫaberleriyle muʿaṭṭar ḳılur nesīm / Deşt-i Ḫutende nāfe-i misküñ dim dimāġını dim ını ını<br />
2. akıl<br />
G53/4 Lāle çemende başı açuḳ ḳıpḳızıl deli / Sevdā-yı ḫāl-i yār ile muḫtel dim dimāġı dim var<br />
G525/2 Ḫ˅ābda almış idüm būs-ı leb-i cānānı / Cān dima dimaġında dima ında ında daḫı şimdi o leẕẕet bāḳī<br />
G424/3 Ruḫuñuñ lāle baş açuḳ delüsi / Ḫāli sevdāsı var dim dimāġında dim ında<br />
K10/4 Sūz-ı ʿaşḳuñdan dim dimāġum dim ġum şol ḳadar āşüfte kim / Mey degül āsūde ḳılmaz dārū-yı hüş-ber bile<br />
dīn īn [4] [4] bkz. ‘mülk ü dīn’ md.<br />
K2/29 Ravża-i dīn īn ü çemen-zār-ı şerīʿat olalı / Maṭar-ı luṭfuñ ile milket-i Rūm ābādān<br />
K26/10 Ḥāṣıl-ı ʿömr-i girān-māye-i Şeyḫüʾl-islām / Pertev-i luṭf-ı Ḫudā nūr-ı hüdā revnaḳ-ı ddīn<br />
d<br />
īn<br />
G212/5 Ebrū-yı ʿanberīn ile miḥrāb-ı dīndür īndür / Ruḫsār-ı āteşīn ile ol ḳıble-i Mecūs<br />
K2/11 Ḥāfıẓ-ı ddīn<br />
d dīn<br />
īn-i īn i ḳavī ḥāmī-i şerʿ-i Nebevī / Ṭāyiʿ-i emr-i Ḫudā tābiʿ-i naṣṣ-ı Ḳurʾān<br />
dīn īn īn ü ü devlet devlet [1]<br />
[1]<br />
K27/15 Süṭūr-ı nāmesinden mülk ü millet sebzesi ḫurrem / Sütūn-ı ḫāmesinden dīn īn ü ü devlet devlet ḫaymesi ber-pā<br />
dīn īn ü ü dünyā dünyā [1]<br />
[1]<br />
332
G135/7 Eger dünyā vü dīn emrinde nāfiʿ bir ʿamel dirseñ / Duʿā-yı devlet-i sulṭān muʿizz-i dīn īn ü ü dünyādur<br />
dünyādur<br />
dīn īn ü ü īmān īmān [1]<br />
[1]<br />
K2/28 Saña Kisrīyi ʿadāletde muʿādil ṭutsam / Fażladur sende olan devlet-i ddīn<br />
d<br />
īn ü ü īmān<br />
īmān<br />
333<br />
dīn īn īn-i īn i Mu Muḥammed Mu<br />
ḥammed ḥaḳ ḥaḳ ḥaḳ içün içün [ [1] [ 1] ‘Muhammed dini hakkı için’ yemin sözü (Muhammed-İsa<br />
paralelliğinde)<br />
G315/5 Bāḳıyā dīn īn īn-i īn i Mu Muḥammed Mu<br />
ḥammed ḥaḳ ḥaḳ içün içün ،‘ālemde / Dem-i cān-baḫş ile naẓm içre bu gün ،‘Īsāyem<br />
dīnine īnine dünyās dünyāsına dünyās ına [1]<br />
G408/7 Ḳul olursañ Bāḳıyā ol şāh-ı ʿālī-şāne ol / Kim virilmiş ʿizz u devlet dīnine īnine dünyās dünyāsına dünyās ına<br />
dīnār īnār [1] [1] altın para, bkz. PAKALIN, s. 451-452; ayrıca bkz. ‘kızıl dinar’ md.<br />
K25/14 Es̱eridür görinen urdı miḥekk-i şāma / Ṣatıcaḳ ṣayrafī-i dehre felek bir dīnār īnār<br />
dīnār īnār u u dirhem dirhem [2]<br />
[2]<br />
1. altın <strong>ve</strong> gümüş ‖ para<br />
G355/4 Eşk-i sīm ü çihre-i zerdi yiter <strong>ve</strong>ch-i maʿāş / Bir cihetden ʿāşıḳa dīnār īnār īnār u u dirhem dirhem dirhem gelmesün<br />
1.1. olumsuz anlamda ‘dünya nimetleri’ bağlamında;<br />
G280/3 Zinhār uzatma destüñi dīnār īnār u u dirheme dirheme / Ṣal mihr ü māh ṭopına çevgān-ı himmetüñ<br />
1. dinlemek<br />
diñlemek diñlemek [4] [4]<br />
[4]<br />
G509/6 Zāhidā ʿaşḳ içre teʾs̱īr eylemez Bāḳīye pend / Mest-i lā-yaʿḳil bilürsin diñlemez diñlemez efsāneyi<br />
K27/17 Düḫūl-i meclis-i ḫāṣına ruḫṣat mümkin olmazsa / Buḫārīden gelür diñler diñler ḥadīs̱in ṭālib-i maʿnā<br />
G57/5 Aġyār diñler diñler oldı pes-i perdeden bizi / ʿĀlemde ehl-i ʿaşḳa görinmez belā budur<br />
1.1. dinlemek ‖ kulak asmamak, önemsememek<br />
G361/3 Ḳoyup tesbīḥ-i mercānı seni kim diñler diñler ey vā‘iẓ / Mufaṣṣal ḳıṣṣa başlarsın ġarīb efsāne söylersin<br />
diñle diñle gelmek gelmek [1] [1] dinleyip durmak<br />
G310/1 Naḳş-ı gül seyr it çemende ṣavt-ı bülbül diñle diñle gel gel / Şimdi ṣavt u naḳşdur ʿīş ehline ṣāliḥ ʿamel<br />
diñlenmek diñlenmek [1] [1] dinlenmek<br />
G155/4 Şehā bir dem ney-i ḫāmeñ cihān bezminde diñlensün / İçürsün düşmene cām-ı fenāyı bir zamān ḫançer<br />
diñmek diñmek [3]<br />
[3]<br />
1. (gözyaşının) azalması bağlamında;<br />
G254/2 Ola kim bir pāre yaşın diñdürüp diñdürüp ḳanın kese / Ḫāk-i pāyuñ tūtiyāsın dīde-i ḫūn-bāre çek<br />
G263/3 Diñmese Diñmese yaşum ʿaceb mi ey göñül / Ḫānemi āh ile pür-dūd eyledüñ<br />
2. durmak, sona ermek<br />
G319/1 Laʿlüñ göricek ḳana döner gözden aḳanum / Oynar yüregüm derd ile diñ diñmez diñ mez ḥafeḳānum<br />
direm direm-feş direm feş feşān ān [1] [1] gümüş (para) saçan<br />
K21/32 Hemīşe tā ḳıla keff-i direm direm-feş direm feş feşān<br />
ān-ı ān ṣabā / Şitāda dāmen-i küh-sār u deşti māl-ā-māl?<br />
direng direng itmek itmek [1] [1] oyalamak, avutmak<br />
G256/2 Çoḳ direng direng direng itmez itmez bize bu şīşe-i pīrūze-reng / Sāḳıyā laʿl-i müẕābı ṣun şitāb itmek gerek<br />
dirgürmek dirgürmek [1] [1] diriltmek<br />
G348/8 Öldürür ḳattāl-i ġamzeñ dirgürür dirgürür laʿl-i lebüñ / ʿĀşıḳ-ı bīmārı bilmez kimse ḥikmet neydügin
dirhem dirhem [1] [1] gümüş (para)<br />
G548/5 Dirhem Dirhem-i Dirhem eşküm dükenmez nice demdür Bāḳıyā / Ḫāk-i cismümdür meger kim māl-i Ḳārūnuñ yiri<br />
dirhem dirhem dirhem ü ü ddīnār<br />
d īnār [1] [1] gümüş <strong>ve</strong> altın (para)<br />
G110/1 Nergis üzre berg-i zerd u jāleler kim vardur / Er çerāġına dizilmiş dirhem dirhem dirhem ü ü ddīnārdur<br />
d īnārdur<br />
dir dirīġ dir ġ [1] eyvah!, yazık!<br />
G544/3 Ġubār-ı ḫaṭṭ-ı rūyıyla meger ḥayrān ola göñlüm / Dir Dirīġ Dir ġ elden leb-i dil-ber gibi maʿcūn ise gitdi<br />
dir dirīġ dir<br />
ġ itmek [5] esirgemek, sakınmak<br />
M3/IV/6 Ṭabʿ-ı pāküñ gevherinden feyżin eyler mi dir dirīġ dir<br />
/ Nūr-baḫş-ı çeşme-i ḫurşīd-i en<strong>ve</strong>rdür gelen<br />
G13/2 Seḥāb-i luṭfuñ ābın teşne-dillerden dir dirīġ dir ġ itme / Bu deştüñ baġrı yanmış Lāle-i Nuʿmānıyuz cānā<br />
G93/3 Ḳāmetüñ cil<strong>ve</strong>sin dir dirīġ dir ġ itme / Pādişehler bülend-himmet olur<br />
G109/7 Vaṣlına cān dilerse dir dirīġ dir ġ itme Bāḳıyā / Zinhār ġāfil olma seni imtiḥān ider<br />
G372/5 Dir Dirīġ Dir ġ eyler mi Bāḳī cānı ḳurbān olduġum senden / Fidā yoluña varı tek hemān ʿīd-ı viṣāl olsun<br />
dir dirīġā dir<br />
ġā [3] çok yazık!, eyvahlar olsun!<br />
G542/3 Ey dir dirīġā dir ġā luṭf u iḥsānuñ ḳapusın yapdılar / Ẕikri ḫayr olsun dinür ṣāḥib-saʿādet ḳalmadı<br />
G543/3 Lebin aġyār-ı bed-ḫ˅āhuñ virüp aġzına dişletdi / Dir Dirīġā Dir ġā dostlar meclisde ol meh yine ḳan itdi<br />
G544/5 Dil-i maḥzūn bulurdı ḳah<strong>ve</strong> vü berş ile Bāḳī ẕevḳ / Dir Dirīġā Dir ġā aradan ẕevḳ-i dil-i maḥzūn ise gitdi<br />
dirilmek dirilmek [2]<br />
[2]<br />
1. taslamak, davasında bulunmak, bkz. TS. C.II, s. 1173 ‖ Hz. İsa bağlamında canlanmak.<br />
K18/19 Dem-i ʿĪsā dirilür dirilür būy-ı baḫūr-ı Meryem / Açdı zanbaḳ Yed-i Beyżāyı kef-i Mūsā-vār<br />
2. geçinmek, anlaşmak, uyuşmak, bkz. TS. C.II, s. 1174‖ Hz. İsa bağlamında canlanmak.<br />
G161/3 Lebler ile nice zībā dirilür dirilür mürdeleri / Gerçi üftādeleri ġamze-i ġammāzı geçer<br />
dīrīne īrīne [1] [1] eski<br />
K21/20 Kemīne-bende-i dīrīneñem īrīneñem ḫudā<strong>ve</strong>ndā / Bu bende cānibini luṭfuñ itmesün ihmāl<br />
diş diş [3] [3] diş; bkz. ‘dür’, ‘lüʾlū’ md.<br />
G120/4 Aġzuñ içre diş diş midür midür midür ya ġonca içre jāle mi / Kevkeb-i dürrī midür ya lüʾlū-yı lālā mıdur<br />
G273/3 Ḳırma yazıyla raḳībüñ dişleri dişleri vaṣfın yazup / Nusḫa-i çeşmi sevādın pür-ġubār itsem gerek<br />
G440/2 Defterin bād-ı ṣabā lüʾlū-yı lālānuñ dürer / İlter olsa dişlerüñ dişlerüñ vaṣfın ʿAdenden cānibe<br />
334<br />
diş diş kir kirās kir kirās<br />
āsı ās ı [1] [1] Eski Ramazanlarda, iftara gelen konuklara ‘dişleriniz aşındı, teşekkür ediyoruz’<br />
anlamında <strong>ve</strong>rilen hediye; daha geniş bilgi için bkz. PAKALIN, C. I, s. 455. ‖ ‘kiraz’ (güzelin<br />
dudağını iple sıkarak kiraz şekline sokması bağlamında) Ayrıca ‘şiir <strong>ve</strong> kaside caizesi’ anlamı<br />
için bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 172.<br />
G80/2 Rişteyle baġlayup lebin ol şūḫ didi kim / Mihmān-ı ḫ˅ān-ı vaṣluma bu diş kir kirās kir<br />
ās āsıdur ās ıdur<br />
dişlemek dişlemek [1] [1] ısırtmak ‖ öptürmek<br />
G543/3 Lebin aġyār-ı bed-ḫ˅āhuñ virüp aġzına dişletdi / Dirīġā dostlar meclisde ol meh yine ḳan itdi<br />
ditremek ditremek [18] [18] titremek<br />
1. titremek, sallanmak<br />
G70/1 Nīzesi cānuma vü nīzesine cān ditrer ditrer / Yār kim ṭoġru ola üstine yārān ditrer<br />
G70/3 Güzer-i eşk-i revānum ḳomadı dilde ḳarār / Cūy-bār içre biten ney gibi her ān ditrer ditrer<br />
G70/4 Şöyle ḳıldı ten-i efsürdeyi āh-ı serdüm / Ṭoḳınup ṭurduġı dem nā<strong>ve</strong>k-i cānān ditrer
G70/5 Bāḳıyā var ise dil bülbül-i ḫoş-ḫ˅ān dilidür / Şevḳ ile ḳılsa ḳaçan nāle vü efġān ditrer<br />
ditrer<br />
G137/1 Ḫaber-i hecrüñ ile tende dil ü cān ditrer ditrer / Esicek bād-ı ḫazān berg-i dıraḫtān ditrer<br />
ditrer<br />
G137/2 Gözlerüm segridügi bu ki ḫayālüñ üzre / Göricek lerze ṭutar dīde-i giryān ditrer itrer<br />
G137/3 Kūyuña ḳarşu ṭurup ḳıble-nümā mīli gibi / Ser-i peykān-ı ġamuñda ten-i ʿuryān ditrer<br />
G137/4 Teşne-dildür şu ḳadar ḫūn-ı müselmān üzre / Tīġ-i kāfir gibi ol ġamze-i bürrān ditrer<br />
G137/5 Var ise būseñe ṣarḳar senüñ ol zer mengūş / Ruḫlaruñ üzre ṭurup ey gül-i ḫandān ditrer ditrer<br />
G137/6 Şāh u dervīşe ber-ā-ber yitişür ceẕbe-i ʿaşḳ / Ḥaṣılı teb ṭutıcaḳ her kişi yeksān ditrer ditrer<br />
ditrer<br />
G137/7 Bāḳıyā pīrehenin ṣanma o māhuñ lerzān / Üstine pertev-i ḫurşīd-i dıraḫşān ditrer<br />
G139/1 Eser āhum yili kūyuñda cism-i nā-tevān ditrer ditrer / Çemen ṣaḥnında gūyā bāddan berg-i ḫazān ditrer<br />
G139/2 Göñül bir nāzük-endāmuñ viṣāli ḫ˅ānın özler kim / Teni pālūde-i ter gibi degseñ bir zamān ditrer<br />
ditrer<br />
G139/3 Ḳamer cāmı bu eyvān üzre dāʾim ṣınduġı bu kim / Ṣadā-yı ṭop-ı āhumdan zemīn ü āsmān di ditrer di trer<br />
G139/4 Şu māhī gibi kim ḫāk üzre düşmiş ṣudan ayrılmış / Zülāl-i tīġ-i dil-berden cüdā cismünde cān ditrer<br />
ditrer<br />
G139/5 Mey-i dūşīneden Bāḳī yine maḫmūra beñzersin / Elüñde ṭurmayup cām-ı şarāb-ı erġavān ditrer<br />
ditrer<br />
G251/3 Peyām-ı ḫançer-i ser-tīzin ol māhuñ degürmişdür / Anuñ’çün ditrer endāmı çemende bāddan bīdüñ<br />
2. sarsılmak<br />
G70/2 Şöyle ṣarṣar felegi ṣadme-i bād-ı āhum / ʿĀleme lerze düşer günbed-i Keyvān ditrer ditrer<br />
335<br />
dīv īv [1] [1] cin (Süleyman-yüzük anlatılarında ‘dīv’, bazen dev, bazen de cin <strong>ve</strong>ya şeytan<br />
olarak geçmektedir. Bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 172. (Onay, Süleyman bağlamında ‘div’i dev<br />
olarak anlamlandırmıştır.) Ayrıca bkz.OSMANLI MİTOLOGYASI, s. 166. (Taberî’ye göre Sahr<br />
adındaki şeytandır.)<br />
G214/3 Dilde mihr-i ḫātem-i laʿlüñ nihān itmiş raḳīb / Dīv īv işitdük bir zamān mühr-i Süleymān gizlemiş<br />
dīv īv īv-i īv i ra raḳīb ra<br />
ḳīb [1] [1] şeytan rakip (birinci dizedeki melek karşıtlığında)<br />
G409/2 Ḫaṣlet ü ḫūy-ı melāʾik yaraşur merdümlere / Uymasun dīv īv īv-i īv i ra raḳībüñ ra<br />
ḳībüñ ḳībüñ ol perī iġvāsına<br />
dīvān īvān [6]<br />
[6]<br />
1. divan (şiir kitabı bağlamında)<br />
K3/22 Selāṭīne dīvān īvān olur çünki lāzım / Nʾola ḳılsa tertīb-i dīvān u defter<br />
K27/2 ʿAceb beyt-i muṣannaʿdur bulınmaz degme ddīvānda<br />
d īvānda / Feraḥ-baḫş u ṣafā-güster neşāṭ-engīz ü rūḥ-efzā<br />
G308/5 Maḳbūl-i ṭabʿ-ı ḫalḳ-ı cihān oldı nitekim / Dīvān īvān īvān-ı īvān naẓm-ı Ḫusrev-i ṣāḥib-kemāl gül<br />
G214/5 Bir ṣadefdür dürr-i evṣāfuñla dīvānum īvānum benüm / ʿĀrif almış ḳoynına mānend-i ʿummān gizlemiş<br />
Kt15/1 Ḳaldı bucaḳda eskidi dīvānuñ īvānuñ Emriyā / Söz yoḳ egerçi bī-bedel ü bī-naẓīrdür<br />
2. kapı ‖ huzur, makam<br />
G500/3 Ḳapuñda dād umar ey şāh-ı ʿādil / Dil-i mecnūnı gör dīvāne īvāne geldi<br />
dīvān īvān u u defter defter [2]<br />
[2]<br />
1. divan oluşturmak (şiir yazmak bağlamında)<br />
K3/22 Selāṭīne dīvān olur çünki lāzım / Nʾola ḳılsa tertīb-i dīvān īvān īvān u u defter<br />
defter<br />
2. divan <strong>ve</strong> mecmua ‖ herşey, varı yoğu (‘hırkayı meyhaneciye rehin bırakmak)<br />
K10/10 Ḫayli demdür ḫırḳa rehn-i ḫāne-i ḫammārdur / Ḫavfum oldur ki ola dīvān īvān ile ile defter defter defter bile<br />
dīvān īvān eylemek/itmek eylemek/itmek [2] [2] divan kurmak (devlet işleri için meclis toplamak)<br />
M3/V/5 Ḳarşusında ayaġın ṭursun mülūk el baġlasun / Kendü çıḳsun bār-gāh-ı ʿadle dīvān īvān eylesü eylesün eylesü<br />
G78/1 Dīvān īvān ider vaḳt-i seḥer nev-rūz-ı sulṭānī meger / Devrān ufuḳdan gösterür taḫt-ı zümürrüd tāc-ı zer
dīvān īvān īvān ba baġlamak ba ġlamak [1] [1] divan (şiir kitabı) oluşturmak<br />
G301/4 Vaṣf-ı ḥüsn-i yār ile bir tāze dīvān īvān ba baġlasun ba ġlasun / Tār-ı zülf-i ḥūrdan bend eylesün şīrāze gül<br />
dīvāne īvāne çekmek çekmek [1] [1] divan önüne çıkartmak (hesap <strong>ve</strong>rme yönüyle)<br />
K12/13 Ṭāliʿuñla nice bir ceng ü cidāl ey Bāḳī / ʿĀḳıbet kevkeb-i baḫtuñ seni dīvāne īvāne çeker çeker<br />
çeker<br />
dīvāne’ md.<br />
336<br />
dīvāne īvāne [22] [22] [22] meczup (aşkın buyruğu altında aklını kaybetmiş kimse); bkz. ‘ḳıpḳızıl<br />
G132/5 Ṣaçuñ zencīri sevdāsında Bāḳī / Begüm dīvānedür dīvāne īvāne maʿẕūr<br />
G206/1 Var mı bir dīvāne īvāne kim geşt-i beyābān istemez / ʿUzlet idüp ḫalḳdan bir beyt-i aḥzān istemez<br />
G213/5 Peyker-i zerd ü nizārum var iken ʿāḳil midür / Heyʾet-i Mecnūn yazan ṣūret-ger-i dīvāne īvāne īvāne naḳş<br />
G341/1 Dil-i pür-derd-i mecrūḥı der-i cānāne ṭapşurdum / Varup dārüʾş-şifāya yine bir dīvāne īvāne ṭapşurdum<br />
G410/4 Düşmesin silsile-i zülf-i perīşānuña dil / ʿAḳlını başına cemʿ eylesün ol dīvāne īvāne<br />
G410/6 Yazmadı defterine ʿāşıḳ-ı Mecnūn-ṣıfatı / Ḥāṣılı ṣıġmadı bir deftere bir dīvāne īvāne<br />
G437/4 Rāzumı nāle ile ʿāleme fāş itdi göñül / Bizi rüsvāy-ı cihān eyledi bir dīvāne īvāne<br />
G439/2 Zülfi zencīrine āşüfte göñül bende geçer / Kendüsin lāyıḳ-ı ḫidmet ṣanur ol dīvāne īvāne<br />
G481/1 Zülfüñe bend eyle ben mecnūnı didüm dil-bere / Didi ḳayd itdüm seni dīvāne īvāne geçdüñ deftere<br />
G386/3 Ṣaḥrā vü kūhı geşt ü güẕār itdügüm bu kim / Dīvāne īvāne göñlüm egleyecek bir yir isterin<br />
G115/1 Medhūş-ı cām-ı laʿlüñ mestānedür ṣanurlar / Mest-i şarāb-ı ʿaşḳuñ dīvānedür īvānedür ṣanurlar<br />
G115/5 Zülfüñden ayru Bāḳī bir ḥāl ile yürür kim / Zencīrden boşanmış dīvānedür īvānedür ṣanurlar<br />
G132/5 Ṣaçuñ zencīri sevdāsında Bāḳī / Begüm dīvānedür īvānedür dīvāne maʿẕūr<br />
G173/4 Ser-i zülfüñle zencīrin sürer dīvānedür īvānedür sünbül / Ġam-ı ḫālüñle yanup lāleler küh-sāre düşmişdür<br />
G235/2 Pend ile dīvāne īvāne īvāne-i īvāne i ʿaşḳa selāsil baġlama / Bend ü zencīr eslemez zīrā bilürsin şīr-i ʿaşḳ<br />
G236/6 Gerden-i mihre eşiʿʿa ṭaḳdı altun silsile / Sīm-tenler ideli dīvāne īvāne īvāne-i īvāne i zencīr-i ʿaşḳ<br />
G187/2 Cihāna ṣavt-ı zencīr-i cünūnı ġulġule ṣalmış / Bu gün virānelerde ey perī dīvāneler īvāneler vardur<br />
G391/4 Sen aġyār ile devr itdür şehā peymāneyi dāʾim / Ser-i kūyuñ ṭolaşup ʿāşıḳ-ı dīvāneler īvāneler dönsün<br />
G115/2 Cān u cenān-ı şeydā birle ten-i ḫarābı / Dīvāneler īvāneler īvāneler yataġı vīrānedür ṣanurlar<br />
G158/2 Dīvāne īvāne īvāne-ṣıfat īvāne ıfat böyle niçün ṭaġlara düşdi / Olmadı ise ḳaddüñe üftāde ṣanavber<br />
G254/1 Ey ṣabā dil raḫtın ol gīsū-yı müşgīn-tāre çek / ʿĀşıḳ-ı dīvāneyi īvāneyi īvāneyi zencīr-i zülf-i yāre çek<br />
K20/18 Revāḳ-ı manẓar-ı dīvān īvān īvānı īvān ṭāḳ-ı eyvānı / Hilāl-i burc-i saʿādet sipihr-i cāh u celāl<br />
dīvāne īvāne ḳılmak ılmak [3] [3] delirtmek, kendinden geçmek<br />
G46/3 Gerçi ḫāl u ḫaṭuñ āşüftesi çoḳdur ammā / Beni dīvāne īvāne ḳılan ılan silsile-i gīsūdur<br />
G384/3 Çekinür silsile-i zülf-i siyeh-kāruña dil / Beni dīvāne īvāne ḳılur ılur bir gün o sevdā göresin<br />
G521/4 Bir dil mi var ki zülfine dīvāne īvāne ḳılmayup ılmayup / Dārüʾş-şifā-yı ʿaşḳda zencīre urmadı<br />
dīvāne īvāne īvāne olmak olmak olmak [1] [1] bağlanmak ‖ delirtmek, kendinden geçmek<br />
G295/4 Zencīr-i zülf-i dil-bere ddīvāne<br />
d īvāne olmayan olmayan / Baġlamaludur ey göñül uṣlu degüldür ol<br />
dīvāne īvāne īvāne dil dil dil [1] [1] deli gönül, bkz. ‘dil-i dīvāne’<br />
G47/5 Meydān-ı ʿaşḳ içinde ölümden ḳaçan ḳaçar / Dīvāne īvāne dil ki merg ile ḫaṣmāne ṣarmaşur<br />
dīvānelik īvānelik zamān zamānı zamān ı [1] bahar<br />
G122/5 Dīvānelik īvānelik zamān zamānıdur<br />
zamān<br />
ıdur āvāre göñlini / Zencīrlerle żabṭ idemez cūy-bārı gör<br />
dīvār īvār [3] [3] duvar<br />
G461/5 Bāḳıyā ehl-i naẓar oldur ki kūy-ı yārda / Ṣūret-i dīvārdan īvārdan īvārdan cism-i nizārum farḳ ide<br />
G58/6 Mihr-i ʿālem-tāb olupdur ol büt-i meh-<strong>ve</strong>ş bu gün / Aña nisbet māh-ı en<strong>ve</strong>r ṣūret-i dīvārdur īvārdur
G407/6 Tīġı resmin ehl-i dil mānend-i şekl-i Ẕüʾl-feḳār / Ḫānḳāh-ı ʿālemüñ naḳş eylesün dīvār īvār īvārına īvārına<br />
ına<br />
(kendini) (kendini) ddīvārdan<br />
d īvārdan dīvāra dīvāra urmak urmak urmak [1] [1] kendini kaybetmek<br />
G20/1 Şöyle olmış cām-ı ʿaşḳ-ı yārdan mest ü ḫarāb / Kendüsin dīvārdan īvārdan dīvāra dīvāra urm urmış urm ış āfitāb<br />
diy diyār diy ār [6] [6] ülke, el<br />
K17/2 Gül-zāre gel ki cümle cihāndan nümūnedür / Ṣaḥn-ı çemende ḥāṣıl olur seyr-i her diy diyār diy<br />
ār<br />
M2/III/2 Der-i der-gāhına ʿazm eylesün eşrāf-ı diy diyār diy ār / İşigi ḫākine yüzler süre gelsün aʿyān<br />
G432/3 Der-i dil-dārdan dūram diy diyār diy diyār<br />
ār-ı ār ı ġamda mehcūram / Müselmānlar esirgeñ ḫaste ḳaldum dār-ı ġurbetde<br />
G322/2 Peleng-i ʿaşḳ-ı yāruñ bīşesidür mūy-ı jülīdem / Diy Diyār Diy Diyār<br />
ār-ı ār ı derd ü miḥnet kūh-sārıdur benüm başum<br />
G257/2 Metāʿ-ı zühd ü riyā varmasun mı yaġmāya / Çemen diy diyār diy<br />
ār ārına ār ına leşger çeken bahārı görüñ<br />
G223/2 Ġam-ı ʿaşḳuñ cihān mülkinde buldum şād-mān oldum / Kişi ġurbet diy diyār diy diyār<br />
ārında ār ında idermiş āşinādan ḥaẓ<br />
diy diyār diy<br />
ār ār-ı ār ı ÇÇīn<br />
Ç<br />
īn [1] [1] Çin ülkesi<br />
M3/V/7 Mülk-i Mıṣra nitekim bir bendesin sulṭān ider / Bir ḳulın ṣalsun diy diyār diy diyār<br />
ār-ı ār ı ÇÇīne<br />
Ç<br />
īne ḥāḳān eylesün<br />
diy diyār diy<br />
ār ār-ı ār ı ı RRūm<br />
R<br />
ūm [2] [2] Anadolu ‖ Osmanlı ülkesi (Hindistan <strong>ve</strong> Habeş karşıtlığında)<br />
K17/3 Döndi diy diyār diy diyār<br />
ār-ı ār ı RRūma<br />
R<br />
ūma ūma semenlerle ṣaḥn-ı bāġ / Gūyā sevād-ı mülk-i Ḥabeşdür benefşe-zār<br />
G337/3 Diy Diyār Diy Diyār<br />
ār-ı ār ı Rūma ūma gülistānın eyledüm teşbīh / Benefşe-zārını Hindū-sitāna beñzetdüm<br />
diy diyār diy<br />
ār ār-ı ār ı ġurbete ġurbete dü düşmek dü şmek [1] gurbet ele düşmek; bkz. ‘dār-ı ġurbet’, ‘ġurbet diyārı’ md.<br />
337<br />
G344/3 Diy Diyār Diy Diyār<br />
ār-ı ār ı ı ġurbete ġurbete dü düşdüm dü şdüm cüdā oldum mekānumdan / Bu yirlerde ġarībem yoḳ-durur yanuñca hem-<br />
derdüm<br />
dizmek dizmek [3]<br />
[3]<br />
1. dizmek, sıralamak, istiflemek<br />
G15/2 Eşkümüñ gevherlerin dizdüm dizdüm işigi ṭaşına / Yāre ʿarż idem diyü silmiş raḳīb-i bed-liḳā<br />
G357/2 Lüʾlū dişüñ ġamıyla şirişküm güherlerin / Dizdüm Dizdüm ümīd riştesine dāne dāne ben<br />
2. hizaya sokmak, sıraya sokmak (askerler için)<br />
G229/1 Müje ḫaylin dizer dizer ol ġamze-i fettān ṣaf ṣaf / Gūyiyā cenge ṭurur nīze-güẕārān ṣaf ṣaf<br />
1. oturmak<br />
dizilmek dizilmek [8]<br />
[8]<br />
G229/6 Ehl-i dil derd ü ġamuñ niʿmetine müstaġraḳ / Dizilirler Dizilirler keremüñ ḫ˅ānına mihmān ṣaf ṣaf<br />
2. hizaya geçmek<br />
G51/4 Ḳaddüñe ḳul olmaġa gelmiş dizilmiş dizilmiş ḳarşuña / Servler ṭurmış çemen ṣaḥnında ḳāmet gösterür<br />
G477/2 Ṣaf ṣaf çemende serv dizilsün dizilsün selāmuña / Sen ṣaḥn-ı gül-şen içre ṣalın ʿizz ü nāz ile<br />
3. dikilmek (muma iliştirilerek)<br />
G110/1 Nergis üzre berg-i zerd u jāleler kim vardur / Er çerāġına dizilmiş dizilmiş dirhem ü dīnārdur<br />
4. yerleşmek<br />
G229/8 Kūyuñ eṭrāfına ʿuşşāḳ dizilmiş dizilmiş gūyā / Ḥarem-i Kaʿbede her cānibe erkān ṣaf ṣaf<br />
G135/4 Dizilmiş Dizilmiş Dizilmiş lāleler ṣaḥn-ı ḥarīm-i bāġa zeyn olmış / Sarāy-ı şāhda ṣan kāse kāse ḫ˅ān-ı yaġmādur<br />
5. dizmek, sıralamak, istiflemek<br />
G170/2 Degüldür laʿl-i nābuñda görinen sīm dendānuñ / Dizilmiş Dizilmiş ḥoḳḳa-i yāḳūt-ı aḥmer içre lüʾlūdur<br />
G52/5 Kenār-ı baḥr-i naẓma yine dürler dizmiş dizmiş ey Bāḳī / Süṭūr-ı defter-i şiʿrüñ meger emvāc-ı deryādur<br />
dol dolāb dol āb [7] Bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 178.
1. çark (gök kuşağını <strong>ve</strong> gökyüzünü şekil olarak niteleme bağlamında)<br />
K17/5 Dol Dolāb Dol āb ḳurdı ḳavs-i ḳuzaḫ bāġ-ı ʿāleme / Mīz-āb gibi her yañadan aḳdı cūy-bār<br />
G2/2 Hevāñ içre ezel bir ṣadme urdı ṣarṣar-ı āhum / Döner dol dolāb dol<br />
āb āb-ı āb ı çarḫ ol dem bu demdür āsiyāb-āsā<br />
2. su dolabı (gözleri bağlı bir beygir tarafından kuyudan su çıkarmaya yarayan çark)<br />
G507/1 Aġlayup iñlemeden derd ile dol dolāb dol āb gibi / Oldı çihremde yaşum yolları mīzāb gibi<br />
G434/2 Bāġda dol dolāb dol dolāb<br />
ābı āb çoḳ çekdi çevürdi bāġ-bān / Öykünür diyü ġamuñda nāle vü efġānuma<br />
G436/4 Kūyuña ġayrıları çekse raḳīb-i ḫar-ṭabʿ / Seyl-i eşkümle döner ḳadd-i dü-tā dol dolāba dol āba<br />
3. bayramlarda binilen salıncak, dönme dolap, atlıkarınca; bkz. OSMANLI ŞENLİKLERİ, s. 58.<br />
(Metin And, bunları ‘büyük oyuncaklar’ altbaşlığıyla incelemiştir.)<br />
G51/3 ʿĪd-gehde varalum dol dolāba dol dolāba<br />
āba dil-ber seyrine / Görelüm āyīne-i devrān ne ṣūret gösterür<br />
G464/5 ʿĪd-gāhuñ göreyin iñlesün ol dol dolāb dol dolāb<br />
ābı āb / İle seyr itdürür ol sīm-beri döne döne<br />
1. sevgili<br />
dost dost [12]<br />
[12]<br />
G43/3 Gösterdi gāh zülfi ḳarasın gehī ḳaşın / Deryā-yı ḥüsn-i dost ʿayān itdi cezr ü med<br />
G151/2 Fitneler ḳaynadup ey dost dost n’ider ḫāl u ḫaṭuñ / Göñül almaġa ruḫuñ eyledügi āl yiter<br />
G218/2 Bir secde ile ḳıldı ruḫ-ı āfitābı zer / Ḫāk-i cenāb-ı dost ʿaceb kīmyā imiş<br />
G231/2 Münʿakis olmaz imiş anda ḫayāl-i ruḫ-ı dost dost / Āb-ı ṣāfī olamaz ger ṭurılup olmasa ṣaf<br />
G305/4 Dīdār-ı dost dost bāġ u gül-istān yiter baña / Zülf-i nigār sünbül ü ruḫsār-ı yār gül<br />
G329/3 Sīme beñzer diyenlerüñ tenüñi / Hele ey dost dost sözleri ḳatı ḫām<br />
G428/2 Peykān-ı dost dost ḳala diyü zaḫm-ı sīnede / Görseñ nihāl-i tīri nice ditrer üstine<br />
G525/3 Beni öldürdi firāḳuñ meded ey dost dost yitiş / Hele bir pāre daḫı tende ḥarāret bāḳī<br />
G93/9 Dostdan Dostdan yek işāret ey Bāḳī / Cāna ṣad mūcib-i beşāret olur<br />
2. arkadaş, dost<br />
G355/5 Ġuṣṣamuz yād eyleyüp yanında bārī dostlar dostlar / Adumuz añmañ mübārek ḫāṭıra ġam gelmesün<br />
G543/3 Lebin aġyār-ı bed-ḫ˅āhuñ virüp aġzına dişletdi / Dirīġā dostlar dostlar meclisde ol meh yine ḳan itdi<br />
G40/1 Eylesün laʿlini dermān dil-i bīmāra meded / Dostlar Dostlar işte ben öldüm baña bir çāre meded<br />
dost dostum! dost um! [22]<br />
[22]<br />
1. dost (Sultan Murad’a hitap bağlamında)<br />
K6/6 Senden ayrılmaḳ ḳatı müşkil belādur dostum dostum / Yoluña ölmek egerçi ʿāşıḳa āsān gelür<br />
K6/8 Ṣādıḳam cāndan baña ʿaşḳuñ ʿazīz oldı disem / Ṣanma girçek ʿāşıḳuñdan dostum dostum yalan gelür<br />
2. sevgilim<br />
G34/4 Her dūna şāḫ-ı gül gibi meyl itme dostum dostum / Düşmez giyāha hem-ser ola serv-i ser-bülend<br />
G39/7 Āşıḳa iḥsān ise maḳṣūd elüñde dostum dostum dostum / Dest-būsuñdur muḥaṣṣal Bāḳīye iḥsān-ı ʿīd<br />
G92/5 Çeşm-i ḥaḳāret ile naẓar ḳılma dostum dostum / ʿUşşāḳ-ı ḫaste-ḥāli de Allāh yaradur<br />
G191/5 Yaḳdı yandurdı ġamuñda dostum dostum dostum düşmen beni / Didi kim biz dūzaḫ-ı cevr ü cefāya māliküz<br />
G218/5 Zülfüñ esīri Bāḳī-i bī-çāre dostum dostum dostum / Bir mübtelā-yı bend-i kemend-i belā imiş<br />
G262/2 Mihr ü <strong>ve</strong>fālar itmez iseñ dostum dostum n’ola / Minnet degül mi cānuma cevr ü cefālaruñ<br />
G262/6 Bāḳī-i ḫaste-ḫāṭırı iñletme dostum dostum / Maḳbūl olur duʿāsı ṣaḳın mübtelālaruñ<br />
G272/1 ʿĀşıḳ-ı bī-dillere cevr-i firāvān eyledüñ / Müstedām ol dostum dostum luṭf itdüñ iḥsān eyledüñ<br />
G272/3 Ġamzeñ oḳın çeşm-i fettānuñ yine almış ele / Şöyle beñzer dostum ostum ostum kāfir müselmān eyledüñ<br />
G274/3 Telḫ-kām itme beni dostum dostum acı söz ile / Lebüñ emdürmez iseñ ṭatlu dilüñ bārī gerek<br />
338
G297/3 Yanuña ḳalur ne ḳılsañ pādişehsin dostum dostum / Şānuña lāyıḳ degül ammā cefālar bilmiş ol<br />
G364/4 Muttaṣıl ġamzeñ geçer bir laḥẓa baḳsañ ḥālüme / ʿĀciz olduḳ dostum dostum dostum <strong>ve</strong>ʾl-ḥāṣıl ol ġammāzdan<br />
G425/1 Bī-tekellüf yüz sürer her şeb ruḫ-ı rengīnüñe / Böyle niçün yüz virürsin dostum dostum dostum bālīnüñe<br />
G492/1 Ḫalḳ-ı ʿālem gül se<strong>ve</strong>ydi kāşkī bülbül gibi / Ol lebi ġonca baña tenhā ḳalurdı gül gibi<br />
K19/40 Şekl-i ḫāl ü dehenüñ ḫātem-i pīrūze nigīn / Dostum Dostum Dostum görmedüm aġzuñ gibi ḫoş-ter ḫātem<br />
G108/5 Dökilen ḳanlara baḳ dīde-i giryānından / Dostum Dostum Bāḳīye raḥm eyleyecek demlerdür<br />
G145/4 ʿĀrıżuñ mirʾātına āb-ı zülāl olmaz şebīh / Dostum Dostum āyīneye baḳ görmek isterseñ naẓīr<br />
G249/4 Bir belādur ṣalındı ʿuşşāḳa / Dostum Dostum ḳāmet-i ḫıramānuñ<br />
G383/3 Dostum Dostum her seng-dil bilmez dehānuñ ḳıymetin / Cāna baṣ ol ḫātem-i gevher-nigīnüñ minnetin<br />
G502/1 ʿAşḳuñuñ zaḥmeti ḫod cānuma raḥmetler idi / Dostum Dostum cevr ü cefālar da ne zaḥmetler idi<br />
339<br />
do dostg do dostg<br />
stgānī stg ānī [1] [1] Ahmet Talat Onay, Burhân-ı Kâtı’ <strong>ve</strong> Ferheng-i Şuurî’den alıntılayarak<br />
“mecliste dostlar arasında ‘filânın aşkına’ (şerefe) diye içilen <strong>ve</strong>ya ikram edilen içki kadehi”<br />
anlamını <strong>ve</strong>rmektedir. Krş. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 175.<br />
G54/3 Leb-ā-leb cām-ı dil ḫūn olsa ṭāñ mı bezm-i fürḳatde / Güzeller ʿaşḳına nūş itmek içün dostg dostgānīdür<br />
dostg dostgānīdür<br />
ānīdür<br />
döginmek döginmek [1] [1] dağlamak, yara açmak; bkz. TS. C. II, s. 1126-1127.<br />
K24/10 Var ise bencileyin ʿāşıḳ-ı zār olmışdur / Gök gök itmiş döginüp döginüp döginüp cismini yir yir sünbül<br />
dökmek dökmek [17] [17]<br />
[17]<br />
1. serpmek, koymak, saçmak<br />
K25/12 Māh-ı nev dām ḳurup dökdi dökdi kevākib erzen / Umaruz kʾola yine ʿīş u ṣafā mürġi şikār<br />
2. saçmak ‖ gözyaşı akıtmak<br />
G462/5 Bāḳī gibi naẓm eyler iken dür dişi vaṣfın / Dāmān-ı müjem dökdi cevāhir sözüm üzre<br />
3. döktürmek<br />
G264/6 Ne dillerden ne dürler dökdügin dökdügin deryā-ṣıfat görseñ / Ḫurūş u cūş ile bir gün dil- i dānāyı söyletseñ<br />
4. bırakmak, atmak<br />
K3/15 Ṣaçar bezme nūrı döker döker rezme nārı / O tāc-ı muraṣṣaʿ o tīġ-i mücevher<br />
K21/3 Meger ki ḥoḳḳa-i çarḫuñ zamāne ḫarrāṭı / Döker Döker tırāşesini kūh u deşte berf-mis̱āl<br />
G418/2 Şekker dökerdi dökerdi bāġa mükerrer şitāda berf / Ebr-i bahār geldi pür itdi nebāt ile<br />
M1/IV/3 Sünbüllerini matem idüp çözsün aġlasun / Dāmāne döksün döksün eşk-i firāvānı kūh-sār<br />
5. akıtmak (göz yaşı)<br />
K6/5 Cām-ı gül-gūn nūş ider ḫūn-ābe-i eşkin döker döker / Beñzine bir pāre ʿāşıḳ derd-mendüñ ḳan gelür<br />
G199/4 Döker Döker ʿāşıḳ yoluñda dāne dāne gevher-i eşki / Yatur ḫāk-i meẕelletde yine bir dāne incinmez<br />
G472/4 Ḳaṭre-i bārān degül dürler dökerdi dökerdi dökerdi çekseler / Ḫāk-i pāyuñ tūtiyāsından seḥābuñ ʿaynına<br />
G172/3 Seng-i cevrüñle ne dem dökse göñül şīşesini / Gözlerümden dökilür dökilür dökilür ḳaṭre-i nā-yāb nedür<br />
G338/7 Döksün Döksün güher-i eşki Bāḳī reh-i kūyuñda / Maḥṣūl-i dil ü dīde hep yoluña sulṭānum<br />
G256/5 Bāḳıyā maḥṣūl-i ʿömri vaḳtidür şimden girü / Aḳça döküp döküp dīdeden bir bir ḥisāb itmek gerek<br />
6. boşaltmak<br />
K8/14 Dilerse aḳıdur āb-ı revānı ḫāk-i Tebrīze / Dilerse ḫāk-i Tebrīzi döker āb-ı revān üzre<br />
7. <strong>ve</strong>rmek (ağaç <strong>ve</strong> çiçek)<br />
K21/8 Meger ki ʿālem-i ʿulvīde nev-bahār oldı / Döker Döker şükūfe-i bādāmı ṣaḥn-ı bāġa şimāl<br />
8. (yere) atmak
G159/5 Cām-ı ʿişret nūş iden bir ḳaṭresin dökmez dökmez yire / Ehl-i dil bir cürʿaya degmez ʿaceb devrān olur<br />
G311/9 Bāġ içre dökse dökse cürʿasın altun piyālesi / Zer ḥoḳḳalarla bitüre şāḫ-ı enār laʿl<br />
döke döke ṣaça ṣaça [1] [1] döke döke<br />
G382/7 Bāḳī yolında döke döke ṣaça ṣaça ḫarç idüp gözüm / Āḫır düketdi naḳd-i sirişküm ḫızānesin<br />
döküp döküp ṣaçmak ṣaçmak [1] [1] harcamak<br />
K9/7 Allāh ki dökdi dökdi dökdi ṣaçd ṣaçdı ṣaçd felek ḫalḳa vārını / Şükrāne-i cemāl-i cihān-bān-ı şehriyār<br />
1. yağmak<br />
dökilmek dökilmek [15] [15]<br />
[15]<br />
G419/5 Muraṣṣaʿ sāye-bānından dökildi dökildi ebr-i nīsānuñ / Dür ü yāḳūt-ı rummānī nihāl-i erġavān üzre<br />
K18/16 Dür ü yāḳūt ile bir naḫl-i muraṣṣaʿ ṣandum / Erġavān üzre dökilmiş dökilmiş ḳaṭerāt-ı emṭār<br />
2. akmak (göz yaşı)<br />
G108/5 Dökilen Dökilen ḳanlara baḳ dīde-i giryānından / Dostum Bāḳīye raḥm eyleyecek demlerdür<br />
G172/3 Seng-i cevrüñle ne dem dökse göñül şīşesini / Gözlerümden dökilür dökilür ḳaṭre-i nā-yāb nedür<br />
G267/3 Dökilür Dökilür Dökilür ḳaṭreleri ʿāşıḳ-ı mehcūr aġlar / Yılduzı düşkün olur pādişehüm maʿzūlüñ<br />
3. kaplamak<br />
K22/4 Reh-güẕār-ı bāġa ser-tā-pā dökilmiş dökilmiş berg-i zer / Ṣandum altun tebsiler ḳonmış simāṭ-ı ḫusrevān<br />
K26/12 Bāġ-ı ḳadrinde anuñ ṣaḥn-ı sipihr ü encüm / Bir çemendür ki dökilmiş dökilmiş aña berg-i nesrīn<br />
4. inmek, uzanmak (saç, zülüf vb.)<br />
G347/4 Çekilmiş ḳaddüñ eflāke dökilmiş dökilmiş dökilmiş sünbülüñ ḫāke / Leṭāfet gül-şeninde bir nihāl-i sāye-güstersin<br />
K8/1 Dökilmiş Dökilmiş zülf-i müşg-āsā o ḳadd-i dil-sitān üzre / Döşenmiş sāye-i Ṭūbā bihişt-i cāvidān üzre<br />
5. dökülmek, boşalmak<br />
G533/4 Ṭolu urmış tarlaya döndürdi devrān ṣoḥbeti / Cām ṣınmış mey dökilmiş dökilmiş dökilmiş dest-i sāḳī ḳalmadı<br />
6. damlamak<br />
K8/2 Ten-i pāki ʿaraḳ-rīz olmış ol serv-i gül-endāmuñ / Dökilmiş Dökilmiş ḳaṭre-i şeb-nem nihāl-i erġavān üzre<br />
M2/II/1 Ebr-i bārān ki yaġar bāġ u gül-istān üzre / Ḳaṭreler kim dökilür dökilür dökilür sünbül ü reyḥān üzre<br />
K25/32 Noḳṭalar kim dökilür dökilür dökilür ḫāme-i müşgīnüñden / Her biri şāhid-i maʿnāya olur ḫāl-i ʿiẕār<br />
7. düşmek<br />
G481/2 Bāġda āb-ı revān üzre dökilür dökilür berg-i bīd / Cūylar dīdāruñuñ reşkiyle düşdi ḫançere<br />
G60/5 Yeñmez āb-ı çeşme-i çeşmüm dökinse dökinse leẕẕetin / Şehd-i şīrīn-i maḥabbet şol ḳadar ḳuv<strong>ve</strong>tlüdür<br />
dökilüp dökilüp ṣaç ṣaçılmak ṣaç<br />
ılmak [5] [5] harcanmak, çalışıp çabalamak ‖ açılmak, soyunmak<br />
G287/2 İtdi nis̱ār ʿāleme kef-i nesīm sīm / Gül-şende şāḫ-ı gül gibi sen de dökil dökil ṣaç ṣaçıl ṣaç<br />
ıl<br />
K18/42 Gül gibi gül-şene ḳılsañ nʾola ʿarż-ı dīdār / Ḫayli dökildi dökildi ṣaç ṣaçıldı ṣaç<br />
ıldı ıldı yoluña faṣl-ı bahār<br />
G373/2 Bāġa sen serv-i revānı bir ḳadem baṣsun diyü / Ḫaylī dökildi dökildi ṣaç ṣaçıldı ṣaç<br />
ıldı yoluña berg-i ḫazān<br />
G368/4 İzüñ tozına yüzlerin sürmege / Dökildi Dökildi ṣaç ṣaçıldı ṣaç<br />
ıldı gül ü yāsemīn<br />
G180/5 Ṣaḥn-ı çemende servi kenār eylesem diyü / Dökilmede Dökilmede ṣaç ṣaçılmada ṣaç<br />
ılmada eṭrāfa cūy-bār<br />
döndürmek döndürmek [5]<br />
[5]<br />
1. benzetmek, çevirmek<br />
M2/I/5 Āb u tābın giderüp teff-i semūm-ı ḳahrı / Berg-i nīlūfere döndürdi gül-i ḫandānı<br />
G191/4 Yaşumuz deryālara döndürdi döndürdi cevr-i rūzgār / Ḥāliyā ey māh-rū baḥr-i belāya māliküz<br />
G533/4 Ṭolu urmış tarlaya döndürdi döndürdi devrān ṣoḥbeti / Cām ṣınmış mey dökilmiş dest-i sāḳī ḳalmadı<br />
340
Mtl 5 Tāze tāze dāġlarla ḳanlu ḳanlu şerḥalar / Ḫırḳa-i Hindūya döndürdi ten-i ṣad-çākimüz<br />
2. dolaştırmak<br />
G509/3 Medḥ iderdüñ lebleri devrinde ey pīr-i muġān / ʿĀḳıbet īmānuña döndürdiler döndürdiler peymāneyi<br />
dönmek dönmek [55] [55]<br />
[55]<br />
1. benzemek, andırmak, …..gibi olmak<br />
K7/15 Ṭutdı eṭrāfın benefşe mülk-i Mıṣra döndi döndi bāġ / Ṣandılar seyr eyleyenler Nīl ṭuġyān eyledi<br />
K10/7 Tāb-ı dilden aḫker-i sūzāna döndi döndi gözlerüm / Bu mes̱eldür kim yanar ḫuşküñ yanınca ter bile<br />
G77/6 Zaḫm-ı ḫadeng-i āh ile deldüm şu deñlü kim / Kef-gīre döndi döndi günbed-i heft āsmānı gör<br />
G132/1 Cemālüñ āfitābından alup nūr / Meh-i tābāna döndi döndi cām-ı billūr<br />
G154/1 Ebrūlaruñ ġamını dil-i nā-tevān çeker / Şol pehlevāna döndi döndi ki iki kemān çeker<br />
G260/4 Şāhīn eline düşmişe döndi döndi tezerv-i dil / İndi süzildi üstine iki ḳara gözüñ<br />
G302/2 Oldı ṣaḥn-ı bāġda peydā gül-efşānlar yine / Ḥāṣılı döndi döndi çemen bezminde āteş-bāze gül<br />
G305/3 Bir dil-sitāne döndi döndi döndi bu gün ṣaḥn-ı gül-sitān / Ḳad serv ü çeşm nergis-i şehlā ʿiẕār gül<br />
G359/2 Ḳaddüm bükilüp derdüñ ile döndi döndi kemāne / Ḳullāb-ı ser-i zülf-i perīşānuñ elinden<br />
G411/4 Ġoncalarla zeyn olınmış naḫle döndi döndi ḳāmetüm / Şöyle ġarḳ itdi ḫadeng-i yār peykān zaḫmına<br />
G447/4 Sīnemde zaḫmuñ içre olan penbe-i fetīl / Ol yāsemīne döndi döndi ki ḳorlar ḳaranfüle<br />
G470/2 Şāḫ-ı şükūfe döndi döndi döndi bir sīm-ten nigāre / Her bir nihāl-i mevzūn bir serv-ḳad cevāne<br />
K17/3 Döndi Döndi diyār-ı Rūma semenlerle ṣaḥn-ı bāġ / Gūyā sevād-ı mülk-i Ḥabeşdür benefşe-zār<br />
G248/2 Ḫaṭ-ı nev-ḫāste kim ʿārıżuñ üzre görinür / Döndi Döndi dendāneleri şekline sīn-i semenüñ<br />
G301/1 Döndi Döndi bezm-i bāġda bir dil-ber-i ṭannāze gül / Cil<strong>ve</strong>-i ḥüsn eyledi girdi libās-ı nāze gül<br />
G308/3 Döndi Döndi ṣafāda encümen-i Muṣṭafāya bāġ / Ḫayl-i şükūfe zümre-i Eṣḥāb u Āl gül<br />
G472/6 Nev-bahār eyyāmıdur yaz uyḫusından Bāḳıyā / Döndi Döndi nergis merdüm-i maḫmūr-ı ḫ˅ābuñ ʿaynına<br />
K22/2 Rişte-i bārān gümiş tel sīm-keş ebr-i ḥarīf / İki çarḫa döndiler döndiler gūyā zemīn ü āsmān<br />
G501/5 Bāḳıyā bezm-i belāda neye döndük döndük görseñ / Nāy-<strong>ve</strong>ş baġrumuzı nāle vü efġān deldi<br />
G266/1 Serv-ḳāmetler iki yanın alurlar yoluñ / Rāh-ı gül-zāre döner yolları İstanbūluñ<br />
G319/1 Laʿlüñ göricek ḳana döner döner gözden aḳanum / Oynar yüregüm derd ile diñmez ḥafeḳānum<br />
G378/1 Aḳsa gözden ḳad-i mevzūnı ġamından iki ʿayn / İki mıṣrāʿ döner döner ḳaşlarumuz ẕüʾl-baḥreyn<br />
G436/4 Kūyuña ġayrıları çekse raḳīb-i ḫar-ṭabʿ / Seyl-i eşkümle döner döner ḳadd-i dü-tā dolāba<br />
G454/4 Sīneden ḳan bulaşıḳ penbe-i dāġum ḳopıcaḳ / Şimdi ḳopmış gül-i rengīne döner tam tāze<br />
K3/5 Ṭolar būy-ı müşgīn-i zülfüñle ʿālem / Döner Döner nāfe-i miske çarḫ-ı müdev<strong>ve</strong>r<br />
G216/4 Ḫāk-i ḥarīm-i kūyuñ bir lāle-zāre dönmiş dönmiş dönmiş / Ḫūn itdügüñ cigerler hep pāre pāre düşmiş<br />
K22/6 Perr ü bāl açmış yeşil ṭūṭī iken berg-i çenār / Zerd olup ser-pençe-i şeh-bāza dönmişdür hemān<br />
K27/9 Libās-ı ḥüsn ile bir şūḫ-ı sīm-endāma dönmişdür<br />
dönmişdür dönmişdür / Der ü dīvārı zeyn olmış ser-ā-ser aṭlas u dībā<br />
G448/4 Düşer fülk-i dil-i ehl-i maḥabbet aña ḳurtılmaz / Cemāli baḥrinüñ gird-āba dönmişdür dönmişdür miyānında<br />
K16/3 Çeşmüm devāt-ı surḫa dönüp dönüp ḫūn-ı eşk ile / Cismüm boyandı ḳana ser-ā-pā ḳalem gibi<br />
G67/6 Āşıḳuñ düşmeni çoḳ baḥre dönüpdür dönüpdür yaşı / İki zevraḳdur iki dīdesi deryā gözedür<br />
G180/3 Ṭāvūs-vār cil<strong>ve</strong>ler itmekde bāġda / Gūyā ki nev-ʿarūsa dönüpdür dönüpdür şükūfe-zār<br />
G392/3 Lāleler kāselere döndi döndi döndi kʾola cevher-dār / Jālelerle görinür gül ṣadef-i dürr-i s̱emīn<br />
2. değişmek (talihi dönmek)<br />
K2/7 Devlet iḳbāl ḳılup eyledi ṭāliʿ yārī / Ḥāṣılı üstümüze döndi döndi sipihr-i gerdān<br />
3. vazgeçmek, geri dönmek<br />
G24/3 Ṣūret-i eṣnāmdan döndi döndi saña itdi sücūd / Rāhib-i deyri cemālüñ eyledi Yezdān-perest<br />
341
G272/6 Bāḳīyi gül gibi ḫandān itdüñ ev<strong>ve</strong>l luṭf ile / Ṣoñra döndüñ döndüñ mübtelā-yı ḫār-ı hicrān eyledüñ<br />
G391/5 Bu bezm-i dil-güşāya maḥrem olmaz Bāḳıyā herkes / Di gelsün ehl-i diller gelmesün bīgāneler dönsün dönsün<br />
G9/6 Öykünürdi lebüñe cām-ı mey ammā dönmiş dönmiş / Bu gün almışlar ele bir yire gelmiş ẓürefā<br />
4. caymak, vazgeçmek<br />
G205/4 Behre-mend eyler idi būs-ı lebüñden cānı / Dönmese Dönmese ṭursa eger ʿahdine peymāne biraz<br />
G265/5 S̱ebāt-ı dehre ṭayanmaḳ olurdı ey Bāḳī / Ṭuraydı ʿahdine ʿālemde dönmeyeydi dönmeyeydi felek<br />
5. geçmek ‖ bozulmak, değişmek<br />
G279/5 Semāʿ-ı çeng ü nāy u devr-i sāġar devleti döndi döndi / Ṣafāsın süre gör ey ṣofī-i sālūs devrānuñ<br />
G268/4 Sāġar-ı laʿl-i leb-i cān-baḫş-ı dil-ber devridür / Döndi Döndi ey cām-ı mey-i gül-reng devrānuñ senüñ<br />
6. dönmek (kendi etrafında hareket etmek)<br />
K1/26 Çevgān urupdur aña ezel dest-i himmetüñ / Ol dem bu dem-durur ki döner döner gūy-ı āsmān<br />
G252/5 Cūy-ı eşküm yeñilmez ey Bāḳī / Çoḳ döner döner daḫı āsiyāb-ı felek<br />
G2/2 Hevāñ içre ezel bir ṣadme urdı ṣarṣar-ı āhum / Döner Döner dolāb-ı çarḫ ol dem bu demdür āsiyāb-āsā<br />
K13/3 Aldanurdum gül-bün-i ʿömrüñ yüze güldügine / ʿAhdine ṭursa zamāne dönmese dönmese devrān eger<br />
7. sema etmek<br />
G483/2 ʿArṣa-i ʿaşḳda gör Ḥażret-i Mevlānāyı / Ṭurmayup daḫı döner üstine yoldaşları<br />
8. dolaşmak<br />
G128/4 Şirār-ı nār-ı āhumla sipihrüñ ṭās-ı pūlādı / Döner Döner her şeb belā bezminde cām-ı zer-nişānumdur<br />
G452/5 Piyāle dönse dönse dönse ey Bāḳī yine gül devrini görsek / Kenār-ı cūda ʿīş itdükçe dil-ber der-kenār olsa<br />
G391/1 Müheyyā oldı meclis sāḳıyā peymāneler dönsün dönsün / Bu bezm-i rūḥ-baḫşuñ şevḳine mestāneler dönsün dönsün<br />
Mtl 10 Dāʾim olmaz devr-i gül devrān ise bāḳī degül / Gel begüm dönsün dönsün dönsün ḳadeḥ bundan yig olmaz devr-i gül<br />
G38/1 Gerdūn-ı dūna ʿāḳil iseñ ḳılma iʿtimād / Dönsün Dönsün piyāle devr-i Ḳamerden budur murād<br />
G391/2 Dilā cām-ı şarāb-ı ʿaşḳ-ı yāri şöyle nūş it kim / Felekler güm güm ötsün başuña ḫum-ḫāneler dönsün<br />
dönsün<br />
G391/3 Ḫayāl-i şemʿ-i ruḫsāruñ ḳo yansun ḫāne-i dilde / Perin ol şemʿa yaḳup şevḳ ile pervāneler dönsün<br />
dönsün<br />
9. dönüp durmak<br />
G391/4 Sen aġyār ile devr itdür şehā peymāneyi dāʾim / Ser-i kūyuñ ṭolaşup ʿāşıḳ-ı dīvāneler dönsün<br />
dönsün<br />
dönse dönse gerek gerek [1] [1] benzeyecek, andıracak,….gibi olacak<br />
M1/I/2 Añ ol güni ki āḫır olup nev-bahār-ı ʿömr / Berg-i ḫazāne dönse gerek rūy-ı lāle-reng<br />
döne döne döne döne [14]<br />
[14]<br />
K21/27 Feżā-yı faḳr u felāketde ṣavlecān-ı ḳażā / Getürdi gūy-ṣıfat döne döne döne döne döne döne başuma ḥāl<br />
G141/3 Kūyuñ yolında döne döne döne döne döne döne aḳdı göz yaşı / Seyl-āb-ı dīde Dicle-i Baġdād olup gider<br />
G231/5 Bāḳıyā ister iseñ ḳalbe ṣafā virmek eger / Kaʿbe-i kūyına var döne döne döne döne eyle ṭavāf<br />
G283/5 Döne Döne döne döne anı zār itmez idi āhum eger / Bāḳī çarḫına ṭoḳınmasa idi gerdūnuñ<br />
G319/3 Āhum ṭolanur ṣubḥa degin gökleri ḳat ḳat / Kūyuñ yörenür döne döne döne döne eşk-i revānum<br />
G397/4 Döne Döne döne döne ṭolanur idüm kūyını anuñ / Çarḫa girüp felek daḫı ṭoḳuz ṭolanmadın<br />
G464/1 Çıḳar eflāke derūnum şereri döne döne döne döne / Dökilür ḫāke yaşum ḳaṭreleri döne döne döne<br />
döne<br />
G464/2 ʿĀşıḳ-ı ḫaste-dilüñ niteki fānūs-ı ḫayāl / Nār-ı ʿaşḳuñla yanupdur cigeri döne döne<br />
G464/3 Pister-i ġamda gözüm giceler uyḫu görmez / İderin ṣubḥa degin nāleleri döne döne<br />
G464/4 Zevraḳ-āsā ġam-ı ʿaşḳuñla yaşum gird-ābı / Ġarḳ idüpdür ṣanemā çeşm-i teri döne döne döne<br />
döne<br />
G464/5 ʿĪd-gāhuñ göreyin iñlesün ol dolābı / İle seyr itdürür ol sīm-beri döne döne döne<br />
döne<br />
G464/6 Dīde-i encüme küḥl olmaġ içün eflāke / Gird-bād ile çıḳar ḫāk-i deri döne döne döne<br />
döne<br />
342
G464/7 Ṭolaşaldan ruḫı şemʿine dil-i ser-geşte / Yaḳdı pervāne-ṣıfat bāl ü peri döne döne döne<br />
döne<br />
G464/8 Ḳaṭre-i eşkine öykündi diyü Bāḳīnüñ / Çarḫ-i ḥakkāk yonupdur güheri döne döne<br />
döşemek döşemek [4] [4] sermek, yaymak, açmak; bkz. TS. C. II, s. 1242.<br />
K18/3 Döşedi Döşedi yine çemen naṭʿ-ı zümürrüd-fāmın / Sīm-i ḫām olmış iken ferş-i ḥarīm-i gül-zār<br />
K18/8 Döşedi Döşedi mihr-i felek yolları dībālar ile / İtdi teşrīf çemen mülkini sulṭān-ı bahār<br />
M2/II/6 Cism-i pākin götürüp ḫākden aldı Rıḍvān / Döşedi Döşedi ḫ˅āb-gehin ġurfe-i ġufrān üzre<br />
K14/8 Dür ü gevher nis̱ār itsün yolına ebr-i bārānī / Ser-ā-ser aṭlas u dībā döşetsün döşetsün mihr-i raḫşānī<br />
döşenmek döşenmek [6] [6] bkz. TS. C. II, s. 1243-44.<br />
1. kendini <strong>ve</strong>rmek, düşkünlük göstermek; TS. C.II, s.1244.<br />
G269/2 Keyfiyyet-i esrāra döşendi döşendi ẓürefā hep / Yārān ayaġın almada ḥayrān mey-i nābuñ<br />
2. serilmek, yayılmak (yaygı için)<br />
G379/1 Ṣaḥrālara döşendi döşendi bisāṭ-ı zümürrüdīn / Devlet anuñ ki lāle-ruḫı oldı hem-nişīn<br />
K21/10 Döşendi Döşendi berf ser-ā-pāy ṣaḥn-ı ṣaḥrāya / Aġardı rūy-ı zemīn ṣanki taḫta-i remmāl<br />
3. inmek, uzanmak, salınmak (saç için)<br />
G50/3 Düşüp ol ḳadd-i bālādan döşenmiş döşenmiş ḫāk-i rāh üzre / Muʿanber zülfi gūyā sāye-i serv ü ṣanavberdür<br />
K8/1 Dökilmiş zülf-i müşg-āsā o ḳadd-i dil-sitān üzre / Döşenmiş Döşenmiş sāye-i Ṭūbā bihişt-i cāvidān üzre<br />
4. yerleştirilmek, düzenlenmek<br />
M2/III/1 ʿĪd yaḳlaşdı döşensün döşensün yine ḳaṣr u dīvān / Çıḳup eyvān-ı saʿādetde buyursun Sulṭān<br />
döymemek döymemek döymemek [7] [7] TS. C. II, s. 1244-45.<br />
1. tahammül edememek, dayanamamak, katlanamamak<br />
M2/III/8 Meded Allāh meded ʿavn ü ʿināyet senden / Bu firāḳ āteşine döymege döymege ṭāḳat senden<br />
K16/5 Sen saġ ol ey viṣāli ḥayāt-ı cihān olan / Ben bu firāḳa döymeyem döymeyem āḫır ölem gibi<br />
G146/2 Fürḳat-i yār ḳatı zār u zebūn itdi beni / Döymeyem Döymeyem miḥnet-i hicrāna ölem gibi gelür<br />
G468/4 Yıḳar bünyād-ı çarḫı bād-ı āhum / Efendi nesne döymez rūzgāre<br />
2. tahammül edememek, dayanamamak ‖ doyamamak<br />
G457/5 Tevbe meyden Bāḳıyā āsāndur ammā ḳorḳarın / Döymeyem Döymeyem sāḳī-i sīmīn-sāʿidüñ ibrāmına<br />
G132/3 Cemālüñ şevḳıne döymez döymez göñüller / Tecellī tābına ṣabr eylemez Ṭūr<br />
G411/6 Bāḳīyi söyletmez olduñ laʿlüñ alsa aġzına / Döymez Döymez Döymez ol nāzük-lebüñ beñzer ki dendān zaḫmına<br />
du duʿā du ʿā [11] [11]<br />
K18/52 Baḥr-i eşʿār yiter urdı süṭūr emvācın / Demidür k’ide du duʿā du ʿā dürlerini zīb-i kenār<br />
G11/3 Yār aġyārı ṣavar düşnām ile / Defʿ olur ṣan kim du duʿā du duʿā<br />
ʿā ile belā<br />
G333/7 Yüzüñ görüp nʾola vaṣluñ temennā eylese Bāḳī / Görinse Kaʿbe dirler müstecāb olur du duʿā du duʿā<br />
ʿā ḳıblem<br />
G350/3 Gedā gūş itse düşnāmuñ duʿālar eyler alḳışlar / Bir iki sen de sög bārī du duʿā du ʿā olsun s̱enā olsun<br />
Kt1/8 Der-geh-i Ḥaḳḳa niyāz eyleyelüm ey Bāḳī / Cümleden der-geh-i sulṭāna du duʿādur du ʿādur efḍal<br />
K9/23 Ümmīd o kim du duʿāña du ʿāña ola mūcib-i ḳabūl / Sūz-ı derūn u derd-i dil ü çeşm-i eşk-bār<br />
K23/35 Dürr-i du duʿāñ du duʿāñ<br />
ʿāñı ʿāñ zeyn idelüm tā ki yaraşa / Sāḳ-ı mesāḳ-ı midḥata ḫalḫāl-i iḥtişām<br />
G262/6 Bāḳī-i ḫaste-ḫāṭırı iñletme dostum / Maḳbūl olur du duʿās du duʿās<br />
ʿāsı ʿās ṣaḳın mübtelālaruñ<br />
K20/45 El aç du duʿā du duʿā<br />
ʿā-yı ʿā yı ḳıyām-ı ḫıyām-ı devletine / Yiter uzandı bu deñlü ṭınāb-ı ḳāl u meḳāl<br />
G64/6 Dil-i dervīş-i dil-rīşüñ du duʿā du duʿā<br />
ʿā-yı ʿā yı ṣubḥ-gāhından / Belālar eksilür cāh u celāl u kibriyā artar<br />
K14/35 Ḫudā<strong>ve</strong>ndā Ḫudā ol zāt-ı pāke ḥırz-ı cān olsun / Du Duʿā Du Duʿā<br />
ʿā-yı ʿā yı müstecāb-ı ṭāʾifān-ı ʿarş-ı Raḥmānī<br />
343
du duʿā du duʿā<br />
ʿā-yı ʿā yı devlet [3] saltanatının devamı için dua<br />
K7/30 Cümle yek-dildür du duʿā du duʿā<br />
ʿā-yı ʿā yı devletüñde kāʾināt / Ḫalḳ iḳbāl-i cenāb-ı pāk-i Yezdān eyledi<br />
K8/15 Du Duʿā Du Duʿā<br />
ʿā-yı ʿā yı devletinden ṣoñra vācib saña ey Bāḳī / Te<strong>ve</strong>kküldür Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i zemīn ü āsmān üzre<br />
K21/31 Du Duʿā Du Duʿā<br />
ʿā-yı ʿā yı devletine ḳıl ʿazīmet ey Bāḳī / Murād neydügi maʿlūm ẓāhir oldı meʾāl<br />
du duʿāʾ du duʿāʾ<br />
ʿāʾ-i ʿāʾ i devlet devlet-i devlet<br />
i sul sulṭān sul<br />
ṭān [2] [2] sultanın hükümranlığının devamı için dua<br />
G147/10 Ḳo şiʿri Bāḳıyā dāʾim niyāz it / Du Duʿāʾ Du Duʿāʾ<br />
ʿāʾ-i ʿāʾ i devlet devlet-i devlet<br />
i sul sulṭān sul<br />
ṭān ehemdür<br />
G135/7 Eger dünyā vü dīn emrinde nāfiʿ bir ʿamel dirseñ / Du Duʿā Du Duʿā<br />
ʿā-yı ʿā yı devlet devlet-i devlet<br />
i sul sulṭān sul<br />
ṭān muʿizz-i dīn ü dünyādur<br />
du duʿā du duʿā<br />
ʿā-yı ʿā yı devlet devlet-i devlet<br />
i sul sulṭān sul<br />
ṭān ṭān-ı ṭān ı ʿādil ʿādil [1] [1] adaletli sultanın hükümranlığının devamı için dua<br />
G419/8 Du Duʿā Du Duʿā<br />
ʿā-yı ʿā yı devlet devlet-i devlet<br />
i sul sulṭān sul<br />
ṭān ṭān-ı ṭān ı ʿādil ʿādil bizden ey Bāḳī / Ḥimāyet ol nigeh-dār-ı zemīn ü āsmān üzre<br />
du duʿā du duʿā<br />
ʿā-yı ʿā yı devlet devlet-i devlet<br />
i sul sulṭān sul<br />
ṭān ṭān-ı ṭān ı ppāk<br />
p<br />
āk āk-dīn āk īn [1] [1] İslam sultanının hükümranlığının devamı için dua<br />
G387/7 Bülbül edā-yı medḥ-i gül ü gül-sitān ider / Bāḳī du duʿā du duʿā<br />
ʿā-yı ʿā yı de devlet de<br />
vlet vlet-i vlet i sul sulṭān sul<br />
ṭān ṭān-ı ṭān ı ppāk<br />
p<br />
āk āk-dīn āk īn<br />
Du Duʿā Du Duʿā<br />
ʿā-yı ʿā yı devlet devlet-i devlet<br />
i şşāh<br />
ş<br />
āh āh-ı āh ı cih cihāna cih<br />
āna āna [1] cihan hükümdarının saltanatının devamı için dua<br />
K5/36 Du Duʿā Du Duʿā<br />
ʿā-yı ʿā yı devlet devlet-i devlet<br />
i şşāh<br />
ş<br />
āh āh-ı āh ı ı cih cihāna cih<br />
āna başla ey Bāḳī / Ḫudā pāyende ḳılsun tāc u taḫt-ı ẓıll-ı Yezdānı<br />
du duʿā du duʿā<br />
ʿā-yı ʿā yı cem cemīl cem<br />
īl [1] [1] güzel dua ‖ makbul dua<br />
K23/34 Ḫatm oldı söz du duʿā du duʿā<br />
ʿā-yı ʿā yı cem cemīlüñ cem<br />
īlüñ maḥallidür / Kʾola raḥīk-i cām-ı s̱enā ʿanberīn ḫıtām<br />
344<br />
du duʿām du ʿām ol ki / / duʿām odur / / duʿāmuz oldur / duʿās duʿāsı duʿās<br />
ol ol kim kim / / / du duʿāya du ʿāya ba başla ba şla [5] [5] kalıplaşmış duaya<br />
başlama ifadeleri<br />
K19/57 Mūmdur mülk-i cihān saña du duʿām du ʿām ol ki hemān / ʿAn-ḳarīb eyleye Allāh müyesser ḫātem<br />
K20/44 Du Duʿāya Du ʿāya ba başla ba<br />
şla dırāz itme ḳıṣṣayı Bāḳī / Ki fehm olındı muḥaṣṣal muʿayyen oldı meʾāl<br />
M1/V/5 Ṭıfl-ı sirişki yirlere girsün du duʿām du ʿām odur / Her kim ġamuñdan aġlamaya şeyḫ u şābdan<br />
G494/7 Du Duʿāmuz Du ʿāmuz oldur ey Bāḳi ḫaṭādan ṣaḳlasun Bārī / Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i cihān sulṭān-ı ʿādil Şeh Süleymānı<br />
G546/8 Du Duʿās Du Duʿās<br />
ʿāsı ʿās Bāḳī-i üftādenüñ ol kim ḳıyām itsün / Felekler saḳfı ṭurduḳça binā-yı ʿömrüñ erkānı<br />
du duʿā du duʿā<br />
ʿā ḳḳılmak<br />
ḳ<br />
ılmak [3] [3] dua etmek, Allah’a yalvarmak<br />
K12/14 Devlet-i şāh-ı cevān-baḫta du duʿā du ʿā ḳḳıl<br />
ḳ<br />
ıl ki seni / Kimse çekmez ilerü himmet-i şāhāne çeker<br />
G1/8 Redd olmaz o leblerden olan ṭurma du duʿā du ʿā ḳḳıl<br />
ḳ<br />
ıl / Dārā-yı cihān Şāh-ı Ferīdūn-fere cānā<br />
Kt17/2 Dāʾimā ḳıl ıl du duʿāy du<br />
ʿāy ʿāyı ʿāy ey Bāḳī /Ḳuzıların baġışlasun Mevlā<br />
du duʿā du ʿā itmek [1] dua etmek, Allah’a yalvarmak<br />
K3/30 Du Duʿā Du ʿā idelüm idelüm idelüm rūy-ı iḳbāl u baḫtı / Dem-ā-dem ola gül gibi tāze vü ter<br />
du duʿālar du ʿālar eylemek [1] beğenilen bir şey karşısında övmek <strong>ve</strong> iyi dileklerde bulunmak; ayrıca ‘-<br />
ler’ eki ‘beğenme’ duygusunun yoğunluğunu pekiştirmektedir.<br />
G350/3 Gedā gūş itse düşnāmuñ du duʿāl du duʿāl<br />
ʿālar ʿāl ar eyler eyler alḳışlar / Bir iki sen de sög bārī du duʿā du ʿā olsun s̱enā olsun<br />
du duʿāya du ʿāya gelmek [1] duaya başlamak<br />
G230/5 Bāḳī kemāl-i vaṣfı ne mümkin du duʿāya du ʿāya gel / Ḫayrüʾl-kelāmi muḫtaṣarun didi çün selef<br />
du duʿāc du duʿāc<br />
ʿācı ʿāc ı [1] [1] duacı ‖ Divan’da dua etmekle görevli kişi, bkz. PAKALIN, C.I, s. 478-479.<br />
K9/20 Bāḳī du duʿāc du duʿāc<br />
ʿācı ʿāc pīr ḳuluñ geldi ḫusrevā / Eyler cenāb-ı ḥażretüñe ʿarż-ı iftiḳār<br />
du duʿā du duʿā<br />
ʿā-gūy ʿā ūy [1] duacı ‖ Osmanlı’da törenlerde <strong>ve</strong>ya resmi toplantılarda dua eden kimse. Bkz.<br />
PAKALIN, C. I, s. 479.<br />
K11/13 İrişdükçe seḥer-gāha münācāt eyle der-gāha / Devām-ı devlet-i şāha du duʿā du duʿā<br />
ʿā-gūy ʿā ūy ūy u s̱enā-ḫ˅ān ol<br />
dūd ūd [9] [9] duman; bkz. ‘duḫān’ md.
G114/1 Sūz-ı ʿaşḳuñla ḳaçan kim dilden āh u zār olur / Āh dūd ūd u dūd ūd ebr ü ebr āteş-bār olur<br />
G136/4 Maʿnīde bir dūd ūd peydā ḳılmış āteşdür cihān / Ṣūretā bir ḫūb kāşī ḳubbelü kāşānedür<br />
G354/4 Ḳāmetüñ yādına bir āh ideyin kim dūd ūd ūdı ūd / Gül-şen-i ʿaşḳuña bir serv-i ḫırāmān olsun<br />
G50/1 Ruḫuñ āteş ḫaṭ u ḫālüñ baḫūr-ı misk ü ʿanberdür / Ḫam-ı zülf-i siyāhuñ ḥalḳa ḥalḳa dūd ūd ūd-ı ūd micmerdür<br />
G532/2 Kākül-i müşgīni sevdāsıyla yansam dūd ūd ūd-ı ūd dil / Gūşe-i destārdan peydā olur sünbül gibi<br />
G72/2 Tāb-ı zülfüñle göñül ḳılduḳça āh-ı āteşīn / Dūd ūd ūd-ı ūd dil cevlān ider ṭāvūs-ı zerrīn-bāl olur<br />
G161/4 Başına mürġ-i çemen gibi üşer nālelerüm / Dūd ūd ūd-ı ūd dil bāġ-ı ġamuñ serv-i ser-efrāzı geçer<br />
G92/6 Bāḳī derūnum āteşinüñ dūd ūd ūdıdur ūd ıdur felek / Mihr-i sipihr āhum odından şirāredür<br />
K24/38 Dūdlar ūdlar çıḳdı yanup reşk-i ruḫuñ nārına bāġ / Cā-be-cā ṣanma çemende görinenler sünbül<br />
dūd ūd ūd-ı ūd ı āh āh [8] [8] çekilen ateşli ahlardan çıkan duman ‖ yürek yangını<br />
G197/1 Her nefes dūd ūd ūd-ı ūd ı āha āha mensūbuz / Yaʿnī dūd-ı siyāha mensūbuz<br />
G235/5 Şāh-ı kiş<strong>ve</strong>rden dilā gel çekme sancaḳ minnetin / Kendü dūd ūd ūd-ı ūd ı āh āhıdur āh ıdur zīrā livā-yı mīr-i ʿaşḳ<br />
G19/2 Dūd ūd ūd-ı ūd ı āhum āhum āhum ruḫuñ hevāsıyıla / Ebr olur yaġdurur cihāna gül-āb<br />
G118/3 Görinen encüm-i eflāk degüldür ey meh / Dūd ūd ūd-ı ūd ı āh āh-ı āh şerer-ālūd-ı dil ü cānumdur<br />
G206/3 Dūd ūd ūd-ı ūd ı āh āhın āh ın serv idüp ḳanlu yaşın gül-şen bilen / Eylemez ser<strong>ve</strong> naẓar seyr-i gül-istān istemez<br />
G232/1 Şeb-i tārīk görinür gözüme rūz-ı firāḳ / Dūd ūd ūd-ı ūd ı ı āhumla āhumla meger ṭoldı ser-ā-ser āfāḳ<br />
G296/5 Dūd ūd ūd-ı ūd ı āhın hın yine Bāḳī şerer-ālūd itdi / Yāre ʿarż eyledi bir dāne zer-efşān sünbül<br />
Kt20/1 ʿĀḳil odur kim cihānda yād idüp ʿiṣyānını / Dūd ūd ūd-ı ūd ı āh āhından āh ından dem-ā-dem gözlerin nem-nāk ide<br />
dūd ūd ūd-ı ūd ı keb kebūd keb<br />
ūd [7] laci<strong>ve</strong>rt /mor duman<br />
K6/3 Bāġ-bān-ı gül-şen-i ʿaşḳuñ olan ʿāşıḳlara / Dāġı gül dūd ūd ūd-ı ūd ı keb kebūd keb<br />
ūd ūdı ūd sünbül ü reyḥān gelür<br />
K24/25 Ger ṭoḳınsa nefes-i luṭf u dem-i iḥsānuñ / Gidere dūd ūd ūd-ı ūd ı keb kebūd keb<br />
ūd ūdı ūd vire āẕer sünbül<br />
G15/1 Baña çoḳ cevr itdügüñʾçün ey sipihr-i bī-<strong>ve</strong>fā / Āhumuñ dūd ūd ūd-ı ūd ı keb kebūd keb<br />
ūd ūdı ūd uydı ulaşdı saña<br />
G50/2 Benüm dūd ūd ūd-ı ūd ı keb kebūd keb<br />
ūd ūd-ı ūd nār-ı āhum başdan aşmışdur / Senüñ zülf-i siyāhuñ ayaġuñla baş ber-ā-berdür<br />
G193/3 Tāc-ı zümürrüdī görinür var ise meger / Bālā-yı serde illere dūd ūd ūd-ı ūd ı keb kebūdumuz<br />
keb<br />
ūdumuz<br />
G378/3 Şerer-ālūde görüp dūd ūd ūd-ı ūd ı keb kebūd keb<br />
ūd ūd-ı ūd āhum / Ṣandılar gök yüzidür encüm ile olmış zeyn<br />
G156/3 Ġam-ı zülfüñle dūd ūd ūd-ı ūd ı ı āh āh-ı āh ı keb kebūd keb<br />
ūd / Lācü<strong>ve</strong>rdī laṭīf sünbül olur<br />
dūd ūd ūd-ı ūd ı siy siyāh siy<br />
āh [2] [2] kara duman<br />
G61/1 Ḥarf-i ġama devāt u ḳalem şekl-i āhdur / Aña mürekkeb āhda dūd ūd ūd-ı ūd ı siy siyāhdur siy<br />
āhdur<br />
G197/1 Her nefes dūd-ı āha mensūbuz / Yaʿnī dūd ūd ūd-ı ūd ı siy siyāha siy<br />
āha mensūbuz<br />
dūde ūde ūde-i ūde i ʿOs̱ Os̱ Os̱māniyān<br />
Os̱ āniyān [1] [1] Osmanlı soyu/sülâlesi<br />
G77/8 Bāḳī cemāl-i şāha nigāh eyle aç gözüñ / Çeşm ü çerāġ-ı dūde ūde ūde-i ūde i i ʿOs̱ Os̱ Os̱māniyān<br />
Os̱ āniyān āniyānı āniyān gör<br />
duda dudaḳ duda ḳ [1]<br />
G424/5 Bāde ḫaylī alındı meclisde / Öpdiler sāḳīyi duda dudaġında duda ında<br />
345<br />
dūdmān ūdmān ūdmān-ı ūdmān ı ı ma maʿdelet ma<br />
ʿdelet [1] [1] Osmanlı soyu/sülâlesi (‘ḫānedān-ı maʿdelet’ parelelliğinde);<br />
bkz. ‘dūde-i ʿOs̱māniyān’ md.<br />
M3/III/1 Sensin ey çeşm-i çerāġ-ı ddūdmān<br />
d dūdmān<br />
ūdmān-ı ūdmān ı ma maʿdelet ma<br />
ʿdelet / Şemʿ-i nūr-efşān-ı bezm-i ḫānedān-ı maʿdelet<br />
du duḫān du ḫān [8] duman; bkz. ‘dūd’ md.<br />
K5/13 ʿAlevlerdür du duḫān du ḫān içre görinür tīġler gūyā / Ne dem gerd-i siyāhı rezm-gāhı ḳılsa ẓulmānī<br />
M1/III/2 Bu acılarla çeşm-i nücūm olsun eşk-bār / Āfāḳı ṭutsun āteş-i dilden çıḳan du duḫān du ḫān<br />
G99/3 Zülfüñ du duḫān du duḫān<br />
ḫān-ı ḫān meşʿale-i bezm-i ḥüsndür / Aġzuñ çerāġ-ı luṭf u melāḥat şirārıdur<br />
K27/8 Dem-ā-dem sīm ü zer micmer ḳılur ol ṭurraya hem-ser / Du Duḫān Du Duḫān<br />
ḫān-ı ḫān ʿūd u ʿanberden kemend-i zülf-i müşg-āsā
G336/3 Fürūġ-ı şuʿle-i dāġum güneşden tāb-nāk oldı / Du Duḫān Du Duḫān<br />
ḫān-ı ḫān āteş-i āhum felekden ser-bülend itdüm<br />
G54/5 Baḫūr-ı micmer-i ḥüsn ü bahādur ḫāl-i ruḫsāruñ / Anuñ ol ḥalḳa ḥalḳa ṭurra-i müşgīn du duḫān du duḫān<br />
ḫānıdur ḫān ıdur<br />
G281/3 Bālā-yı serde āteş-i āhum du duḫān du duḫān<br />
ḫānını ḫān ını / Şāh-ı maḥabbet üstine bir sāye-bān ṭutuñ<br />
G68/3 Ḫirmen-i cān u dile āteş urup giñ yirden / Şerer-i āh ile ālūde du duḫānum du duḫānum<br />
ḫānum gözedür<br />
du duḫter du ḫter [1] kız ‖ Mihrümah Sultan ‖ bkz. ‘şī<strong>ve</strong>-i duḫter’ md.<br />
M2/V/5 Daḫı ol du duḫter du duḫter<br />
ḫter-i ḫter saʿd-aḫter-i pākīze-güher / Çeşm-i Nāhīd gibi rūşen ü bī-dār olsun<br />
346<br />
du duḫter du duḫter<br />
ḫter-i ḫter i rez [3] [3] üzüm kızı ‖ şarap; tanıklar <strong>ve</strong> ilgili anlatılar için bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI,<br />
s. 177-178, ayrıca bkz. ‘rez duḫteri’ maddesi.<br />
M8/IV/2 Gelmedi yanuma zen ḳısmı meger du duḫter du duḫter<br />
ḫter-i ḫter i rez<br />
G189/5 Bāḳıyā du duḫter du duḫter<br />
ḫter-i ḫter i rez girdi yine meydāne / Ayaġın kim çekebilürse er oġlı erdür<br />
G18/5 Bade nūş itseñ kenār-ı cāma gelse leblerüñ / Du Duḫter Du Duḫter<br />
ḫter-i ḫter i rez gūşına gūyā ṭaḳarlar laʿl-i nāb<br />
dūn ūn [2] [2] alçak, soysuz; bkz. ‘gerdūn-ı dūn’; ‘dünyā-yı dūn’; ‘dehr-i dūn’<br />
G34/4 Her dūna ūna ūna şāḫ-ı gül gibi meyl itme dostum / Düşmez giyāha hem-ser ola serv-i ser-bülend<br />
G283/3 Ehl-i diller geçinür ḫāk-i meẕelletde ẕelīl / Gün gibi evc-i felekde yiri her bir dūnuñ ūnuñ ūnuñ<br />
dūn ūn ūn-nev ūn nev nevāz nev āz [1] [1] alçakları okşayan ‖ alçakları koruyan, alçaklara arka çıkan<br />
G403/8 Baḳī <strong>ve</strong>līk biz felek-i dūn ūn ūn-nev ūn nev nevāzdan<br />
āzdan / Müstaġnīyüz mürüv<strong>ve</strong>t-i şāh-ı kerīm ile<br />
dūn ūn ūn-per<strong>ve</strong>r ūn per<strong>ve</strong>r [1] [1] soysuzu koruyan<br />
G348/10 Şah işiginden ḳıl istimdād-ı himmet Bāḳıyā / Çarḫ dūn ūn ūn-per<strong>ve</strong>rdür<br />
ūn per<strong>ve</strong>rdür ol bilmez mürüv<strong>ve</strong>t neydügin<br />
dūr ūr [3] [3] uzak<br />
G132/2 Ṣürāḥī hem-nişīnüñ hem-demüñ cām / Niçün ben cürʿa gibi atılam dūr ūr<br />
G28/3 Girye ḳılsam ne ʿaceb ḫāk-i rehinden dūram ūram / Hep ġarīb aġlamaġa ḥubb-i vaṭandur bāʿis̱<br />
G432/3 Der-i dil-dārdan ddūram<br />
d ūram diyār-ı ġamda mehcūram / Müselmānlar esirgeñ ḫaste ḳaldum dār-ı ġurbetde<br />
dūr ūr u u ddır<br />
d dır<br />
ırāz ır āz [2] uzun uzadıya ‖ saçın uzunluğu<br />
G276/1 Giceler kāküli sevdāsı ile dil-dāruñ / Ḥaddi pāyānı mı var dūr ūr u u ddır<br />
d dır<br />
ırāz ır āz efkāruñ<br />
G340/4 Ġam-ı zülfin çeküp ıraḳlardan / Fikr-i dūr ūr u u ddır<br />
d dır<br />
ırāza ır āza başlayalum<br />
dūr ūr ūr itmek itmek [4] [4] uzaklaştırmak<br />
G79/7 Bāḳī-i ḫaste-ḫāṭırı dūr ūr itme itme dīdeden / Ġamzeñden ayru kimsesi yoḳdur iler çeker<br />
G346/8 Dür-i fażl ile muraṣṣaʿ ḳılıcuñdur Bāḳī / Anı dūr ūr itme itme benüm pādişehüm yanuñdan<br />
G366/2 Ne zībādur ol engüşt-i muḥannā pāy-ı sāġarda / Ṣaḳın dūr ūr itme itme ey sāḳī o zer ḫalḫāli ayaḳdan<br />
G420/2 Ol gün ṭoġar mı başa ki ṣubḥ-ı viṣāl irüp / Ḥüsnüñ żiyāsı ẓulmet-i hicrānı dūr ūr ide ide<br />
ide<br />
<strong>ve</strong> İZAHI, s. 179.<br />
dūr ūr ūr-bīn ūr īn [1] uzakları gören ‖ akıllı, basiret <strong>ve</strong> tedbir sahibi (kişi), bkz. MAZMUNLAR<br />
G379/5 Bāḳī işigi ḫākine ṭutsun kimüñ ki var / Aḫter gibi bülend-naẓar çeşm-i ddūr<br />
d<br />
ūr ūr-bīn ūr īn<br />
durmak durmak [1] [1] [1] vazgeçmek, geri durmak; bkz. TS. C. II, s. 1267.<br />
G395/5 Bāḳıyā diñ durmasun durmasun güftāra ṭāḳat var iken / Vaḳtidür ol ḫusrev-i devrāne söyleñ söylesün<br />
ḍurūb ḍurūb [1] [1] darbeler, vurmalar ‖ ‘ḍurūb-ı ems̱āl’ md.<br />
K21/18 Ḍurūb Ḍurūb-ı Ḍurūb tīġ-i ḥavādis̱den özge bulmadılar / Şolar ki kendülerin aña ṭutdılar ems̱āl<br />
dūş ş [2] omuz<br />
K9/10 Dārā revā ki ġāşiyesin ala dūşına şına / Lāyıḳ budur ki ola Sikender rikāb-dār<br />
K23/13 Peyk-i zamāne zer teberin dūşına şına şına alup / İrgürdi Ḫ˅āce ḫidmetine ʿīddan peyām
dūşīne şīne [1] dün geceki, dün akşamki<br />
G139/5 Mey-i dūşīneden şīneden şīneden Bāḳī yine maḫmūra beñzersin / Elüñde ṭurmayup cām-ı şarāb-ı erġavān ditrer<br />
dutmak dutmak [1] [1] (ışıktan) faydalanmasını sağlamak, yansıtmak<br />
G487/6 Yıllar-durur ki şemʿ-i ruḫuñ reşkine mehüñ / Ḥakkāk-i dehr çarḫa dutar dutar dutar şeb-çerāġını<br />
dutışmak dutışmak [1] [1] alev almak, yanmaya başlamak<br />
G540/2 Kilk-i āhum yazarsa sūz-ı dili / Dutışur Dutışur nüh sipihrüñ evrāḳı<br />
dūza ūza ūzaḫ ūza ḫ [2] cehennem<br />
G167/3 Naʿīm-i vuṣlat añsam dūza ūza ūzaḫ-ı ūza hecre ṣalar cānum / Baña bī-mūcib ol ḳaddi ḳıyāmet çoḳ ʿaẕāb eyler<br />
G191/5 Yaḳdı yandurdı ġamuñda dostum düşmen beni / Didi kim biz dūza ūza ūzaḫ-ı ūza ı cevr ü cefāya māliküz<br />
dü dü çeşm çeşm-i çeşm i i pür pür-ḫūn pür<br />
ḫūn ḫūn [1] iki kanlı göz<br />
G14/4 Bezm-i ġamda dü dü çeşm çeşm-i çeşm i pür pür-ḫūnum<br />
pür<br />
ḫūnum / İki şīşe şarābdur gūyā<br />
dü dü ʿālem ʿālem [1] [1] iki dünya ‖ dünya <strong>ve</strong> ahiret<br />
G496/5 ʿAşḳ ile ser-mest olan bilmez dü dü ʿālemden ʿālemden ʿālemden ḫaber / Aña hergiz olmasa dünyā vü ʿuḳbā kāşkī<br />
dügme dügme [4] [4] düğme; bütün tanıklarda, göğsünün düğmelerini açmak bağlamında;<br />
K18/13 Semenüñ sīne-i sīmīnin açup bād-ı seḥer / Çözdi gül-şende gülüñ dügmelerin<br />
dügmelerin nāḫun-ı ḫār<br />
K24/2 Şeh-le<strong>ve</strong>ndāne şikest eyledi ṭarf-ı külehin / Gögsinüñ dügmelerin çözdi ser-ā-ser sünbül<br />
G358/5 Ġoncalar dügmelerin<br />
dügmelerin dügmelerin çözdi bahār oldı diyü / Sīnesin açdı girībānını çāk itdi semen<br />
G277/1 Ġoncalar içre nihān eyleme gül-berg-i terüñ / Yaʿnī seyr eyleyelüm sīneñi çöz dügmelerüñ<br />
dügmelerüñ<br />
dügün dügün bayram bayram bayram [1] [1] sevinçli, neşeli (bir iş) ‖ ‘düğün bayram etmek’<br />
K14/16 Çalındı kūslar ṭabl u neḳāre ṣaldı āvāze / Dügün Dügün bayram bayram idi idi gūyā ġuzāta ceng meydānı<br />
dü düḫūl dü düḫūl<br />
ḫūl [1] girmek<br />
K27/17 Dü Düḫūl Dü Düḫūl<br />
ḫūl-i ḫūl meclis-i ḫāṣına ruḫṣat mümkin olmazsa / Buḫārīden gelür diñler ḥadīs̱in ṭālib-i maʿnā<br />
dükenmek dükenmek [3] [3] [3] tüketmek, bitirmek<br />
G548/5 Dirhem-i eşküm dükenmez dükenmez nice demdür Bāḳıyā / Ḫāk-i cismümdür meger kim māl-i Ḳārūnuñ yiri<br />
G327/7 Bāḳıyā ḫūn-ı dili dīde düketdi düketdi gördüm / Mey-i nābı bedel-i mā-yeteḥallel çekdüm<br />
G382/7 Bāḳī yolında döke ṣaça ḫarç idüp gözüm / Āḫır düketdi düketdi düketdi naḳd-i sirişküm ḫızānesin<br />
dükk dükkān dükk ān [1]<br />
K22/1 Gül-şene altun varaḳlar zeyn idüp bād-ı ḫazān / Gūyiyā zer-kūblar dükk dükkān dükk dükkān<br />
ānı ān oldı gül-sitān<br />
347<br />
Düldül Düldül Düldül [3] [3] Hz. Ali’nin Hz. Muhammed’e hediye ettiği atın adı; bütün tanıklarda Bakî,<br />
şiirinin üstünlüğünü vurgulama bağlamında kullanmıştır.<br />
G255/5 Destüñde Ẕüʾl-feḳār-ı ʿAlī nevk-i ḫāmedür / Bāḳī semend-i ṭabʿuñ olur Düldül Düldül eyleseñ<br />
G532/5 Ṭabʿ-ı Bāḳī ol şeh-i Ḫayder-şecāʿat şevḳine / ʿArṣa-i kevn ü mekānı geşt ider Düldül Düldül Düldül gibi<br />
G12/5 Ḥayder-i Kerrārıyam meydān-ı naẓmuñ Bāḳıyā / Nevk-i ḫāme Ẕü’l-feḳār u ṭabʿ Düldüldür Düldüldür baña<br />
düm düm-i düm i ṭāvūs ṭāvūs [1] [1] tavus kuyruğu<br />
G456/3 Felek cevlān ider bāġ-ı cihānda / Düm Düm-i Düm i ṭāvūs ṭāvūs naḳşın virdi hāle<br />
dün dün [2] [2] gece<br />
G313/4 Ṣaḥn-ı ḥammāmda dün dün gördüm o nāzük-bedeni / Sīnede mūdan es̱er yoḳ daḫı pehlū da güzel<br />
G138/3 Dün Dün ṭoġdı māh-ı nev gibi ol şūḫ-ı meh-liḳā / Şehr içre şimdi şöhre-i devrān olup gezer<br />
dün dün gice gice [3] [3] dün gece, geçen gece
G270/5 Bāḳıyā dün dün dün gice gice meclisde gül-efşānlar ile / Māh-tāb itmiş idük bezme żiyāsın ḳadeḥüñ<br />
G242/4 Dün Dün gice gice gice ol ġazāli ḳaçurmış raḳīb-i seg / İtler gibi aradı bulınca yataḳ yataḳ<br />
G339/1 Dün Dün gice gice gice dil ḫānesin biʾl-cümle tenhā eyledüm / Ḳapu yapdum ġayra kes̱retden müberrā eyledüm<br />
dü dü-nīm dü īm eylemek [1] iki parçaya ayırmak<br />
G334/2 Ayrıldı dil ṣadef gibi sen dürr-i pākden / Şemşīr-i hecrüñ eyledi bī-çāreyi dü dü-nīm dü īm<br />
düny dünyā/dünye düny dünyā/dünye<br />
ā/dünye [42] dünya; bkz. ‘zen-i dünyā’ md.<br />
K3/9 Vücūd-ı şerīfiyle dün dünyā dün müşerref / Żamīr-i münīriyle ʿālem münev<strong>ve</strong>r<br />
K27/20 Kef-i cūduñ vücūd iḳlīmine bir ṭarḥ-ı nev ṣaldı / ʿİmāret buldı luṭfuñla sarāy-ı kühne-i düny dünyā düny<br />
M2/I/2 Menzil-i bār-ı belā kühne-serādur düny dünyā düny ā / Künc-i rāḥat yiri ẓann eyleme bu vīrānı<br />
G67/4 Ḫam-ı ebrūña baḳar vaṣluñ ümīdiyle cihān / Ḥasret-i ʿīd ile māh-ı nevi düny dünyā düny ā gözedür<br />
G123/5 Dehre meftūn olma ey Bāḳī felek rām oldı ṭut / Bī-<strong>ve</strong>fā düny dünyā düny ā hele ben bildügüm düny dünyā düny<br />
ā mmıdur<br />
m<br />
ıdur<br />
G153/1 Ḳaşuñ añılsa ġurre-i ġarrā ḳulaḳ çeker / Ḥaḳḳā budur ki ḥüsnüñe düny dünyā düny<br />
ā ḳulaḳ çeker<br />
G348/2 Baña derdüñ ev<strong>ve</strong>lā bildürmedi düny dünyā düny ā nedür / Gerçi ʿāḳil bilmedi dünyāda rāḥat neydügin<br />
G381/4 Hep senüñʾçündür benüm düny dünyā düny dünyā<br />
ā cefāsın çekdügüm / Yoġsa ʿömrüm varı sensüz nʾeylerin dünyāyı ben<br />
G384/6 Seni bir ṣūret-i zībā ile aldar ammā / ʿĀḳıbet saña ne yüz göstere düny dünyā düny ā göresin<br />
G455/5 Ḳayd-ı ʿālemden ḫalāṣ ol cām-ı mey nūş eyle kim / Niceler nā-būd olur düny dünyā düny ā bu dünyādur yine<br />
G496/4 Ġam çeken māl ü metāʿ-ı dehr-i bī-bünyād içün / Neydügin bilse meʾāl-i ḥāl-i düny dünyā düny ā kāşkī<br />
G293/2 Rūy u mūy-ı yāre beñzer nesne daḫı görmedüm / Gerçi gördüm bī-<strong>ve</strong>fā düny dünyāda düny āda nice māh u sāl<br />
G348/2 Baña derdüñ ev<strong>ve</strong>lā bildürmedi dünyā nedür / Gerçi ʿāḳil bilmedi düny dünyāda düny āda rāḥat neydügin<br />
G449/4 İşitdük āḫiretde ḥūr u Kevs̱er var imiş ammā / Naẓīr olur mı hey ṣofī mey ü maḥbūba dü düny dü düny<br />
nyāda<br />
āda<br />
Kt19/2 Ġam-ı dil taġyīr-i vażʿ itse eger devr-i zamān / Her kişi düny dünyāda düny dünyāda<br />
āda geh maḥzūn olur geh şād-mān<br />
G105/3 Düny Dünyāda Düny āda çeker miḥneti erbāb-ı maḥabbet / Ey ṣofī bu gün baña ise irte ṣañadur<br />
G171/1 Ālāyiş-i düny dünyādan düny ādan el çekmege niyyet var / Yaḳında ʿadem dirler bir şehre ʿazīmet var<br />
G221/3 Sīm-i eşküñ yolına ḫārc eylemekden aġlama / Yā nedür ey ʿāşıḳ-ı şūrīde düny dünyādan düny ādan ġaraż<br />
G299/4 ʿİş<strong>ve</strong>-i dehre göñül virmez o kim ʿāḳildür / Almadı behre begüm kimse bu düny dünyādan düny ādan bil<br />
Kt21/2 İşitdüm fevtin ol Sulṭān-ı ʿālī-şānuñ ey Bāḳī / Didüm tārīḫin ʿazm itdi beḳāya dār-ı düny dünyādan düny dünyādan<br />
ādan<br />
G52/4 Gedā-yı bī-ser ü pāyı semend-i nāza çignetme / İñende ḥüsne maġrūr olma sulṭānum bu düny dünyādur düny<br />
ādur<br />
G132/4 Gehī vuṣlatda ʿāşıḳ gāh mehcūr / Bu düny dünyādur düny ādur gehī mātem gehī sūr<br />
G455/5 Ḳayd-ı ʿālemden ḫalāṣ ol cām-ı mey nūş eyle kim / Niceler nā-būd olur dünyā bu düny dünyādur düny ādur yine<br />
G505/4 Fenāsın bildi düny dünyānuñ düny dünyānuñ<br />
ānuñ çekildi dār-ı ʿuḳbāya / Saʿādet mülkine Bārī muẓaffer ḳıldı Manṣūrı<br />
G408/7 Ḳul olursañ Bāḳıyā ol şāh-ı ʿālī-şāne ol / Kim virilmiş ʿizz u devlet dīnine düny üny ünyās<br />
āsına<br />
ına<br />
G49/5 Bāḳıyā meyl eylemez ārāyiş-i düny dünyāya düny āya dil / Rūy-ı zerd ü gevher-i eşküm zer ü zī<strong>ve</strong>r yiter<br />
G171/6 Ser terkine ḳāʾildür düny dünyāya düny āya göñül virmez / Terk ehlinüñ ey Bāḳī başında saʿādet var<br />
G239/3 Baḥt-ı bī-bünyād içün renc-i ṭalebden fāriġ ol / Bāri bir ḳaç gün ḥużūr-ı ḳalb ile düny dünyāya düny<br />
āya baḳ<br />
G297/8 İlṭifātuñ Bāḳīyi düny dünyāya düny dünyāya<br />
āya maḥsūd eyledi / Hep senüñdür çekdügi derd ü belālar bilmiş ol<br />
M1/II/2 Gerdūn ayaġı tozına eylerdi ser-fürū / Düny Dünyāya Düny āya ḫāk-i bār-gehi secde-gāh idi<br />
K15/3 Cihāna zīb ü fer virdi yine meşşāṭa-i ḳudret / ʿArūs-ı nev gibi ārāyiş itdi kühne düny dünyāy düny dünyāy<br />
āyı āy<br />
K15/11 Żiyā-baḫş olsun āfāḳa cemāl-i ʿālem-efrūzı / Fürūzān eyledükçe ṭalʿat-i nev-rūz düny dünyāy düny dünyāy<br />
āyı āy<br />
G264/7 Kelām-ı ʿaşḳ ey Bāḳī ser-ā-ser sırr-ı vaḥdetdür / Murādı cümlenüñ birdür bütün düny dünyāy düny<br />
āy āyı āy söyletseñ<br />
G294/4 Ārzū eylemezin salṭanat-ı düny dünyāy düny dünyāy<br />
āyı āy / Ḫidmet-i ḫāk-i der-i yār yiter cāh u celāl<br />
G381/4 Hep senüñʾçündür benüm dünyā cefāsın çekdügüm / Yoġsa ʿömrüm varı sensüz nʾeylerin düny dünyāy düny dünyāy<br />
āyı āy ben<br />
G519/2 Felek bir ejdehā-yı heft-serdür / Ṭolanmış genc-i düny dünyāy düny<br />
āy āyı āy ser-ā-pāy<br />
348
G545/5 Bāḳī gider endīşe-i düny dünyāy düny dünyāy<br />
āyı āy göñülden / Degmez bu ḳadar raġbete bu menzil-i fānī<br />
G169/6 Cihañda derd ü belāñı çeker gider Bāḳī / Ölürse dünyede dünyede senden ferāġati yoḳdur<br />
G247/5 Żāyiʿ ola mı bunca belā dünyede dünyede Bāḳī / Yā Rabbi naṣīb ola mı dil-dāra ṣarılmaḳ<br />
G261/4 Bir nefes hem-dem olup defʿ-i melāl eyleyecek / Bulmadum dünyede dünyede cām-ı mey-i ḥamrādan yig<br />
Kt3/3 Dārā-yı cihān eylemesün ʿālemi sensüz / Her ḳanda iseñ pādişehüm dünyede dünyede ṣaġ ol<br />
G534/5 Dünyede Dünyede öldügüme hīç ġam yimezdüm Bāḳıyā / Bir gice pehlūya çeksem ol melek-sīmācuġı<br />
düny dünyā düny ā vü dīn [1]<br />
bkz. ‘dīn ü dünyā’ md.<br />
G135/7 Eger düny dünyā düny ā vü dīn emrinde nāfiʿ bir ʿamel dirseñ / Duʿā-yı devlet-i sulṭān muʿizz-i dīn ü dünyādur<br />
düny dünyā düny ā vü ʿuḳbā ʿuḳbā [1] [1] dünya <strong>ve</strong> ahiret<br />
G496/5 ʿAşḳ ile ser-mest olan bilmez dü ʿālemden ḫaber / Aña hergiz olmasa düny dünyā düny ā vü ʿuḳbā ʿuḳbā kāşkī<br />
düny dünyā düny ā evi [1]<br />
G281/5 Düny Dünyā Düny ā evinde evinde olmayıcaḳ bir ḥużūr-ı ḳalb / Fānī cihānı nʾeyleyelüm cāvidān ṭutuñ<br />
düny dünyā düny ā ġam ġamı ġam ı [2]<br />
[2]<br />
G506/1 Getürür başuma ferdāları düny dünyā düny ā ġam ġamını ġam ġamını<br />
ını / Nice ʿāḳildür o kim çekmeye ferdā ġamını<br />
G79/4 Ḫuşk u ter ile ḳāniʿ olan ʿīş u nūşda / Düny Dünyā Düny ā ġam ġamını ġam ġamını<br />
ını pādişeh-i baḥr u ber çeker<br />
düny dünyā düny ā māl mālı māl<br />
ı [1]<br />
[1]<br />
M4/IV/3 Her ṭarafdan aḳsa düny dünyā düny ā māl mālı māl<br />
gelse lā-yuʿad<br />
düny dünyā düny düny ā vü mā mā-fīhā mā<br />
īhā [1] [1] dünya <strong>ve</strong> içindekiler<br />
K22/20 Ṣafḥa-i āyīne-i ʿālem-nümā-yı ṭabʿına / Cümle-i düny dünyā düny dünyā<br />
ā vü mā mā-fīhā mā<br />
īhā īhā muṣav<strong>ve</strong>rdür ʿayān<br />
düny dünyā düny ā metā metāʿı metā<br />
ı [1] [1] [1] dünya malı; bkz. ‘metāʿ-ı dehr’ md.<br />
G211/4 ʿĀḳil oldur gelmeye düny dünyā düny dünyā<br />
ā metā metāʿından<br />
metā<br />
ından ġurūr / Müddet-i devr-i felek bir demdür ādem bir nefes<br />
düny dünyā-yı düny yı ddūn<br />
d<br />
ūn [2] [2] alçak/aşağılık dünya<br />
G192/2 Baş egmezüz edānīye düny dünyā-yı düny yı yı ddūn<br />
d<br />
ūn içün / Allāhadur te<strong>ve</strong>kkülümüz iʿtimādumuz<br />
G509/5 Ḫ˅āb-ı ġaflet nice bir ey ṭālib-i düny dünyā-yı düny yı ddūn<br />
d<br />
ūn / Var ise rāḥat yiri ṣanduñ bu miḥnet-ḫāneyi<br />
düny dünyā-yı düny yı ffānī<br />
f<br />
ānī [1] [1] geçici/ölümlü dünya<br />
K5/18 Felekler farḳına baṣdı ḳadem devrüñde fażl ehli / Nice pā-māl ide düny dünyā-yı düny yı ffānī<br />
f<br />
ānī ehl-i ʿirfānı<br />
düny dünyā(lara) düny ā(lara) degmek degmek [1] [1] çok değerli olmak<br />
G508/6 Düny Dünyā Düny ā deger ol māh-liḳā dil-ber-i ġarrā / Yūsufda daḫı yoḳdur anuñ ḥüsn ü bahāsı<br />
düny dünyī-i düny i den denī den<br />
ī [1] alçak/aşağılık dünya<br />
G74/1 Terk-i düny dünyī-i düny den denī den<br />
ḫalḳa tedennī görinür / Çeşm-i ʿuşşāḳa ne dünyī vü ne ʿuḳbī görinür<br />
dür(r) dür(r) [20] [20] inci<br />
K23/23 Deryā-yı ʿilme dür dür gibi ġavvās olanlara / Virdi zamāne ḫidmeti silkinde intiẓām<br />
K18/16 Dür Dür ü yāḳūt ile bir naḫl-i muraṣṣaʿ ṣandum / Erġavān üzre dökilmiş ḳaṭerāt-ı emṭār<br />
G419/5 Muraṣṣaʿ sāye-bānından dökildi ebr-i nīsānuñ / Dür Dür ü yāḳūt-ı rummānī nihāl-i erġavān üzre<br />
G190/2 Dilerlerse dür dür-i dür i dendān-ı laʿl-i dil-beri ey dil / Revādur āşinālar baḥr-i ʿaşḳa ṭalalar yir yir<br />
G346/8 Dür Dür-i Dür fażl ile muraṣṣaʿ ḳılıcuñdur Bāḳī / Anı dūr itme benüm pādişehüm yanuñdan<br />
G52/5 Kenār-ı baḥr-i naẓma yine dürler dürler dizmiş ey Bāḳī / Süṭūr-ı defter-i şiʿrüñ meger emvāc-ı deryādur<br />
K18/52 Baḥr-i eşʿār yiter urdı süṭūr emvācın / Demidür kʾide duʿā dürlerini dürlerini zīb-i kenār<br />
G220/4 O dürri dürri dürri vaṣf iderin ḳarşu baḥr-i naẓmumda / Sözüm güherlerine ser-fürū ider ġavvāṣ<br />
K7/8 Nev-ʿarūs-ı gül gibi pīrāhen-i āl üstine / Lāle dürr dürr-i dürr jaleden gūy-ı girībān eyledi<br />
349
K8/10 Dili dürr dürr-i dürr maʿārifden kefi beẕl-i ʿavārifden / Dem-ā-dem eyler is̱bāt-ı fażīlet baḥr u kān üzre<br />
K14/32 Hemān oldur niyāzum senden ey Keyḫusrev-i s̱ānī / Ki gūş-ı hūşa mengūş eyle dürr dürr-i dürr i pend-i pīrānı<br />
K27/16 Ṣadef gūşın müzeyyen ḳılmaġ içün dürr dürr-i dürr i lafẓından / Kelāmın istimāʿ eyler pes-i dīvārdan deryā<br />
M2/I/7 Ḳanı ol dürr dürr-i dürr i dil-efrūz-ı seḫā deryāsı / Ḳanı ol gevher-i nā-yāb-ı mürüv<strong>ve</strong>t kānı<br />
G3/4 ʿAynuma almam zer-i ḫurşīd ü dürr dürr-i dürr i encümi / Fetḥ olaldan baña bāb-ı genc-i iksīr-i fenā<br />
G29/4 Firāḳ-ı dürr dürr-i dürr i dendānuñla cārī gözlerüm yaşı / Bu baḥr-i bī-kerāna ol dür-i nā-yāb olur bāʿis̱<br />
G214/5 Bir ṣadefdür dürr dürr-i dürr i evṣāfuñla dīvānum benüm / ʿĀrif almış ḳoynına mānend-i ʿummān gizlemiş<br />
G420/9 Deryā-yı ṭabʿ-ı pāk-i güher-rīz-i şāhdan / Lüʾlū-yı fażl u dürr dürr-i dürr i kerāmet ṣudūr ide<br />
K23/35 Dürr Dürr-i Dürr i duʿāñı zeyn idelüm tā ki yaraşa / Sāḳ-ı mesāḳ-ı midḥata ḫalḫāl-i iḥtişām<br />
G399/5 Dürr Dürr-i Dürr i na naẓmuñ na ẓmuñ Bāḳıyā baş egdürür ṭāliblere / Kim żarūrī itdürür ġavvāṣa lü’lū ser-fürū<br />
G442/4 Jālelerdür lāle-i sīr-āba düşmiş gūyiyā / Dürr Dürr-i Dürr i dendānuñ ḫayāli çeşm-i pür-ḫūn-ābda<br />
dürr dürr-i dürr i ʿAden ʿAden [3] [3] Aden denizinden çıkan değerli inci<br />
G26/1 Yaşumuz dökmege ol dürr dürr-i dürr i ʿAdendür ʿAdendür bāʿis̱ / Göñlümüz düşmege ol çāh-ı ẕeḳandur bāʿis̱<br />
G30/4 Bu bāzār içre düşmez dāne-i eşküm gibi gevher / Gel ey cān riştesi şimden girü dürr dürr-i dürr i ʿAdenden ʿAdenden ʿAdenden geç<br />
G248/3 Bāġda dürr dürr-i dürr i ʿAden ʿAden gibi yine yāsemenüñ / Cigerin deldi bu gün şī<strong>ve</strong>-i çāh-ı ẕeḳanuñ<br />
dürr dürr-i dürr i i bün bünāgū bün<br />
āgū āgūş āgū ş [1] inci küpe<br />
G276/6 Jāleler ṭamlamaġ ister gül-i terden gūyā / Görinen dürr dürr-i dürr<br />
i bün bünāgū bün<br />
āgū āgūşı<br />
şı degüldür yāruñ<br />
dürr dürr-i dürr i ġalṭān ġalṭān [1] [1] yuvarlanan inci ‖ gözyaşı<br />
K5/31 Benem ol ʿāşıḳ-ı şūrīde kim ṭurmaz revān eyler / Dilinden Āb-ı ḥayvānı gözinden dürr dürr-i dürr<br />
i ġalṭān ġalṭānı ġalṭān<br />
dürr dürr-i dürr i gir girān gir<br />
ān ān-māye ān āye [1] [1] kıymetli iri inci<br />
K2/38 Baḥr-i naẓm içre bu gün dürr dürr-i dürr i gir girān gir<br />
ān ān-māye ān āye āye iken / Ḫāk-i ẕilletde ḳalupdur nitekim gevher-i kān<br />
dürr dürr-i dürr i nnāb<br />
n<br />
āb [3] beyaz <strong>ve</strong> parlak inci<br />
G320/3 Leṭāʾif söyledüm güldi açıldı ḥoḳḳa-i laʿli / Yine seyr eylesün yārāne dürc-i dürr dürr-i dürr i i nnāb<br />
n<br />
āb açdum<br />
G320/3 Leṭāʾif söyledüm güldi açıldı ḥoḳḳa-i laʿli / Yine seyr eylesün yārāne dürc-i dürr dürr-i dürr i i nnāb<br />
n<br />
āb açdum<br />
G334/3 Ḳadr ü şerefde sen güher-i kān-ı salṭanat / Baḥr içre dürr dürr-i dürr<br />
i nnāb<br />
n<br />
āb gözi yaşlu bir yetīm<br />
dür dür-i dür i nnā-yāb<br />
n<br />
āb [1] [1] benzersiz/müstesna inci<br />
G29/4 Firāḳ-ı dürr-i dendānuñla cārī gözlerüm yaşı / Bu baḥr-i bī-kerāna ol dür dür-i dür<br />
i nnā-yāb<br />
n<br />
āb olur bāʿis̱<br />
dürr dürr-i dürr i Necef [1]<br />
G522/1 Ḳıymet gerekse ḳavlüñe dürr dürr-i dürr i Necef gibi / Bīhūde yire açma dehānuñ ṣadef gibi<br />
dürr dürr-i dürr dürr i i ppāk<br />
p<br />
āk āk [3] [3] tertemiz inci<br />
G228/1 Ey dürr dürr-i dürr i ppāk<br />
p<br />
āk aġzuña nisbet senüñ ṣadef / Deryā sevāḥilinde yatur pāre-i ḫazef<br />
G334/2 Ayrıldı dil ṣadef gibi sen dürr dürr-i dürr i i ppākden<br />
p<br />
ākden / Şemşīr-i hecrüñ eyledi bī-çāreyi dü-nīm<br />
G412/5 Nis̱ār it bezmine Bāḳī bu dürr dürr-i dürr i ppāki<br />
p<br />
āki seyr itsün / Muraṣṣaʿ cāmı ṭutduḳça o şāh-ı tāc-dār elde<br />
dürr dürr-i dürr i s̱ s̱em s̱<br />
em emīn em īn [1] [1] kıymetli iri inci; bkz. ‘ṣadef-i dürr-i s̱emīn’ md.<br />
G383/7 Silk-i gevher maʿnī-i bārīk ü naẓm-ı ter yiter / Bāḳıyā çekmez göñül dürr dürr-i dürr i s̱ s̱em s̱<br />
em emīnüñ em īnüñ minnetin<br />
dür dür-i dür i ssīr<br />
s<br />
īr īr-āb īr āb [1] iri inci tanesi<br />
K19/24 Dür Dür-i Dür i ssīr<br />
s<br />
īr īr-āb īr āb ile gör gül-bün-i engüştinde / Jāle düşmiş gül-i nesrīne ne beñzer ḫātem<br />
dürr dürr-i dürr i i şeh şeh-vār şeh<br />
ār ār [7] [7] iri taneli inci<br />
M1/IV/6 Deryālar itse ʿālemi çeşm-i güher-feşān / Gelmez vücūda sencileyin dürr dürr-i dürr i şşāh<br />
ş<br />
āh āh-vār āh ār<br />
G48/4 Yāḳūt u laʿli bir birine urdı lebleri / İdüp nis̱ār sözde nice dürr dürr-i dürr i şşāh<br />
ş<br />
āh āh-vār āh ār<br />
350
G230/2 Cism-i laṭīfüñ oldı senüñ dürr dürr-i dürr i şşāh<br />
ş<br />
āh āh-vār āh ār / Ḥıfẓ itmek içün anı olupdur cihān ṣadef<br />
G352/7 Cenāb-ı şāha ey Bāḳī nis̱ār it lüʾlū-yı naẓmuñ / Bu ṣandūḳ-ı ṣadef-kārīde dürr dürr-i dürr i şşāh<br />
ş<br />
āh āh-vār āh ār olsun<br />
K18/25 Lāle ṣaḥrāyı bu gün kān-ı Bedaḫşān itdi / Jāle gül-zāre nis̱ār eyledi dürr dürr-i dürr i şeh şeh-vār şeh<br />
ār<br />
K19/15 Beyża-i ṭāʾir-i devletdür o dürr dürr-i dürr i şeh şeh-vār şeh<br />
ār / Āşiyān şeklini baġlarsa nʾola ger ḫātem<br />
K25/33 Bir güherdür söz aña ṭabʿ-ı şerīfüñdür kān / ʿİlm bir baḥr-durur sen aña dürr dürr-i dürr i i şeh şeh-vār şeh<br />
ār<br />
dürr dürr-i dürr i yek yek-tā yek<br />
ā [2] [2] eşsiz/benzersiz inci<br />
K15/8 Ṭalup ġavvāṣ-ı dil ḳaldı derūn-ı baḥr-i ḥayretde / Ṣanur arayı arayı bulam ol dürr dürr-i dürr i i yek yek-tāy yek<br />
āy āyı āy<br />
G408/9 Dürr Dürr-i Dürr i yekt yektā-yı yekt<br />
yı saʿādet zīb ü zī<strong>ve</strong>r tācına / Gevher-i vālā-yı nuṣret ḫançer-i elmāsına<br />
dür dür diş diş [5] [5] inci diş<br />
G53/5 Cām-ı şarāb-ı nāb gibi dil-rübā ḳanı / Laʿlīn ṭuṭaġı dür dür dişi dişi dişi gül-gūn yañaġı var<br />
G462/5 Bāḳī gibi naẓm eyler iken dür dür dür dişi dişi vaṣfın / Dāmān-ı müjem dökdi cevāhir sözüm üzre<br />
G254/4 Dür Dür dişi dişi vaṣfında ey dil baġla bir ʿıḳd-ı güher / Lüʾlū-yı lālā-yı naẓmuñ rişte-i efkāre çek<br />
G278/4 Şol jāle düşen sūsen-i āzāde-<strong>ve</strong>ş ey dil / Dür Dür dişlerinüñ dişlerinüñ vaṣfı gerek vird-i zebānuñ<br />
G430/4 Dür Dür Dür dişüñ dişüñ dişüñ vaṣfında şiʿrüm defterin gördi meger / Kim ṣadef mecmūʿasını ṣaldı deryā ḳoynına<br />
dürler dürler dürler dökmek dökmek dökmek [2]<br />
1. güzel <strong>ve</strong> hikmetli sözler söylemek ‖ şiir söylemek<br />
G264/6 Ne dillerden ne dürler dürler dürler dökdügin dökdügin deryā-ṣıfat görseñ / Ḫurūş u cūş ile bir gün dil- i dānāyı söyletseñ<br />
2. ağlamak ‖ yalvarmak<br />
G472/4 Ḳaṭre-i bārān degül dürler dürler dökerdi dökerdi çekseler / Ḫāk-i pāyuñ tūtiyāsından seḥābuñ ʿaynına<br />
dür dür dür ü ü ü gevher/ gevher/ güher/cev güher/cevāhir güher/cev āhir [6] inci <strong>ve</strong> mücevher<br />
K18/26 Dāmenin dürr dürr ü ü cev cevāhirle cev āhirle pür itdi gül-i ter / Ki ide ḫāk-i der-i Ḥażret-i Pāşāya nis̱ār<br />
K11/9 Şeref virmez dür dür ü ü gevher gevher gevher kemāl olmaz zer ü zī<strong>ve</strong>r / Hüner kesb it hüner baḥr-i fażīlet kān-ı ʿirfān ol<br />
K14/8 Dür Dür ü ü gevher gevher nis̱ār itsün yolına ebr-i bārānī / Ser-ā-ser aṭlas u dībā döşetsün mihr-i raḫşānī<br />
K23/24 Keff-i yem-i yemīni nem-i cūdın itse feyż / Bārān yirine dürr ü güher yaġdurur ġamām<br />
G483/5 Gözüme ḫāk ile yeksān görinür dürr dürr ü ü güher güher / Ḫāke yaş dökse ḳaçan çeşm-i güher-pāşları<br />
G503/4 Ser-rişte-i viṣāl da daḫı da girmedi ele / Baġrum delindi hecr ile dürr dürr ü ü güher güher gibi<br />
dürr dürr ü ü ü güher güher na naẓm na ẓm itmek [2] inci <strong>ve</strong> mücevher dizmek ‖ şiir söylemek<br />
K25/37 Kelimātum yirine dürr dürr ü ü güher güher nnaẓm<br />
n ẓm itsem / İdemez mertebe-i fażluñı eşʿār işʿār<br />
Kt9/1 Söz degül dürr dürr ü ü güher güher na naẓm na naẓm<br />
ẓm itsem / Ḳadr ü ḳıymet bilenüñ bendesiyüz<br />
dürre dürre dürre [1] [1] [1] iri inci<br />
G347/2 Gör ey ṭūṭī ne şekker-rīz olupdur ḥoḳḳa-i laʿli / Egerçi dürre dürre-i dürre dürc-i feṣāḥat nükte-per<strong>ve</strong>rsin<br />
dürr dürrī dürr [1] parlak yıldız<br />
G120/4 Aġzuñ içre diş midür ya ġonca içre jāle mi / Kevkeb-i dürr dürrī dürr ī midür ya lüʾlū-yı lālā mıdur<br />
1. kutu<br />
dürc dürc dürc [3]<br />
[3]<br />
G347/2 Gör ey ṭūṭī ne şekker-rīz olupdur ḥoḳḳa-i laʿli / Egerçi dürre-i dürc dürc-i dürc feṣāḥat nükte-per<strong>ve</strong>rsin<br />
2. mücevher kutusu ‖ küçük ağız<br />
G311/3 Dürc Dürc-i Dürc dehānı var ise billūr ḥoḳḳadur / Andan görinür iki laṭīf āb-dār laʿl<br />
G313/6 Söylese lafẓ-ı dürer-bārına söz yoḳ Bāḳī / Dürc Dürc-i Dürc laʿlindeki her dāne-i lüʾlū da güzel<br />
dürd dürd dürd [2] [2] [2] tortu, (dürd-derd)<br />
351
G2/8 Ḥasūduñ dürd dürd-i dürd i derdin çekme ey Bāḳī bu bezm içre / Nedīmüñ yār-ı ḫoş-meşreb gerek cām-ı şarāb-āsā<br />
G163/5 Bāḳī hemīşe gör bu ḫum-ı nīl-gūnı kim / Dürd Dürd-i Dürd i belā vü derdini merd-i hüner çeker<br />
dürd dürd-āşām dürd şām [1] kalender meşrep ‖ tortulu şarap içme bağlamında;<br />
G58/1 Cürʿa-dān abdāla gerçi maḫzenüʾl-esrārdur / Rind-i dürd dürd-āşāma<br />
dürd<br />
şāma sāġar maṭlaʿuʾl-envārdur<br />
dürd dürdī-keş dürd keş [2] kalender meşrep ‖ tortulu şarap içme bağlamında;<br />
G431/4 Üstüñe düşmez ne deñlü mest olursa zāhidā / Böyle istiġnā virilmiş ʿāşıḳ-ı dürd dürdī-keşe<br />
dürd keşe<br />
G383/6 Cām-ı laʿlüñ cürʿasın luṭf eyle dürd dürdī-keşlere<br />
dürd keşlere / Çekmesün erbāb-ı himmet her denīnüñ minnetin<br />
dür dür-efş dür efş efşān/fe<br />
ān/feşān ān/fe şān [3] inci saçan ‖ gülümseme<br />
G268/1 Ġoncayı dil-teng ider laʿl-i dür dür-efş dür efş efşānuñ efş ānuñ senüñ / Lāleye ḫoş reng ider gül-berg-i ḫandānuñ senüñ<br />
G165/5 Reʾīs-i baḥr-i naẓm olduñ bu gün ʿālemde ey Bāḳī / Ġazel dimek senüñ ṭabʿ-ı dür dür-efş dür efş efşānuñda efş ānuñda ḳalmışdur<br />
G476/5 Seyl-i eşküm içre çeşm-i dür dür-feş dür feş feşān feş ān / Bāḳıyā gūyā ṣadef ʿummānda<br />
dü dü-reng dü reng [1] iki yüzlü<br />
G387/3 Bir ṭarḥ ṣaldı ṣafḥa-i dehr-i dü dü-renge dü renge kim / Eşkāl-i Cemle naḳş görindi zamān zemīn<br />
352<br />
dürmek dürmek dürmek [1] [1] [1] sarmak, toplamak ‖ (meclisi) sona erdirme; ayrıca bkz. ‘defterini<br />
dürmek’; ‘yüzüñi dürmek’ maddeleri.<br />
G429/2 Dürdi Dürdi bisāṭ-ı ʿīşı ḳodı yādgār gül / Rengin şarāb-ı nābda būyın gül-ābda<br />
dürer dürer [1] [1] inci taneleri ‖ diş<br />
G541/2 Lebüñüñ şāfiyesi vire diyü şāfī cevāb / Bu göñül ḫastesinüñ virdi dürer dürer dürer yā Şāfī<br />
dürer dürer-bār dürer ār ār [2] inci saçan<br />
G535/2 ʿArż itdüm aña nāme ile lüʾlū-yı eşküm / Cān riştesi mektūb-ı dürer dürer-bāre<br />
dürer āre ṣarıldı<br />
G313/6 Söylese lafẓ-ı dürer dürer-bār dürer ār ārına<br />
ına söz yoḳ Bāḳī / Dürc-i laʿlindeki her dāne-i lüʾlū da güzel<br />
dürlü dürlü [2] [2] çeşit çeşit, farklı farklı<br />
K18/22 Dehen-i ġonca-i ter dürlü dürlü leṭāʾif söyler / Gülüp açılsa ʿaceb mi gül-i rengīn-ruḫsār<br />
G166/4 Olur mıydum gehī giryān gehī sūzān gehī nālān / Felek āyīnesi göstermeyeydi dürl dürlü dürl ṣūretler<br />
dürlü dürlü dürlü dürlü [1] [1] çeşit çeşit, farklı farklı<br />
G343/5 Görüp bu dürlü dürlü dürlü dürlü dürlü naẓm-ı pāküm şermden Bāḳī / Ḳızardı pençe-i mercān bozardı lüʾlū-yı ter hem<br />
dürüst dürüst [7]<br />
[7]<br />
1. düzgün, doğru, hatasız ‖ mükemmel biçimde<br />
G22/1 Gül yüzüñ vaṣfında bülbül ḳılsa elḥānı dürüst dürüst dürüst / Bāġda bir ġoncanuñ ḳalmaz girībānı dürüst<br />
2. yakası yırtılmamış<br />
G22/1 Gül yüzüñ vaṣfında bülbül ḳılsa elḥānı dürüst / Bāġda bir ġoncanuñ ḳalmaz girībānı dürüst dürüst<br />
3. tam ‖özü sözü doğru<br />
G22/2 Olsa ʿirfān ehline cānān olınca şöyle kim / Zülf-i müşgīni şikeste ʿahd ü peymānı dürüst<br />
dürüst<br />
G22/3 Dil-berüñ ʿahdi bütün ammā <strong>ve</strong>fāsı süst olur / ʿĀşıḳuñ göñli şikeste ʿahd ü peymānı dürüst dürüst<br />
dürüst<br />
4. dengede, terazide<br />
G22/6 Bāḳıyā fennüñde ṭutmaz kimse noḳṣānuñ senüñ / Ḥamdüliʾllāh ṭabʿ mevzūn ʿaḳl mīzānı dürüst<br />
dürüst<br />
5. bütün<br />
G22/4 Cevşen-i pūlād-ı çarḫı çāk çāk itdüm daḫı / Āh-ı āteş-bārumuñ şemşīr-i bürrānı dürüst dürüst<br />
G22/5 Āteş-i sūz-ı firāḳuñ bir ḥarāret virdi kim / Nūş ider bir demde dil deryā-yı ʿUmmānı dürüst dürüst<br />
dürüst
1. düşmek<br />
düşmek düşmek [83]<br />
[83]<br />
Kt2/1 Ḳalmayup ferri düşdi düşdi destinden / Ḫançer-i āb-gūnı Behrāmuñ<br />
G17/4 Ne ṭaşlar baṣdı seng-endāz-ı āhum deyr-i gerdūna / Düşen Düşen altun ḳayalardur degül vaḳt-i seḥer kevkeb<br />
K8/12 Zamāne āteş urdı ḫırmen-i aʿdā-yı bed-kīşe / Düşelden Düşelden şuʿle-i şemşīri Aẕerbāycān üzre<br />
K22/21 Rāh-ı bāġa berg-i zer düşmiş düşmiş degüldür ser-<strong>ve</strong>rā / Reh-güẕāruñda yüzin ferş itdi māh-ı āsmān<br />
G11/2 Leblerüñde ḫaṭṭuñ ey şīrīn-dehen / Mūrlar cüllāba düşmiş düşmiş gūyiyā<br />
G139/4 Şu māhī gibi kim ḫāk üzre düşmiş düşmiş ṣudan ayrılmış / Zülāl-i tīġ-i dil-berden cüdā cismünde cān ditrer<br />
G170/1 Degül pehlū efendi cism-i pāküñ bir içim ṣudur / Miyānuñ ḥavż-ı sīmīn içre düşmiş düşmiş ṣanki bir mūdur<br />
G216/2 Eşküm götürdi gitdi kūyına cism-i zerdüm / Berg-i ḫazāne beñzer bir cūy-bāre düşmiş<br />
2. inmek ‖ yağmak<br />
K21/2 Zemīne bād-ı hevādan çoḳ aḳçe düşdi düşdi yine / Pür itdi dāmen-i ṣaḥrāyı ṭoldı ceyb-i cibāl<br />
3. damlamak ‖ meyletmek<br />
G331/1 Eyledi müjde-i gül bülbüli şād u ḫurrem / Ġoncanuñ göñli açıldı güle düşdi düşdi şeb-nem<br />
G527/1 Dil-i pāk ol ʿiẕār-ı āle düşdi / Gül-i rengīne gūyā jāle düşdi düşdi<br />
G18/3 Ṣanma şeb-nemdür düş düşen düş en hecr-i ruḫuñda ṣubḥ-dem / Ḳubbe-i gerdūn çıḳardı tāb-ı āhumla gül-āb<br />
G119/4 Anuñ içün varmazam ben kūyuña giryān olup / Ḫāk-i rāhuñ ḳorḳaram cānā gözümden ter düşer<br />
G438/1 Düşse zülfinden ʿaraḳ ruḫsār-ı cānān üstine / Gūyiyā şeb-nem düşer düşer gül-berg-i ḫandān üstine<br />
K19/24 Dür-i sīr-āb ile gör gül-bün-i engüştinde / Jāle düşmiş düşmiş gül-i nesrīne ne beñzer ḫātem<br />
G60/3 Sen ṭarā<strong>ve</strong>t bāġınuñ bir ġonca-i ḫandānısın / Jāle düşmiş düşmiş tāze gül bir aġlamış ṣūretlüdür<br />
G123/1 Şāḫ-ı gülde jāle düşmiş düşmiş ġonca-i raʿnā mıdur / Şāh elinde yā muraṣṣaʿ sāġar-ı ṣahbā mıdur<br />
G216/1 Pākīze-dil ṣafādan ruḫsār-ı yāre düşmiş / Bir ḳaṭre şeb-nem olmış bir lāle-zāre düşmiş<br />
düşmiş<br />
G376/3 Jāle düşmiş düşmiş berg-i sūsendür muraṣṣaʿ ḫançerüñ / Berkdür ey seng-dil ammā demürden ṭaşdan<br />
G442/4 Jālelerdür lāle-i sīr-āba düşmiş düşmiş gūyiyā / Dürr-i dendānuñ ḫayāli çeşm-i pür-ḫūn-ābda<br />
G304/2 Pākīze-ṭabʿ u ṣāf-dil ü pāk-meşrebüz / Ḥüsnüñ güline düşse nʾola jāle-<strong>ve</strong>ş göñül<br />
G438/1 Düşse Düşse zülfinden ʿaraḳ ruḫsār-ı cānān üstine / Gūyiyā şeb-nem düşer gül-berg-i ḫandān üstine<br />
3.1. güle güle düşmek (çok gülmek yönüyle)<br />
G447/2 Şol deñlü itdi güllere bülbül şeṭāreti / Düşdi Düşdi çemende ḳaṭre-i şeb-nem güle güle<br />
4. rastlamak, tesadüf etmek ‖ nasip olmak, kısmet olmak<br />
G353/5 Leb-i şīrīni vaṣfında ʿaceb rengīn ġazel düşdi düşdi / Oḳuñ bu şiʿri ṭūṭī-i şeker-güftāre eglensün<br />
G527/6 Ezelde ḳurʿa-i mihr ü maḥabbet / Dil-i fīrūz-ı ferruḫ-fāle düşdi<br />
G216/5 Bundan ziyāde ʿāşıḳ ferḫunde-fāl olur mı / Rūz-ı ezelde ḳurʿa naḳş-ı nigāre düşmiş<br />
G216/6 Ḳısmetde tīr-i ʿaşḳun Bāḳīye oldı rūzī / Sehm-i saʿādet ol gün ol dil-figāre düşmiş<br />
düşmiş<br />
G173/2 Belā ʿāşıḳlara rūz-ı ezelde ḳısmet olduḳda / Ṭabībüm derd-i hicrānuñ dil-i bīmāre düşmişdür<br />
5. yansımak, aksetmek<br />
G407/3 Ḫūn-ı düşmenden mi rengīn oldı ol yalıñ ḳılıç / ʿAks-i āteş düşdi düşdi ya āyīne-i ruḫsārına<br />
G527/2 Ruḫ-ı rengīnüñ āb-ı ʿārıżuñda / Gören dir ṣuya ʿaks-i lāle düşdi<br />
düşdi<br />
G119/1 Her ḳaçan göñlüme fikr-i ʿārıż-ı dil-ber düşer / Gūyiyā mirʾāta ʿaks-i pertev-i ḫā<strong>ve</strong>r düşer<br />
düşer<br />
G213/3 Āb-ı rūyuñdan irer āyīne-i ḫurşīde tāb / Tāb-ı zülfüñden düşer düşer levḥ-i żamīr-i kāne naḳş<br />
G548/2 Ḳāmetüñ ʿaksi düşerse düşerse ṭañ mı eşk-i çeşmüme / Bāġda āb-ı revāndur serv-i dil-cūnuñ yiri<br />
G198/7 Derūna tāb-ı ruḫı düşmeyince<br />
düşmeyince düşmeyince ey Bāḳī / Ne cām-ı ṣāfda buldum ṣafā ne sāzda sūz<br />
353
G216/7 Reşk eylesün zamāne Sulṭān Murād Ḫāna / Hep pertev-i saʿādet ol kām-kāre düşm düşmiş düşm iş<br />
G373/3 Görinen encüm degül gūyā ḫazān evrāḳınuñ / ʿAksidür āyīne-i eflāke düşmişdür düşmişdür ʿayān<br />
K19/46 Düşse Düşse āyīnesine pertev-i nūr-ı ḫaddüñ / Vire ḫurşīd-i cihān-tāb gibi fer ḫātem<br />
6. yakalanmak<br />
G436/1 Mübtelā oldı göñül cām-ı şarāb-ı nāba / Āh kim zevraḳ-ı dil düşdi düşdi yine gird-āba<br />
G448/4 Düşer Düşer fülk-i dil-i ehl-i maḥabbet aña ḳurtılmaz / Cemāli baḥrinüñ gird-āba dönmişdür miyānında<br />
K7/11 Zülf-i dil-ber bendine düşmiş gibi āşüfte-ḥāl / Sünbül-i miskīn ʿaceb kendin perīşān eyledi<br />
7. tuzağa düşmek<br />
G488/5 Āh kim düşdi üşdi nā-gehān göñlüm / Göricek ol çeh-i zenaḫdānı<br />
G30/1 Gel ey dil ḥalḳa-i müşgīn-i zülf-i pür-şikenden geç / Düşersin Düşersin dām-ı tezvīre reh-i mekr ü fitenden geç<br />
G26/1 Yaşumuz dökmege ol dürr-i ʿAdendür bāʿis̱ / Göñlümüz düşmege ol çāh-ı ẕeḳandur bāʿis̱<br />
G172/4 Baḥr-i ʿaşḳ içre şinā<strong>ve</strong>r geçinenler ne bilür / Düşmese Düşmese çāh-ı zenaḫdānuña gird-āb nedür<br />
G510/6 Allāh oñara düşmeye düşmeye gird-āb-ı belāya / ʿAşḳuñda göñül zevraḳı ʿummāne ṣalındı<br />
G58/4 Dām-ı āġūş içre düşmez düşmez düşmez ol tezerv-i ḫoş-ḫırām / Dāne-i eşküm egerçi lüʾlū-yı şeh-vārdur<br />
G410/3 Rūzgāruñ sitemin gör düşürüp düşürüp gīsūña / Yine dil zevraḳını ṣaldı Fireng-istāne<br />
8. meyletmek, müptela olmak ‖ kapılmak, yakalanmak<br />
G492/4 Kākülüñ sevdālarından düşdi düşdi göñlüm zülfüñe / Bir belā daḫı ol oldı başuma kākül gibi<br />
G527/1 Dil-i pāk ol ʿiẕār-ı āle düşdi düşdi düşdi / Gül-i rengīne gūyā jāle düşdi<br />
G176/3 Düşeli Düşeli şīrīn lebüñ sevdāsına cānā göñül / Ḫoş gelür Ferhād-<strong>ve</strong>ş ben nā-tevāne ṭaġlar<br />
G278/4 Şol jāle düşen düşen düşen sūsen-i āzāde-<strong>ve</strong>ş ey dil / Dür dişlerinüñ vaṣfı gerek vird-i zebānuñ<br />
G410/4 Düşmesin Düşmesin silsile-i zülf-i perīşānuña dil / ʿAḳlını başına cemʿ eylesün ol dīvāne<br />
G37/5 Ḳāmetüñ ḳulluġına düşmeyicek düşmeyicek / Olmadı serv-i ḫırāmān āzād<br />
G216/1 Pākīze-dil ṣafādan ruḫsār-ı yāre düşmiş düşmiş / Bir ḳaṭre şeb-nem olmış bir lāle-zāre düşmiş<br />
9. sarkmak<br />
G527/3 Siyāh aṭlas gibi zülfüñ yaraşdı / ʿİẕār-ı āl-i müşgīn-ḫāle düşdi<br />
G185/2 Nihāl-i serv-i bālāñuñ görenler ʿaksini ṣuda / Ayaġuñ öpmege düşmiş düşmiş düşmiş saña üftādedür dirler<br />
G50/3 Düşüp Düşüp ol ḳadd-i bālādan döşenmiş ḫāk-i rāh üzre / Muʿanber zülfi gūyā sāye-i serv ü ṣanavberdür<br />
10. uğramak, duçâr olmak<br />
G527/5 Ṣaçuñ bendinde dil derdin ṣorarsañ / Ġarīb üftāde müşkil ḥāle düşdi<br />
düşdi<br />
K11/5 Düşer Düşer bir ʿuḳdeye gāhī küdūret kesb ider ṭāliʿ / Gerekse māh-ı tābān ol gerek mihr-i dıraḫşān ol<br />
G105/1 ʿĀşıḳlara çün derd ü belā ẕevḳ u ṣafādur / Yā ẕevḳ u ṣafā derdine düşmek düşmek ne belādur<br />
11. yakışmak, yaraşmak, uygun gelmek<br />
G51/2 Mevsim-i gül ʿīd ile yār u muṣāḥib düşdiler düşdiler / Bir birine iki dil-berdür maḥabbet gösterür<br />
G119/5 ʿĀrıż u ruḫsāruñı vaṣf itse Bāḳī her ḳaçan / Şiʿri ey gül-çihre anuñ böyle rengīn-ter düşer<br />
G459/1 Dilā meyl itme vaṣl-ı dil-rübāya / Hevā-yı salṭanat düşmez düşmez gedāya<br />
G34/4 Her dūna şāḫ-ı gül gibi meyl itme dostum / Düşmez Düşmez Düşmez giyāha hem-ser ola serv-i ser-bülend<br />
G216/8 Farḳında ol siyeh per ẓıll-ı hümāya beñzer / Ḥaḳḳā bu kim yaraşmış ol tāc-dāre düşmiş<br />
düşmiş<br />
12. toplanmak, üşüşmek<br />
G121/5 Ruḫlaruñ medḥin ser-āġāz itdi Bāḳī bāġda / Düşdiler Düşdiler hep yanına bülbüller āheng itdiler<br />
13. vaki olmak, başına gelmek<br />
M3/V/3 Kār-gāh-ı dīn ü devletde düşen düşen düşen düşvār işin / Ḥaḳ Teʿālā ḥażreti luṭfından āsān eylesün<br />
354
14. aklına gelmek<br />
G119/1 Her ḳaçan göñlüme fikr-i ʿārıż-ı dil-ber düşer düşer / Gūyiyā mirʾāta ʿaks-i pertev-i ḫā<strong>ve</strong>r düşer<br />
15. şehit olmak, savaşta ölmek<br />
G119/3 Ṭañ mı ġam öldürse meydān-ı melāmetde beni / Bu neberd-i ʿaşḳdur anca dil-ā<strong>ve</strong>rler düşer<br />
düşer<br />
16. yıkılmak, yığılmak<br />
G488/4 Göz ḳarardur düşerdi düşerdi ḫāk-i rehin / Görse ger sürme-i Ṣıfāḥānī<br />
G428/1 Mestāne düşmişin düşmişin bu gice sāġar üstine / Sāḳī-i bezm didi yüzüñ güller üstine<br />
17. yolu düşmek, gitmek<br />
G358/4 Ṣaḥn-ı gül-zāra düşersek düşersek demidür jāle-ṣıfat / Nev-bahār oldı gül açıldı güzellendi çemen<br />
G289/2 Ṣaḥn-ı ḥarīm-i vaṣlına düşmek düşmek murād ise / Ev<strong>ve</strong>l ṣafā-yı ṭabʿ ile mānend-i şeb-nem ol<br />
G81/5 Miḥneti dil ser-i zülfinde çeker ey Bāḳī / Kāfir-istāna düşen düşen kimsede miḥnet demidür<br />
18. gelmek<br />
G30/4 Bu bāzār içre düşmez düşmez dāne-i eşküm gibi gevher / Gel ey cān riştesi şimden girü dürr-i ʿAdenden geç<br />
19. ayrılmak, parçalanmak<br />
G216/4 Ḫāk-i ḥarīm-i kūyuñ bir lāle-zāre dönmiş / Ḫūn itdügüñ cigerler hep pāre pāre düşmiş<br />
20. girmek, sığınmak, kapanmak<br />
G242/7 Bāḳī işigi ḫākine düşmiş düşmiş niyāz ider / Miskīn fütāde ʿāşıḳ-ı bī-dil babaḳ babaḳ<br />
G173/1 Göñül cām-ı lebüñle sāḳıyā āvāre düşmişdür / Görelden çeşm-i mestüñ ḫāne-i ḫammāre düşmişdür<br />
düşmişdür<br />
21. sefil olmak, çaresiz kalmak<br />
G173/5 Meded Bāḳīye ey pīr-i muġān bir cürʿa himmet ḳıl / Elin alup ayaḳlandur ki ol bī-çāre düşmişdür düşmişdür<br />
düşmişdür<br />
22. sahile vurmak<br />
G216/3 Būs u kenāruñ özler ʿaşḳuñ ġamında diller / Zevraḳları bu baḥruñ hep ol kenāre düşmiş<br />
23. kendini atmak<br />
G489/6 Maḥabbet içre giriftār-ı hecr olan ʿāşıḳ / Deñizlere düşüben ṭuʿme-i neheng oldı<br />
24. girmek<br />
K19/10 Vādī-i ʿaşḳa düşüp düşüp tāze cevān sevdi meger / Bükdi ḳaddin nitekim pīr-i muʿammer ḫātem<br />
25. yere düşürmek ‖ kaybetmek<br />
G511/4 Düşürdi Düşürdi efser-i iḳbāli serden / İçüp bī-hūş olan cām-ı ġurūrı<br />
düş düş [1] [1] [1] rüya<br />
K27/5 Muraṣṣaʿ cāmlarla bir ʿaceb şāhāne meclisdür / Düşinde Düşinde görmedi Cem böyle ʿişret-ḫāne-i zībā<br />
düşkün düşkün [1] [1] bkz. ‘yılduzı düşkün’ md.<br />
G185/4 Ḳapuñda ḫāk-i rāh olmaḳ baña vaʾllāhi rifʾatdür / Egerçi kim beni düşkün düşkün ṣanup üftādedür dirler<br />
düşmen düşmen [19] [19] [19] düşman<br />
K14/15 Elinden ol ḳadar düşmen düşmen yimişdür boz doġanı kim / Ḳızılelmadan eyvā ḳopdı nā-geh işidüp anı<br />
K15/7 Ne mümkin dest-res dāmān-ı vaṣl-ı yāre ey Bāḳī / Felek nā-mihribān düşmen düşmen ḳāvī dil-dār her-cāyī<br />
G191/5 Yaḳdı yandurdı ġamuñda dostum düşmen düşmen beni / Didi kim biz dūzaḫ-ı cevr ü cefāya māliküz<br />
G234/7 Żarūrī ser-fürū ḳıldı edāña düşmen düşmen ey Bāḳī / Senüñ şemşīr-i ṭabʿuñ Ẕüʾl-feḳār-ı Murtażā ancaḳ<br />
K7/19 Zūr-ı dest-i devleti gürz-i girān-ı saṭ<strong>ve</strong>ti / Düşmen Düşmen üzre ḥamle-i Sām u Nerīmān eyledi<br />
K14/26 Ne cünbiş ḳıldı kim āḫır dil-i düşmende düşmende yir itdi / Meger gösterdi ol nīze ḫırām-ı ḳadd-i ḫūbānı<br />
K16/13 Kesr-i ʿadū vü fetḥ -i memālik ʿaleʾd-devām / Gürz-i girānı kelle kelle-i kelle<br />
i düşmende żam gibi<br />
355
K14/22 Ser-i bī-maġz-ı düşmenden düşmenden feżāda kāseler ṭoldı / Sibāʿ-ı kūh u deşte ḳıldılar tertīb-i mihmānī<br />
G407/3 Ḫūn-ı düşmend düşmenden<br />
düşmend en mi rengīn oldı ol yalıñ ḳılıç / ʿAks-i āteş düşdi ya āyīne-i ruḫsārına<br />
M1/VI/1 Tīġuñ içürdi düşmene düşmene zaḫm-ı zebānları / Baḥs̱ itmez oldı kimse kesildi lisānları<br />
G155/4 Şehā bir dem ney-i ḫāmeñ cihān bezminde diñlensün / İçürsün düşmene cām-ı fenāyı bir zamān ḫançer<br />
M3/II/5 Düşmene Düşmene ṣalınsa tīġ-i ḫūn-feşānı yaraşur / Yiridür olsa ḫırāmān ol livā-yı salṭanat<br />
G67/6 Āşıḳuñ düşmeni düşmeni çoḳ baḥre dönüpdür yaşı / İki zevraḳdur iki dīdesi deryā gözedür<br />
M2/I/4 Düşmen Düşmen-i Düşmen ehl-i keremdür felek-i sifle-nevāz / Görüñüz nʾitdi o Şeh-zāde-i ʿālī-şānı<br />
Mtl 9 Kesdi ʿırḳın Ḳarġa-zādedür diyen düşmenlerüñ düşmenlerüñ / Zāġlanmış bir ḳılıçdur Bāḳıyā şiʿrüñ senüñ<br />
K24/47 Ser-i aʿdāña ṭaḳa seng-i melāmet güller / Ola düşmenlerüñüñ düşmenlerüñüñ başına şeş-per sünbül<br />
K19/33 Dest-i ḳahruñdan eger sille ṭoḳınsa görinür / Dīde-i düşmenüñe düşmenüñe ḥalḳa-i ejder ḫātem<br />
K19/32 Zār u ser-geşte-i ṭās-ı ġam idüp düşmenüñüñ düşmenüñüñ / Pençe-i baḫtın ider beste-i şeş-der ḫātem<br />
düşmen düşmen ḳan ḳanı ḳan ı [1]<br />
G494/5 Cihānuñ ḫār u ḫāşākin götürsün ab-ı şemşīrüñ / Gül-istān eylesün rūy-ı zemīni düşmenüñ düşmenüñ ḳan ḳanı ḳan<br />
düşmen düşmen-i düşmen i ddīn<br />
d<br />
īn īn [3] [3] din düşmanı ‖ kafir<br />
K9/15 Eyler hücūmı düşmen düşmen-i düşmen i i ddīne<br />
d<br />
īne ʿAlī-ṣıfat / Şemşīr-i ḫūn-feşānı ḳılur kār-ı Züʾl-feḳār<br />
K2/24 Ṭop idüp kellelerin ʿarṣada tīġuñ dāyim / Düşmen Düşmen-i Düşmen i ddīni<br />
d<br />
īni bu üslūba ḳılur ser-gerdān<br />
K7/20 Sillesiyle kendüye geldi şecāʿat lā-cerem / Düşmen Düşmen-i Düşmen i ddīne<br />
d<br />
īne hücūm-ı şīr-i ġarrān eyledi<br />
düşmen düşmen-i düşmen düşmen i İsl İslām İsl<br />
ām [1] [1] İslam düşmanı ‖ kafir<br />
K23/9 Behrām eline ḫançer alup ḳaṣd ider ya ḫod / Aʿdā-yı dīn ü düşmen düşmen-i düşmen i İsl İslāma İsl<br />
āma intiḳām<br />
düşmen düşmen-kām düşmen düşmen ām [1] [1] işi düşmanlık olan<br />
K14/13 Didi Behrām-ı düşmen düşmen-kām<br />
düşmen ām gördi ḍarb-ı şemşīrin / Ḳoluña ḳuv<strong>ve</strong>t ey rūz-ı <strong>ve</strong>ġānuñ Şāh-ı Merdānı<br />
düşn düşnām düşn düşnām<br />
ām [2] küfür, sövüp sayma<br />
G11/3 Yār aġyārı ṣavar düşn düşnām düşn ām ile / Defʿ olur ṣan kim duʿā ile belā<br />
G350/3 Gedā gūş itse düşn düşnāmuñ düşn āmuñ duʿālar eyler alḳışlar / Bir iki sen de sög bārī duʿā olsun s̱enā olsun<br />
düşv düşvār düşv düşvār<br />
ār iiş<br />
i ş [1] [1] zor, güç iş; bkz. ‘kār-ı düşvār’, ‘müşkil iş’ maddeleri.<br />
M3/V/3 Kār-gāh-ı dīn ü devletde düşen düşv düşvār düşv ār iişin<br />
i şin / Ḥaḳ Teʿālā ḥażreti luṭfından āsān eylesün<br />
dü dü-tā dü ā [1] [1] iki kat, iki büklüm<br />
G239/5 Ḥāl-i zār-ı Bāḳī-i bī-dilden isterseñ nişān / Ḳāmet-i çeng-i dü dü-tāya dü āya rūy-ı zerd-i nāya baḳ<br />
dü dü-tā dü ā eylemek eylemek [1] [1] iki büklüm yapmak, belini bükmek<br />
G4/3 Ümmīd-i ḫāk-būs-ı cenābuñla āsmān / Yıllar-durur ki ḳāmetini eyledi eyledi eyledi dü dü-tā dü<br />
dü dü-tā dü ā ḳılmak ılmak ılmak [1] [1] iki büklüm yapmak, belini bükmek<br />
G529/4 Yoluñda delīl oldı dü dü-tā dü ā ḳılma ılma ılmaġa ılma ġa ḳaddüm / Her dāl ki naʿl-i süm-i esbüñ yola yazdı<br />
dü dü-tā dü ā ḳadd ḳadd [1] [1] [1] iki büklüm boy, beli iki büklüm; bkz. ‘ḳadd-i dü-tā’ md.<br />
G75/4 Pīrlikde bu dü dü-tā dü ā ḳaddümi ḳaddümi çeng eylemege / Neydügin bilmeyüp ol tāze cevānum özenür<br />
dütün ütün [2] [2] duman<br />
G462/4 Gözden ṣaḳınur ḫāk-i derin beñzer o māhuñ / Āhum dütüni dütüni perde çeker yılduzum üzre<br />
G535/4 Göklerde gören gice ṣanur kāh-keşāndur / Āhum dütüni dütüni günbed-i devvāre ṣarıldı<br />
düzd düzd [1] [1] [1] hırsız<br />
G182/3 Cān evinden ḫānümānum aldı düzd düzd-i düzd ġamzeler / Olmadı hīç kimse vāḳıf nāzükāne girdiler<br />
356
eʿaz ʿaz [1] daha aziz, daha değerli<br />
M8/IV/1 Pāk-rū tāze-cevāndur baña cānumdan eʿaz ʿaz<br />
ebd ebdān ebd ān [1] bedenler, vücutlar ‖ varlık<br />
G214/1 Sīne-i ʿāşıḳda sırr-ı laʿl-i cānān gizlemiş / Kān-ı ebd ebdān ebd ān içre ol kim cevher-i cān gizlemiş<br />
ebed ebed ebed [1] [1] ebedî, sonsuz<br />
G43/1 Ey dil gerekse vāsıṭa-i devlet-i ebed ebed / Olmaz nigāruñ işigi ṭaşı gibi sened<br />
ebkem ebkem [1] [1] dilsiz, ağzı var dili yok<br />
K24/37 Nice teşbīh idem aġzuña bir ebkem ebkem ġonca / Nice nisbet ḳılam ol zülfe ber-ā-ber sünbül<br />
ebr ebr ebr [15] [15] bulut<br />
K18/5 Leşger-i ebr ebr çemen mülkine aḳın ṣaldı / Ṭurma yaġmada yine niteki yaġı Tātār<br />
K18/11 Dāye-i ebr ebr yine ġoncalaruñ şeb-nemden / Başına aḳçe dizer niteki eṭfāl-i ṣıġār<br />
K21/4 Zemīne dāmen-i ebr ebr ile ṣaçdı sīmi felek / Bu ḥāleti göricek māʾil oldı tāze nihāl<br />
G27/2 Hevā-yı zülfi ḳılmışdur seni ey ebr ebr āvāre / Gözüñ yaşı budur seyl-i firāvān olmaġa bāʿis̱<br />
G114/1 Sūz-ı ʿaşḳuñla ḳaçan kim dilden āh u zār olur / Āh dūd u dūd ebr ebr ü ebr āteş-bār olur<br />
G19/2 Dūd-ı āhum ruḫuñ hevāsıyıla / Ebr Ebr Ebr olur yaġdurur cihāna gül-āb<br />
M1/V/4 Gāhī ḥicāb-ı ebre ebre girür ḫusrevā felek / Yād eyledükçe luṭfuñı terler ḥicābdan<br />
K22/2 Rişte-i bārān gümiş tel sīm-keş ebr ebr-i ebr ḥarīf / İki çarḫa döndiler gūyā zemīn ü āsmān<br />
G130/5 Meydāna girdi şevḳ ile şemşīr-bāz-ı berḳ / Çoḳ aḳçe ṣaçdı üstine ebr ebr-i ebr güher-nis̱ār<br />
G352/1 Şeb-i zülfüñ nihān eyle ruḫuñ rūşen nehār olsun / Gider ebr ebr-i ebr ḫaṭuñ yüzden cemālüñ nev-bahār olsun<br />
G482/3 Pençe-i māhı ṣanasın ḳapladı ebr ebr-i ebr sefīd / Çihre-i tābānuñuñ kim indi destār üstine<br />
K24/24 Ebr Ebr-i Ebr cūduñdan eger irse nem-i inʿāmuñ / Bitüre ḫāre gül ü lāle vü mermer sünbül<br />
Mtl 16 Ḫaṭṭuñ ḫadüñ yüzini ṭutmış nitekim ey cān / Ebr Ebr-i Ebr siyāh içinde gizlendi māh-ı tābān<br />
G430/1 Cāme-ḫ˅āb ol āfeti alduḳça tenhā ḳoynına / Ṣanuram ebrüñ girür māh-ı şeb-ārā ḳoynına<br />
G545/3 Bir cāy-ı ḫaṭar olmasa ʿālemde nedendür / Ebrüñ Ebrüñ bu gözi yaşı vü berḳuñ ḫafeḳānı<br />
ebr ebr-i ebr i bbārān(ī)<br />
b<br />
ārān(ī) [3] [3] yağmur bulutu<br />
Mtl 2 Kesb ider derd ü ġamuñ dil çeşm-i giryān ḥarcanur / Cemʿ ider deryā-yı ʿummān ebr ebr-i ebr i bbārān<br />
b<br />
ārān ḥarcanur<br />
M2/II/1 Ebr Ebr-i Ebr i bbārān<br />
b<br />
ārān ki yaġar bāġ u gül-istān üzre / Ḳaṭreler kim dökilür sünbül ü reyḥān üzre<br />
K14/8 Dür ü gevher nis̱ār itsün yolına ebr ebr-i ebr i bbārānī<br />
b<br />
ārānī / Ser-ā-ser aṭlas u dībā döşetsün mihr-i raḫşānī<br />
ebr ebr-i ebr i bah bahār(ī) bah<br />
ār(ī) [13] bahar bulutu<br />
K7/4 Mehd-i gül-zār üzre geldi dāye-i ebr ebr-i ebr i bah bahār bah<br />
ār ār / Ṭıfl-ı ġonca aġzın açdı meyl-i pistān eyledi<br />
G438/5 Zīr-i zülfüñde görenler ḫaṭṭuñı ebr ebr-i ebr i bah bahār bah<br />
ār / Sāye ṣalmış ṣandılar ṣaḥn-ı gül-istān üstine<br />
Kt1/3 Kef-i dest-i keremüñ ebr ebr-i ebr i bah bahār bah<br />
ār ār-ı ār iḥsān / Nem-i cūduñla ter ü tāze gül-istān-ı emel<br />
G111/2 Ebr Ebr-i Ebr i bah bahār bah<br />
ār ār-ı ār ḥüsndür ol zülf-i müşg-bār / Yaġdı ʿiẕārı bāġına ḫaṭ ṣanma zinhār<br />
G138/6 Faṣl-ı ḫazānı gör ki gelür ayaġına zer / Ebr Ebr-i Ebr i i bah bahār bah<br />
ār ʿālemi giryān olup gezer<br />
G295/1 Ebr Ebr-i Ebr i bah bahār bah<br />
ār ār-ı ār ʿiş<strong>ve</strong>dür ebrū degüldür ol / Bārān-ı ḥüsn riştesidür mū degüldür ol<br />
G418/2 Şekker dökerdi bāġa mükerrer şitāda berf / Ebr Ebr-i Ebr Ebr i bah bahār bah<br />
ār geldi pür itdi nebāt ile<br />
E<br />
357
K7/5 Ṭaġılup cünd-i şitā fetḥ oldı mülk-i bāġ u rāġ / Leşger-i ebr ebr-i ebr i bah bahārī bah<br />
ārī tīr-bārān eyledi<br />
K25/31 Ravża-i ʿilm-i ṭarā<strong>ve</strong>tde nem-i ḫāmeñ ile / Tāzeler gül-şen ü bāġı nitekim ebr ebr-i ebr<br />
i i bah bahār bah<br />
ār<br />
M1/IV/1 Olsun ġamuñda bencileyin zār u bī-ḳarār / Āfāḳı gezsün aġlayuraḳ ebr ebr-i ebr<br />
i nev nev-bah nev<br />
bah bahār bah ār<br />
G339/2 Gözlerüm ebr ebr-i ebr i bah bahārī bah<br />
ārī ārī gibi āb efşān idüp / Bād-<strong>ve</strong>ş sildüm anı pāk ü mücellā eyledüm<br />
G414/3 Kendü güller gibi ḫandān līk çeşm-i ʿāşıḳı / Dem-be-dem ebr ebr-i ebr i bah bahārī bah<br />
ārī gibi giryān itmede<br />
G490/2 Ġonca-i ümmīd-i bāġ-ı ʿömri ḫandān görmedi / Dīde kim ebr ebr-i ebr i bah bahārī bah<br />
ārī gibi giryān olmadı<br />
ebr ebr-i ebr i nnīsān(ī)<br />
n<br />
īsān(ī) [3] nisan bulutu ‖ nisan yağmuru<br />
G419/5 Muraṣṣaʿ sāye-bānından dökildi ebr ebr-i ebr i nnīsānuñ<br />
n<br />
īsānuñ / Dür ü yāḳūt-ı rummānī nihāl-i erġavān üzre<br />
K26/26 Ebr Ebr-i Ebr i nnīsān<br />
n<br />
īsān gibi bu kilk-i güher-bārına / Eyledi gūş-ı cihānı ṣadef-i dürr-i s̱emīn<br />
K5/19 Kef-i cūduñ keremler kim ḳılupdur ehl-i ʿirfāna / Ol iḥsānı gül ü nesrīne ḳılmaz ebr ebr-i ebr i nnīsānī<br />
n<br />
īsānī<br />
ebr ebrū ebr ū [30 [30] [30<br />
] kaş<br />
G68/2 Ġamzeler tīġ-zen olmışdur ol ebr ebrū ebr ḳavvās / Rāh-ı ʿaşḳı bu gün ol ḳaşı kemānum gözedür<br />
G293/1 Saña teşbīh itmek olmaz ey meh-i ṣāḥib-cemāl / Āfitāba ger hilāl ebr ebrū ebr vü Nāhīd olsa ḫāl<br />
G295/1 Ebr-i bahār-ı ʿiş<strong>ve</strong>dür ebr ebrū ebr degüldür ol / Bārān-ı ḥüsn riştesidür mū degüldür ol<br />
G313/1 Ālet-i ḥüsni mükemmel ḳad-i dil-cū da güzel / Ol siyeh gözler ile ḥaḳ bu ki ebr ebrū ebr ū da güzel<br />
G398/9 Ya ḫod bir nev-ḫaṭ aʿlā dil-rübādur / İki mıṣrāʿ olupdur aña ebr ebrū ebr<br />
G399/1 İtdürür zühhāda ol miḥrāb-ı ebr ebrū ebr ū ser-fürū / Ḳıldurur ʿuşşāḳa ol ḫāk-i ser-i kū ser-fürū<br />
G242/6 Mesken ṭutalı ol ḫam-ı ebr ebrūda ebr ūda çeşm-i yār / Āşūb u fitne gizlenür oldı bucaḳ bucaḳ<br />
G215/3 Teʿālaʾllāh ne ebr ebrūlardur<br />
ebr ūlardur ol ḥüsn āfitābında / Ġamından ḳāmeti māh-ı şeb-efrūzuñ hilāl olmış<br />
G262/3 Baş egmez oldı gūşe-i miḥrāb-ı ṭāʿate / Ebr Ebrūlar Ebr Ebrūlar<br />
ūlarına ūlar ına secde ḳılan dil-rübālaruñ<br />
G59/2 Yazamaz ebr ebrūlaruñ ebr ūlaruñ rāsına beñzer bir hilāl / Māh-ı tābān bunca yıllardur mis̱ālin ḳaralar<br />
G60/6 Gerçi kim ol ġamzeler nāzük geçerler nāzda / Līkin anlardan hil hilāl hil<br />
āl ebrūlaruñ diḳḳatlüdür<br />
G253/1 Fitneye āġāz idelden ġamze-i cādūlaruñ / Geh görinür gāh görinmez hil hilāl hil<br />
āl āl ebrūlaruñ<br />
G310/3 Nazenīn ebr ebrūlaruñ ebr ūlaruñ ḥaḳḳā ki ḳılmış ḳıl ḳalem / Ḥüsnüñi şol dem ki taṣvīr itmiş üstād-ı ezel<br />
G329/1 Ol iki zülf-i müşg-i ġāliye-fām / Olmış ebr ebrūlaruñ ebr ūlaruñ hilāline lām<br />
G154/1 Ebr Ebrūlaruñ Ebr ūlaruñ ġamını dil-i nā-tevān çeker / Şol pehlevāna döndi ki iki kemān çeker<br />
G486/5 Ebr Ebrūlaruñ Ebr ūlaruñ ġamıyla kemān oldı ḳāmeti / Baḳī cefā vü cevrüñ elinden çekilmedi<br />
K26/23 Kime kīn itdi yine çīni var ebr ebrūlaruñuñ<br />
ebr ūlaruñuñ / Olmış ol çeşm-i ġazālānelerüñ āhū-yı Çīn<br />
G67/4 Ḫam-ı ebr ebrūña ebr ūña baḳar vaṣluñ ümīdiyle cihān / Ḥasret-i ʿīd ile māh-ı nevi dünyā gözedür<br />
G232/3 Ṭutdı ebr ebrūña ebr ebrūña<br />
ūña yüzin mihr-i ʿiẕāruñla göñül / Ḳıbleye ḳarşu ḳılur ṣanki ṣalāt-ı işrāḳ<br />
G368/3 Sücūd itdi miḥrāb-ı ebr ebrūña ebr ūña māh / Anı bilmeyenler ṣanurlar cebīn<br />
G445/3 Ṭolaşmaḳdan degül fāriġ kemend-i kāküli dāʾim / Ulaşmaḳdan degül ḫālī kemān ebr ebrūs ebr ebrūs<br />
ūsı ūs pey<strong>ve</strong>ste<br />
G71/1 Künc-i ebr ebrūs ebr ebrūs<br />
ūsın<br />
ın ḫayāl it gūşe-i gül-zārı gör / Ḥalḳa-i zülfin ḳıyās it ṭabla-i ʿaṭṭārı gör<br />
G258/2 Kāḫ-ı ḥüsn-i yāre baḳ seyr it ḫam-ı ebr ebrūs ebr ebrūs<br />
ūsını<br />
ını / Adın añma ṭāḳ-ı Kisrā ile ḳaṣr-ı Ḳayṣerüñ<br />
K25/1 Perde-i şām olıcaḳ mihre niḳāb-ı ruḫsār / Ẓāhir oldı gözüme heyʾet-i ebr ebrū-yı ebr yı nigār<br />
G368/2 Görüp çīn-i ebr ebrū-yı ebr yı yı müşgīnüñi / Siyeh çeşmüñi ṣandum āhū-yı Çīn<br />
G436/5 Ṭāḳ-ı ebr ebrū-yı ebr yı yı nigārı göreli ey Bāḳī / Ser-fürū ḳılmadı ʿaşḳ ehli daḫı miḥrāba<br />
G488/1 Baña ebr ebrū-yı ebr yı rūy-ı cānānī / Bülbüle gūşe-i gül- istānī<br />
G154/4 Ḥaḳḳā bu kim berāt-ı hümāyūn-ı ḥüsnine / Ebr Ebrū-yı Ebr yı dil-firībi ne ġarrā nişān çeker<br />
G212/5 Ebr Ebrū-yı Ebr yı ʿanberīn ile miḥrāb-ı dīndür / Ruḫsār-ı āteşīn ile ol ḳıble-i Mecūs<br />
G451/3 Biñ meşk iderse ṣafḥa-i çarḫ üzre māh-ı nev / Ebr Ebrū-yı Ebr yı yāre öykünebilmez mis̱ālde<br />
ebr ebrūlar ebr ebrūlar<br />
ūları ūlar ı ççīn<br />
ç<br />
īn eylemek eylemek [1] [1] kaşlarını çatmak ‖ kızmak<br />
358
K6/14 Bir ḫaṭā ẓann eyleyüp ebr ebrūlar ebr ebrūlar<br />
ūların ūlar ın ççīn<br />
ç<br />
īn eylese / Cān atar der-gāhına Faġfūr ile Ḫāḳān gelür<br />
Eb Ebū Eb Ebū<br />
ū Cehl Cehl [1] Hz. Muhammed <strong>ve</strong> İslam’ın düşmanlarından biri<br />
K25/24 Ne ʿaceb fażlına nā-dān eger inkār itse / İtdi mi Aḥmed-i Muḫtāra Eb Ebū Eb ū Cehl iḳrār<br />
Eb Ebū Eb ū Ḥanīfe Ḥanīfe-i Ḥanīfe i s̱ s̱ānī s̱<br />
ānī [1] [1] ikinci Ebu Hanife ‖ Ebussuud Efendi<br />
K21/15 Eb Ebū Eb ū Ḥanīfe Ḥanīfe-i Ḥanīfe<br />
i s̱ s̱ānī s̱<br />
ānī Ebuʾs-suʿūd ol kim / Feżāʾil içre efāżıl olupdur aña ʿıyāl<br />
Ebu’s Ebu’s-su Ebu’s su suʿūd su ʿūd [1] [1] [1] Şeyhülislam Ebussuud Efendi<br />
K21/15 Ebū Ḥanīfe-i s̱ānī Ebu’s Ebu’s-su Ebu’s su suʿūd su ʿūd ol kim / Feżāʾil içre efāżıl olupdur aña ʿıyāl<br />
eby ebyāt eby āt [2] beyitler ‖ şiir<br />
K5/25 Ṣabā gibi güẕār itdüm seḥer gül-zār-ı medḥüñde / Bu eby ebyāt eby ebyāt<br />
ātı āt terennüm ḳıldı bir mürġ-i ḫoş-elḥānī<br />
G24/5 Bāḳıyā ser-naḫl-bend-i gül-şen-i eby ebyāts eby ebyāts<br />
ātsın āts ın / Eyledi naẓm-ı bülendüñ ḥāṣılı Selmānı pest<br />
ecel ecel ccām<br />
c cām<br />
āmı ām ı [1] [1] [1] ecel kadehi ‖ ‘ecel şerbetini içmek’<br />
G60/4 Ḫançer-i cānān ecel ecel ccām<br />
c cām<br />
āmına ām ına ṭurmaz ṣu ḳatar / Yolına cān virmek anuñ şol ḳadar leẕẕetlüdür<br />
ecel ecel ecel peym peymānesi peym ānesi [1] [1] ecel kadehi ‖ ‘ecel şerbetini içmek’<br />
G219/4 Bulup saḳḳā-yı hicrān teşne-dil ṣaḥrāda Mecnūnı / Ecel Ecel peym peymānesin<br />
peym ānesin ṣunmış ḥayāt ābına ḳandurmış<br />
ecr ecrām ecr ām [2] bütün varlıklar, herşey<br />
K23/37 Devrān muṭīʿ u gerdiş-i gerdūn be-kām-ı dil / Ecr Ecrām Ecr Ecrām<br />
ām rām devlet ü iḳbāl müstedām<br />
K14/28 Licāmuñda sitām olmaḳ yaraşur çarḫuñ ecr ecrām ecr ecrām<br />
āmı ām / Semendüñ sīne-bendinde gül-i zer māh-ı tābānı<br />
ed edā ed ā [11]<br />
1. karşılık, şükür<br />
K6/21 Bī-nihāyet luṭfuña lāyıḳ ed edā ed mümkin degül / Gerçi maʿnā ḫāṭıra bī-ḥadd ü bī-pāyān gelür<br />
2. şiir/gazel ‖ sanat (şiir söyleme bağlamında) ayrıca bkz. TOLASA, s. 367. (elfāz <strong>ve</strong> edā<br />
kavramlarının tezkirelerde kullanışı için)<br />
G57/7 Bāḳī kelāmı cümleden aʿlā edā eder / Ḥaḳḳ-ı suḫanda ḥāṣıl efendi ed edā ed<br />
ā ā budur<br />
G337/11 Ed Edā-yı Ed yı Bāḳīyi vaṣfında selsebīl ṣanup / Riyāż-ı baḫtını bāġ-ı cināna beñzetdüm<br />
G234/7 Żarūrī ser-fürū ḳıldı ed edāña ed āña düşmen ey Bāḳī / Senüñ şemşīr-i ṭabʿuñ Ẕüʾl-feḳār-ı Murtażā ancaḳ<br />
3. söz<br />
G127/5 Ed Edās Ed Edās<br />
āsı ās ı ḫūbdur maʿnāsı raʿnā şiʿr-i Bāḳīnüñ / Aña reşk itdüren erbāb-ı naẓmı hep bu maʿnādur<br />
G162/8 Virdi ḥaḳḳ-ı ed edāy ed edāy<br />
āyı āy maʿnāya / Ḳavl-i Bāḳī ki mā-bihiʾl-ḥaḳdur<br />
K21/23 ʿArūs-ı dehre s̱enāñı benem ḳılāde ḳılan / Güher ed edā-yı ed<br />
yı yı girān-māye rişte ince ḫayāl<br />
G296/2 Naḳşlar baġladı nev-rūz hevāsında çemen / Eylesün ḫūb ed edālarla ed<br />
ālarla ālarla terennüm bülbül<br />
K4/11 Ed Edās Ed Edās<br />
āsı ās Selsebīl-i bāġ-ı Rıḍvān / Ḥurūfı ravżadan gelmiş reyāḥīn<br />
K17/11 Ḳandan gedā-yı bī-ser ü pālar senüñ gibi / Ḳandan ed edā-yı ed<br />
yı yı medḥ-i şehenşāh-ı tāc-dār<br />
4. söyleyiş, terennüm<br />
G107/2 Mürġ-i dil naġmeleri şevḳıne gül ruḫlarınuñ / Ne ṣafā-baḫş ed edālar ed ālar ne güzel yirlerdür<br />
ed edā-yı ed yı ḫūb ḫūb ile ile [2] [2] güzel bir söyleyişiyle (şiir/gazel bağlamında)<br />
G418/6 Bāḳī ed edā-yı ed yı ḫūb ḫūb ile ile vaṣf itse leblerüñ / Ḳand-i nebāt ḥall ider āb-ı ḥayāt ile<br />
G431/5 Maʿnī-i pākīze ey Bāḳī ed edā-yı ed yı ḫūb ḫūb ile ile / Sīm-ten dil-dāre beñzer kim libāsı yaraşa<br />
ed edā ed ā itmek itmek [3]<br />
1. ödemek<br />
359
K23/7 Yā defter-i sipihrde reʾy-i resīddür / Deyn-i ṣıyāmı ḫalḳ ed edā ed ā itdiler itdiler tamām<br />
2. söylemek (şiir/gazel bağlamında)<br />
G57/7 Bāḳī kelāmı cümleden aʿlā ed edā ed ā eder / Ḥaḳḳ-ı suḫanda ḥāṣıl efendi edā budur<br />
3. terennüm etmek, şakımak<br />
G387/7 Bülbül ed edā-yı ed yı yı medḥ-i gül ü gül-sitān ider ider / Bāḳī duʿā-yı devlet-i sulṭān-ı pāk-dīn<br />
ed edā ed ā ḳılmak ılmak [1] [1] söylemek, terennüm etmek<br />
G264/4 Ḥadīs̱-i ʿaşḳı ḥarf u lafẓ ile ḳılmaz ılmaz ed edā ed<br />
ā ammā / Ne raʿnā söyler ol maʿnāyı çeng ü nāyı söyletseñ<br />
1. alçak<br />
ed edānī ed ānī [2]<br />
G74/5 ʿĀlem-i ʿul<strong>ve</strong> ʿurūc it meleʾ-i aʿlā gör / Ḳalma şol pāyede kim anda ed edānī ed ānī görinür<br />
2. alçak, soysuz kimseler<br />
G192/2 Baş egmezüz ed edānīye ed ānīye dünyā-yı dūn içün / Allāhadur te<strong>ve</strong>kkülümüz iʿtimādumuz<br />
ed edānī ed ānī vü erzāl [1] [1] soysuz <strong>ve</strong> alçaklar<br />
K20/40 Elümde sāġar-ı ʿişret emīr-i meclis idüm / Zamāne olmasa devr-i ed edānī ed ānī vü erzāl erzāl<br />
e’d e’d-dālü e’d ālü ʿale’l ʿale’l-ḫayri ʿale’l<br />
ḫayri ke ke-fāʿil ke<br />
ʿil [1] ‘Bir hayra sebep olan onu yapmış gibidir’ (hadis)<br />
G298/2 Ḳaddüm gibi ḫāk-i ḳademüñ öpdi naʿl-çeñ / Meşhūrdur e’d e’d-dālü e’d<br />
ālü ālü ʿale’l ʿale’l-ḫayri ʿale’l<br />
ḫayri ke ke-fāʿil ke<br />
ʿil<br />
edeb edeb edeb itmek itmek [1] [1] utanmak<br />
G247/3 Öpdüm elini ḳucmaġa bilin edeb edeb itdüm itdüm itdüm / Güldi didi bilmez daḫı bī-çāre ṣarılmaḳ<br />
edhem edhem [1] [1] [1] karayağız at<br />
K23/36 Hem-vāre tā ki edhem edhem-i edhem zerrīn-sitām-ı çarḫ / Naʿl-i zer ile eyleye bu ʿarṣada ḫırām<br />
360<br />
ed edīb ed edīb<br />
īb-i īb i bülend bülend-nām bülend<br />
ām [1] adı yüce edip/çelebi (zarif <strong>ve</strong> edepli kişilik) ‖ Filipeli Mahmut<br />
Efendi (Baba Efendi)<br />
K23/14 Ol fāżıl-ı zamāne lebīb-i ḥabīb-i ḫalḳ / Ol ʿārif-i yegāne ed edīb ed edīb<br />
īb-i īb i bülend bülend-nām<br />
bülend<br />
ām ām<br />
Efendi<br />
ed edīb ed edīb<br />
īb-i īb i ferru ferruḫ-fāl ferru<br />
āl [1] [1] bahtı açık, uğurlu/talihli edip (zarif <strong>ve</strong> edepli kişilik) ‖ Ebussuud<br />
K21/12 Beyāż düşdi hele şekl-i ṭāliʿ-i eyyām / Mis̱āl-i çihre-i baḫt-ı ed edīb ed<br />
īb īb-i īb i ferru ferruḫ-fāl ferru<br />
āl<br />
ed edīb ed edīb<br />
īb-i īb i nükte nükte-dān nükte<br />
ān [1] [1] nükteli söz söyleyen edip (zarif <strong>ve</strong> edepli kişilik) ‖ Filipeli<br />
Mahmut Efendi (Baba Efendi)<br />
K22/15 Bir yeşil ġarrā zer-efşān kāġıd olmışdur çemen / Yaraşur yazılsa ger medḥ-i ed edīb ed edīb<br />
īb-i īb i nükte nükte-dān nükte<br />
ān ān<br />
edn ednā edn ā [1] çok aşağı, alçak<br />
G315/2 Göze göstermez ise ṭañ mı beni her edn ednā edn / Ki naẓar farḳ idecek mertebeden a‘lāyem<br />
edn ednā edn ā iişaret<br />
i<br />
şaret şaret [1] [1] [1] en küçük işaret, en ufak el işareti<br />
K23/17 Münḳād emr ü nehyine eṣḥāb-ı iʿtibār / Edn Ednā Edn ā iişaretine<br />
i<br />
şaretine ẕeviʾl-iḥtirām rām<br />
edy edyān edy ān [1] [1] [1] dinler <strong>ve</strong> milletler ‖ bütün dünya<br />
Kt1/10 Ola vaṣfuñla müzeyyen ṣafaḥāt-ı eyyām / Ṭola medḥüñle kütüb-ḫāne-i edy edyān edy<br />
ān u u milel<br />
milel<br />
ef efāżıl ef ıl ıl [2] [2] en faziletli ‖ en değerli<br />
K21/15 Ebū Ḥanīfe-i s̱ānī Ebuʾs-suʿūd ol kim / Feżāʾil içre ef efāżıl ef ıl olupdur aña ʿıyāl<br />
K23/22 Bircīs işigi ḫākine olurdı çihre-sāy / Olmasa ger cibāh-ı ef efāżıldan ef<br />
ıldan izdiḥām
ef efḍal ef ḍal [1] daha çok, daha fazla<br />
Kt1/8 Der-geh-i Ḥaḳḳa niyāz eyleyelüm ey Bāḳī / Cümleden der-geh-i sulṭāna duʿādur ef efḍal ef<br />
ḍal<br />
efendi! efendi! [ [18] [ 18]<br />
G57/7 Bāḳī kelāmı cümleden aʿlā edā eder / Ḥaḳḳ-ı suḫanda ḥāṣıl efendi efendi edā budur<br />
G61/2 Naḳş-ı ḫaṭuñla yazıludur ṣafḥa-i derūn / Odlara yaḳma yazuġ efendi efendi efendi günāhdur<br />
G80/3 Ḫaṭṭ-ı ruḫuñ ki daḫı ḥicāb-ı ḫafādadur / ʿAşḳ ehlinüñ efendi efendi görinmez belāsıdur<br />
G129/3 Peşmīne geydi egnine zülfüñden aldı el / Göklerde uçdı āḫır efendi efendi hümāyı gör<br />
G170/1 Degül pehlū efendi efendi cism-i pāküñ bir içim ṣudur / Miyānuñ ḥavż-ı sīmīn içre düşmiş ṣanki bir mūdur<br />
G250/2 ʿAraḳlar eyler ise bāġ-ı ʿārıżuñ gül-geşt / İñende olmasun andan efendi ter zülfüñ<br />
G262/1 Gönder efendi efendi sīneme tīr-i belālaruñ / Olsun siper belālaruña mübtelālaruñ<br />
G267/4 Bend-i fürḳatde ḳoma bendeñi āzād eyle / Öldürürseñ de eger ḳaçmaz efendi ḳuluñ<br />
G288/4 Meclisde būseñe ṭolaşur şöyle añların / Cāmuñ efendi bir ġarażı var tehī degül<br />
G357/5 Cevr ü cefāñı çekmege sevdi göñül seni / Derd ü belāya geldüm efendi efendi efendi cihāne ben<br />
G468/7 Saña açmaz efendi efendi efendi gerçi Bāḳī / Ġamuñdan gögsin itdi pāre pāre<br />
G469/5 Ḳapuñda nāle ḳılmamaġa iḫtiyār yoḳ / Vaʾllāhi bī-günāhın efendi bu bābda<br />
M1/VIII/7 Rāḥat yüzini görmedi çalışdı cān ile / Çekdi Efendi Efendi Efendi yolına bu deñlü zaḥmeti<br />
G316/5 Muġaylān-ı belā ṭutmış ṭarīḳ-i Kaʿbe-i vaṣluñ / Efendi Efendi ben o rāh-ı pür-ḫas u ḫāşākden geçdüm<br />
G444/3 Şarābı zevraḳ ile içmenüñ zamānı degül / Efendi Efendi keştīyi kāġıdda ṣuyı bardaḳda<br />
G468/4 Yıḳar bünyād-ı çarḫı bād-ı āhum / Efendi Efendi nesne döymez rūzgāre<br />
G292/7 Umaruz himmet-i merdān-ı ṭarīḳat yitişe / Nā-gehān bir gün efendüm efendüm diye Bāḳī berü gel<br />
G38/6 Bāḳī kifāyet eyler işāret efendüñe efendüñe / Maḫlaṣ yerine yazdurasın aḫlaṣuʾl-ʿibād<br />
ef efġān ef ġān [3] feryat, haykırma<br />
M2/III/5 Gelüp aḥbāb serīrüñde seni görmeyicek / Ḳanı Sulṭān diyü eflāke irişsün ef efġān ef ġān<br />
G179/5 Ser-i kūyuñdaki ef efġān ef efġān<br />
ġān-ı ġān Bāḳī / Ḥicāzuñ ḳāfilesinde ceresdür<br />
G118/2 Ḫ˅āb-ı ġafletde yatur baḫt-ı siyāhum ammā / Giceler ʿālemi bī-dār iden ef efġānumdur<br />
ef ġānumdur<br />
ef efġān ef ġān eylemek/itmek [4] feryat etmek, haykırmak<br />
G430/2 Ṣubḥ-dem ey fāḫte bīhūde ef efġān ef ġān eyleme / Çün girürsin her gice bir serv-i bālā ḳoynına<br />
G482/1 Gül ġam-ı ḫaṭṭuñla düşmiş ḫançer-i ḫār üstine / Gelmiş ef efġān ef ġān eyler anuñ bülbül-i zār üstine<br />
G229/4 Gökde ef efġān ef ġān iderek ṣanma geçer ḫayl-i küleng / Çekilür kūyuña mürġān-ı dil ü cān ṣaf ṣaf<br />
G356/5 Mürġ-i dil-i Bāḳīyi görüñ fāḫte-āsā / Ef Efġān Ef ġān ider ider ol serv-i ḫırāmānuñ ucından<br />
ef efġān ef efġān<br />
ġān-kün ġān kün künān kün ān [1] feryat ederek, haykırarak<br />
G237/3 Pāy-kūbān dest-efşān naʿre-zen ef efġān ef efġān<br />
ġān-kün ġān kün künān kün ān / ʿAzm-i kūy-ı dil-rübā itdüm olup der-rāh-ı şevḳ<br />
efg efgār efg efgār<br />
ār [1] [1] yaralı<br />
G244/1 Sīne mecrūḥ-ı ġam-ı ġurbet ü efg efgār efg efgār<br />
ār-ı ār firāḳ / Dil esīr-i elem-i hecr ü giriftār-ı firāḳ<br />
efgende efgende [1] [1] [1] tutkun, âşık<br />
G104/2 Naʿl kesmiş farḳına her biri olmış sīne-rīş / Nā<strong>ve</strong>k-i müjgānuñuñ efgendesidür tīrler<br />
efk efkār efk efkār<br />
ār [4] endişe, tasa<br />
K18/28 Āsmān-pāye hümā-sāye ʿAlī Pāşā kim / İremez ṭāḳ-i celāline kemend-i efk efkār efk ār<br />
G254/4 Dür dişi vaṣfında ey dil baġla bir ʿıḳd-ı güher / Lüʾlū-yı lālā-yı naẓmuñ rişte-i efk efkāre efk āre çek<br />
G338/3 Yād-ı ser-i zülfüñle gül-zār-ı dil ü cānda / Sünbüller ider peydā efk efkār efk<br />
ār ār-ı ār perīşānum<br />
G276/1 Giceler kāküli sevdāsı ile dil-dāruñ / Ḥaddi pāyānı mı var dūr u dırāz efk efkāruñ efk āruñ<br />
361
efk efkār efk efkār<br />
ār-ı ār ı sey seyāḥat sey<br />
ḥat [1] seyahat fikri<br />
G171/2 Uçdı bu feżālardan mürġ-i dil-i nālānum / Ārām idemez oldum efk efkār efk efkār<br />
ār-ı ār ı sey seyāḥat sey<br />
ḥat var<br />
efl eflāk efl āk [18] felekler ‖ gökyüzü<br />
K24/18 Fāżıl-ı dehr Meḥemmed Çelebi kim efl eflāk efl āk / Bāġ-ı fażlında ṭoḳuz dānelü bir ter sünbül<br />
K25/3 Ḳamerüñ altına yā ṣafḥa-i efl eflāk efl āk üzre / Rā yazupdur ḳalem-i ṣunʿ-ı Celīl ü Cebbār<br />
K26/16 Defter-i devletine miḥ<strong>ve</strong>r-i efl eflāk efl āk ḳalem / Ḫātem-i ḳadrine bu günbed-i fīrūze nigīn<br />
G26/4 Rūḥ-ı pāk ol yirüñ efl eflāk efl āk ola mānend-i Mesīḥ / Ḳalmaġa ḫāk-i meẕelletde bu tendür bāʿis̱<br />
G118/3 Görinen encüm-i efl eflāk efl eflāk<br />
āk degüldür ey meh / Dūd-ı āh-ı şerer-ālūd-ı dil ü cānumdur<br />
G147/7 O ḫurşīd-i sipihr-i salṭanat kim / Öñinde ḳāmet-i efl eflāk efl āk ḫamdur<br />
G188/3 Sūziş-i ʿaşḳuñ ile āh idicek ben her dem / Şerer-i āteş-i dil ʿazmini efl eflāk efl āk eyler<br />
G309/1 Ehl-i tecrīd ki kūyuñda yiri ḫāk degül / Pāye-i ḳadri Mesīḥā gibi efl eflāk efl āk degül<br />
G130/4 Efl Eflāk Efl āk devr-i dāʾim ile ṭurmayup ṣular / Neşv ü nemāda tāze vü ter ṣaḥn-ı sebze-zār<br />
M3/I/6 Nevbet ol Şāh-ı cevān-baḫt-ı cihānuñdur diyü / Çaldılar efl eflākdan efl ākdan kūs-ı beşāret ṣubḥ-dem<br />
K7/25 Anlar itdi ḫākden efl eflāke efl eflāke<br />
āke gerçi ser-firāz / Menzilin şāh-ı cihān eyvān-ı Keyvān eyledi<br />
K15/5 İrişdi ḫākden būy-ı baḫūr-ı Meryem efl eflāke efl āke / Muʿaṭṭar eyledi göklerde dāmān-ı Mesīḥāyı<br />
G265/2 Ḫadeng-i āhumuñ efl eflāke efl eflāke<br />
āke seyr ider güẕerin / Ḥicābı şöyle çeker yirlere geçer nā<strong>ve</strong>k<br />
G347/4 Çekilmiş ḳaddüñ efl eflāke efl eflāke<br />
āke dökilmiş sünbülüñ ḫāke / Leṭāfet gül-şeninde bir nihāl-i sāye-güstersin<br />
G373/3 Görinen encüm degül gūyā ḫazān evrāḳınuñ / ʿAksidür āyīne-i efl eflāke efl āke düşmişdür ʿayān<br />
G400/4 Öykündügiʾçün işigüñe ey şeh-i cihān / Daḫı ne ḳulplar ṭaḳa efl eflāke efl eflāke<br />
āke māh-ı nev<br />
K25/30 Ser-<strong>ve</strong>rā miḥ<strong>ve</strong>r-i gerdūn-ı feżāʾil ḳalemüñ / Merkez-i himmetüñ efl eflāk efl eflāk<br />
āk-ı āk ı meʿālīye medār<br />
K23/21 Fażlı feżāsı içre bu efl eflāk efl eflāk<br />
āk-i āk i i bī-ḳarār / Evc-i hevāda yidi muʿallaḳ döner ḥamām<br />
efl eflāke efl āke çekmek [1] [1] göklere çıkartmak<br />
G382/3 Ḳandīl gibi dīde pür-āb u dilümde tāb / Efl Eflāke Efl Eflāke<br />
āke çekdüm çekdüm āteş-i āhum zebānesin<br />
efl eflāke efl āke ççıḳmak<br />
ç<br />
ḳmak [6] göklere çıkmak, yükselmek<br />
G327/3 ʿAlev-i āteş-i āhum degül efl eflāke efl eflāke<br />
āke ççıḳan<br />
ç<br />
ḳan / Aḫter-i baḫtuma bir tīġ-i muṣayḳal çekdüm<br />
G455/3 Günbed-i efl eflāke efl āke ççıḳd<br />
ç<br />
ḳd ḳdı ḳd ġulġul-i mürġān-ı bāġ / Dem-be-dem başında servüñ şūr u ġavġādur yine<br />
G464/1 Çı Çıḳar Çı ḳar eflāke eflāke eflāke derūnum şereri döne döne / Dökilür ḫāke yaşum ḳaṭreleri döne döne<br />
G512/1 Çı Çıḳsa Çı ḳsa eflāke eflāke nʾola āteş-i āhum şereri / Çarḫdur encüm-i seyyārenüñ ey māh yiri<br />
G464/6 Dīde-i encüme küḥl olmaġ içün efl eflāke efl āke / Gird-bād ile çı çıḳar çı çıḳar<br />
ḳar ḫāk-i deri döne döne<br />
K1/36 Efl Eflāke Efl āke ççıḳd<br />
ç ḳd ḳdı ḳd <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le-i ʿarṣa-i zemīn / İndi zemīne ġulġule-i āsmāniyān<br />
efl eflāke efl āke ççıḳarmak<br />
ç<br />
ḳarmak [1] göklere çıkarmak, yükseltmek; bkz. ‘göğe çıkarmak’ md.<br />
G125/5 Ruḫlaruñ medḥini efl eflāke efl āke ççıḳard<br />
ç<br />
ḳard ḳardı ḳard Bāḳī / Şevḳden ṭoldı bu gün nūr ile Beytüʾl-Maʿmūr<br />
efl eflāke efl āke iri irişmek iri<br />
şmek [3] [3] göklere ulaşmak, yükselmek; bkz. ‘göklere irmek’, ‘eflāka irmek’ md.<br />
M2/III/5 Gelüp aḥbāb serīrüñde seni görmeyicek / Ḳanı Sulṭān diyü efl eflāke efl āke iri irişsün iri<br />
şsün efġān<br />
G65/2 Ḥaremden naʿre-i Lebbeyke Lebbeyk irdi irdi efl eflāke efl āke / Ser-i kūyuñda gūyā nāle-i ʿuşşāḳ-ı şeydādur<br />
K17/8 Ol kim ġubār-ı der-gehine intisāb ile / Efl Eflāke Efl āke irdi irdi küngüre-i tāc-ı iftiḫār<br />
efs efsāne efs āne [4]<br />
[4]<br />
G361/3 Ḳoyup tesbīḥ-i mercānı seni kim diñler ey vā‘iẓ / Mufaṣṣal ḳıṣṣa başlarsın ġarīb efs efsāne efs efsāne<br />
āne söylersin<br />
G116/5 Cihān efs efsānedür efs ānedür aldanma Bāḳī / Ġam u şādī ḫayāl-i ḫ˅āba beñzer<br />
M2/IV/3 Şöyle bī-hūş u ḫarāb eyledi efs efsāne efs efsāne<br />
āne-i āne ġam / ʿAḳlumuz başumuza gelmeye efsūnlar ile<br />
G509/6 Zāhidā ʿaşḳ içre teʾs̱īr eylemez Bāḳīye pend / Mest-i lā-yaʿḳil bilürsin diñlemez efs efsāneyi efs āneyi<br />
362
efser efser [2] [2] taç<br />
K19/1 Zer ü gevherle ḳılup zī<strong>ve</strong>r-i efser efser efser ḫātem / Zīb ü zīnetde geçer hem-ser-i Ḳayser ḫātem<br />
G511/4 Düşürdi efser efser-i efser iḳbāli serden / İçüp bī-hūş olan cām-ı ġurūrı<br />
363<br />
efser efser-i efser i i DDārā<br />
D<br />
ārā [1] Dârâ’nın tacı ‖ görkem, heybet, gösteriş (dünyanın olumsuz anlam değerleri<br />
bağlamında)<br />
G408/6 Geç otur sedd-i Sikender gibi künc-i ʿuzlete / Başuñ egme dehr-i dūnuñ efser efser-i efser<br />
i DDārās<br />
D<br />
ārās ārāsına<br />
ına<br />
efser efser-i efser i Ḫāḳān Ḫāḳān [1] [1] Hakan’ın tacı (‘Kayser’ paralelliğinde)<br />
K10/14 Vāṣıl olmaz pāye-i naʿl-i semend-i ḳadrine / Efser Efser-i Efser i Ḫāḳān Ḫāḳān degül tāc-ı ser-i Ḳayser bile<br />
efser efser-i efser i Key [1] padişah tacı (Fars hükümdarları bağlamında)<br />
G514/1 Çemende lāle geydi efser efser-i efser i Key / Elinde tāc u taḫt-ı Behmen-i dey<br />
efser efser-i efser i zerr zerrīn zerr<br />
īn [1] [1] altın taç ‖ parlak taç; bkz. ‘zerrīn tāc’ md.<br />
K5/37 Zümürrüd taḫtına çıḳduḳça şāh-ı leşger-i encüm / Cihānı efser efser-i efser i zerr zerrīn zerr<br />
īn ile ḳılduḳça nūrānī<br />
efs efsūn efs ūn [1] [1] sihir, büyü<br />
M2/IV/3 Şöyle bī-hūş u ḫarāb eyledi efsāne-i ġam / ʿAḳlumuz başumuza gelmeye efs efsūnlar efs ūnlar ile<br />
efs efsūnlu efs ūnlu [1] [1] şerbetli, okunmuş<br />
Kt8/1 Ṭabʿ-ı sāḥir-pīşeñe Bāḳī göñüller meyl ider / Şekker-i şiʿr-i dil-āvīzüñ meger efs efsūnludur<br />
efs efsūnludur<br />
ūnludur<br />
efsürde efsürde [1] [1] solgun, solmuş<br />
G70/4 Şöyle ḳıldı ten-i efsürdeyi efsürdeyi efsürdeyi āh-ı serdüm / Ṭoḳınup ṭurduġı dem nā<strong>ve</strong>k-i cānān ditrer<br />
efş efşān efş ān itmek itmek itmek [1] [1] [1] saçmak<br />
G339/2 Gözlerüm ebr-i bahārī gibi āb efş efşān efş ān idüp idüp / Bād-<strong>ve</strong>ş sildüm anı pāk ü mücellā eyledüm<br />
efş efşān efş<br />
ān ān-per ān per [1]<br />
G477/3 Ġamzeñ ġamuñda dil varaḳın şöyle ṭoġradı / Efş Efşān Efş Efşān<br />
ān-per ān per per olsa gül kesemez böyle kāz ile<br />
efżāl efżāl [1] [1] [1] faziletler, himmetler<br />
K21/21 Maʿārif ehline ḳapuñdan irişür maʿrūf / Feżāʾil ehline ṭapuñdan irişür efż efżāl efż āl<br />
efżal efżal-i efżal i ehl ehl-i ehl<br />
i zam zamān zam<br />
ān [1] [1] [1] zaman ariflerinin en faziletlisi ‖ Kadızâde<br />
K25/18 Vāris̱-i ʿilm-i Nebī Ḥażret-i Ḳāḍī-zāde / Efżal Efżal-i Efżal i ehl ehl-i ehl<br />
i zam zamān zam<br />
ān eşref-i eşrāf u kibār<br />
efz efzūn efz ūn itmek [1] arttırmak, çoğaltmak<br />
G491/6 Ruḫına māʾil iken sevdi ʿiẕārını göñül / Āh kim derdümi günden güne efz efzūn efz<br />
ūn ūn itdi<br />
efz efzūn efz efzūn<br />
ūn olmak [1] [1] artmak, çoğalmak<br />
G142/2 Ol melāḥat Mıṣrınuñ Yūsuf-cemāli şevḳıne / Seyl-i eşküm Nīl-<strong>ve</strong>ş günden güne efz efzūn efz<br />
ūn olur<br />
eger eger yo yoḫsul yo yoḫsul<br />
ḫsul eger bay [1] fakir de zengin de ‖ herkes<br />
G519/5 ʿAṭā ḳıl Bāḳīye luṭfuñ İlāhī / Saña muḥtāc eger eger yo yoḫsul yo ḫsul eger bay bay<br />
egerçi egerçi [20] [20] her ne kadar, ise de, gerçi<br />
K6/6 Senden ayrılmaḳ ḳatı müşkil belādur dostum / Yoluña ölmek egerçi ʿāşıḳa āsān gelür<br />
K20/21 Kef-i cevādı pür eyler seḥāb dāmānın / Seḥāb egerçi egerçi virür dāmen ile vaḳt-i nevāl<br />
M1/II/5 Ḥükm-i ḳażāya virdi rıżāyı egerçi egerçi kim / Şāh-ı ḳażā-tevān u ḳader-dest-gāh idi<br />
G58/4 Dām-ı āġūş içre düşmez ol tezerv-i ḫoş-ḫırām / Dāne-i eşküm egerçi egerçi lüʾlū-yı şeh-vārdur<br />
G102/4 Devr-i ruḫuñda ḳaldı ḳamer künc-i ḫānede / Nāmı egerçi egerçi egerçi ḫaylī zamāndur nişānludur<br />
G192/4 Zühd u ṣalāḥa eylemezüz ilticā hele / Ṭutdı egerçi egerçi egerçi ʿālem-i kevni fesādumuz
G245/3 Ḥużūr-ı pīre yitişdüm egerçi egerçi her fende / Velī güzelleri sevmekde iḫtiyārum yoḳ<br />
G517/4 Ḫāric <strong>ve</strong>cihden ey ṣanem-i dil-rübā ḫaṭuñ / Yazmış kitāb-ı ḥüsnüñ egerçi kenārını<br />
Kt15/1 Ḳaldı bucaḳda eskidi dīvānuñ Emriyā / Söz yoḳ egerçi egerçi bī-bedel ü bī-naẓīrdür<br />
K3/4 Egerçi Egerçi Egerçi ser-āmed geçer şāḫ-ı sünbül / Muʿanber ṣaçuñla ḳaçan ola hem-ser<br />
K4/10 Egerçi Egerçi Egerçi noḳṭadur ṣūretde anlar / Velī maʿnā yüzinde ḫāl-i müşgīn<br />
K5/34 Ege Egerçi Ege rçi pīr-i dānādur göñül fenn-i belāġatda / Velī olmaz deb-istān-ı s̱enāñuñ ṭıfl-ı nā-dānı<br />
K27/11 İrem bāġı aña nisbet degül bir ṭaşına ḳıymet / Egerçi Egerçi ḳıymeti ṭaş iledür bünyādı ser-tā-pā<br />
M7/IV/1 Egerçi Egerçi Egerçi tīġ-i bī-dādı derūnum ṭoġradı muḥkem<br />
G17/2 Egerçi Egerçi Egerçi gök yüzinde aḫter-i ferḫunde-fer çoḳdur / Ḳanı ḫāl-i ruḫuñ mānendi bir rūşen güher kevkeb<br />
G52/1 Nihāl-i ḳāmetüñ ḥaḳḳā ʿaceb naḫl-i dil-ārādur / Egerçi Egerçi ḳaddüñ aʿlā kākülüñ aʿlādan aʿlādur<br />
G169/2 Egerçi Egerçi ʿarʿar-ı bāġuñ bülend ḳāmeti var / Nihāl-i ḳaddüñe nisbet leṭāfeti yoḳdur<br />
G185/4 Ḳapuñda ḫāk-i rāh olmaḳ baña vaʾllāhi rifʾatdür / Egerçi Egerçi kim beni düşkün ṣanup üftādedür dirler<br />
G347/2 Gör ey ṭūṭī ne şekker-rīz olupdur ḥoḳḳa-i laʿli / Egerçi Egerçi dürre-i dürc-i feṣāḥat nükte-per<strong>ve</strong>rsin<br />
G547/3 Egerçi Egerçi Egerçi ḳah<strong>ve</strong>nüñ bir gūne vardur ʿālemi ammā / İki kāse mey içre seyr iderler Çīn ü Faġfūrı<br />
egilmek egilmek [1] [1] kamburlaşmak<br />
G523/4 Cevānlıḳ ʿālemi gitdi ne vaḳtin ṭoġrılam yā Rab / Egildüm Egildüm bār-ı ʿaşḳ-ı yār ḳaddüm bükdi pīr itdi<br />
egin egin [4] [4] [4] sırt, üst; TS. C. III, s. 1390-1394.<br />
G135/5 Gül ü nergis yine altun beneklü cāme geymişler / Libāsı lālenüñ egninde egninde bir dībā-yı zībādur<br />
G71/2 Ṭurralar egnindeki egnindeki egnindeki müşgīn zirihler seyrin it / Ġamzeler ṭaḳınduġı şemşīr-i cevher-dārı gör<br />
G129/3 Peşmīne geydi egnine egnine zülfüñden aldı el / Göklerde uçdı āḫır efendi hümāyı gör<br />
Kt14/2 Bir mübārek ʿīd olur mı kim bu ḫayyāṭ-ı felek / Egnüme Egnüme ḫilʿat diyü miḥnet libāsın biçmeye<br />
eglence eglence [8]<br />
[8]<br />
M9/V/4 Ṣafā-yı ṣaf<strong>ve</strong>t-i ṭabʿuñ yiter eglence eglence ey Bāḳī<br />
G63/5 Ṣafā-yı ḥālet-i ṭabʿuñ yiter eglence eglence eglence ey Bāḳī / Bī-ḥamdiʾllāh ne ġam yirsin elüñde sāġar-ı Cem var<br />
G179/1 Ḫayālüñ ʿāşıḳa eglence eglence eglence besdür / Viṣālüñ istemek zāʾid he<strong>ve</strong>sdür<br />
G485/7 Nükte-i mihr ü maḥabbetdür ser-ā-ser Bāḳıyā / Bulmaya ʿaşḳ ehli bir eglence eglence eşʿāruñ gibi<br />
G254/5 Sīne bir eglenceden eglenceden ḫālī gerekmez Bāḳıyā / Yāre sen ḳādir degülsin bārī miskīn yara çek<br />
G276/2 ʿĀşıḳuñ āh u enīn olsa ʿaceb mi kārı / Nāle vü zār olur eglenceleri eglenceleri bīmāruñ<br />
G415/2 Devlet anuñ kim ḫayāl-i yār ola eglencesi eglencesi / Ḫurrem ol dem kim geçer endīşe-i dil-dār ile<br />
G513/5 Tāze dil-ber sevdi Bāḳī şimdi fikr-i vaṣl ider / Bir güzel eglencesi eglencesi var bir laṭīf endīşesi<br />
eglemek eglemek eglemek [3] [3] [3] avutmak, oyalamak<br />
G148/5 Mülk-i ġamda eşk ü āh egler egler beni / Ol yirüñ āb u hevāsı ḫoş gelür<br />
G353/6 Şarāb-ı dil-güşā egler egler dil-i mehcūrı ey Bāḳī / İlet ol derd-mendi ḫāne-i ḫammāre eglensün<br />
G369/3 Cānā ḫayālüñ egler egler idi ḫaste göñlümi / Ṣubḥ-ı ezelde ḫ˅āb-ı ʿademden uyanmadın<br />
eglenmek eglenmek [9]<br />
[9]<br />
1. oyalanmak, vakit geçirmek<br />
G510/2 Eglendi Eglendi biraz ḳaddi hevāsiyle çemende / Dil mürġi ḳonup serv-i ḫırāmāne ṣalındı<br />
G240/4 Her ġazāluñ tek ü pū itmede ardınca göñül / Şāhlar eglenemez eglenemez ṣayd u şikār olmayıcaḳ<br />
G353/1 Ṣaçuñ zencīrine bend it dil-i āvāre eglensün eglensün / Muḳayyed ḳıl biraz ol zülf-i müşgīn-tāre eglensün<br />
eglensün<br />
G353/2 Dil ü cān nāleler ḳılsun reg ü pey virsün āvāze / Tek olsun yār māʾil naġme-i evtāre eglensün<br />
eglensün<br />
G353/3 Dehānuñ teng-i sükker iki şekker-pāredür laʿlüñ / Ṣun ey cān ʿāşıḳ-ı zāra hele bir pāre eglensün<br />
eglensün<br />
G353/4 Ruḫuñ seyr itdür ey rūy-ı zemīnüñ māh-ı tābānı / Biraz baḳsun felekden sebʿa-i seyyāre eglensün<br />
eglensün<br />
364
G353/5 Leb-i şīrīni vaṣfında ʿaceb rengīn ġazel düşdi / Oḳuñ bu şiʿri ṭūṭī-i şeker-güftāre eglensün<br />
eglensün<br />
G353/6 Şarāb-ı dil-güşā egler dil-i mehcūrı ey Bāḳī / İlet ol derd-mendi ḫāne-i ḫammāre eglensün<br />
eglensün<br />
2. durmak<br />
G286/6 Bezme gelse bir dem eglenmez eglenmez gider ol ġonca-leb / Az olur gül-şende ġāyet müddet-i ārām-ı gül<br />
egri egri [1] [1] rakip 22 ; bkz. ‘boynuzı egri’ md.<br />
G398/5 Ṭaḳılur saña ḫançer gibi egri egri / Atılur oḳ gibi yābāne ṭoġru<br />
ehem ehem [1] [1] en önemlisi, en mühimi<br />
G147/10 Ḳo şiʿri Bāḳıyā dāʾim niyāz it / Duʿāʾ-i devlet-i sulṭān ehemdür<br />
ehemdür<br />
eḥibbā ḥibbā [1] tanıdıklar, bildikler, dostlar<br />
G153/7 Bāḳī ḳayırmaz olsalar aʿdā zebān-dırāz / Aduñ añılsa cümle eḥibbā ḥibbā ḳulaḳ çeker<br />
ehl ehl ü ü nnā-ehl<br />
n ehl [1] âlim cahil<br />
K25/28 Bir olur mıydı bu gün ḳıymet-i ehl ehl ü ü nnā-ehl<br />
n ehl / Nāḳıd-ı çarḫ eger eylese teşḫīṣ-i ʿayār<br />
ehl ehl-i ehl i i ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
ḳ [ [5] [ 5] âşıklar<br />
G57/5 Aġyār diñler oldı pes-i perdeden bizi / ʿĀlemde ehl ehl-i ehl i ʿa ʿaşḳa ʿa<br />
ḳa görinmez belā budur<br />
G485/5 Ögmesün ʿāşıḳlara vāʿiẓ riyāż-ı cenneti / Bāġ-ı ḫurrem olmaz ehl ehl-i ehl i i ʿa ʿaşḳa ʿa<br />
ḳa dīdāruñ gibi<br />
G195/2 Ṣaḳın Mecnūnı ṣanmañ ehl ehl-i ehl i i ʿa ʿaşḳuñ ʿa<br />
ḳuñ iḫtiyārıdur / Güzel sevmekde zīrā kimseye hīç iḫtiyār olmaz<br />
G110/3 Ṭutdı başın tīşe-i merge ġam-ı Şīrīn ile / Ehl Ehl-i Ehl i ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
içre anuñʾçün Kūh-ken ser-dārdur<br />
G142/5 Ehl Ehl-i Ehl i ʿa ʿaşḳuñ ʿa<br />
ḳuñ nālesin ney ḳāmetin çeng eyledüñ / Pādişehsin itdügüñ şimden girü ḳānūn olur<br />
ehl ehl-i ehl i ba baṣīret ba<br />
ṣīret ṣīret [1] [1] basiret sahipleri ‖ ârifler<br />
G149/5 Şikest eylerse nā-dān sözlerüñ ġam çekme ey Bāḳī / Yine ehl ehl-i ehl i ba baṣīret ba<br />
ṣīret tūtiyā eyler bu cevherdür<br />
ehl ehl-i ehl ehl i derd [3] [3] dert sahibleri ‖ âşıklar<br />
M9/III/4 Ġam-ı hicrānda ḥālet var dimişler ehl ehl-i ehl i derd ammā<br />
G63/3 Ġam-ı hicrānda ḥālet var dimişler ehl ehl-i ehl i derd ammā / Mülāyim dil-ber-i şūḫuñ dem-i vaṣlında ʿālem var<br />
G396/3 Ṭabībüm eyle müstaġnīsin ehl ehl-i ehl i derd ḥālinden / Ki ḳapuñda fiġān u zār iden bīmārı ṭuymazsın<br />
ehl ehl-i ehl i dil [19] âşıklar ‖ gönül adamları, ârifler<br />
K7/26 Ḫıdmet-i ḫāk-i cenābından gelen ḳadr ü şeref / Ser-firāz-ı ehl ehl-i ehl i dil mümtāz-ı aḳrān eyledi<br />
M3/IV/7 Dest-gīr-i ehl ehl-i ehl i dil dil kimdür diyü fāl eyledüm / İşbu beyt-i rūşen ü pākīze-gevherdür gelen<br />
G131/1 Bād şol dem ki ġubār-ı reh-i cānān getürür / Naẓar-ı ehl ehl-i ehl i dile küḥl-i Ṣıfāhān getürür<br />
G303/2 Zāhid ne lāzım ehl ehl-i ehl i i dile kīne-i şütür / Gir bezm-i ʿīş u ʿişrete sen de ḳıtāre gel<br />
G391/5 Bu bezm-i dil-güşāya maḥrem olmaz Bāḳıyā herkes / Di gelsün ehl ehl-i ehl i diller gelmesün bīgāneler dönsün<br />
G407/6 Tīġı resmin ehl ehl-i ehl i i dil dil mānend-i şekl-i Ẕüʾl-feḳār / Ḫānḳāh-ı ʿālemüñ naḳş eylesün dīvārına<br />
G417/2 Temāşā bunda kim faṣl-ı bahār eyyām-ı ʿīd oldı / Daḫı künc-i riyāżetde ṭutarlar ehl ehl-i ehl i dil rūze<br />
G99/4 ʿUşşāḳı zīr-i ḫāke iletse nʾola ġamuñ / Derd-i maḥabbet ehl ehl-i ehl i dilüñ yār-ı ġārıdur<br />
K12/12 Ehl Ehl-i Ehl i dil gūşe-i bī-tūşe-i miḥnetde yatur / Ḫ˅ān-ı iḥsānı felek merdüm-i nā-dāne çeker<br />
G15/6 Ruḫlaruñ vaṣfında Bāḳī bir ġazel naẓm itdi kim / Ehl Ehl-i Ehl i diller ḳodılar adını mirʾātüʾṣ-ṣafā<br />
G67/2 Menzilin bāġ-ı İrem ḳılsalar itmez ārām / Ehl Ehl-i Ehl i dil cennet-i kūyuñ gibi meʾvā gözedür<br />
G151/5 Ehl Ehl-i Ehl i dil cāme-i dībā ile zībālanmaz / Bāḳıyā ʿārif olan kimseye bir şāl yiter<br />
G229/6 Ehl Ehl-i Ehl i dil derd ü ġamuñ niʿmetine müstaġraḳ / Dizilirler keremüñ ḫ˅ānına mihmān ṣaf ṣaf<br />
G159/5 Cām-ı ʿişret nūş iden bir ḳaṭresin dökmez yire / Ehl Ehl-i Ehl i dil bir cürʿaya degmez ʿaceb devrān olur<br />
22 Cemal Kurnaz, ‘Ok Doğru, Yay Eğri’, Divan Dünyası, s. 51-57.<br />
365
G182/5 Ḥalḳa-i ẕikre girüp ʿāşıḳlar itdiler semāʿ / Ehl Ehl-i Ehl i diller ʿaşḳ odına yana yana girdiler<br />
G184/1 Ehl Ehl-i Ehl i diller şiken-i zülfüñe şebbū didiler / ʿĀlemi ḳıldı muʿaṭṭar nice şeb bu didiler<br />
G283/3 Ehl Ehl-i Ehl i diller geçinür ḫāk-i meẕelletde ẕelīl / Gün gibi evc-i felekde yiri her bir dūnuñ<br />
G307/1 Ehl Ehl-i Ehl i dil cānlara meyl it şeref ü ʿizzet bul / Naẓaruñ kānlara ḳıl gevher-i ẕī-ḳıymet bul<br />
G354/5 Bāḳıyā söyle biraz lebleri esrārından / Ehl Ehl-i Ehl i dil naẓm-ı dil-āvīzüñe ḥayrān olsun<br />
ehl ehl-i ehl i fa fażīlet fa<br />
żīlet [1] [1] fazilet sahipleri ‖ ârifler<br />
G168/5 Yire geçse yiridür ehl ehl-i ehl i fażīlet çünki āh / ʿİzz u cāhuñ ḫār u ḫas deryā-mis̱āl üstindedür<br />
ehl ehl-i ehl ehl i ḥāl ḥāl [1] [1] derviş yaratılışlı<br />
G96/4 Ādāb-ı bezm-i vuṣlatı pervāneden görüñ / Bülbül gibi degül-dürür ol ehl ehl-i ehl<br />
ḥāldür<br />
ḥāldür<br />
ehl ehl-i ehl ehl i ḫarābāt ḫarābāt [2] [2] harabat topluluğu/meyhane müdavimleri ‖ rintler<br />
G261/5 Bāḳıyā mey-gedenüñ ehl ehl-i ehl i ḫarābāt ḫarābāt içre / Ḫidmet-i ḫāk-i deri devlet-i Dārādan yig<br />
G307/2 Gelme bī-nām u nişān ehl ehl-i ehl i ḫarābāt ḫarābāt içre / Yüri var şehr-i melāmetde biraz şöhret bul<br />
ehl ehl-i ehl i ʿirfān ʿirfān [1] [1] ârifler, irfan sahipleri; krş. ‘ʿirfān ehli’ md.<br />
K5/19 Kef-i cūduñ keremler kim ḳılupdur ehl ehl-i ehl i i ʿirfāna ʿirfāna / Ol iḥsānı gül ü nesrīne ḳılmaz ebr-i nīsānī<br />
ehl ehl-i ehl ehl i kem kemāl kem<br />
āl [3] [3] ilim <strong>ve</strong> fazilet sahipleri, kâmil insanlar<br />
K21/16 O kim yazılmış ezel ṭāḳ-ı bār-gāhında / Melāẕ u melceʾ-i erbāb-ı fażl u ehl ehl-i ehl i kem kemāl kem<br />
āl<br />
G230/3 Ḥaḳ virdi saña devlet ü baḫt u saʿādeti / Baġlarsa nʾola ḳarşuña ehl ehl-i ehl i kem kemāl kem<br />
āl ṣaf<br />
G291/5 Ṣāḥib-cemālüñ ehl ehl-i ehl i i kem kemālüñ kem<br />
ālüñ muḥibbiyüz / Bāḳī ḳul eyledi bizi ol ḥüsn-i ber-kemāl<br />
ehl ehl-i ehl i kerem [1] [1] [1] cömertler<br />
M2/I/4 Düşmen-i ehl ehl-i ehl i keremdür keremdür felek-i sifle-nevāz / Görüñüz nʾitdi o Şeh-zāde-i ʿālī-şānı<br />
ehl ehl-i ehl i ma maḥabbet ma<br />
ḥabbet [1] [1] âşıklar<br />
G448/4 Düşer fülk-i dil-i ehl ehl-i ehl i ma maḥabbet ma<br />
ḥabbet aña ḳurtılmaz / Cemāli baḥrinüñ gird-āba dönmişdür miyānında<br />
ehl ehl-i ehl i me meẕāḳ me<br />
ẕāḳ [3] [3] zevk sahipleri, ehl-i keyf, rind meşrep<br />
G292/4 Ṣunma laʿl-i şeker-efşānuñı bī-ẕevḳlere / Eyle şīrīn dehen-i ehl ehl-i ehl<br />
i me meẕāḳ me<br />
ẕāḳ ẕāḳı ẕāḳ berü gel<br />
G533/3 Şevḳ u ẕevḳ ehli çekildi biz daḫı yā Hū didük / Ẕevḳi gitdi ʿālemüñ ehl ehl-i ehl i me meẕāḳ me<br />
ẕāḳ ẕāḳı ẕāḳ ḳalmadı<br />
G103/7 Bāḳī bu demde ḥayf ola ehl ehl-i ehl i me meẕāḳ me<br />
ẕāḳ eger / Künc-i belā vü gūşe-i miḥnetde ḳalalar<br />
ehl ehl-i ehl i mürüv<strong>ve</strong>t [1] insanlık, yardımse<strong>ve</strong>rlik<br />
G542/1 Ey göñül aʿyān-ı devlet içre himmet ḳalmadı / Kimden umarsın kerem ehl ehl-i ehl i mürüv<strong>ve</strong>t ḳalmadı<br />
ehl ehl-i ehl i na naẓar na<br />
ẓar [6] bir şey hakkında geniş <strong>ve</strong> derin bilgisi bulunan kişiler/görüş sahipleri ‖ ârif<br />
G39/3 Ayaġuñ tozıyla <strong>ve</strong>zn itmez birin ehl ehl-i ehl i i na naẓar na<br />
ẓar ẓar / Ṭopṭolu Yūsuf-liḳālarla bu gün mīzān-ı ʿīd<br />
G79/1 Kūyūñ ġubārı minnetin ehl ehl-i ehl i na naẓar na<br />
ẓar çeker / Küḥl-i cilā żarūretini bī-baṣar çeker<br />
G169/5 Çemende ġoncaya baḳup dimiş bir ehl ehl-i ehl i i na naẓar na<br />
ẓar / O yāruñ aġzına nisbet ṭarā<strong>ve</strong>ti yoḳdur<br />
G389/5 Ḫusrev-i mülk-i suḫan olduġum ey Bāḳī / Fehm ider ehl ehl-i ehl i na naẓar na<br />
ẓar ẓar defter ü dīvānuñdan<br />
G461/5 Bāḳıyā ehl ehl-i ehl i na naẓar na<br />
ẓar oldur ki kūy-ı yārda / Ṣūret-i dīvārdan cism-i nizārum farḳ ide<br />
Kt9/2 Ḥaḳ-şinās ehl ehl-i ehl i na naẓar na<br />
ẓar yārānuñ / Ayaġı tozı ser-efgendesiyüz<br />
ehl ehl-i ehl ehl i nefes [1] sözü tesirli tasavvuf erbabı<br />
G179/3 Nʾola ger ṣoḥbetine ṭālib olsaḳ / Ḳatı şevḳ ehlidür ehl ehl-i ehl<br />
i nefesdür<br />
ehl ehl-i ehl i riy riyā riy<br />
ā ā [2] [2] riyakârlar, ikiyüzlüler<br />
G157/7 İctināb it ṣoḥbet-i ehl ehl-i ehl i riy riyādan riy<br />
ādan Bāḳıyā / Kim rıżā-yı Ḥażret-i Bārī Teʿālā bundadur<br />
G332/5 Ādemüñ ehl ehl-i ehl i riy riyā riy<br />
sözleri ḳanın ḳurıdur / Sāḳıyā ṭoldur a şol ḳan olacaġı içelüm<br />
366
ehl ehl-i ehl i ṣafā ṣafā [3] [3] gönlü şen kimseler ‖ gönül adamları<br />
G226/3 Gerd-i kederden āyīne-i ḳalbi ṣāf u pāk / Gūyā derūn-ı ehl ehl-i ehl<br />
i ṣafādur ṣafādur ṣafādur feżā-yı bāġ<br />
G233/6 Ṭalʿat-i şāhid-i iḳbāl nümāyān olmaz / Sīne-i ehl ehl-i ehl i ṣafā ṣafā āyīne-dār olmayıcaḳ<br />
G506/2 Sāḳıyā cürʿa-i cām-i leb-i cān-baḫşuñı ṣun / Çekmesün ehl ehl-i ehl i ṣafā ṣafā bāde-i ḥamrā ġamı<br />
ehl ehl-i ehl i sem semā sem<br />
ā [1] [1] melekler<br />
M2/II/3 Hep o göz yaşlarıdur aḳdı bisāṭ-ı arża / Aġlaşur ehl ehl-i ehl i sem semā sem<br />
Ḥażret-i Sulṭān üzre<br />
ehl ehl-i ehl i ssūz<br />
s<br />
ūz [1] [1] gönlü yanık kimseler ‖ âşık<br />
G358/1 Naġamāt eylemege başladı ṣanma anı sen / Ehl Ehl-i Ehl i ssūzuñ<br />
s<br />
ūzuñ ṣanemā āteşin üfler ney-zen<br />
ehl ehl-i ehl i şe şeḳā şe<br />
ḳā [1] [1] haydutlar, eşkıya takımı<br />
G521/3 Cemʿ oldı eşḳiyā ile bir gün raḳīb-i ḫar / Ehl Ehl-i Ehl i şe şeḳādan şe<br />
ḳādan üstine kimse oturmadı<br />
ehl ehl-i ehl i tecerrüd [1] dervişler ‖ ârifler<br />
G134/1 Cūy-ı fenāyı ḫalḳ birer ikişer geçer / Baḥr-i belādan ehl ehl-i ehl<br />
i tecerrüd yüzer geçer<br />
ehl ehl-i ehl i i tecr tecrīd tecr<br />
īd īd [2] [2] dervişler ‖ ârifler<br />
G251/4 ʿAlāʾiḳdan mücerred ol ser-i kūyında mesken bul / Mesīḥā-<strong>ve</strong>ş mekānı āsmāndur ehl ehl-i ehl i i tecr tecrīdüñ tecr<br />
īdüñ<br />
G309/1 Ehl Ehl-i Ehl i i tecr tecrīd tecr<br />
īd ki kūyuñda yiri ḫāk degül / Pāye-i ḳadri Mesīḥā gibi eflāk degül<br />
ehl ehl-i ehl ehl i <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fā <strong>ve</strong>f<br />
ā [2] [2] [2] âşıklar<br />
G234/2 Şikāyet cevr-i dil-berden ḳadīmi resmdür ammā / Ḥaḳīḳatde cefā ehl ehl-i ehl i <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fāya <strong>ve</strong>f<br />
āya bir ṣafā ancaḳ<br />
G298/1 Her tīr-i belā ḳavs-i ḳażādan k’ola nāzil / Ṣaḥrā-yı dil-i ehl ehl-i ehl i <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fādur <strong>ve</strong>f<br />
ādur aña menzil<br />
ehl ehl-i ehl ehl i ya yaḳīn ya<br />
ḳīn [1] [1] Allah adamları<br />
K26/15 Nisbet olınsa eger fażlına ẓannum bu kim / Menzil-i <strong>ve</strong>hmdedür muʿteḳad-ı ehl hl hl-i hl i i ya yaḳīn ya<br />
ḳīn<br />
367<br />
ejdeh ejdehā ejdeh ā [1] [1] kanatlı, dört ayaklı, yedi başlı olarak hayal edilen mitolojik yaratık. Bkz.<br />
OSMANLI MİTOLOGYASI, s. 302; ancak <strong>ve</strong>rilen tanıkta definelerin koruyucusu yılan bağlamında<br />
geçmekedir, bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 165. (‘define’ md.)<br />
G133/2 Genc-i viṣāl ṭālibini ejdeh ejdehā-ṣıfat<br />
ejdeh ıfat / Ol ḥalḳa ḥalḳa zülf-i ḫam-ender-ḫam öldürür<br />
ejdeh ejdehā-yı ejdeh yı heft heft-ser heft<br />
ser [1] yedi başlı ejderha; bkz. ‘heft-ser ejder’ md.<br />
G519/2 Felek bir ejdeh ejdehā-yı ejdeh yı heft heft-serdür<br />
heft<br />
serdür / Ṭolanmış genc-i dünyāyı ser-ā-pāy<br />
ejder ejder [3] [3]<br />
[3]<br />
1. kanatlı, dört ayaklı, yedi başlı olarak hayal edilen mitolojik yaratık.<br />
K19/33 Dest-i ḳahruñdan eger sille ṭoḳınsa görinür / Dīde-i düşmenüñe ḥalḳa-i ejder ḫātem<br />
G519/3 Ḫalāṣ eyler mi şol cānı kimesne / Ki ana ḥalḳa-i ejder ejder ola cāy<br />
3. Hz. Musa’nın mucizesi ‖ Metin And, Hz. Musa’nın Firavun’un önünde asasını yılana<br />
dönüştürdüğünde minyatürde yılan yerine ejderha görülmekte olduğunu söylemektedir. Bkz.<br />
AND 1998, s. 303.<br />
K24/12 Yine Firʿavn-ı şitā ceyşine Mūsā-mānend / Eyledi elde ʿaṣāsını bir ejder ejder sünbül<br />
ejde ejder ejde ejde r çekmek [1] meleklerin göğe ejder çekmesi inancı<br />
G183/2 Māʾī cāmeñ üzre şemşīrüñ ṭaḳınsañ nāz ile / Ṣan melekler āsmāne ey ḳamer ejder ejder çeker<br />
çeker<br />
ekmel ekmel ekmel itmek itmek [1] [1] mükemmel/kusursuz yaratmak<br />
Kt1/7 Gerçi kāmillere ʿālemde nihāyet yoḳdur / Minnet Allāha seni cümleden itmiş itmiş ekmel<br />
ekmel
ekmek ekmek [1] [1] tohum atmak<br />
G237/4 Dāne-i gendüm taḥammül ḳılduġum eksem eksem n’ola / Ḫırmen-i ʿālemde ṣaymaz kūh-ı Ḳāfı kāh şevḳ<br />
eks̱ eks̱er eks̱ er [4] [4] genellikle, çoğunlukla, çok zaman<br />
K24/31 Ġam-ı gīsūñ ile āşüfte degül ger sünbül / Ne içün böyle perīşān olur eks̱ eks̱er eks̱<br />
er sünbül<br />
G86/5 Ġam degül Bāḳī iñen açılmasa ol gül-ʿiẕār / Ser-girān olurlar eks̱ eks̱er eks̱<br />
er ġonca-i nev-ḫīzler<br />
G547/4 O ġonca-leb yanında ḫoş gör ey dil ḫār-ı aġyārı / ʿAsel cemʿ eyleyen nūş eyler eks̱ eks̱er eks̱ er nīş-i zenbūrı<br />
G5/3 Ṭuġrāsı berātuñ yazılur eks̱ eks̱eri eks̱ eri altun / Rūyuñda ḳaşuñ zerd olur ise nʾola şāhā<br />
eksilmek eksilmek eksilmek [2] [2] azalmak<br />
K2/55 Beẕl ile az ola mı niʿmet-i cūd u keremüñ / Yimeden eksile eksile mi mi ḫ˅ān-ı Ḥalīlüʾr-Raḥmān<br />
G64/6 Dil-i dervīş-i dil-rīşüñ duʿā-yı ṣubḥ-gāhından / Belālar eksilür eksilür cāh u celāl u kibriyā artar<br />
eksük eksük gerekmemek gerekmemek [1] [1] eksik etmemek, her zaman bulundurmak<br />
G39/5 Sāḳıyā rıṭl-ı girān eksük eksük gerekmez gerekmez gerekmez aradan / Yaḫşı aġırlanmaḳ ister ḥāṣılı mihmān-ı ʿīd<br />
eksük eksük eylememek eylememek [1] [1] eksik etmemek, her zaman (öpmek)<br />
G282/3 Būseyi eksük eksük eylemez eylemez cānān / Bundan artuḳ baña daḫı ne gerek<br />
eksük eksük eksük olmamak olmamak olmamak [4]<br />
[4]<br />
1. hep bulunmak, her zaman var olmak<br />
G217/2 Ruḫların teşbīh idersem nʾola cennet bāġına / Eksük Eksük olmaz olmaz tāze şeftālūler anda yaz u ḳış<br />
2. (misafiri) eksik olmamak<br />
G438/6 Ġam degül gelse dile Bāḳī pey-ā-pey derd ü ġam / Eksük Eksük olmaz olmaz olmaz tekyedür mihmān mihmān üstine<br />
3. yok olmamak, iyileşmemek<br />
G491/3 Eksük Eksük olmaz olmaz ten-i ṣad-pāreden işler yara / Baña bu işleri hep ṭāliʿ-i vārūn itdi<br />
G492/3 Eksük Eksük olmaz olmaz sīneden gül gibi tāze dāġlar / Nāleler ḳılsa ،‘aceb mi mürġ-i dil bülbül gibi<br />
eksüklik eksüklik eksüklik [1] [1] [1] kusur, noksanlık<br />
G23/5 Bir ḳadem baṣ luṭf ile gel gül-şene ey serv-ḳad / Bileler eksükligin eksükligin her serv-i bālā semt semt<br />
eksüklü eksüklü [1] [1] [1] âciz, kemter (âşık); bkz. TS. C. III, s. 1412-13.<br />
G513/1 ʿĀşıḳ öldürmekdür ol māhuñ tamām endīşesi / Yolına cān virmedür eksüklünüñ eksüklünüñ kem pīşesi<br />
1. el<br />
el el [94]<br />
[94]<br />
K5/15 Müs̱elles̱ gösterür dāyim temāşā eyleseñ elde elde / Meger kim pāre-i elmāsdur cām-ı dıraḫşānı<br />
K24/12 Yine Firʿavn-ı şitā ceyşine Mūsā-mānend / Eyledi elde elde ʿaṣāsını bir ejder sünbül<br />
K24/27 Cürʿa-rīz olsa eger gül-şene cām-ı keremüñ / Ṭuta nergis-ṣıfat elde elde ḳadeḥ-i zer sünbül<br />
G3/3 Mülk-i ʿīş u ʿişretüñ olsaḳ nʾola İskenderi / Oldı elde elde cāmumuz āyīne-i ʿālem-nümā<br />
G98/7 Bāḳī şikenc-i zülfi ġamın yazmaġ istesem / Ṭāḳat getürmez elde elde ḳalemler şikest olur<br />
G147/2 Ayaġ elde elde ṭolu ḫūn-ı kebūter / Bi-ḥamdiʾllāh yine dem der-ḳademdür<br />
G351/4 Tehī-dest olsañ ey rind-i gedā ġam çekme kim elde elde / Zer-i sürḫ olmasun gül-gūn şarāb-ı dil-güşā olsun<br />
G354/1 Tende bir kühne ḳabā elde elde biraz nān olsun / ʿĀşıḳ-ı bī-ser ü pā başına sulṭān olsun<br />
G406/3 Mey-i lāle-reng elde elde meclis müheyyā / Ne ḥācet zamān-ı gül ü gül-sitāne<br />
G412/1 Şebān-geh māh-ı nev gösterdi cām-ı zer-nigār elde elde / Ki yaʿnī ṣubḥ-dem ḫoşdur şarāb-ı ḫoş-güvār elde<br />
elde<br />
G412/2 Ṣalındı ʿīd-gehde serv-ḳadler mest-i nāz olmış / İderdük biz de ayaḳ seyrin olsa dest-i yār elde<br />
elde<br />
G412/3 Ne mümkin mürġ-i dil vaṣluñ hevāsından güẕār itmek / Ṭutar ṣayyād-ı ġamzeñ şāh-bāz-ı cān-şikār elde<br />
elde<br />
368
G412/4 Ḳoyup ol zülf-i şeb-dīzi göñül geçmek diler gāhī / Velī görsem yine ḳalmaz ʿinān-ı iḫtiyār elde<br />
elde<br />
G412/5 Nis̱ār it bezmine Bāḳī bu dürr-i pāki seyr itsün / Muraṣṣaʿ cāmı ṭutduḳça o şāh-ı tāc-dār elde<br />
elde<br />
G445/2 Ayaġı elde elde ʿīş eyler çemende baş ḳaldurmaz / Ṣunılmış sāġar-ı ʿişret ezelden nergis-i meste<br />
G445/5 Bir eld elde eld e Bāḳıyā gül gibi sāġar var iken geldi / Ḫayāl-i kākül-i müşgīni sünbül ṣundı bir deste<br />
G470/5 Mektūbın elde elde ṭutmış zanbaḳ reh-i çemende / ʿArż ide tā ki ḥālin sulṭān-ı kām-kāre<br />
K19/51 Ḳoma ayaḳda bu maṣnūʿ u muraṣṣaʿ naẓmı / Elde Elde ḫoş yaraşur ey Āṣaf-ı ṣaf-der ḫātem<br />
G40/4 İḥtirāz itmedüñüz aldılar elden elden cāmı / Vāḳıf itmeñ ṣaḳınuñ kimseyi esrāra meded<br />
G178/3 Zāġlar bir kebk-i raʿnādan üşüp ayırdılar / Şāh-bāz-ı ʿaşḳ iken elden elden şikārum aldılar<br />
G524/5 Bāḳīyi mey-i nāba yemīn itdi dimişler / Gül gibi ele sāġar alup içmez ol andı<br />
G350/1 Ele Ele cām-ı muṣaffā al derūnuñ pür-ṣafā olsun / Ḥarīm-i bezmüñe tāb-ı mey-i rūşen żiyā olsun<br />
K19/23 Burc-ı devletdür eli eli eylese peydā ne ʿaceb / Heyʾet-i māh-ı nev ü ṣūret-i aḫter ḫātem<br />
K19/19 Eli Eli iḥsān u ʿaṭā mevcin urur deryādur / Ne ʿaceb ger ola ġarḳ-ı zer ü zī<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
K9/12 Nuṣret yüzini oldı nümāyende ʿāleme / Āyīne-<strong>ve</strong>ş elinde elinde o şemşīr-i āb-dār<br />
K13/6 Cūʿ u ẕillet derdidür eṭfāli giryān eyleyen / Aġlamazdı ṭıfl-ı dil olsa elinde elinde nān eger<br />
K14/29 Bilürsin anı mürġ-i beyża-i pūlād-ı nuṣretdür / ʿAceb mi dāne divşürse elinde elinde tīġ-i bürrānı<br />
G2/4 Kemānçe şekline girdüm elinde elinde muṭrib-i ʿaşḳuñ / Keş-ā-keşden ḫalāṣ olmaz daḫı sīnem rebāb-āsā<br />
G18/2 Gice ḥüsnüñ şevḳıne encüm sürūr u sūrda / Çarḫ āteş-bāzdur gūyā elinde māh-tāb<br />
G77/1 Ḫūnī göz ile ol müje vü ebruvānı gör / Tīr ü kemān elinde elinde iki Türkmānı gör<br />
G123/1 Şāḫ-ı gülde jāle düşmiş ġonca-i raʿnā mıdur / Şāh elinde elinde yā muraṣṣaʿ sāġar-ı ṣahbā mıdur<br />
G188/5 Görüp aġyāruñ elinde elinde ayaġın dil-dāruñ / Bāḳī ġamdan çeküben yaḳasını çāk eyler<br />
G198/3 Hemīşe ḫurrem ü ḫandān elinde elinde elinde sāġar-ı zer / Felekde olmaya gün gibi rind-i ʿālem-sūz<br />
G308/4 Cām-ı şarābı içmez elinde elinde elinde ṭutar ṭurur / ʿAşḳun meyinden oldı meger bī-mecāl gül<br />
G326/3 Şemşīr-i tāb-nāk u żiyā-baḫşı gūyiyā / Āhendür oldı Ḥażret-i Dāvūd elinde elinde elinde mūm<br />
K3/16 Ḫaṭ-ı naẓm-ı pāki çemen-zār-ı cennet / Elinde Elinde ḳalem çeşme-i āb-ı Kevs̱er<br />
K3/18 Zamān-ı kitābetde kilk ü mürekkeb / Elinde Elinde olur var ise ʿūd u ʿanber<br />
K5/10 Elinde Elinde Ḥażret-i Dāvūduñ āhendür ki mūm oldı / Żiyā-baḫş olsa āfāḳa nʾola şemşīr-i bürrānı<br />
K20/6 Elinde Elinde muṭrıb-ı çarḫuñ ya ḳurs-ı meh defdür / Kenāresi görinür pūlınuñ mis̱āl-i hilāl<br />
G456/1 Geyer gül-şende laʿlīn tāc lāle / Elinde Elinde nergisün altun piyāle<br />
G514/1 Çemende lāle geydi efser-i Key / Elinde Elinde tāc u taḫt-ı Behmen-i dey<br />
G140/5 Gice sāḳī delīl-i rāh oldı / Āl fānūs elindeki elindeki sāġar<br />
G478/2 Cem ḳomadı elinden elinden içdi müdām cāmı / ʿAks-i lebüñ görelden cām-ı cihān-nümāda<br />
K19/36 Fetḥ-i bāb-ı keremi her ki ḳapuñdan bilmez / İḥtiyācı eline eline ḥalḳa-i her der ḫātem<br />
K23/9 Behrām eline eline ḫançer alup ḳaṣd ider ya ḫod / Aʿdā-yı dīn ü düşmen-i İslāma intiḳām<br />
K25/5 Mevsim-i ʿīş u ṭarabdur şeb-i ʿīd irdi diyü / Muṭrıb-ı çarḫ eline eline aldı meger mūsīḳār<br />
G97/4 Zinhār eline eline āyīne virmeñ o kāfirüñ / Zīrā görince ṣūretini büt-perest olur<br />
G200/2 Rind olan cām alur eline eline müdām / Lāle-<strong>ve</strong>ş nev-bahāre ḳatlanmaz<br />
G156/1 Sāḳıyā cām-ı mey ne ḫoş gül olur / Eline Eline kim alursa bülbül olur<br />
Kt13/1 Emrīnüñ iñen ʿavreti hīç evde oturmaz / Ol bilüp ider ḫidmetini kendü eliyle<br />
G102/2 Der-bend-i ġamda beñzedi ḥaḳḳā o ġamzeler / Reh-zenlere ki elleri tīr ü kemānludur<br />
G180/4 ʿīşuñ zamānı ʿişretüñ eyyāmıdur diyü / ʿİşret-geh-i çemende ṣalar ellerin ellerin çenār<br />
K5/14 İderler reh-nümālıḳlar ʿadem mülkine aʿdāya / Ġuzātuñ ellerinde nīzeler şemʿ-i şeb-istānī<br />
K20/40 Elümde Elümde sāġar-ı ʿişret emīr-i meclis idüm / Zamāne olmasa devr-i edānī vü erzāl<br />
G260/5 Kimi ayaġuñ öpmege ṣarḳar kimi elüñ elüñ elüñ / Bāḳīye besdür ey gül-i ḫandān güler yüzüñ<br />
369
G113/7 Elüñ Elüñ ol zülfe degmek ey Bāḳī / Ḥāṣılı ʿömr-i cāvidāne deger<br />
M9/V/5 Bi-ḥamdiʾllāh ne ġam yirsin elüñde elüñde sāġar-ı Cem var<br />
G63/5 Ṣafā-yı ḥālet-i ṭabʿuñ yiter eglence ey Bāḳī / Bī-ḥamdiʾllāh ne ġam yirsin elüñde elüñde sāġar-ı Cem var<br />
G77/5 Pīrāne-ser elüñde elüñde ʿaṣā-<strong>ve</strong>ş piyāle ṭut / Nā-geh ṭoḳınsa bād-ı ḥavādis̱ ṭayanı gör<br />
G255/1 Sāḳī elüñde elüñde elüñde bülbüleyi bülbül eyleseñ / İçseñ şarābı ruḫlaruñı gül gül eyleseñ<br />
G350/4 Keş-ā-keşden elüñde elüñde cāme-i cism ey dil-i şeydā / Çeker çāk eylerin bir gün ne saña ne baña olsun<br />
G50/5 Zer-i ḫāliṣ gibi rengīn olup gitmekde eşʿāruñ / Elüñde Elüñde ḫāme ey Bāḳī meger kibrīt-i aḥmerdür<br />
G139/5 Mey-i dūşīneden Bāḳī yine maḫmūra beñzersin / Elüñde Elüñde ṭurmayup cām-ı şarāb-ı erġavān ditrer<br />
G186/5 Güşāde olmaġa dem-beste iken ġonca-i ḫāṭır / Elüñde Elüñde gül gibi cām-ı şarāb-ı dil-güşā yigdür<br />
G220/5 Elüñde Elüñde ḫātem-i fażl u belāġat ey Bāḳī / ʿAdū-yı kec-naẓar inkār iderse gözine baṣ<br />
K20/33 Elüñdedür Elüñdedür çü bu gün ḥall-i müşkilāt-ı enām / Enāmil-i keremüñ ḳıl bu ʿuḳdeye ḥallāl<br />
2. sebebiyle, nedeniyle<br />
K18/39 Eylemez kimse bu gün kimse elinden elinden nāle / Bezm-i ʿişretde meger muṭrıb elinden evtār<br />
K18/39 Eylemez kimse bu gün kimse elinden nāle / Bezm-i ʿişretde meger muṭrıb elinden elinden elinden evtār<br />
M1/I/3 Āḫır mekānuñ olsa gerek cürʿa gibi ḫāk / Devrān elinden irse gerek cām-ı ʿīşa seng<br />
G43/2 Nā-dān elinden elinden alma eger irse destüñe / Şeh-bāz-ı āşiyāne-i devlet yeden bi-yed<br />
G76/1 Dil ne miḥnetden ḳaçar hergiz ne ġamdan incinür / Hecr elinden elinden çekdügi cevr ü sitemden incinür<br />
G203/1 Gerçi dil ṭurrañ elinden elinden elinden yaḳasın ḳurtaramaz / Ruḫuña meyl idene zülf-i siyāh el el ḳaramaz<br />
G211/5 Devr elinden elinden Bāḳıyā ġam çekme ʿālem böyledür / Gül naṣīb-i ḫār u ḫas bülbül giriftār-ı ḳafes<br />
G300/2 Devr eli elinden eli nden kāse kāse yutduġum ḳanlardur ol / Ḳaṭre ḳaṭre ṭamlayan gözden dem-ā-dem ey göñül<br />
G355/7 Cām zehr-ālūd ise gelsün kef-i dil-dārdan / Bāḳıyā aġyār elinden elinden sāġar-ı Cem gelmesün<br />
G359/1 Çāk oldı yaḳam cevr-i firāvānuñ elinden elinden / Ṣad-pāre iken dāmen-i dil anuñ elinden<br />
G359/1 Çāk oldı yaḳam cevr-i firāvānuñ elinden / Ṣad-pāre iken dāmen-i dil anuñ elinden<br />
elinden<br />
G359/2 Ḳaddüm bükilüp derdüñ ile döndi kemāne / Ḳullāb-ı ser-i zülf-i perīşānuñ elinden<br />
G359/3 İl bezm-i <strong>ve</strong>fāñ içre ṣafālarda <strong>ve</strong>lī ben / Ḳanlar yudarın sāḳī-i hicrānuñ elinden elinden<br />
G359/4 Laʿl-i leb-i dil-dāra özin nisbet idelden / Āzürde-dilem pençe-i mercānuñ elinden<br />
G359/5 Ey nice ser-efrāzlaruñ kellesi ṭopı / Ġaltān ola bu ʿarṣada çevgānuñ elinden<br />
elinden<br />
G359/6 Fāş itmez idi rāz-ı dili Yūsuf-ı Kenʿān / Çāk olmasa dāmānı Züleyḫānuñ elinden elinden<br />
elinden<br />
G359/7 Bāḳī nice bir fāḫte-<strong>ve</strong>ş bāġ-ı belāda / Nālān olam ol serv-i ḫırāmānuñ elinden<br />
elinden<br />
G473/2 O çeşm-i nā-tevān u zülf elinden elinden / Göñüller ḫaste ḫāṭırlar şikeste<br />
G486/5 Ebrūlaruñ ġamıyla kemān oldı ḳāmeti / Baḳī cefā vü cevrüñ elinden elinden çekilmedi<br />
Kt14/1 Yār bir meclis ḳurar mı kʾanda bu ġamgīn göñül / Devr elinden elinden ṭās ṭās aġuyı bir dem içmeye<br />
K14/15 Elinden Elinden ol ḳadar düşmen yimişdür boz doġanı kim / Ḳızılelmadan eyvā ḳopdı nā-geh işidüp anı<br />
G452/3 Elinden Elinden Elinden sāḳī-i dehrüñ ne ḳanlar yutduġum görseñ / Açılsa lāle-<strong>ve</strong>ş dāġ-ı nihānum āşikār olsa<br />
G468/1 Ḳanāʿat ḳıl göñül pā-būs-ı yāre / Elinden Elinden būse alınmaz ne çāre<br />
G252/2 Ḳatı eller eller dili ser-i zülfüñ / Dilek ey şūḫ-ı şī<strong>ve</strong>-kār dilek<br />
K20/37 Boyandı ḳanlu yaşum silmedin elüm elüm ale / Ayaḳda ḳaldum eyā maʿdin-i kerem elüm al<br />
G178/1 Başdan meclisde sāḳīler ḳarārum aldılar / Çekdiler ev<strong>ve</strong>l elümden elümden iḫtiyārum aldılar<br />
G39/7 Āşıḳa iḥsān ise maḳṣūd elüñde elüñde dostum / Dest-būsuñdur muḥaṣṣal Bāḳīye iḥsān-ı ʿīd<br />
G44/1 Nāz ile ʿāşıḳa ḳılmazsın dād / Hey elā gözlüm elüñden elüñden feryād<br />
el el el açmak açmak [1] [1] [1] elini kaldırmak (dua için) ‖ başlamak<br />
K20/45 El El aç aç duʿā-yı ḳıyām-ı ḫıyām-ı devletine / Yiter uzandı bu deñlü ṭınāb-ı ḳāl u meḳāl<br />
370
el el el almak almak [3] [3] tas. bir dervişe intisap etmek; TASAVVUFTAN DİLİMİZE, s. 107; TS. C. III, s. 1419.<br />
G129/3 Peşmīne geydi egnine zülfüñden aldı aldı el el / Göklerde uçdı āḫır efendi hümāyı gör<br />
G371/2 Eşcār-ı bāġ ḫırḳa-i tecrīde girdiler / Bād-ı ḫazān çemende el aldı çenārdan<br />
K20/37 Boyandı ḳanlu yaşum silmedin elüm ale / Ayaḳda ḳaldum eyā maʿdin-i kerem elüm elüm al<br />
al<br />
371<br />
el el aarḳas<br />
a<br />
ḳas ḳası ḳas ı yirde yirde [1] [1] pes diyerek, aczini kabul ederek; TS. C. III, s. 1420 ‖ ‘Pehlivanlar güreşirken<br />
yenileceğini anlayan, elinin arkasını yere vurarak pes derse güreş sona erer. Pes diyen yarı<br />
mağlup sayılır.’ Bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 367. (‘pes’ md.)<br />
K22/11 Dest-bürd-i ṣarṣarı āḫır görüp şāḫ-ı çenār / Didi el el ar arḳas ar arḳas<br />
ḳası ḳas ı yirde yirde āferīnler pehlevān<br />
el el ar arḳas ar arḳas<br />
ḳası ḳas ı (yire) (yire) ḳomak ḳomak [1] [1] pes etmek, aczini itiraf etmek; TS. C. III, s. 1420. ‖ Bkz. MAZMUNLAR<br />
<strong>ve</strong> İZAHI, s. 367. (‘pes’ md.)<br />
G24/4 Rüstem-i Zālüñ ṭutışdum pençesin burdum idi / Ḳod Ḳodı Ḳod ı el el el ar arḳas ar arḳas<br />
ḳası ḳas ı didi dest ber-bālā-yı dest<br />
el el ba baġlamak ba ġlamak [2]<br />
[2]<br />
1. elleri kavuşmuş olarak durmak (büyük bir kimsenin huzurunda saygıdan)<br />
M3/V/5 Ḳarşusında ayaġın ṭursun mülūk el el ba baġlasun ba ġlasun / Kendü çıḳsun bār-gāh-ı ʿadle dīvān eylesün<br />
2. namazda elleri kavuşturmak<br />
G229/9 Ḳadrüñi seng-i muṣallāda bilüp ey Bāḳī / Ṭurup el ba baġlayalar ba<br />
ġlayalar ḳarşuña yārān ṣaf ṣaf<br />
el el el bir bir bir eylemek/itmek<br />
eylemek/itmek eylemek/itmek [2] [2] [2] el birliği yapmak, birleşmek, anlaşmak<br />
G157/4 Zülfüñ el el bir bir eyleyüp eyleyüp ṭurrañla pinhān itdiler / Ḫātem-i dil ḥāṣılı ya andadur ya bundadur<br />
G177/1 Ne revādur ki müjeñle ḳaşuñ el el bir bir ideler ideler / Beni öldürmek içün reʾy ile tedbīr ideler<br />
el el el çekmek çekmek [6]<br />
[6]<br />
1. ilgisini kesmek, sarf-ı nazar etmek<br />
G171/1 Ālāyiş-i dünyādan el el çekmege çekmege niyyet var / Yaḳında ʿadem dirler bir şehre ʿazīmet var<br />
G327/1 Meclis-i ʿaşḳa girüp ayaġı ev<strong>ve</strong>l çekdüm / Mā-sivādan götüri āḫır-ı kār el el çekdüm<br />
çekdüm<br />
2. vazgeçmek<br />
G250/4 Ayaġuñ öpmeden el el çekmez çekmez ol virür başın / Ḳoyupdur ey boyı şimşād o yolda ser zülfüñ<br />
G274/6 Dest-gīrüñ yine şāhenşeh-i devrān yaraşur / Sāḳī-i devr-i felek cām ṣunarsa el el çek<br />
çek<br />
G465/9 Ümmīd-i vaṣl-ı yārdan el el çekme çekme Bāḳıyā / Şāyed ki dest-gīr ola bir merḥabāyile<br />
M9/V/2 Elin Elin çekse çekse ḳadeḥ ṣunmaḳdan erbāb-ı dile sāḳī<br />
G354/2 Yüri ey bād elüñ elüñ kendüñe çek zülfinden / Nice bir ḫāṭır-ı ʿuşşāḳ perīşān olsun<br />
el ḳarmamak ḳarmamak [1] [1] el uzatmak ‖ engellemek; bkz. TS. C. IV, s. 2318-19.<br />
G203/1 Gerçi dil ṭurrañ elinden yaḳasın ḳurtaramaz / Ruḫuña meyl idene zülf-i siyāh el el el ḳaramaz<br />
ḳaramaz<br />
el ṣunmak ṣunmak [1] [1] el uzatmak ‖ cüret etmek, yeltenmek; TS. C. III, s. 1445.<br />
G538/3 Turuncī ġabġabuña el ṣuna ṣuna diyü raḳīb ey māh / Günüm eyvā ile geçdi vü beñzüm oldı leymūnī<br />
el el süv süvār süv ār olmak olmak olmak [1] [1] meleke kazanmak, işleklik kazanmak, meşkli olmak; TS. C. III, s. 1447.<br />
K6/18 El El süv süvār süv ār old oldı old kümeyt-i ḫāmeye şimden girü / Ṣanma Bāḳī gibi şāhā fāris-i meydān gelür<br />
el el ṭarl ṭarlıġı ṭarl [1] [1] fakirlik, parasızlık<br />
G495/6 Kāseler ṣun bize meclisde ġınā virmez ayaḳ / Sāḳıyā ḫāṭırı teng eyledi el el ṭarl ṭarlıġı ṭarl<br />
el el el uzatmak uzatmak [1] [1] [1] uzanmak ‖ cüret etmek, yeltenmek, teşebbüs etmek; bkz. ‘el ṣunmak’ md.<br />
K18/38 Ser<strong>ve</strong>rā cānı mı var devletüñ eyyāmında / Sünbülüñ ṭurrasına el uzada uzada şāḫ-ı çenār
el el el üzre üzre üzre ṭutmak ṭutmak [1] [1] el üstünde tutmak ‖ büyük bir saygı <strong>ve</strong> sevgi göstermek, incitmemek<br />
G522/3 Şol dil ki cām gibi el el el üzre üzre ṭutard ṭutardı ṭutard<br />
Cem / Dest-i zamāne yirlere çaldı ḫazef gibi<br />
el el virmek<br />
virmek<br />
[2] [2] izin <strong>ve</strong>rmek<br />
G426/8 Ḳatı el el virdi virdi hevā ġāyet açılduḳ ġāyet / İşümüz ḳaldı kemāl-i kerem-i Settāre<br />
G460/1 Devlet el el virse virse yüzin gördügüm eyyām olsa / Merḥabā eylesem ol şūḫ ile bayram olsa<br />
elde elde elde bulmak bulmak [1] [1] hazır bulmak<br />
K23/30 Ser-rişte-i murādı nʾola elde elde bulsa bulsa ol / Ḥabl-i metīn-i ʿahdüñe ḳılmışdur iʿtiṣām<br />
elde elde degül degül [2] [2] [2] elinde olmamak<br />
G441/1 Ten pāy-māl ü serde ġam-ı ʿaşḳ-ı yār ise / Ayaḳda ḳaldum elde elde degül degül iḫtiyār ise<br />
K21/29 Nigīn-i baḫt u sivār-ı saʿādet elde elde degül degül / Ayaḳda ḳodı zamāne niteki zer ḫalḫāl<br />
elden elden ḳo(ma)mak ḳo(ma)mak [3] [3] elden bırakmamak, hiç terketmemek<br />
G195/1 Dilā bezm-i cihānda kimse āḫır pāy-dār olmaz / Müdām elden elden ḳoma ayaġı furṣat ber-ḳarār olmaz<br />
G323/2 Ḳomayup Ḳomayup lāle gibi elden elden ayaġı bir dem / Mest olup ġonca-ṣıfat çāk-ı girībān idelüm<br />
G82/1 Göñül her naġme kim çeng-i ġamuñda iḫtiraʿ eyler / Ḳoyup Ḳoyup elden elden felekde Zühre sāzın istimāʿ eyler<br />
elden elden gitmek gitmek [3] [3] yok olmak, elden kaçmak<br />
G325/5 Olmadum Bāḳī-ṣıfat mālik metāʿ-ı vaṣlına / Gitdi Gitdi elden elden naḳd-i cān āḫır görün maġbūnluġum<br />
G340/5 Gitmesün itmesün sāġar elden elden elden ey Bāḳī / Ṣanʿat-ı şīşe-bāza başlayalum<br />
G544/3 Ġubār-ı ḫaṭṭ-ı rūyıyla meger ḥayrān ola göñlüm / Dirīġ elden elden elden leb-i dil-ber gibi maʿcūn ise gitdi<br />
gitdi<br />
elden elden ṣalmak ṣalmak [1] [1] bırakmak<br />
G301/2 Elden Elden evrāḳın ṣalup ṣalup bir bir uçurdı göklere / Beñzedi bir dil-ber-i şūḫ-ı kebūter-bāze gül<br />
ele ele almak almak [12]<br />
[12]<br />
1. ele geçirmek<br />
G272/3 Ġamzeñ oḳın çeşm-i fettānuñ yine almış almış ele ele / Şöyle beñzer dostum kāfir müselmān eyledüñ<br />
G485/2 Göñlümüz alur alur ele ele zülf-i dil-āvīzüñ hele / Vechden ḫāric degül ḫaṭṭ-ı siyeh-kāruñ gibi<br />
2. elinde tutmak, eline almak<br />
G173/5 Meded Bāḳīye ey pīr-i muġān bir cürʿa himmet ḳıl / Elin Elin alup alup ayaḳlandur ki ol bī-çāre düşmişdür<br />
G9/6 Öykünürdi lebüñe cām-ı mey ammā dönmiş / Bu gün almışlar almışlar ele bir yire gelmiş ẓürefā<br />
G512/4 Gözüme ʿālemi göstermez idüm nergis-vār / Ṣaḥn-ı gül-şende alaydum elüme cām-ı zeri<br />
G392/2 Demidür bezm-i ṣafāda açıla süfre-i gül / Yiridür nergis alursa ele cām-ı zerrīn<br />
G373/4 Al Al ele ele cām-ı şarāb-ı laʿl-fāmı lāle-vār /Eylesün derd-i ḥased rūy-ı ʿadūyı zaʿferān<br />
G314/5 Öykünürmiş ʿiẕār-ı dil-dāra / Göricek Bāḳıyā güli ele al<br />
G306/6 Rengīn varaḳlar aldı aldı ele ele tā ki eyleye / Taḥrīr-i medḥ-i ḫ˅āce-i ṣāḥib-<strong>ve</strong>ḳār gül<br />
G254/3 Cām-ı gül-gūn al al ele ele ele nūş eyle bī-pervā bu gün / Ḳuv<strong>ve</strong>t-i bāzūñ ile bir dil-ber-i meh-pāre çek<br />
K25/21 Māh-ı nev mīl-i zer almış almış ele ele keḥḥāl-ṣıfat / İşiginden çeke tā dīde-i gerdūna ġubār<br />
K25/7 Keh-rübā sübḥasın aldı aldı ele ele çarḫ-ı sālūs / Ḫalḳa cevr eylemeden yaʿnī ider istiġfār<br />
ele ele getürmek getürmek [1] [1] ele geçirmek, yakalamak; TS. C. III, s. 1425.<br />
G200/3 Gül-i maḳṣūd ele ele getü getürmez getü getürmez<br />
rmez o kim / Zaḫmet-i zaḫm-ı ḫāre ḳatlanmaz<br />
ele ele girmek girmek [4]<br />
[4]<br />
1. ele geçirmek, yakalanmak; TS. C. III, s. 1428-29.<br />
G503/4 Ser-rişte-i viṣāl daḫı girmedi girmedi ele ele / Baġrum delindi hecr ile dürr ü güher gibi<br />
372
G160/4 Ṣun bezm-i ʿīşa destüñi kim cām-ı mey gibi / Girmez irmez elüñe elüñe bir gül-i ter bī-cefā-yı ḫār<br />
G9/5 Meclis-i meyde leb-i yāre ṭolaşur dirler / Elüme Elüme girmeye girmeye mi bir daḫı cām-ı ṣahbā<br />
2. elde etmek<br />
K25/22 Eline Eline girmek girmek girmek içün fażla-i ḫ˅ān-ı keremi / Meh-i nev destin açar niteki şaḫṣ-ı cerrār<br />
el(i) el(i) irmek irmek [4] [4] gücü yetmemek, ulaşamamak<br />
G310/6 Üstümüzden yil gibi geçsün ṣabānuñ himmeti / İstemezse irdügin irdügin ol serv-i sīm-endāma el el<br />
el<br />
G423/1 Elüm Elüm irmez irmez nʾideyin āh o boyı şimşāde / İdeyin minneti yirden göke dek feryāde<br />
G248/5 Elüñ Elüñ irişmedi irişmedi ol ser<strong>ve</strong> diyü ey Bāḳī / Ṭaʿn u teşnīʿi belāsın çekerüz irişenüñ<br />
G332/2 Yitişinceydi hemān derdine ben bīmāruñ / Mī<strong>ve</strong>-i vaṣlına yāruñ nʾideyin irmez irmez irmez elüm<br />
elüm<br />
elden elden düş(ür)memek düş(ür)memek [3] [3] devamlı elde tutmak, düşkün olmak<br />
G265/3 Piyāle düşmez düşmez elümden elümden hemīşe lāle-ṣıfat / Şirār-i nār-ı ġamuñdan ṭutışdı yandı yürek<br />
G300/1 Gül gibi olmaḳ dilerseñ şād u ḫurrem ey göñül / Lāle-<strong>ve</strong>ş elden elden düşürme düşürme cāmı bir dem ey göñül<br />
G251/2 Şikest olduġına rāżī degüldi revnaḳ-ı ʿişret / Anuñʾçün düşmedi düşmedi bir dem elinden elinden cām Cemşīdüñ<br />
elden elden elden ḳomamak ḳomamak ḳomamak [3] [3] [3] elden bırakmamak<br />
G195/1 Dilā bezm-i cihānda kimse āḫır pāy-dār olmaz / Müdām elden elden ḳoma ayaġı furṣat ber-ḳarār olmaz<br />
G478/2 Cem ḳomad ḳomadı ḳomad ḳomadı<br />
ı elinden elinden içdi müdām cāmı / ʿAks-i lebüñ görelden cām-ı cihān-nümāda<br />
G323/2 Ḳomayup Ḳomayup lāle gibi elden ayaġı bir dem / Mest olup ġonca-ṣıfat çāk-ı girībān idelüm<br />
elinden elinden almak almak [1] [1] elinden kurtarmak<br />
G48/3 Zülfi elinden elinden elinden alma almaġa alma ġa cān-ı belā-keşi / Boynın ḳulaġın öpdi girībān u gūşvār<br />
elinden elinden çekmek çekmek [1] [1] elinden kurtarmak<br />
G518/5 Dil-i Bāḳīyi ser-i zülfüñ elinden elinden cānā / Çeküben ḫışm ile çeşm-i siyehüñ ala gibi<br />
elinden elinden geldügince geldügince [1] [1] gücü yettiğince, elinden geldiği kadar<br />
G543/1 Elinden Elinden geldügince<br />
geldügince geldügince rāz-ı ʿaşḳuñ dil nihān itdi / Aḳup cūy-ı sirişk ol sırrı ḥayfā kim ʿayān itdi<br />
eline eline düşmek düşmek [1] [1] buyruğu altına girmek<br />
G260/4 Şāhīn eline eline düşmişe düşmişe döndi tezerv-i dil / İndi süzildi üstine iki ḳara gözüñ<br />
elini elini öpmek öpmek [1]<br />
[1]<br />
G247/3 Öpdüm Öpdüm Öpdüm elini elini ḳucmaġa bilin edeb itdüm / Güldi didi bilmez daḫı bī-çāre ṣarılmaḳ<br />
ellerinde ellerinde ellerinde [1] [1] isteseler<br />
K18/2 Taze cān buldı cihān irdi nebātāta ḥayāt / Ellerinde Ellerinde ḥarekāt eyleseler serv ü çenār<br />
ellerini ellerini yüzine yüzine ṭutmak ṭutmak [1] [1] yüzünü elleriyle kapatmak<br />
Mtl 18 Ellerin Ellerin Ellerin dil-ber yüzine ṭutd ṭutdı ṭutd<br />
ṣanmañ nāzdan / ʿĀşıḳa bu <strong>ve</strong>ch ile yüz gösterür açmazdan<br />
elüñ elüñ depretmek depretmek [1] [1] elini çabuk tutmak<br />
G69/4 Bezm-i ġamında cān u dil yandı yaḳıldı sāḳıyā / Depret Depret elüñ elüñ sür ayaġı meclisde yārān teşnedür<br />
el elā el ā gözlüm! [1]<br />
G44/1 Nāz ile ʿāşıḳa ḳılmazsın dād / Hey el elā el ā gözlüm elüñden feryād<br />
el el-ān el ān [1] hemen şimdi<br />
K2/40 Ser<strong>ve</strong>rā devr-i felekden yine şekvāmuz var / Ṭapuña ʿarż idelüm ruḫṣat olursa el el-ān el ān<br />
elbet elbet [1] [1] [1] mutlaka, hiç şüphesiz, muhakkak<br />
G408/1 Ḫūblar māʾildür elbet elbet ʿāşıḳ-ı şeydāsına / Dil-ber-i ʿālī-cenābuñ baḳma istiġnāsına<br />
373
elbette elbette [5] [5] mutlaka, hiç şüphesiz, muhakkak<br />
G20/5 Derd-i ʿaşḳuñ ʿāşıḳ-ı miskīni āḫır öldürür / Mestlik pāyāne yitse irişür elbette elbette ḫ˅āb<br />
G174/1 Sevdügüm ḳadd-i bülendin gösterür / Ḫūb olan elbette elbette kendin gösterür<br />
G223/4 Be-her taḳdīr olur māʾil güzeller ʿāşıḳ-ı zāra / Ṭabīb olanlar elbette elbette elbette iderler mübtelādan ḥaẓ<br />
G90/4 Gird-āb-ı ġamda ṣarṣar-ı āhumla fülk-i dil / Elbette Elbette bir kenāra çıḳar rūzgārdur<br />
G152/6 Dil zevraḳını lücce-i ġamdan hevā-yı ʿaşḳ / Elbette Elbette bir kenāra atar rūzgārdur<br />
elek elek aaṣmak<br />
a ṣmak [1]<br />
[1]<br />
G252/4 Baḥs̱ idüp bir daḳīḳa ḥüsnüñden / Ḥāle māh-ı sipihre aṣd ṣd ṣdı ṣd ı elek<br />
elek<br />
elem elem elem [5] [5] gam, keder, hüzün, ıztırap<br />
K26/14 Defʿ-i Yeʾcūc-ı ġama işigidür sedd-i sedīd / Menʿ-i ceyş-i eleme eleme der-gehidür ḥıṣn-ı ḥaṣīn<br />
G146/4 Dil-i pür-ḫūn elem elem-i elem i i ʿaşḳuñ ile cūş ideli / Çeşme-i çeşmüñ aḳan ṣuları dem gibi gelür<br />
G244/1 Sīne mecrūḥ-ı ġam-ı ġurbet ü efgār-ı firāḳ / Dil esīr-i el elem el elem<br />
em-i em i hecr ü giriftār-ı firāḳ<br />
G275/1 Elemin Elemin Ḳaysa ḳıyās itme dil-i maḥzūnuñ / ʿAḳlı yoġ idi ne derdi var idi Mecnūnuñ<br />
G466/6 Dāġ-ı hicrān elemin elemin ḳılmaġa dilden bīrūn / Ṣaḥn-ı gül-şende ṭutar gül gibi sāġar lāle<br />
elem elem çekmek çekmek [6] [6]<br />
[6]<br />
1. üzülmemek, tasalanmamak<br />
G75/5 Derd u ġam ḳaddümi ḫam ḳılsa göñül çekmez çekmez elem elem / Kemer itmek diler ol mūy-miyānum özenür<br />
G126/5 Bend-i zülfinden elem elem çekme çekme çekme iñen ey Bāḳī / Seni aġyārdan ol ḳayd ile mümtāz eyler<br />
2. sabretmek, tahammül etmek<br />
G106/1 Cānāne cefā ḳılsa nʾola cāna ṣafādur / Aġyār elemin elemin çekdügümüz çekdügümüz ya ne belādur<br />
G125/4 Ser-i kūyuñda benüm āh-ı seḥer-gāhlarum / Ne bilür ʿaşḳ elemin elemin elemin çekmedi çekmedi ol daḫı uyur<br />
G506/3 Alayın başuma ol kākül-i müşgīn elemin elemin / / Çekeyin Çekeyin her ne belā ise o bālā ġamını<br />
3. zahmetine katlanmak, çilesini çekmek, emek çekmek<br />
K2/43 Bu ṭarīḳuñ nice yıl künc-i medārisde yatup / Elemin Elemin çekmiş çekmiş iken her birümüz nice zamān<br />
elem elem virmek virmek [2] [2] acı <strong>ve</strong>rmek, ıztırap <strong>ve</strong>rmek<br />
G290/4 Şemşīr-i hecr yaralarıdur elem elem elem viren viren / Zaḫm-ı ḫadeng-i ḳavs-ı ḳażā ol ḳadar degül<br />
G531/5 Bāḳī-ṣıfat virdüñ virdüñ elem elem itdüñ gözüm yaşını yem / Ḳılduñ ġarīḳ-i baḥr-i ġam deryālara ṣalduñ beni<br />
elenmek elenmek elenmek [1] [1] elekten geçirilmek<br />
G397/5 Mihr ile raḳṣ iderdi tozum ẕerre-<strong>ve</strong>ş benüm / Ġırbāl ile bu ḫāk-i vücūdum elenmedin elenmedin<br />
elenmedin<br />
374<br />
elf elfāẓ elf ẓ [1] sözler, bkz. ‘elfāz’ teriminin şiir <strong>ve</strong> şair eleştirisindeki kullanımları için<br />
TOLASA, s. 367-369.<br />
G268/5 Nükte-i rengīn ile elf elfāẓuñ elf ẓuñ ey Bāḳī revān / Laʿl-i dil-berdür meger ser-çeşme-i cānuñ senüñ<br />
el el-ḥaḳ el ḥaḳ [1] doğrusu, gerçekten<br />
G4/2 Cām-ı sarāyuñ olmadan el el-ḥaḳ el ḥaḳ ṣafā budur / Āyīne-i Sikender ü Cām-ı cihān-nümā<br />
el elḥān el ḥān [1] şakıma (bülbül bağlamında) ‖ nağme, terennüm<br />
G22/1 Gül yüzüñ vaṣfında bülbül ḳılsa el elḥān el elḥān<br />
ḥānı ḥān dürüst / Bāġda bir ġoncanuñ ḳalmaz girībānı dürüst<br />
elif elif [1 [1] [1 ] güzelin boyu bağlamında;<br />
G329/2 Ḳaş rā ḳad elif elif dehān ise mīm / Ḳılduñ ey māh ḫalḳı emrüñe rām<br />
elifler elifler na naʿller na ʿller [1] elif <strong>ve</strong> nal şeklindeki yaralar; bkz. ‘ḳanlu elifler’ md.<br />
G505/5 Virildi cāna ey Bāḳī nigāruñ manṣıb-ı ʿaşḳı / Elifler Elifler na naʿllerdür na naʿllerdür<br />
ʿllerdür sīnede ṭuġrā-yı menşūrı
375<br />
elif(ler) elif(ler) çekmek çekmek [2] [2] (göğüse) elif biçimli dikine yaralar açmak; bkz. TS. C. III, s. 1433. (elif<br />
kesmek, nal kesmek maddesi); bkz. ‘ḳanlu elifler çekmek’, ‘sīneye elif çekmek’ md.<br />
G210/1 Sīneñe ʿaşḳ ile elifler elifler kes kes / Bilsün ol servi sevdügüñ her kes<br />
G460/4 Ḥasret-i ḳaddüñ ile ḳanlu elifler elifler çeksem çeksem / Sīnede her biri bir serv-i gül-endām olsa<br />
elleşmek elleşmek [1] [1] güreşe tutuşmak‖ oynaşmak<br />
G205/2 Çekemez kimse ayaġum diyü lāf urma iñen / Sāḳıyā elleşelüm elleşelüm gel berü meydāne biraz<br />
elm elmās elm ās [8]<br />
[8]<br />
1. elmas (değerli taş bağlamında); bkz. ‘pāre-i elmās’ md.<br />
G311/6 Dirsem ʿaceb mi ḫātem-i Cem devr-i meclise / Elm Elmās Elm<br />
ās cām-ı sāde mey-i ḫoş-güvār laʿl<br />
K19/4 İdüp elm elmāsdan elm elmāsdan<br />
āsdan āyīne vü zerden şāne / Gösterür ḫalḳa yine şī<strong>ve</strong>-i duḫter ḫātem<br />
G537/8 Cām-ı ḫurşīd-i cihān-tāba żiyā feyż eyler / Ḫātem-i devletinüñ şaʿşaʿa-i elm elmās elm elmās<br />
āsı ās<br />
2. çelik; tanıklarda hançer <strong>ve</strong> kılıcın niteleyicisi bağlamında sert <strong>ve</strong> keskin kılıç/hançer<br />
anlamlarında; ‘keskin kılıç, bıçak <strong>ve</strong> hançer makulesi âlâta….ıtlâk olunur’ krş. BURHĀN, s. 209;<br />
‘Yunanî’den aslı azamas olup sert çelik manasınadır….’ krş. SALĀHİ, s. 171; ayrıca bkz.<br />
MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 189-190.<br />
G36/3 Günbed-i çarḫ u şuʿle-i āhum / Tīġ-i elm elmās elm ās u miġfer-i pūlād<br />
G407/2 Laʿl ü yāḳūt eyledi elm elmās elm ās tīġından revān / Ḫalḳ taḥsīn itdiler şemşīr-i gevher-bārına<br />
G383/4 Ḫançer-i elm elmās elm elmās<br />
ās-ı ās ġamzeñ var iken ḫūnī gözüñ / Çekmesün ʿālemde tīġ-i āhenīnüñ minnetin<br />
K7/28 Şeb-çerāġ-ı ẓulmet-i ẓulm eyledi şemşīrüñi / Çarḫ-ı gerdān tīġuñ elm elmās elm<br />
ās āsın<br />
ın dıraḫşān eyledi<br />
G408/9 Dürr-i yektā-yı saʿādet zīb ü zī<strong>ve</strong>r tācına / Gevher-i vālā-yı nuṣret ḫançer-i elm elmās elm elmās<br />
āsına ās na<br />
el elṭāf el ṭāf [6]<br />
1. lutuflar, iyilikler (padişahtan gelen)<br />
K7/24 Bāḳīye eżʿāfın iḥsān eyledi el elṭāf el elṭāf<br />
ṭāf-ı ṭāf şāh / Ol kerem kim Şeh Selīm ü Ḫān Süleymān eyledi<br />
K19/20 Baḥr-i el elṭāf el elṭāf<br />
ṭāf-ı ṭāf keremdür kef-i gevher-baḫşı / Nʾola gird-āb-ṣıfat olsa müdev<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
G147/8 Dem-i taḥrīr-i el elṭāf el elṭāf<br />
ṭāfında<br />
ında ʿālem / Ṭufeyl-i ḫāme-i müşgīn-raḳamdur<br />
K19/34 Görür el elṭāfuñ el ṭāfuñ ile maṣlaḥat-ı tīġı ḳalem / Bitürür ḳahruñ ile ḫidmet-i ḫançer ḫātem<br />
1.1. lutuflar, iyilikler (Allah’tan gelen)<br />
G280/7 Ezmānı tā muḥīṭ ola el elṭāf el elṭāf<br />
ṭāf-ı ṭāf Ẕiʾl-celāl / Bāḳī hemīşe ʿizzet ü iḳbāl ü devletüñ<br />
G122/2 Her naḳş u her nigār ki ḳılsañ müşāhade / El Elṭāf El Elṭāf<br />
ṭāf-ı ṭāf ṣunʿ-ı Ḫāliḳ-i Per<strong>ve</strong>rdigārı gör<br />
el elṭāf el elṭāf<br />
ṭāf u ḥüsn ḥüsn [1] [1] güzellikler<br />
G451/1 El Elṭāf El Elṭāf<br />
ṭāf u u u ḥüsn ḥüsn ü ḫulḳ u melāḥat kemālde / Endām u şekl ü ḳāmet ü ḳadd iʿtidālde<br />
em emān em emān<br />
ān-ı ān ı Ḫudā Ḫudā [1] [1] Allah’ın merhameti/himayesi<br />
G101/3 Ḳılsun hemīşe anı em emān em emān<br />
ān-ı ān ı Ḫudā Ḫudā nigāh / İtmez nigāh ḥālüme gerçi o ġamze-kār<br />
em emān em ān virmemek virmemek [1] [1] rahat <strong>ve</strong>rmemek ‖ insaf etmemek, bağışlamamak<br />
K22/10 Gerçi merdāne ṣoyındı girdi meydāne dıraḫt / Geldi ḳış baṣdı <strong>ve</strong>līkin virme virmedi virme di aṣlā em emān em emān<br />
ān<br />
emdürmek emdürmek [1] [1] öptürmek<br />
G274/3 Telḫ-kām itme beni dostum acı söz ile / Lebüñ emdürmez iseñ ṭatlu dilüñ bārī gerek<br />
emek emek çekilmek çekilmek çekilmek [1] [1] emek <strong>ve</strong>rmek, çalışmak, zahmet çekmek<br />
G252/1 Umaruz cām-ı laʿlüñi emmek / Çoḳ çekilmişdür çekilmişdür ol ümīde emek<br />
emek
emel emel [4] [4] [4] istek, arzu<br />
K2/3 Rūşen oldı açılup dīde-i Yaʿḳūb-ı emel emel / Demidür menzil-i ʿişret ola Beytüʾl-aḥzān<br />
Kt1/3 Kef-i dest-i keremüñ ebr-i bahār-ı iḥsān / Nem-i cūduñla ter ü tāze gül-istān-ı emel<br />
emel<br />
G331/3 Var ise tāzeledi bāġ-ı nihāl-i emelin emelin / Reşeḥāt-ı ḳalem-i ḥażret-i sulṭān-ı kerem<br />
G332/1 Levḥ-i ḫāṭırda ḫaṭuñ naḳşını yazmaḳ ʿamelüm / Künc-i ḫal<strong>ve</strong>tde senüñ fikr-i lebüñdür emelüm<br />
em emīn em emīn<br />
īn olmak olmak olmak [1] [1] korunmak, zarar görmemek<br />
K16/11 Āsīb-i rūzgār-ı ḫazāndan em emīn em īn ola ola / Gül-zār-ı ʿömr-i devleti bāġ-ı İrem gibi<br />
376<br />
em emīn em<br />
īn īn-i īn i ddīn<br />
d<br />
īn ü ü dü<strong>ve</strong>l dü<strong>ve</strong>l [1] [1] din <strong>ve</strong> devletin başı/sorumlusu (şeyhülislam Ebussuud Efendi<br />
bağlamında) ‖ Osmanlı devletinde bir işin başındaki sorumlu memur, bina emini, fetva emini<br />
vb.; bkz. PAKALIN, C. I, s. 525.<br />
K21/14 İmām-ı ṣaff-ı efāżıl emīr-i ḫayl-i kirām / Em Emīn Em Emīn<br />
īn-i īn i ddīn<br />
d<br />
īn ü ü dü<strong>ve</strong>l dü<strong>ve</strong>l ḫ˅āce-i ḫuceste-ḫıṣāl<br />
em emīr em emīr<br />
īr-i īr i ḫayl ḫayl-i ḫayl i kir kirām kir<br />
ām [1] [1] kerem sahipleri/yüce insanların başı ‖ Ebussuud Efendi<br />
K21/14 İmām-ı ṣaff-ı efāżıl em emīr em emīr<br />
īr-i īr i ḫayl ḫayl-i ḫayl i kir kirām kir<br />
ām / Emīn-i dīn ü dü<strong>ve</strong>l ḫ˅āce-i ḫuceste-ḫıṣāl<br />
em emīr em emīr<br />
īr-i īr i şşāh<br />
ş<br />
āh āh-na āh na naẓar na ẓar [1]<br />
şah bakışlı emir ‖ Kubat Paşa<br />
K20/15 Em Emīr Em Emīr<br />
īr-i īr i i şşāh<br />
ş<br />
āh āh-na āh na naẓar naẓar<br />
ẓar dā<strong>ve</strong>r-i bülend-aḫter / Vezīr-i ḫūb-siyer ḫ˅āce-i ḫuceste-ḫıṣāl<br />
em emīr em emīr<br />
īr-i īr i meclis meclis [3]<br />
1. meclis ritüelinde meclisi yöneten kimse<br />
K20/40 Elümde sāġar-ı ʿişret em emīr em emīr<br />
īr-i īr i meclis meclis idüm / Zamāne olmasa devr-i edānī vü erzāl<br />
G306/3 Bezminde sürdi lāle muraṣṣaʿ piyālesin / Oldı em emīr em emīr<br />
īr-i īr i meclis meclis-i meclis<br />
bāġ u bahār gül<br />
1.1. Baba Efendi (Filipeli Mahmut Efendi bağlamında)<br />
K22/27 Cürʿa-<strong>ve</strong>ş ayaḳda ḳodı sāḳī-i devrān beni / Dest-gīr ol ey em emīr em emīr<br />
īr-i īr i meclis meclis-i meclis<br />
devr-i zamān<br />
1. öpmek<br />
emmek emmek [2]<br />
[2]<br />
G544/2 Leb-i laʿlini emmek emmek mey gibi ḳānūn idi ammā / Anı defʿ eylediler şerʿ ile ḳānūn ise gitdi<br />
1.1. içmek ‖ öpmek<br />
G252/1 Umaruz cām-ı laʿlüñi emmek emmek / Çoḳ çekilmişdür ol ümīde emek<br />
emn emn [1] [1] huzur, emniyet<br />
K14/7 Bisāṭ-ı emni emni basṭ itdi basīṭ-i arża iḳbāli / Ne deñlü ḳılsa taʿẓīmi felek ol şāha erzānī<br />
emn emn ü ü ü em emān em ān [3] [3] huzur <strong>ve</strong> gü<strong>ve</strong>n<br />
K8/11 Memālik ẓıll-ı rifʿatde ḫalāʾiḳ ḫ˅āb-ı rāḥatde / Cihān āsūde ʿadlinde zamān emn emn ü ü em emān em emān<br />
ān üzre<br />
K9/17 ʿAhdi zamānı emn emn ü ü em emān em emān<br />
ān-ı ān cihāniyān / Şāh-ı ḫuceste-ṭāliʿ u ferḫunde-rūzgār<br />
G379/4 Āb-ı revān-ı gül-şen-i emn emn ü ü em emān em ān yiter / Tīġ-i cihān-güşā-yı şehenşāh-ı pāk-dīn<br />
emn emn ü ü em emān em ān bulmak bulmak [2] [2] huzur <strong>ve</strong> gü<strong>ve</strong>ne erişmek<br />
K2/33 Bārekaʾllāh zehī Pādişeh-i ʿādil kim / Şarḳdan ġarba degin buldı cihān emn ü em emān em<br />
ān<br />
K14/5 Cihān emn emn ü ü em emān em ān buld buldı buld yine şemşīr-i pūlādın / Belā Yeʾcūcına sedd eyledi İskender-i s̱ānī<br />
emn emn ü ü rrāḥat<br />
r ḥat [1] gü<strong>ve</strong>n <strong>ve</strong> huzur<br />
G242/2 ʿAşḳuñ yolında bulmadı dil emn emn ü ü ü rrāḥat<br />
r ḥat ḥatı ḥat / Tātār-ı ġamzeñ eyledi yaġmā ḳonaḳ ḳonaḳ<br />
emn emn emn ü ü sel selāmet sel āmet [1] [1] gü<strong>ve</strong>n <strong>ve</strong> huzur<br />
G77/7 Devrinde kimse görmedi emn emn ü ü sel selāmeti sel āmeti / Uydı zamāne ṭavrına ol bī-emānı gör
1.buyruk<br />
emr emr [5]<br />
[5]<br />
G37/6 Bāḳīye emr emr emr nedür sulṭānum / Saña ḳul oldı muṭī u münḳād<br />
K1/17 Ser-keşlik itdi emrine emrine beñzer peleng-i çarḫ / Zencīr ile getürdi yine keh-keşān Keşān<br />
Kt19/1 Nice yıllar ʿizz u iḳbāl ile olduñ kām-rān / Ser-figende emrüñe meʾmūr idi ḫalḳ-ı cihān<br />
K2/50 Bir yıl emrüñle emrüñle binā ḫidmetine nāẓır olup / Gördük ol maṣlaḥat-ı ḫayrı bi-ḳadriʾl-imkān<br />
2. iş<br />
G135/7 Eger dünyā vü dīn emrinde emrinde nāfiʿ bir ʿamel dirseñ / Duʿā-yı devlet-i sulṭān muʿizz-i dīn ü dünyādur<br />
emr emr-i emr i ʿālī ʿālī [1] [1] padişah buyruğu<br />
K2/57 Emr Emr-i Emr i ʿālī yine dergāh-ı muʿallāñuñdur / Hele biz eyleyelüm vāḳiʿ-i aḥvāli beyān<br />
emr emr ü ü nehy nehy [1] [1] buyruk <strong>ve</strong> yasak<br />
K23/17 Münḳād emr emr ü ü nehyine nehyine eṣḥāb-ı iʿtibār / Ednā işaretine ẕeviʾl-iḥtirām rām<br />
emrine emrine rrām<br />
r ām olmak olmak [1] [1] emri altına girmek, emrine âmâde olmak<br />
G457/2 Emrine Emrine rrām<br />
r ām old oldılar old ılar sulṭān-ı ʿaşḳuñ kāʾināt / Ḳaşlaruñ tevḳīʿ u ṭuġrā çekdiler aḥkāmına<br />
emrüñe emrüñe rrām<br />
r ām ḳılmak ılmak [1] [1] [1] emri altına sokmak<br />
G329/2 Ḳaş rā ḳad elif dehān ise mīm / Ḳılduñ ılduñ ey māh ḫalḳı emrüñe emrüñe rrām<br />
r ām<br />
377<br />
Emr Emrī Emr ī [4] [4] (öl. 1575) Edirneli Osmanlı şairi; Bakî ile tartışmaları yönüyle (Bakî,<br />
yalnızca Emrî söz konusu olduğu zaman edep dışı söylemlere başvurmaktadır.)<br />
Kt11/1 Şāʿir olup kişi söz söylemege ey Emr Emrī Emr / Bizdeki ṭabʿ gerek sencileyin gūl olmaz<br />
Kt12/2 Geyicek Emriy Emriyā Emriy olursın anı / Boynuzı egri bir geyik boġası<br />
Kt15/1 Ḳaldı bucaḳda eskidi dīvānuñ Emriy Emriyā Emriy / Söz yoḳ egerçi bī-bedel ü bī-naẓīrdür<br />
Kt13/1 Emr Emrīnüñ Emr īnüñ iñen ʿavreti hīç evde oturmaz / Ol bilüp ider ḫidmetini kendü eliyle<br />
1. yaşıtlar<br />
ems̱ ems̱āl ems̱ āl [2]<br />
[2]<br />
K2/47 İrdiler pāye-i aʿlāya ser-ā-ser ems̱ ems̱āl ems̱ āl / Buldılar mertebe-i ʿāliye cümle aḳrān<br />
2. eş, benzer<br />
K20/19 Nesebde pāyesi aʿlā ḥasebde bī-hem-tā / Keremde aña ne aḳrān seḫāda ne ems̱ ems̱āl ems̱ āl<br />
ems̱ ems̱āl ems̱ āl ṭutmak ṭutmak [1] [1] bir tutmak, eşit görmek ‖ ‘durûb- emsâl’/ ‘durûb-ı emsâl’<br />
K21/18 Ḍurūb-ı tīġ-i ḥavādis̱den özge bulmadılar / Şolar ki kendülerin aña ṭutd ṭutdılar ṭutd<br />
ılar ılar ems̱ ems̱āl ems̱ āl<br />
em emṭār em ṭār [1] [1] yağmurlar<br />
K18/16 Dür ü yāḳūt ile bir naḫl-i muraṣṣaʿ ṣandum / Erġavān üzre dökilmiş ḳaṭerāt-ı em emṭā em emṭā<br />
ṭār ṭā<br />
emv emvāc emv āc [4] [4] dalgalar<br />
K11/4 Ḳo emv emvāc emv emvāc<br />
āc-ı āc ı belā gelsün naṣībin rūzgār alsun / Derūnuñ derdini keşf itme sen deryā-yı ʿummān ol<br />
G52/5 Kenār-ı baḥr-i naẓma yine dürler dizmiş ey Bāḳī / Süṭūr-ı defter-i şiʿrüñ meger emv emvāc emv emvāc<br />
āc-ı āc ı ı deryādur<br />
G153/6 Keştīde bād-bān u ṣu içre ṣadef degül / Emv Emvāc Emv Emvāc<br />
āc-ı āc ı baḥr-i eşküme deryā ḳulaḳ çeker<br />
G303/1 Raḥm eyle āb-ı dīde-i gevher-nis̱āre gel el / Emv Emvāc Emv Emvāc<br />
āc-ı āc ı baḥr-i eşkümi seyr it kenāre gel<br />
emv emvāc emv āc urmak urmak [1] [1] dalgalanmak<br />
K18/52 Baḥr-i eşʿār yiter urdı urdı süṭūr emv emvāc emv emvāc<br />
ācın āc ın / Demidür kʾide duʿā dürlerini zīb-i kenār<br />
emzürmek emzürmek emzürmek [1] [1] meme <strong>ve</strong>rmek, emzirmek ‖ beslemek
G467/4 Nāzenīnā daḫı sen ṭıfl iken Allāh bilür / Seni emzürmege ne cānlar eritdi dāye<br />
eñ eñ [1] [1] [1] en<br />
K2/12 Ḫusrev-i Cem-ʿaẓamet dā<strong>ve</strong>r-i Ḫāḳān-saṭ<strong>ve</strong>t / Belki eñ eñ kem ḳulı Cem ʿabd-i ḥaḳīri Ḫāḳān<br />
eñ eñ eñ ev<strong>ve</strong>l ev<strong>ve</strong>l [1] [1] ilk önce, ilk defa<br />
G533/2 Bezm-i kes̱retden biz eñ eñ ev<strong>ve</strong>l ev<strong>ve</strong>l götürdük ayaġı / Meclis āḫir oldı gitdi bāde sāḳī ḳalmadı<br />
en enām en ām [1] halk, insanlar<br />
K20/33 Elüñdedür çü bu gün ḥall-i müşkilāt-ı en enām en ām / Enāmil-i keremüñ ḳıl bu ʿuḳdeye ḥallāl<br />
en enāmil en āmil [1] [1] parmak uçları; bkz. ‘taḳbīl-i enāmil’ md.<br />
K20/33 Elüñdedür çü bu gün ḥall-i müşkilāt-ı enām / En Enāmil En Enāmil<br />
āmil-i āmil keremüñ ḳıl bu ʿuḳdeye ḥallāl<br />
en enār en ār [2] nar<br />
G311/9 Bāġ içre dökse cürʿasın altun piyālesi / Zer ḥoḳḳalarla bitüre şāḫ-ı en enār en ār laʿl<br />
G362/3 Mihmān olınca derd ü ġamuñ dilde mā-ḥażar / İki en enār en ār dāneledi çeşm-i ḫūn-feşān<br />
encüm encüm [19] [19] [19] yıldızlar<br />
K4/17 Cihānda geydügince şāh-ı encüm encüm / Zümürrüd taḫtı üzre tāc-ı zerrīn<br />
K5/6 Biraz uyḫu yüzin görsün felekde dīde-i encüm encüm / Ki çeşm-i baḫt-ı bī-dārı yiter dehrüñ nigeh-bānı?<br />
K5/37 Zümürrüd taḫtına çıḳduḳça şāh-ı leşger-i encüm encüm / Cihānı efser-i zerrīn ile ḳılduḳça nūrānī<br />
K25/41 Māh-ı nev gibi teraḳḳīde dem-ā-dem ḳadrüñ / Çeşm-i encüm encüm gibi baḫtuñ gözi dāʾim bī-dār?<br />
K26/12 Bāġ-ı ḳadrinde anuñ ṣaḥn-ı sipihr ü encüm encüm / Bir çemendür ki dökilmiş aña berg-i nesrīn<br />
K26/18 Meclis-i ʿişretine bāde şafaḳ bādiye çarḫ / Nuḳl encüm meh ü ḫurşīd iki cām-ı zerrīn<br />
G4/5 Rifʿatde āsmāna deger āsitānesi / Ḳıymetde naḳd-i encüm encüm encüm irişmez aña bahā<br />
G18/2 Gice ḥüsnüñ şevḳıne enc encüm enc üm sürūr u sūrda / Çarḫ āteş-bāzdur gūyā elinde māh-tāb<br />
G222/2 Ṣaḥn-ı bāġı ṭutdı encüm encüm gibi nergis şöyle kim / Mestler farḳ eylemez yirden gögi eyler ġalaṭ<br />
G293/5 Bāḳıyā ʿişretdedür ʿaşḳıyla yāruñ kāʾināt / Nuḳl encüm mey şafaḳ sāḳī felek sāġar hilāl<br />
G373/3 Görinen encüm encüm degül gūyā ḫazān evrāḳınuñ / ʿAksidür āyīne-i eflāke düşmişdür ʿayān<br />
G378/3 Şerer-ālūde görüp dūd-ı kebūd-ı āhum / Ṣandılar gök yüzidür encüm encüm ile olmış zeyn<br />
K20/2 Ṭulūʿ idince ufuḳdan miyān-ı encümde encümde / Ṭaḳıldı gerden-i gerdūna ṣanki ʿıḳd-ı leʾāl<br />
K22/18 Ayaġı ṭopraġıdur küḥl-i cevāhir encüme encüme encüme / Āsitānı ḫākidür iklīl-i farḳ-ı Farḳadān<br />
G464/6 Dīde-i encüme encüme encüme küḥl olmaġ içün eflāke / Gird-bād ile çıḳar ḫāk-i deri döne döne?<br />
G3/4 ʿAynuma almam zer-i ḫurşīd ü dürr-i encümi encümi / Fetḥ olaldan baña bāb-ı genc-i iksīr-i fenā<br />
G118/3 Görinen encüm encüm-i encüm eflāk degüldür ey meh / Dūd-ı āh-ı şerer-ālūd-ı dil ü cānumdur<br />
G189/4 Ṣanki kūyuñda felek encüm encüm-i encüm i seyyāre ile / Bir nice aḫker ile tūde-i ḫākisterdür<br />
G512/1 Çıḳsa eflāke nʾola āteş-i āhum şereri / Çarḫdur encüm encüm-i encüm i seyyārenüñ ey māh yiri<br />
encümen encümen [4] [4] meclis; bütün tanıklarda ‘şemʿ/ çerāġ’ <strong>ve</strong> ‘encümen’ bağlamlarında;<br />
G224/1 Baḥs̱ itmesün ʿiẕāruñ ile encümende encümende şemʿ / Ḳanda çerāġ-ı māh-ı şeb-efrūz ḳanda şemʿ<br />
G224/5 Bāḳī ʿaceb mi şiʿr-i dil-efrūzuñ itseler / Erbāb-ı ʿaşḳ cemʿ olıcaḳ encümende encümende şemʿ<br />
G512/2 Şemʿ-dān süfresidür hāle degüldür görinen / Ḳodılar encümen encümen-i<br />
encümen i ʿaşḳa çerāġ-ı ḳameri<br />
Kt3/1 Āfāḳı şehā maʿdeletüñ nūrı pür itsün / Ḫurşīd gibi encümen encümen-i<br />
encümen i dehre çerāġ ol<br />
encümen encümen-i encümen i Mu Muṣṭafā Mu<br />
ṣṭafā [1] [1] Hz. Peygamberin meclisi (yakınındakiler)<br />
G308/3 Döndi ṣafāda encümen encümen-i encümen i Mu Muṣṭafāya Mu<br />
ṣṭafāya bāġ / Ḫayl-i şükūfe zümre-i Eṣḥāb u Āl gül<br />
end endām end ām [4] [4]<br />
1. beden, vücut<br />
378
G155/5 ʿAdūnuñ ḳılsun end endām end endām<br />
āmın<br />
ın ser-ā-pā ḳana müstaġraḳ / Bitürsün bāġ-ı nuṣretde nihāl-i erġavān ḫançer<br />
G457/3 Öykünür sen serv-i sīm-endāma beñzer serv-i bāġ / Yāsemenler dikdiler ṭolaşdılar end endām end endām<br />
āmına ām ına<br />
G480/2 ʿArż idince şī<strong>ve</strong>-i reftārını bād-ı ṣabā / Lerze düşdi serv-i bāġuñ cümle-i end endām end endām<br />
āmına ām ına<br />
2. fidan<br />
G286/8 Bāḳıyā devrān sitem-ger çarḫ bī-raḥm olmasa / Pister-i ḫār üzre nʾeyler nāzenīn end endām end endām<br />
ām-ı ām gül<br />
end endām end endām<br />
ām u şekl şekl [1] [1] boy bos<br />
G451/1 Elṭāf u ḥüsn ü ḫulḳ u melāḥat kemālde / End Endām End ām u şekl şekl ü ḳāmet ü ḳadd iʿtidālde<br />
end endām end<br />
ām āmı ām ı ditremek ditremek [1] [1] [1] sallanmak ‖ içi (yüreği) titremek, korkmak<br />
G251/3 Peyām-ı ḫançer-i ser-tīzin ol māhuñ degürmişdür / Anuñ’çün ditrer end endām end<br />
ām āmı ām çemende bāddan bīdüñ<br />
end endām end<br />
ām āmın ām ın lerz lerzān lerz ān itmek itmek [1] [1] içini (yüreğini) titretmek, korkutmak<br />
G155/2 ʿAdūñuñ tīġ-i kāfir gibi lerz lerzān lerz ān itdi endām endāmın endām<br />
ın / Miyānına ṭaḳındı ḫusrev-i ṣāḥib-ḳırān ḫançer<br />
endbend endbend itmek itmek [1] [1] şaşırtmak ‖ utandırmak; bkz. TS. C. III, s. 1446 (‘endikmek’ md.)<br />
G336/2 Ḥadīs̱-i tār-ı zülfüñden faḳīhe bir süʾāl itdüm / Cevāba ḳādir olmadı ḥerīfi endbend endbend itdüm itdüm<br />
itdüm<br />
1. gam<br />
end endīşe end şe [12] [12]<br />
K12/7 Mūr-ı end endīşe end şe ki peygūle-i ġamdur vaṭanı / Ṭurmayup ḫāli ḫayālin getürür dāne çeker<br />
G415/2 Devlet anuñ kim ḫayāl-i yār ola eglencesi / Ḫurrem ol dem kim geçer end endīşe end şe şe-i şe i i dil-dār ile<br />
2. korku, kaygı<br />
G523/6 Ne ġam end endīşe end şe şe-i şe i ẕilletden ey Bāḳī bu menzilde / Hidāyet reh-beri luṭfın aña kim dest-gīr itdi<br />
G545/5 Bāḳī gider end endīşe end şe şe-i şe i dünyāyı göñülden / Degmez bu ḳadar raġbete bu menzil-i fānī<br />
3. düşünce, hayal, fikir<br />
K5/35 Nis̱ār-ı şāha lāyıḳ mümkin olsa bir güher bulmaḳ / Ḳazardum tīşe-i end endīşe end şe birle kān-ı imkānı<br />
K2/35 ʿArṣa-i medḥ ü s̱enānuñ bulımaz pāyānın / Peyk-i end endīşe end şe eger biñ yıl olursa pūyān<br />
G355/3 Ṭālib-i dīdār iseñ mirʾāt-ı ḳalbüñ ṣāf ṭut / Ḫāṭıra end endīşe end şe şe-i şe i cennet cehennem gelmesün<br />
G432/4 Ḫayāl-i ḫāl u ḫaṭṭuñdan beni ḫālī olur ṣanma / Göñülden çıḳmaz ol end endīşeler end şeler vaḥdetde kes̱retde<br />
K20/31 Hemīşe ṣanʿat u pīşem dem-ā-dem end endīşem end şem şem / Özümle baḥs̱ u cedel yılduzumla ceng ü cidāl<br />
G513/1 ʿĀşıḳ öldürmekdür ol māhuñ tamām end endīşesi end şesi şesi / Yolına cān virmedür eksüklünüñ kem pīşesi<br />
G513/5 Tāze dil-ber sevdi Bāḳī şimdi fikr-i vaṣl ider / Bir güzel eglencesi var bir laṭīf end endīşesi end şesi<br />
3.1. hayal ‖ korku<br />
G131/5 Zülfi en endīşesine en şesine varma ṣaḳın ey Bāḳī / Anda mecmūʿ ileden ʿaḳlı perīşan getürür<br />
end endūh end ūh [2] gam, keder, tasa<br />
G225/4 Ṭop-ı āhumla ider ḫayl-i sirişküm ʿāḳıbet / Ḳalʿa-i hicrānı ḳalʿ u leşger-i end endūh end endūh<br />
ūhı ūh ḳamʿ<br />
G335/4 Şirār-ı nār-ı ḫırmen-sūz-ı ġamdan sīne yanmışdur / Nişān-ı āteş-i end endūh end endūh<br />
ūh-ı ūh ʿaşḳ-ı yārdur dāġum<br />
end endūh end ūh u u belā [1] gam, sıkıntı<br />
G146/5 Bāḳıyā ḳanḳı göñül şehrine gelse şeh-i ʿaşḳ / Bile end endūh end ūh u belā belā ḫayl u ḥaşem gibi gelür<br />
enf enfās enf ās [4]<br />
1. nefesler (güzel kokulu/misk kokulu <strong>ve</strong> canlandırma, tazelendirme bağlamlarında)<br />
G221/2 Mürdeler iḥyā ider enf enfās enf enfās<br />
ās-ı ās ı ı müşgīnüñ senüñ / Nuṭḳ-ı cān-baḫşuñdur iʿcāz-ı Mesīḥādan ġaraż<br />
K23/18 Envār-ı mihri birle münev<strong>ve</strong>r cebīn-i ṣubḥ / Enf Enfās Enf Enfās<br />
ās-ı ās ı ḫulḳı birle muʿaṭṭar meşām-ı şām<br />
2. söz; Bakî’nin şiirinin etkisi yönüyle;<br />
379
G398/10 Cihān enf enfās enf enfās<br />
ās-ı ās ı müşgīnüñle ṭoldı / Saña Ḥaḳdan ʿaṭādur Bāḳıyā bu<br />
G18/6 Dehri enf enfāsuñ enf āsuñ muʿaṭṭar ḳıldı ey Bāḳī yine / Ṭīb-i ḫāṭır virdi beñzer ol ḫıṭāb-ı müsteṭāb<br />
enf enfās enf enfās<br />
ās-ı ās ı bah bahār bah<br />
ār [1] baharda esen ılık <strong>ve</strong> hafif rüzgar<br />
K18/1 Rūḥ-baḫş oldı Mesīḥā-ṣıfat enf enfās enf enfās<br />
ās-ı ās ı bah bahār bah<br />
/ Açdılar dīdelerin ḫ˅āb-ı ʿademden ezhār<br />
enf enfās enf enfās<br />
ās-ı ās ı ʿĪsevī ʿĪsevī [1] [1] Hz. İsa’nın ölüleri dirilten nefesi (baharın gelişi bağlamında)<br />
G403/2 Yaḳlaşdı ol ki bād ola enf enfās enf enfās<br />
ās-ı ās ı ʿĪsevī ʿĪsevī / Şāḫ-ı gül ide baḥs̱ dıraḫt-ı Kelīm ile<br />
enf enfās enf enfās<br />
ās-ı ās ı RRūḥu’llāh<br />
R<br />
ḥu’llāh [1] Hz. İsa’nın ölüleri dirilten nefesi (baharın gelişi bağlamında)<br />
G318/1 ʿĀlem ḥayāt-ı nev bulur cānlar baġışlar dem-be-dem / Enf Enfās Enf Enfās<br />
ās-ı ās ı RRūḥu’llāhdur<br />
R<br />
ḥu’llāhdur gūyā nesīm-i ṣubḥ-dem<br />
engüşt engüşt [8] [8] parmak; bkz. ‘cāy-ı engüşt’ md.<br />
G424/6 Sāḳī rez duḫterinüñ ol engüşt engüşt / Sīm ḫalḫālidür ayaġında<br />
G467/5 Pençe-i mihri burarsa nʾola ḥüsniyle o māh / Beñzer engüşti hilāle kef-i desti aya<br />
K19/47 Sīnemüñ dāġı ile cism-i dü-tā-yı zerdüm / Ḳıldı engüşt engüşt-i engüşt belāda beni bir zer ḫātem<br />
K19/55 Tā bu eyvān-ı muraṣṣaʿ kemer-i ʿālīde / Ṭaḳa engüşt engüşt-i engüşt i hilāle meh-i en<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
G76/2 Ḳatlüme engüşt engüşt-i engüşt i i yār itsün işāret ġam degül / Ḳanġı nā-dāndur o kim ḥükm-i ḳalemden incinür<br />
K19/24 Dür-i sīr-āb ile gör gül-bün-i engüştinde engüştinde / Jāle düşmiş gül-i nesrīne ne beñzer ḫātem<br />
K19/41 Gerçi nāzüklik ile aġzın arar engüştü engüştüñ engüştü / Dimez ammā dehenüñ sırrını gizler ḫātem<br />
K19/29 Yazdı ḫoş āyet-i Nūn <strong>ve</strong>ʾl-Ḳalem engüştüñde engüştüñde / Ne midād istedi ne ḫāme ne mısṭar ḫātem<br />
engüşt engüşt-i engüşt i i mu muḥannā mu<br />
ḥannā [1] [1] kınalı parmak<br />
G366/2 Ne zībādur ol engüşt engüşt-i engüşt i mu muḥannā mu<br />
ḥannā pāy-ı sāġarda / Ṣaḳın dūr itme ey sāḳī o zer ḫalḫāli ayaḳdan<br />
engüşter engüşterī engüşter ī [1] yüzük<br />
K19/27 Felek engüşter engüşterī-i engüşter ḳadrüñe pīrūze nigīn / Ḳapladı nāmuñ ile ʿālemi yek-ser ḫātem<br />
enh enhār enh ār [3] nehirler, ırmaklar<br />
K18/37 İşigi ṭaşı imiş yüz sürecek ḥayf diyü / Ṭaşdan ṭaşa döger başını şimdi enh enhār enh ār<br />
G497/2 Göñüllerini cihān ḫalḳınuñ senüñ ʿaşḳuñ / Aḳıtdı kendüye deryā niteki enh enhār enh enhār<br />
ārı ār<br />
G276/3 Nev-bahār oldı yine geldi cünūn eyyāmı / Ṭaḳdı zencīrlerin bād-ı bahār enh enhāruñ enh<br />
āruñ<br />
en enīs en īs eylemek [1] dost edinmek<br />
Mtl 27 Ḥal<strong>ve</strong>tde en enīs en īs eyleyüp ol şūḫ-ı cihānı / ʿĀlemde müyesser ola mı ʿīş-ı nihānı<br />
env envāʿ env ʿ [1] çeşit çeşit<br />
G392/5 Rūz-ı ʿīd irdügini ṭuydılar eṭfāl-i çemen / Ṣubḥ-dem geydiler env envāʿ-ı env<br />
libās-ı rengīn<br />
env envār env ār [12]<br />
1. nurlar, ışıklar<br />
M2/V/3 Merḳad-i pākin idüp şemʿ-i hidāyet rūşen / Meşhed-i ṭāhiri müstaġrıḳ-ı en envār en ār olsun<br />
G415/4 Rūşen itdi gün gibi ās̱ār-ı ḥüsn-i ṭalʿatuñ / Nūr-baḫşīler çerāġın pertev-i env envār env<br />
ār ile<br />
K5/3 Beşāretler zemīne āsmānuñ gözleri aydın / Cihānı rūşen itdi pertev-i env envār env envār<br />
ār-ı ār ı Yezdānī<br />
M3/I/2 Kāʾinātı ḳıldı mirʾāt-ı cemāl-i Şāhdan / Ġarḳ-ı env envār env envār<br />
ār-ı ār ı hidāyet Rabb-i ʿizzet ṣubḥ-dem<br />
M5/I/1 Ey cemālüñ pertev-i env envār env envār<br />
ār-ı ār ı ṣubḥ-ı lem-yezel<br />
G1/2 Bir yirde ki pertev ṣala env envār env envār<br />
ār-ı ār ı tecellī / Ḥācet mi ḳalur mihr ü meh-i en<strong>ve</strong>re cānā<br />
Kt1/1 Ey şehenşāh-ı kerem-güster ü dāniş-per<strong>ve</strong>r / Sāye-i luṭf-i Ḫudā pertev-i env envār env envār<br />
ār-ı ār ezel<br />
2. parıltı<br />
K13/11 Feyż-i env envār env envār<br />
ār-ı ār ı kef-i zer-baḫşı besdür ʿāleme / Aḳmaz olsa çeşme-i ḫurşīd-i nūr-efşān eger<br />
380
G14/2 Dilde env envār env envār<br />
ār-ı ār ı mihr-i ruḫsāruñ / Ābda māh-tābdur gūyā<br />
G367/4 Fürūġ-ı cām-ı ʿişretden ḥarīm-i cānı rūşen ḳıl / Ki env envār env envār<br />
ār-ı ār ı saʿādetdür çerāġ-ı devlet-i Cemden<br />
K23/18 Env Envār Env Envār<br />
ār-ı ār ı mihri birle münev<strong>ve</strong>r cebīn-i ṣubḥ / Enfās-ı ḫulḳı birle muʿaṭṭar meşām-ı şām<br />
G214/8 Hep meẓāhir üzre ẓāhir çeşm-i nāẓırdan nihān / Kendü env envār env envār<br />
ārında ār ında kendin mihr-i raḫşān gizlemiş<br />
en<strong>ve</strong>r en<strong>ve</strong>r [3] [3] parlak<br />
G343/1 Öpelden laʿlüñi āl ile bāde cām u sāġar hem / Benümʾçün dem-be-dem aġlar ṣürāḥī şemʿ-i en<strong>ve</strong>r en<strong>ve</strong>r hem<br />
K22/17 Āfitāb-ı ʿālem-ārā-yı sipihr-i fażl o kim / Buldı reʾy-i en<strong>ve</strong>ri en<strong>ve</strong>ri feyżiyle nūr u fer cihān<br />
G258/1 Cām laʿlüñdür senüñ āyīne rūy-ı en<strong>ve</strong>rüñ en<strong>ve</strong>rüñ / Adı var cām-ı Cem ü āyīne-i İskenderüñ<br />
1. koca<br />
er er [4] [4]<br />
[4]<br />
G304/5 Bāḳī ʿacūz-ı dehre er er olmaz zebūn olan / Merdān-ı rāh-ı ʿaşḳ dimezler aña recül<br />
G232/4 Merd iseñ dehr-i denī mekrine meftūn olma / Er odur kim vire bu pīre-zen-i dehre ṭalāḳ<br />
2. yiğit, erkek<br />
G503/5 Bāḳī ʿacūz-ı dehre zebūn olma key ṣaḳın / Merdāne baṣ ayaġuñı meydāne er er gibi<br />
G107/4 Mī<strong>ve</strong>-i vaṣlına bir ḳāmeti Ṭūbā güzelüñ / Zāhidā her kim irişdiyse yitişmiş erdür erdür<br />
erdür<br />
er er geçmek geçmek [1] [1] adam geçinmek, yiğit geçinmek<br />
G62/5 Her kim ki meyl ider zen-i dünyāya Bāḳıyā / Merdāneler içinde anı ṣanma er geçer geçer<br />
381<br />
er er çer çerāġı çer [1] [1] seyyah dervişlerin, abdalların bir tepsi içine mum dikip yakarak para toplamaları<br />
geleneği; daha geniş açıklama <strong>ve</strong> tanıklar için bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 192-193.<br />
G110/1 Nergis üzre berg-i zerd u jāleler kim vardur / Er Er çer çerāġına çer ına dizilmiş dirhem ü dīnārdur<br />
er ooġl<br />
o<br />
ġl ġlı ġl ı er [1] [1] [1] yiğit oğlu yiğit ‖ cesur, kahraman<br />
G189/5 Bāḳıyā duḫter-i rez girdi yine meydāne / Ayaġın kim çekebilürse er ooġl<br />
o<br />
ġl ġlı ġl ı erdür erdür<br />
erb erbāb erb erbāb<br />
āb-ı āb ı ʿaḳl ʿaḳl [1] [1] akıl sahipleri<br />
K23/12 İllā ki māh-ı ʿīda bu sözler baʿīddür / Erb Erbāb Erb Erbāb<br />
āb-ı āb ı ʿaḳl ʿaḳl öñinde ḥaḳīḳat budur kelām<br />
erb erbāb erb erbāb<br />
āb-ı āb ı ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
ḳ [8] [8] âşıklar<br />
G42/2 Żamīrin şikest itme erb erbāb erb erbāb<br />
āb-ı āb ı ʿa ʿaşḳuñ ʿa<br />
ḳuñ / Yine saña rāciʿ yine saña āʿid<br />
G140/2 Başumuñ yazusını hep gördüm / Benem erb erbāb erb erbāb<br />
āb-ı āb ı ʿa ʿaşḳa ʿa<br />
ḳa ser-defter<br />
G25/5 Erb Erbāb Erb Erbāb<br />
āb-ı āb ı ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
ceng ider eṣḥāb-ı zühd ile / Maḳṣūd sensin eyleseler ḫāṣ u ʿām baḥs̱<br />
G57/2 Laʿl-i nigāra cān disem is̱bāta ḳādirin / Erb Erbāb Erb Erbāb<br />
āb-ı āb ı ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
öñinde bu gün müddeʿā budur<br />
G141/4 Erb Erbāb Erb Erbāb<br />
āb-ı āb ı ʿa ʿaşḳa ʿa<br />
ḳa ṣabr u tesellī ṭarīḳi yoḳ / Varan ḥarīm-i kūyuña nā-şād olup gider<br />
G224/5 Bāḳī ʿaceb mi şiʿr-i dil-efrūzuñ itseler / Erb Erbāb Erb Erbāb<br />
āb-ı āb ı ı ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
cemʿ olıcaḳ encümende şemʿ<br />
G290/1 Cānlar fidā maḥabbet-i cānāne ser degül / Erb Erbāb Erb Erbāb<br />
āb-ı āb ı ʿa ʿaşḳa ʿa<br />
ḳa terk-i ser itmek hüner degül<br />
G451/5 Eṣḥāb-ı zühd bezm-i füsūn u fesānede / Erb Erbāb Erb Erbāb<br />
āb-ı āb ı ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
ʿarṣa-i ceng ü cidālde<br />
erb erbāb erb erbāb<br />
āb-ı āb ı ı dil dil [ [1] [<br />
1] âşıklar ‖ gönül adamları, ârifler; bkz. ‘ehl-i dil’ md.<br />
M9/V/2 Elin çekse ḳadeḥ ṣunmaḳdan erb erbāb erb erbāb<br />
āb-ı āb ı dile sāḳī<br />
erb erbāb erb erbāb<br />
āb-ı āb ı fa fażl fa<br />
żl [1] [1] faziletli kişiler, erdem sahipleri<br />
K21/16 O kim yazılmış ezel ṭāḳ-ı bār-gāhında / Melāẕ u melceʾ-i erb erbāb erb erbāb<br />
āb-ı āb ı fa fażl fa<br />
żl u ehl-i kemāl<br />
erb erbāb erb erbāb<br />
āb-ı āb ı himmet [1] himmet sahipleri<br />
G383/6 Cām-ı laʿlüñ cürʿasın luṭf eyle dürdī-keşlere / Çekmesün erb erbāb erb erbāb<br />
āb-ı āb ı ı himmet her denīnüñ minnetin<br />
erb erbāb erb erbāb<br />
āb-ı āb ı ma maḥabbet ma<br />
ḥabbet [1] [1] âşıklar
G105/3 Dünyāda çeker miḥneti erb erbāb erb erbāb<br />
āb-ı āb ı ma maḥabbet ma<br />
ḥabbet / Ey ṣofī bu gün baña ise irte ṣañadur<br />
erb erbāb erb erbāb<br />
āb-ı āb ı meclis [1] meclisdekiler<br />
G255/3 Söyletseñ ey ṣurāḥī sen erb erbāb erb erbāb<br />
āb-ı āb ı meclisi / Muṭrıb ferāġat eyleyicek ḳulḳul eyleseñ<br />
erb erbāb erb erbāb<br />
āb-ı āb ı mel melāmet mel<br />
āmet [1] [1] melâmetî/kalenderî dervişler<br />
G166/3 Ḳoyup nāmūs ile ʿārı düşüp kūy-ı ḫarābāta / Yürür çāk-i girībān olup erb erbāb erb<br />
āb āb-ı āb ı mel melāmetler<br />
mel<br />
āmetler<br />
erb erbāb erb erbāb<br />
āb-ı āb ı na naẓm na<br />
ẓm [1] şairler<br />
G127/5 Edāsı ḫūbdur maʿnāsı raʿnā şiʿr-i Bāḳīnüñ / Aña reşk itdüren erb erbāb erb erbāb<br />
āb-ı āb ı na naẓm na<br />
ẓm ẓmı ẓm hep bu maʿnādur<br />
erb erbāb erb erbāb<br />
āb-ı āb ı na naẓar na<br />
ẓar [3] görüş sahipleri<br />
G184/3 Nāfeye beñzedicek ḫālüñi erb erbāb erb erbāb<br />
āb-ı āb ı na naẓar na<br />
ẓar / Nergis-i mestüñi yād eyleyüp āhū didiler<br />
G107/3 ʿAynına ṣanma ġubārı ala erb erbāb erb erbāb<br />
āb-ı āb ı na naẓar na<br />
ẓar / Bizi ḥayrān iden esrār-ı leb-i dil-berdür<br />
M9/IV/1 Görem diyü seni aʿyān-ı erb erbāb erb erbāb<br />
āb-ı āb ı na naẓar na<br />
ẓar her gün<br />
erb erbāb erb erbāb<br />
āb-ı āb ı ṣafā ṣafā ṣafā [2] [2] gönül adamları, gönlü şen kimseler<br />
G46/6 Nʾola meyl itseler eşʿāruña erb erbāb erb erbāb<br />
āb-ı āb ı ṣafā ṣafā / Bāḳıyā şiʿr degüldür bu bir aḳar ṣudur<br />
G309/5 Varmaz erb erbāb erb erbāb<br />
āb-ı āb ı ṣafā ṣafā meclisüñe ey vāʿiẓ / Aġlamış ṣūretüñe kimse he<strong>ve</strong>s-nāk degül<br />
erb erbāb erb erbāb<br />
āb-ı āb ı su suḫan su<br />
ḫan [2] [2] [2] şairler<br />
G28/1 Şöhret-i ḥüsnüñe erb erbāb erb erbāb<br />
āb-ı āb ı ı su suḫandur su<br />
ḫandur bāʿis̱ / Revnaḳ-ı bezm-i güle mürġ-i çemendür bāʿis̱<br />
M5/IV/2 Naʿl-i şeb-dīz-i ḫaṭuñdur dirler erb erbāb erb erbāb<br />
āb-ı āb ı su suḫan su<br />
ḫan<br />
erb erbāb erb erbāb<br />
āb-ı āb ı ṭabʿ ṭabʿ [1] [1] şairler<br />
K7/27 Ḫusrevā sen ser-<strong>ve</strong>ri ol şāh-ı şāhān eyleyen / Ben ḳuluñ erb erbāb erb<br />
āb āb-ı āb ı ṭabʿa ṭabʿa mīr-i mīrān eyledi<br />
erb erbāb erb erbāb<br />
āb-ı āb ı ʿuzlet ʿuzlet [1] [1] dünyadan elini eteğini çeken kimseler<br />
M4/V/3 Şād-mān erb erbāb erb erbāb<br />
āb-ı āb ı ʿuzletdür ʿuzletdür ʿuzletdür hemān Bāḳī melūl<br />
erb erbāb erb erbāb<br />
āb-ı āb ı <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fā <strong>ve</strong>f<br />
ā [1] [1] <strong>ve</strong>falılar<br />
G333/1 Ṭapuñdur Kaʿbe-i ʿulyā-yı eṣḥāb-ı ṣafā ḳıblem / Ḳapuñdur Mescid-i Aḳṣā-yı erb erbāb erb erbāb<br />
āb-ı āb ı ı <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fā <strong>ve</strong>f<br />
ḳıblem<br />
erb erbāb erb erbāb<br />
āb-ı āb ı ẓāhir ẓāhir [1] [1] zâhir uleması, kaba softa<br />
G192/5 Meyden ṣafā-yı bāṭın-ı ḫumdur ġaraż hemān / Erb Erbāb Erb Erbāb<br />
āb-ı āb ı ẓāhir ẓāhir añlayamazlar murādumuz<br />
erb erbāb erb erbāb<br />
āb-ı āb ı ẓarāfet ẓarāfet ẓarāfet [1] [1] zarifler<br />
G117/4 Bir iki mismārına var ise göz dikdüñ diyü / Başına ġammāzuñ erb erbāb erb erbāb<br />
āb-ı āb ı ẓarāfet ẓarāfet ḳaḳdılar<br />
erenler erenler himmeti himmeti [1]<br />
[1]<br />
G341/4 ʿAcūz u pīre-zen dehrüñ çü ḳaṣdı cān imiş bildüm / Erenler Erenler Erenler himmetinde<br />
himmetinde himmetinde anı ben merdāne ṭapşurdum<br />
382<br />
er erġavān er ġavān [7] erguvan; İstanbul’un büyük bahçeleri <strong>ve</strong> hasbahçelerindeki erguvan<br />
çiçeğinin yeri için bkz. HASBAHÇE, s. 139-140; ayrıca bkz. ‘nihāl-i erġavān’, ‘naḫl-i erġavān’,<br />
‘şarāb-ı erġavān’, ‘mey-i erġavān’ maddeleri.<br />
G109/2 Küh-sār-ı ġamda göz yaşı hecrüñle dem-be-dem / Ḫāşāk u ḫārı şāḫ-ı gül ü er erġavān er ġavān ider<br />
G390/2 Erġavānī cāmeñi görüp nʾola ḳan aġlasam / Yaraşur āb-ı revāna ḳarşu zīrā er erġavān er erġavān<br />
ġavān<br />
K18/16 Dür ü yāḳūt ile bir naḫl-i muraṣṣaʿ ṣandum / Er Erġavān Er ġavān üzre dökilmiş ḳaṭerāt-ı emṭār<br />
G406/4 Ruḫ-ı dil-ber ü cām-ı sāḳī naẓarda / Ne minnet bahār u gül ü er erġavāne er<br />
ġavāne<br />
G470/4 Fāḫir libāsa ḳoydı eşcār-ı bāġı devrān / Bādām-naḳşī kemḫā geydürdi er erġavāne er ġavāne<br />
G466/5 Er Erġavānlar<br />
Er ġavānlar ṭutışup ḫırmen-i gül yanmaġ içün / Gül-sitān milkine āteş ḳodı yir yir lāle<br />
G102/1 Bāġ u bahār-ı gül-şen-i ʿālem ḫazānludur / Bezm-i ṣafā hemīşe gül ü er erġavānludur<br />
er ġavānludur
er erġavānī er ġavānī cāme cāme [6] erguvan renkli elbise ‖ kırmızı elbise<br />
G390/3 Lāle-zār itmiş leṭāfet gül-sitānın ser-te-ser / Ruḫlaruñla er erġavānī er erġavānī<br />
ġavānī cāmeñ cāmeñ ey naḫl-i revān<br />
G390/1 Er Erġavānī Er ġavānī cāme cāme geymiş ol gül-i gül-zār-ı cān / Bāġ-ı ḥüsn içre nihāl-i erġavān olmış hemān<br />
G390/2 Er Erġavānī Er ġavānī cāmeñi cāmeñi görüp nʾola ḳan aġlasam / Yaraşur āb-ı revāna ḳarşu zīrā erġavān<br />
G390/4 Er Erġavānī Er ġavānī cāmeñ cāmeñ içre oldı cismüñ ey perī / Erġavānī cild ile gūyā kitāb-ı Gül-sitān<br />
G390/5 Serv-ḳadsin ser<strong>ve</strong> ʿādet sebz-pūş olmaġ iken / Er Erġavānī Er ġavānī cāmeye cāmeye cāmeye girmek neden ey nev-cevān<br />
G390/6 Ḳanına girmiş boyınca Bāḳī-i dil-ḫastenüñ / Er Erġavānī Er<br />
ġavānī cāme cāme geymiş ṣanmañ ol serv-i revān<br />
er erġavān er erġavān<br />
ġavānī ġavān ī cild [1] erguvan renkli kitap cildi<br />
G390/4 Erġavānī cāmeñ içre oldı cismüñ ey perī / Er Erġavānī Er ġavānī cild cild ile gūyā kitāb-ı Gül-sitān<br />
erimek erimek [2]<br />
[2]<br />
K5/11 Ṣu gibi nār-ı ḳahrından erir erir bir demde Rūyīn-ten / Ṭoḳınsa şuʿle-i şemşīri nerm eyler Nerīmānı<br />
G110/4 Gevher-i eşküm eriyüp eriyüp ṣu gibi aḳsa nʾola / Böyledür aḥvāli her kim ʿāşıḳ-ı dīdārdur<br />
383<br />
Erjeng Erjeng [1] [1] Mani’nin ünlü resimlerinin bulunduğu kitap; geniş bilgi için bkz.<br />
MİTOLOJİK UNSURLAR, s. 232-239.<br />
G473/4 Ġamuñdan ṣūret-i Erjeng Erjeng Erjeng bī-hūş / Firāḳuñdan büt-i Āzer şikeste<br />
er erḳām er ḳām [1] yazılar, sayılar<br />
K23/8 Zerrīn devāt māh-ı nev altun ḳalem şihāb / Er Erḳāmdur Er ḳāmdur nücūm u felek defter-i ṣıyām<br />
erk erkān erk erkān<br />
ān [5]<br />
1. ileri gelenler, başta gelenler<br />
K2/6 Umaruz kim bulına Kaʿbe-i maḳṣūda vüṣūl / Geçdi çün devlet ile yirlü yirine erk erkān erk ān<br />
G229/8 Kūyuñ eṭrāfına ʿuşşāḳ dizilmiş gūyā / Ḥarem-i Kaʿbede her cānibe erk erkān erk ān ṣaf ṣaf<br />
G289/6 Ḫāk-i ḥarīm-i ḥürmet-i kūyın maḳām idin / Erk Erkān Erk Erkān<br />
ān-ı ān Kaʿbe gibi muʿazzez mükerrem ol<br />
2. direkler, sütunlar<br />
G546/8 Duʿāsı Bāḳī-i üftādenüñ ol kim ḳıyām itsün / Felekler saḳfı ṭurduḳça binā-yı ʿömrüñ erk erkān erk erkān<br />
ānı ān<br />
3. âdâb, esas<br />
M6/II/1 Erk Erkān Erk Erkān<br />
ān-ı ān ʿaşḳa zerḳ u riyādan ḫalel virüp<br />
erz erzān erz ān gelmek gelmek [1] ucuza gelmek ‖ az gelmek<br />
K6/2 Vaṣl-ı yāra cān ile oldur ḫırīdār olduġum / Gelse biñ naḳd-i revāne bir demi erz erzān erz ān gelür<br />
erz erzān erz ān eylemek eylemek [1] [1] ucuzlatmak, azaltmak<br />
K7/1 Micmer-i zerrīn-i mihri çarḫ gerdān eyledi / ʿŪd u ʿanber ḳıymetin būy-ı gül erz erzān erz ān eyledi eyledi<br />
erz erzānī erz ānī [1] liyakatla ‖ bolca<br />
K14/7 Bisāṭ-ı emni basṭ itdi basīṭ-i arża iḳbāli / Ne deñlü ḳılsa taʿẓīmi felek ol şāha erz erzānī erz ānī<br />
erz erzānī erz ānī eylemek/ eylemek/ḳılmak eylemek/<br />
ılmak [2]<br />
[2]<br />
1. bağışlamak, hediye etmek<br />
K20/25 Eger ki ḫilʿat-i luṭfın ḳılaydı ılaydı erz erzānī erz ānī / Siyāh şālını terk ide geymeyeydi leyāl<br />
2. bağışlamak<br />
M2/IV/8 Minnet Allāha kemāl-i kerem-i Rabbānī / Eyledi Eyledi iki cihān devletini erz erzānī erz erzānī<br />
ānī<br />
erzen rzen [1] [1] kuş yemi, darı<br />
K25/12 Māh-ı nev dām ḳurup dökdi kevākib erzen erzen / Umaruz kʾola yine ʿīş u ṣafā mürġi şikār
esmek esmek [8] [8] esmek<br />
G210/3 Ḫākümi kūy-ı yāre irgürdüñ / Ṭurma ey bād-ı ṣubḥ olup esen es<br />
K24/14 Sāḳıyā zevraḳı sür bād-ı bahār esdi esdi yine / Sebze-zār oldı yem-i aḫḍar u lenger sünbül<br />
G503/1 ʿAşḳuñ hevāsı esdi esdi nesīm-i seḥer gibi / Eşküm dökildi pāyüñe gül-berg-i ter gibi<br />
G111/4 Esdürmeyeydi Esdürmeyeydi ṣarṣar-ı āhum cefā-yı yār / Mirʾāt-ı ḥüsni olmaz idi böyle pür-ġubār<br />
G445/1 Nesīm-i ṣubḥ eser eser eser cān-baḫş olup āheste āheste / Cihānda böyle cān virmiş degüldür daḫı bir ḫaste<br />
G139/1 Eser Eser āhum yili kūyuñda cism-i nā-tevān ditrer / Çemen ṣaḥnında gūyā bāddan berg-i ḫazān ditrer<br />
G246/2 Pür oldı dīdemüz ḫāk-i rehüñle / Eser Eser yilden <strong>ve</strong>līkin hīç es̱er yoḳ<br />
G137/1 Ḫaber-i hecrüñ ile tende dil ü cān ditrer / Esicek Esicek bād-ı ḫazān berg-i dıraḫtān ditrer<br />
esen esen esen olmak olmak [1] [1] sağ salim, afiyette, selâmette olmak; bkz. TS. C. III, s. 1529.<br />
G210/3 Ḫākümi kūy-ı yāre irgürdüñ / Ṭurma ey bād-ı ṣubḥ olup esen es<br />
es esās es ās [3] [3] [3] temel<br />
G546/7 Es Esās Es Esās<br />
ās-ı ās mülki muḥkem ḳıl ḳıbāb-ı ḳadri müstaḥkem / Binā-yı baḫtuña lāzımdur alsunlar Ḫorāsānı<br />
G273/4 Eyleyüp zühdüñ binā-yı süst-bünyādın ḫarāb / Ḫāne-i ʿaşḳuñ es esās es esās<br />
āsın ās ın üstüvār itsem gerek<br />
G523/3 Binā-yı ʿaşḳa ṭūfān-ı ḥavādis̱ kār-ger olmaz / Es Esās Es Esās<br />
āsın ās ın gūyiyā bennā-yı ḳudret kār-gīr itdi<br />
esb esb esb [3] [3] [3] at; bkz. ‘naʿl-i esb’ md.<br />
K10/11 Ḳorḳaram çāpük-süvār-ı ʿarṣa-i ʿirfān iken / Esb Esb nā-geh bir gice bī-cev ḳala ester bile<br />
K16/12 Pā-māl-i esb esb-i esb i devleti küffār-i ḫāk-sār / Ḫāḳān-ı Çīn muṭīʿ ola şāh-ı ʿAcem gibi<br />
G471/5 Süm-i esbine esbine esbine ruḫ süren o şehüñ / ʿArṣa-i dehrde oldı ferzāne<br />
esb esb-i esb i nnāz<br />
n<br />
āz [2] [2] naz atı; bkz. ‘semend-i nāz’ md.<br />
G294/1 Esb Esb-i Esb i nnāz<br />
n<br />
āz ile beni yār ḳılupdur pā-māl / Naʿller şekli aña sīnede olmışdur dāl<br />
K12/9 Ḫūblar ṭutsa rikābın yiridür cümle ḳaçan / Es Esb-i Es i nnāz<br />
n<br />
āz āzı āz felek ol ḫusrev-i ḫūbāne çeker<br />
1. vasıta<br />
esb esbāb esb āb [4]<br />
G172/5 Nūr-ı Ḥaḳdur çü meẓāhirdeki eşyā Bāḳī / Görinen arada bu ṣūret-i esb esbāb esb<br />
āb nedür<br />
2. unsurlar, öğeler<br />
G362/1 Cānān odur ki meyl ide anı görince cān / Esb Esbāb Esb Esbāb<br />
āb-ı āb ḥüsni ḫūb ola ammā be-şarṭ-ı ān<br />
3. eşyalar, gereçler (meclisi oluşturan öğeler bağlamında)<br />
G157/2 Ḥūr u Kevs̱erden mey ü maḥbūb ise maḳṣūd eger / ʿīş u nūş esb esbāb esb esbāb<br />
ābı āb hep ḥāżır müheyyā bundadur<br />
G269/3 Esb Esbāb Esb Esbāb<br />
āb-ı āb ṭarab seyl-i mey-i nāb ile gitdi / Āvāzı boġıldı giderek çeng ü rebābuñ<br />
esb esbābdan esb<br />
ābdan ābdan eml emlākden eml ākden geçmek geçmek [1] [1] [1] malı mülkü terketmek, dünya nimetlerine sırt çevirmek<br />
G316/6 Metāʿ-ı dehr bir puldur aḳar ṣu ʿömr-i müstaʿcel / Anuñʾçün Bāḳıyā esb esbābdan esb ābdan emlākden geçdüm<br />
es̱ es̱er es̱ er [6] [6] iz, işaret, nişan<br />
G234/3 Naẓarda merḥametden yoḳ es̱ es̱er es̱ er ey şūḫ-ı sengīn-dil / Ḳıya baḳışlaruñdan añlanur ḳalbüñ ḳaya ancaḳ<br />
G246/2 Pür oldı dīdemüz ḫāk-i rehüñle / Eser yilden <strong>ve</strong>līkin hīç es̱ es̱er es̱ er yoḳ<br />
G313/4 Ṣaḥn-ı ḥammāmda dün gördüm o nāzük-bedeni / Sīnede mūdan es̱ es̱er es̱<br />
er yoḳ daḫı pehlū da güzel<br />
Mtl 19 Nʾola mūdan es̱ es̱er es̱ er olmasa hīç ol serv-ḳāmetde / Şeb olmaz hep ser-ā-ser rūz olur dirler ḳıyāmetde<br />
K25/14 Es̱ Es̱eridür Es̱ eridür görinen urdı miḥekk-i şāma / Ṣatıcaḳ ṣayrafī-i dehre felek bir dīnār<br />
K26/30 Ḥāṣıl ey kān-ı kerem irdi bu gün ol dem kim / Es̱ Es̱er Es̱ er er-i er ʿāṭıfet ü luṭf ẓuhūr ide hemīn<br />
es̱ es̱er es̱<br />
r almamak [1] [1] nasiplenmemek, tesir etmemek<br />
384
G309/6 Almadı Almadı būy-ı maḥabbetden es̱ es̱er es̱ er şunlar kim / Ġonca-<strong>ve</strong>ş dilleri ḫūn sīneleri çāk degül<br />
es̱ es̱er es̱<br />
er itmek itmek [2] [2] iz bırakmak, tesir etmek<br />
G74/7 İdeli İdeli ḫāk-i cenābuñ ruḫ-ı Bāḳīde es̱ es̱er es̱<br />
er / Baḳsa āyīne-i idrāke tesellī görinür<br />
G479/2 Āh ider dil baḳup ol ṭurra-i müşgīn-būya / Es̱ Es̱er Es̱ Es̱ er itmez itmez n’idelüm āh o gözi āhūya<br />
es̱ es̱er es̱<br />
er yil yil [1] [1] esen yel<br />
G246/2 Pür oldı dīdemüz ḫāk-i rehüñle / Es̱ Es̱er Es̱ er yilden yilden <strong>ve</strong>līkin hīç es̱er yoḳ<br />
Eṣḥāb ṣḥāb u u Āl Āl [1] [1] sahabeler <strong>ve</strong> Hz. Peygamberin ailesi<br />
G308/3 Döndi ṣafāda encümen-i Muṣṭafāya bāġ / Ḫayl-i şükūfe zümre-i Eṣḥāb ṣḥāb u u Āl Āl gül<br />
eṣḥāb ṣḥāb ṣḥāb-ı ṣḥāb ı ı derd [1] yas tutanlar (Kanunî için)<br />
M1/IV/8 Āheng-i āh u nāleleri idelüm bülend / Eṣḥāb ṣḥāb ṣḥāb-ı ṣḥāb ı derdi cūşa getürsün bu heft bend<br />
eṣḥāb ṣḥāb ṣḥāb-ı ṣḥāb ı iiʿtibār<br />
i<br />
ʿtibār [1] [1] devrin önde gelenleri, itibarlılar<br />
K23/17 Münḳād emr ü nehyine eṣḥāb ṣḥāb ṣḥāb-ı ṣḥāb ı iiʿtibār<br />
i<br />
ʿtibār / Ednā işaretine ẕeviʾl-iḥtirām rām<br />
eṣḥāb ṣḥāb ṣḥāb-ı ṣḥāb ı ı ṣafā ṣafā [1] [1] gönül adamları, ârifler; bkz. ‘erbāb-ı ṣafā’, ‘ehl-i ṣafā’ md.<br />
G333/1 Ṭapuñdur Kaʿbe-i ʿulyā-yı eṣḥāb ṣḥāb ṣḥāb-ı ṣḥāb ı ṣafā ṣafā ḳıblem / Ḳapuñdur Mescid-i Aḳṣā-yı erbāb-ı <strong>ve</strong>fā ḳıblem<br />
eṣḥāb ṣḥāb ṣḥāb-ı ṣḥāb ı riy riyā riy<br />
ā [1] [1] riyâkârlar<br />
G374/5 Kesilüp ṣoḥbet-i eṣḥāb ṣḥāb ṣḥāb-ı ṣḥāb ı ı riy riyādan riy<br />
ādan Bāḳī / Kesmedi pīr-i ḫarābātdan istimdādın<br />
eṣḥāb ṣḥāb ṣḥāb-ı ṣḥāb ı zühd [2] zâhidler, bkz. ‘erbāb-ı ẓāhir’ md.<br />
G25/5 Erbāb-ı ʿaşḳ ceng ider eṣḥāb ṣḥāb ṣḥāb-ı ṣḥāb ı zühd ile / Maḳṣūd sensin eyleseler ḫāṣ u ʿām baḥs̱<br />
G451/5 Eṣḥāb ṣḥāb ṣḥāb-ı ṣḥāb ı zühd bezm-i füsūn u fesānede / Erbāb-ı ʿaşḳ ʿarṣa-i ceng ü cidālde<br />
es esḥār es ḥār [1] [1] [1] seherler, sabahlar<br />
K18/30 Āb u gil müşg ü gül-āb ola çemen ṣaḥnında / Būy-ı ḫulḳıyla güẕār itse nesīm-i es esḥār es esḥār<br />
ḥār<br />
es esīr es īr [ [7] [ 7] tutsak ‖ müptela, düşkün<br />
G218/5 Zülfüñ es esīri es īri Bāḳī-i bī-çāre dostum / Bir mübtelā-yı bend-i kemend-i belā imiş<br />
G91/5 Bir pādişāh-ı ḥüsne ḳul olduḳ ki Bāḳıyā / Anuñ es esīr es<br />
īr īr-i īr i ʿaşḳı olupdur cevān u pīr<br />
G163/2 Ḫurşīd es esīr es esīr<br />
īr-i īr i ʿaşḳuñ olupdur eşiʿʿadan / Boynında ṭavḳ-ı şevḳ ile zencīr-i zer çeker<br />
G244/1 Sīne mecrūḥ-ı ġam-ı ġurbet ü efgār-ı firāḳ / Dil es esīr es esīr<br />
īr-i īr i elem-i hecr ü giriftār-ı firāḳ<br />
G290/5 İki cihāna virmedi bir yār-i sādeyi / Bāḳī es esīr es esīr<br />
īr-i īr i ḳayd-ı nuḳūş u ṣu<strong>ve</strong>r degül<br />
G143/2 Belā-yı bend-i zülfüñden ḫalāṣ it cān-ı miskīni / Es Esīr Es Esīr<br />
īr-i īr i miḥnet-i ʿaşḳuñ ne bend ü ne kemend ister<br />
G352/3 Der ü der-gāhına sulṭān-ı ʿaşḳuñ ser-fürū eyler / Es Esīr Es Esīr<br />
īr-i īr i tāc-dār olsun gedā-yı ḫāk-sār olsun<br />
es esīr es<br />
īr itmek itmek itmek [1] [1] tutsak etmek, kendine bağlamak<br />
G523/5 Cihānda başuma sulṭān iken āzāde vü fāriġ / Beni zencīr-i ʿaşḳuñ boynı baġlu bir es esīr es<br />
īr itdi<br />
itdi<br />
es esīr es<br />
īr olmak olmak [2] [2] [2] müptelâ olmak, kendini kaptırmak, buyruğu altına girmek<br />
G145/1 Oldı Oldı bir ṭıfluñ kemend-i zülfine cānlar es esīr es<br />
īr / Ġamzesinden ḳan ṭamar aġzında ammā būy-ı şīr<br />
G439/3 Bir Ḳul oġlınuñ es esīr es esīr<br />
īr old oldı old ḳapusında göñül / İntisāb itdi gedā bār-geh-i sulṭāne<br />
esirgemek esirgemek [2] [2] bkz. TS. C. III, s. 1536-39.<br />
1. şefkat göstermek, üzmemek ‖ himaye etmek<br />
G497/1 Esirgemek Esirgemek gerege ʿāşıḳ-ı dil-efġārı / ʿAleʾl-ḫuṣūṣ ki bir bī-<strong>ve</strong>fā ola yāri<br />
2. acımak, merhamet etmek<br />
G432/3 Der-i dil-dārdan dūram diyār-ı ġamda mehcūram / Müselmānlar esirgeñ esirgeñ ḫaste ḳaldum dār-ı ġurbetde<br />
385
eski eski püski püski [1] [1] [1] yırtık pırtık<br />
Kt12/1 Geydügüñ eski eski eski püski püski püski şol ḳapamañ / Ḳotan mı bilmezin yā ḫod boġası<br />
eskimek eskimek [1] [1] rağbet görmemek, zamanı (modası) geçmek<br />
Kt15/1 Ḳaldı bucaḳda eskidi eskidi dīvānuñ Emriyā / Söz yoḳ egerçi bī-bedel ü bī-naẓīrdür<br />
eslememek eslememek [1] [1] aldırış etmemek, dinlememek<br />
G235/2 Pend ile dīvāne-i ʿaşḳa selāsil baġlama / Bend ü zencīr eslemez zīrā bilürsin şīr-i ʿaşḳ<br />
eṣnām ṣnām [1]<br />
putlar ‖ güzeller<br />
G24/3 Ṣūret-i eṣnāmdan ṣnāmdan döndi saña itdi sücūd / Rāhib-i deyri cemālüñ eyledi Yezdān-perest<br />
1. sırlar, gizler<br />
esr esrār esr ār [14]<br />
[14]<br />
G228/7 Esr Esrār Esr ār keşfin itmek için ṣofī Bāḳıyā / Başın muraḳḳaʿına çeker nitekim keşef<br />
G289/3 Kesb Kesb-i Kesb i leṭāfet eyle nesīm-i seḥer gibi / Andan derūn-ı perde-i esr esrāra esr<br />
āra maḥrem ol<br />
G348/9 Mā-<strong>ve</strong>rā-yı perde-i esr esrāra esr āra bulmaz kimse rāh / Ḥażret-i Ḥaḳdur bilen ancaḳ ḥaḳīḳat neydügin<br />
G366/4 Ṣaḳın mey dirsem ey zāhid mey-i engūrı fehm itme / Hüner esr esrār esr esrār<br />
ār-ı ār ı maʿnā añlamaḳdur lafẓ-ı muġlaḳdan<br />
G496/7 Maḥrem-i esr esrār esr esrār<br />
ār-ı ār ı maʿnā hem-zebān-ı ḥāl yoḳ / ʿAşḳ sırrın ḳılmasañ Bāḳī hü<strong>ve</strong>ydā kāşkī<br />
2. esrar (uyuşturucu anlamında) ‖ sır, giz<br />
G238/5 Bāḳıyā ḫānḳāh-ı ʿālem-i ḥayretde hemān / Her gelen kimse bu esr esrār esr esrār<br />
ār ile ḥayrān ancaḳ<br />
G40/4 İḥtirāz itmedüñüz aldılar elden cāmı / Vāḳıf itmeñ ṣaḳınuñ kimseyi esr esrāra esr esrāra<br />
āra meded<br />
G269/2 Keyfiyyet-i esr esrāra esr āra döşendi ẓürefā hep / Yārān ayaġın almada ḥayrān mey-i nābuñ<br />
G72/4 Añma ʿaşḳ abdālınuñ rāzın helāk eyler seni / Bunlaruñ esr esrār esr<br />
ār ārı ār ey zāhid ḳatı ḳattāl olur<br />
G107/3 ʿAynına ṣanma ġubārı ala erbāb-ı naẓar / Bizi ḥayrān iden esr esrār esr<br />
ār ār-ı ār ı leb-i dil-berdür<br />
G317/7 Cān u dilden ṣaḳın esr esrār esr esrār<br />
ār-ı ār ı ı ġamın ey Bāḳī / Dime bīgāneleri maḥrem-i rāz eyleyelüm<br />
G354/5 Bāḳıyā söyle biraz lebleri esr esrār esr esrār<br />
ārından ār ından / Ehl-i dil naẓm-ı dil-āvīzüñe ḥayrān olsun<br />
G530/4 Bize esr esrār esr esrār<br />
ārını ār ını açmaz meye ṭaʿn itmeden geçmez / Gel ey sāḳī geçür bundan bu ʿaḳl-ı dāniş-endūzı<br />
G405/3 Esr Esrāruñ Esr Esrāruñ<br />
āruñı āruñ keşf eyleme taḥṣīl-i mizāc it / Nūş eyle mey-i nābı ḥakīmāne ṭuyurma<br />
e’s e’s-sa e’s sa saʿyü sa ʿyü ileyk ileyk [1] [1] niyet ederek, yönelerek<br />
M8/VI/3 Girelüm rāh-ı Ḫudāya diyüp e’s e’s-sa e’s sa saʿyü sa ʿyü ileyk<br />
ileyk<br />
est estār est<br />
ār ār [1] [1] (Kabe) örtüsü, perdesi<br />
G535/1 Kūyında göñül dāmen-i dil-dāre ṣarıldı / Ḥācī gibi kim Kaʿbede est estāre est āre ṣarıldı<br />
ester ester [1] [1] katır<br />
K10/11 Ḳorḳaram çāpük-süvār-ı ʿarṣa-i ʿirfān iken / Esb nā-geh bir gice bī-cev ḳala est ester est<br />
er bile<br />
eş eşʿār eş eşʿār<br />
ʿār [17] [17] şiirler; bkz. ‘defter-i eşʿār’ md.<br />
K18/50 Puḫtedür ġayrılar eşʿārı <strong>ve</strong>lī puḫte piyaz / Ḫām ʿanberdür eger ḫām ise de bu eş eşʿār eş ʿār<br />
K18/52 Baḥr-i eş eşʿār eş ʿār yiter urdı süṭūr emvācın / Demidür kʾide duʿā dürlerini zīb-i kenār<br />
K25/37 Kelimātum yirine dürr ü güher naẓm itsem / İdemez mertebe-i fażluñı eş eşʿār eş<br />
ʿār işʿār<br />
G421/7 Naḳş-ı ḥüsnüñ kimse Bāḳī gibi taṣvīr itmeye / Ṣafḥa-i eş eşʿārda eş ʿārda anca ḳalemler aşına<br />
K18/50 Puḫtedür ġayrılar eş eşʿār eş eşʿār<br />
ʿārı ʿār <strong>ve</strong>lī puḫte piyaz / Ḫām ʿanberdür eger ḫām ise de bu eşʿār<br />
K26/28 Ser-<strong>ve</strong>rā şiʿr degül nuṭḳ-ı Mesīḥādur bu / Ṭutalum ġayrīler eş eşʿār eş eşʿār<br />
ʿārı ʿār ola siḥr-i mübīn<br />
G310/7 Bāḳıyā ser-levḥa-i eş eşʿār eş eşʿār<br />
ʿārı ʿār tezhīb eyle kim / Müşkilüñ luṭf-ı şehenşāh itdi altun gibi ḥal<br />
G497/5 Hemīşe ḳāmet-i bālāñı vaṣf ider Bāḳī / Bülend-mertebe olsa ʿaceb mi eş eşʿā eş eşʿā<br />
ʿārı ʿārı<br />
rı<br />
386
Kt11/2 Dād-ı Ḥaḳdur bu süḫan her kişinüñ Bāḳī-vār / Ṭarz-ı eş eşʿār eş<br />
ʿār ʿārı ʿār pesendīde vü maḳbūl olmaz<br />
K26/36 Şöyle eş eşʿār eş eşʿār<br />
ʿār-ı ʿār güher-bār oḳına aduña kim / Cān u dilden ide Ḥassān aña yüz biñ taḥsīn<br />
K21/24 Selāset-i kelimātum ṣafā-yı eş eşʿārum eş ʿārum / Aḳar ṣu gibi ḳılupdur ḳulūbı hep meyyāl<br />
G92/4 Eş Eşʿārum Eş ʿārum içre vaṣf-ı leb-i yār gūyiyā / Āb-ı zülāl içinde yatur laʿl-pāredür<br />
K6/19 Şimdi gūş-ı cān ile diñler cihān eş eşʿārum eş eşʿārum<br />
ʿārumı ʿārum / Medḥüñ itsem bir yire mecmūʿ-ı ins ü cān gelür<br />
G50/5 Zer-i ḫāliṣ gibi rengīn olup gitmekde eş eşʿāruñ eş ʿāruñ / Elüñde ḫāme ey Bāḳī meger kibrīt-i aḥmerdür<br />
G276/7 Bāḳıyā söyle lebi yādına rengīn ġazeli / Demidür nūş-ı meyüñ mevsimidür eş eşʿāruñ eş eşʿāruñ<br />
ʿāruñ<br />
G485/7 Nükte-i mihr ü maḥabbetdür ser-ā-ser Bāḳıyā / Bulmaya ʿaşḳ ehli bir eglence eş eşʿāruñ eş eşʿāruñ<br />
ʿāruñ gibi<br />
G46/6 Nʾola meyl itseler eş eşʿāruña eş ʿāruña erbāb-ı ṣafā / Bāḳıyā şiʿr degüldür bu bir aḳar ṣudur<br />
eşc eşcār eşc ār [1] [1] ağaçlar<br />
K18/7 Dikdi leşger-geh-i ezhāra ṣanavber tūġın / Ḫaymeler ḳurdı yine ṣaḥn-ı çemende eşc eşcār eşc ār<br />
eşc eşcār eşc<br />
ār ār-ı ār ı bbāġ<br />
b<br />
ġ [3]<br />
1. bahçedeki ağaçlar<br />
G470/4 Fāḫir libāsa ḳoydı eşc eşcār eşc eşcār<br />
ār-ı ār ı ı bbāġı<br />
b<br />
devrān / Bādām-naḳşī kemḫā geydürdi erġavāne<br />
G371/3 Her yañadan ayaġına altun aḳup gelür / Eşc Eşcār Eşc Eşcār<br />
ār-ı ār ı bbāġ<br />
b<br />
himmet umar cūy-bārdan<br />
2. bahçedeki ağaçlar ‖ dervişler<br />
G371/2 Eşc Eşcār Eşc Eşcār<br />
ār-ı ār ı ı bbāġ<br />
b<br />
ḫırḳa-i tecrīde girdiler / Bād-ı ḫazān çemende el aldı çenārdan<br />
eşfa eşfaḳ eşfa ḳ [1] [1] [1] daha şefkatli, daha müşfik<br />
G162/3 N’eylesün ḳābil olmayınca püser / ʿAḳl-ı kül kim pederden eşfa eşfaḳdur eşfa ḳdur<br />
eş eşḫāṣ eş ḫāṣ [1] [1] başkaları<br />
K24/43 Naẓm-ı eş eşḫāṣa eş ḫāṣa ḳıyās eyleme Bāḳī şiʿrin / Ola mı her giyeh-i ḫuşke ber-ā-ber sünbül<br />
eşheb eşheb [1] [1] [1] kır at<br />
K10/15 Eşheb Eşheb-i Eşheb zerrīn-sitām-ı baḫtı cevlān eylesün / Nüh felek tā devr ide āfāḳı heft aḫter bile<br />
eşi eşiʿʿa eşi ʿʿa [4] [4] ışık<br />
G236/6 Gerden-i mihre eşi eşiʿʿa eşi ʿʿa ṭaḳdı altun silsile / Sīm-tenler ideli dīvāne-i zencīr-i ʿaşḳ<br />
K3/23 Debīr-i felek yazmaġa vāridātın / Eşi Eşiʿʿa Eşi ʿʿa getürmişdür altun ḳalemler<br />
K14/3 Eşi Eşiʿʿa Eşi ʿʿa bāl ü per oldı güneş zeyn itdi eṭrāfın / İrem ṭāvūsı gibi ṣubḥ-dem gösterdi cevlānı<br />
G163/2 Ḫurşīd esīr-i ʿaşḳuñ olupdur eşi eşiʿʿadan eşi ʿʿadan / Boynında ṭavḳ-ı şevḳ ile zencīr-i zer çeker<br />
eşk eşk [55] [55] gözyaşı; bkz. ‘seyl-i eşk’, ‘seyl-āb-ı eşk’ md.<br />
K16/3 Çeşmüm devāt-ı surḫa dönüp ḫūn-ı eşk eşk ile / Cismüm boyandı ḳana ser-ā-pā ḳalem gibi<br />
G148/5 Mülk-i ġamda eşk eşk ü āh egler beni / Ol yirüñ āb u hevāsı ḫoş gelür<br />
G202/4 Dilde ḫırāş-ı ḫār-ı ġam dīdede eşk eşk dem-be-dem / ʿArż olınur cenābuña gizlümüz āşikāremüz<br />
G202/5 Dāġ-ı siyāh-ı sīnemüz örtile mevc-i eşk eşk eşk ile / Bir gün ola ki Bāḳıyā görmeye kimse ḳaramuz<br />
G349/1 Olur sebze-zār-ı hüner ḫāk olan / Nem-i eşk eşk eşk ile ḫāki nem-nāk olan<br />
G497/4 Çemende jāle-durur ṣanma bülbül-i şeydā / Ṣuladı eşk eşk eşk ile ṣaḥn-ı sarāy-ı gül-zārı<br />
G114/2 Aḳsa eşküm dīdeden ol gevher-i nā-yāb içün / Eşk Eşk seyl ü seyl yem yem pür-dür-i şeh-vār olur<br />
G199/4 Döker ʿāşıḳ yoluñda dāne dāne gevher-i eşki eşki / Yatur ḫāk-i meẕelletde yine bir dāne incinmez<br />
G215/1 Benem şol laʿl-i mey-gūnuñ ġamından eşki eşki āl olmış / Ḫarābāt ehline göñli şikeste bir sifāl olmış<br />
G338/7 Döksün güher-i eşki eşki Bāḳī reh-i kūyuñda / Maḥṣūl-i dil ü dīde hep yoluña sulṭānum<br />
M2/IV/4 Naḳd-i vaḳt oldı bize eşk eşk-i eşk i sefīd ü ruḫ-ı zerd / Derd ü ġam ṭālibiyüz aḳçeler altunlar ile<br />
G213/6 Rūy-ı zerd ü eşk eşk-i eşk i ḫūnīnüñle ey Bāḳī yüri / Yaza gör ḫāk-i cenāb-ı Ḥażret-i Sulṭāne naḳş<br />
387
G355/1 Gün yüzin hem gösterür hem dir göze nem gelmesün / Çeşme-i çeşme nice eşk eşk-i eşk i i dem-ā-dem gelmesün<br />
G491/4 Rūz-ı fürḳatde hücūm eyleyüp eşk eşk-i eşk i gül-gūn / Sipeh-i ṣabr u sükūn üzre şebīḫūñ itdi<br />
G510/4 Kūyında revān eyledügüm eşk eşk-i eşk i maḥabbet / Kevs̱er ṣuyıdur ravża-i Rıḍvāne ṣalındı<br />
G131/4 Eşk Eşk-i Eşk i ḥasret yüzümüz āl ider añduḳça lebin / Mey-i gül-gūn içerüz beñzümüze ḳan getürür<br />
G176/2 Şöyle beñzer mübtelādur bir perī dīdārına / Eşk Eşk-i Eşk<br />
i ʿāşıḳ gibi aġlayup aḳar ırmaġlar<br />
G355/4 Eşk Eşk-i Eşk i sīm ü çihre-i zerdi yiter <strong>ve</strong>ch-i maʿāş / Bir cihetden ʿāşıḳa dīnār u dirhem gelmesün<br />
G482/5 Ayaġuñ altında ḫāk olduġıʾçün ey meh zemīn / Eşk Eşk-i Eşk i Bāḳī ḳıldı anuñ laʿl īs̱ār üstine<br />
K6/5 Cām-ı gül-gūn nūş ider ḫūn-ābe-i eş eşkin eş<br />
kin döker / Beñzine bir pāre ʿāşıḳ derd-mendüñ ḳan gelür<br />
G464/8 Ḳaṭre-i eşkine eşkine öykündi diyü Bāḳīnüñ / Çarḫ-i ḥakkāk yonupdur güheri döne döne<br />
K10/1 Ḳadr-i eşküm eşküm ol bilür kim ḳıymet-i gevher bile / Rūy-ı zerdüm ḫoş görür şol kim ʿayār-ı zer bile<br />
G30/4 Bu bāzār içre düşmez dāne-i eşküm eşküm gibi gevher / Gel ey cān riştesi şimden girü dürr-i ʿAdenden geç<br />
G49/5 Bāḳıyā meyl eylemez ārāyiş-i dünyāya dil / Rūy-ı zerd ü gevher-i eşküm zer ü zī<strong>ve</strong>r yiter<br />
G58/4 Dām-ı āġūş içre düşmez ol tezerv-i ḫoş-ḫırām / Dāne-i eşküm eşküm egerçi lüʾlū-yı şeh-vārdur<br />
G76/4 Ḳāmeti servin nem-i eşküm eşküm eşküm ser-efrāz eyledi / Nʾoldı ol nāzük-nihāle şimdi nemden incinür<br />
G76/6 Ḫūn-ı eşküm eşküm bir zamān ālūde ḳıldı işigin / Baña dil-ber Bāḳıyā daḫı o demden incinür<br />
G110/4 Gevher-i eşküm eşküm eriyüp ṣu gibi aḳsa nʾola / Böyledür aḥvāli her kim ʿāşıḳ-ı dīdārdur<br />
G114/2 Aḳsa eşküm eşküm dīdeden ol gevher-i nā-yāb içün / Eşk seyl ü seyl yem yem pür-dür-i şeh-vār olur<br />
G201/3 Āhumdan öñürdi yitişür ḳapuña eşküm eşküm / Germiyyet ile şöyle gider bād yitişmez<br />
G252/5 Cūy-ı eşküm eşküm eşküm yeñilmez ey Bāḳī / Çoḳ döner daḫı āsiyāb-ı felek<br />
G297/4 Cūy-ı eşküm eşküm eşküm şöyle ṭuġyān itdi kim bir gün hemān / Āsmānuñ āsiyā-sengin yuvalar bilmiş ol<br />
G327/4 Nuḳra-i eşküm eşküm ile sīm-keş oldum şimdi / Müjemüñ aralarından bir iki tel çekdüm<br />
G335/3 Beni müflis ṣanur gerçi görenler rūy-ı zerdümden / Velī aġ aḳçadur eşküm eşküm eşküm ḳızıl dīnārdur dāġum<br />
G454/3 Rūz-ı hecrinde güler dāne-i eşküm eşküm göricek / Berg-i güldür ki ṭutar ḳaṭre-i şeb-nem tāze<br />
G461/1 Şuʿle-i tīġ-i cihān-tābuñ ḳaçan kim berḳ ide / ʿĀlemi bir laḥẓada bārān-ı eşküm eşküm eşküm ġarḳ ide<br />
G499/4 Cūy-bār-ı eşküm eşküm içre çihre-i zerdüm benüm / Görinür āb-ı revān içinde nīlūfer gibi<br />
G535/2 ʿArż itdüm aña nāme ile lüʾlū-yı eşküm eşküm / Cān riştesi mektūb-ı dürer-bāre ṣarıldı<br />
G548/5 Dirhem-i eşküm eşküm eşküm dükenmez nice demdür Bāḳıyā / Ḫāk-i cismümdür meger kim māl-i Ḳārūnuñ yiri<br />
G216/2 Eşküm Eşküm götürdi gitdi kūyına cism-i zerdüm / Berg-i ḫazāne beñzer bir cūy-bāre düşmiş<br />
G228/6 Eşküm Eşküm gibi ġamuñla ḳılup terk-i ḫānümān / İtdüm yoluñda varumı çeşmüm gibi telef<br />
G241/3 Bezm-i ġamuñda ṣanma ḳabaḳ minnetin çekem / Eş Eşküm Eş<br />
küm şarāb u dīdelerümdür baña ḳabaḳ<br />
G486/3 Naḳd-i revānı almada bī-iḫtiyār iken / Eşküm Eşküm güherlerini o ʿayyār silmedi<br />
G503/1 ʿAşḳuñ hevāsı esdi nesīm-i seḥer gibi / Eşküm Eşküm dökildi pāyüñe gül-berg-i ter gibi<br />
G19/5 Oldı deryā-yı eşküme eşküme nisbet / Günbed-i çarḫ-ı nīl-reng ḥabāb<br />
G153/6 Keştīde bād-bān u ṣu içre ṣadef degül / Emvāc-ı baḥr-i eşküme deryā ḳulaḳ çeker<br />
G228/2 Baḥr-i muḥīṭ-i eşküme eşküme ger dil uzatmasa / Deryā yüzine urmaz idi bād-ı ṣubḥ kef<br />
G182/4 Sīm-tenler cūy-bār-ı eşkümi eşkümi aḳıtdılar / Der-kenār olmaġ içün āb-ı revāna girdiler<br />
G263/1 Ḳaddümi çeng eşkümi eşkümi eşkümi rūd eyledüñ / Cismüm āteş cānumı ʿūd eyledüñ<br />
G303/1 Raḥm eyle āb-ı dīde-i gevher-nis̱āre gel / Emvāc-ı baḥr-i eşkümi eşkümi seyr it kenāre gel<br />
G213/4 İşigüñ ḫūn-ābe-i eşkümle eşkümle reng-āmīz idi / Yazmadın naḳḳāş-ı ḳudret bu bülend eyvāne naḳş<br />
G454/1 Nem-i eşkümle eşkümle eşkümle göñül dāġı dem-ā-dem tāze / Gül-i ruḫsāruñ ile gül-şen-i ʿālem tāze<br />
G15/2 Eşkümüñ Eşkümüñ gevherlerin dizdüm işigi ṭaşına / Yāre ʿarż idem diyü silmiş raḳīb-i bed-liḳā<br />
G221/3 Sīm-i eşküñ eşküñ yolına ḫārc eylemekden aġlama / Yā nedür ey ʿāşıḳ-ı şūrīde dünyādan ġaraż<br />
G138/2 Eşküm Eşküm döker döker sitāre gibi cevr ile o māh / Ḫurşīd gibi ḫurrem ü ḫandān olup gezer<br />
388
eşk eşk-i eşk<br />
i çeşm [7] gözyaşı<br />
G49/1 Cūy-bār-ı vādī-i ġam eşk eşk-i eşk i çeşm çeşm-i çeşm<br />
ter yiter / Rūy-ı zerd ol cūy-bāra berg-i nīlūfer yiter<br />
G112/3 ʿAyān itdi bir bir nihān rāzumı / Dilā eşk eşk-i eşk i çeşmüm ne ġammāz olur<br />
G432/1 Ḳalupdur eşk eşk-i eşk i çeşmüm gerçi kim ḫāk-i meẕelletde / Bi-ḥamdiʾllāh hele āh u fiġānum evc-i rifʿatde<br />
G432/2 Kesildüm sīḫ-i miḥnetden çekildüm cām-ı ʿişretden / Kebābum dil şarābum eş eşk-i eş i çeşmüm künc-i ʿuzletde<br />
G548/2 Ḳāmetüñ ʿaksi düşerse ṭañ mı eşk eşk-i eşk i çeşmüme / Bāġda āb-ı revāndur serv-i dil-cūnuñ yiri<br />
G11/5 Eşk Eşk-i Eşk i çeşmüm yāre ʿarż itdüm didi / Bāḳıyā maʿlūm oldı mā-cerā<br />
G104/1 Çekdi zencīre beni ʿaşḳuñ nitekim şīrler / Eşk Eşk-i Eşk i çeşmüm iki yanumdan iki zencīrler<br />
eşk eşk-i eşk<br />
i fir firāvān fir<br />
āvān [4] [4] çok, aşırı gözyaşları<br />
M1/IV/3 Sünbüllerini matem idüp çözsün aġlasun / Dāmāne döksün eşk eşk-i eşk<br />
i fir firāvān fir<br />
āvān āvānı āvān kūh-sār<br />
G47/1 Zülfüñ ki tār-ı eşk eşk-i eşk i i fir firāvāne fir<br />
āvāne ṣarmaşur / Sünbüldür ol ki rişte-i bārāne ṣarmaşur<br />
G229/3 Leşger-i eşk eşk-i eşk i fir firāvān fir<br />
āvān ile ceng itmek içün / Gönderür mevclerin lücce-i ʿummān ṣaf ṣaf<br />
G338/1 Şeb-nem gibi ṣaçılsun ḳoñ eşk eşk-i eşk i fir firāvānum fir<br />
āvānum / Güller gibi açılsun tek ġonca-i ḫandānum<br />
eşk eşk-i eşk<br />
i rev revān rev<br />
ān [6] [6] [6] akan gözyaşları<br />
G70/3 Güzer-i eşk eşk-i eşk i i rev revānum rev<br />
ānum ānum ḳomadı dilde ḳarār / Cūy-bār içre biten ney gibi her ān ditrer<br />
G83/2 ʿAşḳuñ ġamıyla sırrını eşk eşk-i eşk i rev revānumuñ<br />
rev<br />
ānumuñ / Cūyā-yı yār u ʿāşıḳ-ı dīdār olan bilür<br />
G128/2 Göñül iñler ġamuñdan dem-be-dem rūḥ-ı revān aġlar / Bu bāġuñ çeşme-sārı hep benüm eşk eşk-i eşk<br />
i i rev revānumdur<br />
rev<br />
ānumdur<br />
G253/4 Ḫurrem olsa ġam degül eşk eşk-i eşk i i rev revānum rev<br />
ānum görse yār / ʿĀdeti tefrīḥ-i ruḫ itmekdür aḳar ṣularuñ<br />
G319/3 Āhum ṭolanur ṣubḥa degin gökleri ḳat ḳat / Kūyuñ yörenür döne döne eşk eşk-i eşk<br />
i rev revānum rev<br />
ānum ānum<br />
G504/4 Yaruñ raḳībi gibi iti görmedüm daḫı / Olmaya gerçi eşk eşk-i eşk i rev revānum rev<br />
ānum ānum gibi cerī<br />
eşk eşk-bār eşk ār [1] [1] yağmur gibi gözyaşı döken/çok ağlayan (göz)<br />
K9/23 Ümmīd o kim duʿāña ola mūcib-i ḳabūl / Sūz-ı derūn u derd-i dil ü çeşm-i eşk eşk-bār eşk ār<br />
eşk eşk-bār eşk<br />
ār itsem gerek [1] gözyaşı dökeceğim ‖ ağlayacağım<br />
G273/1 Çeşm-i pür-ḫūnum yoluñda eşk eşk-bār eşk ār ār itsem gerek / Ayaġuñ tozına gevherler nis̱ār itsem gerek<br />
eşk eşk-bār eşk<br />
ār olmak [2] gözyaşı dökmek ‖ çok ağlamak<br />
M1/III/2 Bu acılarla çeşm-i nücūm olsun olsun eşk eşk-bār eşk ār / Āfāḳı ṭutsun āteş-i dilden çıḳan duḫān<br />
G195/4 Ne ḳanlar aġların hecrinde yāruñ derd-i fürḳatden / ʿAceb bir dem mi vardur çeşm-i pür-ḫūn eşk eşk-bār eşk ār olmaz olmaz<br />
eşk eşk-feş eşk feş feşān feş ān [1] [1] iki gözü iki çeşme, çok ağlayan (göz)<br />
G134/4 Yollarda görse aġladuġum baña ṭaş atar / Gāhī bu çeşm-i eşk eşk-feş eşk feş feşān<br />
ānı ān siler geçer<br />
eşk eşkāl eşk eşkāl<br />
āl [3] [3] [3] şekiller, suretler<br />
K21/11 Nişān-ı pāy-ı vuḥūş u ṭuyūr ṣaḥrāda / Çizildi rīk-i sefīd üzre gūyiyā eşk eşkāl eşk āl<br />
G35/4 Eşk Eşkāl Eşk Eşkāl<br />
āl-i āl <strong>ve</strong>fā resmi ḳabūl itmede ḳalbüñ / Āyīnedür ammā begüm āyīne-i pūlād<br />
G387/3 Bir ṭarḥ ṣaldı ṣafḥa-i dehr-i dü-renge kim / Eşk Eşkāl Eşk<br />
āl āl-i āl Cemle naḳş görindi zamān zemīn<br />
eşk eşkāl eşk<br />
āl u u u elvān elvān eylemek eylemek [1] [1] rengârenk olmak, şekilden şekile girmek<br />
K7/7 Nevbet-i sūr u sürūr oldı ṭonandı her nihāl / Naḫl-bend-i nev-bahār eşk eşkāl eşk<br />
āl āl u u elvān elvān eyledi<br />
eyledi<br />
eş eşḳiyā eş ḳiyā [1] [1] haydutlar<br />
G521/3 Cemʿ oldı eş eşḳiyā eş ḳiyā ile bir gün raḳīb-i ḫar / Ehl-i şeḳādan üstine kimse oturmadı<br />
eşr eşrāf eşr āf [2] [2] seçkinler, ileri gelenler<br />
K12/8 Ayaġı ṭopraġı tāc-ı ser-i eşr eşrāf eşr eşrāf<br />
āf-ı āf cihān / Sürme-i ḫāk-i rehin dīde-i aʿyāne çeker<br />
M2/III/2 Der-i der-gāhına ʿazm eylesün eşr eşrāf eşr eşrāf<br />
āf-ı āf diyār / İşigi ḫākine yüzler süre gelsün aʿyān<br />
389
eşr eşrāf eşr āf u u aaʿyān<br />
a ʿyān [1] [1] ileri gelenler, itibar sahipleri, seçkinler<br />
K7/23 Ṭurmadı çekdi Ṣıfāhān semtine bād-ı ṣabā / Ḫāk-i pāyın sürme-i eşr eşrāf eşr eşrāf<br />
āf u u aaʿyān<br />
a ʿyān eyledi<br />
eşref eşref-i eşref i i eşr eşrāf eşr<br />
āf āf u u kibār kibār [1] [1] itibar sahiplerinin en şereflisi ‖ Kadızâde<br />
K25/18 Vāris̱-i ʿilm-i Nebī Ḥażret-i Ḳāḍī-zāde / Efżal-i ehl-i zamān eşref eşref-i eşref<br />
i eşr eşrāf eşr<br />
f f u kib kibār kib<br />
ār<br />
eşy eşyā eşy<br />
ā [1] [1] (yaratılmış olan) şeyler, nesneler<br />
G172/5 Nūr-ı Ḥaḳdur çü meẓāhirdeki eşy eşyā eşy Bāḳī / Görinen arada bu ṣūret-i esbāb nedür<br />
eṭfāl ṭfāl [2] çocuklar<br />
K13/6 Cūʿ u ẕillet derdidür eṭfāli ṭfāli giryān eyleyen / Aġlamazdı ṭıfl-ı dil olsa elinde nān eger<br />
G465/1 Diller revāne oldılar ol meh-liḳāyile / Eṭfāl ṭfāl ṭfāl-i ṭfāl şehr ṣanki segirdürler ay ile<br />
eṭfāl ṭfāl ṭfāl-i ṭfāl i çemen [1] çemen çocukları ‖ taze fidanlar/ çiçek fidanları; bkz. ‘çemen eṭfāli’ md.<br />
G392/5 Rūz-ı ʿīd irdügini ṭuydılar eṭfāl ṭfāl ṭfāl-i ṭfāl i çemen / Ṣubḥ-dem geydiler envāʿ-ı libās-ı rengīn<br />
eṭfāl ṭfāl ṭfāl-i ṭfāl i mekteb [1] okul çocukları<br />
K7/3 Çıḳdı bir yirden ṣadā vü ṣīt-ı mürġān-ı çemen / Gūyiyā eṭfāl ṭfāl ṭfāl-i ṭfāl i i mekteb mekteb ḫatm-i Ḳurʾān eyledi<br />
eṭfāl ṭfāl ṭfāl-i ṭfāl i ṣıġār ġār ġār [1] küçük çocuklar<br />
K18/11 Dāye-i ebr yine ġoncalaruñ şeb-nemden / Başına aḳçe dizer niteki eṭfāl ṭfāl ṭfāl-i ṭfāl i ṣıġār ġār<br />
eṭibbā ṭibbā [1] doktorlar, tabipler<br />
G414/7 Derd-i ʿaşḳ artar ʿilāç itdükçe Bāḳī şöyle bil / ʿĀciz olmışdur eṭibbā ṭibbā aña dermān itmede<br />
1. her yer<br />
eṭrāf ṭrāf [16]<br />
K7/13 Yaḳdılar nergisleri eṭrāfa ṭrāfa ṣaçıldı şirār / Bād āteş-bāzlar gibi gül-efşān eyledi<br />
G180/5 Ṣaḥn-ı çemende servi kenār eylesem diyü / Dökilmede ṣaçılmada eṭrāfa ṭrāfa cūy-bār<br />
G346/2 Ḳāmetüñ nice ḳıyāmet ḳoparup eṭrāfa ṭrāfa / Ne ḫaberler ṣalına serv-i ḫırāmānuñdan<br />
K1/10 Eṭrāfa ṭrāfa ṣaldı şaʿşaʿasın gūşe gūşe mihr / Oldı ufuḳda mühr-i Süleymān gibi ʿayān<br />
K24/26 Nūr-baḫş olsa eger bāġa çerāġ-ı luṭfuñ / Şemʿ-vār eyleye eṭrāf ṭrāf ṭrāfı ṭrāf münev<strong>ve</strong>r sünbül<br />
G541/4 Nʾola zeyn olsa yine meclisümüz güller ile / Gözümüñ ḳanlu yaşı eyledi pür eṭrāf ṭrāf ṭrāfı ṭrāf<br />
G543/2 Ṭonatdı dāġ ile bāzūlarını ol gül-endāmuñ / Açınca ḳolların eṭrā ṭrā ṭrāfı ṭrā fı gūyā gül-sitān itdi<br />
K7/15 Ṭutdı eṭrāf ṭrāf ṭrāfın<br />
ın benefşe mülk-i Mıṣra döndi bāġ / Ṣandılar seyr eyleyenler Nīl ṭuġyān eyledi<br />
2. çevre<br />
K26/7 Sāḥil-i baḥr-i ʿAdendür meger eeṭrāf<br />
e eṭrāf<br />
ṭrāf-ı ṭrāf çemen / Dest-i mihr anuñ içün oldı bu gün gevher-çīn<br />
G111/1 Bir ḥüsn daḫı baġladı ḫaṭdan ʿiẕār-ı yār / Eṭrāf ṭrāf ṭrāf-ı ṭrāf bāġ ḫūb olur olsa benefşe-zār<br />
G403/1 İrdi nesīm nefḥa-i ʿanber-şemīm ile / Eṭrāf ṭrāf ṭrāf-ı ṭrāf bāġ u rāġ pür oldı nesīm ile<br />
G524/1 Eṭrāf ṭrāf ṭrāf-ı ṭrāf çemen-zārı yine āb ṭolandı / Gül-zāra girüp her yaña ṣalındı bulandı<br />
K14/3 Eşiʿʿa bāl ü per oldı güneş zeyn itdi eṭrāf ṭrāf ṭrāfın ṭrāf ın / İrem ṭāvūsı gibi ṣubḥ-dem gösterdi cevlānı<br />
G59/1 Cāmuñ eṭrāf ṭrāf ṭrāfın ṭrāf ın ḳaçan kim seyr ider āvāreler / Çarḫ-ı mīnā-fāmı gūyā devr ider seyyāreler<br />
G229/8 Kūyuñ eṭrāf ṭrāf ṭrāfına ṭrāf ına ʿuşşāḳ dizilmiş gūyā / Ḥarem-i Kaʿbede her cānibe erkān ṣaf ṣaf<br />
K24/16 Bürüdi kendinüñ eṭrāf ṭrāf ṭrāfını ṭrāf ını bāl ü per ile / Yine ṭāvūs-ṣıfat cil<strong>ve</strong>ler eyler sünbül<br />
eṭvār ṭvār [1] edâ, haller<br />
G416/4 Eṭvār ṭvār ṭvār-ı ṭvār ʿaşḳı itmedi çün iḫtiyār ʿaḳl / Andan ferāġat eyleyelüm iḫtiyār ile<br />
ev ev [2]<br />
[2]<br />
Kt13/1 Emrīnüñ iñen ʿavreti hīç evde evde oturmaz / Ol bilüp ider ḫidmetini kendü eliyle<br />
390
G439/4 Zer devātın ṭaḳınup çıḳsa evinden evinden evinden seḥerī / Āfitāb aña ber-ā-ber gelemez meydāne<br />
evb evbāş evb ş [2] [2] ayak takımı, başıboş, serseri<br />
G376/4 Ḫānḳāh-ı ʿaşḳuñuñ mihmānlarıdur cān u dil / Tekyedür ḫālī degül evb evbāşdan evb<br />
şdan ḳallāşdan<br />
G483/1 Müstedām ola fenā kūyınuñ evb evbāşları evb şları / Kim olur bir biri yolında fidā başları<br />
evc evc [5] [5] gök ‖ gökyüzünün en yüksek noktası, doruk, yüce<br />
M1/VII/7 Cevlāne gitdi ravżaya ṭāvūs-ı bāġ-ı ḳuds / Ferr-i hümā-yı evc evc-i evc i saʿādet-mesīri gör<br />
G80/5 Bāḳī suḫanda saña bu gün hem-cenāḥ yoḳ / Ṭabʿ-ı bülendüñ evc evc-i evc<br />
i belāġat hümāsıdur<br />
G99/7 Bāḳī hümā-yı evc evc-i evc i i saʿādet zamānede / Şāhīn baḳışlu Şāh Selīmüñ şikārıdur<br />
G459/2 Hümā-yı evc evc-i evc i istiġnādur ol māh / Anuñʾçün böyle māʾildür hevāya<br />
G402/1 Cihānuñ göñlin aldı evc evc-i evc i i istiġnāda bir meh-rū / ʿAceb mi çıḳsa her yirden sipihre naʿre-i yā Hū<br />
evc evc-i evc<br />
i felek [1] gökyüzü<br />
G283/3 Ehl-i diller geçinür ḫāk-i meẕelletde ẕelīl / Gün gibi evc evc-i evc<br />
i felekde yiri her bir dūnuñ<br />
evc evc-i evc<br />
i hev hevā hev<br />
ā [2] [2] gökyüzü<br />
G153/2 Māh-ı ʿalem ki menzili evc evc-i evc i hev hevādadur hev<br />
ādadur / Reftāra gelse ol ḳad-i bālā ḳulaḳ çeker<br />
K23/21 Fażlı feżāsı içre bu eflāk-i bī-ḳarār / Evc Evc-i Evc i i hev hevāda hev<br />
āda yidi muʿallaḳ döner ḥamām<br />
391<br />
evc evc-i evc<br />
i rif rifʿat rif<br />
ʿat [1] [1] gökler; ‘ḫāk-i meẕelletde’ (ayaklar altında)-‘evc-i rifʿatde’ (göklerde)<br />
karşıtlığında;<br />
G432/1 Ḳalupdur eşk-i çeşmüm gerçi kim ḫāk-i meẕelletde / Bi-ḥamdiʾllāh hele āh u fiġānum evc evc-i evc i i rif rifʿatde rif<br />
ʿatde<br />
evfa evfaḳ evfa ḳ [1] [1] pek uygun<br />
G162/4 Yig bilür ṭabʿ-ı nükte-dānı ḥakīm / Ol ki ḥāl-i ʿalīle evfa evfaḳdur evfa ḳdur<br />
evr evrāḳ evr ḳ [10] yaprak; bkz. ‘ḫazān evrāḳı’ md.<br />
K22/5 Bāġda gerdān ider evr vr vrāḳı vr ṣanmañ gird-bād / İndiler seyyāreler ḳılmaġa seyr-i būstān<br />
M9/V/3 Perīşān olsa cümle defter-i eşʿāruñ evr evrāḳı evr<br />
G540/2 Kilk-i āhum yazarsa sūz-ı dili / Dutışur nüh sipihrüñ evr evrāḳı evr<br />
K5/5 Metāʿ-ı maʿrifet geldi revācın bulduġı demler / Zer-efşān eylesün nergisler evr evrāḳ-ı evr gül-istānı<br />
K26/5 Bāġuñ evr evrāḳ-ı evr bahār u ḳaṭerāt-ı şeb-nem / Dāmenin eyledi pür-sīm ü zer ü dürr-i s̱emīn<br />
G302/4 Bir yire cemʿ eylemiş evr evrāḳ-ı evr nāz u şī<strong>ve</strong>yi / Rişte-i cānından itmiş bülbülüñ şīrāze gül<br />
G138/7 Evr Evrāḳ-ı Evr bāġa nʾeyledi bād-ı ḫazānı gör / Bāḳī ġamuñda şöyle perīşān olup gezer<br />
K22/25 Ṣarṣar-ı ġam fikrüm evr evrāḳın evr ın perīşān eyledi / Çihre-i zerdüm belādan buldı reng-i zaʿferān<br />
G36/2 Defter-i fażl u dāniş evr evrāḳın evr ın ın / Ṣarṣar-ı āhum eyledi ber-bād<br />
G306/7 Bāḳī-<strong>ve</strong>ş āḫır eyledi ʿaczin müşāhade / Evr vr vrāḳın vr ın itdi defterinüñ tārumār gül<br />
evr evrāḳ evr<br />
ḳ uçurmak [1] [1]<br />
G301/2 Elden evr evrāḳın evr ın ṣalup bir bir uçurdı uçurdı göklere / Beñzedi bir dil-ber-i şūḫ-ı kebūter-bāze gül<br />
ev evṣāf ev ṣāf [5] [5] güzellikler<br />
G35/7 Rengīn ider ev evṣāf ev evṣāf<br />
ṣāf-ı ṣāf ruḫuñ ḫāme-i Bāḳī / Ol ṣūreti virmez ṣanemā naḳşına Bih-zād<br />
G212/6 Ev Evṣāf Ev Evṣāf<br />
ṣāf-ı ṣāf laʿlüñ ile pür-efsūndur sözüm / Kʾeyler oḳınsa çihre-i aʿdāyı senderūs<br />
G157/1 Var iken kūyuñ ki seyr-i bāġ-ı ʿuḳbā bundadur / Cennet ev evṣāf ev evṣāf<br />
ṣāfın ṣāf ın ḳılur vāʿiẓ temāşā bundadur<br />
G253/5 Ḫurdeler geçmiş-durur dendānuñ ev evṣāf ev evṣāf<br />
ṣāfında ṣāf ında kim / Ḫāme-i Bāḳī delüpdür baġrını lüʿlūlaruñ<br />
G214/5 Bir ṣadefdür dürr-i ev evṣāfuñla ev ṣāfuñla dīvānum benüm / ʿĀrif almış ḳoynına mānend-i ʿummān gizlemiş<br />
evt evtār evt<br />
ār ār [3] [3] teller
K18/39 Eylemez kimse bu gün kimse elinden nāle / Bezm-i ʿişretde meger muṭrıb elinden evt evtār evt ār<br />
G353/2 Dil ü cān nāleler ḳılsun reg ü pey virsün āvāze / Tek olsun yār māʾil naġme-i evt evtāre evt āre eglensün<br />
G193/2 Evt Evtār Evt Evtār<br />
ār-ı ār çeng-i bezm-i ṣafādur ṣanur gören / Künc-i belāda gözden aḳan iki rūdumuz<br />
1. önce<br />
ev<strong>ve</strong>l ev<strong>ve</strong>l [12]<br />
[12]<br />
K25/26 Ne şeref cāh ile ger olsa zamānen sābıḳ / Gül-i ter ṣoñra gelür gül-şene ev<strong>ve</strong>l ev<strong>ve</strong>l ḫas u ḫār<br />
G145/2 Hey gice ṭıfl-ı belā-engīz olur kim nicesin / Miḥnet-i ʿaşḳı cevān olmazdan ev<strong>ve</strong>l ev<strong>ve</strong>l itdi pīr<br />
G178/1 Başdan meclisde sāḳīler ḳarārum aldılar / Çekdiler ev<strong>ve</strong>l ev<strong>ve</strong>l elümden iḫtiyārum aldılar<br />
G201/2 Ser-menzile ʿuşşāḳ irişür cümleden ev<strong>ve</strong>l ev<strong>ve</strong>l / Ol mertebeye saʿy ile zühhād yitişmez<br />
G272/6 Bāḳīyi gül gibi ḫandān itdüñ ev<strong>ve</strong>l ev<strong>ve</strong>l luṭf ile / Ṣoñra döndüñ mübtelā-yı ḫār-ı hicrān eyledüñ<br />
G457/1 Sancaġın dikmezden ev<strong>ve</strong>l ev<strong>ve</strong>l māh çarḫuñ bāmına / Sikke-i şāhī yürürdi mīr-i ʿaşḳuñ nāmına<br />
G10/4 Ev<strong>ve</strong>l Ev<strong>ve</strong>l <strong>ve</strong>fāya vaʿdeler itmişken ey ṣanem / Cevr itdüñ āḫır eylemedüñ vaʿdeye <strong>ve</strong>fā<br />
G77/2 Ḫaṭṭ-ı siyāh u ṭurra-i ʿanber-feşāna baḳ / Ev<strong>ve</strong>l Ev<strong>ve</strong>l ẓuhūr-ı fitne-i āḫir-zamānı gör<br />
G289/2 Ṣaḥn-ı ḥarīm-i vaṣlına düşmek murād ise / Ev<strong>ve</strong>l Ev<strong>ve</strong>l Ev<strong>ve</strong>l ṣafā-yı ṭabʿ ile mānend-i şeb-nem ol<br />
2. ilk olarak, ilk önce<br />
G327/1 Meclis-i ʿaşḳa girüp ayaġı ev<strong>ve</strong>l ev<strong>ve</strong>l ev<strong>ve</strong>l çekdüm / Mā-sivādan götüri āḫır-ı kār el çekdüm<br />
3. birinci, ilk<br />
M1/VI/7 Āḫır çalındı kūs-ı raḥīl itdüñ irtiḥāl / Ev<strong>ve</strong>l Ev<strong>ve</strong>l ḳonaġuñ oldı cinān būstānları<br />
4. ön, baş<br />
K20/11 Ya nūndur görinür āḫırında Şaʿbānuñ / Ya rādur ol Ramażān ev<strong>ve</strong>line ev<strong>ve</strong>line olmış dāl<br />
ev<strong>ve</strong>l ev<strong>ve</strong>l-i ev<strong>ve</strong>l i şebden [1] akşamdan<br />
G436/2 Ser-i zülfüñde iken çeşmüñe meyl itse göñül / Beñzer ol ṭıfla varur ev<strong>ve</strong>l ev<strong>ve</strong>l-i ev<strong>ve</strong>l i şebden ḫ˅āba<br />
ev<strong>ve</strong>l ev<strong>ve</strong>l bah bahār bah ār [3] ilkbahar<br />
G64/1 Dem-i vaṣluñ irişse çeşm-i ʿāşıḳda bükā artar / Ṣular ṭuġyān ider ev<strong>ve</strong>l ev<strong>ve</strong>l bah bahār bah ār olduḳça mā artar<br />
G286/2 Sāḳıyā sür cām-ı gül-rengi degül vaḳt-i direng / Ġāyet-i ev<strong>ve</strong>l ev<strong>ve</strong>l-bah ev<strong>ve</strong>l bah bahār bah ār u āḫır-ı eyyām-ı gül<br />
G516/3 Ḫazān beñzüm zemistān āh-ı serdüm / Yüzüñ ev<strong>ve</strong>l ev<strong>ve</strong>l-bah ev<strong>ve</strong>l bah bahār bah ār olmış ḳaşuñ yay<br />
ev<strong>ve</strong>l ev<strong>ve</strong>l ḳadem ḳadem [2] [2]<br />
[2]<br />
1. hemen<br />
K5/16 Ḫudā<strong>ve</strong>ndā sen ol çāpük-süvār-ı mülk ü devletsin / Ki raḫş-ı himmetüñ ev<strong>ve</strong>l ev<strong>ve</strong>l ev<strong>ve</strong>l ḳademde ḳademde aldı meydānı<br />
2. ilk iş olarak<br />
K9/13 Ḫālī degüldi zelzeleden ʿarṣa-i zemīn / Ev<strong>ve</strong>l Ev<strong>ve</strong>l ḳademde ḳademde virdi cihān mülkine ḳarār<br />
ev<strong>ve</strong>l ev<strong>ve</strong>l ev<strong>ve</strong>l şar şarṭ şar şar ṭ [1] [1] ilk şart/ilk iş<br />
G348/3 Cān nis̱ār itmekdür ev<strong>ve</strong>l ev<strong>ve</strong>l şar şarṭ şar bezm-i ʿaşḳına / Maḥrem olmaz bilmeyen ādāb-ı ṣoḥbet neydügin<br />
ev<strong>ve</strong>l ev<strong>ve</strong>lā ev<strong>ve</strong>l ev<strong>ve</strong>lā<br />
ā [1] [1] önceleri<br />
G348/2 Baña derdüñ ev<strong>ve</strong>l ev<strong>ve</strong>lā ev<strong>ve</strong>l ā bildürmedi dünyā nedür / Gerçi ʿāḳil bilmedi dünyāda rāḥat neydügin<br />
evżā evżāʿ evżā ʿ [1] [1] haller, vaziyetler<br />
G71/5 Cām içüp hem-vāre bī-hūş olduġum maʿẕūr ṭut / Çarḫ peydā itdügi evżā evżāʿ-ı evżā nā-hem-vārı gör<br />
evżā evżāʿ evżā evżā ʿ u eṭvār [1] edâ, duruş ‖ güzellik<br />
G485/3 Sīm-sīmā serv-bālā meh-liḳālar çoḳ <strong>ve</strong>lī / Kimsede yoḳdur senüñ evżā evżāʿ evżā ʿ u eṭvāruñ gibi<br />
ey eyā ey ā [6] [6] [6] ey<br />
392
K2/26 Luṭf-ı Ḥaḳḳ ile bu gün oldı ey eyā ey ā kān-ı kerem / Bir nice faẓl senüñ şān-ı şerīfüñde ʿayān<br />
K2/37 İrdi Selmāna sözi şiʿri kemālin buldı / Luṭfuña ḳaldı ey eyā ey ā ḫusrev-i ṣāḥib-dīvān<br />
K2/39 Ḫākden ḳaldur ey eyā ey ā dā<strong>ve</strong>r-i dīn-per<strong>ve</strong>r kim / Nusḫadur cümle ser-ā-pāy Ḥadīs̱ ü Ḳurʾān<br />
K20/37 Boyandı ḳanlu yaşum silmedin elüm ale / Ayaḳda ḳaldum ey eyā ey ā maʿdin-i kerem elüm al<br />
G101/4 Ḥaḳḳā budur ki şimdiye dek rāst gelmedüm / Ḳaddüñ gibi nihāle ey eyā ey<br />
ā serv-i gül-ʿiẕār<br />
G158/4 Reftār yolın göster ey eyā ey ā naḫl-i ḫırāmān / Varsun o sehī ḳaddüñe istāde ṣanavber<br />
eylük eylük [1] [1] okun ucundaki sivri kemik <strong>ve</strong>ya demir kısmı<br />
G439/1 Düşse göñlüm nʾola ol ḫançer-i ḫūn-efşāne / Müjeñ oḳlarınuñ eylükleri batdı cāne<br />
eyv eyvā eyv<br />
ā [2] [2] eyvâh ‖ ayva<br />
G5/5 İller yiye şeftālūsını bāġ-ı cemālüñ / Ey sīb-ẕeḳan Bāḳī nice bir diye eyv eyvā eyv<br />
G538/3 Turuncī ġabġabuña el ṣuna diyü raḳīb ey māh / Günüm eyv eyvā eyv ile geçdi vü beñzüm oldı leymūnī<br />
eyv eyvā eyv<br />
ā ḳopmak ḳopmak [1] [1] feryatlar kopmak, çığlıklar yükselmek<br />
K14/15 Elinden ol ḳadar düşmen yimişdür boz doġanı kim / Ḳızılelmadan eyv eyvā eyv<br />
ḳopdı nā-geh işidüp anı<br />
1. saray, köşk<br />
eyv eyvān eyv<br />
ān ān [9] [9]<br />
[9]<br />
G213/4 İşigüñ ḫūn-ābe-i eşkümle reng-āmīz idi / Yazmadın naḳḳāş-ı ḳudret bu bülend eyv eyvāne eyv<br />
āne naḳş<br />
G4/1 Ey bār-gāh-ı dil-keş ü eyv eyvān eyv<br />
ān ān-ı ān dil-güşā / Dāmet lekeʾs-saʿādetü <strong>ve</strong>ʾl-ʿızz u <strong>ve</strong>ʾl-ʿulā<br />
M2/I/8 Mihr ü māh-ı felek-i baḫt u saʿādet Sulṭān / Şemʿ-i eyv eyvān eyv eyvān<br />
ān-ı ān serā-perde-i ʿiṣmet Sulṭān<br />
2. bina<br />
M2/I/1 Cāy-ı āsāyiş olur ṣanma cihān-ı fānī / Eyleme ḳaṣd-ı ʿimāret bu ḫarāb eyv eyvān eyv eyvān<br />
ānı ān<br />
3. kemer<br />
K14/4 Yine ol sancaḳ-ı zerrīn-ser ü sīmīn-ḳabā ḳıldı / Livā-yı ṣubḥ-ı nūrānī gibi rūşen bu eyv eyvān eyv<br />
ān ānı ān<br />
G139/3 Ḳamer cāmı bu eyv eyvān eyv ān üzre dāʾim ṣınduġı bu kim / Ṣadā-yı ṭop-ı āhumdan zemīn ü āsmān ditrer<br />
G546/9 Çerāġ-ı kevkeb-i baḫtuñ güneşden tāb-nāk olmış / Felekden ser-firāz olsun sarāy-ı ḳadrüñ eyv eyvān eyv eyvān<br />
ānı ān<br />
M3/II/7 Kilk-i üstād-ı ḳader ḳılmış bu ġarrā maṭlaʿı / Zīnet-i eyv eyvān eyv eyvān<br />
ān-ı ān ḳaṣr-ı kibriyā-yı salṭanat<br />
G389/4 Ceẕbe-i ʿaşḳuñ ile olmasa mecẕūb güneş / Her seḥer atmaz idi kendüyi eyv eyvānuñdan<br />
eyv ānuñdan<br />
393<br />
eyv eyvān eyv<br />
ān ān-ı ān ı Keyv Keyvān Keyv<br />
ān [2] [2] Zuhal’in (Satürn) katı/göğü, yedinci kat gök ‖ Zuhal gezegeni; gök<br />
mitolojisine göre en uzak gezegen olması <strong>ve</strong> bundan hareketle yedinci gökte oturup oradan<br />
dünyaya nezaret etmesi bilgisinden hareketle ‘yüce bir makam’ bağlamında kullanılmıştır. Bkz.<br />
OSMANLI MİTOLOGYASI, s. 341; MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 471.<br />
K5/28 Gedā-yı āsitānuñ āsmāna ser-fürū ḳılmaz / Begenmez ḥāṣılı kem-ter ḳuluñ eyv eyvān eyv<br />
ān ān-ı ān ı ı Keyv Keyvān Keyv<br />
ān ānı ān<br />
K7/25 Anlar itdi ḫākden eflāke gerçi ser-firāz / Menzilin şāh-ı cihān eyv eyvān eyv<br />
ān ān-ı ān ı Keyv Keyvān Keyv<br />
ān eyledi<br />
eyv eyvān eyv<br />
ān ān-ı ān ı mura muraṣṣaʿ mura<br />
ṣṣaʿ [1] [1] [1] mücevher süslü kasır<br />
K19/55 Tā bu eyv eyvān eyv eyvān<br />
ān-ı ān ı mura muraṣṣaʿ mura<br />
ṣṣaʿ ṣṣaʿ kemer-i ʿālīde / Ṭaḳa engüşt-i hilāle meh-i en<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
eyv eyvān eyv<br />
ān ān-ı ān ı sa saʿādet sa<br />
ʿādet [1] [1] [1] saadet kasrı, divanhane<br />
M2/III/1 ʿĪd yaḳlaşdı döşensün yine ḳaṣr u dīvān / Çıḳup eyv eyvān eyv<br />
ān ān-ı ān ı sa saʿādetde sa<br />
ʿādetde buyursun Sulṭān<br />
1. zaman, devir<br />
eyy eyyām eyy<br />
ām [15]<br />
[15]<br />
K2/56 Ser<strong>ve</strong>rā tevsen-i eyy eyyām eyy eyyām<br />
ām ḳatı ser-keşdür / Aña luṭf eyle iñen eyleme irḫā-yı ʿinān<br />
K21/12 Beyāż düşdi hele şekl-i ṭāliʿ-i eyy eyyām eyy ām / Mis̱āl-i çihre-i baḫt-ı edīb-i ferruḫ-fāl
G143/4 Meẕāḳın zehr-i ḳahr-ı miḥnet-i eyy eyyām eyy ām telḫ itmiş / Lebüñden ʿāşıḳ-ı bī-ṣabr u dil bir pāre ḳand ister<br />
G193/5 Bāḳī metāʿ-ı naẓm ile bāzār-ı dehrde / Cevr-i liʾām u miḥnet-i eyy eyyām eyy ām sūdumuz<br />
Kt1/10 Ola vaṣfuñla müzeyyen ṣafaḥāt-ı eyy eyyām eyy ām / Ṭola medḥüñle kütüb-ḫāne-i edyān u milel<br />
G352/4 Ne deñlü telḫ-kām eylerse nūş it zehr-i eyy eyyām eyy eyyām<br />
āmı ām ı / Ḫayāl-i laʿl-i nābı tek şarāb-ı ḫoş-güvār olsun<br />
K21/19 Nücūm içinde S̱üreyyā terāzū ile yürür / Ki ṣādır olmaya eyy eyyām eyy eyyām<br />
ām-ı ām ı devletinde <strong>ve</strong>bāl<br />
G454/2 Tāzeler derd-i dili miḥnet-i eyy eyyām eyy eyyām<br />
ām-ı ām ı firāḳ / Dāġın abdāluñ ider māh-ı Muḥarrem tāze<br />
K9/25 Eyy Eyyām Eyy Eyyām<br />
ām-ı ām ı ʿömr ü devlet ü iclāl müstedām / Bünyād-ı baḫt u ʿizzet ü iḳbāl üstüvār<br />
K17/13 Ḳadr ü şerefde her gicesi Leyletüʾl-berāt / Eyy Eyyām Eyy<br />
ām ām-ı ām ı ʿömr-i devleti nev-rūz u nev-bahār<br />
G152/4 Eyy Eyyām Eyy Eyyām<br />
ām-ı ām ı zühd ü mevsim-i zerḳ u riyā degül / Hengām-ı ʿīş u ʿişret ü geşt ü güẕārdur<br />
K18/38 Ser<strong>ve</strong>rā cānı mı var devletüñ eyy eyyām eyy eyyām<br />
āmında ām ında / Sünbülüñ ṭurrasına el uzada şāḫ-ı çenār<br />
2. fırsat, uygun <strong>ve</strong> el<strong>ve</strong>rişli zaman<br />
G460/1 Devlet el virse yüzin gördügüm eyy eyyām eyy ām olsa / Merḥabā eylesem ol şūḫ ile bayram olsa<br />
G455/1 Devr-i gül eyy eyyām eyy eyyām<br />
ām-ı ām ı ʿīş u nūş-ı ṣahbādur yine / Mevsim-i gül-geşt-i bāġ u seyr-i ṣaḥrādur yine<br />
G180/4 ʿīşuñ zamānı ʿişretüñ eyy eyyām eyy eyyām<br />
āmıd āmıd<br />
ıdur ıdur<br />
ur diyü / ʿİşret-geh-i çemende ṣalar ellerin çenār<br />
eyy eyyām eyy<br />
ām ām-ı ām ı gül [1] gül mevsimi ‖ ilkbahar<br />
G286/2 Sāḳıyā sür cām-ı gül-rengi degül vaḳt-i direng / Ġāyet-i ev<strong>ve</strong>l-bahār u āḫır-ı eyy eyyām eyy eyyām<br />
ām-ı ām ı ı gül gül<br />
eyy eyyām eyy<br />
ām ām-ı ām ı ı ʿīd ʿīd [1] [1] bayram<br />
G417/2 Temāşā bunda kim faṣl-ı bahār eyy yy yyām<br />
ām-ı ām ı ʿīd oldı / Daḫı künc-i riyāżetde ṭutarlar ehl-i dil rūze<br />
eẕā ẕā [1] eziyet etme, sıkıntı <strong>ve</strong>rme ‖ kıskandırma, incitme<br />
G106/6 Vaʾllāhi ġazel söylemeden çoḳdan uṣanduḳ / Maḳṣūd hemān ḥāside bir pāre eẕādur ẕādur<br />
eż eżʿāf eż ʿāf [1] kat kat fazlası<br />
K7/24 Bāḳīye eż eżʿāf eż eżʿāf<br />
ʿāfın ʿāf ın iḥsān eyledi elṭāf-ı şāh / Ol kerem kim Şeh Selīm ü Ḫān Süleymān eyledi<br />
geleneği<br />
394<br />
eẕānlar ẕānlar oḳutmak [1] cami yaptırmak ‖ fetihten sonra kiliseleri camiye çevirme<br />
M1/VI/6 Alduñ hezār büt-gedeyi mescid eyledüñ / Nāḳūs yirlerinde oḳutduñ ḳutduñ eẕānlar eẕānları eẕānlar<br />
ezb ezber ezb er eylemek/itmek [3] ezberlemek<br />
G155/7 Tażarruʿ demleri geldi Cenāb-ı Ḥaḳḳa ey Bāḳī / İdüp İdüp Fetḥ āyetin ezber ezber dilin ḳılsun revān ḫançer<br />
K3/28 Feṣāḥat gül-istānı içre dem-ā-dem / Ṣu gibi revān ide bülbüller ez ez-ber ez<br />
ber<br />
K19/38 Tuḥfe-i bezmüñ içün bu ġazel-i rengīni / Levḥ-i zerrīne yazup eylesün ez ez-ber ez<br />
ber ḫātem<br />
ezel ezel ezel [10] [10] [10] bkz. ‘ṣubḥ-ı ezel’ md.<br />
1. ezelden, çok eskiden beri<br />
K1/26 Çevgān urupdur aña ezel ezel dest-i himmetüñ / Ol dem bu dem-durur ki döner gūy-ı āsmān<br />
K21/16 O kim yazılmış ezel ezel ṭāḳ-ı bār-gāhında / Melāẕ u melceʾ-i erbāb-ı fażl u ehl-i kemāl<br />
G2/2 Hevāñ içre ezel ezel bir ṣadme urdı ṣarṣar-ı āhum / Döner dolāb-ı çarḫ ol dem bu demdür āsiyāb-āsā<br />
G447/1 Yazmış debīr-i ḥikmet ezel ezel ṣāfḥa-i güle / Bülbül dem-ā-dem aġlaya her bār gül güle<br />
2. ezel<br />
G349/3 Nedür cāna mirʾāt-ı ḥüsn-i ezel ezel / Güzel fehm ider ṣāḥib-idrāk olan<br />
G408/3 Pertev-i mihr-i melāḥat ṣaldılar ṣubḥ-ı ezel ezel / Ṣafḥa-i āyīne-i ruḫsār-ı meh-sīmāsına<br />
Kt1/1 Ey şehenşāh-ı kerem-güster ü dāniş-per<strong>ve</strong>r / Sāye-i luṭf-i Ḫudā pertev-i envār-ı ezel ezel<br />
ezel<br />
G369/3 Cānā ḫayālüñ egler idi ḫaste göñlümi / Ṣubḥ-ı ezelde ḫ˅āb-ı ʿademden uyanmadın
3. Elest bezmi<br />
G528/1 Derd ü belā vü ġam baña ʿīş u ṣafā saña didi / Şol ki ezelde ezelde ezelde derdüñe ḳāʾil olup belā didi<br />
G527/6 Ezelde Ezelde ḳurʿa-i mihr ü maḥabbet / Dil-i fīrūz-ı ferruḫ-fāle düşdi<br />
ez ezelden ez elden [2] çok eskiden beri ‖ ‘elest’ yaratıldığından beri<br />
G445/2 Ayaġı elde ʿīş eyler çemende baş ḳaldurmaz / Ṣunılmış sāġar-ı ʿişret ezelden ezelden nergis-i meste<br />
G13/1 Ezelden Ezelden şāh-ı ʿaşḳuñ bende-i fermānıyuz cānā / Maḥabbet mülkinüñ sulṭān-ı ʿālī-şānıyuz cānā<br />
ezel ezelī ezel ī [3] çok eskiden beri, devamlı<br />
G238/1 Ḥāl-i ʿālem ezel ezelī ezel ī böyle perīşān ancaḳ / Kimi ḫandān kimi giryān kimi nālān ancaḳ<br />
G410/7 Bāḳıyā çün ezel ezelī ezel ī başuña yazu bu imiş / Ser-fürū eyle ḳalem gibi ḫaṭ-ı fermāne<br />
K25/29 Ezel Ezelī Ezel ī böyledür āyīn-i sipihr-i ġaddār / Ki gülüñ ḫ˅āb-gehi ḫār ola ḫāruñ gül-zār<br />
ezh ezhār ezh ār [5] çiçekler<br />
K18/1 Rūḥ-baḫş oldı Mesīḥā-ṣıfat enfās-ı bahār / Açdılar dīdelerin ḫ˅āb-ı ʿademden ezh ezhār ezh ār<br />
K18/6 Farḳına bir nice per ṭaḳınur altun tellü / Ḫayl-i ezh ezhāra ezh āra meger zanbaḳ olupdur ser-dār<br />
K18/7 Dikdi leşger-geh-i ezh ezhāra ezh āra ṣanavber tūġın / Ḫaymeler ḳurdı yine ṣaḥn-ı çemende eşcār<br />
K18/18 Berg-i ezh ezhār ezh ezhār<br />
ārı ār hevā şöyle çıḳardı felege / Pür-kevākib görinür günbed-i çarḫ-ı devvār<br />
G78/4 Ḫ˅āb-ı ʿademden dīde-i ezh ezhār ezh ezhār<br />
ārı ār bī-dār eyledi / Taḥrīk-i bād-ı ṣubḥ-dem āvāze-i mürġ-i seḥer<br />
1. öykünmek<br />
ezilmek ezilmek [3] [3]<br />
[3]<br />
G98/2 Meclisde laʿl-i yāre iñende ezilmesün ezilmesün / Vaʾllāhi yoġsa kelle-i şekker şikest olur<br />
2. karşısında çaresiz kalmak, ezik hissetmek<br />
Kt18/2 Geh laʿlüñe şekker ezilür ezilür ezilür gāh mey-i nāb / Feryād mey-i nābdan u dād şekerden<br />
G177/2 Müşg ü ʿanber ezilürken ezilürken göricek kākülüñi / Yine anlar başuñ üstinde senüñ yir ideler<br />
ezm ezmān ezm ezmān<br />
ān [1] [1] zaman ‖ kâinat<br />
G280/7 Ezm Ezmān Ezm Ezmān<br />
ānı ān tā muḥīṭ ola elṭāf-ı Ẕi’l-celāl / Bāḳī hemīşe ʿizzet ü iḳbāl ü devletüñ<br />
ezra ezraḳ ezra ḳ [1] gök rengi, mavi<br />
G162/1 Āsmān kim libāsı ezra ezraḳdur ezra ḳdur / Delḳ-pūşān-ı zerḳa mülḥaḳdur<br />
395
Fa Faġfūr Fa ġfūr [2] [2] Çin imparatoru; bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 205.<br />
K6/14 Bir ḫaṭā ẓann eyleyüp ebrūların çīn eylese / Cān atar der-gāhına Fa Faġfūr Fa<br />
ġfūr ile Ḫāḳān gelür<br />
G484/2 Raḥīḳ-i cām-ı laʿlüñden alur bir cürʿa Cemşīdi / Şarāb-ı bezm-i ʿaşḳuñdan yıḳar bir kāse Fa Faġfūr Fa Faġfūr<br />
ġfūrı ġfūr<br />
F<br />
396<br />
fāḫir ḫir libās libās [2] gösterişli, kıymetli şık elbise; ‘güzel, şa’şa’alı, şanlı, ihtişamlı (libâs-ı<br />
fâhir, hil’at-ı fâhire) krş. SALÂHÎ, s. 176; ayrıca bkz. ‘libās-ı fāḫir’ md. G160/2’deki tanığa<br />
‘bayramlık elbise’ anlamı da <strong>ve</strong>rilebilir.<br />
G160/2 Meydān-ı ʿīd-gehde perī-çihreler gibi / Fāḫir ḫir libāslar ile ḫıram itdi nev-bahār<br />
G470/4 Fāḫir ḫir libāsa ḳoydı eşcār-ı bāġı devrān / Bādām-naḳşī kemḫā geydürdi erġavāne<br />
fa faḫr fa ḫr [1] [1] üzeri dilimlere bölünmüş tac; ‘Yokluk benim övüncümdür’ mealindeki<br />
hadise dayanarak tasavvuf erbabı, yokluk yolunun yolcuları olduklarını gösteren serpuşlarına,<br />
tac <strong>ve</strong> sikkelerine bu adı <strong>ve</strong>rirler.’ TASAVVUFTAN DİLİMİZE, s. 119; ayrıca ‘fahr’, ‘fahr-i<br />
Edhemî’, ‘fahr-i Hüseynî’ için bkz. PAKALIN, C. I, s. 583; DERVİŞ ÇEYİZİ, s. 196. (görsel malzeme<br />
açısından çok önemli olduğu düşünülmektedir) ‖ övgü, iftihar<br />
Kt7/2 Başdan bu fa faḫr fa ḫr saña yiter kim şeh-i cihān / Ḫilʿat geyürdi naẓmuña ġarrā firengiler<br />
fa faḫr fa<br />
ḫr ḫr-i ḫr i kib kibār kib<br />
ār [1] zürefânın (zarif, kültürlü, kibar) övüncü, kıvancı ‖ Ali Paşa<br />
K18/51 Ḫām var ise eger micmere-i naẓmumda / Dāmen-i luṭfuñ anı setr ider ey fa faḫr fa faḫr<br />
ḫr-i ḫr i kib kibār kib<br />
ār<br />
fāḫte ḫte [4] kumru, ü<strong>ve</strong>yik; daha geniş bilgi <strong>ve</strong> Osmanlı şiirindeki kullanımları için bkz.<br />
MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 206. (Onay, ‘fahte-serv’ maddesinde Bakî’den üç tanık getirmiştir.)<br />
K18/10 Çemen eṭfālinüñ uyḫuların uçurdı yine / Ṣubḥ-dem ġulġule-i fāḫte ḫte gül-bāng-ı hezār<br />
G430/2 Ṣubḥ-dem ey fāḫte ḫte bīhūde efġān eyleme / Çün girürsin her gice bir serv-i bālā ḳoynına<br />
G356/5 Mürġ-i dil-i Bāḳīyi görüñ fāḫte ḫte ḫte-āsā ḫte āsā / Efġān ider ol serv-i ḫırāmānuñ ucından<br />
G359/7 Bāḳī nice bir fāḫte ḫte ḫte-<strong>ve</strong>ş ḫte <strong>ve</strong>ş bāġ-ı belāda / Nālān olam ol serv-i ḫırāmānuñ elinden<br />
fa faḳīh fa ḳīh [1] [1] fıkıh/din bilgini ‖ zâhid<br />
G336/2 Ḥadīs̱-i tār-ı zülfüñden fa faḳīhe fa ḳīhe bir süʾāl itdüm / Cevāba ḳādir olmadı ḥerīfi endbend itdüm<br />
fa faḳīr fa faḳīr<br />
ḳīr [4]<br />
[4]<br />
1. ‘ben’, ‘bendeniz’ anlamında;<br />
G523/1 Şarāb-ı bezm-i ġam ẕevḳın ne mīr ü ne <strong>ve</strong>zīr itdi / Anuñ keyfiyyetin benden süʾāl eyleñ fa faḳīr fa ḳīr itdi<br />
1.1. Bakî<br />
K2/51 Bu fa faḳīr fa ḳīr anda ṭurup ḫidmete meşġūl oldum / İtmeyüp ẕerrece saʿyinde ḳuṣūr u noḳṣān<br />
2. yoksul, muhtaç ‖ düşkün, aciz<br />
Kt15/2 Anı Delü Muṣannife baġışla sen hemān / Varsun götini silsün o da bir fa faḳīrdür fa ḳīrdür<br />
G445/4 Temāşā-gāh-ı ḥüsnüñde cihānı ḥayret almışdur / Ġanīnüñ gözleri ḥayrān fa faḳīrüñ fa<br />
ḳīrüñ ḳīrüñ çeşmi dem-beste<br />
fa faḳr fa faḳr<br />
ḳr [2]<br />
[2]<br />
1. fakirlik, yoksulluk
K2/49 Miḥnet-i fa faḳr fa ḳr belā ġayret-i aḳrān müşkil / Fuḳarā bendelerüñ arada deng ü ḥayrān<br />
2. miskinlik/dervişlik<br />
G206/2 Fa Faḳr Fa ḳr küncin iḫtiyār itdi şu kim ḳāniʿ olur / Şemʿası şems olsa baḳmaz ṭāḳ-ı eyvān istemez<br />
fa faḳr fa<br />
ḳr u u felāket felāket [1] [1] sıkıntı <strong>ve</strong> belâ<br />
K21/27 Feżā-yı fa faḳr fa ḳr u u felāketde felāketde ṣavlecān-ı ḳażā / Getürdi gūy-ṣıfat döne döne başuma ḥāl<br />
fa faḳr fa<br />
ḳr u u fenā fenā [1] [1] fakirlik <strong>ve</strong> fenâ<br />
G106/2 Her tāc olamaz fa faḳr fa ḳr u u fenā fenā şāhına ser-tāc / Terk ehlinüñ ey ḫ˅āce biraz başı ḳabadur<br />
fāl āl āl-i āl i aaḥvāl<br />
a<br />
ḥvāl [1] [1] fal; MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 207-208.<br />
G320/1 Cemāl-i ʿālem-ārāsından ol māhuñ niḳāb açdum / ʿAceb ferḫunde geldi fāl āl āl-i āl i aaḥvālüm<br />
a<br />
ḥvālüm kitāb açdum<br />
fāl āl eylemek eylemek [1] [1] fal açmak, fal bakmak ‖ kitap açmak<br />
M3/IV/7 Dest-gīr-i ehl-i dil kimdür diyü fāl āl eyledüm eyledüm / İşbu beyt-i rūşen ü pākīze-gevherdür gelen<br />
397<br />
fānī ānī [3] [3] gelip geçici ‖ ölümlü dünya; bkz.‘ʿālem-i fānī’, ‘cihān-ı fānī’, ‘sarāy-ı fānī’,<br />
‘dehr-i fānī’, ‘dünyā-yı fānī’ md.<br />
K13/5 Aġlamazdum zaḫm-ı ḫārından bu fānī ānī gül-şenüñ / Bir güle baksa hele ol ġonca-i ḫandān eger<br />
G499/5 Ṣad hezārān nev-bahār olsa bu fānī ānī bāġda / Bir gül-i bī-ḫār açılmaz Bāḳıyā sāġar gibi<br />
G135/6 Ne reng ü būya meftūn ol ne hāy u hūya ey Bāḳī / Bu fānīden ānīden ānīden beḳā itmez temennā şol ki dānādur<br />
fānī ānī ānī cihān cihān cihān [1] [1] gelip geçici dünya, bkz. ‘cihān-ı fānī’ md.<br />
G281/5 Dünyā evinde olmayıcaḳ bir ḥużūr-ı ḳalb / Fānī ānī cihān cihānı cihān n’eyleyelüm cāvidān ṭutuñ<br />
fānī ānī mülk mülk [2] [2] ölümlü dünya<br />
G514/5 Göñül virdük bu fānī ānī mülke mülke Bāḳī / ʿAceb ġafletde ḳalduḳ hey meded hey<br />
K5/18 Felekler farḳına baṣdı ḳadem devrüñde fażl ehli / Nice pā-māl ide düny dünyā-yı düny yı yı ffānī<br />
f<br />
ānī ehl-i ʿirfānı<br />
fānūs ānūs ānūs-ı ānūs ı ḫayāl ḫayāl [1] [1] [1] üzerindeki şekil <strong>ve</strong> resimleri, içinde yanan mum <strong>ve</strong>ya kandil<br />
etkisiyle büyütüp yansıtan döner fener (fānūs-ı gerdān); bkz. STEINGASS, s. 905; MAZMUNLAR<br />
<strong>ve</strong> İZAHI, s. 208.<br />
G464/2 ʿĀşıḳ-ı ḫaste-dilüñ niteki fānūs ānūs ānūs-ı ānūs ı ḫayāl ḫayāl / Nār-ı ʿaşḳuñla yanupdur cigeri döne döne<br />
fāri āri āriġ āri ġ [1] vazgeçme, el çekme<br />
G445/3 Ṭolaşmaḳdan degül fāri āri āriġ āri ġ kemend-i kāküli dāʾim / Ulaşmaḳdan degül ḫālī kemān ebrūsı pey<strong>ve</strong>ste<br />
fāri āri āriġ āri ġ olmak [2]<br />
[2]<br />
1. uzak durmak, geri durmak<br />
G239/3 Baḥt-ı bī-bünyād içün renc-i ṭalebden fāri āri āriġ āri ġ ol / Bāri bir ḳaç gün ḥużūr-ı ḳalb ile dünyāya baḳ<br />
2. fırsat bulmak ‖ (dünyadan) el etek çekmek<br />
G338/6 Nāz uyḫusına varmış ʿālemden olup olup ffāri<br />
f fāri<br />
āriġ āri ġ / Ādem mi görür şimdi ol gözleri mestānum<br />
Bakî)<br />
fāris āris [2] [2] (at) binicisi, atlı ‖ usta, hünerli (K6/18 için şairlikte at oynatabilen kimse ‖<br />
K6/18 El süvār oldı kümeyt-i ḫāmeye şimden girü / Ṣanma Bāḳī gibi şāhā fāris āris āris-i āris i meydān gelür<br />
G180/1 Naṭʿ-ı zemīne at ṣalıcaḳ fāris āris āris-i āris i bahār / Düşdi şükūfeler hep öñine piyāde-vār<br />
far farḳ far ḳ [24]<br />
[24]<br />
1. fark, başkalık, ayrım
G360/2 Ḫaṭ-ı laʿlüñde bulmaz cāy-ı engüşt iʿtirāz ehli / ʿAceb ẓāhirdür ey ġonca dehānuñ far farḳı far<br />
ḫātemden<br />
G367/2 Bulınmaz cāy-ı engüşt ol leb-i şekker-feşān üzre / Meẕāḳ ehli bilürler şehd-i nābuñ far farḳın far<br />
ın ol femden<br />
2. tepe, üst<br />
G7/5 Bāḳī suḫanda far farḳ-ı far ı sipihre ḳadem baṣar / Luṭf-ı Ḫudā olursa eger dest-gīr aña<br />
G72/3 Far Farḳ-ı Far ı serde şekl-i şemşīrüñ yiter perr-i küleng / Bā-vücūd ol dem ki ḫūn-ı zaḫmum içre āl olur<br />
G84/7 Bāḳī sipihr āhum oḳına siper ṭutar / Far Farḳ-ı Far ı felekde ẓāhir olan ṣanma hāledür<br />
G160/1 Far Farḳ-ı Far ı felekde ẓāhir olup tāc-ı zer-nigār / Üsküflerin menārelerüñ ḳapdı rūzgār<br />
G290/3 Pervānedür ki yaḳdı perin şemʿ-i āhuma / Far Farḳ-ı Far ı felekde münḫasif olmış ḳamer degül<br />
K5/18 Felekler far farḳına far ına baṣdı ḳadem devrüñde fażl ehli / Nice pā-māl ide dünyā-yı fānī ehl-i ʿirfānı<br />
3. baş<br />
K8/9 Nişān-ı baḫt u devlet gevher-i kān-ı saʿādetdür / Ġubār-ı naʿl-i esbi tāc-ı far farḳ-ı far ı ḫusrevān üzre<br />
K22/18 Ayaġı ṭopraġıdur küḥl-i cevāhir encüme / Āsitānı ḫākidür iklīl-i far farḳ-ı far ı Farḳadān<br />
K19/9 Cismine naʿl kesüp far farḳına far ına bir dāġ urmış / Var ise sevdi meger yār-ı sitem-ger ḫātem<br />
K19/14 Bu gül-istānda yiter ʿārife bir gül çünkim / Ṭaḳınur far farḳına far<br />
ına ına bir dāne gül-i ter ḫātem<br />
K20/5 Ṣarındı meh yine bir ḫūb Yūsufī destār / Ṣoḳındı far farḳına far<br />
ına ına bir dāne ince sīm hilāl<br />
K24/1 Urınup far farḳına far ına bir tāc-ı mücevher sünbül / Oldı iḳlīm-i çemen taḫtına ser-<strong>ve</strong>r sünbül<br />
M3/II/4 Gūşe-i destārına ṣandum otaġa ṭaḳdılar / Sāye ṣalmış far farḳına far ına ına perr-i hümā-yı salṭanat<br />
G104/2 Naʿl kesmiş far farḳına far ına ına her biri olmış sīne-rīş / Nā<strong>ve</strong>k-i müjgānuñuñ efgendesidür tīrler<br />
K18/6 Far Farḳına Far ına bir nice per ṭaḳınur altun tellü / Ḫayl-i ezhāra meger zanbaḳ olupdur ser-dār<br />
G49/3 Ḫ˅āce ursun başına destār-ı mermerşāhīyi / Lāubālī ʿāşıḳuñ far farḳında far ında bir sāġar yiter<br />
G66/8 Bāḳıyā tāc-ı Sikender yaraşur far farḳında far ında / Ol ki zīr-i ḳademi būse-i Dārā yiridür<br />
K9/9 Far Farḳında Far ında tāc-ı devlet ü iḳbāl ser-firāz / Taḫtında taḫt-ı ʿizzet ü baḫt eyler iftiḫār<br />
G216/8 Far Farḳında Far ında ol siyeh per ẓıll-ı hümāya beñzer / Ḥaḳḳā bu kim yaraşmış ol tāc-dāre düşmiş<br />
G284/2 Far Farḳında Far ında ḳılup yāsemeni dāġına penbe / ʿAşḳuñda geçer baş açuḳ abdāl ḳaranfül<br />
G489/2 Ġamuñla far farḳuma far ḳuma bir tāze naʿl kesmiş idüm / Başumda āle boyanmış per-i küleng oldı<br />
G80/4 Bālā-yı ser-nişīmen-i şeh-bāz-ı ʿaşḳdur / Far Farḳumda Far ḳumda naʿl ṣūreti şāhīn yuvasıdur<br />
far farḳ far<br />
ḳ eylemek/itmek eylemek/itmek [4] [4] ayırt etmek, seçmek<br />
G222/2 Ṣaḥn-ı bāġı ṭutdı encüm gibi nergis şöyle kim / Mestler far farḳ far ḳ eylemez eylemez yirden gögi eyler ġalaṭ<br />
G67/5 Bī-baṣar far farḳ far ḳ idemez idemez idemez ḳanda baṣar ol āhū / Yine izi tozını dīde-i bīnā gözedür<br />
G315/2 Göze göstermez ise ṭañ mı beni her ednā / Ki naẓar far farḳ far ḳ idecek idecek mertebeden a‘lāyem<br />
G461/5 Bāḳıyā ehl-i naẓar oldur ki kūy-ı yārda / Ṣūret-i dīvārdan cism-i nizārum far farḳ far farḳ<br />
ḳ ide ide<br />
ide<br />
Far Farḳadān Far ḳadān [1] [1] Küçükayı takım yıldızındaki iki parlak yıldız (‘encüm’ paralelliğinde)<br />
K22/18 Ayaġı ṭopraġıdur küḥl-i cevāhir encüme / Āsitānı ḫākidür iklīl-i farḳ-ı Far Farḳadān Far<br />
ḳadān<br />
fa faṣl fa faṣl<br />
ṣl-ı ṣl ı bah bahār bah<br />
ār ār [7] ilkbahar<br />
K18/42 Gül gibi gül-şene ḳılsañ nʾola ʿarż-ı dīdār / Ḫayli dökildi ṣaçıldı yoluña fa faṣl fa faṣl<br />
ṣl-ı ṣl ı bah bahār bah<br />
ār<br />
K24/13 Nev-ʿarūs-ı çemene māşıṭadur fa faṣl fa faṣl<br />
ṣl-ı ṣl ı bah bahār bah<br />
ār / Kim anuñ ḫāme-i müşgīnine beñzer sünbül<br />
G287/3 Deryā-yı aḫḍar oldı çemen mevc urup yatur / Rūy-ı zemīni fa faṣl fa faṣl<br />
ṣl-ı ṣl ı bah bahār bah<br />
ār itdi yem yeşil<br />
G371/1 Nām u nişāne ḳalmadı fa faṣl fa faṣl<br />
ṣl-ı ṣl ı bah bahārdan bah<br />
ārdan / Düşdi çemende berg-i dıraḫt iʿtibārdan<br />
G417/2 Temāşā bunda kim fa faṣl fa faṣl<br />
ṣl-ı ṣl ı bah bahār bah<br />
ār eyyām-ı ʿīd oldı / Daḫı künc-i riyāżetde ṭutarlar ehl-i dil rūze<br />
G466/2 Salṭanat bār-gehin ḳurdı yine fa faṣl fa faṣl<br />
ṣl-ı ṣl ı bah bahār bah<br />
ār / Taḫt-ı Cemşīd çemen tāc-ı Sikender lāle<br />
G470/3 Bülbülde ṣavt-ı rengīn güllerde ṣūret-i Çīn / Fa Faṣl Fa Faṣl<br />
ṣl-ı ṣl ı bah bahār bah<br />
ār Mānī gül-şen Nigār-ḫāne<br />
fa faṣl fa faṣl<br />
ṣl-ı ṣl ı ḫazān ḫazān ḫazān [1] güz, sonbahar<br />
398
G138/6 Fa Faṣl Fa Faṣl<br />
ṣl-ı ṣl ı ḫazān ḫazānı ḫazān gör ki gelür ayaġına zer / Ebr-i bahār ʿālemi giryān olup gezer<br />
fa faṣl fa faṣl<br />
ṣl-ı ṣl ı nev nev-bah nev<br />
bah bahār ār [2] bahar mevsimi<br />
G88/1 ʿAdl ile fa faṣl fa faṣl<br />
ṣl-ı ṣl ı nev nev-bah nev<br />
bah bahār bah ār Kisrī-i nām-dārdur / Taḫt-ı zümürrüd üzre gül Ḫusrev-i kām-kārdur<br />
G222/3 Bir Gülistān yazdı bir ay içre fa faṣl fa faṣl<br />
ṣl-ı ṣl ı nev nev-bah nev<br />
bah bahār bah ār / Lāle yir yir sürḫ olupdur sebze ḫaṭ şeb-nem nuḳaṭ<br />
fa faṣl fa faṣl<br />
ṣl-ı ṣl ı şit şitā şit<br />
ā [2] [2] kış; bkz. ‘bu faṣl içinde’ md.<br />
K9/1 Minnet Cenāb-ı Ḥaḳḳa dem-ā-dem hezār bār / Fa Faṣl Fa Faṣl<br />
ṣl-ı ṣl ı şit şitāda şit<br />
āda bāġ-ı cihān buldı nev-bahār<br />
G78/3 Fa Faṣl Fa Faṣl<br />
ṣl-ı ṣl ı şit şitād şit<br />
ād āda ād beyża-i sīmīn idi gūy-ı zemīn / Aldı ḳanadı altına sīmürġ-i zerrīn-bāl ü per<br />
fa faṣṣ fa ṣṣ [1] [1] yüzük taşı<br />
K19/22 Var ise necm-i hidāyetdür o fa faṣṣ fa faṣṣ<br />
ṣṣ-ı ṣṣ rūşen / Kʾolur anuñla nice sālike reh-ber ḫātem<br />
fa faṣṣ fa<br />
ṣṣ ṣṣ-ı ṣṣ ı ppīrūze<br />
p<br />
īrūze [1] firuze taşı (yüzüğe konan)<br />
K19/5 Fa Faṣṣ Fa Faṣṣ<br />
ṣṣ-ı ṣṣ ı ppīrūze<br />
p<br />
īrūze ne ḫoş yaraşur anda seyr it / Oldı bir ṭūṭīye gūyā ḳafes-i zer ḫātem<br />
fāş ş itmek [2] (sırrı) açığa çıkarmak, ifşâ etmek<br />
G437/4 Rāzumı nāle ile ʿāleme fāş ş itdi göñül / Bizi rüsvāy-ı cihān eyledi bir dīvāne<br />
G359/6 Fāş ş itmez itmez idi rāz-ı dili Yūsuf-ı Kenʿān / Çāk olmasa dāmānı Züleyḫānuñ elinden<br />
fażīlet fażīlet [2] [2] ilim<br />
K8/10 Dili dürr-i maʿārifden kefi beẕl-i ʿavārifden / Dem-ā-dem eyler is̱bāt-ı fażīlet fażīlet baḥr u kān üzre<br />
K11/9 Şeref virmez dür ü gevher kemāl olmaz zer ü zī<strong>ve</strong>r / Hüner kesb it hüner baḥr-i fa fażīlet fa<br />
żīlet kān-ı ʿirfān ol<br />
399<br />
fāżıl ıl ıl-ı ıl ı dehr [1] zamanın âlimi/hocası ‖ Karamanlı Mehmet Efendi<br />
(müderris/Bakî’nin hocası)<br />
K24/18 Fāżıl ıl ıl-ı ıl ı dehr Meḥemmed Çelebi kim eflāk / Bāġ-ı fażlında ṭoḳuz dānelü bir ter sünbül<br />
fāżıl ıl ıl-ı ıl ı zam zamāne zam<br />
āne āne [1] [1] zamanın âlimi/hocası ‖ Filipeli Mahmut Efendi (Baba Efendi)<br />
K23/14 Ol fāżıl ıl ıl-ı ıl ı zam zamāne zam<br />
āne lebīb-i ḥabīb-i ḫalḳ / Ol ʿārif-i yegāne edīb-i bülend-nām<br />
fa faẓl fa ẓl [11] [11]<br />
[11]<br />
1. cömertlik, iyilik<br />
K2/26 Luṭf-ı Ḥaḳḳ ile bu gün oldı eyā kān-ı kerem / Bir nice fa faẓl fa ẓl senüñ şān-ı şerīfüñde ʿayān<br />
K22/17 Āfitāb-ı ʿālem-ārā-yı sipihr-i fażl fażl o kim / Buldı reʾy-i en<strong>ve</strong>ri feyżiyle nūr u fer cihān<br />
G79/5 Seyf-i belā vü sehm-i ḳażāya siper gerek / Her kim ki tīġ-i fażl fażl u kemān-ı hüner çeker<br />
G346/8 Dür-i fażl fażl ile muraṣṣaʿ ḳılıcuñdur Bāḳī / Anı dūr itme benüm pādişehüm yanuñdan<br />
G420/9 Deryā-yı ṭabʿ-ı pāk-i güher-rīz-i şāhdan / Lüʾlū-yı fażl fażl u dürr-i kerāmet ṣudūr ide<br />
2. ilim irfan ‖ hüner<br />
K23/21 Fażl Fażlı Fażl feżāsı içre bu eflāk-i bī-ḳarār / Evc-i hevāda yidi muʿallaḳ döner ḥamām<br />
K25/24 Ne ʿaceb fażl fażlına fażl ına nā-dān eger inkār itse / İtdi mi Aḥmed-i Muḫtāra Ebū Cehl iḳrār<br />
K26/15 Nisbet olınsa eger fażl fażlına fażl ına ẓannum bu kim / Menzil-i <strong>ve</strong>hmdedür muʿteḳad-ı ehl-i yaḳīn<br />
K24/18 Fāżıl-ı dehr Meḥemmed Çelebi kim eflāk / Bāġ-ı fażl fażlında fażl ında ṭoḳuz dānelü bir ter sünbül<br />
K20/36 Sezā-yı merḥamet ü müstaḥıḳḳ-ı ʿāṭıfetem / Nevāl-i fażlu fażluñ fażlu iderseñ maḥallidür ifżāl<br />
K25/37 Kelimātum yirine dürr ü güher naẓm itsem / İdemez mertebe-i fażlu fażluñı fażlu fażluñı<br />
ñı eşʿār işʿār<br />
fażl fażl-ı fażl ı Ḥaḳ Ḥaḳ [1] [1] Allah’ın lutfu/ merhameti<br />
M3/IV/4 Ṣāḥib-i fażl u kemālüñ virdi ḥaḳḳın rūzgār / Ol kemāl-i fażl fażl-ı fażl ı ı Ḥaḳdan Ḥaḳdan luṭfa mażhardur gelen<br />
fażl fażl-ı fażl ı ı Rabb Rabbānī Rabb<br />
ānī [1] Allah’ın lutfu/merhameti<br />
G546/2 İrişdi nev-be-nev nuṣret o manṣūr oldı her nevbet / Muẓaffer eyledi şāh-ı cihānı fażl fażl-ı fażl ı Rabb Rabbānī Rabb<br />
ānī ānī
fażl fażl u u belā belāġat belā ġat [3] hüner, maharet, ustalık (şairlik/sanatsal yaratı bağlamında)<br />
K9/22 Destinde ḫāme fażl fażl u u u belā belāġat belā belāġat<br />
ġat nihālidür / Medḥ ü s̱enā-yı şāh-ı cihān aña berg ü bār<br />
G220/5 Elüñde ḫātem-i fażl fażl fażl u u u belā belāġat belā ġat ey Bāḳī / ʿAdū-yı kec-naẓar inkār iderse gözine baṣ<br />
G230/4 Atduñ ḫadeng fażl fażl u u u belā belāġat belā ġat nişānına / Tīr-i murāduña ola her maḳṣaduñ hedef<br />
fażl fażl u u belā belāġat belā ġat ehli [1] usta, hünerli sanatçılar/şairler<br />
M1/II/4 Ḫāk-i cenāb-ı ḥażreti der-gāh-ı devleti / Fażl Fażl u belā belāġat belā<br />
ġat ehline ehline ümmīd-gāh idi<br />
fażl fażl u u dāniş dāniş dāniş [1] [1] ilim irfan ‖ hüner<br />
G36/2 Defter-i fażl fażl u u dāniş dāniş evrāḳın / Ṣarṣar-ı āhum eyledi ber-bād<br />
fażl fażl fażl u u hüner hüner [2] [2] hüner, maharet, ustalık (şairlik/sanatsal yeti bağlamında) bkz. ‘fażl u belāġat’<br />
K2/41 Muḳtedā-yı ʿulemā Ḥażret-i Ḳāḍī-zāde / Maʿdin-i fażl fażl u u hüner hüner menbaʿ-ı ʿilm ü ʿirfān<br />
K22/16 Ḫ˅āce-i ʿālī-naẓar ser-çeşme-i faż fażl faż l u hüner / Dā<strong>ve</strong>r-i ferḫunde-aḫter kām-baḫş u kāmrān<br />
fażl fażl u u iiḥsān<br />
i ḥsān [2] [2] cömertlik, yardımse<strong>ve</strong>rlik<br />
G500/4 Cihānda ʿadl u dād u fażl fażl u u u iiḥsān<br />
i ḥsān / Şeh-i ʿādil Süleymān Ḫāne geldi<br />
M2/II/7 Ser-be-ser ṣalmış idi sāye-i fażl fażl u u u iiḥsān<br />
i ḥsān / Şeh-per-i ʿāṭıfeti ḫayl-i yetīmān üzre<br />
fażl fażl u u kemāl kemāl kemāl [3] [3] [3] ilim irfan ‖ hüner, ustalık<br />
K4/4 Virüp fażl fażl u u kemāli kemāli ḫusrevāne / Maʿānī mülkine tertīb ü āyīn<br />
M3/IV/4 Ṣāḥib-i fażl fażl u u kemālü kemālüñ kemālü virdi ḥaḳḳın rūzgār / Ol kemāl-i fażl-ı Ḥaḳdan luṭfa mażhardur gelen<br />
G245/1 Kem Kemāl Kem āl u u fa fażl fa żl ile ʿālemde iftiḫārum yoḳ / Melāmet eylese ʿaşḳuñ cihāna ʿārum yoḳ<br />
fażl fażl u u ra raḥmet ra ḥmet [1] [1] [1] lutuf, merhamet<br />
G152/2 Būy-ı nesīm ü reng-i gül ü revnaḳ-ı bahār / Ās̱ār-ı fażl fażl u u ra raḥmet ra raḥmet<br />
ḥmet-i ḥmet Per<strong>ve</strong>rdigārdur<br />
fażl fażl fażl u u ra raḥmet ra ḥmet ḳḳılmak<br />
ḳ ılmak [1] [1] lutuf/merhamet göstermek<br />
M1/VIII/1 Ḳılduḳça Şāh-ı ʿāleme Ḥaḳ fażl fażl u u ra raḥmeti ra ḥmeti / Virsün cihānda Ḥażret-i Pāşāya devleti?<br />
fażl fażl ehli ehli [1] [1] âlimler/ârifler<br />
K5/18 Felekler farḳına baṣdı ḳadem devrüñde fażl fażl fażl ehli ehli / Nice pā-māl ide dünyā-yı fānī ehl-i ʿirfānı<br />
fażla fażla [2]<br />
[2]<br />
1. çokça, ziyade<br />
K2/28 Saña Kisrīyi ʿadāletde muʿādil ṭutsam / Fażladur Fażladur sende olan devlet-i dīn ü īmān<br />
2. artık, artan<br />
K25/22 Eline girmek içün fażla fażla-i fażla ḫ˅ān-ı keremi / Meh-i nev destin açar niteki şaḫṣ-ı cerrār<br />
fehm fehm eylemek eylemek [3] [3] anlamak, idrak etmek<br />
G107/1 Berg-i gülden ruḫı ol lāle-ʿiẕāruñ terdür / Nükte fehm fehm fehm eyle eyle begüm ḫaylīce rengīn yirdür<br />
G185/3 Sözüm vaṣf-ı leb-i laʿlüñle hem rengīn ü hem şīrīn / ʿAdūlar nükteyi fehm fehm eylemezler eylemezler sādedür dirler<br />
G312/1 Ḥaḳīḳat sırrın ey zāhid dil-i bī-ġışş u ġılden bil / Rümūz-ı ʿaşḳı fehm fehm eyle eyle biraz sen de bu dilden bil<br />
fehm fehm itmek itmek [4] [4]<br />
[4]<br />
1. farketmek, seçmek<br />
G231/1 Bilini diḳḳat idüp fehm fehm fehm idemez idemez mūy-şikāf / Deheni sırrını her kim ki bilürse inṣāf<br />
G389/5 Ḫusrev-i mülk-i suḫan olduġum ey Bāḳī / Fehm Fehm ider ider ehl-i naẓar defter ü dīvānuñdan<br />
2. anlamak<br />
G349/3 Nedür cāna mirʾāt-ı ḥüsn-i ezel / Güzel fehm fehm ider ider ṣāḥib-idrāk olan<br />
400
G366/4 Ṣaḳın mey dirsem ey zāhid mey-i engūrı fehm fehm itme / Hüner esrār-ı maʿnā añlamaḳdur lafẓ-ı muġlaḳdan<br />
fehm fehm olınmak olınmak [1] [1] anlaşılmak<br />
K20/44 Duʿāya başla dırāz itme ḳıṣṣayı Bāḳī / Ki fehm fehm olındı olındı muḥaṣṣal muʿayyen oldı meʾāl<br />
felek felek [96] [96] bkz. ‘ṣaḥn-ı felek’ md.<br />
1. devamlı şikayet edilen kader, baht, talih (olumsuz bağlamda) ‖ dünya<br />
G68/5 Çeşm-zaḫm-ı felegi felegi nʾeyledi gör ey Bāḳī / Dime bir daḫı beni şāh-ı cihānum gözedür<br />
G70/2 Şöyle ṣarṣar felegi felegi ṣadme-i bād-ı āhum / ʿĀleme lerze düşer günbed-i Keyvān ditrer<br />
G274/4 Kimse ḥall eylemedi müşkil-i rāz-ı felegi felegi / Var ise ʿıḳd-ı S̱üreyyādur aña noḳṭa-i şek<br />
M2/I/3 Felegüñ Felegüñ ḳaṣr-ı dil-āvīzine meftūn olma / Nice mīrās̱a girüpdür bu sarāy-ı fānī<br />
K12/9 Ḫūblar ṭutsa rikābın yiridür cümle ḳaçan / Esb-i nāzı felek ol ḫusrev-i ḫūbāne çeker<br />
K12/12 Ehl-i dil gūşe-i bī-tūşe-i miḥnetde yatur / Ḫ˅ān-ı iḥsānı felek merdüm-i nā-dāne çeker<br />
K14/7 Bisāṭ-ı emni basṭ itdi basīṭ-i arża iḳbāli / Ne deñlü ḳılsa taʿẓīmi felek felek ol şāha erzānī<br />
K23/6 Yā nāḫunı görindi felek felek bir pelengdür / Kʾolmışdur aña ḳulle-i kūh-ı cefā maḳām<br />
K25/4 Bir güneş yüzlü firāḳında felek felek ḥasret ile / Var ise ḫançere düşdi nitekim ʿāşıḳ-ı zār<br />
K25/8 Dehr bir şāḫ-ı sipend urdı felek felek felek micmerine / Meh-i nev ṣanma şafaḳda görinen zerd ü nizār<br />
K25/13 Ḳodı bir pāre yaḫı ṭās-ı zer-endūda felek felek / Ṣıvara tā Ramażān teşnelerin saḳḳā-vār<br />
K25/14 Es̱eridür görinen urdı miḥekk-i şāma / Ṣatıcaḳ ṣayrafī-i dehre felek felek bir dīnār<br />
K25/17 Ḳamerī yaḳalu bir ḫūb ser-ā-ser geydi / Ola tā bezm-i ḫudā<strong>ve</strong>nde felek ḫidmet-kār<br />
K25/27 Ṣadr-ı ʿālīye geçürse nʾola nā-dānı felek felek / Dāʾimā nāḳıṣı aʿlāya çıḳarur miʿyār<br />
M2/III/6 Ne ḫaṭā eyledüñ ey tīr-i kec-endāz-ı felek felek / Merdüm-i dīde-i devrāna ṭoḳındı peykān<br />
G3/2 Ḫākümi ide sifāl-i sünbül ü reyḥān felek felek / Gitmeye başdan hevā-yı būy-ı zülf-i dil-rübā<br />
G123/5 Dehre meftūn olma ey Bāḳī felek felek rām oldı ṭut / Bī-<strong>ve</strong>fā dünyā hele ben bildügüm dünyā mıdur<br />
G252/5 Cūy-ı eşküm yeñilmez ey Bāḳī / Çoḳ döner daḫı āsiyāb-ı felek<br />
felek<br />
G265/5 S̱ebāt-ı dehre ṭayanmaḳ olurdı ey Bāḳī / Ṭuraydı ʿahdine ʿālemde dönmeyeydi felek<br />
felek<br />
G274/1 Devr-i laʿlüñde ümīdüm bu ki ḥakkāk-i felek felek / Gevherüñ nāmın ide ṣafḥa-i ʿālemden ḥak<br />
G352/5 Bıraḳdı yoḳ ḥisābına felek felek ben zār u bīmārı / Hele gāhī gelür yoḳlar ġam-ı dil-dār var olsun<br />
G397/4 Döne döne ṭolanur idüm kūyını anuñ / Çarḫa girüp felek daḫı ṭoḳuz ṭolanmadın<br />
G425/5 Ey felek felek ol gözleri şehlā ġamından ḫāk olan / Nergis-i ḳabrin degişmez ḫūşe-i Pervīnüñe<br />
Kt14/2 Bir mübārek ʿīd olur mı kim bu ḫayyāṭ-ı felek felek / Egnüme ḫilʿat diyü miḥnet libāsın biçmeye<br />
K5/23 Felek Felek ġırbāl ile zer buldı dirler ḫāk-i rāhuñda / Miyān-ı hālede seyr eyleyenler māh-ı tābānı<br />
K8/7 Göñül bāġ-ı cihānda ārzū-yı berg-i ʿīş eyler / Felek Felek Felek maḥż-ı ḥayāt-ı bī-s̱ebāta imtinān üzre<br />
K15/7 Ne mümkin dest-res dāmān-ı vaṣl-ı yāre ey Bāḳī / Felek Felek nā-mihribān düşmen ḳāvī dil-dār her-cāyī<br />
G166/4 Olur mıydum gehī giryān gehī sūzān gehī nālān / Felek Felek āyīnesi göstermeyeydi dürlü ṣūretler<br />
G419/7 Göñül bāġ-ı cihāndan ārzū-yı berg-i ʿīş eyler / Felek Felek maḥż-ı ḥayāt-ı bī-s̱ebāta imtinān üzre<br />
G519/2 Felek Felek bir ejdehā-yı heft-serdür / Ṭolanmış genc-i dünyāyı ser-ā-pāy<br />
G456/3 Felek Felek cevlān ider bāġ-ı cihānda / Düm-i ṭāvūs naḳşın virdi hāle<br />
K2/40 Ser<strong>ve</strong>rā devr-i felekden felekden yine şekvāmuz var / Ṭapuña ʿarż idelüm ruḫṣat olursa el-ān<br />
G430/3 Niçün aġlarsın felekden felekden bilsem ey şeb-nem seni / Çün girürsin her zamān bir <strong>ve</strong>rd-i raʿnā ḳoynına<br />
G500/5 Diler kim dād ola Bāḳī felekden felekden / Cenāb-ı Ḥażret-i Sulṭāne geldi<br />
M2/I/4 Düşmen-i ehl-i keremdür felek felek-i felek sifle-nevāz / Görüñüz nʾitdi o Şeh-zāde-i ʿālī-şānı<br />
G384/5 Ṣūret-i mihrine ey dil ḳatı maġrūr olma / Bī-<strong>ve</strong>fādur felek felek-i felek āyīne-sīmā göresin<br />
G403/8 Baḳī <strong>ve</strong>līk biz felek felek-i felek dūn-nevāzdan / Müstaġnīyüz mürüv<strong>ve</strong>t-i şāh-ı kerīm ile<br />
401
2. gökyüzü<br />
K18/18 Berg-i ezhārı hevā şöyle çıḳardı felege felege / Pür-kevākib görinür günbed-i çarḫ-ı devvār<br />
K25/11 Çizmege dāʾire-i şemse-i māhı felege felege / Aldı üstād-ı zamān destine zerrīn pergār<br />
K2/18 Ḥarem-i ḳadrine bir günbed-i zer-kār felek felek / Aña bir ṭāḳ-ı muraṣṣaʿ kemer-i kāh-keşān<br />
K9/7 Allāh ki dökdi ṣaçdı felek felek ḫalḳa vārını / Şükrāne-i cemāl-i cihān-bān-ı şehriyār<br />
K18/8 Döşedi mihr-i felek felek yolları dībālar ile / İtdi teşrīf çemen mülkini sulṭān-ı bahār<br />
K21/4 Zemīne dāmen-i ebr ile ṣaçdı sīmi felek felek / Bu ḥāleti göricek māʾil oldı tāze nihāl<br />
K23/8 Zerrīn devāt māh-ı nev altun ḳalem şihāb / Erḳāmdur nücūm u felek defter-i ṣıyām<br />
M1/V/4 Gāhī ḥicāb-ı ebre girür ḫusrevā felek felek / Yād eyledükçe luṭfuñı terler ḥicābdan<br />
G61/3 Ḫaddüñ ḳatında mihr-i felek felek bir zavalludur / Alnuñ yanında bedr ise bir sīr-i māhdur<br />
G92/6 Bāḳī derūnum āteşinüñ dūdıdur felek felek / Mihr-i sipihr āhum odından şirāredür<br />
G189/4 Ṣanki kūyuñda felek felek encüm-i seyyāre ile / Bir nice aḫker ile tūde-i ḫākisterdür<br />
G204/2 Ḳanḳı gündür ki senüñ seng-i ġamuñ zaḫmından / Günbed-i çarḫ-ı felek başumuza teng olmaz<br />
G243/3 Bezm-i şevḳuñ içre devr eyler felek elek elek bir cāmdur / Cāmda bir cürʿadur ʿaşḳuñ şarābından şafaḳ<br />
G293/5 Bāḳıyā ʿişretdedür ʿaşḳıyla yāruñ kāʾināt / Nuḳl encüm mey şafaḳ sāḳī felek felek sāġar hilāl<br />
G352/2 Cemālüñ pertevinden nūr-baḫş ol māh u ḫurşīde / Güneş āyīne-i ḥüsnüñ felek āyīne-dār olsun<br />
G368/1 Saña kūyuñ içre olana ḳarīn / Melek hem-nişīn ü felek şeh-nişīn<br />
G403/7 Ṭoldurdı gerçi cūd u seḫā gösterüp felek felek / Ceyb-i cibāl ü dāmen-i ṣaḥrāyı sīm ile<br />
G417/9 Muʿallā bār-gāhuñda güneş bir şemse-i zerrīn / Muraṣṣaʿ pāy-i taḫtuñda felek felek bir dāne pīrūze<br />
G465/8 Dāġ üzre dāġ urındı felek felek ʿaşḳ-ı yār ile / Mihr-i sipihre ṣanma küsūf irdi ayile<br />
G489/7 Fiġānum ile felek felek çıñ çıñ ötdi ey Bāḳī / Berīd-i āhuma gūy-ı sipihr zeng oldı<br />
K19/27 Felek Felek engüşterī-i ḳadrüñe pīrūze nigīn / Ḳapladı nāmuñ ile ʿālemi yek-ser ḫātem<br />
K1/4 Bezm-i felekde felekde urmış idi Zühre sāza çeng / ʿĪş u ṣafāda ḫurrem ü ḫandān u şād-mān<br />
K5/6 Biraz uyḫu yüzin görsün felekde felekde dīde-i encüm / Ki çeşm-i baḫt-ı bī-dārı yiter dehrüñ nigeh-bānı<br />
G78/7 Destān-serā-yı midḥati şāḫ-ı ṭarabda naġme-sāz / Ṭāvūs-ı baḫt u devleti bām-ı felekde felekde cil<strong>ve</strong>-ger<br />
G82/1 Göñül her naġme kim çeng-i ġamuñda iḫtiraʿ eyler / Ḳoyup elden felekde felekde Zühre sāzın istimāʿ eyler<br />
G84/7 Bāḳī sipihr āhum oḳına siper ṭutar / Farḳ-ı felekde felekde ẓāhir olan ṣanma hāledür<br />
G94/2 Şihāb ṣanma felekde felekde giceyle ẓāhir olan / Maḥabbet ehlinüñ ol tīġ-i āhı yarasıdur<br />
G130/9 Bāḳī bu şiʿri ṣafḥa-i çarḫ-ı berīne yaz / Görsün felekde söz nicʾolur ḫaṣm-ı nā-be-kār<br />
G153/4 Ṭāḳ-ı felekde felekde hāle degüldür o meh-<strong>ve</strong>şüñ / Mihr-i ruḫına çarḫ-ı muʿallā ḳulaḳ çeker<br />
G160/1 Farḳ-ı ffelekde<br />
f felekde<br />
elekde ẓāhir olup tāc-ı zer-nigār / Üsküflerin menārelerüñ ḳapdı rūzgār<br />
G202/3 Nevbet-i iştihārumuz bām-ı felekde felekde felekde çalınur / Ġulġule ṣaldı ʿāleme <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le-i neḳāremüz<br />
G208/2 Piyāle ʿaksi mirʾāt-ı felekde felekde āfitāb olsun / Fürūġ-ı sāġar-ı ṣahbādan olsun pür-żiyā meclis<br />
G283/3 Ehl-i diller geçinür ḫāk-i meẕelletde ẕelīl / Gün gibi evc-i felekde felekde yiri her bir dūnuñ<br />
G290/3 Pervānedür ki yaḳdı perin şemʿ-i āhuma / Farḳ-ı felekde münḫasif olmış ḳamer degül<br />
G397/6 Bāḳī yanardı āteş-i ʿaşḳ ile odlara / Ṭāḳ-ı felekde felekde meşʿale-i mihr yanmadın<br />
G198/3 Hemīşe ḫurrem ü ḫandān elinde sāġar-ı zer / Felekde Felekde olmaya gün gibi rind-i ʿālem-sūz<br />
G257/5 Piyāle devrini devrāndan ögrenür Bāḳī / Felekde Felekde gerdiş iden cām-ı zer-nigārı görüñ<br />
G458/4 Felekde Felekde ay u gün sen şehriyāruñ şehr-i ʿaşḳında / Kesilmiş başlardur kim dikildi burc u bārūya<br />
G336/3 Fürūġ-ı şuʿle-i dāġum güneşden tāb-nāk oldı / Duḫān-ı āteş-i āhum felekden felekden ser-bülend itdüm<br />
G353/4 Ruḫuñ seyr itdür ey rūy-ı zemīnüñ māh-ı tābānı / Biraz baḳsun felekden felekden felekden sebʿa-i seyyāre eglensün<br />
G420/8 Hem-vāre tā ki zevraḳ-ı zerrīn-i māh-ı nev / Deryā-yı nīl-gūn-ı felekden ʿubūr ide<br />
402<br />
G494/6 Felekden Felekden seyr idüp rezmüñ disün Behrām-ı ḫaṣm-efgen / Hezār aḥsent ey rūz-ı <strong>ve</strong>ġānuñ merd-i meydānı
G546/9 Çerāġ-ı kevkeb-i baḫtuñ güneşden tāb-nāk olmış / Felekden Felekden ser-firāz olsun sarāy-ı ḳadrüñ eyvānı<br />
G7/1 Ḫurşīd kim feżā-yı felekdür felekdür felekdür mesīr aña / Degmez gedālar içre işigüñde yir aña<br />
K27/23 Nigeh-dāruñ Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i zemīn ü āsmān olsun / Cihān ṭurduḳça ābād olsun ol ṭāḳ-ı felek felek-fers felek fers fersā fers<br />
M2/I/8 Mihr ü māh-ı felek felek-i felek baḫt u saʿādet Sulṭān / Şemʿ-i eyvān-ı serā-perde-i ʿiṣmet Sulṭān<br />
G423/4 Sāḳıyā cām-ı şarāb u felek felek-i felek bī-encām / Şīşelerdür biri pür-bād u biri pür-bāde<br />
K2/21 Felek Felek-i Felek salṭanatuñ sebʿa-i seyyāresidür / Kām-kārā o yedi ser-ʿalem-i nūr-efşān<br />
G32/2 Felek Felek-i Felek ʿişrete bir aḫter-i ferḫunde iken / Yine Mirrīḫ-ṣıfat ṭurma döker ḳanı ḳadeḥ<br />
K20/28 Ṣaḥāʾif olsa felekler felekler nihāl-i Sidre ḳalem / Yazılmaya keremi defteri ʿaleʾl-icmāl<br />
G62/3 Saḳın ṣaḳın ki ey ḳaşı yā tīr-i āhdan / Ger gök demür olursa felekler felekler deler geçer<br />
G480/1 İrmedi hīç pāye-i ḳaṣr-ı zümürrüd-fāmına / Naʿrelerle āhlar çıḳdı felekler felekler bāmına<br />
K5/18 Felekler Felekler farḳına baṣdı ḳadem devrüñde fażl ehli / Nice pā-māl ide dünyā-yı fānī ehl-i ʿirfānı<br />
G391/2 Dilā cām-ı şarāb-ı ʿaşḳ-ı yāri şöyle nūş it kim / Felekler Felekler güm güm ötsün başuña ḫum-ḫāneler dönsün<br />
G546/8 Duʿāsı Bāḳī-i üftādenüñ ol kim ḳıyām itsün / Felekler Felekler saḳfı ṭurduḳça binā-yı ʿömrüñ erkānı<br />
K26/32 Söz tamām oldı niyāz eyleyelüm der-gāha / İşidüp diye feleklerde feleklerde melekler āmīn<br />
G35/1 Feryāduma irmezse nʾola ol boyı şimşād / Kūyında feleklerden aşar nāle vü feryād<br />
G504/1 Beñzetdiler o māha diyü mihr-i en<strong>ve</strong>ri / Biri birine ḳoydı fiġānum felekleri<br />
felekleri<br />
G171/3 Nūş eylese bir ʿāşıḳ tā ḥaşre dek ayılmaz / Bezm-i feleküñ bilmem cāmında ne ḥālet var<br />
felek felek ṭāḳ ṭāḳı ṭāḳ<br />
ı [1] [1] bkz. ‘ṭāḳ-ı felek’ md.<br />
G246/5 Felek Felek ṭāḳ ṭāḳındaki ṭāḳ<br />
ındaki ḳandīl-i māhı / Uyarmaz Bāḳī āhum giceler yoḳ<br />
felek felek-cen felek felek cen cenāb cen āb [2] felek makamlı ‖ yüce<br />
G77/9 Şāh-i bülend-kevkebe māh-ı felek felek-cen felek cen cenāb cen āb / Sulṭān Murād Ḫān-ı sipihr-āsitānı gör<br />
G429/5 Bāḳī kim ola dirse o şāh-ı felek felek-cen felek cen cenāb cen āb / Kem-ter kemīne südde-i devlet-meʾābda<br />
felek felek-ḳadr felek ḳadr [1] [1] yüce<br />
K27/1 Teʿālaʾllāh zehī ṭāḳ-ı bülend-i āsmān-āsā / Hezār aḥsent ey burc-ı felek felek-ḳadr felek ḳadr u semā-sīmā<br />
felek felek-rif felek rif rifʿat rif ʿat [1] [1] yüce<br />
K19/6 Tā ki bennā-yı ḳader yapdı saʿādet ḳaṣrın / Oldı ol ṭāḳ-ı felek felek-rif felek rif rifʿate rif ʿate manẓar ḫātem<br />
fem fem [1] [1] ağız<br />
G367/2 Bulınmaz cāy-ı engüşt ol leb-i şekker-feşān üzre / Meẕāḳ ehli bilürler şehd-i nābuñ farḳın ol femden<br />
fen fenā fen fenā<br />
ā [20]<br />
1. yokluk, yok olma<br />
K18/36 Manẓar-ı himmetinüñ küngüre-i rifʿatine / İremez ṣarṣar-ı ṭūfān-ı fen fenā fen ā birle ġubār<br />
G420/7 Bāḳī ʿaceb mi seng-i belā irse pāyine / Her kim bu reh-güẕār-ı fen fenādan fen<br />
ādan mürūr ide<br />
G106/7 Sāḳī mey-i Bāḳīyi getür bezme ṣafā vir / Çün kār-ı cihān ʿāḳıbetüʾl-emr fen fenādur fen ādur<br />
G545/4 Bilmez bu ḳażā reh-güẕer-i seyl-i fen fenādur fen ādur / Pāyende ṣanan ḳaṣr-ı dil-efrūz-ı cihānı<br />
G134/1 Cūy-ı fen fenāy fen fenāy<br />
āyı āy ı ḫalḳ birer ikişer geçer / Baḥr-i belādan ehl-i tecerrüd yüzer geçer<br />
M6/VII/3 Seng-i fen fenāya fen āya çaldı hevā ṣabr zevraḳın<br />
1.1. yokluk ‖ ölüm<br />
M1/VI/4 Deşt-i fen fenāda fen āda mürġ-i hevā ṭurmayup ḳonar / Tīġuñ Ḫudā yolında sebīl itdi ḳanları<br />
K1/41 Şemʿ-i beḳāñı bād-ı fen fenādan fen fenādan<br />
ādan nigāh ide / Dāmān-ı ʿavn u ʿiṣmet-i dārende-i cihān<br />
2. gelip geçici<br />
M2/II/5 Bu fen fenā fen ā gül-şeninüñ ḫār u ḫasından göçürüp / Ḳurdılar bār-gehin ravża-i Rıḍvān üzre<br />
403
M4/III/3 Bād-ı ṣarṣardur fen fenā fen ā ʿālem hebādur ʿāḳıbet<br />
G426/4 Mülk-i bāḳī dir iken bāġ-ı İremden çıḳdı / Yine maġrūr olur ādem bu fen fenā fen ā gül-zāre<br />
G483/7 Ġarażı bu ki fen fenā fen ā mey-gedesinde Bāḳī / Ḳıla müjgānını cārūb ola ferrāşları<br />
G533/5 Ġam degül Bāḳī beḳā semtine ḳılsa irtiḥāl / Nice şehler bu fen fenā fen mülkinde bāḳī ḳalmadı<br />
K14/36 Belā gird-ābına ṣalsun ʿadūñı nā-bedīd itsün / Fen Fenā Fen ā deryāsına ġarḳ eyleyen Firʿavn u Hāmānı<br />
K22/8 Ḳanlu yaş dökmiş ruḫ-ı zerd ü ġubār-ālūdına / Var ise dehrüñ fen fenās fen fenās<br />
āsın<br />
ın añdı mīr-i ʿāşıḳān<br />
G406/2 Cihānuñ fen fenās fen fenās<br />
āsın ās ın bilen rind-i ʿārif / Muḳayyed gerekmez bahār u ḫazāne<br />
G505/4 Fen Fenās Fen Fenās<br />
āsın ās ın bildi dünyānuñ çekildi dār-ı ʿuḳbāya / Saʿādet mülkine Bārī muẓaffer ḳıldı Manṣūrı<br />
3. yokluk, hiçlik ‖ ‘fenâfillah’; bkz. TASAVVUF TERİMLERİ, s. 188.<br />
G3/4 ʿAynuma almam zer-i ḫurşīd ü dürr-i encümi / Fetḥ olaldan baña bāb-ı genc-i iksīr-i fen fenā fen<br />
G105/2 Abdāllaruz nʾeyleyelüm tāc u ḳabāyı / Dervīşlerüñ tācı fen fenā fen ā başı ḳabādur<br />
G483/1 Müstedām ola fen fenā fen ā kūyınuñ evbāşları / Kim olur bir biri yolında fidā başları<br />
fen fenā fen ā ehli [1] dervişler, tarikat erbabı<br />
G149/4 İzüñ tozına urmış rūy-ı zerdin ʿāşıḳ-ı şeydā / Fen Fenā Fen ā ehli ehli ḳatında ḫāk ü zer yaʿnī ber-ā-berdür<br />
fen fenā fen ā bulmak [2] yok olmak, ortadan kalkmak<br />
G192/6 Minnet Ḫudāya devlet-i dünyā fen fenā fen ā bulur / Bāḳī ḳalur ṣaḥīfe-i ʿālemde adumuz<br />
G404/5 Baḳīye sāḳıyā feraḥ vir ki fen fenā fen ā bula teraḥ / Şol meyi ṣun ki bir ḳadeḥ pīr içe nev-cevān ola<br />
fen fenā(ya) fen ā(ya) virmek [3]<br />
1. sele <strong>ve</strong>rmek<br />
G144/6 Gözlerüm yaşı fen fenā fen ā virdi dile ey Bāḳī / ʿĀlemi ġarḳ ider ol baḥr-i firāvān dirler<br />
2. yok etmek, kasıp kavurmak<br />
G101/1 Dil milketini yaḳdı ḫayāl-i dehān-ı yār / Virdi irdi fen fenāya fen<br />
āya gösgötüri şehri bir şirār<br />
G396/1 Fen Fenāya Fen Fenāya<br />
āya virdi bülbül zār ile gül-zārı ṭuymazsın / İşitmezsin hezāruñ zārın ey gül zārı ṭuymazsın<br />
fen(n) fen(n) fen(n) [6] [6]<br />
[6]<br />
1. sanat ‖ şiir (Bakî’nin şiirdeki üstatlığı bağlamında)<br />
G28/5 Ṭūṭīyi leẕẕet-i güftārı giriftār eyler / Derd ü ġam çekmege Bāḳīye bu fendür fendür bāʿis̱<br />
G22/6 Bāḳıyā fennüñde fennüñde ṭutmaz kimse noḳṣānuñ senüñ / Ḥamdüliʾllāh ṭabʿ mevzūn ʿaḳl mīzānı dürüst<br />
G347/7 İşüñ altun ider kār-ı maḥabbet rūy-ı zerd ile / Hezār aḥsent ey Bāḳī bu gün fennüñde fennüñde zer-gersin<br />
2. hüner, marifet ‖ ilim<br />
G245/3 Ḥużūr-ı pīre yitişdüm egerçi her fende fende / Velī güzelleri sevmekde iḫtiyārum yoḳ<br />
G89/1 Göñül tekmīl-i fenn fenn-i fenn i i ʿaşḳ iden üstād-ı kāmildür / Anuñ yanında kimdür Kūh-ken Mecnūn ne cāhildür<br />
G44/6 Şiʿr-i Bāḳīye naẓīr olmaz hīç / Fenn Fenn-i Fenn i ʿaşḳ içre olupdur üstād<br />
fenn fenn-i fenn i bel belāġat bel<br />
ġat [1] şiir sanatı ‖ güzel söz söyleme<br />
K5/34 Egerçi pīr-i dānādur göñül fenn fenn-i fenn i bel belāġatda bel<br />
ġatda / Velī olmaz deb-istān-ı s̱enāñuñ ṭıfl-ı nā-dānı<br />
fenn fenn-i fenn i i su suḫan su<br />
ḫan [1] [1] şiir ‖ söz ilmi (belagat)<br />
G25/7 Bāḳī ferīd-i fenn fenn-i fenn i su suḫandur su<br />
ḫandur nizāʿı ḳo / İlzām iderler itme ṣaḳın iltizām baḥs̱<br />
fer ferāġ fer ġ [1] el çekme, el çekmişlik, vazgeçme<br />
G53/1 Mihr-i ruḫuñla dilde kimüñ tāze dāġı var / Tāb-ı çerāġ-ı şems u ḳamerden fer ferāġı fer var<br />
fer ferāġa fer ġa varmak varmak [1] [1] dinlenmeye çekilmek, uykuya varmak<br />
K20/10 Ḳanadı gūşesidür āşiyāneden görinür / Fer Ferāġa Fer ġa vard vardı vard<br />
meger şāh-bāz-ı zerrīn-bāl<br />
404
fer ferāġat fer ġat [4]<br />
1. el çekme, vazgeçme<br />
M4/V/2 Ḥubb-i dünyādan fer ferāġat fer ġat gibi olmaz ṭoġrı yol<br />
G42/4 Fer Ferāġat Fer ġat güzel sevmeden tevbe meyden / Zehī reʾy-i bāṭıl zehī fikr-i fāsid<br />
G169/6 Cihañda derd ü belāñı çeker gider Bāḳī / Ölürse dünyede senden fer ferāġati fer ġati yoḳdur<br />
3. huzur, rahat<br />
G20/6 Bāḳīye senden fer ferāġat fer ġat virdi ey gerdūn-ı dūn / Südde-i devlet-meʾāb-ı pādişāh-ı kām-yāb<br />
fer ferāġat fer ġat eylemek [2]<br />
1. dinlenmek, ara <strong>ve</strong>rmek (sazendeler bağlamında)<br />
G255/3 Söyletseñ ey ṣurāḥī sen erbāb-ı meclisi / Muṭrıb fer ferāġat fer ġat eyleyicek ḳulḳul eyleseñ<br />
2. el çekmek, vazgeçmek<br />
G416/4 Eṭvār-ı ʿaşḳı itmedi çün iḫtiyār ʿaḳl / Andan fer ferāġat fer ġat eyleyelüm iḫtiyār ile<br />
fera feraḥ fera ḥ virmek [1] neşelendirmek, içini açmak ‖ kadeh sunmak<br />
G404/5 Baḳīye sāḳıyā fera feraḥ fera ḥ vir vir ki fenā bula teraḥ / Şol meyi ṣun ki bir ḳadeḥ pīr içe nev-cevān ola<br />
fera feraḥ-ba fera ba baḫş ba ş [1] iç açıcı (şiir/beyit)<br />
K27/2 ʿAceb beyt-i muṣannaʿdur bulınmaz degme dīvānda / Fera Feraḥ-ba Fera ba baḫş ba u ṣafā-güster neşāṭ-engīz ü rūḥ-efzā<br />
Fera era eraḫşād era şād [1] ‘Ḫurşīd ü Feraḫşād’ mesnevisinin erkek kahramanı<br />
G35/5 ʿAhdüñde eger ʿāleme bir daḫı gelürse / Ḳullıḳlar ider sen yüzi ḫurşīde Fera Feraḫşād Fera şād şād<br />
fer ferāmū fer ferāmū<br />
āmūş āmū ş eylemek/itmek [1] unutmak<br />
G324/2 ʿİşret-i bezm-i viṣāl-i yār geldi yāduma / Ġuṣṣa-i dehri ġam-ı devri fer ferāmū fer ferāmū<br />
āmūş āmū ş eyledüm eyledüm<br />
G459/5 Fer Ferāmū Fer Ferāmū<br />
āmūş ş it it ġam-ı ferdāyı Bāḳī / Bu gün ṣıḥḥatteyüz minnet Ḫudāya<br />
ferd ferdā ferd ā [1] [1] ertesi günü<br />
G537/6 ʿĪdden rūz-ı viṣāli bilürüz aʿlādur / Ḳutlu gündür o gün ammā ḳatı çoḳ ferd ferdās ferd ferdās<br />
āsı ās<br />
ferd ferdālara ferd ālara ṣalmak ṣalmak [1] [1] kandırmak, avutmak<br />
G531/3 Vaṣlum dilersin çün didüñ luṭf idüben olsun didüñ / Yarın didüñ bir gün didüñ ferd ferdālara ferd<br />
ālara ālara ṣalduñ ṣalduñ beni<br />
ferd ferdā ferd ā ġam ġamı ġam ı [1] [1] yarın endişesi/kaygısı<br />
G506/1 Getürür başuma ferdāları dünyā ġamını / Nice ʿāḳildür o kim çekmeye ferd ferdā ferd ā ġam ġamını ġam ını<br />
405<br />
Ferh Ferhād Ferh ād [10] Fars <strong>ve</strong> Osmanlı edebiyatlarının en ünlü aşk kahramanı; Şehname’de ele<br />
alınışı ile İran <strong>ve</strong> Osmanlı şairlerince işleniş biçimleri hakkında bkz. MİTOLOJİK UNSURLAR, s.<br />
433-441; ayrıca bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 210.<br />
G35/3 Bir ġonca benefşe ḳoparup tācına ṣoḳmış / Ṭaġlarda külüng atduġı dem başına Ferh Ferhād Ferh<br />
ād<br />
G36/1 Bulmaġ isterdi ʿaşḳ içinde murād / Yār-ı Şīrīn degül midür Ferh Ferhād Ferh<br />
ād<br />
G41/1 Kūh-ı ʿaşḳuñda olursam Ferh Ferhād Ferh ād / Acıyup eyleye Şīrīn lebi dād<br />
G449/2 Nümūne ġonca-i gül-şen leb-i rengīn-i Şīrīne / Nişāne lāle-i ṣaḥrā dil-i ḫūnīn-i Ferh Ferhāde Ferh āde<br />
G520/1 Oldı dil bir büt-i şīrīn-dehenüñ Ferh Ferhād Ferh Ferhād<br />
ādı ād / Aña lālā geçinür Ḫusrev ü Şīrīn dadı<br />
G75/7 Dimez ol ḫusrev-i ḫūbān-ı cihān ey Bāḳī / Laʿl-i şīrīnüme Ferh Ferhād Ferh Ferhād<br />
ād-ı ād zamānum özenür<br />
G176/3 Düşeli şīrīn lebüñ sevdāsına cānā göñül / Ḫoş gelür Ferh Ferhād Ferh Ferhād<br />
ād-<strong>ve</strong>ş ād <strong>ve</strong>ş <strong>ve</strong>ş ben nā-tevāne ṭaġlar<br />
âşıklıkta <strong>ve</strong> sanatta model alma, karşılaştırma hatta hafife alma bağlamlarında;<br />
G380/7 Bāḳıyā Ferh Ferhād Ferh ād ile Mecnūn-ı şeydādan bedel / ʿĀşıḳ-ı bī-ṣabr u dil kim var dirseñ işte ben
G51/6 Bī-sütūn-ı ġamda Bāḳī seng-i miḥnet kesmede / Şöyle üstād oldı kim Ferh Ferhāda Ferh Ferhāda<br />
āda ṣanʿat gösterür<br />
G440/5 Ḫusrevā yıllar-durur yolunda Ferh Ferhāduñ Ferh āduñ geçer / Māʾil ol gel Bāḳī-i şīrīn-suḫanden cānibe<br />
406<br />
Ferh Ferhād Ferh ād u Mecnūn [1] ben/âşık (Bakî) karşıtlığında en ünlü aşk kahramanları olarak Ferhat ile<br />
Mecnun (küçümseme <strong>ve</strong> hafife alma bağlamında)<br />
G538/4 İkisinüñ daḫı bir benden özge vāris̱i yoḳdur / Cihānda ben var iken kim añar Ferh Ferhād Ferh ād u Mecnūn Mecnūnı Mecnūn<br />
fer ferḫunde fer ḫunde [3]<br />
1. iç açıcı, güzel, parlak<br />
K1/37 Bāḳī-ṣıfat ne bülbül-i rengīn-edā gele / Ne ola ṭalʿatuñ gibi fer ferḫunde fer ferḫunde<br />
ḫunde gül-sitān<br />
G33/1 Baña ʿarż itmesün mihr-i seḥer ruḫ / Degül ḫaddüñ gibi fer ferḫunde fer<br />
ḫunde ferruḫ<br />
2. uğurlu, kutlu<br />
G320/1 Cemāl-i ʿālem-ārāsından ol māhuñ niḳāb açdum / ʿAceb fer ferḫunde fer ḫunde geldi fāl-i aḥvālüm kitāb açdum<br />
fer ferḫunde fer ferḫunde<br />
ḫunde-fāl ḫunde āl [1] [1] talihli, şanslı<br />
G216/5 Bundan ziyāde ʿāşıḳ fer ferḫunde fer ferḫunde<br />
ḫunde-fāl ḫunde āl āl olur mı / Rūz-ı ezelde ḳurʿa naḳş-ı nigāre düşmiş<br />
fer ferīd fer īd [1] biricik, eşsiz ‖ inci<br />
G25/7 Bāḳī fer ferīd fer ferīd<br />
īd-i īd fenn-i suḫandur nizāʿı ḳo / İlzām iderler itme ṣaḳın iltizām baḥs̱<br />
Fer Ferīdūn Fer Ferīdūn<br />
īdūn [1] [1] Şehname’de yeryüzü padişahı olması, adaleti, doğruluğu, iyilikse<strong>ve</strong>rliği<br />
ile anılan Pers kralı; <strong>ve</strong>rilen tanıkta Feridun’un makamı ile sevilen (padişah/sevgili) kişinin<br />
eşiği, yöresi arasındaki karşıtlık vurgulanmaktadır. Feridun ile ilgili söylenceler <strong>ve</strong> Hint<br />
mitolojisi ile bağıntıları için bkz. MİTOLOJİK UNSURLAR, s. 166-173.<br />
G548/4 Bir ḥużūrum var-durur kūyuñda olmaḳdan şehā / ʿArż olınsa almazam baña Fer Ferīdūnuñ Fer īdūnuñ yiri<br />
Fer Ferīdūn Fer īdūn Beg [1] Feridun Ahmed Bey; nişancı (öl. 1583)<br />
K27/14 Cihān-ı himmetüñ baḥr-i firāvānı Fer Ferīdūn Fer īdūn Beg / Ki üstine ḥabāb olmış anuñ ol ḳubbe-i ʿulyā<br />
ferm fermān ferm ān [5]<br />
[5]<br />
1. emir, buyruk<br />
K2/34 Levḥaşaʾllāh zehī salṭanat-ı ḳāhire kim / Ḳāfdan Ḳāfa cihān cümle muṭīʿ-i ferm fermān ferm ān<br />
K2/58 Zehre-i çūn u çirā kimsede yoḳdur ḥāşā / Südde-i devletüñüñdür yine bāḳī ferm fermān ferm<br />
ān<br />
G192/1 Ferm Fermān Ferm Fermān<br />
ān-ı ān ʿaşḳa cān ile var inḳıyādumuz / Ḥükm-i ḳażāya ẕerre ḳadar yoḳ ʿinādumuz<br />
K21/34 Cihān musaḫḫar-ı ferm fermān ferm ān ola murādātuñ / Müyesser eyleye dāʾim Müyessirüʾl-aʿmāl<br />
2. berat, buyrultu<br />
K19/26 Ṭavḳ-ı ferm fermāne ferm āne çeküp gerden-i teslīmlerin / Nice āzādeleri eyledi çāker ḫātem<br />
ferm fermān ferm fermān<br />
ān-berd ān berd berdār berd ār [1] itaat etme, baş eğme<br />
G495/3 ʿAşḳa Manṣūr eger olmasa ferm fermān ferm fermān<br />
ān-berd ān berd berdār berd ār / İḫtiyār itmez idi kendüye ber-dārlıġı<br />
ferm fermān ferm fermān<br />
ān-dih ān dih [1] hükmü geçen, baş eğdiren<br />
G234/1 Maḥabbet ḫusrev-i ferm fermān ferm fermān<br />
ān-dih ān dih dih-i dih şāh u gedā ancaḳ / Musaḫḫar cümle ʿālem ʿaşḳa bir sırr-ı Ḫudā ancaḳ<br />
ferm fermān ferm fermān<br />
ān-rev ān rev revā ā [1] [1] emirlerini tutduğu, baş eğdiren<br />
M3/IV/2 Dā<strong>ve</strong>r-i Dārā-ḫaşem Dārā-yı İskender-ḳadem / Ḫusrev-i ferm fermān ferm fermān<br />
ān-rev ān rev revā-yı rev yı heft kiş<strong>ve</strong>rdür gelen<br />
ferm fermān ferm fermān<br />
ān-rev ān rev revā-yı rev yı ba baḥr ba<br />
ḥr u u u ber ber [1] [1] [1] dünyaya hükmü geçen, herkesin baş eğdiği ‖ dünya hükümdarı<br />
(Sultan Murad)
G78/6 Sulṭān Murād-ı tāc-<strong>ve</strong>r ferm fermān ferm fermān<br />
ān-rev ān rev revā-yı rev yı ba baḥr ba<br />
ḥr u u ber ber / Ṣāḥib-ḳırān-ı dād-ger şāhenşeh-i ʿālī-naẓar<br />
ferr ferrāş ferr ş [5]<br />
1. kilim vb. yaygıları seren, yayan kimse ‖ yaygıcı; geniş bilgi için bkz. PAKALIN, s. 608-609.<br />
K18/4 Yine ferr ferrāş-ı ferr ṣabā ṣaḥn-ı ribāṭ-ı çemene / Geldi bir ḳāfile ḳondurdı yüki cümle bahār<br />
2. yerleri süpürmekle görevli kimse, hizmetçi<br />
G180/2 Sildi süpürdi ṣaḥn-ı çemende ġubārı bād / Yeldi yopurdı ṭurmadı ferr ferrāş-ı ferr rūzgār<br />
G483/7 Ġarażı bu ki fenā mey-gedesinde Bāḳī / Ḳıla müjgānını cārūb ola ferr ferrāşları ferr<br />
şları<br />
K24/17 Yine ferr ferrāş-ṣıfat<br />
ferr ıfat destine cārūb almış / Ki ide ḫidmet-i ḫāk-i der-i dā<strong>ve</strong>r sünbül<br />
Kt4/1 Ne yaña ʿazm-i hümāyūn iderseñ ola şehā / Nesīm-i ṣubḥ-ı saʿādet yoluñda ferr ferrāşuñ ferr şuñ şuñ<br />
ferr ferr [4] [4] [4] şan, şeref, iktidar<br />
M3/I/7 Āfitāb-ı ʿālem-ārā gibi zerrīn tāc ile / Taḫt-ı sīmīn üzre ṣaldı ferr ferr-i ferr devlet ṣubḥ-dem<br />
G17/5 Maḥabbet dāġı yaḳ sīneñde ferr ferr-i ferr devlet isterseñ / Bilürsin olmaz ey Bāḳī saʿādet-baḫş her kevkeb<br />
G546/1 Bi-ḥamdiʾllāh ki yārī ḳıldı ferr ferr-i ferr baḫt-ı sulṭānī / Müyesser eyledi Bārī Teʿālā fetḥ -i Şirvānı<br />
M1/VII/7 Cevlāne gitdi ravżaya ṭāvūs-ı bāġ-ı ḳuds / Ferr Ferr-i Ferr hümā-yı evc-i saʿādet-mesīri gör<br />
fer fer virmek virmek [4] [4] aydınlatmak, nurlandırmak<br />
K19/46 Düşse āyīnesine pertev-i nūr-ı ḫaddüñ / Vire Vire ḫurşīd-i cihān-tāb gibi fer ḫātem<br />
G280/1 İḥsān u cūd u maʿdelet oldıysa ʿādetüñ / Ḫurşīd ü māha fer fer vire vire vire necm-i saʿādetüñ<br />
G466/4 Āl fānūs ile geldi giceden gül-zāra / Virdi Virdi ṣaḥn-ı çemenüñ yollarına fer lāle<br />
G484/1 Belürmez ḥüsnüñe ḳarşu çerāġ-ı ṣubḥ-dem nūrı / Ne deñlü fer fer vire vire ḫurşīd öñinde şemʿ-i kāfūri<br />
ferri ferri ḳalmamak ḳalmamak ḳalmamak [1] [1] takati kalmamak<br />
Kt2/1 Ḳalmayup Ḳalmayup ferri ferri düşdi destinden / Ḫançer-i āb-gūnı Behrāmuñ<br />
ferru ferruḫ ferru ḫ [1] [1] kutlu, mübarek, güzel ‖ fer-ruḫ (aydınlık yüzlü/nur yüzlü)<br />
G33/1 Baña ʿarż itmesün mihr-i seḥer ruḫ / Degül ḫaddüñ gibi ferḫunde ferru ferruḫ ferru<br />
ferru ferruḫ-fāl ferru āl [2] [2] bahtı açık, talihli, uğurlu<br />
K21/12 Beyāż düşdi hele şekl-i ṭāliʿ-i eyyām / Mis̱āl-i çihre-i baḫt-ı edīb-i ferru ferruḫ-fāl ferru<br />
āl<br />
G527/6 Ezelde ḳurʿa-i mihr ü maḥabbet / Dil-i fīrūz-ı ferru ferruḫ-fāle<br />
ferru āle düşdi<br />
ferş ferş [4]<br />
[4]<br />
1. yaygı, kilim<br />
K9/18 Devrān basīṭ-i ḫāke niçün ṣaldı ferş ferş-i ferş sīm / Devrinde tā ki irmeye bir ḫāṭıra ġubār<br />
2. zemin<br />
K18/3 Döşedi yine çemen naṭʿ-ı zümürrüd-fāmın / Sīm-i ḫām olmış iken ferş ferş-i ferş ḥarīm-i gül-zār<br />
G226/4 Ṣaçıldı ṣaḥn-ı sebzeye nesrīn varaḳları / Saḳf-ı sipihre beñzedi ferş ferş-i ferş<br />
sarāy-ı bāġ<br />
K23/26 Āyīnedür ki ṣūret-i iḳbāli gösterür / Ṣaḥn-ı sarāy-ı devleti ferşinde ferşinde her ruḫām<br />
ferş ferş itmek itmek [1] [1] [1] (yoluna) sermek, döşemek<br />
K22/21 Rāh-ı bāġa berg-i zer düşmiş degüldür ser-<strong>ve</strong>rā / Reh-güẕāruñda yüzin ferş itdi māh-ı āsmān<br />
Fer<strong>ve</strong>rd Fer<strong>ve</strong>rdīn Fer<strong>ve</strong>rd Fer<strong>ve</strong>rdīn<br />
īn [1] [1] Celâlî takviminde baharın ilk ayı; krş. BURHĀN, s. 252.<br />
K26/1 Bāġa reşk itse revā ravża-i firdevs-i berīn / Şol ḳadar zīnet ü fer virdi yine Fer<strong>ve</strong>rd Fer<strong>ve</strong>rdīn Fer<strong>ve</strong>rd īn<br />
fery feryād fery feryād<br />
ād [9]<br />
[9]<br />
1. imdat, meded<br />
G44/1 Nāz ile ʿāşıḳa ḳılmazsın dād / Hey elā gözlüm elüñden fery feryād fery<br />
ād<br />
407
Kt18/2 Geh laʿlüñe şekker ezilür gāh mey-i nāb / Fery Feryād Fery ād mey-i nābdan u dād şekerden<br />
2. haykırış, çığlık, bağırtı<br />
G201/1 Feryāduma ol ḳāmeti şimşād yitişmez / Beñzer ki anuñ gūşına fery feryād fery<br />
ād yitişmez<br />
G423/1 Elüm irmez nʾideyin āh o boyı şimşāde / İdeyin minneti yirden göke dek fery feryāde fery āde<br />
G520/4 Hem-demümdür şeb-i fürḳatde diyü ḫaste göñül / Ögerek göge çıḳardı bu gice fery feryād fery feryād<br />
ādı ād<br />
G481/4 Āh kim ol serv-i bālānuñ irişmez gūşına / Gerçi kūyında olan fery feryādum fery ādum irdi göklere<br />
G35/1 Fery Feryāduma<br />
Fery āduma irmezse nʾola ol boyı şimşād / Kūyında feleklerden aşar nāle vü feryād<br />
G201/1 Fery Feryāduma<br />
Fery āduma ol ḳāmeti şimşād yitişmez / Beñzer ki anuñ gūşına feryād yitişmez<br />
3. inleme<br />
G374/3 Beni öldürmedügin merḥametinden ṣanmañ / Ḫoş olur gūş idicek ḫastelerüñ fery feryād fery feryād<br />
ādın<br />
ın<br />
fery feryād fery ād eylemek eylemek [1] [1] bağırıp çığırmak<br />
G41/3 Dil ceres gibi Ḥicāz-ı kūyuñ / Yād idüp ṭurmadın eyler fery feryād fery<br />
ād<br />
fery feryād fery fery ād u u fi fiġān fi ġān eylemek eylemek [1] [1] bağırıp haykırmak<br />
G40/6 Mededüñ ḳalmadı fery feryād fery feryād<br />
ād u u fi fiġān fi ġān eyleyecek eyleyecek / Saña kimden ire ey Bāḳī-i bī-çāre meded<br />
fery feryāda fery āda gelmek gelmek [1] [1] feryat etmeye başlamak ‖ içten içe ötmeye başlamak (bülbül için)<br />
G226/1 Fery Feryāda Fery Feryāda<br />
āda geldi geldi bülbül-i destān-serā-yı bāġ / Yaʿnī zamān-ı ʾīşdur eyler ṣalā-yı bāġ<br />
408<br />
ferz ferzāne ferz āne [4] satrançta <strong>ve</strong>zir; bütün tanıklarda, satrançtaki şah-<strong>ve</strong>zir terimleri göz<br />
önünde tutulmalıdır.<br />
1. âlim, bilgin, filozof<br />
G471/5 Süm-i esbine ruḫ süren o şehüñ / ʿArṣa-i dehrde oldı ferz ferzāne ferz āne<br />
1.1. âlim, bilgin ‖ şair<br />
K22/31 Pehlevān-ı ʿarṣa-i naẓmem diyen ferz ferzāneler ferz āneler / Bir iki zār u zebūnumdur żaʿīf ü nā-tevān<br />
2. seçkin, müstesna, eşsiz<br />
G87/4 Ferz Ferzāne Ferz Ferzāne<br />
āne-i āne cihānsın o ruḫlarla sen bu gün / Şāhān-ı ḥüsn atuñ öñince piyādedür<br />
3. satrançta <strong>ve</strong>zir<br />
G364/2 Beydaḳ-ı ḫāl-i ruḫuñ zülfüñle mestūr eyleme / Almaġa şāhum göñül ferz ferzānesin ferz ānesin açmazdan<br />
ferzend ferzend-i ferzend i FFīlekūs<br />
F<br />
īlekūs [1] [1] Makedonya Kralı Philip’in oğlu (Fīlekūs/ Fīlefūs krş.<br />
STEINGASS, s. 938) ‖ Büyük İskender<br />
G212/4 Cām-ı cihān-nümā-yı cemālin göreydi ger / İtmezdi vażʿ-ı āyīne ferzend ferzend-i ferzend i Fīlekūs<br />
fes fesād fes ād [2]<br />
[2]<br />
1. kargaşa, karışıkık<br />
G38/5 Fikr-i meʾāl ü ẕikr-i meʿād eylemez gibi / Ol ṣūret-i ṣalāḥa giren mebdeʾ-i fes fesād fes ād<br />
2. bozukluk, fenalık<br />
G192/4 Zühd u ṣalāḥa eylemezüz ilticā hele / Ṭutdı egerçi ʿālem-i kevni fes fesādumuz<br />
fes fesādumuz<br />
ādumuz<br />
fe feṣāḥat fe ṣāḥat [2]<br />
G347/2 Gör ey ṭūṭī ne şekker-rīz olupdur ḥoḳḳa-i laʿli / Egerçi dürre-i dürc-i fe feṣāḥat fe ṣāḥat nükte-per<strong>ve</strong>rsin<br />
K3/28 Fe Feṣāḥat Fe ṣāḥat gül-istānı içre dem-ā-dem / Ṣu gibi revān ide bülbüller ez-ber<br />
fet fetḥ fet ḥ [5]<br />
[5]<br />
1. fetih, savaşla ele geçirme, zaptetme
K14/6 Yıḳıldı ḫānümān-ı baḫtı ber-bād oldı aʿdānuñ / Revān oldı nesīm-i fet fetḥ fet ḥ ile taḫt-ı Süleymānī<br />
K16/13 Kesr-i ʿadū vü fet fetḥ fet ḥ -i i i memālik ʿaleʾd-devām / Gürz-i girānı kelle-i düşmende żam gibi<br />
G419/6 Ser-āġāz itdi nev-rūz-ı ʿAcemden bülbül-i şeydā / Ḳılup bir ṣavt peydā fet fetḥ fet ḥ -i i Āẕerbāycān ẕerbāycān üzre<br />
G546/1 Bi-ḥamdiʾllāh ki yārī ḳıldı ferr-i baḫt-ı sulṭānī / Müyesser eyledi Bārī Teʿālā fet fetḥ fet ḥ -i i Şirv Şirvān Şirv<br />
ān ānı ān<br />
2. açılma, açma<br />
K19/36 Fet Fetḥ-i Fet bāb-ı keremi her ki ḳapuñdan bilmez / İḥtiyācı eline ḥalḳa-i her der ḫātem<br />
fet fetḥ fet<br />
ḥ -i i ffīrūz<br />
f<br />
īrūz [2] [2] uğurlu/kutlu fetihler<br />
K14/37 Hemīşe fet fetḥ fet ḥ -i i ffīrūz<br />
f<br />
īrūz īrūzı īrūz livāña iltivā itsün / Ḳapuña ilticā ḳılsun cihānuñ ḫān u ḫāḳānı<br />
G530/9 Diler Bāḳī Ḫudādan ol ḫudā<strong>ve</strong>nd-i cihān-dānā / Beḳā-yı baḫt-ı bih-rūzı devām-ı fet fetḥ-i fet<br />
i i ffīrūz<br />
f<br />
īrūz īrūzı īrūz<br />
409<br />
Fet Fetḥ Fet<br />
ḥ āyeti āyeti [1] [1] ‘İnnā fetaḥnā leke fetḥan mübīnā’ {‘Biz sana apaçık bir fetih <strong>ve</strong>rdik’ Fetih 48/1};<br />
Osmanlı şiirindeki tanıklardan kılıç <strong>ve</strong> hançerlerin üzerinde bu ayetin yazılı olduğu<br />
anlaşılmaktadır.<br />
Tīginde yazdı āyet-i ‘Fethun mübīn’i Hak<br />
Her müşkilātın eyledi ol Kirdigār feth (Aşkî) Bkz. YILMAZ, s. 56.<br />
G155/7 Tażarruʿ demleri geldi Cenāb-ı Ḥaḳḳa ey Bāḳī / İdüp Fet Fetḥ Fet ḥ āyetin āyetin āyetin ezber dilin ḳılsun revān ḫançer<br />
fet fetḥ fet<br />
ḥ ü ü nuṣret nuṣret nuṣret [1] [1] fetih <strong>ve</strong> zafer<br />
M1/VIII/6 Ġayret kemerlerini ḳuşandı ḳılıç gibi / Aldı Ḥiṣārı virdi Ḫudā fet fetḥ fet fetḥ<br />
ḥ ü ü nuṣreti<br />
nuṣreti<br />
G494/4 Nihāl-i serv-i bāġ-āsā nesīm-i fet fetḥ fet ḥ ü ü nuṣretden nuṣretden / Ṣalınsun nāz ile nīzeñ ḫırāmānī ḫırāmānī<br />
fet fetḥ fet<br />
ḥ ü ü ẓafer ẓafer [3] [3] fetih <strong>ve</strong> zafer<br />
K1/24 Deryā-mis̱āl ʿaskerüñ içre ʿalemlerüñ / Fet Fetḥ Fet ḥ ü ü ẓafer ẓafer sefīnesine açdı bād-bān<br />
G326/2 Ol kim livā-yı fet fetḥ fet ḥ ü ü ẓafer ẓafer ẓafer reh-berin çeker / Ṣaḥn-ı feżā-yı çarḫda ser-ʿasker-i nücūm<br />
G79/3 Dil kiş<strong>ve</strong>rini ol yürüyişler ḫarāb ider / Ḳaddüñ nihāli rāyet-i fet fetḥ fet<br />
ḥ ü ü ẓafer ẓafer çeker<br />
fet fetḥ fet<br />
ḥ ḥ itmek itmek itmek [ [1] [ 1] ele geçirilmek, zaptedilmek<br />
G546/5 Tırāş itdi ser-i aʿdāyı bir bir tīġ-i bürrānı / Atañ fet fetḥ fet ḥ itdi itdi kürsiyy-i bilād-ı Berber-istānı<br />
fet fetḥ fet<br />
ḥ olmak olmak olmak [2]<br />
[2]<br />
1. ele geçirilmek, zaptedilmek<br />
K7/5 Ṭaġılup cünd-i şitā fet fetḥ fet ḥ old oldı old mülk-i bāġ u rāġ / Leşger-i ebr-i bahārī tīr-bārān eyledi<br />
2. açılmak<br />
G3/4 ʿAynuma almam zer-i ḫurşīd ü dürr-i encümi / Fet Fetḥ Fet ḥ olaldan olaldan baña bāb-ı genc-i iksīr-i fenā<br />
fet fetīl fet īl [6]<br />
[6]<br />
1. kandil fitili; ‘kandilde kullanılan iplik örgü <strong>ve</strong> bükme’ krş. TL. C. III, s. 611.<br />
G285/3 Cāmiʿ-i ʿaşḳında yāruñ çarḫ bir ḳandīldür / Āfitāb-ı ʿālem-efrūz aña bir rūşen fet fetīl fet īl<br />
G384/4 O mehüñ şevḳına yir yir yaḳayın nice fet fetīl fet īl / Sīnemüñ dāġların şekl-i S̱üreyyā göresin<br />
G225/5 Ġam şebinde Bāḳıyā besdür perīşān-dillere / Ḫānḳāh-ı ʿaşḳ arada ġam fet fetīli fet īli şemʿ-i cemʿ<br />
G150/2 Fet Fetīli Fet īli şuʿle virür tāze dāġlar yaḳdum / Murādum ol ki ide sīnede mekān ülker<br />
2. ince bez (‘dāġ’ bağlamında)<br />
G447/4 Sīnemde zaḫmuñ içre olan penbe-i fet fetīl fet īl / Ol yāsemīne döndi ki ḳorlar ḳaranfüle<br />
G27/4 Yaḳarlar hep fet fetīl fet fetīl<br />
īl-i īl dāġ olur destār ile cāme / Budur abdāllar ʿaşḳuñda ʿuryān olmaġa bāʿis̱<br />
fett fettān fett ān [1] [1] fitneci ‖ gönlü kendine çeken
G124/2 ʿĀrıż-ı gül-gūnuñ üzre ḫāl-i fett fettānuñ fett ānuñ senüñ / Fitneden ḫālī degül her laḥẓa āl üstindedür<br />
fev fevāżıl fev ıl [1] faziletler, erdemler<br />
K20/39 Dilümde şekker-i şükr-i fev fevāżıl fev ıl ıl-ı ıl ı keremüñ / Ṭapuña ʿarż ide geldüm ne ise mā-fi’l-bāl<br />
fevt fevt [1] [1] ölüm<br />
Kt21/2 İşitdüm fevtin fevtin ol Sulṭān-ı ʿālī-şānuñ ey Bāḳī / Didüm tārīḫin ʿazm itdi beḳāya dār-ı dünyādan<br />
feylesof feylesof [1] [1] [1] filozof<br />
G530/3 Ḥakīm-i feylesof feylesof oldı <strong>ve</strong>lī pīr-i ḫıred olmaz / Muʿallim-ḫāne-i ʿaşḳuñ daḫı ṭıfl-ı nev-āmūzı<br />
feylesof feylesofān feylesof feylesofān<br />
ān-ı ān ı cih cihān cih<br />
ān [1] dünyadaki filozoflar ‖ Aristo-İskender bağlamında<br />
K14/33 Sikendersin ḳarīnüñ feylesof feylesofān feylesof feylesofān<br />
ān-ı ān cihān olsun / Ḥakīmān-ı zamāne hīçe ṣaymaz şaḫṣ-ı nā-dānı<br />
Feyy Feyyāż-ı Feyy ı Mu Muṭlaḳ Mu<br />
ṭlaḳ [1] [1] Allah<br />
G366/6 Muḳayyed olma ey Bāḳī kemend-i keyd-i aʿdāya / ʿİnāyet Ḥażret-i Ḥaḳdan kerem Feyy Feyyāż-ı Feyy ı Mu Muṭlaḳdan<br />
Mu<br />
ṭlaḳdan<br />
feyż feyż [9]<br />
[9]<br />
1. Allah tarafından kula lutfedilen ilham, varidat; bkz. ULUDAĞ, s. 192.<br />
G93/7 Gāh rind-i gedāya feyż feyż irişür / Cām-ı mey meşʿal-i hidāyet olur<br />
G349/2 Olur ḳābil-i feyż feyż-i feyż i nūr-ı Ḳıdem / Güneş gibi āyīnesi pāk olan<br />
2. bereket, bolluk<br />
K2/32 Ḫalḳ rāḥatda seḥāb-ı keremüñ feyżinden feyżinden / Belī uyḫu getürür ṭabʿa hevā-yı bārān<br />
K13/11 Feyż Feyż-i Feyż i envār-ı kef-i zer-baḫşı besdür ʿāleme / Aḳmaz olsa çeşme-i ḫurşīd-i nūr-efşān eger<br />
M3/IV/6 Ṭabʿ-ı pāküñ gevherinden feyżin feyżin eyler mi dirīġ / Nūr-baḫş-ı çeşme-i ḫurşīd-i en<strong>ve</strong>rdür gelen<br />
K22/17 Āfitāb-ı ʿālem-ārā-yı sipihr-i fażl o kim / Buldı reʾy-i en<strong>ve</strong>ri feyżiyle feyżiyle nūr u fer cihān<br />
G243/5 Ḫūbdur ḥüsn-i ʿamel taḳvā vü ṭāʿat gerçi kim / Māniʿ olmaz nesne ey Bāḳī olınca feyż feyż-i feyż i Ḥaḳ<br />
3. ihsan, kerem<br />
K22/22 Eyleyüpdür feyż feyż-i feyż i ḫurşīd-i kemāl-i ṣunʿ ile / Ẕāt-i pāküñ gevherin per<strong>ve</strong>rde kān-ı Kün fe-kān<br />
G311/8 Ḫurşīd-i āsmān-ı saʿādet Selīm Ḫān / Kim feyż feyż-i feyż i cāmı kāne baġışlar hezār laʿl<br />
fe feyż fe feyż<br />
yż-i yż i nnūr<br />
n<br />
ūr itmek itmek [1] nur saçmak, etrafı aydınlatmak<br />
G420/1 Göster rūḫuñ ki nūr-ı tecellī ẓuhūr ide / Ḫurşīd gibi āyīneler feyż feyż-i feyż i nnūr<br />
n<br />
ūr ide<br />
feyż feyż eylemek/itmek eylemek/itmek [2] [2] [2] <strong>ve</strong>rmek, bağışlamak<br />
G537/8 Cām-ı ḫurşīd-i cihān-tāba żiyā feyż feyż eyler eyler / Ḫātem-i devletinüñ şaʿşaʿa-i elmāsı<br />
K23/24 Keff-i yem-i yemīni nem-i cūdın itse itse feyż feyż / Bārān yirine dürr ü güher yaġdurur ġamām<br />
feyż feyż feyż ḳılmak ılmak [1] [1] bağışlamak, lutfetmek<br />
G496/6 Cām-ı ʿaşḳuñ cürʿasın ḳılsañ ılsañ bu bezm ehline feyż / Ṣulḥa müncer olsa bu bīhūde ġavġā kāşkī<br />
feżā feżā [8] [8]<br />
[8]<br />
1. savaş meydanı<br />
K14/22 Ser-i bī-maġz-ı düşmenden feżāda feżāda kāseler ṭoldı / Sibāʿ-ı kūh u deşte ḳıldılar tertīb-i mihmānī<br />
2. gök<br />
G171/2 Uçdı bu feżālardan feżālardan mürġ-i dil-i nālānum / Ārām idemez oldum efkār-ı seyāḥat var<br />
K21/27 Feżā Feżā-yı Feżā yı faḳr u felāketde ṣavlecān-ı ḳażā / Getürdi gūy-ṣıfat döne döne başuma ḥāl<br />
3. uçsuz bucaksız genişlik<br />
K23/21 Fażlı feżās feżāsı feżās içre bu eflāk-i bī-ḳarār / Evc-i hevāda yidi muʿallaḳ döner ḥamām<br />
410
G7/1 Ḫurşīd kim feżā feżā-yı feżā yı yı felekdür mesīr aña / Degmez gedālar içre işigüñde yir aña<br />
G226/3 Gerd-i kederden āyīne-i ḳalbi ṣāf u pāk / Gūyā derūn-ı ehl-i ṣafādur feżā feżā-yı feżā yı yı bāġ<br />
G326/2 Ol kim livā-yı fetḥ ü ẓafer reh-berin çeker / Ṣaḥn-ı feżā feżā-yı feżā yı çarḫda ser-ʿasker-i nücūm<br />
G489/1 Bu gice leşger-i ḫ˅āb ile ḫaylī ceng oldı / Feżā Feżā-yı Feżā yı yı dīde sipāh-ı sirişke teng oldı<br />
feżā feżāʾil feżā ʾil [3]<br />
1. faziletler, hünerler<br />
K25/36 Bu feżā feżāʾil feżā ʾil ki saña Bārī Teʿālā virmiş / İtmeyüpdür daḫı bir nāḳil-i aḥbār iḫbār<br />
2. fazletliler, ilim sahipleri<br />
K25/30 Ser-<strong>ve</strong>rā miḥ<strong>ve</strong>r-i gerdūn-ı feżā feżāʾil feżā ʾil ḳalemüñ / Merkez-i himmetüñ eflāk-ı meʿālīye medār?<br />
K21/15 Ebū Ḥanīfe-i s̱ānī Ebuʾs-suʿūd ol kim / Feżā Feżāʾil Feżā Feżāʾil<br />
ʾil içre efāżıl olupdur aña ʿıyāl<br />
feżā feżāʾil feżā ʾil ehli [1] faziletliler, ilim sahipleri<br />
K21/21 Maʿārif ehline ḳapuñdan irişür maʿrūf / Feżā Feżāʾil Feżā ʾil ehline ṭapuñdan irişür efżāl<br />
fıs fısḳıyye fıs<br />
ıyye [1] [1] fıskiye (şadırvanı oluşturan bir öğe bağlamında)<br />
G208/5 Ḳadeḥ fıs fısḳıyye fıs ıyye mey ṣu ḥalḳa-i rindān anuñ ḥavżı / Sarāy-ı şevḳa şādırvān olupdur Bāḳıyā meclis<br />
fi fiġān fi ġān [6]<br />
[6]<br />
1. feryat, haykırma (âh bağlamında)<br />
G526/4 Ey āh māhuñ irişemezsin ḳulaġına / Başuñ gerekse göklere irsün fi fiġān fi<br />
ġān ġān gibi<br />
G504/1 Beñzetdiler o māha diyü mihr-i en<strong>ve</strong>ri / Biri birine ḳoydı fi fiġānum fi fiġānum<br />
ġānum felekleri<br />
G489/7 Fi Fiġānum Fi ġānum ile felek çıñ çıñ ötdi ey Bāḳī / Berīd-i āhuma gūy-ı sipihr zeng oldı<br />
2. acı inilti, çığlık<br />
G413/4 Bu cism-i dü-tā içre fi fiġān fi fiġān<br />
ġānı ġān reg-i cānuñ / Şol çengdeki naġmeye beñzer ḳıl içinde<br />
G364/1 Nāle-i dil ol ḫam-ı zülf-i hümā-pervāzdan / Ṣan fi fiġān fi<br />
ġān ġān-ı ġān mürġdür ser-pençe-i şeh-bāzdan<br />
3. şakıma ‖ içli içli ötüş<br />
G29/3 Ṣurāḥī nālesin artursa nʾola cām-ı ṣahbādan / Fi Fiġān Fi Fiġān<br />
ġān-ı ġān ʿandelībe çün gül-i sīr-āb olur bāʿis̱<br />
fi fiġān fi<br />
ġān u nnāle<br />
n<br />
āle [1] feryat, inilti<br />
G86/2 Sen yatursın mesned-i ḥüsn üzre ḫ˅āb-ı nāzda / Ḫalḳı uyutmaz fi fiġān fi ġān u u nāle nāle-i nāle şeb-ḫīzler<br />
fi fiġān fi<br />
ġān eylemek [2]<br />
1. haykırıp bağırma<br />
G194/5 Şöyle nāz uyḫusına varmış o yār ey Bāḳī / Ki cihān ḫalḳı fi fiġān fi<br />
ġān eylese eylese eylese bī-dār olmaz<br />
2. inlemek (içli içli ses <strong>ve</strong>rmek bağlamında)<br />
G208/4 Ḳadeḥ ḳan aġlayup def sīne döger ney fi fiġān fi ġān eyler eyler / Meger derd ü ġam-ı ʿaşḳa olupdur mübtelā meclis<br />
fi fiġān fi<br />
ġān itmek [1] [1] inlemek, içli içli ses <strong>ve</strong>rmek<br />
K1/20 Devrüñde kimse cevr-i sitem-gerden iñlemez / Bī-şerʿ ider iderse iderse eger çeng ü ney fi fiġān fi<br />
ġān ġān<br />
fi fiġān fi<br />
ġān u nāleler ḳḳılmak<br />
ḳ<br />
ılmak [1] feryat edip inlemek<br />
M6/V/2 Ḳılsun ılsun fi fiġān fi ġān u u nāleler nāleler üftāde-i derüñ<br />
fi fiġān fi<br />
ġān u zār [1] feryat <strong>ve</strong> âh (ile)<br />
G357/1 İrdüm fi fiġān fi ġān u u zār zār ile ol āsitāne ben / Çıḳdum kemend-i nāle ile āsmāne ben<br />
fi fiġān fi<br />
ġān u zār itmek [2]<br />
1. feryat edip inlemek<br />
411
G210/2 Nʾola dilden fi fiġān fi ġān u u u zār zār itsem itsem itsem / Dili ucından iñlemez mi ceres<br />
2. inleyip çare dilenen<br />
G396/3 Ṭabībüm eyle müstaġnīsin ehl-i derd ḥālinden / Ki ḳapuñda fi fiġān fi ġān u zzār<br />
z<br />
ār iden bīmārı ṭuymazsın<br />
fi fiġān fi<br />
ġān u zārla zārlar zārla<br />
r eylemek [1] acı acı ötmek ‖ feryat edip inlemek<br />
G85/1 Ḫār-ı ġamda ʿandelīb eyler eyler eyler fi fiġān fi ġān u u zārlar zārlar / Ġoncalarla ṣalınur ṣaḥn-ı çemende ḫārlar<br />
412<br />
fikende fikende [1] [1] yere çalınmış, gözden çıkarılmış (gönül); sözlüklerde ‘figende/efgende’<br />
şekli daha çok kullanılır.<br />
G220/2 Olurdı pūte-i ʿaşḳunda yanmaġa rāżī / Bulaydı şaṣt-ı ġamuñdan dil-i fikende fikende ḫalāṣ<br />
1. fikir<br />
fikr fikr [12]<br />
[12]<br />
K20/30 Şarāb-ı ḥayret ile şöyle mest ü medhūşam / Ne dest-i ʿaḳla taṣarruf ne pāy-ı fikre fikre mecāl<br />
K12/11 Dāmen-i şāhid-i maʿnāya biri dest uramaz / Çoġ olur gerçi ser-i fikri fikri girībāne çeker<br />
K20/13 Gelüñ bu fikri fikri ḳoyalum tereddüd itmeyelüm / Bu deñlü nesne niçün ola pāy-ı ʿaḳla ʿıḳāl<br />
G38/5 Fikr Fikr-i Fikr i i meʾāl ü ẕikr-i meʿād eylemez gibi / Ol ṣūret-i ṣalāḥa giren mebdeʾ-i fesād<br />
2. akıl, zihin<br />
K22/25 Ṣarṣar-ı ġam fikrüm fikrüm evrāḳın perīşān eyledi / Çihre-i zerdüm belādan buldı reng-i zaʿferān<br />
3. hayal<br />
G119/1 Her ḳaçan göñlüme fikr fikr-i fikr i i ʿārıż-ı dil-ber düşer / Gūyiyā mirʾāta ʿaks-i pertev-i ḫā<strong>ve</strong>r düşer<br />
G332/1 Levḥ-i ḫāṭırda ḫaṭuñ naḳşını yazmaḳ ʿamelüm / Künc-i ḫal<strong>ve</strong>tde senüñ fikr fikr-i fikr i lebüñdür emelüm<br />
G350/2 Ne yād eyle geçen cevrin ne yaşuñdan dem ur hergiz / Ne fikr fikr-i fikr i mā-meżā olsun ne ẕikr-i mā-cerā olsun<br />
G358/6 Bāḳīye ʿişret ü ʾīş itmege hecrüñde yiter / Nāle ney göz yaşı mey fikr fikr-i fikr i viṣālüñ gül-şen<br />
G513/5 Tāze dil-ber sevdi Bāḳī şimdi fikr fikr-i fikr i vaṣl ider / Bir güzel eglencesi var bir laṭīf endīşesi<br />
G340/4 Ġam-ı zülfin çeküp ıraḳlardan / Fikr Fikr-i Fikr i ddūr<br />
d<br />
ūr u u ddır<br />
d dır<br />
ırāza ır āza başlayalum<br />
G513/2 Ben şarābuñ incesin cāmuñ ṭolusın gözlerin / Fikr Fikr-i Fikr i laʿlüñle leb-ā-leb olalı dil şīşesi<br />
fikr fikr-i fikr fikr i i bī-ḥāṣ ḥāṣ ḥāṣıl ḥāṣ ıl ḳalmak ḳalmak [1] [1] düşünemez hale gelmek, aklı başından gitmek<br />
G220/3 Alındı ʿaşḳuña dil ḳald ḳaldı ḳald ı fikr fikr-i fikr<br />
i i bbī-ḥāṣ<br />
b<br />
ḥāṣ ḥāṣıl ḥāṣ ıl / Sipāhī gibi ki tīmārını iderler ḫāṣ<br />
fikr fikr-i fikr i ffāsid<br />
f<br />
āsid [1] [1] bozuk fikir<br />
G42/4 Ferāġat güzel sevmeden tevbe meyden / Zehī reʾy-i bāṭıl zehī fi fikr fi fikr<br />
kr-i kr i ffāsid<br />
f<br />
āsid<br />
fikret fikret [2] [2] düşünme, tefekkür<br />
K1/7 Tedbīr-i muʿẓamāt-ı umūr-ı cihān içün / Yaḳmışdı şemʿ-i fikreti fikreti Bircīs-i nükte-dān<br />
G504/5 Bāḳī ṣarīr-i kilk-i bedāyiʿ-nigārdur / Şeh-bāz-ı dest-i fikretümüñ fikretümüñ ṣīt-i şeh-peri<br />
fi’l fi’l-cümle fi’l cümle [1] eninde sonunda<br />
G91/3 Fi’l Fi’l-cümle Fi’l cümle cümle öykünürdi senüñ ġamzeñ oḳına / İller ḳanadı ile uçar olmayaydı tīr<br />
fi’l fi’l-ḥāl fi’l ḥāl [1] o anda, hemen<br />
K20/7 Ne ḥoḳḳadur bu ki altında çarḫ-ı şuʿbede-bāz / Ḳoyınca mühre-i mihri güm eyledi fi’l fi’l-ḥāl fi’l ḥāl ḥāl<br />
fi’l fi’l-mes̱ fi’l mes̱ mes̱el mes̱ el [1] [1] mesela<br />
K13/7 Ḫarc kim bī-daḫl ola mevcūd olan nā-būd olur / Olsa mālüñ fi’l fi’l-mes̱ fi’l mes̱ mes̱el mes̱ el maḥṣūl-i baḥr u kān eger<br />
filori filori filori [4] [4] üzeri zambak çiçekli, ilkin Floransa’da basılarak sonraları Avrupa’da <strong>ve</strong><br />
Osmanlı ülkesinde kullanılan altın para; daha geniş bilgi için bkz. PAKALIN, C. I, s. 629-630.
G511/2 Deger bir kez yüzin görmek o māhuñ / Güneş ḳurṣı gibi yüz bin filori<br />
G308/7 Luṭfuñdan irdi Bāḳīye rengīn filoriler filoriler / Gūyā ṣaçıldı meclise bir dest-māl gül<br />
G130/3 Güller siperler ile üleşdi fīloriyi īloriyi / Mülk-i şitāyı ġāret idüp leşger-i bahār<br />
er çırağına (mum) dikilen altın imgesi bağlamında; bkz. ‘er çerāġı’ md.<br />
K20/3 Çerāġ-ı māha yine bir filori filori filori dikdi güneş / Gören kimesne kenārın meh-i nev itdi ḫayāl<br />
fir firāḳ fir ḳ [30] ayrılık, hicran<br />
M2/III/8 Meded Allāh meded ʿavn ü ʿināyet senden / Bu fi firāḳ fi āteşine döymege ṭāḳat senden<br />
G83/4 Cān acısını ḫaste-i derd-i fir firāḳ fir ḳ olup / Dil-dāde-i nigār-ı sitem-kār olan bilür<br />
G232/1 Şeb-i tārīk görinür gözüme rūz-ı fir firāḳ fir ḳ / Dūd-ı āhumla meger ṭoldı ser-ā-ser āfāḳ<br />
G244/1 Sīne mecrūḥ-ı ġam-ı ġurbet ü efgār-ı fir firāḳ fir / Dil esīr-i elem-i hecr ü giriftār-ı fir firāḳ fir<br />
G244/2 Dīdeden ḳanlu yaşum aḳsa dem-ā-dem ne ʿaceb / Cigerüm pāreledi ḫançer-i āzār-ı fir firāḳ fir<br />
G244/3 Gitdi mülk-i ʿademe ḳāfile-i ṣabr u sükūn / Ḳarşu ṭutdı yolına meşʿale-i nār-ı fir firāḳ fir<br />
G244/4 Şöyle bī-ḳıymet olur ʿāşıḳ-ı miḥnet-zede kim / ʿĀḳıbet hīçe ṣatar ḫ˅āce-i bāzār-ı fir firāḳ fir<br />
G244/5 Teşne-leb iki gözi āb-ı viṣālüñ gözedür / Pister-i ġamda yatur Bāḳī-i bīmār-ı fir firāḳ fir<br />
G378/5 İrmedin rūz-ı fir firāḳ fir ḳ eyleyelüm cānı revān / Bāḳıyā çün dinilür ey güne ḳatlanmaz deyn<br />
G454/2 Tāzeler derd-i dili miḥnet-i eyyām-ı fir firāḳ fir ḳ / Dāġın abdāluñ ider māh-ı Muḥarrem tāze<br />
K16/5 Sen saġ ol ey viṣāli ḥayāt-ı cihān olan / Ben bu fir firāḳa fir<br />
ḳa döymeyem āḫır ölem gibi<br />
G422/5 Iṣınurdum yirüme nār-ı fir firāḳa fir ḳa nisbet / Ben olaydum eger āteşde semender yirine<br />
G87/2 Ten ḫāk-i rehde dīde zülāl-i viṣālde / Cān āteş-i fir firāḳda fir ḳda ḳda ḫāṭır hevādadur<br />
G207/3 Gīsūlaruñ fir firāḳı fir helāk eyledi bizi / Boynuña alma ey ṣaçı Leylā <strong>ve</strong>bālümüz<br />
G292/2 Sāḳıyā sāġarı ṣun hecr ḫumārın yazalum / Nāmeden ḫakk idelüm nām-ı fir firāḳı fir<br />
ı berü gel<br />
M1/III/4 Yaḳsun derūn-ı sīne-i ins ü perīde dāġ / Nār-ı fir firāḳ-ı fir Şāh Süleymān-ı kām-rān<br />
G186/1 Dil-i maḥzūna vuṣlatdan fir firāḳ-ı fir dil-rübā yigdür / Cihānda yār-i ḥādis̱den ḳadīmī āşinā yigdür<br />
G29/4 Fir Firāḳ-ı Fir dürr-i dendānuñla cārī gözlerüm yaşı / Bu baḥr-i bī-kerāna ol dür-i nā-yāb olur bāʿis̱<br />
G264/2 Fir Firāḳ-ı Fir cām-ı laʿlüñle ne çekdi sāġar-ı ġamdan / Ne ḳanlar yutdı görseñ ġonca-i raʿnāyı söyletseñ<br />
K25/4 Bir güneş yüzlü fir firāḳında fir ında felek ḥasret ile / Var ise ḫançere düşdi nitekim ʿāşıḳ-ı zār<br />
G343/3 Görüp bezmüñde sūzum ḫāl-i ruḫsāruñ fir firāḳıyla fir ıyla / Ṭutışdı odlara yandı benümʾçün ʿūd u micmer hem<br />
G22/5 Āteş-i sūz-ı fir firāḳuñ fir ḳuñ bir ḥarāret virdi kim / Nūş ider bir demde dil deryā-yı ʿUmmānı dürüst<br />
G34/3 Bu cism-i zerd ü zār u nizār ile nice bir / Yanam fir firāḳuñ fir ḳuñ āteşine nitekim sipend<br />
G96/1 Şām-ı fir firāḳuñ fir ḳuñ āḫırı ṣubḥ-ı viṣāldür / Mihr-i münīri pertev-i nūr-ı cemāldür<br />
G466/8 Şol ḳadar ṭoġradı şemşīr-i fir firāḳuñ fir ḳuñ ki gören / Dil-i ḫūnīni ḫayāl eyledi ḳaṭmer lāle<br />
G525/3 Beni öldürdi fir firāḳuñ fir ḳuñ meded ey dost yitiş / Hele bir pāre daḫı tende ḥarāret bāḳī<br />
G298/5 Bāḳīyi ḳalem eyledi şemşīr-i fīrā īrā īrāḳuñ īrā ḳuñ / Bir kerre naṣīb olmadı taḳbīl-i enāmil<br />
G259/2 Şarāb ṣoḥbetin illerle eyledüñ varduñ / Fir Firāḳuñ Fir ḳuñ āteşine baġrumı kebāb itdüñ<br />
G356/3 Dil ḍarbın urur ḳalbe fir firāḳuñda fir ḳuñda dem-ā-dem / Ḳan aġlasa zaḫmum nʾola peykānuñ ucından<br />
G473/4 Ġamuñdan ṣūret-i Erjeng bī-hūş / Fir Firāḳuñdan<br />
Fir ḳuñdan büt-i Āzer şikeste<br />
fir firāvān fir āvān [14] [14] çok çok; bkz. ‘baḥr-i firāvān’ md.<br />
M2/II/8 Aġlañ ey ḫayl-i yetīmān u ġarīban aġlañ / Yād idüp niʿmet-i Sulṭānı fir firāvān fir āvān aġlañ<br />
G27/2 Hevā-yı zülfi ḳılmışdur seni ey ebr āvāre / Gözüñ yaşı budur seyl-i fir firāvān fir āvān olmaġa bāʿis̱<br />
G120/5 Bāḳī-i dil-ḫasteye cevr-i fir firāvān fir āvān itmeden / Ḳaṣduñ öldürmek mi yoġsa nāz u istiġnā mıdur<br />
G214/2 Dilde şol ʿāşıḳ ki sırr-ı ʿaşḳuñ itmişdür nihān / Gūşe-i vīrānede genc-i fir firāvān fir<br />
āvān gizlemiş<br />
G217/6 Göz yaşın çoḳ çoḳ revān it cürm ü ʿiṣyān üzre kim / Aḳduġı yerde ḳomaz āb-ı fir firāvān fir āvān ġıll u ġış<br />
413
G229/3 Leşger-i eşk-i fir firāvān fir āvān ile ceng itmek içün / Gönderür mevclerin lücce-i ʿummān ṣaf ṣaf<br />
G272/1 ʿĀşıḳ-ı bī-dillere cevr-i fir firāvān fir firāvān<br />
āvān eyledüñ / Müstedām ol dostum luṭf itdüñ iḥsān eyledüñ<br />
G311/10 Hem-vāre pāy-i taḫt-ı şehenşāha Bāḳīyā / Rengīn sözünden eyle fir firāvān fir<br />
āvān nis̱ār laʿl<br />
G415/3 Ḫ˅ān-ı iḥsān-ı fir firāvān fir āvān çekdi şīrīn sözlerüñ / Niʿmetuʾllāhīlere ol laʿl-i şekker-bār ile<br />
G491/5 Nīle ġarḳ itdi tenüm seng-i cefā zaḫmından / Yaşumı cevr-i fir firāvān fir āvān ile Ceyḫūn itdi<br />
G47/1 Zülfüñ ki tār-ı eşk-i fir firāvāne fir āvāne ṣarmaşur / Sünbüldür ol ki rişte-i bārāne ṣarmaşur<br />
M1/IV/3 Sünbüllerini matem idüp çözsün aġlasun / Dāmāne döksün eşk-i fir firāvān fir<br />
āvān āvānı āvān kūh-sār<br />
G338/1 Şeb-nem gibi ṣaçılsun ḳoñ eşk-i fir firāvānum fir āvānum / Güller gibi açılsun tek ġonca-i ḫandānum<br />
G359/1 Çāk oldı yaḳam cevr-i fir firāvānuñ fir āvānuñ elinden / Ṣad-pāre iken dāmen-i dil anuñ elinden<br />
414<br />
Fir Firʿavn Fir ʿavn [1] [1] Musa peygamber zamanında yaşayan Mısır hükümdarı; ordusu <strong>ve</strong><br />
Kızıldeniz’de boğulmaları bağlamında geçmektedir; bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 213.<br />
K24/12 Yine Fir Firʿavn Fir Firʿavn<br />
ʿavn-ı ʿavn şitā ceyşine Mūsā-mānend / Eyledi elde ʿaṣāsını bir ejder sünbül<br />
Fir Firʿavn Fir<br />
ʿavn u u Hāmān Hāmān [1] [1] Firavun <strong>ve</strong> <strong>ve</strong>ziri<br />
K14/36 Belā gird-ābına ṣalsun ʿadūñı nā-bedīd itsün / Fenā deryāsına ġarḳ eyleyen Fir Firʿavn Fir Firʿavn<br />
ʿavn u u u Hāmān Hāmānı Hāmān<br />
fir firāz fir āz [1] [1] tepe, yukarı<br />
M1/III/5 Ḳıldı fir firāz fir firāz<br />
āz-ı āz küngüre-i ʿarşı cil<strong>ve</strong>-gāh / Lāyıḳ degüldi şānına ḥaḳḳā bu ḫāk-dān<br />
firdevs firdevs [2] [2] cennet; bkz. ‘ravża-i firdevs’, ‘gül-şen-i firdevs’<br />
G398/3 Degül mi bezm-i vaṣl-ı yār fi firdevs fi rdevs / Belā-yı ṣoḥbet-i aġyār ṭamu<br />
G392/1 Reşk-i firdevs firdevs-i firdevs i i berīn oldı yine rūy-ı zemīn / Āb-ı cū Kevs̱er aña nergis ü gül ḥūr-ı ʿīn<br />
firdevs firdevs-i firdevs i aaʿlā<br />
a<br />
ʿlā ʿlā [4] [4] cennet, bkz. ‘cennet-i aʿlā’ md.<br />
K15/1 Cihān bāġına virdi revnaḳ-ı firdevs firdevs-i firdevs i aaʿlāy<br />
a<br />
ʿlāy ʿlāyı ʿlāy / Temāşā eyle ṣunʿ-ı Ḥażret-i Bārī Teʿālāyı<br />
G221/1 Āsitānuñ ḫākidür firdevs firdevs-i firdevs i aaʿlādan<br />
a<br />
ʿlādan ġaraż /Ḳāmetüñdür ravża-i cennetde Ṭūbādan ġaraż<br />
Kt21/1 ʿAdem iḳlīmine ʿazm eyledi çünkim Süleymān Ḫān / İlāhī ḳabrine revzenler aç firdevs firdevs-i firdevs<br />
i i aaʿlādan<br />
a<br />
ʿlādan ʿlādan<br />
G217/1 ʿĀrıżuñ firdevs firdevs-i firdevs i aaʿlā<br />
a<br />
ʿlā ḳāmetüñ Ṭūbā imiş / Būse-i laʿlüñ alan ḫoş mī<strong>ve</strong>-i zībā imiş<br />
firengi firengi [1] [1] kırmızı al (kumaş); bkz. STEINGASS, s. 922. (‘ruddy of pleasing aspect’<br />
{görünümü hoş kırmızı) ‖ Frenk<br />
Kt7/2 Başdan bu faḫr saña yiter kim şeh-i cihān / Ḫilʿat geyürdi naẓmuña ġarrā firengiler irengiler<br />
F(i)reng F(i)reng-ist<br />
F(i)reng ist istān ān [2] [2] Frenk ülkeleri (Osmanlıların Batı Avrupa için kullandıkları terim)<br />
G410/3 Rūzgāruñ sitemin gör düşürüp gīsūña / Yine dil zevraḳını ṣaldı Fireng Fireng-ist Fireng ist istāne ist āne<br />
K6/15 Perçem-i tūġından irdükçe Freng Freng-ist Freng ist istāna ist āna tāb / Sāye-i serv-i bülend-i ḳaddin özler bān gelür<br />
fir firīfte fir firīfte<br />
īfte eylemek eylemek [1] [1] aldatmak, kandırmak<br />
G134/5 Ḫalḳ-ı cihānı naḳşına eyler eyler fir firīfte fir firīfte<br />
īfte / Naḳḳāş-ı rūzgār ʿaceb rengler geçer<br />
fīrūz īrūz [2] [2] uğurlu, kutlu<br />
G198/4 Ṭoġarsa maṭlaʿ-ı ṣubḥ-ı ṣafādan ol meh-rū / Zehī sitāre-i ferḫunde ṭāliʿ-i fīrūz īrūz īrūz<br />
G527/6 Ezelde ḳurʿa-i mihr ü maḥabbet / Dil-i fīrūz īrūz īrūz-ı īrūz ferruḫ-fāle düşdi<br />
fīrūze īrūze [1] [1] firuze renkli, gök rengi, mavi<br />
K26/16 Defter-i devletine miḥ<strong>ve</strong>r-i eflāk ḳalem / Ḫātem-i ḳadrine bu günbed-i fīrūze īrūze nigīn<br />
fiten fiten fiten ḳopmak ḳopmak [1] [1] kargaşalık çıkartmak, fitne koparmak<br />
G346/1 Ne belālar çekile zülf-i perīşānuñdan / Ne fiten fiten ḳopsa ḳopsa gerek gerek gerek nergis-i fettānuñdan<br />
fitne fitne fitne [6]<br />
[6]
1. fitne fesat ‖ ben/boy-fitne bağıntısı<br />
M8/I/1 Rāyet-i fitne fitne çeküp ol ḳad-i dil-cū begler<br />
G151/1 Leşger-i fitne fitne saña ḫayl-i ḫaṭ u ḫāl yiter / Tīġ lāzım degül ol ġamze-i ḳattāl yiter<br />
G5/2 Cān almada nāzüklik ile laʿlüñe söz yoḳ / Ḫālüñ daḫı bir dāne-durur fitnede ammā<br />
G124/2 ʿĀrıż-ı gül-gūnuñ üzre ḫāl-i fettānuñ senüñ / Fitneden Fitneden ḫālī degül her laḥẓa āl üstindedür<br />
2. kargaşa<br />
G299/1 Fi Fitne Fi Fitne<br />
tne-i tne ʿālemi ol ḳāmet-i raʿnādan bil / Her belā kim yitişür ʿālem-i bālādan bil<br />
3. ortalığı karıştırma, fesat<br />
G253/1 Fitneye Fitneye Fitneye āġāz idelden ġamze-i cādūlaruñ / Geh görinür gāh görinmez hilāl ebrūlaruñ<br />
fitne fitne-i fitne i devr devr-i devr<br />
i Ḳamer Ḳamer [1] [1] ahir zaman fitnesi<br />
G62/4 Bu göz ü ḳaş u ġamze vü ḫāl ü ḫaṭ ile yār / Āşūb-ı dehr ü fitne fitne-i fitne<br />
i devr devr-i devr<br />
i Ḳamer Ḳamer geçer<br />
fitne fitne-i fitne i āḫir ḫir ḫir-zam ḫir zam zamān zam ān [1] [1] ahir zaman fitnesi<br />
G77/2 Ḫaṭṭ-ı siyāh u ṭurra-i ʿanber-feşāna baḳ / Ev<strong>ve</strong>l ẓuhūr-ı fitne fitne-i fitne<br />
i āḫir ḫir ḫir-zam ḫir zam zamān<br />
ānı ān gör<br />
fitne fitne vü vü vü āşūb şūb [1] kargaşa, fesat<br />
G520/3 Ey ṣabā zülf-i dil-āvīzini taḥrīk itdüñ / Bu ḳadar fitne fitne vü vü āşūba şūba sen olduñ bādī<br />
fitne fitne vü vü āşūb şūb u ġavġā ġavġā ḳopmak ḳopmak [1] [1] kargaşa/fesat çıkmak, ortalık birbirine girmek<br />
G23/3 Leşger-i ġam geldi dil şehrine ḳondı cavḳ cavḳ / Ḳopd Ḳopdı Ḳopd yir yir fitne fitne vü vü āşūb şūb u ġa ġavġā ġa ġā semt semt<br />
fitneler fitneler fitneler ḳaynatmak ḳaynatmak [1] [1] ortalığı birbirine katma, fitneler koparmak<br />
G151/2 Fitneler Fitneler ḳaynadup ḳaynadup ey dost nʾider ḫāl u ḫaṭuñ / Göñül almaġa ruḫuñ eyledügi āl yiter<br />
bağlamında)<br />
415<br />
fitr fitrāk fitr<br />
āk [1] [1] atın terkileri (her iki tarafta bulunan terkilere bir şeyler asılması<br />
G309/3 Çoḳ yanuñca ṣalınur şimdi ser-efgendelerüñ / Şeh-süvārum saña kim beste-i fitr fitrāk fitr āk degül<br />
Freng Freng [1] [1] kafirler ‖ Avrupalılar<br />
M1/I/7 Baş egdi āb-ı tīġına küffār-ı Üngürūs / Şemşīri gevherini pesend eyledi Freng<br />
fu fuḳarā fu ḳarā bendeler [1 [1] [1<br />
] biz ‖ Bakî <strong>ve</strong> dostları<br />
K2/49 Miḥnet-i faḳr belā ġayret-i aḳrān müşkil / Fu Fuḳarā Fu ḳarā bendelerüñ arada deng ü ḥayrān<br />
fur furṣat fur ṣat [4]<br />
K11/6 Zamāne eylemez ḥürmet amān virmez dem-i fur furṣat fur ṣat / Gerek dervīş-i dil-rīş ol gerek şāh-ı cihān-bān ol<br />
G195/1 Dilā bezm-i cihānda kimse āḫır pāy-dār olmaz / Müdām elden ḳoma ayaġı fur furṣat fur furṣat<br />
ṣat ber-ḳarār olmaz<br />
K18/23 Güher-i fur furṣat fur furṣat<br />
ṣatı ṣat aldurma ṣaḳın devr-i felek / Sīm ü zerle gözüñi boyamasun nergis-vār<br />
G337/6 Tedārük eyle bu çaġlar geçer gider ḳalmaz / Zamān-ı fur furṣat fur furṣat<br />
ṣatı ṣat seyl-i revāna beñzetdüm<br />
fur furṣat fur furṣat<br />
ṣatı ṣat ı ġāfil ġāfil geçürmemek geçürmemek geçürmemek [1] [1] fırsatı kaçırmamak<br />
G152/3 Ġāfil Ġāfil geçürme geçürme furṣat furṣatı furṣat kim bāġ-ı ʿālemüñ / Gül devri gibi devleti nā-pāy-dārdur<br />
fużalā fużalā [1] [1] [1] ilim irfan sahipleri, faziletli kimseler<br />
K2/48 Ne revādur fużalā fużalā fużalā ḳala ḳıbāb altında / Kim görüpdür kʾola deryāyı ḥabāb içre nihān<br />
fülfül fülfül [2] [2] karabiber (ben-karabiber bağıntısı)<br />
G255/4 Sevdā-yi ḥāl-i yār ile ey dil ʿaceb degül / Meyl-i ḳaranfül ārzū-yı fülfül fülfül fülfül eyleseñ<br />
G532/3 Āteşīn ruḫsārı üzre ḫāli vaṣfında sözüm / ʿĀşıḳ-ı bī-dillerüñ aġzın yaḳar fülfül gibi<br />
fülk fülk [4] [4] gemi, sandal (gönül- gemi bağlamında)
G90/4 Gird-āb-ı ġamda ṣarṣar-ı āhumla fülk fülk-i fülk dil / Elbette bir kenāra çıḳar rūzgārdur<br />
G441/3 Ḫāṭır kenāre māʾil iken baḥr-i ʿaşḳda / Gird-āba ṣaldı fülk fülk-i fülk dili rūzgār ise<br />
G448/4 Düşer fülk fülk-i fülk dil-i ehl-i maḥabbet aña ḳurtılmaz / Cemāli baḥrinüñ gird-āba dönmişdür miyānında<br />
G322/1 Maḥabbet baḥridür āhum yilinden mevc urur yaşum / Melāmet fülkidür fülkidür fülkidür ser aña lengerdür iki ḳaşum<br />
für fürḳat für ḳat [18] ayrılık, hicran<br />
G237/2 Birʿaceb ḥālet-durur bu ʿaşḳ olmaz müstemir / Gāh miḥnet gāh ḥasret gāh für fürḳat für fürḳat<br />
ḳat gāh şevḳ<br />
G451/4 Dil mübtelā-yı künc-i ġam-ı für fürḳat für ḳat ü henūz / Ḫāṭır ḫayāl-i ʿişret-i bezm-i viṣālde<br />
G54/3 Leb-ā-leb cām-ı dil ḫūn olsa ṭāñ mı bezm-i für fürḳatde für ḳatde / Güzeller ʿaşḳına nūş itmek içün dostgānīdür<br />
G267/4 Bend-i für fürḳatde für ḳatde ḳoma bendeñi āzād eyle / Öldürürseñ de eger ḳaçmaz efendi ḳuluñ<br />
G335/5 Ḳızardı göz gibi nār-ı ġam-ı für fürḳatde für ḳatde ey Bāḳī / Derūnum ḥālin aġlar dīde-i ḫūn-bārdur dāġum<br />
G491/4 Rūz-ı für fürḳatde für ḳatde hücūm eyleyüp eşk-i gül-gūn / Sipeh-i ṣabr u sükūn üzre şebīḫūñ itdi<br />
G520/4 Hem-demümdür şeb şeb-i şeb i für fürḳatde für<br />
ḳatde diyü ḫaste göñül / Ögerek göge çıḳardı bu gice feryādı<br />
G195/4 Ne ḳanlar aġların hecrinde yāruñ derd-i für fürḳatden für ḳatden / ʿAceb bir dem mi vardur çeşm-i pür-ḫūn eşk-bār olmaz<br />
G225/3 Yaḳdı nār-ı für fürḳat für fürḳat<br />
ḳat-i ḳat şehd-i lebüñ cān riştesin / Aḳıdursam ṭāñ degül şemʿ-i şeb-ārā gibi demʿ<br />
G146/2 Für Fürḳat Für Fürḳat<br />
ḳat-i ḳat yār ḳatı zār u zebūn itdi beni / Döymeyem miḥnet-i hicrāna ölem gibi gelür<br />
G400/5 Bāḳī çek imdi cām-ı ġam-ı bezm-i für fürḳatin für ḳatin / Kim didi saña yār gibi bī-<strong>ve</strong>fāyı sev<br />
G536/3 Varayın ḳan aġlayayın āsitān-ı yārda / Für Fürḳatinde<br />
Für ḳatinde ḳana yudı dīde-i pür-nem beni<br />
G342/4 ʿĀlem-i vuṣlatuñ riyāż-ı bihişt / Mātem-i für fürḳatüñ für ḳatüñ ʿaẕāb-ı caḥīm<br />
G446/5 Bāḳī ḳarīn-i für fürḳatüñ für ḳatüñ olmaḳ revā mıdur / Aḳrān içinde böyle iken imtiyāzda<br />
G85/5 Für Fürḳatüñde<br />
Für ḳatüñde ṭañ mı şeftālū dilerse cān u dil / Mī<strong>ve</strong>-i bī-vaḳt iderler ārzū bīmārlar<br />
G324/4 Für Fürḳatüñde<br />
Für ḳatüñde bāġa vardum ḥasret-i bālāñ ile / Ḳalmadı ṣabrum görüp servi der-āġūş eyledüm<br />
G380/5 Für Fürḳatüñde<br />
Für ḳatüñde teşne-leb ḫāṭır-perīşān ḫaste-dil / Künc-i ġamda bī-kes ü bīmār dirseñ işte ben<br />
G415/1 Für Fürḳatüñde<br />
Für ḳatüñde göñlüm eglerdüm gül-i gül-zār ile / Gül de gitdi yaluñuz ḳaldum ġamuñda zār ile<br />
für fürḳat für ḳat demi [1] ayrılık zamanı<br />
G81/4 ʿAşḳuñı ṣaḳlar idüm sīnede ammā şimdi / Āh idersem beni ʿayb eyleme für fürḳat für ḳat demidür<br />
für fürḳat für fürḳat<br />
ḳat şebi şebi [1] [1] [1] ayrılık gecesi; bkz. ‘şeb-i fürkat’ md.<br />
G465/3 Hecrüñ ġamıyla dīde ne demler geçürdügin / Für Fürḳat Für ḳat şebinde şebinde ben bilürin bir Ḫudāyile<br />
für fürūġ für ġ [6] parlaklık, ışık ‖ ateş, şule<br />
G52/2 Çerāġ-ı ḥüsnüñüñ nūrı für fürūġ-ı für<br />
şemʿ-i kāfūrī / Nigār-ı ʿanberīn-gīsū nihāl-i sīm-sīmādur<br />
G499/2 Sāḳıyā ‘aks-i ،‘iẕāruñdan für fürūġ-ı für cām-ı mey / Rūşen eyler bezmi ḫurşīd-i żiyā-güster gibi<br />
G116/2 Für Fürūġ-ı Für dāġ-ı ʿaşḳuñ sīnem üzre / Şuʿāʿ-i mihr-i ʿālem-tāba beñzer<br />
G208/2 Piyāle ʿaksi mirʾāt-ı felekde āfitāb olsun / Für Fürūġ-ı Für sāġar-ı ṣahbādan olsun pür-żiyā meclis<br />
G336/3 Für Fürūġ-ı Für şuʿle-i dāġum güneşden tāb-nāk oldı / Duḫān-ı āteş-i āhum felekden ser-bülend itdüm<br />
G367/4 Für Fürūġ-ı Für cām-ı ʿişretden ḥarīm-i cānı rūşen ḳıl / Ki envār-ı saʿādetdür çerāġ-ı devlet-i Cemden<br />
für fürūzān für fürūzān<br />
ūzān [1] [1] parlak<br />
G32/4 Devr-i meclis ki ṣafā cāmiʿinüñ çenberidür / Āb-ı rengīn ile ḳandīl-i für fürūzān für<br />
ūzān ūzānı ūzān ḳadeḥ<br />
für fürūzān für ūzān eylemek [2]<br />
1. canlandırmak (rüzgarla ateşin canlanması), tutuşturmak<br />
M7/II/2 Ocaġın sīne-i germüñ für fürūzān für fürūzān<br />
ūzān eyler āh-ı serd<br />
2. aydınlatmak<br />
K15/11 Żiyā-baḫş olsun āfāḳa cemāl-i ʿālem-efrūzı / Für Fürūzān Für ūzān eyledükçe ṭalʿat-i nev-rūz dünyāyı<br />
416
für fürūzān für ūzān olmak [3] parlamak, ışık <strong>ve</strong>rmek, aydınlatmak<br />
G279/4 Hilāl-āsā für fürūzān für ūzān old oldı old<br />
baḥr-i nīl-gūn üzre / Şafaḳdan dem urur āb-ı şarāb-ālūdı deryānuñ<br />
G530/1 Muʿaṭṭar ḳıldı āfāḳı nesīm-i bād-ı nev-rūzī / Für Fürūzān Für ūzān old oldı old<br />
ḫurşīdüñ çerāġ-ı ʿālem-efrūzı<br />
G547/1 Ḫaṭuñdur şām-ı ẓulmet gerdenüñdür şemʿ-i kāfūrī / Für Fürūzān Für ūzān olma olmaġa olma<br />
ġa gül-nār ḫaddüñden alur nūrı<br />
fü füṣeḥā fü ṣeḥā vü büleġā bezmi [1] zürefâ (kültürlü, kibar) meclisi ‖ şairler<br />
K25/19 Fü Füṣeḥā Fü ṣeḥā vü büleġā be bezmine be<br />
zmine mīr-i meclis / ʿUlemā vü fużalā zümresine şāh-süvār<br />
füs füsūn füs ūn u u fesāne fesāne [1] [1] dedikodu<br />
G451/5 Eṣḥāb-ı zühd bezm-i füs füsūn füs ūn u u u fesānede fesānede / Erbāb-ı ʿaşḳ ʿarṣa-i ceng ü cidālde<br />
füt fütāde füt āde [6]<br />
[6]<br />
1. düşkün, biçare<br />
G115/3 Şöyle füt fütāde füt āde mestem ḫāk-i der-i muġānda / Görenler āsitān-ı mey-ḫānedür ṣanurlar<br />
G242/7 Bāḳī işigi ḫākine düşmiş niyāz ider / Miskīn füt fütāde füt āde ʿāşıḳ-ı bī-dil babaḳ babaḳ<br />
K23/29 Ḫāk-i derüñ sücūdın ider bir füt fütādedür füt ādedür / Luṭf eyle dest-gīri ol itsün biraz ḳıyām<br />
G87/5 Menʿ eyleme yanuñca sürinsün ḳo sāye-vār / Bāḳī ḳuluñ da pādişehüm bir füt fütādedür füt<br />
ādedür<br />
2. tutkun, âşık<br />
G88/3 Pertev-i āfitābı gör yollaruña düşüp yatur / Yaʿnī ruḫuñ füt fütādesi füt<br />
ādesi bende-i ḫāk-sārdur<br />
G311/2 Ḫāl-i ruḫuñ gedāsı bir āvāre müşg-i Çīn / Laʿl-i lebüñ füt fütādesi füt<br />
ādesi bir ḫāk-isār laʿl<br />
417
G/ G/Ġ G/<br />
ġabġab ġabġab [3] [3] gıdık, çenenin altındaki yumuşak gerdan (elma <strong>ve</strong> turunç bağlamında)<br />
G488/3 Sībdür ġabġab ġabġabı ġabġab ruḫı nārenc / Leb-i rengīni laʿl-i rummānī<br />
G178/4 Ṣaff-ı müjgānın görüp ol şāha dil virdüm hemān / Ṭop-ı ġabġabla ġabġabla beden gibi ḥiṣārum aldılar<br />
G538/3 Turuncī ġabġabuña ġabġabuña el ṣuna diyü raḳīb ey māh / Günüm eyvā ile geçdi vü beñzüm oldı leymūnī<br />
ġaddār ġaddār [1] [1] merhametsiz, zalim<br />
G275/2 Ey ser-efrāz geçen kimse ne ġaddār ġaddār idügin / Başuña ṭoḳunıcaḳ anlayasın gerdūnuñ<br />
Ġaffār Ġaffār [2] [2] mağfiret edici (esmâ-i hüsnâ’dan) ‖ Allah; bkz. ‘Ḥażret-i Ġaffār’ md.<br />
G426/1 Gelüñüz yüz ṭutalum bār-geh-i Ġaffāre Ġaffāre / Cān u dilden gelelüm tevbe vü istiġfāre<br />
G71/6 Görme ey zāhid günāhum çoḳluġın şol ʿālemi / Maġfiret deryāsına ġarḳ eyleyen Ġaffār Ġaffārı Ġaffār gör<br />
ġāfil ġāfil olmamak olmamak olmamak [2] [2] [2] gafil avlanmak, boş bulunmak<br />
G53/6 Bāḳī gözinden eyle ḥaẕer ṣorma leblerin / Zinhār ġāfil ġāfil olma olma şarābuñ yaṣaġı var<br />
G109/7 Vaṣlına cān dilerse dirīġ itme Bāḳıyā / Zinhār ġāfil ġāfil olma olma seni imtiḥān ider<br />
‘gaflet basmak’<br />
418<br />
ġaflet ġaflet gözi gözi gözi [1] [1] Hakk’tan gafil olma, onun zikrinden mahrum olma ‖ ‘gaflet perdesi’,<br />
G122/8 Bāḳī nesīm gibi sebük-ḫīz olup seḥer / Ġaflet Ġaflet gözini gözini ḫ˅āb-ı girāndan uyarı gör<br />
ġaflet ġaflet ġaflet eylemek eylemek [1] [1] gafil avlanmak, boş bulunmak<br />
G79/6 Her kim keşīde ṭutmaya destin o ṭurradan / Zinhār ġaflet eylemesün eylemesün çoḳ żarar çeker<br />
ġafletde ġafletde ḳalmak ḳalmak [1] [1] gaflete düşmek, farkına varamamak<br />
G514/5 Göñül virdük bu fānī mülke Bāḳī / ʿAceb ġafletde ġafletde ḳalduḳ ḳalduḳ hey meded hey<br />
ġaflet ġaflet uyḫus uyḫusı uyḫus uyḫus ı [1] etrafında olup bitenden habersiz olma; bkz. ‘ḫ˅āb-ı ġaflet’, ‘bister-i ġaflet’<br />
md.<br />
M1/I/5 ʿİbret gözinde niceye dek ġaflet ġaflet uyḫus uyḫusı uyḫus / Yitmez mi saña vāḳıʿa-i Şāh-ı şīr-ceng<br />
gāh āh [1] [1]<br />
1. zaman olur<br />
G93/7 Gāh āh rind-i gedāya feyż irişür / Cām-ı mey meşʿal-i hidāyet olur<br />
2. an, vakit, -iken<br />
K9/16 Şīr-i jeyāna pençe ṣalar gāh āh āh-ı āh ḫışm u kīn / Bebr-i yabāna ḳarşu varur vaḳt-i kār-zār<br />
gāh…..geh āh…..geh [1] bazan…..bazan, kimi…..kimi, kâh…..kâh<br />
G174/4 Yügrük atuñ ḳılıcuñ keskin didüm / Gāh āh tīġın geh semendin gösterür<br />
gāh…..gehī āh…..gehī āh…..gehī [3] bazan…..bazan, kimi…..kimi, kâh…..kâh<br />
G43/3 Gösterdi gāh āh zülfi ḳarasın geh gehī geh ī ḳaşın / Deryā-yı ḥüsn-i dost ʿayān itdi cezr ü med<br />
G162/6 Şu ḳadar var ki iḳtiżā-yı ḳażā / Gāh āh āh mübrem geh gehī geh muʿallaḳdur<br />
G142/6 Gāh āh gāhī gāhī gūşe-i çeşmüñle ḳılmazsañ nigāh / Bāḳī-i bī-çārenüñ aḥvāli dīger-gūn olur<br />
gāh āh gāh [2]
1. zaman zaman<br />
G237/5 Bāḳīnüñ kārına yārān-ı ṣafā incinmesün / Gāh āh gāh gāh gāh anı özinden eylemez āgāh şevḳ<br />
2. ara sıra<br />
G401/4 Bürc-i şerefde aḫter-i baḫtum ṭulūʿ ider / Gösterse yār manẓaradan gāh āh gāh rū<br />
gāh…..gāh āh…..gāh āh…..gāh [1] bazan…..bazan, kimi…..kimi, kâh…..kâh, ara…..ara<br />
G330/2 Şemʿ-<strong>ve</strong>ş ṣubḥ olınca şevḳumdan / Gāh āh ḫandān u gāh āh giryānem<br />
gāh…..gāh…..gāh…..gāh āh…..gāh…..gāh…..gāh [1] kimi…..kimi….. kimi…..kimi, kâh…..kâh….. kâh…..kâh<br />
G237/2 Birʿaceb ḥālet-durur bu ʿaşḳ olmaz müstemir / Gāh āh miḥnet gāh āh ḥasret gāh āh fürḳat gāh āh şevḳ<br />
gāhī āhī [7] ara sıra, bazen, zaman olur<br />
K11/5 Düşer bir ʿuḳdeye gāhī āhī küdūret kesb ider ṭāliʿ / Gerekse māh-ı tābān ol gerek mihr-i dıraḫşān ol<br />
G352/5 Bıraḳdı yoḳ ḥisābına felek ben zār u bīmārı / Hele gāhī āhī gelür yoḳlar ġam-ı dil-dār var olsun<br />
G399/4 Bāġa gel āyīne-i āb üzre gāhī āhī cil<strong>ve</strong> ḳıl / Eylesün ol ḳāmete her serv-i dil-cū ser-fürū<br />
G412/4 Ḳoyup ol zülf-i şeb-dīzi göñül geçmek diler gāhī āhī / Velī görsem yine ḳalmaz ʿinān-ı iḫtiyār elde<br />
G548/3 Kūyına varsa ʿaceb mi dil-berüñ gāhī āhī raḳīb / Cennet idi bir zamān İblīs-i melʿūnuñ yiri<br />
M1/V/4 Gāhī āhī āhī ḥicāb-ı ebre girür ḫusrevā felek / Yād eyledükçe luṭfuñı terler ḥicābdan<br />
G134/4 Yollarda görse aġladuġum baña ṭaş atar / Gāhī āhī bu çeşm-i eşk-feşānı siler geçer<br />
G382/5 Gāhī āhī cenāb-ı Leylīye mektūb uçurmaġa / Urındı Ḳays başına mürġ āşiyānesin<br />
ġalaṭ ġalaṭ eylemek eylemek [1] [1] [1] yanılmak, ayırtedememek<br />
G222/2 Ṣaḥn-ı bāġı ṭutdı encüm gibi nergis şöyle kim / Mestler farḳ eylemez yirden gögi eyler eyler ġalaṭ<br />
ġalaṭ<br />
ġālib ġālib [2] [2]<br />
[2]<br />
1. ağır basma, hâkim<br />
G462/2 Rūşen ḳılalı meşʿale-i āh-ı derūnum / Ġālib Ġālib görinür gicelerüm gündüzüm üzre<br />
2. üstün<br />
G245/2 Hezār mertebe ʿaşḳuñda ġālibem ġālibem Ḳaysa / Nihāyet ey ṣanem ol deñlü iştihārum yoḳ<br />
ġālib ġālib olmak olmak [3]<br />
[3]<br />
1. ağır basmak<br />
G196/3 Naṣīḥat diñlemez ṭālib olınca olınca şevḳ-i dil ġālib ġālib / Vücūdın şuʿle-i şemʿa ṣalar pervāne ḳatlanmaz<br />
2. üstün gelmek<br />
K18/49 Bāġ-ı medḥüñde olur olur cümleye ġālib ġālib ġālib tenhā / Baḥs̱ içün gelse eger bülbül-i ḫoş-naġme hezār<br />
M8/III/2 Ġālib Ġālib olsañ olsañ reh-i ʿaşḳında bu gün Kūh-kene<br />
ġālibā ġālibā ġālibā [2]<br />
[2]<br />
1. görünüşe bakılırsa, öyle görünüyor ki<br />
G318/4 Müşgīn-nesīm oldı hevā ʿanber-şemīm oldı ṣabā / Gül-zāra gelse ġālibā ġālibā urmaz Ḫutenden nāfe dem<br />
2. sanırım, anlaşılan<br />
G175/2 Gül dirin gülmez açılmaz baña ol ġonca-dehen / Ġālibā Ġālibā hep yüzine gül didügüme terdür<br />
ġāliye ġāliye-misk ġāliye misk [1] galiyeden çıkarılan kalemis de denen güzel koku<br />
G287/5 Ṣaḥn-ı çemende nefḥa-i bād-ı bahār ile / Bāḳī gül-āb u ġāliye ġāliye-misk<br />
ġāliye<br />
misk misk oldı āb u gil<br />
ġāliye ġāliye-fām ġāliye ām [1] [1] siyah renkli<br />
G329/1 Ol iki zülf-i müşg-i ġāliye ġāliye-fām ġāliye ām / Olmış ebrūlaruñ hilāline lām<br />
419
ġalṭān ġalṭān [1] [1] yuvarlanarak<br />
K6/23 Ḫaṣm-ı gerden-keş izüñ tozına ḳılsun ser-fürū / Ser-fürū ḳılmazsa bir gün kellesi ġalṭān ġalṭān gelür<br />
ġaltān ġaltān olmak olmak [1] [1] yuvarlanmak ‖ kellesi gitmek<br />
G359/5 Ey nice ser-efrāzlaruñ kellesi ṭopı / Ġaltān Ġaltān ola ola bu ʿarṣada çevgānuñ elinden<br />
ġam ġam [179 [179] [179 ] kaygı, tasa, keder; bkz. ‘derd ü ġam’, ‘dünyā ġamı’ ‘künc-i ġam’ md.<br />
K10/8 İnkisār-ı bāl ile zehr-i ġam ġam itse telḫ-kām / Şehd şīrīn itmez aġzın ʿāşıḳuñ sükker bile<br />
K19/32 Zār u ser-geşte-i ṭās-ı ġam ġam idüp düşmenüñüñ / Pençe-i baḫtın ider beste-i şeş-der ḫātem<br />
K22/25 Ṣarṣar-ı ġam ġam fikrüm evrāḳın perīşān eyledi / Çihre-i zerdüm belādan buldı reng-i zaʿferān<br />
K22/26 Cürʿa-i cām-ı belā-encām-ı ġam ġam bī-hūş idüp / ʿĀḳıbet ḳıldı ḫumār-ı derd ü miḥnet ser-girān<br />
M2/IV/3 Şöyle bī-hūş u ḫarāb eyledi efsāne-i ġam ġam / ʿAḳlumuz başumuza gelmeye efsūnlar ile<br />
M9/I/2 Ne sāz-ı muṭrıb-āsā cān-fezā-yı mürde-i ġam ġam var<br />
M9/II/5 Ki bī-hūş olmasam āsūde ḳılmaz bende bir ġam ġam var<br />
G23/3 Leşger-i ġam ġam geldi dil şehrine ḳondı cavḳ cavḳ / Ḳopdı yir yir fitne vü āşūb u ġavġā semt semt<br />
G40/3 Güher-i cāmı yitürdük bizi ġam ġam öldüriyor / Sāḳıyā gel bulı vir ḳanda ise ara meded<br />
G49/1 Cūy-bār-ı vādī-i ġam ġam eşk-i çeşm-i ter yiter / Rūy-ı zerd ol cūy-bāra berg-i nīlūfer yiter<br />
G63/2 Beni ʿayb eylemeñ dāʾim olursam mest-i lā-yaʿḳil / Ki bī-hūş olmasam āsūde ḳılmaz bende bir ġam ġam var<br />
G68/1 Dāġ-ı ġam ġam naḳd-i dil ü raḫt-ı revānum gözedür / Dīde-bān oldı meger ḫāne-i cānum gözedür<br />
G119/3 Ṭañ mı ġam ġam öldürse meydān-ı melāmetde beni / Bu neberd-i ʿaşḳdur anca dil-ā<strong>ve</strong>rler düşer<br />
G141/2 Maʿmūre-i derūnı ḫarāb itdi ġam ġam <strong>ve</strong>lī / Maḥrūsa-i maḥabbetüñ ābād olup gider<br />
G167/1 Ne sāḳīdür lebüñ ġam ġam bezmine yaşum şarāb eyler / Ne āteşdür maḥabbet odı kim baġrum kebāb eyler<br />
G169/4 Sipāh-ı ġam ġam nʾola ayaḳlar ise ʿuşşāḳı / Raʿiyyetine o şāhuñ riʿāyeti yoḳdur<br />
G183/1 Meclisüñde şol ki dāʾim sāḳıyā sāġar çeker / Ḫayl-i ġam ġam tālānına her cürʿası leşger çeker<br />
G183/4 Kātib-i ġam ġam nāme-i aʿmāl-i ʿaşḳum yazmaġa / Tīġ-i dil-ber şerḥalardan sīneme mısṭar çeker<br />
G197/6 Cünd-i ġam ġam şāhısın ne ġam Bāḳī / Bunca ḫayl ü sipāha mensūbuz<br />
G202/4 Dilde ḫırāş-ı ḫār-ı ġam ġam dīdede eşk dem-be-dem / ʿArż olınur cenābuña gizlümüz āşikāremüz<br />
G225/5 Ġam şebinde Bāḳıyā besdür perīşān-dillere / Ḫānḳāh-ı ʿaşḳ arada ġam ġam fetīli şemʿ-i cemʿ<br />
G281/2 Ey sākinān-ı mey-gede ṭutmañ göñülde ġam ġam / Bezm-i ṣafāda cām-ı mey-i erġavān ṭutuñ<br />
G308/6 Bezm-i ġam ġam ġam içre olmış iken bāde göz yaşı / Bāġ-ı belāda dāġ-ı dil-i pür-melāl gül<br />
G351/4 Tehī-dest olsañ ey rind-i gedā ġam ġam çekme çekme kim elde / Zer-i sürḫ olmasun gül-gūn şarāb-ı dil-güşā olsun<br />
G355/5 Ġuṣṣamuz yād eyleyüp yanında bārī dostlar / Adumuz añmañ mübārek ḫāṭıra ġam ġam gelmesün<br />
G376/5 Bāḳīyi ġam ġam ġam öldürür ʿaşḳuñ yolında ḳorḳarın / Şimdi mi çekdi belāyı rāh-rev yoldaşdan<br />
G523/1 Şarāb-ı bezm-i ġam ġam ẕevḳın ne mīr ü ne <strong>ve</strong>zīr itdi / Anuñ keyfiyyetin benden süʾāl eyleñ faḳīr itdi<br />
G531/5 Bāḳī-ṣıfat virdüñ elem itdüñ gözüm yaşını yem / Ḳılduñ ġarīḳ-i baḥr-i ġam ġam deryālara ṣalduñ beni<br />
G536/4 Benden ögren gel ḥaḳīḳat yolını ey yār kim / İtmezem terk günde biñ kez öldürürken ġam beni<br />
G544/4 O Leylī-<strong>ve</strong>ş ġamından nʾola olsam pādişāh-ı ġam ġam / Cünūn mülkin baña ıṣmarladı Mecnūn ise gitdi<br />
Mtl 15 Bāḳīye ḫoş bulındı bu ḳaḥṭ-ı keremde ġam ġam / Ol derd-mend şimdi ne yir olmasaydı ġam<br />
ġam<br />
Mtl 15 Bāḳīye ḫoş bulındı bu ḳaḥṭ-ı keremde ġam ġam ġam / Ol derd-mend şimdi ne yir olmasaydı ġam<br />
G225/5 Ġam Ġam şebinde Bāḳıyā besdür perīşān-dillere / Ḫānḳāh-ı ʿaşḳ arada ġam fetīli şemʿ-i cemʿ<br />
G330/5 Bāḳıyā ḫ˅ān-ı vaṣla irmez isem / Ġam Ġam tenūrında nice bir yanam<br />
K26/14 Defʿ-i Yeʾcūc-ı ġama ġama işigidür sedd-i sedīd / Menʿ-i ceyş-i eleme der-gehidür ḥıṣn-ı ḥaṣīn<br />
G54/1 Piyāle ḫusrev-i mülk-i ġama ġama ġama tāc-ı Keyānīdür / Ḫum-ı mey pādişāh-ı ʿaşḳa genc-i ḫusrevānīdür<br />
G61/1 Ḥarf-i ġama ġama devāt u ḳalem şekl-i āhdur / Aña mürekkeb āhda dūd-ı siyāhdur<br />
420
G341/3 Nigeh-bān eyledüm genc-i ġama ġama bir heft-ser ejder / Ḫayāl-i zülfini çün bu dil-i vīrāne ṭapşurdum<br />
G413/3 Meydān-ı ġama ġama çıḳmaġa Mecnūna ber-ā-ber / Bir merd bulınmaz bu ḳadar ،‘āḳil içinde<br />
G14/4 Bezm-i ġamda ġamda dü çeşm-i pür-ḫūnum / İki şīşe şarābdur gūyā<br />
G26/5 Ḳafes-i ġamda ġamda yatur ṭūṭī-i ṭabʿ-ı Bāḳī / Çekdügi ḳahra anuñ luṭf-ı suḫandur bāʿis̱<br />
G36/4 Şeş-der-i ġamda ġamda zār ḳaldı göñül / Olmadı vuṣlatuñ ḳapusı güşād<br />
G51/6 Bī-sütūn-ı ġamda ġamda Bāḳī seng-i miḥnet kesmede / Şöyle üstād oldı kim Ferhāda ṣanʿat gösterür<br />
G85/1 Ḫār-ı ġamda ġamda ġamda ʿandelīb eyler fiġān u zārlar / Ġoncalarla ṣalınur ṣaḥn-ı çemende ḫārlar<br />
G90/4 Gird-āb-ı ġamda ġamda ṣarṣar-ı āhumla fülk-i dil / Elbette bir kenāra çıḳar rūzgārdur<br />
G102/2 Der-bend-i ġamda ġamda beñzedi ḥaḳḳā o ġamzeler / Reh-zenlere ki elleri tīr ü kemānludur<br />
G109/2 Küh-sār-ı ġamda ġamda göz yaşı hecrüñle dem-be-dem / Ḫāşāk u ḫārı şāḫ-ı gül ü erġavān ider<br />
G148/5 Mülk-i ġamda ġamda eşk ü āh egler beni / Ol yirüñ āb u hevāsı ḫoş gelür<br />
G237/1 Şām-ı ġamda ġamda ġamda ḥāṣıl olsa göñlüme nā-gāh şevḳ / Şuʿle-i āhumla ṭolar nīl-gūn ḫargāh şevḳ<br />
G244/5 Teşne-leb iki gözi āb-ı viṣālüñ gözedür / Pister-i ġamda ġamda yatur Bāḳī-i bīmār-ı firāḳ<br />
G380/1 Bir lebi ġonca yüzi gül-zār dirseñ işte sen / Ḫār-ı ġamda ġamda ʿandelīb-i zār dirseñ işte ben<br />
G414/4 Deşt-i ġamda ġamda ġamda her yaña tenler getürdi seyl-i ḫūn / Ṭurmayup Tātār-ı ġamzeñ tīr-bārān itmede<br />
G422/6 Ḳafes-i ġamda ġamda nʾola ḳaldum ise ṭūṭī-vār / Vaṣf-ı laʿlüñ hele aġzumda ya şekker yirine<br />
G432/3 Der-i dil-dārdan dūram diyār-ı ġamda ġamda mehcūram / Müselmānlar esirgeñ ḫaste ḳaldum dār-ı ġurbetde<br />
G464/3 Pister-i ġamda ġamda gözüm giceler uyḫu görmez / İderin ṣubḥa degin nāleleri döne döne<br />
G480/4 Bezm-i ġamda ġamda cām-ı ʿaşḳuñ nūş ide āvāreler / Bāde-i nābuñ yazuḳ cām-ı sürūr-encāmına<br />
G515/3 Şām-ı ġamda ġamda ġamda meskenüm bir künc-i ẓulmetdür <strong>ve</strong>lī / Şūʿle-i āhum yaḳar her ṣubḥ şemʿ-i ḫā<strong>ve</strong>ri<br />
G76/1 Dil ne miḥnetden ḳaçar hergiz ne ġamdan ġamdan incinür / Hecr elinden çekdügi cevr ü sitemden incinür<br />
G152/6 Dil zevraḳını lücce-i ġamdan ġamdan hevā-yı ʿaşḳ / Elbette bir kenāra atar rūzgārdur<br />
G188/5 Görüp aġyāruñ elinde ayaġın dil-dāruñ / Bāḳī ġamdan ġamdan çeküben yaḳasını çāk eyler<br />
G195/3 Kenār itsem diyen ol gevheri ḳaʿr-ı yem-i ġamdan ġamdan ġamdan / Kenāra çıḳmasun hergiz ki gevher der-kenār olmaz<br />
G264/2 Firāḳ-ı cām-ı laʿlüñle ne çekdi sāġar-ı ġamdan ġamdan / Ne ḳanlar yutdı görseñ ġonca-i raʿnāyı söyletseñ<br />
G282/2 Geçmege baḥr-i ġamdan ġamdan ey sāḳī / Zevraḳ-ı mey gibi sefīne gerek<br />
G335/4 Şirār-ı nār-ı ḫırmen-sūz-ı ġamdan ġamdan sīne yanmışdur / Nişān-ı āteş-i endūh-ı ʿaşḳ-ı yārdur dāġum<br />
G360/1 Ḫayāl-i ʿālem-i vuṣlat ḫalāṣ eyler dili ġamdan ġamdan / Ki ʿaşḳ ehline vaṣl-ı yārdur maḳṣūd ʿālemden<br />
G366/3 Çıḳarsun lücce-i ġamdan ġamdan kenāre keştī-i bāde / Necāt ümmīdin eylerseñ bir iki çek bu zevraḳdan<br />
K12/7 Mūr-ı endīşe ki peygūle-i ġamdur ġamdur vaṭanı / Ṭurmayup ḫāli ḫayālin getürür dāne çeker<br />
G548/1 Nice yıldur deşt-i ġamdur ġamdur cān-ı maḥzūnuñ yiri / Ey ṣaçı Leylā virildi baña Mecnūnuñ yiri<br />
G95/6 Geh bī-dil ü bī-hūş ider geh mest ü geh medhūş ider / ʿAyyāre-i ġamzeñ ġam ġamı ġam dārū-yı hüş-ber kendidür<br />
G205/3 Cāna kār eylemesün dārū-yı ḳattāl-i ġam ġamı ġam ġamı<br />
ı / Mey-i gül-gūn içelüm bārī ḥakīmāne biraz<br />
G506/2 Sāḳıyā cürʿa-i cām-i leb-i cān-baḫşuñı ṣun / Çekmesün ehl-i ṣafā bāde-i ḥamrā ġam ġamı ġam<br />
M8/II/1 Ḳaynadup nār-ı ġam ġam-ı ġam ı ı ʿaşḳ ile ḫūn-ı cigeri<br />
G92/1 Tīr-i ġam ġam-ı ġam ı nigār ile ten yara yaradur / Şemşīr-i cevr-i yār ile dil pāre pāredür<br />
G96/3 Bār-ı ġam ġam-ı ġam ı maḥabbeti yüklenme ey göñül / Āḫır taḥammül itmeyesin iḥtimāldür<br />
G110/3 Ṭutdı başın tīşe-i merge ġam ġam-ı ġam ı Şīrīn ile / Ehl-i ʿaşḳ içre anuñʾçün Kūh-ken ser-dārdur<br />
G118/1 Ṣanma iḳlīm-i tene ḥākim olan cānumdur / Sīnede tīr-i ġam ġam-ı ġam ı ġamze-i cānānumdur<br />
G171/4 Bu ḥālet ile ey dil ṣaġ olmada ʿālemde / Derd ü ġam ġam-ı ġam ı dil-ber ile ölmekde leṭāfet var<br />
G204/4 İçeyin ʿāleme rüsvāy olayın nʾolsa gerek / ʿĀşıḳam ʿāşıḳ-ı bed-nāma ġam ġam-ı ġam ı ı neng olmaz<br />
G208/4 Ḳadeḥ ḳan aġlayup def sīne döger ney fiġān eyler / Meger derd ü ġam ġam-ı ġam ı ʿaşḳa olupdur mübtelā meclis<br />
G233/2 Ey ki deryā-yı ġam ġam-ı ġam ı ʿaşḳuña yoḳ hīç kenār / Būse luṭf eyle hele bārī kenār olmayıcaḳ<br />
421
G244/1 Sīne mecrūḥ-ı ġam ġam-ı ġam ı ı ġurbet ü efgār-ı firāḳ / Dil esīr-i elem-i hecr ü giriftār-ı firāḳ<br />
G275/4 Mey-i rāḥat dileyü çekme ġam ġam-ı ġam ı devrānı / Cām-ı gül-reng yiter saña dil-i pür-ḫūnuñ<br />
G310/5 Cām-ı mey ṣun sāḳıyā bir pāre gelsün cānumuz / Bī-mecāl olduḳ ġam ġam-ı ġam ı dehr ile öldürdi kesel<br />
G324/2 ʿİşret-i bezm-i viṣāl-i yār geldi yāduma / Ġuṣṣa-i dehri ġam ġam-ı ġam ı devri ferāmūş eyledüm<br />
G335/5 Ḳızardı göz gibi nār-ı ġam ġam-ı ġam ı ı fürḳatde ey Bāḳī / Derūnum ḥālin aġlar dīde-i ḫūn-bārdur dāġum<br />
G352/5 Bıraḳdı yoḳ ḥisābına felek ben zār u bīmārı / Hele gāhī gelür yoḳlar ġam ġam-ı ġam ı dil-dār var olsun<br />
G363/4 Bilmezin nʾeyleye derd ü ġam ġam-ı ġam ı cānāne baña / Ne müdārāya meded var ne müdāvā bilürin<br />
G400/5 Bāḳī çek imdi cām-ı ġam ġam-ı ġam ı ı bezm-i fürḳatin / Kim didi saña yār gibi bī-<strong>ve</strong>fāyı sev<br />
G410/1 Meded öldürdi beni derd ü ġam ġam-ı ġam ı cānāne / Ḳābil olmaz dil-i dīvāne ise dermāne<br />
G421/2 Ġayrıdan ḫālī anuñʾçün eyledüm dil ḫānesin / Tā senüñ raḫt-ı ġam ġam-ı ġam<br />
ı ʿaşḳuñ içine ṭaşına<br />
G437/5 ʿīş u işret demidür çekme ġam ġam-ı ġam ı devrānı / Bāḳıyā gel berü sāġar çekelüm rindāne<br />
G441/1 Ten pāy-māl ü serde ġam ġam-ı ġam ı ʿaşḳ-ı yār ise / Ayaḳda ḳaldum elde degül iḫtiyār ise<br />
G451/4 Dil mübtelā-yı künc-i ġam am am-ı am ı ı fürḳat ü henūz / Ḫāṭır ḫayāl-i ʿişret-i bezm-i viṣālde<br />
G464/4 Zevraḳ-āsā ġam ġam-ı ġam ı ʿaşḳuñla yaşum gird-ābı / Ġarḳ idüpdür ṣanemā çeşm-i teri döne döne<br />
G482/1 Gül ġam ġam-ı ġam ı ı ḫaṭṭuñla düşmiş ḫançer-i ḫār üstine / Gelmiş efġān eyler anuñ bülbül-i zār üstine<br />
G491/2 Sāḳıyā ölmedin irgür mey-i rūḥ-efzāyı / Ḥālümi derd ü ġam ġam-ı ġam ı ı ʿaşḳ diger-gūn itdi<br />
G501/3 Cān ġam ġam-ı ġam ı ġamzeñ ile maḥbes-i tenden çıḳdı / Ṣanki bir merdüm-i maḥbūs idi zindān deldi<br />
G507/2 Aġlamaḳdan ġam ġam-ı ġam ı hicrān ile bī-hūş oldum / ʿAḳlumı ḳanlu yaşum aldı mey-i nāb gibi<br />
G518/2 Żaʿfdan şöyle ġam ġam-ı ġam ı ı ʿaşḳ ile nā-peydāyem / Ki hemān ṣīt u ṣadām işidilür nāle gibi<br />
K24/31 Ġam Ġam-ı Ġam ı gīsūñ ile āşüfte degül ger sünbül / Ne içün böyle perīşān olur eks̱er sünbül<br />
M9/III/4 Ġam Ġam-ı Ġam ı hicrānda ḥālet var dimişler ehl-i derd ammā<br />
G19/6 Ġam Ġam-ı Ġam ı devrān-ı dūnı çekme yüri / Bāḳıyā ol hemīşe mest ü ḫarāb<br />
G63/3 Ġam Ġam-ı Ġam ı hicrānda ḥālet var dimişler ehl-i derd ammā / Mülāyim dil-ber-i şūḫuñ dem-i vaṣlında ʿālem var<br />
G173/4 Ser-i zülfüñle zencīrin sürer dīvānedür sünbül / Ġam Ġam-ı Ġam ı ḫālüñle yanup lāleler küh-sāre düşmişdür<br />
G223/2 Ġam Ġam-ı Ġam ı ʿaşḳuñ cihān mülkinde buldum şād-mān oldum / Kişi ġurbet diyārında idermiş āşinādan ḥaẓ<br />
G347/1 Dilā teng olsañ ol şīrīn-dehenden teng-i şekkersin / Ġam Ġam-ı Ġam ı laʿlin çeküp ḳanlar yudarsañ kān-ı gevhersin<br />
G358/2 Meclis-i ʿaşḳda ney-zen ne çalar yanumda / Ġam Ġam-ı Ġam ı hecrüñle ser-āġāz idicek nāleye ben<br />
G372/1 Ġam Ġam-ı Ġam ı ḫaṭṭıyla yāruñ nice bir dil pür-melāl olsun / Sür ey sāḳī ayaġı mūr-ı ġuṣṣa pāy-māl olsun<br />
G432/5 Eger Bāḳīnüñ aḥvālinden istifsār iderlerse / Ġam Ġam-ı Ġam ı dil-dāra hem-dem vaḳti ḫoş devletde ʿizzetde<br />
Kt19/2 Ġam Ġam-ı Ġam ı dil taġyīr-i vażʿ itse eger devr-i zamān / Her kişi dünyāda geh maḥzūn olur geh şād-mān<br />
Mtl 20 Ġam Ġam-ı Ġam ı ḫālüñle ser-gerdān benefşe / Gehī ṭop oldı geh çevgān benefşe<br />
K12/1 Dil-i ṣad-çāki ser-i zülf-i perīşāne çeker / Bilür ol mūy ġamın amın amın her ne ise şāne çeker<br />
G98/7 Bāḳī şikenc-i zülfi ġam ġamın ġam ın yazmaġ istesem / Ṭāḳat getürmez elde ḳalemler şikest olur<br />
G280/5 Dilden giderdi ḫaṭṭı ġam ġamın ġam ın ʿaşḳ-ı ḥüsn-i yār / Defʿ itdi nār u nūr ḥicābını ẓulmetüñ<br />
G317/7 Cān u dilden ṣaḳın esrār-ı ġam ġamın ġam ın ey Bāḳī / Dime bīgāneleri maḥrem-i rāz eyleyelüm<br />
G496/2 Zāhide ‘aşḳuñ ġam ġamın ġam ın hem-ḥāl ṣandum söyledüm / Ḳılmayaydum derdümi bī-derde ifşā kāşkī<br />
G69/4 Bezm-i ġam ġamında ġam ında cān u dil yandı yaḳıldı sāḳıyā / Depret elüñ sür ayaġı meclisde yārān teşnedür<br />
G216/3 Būs u kenāruñ özler ʿaşḳuñ ġam ġamında ġam ında diller / Zevraḳları bu baḥruñ hep ol kenāre düşmüş<br />
M7/IV/2 Aḳıtdı çeşme-i çeşmüm ġam ġamından ġam ından nice demler dem<br />
G215/1 Benem şol laʿl-i mey-gūnuñ ġam ġamından ġam ından eşki āl olmış / Ḫarābāt ehline göñli şikeste bir sifāl olmış<br />
G378/1 Aḳsa gözden ḳad-i mevzūnı ġam ġamından ġam ġamından<br />
ından iki ʿayn / İki mıṣrāʿ döner ḳaşlarumuz ẕüʾl-baḥreyn<br />
G386/7 Bāḳī gedā-yı mey-gede-i ʿaşḳ olup yine / Bezm-i ġam ġamından ġam ġamından<br />
ından ol ṣanemüñ sāġar isterin<br />
G425/5 Ey felek ol gözleri şehlā ġam ġamından ġam ından ḫāk olan / Nergis-i ḳabrin degişmez ḫūşe-i Pervīnüñe<br />
422
G544/4 O Leylī-<strong>ve</strong>ş ġam ġamından ġam ından nʾola olsam pādişāh-ı ġam / Cünūn mülkin baña ıṣmarladı Mecnūn ise gitdi<br />
G215/3 Teʿālaʾllāh ne ebrūlardur ol ḥüsn āfitābında / Ġam Ġamından Ġam ından ḳāmeti māh-ı şeb-efrūzuñ hilāl olmış<br />
G47/4 Zülfüñ ġam ġamını ġam ını vaṣf idemez bī-hüşān-ı ʿaşḳ / Mānend-i şāne dilleri mestāne ṣarmaşur<br />
G154/1 Ebrūlaruñ ġam ġamını ġam ını dil-i nā-tevān çeker / Şol pehlevāna döndi ki iki kemān çeker<br />
G506/3 Alayın başuma ol kākül-i müşgīn elemin / Çekeyin her ne belā ise o bālā ġam ġamını ġam ını<br />
G506/4 Dil olup derd-i derūnum saña taḳrīr itse / Ḫançerüñ söylese görseñ dil-i şeydā ġam ġamını ġam ını<br />
G506/5 Kākülüñ bend-i belādan beni āzād itsün / Alayın boynuma ol zülf-i semen-sā ġam ġamını ġam ını<br />
G506/6 Bu şikāyet nedür inṣāf idelüm ey Bāḳī / Sen ṣafāsın süresin il mi çeker ya ġam ġamını ġam ını<br />
G36/5 Bāḳī hecrüñ ġam ġamıyla ġam ıyla cān virdi / Dād ey pādişāh-ı ʿālem dād<br />
G83/2 ʿAşḳuñ ġam ġamıyla ġam ıyla sırrını eşk-i revānumuñ / Cūyā-yı yār u ʿāşıḳ-ı dīdār olan bilür<br />
G357/2 Lüʾlū dişüñ ġam ġamıyla ġam ıyla şirişküm güherlerin / Dizdüm ümīd riştesine dāne dāne ben<br />
G465/3 Hecrüñ ġam ġamıyla ġam ıyla dīde ne demler geçürdügin / Fürḳat şebinde ben bilürin bir Ḫudāyile<br />
G486/5 Ebrūlaruñ ġam ġamıyla ġam ıyla kemān oldı ḳāmeti / Baḳī cefā vü cevrüñ elinden çekilmedi<br />
G44/2 Var ise çekmege her bār-ı ġamuñ ġamuñ / Ḫar gibi oldı raḳībüñ muʿtād<br />
G99/4 ʿUşşāḳı zīr-i ḫāke iletse nʾola ġamuñ ġamuñ / Derd-i maḥabbet ehl-i dilüñ yār-ı ġārıdur<br />
G109/6 Rāh-ı <strong>ve</strong>fāda yitüre diyü ġamuñ ġamuñ beni / Ḫūn-āb-ı dīde yollara yir yir nişān ider<br />
G112/1 Ne dem kim ġamuñ ġamuñ ġamuñ cāna hem-rāz olur / Yaşum āh u nālemle dem-sāz olur<br />
G133/5 Bāḳī peleng-i kūh-ı ġamuñ ġamuñ pençesindedür / Luṭfuñ meded yitişmez ise bir dem öldürür<br />
G161/4 Başına mürġ-i çemen gibi üşer nālelerüm / Dūd-ı dil bāġ-ı ġamuñ ġamuñ serv-i ser-efrāzı geçer<br />
G194/2 Bulmadum cāna ġamuñ ġamuñ gibi muvāfıḳ maḥrem / Çoḳ olur yār <strong>ve</strong>lī yār-ı <strong>ve</strong>fā-dār olmaz<br />
G204/2 Ḳanḳı gündür ki senüñ seng-i ġamuñ ġamuñ zaḫmından / Günbed-i çarḫ-ı felek başumuza teng olmaz<br />
G297/1 Her cefā kim eyledüñ geldi <strong>ve</strong>fālar bilmiş ol / Rūḥa rāḥatdur ġamuñ ġamuñ ġamuñ cāna ṣafālar bilmiş ol<br />
G525/4 Aġlamazdum bu ḳadar zār u zebūn olduġuma / Ḳalsa bir pāre ġamuñ ġamuñ çekmege ṭāḳat bāḳī<br />
G526/5 Tīr-i ġamuñ ġamuñ nişānesidür diyü Bāḳīyi / Allāh ki ḫalḳ çekdi çevürdi kemān gibi<br />
G316/3 Ġamuñ Ġamuñ afyonını tiryāk diyü baña ʿarż itme / Yüri ṣaġ ol benüm ʿömrüm ben ol tiryākden geçdüm<br />
G81/3 Çoḳ belā çekdi senüñ çeng-i ġamunda ġamunda dil-i zār / Nāy-<strong>ve</strong>ş nāleler eylerse şikāyet demidür<br />
M1/IV/1 Olsun ġamuñda ġamuñda bencileyin zār u bī-ḳarār / Āfāḳı gezsün aġlayuraḳ ebr-i nev-bahār<br />
G34/6 Aʿdā yanuñda ḫurrem u ḫandān u şād-mān / Bāḳī ġamuñda ġamuñda zār u dil-efgār u derd-mend<br />
G82/1 Göñül her naġme kim çeng-i ġamuñda ġamuñda iḫtiraʿ eyler / Ḳoyup elden felekde Zühre sāzın istimāʿ eyler<br />
G95/2 Şām-ı ġamuñda ġamuñda sākin-i ẓulmet-sarāy-ı miḥnete / Cām-ı ṣabūḥī ṣubḥ-dem ḫurşīd-i en<strong>ve</strong>r kendidür<br />
G137/3 Kūyuña ḳarşu ṭurup ḳıble-nümā mīli gibi / Ser-i peykān-ı ġamuñda ten-i ʿuryān ditrer<br />
G138/7 Evrāḳ-ı bāġa nʾeyledi bād-ı ḫazānı gör / Bāḳī ġamuñda ġamuñda şöyle perīşān olup gezer<br />
G154/7 Bāḳī ġamuñda ġamuñda ḫūn-ı ciger yutsa gūyiyā / Bezm-i ṣafāda cām-ı mey-i erġavān çeker<br />
G191/5 Yaḳdı yandurdı ġamuñda ġamuñda dostum düşmen beni / Didi kim biz dūzaḫ-ı cevr ü cefāya māliküz<br />
G200/7 Bir çaḳım ḳav olur ġamuñda ġamuñda göñül / Ṭutışur bir şirāre ḳatlanmaz<br />
G241/3 Bezm-i ġamuñda ġamuñda ṣanma ḳabaḳ minnetin çekem / Eşküm şarāb u dīdelerümdür baña ḳabaḳ<br />
G357/4 Ṣubḥ-ı viṣālüñ irmedi pāyāne yitdi ʿömr / Şām-ı ġamuñda ġamuñda şemʿ gibi yana yana ben<br />
G386/5 Rūz-ı ġamuñda ġamuñda ġamzeñe meyl itdügüm bu kim / Kendüm helāke ḳaṣd iderin ḫançer isterin<br />
G415/1 Fürḳatüñde göñlüm eglerdüm gül-i gül-zār ile / Gül de gitdi yaluñuz ḳaldum ġamuñda ġamuñda zār ile<br />
G434/2 Bāġda dolābı çoḳ çekdi çevürdi bāġ-bān / Öykünür diyü ġamuñda nāle vü efġānuma<br />
G477/3 Ġamzeñ ġamuñda ġamuñda dil varaḳın şöyle ṭoġradı / Efşān-per olsa gül kesemez böyle kāz ile<br />
M1/V/5 Ṭıfl-ı sirişki yirlere girsün duʿām odur / Her kim ġamuñdan ġamuñdan aġlamaya şeyḫ u şābdan<br />
G128/2 Göñül iñler ġamuñdan ġamuñdan dem-be-dem rūḥ-ı revān aġlar / Bu bāġuñ çeşme-sārı hep benüm eşk-i revānumdur<br />
423
G220/2 Olurdı pūte-i ʿaşḳunda yanmaġa rāżī / Bulaydı şaṣt-ı ġamuñdan ġamuñdan dil-i fikende ḫalāṣ<br />
G265/3 Piyāle düşmez elümden hemīşe lāle-ṣıfat / Şirār-i nār-ı ġamuñdan ṭutışdı yandı yürek<br />
K3/3 Göñül naḳdini aldı ʿayyār-ı ġamzeñ / Ġamuñdan Ġamuñdan virüp cāna dārū-yı hüş-ber<br />
G149/2 Ġamuñdan Ġamuñdan nevbet-i āh u fiġān u zāra ḳudret yoḳ / Çemende bülbül-i şūrīde şimdi başḳa mehterdür<br />
G468/7 Saña açmaz efendi gerçi Bāḳī / Ġamuñdan Ġamuñdan gögsin itdi pāre pāre<br />
G473/4 Ġamuñdan Ġamuñdan ṣūret-i Erjeng bī-hūş / Firāḳuñdan büt-i Āzer şikeste<br />
G514/4 Gül-istān-ı ġamuñdur ġamuñdur ṣaḥn-ı sīne / Açılmış aḳ güldür penbe-i key<br />
G475/2 Ṣunuben ḫ˅ān-ı viṣālüñi raḳībe her dem / Ġamuñ Ġamuñı Ġamuñ baña ġıdā eyleme iḥsān eyle<br />
G44/5 Ḫāk-i rāhuñ ideyin āhumla / Rūzgār içre ġamuñla ġamuñla ber-bād<br />
G83/1 Dil derdini ġamuñla ġamuñla dil-efgār olan bilür / Bīmār ḥālini yine bīmār olan bilür<br />
G219/1 Göñül dāġ-ı ġamuñla ġamuñla sīnede bir şemʿ uyandurmış / Çerāġ-ı ʿaşḳa bir ġarrā ḳızıl altunı yandurmış<br />
G228/6 Eşküm gibi ġamuñla ġamuñla ḳılup terk-i ḫānümān / İtdüm yoluñda varumı çeşmüm gibi telef<br />
G489/2 Ġamuñla Ġamuñla farḳuma bir tāze naʿl kesmiş idüm / Başumda āle boyanmış per-i küleng oldı<br />
ġam ġam u u ġuṣṣa ġuṣṣa [1] [1] dert <strong>ve</strong> keder<br />
G199/2 Ġam Ġam u u ġuṣṣa ġuṣṣa dil-i ʿuşşāḳa yārān-ı ṣafādandur / Göñül ḥaẓẓ eyler anlardan kişi yārāne incinmez<br />
ġam ġam ġam u u şādī şādī şādī [1] [1] hüzünlü <strong>ve</strong> neşeli<br />
G116/5 Cihān efsānedür aldanma Bāḳī / Ġam Ġam u u u şādī şādī şādī ḫayāl-i ḫ˅āba beñzer<br />
ġam ġam-ı ġam ı zülf [5] bkz. ‘zülfüñ ġamı’ md.<br />
G72/5 Serde ey Bāḳī ġam ġam-ı ġam ı zülf zülf-i zülf<br />
hümāyūn-fāl var / Sāye-i baḫt u saʿādet māye-i iḳbāl olur<br />
G114/4 Kūhdan geçse ġam ġam-ı ġam ı zülfüñle āhum ṣarṣarı / Kūh deşt ü deşt bāġ u bāġ sünbül-zār olur<br />
K24/36 Lāle reşk-i ruḫ-ı gül-gūnuñ ile pā-der-gil / Ġam Ġam-ı Ġam ı zülfüñle perīşān u mükedder sünbül<br />
G156/3 Ġam Ġam-ı Ġam ı zülfüñle dūd-ı āh-ı kebūd / Lācü<strong>ve</strong>rdī laṭīf sünbül olur<br />
G340/4 Ġam Ġam-ı Ġam ı zülfin çeküp ıraḳlardan / Fikr-i dūr u dırāza başlayalum<br />
ġam ġam-ı ġam ı ı ferd ferdā ferd<br />
ā ā [1] [1] [1] yarın kaygısı, istikbal tasası, gelecek endişesi<br />
G459/5 Ferāmūş it ġam ġam-ı ġam ı ferd ferdāy ferd<br />
āy āyı āy Bāḳī / Bu gün ṣıḥḥatteyüz minnet Ḫudāya<br />
ġam ġam-dīde ġam īde [1] [1] gamlı, kederli<br />
G46/4 ʿĀşıḳuñ ḳaʿr-ı yem-i ġuṣṣa-i hicrānuñda / Ṣadef-i dīde-i ġam ġam-dīdesi<br />
ġam īdesi pür-lüʾlūdur<br />
ġam ġam-gīn ġam n [1] bkz. ‘melūl ü ġam-gīn’ md.<br />
Kt14/1 Yār bir meclis ḳurar mı kʾanda bu ġam ġam-gīn ġam īn īn göñül / Devr elinden ṭās ṭās aġuyı bir dem içmeye<br />
ġam ġam-gīn ġam īn olmak [1] tasalanmak, üzülmek<br />
G300/3 Devlet-i dünyā içün hergiz ne ġam ġam-gīn ġam īn ol ne şād / Ber-ḳarār olmaz bilürsin ḥāl-i ʿālem ey göñül<br />
ġam ġam-ḫ˅ār ġam ḫ˅ār [1] gam çeken, üzgün ‖ ‘ġam yimek’<br />
G56/3 Eylese cevr ü cefā mihr ü <strong>ve</strong>fādur ġāyeti / Ḥaḳ budur kim ʿāşıḳ-ı ġam ġam-ḫ˅āra ġam ḫ˅āra ġāyet ḫoş gelür<br />
ġam ġam-per<strong>ve</strong>r ġam per<strong>ve</strong>r per<strong>ve</strong>r [1] [1] gamlı, tasalı<br />
G473/5 Olur ʿaşḳ içre ḫūn-ı dīde rīzān / Dil-i ʿuşşāḳ-ı ġam ġam-per<strong>ve</strong>r<br />
ġam per<strong>ve</strong>r şikeste<br />
ġam ġam-per<strong>ve</strong>rd ġam per<strong>ve</strong>rd [1] gam besleyen, gamlı<br />
M7/II/3 Ciger pür-zaḫm-ı hicrān şerḥa şerḥa cism-i ġam ġam-per<strong>ve</strong>rd<br />
ġam per<strong>ve</strong>rd per<strong>ve</strong>rd<br />
ġam ġam-zede ġam zede zede [1] [1] gamlı, kederli<br />
G281/4 Ey ʿāşıḳān-ı ġam ġam-zede ġam zede ʿīş u ṣafāyı ḳoñ / Kūy-ı belāda her biriñüz bir mekān ṭutuñ<br />
ġam ġam ġam degül! degül! [9] [9] [9] ne çıkar, zararı yok, aldırma!<br />
424
G76/2 Ḳatlüme engüşt-i yār itsün işāret ġam ġam degül degül / Ḳanġı nā-dāndur o kim ḥükm-i ḳalemden incinür<br />
G98/3 Başlar yitürse meclis-i ʿaşḳuñda ġam ġam degül degül / Bezm-i şarābda nice sāġar şikest olur<br />
G253/4 Ḫurrem olsa ġam ġam degül degül degül eşk-i revānum görse yār / ʿĀdeti tefrīḥ-i ruḫ itmekdür aḳar ṣularuñ<br />
G474/3 Vāʿiẓ çıḳarsa kürsīye her cumʿa ġam ġam degül degül / Ammā bolayki luṭf ide bayrama çıḳmaya<br />
G86/5 Ġam Ġam degül degül Bāḳī iñen açılmasa ol gül-ʿiẕār / Ser-girān olurlar eks̱er ġonca-i nev-ḫīzler<br />
G125/3 Leblerüñ māʾili ḳaçmaz ḫaṭ-ı nev-ḫāsteden / Ġam Ġam degül degül ṭālib-i nūş olana nīş-i zenbūr<br />
G438/6 Ġam Ġam degül degül gelse dile Bāḳī pey-ā-pey derd ü ġam / Eksük olmaz tekyedür mihmān mihmān üstine<br />
G495/1 Var iken ḫançerinüñ ʿāşıḳa dil-dārlıġı / Ġam Ġam degül eylese peykānı dil-āzārlıġı<br />
G533/5 Ġam Ġam degül degül Bāḳī beḳā semtine ḳılsa irtiḥāl / Nice şehler bu fenā mülkinde bāḳī ḳalmadı<br />
ġam ġam çekmek çekmek [3] [3] üzülmek, tasalanmak, kaygılanmak<br />
G149/5 Şikest eylerse nā-dān sözlerüñ ġam ġam çekme çekme ey Bāḳī / Yine ehl-i baṣīret tūtiyā eyler bu cevherdür<br />
G211/5 Devr elinden Bāḳıyā ġam ġam çekme çekme ʿālem böyledür / Gül naṣīb-i ḫār u ḫas bülbül giriftār-ı ḳafes<br />
G496/4 Ġam Ġam çeken çeken māl ü metāʿ-ı dehr-i bī-bünyād içün / Neydügin bilse meʾāl-i ḥāl-i dünyā kāşkī<br />
ġam ġam yimek yimek [5] [5] [5] bkz. TS. C. III, s. 1610-1611.<br />
1. dertlenmek, kederlenmek<br />
M9/V/5 Bi-ḥamdiʾllāh ne ġam ġam ġam yirsin yirsin elüñde sāġar-ı Cem var<br />
G63/5 Ṣafā-yı ḥālet-i ṭabʿuñ yiter eglence ey Bāḳī / Bī-ḥamdiʾllāh ne ġam ġam yirsin yirsin elüñde sāġar-ı Cem var<br />
G253/2 Baḳmasa yıllarca Nāhīdüñ yüzine ġam ġam yimez yimez / Ayda bir kez ḫāl-i ruḫsārın gören meh-rūlaruñ<br />
2. korkmak, endişelenmek, üzülmek<br />
G258/3 Nūş iden cām-ı lebüñ ölmekden aṣlā ġam ġam yimez yimez / Kim ḫumārı olmaz ey sāḳī şarāb-ı Kevs̱erüñ<br />
G534/5 Dünyede öldügüme hīç ġam ġam yimezdüm yimezdüm Bāḳıyā / Bir gice pehlūya çeksem ol melek-sīmācuġı<br />
ġamām ġamām [1] [1] bulut<br />
K23/24 Keff-i yem-i yemīni nem-i cūdın itse feyż / Bārān yirine dürr ü güher yaġdurur ġamām<br />
ġammāz ġammāz [6] [6] koğucu, gammaz ‖ kaşla gözle işaret etmek, fitlemek<br />
G117/3 Raḫt u baḫtın zevraḳuñ ḫışm āteşine yaḳmaġa / Vardılar ġammāzlar ġammāzlar şāh-ı cihāna çaḳdılar<br />
G117/4 Bir iki mismārına var ise göz dikdüñ diyü / Başına ġammāzuñ erbāb-ı ẓarāfet ḳaḳdılar<br />
gözyaşı bağlamında;<br />
G112/3 ʿAyān itdi bir bir nihān rāzumı / Dilā eşk-i çeşmüm ne ġammāz ġammāz olur<br />
G493/3 Kimse bilmezdi derūnum rāzın / Āh kim göz yaşı ġa ġamm ġa ġamm<br />
mmāz mm āz oldı<br />
gamze bağlamında;<br />
G364/4 Muttaṣıl ġamzeñ geçer bir laḥẓa baḳsañ ḥālüme / ʿĀciz olduḳ dostum <strong>ve</strong>ʾl-ḥāṣıl ol ġammāzdan<br />
ġammāzdan<br />
G161/3 Lebler ile nice zībā dirilür mürdeleri / Gerçi üftādeleri ġamze-i ġammāz ġammāzı ġammāz geçer<br />
425<br />
ġamze ġamze [54] [54] süzerek göz ucu ile bakış ‖ gözle işaret etmek; ‘El-ġamz…<strong>ve</strong> göz ile<br />
yahud göz kapağını kapamak ile ya kaş ile işaret eylemek ma’nâsınadır…’ krş. KÂMÛS, C. II, s.<br />
191; ayrıca bkz. ‘tātār-ı ġamze’ md.<br />
G67/3 Ġamze Ġamze aṣlā gözine kimseyi hīç ildürmez / Yine dil ḫastesin ol nergis-i şehlā gözedür<br />
K12/6 Sīneme nīzelerin ol müjeler ṭoġrıldur / Üstüme ḫançerin ol ġamze ġamze-i ġamze<br />
mestāne çeker<br />
G30/5 Kemend-i zülfi ey Bāḳī saña çoḳ bend geçmişdür / Velī sen ġamze ġamze-i ġamze ḫūn-rīzi cevrin gör geçenden geç<br />
G86/1 Gerçi ġāyet mestdür ol nergis-i ḫūn-rīzler / Ḳatı geçkindür <strong>ve</strong>lī ol ġamze ġamze-i ġamze ser-tīzler<br />
G102/3 Ālūdedür hemīşe dem-i zaḫm-ı sīneden / Bilmez miyin o ġamze ġamze-i ġamze ḫūnī ne ḳanludur
G118/1 Ṣanma iḳlīm-i tene ḥākim olan cānumdur / Sīnede tīr-i ġam-ı ġamze ġamze-i ġamze cānānumdur<br />
G144/3 Ḫançer-i ġamze ġamze-i ġamze ḫūn-rīzüñe tīġ-i Ḥayder / Ṣafḥa-i ʿārıżuña muṣḥaf-ı ʿOs̱mān dirler<br />
G161/3 Lebler ile nice zībā dirilür mürdeleri / Gerçi üftādeleri ġamze ġamze-i ġamze ġammāzı geçer<br />
G396/5 Vefā eyler ṣanursın Bāḳıyā ḫandān görüp yāri / Ne ḳaṣd-ı cān ider ol ġamze ġamze-i ġamze ḫūn-ḫˇārı ṭuymazsın<br />
G486/1 Cism-i żaʿīf ü zārı görüp yār bilmedi / Geçdi ḫandeng-i ġamze ġamze-i ġamze<br />
dil-dūzı ilmedi<br />
G101/3 Ḳılsun hemīşe anı emān-ı Ḫudā nigāh / İtmez nigāh ḥālüme gerçi o ġamze ġamze-kār ġamze<br />
ār<br />
G60/6 Gerçi kim ol ġamzeler ġamzeler nāzük geçerler nāzda / Līkin anlardan hilāl ebrūlaruñ diḳḳatlüdür<br />
G102/2 Der-bend-i ġamda beñzedi ḥaḳḳā o ġamzeler ġamzeler / Reh-zenlere ki elleri tīr ü kemānludur<br />
G182/3 Cān evinden ḫānümānum aldı düzd-i ġamzeler ġamzeler / Olmadı hīç kimse vāḳıf nāzükāne girdiler<br />
G68/2 Ġamzeler Ġamzeler tīġ-zen olmışdur ol ebrū ḳavvās / Rāh-ı ʿaşḳı bu gün ol ḳaşı kemānum gözedür<br />
G71/2 Ṭurralar egnindeki müşgīn zirihler seyrin it / Ġamzeler Ġamzeler ṭaḳınduġı şemşīr-i cevher-dārı gör<br />
Kt6/1 Ġamzelerden Ġamzelerden tīġ u ḫançer çekse ḳaṣd-ı ʿāşıḳa / Rüstem irmez Ḳahramān-ı çeşmüñe rūz-ı meṣāf<br />
G134/7 Gül-zār-ı cāna ṣu aḳıdur ṣanki Bāḳıyā / Dilden sinān-ı ġamzeleri şöyle ter geçer<br />
G37/3 Tīġ-i hecrüñle ber-ā-ber ḳıldı / Nā<strong>ve</strong>k-i ġamzelerüñ ġamzelerüñ zaḫmı żiyād<br />
G437/3 Bezm-i meydür güzelüm ḳan ola şāyed arada / Çekmesün ḫançerini ġamzelerüñ<br />
ġamzelerüñ mestāne<br />
K18/45 Ṭurralar milket-i Çīn nāfe-i müşgīn ol ḫāl / Gözüñ āhū-yı Ḫuten ġamzelerüñdür<br />
ġamzelerüñdür Tātār<br />
G91/3 Fiʾl-cümle öykünürdi senüñ ġamzeñ ġamzeñ oḳına / İller ḳanadı ile uçar olmayaydı tīr<br />
G104/3 Yanına alsun diyü kāfir gözüñ ġamzeñ ġamzeñ gibi / Girdiler şimdi çelīpā şekline şemşīrler<br />
G109/1 Bir ān içinde ġamzeñ ġamzeñ oḳı nice ḳan ider / Dil cān evinde ṣaḳlayup anı nihān ider<br />
426<br />
G155/1 İderken tīr-i müjgānuñ gibi ḥükmin revān ḫançer / Görüp şemşīr-i ġamzeñ ġamzeñ kendüden geçdi hemān<br />
ḫançer<br />
G199/1 Eger biñ zaḫm ura ġamzeñ ġamzeñ ten-i ʿuryāne incinmez / Ucından tek hemān bir ḥiṣṣe çıḳsun cāne incinmez<br />
G211/2 Çāk çāk itsün beni şemşīr-i ġamzeñ ġamzeñ şāne-<strong>ve</strong>ş / Zülfüñe tek ʿāḳıbet olsun müyesser dest-res<br />
G250/3 Ḳatuñda ḳanlar idüp oldı muʿteber ġamzeñ ġamzeñ / Yanuñda yollara indi idindi yir zülfüñ<br />
G325/2 Laʿlüñe teslīm ider cān borcın inkār itmezin / Ḳılmasun ġamzeñ ġamzeñ teḳāżī çekmesün medyūnluġum<br />
G348/1 Şimdi bildürdi cihāna ġamzeñ ġamzeñ āfet neydügin / ʿĀleme gösterdi ol ḳāmet ḳıyāmet neydügin<br />
G348/8 Öldürür ḳattāl-i ġamzeñ ġamzeñ dirgürür laʿl-i lebüñ / ʿĀşıḳ-ı bīmārı bilmez kimse ḥikmet neydügin<br />
G364/4 Muttaṣıl ġamzeñ ġamzeñ ġamzeñ geçer bir laḥẓa baḳsañ ḥālüme / ʿĀciz olduḳ dostum <strong>ve</strong>ʾl-ḥāṣıl ol ġammāzdan<br />
G376/2 Tīr-i ġamzeñ ġamzeñ nice ġarrā rāstlar ḥayretdeyem / Ḳana müstaġrıḳ ciger aṣlā görinmez başdan<br />
G383/4 Ḫançer-i elmās-ı ġamzeñ ġamzeñ var iken ḫūnī gözüñ / Çekmesün ʿālemde tīġ-i āhenīnüñ minnetin<br />
G393/1 Çeker göz göre ġamzeñ ġamzeñ tīġ-i bürrān / Diler kim eyleye bir demde biñ ḳan<br />
G411/2 Bī-günāh öldürmede ġamzeñ ġamzeñ ne kāfir nesnedür / Nice maẓlūm uġradı ol nā-müselmān zaḫmına<br />
G411/3 Kimse rāh-ı Kaʿbe-i vaṣluñda cān ḳurtarmadı / Zaḫm-ı ġamzeñ ġamzeñ ġamzeñ beñzemez ḫār-ı muġaylān zaḫmına<br />
G412/3 Ne mümkin mürġ-i dil vaṣluñ hevāsından güẕār itmek / Ṭutar ṣayyād-ı ġamzeñ ġamzeñ ġamzeñ şāh-bāz-ı cān-şikār elde<br />
G501/3 Cān ġam-ı ġamzeñ ġamzeñ ile maḥbes-i tenden çıḳdı / Ṣanki bir merdüm-i maḥbūs idi zindān deldi<br />
G516/5 Nişān itsün dil-i Bāḳīyi ġamzeñ ġamzeñ / Öñine hep müjeñ oḳlarını yay<br />
G543/5 Ḳadüñ servine göz dikmişdi ey serv-i revān ammā / Bu gün Bāḳī yine ġamzeñ ġamzeñ oḳın ḫāṭır-nişān itdi<br />
G272/3 Ġamzeñ Ġamzeñ oḳın çeşm-i fettānuñ yine almış ele / Şöyle beñzer dostum kāfir müselmān eyledüñ<br />
G477/3 Ġamzeñ Ġamzeñ ġamuñda dil varaḳın şöyle ṭoġradı / Efşān-per olsa gül kesemez böyle kāz ile<br />
G266/3 Devr-i ġamzeñde ġamzeñde senüñ kimseye ḫançer çekmez / Boynuma alurın ey şūḫ-ı dil-ārā ḳoluñ<br />
G79/7 Bāḳī-i ḫaste-ḫāṭırı dūr itme dīdeden / Ġamzeñden Ġamzeñden ayru kimsesi yoḳdur iler çeker<br />
G68/4 Gözeden ʿālemi müjgānuñ ile ġamzeñdür ġamzeñdür / Dime ey şāh-ı cihān tīġ u sinānum gözedür<br />
G386/5 Rūz-ı ġamuñda ġamzeñe ġamzeñe meyl itdügüm bu kim / Kendüm helāke ḳaṣd iderin ḫançer isterin
G428/3 Ṭurrañdan indi ġamzeñe ġamzeñe cān-bāz-ı dil yine / Çenberden atdı kendüsini ḫançer üstine<br />
G133/3 Çeşmüñ şu resme ʿāşıḳı ġamzeñle ġamzeñle ġamzeñle ḳatl ider / Bir nā-tevānı tīġ ile ṣan Rüstem öldürür<br />
M8/I/3 Bir yire geldi nice ġamzesi ġamzesi cādū begler<br />
G326/1 Aġyāra ḳıldı ḫançer ile ġamzesi ġamzesi hücūm / Küffāra çekdi tīġını ṣan pādişāh-ı Rūm<br />
G73/4 Ġamzesi Ġamzesi zaḫm urduġınca laʿli dermān itmede / Gerçi kim dil derdin ol āşūb-ı cān bilmezlenür<br />
G145/1 Oldı bir ṭıfluñ kemend-i zülfine cānlar esīr / Ġamzesinden Ġamzesinden ḳan ṭamar aġzında ammā būy-ı şīr<br />
G161/1 Dil-i ḫūnīnüñ o tīr-i müje dem-sāzı geçer / Nīze-i ġamzesinüñ ʿāşıḳına nāzı geçer<br />
ġamze ġamze-i ġamze ġamze i bürr bürrān bürr<br />
ān [2] [2] keskin bakış<br />
G137/4 Teşne-dildür şu ḳadar ḫūn-ı müselmān üzre / Tīġ-i kāfir gibi ol ġamze ġamze-i ġamze<br />
i bürr bürrān bürr<br />
ān ditrer<br />
G356/1 Başlar kesilür zülf-i perīşānuñ ucından / Ḳanlar dökilür ġamze ġamze-i ġamze<br />
i bürr bürrānuñ bürr<br />
ānuñ ucından<br />
ġamze ġamze-i ġamze ġamze i ccādū<br />
c<br />
ādū [2] [2] büyüleyici/sihirli bakış<br />
G253/1 Fitneye āġāz idelden ġamze ġamze-i ġamze i ccādūlaruñ<br />
c<br />
ādūlaruñ / Geh görinür gāh görinmez hilāl ebrūlaruñ<br />
G491/1 ʿAḳlumı ġamze ġamze-i ġamze i i ccādūlar<br />
c<br />
ādūlar ādūları ādūlar meftūn itdi / Göñlümi silsile-i mūları mecnūn itdi<br />
ġamze ġamze-i ġamze i fett fettān fett<br />
ān [2] [2] cezbedici/süzen bakış (aşığın gönlünü allak bullak eden bakış bağlamında)<br />
G33/5 Dil-i Bāḳī nice ābād olur kim / Yıḳar ol ġamze ġamze-i ġamze i fett fettān fett<br />
ān yaḳar ruḫ<br />
G229/1 Müje ḫaylin dizer ol ġamze ġamze-i ġamze i i fett fettān fett<br />
ān ṣaf ṣaf / Gūyiyā cenge ṭurur nīze-güẕārān ṣaf ṣaf<br />
ġamze ġamze-i ġamze i ḳattāl ḳattāl [2] [2] [2] öldürücü bakış<br />
G133/4 Ṭursun yirinde ġamze ġamze-i ġamze i i ḳattāl ḳattāl-i ḳattāl ḫūn-feşān / Başdan belālu ʿāşıḳı ol perçem öldürür<br />
G151/1 Leşger-i fitne saña ḫayl-i ḫaṭ u ḫāl yiter / Tīġ lāzım degül ol ġamze ġamze-i ġamze i ḳattāl ḳattāl yiter<br />
ġamzesi ġamzesi mekkār mekkār [1] [1] hilekâr/düzenbaz gamzeli<br />
G380/4 Zülfi sāḥir ṭurrası ṭarrār şuḫ-ı şī<strong>ve</strong>-kār / Çeşmi cādū ġamzesi ġamzesi mekk mekkār mekk ār dirseñ işte sen<br />
ġamzesi ġamzesi Tātār Tātār Tātār [1] [1] bkz. ‘tātār-ı ġamze’ md.<br />
G380/6 Gözleri ṣabr u selāmet mülkini tārāc ider / Bir amānsuz ġamzesi ġamzesi Tātār Tātār dirseñ işte sen<br />
ġanī ġanī [2]<br />
[2]<br />
1. gözü tok, doymuş ‖ ‘gönlü gani’<br />
G409/3 Gerçi ʿālemden ġanīdür ġanīdür ḥüsn-i bī-hem-tā ile / Ṣad hezārān āferīn ammā ki istiġnāsına<br />
2. zengin<br />
G445/4 Temāşā-gāh-ı ḥüsnüñde cihānı ḥayret almışdur / Ġanīnüñ Ġanīnüñ gözleri ḥayrān faḳīrüñ çeşmi dem-beste<br />
Ġānī Ġānī-i Ġānī i Mu Muṭlaḳ Mu<br />
ṭlaḳ ṭlaḳ [1] [1] mutlak zengin (esma-i hüsnâ’dan)<br />
G162/7 Ṭāʿat u maʿṣıyet ʿibāde çıḳar / Ḥaḳ Teʿālā Ġānī Ġānī-i Ġānī i i Mu Muṭlaḳdur Mu<br />
ṭlaḳdur ṭlaḳdur<br />
ġannāc ġannāc [1] [1] [1] çok nazlı/iş<strong>ve</strong>li<br />
K7/2 Bülbül-i şūrīde-dil ḳıldı niyāz-ı ʿāşıḳān / Ġonca-i ġannāc ġannāc nāz-ı nāzenīnān eyledi<br />
ġara ġaraż ġara ż [18]<br />
1. gaye, maksat, amaç<br />
G221/5 Bāḳıyā dil mülkini dil-ber niçün tārāc ider / Pādişāh olan nedür şehrini yaġmādan ġara ġaraż ġara<br />
G25/1 Laʿlüñle cām yoḳ yire eyler müdām baḥs̱ / İẓhār-ı ḥaḳ degülse ġara ġaraż ġara<br />
ż ḫod ḥarām baḥs̱<br />
G65/4 Cenāb-ı Ḥażrete yüz ṭut kim oldur ḳıble-i ʿārif / Sücūduñdan ġara ġaraż ġara<br />
ż zīrā rıżā-yı Rabb-i aʿlādur<br />
G90/3 Ḳucmaḳ degül ġara ġaraż ġara ż seni dīdārdur murād / Deryā-yı iştiyāḳ begüm bī-kenārdur<br />
G122/9 Seyr ü ṣāfa-yı bāġ u gülistān ise ġara ġaraż ġara ż / Gül-zār-ı ḥüsn-i pādişeh-i kām-kārı gör<br />
G192/5 Meyden ṣafā-yı bāṭın-ı ḫumdur ġara ġaraż ġara ż hemān / Erbāb-ı ẓāhir añlayamazlar murādumuz<br />
427
G221/1 Āsitānuñ ḫākidür firdevs-i aʿlādan ġara ġaraż ġara ż /Ḳāmetüñdür ravża-i cennetde Ṭūbādan ġara ġaraż ġara<br />
G221/2 Mürdeler iḥyā ider enfās-ı müşgīnüñ senüñ / Nuṭḳ-ı cān-baḫşuñdur iʿcāz-ı Mesīḥādan ġara ġaraż ġara<br />
G221/3 Sīm-i eşküñ yolına ḫārc eylemekden aġlama / Yā nedür ey ʿāşıḳ-ı şūrīde dünyādan ġara ġaraż ġara<br />
G221/4 Ārzū-yı cil<strong>ve</strong>-i naḫl-i revānuñdur senüñ / Bāġda seyr-i ḫırām-ı serv-i bālādan ġara ġaraż ġara<br />
M7/V/3 Ġara Ġaraż Ġara Ġaraż<br />
ż dermān ise Bāḳī yüri var derde ḳıl himmet<br />
G257/1 Bahār u bāġ ise maḳṣūd ḥüsn-i yāri görüñ / Ġara Ġaraż Ġara ż cinān ise kūy-ı nigāra varı görüñ<br />
G367/1 Ġara Ġaraż Ġara ż yār ile ʿişretdür bu nüzhet-gāh-ı ḫurremden / Mey ü maḥbūbdan ġayrı nedür maḳṣūd bu ʿālemden<br />
G449/5 Sözüm diñle muġannī naġmesin gūş eyle ey Bāḳī / Ġara Ġaraż Ġara ż saña naṣīḥatdur ḳulaḳ ṭut ḳavl-i üstāde<br />
G151/4 Ġara Ġarażu Ġara Ġarażu<br />
żuñ żu ṣayd ise ey dil o hümā-pervāzı / Şāh-bāz-ı naẓar-ı himmetüñi ṣal yiter<br />
G307/6 Bī-riyā merd-i Ḫudāsın bilürüz ey ṣofī / Ġara Ġarażu Ġara Ġarażu<br />
żuñ żu raḥmet-i Ḥaḳdur o ḳadar raḥmet bul<br />
2. arzu, istek<br />
G288/4 Meclisde būseñe ṭolaşur şöyle añların / Cāmuñ efendi bir ġara ġarażı ġara<br />
ı var tehī degül<br />
G128/3 Temāşā-yı gül ü gül-şende ārām eylemez cānum / Ser-i kūyında cānānuñ ġara ġaraż ġara<br />
ż ārām-ı cānumdur<br />
ġara ġarażı ġara ı bu ki [2] [2] [2] arzusu bu ki, maksadı bu ki<br />
K24/20 Geldi bir Hindū-yı bī-çāre-ṣıfat işigüñe / Ġara Ġarażı Ġara ı bu ki ki ḳapuñda ola çāker sünbül<br />
G483/7 Ġara Ġarażı Ġara ı bu bu ki fenā mey-gedesinde Bāḳī / Ḳıla müjgānını cārūb ola ferrāşları<br />
ġār ġāret ġār et itmek [1] yağmalamak, talan etmek<br />
G130/3 Güller siperler ile üleşdi fīloriyi / Mülk-i şitāyı ġāret ġāret idüp idüp leşger-i bahār<br />
ġarīb ġarīb ġarīb [8]<br />
[8]<br />
1. gurbet ellerde kalmış ‖ âşık<br />
G28/3 Girye ḳılsam ne ʿaceb ḫāk-i rehinden dūram / Hep ġarīb aġlamaġa ḥubb-i vaṭandur bāʿis̱<br />
G402/4 Ġarīb Ġarīb aḫşama ḳarşu zār u ser-gerdān olur ġāyet / Perīşān olduġı oldur göñül hep zülfüñe ḳarşu<br />
2. yapayalnız, gurbette<br />
428<br />
G344/3 Diyār-ı ġurbete düşdüm cüdā oldum mekānumdan / Bu yirlerde ġarībem ġarībem yoḳ-durur yanuñca hem-<br />
derdüm<br />
3. tuhaf, acayip<br />
G361/3 Ḳoyup tesbīḥ-i mercānı seni kim diñler ey vā‘iẓ / Mufaṣṣal ḳıṣṣa başlarsın ġarīb ġarīb efsāne söylersin<br />
G489/4 Ṣarardı beñzi ḥasedden benümle yāri görüp / Raḳīb-i rū-siyehe bir ġarīb reng oldı<br />
K21/7 Pür oldı şāḫları üzre yaḫdan āyīneler / Ġarīb Ġarīb ṣūrete girdi bu faṣl içinde ġazāl<br />
G290/2 Bāġ-ı ümīd içinde dilā mī<strong>ve</strong>-i viṣāl / Bir mī<strong>ve</strong>-i ġarībdür ġarībdür olur biter degül<br />
4. zavallı, kimsesiz<br />
G527/5 Ṣaçuñ bendinde dil derdin ṣorarsañ / Ġarīb Ġarīb Ġarīb üftāde müşkil ḥāle düşdi<br />
ġarīḳ ġarīḳ ḳḳılmak<br />
ḳ ılmak [1] [1] boğmak, batırmak<br />
G531/5 Bāḳī-ṣıfat virdüñ elem itdüñ gözüm yaşını yem / Ḳılduñ ılduñ ġarīḳ ġarīḳ-i ġarīḳ<br />
baḥr-i ġam deryālara ṣalduñ beni<br />
ġarḳ ġarḳ ḳḳılmak<br />
ḳ ılmak [1] boğmak (nurlara garketmek)<br />
M3/I/2 Kāʾinātı ḳıldı ıldı mirʾāt-ı cemāl-i Şāhdan / Ġarḳ Ġarḳ-ı Ġarḳ envār-ı hidāyet Rabb-i ʿizzet ṣubḥ-dem<br />
ġarḳ ġarḳ eylemek eylemek [2] [2] boğmak<br />
K14/36 Belā gird-ābına ṣalsun ʿadūñı nā-bedīd itsün / Fenā deryāsına ġarḳ ġarḳ eyleyen eyleyen Firʿavn u Hāmānı<br />
G71/6 Görme ey zāhid günāhum çoḳluġın şol ʿālemi / Maġfiret deryāsına ġarḳ ġarḳ eyleyen eyleyen Ġaffārı gör<br />
ġarḳ ġarḳ-ı ġarḳ ı ḫūn ḫūn eylemek eylemek [1] [1] kanlar içinde bırakmak, kana bulamak
G539/2 Ḳanlu baġlar gibi dil-ber baġlamış ḫūnī gözin / Ġarḳ Ġarḳ-ı Ġarḳ ı ḫūn ḫūn āḫir o çeşm-i ḫışm-nāk eyler eyler beni<br />
ġarḳ ġarḳ ġarḳ itmek itmek [7]<br />
[7]<br />
1. batırmak, sular altında bırakmak<br />
G144/6 Gözlerüm yaşı fenā virdi dile ey Bāḳī / ʿĀlemi ġarḳ ġarḳ ġarḳ ider ider ol baḥr-i firāvān dirler<br />
G411/4 Ġoncalarla zeyn olınmış naḫle döndi ḳāmetüm / Şöyle ġarḳ ġarḳ itdi itdi ḫadeng-i yār peykān zaḫmına<br />
G461/1 Şuʿle-i tīġ-i cihān-tābuñ ḳaçan kim berḳ ide / ʿĀlemi bir laḥẓada bārān-ı eşküm ġarḳ ġarḳ ide ide<br />
ide<br />
G491/5 Nīle ġarḳ ġarḳ itdi itdi tenüm seng-i cefā zaḫmından / Yaşumı cevr-i firāvān ile Ceyḫūn itdi<br />
G348/6 Ġarḳ Ġarḳ ider ider ʿālemleri bir ḳaṭre āb-ı maġfiret / Var ḳıyās it vüsʿat-i deryā-yı raḥmet neydügin<br />
G464/4 Zevraḳ-āsā ġam-ı ʿaşḳuñla yaşum gird-ābı / Ġarḳ Ġarḳ idüpdür ṣanemā çeşm-i teri döne döne<br />
1.1. sular altında bırakmak ‖ (kendini) kaybetmek<br />
G421/5 Şöyle aġlar merdüm-i çeşmüm ki ġarḳ ġarḳ itdi itdi özin / Gūyiyā bir ṭıfldur ol şimdi girdi yaşına<br />
ġarḳ ġarḳ ḳḳılmak<br />
ḳ ılmak [1] [1] -e boğmak, …ile doldurmak<br />
K9/4 Ḳıldı ıldı zemīni berf gibi naḳd-i sīme ġarḳ ġarḳ / İnʿām-ı ʿām-ı şāh-ı cevān-merd-i baḫtiyār<br />
ġarḳ ġarḳ ġarḳ olmak olmak [ [2] [ 2] -e boğmak, ihsan etmek, …ile doldurmak<br />
K19/19 Eli iḥsān u ʿaṭā mevcin urur deryādur / Ne ʿaceb ger ola ġarḳ ġarḳ-ı ġarḳ zer ü zī<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
K21/5 Bu faṣl içinde şu kim ṣabrı ḳaldı ser-māye / Olur Olur nihāl-i çemen gibi ġarḳ ġarḳ-ı ġarḳ<br />
māl u menāl<br />
ġarḳa ġarḳa-i ġarḳa i ra raḥmet ra<br />
ḥmet olmak olmak olmak [1] [1] rahmet deryasına batmak ‖ rahmet ile dolmak<br />
M2/V/8 Ġarḳa Ġarḳa-i Ġarḳa i ra raḥmet ra<br />
ḥmet ola ola rūḥ-ı revān-ı Sulṭān / Ḥūrīler mūnis ola gül-şen-i firdevs mekān<br />
1. parlak<br />
ġarrā ġarrā ġarrā [11] [11] bkz. ‘ṭuġrā-yı ġarrā’, ‘ġurre-i ġarrā’, ‘nice ġarrā’ md.<br />
K3/26 Aña cild-i ġarrā ġarrā müzehheb muṭallā / Meh-i ʿālem-ārā vü ḫurşīd-i en<strong>ve</strong>r<br />
K22/15 Bir yeşil ġarrā ġarrā zer-efşān kāġıd olmışdur çemen / Yaraşur yazılsa ger medḥ-i edīb-i nükte-dān<br />
G219/1 Göñül dāġ-ı ġamuñla sīnede bir şemʿ uyandurmış / Çerāġ-ı ʿaşḳa bir ġarrā ġarrā ḳızıl altunı yandurmış<br />
2. meşhur; ‘illustrious’ bkz. LEXİCON, s. 1338.<br />
G23/6 Şiʿr-i Bāḳī sebʿa-i iḳlīme olduḳça revān / Oḳınursa yiridür bu naẓm-ı ġarrā semt semt<br />
G310/2 Başladı gül-şende mürġ-i ḫoş-nevā nev-rūzdan / Şāh-ı gül bezminde taḳsīm itdi bir ġarrā ġarrā ġarrā ġazel<br />
3. daha güzel; bkz. LEXİCON, s. 1338.<br />
G110/5 Bāḳıyā ol āfitāb-ı ʿālem-ārā germ olup / Māhdan ġarrā yirüm var dirse <strong>ve</strong>chi vardur<br />
4. şaşaalı, gösterişli, göz alıcı<br />
G12/2 ʿĀrıżuñda ol iki zülf-i girih-gīrüñ senüñ / Ṣuya ḳonmış iki ġarrā ġarrā tāze sünbüldür baña<br />
G419/3 Basīṭ-i ḫāke bir ġarrā ġarrā ġarrā bisāṭ-ı nev ṣalup āẕer / Girihler baġladı bād-ı ṣabā āb-ı revān üzre<br />
Kt7/2 Başdan bu faḫr saña yiter kim şeh-i cihān / Ḫilʿat geyürdi naẓmuña ġarrā ġarrā firengiler<br />
5. güzel, hoş; ‘fair (women)’ bkz. LEXICON, s. 1338.<br />
G508/6 Dünyā deger ol māh-liḳā dil-ber-i ġa ġarr ġa ġarr<br />
rrā rr / Yūsufda daḫı yoḳdur anuñ ḥüsn ü bahāsı<br />
Mtl 30 Medḥ eyledüm nigārı bir aʿlā ġazel didüm / Ġarrā Ġarrā laṭīf ü dil-keş ü ġāyet güzel didüm<br />
ġarrā ġarrā maṭlaʿ maṭlaʿ [1] [1] güzel/göz alıcı matla’; bkz. ‘maṭlaʿ-ı ġarrā’ md.<br />
M3/II/7 Kilk-i üstād-ı ḳader ḳılmış bu ġarrā ġarrā maṭ maṭla maṭ maṭla<br />
laʿı la / Zīnet-i eyvān-ı ḳaṣr-ı kibriyā-yı salṭanat<br />
429
430<br />
ġā ġāşiye ġā şiye [1] at haşası; at eyerinin altına örtülen sırmalı <strong>ve</strong>ya şerit süslemeli, sahibinin<br />
ser<strong>ve</strong>tine göre kıymetli taşlarla bezenmiş örtü ‖ ‘ġāşiye ber-dūş’ (şiir bağlamında Sultan III.<br />
Mehmed’in atının gaşiyesi)<br />
K9/10 Dārā revā ki ġā ġāşiyesin ġā şiyesin ala dūşına / Lāyıḳ budur ki ola Sikender rikāb-dār<br />
gāv āv [1] öküz ‖ ‘gāv-ı zemīn’ (eskiden dünyayı boynuzunda taşıdığına inanılan öküz)<br />
G383/2 Gerd-i rāhın çihre-i aġyāra ḳondurmış ṣabā / Yükledük ol gā<strong>ve</strong> ā<strong>ve</strong> hep rūy-ı zemīnüñ minnetin<br />
ġavġā ġavġā [6] [6] kavga<br />
G157/6 Hāy u hūy-ı ḫānḳāh u naʿre-i mestāneden / Hep viṣālüñ küncidür maḳṣūd ġavġā ġavġā ġavġā bundadur<br />
G264/3 Leb-i laʿlüñle mey baḥs̱inde ġavġā ġavġā ḥadden aşmışdur / İşitseñ ḳīl ü ḳāli şīşe-i ṣahbāyı söyletseñ<br />
G496/6 Cām-ı ʿaşḳuñ cürʿasın ḳılsañ bu bezm ehline feyż / Ṣulḥa müncer olsa bu bīhūde ġavġā ġavġā kāşkī<br />
G206/4 Ḫoş gelür aña rebāb āvāzesi ġavġās ġavġāsı ġavġās yoḳ / Pādişāh-ı ʿaşḳ olanlar kūs-ı ḫāḳān istemez<br />
Kt10/2 Görme misin itlerüñ ġavġās ġavġāsını ġavġās ını bāzārda / İltifāt itmez güẕār eyler ḫırāmān şīr-i ner<br />
G372/4 Ser-i kūyuñda ger ġavġā ġavġā-yı ġavġā yı ʿuşşāḳ olmasun dirseñ / Raḳīb-i kāfiri öldür ne ceng ü ne cidāl olsun<br />
ġavġālara ġavġālara ṣalmak ṣalmak [1] [1] kavgalara atmak/bırakmak<br />
G531/1 Ḫaṭṭum ḥisābın bil didüñ ġavġālara ġavġālara ġavġālara ṣalduñ ṣalduñ beni / Zülfüm ḫayālin ḳıl didüñ sevdālara ṣalduñ beni<br />
ġavvās ġavvās [4] [4] dalgıç<br />
G220/4 O dürri vaṣf iderin ḳarşu baḥr-i naẓmumda / Sözüm güherlerine ser-fürū ider ġavvāṣ<br />
G399/5 Dürr-i naẓmuñ Bāḳıyā baş egdürür ṭāliblere / Kim żarūrī itdürür ġavvāṣa ġavvāṣa ġavvāṣa lü’lū ser-fürū<br />
K15/8 Ṭalup ġavvāṣ ġavvāṣ-ı ġavvāṣ dil ḳaldı derūn-ı baḥr-i ḥayretde / Ṣanur arayı arayı bulam ol dürr-i yek-tāyı<br />
K19/21 Nice deryā diyemem keff-i güher-rīzine kim / Anda ġavvāṣ ġavvāṣ-ṣıfat<br />
ġavvāṣ ıfat ıfat buldı güherler ḫātem<br />
ġavvās ġavvās olmak olmak [1] [1] dalmak ‖ ilimle uğraşmak<br />
K23/23 Deryā-yı ʿilme dür gibi ġavvās ġavvās olanlara olanlara olanlara / Virdi zamāne ḫidmeti silkinde intiẓām<br />
ġayb ġayb itmek itmek itmek [1] [1] [1] sır etmek, görünmez olmak (hokkabazın hüneri bağlamıyla)<br />
G130/6 Bir kīse içre lāle bu gün bezm-i bāġda / Ġayb Ġayb itdi jāle beyżaların ḥoḳḳa-bāz-vār<br />
ġaybī ġaybī [1] [1] gayb âlemi<br />
K14/31 Mücellā sīnesi āyīne-dār-ı şāhid-i ġaybī ġaybī / Muṣaffā ḫāṭırı ṣūret-peẕīr-i rāz-ı pinhānī<br />
ġāyet ġāyet [18]<br />
[18]<br />
1. çok, pek, epey<br />
G56/1 Zaḫm-ı sīnem ol gözi mekkāre ġāyet ġāyet ġāyet ḫoş gelür / Yāre açarsam revādur yāre ġāyet ġāyet ḫoş gelür<br />
G56/2 Tūtiyānuñ minnetin keḥḥāl ḳahrın çekmeden / Ḫāk-i pāyüñ dīde-i ḫūn-bāre ġāyet ġāyet ḫoş gelür<br />
G56/3 Eylese cevr ü cefā mihr ü <strong>ve</strong>fādur ġāyeti / Ḥaḳ budur kim ʿāşıḳ-ı ġam-ḫ˅āra ġāyet ġāyet ḫoş gelür<br />
G56/5 Cāna rāḥatdur ser-i kūyuñda āh itdükleri / Ol hevālar Bāḳī-i bīmāre ġāyet ġāyet ḫoş gelür<br />
G66/4 Ābı ḫoş ḫāki hevā ehline ġāyet ġāyet dil-keş / ʿĀlemüñ kūy-ı ḫarābāt bir aʿlā yiridür<br />
G86/1 Gerçi ġāyet ġāyet mestdür ol nergis-i ḫūn-rīzler / Ḳatı geçkindür <strong>ve</strong>lī ol ġamze-i ser-tīzler<br />
G215/4 Yine ol ġonca-leb bülbüllerüñ ḳanına girmişdür / Güzellik var bu gün ġāyet ḳızarmış al al olmış<br />
G286/6 Bezme gelse bir dem eglenmez gider ol ġonca-leb / Az olur gül-şende ġāyet ġāyet müddet-i ārām-ı gül<br />
G402/4 Ġarīb aḫşama ḳarşu zār u ser-gerdān olur ġāyet ġāyet / Perīşān olduġı oldur göñül hep zülfüñe ḳarşu<br />
G426/8 Ḳatı el virdi hevā ġāyet açılduḳ ġāyet ġāyet ġāyet / İşümüz ḳaldı kemāl-i kerem-i Settāre<br />
Mtl 30 Medḥ eyledüm nigārı bir aʿlā ġazel didüm / Ġarrā laṭīf ü dil-keş ü ġāyet ġāyet güzel didüm<br />
G348/5 Zāhidā olmaz riyā māniʿ nihānī ʿişrete / Gūlsin ġāyetde ġāyetde bilmezsin ẓarāfet neydügin
G385/1 Bāġ pür-naḳş u nigār oldı bahārı se<strong>ve</strong>rin / Māʾilem naḳşına ġāyetde ġāyetde nigārı se<strong>ve</strong>rin<br />
G48/2 Ġāyetde Ġāyetde teşne idi göñül āb-ı vaṣluña / Ṣusızlıġını kesdi o şemşīr-i āb-dār<br />
2. sonra, dönerken ‖ çok<br />
G56/4 Bir ʿaceb dārüʾş-şifādur kūyı derd ehline kim / Anda hep nā-ḫoş varan bī-çāre ġāyet ġāyet ḫoş gelür<br />
3. sonunda, nihayet<br />
G426/8 Ḳatı el virdi hevā ġāyet ġāyet ġāyet açılduḳ ġāyet / İşümüz ḳaldı kemāl-i kerem-i Settāre<br />
4. gaye, amaç<br />
G56/3 Eylese cevr ü cefā mihr ü <strong>ve</strong>fādur ġāyeti ġāyeti / Ḥaḳ budur kim ʿāşıḳ-ı ġam-ḫ˅āra ġāyet ḫoş gelür<br />
5. son<br />
G286/2 Sāḳıyā sür cām-ı gül-rengi degül vaḳt-i direng / Ġāyet Ġāyet-i Ġāyet ev<strong>ve</strong>l-bahār u āḫır-ı eyyām-ı gül<br />
ġāyete ġāyete irmek irmek [2] [2] sona ermek<br />
K25/39 İrdi İrdi söz ġāyete ġāyete Bāḳī ne dimek lāzımdur / Ḥāl maʿlūm ḫod ey Ḫ˅āce-i ʿālī-miḳdār<br />
M1/VII/3 Gün ṭoġdı şimdi ġāyete ġāyete irdi irdi sepīde-dem / Ruḫsār-ı ḫūb-ı ḫusrev-i rūşen-żamīri gör<br />
ġāyet ġāyetü’l ġāyet ġāyetü’l<br />
ü’l-mün ü’l mün münā mün ā [1] ‘münteheʾl-merām’ paralelliğinde<br />
K23/27 Dehre devām-ı devletidür ġāyetü’l ġāyetü’l-mün<br />
ġāyetü’l mün münā mün / Çarḫa beḳā-yı ʿizzetidür münteheʾl-merām<br />
ġayr ġayr [8]<br />
[8]<br />
1. masiva ‖ dünya işleri<br />
G339/1 Dün gice dil ḫānesin biʾl-cümle tenhā eyledüm / Ḳapu yapdum ġayra ġayra ġayra kes̱retden müberrā eyledüm<br />
G350/5 Nis̱ār itdümse ḫāk-i der-gehinden ġayra ġayra ey Bāḳī / Cihānda lüʾlū-yı mens̱ūr-ı naẓmum hep hebā olsun<br />
G223/6 İlāhī ṭabʿ-ı Bāḳīden rüsūm-ı ġayr ġayrı ġayr maḥv eyle / Ki aṣlā ḳalmaya ḳalbinde naḳş-ı mā-sivādan ḥaẓ<br />
2. başkası/başkaları<br />
G378/4 Şöyle raʿnālıġı var nergis-i şehlānuñ kim / Çeşmüñe nisbet iderlerse ne ġayr ġayr ola ne ʿayn<br />
G474/6 Dāʾim revā mı ġayra ġayra çıḳa tīġ u ḫançerüñ / Bir ḥiṣṣe daḫı ʿāşıḳ-i nā-kāme çıḳmaya<br />
G197/4 Ġayra Ġayra baş egmesek ʿaceb midür / İşigi secde-gāha mensūbuz<br />
G537/7 Bāḳıyā şāh-ı cevān-baḫt-ı cihān ṣaġ olsun / Ġayra Ġayra minnet ḳomadı himmet-i bī-hem-tāsı<br />
G146/1 Yārdan cevr ü cefā luṭf u kerem gibi gelür / Ġayrdan Ġayrdan mihr ü <strong>ve</strong>fā derd ü elem gibi gelür<br />
1. kıskançlık<br />
ġayret ġayret [4]<br />
[4]<br />
K2/49 Miḥnet-i faḳr belā ġayret ġayret-i ġayret aḳrān müşkil / Fuḳarā bendelerüñ arada deng ü ḥayrān<br />
2. kıskandırarak<br />
K2/1 İtdi şehri şeref-i maḳdem-i Sulṭān-ı cihān / Reşk-i bāġ-ı İrem ü ġayret ġayret-i ġayret i gül-zār-ı cinān<br />
3. sabır<br />
G81/2 Yār ise maḥrem-i aġyār göñül hem-dem-i zār / Gözlerüm ḳan aḳıdursa nʾola ġayret ġayret ġayret demidür<br />
4. çabalar ‖ kıskançlıklar<br />
G502/3 Āşinā olmasun aġyār ile dirdüm olduñ / Çekdügüm derd ü belālar hep o ġayretler idi<br />
ġayret ġayret-i ġayret i ḥūr ḥūr [1] [1] hurileri kıskandıran dilber; bkz. ‘reşk-i ḥūrī’ md.<br />
G125/1 Hele ben şöyle ḳıyās eylerin ey ġayret ġayret-i ġayret i ḥūr ḥūr / Kūyuña nisbet ola gül-şen-i cennetde ḳuṣūr<br />
431<br />
ġayret ġayret kemerini kemerini kemerini ku kuşanmak ku kuşanmak<br />
şanmak [1] [1] [1] canla başla savaşmak; bkz.TASAVVUFTAN DİLİMİZE, s. 124, 181;<br />
DERVİŞ ÇEYİZİ, s. 230-233.
M1/VIII/6 Ġayret Ġayret kemerlerini kemerlerini kemerlerini ḳu ḳuşandı ḳu şandı ḳılıç gibi / Aldı Ḥiṣārı virdi Ḫudā fetḥ ü nuṣreti<br />
ġayr ġayrı ġayr ı [15]<br />
1. başkası/başkaları<br />
G421/2 Ġayr Ġayrıdan Ġayr ıdan ḫālī anuñʾçün eyledüm dil ḫānesin / Tā senüñ raḫt-ı ġam-ı ʿaşḳuñ içine ṭaşına<br />
K18/50 Puḫtedür ġayr ġayrılar ġayr ılar eşʿārı <strong>ve</strong>lī puḫte piyaz / Ḫām ʿanberdür eger ḫām ise de bu eşʿār<br />
M1/VIII/4 Ḫalḳ-ı cihāna ḳırḳ sekiz gün ṭuyurmayup / Bir hafta ḳıldı ġayr ġayrılar ġayr ılar ancaḳ bu ḥāleti<br />
G395/3 Derd-i ʿaşḳı ġayr ġayrıdan ġayr ıdan ṣormañ ne bilsün çekmeyen / Anı yine ʿāşıḳ-ı nālāne söyleñ söylesün<br />
G436/4 Kūyuña ġayr ġayrıları ġayr ıları çekse raḳīb-i ḫar-ṭabʿ / Seyl-i eşkümle döner ḳadd-i dü-tā dolāba<br />
G475/1 Baña cevr ile cefā eyleme iḥsān eyle / Ġayr Ġayrıya Ġayr ıya mihr ü <strong>ve</strong>fā eyleme iḥsān eyle<br />
G515/2 İtlerüñden ġayr ġayrıyı ġayr ġayrıyı<br />
ıyı görmez raḳībuñ gözleri / Böyle ḫod-bīn eyleyen hep sensin anı ey perī<br />
G209/1 Zülf-i nigāre şāne-<strong>ve</strong>ş olursa dest-res / Miḳrāż gibi rişte-i pey<strong>ve</strong>nd-i ġayr ġayrı ġayr kes?<br />
K26/28 Ser-<strong>ve</strong>rā şiʿr degül nuṭḳ-ı Mesīḥādur bu / Ṭutalum ġayrīler ġayrīler eşʿārı ola siḥr-i mübīn<br />
2. –den başka<br />
G246/1 Ḳadeḥden ġayr ġayrı ġayr bir laʿlüñ öper yoḳ / Kemerden ġayr ġayrı ġayr bilüñi ḳucar yoḳ<br />
G322/3 Ne meclis içre nūş-ı cām idersem yād-ı laʿlüñle / O bezm ehlinde ḳalmaz cürʿadan ġayr ġayrı ġayr ayaḳdaşum<br />
G360/4 Metāʿ-ı dehr-i fānīden bu gün peymānedür varlıḳ / Ne ḳaldı cāmdan ġayr ġayrı ġayr nişān-ı devlet-i Cemden<br />
G367/1 Ġaraż yār ile ʿişretdür bu nüzhet-gāh-ı ḫurremden / Mey ü maḥbūbdan ġayr ġayrı ġayr nedür maḳṣūd bu ʿālemden<br />
3. artık, bundan böyle<br />
G148/6 Ġayr Ġayrı Ġayr dermān istemez Bāḳī ḳuluñ / Zaḫmına derdüñ devāsı ḫoş gelür<br />
G475/5 Bāḳī-i ḫaste-dili derd ile dermānde ḳoyup / Ġayr Ġayrı Ġayr derdine devā eyleme iḥsān eyle<br />
ġazā ġazā [2] [2] savaş<br />
K9/14 Ṣaff-ı ġazāda ġazāda rāyet-i iḳbāli pāy-merd / Rūz-ı <strong>ve</strong>ġāda ḳabża-i şemşīri dest-yār<br />
K20/20 Seḫāda Ḫātem-i Ṭay defterini ṭayy itdi / Ġazāda Ġazāda Seyyid-i Ġāzī ḥikāyetin baṭṭāl<br />
ġazā ġazā yol yolına yol ına [1] gaza yolunda ‖ savaşırken<br />
G155/6 Nis̱ār itdi ġazā ġazā yol yolına yol ına der-gāh-ı şehenşāha / Muraṣṣaʿ bir kemer gerdūn meh-i nev zer-nişān ḫançer<br />
ġa ġażab ġa ġażab<br />
żab-nāk żab āk olmak [1] öfkelenmek, hiddetlenmek<br />
G422/3 Görmese yār ġa ġażab ġa ġażab<br />
żab-nāk żab āk ol olıca ol<br />
ıca ıcaḳ ıca aġyārı / Ḫışm idüp ʿāşıḳın āzārlar itler yirine<br />
ġazāl ġazāl [5]<br />
[5]<br />
1. yapraklar (sonbaharda kuruması <strong>ve</strong> dökülmesi bağlamında)<br />
K21/7 Pür oldı şāḫları üzre yaḫdan āyīneler / Ġarīb ṣūrete girdi bu faṣl içinde ġaz az azāl azāl<br />
āl<br />
2. ahu, ceylan<br />
G291/1 Ṣaḥrālara düşerse nʾola nāfe-i ġazāl ġazāl / Sevdālara ṣalupdur anı dil-berā o ḫāl<br />
G427/3 İnṣāf budur kim çıḳarup misk-i ġazāli ġazāli ġazāli / İzüñ tozını ṭolduralar nāfe-i Çīne<br />
3. ahu, ceylan ‖ güzel<br />
G242/4 Dün gice ol ġazāli ġazāli ḳaçurmış raḳīb-i seg / İtler gibi aradı bulınca yataḳ yataḳ<br />
G240/4 Her ġazāluñ ġazāluñ tek ü pū itmede ardınca göñül / Şāhlar eglenemez ṣayd u şikār olmayıcaḳ<br />
432<br />
ġazāle ġazāle [1] [1] ceylan yavrusu ‖ güneş; ‘el-gızāle, sihābe <strong>ve</strong>zninde güneşe ıtlāk olunur’,<br />
bkz. KÂMÛS, C. III, s. 302-303.<br />
G456/4 Cihān pür-būy-ı müşg-i nāfe-i Çīn / Ḥamel burcında seyr eyler ġazāle<br />
ġazāle<br />
ġazel ġazel [15] [15] gazel
G15/6 Ruḫlaruñ vaṣfında Bāḳī bir ġazel ġazel naẓm itdi kim / Ehl-i diller ḳodılar adını mirʾātüʾṣ-ṣafā<br />
G112/5 Çoġ olmaz bu ṭarza ġazel ġazel Bāḳıyā / Güzel söz güherdür güher az olur<br />
G207/5 Geh şiʿr ü geh ġazel ġazel diyü dil-dāra Bāḳıyā / ʿArż iderüz nezāket ile ḥasb-i ḥālümüz<br />
G310/2 Başladı gül-şende mürġ-i ḫoş-nevā nev-rūzdan / Şāh-ı gül bezminde taḳsīm itdi bir ġarrā ġazel<br />
ġazel<br />
G353/5 Leb-i şīrīni vaṣfında ʿaceb rengīn ġazel ġazel düşdi / Oḳuñ bu şiʿri ṭūṭī-i şeker-güftāre eglensün<br />
Mtl 13 Bu devr içinde benem pādişāh-ı mülk-i suḫan / Baña ṣunıldı ḳaṣīde baña virildi ġazel<br />
ġazel<br />
G105/7 Bāḳī nʾola pervāz-ı bülend itse ġazelde ġazelde / Bāl ü per aña himmet-i yārān-ı ṣafādur<br />
G276/7 Bāḳıyā söyle lebi yādına rengīn ġazeli ġazeli / Demidür nūş-ı meyüñ mevsimidür eşʿāruñ<br />
K19/38 Tuḥfe-i bezmüñ içün bu ġazel ġazel-i ġazel i rengīni / Levḥ-i zerrīne yazup eylesün ez-ber ḫātem<br />
K24/30 Dāne ḫaṭ jāle nuḳaṭ nefḥa-i müşgīn maʿnā / Yazdı levḥ-i çemene bir ġazel ġazel-i ġazel i ter sünbül<br />
G152/7 Bāḳī nihāl-i maʿrifetüñ mī<strong>ve</strong>-i teri / ʿĀrif ḳatında bir ġazel ġazel-i ġazel i āb-dārdur<br />
G451/6 Bāḳī leṭāfet-i ġazel ġazel-i ġazel i āb-dāruñı / Ḥaḳḳā budur ki görmedük āb-ı zülālde<br />
G522/5 Vaṣf-ı cemāl-i yār ile Bāḳī ġazellerin ġazellerin / Biri birine ṣundı güzeller tuḥaf gibi<br />
G45/5 Ġazellerüñde Ġazellerüñde lebi vaṣfın eyle ey Bāḳī / Şekerle olsa bilürsin olur ḫoş-āb leẕīẕ<br />
G332/6 Bāde-i mihr ü <strong>ve</strong>fā sāġarıdur ey Bāḳī / Nʾola devr eyler ise bezm-i cihānı ġazelüm<br />
ġazelüm<br />
ġazel ġazel ġazel ṭarz ṭarzı ṭarz ı [1]<br />
G508/7 Meddāḥ olalı çeşm-i ġazālāneñe Bāḳī / Ögrendi ġazel ġazel ṭarz ṭarzını ṭarz ını Rūmuñ şuʿarāsı<br />
ġazel ġazel dimek [2] [2] gazel söylemek<br />
Mtl 30 Medḥ eyledüm nigārı bir aʿlā ġazel ġazel didüm didüm / Ġarrā laṭīf ü dil-keş ü ġāyet güzel didüm<br />
G165/5 Reʾīs-i baḥr-i naẓm olduñ bu gün ʿālemde ey Bāḳī / Ġazel Ġazel dimek dimek senüñ ṭabʿ-ı dür-efşānuñda ḳalmışdur<br />
ġazel ġazel ġazel söylemek söylemek [2] [2] gazel okumak<br />
G106/6 Vaʾllāhi ġazel ġazel söylemeden<br />
söylemeden söylemeden çoḳdan uṣanduḳ / Maḳṣūd hemān ḥāside bir pāre eẕādur<br />
G423/5 Mey-i nāb ile şarāb olsun iki ḳāfiyesi / Bir ġazel ġazel söyleyeyin söyleyeyin laʿlüñe ḥarf-i bāde<br />
ġazel ġazel-ḫ˅ān ġazel ḫ˅ān [1] gazel okuyucu<br />
G323/5 Oḳusun vaṣf-ı ruḫ-ı yār ile Bāḳī şiʿrin / Bülbül-i gül-şeni meclisde ġazel ġazel-ḫ˅ān ġazel<br />
ḫ˅ān idelüm<br />
1. gazi<br />
ġāzī ġāzī [2]<br />
[2]<br />
M1/VI/8 Minnet Ḫudāya iki cihānda ḳılup saʿīd / Nām-ı şerīfüñ eyledi hem ġāzī ġāzī hem şehīd<br />
2. savaşcı/kahraman<br />
K2/23 Ġāzīler Ġāzīler pāy-i semendin yine ḫınnāladılar / Ḫūn-ı aʿdāyı o dem kʾeylediler seyl-i revān<br />
1. vazgeçmek<br />
geçmek geçmek [65] [65] [65] bkz. TS. C. III, s. 1619-20.<br />
G30/1 Gel ey dil ḥalḳa-i müşgīn-i zülf-i pür-şikenden geç geç / Düşersin dām-ı tezvīre reh-i mekr ü fitenden geç<br />
geç<br />
G30/4 Bu bāzār içre düşmez dāne-i eşküm gibi gevher / Gel ey cān riştesi şimden girü dürr-i ʿAdenden geç geç<br />
geç<br />
G30/5 Kemend-i zülfi ey Bāḳī saña çoḳ bend geçmişdür / Velī sen ġamze-i ḫūn-rīzi cevrin gör geçenden geç geç<br />
geç<br />
G468/5 Belādur gel bu sevdādan geç geç ey dil / Ṭolaşma ḥalḳa-i zülf-i nigāre<br />
G316/3 Ġamuñ afyonını tiryāk diyü baña ʿarż itme / Yüri ṣaġ ol benüm ʿömrüm ben ol tiryākden geçdüm<br />
geçdüm<br />
G316/6 Metāʿ-ı dehr bir puldur aḳar ṣu ʿömr-i müstaʿcel / Anuñʾçün Bāḳıyā esbābdan emlākden geçdüm<br />
geçdüm<br />
G267/1 Dil-rübālarla ʿaceb kes̱reti var her yoluñ / Geçemez Geçemez ḫūblarından göñül İstanbūluñ<br />
G412/4 Ḳoyup ol zülf-i şeb-dīzi göñül geçmek geçmek diler gāhī / Velī görsem yine ḳalmaz ʿinān-ı iḫtiyār elde<br />
G2/6 Yüzüm üzre ḳadem baṣmaz cefā vü cevrden geçmez geçmez / Yolında ḳılduġumdan nʾoldı ben cismüm türāb-āsā<br />
433
G530/4 Bize esrārını açmaz meye ṭaʿn itmeden geçmez geçmez / Gel ey sāḳī geçür bundan bu ʿaḳl-ı dāniş-endūzı<br />
G134/6 Geçmez Geçmez tenaʿʿumından o kim bezm-i ʿālemüñ / Cām-ı fenāyı ʿāḳıbetüʾl-emr içer geçer<br />
2. geçinmek, kendini…saymak<br />
G275/2 Ey ser-efrāz geçen geçen kimse ne ġaddār idügin / Başuña ṭoḳunıcaḳ anlayasın gerdūnuñ<br />
K3/4 Egerçi ser-āmed geçer geçer geçer şāḫ-ı sünbül / Muʿanber ṣaçuñla ḳaçan ola hem-ser<br />
K23/28 Ey Ḫ˅āce-i yegāne senüñ āsitānuña / Bāḳī kemīne bende geçer kemterīn ġulām<br />
G62/1 Ġonca lebüñe ʿāşıḳ-ı ḫūnīn-ciger geçer geçer / Nergis gözüñe bende-i ṣāḥib-naẓar geçer<br />
G62/2 Bencileyin günin geçürür āh u vāh ile / Sencileyin <strong>ve</strong>fāsuzı her kim se<strong>ve</strong>r geçer<br />
geçer<br />
G62/4 Bu göz ü ḳaş u ġamze vü ḫāl ü ḫaṭ ile yār / Āşūb-ı dehr ü fitne-i devr-i Ḳamer geçer<br />
geçer<br />
G73/5 Nāz u istiġnā ile Bāḳīye ṭoḳınmaz geçer geçer / Rāst gelse yolda ol serv-i revān bilmezlenür<br />
G134/3 Irmaz gözini sāġar-ı meyden ḥabāb-vār / Her rūzgār-dīde ki ṣāḥib-naẓar geçer geçer<br />
G158/1 Küh-sārda olsa nʾola üftāde ṣanavber / Üftāde geçer geçer sen boyı şimşāde ṣanavber<br />
G161/1 Dil-i ḫūnīnüñ o tīr-i müje dem-sāzı geçer geçer / Nīze-i ġamzesinüñ ʿāşıḳına nāzı geçer<br />
G161/2 Kimse pervāz uramaz ʿaşḳı hevāsında anuñ / Gördügüñ şūḫ-ı cihān Rūm ili şeh-bāzı geçer<br />
G161/4 Başına mürġ-i çemen gibi üşer nālelerüm / Dūd-ı dil bāġ-ı ġamuñ serv-i ser-efrāzı geçer<br />
geçer<br />
G161/5 Nice aġyār gibi aġzı ḳara var gerçi / İtlerinüñ seg-i tāzī gibi mümtāzı geçer geçer<br />
geçer<br />
G284/2 Farḳında ḳılup yāsemeni dāġına penbe / ʿAşḳuñda geçer geçer baş açuḳ abdāl ḳaranfül<br />
G439/2 Zülfi zencīrine āşüfte göñül bende geçer geçer / Kendüsin lāyıḳ-ı ḫidmet ṣanur ol dīvāne<br />
G512/3 Gerçi şevḳ ehli geçer geçer şemʿ-i şeb-efrūz ammā / Şevḳ pervānededür kʾoda yaḳar bāl ü peri<br />
G60/6 Gerçi kim ol ġamzeler nāzük geçerler geçerler nāzda / Līkin anlardan hilāl ebrūlaruñ diḳḳatlüdür<br />
G158/5 Bāḳī o boyı ser<strong>ve</strong> hevā-dār geçermiş geçermiş geçermiş / Allāh nice beñzer dil-i nā-şāde ṣanavber<br />
G440/5 Ḫusrevā yıllar-durur yolunda Ferhāduñ geçer eçer / Māʾil ol gel Bāḳī-i şīrīn-suḫanden cānibe<br />
G161/3 Lebler ile nice zībā dirilür mürdeleri / Gerçi üftādeleri ġamze-i ġammāzı geçer geçer<br />
geçer<br />
3. delip geçmek<br />
G30/3 Neden bu menzil-i ḫākīde ārām iḫtiyār itmek / Senüñ cāndur yirüñ ey tīr-i dil-ber sen bedenden geç<br />
G543/4 Gelüp ḳonmışken ey ḳaşı kemānum dilde peykānuñ / Göñülden geçdi āḫir cān evin vardı mekān itdi<br />
G486/1 Cism-i żaʿīf ü zārı görüp yār bilmedi / Geçdi Geçdi ḫandeng-i ġamze-i dil-dūzı ilmedi<br />
G316/1 İrişdüm baḥre cūy-āsā basīṭ-i ḫākden geçdüm geçdüm / Bisāṭ-ı ḳurbe irdüm çenber-i eflākden geçdüm<br />
G364/4 Muttaṣıl ġamzeñ geçer geçer bir laḥẓa baḳsañ ḥālüme / ʿĀciz olduḳ dostum <strong>ve</strong>ʾl-ḥāṣıl ol ġammāzdan<br />
4. es geçmek, atlamak ‖ (bir besteyi) meşketmek<br />
G303/5 Bāḳī dem urma seyr-i maḳāmāt-ı ʿaşḳdan/ Geç Geç Geç āh u nāle naġmelerinden ḳarāre gel<br />
5. gelip geçmek, geçip gitmek<br />
G533/1 Gitdi Ḳayṣer ḳaṣrınuñ ṭāḳ u revāḳı ḳalmadı / Nice Kisrā geçdi geçdi ṭāḳ u ṭumṭurāḳı ḳalmadı<br />
G538/3 Turuncī ġabġabuña el ṣuna diyü raḳīb ey māh / Günüm eyvā ile geçdi geçdi vü beñzüm oldı leymūnī<br />
G387/6 Bir ḫ˅āb-ı ġaflet içre ḫayāl-i muḥālde / Geçdi Geçdi nesīm-i ṣubḥ gibi ʿömr-i nāzenīn<br />
G415/2 Devlet anuñ kim ḫayāl-i yār ola eglencesi / Ḫurrem ol dem kim geçer geçer endīşe-i dil-dār ile<br />
6. ileri geçmek, üstünlük sağlamak<br />
G217/4 Geçdi Geçdi sen serv-i semen-sīmā ṭururken ser-firāz / Gördi ʿarʿar lā-cerem bād-ı ṣabādan serzeniş<br />
K19/1 Zer ü gevherle ḳılup zī<strong>ve</strong>r-i efser ḫātem / Zīb ü zīnetde geçer hem-ser-i Ḳayser ḫātem<br />
M5/IV/3 Kimdür ol ruḫsāre-i gül-gūn ile senden geçen<br />
geçen<br />
7. kurtulmak, aşmak<br />
G316/2 Şarāb-ı laʿl-fām u zevrāḳ-ı zerrīni terk itdüm / Ben ol keştī ile ol āb-ı āteş-nākden geçdüm<br />
geçdüm<br />
434
G316/5 Muġaylān-ı belā ṭutmış ṭarīḳ-i Kaʿbe-i vaṣluñ / Efendi ben o rāh-ı pür-ḫas u ḫāşākden geçdüm<br />
G282/2 Geçmege Geçmege baḥr-i ġamdan ey sāḳī / Zevraḳ-ı mey gibi sefīne gerek<br />
8. görmek<br />
G316/4 Beni ālūde-dāmen ṣañma vāʿiẓ mest gördüñse / Senüñ bezmüñ gibi ben nice cāy-ı pākden geçdüm<br />
9. (tahta) oturmak<br />
G357/6 Bāḳī musaḫḫar oldı baña kiş<strong>ve</strong>r-i suḫan / Geçdüm Geçdüm serīr-i naẓma bu gün ḫusrevāne ben<br />
10. kurtulmak ‖ geçebilmek<br />
K18/44 Geçemez Geçemez çenber-i gīsū-yı girih-gīrüñden / Gerçi kim żaʿf ile bir ḳılca ḳalupdur dil-i zār<br />
11. geçmek ‖ esmek<br />
G310/6 Üstümüzden yil gibi geçsün geçsün ṣabānuñ himmeti / İstemezse irdügin ol serv-i sīm-endāma el<br />
12. geçmiş, geçmişte yaptığın<br />
G350/2 Ne yād eyle geçen geçen cevrin ne yaşuñdan dem ur hergiz / Ne fikr-i mā-meżā olsun ne ẕikr-i mā-cerā olsun<br />
13. karşıya geçmek<br />
G134/1 Cūy-ı fenāyı ḫalḳ birer ikişer geçer geçer / Baḥr-i belādan ehl-i tecerrüd yüzer geçer<br />
G444/2 Kenār-ı ʾīş u ṣafāya geçilse geçilse geçilse ṭolmış ile / Yine pür olsa mey-i ḫoş-güvār zevraḳda<br />
14. uzanmak<br />
G134/2 Reşk-i zülāl-i ḫançeri ḫalḳuñ bilin büker / Şehr-i dile gelince hezārān kemer geçer geçer<br />
15. kendinden geçmek<br />
G134/6 Geçmez tenaʿʿumından o kim bezm-i ʿālemüñ / Cām-ı fenāyı ʿāḳıbetüʾl-emr içer geçer<br />
geçer<br />
16. uçmak<br />
G229/4 Gökde efġān iderek ṣanma geçer geçer ḫayl-i küleng / Çekilür kūyuña mürġān-ı dil ü cān ṣaf ṣaf<br />
17. gammazlamak, koğulamak<br />
G479/3 ʿAcebā bād-ı suḫan-çīn ne ḫaṭā gördi geçer geçer / Dil-i āşüfteyi ol ṭurra-i müşgīn-būya<br />
18. (bende) geçirmek<br />
G443/2 Zülfüñüñ boynı baġlu ḳulları çoḳ / Geçmedük Geçmedük kimse ḳalmadı bende<br />
19. tahta çıkmak<br />
G453/1 Geçüp Geçüp güller serīr-i ʿizz u nāza / Seḥerden geldi bülbüller niyāza<br />
K25/27 Ṣadr-ı ʿālīye geçürse geçürse nʾola nā-dānı felek / Dāʾimā nāḳıṣı aʿlāya çıḳarur miʿyār<br />
20. yerleşmek, yerini almak<br />
K2/6 Umaruz kim bulına Kaʿbe-i maḳṣūda vüṣūl / Geçdi Geçdi Geçdi çün devlet ile yirlü yirine erkān<br />
G422/2 Giceler ṣanma sipihr üzre ḳamerdür görinen / Cānumuz ʿaksi geçer geçer geçer mihr-i münev<strong>ve</strong>r yirine<br />
21. esmek<br />
G114/4 Kūhdan geçse geçse ġam-ı zülfüñle āhum ṣarṣarı / Kūh deşt ü deşt bāġ u bāġ sünbül-zār olur<br />
22. geçen bendler<br />
G30/5 Kemend-i zülfi ey Bāḳī saña çoḳ bend geçmişdür / Velī sen ġamze-i ḫūn-rīzi cevrin gör geçenden geçenden geç<br />
geç geç otur otur [1]<br />
[1]<br />
G408/6 Geç Geç otur otur otur sedd-i Sikender gibi künc-i ʿuzlete / Başuñ egme dehr-i dūnuñ efser-i Dārāsına<br />
geçüp geçüp geçüp oturmak oturmak [1] [1] (karşısına) kurulmak<br />
G265/4 Raḳīb yanını tenhā ḳomaz ol āhūnuñ / Geçer Geçer hemān oturur oturur ḳarşusında āh o köpek<br />
435
geçüp geçüp geçüp gitmek gitmek [1] [1] gelip geçmek<br />
G337/6 Tedārük eyle bu çaġlar geçer geçer gider gider ḳalmaz / Zamān-ı furṣatı seyl-i revāna beñzetdüm<br />
geçen geçen gice gice [2] [2] dün gece<br />
G487/8 Mestāne ṣoydı o mehi Bāḳī geçen geçen gice gice / Nāzüklik ile çözdi muḳaddem ḳuşaġını<br />
G529/1 Çeşmümden aḳan ḫūn ile sāġar ṭola yazdı / Meclisde geçen geçen gice gice yine ḳan ola yazdı<br />
geçinmek geçinmek [8] [8] bkz. TS. C. III, s. 1617.<br />
1. kendini…gibi saymak, …gibi görmek<br />
K18/54 Nitekim lālelere şeb-nem olup üftāde / Güllere bülbül-i şeydā geçine geçine ʿāşıḳ-ı zār<br />
G172/4 Baḥr-i ʿaşḳ içre şinā<strong>ve</strong>r geçinenler geçinenler geçinenler ne bilür / Düşmese çāh-ı zenaḫdānuña gird-āb nedür<br />
G463/3 Naġme-i nāleme dem-sāz geçinmezdi<br />
geçinmezdi geçinmezdi benüm / Muṭrıbā ʿūduñ eger uymasa iller sözine<br />
K11/10 Ḳabā-yı cāh ile ādem geçinsün geçinsün her ḳaba cāhil / Güher göster güher meydāna gir sen tīġ-i ʿuryān ol<br />
G520/1 Oldı dil bir büt-i şīrīn-dehenüñ Ferhādı / Aña lālā geçinür geçinür Ḫusrev ü Şīrīn dadı<br />
K19/3 Meşʿal-i māhdur ol gevher-i şeb-tāb meger / Geçinür Geçinür çenber-i gerdūn ile hem-ser ḫātem<br />
2. ömür sürmek<br />
G477/1 Gül gibi ʿişret olmaz ise berg ü sāz ile / Sünbül gibi geçinmek geçinmek olur bir piyāz ile<br />
G283/3 Ehl-i diller geçinür geçinür ḫāk-i meẕelletde ẕelīl / Gün gibi evc-i felekde yiri her bir dūnuñ<br />
geçkin geçkin [1] [1] tesirli, pek geçen, çok işleyen ‖ sarhoş; bkz. TS. C. III, s. 1618.<br />
G86/1 Gerçi ġāyet mestdür ol nergis-i ḫūn-rīzler / Ḳatı geçkindür geçkindür <strong>ve</strong>lī ol ġamze-i ser-tīzler<br />
geçürmek geçürmek [1] [1] vazgeçirmek, feragat ettirmek; bkz. TS. C. III, s. 1621.<br />
G530/4 Bize esrārını açmaz meye ṭaʿn itmeden geçmez / Gel ey sāḳī geçür geçür bundan bu ʿaḳl-ı dāniş-endūzı<br />
ged gedā ged gedā<br />
ā [21] dilenci ‖ fakir; bkz. ‘kem-ter gedā’ md.<br />
K13/13 Biz ged gedā ged ā mihmāniyüz lāyıḳ görürse ḥükm anuñ / İşiginde nāne muḥtāc olduġın mihmān eger<br />
G439/3 Bir Ḳul oġlınuñ esīr oldı ḳapusında göñül / İntisāb itdi ged gedā ged ā bār-geh-i sulṭāne<br />
G350/3 Ged Gedā Ged ā gūş itse düşnāmuñ duʿālar eyler alḳışlar / Bir iki sen de sög bārī duʿā olsun s̱enā olsun<br />
G7/1 Ḫurşīd kim feżā-yı felekdür mesīr aña / Degmez ged gedālar ged ālar içre işigüñde yir aña<br />
G175/5 Şöyle şol ḳan olacaġı bize ṣunsun Bāḳī / Nev-bahār irdi ged gedālar ged gedālar<br />
ālar içecek demlerdür<br />
G64/7 Ṭoyılmaz ḫ˅ān-ı iḥsāna ḳanāʿat gelmez insāna / Kerem gördükçe ey Bāḳī ged gedālardan<br />
ged ālardan recā artar<br />
G129/1 Kūyuñ ged gedās ged gedās<br />
āsı ās oldı dil-i mübtelāyı gör / Sevdā-yı mülk ü salṭanat eyler gedāyı gör<br />
G238/4 Pāy-māl olmada āḫır şütür-i gerdūna / Pādişāh ile ged gedās ged gedās<br />
āsı ās hele yeksān ancaḳ<br />
G311/2 Ḫāl-i ruḫuñ ged gedās ged gedās<br />
āsı ās bir āvāre müşg-i Çīn / Laʿl-i lebüñ fütādesi bir ḫāk-isār laʿl<br />
G459/1 Dilā meyl itme vaṣl-ı dil-rübāya / Hevā-yı salṭanat düşmez ged gedāya ged āya<br />
G519/4 Ged Gedāya Ged āya ḳısmet-i rūz-ı ezelden / Leked-kūb-ı melāmetdür degen pāy<br />
G129/1 Kūyuñ gedāsı oldı dil-i mübtelāyı gör / Sevdā-yı mülk ü salṭanat eyler ged gedāy ged gedāy<br />
āyı āy gör<br />
M5/II/3 Her ged gedā-yı ged yı āsitānuñ bir şeh-i ṣāḥib-serīr<br />
G294/5 Bāḳıyā baña ged gedā-yı ged yı yı der-i yār olmaḳdur / Māye-i ʿizz u şeref pāye-i baḫt u iḳbāl<br />
G352/3 Der ü der-gāhına sulṭān-ı ʿaşḳuñ ser-fürū eyler / Esīr-i tāc-dār olsun ged gedā-yı ged yı ḫāk-sār olsun<br />
G386/7 Bāḳī ged gedā-yı ged yı mey-gede-i ʿaşḳ olup yine / Bezm-i ġamından ol ṣanemüñ sāġar isterin<br />
G403/4 Urmañ ged gedā-yı ged yı kūy-ı ḫarābāta seng-i ṭaʿn / Ḳoñ anı kendü ḥāline Rabb-i Raḥīm ile<br />
G408/4 İşigüñ ṭaşıyla başı ḫoş ged gedā-yı ged yı yı kūyuñuñ / Ser-fürū ḳılmaz sipihrüñ günbed-i mīnāsına<br />
K5/28 Ged Gedā-yı Ged yı āsitānuñ āsmāna ser-fürū ḳılmaz / Begenmez ḥāṣılı kem-ter ḳuluñ eyvān-ı Keyvānı<br />
K11/12 Dilā āhuñla yaḳduñ milket-i Rūmı nedür derdüñ / Ged Gedā-yı Ged yı kūy-ı yār olmaḳ dilerseñ Mıṣra sulṭān ol<br />
436
G251/5 Ged Gedā-yı Ged yı kūy-ı cānāne ṣaḳın öykünme ey Bāḳī / Sefāhatdür bilürsin muḳteżā-yı şāha taḳlīdüñ<br />
ged gedā ged ā şeklin şeklin urınmak urınmak [1] [1] dilenci kılığına girmek; bkz. ‘ṣūret-i gedā’ md.<br />
G315/4 Ṣūretā gerçi ged gedā ged ā şeklin şeklin urındum urındum ammā / Mesned-i memleket-i ma‘rifete Dārāyem<br />
ged gedā-ṣūret ged ṣūret [1] dilenci kılıklı; bkz. ‘ṣūret-i gedā’ md.<br />
G118/5 Ẓāhirā gerçi ged gedā-ṣūretem<br />
ged ṣūretem ammā Bāḳī / Maḥzen-i genc-i maʿānī dil-i vīrānumdur<br />
ged gedā-ṭabʿ ged ṭabʿ [1] dilenci yaratılışlı (‘şāhāne ṭavr’ karşıtlığında)<br />
G58/3 Her ged gedā-ṭabʿ ged ṭabʿ añlamaz āyīn-i Cemdür bezm-i mey / Bunda bir şāhāne ṭavr u özge ʿālem vardur<br />
ged gedā ged ā vü şāh şāh [1] [1] dilenci <strong>ve</strong> padişah<br />
G157/5 ʿĀḳıbet kim ser-fürū ḳılmaz ged gedā ged ā vü şāhdan şāhdan / Bār-gāh-ı ʿaşḳa kim aʿlā vü ednā bundadur<br />
ged gedā-yı ged yı bbī-ser<br />
b<br />
ser ü ppā<br />
p<br />
ā [3] [3] zavallı dilenciler/fakirler ‖ kendi başına buyruk/başı boş dervişler<br />
K17/11 Ḳandan ged gedā-yı ged yı bbī-ser<br />
b<br />
ser ü ü ppālar<br />
p<br />
ālar senüñ gibi / Ḳandan edā-yı medḥ-i şehenşāh-ı tāc-dār<br />
G52/4 Ged Gedā-yı Ged yı bbī-ser<br />
b<br />
ser ü ppāy<br />
p<br />
āy āyı āy semend-i nāza çignetme / İñende ḥüsne maġrūr olma sulṭānum bu dünyādur<br />
G484/7 Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i ʿaṭā-baḫş u kerem-güster ki devrinde /Ged Ged Gedā-yı Ged yı bbī-ser<br />
b<br />
ser ü ü ppālar<br />
p<br />
ālar geyer sincāb u semmūrı<br />
geh…..g geh…..gāh geh…..g geh…..gāh<br />
āh [5] [5] bazan…..bazan, kimi…..kimi, kâh…..kâh<br />
G253/1 Fitneye āġāz idelden ġamze-i cādūlaruñ / Geh Geh görinür gāh āh görinmez hilāl ebrūlaruñ<br />
G284/5 Geh Geh şīşe geh gehī geh kühne-sifāl ile ḳılur ʿīş / Bāḳī-<strong>ve</strong>ş olup ʿişrete meyyāl ḳaranfül<br />
G503/3 Ḫaṭṭ-ı ʿiẕārı geh geh görinür gāh āh olur nihān / Çıḳmaz beyāża baḥs̱-i ḳażā vü ḳader gibi<br />
G105/5 Geh Geh ḳulḳul-i mey göñlüm açar gāh āh dem-i nāy / Maḳṣūd benüm pādişehüm ḥüsn-i edādur<br />
Kt18/2 Geh Geh laʿlüñe şekker ezilür gāh āh āh mey-i nāb / Feryād mey-i nābdan u dād şekerden<br />
geh…..geh geh…..geh [9] [9] bazan…..bazan, kimi…..kimi, kâh…..kâh<br />
G207/5 Geh Geh şiʿr ü geh geh geh ġazel diyü dil-dāra Bāḳıyā / ʿArż iderüz nezāket ile ḥasb-i ḥālümüz<br />
G388/1 Geh Geh cefā ḳılsun niyāz ehline geh nāz eylesün / Nāz iderse ʿāşıḳa ol şūḫ-ı ṭannāz eylesün<br />
G531/2 Geh Geh āb-<strong>ve</strong>ş giryān idüp geh geh bād-<strong>ve</strong>ş pūyān idüp / Mecnūn-ı ser-gerdān idüp ṣaḥrālara ṣalduñ beni<br />
Kt19/2 Ġam-ı dil taġyīr-i vażʿ itse eger devr-i zamān / Her kişi dünyāda geh geh maḥzūn olur geh şād-mān<br />
Kt19/2 Ġam-ı dil taġyīr-i vażʿ itse eger devr-i zamān / Her kişi dünyāda geh geh maḥzūn olur geh şād-mān<br />
G207/5 Geh Geh şiʿr ü geh geh geh ġazel diyü dil-dāra Bāḳıyā / ʿArż iderüz nezāket ile ḥasb-i ḥālümüz<br />
G388/1 Geh Geh cefā ḳılsun niyāz ehline geh nāz eylesün / Nāz iderse ʿāşıḳa ol şūḫ-ı ṭannāz eylesün<br />
G531/2 Geh Geh āb-<strong>ve</strong>ş giryān idüp geh geh bād-<strong>ve</strong>ş pūyān idüp / Mecnūn-ı ser-gerdān idüp ṣaḥrālara ṣalduñ beni<br />
Kt3/2 Geh Geh nāfe gibi eyle der ü deşti muʿaṭṭar / Geh Geh ġonca gibi gül-şene gel zīnet-i bāġ ol<br />
geh…..geh…..geh geh…..geh…..geh [3] [3] [3] kimi…..kimi….. kimi, kâh…..kâh….. kâh<br />
G95/6 Geh Geh bī-dil ü bī-hūş ider geh mest ü geh geh medhūş ider / ʿAyyāre-i ġamzeñ ġamı dārū-yı hüş-ber kendidür<br />
G280/6 Geh Geh şī<strong>ve</strong> eyle bendene geh nāz u geh ʿitāb / İrdi zamānı luṭf u kerem ḳıl ʿināyetüñ<br />
G280/6 Geh Geh Geh şī<strong>ve</strong> eyle bendene geh nāz u geh ʿitāb / İrdi zamānı luṭf u kerem ḳıl ʿināyetüñ<br />
geh geh geh geh [2] [2] [2] bazan…..bazan, kimi…..kimi, kâh…..kâh<br />
G331/5 Dil-i şūrīdeye ḳıl pend ü naṣīḥat geh geh geh geh / Nefesüñ gelsün eyā ṣofī-i nāṣiḥ dem dem<br />
G398/4 İdermiş zülfüñe perrini teşbīh / Ḳatı alçaḳ ḳaçar geh geh geh geh peristū<br />
geh gehī…..gāh geh ī…..gāh [1] bazan…..bazan, kimi…..kimi, kâh…..kâh<br />
G132/4 Geh Gehī Geh ī vuṣlatda ʿāşıḳ gāh āh mehcūr / Bu dünyādur gehī mātem gehī sūr<br />
geh gehī…..geh geh ī…..geh [1] [1] bazan…..bazan, kimi…..kimi, kâh…..kâh<br />
Mtl 20 Ġam-ı ḫālüñle ser-gerdān benefşe / Geh Gehī Geh<br />
ī ṭop oldı geh geh çevgān benefşe<br />
437
geh gehī…..gehī geh ī…..gehī [1] bazan…..bazan, kimi…..kimi, kâh…..kâh<br />
G132/4 Gehī vuṣlatda ʿāşıḳ gāh mehcūr / Bu dünyādur geh gehī geh ī mātem geh gehī geh ī sūr<br />
geh gehī…..gehī….. geh ī…..gehī….. gehī [2] kimi…..kimi….. kimi, kâh…..kâh….. kâh<br />
G166/4 Olur mıydum geh gehī geh ī giryān geh gehī geh ī sūzān geh gehī geh ī nālān / Felek āyīnesi göstermeyeydi dürlü ṣūretler<br />
G132/4 Geh Gehī Geh ī vuṣlatda ʿāşıḳ gāh mehcūr / Bu dünyādur geh gehī geh ī mātem geh gehī geh ī sūr<br />
1. gelmek<br />
gelmek gelmek gelmek [137]<br />
[137]<br />
G331/5 Dil-i şūrīdeye ḳıl pend ü naṣīḥat geh geh / Nefesüñ gelsün eyā ṣofī-i nāṣiḥ dem dem<br />
G355/7 Cām zehr-ālūd ise gelsün gelsün kef-i dil-dārdan / Bāḳıyā aġyār elinden sāġar-ı Cem gelmesün<br />
K20/46 Hemīşe tā meh-i rūze gelüp gelüp bu devr içre / Riyāżet ile ire peyker-i hilāle hüzāl<br />
G163/3 Miḥnet-sarāy-ı dehre gelüp gelüp gelüp ʿīş u nūş iden / Bir dem ḫoş olsa bir nice gün derd-i ser çeker<br />
G298/3 Aġız bir idüp söylemek āsān idi yāre / Zaḫmuñla gelüp olsa eger ḫançeri yek- dil<br />
G417/6 Niçün maḥrūm ola sāʾiller ey şāh-ı Sikender-der / Revādur kāhuña Dārā gelüp gelüp eylerse deryūze<br />
K21/25 Terāne eylese bülbül çemende güftārum / Gelüp Gelüp Gelüp öñinde zemīn-būs iderdi āb-ı zülāl<br />
M2/III/5 Gelüp Gelüp aḥbāb serīrüñde seni görmeyicek / Ḳanı Sulṭān diyü eflāke irişsün efġān<br />
G398/7 Gelüp Gelüp miskīnlik itdi ḫāl-i yāre / Ḫaṭādan nāfe-i müşgīn-i āhū<br />
G543/4 Gelüp Gelüp ḳonmışken ey ḳaşı kemānum dilde peykānuñ / Göñülden geçdi āḫir cān evin vardı mekān itdi<br />
G305/7 Bāḳī birinde görmedi ḫaddüñ leṭāfetin / Gül-zār-ı dehre gerçi gelüpdür hezār gül<br />
G127/3 Tekellefsüz gelür gelür bād-ı ṣabā tārāc ider bir gün / Çemen bezminde gūyā süfre-i gül ḫ˅ān-ı yaġmādur<br />
M4/IV/3 Her ṭarafdan aḳsa dünyā mālı gelse gelse lā-yuʿad<br />
G2/7 Ṭutarken cāmı nāşī gelse gelse tāc ü günbed altında / Mey-i gül-rengi pinhān eyle ey ṣofī ḥabāb-āsā<br />
M3/IV/6 Ṭabʿ-ı pāküñ gevherinden feyżin eyler mi dirīġ / Nūr-baḫş-ı çeşme-i ḫurşīd-i en<strong>ve</strong>rdür gelen<br />
gelen<br />
M3/IV/4 Ṣāḥib-i fażl u kemālüñ virdi ḥaḳḳın rūzgār / Ol kemāl-i fażl-ı Ḥaḳdan luṭfa mażhardur gelen<br />
gelen<br />
K7/26 Ḫıdmet-i ḫāk-i cenābından gelen gelen gelen ḳadr ü şeref / Ser-firāz-ı ehl-i dil mümtāz-ı aḳrān eyledi<br />
K1/37 Bāḳī-ṣıfat ne bülbül-i rengīn-edā gele gele / Ne ola ṭalʿatuñ gibi ferḫunde gül-sitān<br />
G376/1 Nice ṭūfān oldı peydā dīde-i ḫūn-pāşdan / Nūḥ çeşmüm yanına gelse gelse dem urmaz yaşdan<br />
G134/2 Reşk-i zülāl-i ḫançeri ḫalḳuñ bilin büker / Şehr-i dile gelince gelince hezārān kemer geçer<br />
K7/4 Mehd-i gül-zār üzre geldi geldi dāye-i ebr-i bahār / Ṭıfl-ı ġonca aġzın açdı meyl-i pistān eyledi<br />
K6/8 Ṣādıḳam cāndan baña ʿaşḳuñ ʿazīz oldı disem / Ṣanma girçek ʿāşıḳuñdan dostum yalan gelür<br />
gelür<br />
G126/1 Göñül almaġa gelür gelür gelür şī<strong>ve</strong>ye āġāz eyler / Dil-i bī-çāreyi ben ʿarż idicek nāz eyler<br />
G462/1 Ḫāk-i ḳademüñ küḥli gelürse gelürse gözüm üzre / Kūyuñ yolınuñ ḫidmeti başum yüzüm üzre<br />
2. gelmek ‖ buyurmak, şereflendirmek<br />
K17/2 Gül-zāre gel gel ki cümle cihāndan nümūnedür / Ṣaḥn-ı çemende ḥāṣıl olur seyr-i her diyār<br />
G23/5 Bir ḳadem baṣ luṭf ile gel gel gül-şene ey serv-ḳad / Bileler eksükligin her serv-i bālā semt semt<br />
G71/4 Seyr-i bāġ-ı bezme gel gel cām-ı mey-i gül-gūna baḳ / Gül-şen-i cennetde açılmış gül-i bī-ḫārı gör<br />
G177/4 Beni öldürmege gel gel ey püser ihmāl itme / Atalar dimediler ḫayr işi teʾḫīr ideler<br />
G277/3 Ḳandasın biz de gel gel ey āfet-i devrān görelüm / Nice bir öpe ḳuca görişe ṭavḳ u kemerüñ<br />
G289/1 Gül-zāra gel gel gel nesīm-i ṣabā gibi ḫoş-dem ol / Açıl derūn-ı ġonca gibi şād u ḫurrem ol<br />
G303/4 Gördüñ ḳabā-yı ʿömre beḳā yoḳ bu bāġda / Gül gibi sen de pīreheni pāre pāre gel gel<br />
G306/2 Gül-zāre gel gel gel ki pāyüñe ḳaṣd-ı nis̱ār içün / Dāmānın itdi pür-güher-i şāh-vār gül<br />
G399/4 Bāġa gel gel āyīne-i āb üzre gāhī cil<strong>ve</strong> ḳıl / Eylesün ol ḳāmete her serv-i dil-cū ser-fürū<br />
Kt3/2 Geh nāfe gibi eyle der ü deşti muʿaṭṭar / Geh ġonca gibi gül-şene gel zīnet-i bāġ ol<br />
438
G122/4 Ḫāmūş yatma bister-i ġafletde ṣubḥ-dem / Gel Gel merġ-zāra ġulġule-i mürġ-i zārı gör<br />
G545/1 Gel Gel bāġa temāşā idegör āb-ı revānı / Seyr eyle nedür sürʿat-i ʿömr-i güẕerānı<br />
G418/2 Şekker dökerdi bāġa mükerrer şitāda berf / Ebr-i bahār geldi pür itdi nebāt ile<br />
K18/4 Yine ferrāş-ı ṣabā ṣaḥn-ı ribāṭ-ı çemene / Geldi Geldi bir ḳāfile ḳondurdı yüki cümle bahār<br />
K22/10 Gerçi merdāne ṣoyındı girdi meydāne dıraḫt / Geldi Geldi ḳış baṣdı <strong>ve</strong>līkin virmedi aṣlā emān<br />
M3/IV/1 Şād oluñ kim Pādişāh-ı dād-güsterdür gelen gelen / Ḫusrev-i ʿādil şehenşāh-ı muẓafferdür gelen<br />
gelen<br />
M3/IV/2 Dā<strong>ve</strong>r-i Dārā-ḫaşem Dārā-yı İskender-ḳadem / Ḫusrev-i fermān-revā-yı heft kiş<strong>ve</strong>rdür gelen gelen<br />
gelen<br />
M3/IV/5 Devletinde miḥnet-i devrāndan ey Bāḳī ne ġam / Ḥamdüliʾllāh Pādişāh-ı bende-per<strong>ve</strong>rdür gelen<br />
gelen<br />
K24/29 Bezmüñe gelmek gelmek ile bu ne kerāmetdür kim / Dimeye ṣayf u şitā bitüre micmer sünbül<br />
K6/17 Ḳanı ol gelmez gelmez gelmez diyü baḥs̱ eyleyen cāhilceler / Ḥaḳ budur kim ʿāḳıle anlar ḳatı nā-dān gelür<br />
G17/3 Ne bilsünler ḳarañuda anuñ göz ḳıpduġın iller / Gice ḫāl-i ruḫuñla baḥs̱ içün gelmiş gelmiş meger kevkeb<br />
M1/VIII/5 Tedbīri gör ki irmedi kimse ḫayāline / Āṣaf cihāna gelse göreydi <strong>ve</strong>zāreti<br />
G146/5 Bāḳıyā ḳanḳı göñül şehrine gelse gelse şeh-i ʿaşḳ / Bile endūh u belā ḫayl u ḥaşem gibi gelür<br />
G286/6 Bezme gelse gelse bir dem eglenmez gider ol ġonca-leb / Az olur gül-şende ġāyet müddet-i ārām-ı gül<br />
G318/4 Müşgīn-nesīm oldı hevā ʿanber-şemīm oldı ṣabā / Gül-zāra gelse gelse ġālibā urmaz Ḫutenden nāfe dem<br />
G391/5 Bu bezm-i dil-güşāya maḥrem olmaz Bāḳıyā herkes / Di gelsün gelsün ehl-i diller gelmesün bīgāneler dönsün<br />
M2/III/3 Ḫala Sulṭān diyü şeh-zādeler iḳbāl itsün / Gelsün Gelsün ol luṭf u kerem kānına şād u ḫandān<br />
K24/6 Ṣaḥn-ı gül-zāra gelüp gelüp gelüp eyledi ʿarż-ı dīdār / Jālelerden ṭaḳınup gūşına gevher sünbül<br />
K6/9 Cānuma cānlar ḳatar gelse peyām-ı vaṣl-ı yār / Ṣan nesīm-i luṭf-ı Şāhenşāh-ı ʿālī-şān gelür gelür<br />
gelür<br />
K25/26 Ne şeref cāh ile ger olsa zamānen sābıḳ / Gül-i ter ṣoñra gelür gelür gül-şene ev<strong>ve</strong>l ḫas u ḫār<br />
K6/2 Vaṣl-ı yāra cān ile oldur ḫırīdār olduġum / Gelse Gelse biñ naḳd-i revāne bir demi erzān gelür<br />
G438/6 Ġam degül gelse gelse dile Bāḳī pey-ā-pey derd ü ġam / Eksük olmaz tekyedür mihmān mihmān üstine<br />
G502/4 Gelse Gelse ol şūḫ-ı cefā-pīşe dil-i vīrānı / Tīşe-i cevr ile bir pāre meremmetler idi<br />
K11/4 Ḳo emvāc-ı belā gelsün gelsün naṣībin rūzgār alsun / Derūnuñ derdini keşf itme sen deryā-yı ʿummān ol<br />
G328/5 Zer gibi ḳalbi ṣāf olan gelsün gelsün / Āteş-i meyde imtiḥān idelüm<br />
K6/1 Rāh-ı çeşmümden dile tāb-ı ruḫ-ı cānān gelür gelür / Ḫāne-i cāna żiyā-yı mihr-i nūr-efşān gelür gelür<br />
K6/4 Nūş-ı cān eyler göñül cemʿiyyet-i ḫāṭır bulur / Tārumār eyler yine ol gözleri mestān gelür<br />
gelür<br />
K6/13 Āsitānı ḫākini ḳıldı Ḳırım ḫānı ḳonaḳ / İrte bir gün seyr idüñ ḫāḳān-ı Türk-istān gelür<br />
K6/14 Bir ḫaṭā ẓann eyleyüp ebrūların çīn eylese / Cān atar der-gāhına Faġfūr ile Ḫāḳān gelür<br />
K6/15 Perçem-i tūġından irdükçe Freng-istāna tāb / Sāye-i serv-i bülend-i ḳaddin özler bān gelür gelür<br />
K6/16 Şād-mān olsun ʿAcemler gözleri aydın yine / Mīr Ḫaydar nūr-ı çeşm-i ḫusrev-i Īrān gelür<br />
gelür<br />
K6/20 Oḳuduḳça naʿtuñı her gūşeden gūş itmege / Cān-ı Selmān rūḥ-ı pāk-i Ḥażret-i Ḥassān gelür<br />
gelür<br />
K6/22 ʿArṣa-i sīmīn-i ṣubḥ üstinde dāʾim gūy-ı zer / Tā ḫam-ı çevgān-ı gerdūn içre ser-gerdān gelür gelür<br />
K27/17 Düḫūl-i meclis-i ḫāṣına ruḫṣat mümkin olmazsa / Buḫārīden gelür diñler ḥadīs̱in ṭālib-i maʿnā<br />
G131/3 Çihresinden lebi yādıyla gelür gelür dil gūyā / Şarḳdan ḫ˅āce gelür laʿl-i Bedaḫşān getürür<br />
G184/6 İltifātuñ göricek Bāḳīye ḳapuñda şehā / Ḥased ehli nice bir bunda gelür bu didiler<br />
G371/3 Her yañadan ayaġına altun aḳup gelür gelür / Eşcār-ı bāġ himmet umar cūy-bārdan<br />
G396/2 Görüp ben zārı dāmen-gīr olursın ey seg-i dil-ber / Gelür Gelür kūy-ı nigāra her gice aġyārı ṭuymazsın<br />
G51/4 Ḳaddüñe ḳul olmaġa gelmiş gelmiş dizilmiş ḳarşuña / Servler ṭurmış çemen ṣaḥnında ḳāmet gösterür<br />
G456/2 Çemende ʿīşa gelmiş gelmiş ġonca-i ter / Biraz gül baġlamış bir dest-māle<br />
K9/20 Bāḳī duʿācı pīr ḳuluñ geldi geldi geldi ḫusrevā / Eyler cenāb-ı ḥażretüñe ʿarż-ı iftiḳār<br />
K6/18 El süvār oldı kümeyt-i ḫāmeye şimden girü / Ṣanma Bāḳī gibi şāhā fāris-i meydān gelür<br />
gelür<br />
K6/10 Ḫān Murād ol kāʾinātuñ ḳıble-i iḳbāli kim / Kaʿbe-i der-gāhına şāhān u dervīşān gelür<br />
439
3. gelmek ‖ çekilmek (kenara)<br />
G303/1 Raḥm eyle āb-ı dīde-i gevher-nis̱āre gel / Emvāc-ı baḥr-i eşkümi seyr it kenāre gel<br />
gel<br />
G468/3 Miyān-ı baḥr-i istiġnādan āḫır / Gelürsin Gelürsin rūzgār ile kenāre<br />
4. katılmak<br />
G303/2 Zāhid ne lāzım ehl-i dile kīne-i şütür / Gir bezm-i ʿīş u ʿişrete sen de ḳıtāre gel<br />
gel<br />
5. yönelmek, yanaşmak<br />
G440/5 Ḫusrevā yıllar-durur yolunda Ferhāduñ geçer / Māʾil ol gel gel Bāḳī-i şīrīn-suḫanden cānibe<br />
6. yaklaşmak (zamanı gelmek)<br />
K5/5 Metāʿ-ı maʿrifet geldi geldi revācın bulduġı demler / Zer-efşān eylesün nergisler evrāḳ-ı gül-istānı<br />
G155/7 Tażarruʿ demleri geldi geldi geldi Cenāb-ı Ḥaḳḳa ey Bāḳī / İdüp Fetḥ āyetin ezber dilin ḳılsun revān ḫançer<br />
G175/3 Seyr-i deryāya ne ḥācet dem-i ṣaḥrā geldi geldi / Gūyiyā ṣaḥn-ı çemen şimdi yem-i aḫḍardur<br />
G181/1 Bahār eyyāmı geldi geldi tāze ʿāşıḳlıḳ zamānıdur / Ṣular cūş itdügi demdür bulanıḳlıḳ zamānıdur<br />
G276/3 Nev-bahār oldı yine geldi geldi geldi cünūn eyyāmı / Ṭaḳdı zencīrlerin bād-ı bahār enhāruñ<br />
G39/6 Şimdi tīġ-i cevr ile öldürme ḳurbān olduġum / ʿĪd-ı Edḥā geldüginde geldüginde idesin ḳurbān-ı ʿīd<br />
7. çıkagelmek<br />
G23/3 Leşger-i ġam geldi geldi dil şehrine ḳondı cavḳ cavḳ / Ḳopdı yir yir fitne vü āşūb u ġavġā semt semt<br />
G466/4 Āl fānūs ile geldi geldi giceden gül-zāra / Virdi ṣaḥn-ı çemenüñ yollarına fer lāle<br />
G489/5 Yüzin eline alup geldi geldi geldi meclise ṣofī / Bu gice rişte-i tesbīḥi tār-ı çeng oldı<br />
G536/5 Būy-ı zülfinden ṣabā geldi geldi dem urdı cānuma / ʿĀşıḳ-ı āşüfte itdi Bāḳıyā ol dem beni<br />
8. bulmak, karşılaşmak<br />
G297/1 Her cefā kim eyledüñ geldi geldi <strong>ve</strong>fālar bilmiş ol / Rūḥa rāḥatdur ġamuñ cāna ṣafālar bilmiş ol<br />
9. denk gelmek, çıkmak, rastgelmek<br />
G320/1 Cemāl-i ʿālem-ārāsından ol māhuñ niḳāb açdum / ʿAceb ferḫunde geldi geldi fāl-i aḥvālüm kitāb açdum<br />
M3/IV/7 Dest-gīr-i ehl-i dil kimdür diyü fāl eyledüm / İşbu beyt-i rūşen ü pākīze-gevherdür gelen<br />
gelen<br />
10. hatıra gelmek<br />
G445/5 Bir elde Bāḳıyā gül gibi sāġar var iken geldi geldi / Ḫayāl-i kākül-i müşgīni sünbül ṣundı bir deste<br />
11. dönmek<br />
G498/1 Göñül şevḳ-i ruḫuñla yana geldi / Cemālüñ şemʿine pervāne geldi<br />
geldi<br />
12. sunulmak<br />
G498/4 Dil-i pür-ḫūn baña bezm-i ezelden / Leb-ā-leb bir ṭolu peymāne geldi<br />
geldi<br />
13. girmek, ayak basmak<br />
G498/5 Zebūn olmaz ʿacūz-ı dehre Bāḳī / Bu meydāne begüm merdāne geldi<br />
G164/3 Gelemez Gelemez bezm-i ʿīşa vāʿiẓ ü şeyḫ / Bunda nā-sāz u nā-sezā nʾeyler<br />
G405/4 Ṣofī gelicek gelicek açma ṣaḳın ʿaşḳ ḥadīs̱in / Dānā-dil iseñ sırruñı nā-dāne ṭuyurma<br />
G355/6 Naʿre-i mestānemi gūş eyleyüp dil-ber dimiş / Kūyuma bir daḫı ol rüsvāy-ı ʿālem gelmesün<br />
gelmesün<br />
G391/5 Bu bezm-i dil-güşāya maḥrem olmaz Bāḳıyā herkes / Di gelsün ehl-i diller gelmesün gelmesün bīgāneler dönsün<br />
G328/6 Gelmesün Gelmesün bezm-i ʿīşa nā-maḥrem / Nergis-i bāġı dīde-bān idelüm<br />
G495/2 Dili dil-ber yapar aġyār yıḳılsun gitsün / Gelmesün Gelmesün Gelmesün görmeyelüm kendüye miʿmārlıġı<br />
K21/17 Şu deñlü şān-ı şerīfinde var anuñ ʿaẓamet / Ki kendüsin yitürür meclisine gelse gelse celāl<br />
14. sığınmak<br />
440
G500/2 Ḳaçup dil tāb-ı ḫurşīd-i sitemden / Penāh-ı sāye-i Yezdāne geldi<br />
geldi<br />
G500/5 Diler kim dād ola Bāḳī felekden / Cenāb-ı Ḥażret-i Sulṭāne geldi<br />
geldi<br />
15. çıkmak (divana/huzura) ‖ divaneleşmek (Mecnun bağlamında)<br />
G500/3 Ḳapuñda dād umar ey şāh-ı ʿādil / Dil-i mecnūnı gör dīvāne geldi<br />
16. <strong>ve</strong>rilmek, lutfedilmek<br />
G500/4 Cihānda ʿadl u dād u fażl u iḥsān / Şeh-i ʿādil Süleymān Ḫāne geldi<br />
geldi<br />
17. yüz sürmek (eşiğe)<br />
K24/20 Geldi Geldi bir Hindū-yı bī-çāre-ṣıfat işigüñe / Ġarażı bu ki ḳapuñda ola çāker sünbül<br />
18. zuhur etmek, ortaya çıkmak<br />
M8/II/3 Ṣanmañuz nevʿ-i beşerden gele gele bu şī<strong>ve</strong>leri<br />
19. çıkmak (meydana çıkmak)<br />
G439/4 Zer devātın ṭaḳınup çıḳsa evinden seḥerī / Āfitāb aña ber-ā-ber gelemez meydāne<br />
K4/11 Edāsı Selsebīl-i bāġ-ı Rıḍvān / Ḥurūfı ravżadan gelmiş reyāḥīn<br />
K18/49 Bāġ-ı medḥüñde olur cümleye ġālib tenhā / Baḥs̱ içün gelse gelse eger bülbül-i ḫoş-naġme hezār<br />
20. yayılmak<br />
M3/IV/3 Nefḥa-i müşgīn-nesīm-i ḫulḳı ṭutdı ʿālemi / Her ṭarafdan şimdi būy-ı ʿūd u ʿanberdür gelen<br />
gelen<br />
21. yaklaşmak<br />
G307/2 Gelme Gelme bī-nām u nişān ehl-i ḫarābāt içre / Yüri var şehr-i melāmetde biraz şöhret bul<br />
M8/IV/2 Gelmedi Gelmedi yanuma zen ḳısmı meger duḫter-i rez<br />
22. (geri) dönmek<br />
G526/1 Terk itdi ben żaʿīfini gitdi revān gibi / Gelmek Gelmek müyesser olmadı bir daḫı cān gibi<br />
23. akmak (gözyaşları)<br />
G355/1 Gün yüzin hem gösterür hem dir göze nem gelmesün / Çeşme-i çeşme nice eşk-i dem-ā-dem gelmesün<br />
gelmesün<br />
24. istememek, arzu etmemek<br />
G355/2 Sāz-ı āhum baña bes bülbül gerekmez hem-nefes / Nāy-i nālem var iken bir daḫı hem-dem gelmesün<br />
gelmesün<br />
G355/4 Eşk-i sīm ü çihre-i zerdi yiter <strong>ve</strong>ch-i maʿāş / Bir cihetden ʿāşıḳa dīnār u dirhem gelmesün gelmesün<br />
gelmesün<br />
G355/7 Cām zehr-ālūd ise gelsün kef-i dil-dārdan / Bāḳıyā aġyār elinden sāġar-ı Cem gelmesün<br />
gelmesün<br />
25. (bundan sonra) gelmemek<br />
K13/14 Gelmeye Gelmeye bir daḫı mis̱li dehre biñ saʿy itseler / Heft aḫter nüh felek yanınca çār erkān eger<br />
G373/5 Gelmeye Gelmeye sen gül-ʿiẕārı vaṣf ider bülbül-ṣıfat / Gül-sitān-ı ʿāleme Bāḳī gibi bir nükte-dān<br />
26. cesaret edememek<br />
G326/4 Gelmez Gelmez senüñle maʿrekeye ḫaṣm-ı kūr-baḫt / Olmaz hümā-yı devlete hem-sāye būm-ı şūm<br />
27. yapışmak, değmek<br />
G18/5 Bade nūş itseñ kenār-ı cāma gelse gelse leblerüñ / Duḫter-i rez gūşına gūyā ṭaḳarlar laʿl-i nāb<br />
28. canlanmak (hayal)<br />
G433/4 Cānı defʿ eyle dilā gelse gelse ḫayāl-i cānān / Ṣoḥbet-i ḫās idelüm ḫāneyi bī-ġayr eyle<br />
29. dökülmek, kapatmak<br />
G498/3 Gelüp Gelüp kāfir ṣaçuñ ruḫsāruñ üzre / Yüzüñ nūrın görüp īmāne geldi<br />
30. gibi gelmek<br />
441
K6/3 Bāġ-bān-ı gül-şen-i ʿaşḳuñ olan ʿāşıḳlara / Dāġı gül dūd-ı kebūdı sünbül ü reyḥān gelür<br />
K6/11 Şehr-i dārüʾl-mülk-i ʿadlin seyr iden ʿāriflere / Ḫıṭṭa-i maʿmūre-i ʿālem dih-i vīrān gelür<br />
gelür<br />
K6/17 Ḳanı ol gelmez diyü baḥs̱ eyleyen cāhilceler / Ḥaḳ budur kim ʿāḳıle anlar ḳatı nā-dān gelür<br />
gelür<br />
G45/3 Cefā-yı yār ile muʿtād olıncadur müşkil / ʿAẕāb ʿaẕb olur āḫır gelür gelür ʿitāb leẕīẕ<br />
G146/1 Yārdan cevr ü cefā luṭf u kerem gibi gelür gelür / Ġayrdan mihr ü <strong>ve</strong>fā derd ü elem gibi gelür<br />
gelür<br />
G146/2 Fürḳat-i yār ḳatı zār u zebūn itdi beni / Döymeyem miḥnet-i hicrāna ölem gibi gelür<br />
gelür<br />
G146/3 Uydurup leşger-i ʿuşşāḳını ol şāh-ı cihān / Nāz ile ṣalını ṣalını ʿalem gibi gelür<br />
gelür<br />
G146/4 Dil-i pür-ḫūn elem-i ʿaşḳuñ ile cūş ideli / Çeşme-i çeşmüñ aḳan ṣuları dem gibi gelür<br />
gelür<br />
G146/5 Bāḳıyā ḳanḳı göñül şehrine gelse şeh-i ʿaşḳ / Bile endūh u belā ḫayl u ḥaşem gibi gelür gelür<br />
gelür<br />
gel! gel! [21] [21] gel hele! ‖ hadi<br />
M8/VI/1 Bāḳıyā gel gel olalum Kaʿbe-i dil yolına peyk<br />
G35/6 İbrāmı gel gel ey sāḳī-i gül-çihre ḳo sen de / Almışdur olan ʿaḳlumuz ol şūḫ-ı perī-zād<br />
G40/3 Güher-i cāmı yitürdük bizi ġam öldüriyor / Sāḳıyā gel gel bulı vir ḳanda ise ara meded<br />
G59/5 Sāḳıyā gül-gūne-<strong>ve</strong>ş gel gel bāde-i gül-gūnı sür / Lāle-reng olsun ḳızarsun ol iki ruḫsāreler<br />
G235/5 Şāh-ı kiş<strong>ve</strong>rden dilā gel gel çekme sancaḳ minnetin / Kendü dūd-ı āhıdur zīrā livā-yı mīr-i ʿaşḳ<br />
G303/1 Raḥm eyle āb-ı dīde-i gevher-nis̱āre gel gel / Emvāc-ı baḥr-i eşkümi seyr it kenāre gel<br />
G303/3 Meydür miḥekk-i tecribe-i pīr-i mey-fürūş / ʿArż eyle naḳd-i ḳalbüñi ṣāḥib-ʿayāre gel<br />
gel<br />
G468/5 Belādur gel gel bu sevdādan geç ey dil / Ṭolaşma ḥalḳa-i zülf-i nigāre<br />
G478/3 Yā terk-i nām u neng it yā ʿaşḳı ḳo göñül gel gel gel / Neng ile nām ṣıġmaz ʿaşḳ ile bir arada<br />
G536/4 Benden ögren gel gel gel ḥaḳīḳat yolını ey yār kim / İtmezem terk günde biñ kez öldürürken ġam beni<br />
M1/IV/7 Ey dil bu demde sensin olan baña hem-nefes / Gel Gel nāy gibi iñleyelüm bārī zār zār<br />
M6/VIII/3 Ge Gel Ge l bir kenāra meclis-i mihr ü <strong>ve</strong>fāyı ḳur<br />
G30/1 Gel Gel ey dil ḥalḳa-i müşgīn-i zülf-i pür-şikenden geç / Düşersin dām-ı tezvīre reh-i mekr ü fitenden geç<br />
G30/4 Bu bāzār içre düşmez dāne-i eşküm gibi gevher / Gel Gel ey cān riştesi şimden girü dürr-i ʿAdenden geç<br />
G208/1 Gel Gel ey sāḳī bulınmaz böyle ʿālī dil-güşā meclis / Getür cām-ı muṣaffāyı kim olsun pür-ṣafā meclis<br />
G433/2 Baḥr-i sīm-āb yaşum zevraḳ-ı laʿlin çeşmüm / Gel Gel deñiz yüzlerin ol zevraḳ ile seyr eyle<br />
G530/4 Bize esrārını açmaz meye ṭaʿn itmeden geçmez / Gel Gel ey sāḳī geçür bundan bu ʿaḳl-ı dāniş-endūzı<br />
G542/4 Gel Gel ẓuhūr it ḳandasın ey Mehdī-i ṣāḥib-ḳırān / Kim cihānda ẓāhir olmaduḳ ʿalāmet ḳalmadı<br />
Mtl 10 Dāʾim olmaz devr-i gül devrān ise bāḳī degül / Gel Gel begüm dönsün ḳadeḥ bundan yig olmaz devr-i gül<br />
gel gel berü! berü! [1] yaklaş!, bu tarafa gel!<br />
G205/2 Çekemez kimse ayaġum diyü lāf urma iñen / Sāḳıyā elleşelüm gel gel gel berü berü meydāne biraz<br />
gel gel gel bu bu sevd sevdādan sevd ādan geç! geç! geç! [1] [1]<br />
[1]<br />
G468/5 Belādur gel gel bu bu sevd sevdādan sevd ādan geç geç ey dil / Ṭolaşma ḥalḳa-i zülf-i nigāre<br />
gel gel gör! gör! [1]<br />
[1]<br />
G57/1 Baḳ cām-ı ʿīşa āyīne-i pür-ṣafā budur / Gel Gel Gel gör gör gör ḥabāb-ı sāġarı necm-i hüdā budur<br />
gel gel gel ʿinād eyleme! [1] [1] inadı bırak!<br />
G38/3 Ṣofī ṣafā-yı cām ile dilden keder gider / Rindān-ı sīne-ṣāf ile gel gel eyleme eyleme ʿinād<br />
ʿinād<br />
gelmiş! gelmiş! [1] [1] [1] tutmuş!<br />
G482/1 Gül ġam-ı ḫaṭṭuñla düşmiş ḫançer-i ḫār üstine / Gelmiş Gelmiş efġān eyler anuñ bülbül-i zār üstine<br />
gelüp gelüp gelüp geçmek geçmek [1] [1] esip geçmek<br />
G30/2 Saña cāy-ı ḫırām ey naḫl-i bālā gül-şen-i cāndur / Nesīm-i nev-bahārī gibi gel gel gel ṣaḥn-ı çemenden geç<br />
442
gelüp gelüp yetişmek yetişmek [1] [1] yaklaşmak<br />
G441/2 Maḥbūb u mey mülāzemetinden ḳaçardı dil / Geldi Geldi yitişdi yitişdi bir yañadan nev-bahār ise<br />
gelüñ/gelüñüz! gelüñ/gelüñüz! [4] [4] gelin hele! ‖ hadi!<br />
G323/1 Nev-bahār oldı gelüñ gelüñ ʿazm-i gül-istān idelüm / Açalum ġonca-i ḳalbi gül-i ḫandān idelüm<br />
K20/13 Gelüñ Gelüñ bu fikri ḳoyalum tereddüd itmeyelüm / Bu deñlü nesne niçün ola pāy-ı ʿaḳla ʿıḳāl<br />
K18/24 Cām-ı mey ḳaṭreleri sübḥa-i mercān olsun / Gelüñüz Gelüñüz zerḳ u riyādan idelüm istiġfār<br />
G426/1 Gelüñüz Gelüñüz yüz ṭutalum bār-geh-i Ġaffāre / Cān u dilden gelelüm tevbe vü istiġfāre<br />
gelüp gelüp yo yoḳlamak yo ḳlamak [1] gelip ilişmek/dokunmak<br />
G352/5 Bıraḳdı yoḳ ḥisābına felek ben zār u bīmārı / Hele gāhī gelür yo yoḳlar yo<br />
ḳlar ġam-ı dil-dār var olsun<br />
genc genc [11] [11] [11] hazine<br />
K11/2 Eger taḥṣīl-i derd itdüñse düş kūy-ı ḫarābāta / Seni genc genc itdiler itdiler itdiler çünkim muḳīm-i künc-i vīrān ol<br />
G194/4 İde gör var ise luṭfuñ beni söyler ṣanma / Gencdür Gencdür naḳd-i viṣālüñ aña iḳrār olmaz<br />
G3/4 ʿAynuma almam zer-i ḫurşīd ü dürr-i encümi / Fetḥ olaldan baña bāb-ı genc genc-i genc<br />
i i iksīr-i fenā<br />
G118/5 Ẓāhirā gerçi gedā-ṣūretem ammā Bāḳī / Maḥzen-i genc genc-i genc i i maʿānī dil-i vīrānumdur<br />
G214/2 Dilde şol ʿāşıḳ ki sırr-ı ʿaşḳuñ itmişdür nihān / Gūşe-i vīrānede genc genc-i genc i i firāvān gizlemiş<br />
G541/3 Ṭoludur dil ḳafesi genc genc-i genc i i maḥabbetle bu gün / ʿAşḳ bāzārınuñ ey ḫ˅āce benem ṣarrāfı<br />
Kt7/1 Ṭabʿuñ ki genc genc-i genc i gevher-i naẓm oldı Bāḳıyā / İrmez senüñ ḫayālüñe bir iki bengiler<br />
hazineyi bekleyen ejderha/yılan bağlamında;<br />
G341/3 Nigeh-bān eyledüm genc genc-i genc i ġama bir heft-ser ejder / Ḫayāl-i zülfini çün bu dil-i vīrāne ṭapşurdum<br />
G473/3 Ruḫ-ı zībāsı bir genc genc-i genc i i güşāde / Kemend-i zülfi mār-ı ser-şikeste<br />
G519/2 Felek bir ejdehā-yı heft-serdür / Ṭolanmış genc genc-i genc i dünyāyı ser-ā-pāy<br />
G133/2 Genc Genc-i Genc i viṣāl ṭālibini ejdehā-ṣıfat / Ol ḥalḳa ḥalḳa zülf-i ḫam-ender-ḫam öldürür<br />
443<br />
genc genc-i genc i bbād<br />
b<br />
ād ād-ā<strong>ve</strong>rd ād ā<strong>ve</strong>rd [1] [1] Hüsrev-i Perviz’in hazinesi; Ahmet Talat Onay, Osmanlı şiirinde sıkça<br />
kullanılan bu anlatıyı şöyle açıklar: ‘İran hükümdarlarından Husrev, Rum kayseri üzerine harp<br />
açıp yürüyünce Kayser hazineleri gemilere yükletip sarp adalara göndermiştir. Fakat rüzgar<br />
gemileri Hüsrev’in sahillerine attığından hazineler ele geçirilmiş <strong>ve</strong> adına ‘genc-i bâd-â<strong>ve</strong>rde’,<br />
genc-i bâd-â<strong>ve</strong>rd’ denilmiştir…’ daha geniş bilgi <strong>ve</strong> tanıklar için bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s.<br />
217. (‘genc-i bâd-â<strong>ve</strong>r’ md.); BURHÂN, s. 272. Ayrıca bkz. ‘bād-ı hevā’ md. (‘bedavadan’ anlamı<br />
yönüyle)<br />
K21/9 Sevāḥil-i çemene çıḳdı genc genc-i genc i i bbād<br />
b<br />
ād ād-ā<strong>ve</strong>rd ād ā<strong>ve</strong>rd / Yöneldi Ḫusrev-i nev-rūza devlet ü iḳbāl<br />
genc genc-i genc genc i def defīn def<br />
īn [1] [1] [1] define (yer altındaki hazineler bağlamında)<br />
K26/13 Kef-i kān ḫāṣiyetinden görüp iḥsān nicʾolur / Yirlere geçdi ḥayādan utanup genc genc-i genc<br />
i i def defīn def<br />
īn īn<br />
genc genc-i genc i gevher gevher [1] inci hazinesi (şiir bağlamında)<br />
K3/27 Suḫan maṭlaʿından güneş gibi ṭoġsun / Ḳosunlar şerīf adını genc genc-i genc i gevher<br />
genc genc-efş genc efş efşān efş ān olmak olmak [1] [1] hazineler dağıtmak<br />
K22/35 Mesned-i rifʿatde genc genc-efş genc efş efşān<br />
ān-ı ān iḥsān ol ol müdām / ʿÖmr ü devlet pāy-dār iḳbāl ü ʿizzet cāvidān<br />
genc gencīne genc genc īne [1] hazine<br />
G501/1 Sīne genc gencīn genc gencīn<br />
īnesini īn esini ḫançer-i cānān deldi / Bu gün ol şūḫ-ı dil-ārā yine bir kān deldi<br />
gene gene gene [1] [1] yine
G320/2 Yaḳam çāk eyledüm ʿaşḳuñ yolında dāġ-ı sīnemde / İçinden gene gene peydā oldı bir künc-i ḫarāb açdum<br />
ger ger [35] [35] eğer<br />
K11/3 Ṭoḳınsa tīr-i miḥnet ger ger mübāhāt ile gögsüñ ger / Ṣoyınduñ ʿarṣa-i rindāne girdüñ merd-i meydān ol<br />
K19/8 Reşk-i laʿl-i leb-i dil-dār ḳurutmış ḳanın / Nʾola ger ger böyle naḥīf olsa vü lāġar ḫātem<br />
K19/15 Beyża-i ṭāʾir-i devletdür o dürr-i şeh-vār / Āşiyān şeklini baġlarsa nʾola ger ger ḫātem<br />
K19/19 Eli iḥsān u ʿaṭā mevcin urur deryādur / Ne ʿaceb ger ola ġarḳ-ı zer ü zī<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
K19/45 Dehen-i teng-i dil-āvīzüñe beñzer bulsa / Ḫāl-i müşgīn ile ger ger ger ḫaṭṭ-ı muʿanber ḫātem<br />
K22/15 Bir yeşil ġarrā zer-efşān kāġıd olmışdur çemen / Yaraşur yazılsa ger ger medḥ-i edīb-i nükte-dān<br />
K23/22 Bircīs işigi ḫākine olurdı çihre-sāy / Olmasa ger ger cibāh-ı efāżıldan izdiḥām<br />
K23/32 Ḫātem bu devr içinde geleydi cihāna ger ger / İtmek dilerdi süfre-i cūduñdan iġtinām<br />
K24/7 Beñzer ol būy-ı dil-āvīz ile mūy-ı yāre / Başlar üzre nʾola ger ger ger eyler ise yir sünbül<br />
K24/31 Ġam-ı gīsūñ ile āşüfte degül ger ger sünbül / Ne içün böyle perīşān olur eks̱er sünbül<br />
K24/40 Ḫaṭ-ı müşgīn-i leb-i laʿlüñe mānend olmaz / Bulsa ger ger per<strong>ve</strong>riş-i çeşme-i Kevs̱er sünbül<br />
K25/26 Ne şeref cāh ile ger ger ger olsa zamānen sābıḳ / Gül-i ter ṣoñra gelür gül-şene ev<strong>ve</strong>l ḫas u ḫār<br />
K26/29 Ne ʿaceb ger ger ola bu naẓm-ı revān rūḥ-efzā / Ki senüñ midḥat-i cān-per<strong>ve</strong>rüñe oldı ḳarīn<br />
M9/III/1 Beni ol ḳaşı ya ger ger atmasa yābāna tīr-āsā<br />
G21/3 Ṣofī kim ider idi meyli aña / Ḳalbe ger ger virmese ṣafā mey-i nāb<br />
G31/3 Bir pāre nān-ı ḫuşk ile ʿömrüñ geçerse ger ger / Açma bu rāzı kimseye ʿarż itme iḥtiyāc<br />
G33/3 Alınmazdı göñül yār olmayaydı / Ser-i zülfüñ gibi kec-bāze ger ruḫ<br />
G177/3 Zaḫm-ı tīr-i müjeñ ile ger ger ölem ey ḳaşı ya / Üstüḫānum alalar ḳavs ile zih-gīr ideler<br />
G179/3 Nʾola ger ger ger ṣoḥbetine ṭālib olsaḳ / Ḳatı şevḳ ehlidür ehl-i nefesdür<br />
G212/4 Cām-ı cihān-nümā-yı cemālin göreydi ger ger / İtmezdi vażʿ-ı āyīne ferzend-i Fīlekūs<br />
G228/2 Baḥr-i muḥīṭ-i eşküme ger ger dil uzatmasa / Deryā yüzine urmaz idi bād-ı ṣubḥ kef<br />
G231/2 Münʿakis olmaz imiş anda ḫayāl-i ruḫ-ı dost / Āb-ı ṣāfī olamaz ger ger ger ṭurılup olmasa ṣaf<br />
G293/1 Saña teşbīh itmek olmaz ey meh-i ṣāḥib-cemāl / Āfitāba ger ger hilāl ebrū vü Nāhīd olsa ḫāl<br />
G306/1 Reşk-i ruḫuñla olmasa ger ger dil-figār gül / Dāġ-ı nihānın itmez idi āşikār gül<br />
G314/4 Ḫaymedür gözlerüm ṭınāb müjem / Nʾola ger ger ḳonsa aña şāh-ı ḫayāl<br />
G329/5 Olmasañ ger ger cihānda bir dāne / Zülfüñ olmazdı cān mürġına dām<br />
G372/4 Ser-i kūyuñda ger ger ġavġā-yı ʿuşşāḳ olmasun dirseñ / Raḳīb-i kāfiri öldür ne ceng ü ne cidāl olsun<br />
G398/6 Yaḳardı tāb-ı ruḫsārı cihānı / Güneşde olsa ger ger ol çeşm ü ebrū<br />
G434/3 Çeşm ü ebrū ḫāl-i Hindū zülf-i cādū bulsa ger ger / Öykünürdi āfitāb ol āfet-i devrānuma<br />
G488/4 Göz ḳarardur düşerdi ḫāk-i rehin / Görse ger ger ger sürme-i Ṣıfāḥānī<br />
K23/19 Şemşīr-i ihtimāmına nisbet kelīl ü künd / Ger Ger tīġ-i Ḳahramān ola ya ḫod hüsām-ı Sām<br />
K24/25 Ger Ger ṭoḳınsa nefes-i luṭf u dem-i iḥsānuñ / Gidere dūd-ı kebūdı vire āẕer sünbül<br />
G11/4 Dest-i miḥnetden alınmaya yaḳam / Ger Ger Ger olursa iki ʿālem bir yaña<br />
G62/3 Saḳın ṣaḳın ki ey ḳaşı yā tīr-i āhdan / Ger Ger Ger gök demür olursa felekler deler geçer<br />
G119/2 Ger Ger Ger ölürsem ḥasret-i ḳaddiyle ol servüñ beni / Bir yire defn eyleñüz kim sāye-i ʿarʿar düşer<br />
gerçekden gerçekden [1] [1] sahiden, hakikaten<br />
G219/5 Bu gün Bāḳīye ol āfet viṣālin vaʿdeler ḳılmış / Yalanlar söylemiş miskīni gerçekden gerçekden inandurmış<br />
gerçi gerçi gerçi [51] [51] her ne kadar, …ise de (‘ammā’, ‘<strong>ve</strong>lī’, ‘līk’, ‘<strong>ve</strong>līkin’ edatları ile birlikte)<br />
K7/25 Anlar itdi ḫākden eflāke gerçi gerçi ser-firāz / Menzilin şāh-ı cihān eyvān-ı Keyvān eyledi<br />
K12/3 Ḳaşlaruñ bükdi bilin ge gerçi ge rçi kemān-ı ʿaşḳı / ʿĀşıḳuñ Rüstem-i Destān ile ḫasmāne çeker<br />
444
K12/11 Dāmen-i şāhid-i maʿnāya biri dest uramaz / Çoġ olur gerçi ser-i fikri girībāne çeker<br />
K19/53 Ḫātem-i naẓma bu gün kimse bu ḥükmi viremez / Nice müfsidler ider gerçi gerçi müzev<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
K20/26 Kef ile gerçi gerçi terāzū-yı ʿaḳla urmış idüm / Ḫafīf geldi ḳatı keffe-i seḥāb-ı s̱iḳāl<br />
G10/2 Ṣabr u ḳarār u ʿaḳl alıcı bir perī imiş / Ādem ṣanurdum ol ṣanemi gerçi gerçi ṣūretā<br />
G25/3 Gül ġoncasınuñ olmadı mesmūʿ sözleri / Laʿlüñle gerçi gerçi eyledi mā-lā-kelām baḥs̱<br />
G58/1 Cürʿa-dān abdāla gerçi gerçi maḫzenüʾl-esrārdur / Rind-i dürd-āşāma sāġar maṭlaʿuʾl-envārdur<br />
G101/3 Ḳılsun hemīşe anı emān-ı Ḫudā nigāh / İtmez nigāh ḥālüme gerçi gerçi o ġamze-kār<br />
G108/3 Zülfine gerçi gerçi hemān sünbül-i ter hem-serdür / İkisinden de siyeh kāküli bālā-terdür<br />
G118/5 Ẓāhirā gerçi gerçi gedā-ṣūretem ammā Bāḳī / Maḥzen-i genc-i maʿānī dil-i vīrānumdur<br />
G161/5 Nice aġyār gibi aġzı ḳara var gerçi gerçi / İtlerinüñ seg-i tāzī gibi mümtāzı geçer<br />
G240/2 Ṣavt-ı mürġān-ı çemen ʿālemi ṭutdı gerçi gerçi / Muṭrıbā nʾeyleyelüm naḳş-ı nigār olmayıcaḳ<br />
G241/4 Bezmüñde gerçi gerçi sāġar-ı ṣahbāya baş eger / Bedr-i münīre dil uzadur dil-berā ḳabaḳ<br />
G305/7 Bāḳī birinde görmedi ḫaddüñ leṭāfetin / Gül-zār-ı dehre gerçi gelüpdür hezār gül<br />
G315/4 Ṣūretā gerçi gerçi gedā şeklin urındum ammā / Mesned-i memleket-i ma‘rifete Dārāyem<br />
G335/3 Beni müflis ṣanur gerçi gerçi görenler rūy-ı zerdümden / Velī aġ aḳçadur eşküm ḳızıl dīnārdur dāġum<br />
G363/3 Zāʾil olmaz he<strong>ve</strong>s-i zülf-i siyāhuñ dilden / Ḥāṣıl olmayacaġın gerçi gerçi bu sevdā bilürin<br />
G382/6 Ey çarḫ gerçi gerçi cānuma geçdi cefāñ oḳı / Ammā ḫadeng-i āhuma sen de nişānesin<br />
G403/7 Ṭoldurdı gerçi gerçi cūd u seḫā gösterüp felek / Ceyb-i cibāl ü dāmen-i ṣaḥrāyı sīm ile?<br />
G468/7 Saña açmaz efendi gerçi gerçi gerçi Bāḳī / Ġamuñdan gögsin itdi pāre pāre<br />
G490/6 Bāḳıyā germ oldı gerçi gerçi mihr-i ʿālem-sūz-ı ʿaşḳ / Mī<strong>ve</strong>-i bāġ-ı ümīd-i vaṣl-ı cānān olmadı<br />
G504/4 Yaruñ raḳībi gibi iti görmedüm daḫı / Olmaya gerçi gerçi eşk-i revānum gibi cerī<br />
G521/2 Öykündi gerçi gerçi çeşmüme çoḳ çeşme lūlesi / Ammā ḳulaġın iller anuñ az burmadı<br />
G522/4 Dilde ḫayāl-i ḫāl-i ruḫ-ı yār der-miyān / Sevdā-yı ḫaṭṭı gerçi gerçi biraz ber-ṭaraf gibi<br />
G526/3 Devr içre gerçi gerçi sen de ser-āmedsin ey güneş / Olmayasın ol āfet-i devr-i zamān gibi<br />
G537/5 İltifāt ile bulur mürdeleri gerçi gerçi ḥayāt / ʿĀşıḳ-ı ḫaste-dili öldürür istiġnāsı<br />
K6/21 Bī-nihāyet luṭfuña lāyıḳ edā mümkin degül / Gerçi Gerçi maʿnā ḫāṭıra bī-ḥadd ü bī-pāyān gelür<br />
K18/40 Şerʿa uymaz nʾidelüm nāle vü zār eyler ise / Gerçi Gerçi ḳānūna uyar zemzeme-i mūsīḳār<br />
K19/41 Gerçi Gerçi nāzüklik ile aġzın arar engüştüñ / Dimez ammā dehenüñ sırrını gizler ḫātem<br />
K22/10 Gerçi Gerçi merdāne ṣoyındı girdi meydāne dıraḫt / Geldi ḳış baṣdı <strong>ve</strong>līkin virmedi aṣlā emān<br />
K24/44 Gerçi Gerçi sünbül çoġ olur gül-şen-i ʿālemdür bu / Līk rengīn ü muṭarrā olamaz her sünbül<br />
G46/3 Gerçi Gerçi ḫāl u ḫaṭuñ āşüftesi çoḳdur ammā / Beni dīvāne ḳılan silsile-i gīsūdur<br />
G86/1 Gerçi Gerçi Gerçi ġāyet mestdür ol nergis-i ḫūn-rīzler / Ḳatı geçkindür <strong>ve</strong>lī ol ġamze-i ser-tīzler<br />
G142/4 Pūte-i hicrān içinde sīm-tenler ʿaşḳına / Gerçi Gerçi yanur yaḳılur ʿāşıḳ <strong>ve</strong>lī altun olur<br />
G161/3 Lebler ile nice zībā dirilür mürdeleri / Gerçi Gerçi üftādeleri ġamze-i ġammāzı geçer<br />
G203/1 Gerçi Gerçi dil ṭurrañ elinden yaḳasın ḳurtaramaz / Ruḫuña meyl idene zülf-i siyāh el ḳaramaz<br />
G293/2 Rūy u mūy-ı yāre beñzer nesne daḫı görmedüm / Gerçi Gerçi gördüm bī-<strong>ve</strong>fā dünyāda nice māh u sāl<br />
G297/2 Gerçi Gerçi ser-gerdān idüp ṣalduñ belā gird-ābına / Yüz çevürmezler ḳadīmī āşinālar bilmiş ol<br />
G348/2 Baña derdüñ ev<strong>ve</strong>lā bildürmedi dünyā nedür / Gerçi Gerçi ʿāḳil bilmedi dünyāda rāḥat neydügin<br />
G409/3 Gerçi Gerçi ʿālemden ġanīdür ḥüsn-i bī-hem-tā ile / Ṣad hezārān āferīn ammā ki istiġnāsına<br />
G481/4 Āh kim ol serv-i bālānuñ irişmez gūşına / Gerçi Gerçi kūyında olan feryādum irdi göklere<br />
G512/3 Gerçi Gerçi Gerçi şevḳ ehli geçer şemʿ-i şeb-efrūz ammā / Şevḳ pervānededür kʾoda yaḳar bāl ü peri<br />
Kt1/7 Gerçi Gerçi kāmillere ʿālemde nihāyet yoḳdur / Minnet Allāha seni cümleden itmiş ekmel<br />
gerçi gerçi gerçi ki/kim ki/kim [7] [7] [7] her ne kadar, …ise de<br />
445
M5/V/3 Çāk idüpdür gerçi gerçi kim kim ṣabrum girībānın cefā<br />
G166/5 Birine beñzemez ben sevdügüm dil-dār ḥüsn ile / Cihān içinde çoḳdur Bāḳıyā gerçi gerçi ki ki ki āfetler<br />
G243/5 Ḫūbdur ḥüsn-i ʿamel taḳvā vü ṭāʿat gerçi gerçi kim kim / Māniʿ olmaz nesne ey Bāḳī olınca feyż-i Ḥaḳ<br />
G432/1 Ḳalupdur eşk-i çeşmüm gerçi gerçi kim kim ḫāk-i meẕelletde / Bi-ḥamdiʾllāh hele āh u fiġānum evc-i rifʿatde<br />
K18/44 Geçemez çenber-i gīsū-yı girih-gīrüñden / Gerçi Gerçi kim kim żaʿf ile bir ḳılca ḳalupdur dil-i zār<br />
G60/6 Gerçi Gerçi kim kim ol ġamzeler nāzük geçerler nāzda / Līkin anlardan hilāl ebrūlaruñ diḳḳatlüdür<br />
G73/4 Ġamzesi zaḫm urduġınca laʿli dermān itmede / Gerçi Gerçi kim kim dil derdin ol āşūb-ı cān bilmezlenür<br />
gerd gerd gerd [4] [4] toz<br />
K21/26 Velīkin āyīne-i ṭabʿ-ı ṣaf<strong>ve</strong>t-āyīnüñ / Bu rūzgārda var ṣūretinde gerd gerd-i gerd i melāl<br />
G13/4 Mükedder ḳılmasun gerd gerd-i gerd i küdūret çeşme-i cānı / Bilürsin āb-ı rūy-ı milket-i ʿOs̱mānīyüz cānā<br />
G442/2 Rūy-ı zerdi göz yaşı gerd gerd-i gerd i riyādan ṣāf ider / Zer bilürsin ġıll u ġışdan pāk olur tīz-ābda<br />
G226/3 Gerd Gerd-i Gerd i kederden āyīne-i ḳalbi ṣāf u pāk / Gūyā derūn-ı ehl-i ṣafādur feżā-yı bāġ<br />
gerd gerd-i gerd i rrāh<br />
r<br />
āh āh [3] [3] [3] güzelin yürüdüğü yolun tozu<br />
G271/5 Güşāyiş gerd gerd-i gerd i i rrāhuñdan<br />
r<br />
āhuñdan yitişdi dīde-i cāna / Ṣafā-yı ḫāk-i der-gāhuñ cilā-yı tūtiyādan yig<br />
G383/2 Gerd Gerd-i Gerd i i rrāh<br />
r<br />
āh āhın āh ın çihre-i aġyāra ḳondurmış ṣabā / Yükledük ol gā<strong>ve</strong> hep rūy-ı zemīnüñ minnetin<br />
Kt1/4 Ḫāk-i pāyüñle olur çeşm-i cihān-bīn rūşen / Gerd Gerd-i Gerd i rrāhuñla<br />
r<br />
āhuñla bulur āyīne-i cān ṣayḳal<br />
gerd gerd-i gerd gerd i siy siyāh siy<br />
āh [2] [2] [2] siyah toz<br />
K5/13 ʿAlevlerdür duḫān içre görinür tīġler gūyā / Ne dem gerd gerd-i gerd i siy siyāh siy<br />
āh āhı āh rezm-gāhı ḳılsa ẓulmānī<br />
K8/13 Hirāsān oldı aʿyān-ı Ḫorāsān gözlerin açdı / Ṣabā gerd gerd-i gerd i siy siyāh siy<br />
āh āhın āh ın sürmesiyle İṣfahān üzre<br />
1. dolaştırmak<br />
gerd gerdān gerd ān eylemek [2] [2]<br />
K7/1 Micmer-i zerrīn-i mihri çarḫ gerd gerdān gerd ān eyledi / ʿŪd u ʿanber ḳıymetin būy-ı gül erzān eyledi<br />
2. döndürmek<br />
G64/3 Bu nüh dolābı gerd gerdān gerd ān eyleyen seyl-āb-ı eşkümdür / Yaşum ser-çeşmesinden baḥs̱ idersem mā-cerā artar<br />
gerd gerdān gerd ān ider [1] dönen ‖ uçuşan<br />
K22/5 Bāġda gerd gerdān gerd ān ider evrāḳı ṣanmañ gird-bād / İndiler seyyāreler ḳılmaġa seyr-i būstān<br />
gerden gerden [9] [9] boyun, gerdan (kolye <strong>ve</strong> muska takmak bağlamında)<br />
G54/6 Çerāġı māh-ı en<strong>ve</strong>rden yaḳar ol ʿārıż u gerden gerden / Girībānuñ senüñ bezm-i leṭāfet şemʿ-dānıdur<br />
K1/22 Lerzende görse ḫavfuñ ile teb ṭutar ṣanur / Baġlar şihāb gerden gerden-i gerden<br />
i gerdūna rīsmān<br />
K19/26 Ṭavḳ-ı fermāne çeküp gerden gerden-i gerden i i teslīmlerin / Nice āzādeleri eyledi çāker ḫātem<br />
K20/2 Ṭulūʿ idince ufuḳdan miyān-ı encümde / Ṭaḳıldı gerden gerden-i gerden i i gerdūna ṣanki ʿıḳd-ı leʾāl<br />
K23/20 Bāzū-yı saʿyı gerden gerden-i gerden i i maḳṣūda ṣalmadın / Şemşīr-i ʿazmi olmadı hem-ḫ˅ābe-i niyām<br />
G313/3 Yaluñuz gerden gerden-i gerden i zībāsı degül ḥālet-baḫş / ʿAnber-āmīz o zülfeyn ile gīsū da güzel<br />
K26/27 Gerden Gerden-i Gerden i dehre yine silk-i cevāhir ṭaḳdum / Riştedür maʿnī-i bārīk ü güher lafẓ-ı güzīn<br />
G236/6 Gerden Gerden-i Gerden i mihre eşiʿʿa ṭaḳdı altun silsile / Sīm-tenler ideli dīvāne-i zencīr-i ʿaşḳ<br />
G547/1 Ḫaṭuñdur şām-ı ẓulmet gerdenüñd<br />
gerdenüñdür<br />
gerdenüñd ür şemʿ-i kāfūrī / Fürūzān olmaġa gül-nār ḫaddüñden alur nūrı<br />
gerden gerden-fir gerden fir firāz fir āz [1] [1] boynu yukarıda ‖ serkeş, kendini beğenmiş<br />
G89/3 Ṣürāḥī üştür-i ser-mestdür gerden gerden-fir gerden fir firāz fir āz olmış / Lebüñ şevḳi ile cām-ı şarāb-ı nāb ḳandildür<br />
gerden gerden-keş gerden keş [2] [2] dikbaşlı, asi<br />
K6/23 Ḫaṣm-ı gerden gerden-keş<br />
gerden keş keş izüñ tozına ḳılsun ser-fürū / Ser-fürū ḳılmazsa bir gün kellesi ġalṭān gelür<br />
K22/30 Ben kemend-endāz-ı meydān-ı belāġat olalı / Ḥalḳa-i teslīme geçmişdür ser-i gerden gerden-keş<br />
gerden keş keşān<br />
ān<br />
446
gerdiş gerdiş [2] [2] dönüş<br />
K23/37 Devrān muṭīʿ u gerdiş gerdiş-i gerdiş gerdūn be-kām-ı dil / Ecrām rām devlet ü iḳbāl müstedām<br />
G509/2 Gerdiş Gerdiş-i Gerdiş cām-ı meyi görsün ṣürāḥī üstine / Şemʿ-i bezmi devr iderken görmeyen pervāneyi<br />
gerdiş gerdiş itmek itmek [1] [1] dönmek<br />
G257/5 Piyāle devrini devrāndan ögrenür Bāḳī / Felekde gerdiş gerdiş iden iden cām-ı zer-nigārı görüñ<br />
1. felek ‖ dünya<br />
gerd gerdūn gerd ūn [25]<br />
K6/22 ʿArṣa-i sīmīn-i ṣubḥ üstinde dāʾim gūy-ı zer / Tā ḫam-ı çevgān-ı gerd gerdūn gerd ūn içre ser-gerdān gelür<br />
K14/23 Meger kim uġramış gerd gerdūn gerd ūn öñinde seyl-i ḫūn içre / Şafaḳ ṣandı şebān-geh ḫalḳ dāmānındaki ḳanı<br />
K19/3 Meşʿal-i māhdur ol gevher-i şeb-tāb meger / Geçinür çenber-i gerd gerdūn gerd<br />
ūn ile hem-ser ḫātem<br />
K20/8 Nedür bu ḳurṣ-ı nuḫāsī ki zer-ger-i gerd gerdūn gerd ūn / Ṣalup bu pūteye nār-ı şafaḳda eyler ḳāl<br />
K23/37 Devrān muṭīʿ u gerdiş-i gerd gerdūn gerd ūn be-kām-ı dil / Ecrām rām devlet ü iḳbāl müstedām<br />
M1/II/2 Gerd Gerdūn Gerd ūn ayaġı tozına eylerdi ser-fürū / Dünyāya ḫāk-i bār-gehi secde-gāh idi<br />
K1/22 Lerzende görse ḫavfuñ ile teb ṭutar ṣanur / Baġlar şihāb gerden-i gerd gerdūna gerd<br />
ūna rīsmān<br />
K25/16 Urdı çevgān-ı zeri gūy-ı zümürrüd-gūna / Meh-i ʿīd oldı yine tevsen-i gerd gerdūna gerd ūna süvār<br />
K25/21 Māh-ı nev mīl-i zer almış ele keḥḥāl-ṣıfat / İşiginden çeke tā dīde-i gerd gerdūna gerd ūna ġubār<br />
G17/4 Ne ṭaşlar baṣdı seng-endāz-ı āhum deyr-i gerd gerdūna gerd ūna / Düşen altun ḳayalardur degül vaḳt-i seḥer kevkeb<br />
G238/4 Pāy-māl olmada āḫır şütür-i gerd gerdūna gerd ūna / Pādişāh ile gedāsı hele yeksān ancaḳ<br />
K5/30 Getür cām-ı sürūr-encāmı ey sāḳī yiter çekdük / Cefā-yı devr-i gerd gerdūn gerd gerdūn<br />
ūnı ūn belā-yı çarḫ-ı gerdānı<br />
K14/14 S̱üreyyā ṣanmañ üstinde görince şīr-i gerd gerdūn gerd gerdūn<br />
ūnı ūn / Atıldı āsmāne kūh-sār-ı ḳahrı ḳaplanı<br />
K25/30 Ser-<strong>ve</strong>rā miḥ<strong>ve</strong>r-i gerd gerdūn gerd gerdūn<br />
ūn-ı ūn ı ı feżāʾil ḳalemüñ / Merkez-i himmetüñ eflāk-ı meʿālīye medār<br />
G275/2 Ey ser-efrāz geçen kimse ne ġaddār idügin / Başuña ṭoḳunıcaḳ anlayasın gerd gerdūnuñ gerd<br />
ūnuñ<br />
G283/5 Döne döne anı zār itmez idi āhum eger / Bāḳī çarḫına ṭoḳınmasa idi gerd gerdūnuñ gerd gerdūnuñ<br />
ūnuñ<br />
2. gökyüzü<br />
K22/34 Her seḥer ṣaḥn-ı zümürrüd-gūn-ı gerd gerdūn gerd ūn üstine / Āfitāb altun ṭabaḳdan tā ola gevher-feşān<br />
G18/3 Ṣanma şeb-nemdür düşen hecr-i ruḫuñda ṣubḥ-dem / Ḳubbe-i gerd gerdūn gerd ūn çıḳardı tāb-ı āhumla gül-āb<br />
G84/6 Bir bezme mīr-i meclis olupdur göñül kʾaña / Baḥr-i muḥīṭ cürʿa vü gerd gerdūn gerd ūn piyāledür<br />
G105/6 ʿUşşāḳ iñiler güm güm öter günbed-i gerd gerdūn gerd ūn / Ḥaḳḳā bu güzel ḫūb u ṣafā-baḫş ṣadādur<br />
G155/6 Nis̱ār itdi ġazā yolına der-gāh-ı şehenşāha / Muraṣṣaʿ bir kemer gerd gerdūn gerd ūn meh-i nev zer-nişān ḫançer<br />
G446/3 ʿAşḳuñla Zühre çarḫda gerd gerdūn gerd gerdūn<br />
ūn semāʿda / Ḫurşīd ü māh şevḳ ile sūz u güdāzda<br />
K20/2 Ṭulūʿ idince ufuḳdan miyān-ı encümde / Ṭaḳıldı gerden-i gerd gerdūna gerd<br />
ūna ṣanki ʿıḳd-ı leʾāl<br />
G271/6 Bülend-āvāze ḳıl sāz u nevā-yı ʿaşḳı ey muṭrıb / Ki ḳalmaz ḳubbe-i gerd gerdūnda gerd gerdūnda<br />
ūnda hergiz ol ṣadādan yig<br />
G256/4 Gün gibi rifʿatde olmaḳ isteyen gerd gerdūn gerd gerdūn<br />
ūn-ṣıfat ūn ıfat / Bir muʿallā bār-gāha intisāb itmek gerek<br />
gerd gerdūn gerd gerdūn<br />
ūn-ı ūn ı ddūn<br />
d<br />
ūn [4] [4] alçak felek<br />
G20/6 Bāḳīye senden ferāġat virdi ey gerd gerdūn gerd gerdūn<br />
ūn-ı ūn ı ddūn<br />
d<br />
ūn / Südde-i devlet-meʾāb-ı pādişāh-ı kām-yāb<br />
K23/31 Gerd Gerdūn Gerd Gerdūn<br />
ūn-ı ūn ı ddūna<br />
d<br />
ūna eylemez ol ʿarż-ı iḥtiyāc / Ṭapuñ ṭururken eyleye mi minnet-i liʾām<br />
M1/II/6 Gerd Gerdūn Gerd Gerdūn<br />
ūn-ı ūn ı ddūna<br />
d<br />
ūna zār u zebūn oldı ṣanmañuz / Maḳṣūdı terk-i cāh ile ḳurb-i İlāh idi<br />
G38/1 Gerd Gerdūn Gerd Gerdūn<br />
ūn-ı ūn ı ddūna<br />
d<br />
ūna ʿāḳil iseñ ḳılma iʿtimād / Dönsün piyāle devr-i Ḳamerden budur murād<br />
gerd gerdūn gerd gerdūn<br />
ūn-cen ūn cen cenāb āb [1] felek gibi yüce makamlı<br />
G472/3 Ḫāk-i rāh-ı yāre ṭutmış mīl-i zerrīnin şihāb / Küḥl içün her aḫter-i gerd gerdūn gerd gerdūn<br />
ūn-cen ūn cen cenābuñ cen ābuñ ʿaynına<br />
447
448<br />
gerd gerdūn gerd gerdūn<br />
ūn-çen ūn çen çenāb çen āb [1] Ahmet Talat Onay, bu tanığı göstererek ‘cenāb’ın ‘çenāb’ okunması<br />
gerektiğini söylemektedir. ‘çenâb: çadır tepesindeki ağırşak; Bakî’nin şu beytindeki ‘çenâb’<br />
sözünü ‘cenâb’ <strong>ve</strong>ya ‘tınâb’ okumak hatadır.’ Krş. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 230.<br />
M1/V/1 Gün ṭoġdı Şāh-ı ʿālem uyanmaz mı ḫ˅ābdan / Ḳılmaz mı cil<strong>ve</strong> ḫayme-i gerd gerdūn gerd gerdūn<br />
ūn-cen ūn cen cenābdan cen ābdan<br />
gerd gerdūn gerd gerdūn<br />
ūn-ser ūn ser serīr ser īr [1] [1] felek gibi yüce tahtlı<br />
G7/3 Yüz sürmez idi südde-i devlet-meʾābına / Ḳul olmayaydı ḫusrev-i gerd gerdūn gerd gerdūn<br />
ūn-ser ūn ser serīr ser īr aña<br />
germek germek [1] [1] (yay) germek<br />
G163/1 Ḳaşuñ kemānı kendüyi ḫaylī gerer gerer çeker / Ḳorḳum bu sīne tīr-i müjeñden żarar çeker<br />
germ germ [1] [1] sıcak<br />
M7/II/2 Ocaġın sīne-i germüñ germüñ fürūzān eyler āh-ı serd<br />
germ germ olmak olmak [4]<br />
[4]<br />
1. hararetlenmek, kızışmak ‖ kızmak, öfkelenmek<br />
G110/5 Bāḳıyā ol āfitāb-ı ʿālem-ārā germ germ olup olup / Māhdan ġarrā yirüm var dirse <strong>ve</strong>chi vardur<br />
G251/1 Görüp tāb-ı ʿiẕāruñ ḫāṭırı nerm oldı Nāhīdüñ / İçüp ʿaşḳuñ şarābın kellesi germ germ oldı oldı ḫurşīdüñ<br />
2. hararetlenmek ‖ etrafı ısıtmak<br />
G490/6 Bāḳıyā germ germ oldı oldı gerçi mihr-i ʿālem-sūz-ı ʿaşḳ / Mī<strong>ve</strong>-i bāġ-ı ümīd-i vaṣl-ı cānān olmadı<br />
3. kızışmak ‖ birbirlerine yaklaşmak<br />
G224/2 Çün ṣubḥ olınca bellü olur yüzi ḳarası / Germ Germ Germ olmasun olmasun o ḥüsn ile ey māh iñende şemʿ<br />
1. süratle<br />
germiyyet germiyyet germiyyet [2]<br />
[2]<br />
G201/3 Āhumdan öñürdi yitişür ḳapuña eşküm / Germiyyet Germiyyet ile şöyle gider bād yitişmez<br />
2. hararetli (pazarlık bağlamında) ‖ kalabalık<br />
G60/1 ʿĀrıżuñ ḫurşīd-i ʿālem-tāb māhiyyetlüdür / Anuñ içün ḥüsnüñüñ bāzārı germiyyetlüdür<br />
germiyyetlüdür<br />
geşt geşt [1] [1] gezme, dolaşma<br />
G206/1 Var mı bir dīvāne kim geşt geşt-i geşt beyābān istemez / ʿUzlet idüp ḫalḳdan bir beyt-i aḥzān istemez<br />
geşt geşt itmek itmek [5] [5] dolaşmak, gezmek<br />
G357/3 Yād-ı lebüñle cām-ı mey-i laʿl-fām içün / Kūy-ı muġānı geşt geşt iderin iderin ḫāne ḫāne ben<br />
G402/5 Ḫayāli her dem ey Bāḳī gezer nice ser ü sīne / Hezārān kūh u deşti geşt geşt ider ider bir demde bir āhū<br />
G532/5 Ṭabʿ-ı Bāḳī ol şeh-i Ḫayder-şecāʿat şevḳine / ʿArṣa-i kevn ü mekānı geşt geşt ider ider Düldül gibi<br />
K18/41 Geşt Geşt iderken iderken çemen-i medḥ ü s̱enāñı ḫāṭır / Lāyiḥ oldı dile nā-gāh bu şiʿr-i hem-vār<br />
G295/5 Geşt Geşt Geşt itme itme deşt-i ḥasreti āhuñla Bāḳıyā / Ṣayd-ı kemend-i āh olur āhū degüldür ol<br />
geşt geşt ü ü gü güẕār gü ẕār [2] gezip dolaşma<br />
G152/4 Eyyām-ı zühd ü mevsim-i zerḳ u riyā degül / Hengām-ı ʿīş u ʿişret ü geşt geşt ü ü gü güẕārdur gü ẕārdur<br />
M6/I/1 Geşt Geşt ü ü gü güẕār gü güẕār<br />
ẕār-ı ẕār bāġ ne ḫoşdur nigār ile<br />
geşt geşt ü ü gü güẕār gü gü ẕār itmek [3] gezip dolaşmak<br />
G129/2 Var ey Ḫutende ḫāli gibi misk olur diyen / Ṣaḥrā-yı Çīni geşt geşt ü ü gü güẕār gü güẕār<br />
ẕār it Ḫaṭāyı gör<br />
G310/4 Nāfe-i müşgīn-i zülfinden ḫaber ṣor Çīne var / Ey ṣabā geşt geşt ü ü gü güẕār gü ẕār it kāʾinātı ṭurma yil<br />
G386/3 Ṣaḥrā vü kūhı geşt geşt geşt ü ü gü güẕār gü güẕār<br />
ẕār itdügüm bu kim / Dīvāne göñlüm egleyecek bir yir isterin<br />
getürmek getürmek [15]<br />
[15]
1. getirmek<br />
K1/17 Ser-keşlik itdi emrine beñzer peleng-i çarḫ / Zencīr ile getürdi getürdi yine keh-keşān Keşān<br />
G507/6 Şāyed ol servi kenāre getürem getürem ey Bāḳī / Varayın yüz süreyin ayaġına āb gibi<br />
K3/13 Ne yaña buyursa revādur getürmek getürmek / Devātın Arisṭo silāḥın Sikender<br />
G505/3 Güvāhī zūr-ı bāzūsın getürmiş getürmiş Kūh-ken ʿaşḳa / Bu devr içre ḳabūl itmezler ammā şāhid-i zūrı<br />
K3/23 Debīr-i felek yazmaġa vāridātın / Eşiʿʿa getürmişdür getürmişdür altun ḳalemler<br />
G131/1 Bād şol dem ki ġubār-ı reh-i cānān getürür getürür / Naẓar-ı ehl-i dile küḥl-i Ṣıfāhān getürür<br />
G131/3 Çihresinden lebi yādıyla gelür dil gūyā / Şarḳdan ḫ˅āce gelür laʿl-i Bedaḫşān getürür<br />
getürür<br />
G131/5 Zülfi endīşesine varma ṣaḳın ey Bāḳī / Anda mecmūʿ ileden ʿaḳlı perīşan getürür<br />
getürür<br />
2. sunmak, <strong>ve</strong>rmek<br />
G81/1 Dem-i ṣubḥ irdi getür getür bādeyi ṣoḥbet demidür / Mey-i nāb ile pür it sāġarı ʿişret demidür<br />
G106/7 Sāḳī mey-i Bāḳīyi getür getür bezme ṣafā vir / Çün kār-ı cihān ʿāḳıbetüʾl-emr fenādur<br />
K5/30 Getür Getür cām-ı sürūr-encāmı ey sāḳī yiter çekdük / Cefā-yı devr-i gerdūnı belā-yı çarḫ-ı gerdānı<br />
G208/1 Gel ey sāḳī bulınmaz böyle ʿālī dil-güşā meclis / Getür Getür Getür cām-ı muṣaffāyı kim olsun pür-ṣafā meclis<br />
3. sürüklemek<br />
G414/4 Deşt-i ġamda her yaña tenler getürd getürdi getürd i seyl-i ḫūn / Ṭurmayup Tātār-ı ġamzeñ tīr-bārān itmede<br />
4. akla düşürmek<br />
K12/7 Mūr-ı endīşe ki peygūle-i ġamdur vaṭanı / Ṭurmayup ḫāli ḫayālin getürür getürür dāne çeker<br />
5. (sürme) çekmek<br />
G131/1 Bād şol dem ki ġubār-ı reh-i cānān getürür / Naẓar-ı ehl-i dile küḥl-i Ṣıfāhān getürür<br />
gevher gevher [26] [26] elmas ‖ mücevher ‖ inci; bkz. ‘ʿıḳd-ı gevher’ md.<br />
K3/27 Suḫan maṭlaʿından güneş gibi ṭoġsun / Ḳosunlar şerīf adını genc-i gevher<br />
K11/1 Leb-i laʿlin ḫayāl it gūşe-i ʿuzletde pinhān ol / Dilā hem kān-ı gevher gevher ḳıl özüñ hem gevher-i kān ol<br />
G98/1 Laʿlüñ ḳatında ḳıymet-i gevher gevher gevher şikest olur / Zülfüñ yanında revnaḳ-ı ʿanber şikest olur<br />
G195/3 Kenār itsem diyen ol gevheri ḳaʿr-ı yem-i ġamdan / Kenāra çıḳmasun hergiz ki gevher gevher der-kenār olmaz<br />
G383/7 Silk-i gevher gevher maʿnī-i bārīk ü naẓm-ı ter yiter / Bāḳıyā çekmez göñül dürr-i s̱emīnüñ minnetin<br />
G417/5 Cihāna tā ebed zīnet vire bu gevher gevher ey Bāḳī / Aña ḳıymet olur mı devlet-i dünyā-yı deh-rūze<br />
G466/1 Jālelerden ṭaḳınur tācına gevher gevher lāle / Şāh olupdur çemen iḳlīmine beñzer lāle<br />
G473/1 Lebüñden leẕẕet-i şekker şikeste / Sözüñden ḳıymet-i gevher gevher gevher şikeste<br />
G195/3 Kenār itsem diyen ol gevheri gevheri ḳaʿr-ı yem-i ġamdan / Kenāra çıḳmasun hergiz ki gevher der-kenār olmaz<br />
G307/1 Ehl-i dil cānlara meyl it şeref ü ʿizzet bul / Naẓaruñ kānlara ḳıl gevher gevher-i gevher i i ẕī-ḳıymet bul<br />
Kt7/1 Ṭabʿuñ ki genc-i gevher gevher-i gevher i naẓm oldı Bāḳıyā / İrmez senüñ ḫayālüñe bir iki bengiler<br />
K22/13 Gevher Gevher-i Gevher i i sīr-āb şeb-nem gūş-vār-ı zer varaḳ / Ṣaḥn-ı būstān oldı gūyā çār-sūy-ı zer-gerān<br />
G408/9 Dürr-i yektā-yı saʿādet zīb ü zī<strong>ve</strong>r tācına / Gevh Gevher Gevh Gevher<br />
er-i er i vālā-yı nuṣret ḫançer-i elmāsına<br />
K22/22 Eyleyüpdür feyż-i ḫurşīd-i kemāl-i ṣunʿ ile / Ẕāt-i pāküñ gevherin gevherin per<strong>ve</strong>rde kān-ı Kün fe-kān<br />
M3/III/4 Şeb-çerāġ-ı ẓulmet-i ẓulm ol vücūd-ı pākdür / Gevherin Gevherin ḥaḳḳā ki iẓhār itdi kān-ı maʿdelet<br />
M3/IV/6 Ṭabʿ-ı pāküñ gevherinden gevherinden feyżin eyler mi dirīġ / Nūr-baḫş-ı çeşme-i ḫurşīd-i en<strong>ve</strong>rdür gelen<br />
M1/I/7 Baş egdi āb-ı tīġına küffār-ı Üngürūs / Şemşīri gevherini gevherini pesend eyledi Freng<br />
G273/1 Çeşm-i pür-ḫūnum yoluñda eşk-bār itsem gerek / Ayaġuñ tozına gevherler gevherler nis̱ār itsem gerek<br />
G347/1 Dilā teng olsañ ol şīrīn-dehenden teng-i şekkersin / Ġam-ı laʿlin çeküp ḳanlar yudarsañ kān-ı gevhersin gevhersin<br />
gevhersin<br />
G274/1 Devr-i laʿlüñde ümīdüm bu ki ḥakkāk-i felek / Gevherüñ Gevherüñ nāmın ide ṣafḥa-i ʿālemden ḥak<br />
449
gözyaşı bağlamında;<br />
K10/1 Ḳadr-i eşküm ol bilür kim ḳıymet-i gevher gevher gevher bile / Rūy-ı zerdüm ḫoş görür şol kim ʿayār-ı zer bile<br />
G30/4 Bu bāzār içre düşmez dāne-i eşküm gibi gevher gevher gevher / Gel ey cān riştesi şimden girü dürr-i ʿAdenden geç<br />
K18/47 Degme bir gevheri gevheri kirpügine ṣalındurmaz / Göreli laʿl-i revān-baḫşuñı çeşm-i ḫūn-bār<br />
G15/2 Eşkümüñ gevherlerin gevherlerin dizdüm işigi ṭaşına / Yāre ʿarż idem diyü silmiş raḳīb-i bed-liḳā<br />
küpe bağlamında;<br />
K24/6 Ṣaḥn-ı gül-zāra gelüp eyledi ʿarż-ı dīdār / Jālelerden ṭaḳınup gūşına gevher sünbül<br />
G510/5 Ṣalındı yürek żaʿf ile sīnemde ḳaçan kim / Gūşındaki ol gevher gevher-i gevher i yek-dāne ṣalındı<br />
gevher gevher gevher sezmek sezmek [1] [1] cevher görmek ‖ değer bulmak<br />
G13/3 Zamāne bizde gevher gevher sezdügiçün sezdügiçün dil-ḫırāş eyler / Anuñʾçün baġrumuz ḫūndur maʿārif kānıyuz cānā<br />
gevher gevher-i gevher gevher i eşk [3] gözyaşı mücevheri/incisi<br />
G49/5 Bāḳıyā meyl eylemez ārāyiş-i dünyāya dil / Rūy-ı zerd ü gevher gevher-i gevher i eşküm eşküm zer ü zī<strong>ve</strong>r yiter<br />
G199/4 Döker ʿāşıḳ yoluñda dāne dāne gevher gevher-i gevher i eşki / Yatur ḫāk-i meẕelletde yine bir dāne incinmez<br />
G110/4 Gevher Gevher-i Gevher i eşküm eriyüp ṣu gibi aḳsa nʾola / Böyledür aḥvāli her kim ʿāşıḳ-ı dīdārdur<br />
gevher gevher-i gevher i kkān<br />
k<br />
ān ān [3] [3] mücevher madeni<br />
K2/38 Baḥr-i naẓm içre bu gün dürr-i girān-māye iken / Ḫāk-i ẕilletde ḳalupdur nitekim gevher gevher-i gevher i i kkān<br />
k<br />
ān<br />
K8/9 Nişān-ı baḫt u devlet gevher gevher-i gevher i kkān<br />
k<br />
ān ān-ı ān saʿādetdür / Ġubār-ı naʿl-i esbi tāc-ı farḳ-ı ḫusrevān üzre<br />
K11/1 Leb-i laʿlin ḫayāl it gūşe-i ʿuzletde pinhān ol / Dilā hem kān-ı gevher ḳıl özüñ hem gevher gevher-i gevher i kkān<br />
k<br />
ān ol<br />
gevher gevher-i gevher i i nnā-yāb<br />
n<br />
āb [3]<br />
[3]<br />
1. emsalsiz/yegâne mücevher/inci<br />
M2/I/7 Ḳanı ol dürr-i dil-efrūz-ı seḫā deryāsı / Ḳanı ol gevher gevher-i gevher i nnā-yāb<br />
n<br />
āb āb-ı āb mürüv<strong>ve</strong>t kānı<br />
G172/1 Göñlümi bende çeken kākül-i pür-tāb nedür / Cānuma ḫurde geçen gevher gevher-i gevher<br />
i nnā-yāb<br />
n<br />
āb nedür<br />
2. emsalsiz mücevher/inci ‖ sevgili<br />
G114/2 Aḳsa eşküm dīdeden ol gevher gevher-i gevher i nnā-yāb<br />
n<br />
āb içün / Eşk seyl ü seyl yem yem pür-dür-i şeh-vār olur<br />
gevher gevher-i gevher gevher i şeb şeb-tāb şeb<br />
āb [1] [1] ateş böceğine benzeyen mücevher<br />
K19/3 Meşʿal-i māhdur ol gevher gevher-i gevher i şeb şeb-tāb şeb<br />
āb meger / Geçinür çenber-i gerdūn ile hem-ser ḫātem<br />
gevher gevher-ba gevher gevher ba baḫş ba ş [1] mücevherler saçan ‖ cömert<br />
K19/20 Baḥr-i elṭāf-ı keremdür kef-i gevher gevher-ba gevher ba baḫşı ba şı / Nʾola gird-āb-ṣıfat olsa müdev<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
gevher gevher-bār gevher ār [1] [1] mücevherler yağdıran ‖ kanlar döken (kılıç)<br />
G407/2 Laʿl ü yāḳūt eyledi elmās tīġından revān / Ḫalḳ taḥsīn itdiler şemşīr-i gevher gevher-bār<br />
gevher ār ārına ār ına<br />
gevher gevher-çīn gevher īn olmak olmak [1] [1] inciler toplamak<br />
K26/7 Sāḥil-i baḥr-i ʿAdendür meger eṭrāf-ı çemen / Dest-i mihr anuñ içün oldı oldı bu gün gevher gevher-çīn<br />
gevher<br />
īn<br />
gevher gevher-feş gevher feş feşān feş ān olmak olmak [1] [1] [1] mücevherler saçmak ‖ ışık saçmak<br />
K22/34 Her seḥer ṣaḥn-ı zümürrüd-gūn-ı gerdūn üstine / Āfitāb altun ṭabaḳdan tā ola ola ola gevher gevher-feş gevher feş feşān<br />
ān<br />
gevher gevher-nig<br />
gevher nig nigīn nig īn [1] elmas taşlı (yüzük)<br />
G383/3 Dostum her seng-dil bilmez dehānuñ ḳıymetin / Cāna baṣ ol ḫātem-i gevher gevher-nig<br />
gevher nig nigīnüñ nig īnüñ minnetin<br />
gevher gevher-nis̱ gevher nis̱ nis̱ār nis̱ ār [2]<br />
1. inciler saçan ‖ güzel sözler söyleyen<br />
G90/5 Bāḳī sürūd-i bezm-i ṭarab-ḫāne-i ḫayāl / Ṣavt u ṣarīr-i ḫāme-i gevher gevher-nis̱ gevher nis̱ nis̱ārdur nis̱ ārdur<br />
450
2. inciler saçan (göz yaşları bağlamında)<br />
G303/1 Raḥm eyle āb-ı dīde-i gevher gevher-nis̱ gevher nis̱ nis̱āre nis̱ āre gel / Emvāc-ı baḥr-i eşkümi seyr it kenāre gel<br />
geymek geymek [21] [21] bkz. TS. C. III, s. 1681.<br />
1. (başına) takmak, takınmak<br />
K25/6 Gūyiyā ḥāżır olur irte ṣalāt-ı ʿīda / Dāl tācın başına geydi sipihr-i ġaddār<br />
G514/1 Çemende lāle geydi geydi geydi efser-i Key / Elinde tāc u taḫt-ı Behmen-i dey<br />
K22/9 Salṭanat tācın geyen geyen ʿālemde maġrūr olmasun / Nice sulṭān börkin almışdur begüm bād-ı ḫazān<br />
G456/1 Geyer Geyer gül-şende laʿlīn tāc lāle / Elinde nergisün altun piyāle<br />
K4/17 Cihānda geydügince geydügince şāh-ı encüm / Zümürrüd taḫtı üzre tāc-ı zerrīn<br />
2. giymek, giyinmek<br />
K25/17 Ḳamerī yaḳalu bir ḫūb ser-ā-ser geydi geydi / Ola tā bezm-i ḫudā<strong>ve</strong>nde felek ḫidmet-kār<br />
G193/4 Zer-beft cāme geydi geydi ser-ā-ser ṣanur gören / İtse iḥāṭa cismümüzi yanar odumuz<br />
G392/5 Rūz-ı ʿīd irdügini ṭuydılar eṭfāl-i çemen / Ṣubḥ-dem geydiler geydiler envāʿ-ı libās-ı rengīn<br />
Kt12/1 Geydügüñ Geydügüñ Geydügüñ eski püski şol ḳapamañ / Ḳotan mı bilmezin yā ḫod boġası<br />
G470/4 Fāḫir libāsa ḳoydı eşcār-ı bāġı devrān / Bādām-naḳşī kemḫā geydürdi geydürdi erġavāne<br />
Kt8/2 Derme çatma geydürür geydürür iller libāsı şiʿrine / Ḫilʿat-i naẓm-ı cihān-gīrüñ senüñ altunludur<br />
G407/5 Ceng meydānında yā ḫod ḳırmızı dībā geyer geyer / Rezm-gāhuñ tā mehābet göstere küffārına<br />
G484/7 Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i ʿaṭā-baḫş u kerem-güster ki devrinde /Gedā-yı bī-ser ü pālar geyer geyer geyer sincāb u semmūrı<br />
Kt12/2 Geyicek Geyicek Emriyā olursın anı / Boynuzı egri bir geyik boġası<br />
K20/25 Eger ki ḫilʿat-i luṭfın ḳılaydı erzānī / Siyāh şālını terk ide geymeyeydi geymeyeydi leyāl<br />
G390/1 Erġavānī cāme geymiş geymiş ol gül-i gül-zār-ı cān / Bāġ-ı ḥüsn içre nihāl-i erġavān olmış hemān<br />
G390/6 Ḳanına girmiş boyınca Bāḳī-i dil-ḫastenüñ / Erġavānī cāme geymiş geymiş ṣanmañ ol serv-i revān<br />
G532/1 Allar geymiş geymiş geymiş ḫırām eyler nihāl-i gül gibi / Günde ʿuşşāḳuñ hezārın zār ider bülbül gibi<br />
G135/5 Gül ü nergis yine altun beneklü cāme geymişler geymişler / Libāsı lālenüñ egninde bir dībā-yı zībādur<br />
G84/2 Ḳarşumda āller geyüp geyüp ol lāle-ruḫ yine / Gül-gūnīlerle ʿaḳlum alur ṣan piyāledür<br />
3. bürünmek ‖ karalar giymek<br />
M1/III/3 Ḳılsun kebūd cāmelerin āsmān siyāh / Geysün Geysün libās-ı mātem-i Şāhı bütün cihān<br />
geyürmek geyürmek [2] [2] Bkz. TS. C. III, s. 1709.<br />
1. bayramlık giydirmek<br />
G39/1 Ḳıldı āfāḳı münev<strong>ve</strong>r ṭalʿat-ı raḫşān-ı ʿīd / Ḫalḳa dībālar geyürdi māh-ı nūr-efşān-ı ʿīd<br />
2. kaftan giydirmek<br />
Kt7/2 Başdan bu faḫr saña yiter kim şeh-i cihān / Ḫilʿat geyürdi geyürdi naẓmuña ġarrā firengiler<br />
451<br />
geyik geyik geyik bo boġas bo boġas<br />
ġası ı [1] [1] [1] geyik, sığır <strong>ve</strong>saire erkeği’ Krş. LO, s. 58. ‖ geyik ağası (‘boġa’nın<br />
Sırpça ‘efendi’ anlamıyla ilintili<br />
Kt12/2 Geyicek Emriyā olursın anı / Boynuzı egri bir geyik geyik bo boġas bo boġas<br />
ġası ġas<br />
gezmek gezmek [16] [16] dolaşmak<br />
G478/4 Gir bir nemed içine āyīne gibi ṣāf ol / Sulṭān-ı ʿālem ol var gez gez ṣūret-i gedāda<br />
G23/1 Lāle-ḫadler ḳıldılar gül-geşt-i ṣaḥrā semt semt / Bāġ u rāġı gezdiler gezdiler idüp temāşā semt semt<br />
G138/1 Āşıḳ ki sūz-ı ʿaşḳ ile ʿuryān olup gezer gezer / Abdāldur ki ʿālemi ḥayrān olup geze gezer geze<br />
G138/2 Eşküm döker sitāre gibi cevr ile o māh / Ḫurşīd gibi ḫurrem ü ḫandān olup gezer
G138/3 Dün ṭoġdı māh-ı nev gibi ol şūḫ-ı meh-liḳā / Şehr içre şimdi şöhre-i devrān olup gezer<br />
gezer<br />
G138/4 Dil-ber beşikden ögrenür oldı ṣalınmaġı / Her ṭıfl-ı nā-resīde ḫırāmān olup gezer gezer<br />
gezer<br />
G138/5 Sulṭāna ḳayd-ı salṭanat-ı dehr pāy-bend / Dervīş kendü başına sulṭān olup gezer<br />
gezer<br />
G138/6 Faṣl-ı ḫazānı gör ki gelür ayaġına zer / Ebr-i bahār ʿālemi giryān olup gezer gezer<br />
gezer<br />
G138/7 Evrāḳ-ı bāġa nʾeyledi bād-ı ḫazānı gör / Bāḳī ġamuñda şöyle perīşān olup gezer<br />
gezer<br />
G182/6 Sīne-i pür-dāġ-ı Bāḳīde gezer gezer gezer nā<strong>ve</strong>klerüñ / Serv-ḳadler ġonca-femler gül-sitāne girdiler<br />
G229/5 Cāmiʿ içre göre tā kimlere hem-zānūsın / Şekl-i saḳḳāda gezer gezer dīde-i giryān ṣaf ṣaf<br />
G281/6 Bāḳī şarāb-ı ʿaşḳ ile rüsvāy olup gezer gezer / Anı gerekse yaḫşı gerekse yaman ṭutuñ<br />
G402/5 Ḫayāli her dem ey Bāḳī gezer gezer nice ser ü sīne / Hezārān kūh u deşti geşt ider bir demde bir āhū<br />
G426/2 Ṭutalum Kaʿbe-i tevfīḳ-i ilāhī yolını / Bu beyābānda ʿabes̱ gezmeyelüm gezmeyelüm āvāre<br />
G190/5 Ḳaçan mestāne gezseñ gezseñ çār-sū-yı dehri ey Bāḳī / Olur ol demde peydā her ṭarafdan nāleler yir yir<br />
M1/IV/1 Olsun ġamuñda bencileyin zār u bī-ḳarār / Āfāḳı gezsün gezsün aġlayuraḳ ebr-i nev-bahār<br />
ġıl ıl ılāf ıl āf [1] kın<br />
K22/3 Berg-i bīdi bāġda āb-ı revān üzre görüp / Didiler aḳmış ġıl ıl ılāf<br />
āfından<br />
ından bu tīġ-i zer-nişān<br />
ġıll ıll u ġış ış ış [5] kin <strong>ve</strong> fesat ‖ düşmanlık <strong>ve</strong> hile<br />
K14/30 Hemān āyīne-i sırr-ı Ḫudādur ṭabʿ-ı şāhāne / Müberrā ġıll ıll u u ġışdan ışdan ḳalbi ṣāf u sāde sulṭānī<br />
G93/4 Ḳomadı dilde ġıll ıll u ġış ış mey-i nāb / Ne güzel ḫāṣıyetlü şerbet olur<br />
G217/6 Göz yaşın çoḳ çoḳ revān it cürm ü ʿiṣyān üzre kim / Aḳduġı yerde ḳomaz āb-ı firāvān ġıll ıll u u ġış ış ış<br />
G442/2 Rūy-ı zerdi göz yaşı gerd-i riyādan ṣāf ider / Zer bilürsin ġıll ıll u ġışdan ışdan pāk olur tīz-ābda<br />
G235/4 İrmese ḥadd-i kemāle ḳalsa dil mānend-i mis / Ġıll ıll u u ġışdan ışdan ṣāf u pāk altun ider iksīr-i ʿaşḳ<br />
ġılm ılm ılmān ılm ān [1] [1] cennette hizmet eden delikanlılar (‘ḫūrīler’ paralelliğinde)<br />
M2/IV/7 Ḳapusında işigi ḫidmetin eyler ġılm ılm ılmān ılm ān / Ḫūrīler ḳarşu ṭurur aṭlas u eksūnlar ile<br />
ġıd ıd ıdā ıd ā [3]<br />
[3]<br />
M2/V/2 Ḫılʿat-i fāḫiresi dāmen-i ʿafv-i Settār / Rūḥ-ı pākine ġıd ıd ıdā ıd ā leẕẕet-i dīdār olsun<br />
G475/2 Ṣunuben ḫ˅ān-ı viṣālüñi raḳībe her dem / Ġamuñı baña ġıd ıd ıdā ıd ā eyleme iḥsān eyle<br />
G106/4 ʿAşḳ ehline şol cāmı ṣunar sāḳī-i laʿlüñ / Kim ʿaḳla cilā ḳalbe ṣafā rūḥa ġıd ıd ıdādur ıd ādur<br />
ġın ın ınā ın ā irmek [1] gına gelmek ‖ usanmak<br />
K18/33 Şöyledür keff-i güher-pāşı yemīn itmek olur / Ki ʿaṭāsından irer irer baḥre ġın ın ınā ın kāne yesār<br />
ġın ın ınā ın ā virmemek [1] yetmemek, kesmemek<br />
G495/6 Kāseler ṣun bize meclisde ġın ın ınā ā virmez ayaḳ / Sāḳıyā ḫāṭırı teng eyledi el ṭarlıġı<br />
yapılmış elek)<br />
452<br />
ġırb ırb ırbāl ırb āl [2] kalbur (tahta bir çembere gerilmiş, delikli deri <strong>ve</strong> kafes kafes telden<br />
K5/23 Felek ġırb ırb ırbāl ırb āl ile zer buldı dirler ḫāk-i rāhuñda / Miyān-ı hālede seyr eyleyenler māh-ı tābānı<br />
G397/5 Mihr ile raḳṣ iderdi tozum ẕerre-<strong>ve</strong>ş benüm / Ġırb ırb ırbāl ırb āl ile bu ḫāk-i vücūdum elenmedin<br />
gice gice [25] [25] [25] geceleyin, bu gece; bkz. ‘ḳarañu gice’, ‘şeb-i tār’, ‘şeb-i tārīk’ md.<br />
K24/15 Ṣaḥn-ı gül-şende yatupdur gice gice var ise meger / Ki ṭaḳınmış seḥerī başına güller sünbül<br />
G145/2 Hey gice gice ṭıfl-ı belā-engīz olur kim nicesin / Miḥnet-i ʿaşḳı cevān olmazdan ev<strong>ve</strong>l itdi pīr? Her gice!<br />
G228/5 Bir māhdur ki cevresin almış sitāreler / Bezm-i şarāba gice gice ʿaceb şevḳ virdi def<br />
G321/1 Rūşen ola tā işigüñe varmaġa rāhum / Yil mūmlarını yaḳdı gice gice gice şuʿle-i āhum<br />
G535/4 Göklerde gören gice gice ṣanur kāh-keşāndur / Āhum dütüni günbed-i devvāre ṣarıldı<br />
G17/3 Ne bilsünler ḳarañuda anuñ göz ḳıpduġın iller / Gice Gice ḫāl-i ruḫuñla baḥs̱ içün gelmiş meger kevkeb
G18/2 Gice Gice ḥüsnüñ şevḳıne encüm sürūr u sūrda / Çarḫ āteş-bāzdur gūyā elinde māh-tāb<br />
G40/5 Gice Gice tenhā işigi ḫākine yüzler süreyin / Ṣaḳınuñ kimse ḫaber virmesün aġyāre meded<br />
G140/5 Gice Gice sāḳī delīl-i rāh oldı / Āl fānūs elindeki sāġar<br />
G336/4 Gice Gice şemʿ-i ruḫuñ şevḳınde bir ḳaç beyti yandurdum / ʿAceb ḫūb u dil-efrūz eyledüm ḫoş dil-pesend itdüm<br />
G484/4 Gice Gice ḳan oldı meclisde bulındı bu diyü muṭrıb / Bir iki tāziyāneyle bu gün söyletdi ṭanbūrı<br />
G188/4 Dil-i dīvāne senüñ görmeyeli zülf ü ruḫuñ / Ṣanma cānā giceden giceden gündüzi idrāk eyler<br />
G236/7 Zaḫmumuz ḫūnı mey-i gül-gūnumuzdur giceler / Bezmümüzde şemʿ-i rūşen şuʿle-i şemşīr-i ʿaşḳ<br />
G246/5 Felek ṭāḳındaki ḳandīl-i māhı / Uyarmaz Bāḳī āhum giceler giceler yoḳ<br />
G464/3 Pister-i ġamda gözüm giceler giceler giceler uyḫu görmez / İderin ṣubḥa degin nāleleri döne döne<br />
G71/7 Giceler Giceler ʿīş u ṣafā-yı çeng ü nāy olmaz ʿaceb / Ṣubḥ-dem Bāḳī derūn-ı dilden istiġfārı gör<br />
G118/2 Ḫ˅āb-ı ġafletde yatur baḫt-ı siyāhum ammā / Giceler Giceler ʿālemi bī-dār iden efġānumdur<br />
G144/4 Kimlerüñ rūşen ider menzilin āyā bilsem / Giceler Giceler seyre çıḳar ol meh-i tābān dirler<br />
G276/1 Giceler Giceler kāküli sevdāsı ile dil-dāruñ / Ḥaddi pāyānı mı var dūr u dırāz efkāruñ<br />
G422/2 Giceler Giceler ṣanma sipihr üzre ḳamerdür görinen / Cānumuz ʿaksi geçer mihr-i münev<strong>ve</strong>r yirine<br />
G462/2 Rūşen ḳılalı meşʿale-i āh-ı derūnum / Ġālib görinür gicelerüm gündüzüm üzre<br />
K20/47 Giceñ Giceñ şerefde şeb-i Ḳadr ü gündüzüñ bayram / Nevāl ü niʿmet ile ḫ˅ān-ı ʿīş māl-ā-māl<br />
G442/3 Gör viṣālüñ gicesi gicesi şevḳ-ı derūnın ʿāşıḳun / Seyr-i deryā ḫūb olur cānā şeb-i meh-tābda<br />
G91/1 Kūyuñ yolında nice kez ey mihr-i bī-naẓīr / Şeb-rev diyü ṭutıldı giceyle giceyle giceyle meh-i münīr<br />
G94/2 Şihāb ṣanma felekde giceyle giceyle ẓāhir olan / Maḥabbet ehlinüñ ol tīġ-i āhı yarasıdur<br />
giceden giceden [1] [1] akşamdan, geceleyin<br />
G466/4 Āl fānūs ile geldi giceden giceden gül-zāra / Virdi ṣaḥn-ı çemenüñ yollarına fer lāle<br />
gice gice gündüz gündüz [1] [1] gece gündüz (‘mihr ile meh’ paralelliğinde) ‖ durmaksızın, devamlı<br />
G183/5 Çarḫ bir ṣarrāfdur mihr ile meh mīzān aña / Çār-sū-yı dehr içinde gice gice gündüz gündüz zer çeker<br />
gitmek gitmek [9]<br />
[9]<br />
1. uçmak ‖ ‘kelle koltukta’<br />
G210/5 ʿAşḳ yolında baş gide gide Bāḳī / Başdan gitmeye hevā vü he<strong>ve</strong>s<br />
2. terketmek<br />
G529/3 Bir pāre yaşum tāzeledi vādī-i derdi / Mecnūn gideli lāle-i miḥnet ṣola yazdı<br />
3. göndermek<br />
G319/4 Cānāne giden giden nāmedeki mühr degüldür / Ardınca ḳalur reşk ile çeşm-i nigerānum<br />
4. dökülmek (hazan yaprakları bağlamında)<br />
G545/2 Nʾeyler seni bildüñ mi hevā ʿāḳıbet-i kār / Gör bād-ı <strong>ve</strong>zān üzre giden berg-i ḫazānı<br />
5. akmak<br />
G141/3 Kūyuñ yolında döne döne aḳdı göz yaşı / Seyl-āb-ı dīde Dicle-i Baġdād olup gider<br />
6. esmek<br />
G201/3 Āhumdan öñürdi yitişür ḳapuña eşküm / Germiyyet ile şöyle gider gider bād yitişmez<br />
7. geri dönmek<br />
G286/6 Bezme gelse bir dem eglenmez gid gider gid er ol ġonca-leb / Az olur gül-şende ġāyet müddet-i ārām-ı gül<br />
8. göçmek ‖ ölmek<br />
G245/5 ʿAdem diyārına çoḳdan giderdüm giderdüm giderdüm ey Bāḳī / Şarāb-ı ʿaşḳ ile reftāra iḳtidārum yoḳ<br />
453
9. yok olmak ‖ gidermek<br />
G38/3 Ṣofī ṣafā-yı cām ile dilden keder gider gider / Rindān-ı sīne-ṣāf ile gel eyleme ʿinād<br />
gidermek gidermek [5] [5] yok etmek; bkz. TS. C. III, s. 1697-1700.<br />
G309/4 Mey içüp virmedüñ āyīne-i idrāke cilā / Gider Gider ey şeyḫ-i riyā-pīşe bu idrāk degül<br />
G352/1 Şeb-i zülfüñ nihān eyle ruḫuñ rūşen nehār olsun / Gider Gider ebr-i ḫaṭuñ yüzden cemālüñ nev-bahār olsun<br />
K24/25 Ger ṭoḳınsa nefes-i luṭf u dem-i iḥsānuñ / Gidere Gidere dūd-ı kebūdı vire āẕer sünbül<br />
Mtl 14 Zaḫm-ı şemşīrüñ <strong>ve</strong>fā resmin gidermez gidermez sīneden / Āb naḳş-ı ṣūreti maḥv eylemez āyīneden<br />
M2/I/5 Āb u tābın giderüp giderüp giderüp teff-i semūm-ı ḳahrı / Berg-i nīlūfere döndürdi gül-i ḫandānı<br />
giderek giderek [1] [1] gitgide, zaman geçtikçe<br />
G269/3 Esbāb-ı ṭarab seyl-i mey-i nāb ile gitdi / Āvāzı boġıldı giderek giderek çeng ü rebābuñ<br />
1. çamur<br />
gil gil [2]<br />
[2]<br />
G413/5 Göz yaşını şol deñlü revān eyledi Bāḳī / Ḳaldı reh-i ‘aşḳuñda ayaġı gil gil içinde<br />
2. toprak<br />
G433/5 Nefesüñ rūḥ virüp tā ola mürġ-i bāmuñ / Ey Mesīḥā-dem ölürsem gilümi gilümi ṭayr eyle<br />
giñ giñ yir yir [1] [1] otluk/çalılık ‖ uzaktan 23<br />
G68/3 Ḫirmen-i cān u dile āteş urup giñ giñ yirden yirden / Şerer-i āh ile ālūde duḫānum gözedür<br />
gir girān gir girān<br />
ān [2] ağır; bkz. ‘rıṭl-ı girān’, ‘gürz-i girān’, ‘ḫ˅āb-ı girān’ md.<br />
G154/6 Bār-ı gir girān gir girān<br />
ān-ı ān ġuṣṣayı çekmez şu kimse kim / Ṣaḥn-ı çemende gül gibi rıṭl-ı girān çeker<br />
G122/8 Bāḳī nesīm gibi sebük-ḫīz olup seḥer / Ġaflet gözini ḫ˅āb-ı gir girāndan gir<br />
āndan āndan uyarı gör<br />
gir girān gir girān<br />
ān-māye ān āye [3 [3] [3 ] değerli, kıymetli<br />
K2/38 Baḥr-i naẓm içre bu gün dürr-i gir girān gir girān<br />
ān-māye ān āye iken / Ḫāk-i ẕilletde ḳalupdur nitekim gevher-i kān<br />
K21/23 ʿArūs-ı dehre s̱enāñı benem ḳılāde ḳılan / Güher edā-yı gir girān gir girān<br />
ān-māye ān āye āye rişte ince ḫayāl<br />
K26/10 Ḥāṣıl-ı ʿömr-i gir girān gir girān<br />
ān-māye ān āye āye-i āye Şeyḫüʾl-islām / Pertev-i luṭf-ı Ḫudā nūr-ı hüdā revnaḳ-ı dīn<br />
girçek girçek [2] [2] Bkz. TS. C. III, s. 1651-1652.<br />
1. dürüst, sadık (yalan söylememe bağlamında)<br />
K6/8 Ṣādıḳam cāndan baña ʿaşḳuñ ʿazīz oldı disem / Ṣanma girçek girçek ʿāşıḳuñdan dostum yalan gelür<br />
2. gerçekte, aslında<br />
G265/1 Çerāġ-ı ḥüsni ışıḳdur o meh-<strong>ve</strong>şüñ girçek girçek girçek / Dehān-ı teng-i dil-āvizi bir güzel kūçek<br />
gird gird-āb gird āb āb [5] [5] girdap<br />
G172/4 Baḥr-i ʿaşḳ içre şinā<strong>ve</strong>r geçinenler ne bilür / Düşmese çāh-ı zenaḫdānuña gird gird-āb gird<br />
āb nedür<br />
G448/4 Düşer fülk-i dil-i ehl-i maḥabbet aña ḳurtılmaz / Cemāli baḥrinüñ gird gird-āba gird āba dönmişdür miyānında<br />
G464/4 Zevraḳ-āsā ġam-ı ʿaşḳuñla yaşum gird gird-āb gird āb ābı āb / Ġarḳ idüpdür ṣanemā çeşm-i teri döne döne<br />
G90/4 Gird Gird-āb Gird āb āb-ı āb ġamda ṣarṣar-ı āhumla fülk-i dil / Elbette bir kenāra çıḳar rūzgārdur<br />
K19/20 Baḥr-i elṭāf-ı keremdür kef-i gevher-baḫşı / Nʾola gird gird-āb gird āb āb-ṣıfat āb ıfat olsa müdev<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
gird gird-āb gird āb āb-ı āb ı bel belā bel<br />
ā ā [1] bela girdabı; bkz. ‘belā gird-ābına ṣalmak ’ md.<br />
G510/6 Allāh oñara düşmeye gird gird-āb gird āb āb-ı āb ı bel belāya bel<br />
āya / ʿAşḳuñda göñül zevraḳı ʿummāne ṣalındı<br />
gird gird-āba gird āba dü düşmek dü<br />
şmek şmek [1] girdaba tutulmak ‖ başı belaya girmek<br />
23 Bkz. Mehmet Çavuşoğlu, ‘gen yakadan’, Divanlar Arasında, Ankara 1998.<br />
454
G436/1 Mübtelā oldı göñül cām-ı şarāb-ı nāba / Āh kim zevraḳ-ı dil düşdi düşdi yine gird gird-āba gird āba<br />
gird gird-āba gird āba ṣalmak ṣalmak [1] girdaba atmak<br />
G441/3 Ḫāṭır kenāre māʾil iken baḥr-i ʿaşḳda / Gird Gird-āba Gird āba ṣald ṣaldı ṣald<br />
fülk-i dili rūzgār ise<br />
gird gird-bād gird ād [3] [3] hortum<br />
K22/5 Bāġda gerdān ider evrāḳı ṣanmañ gird gird-bād gird ād / İndiler seyyāreler ḳılmaġa seyr-i būstān<br />
G464/6 Dīde-i encüme küḥl olmaġ içün eflāke / Gird Gird-bād Gird ād ile çıḳar ḫāk-i deri döne döne<br />
G47/6 Āhum yili çıḳardı sipihri hevālara / Mānend-i gird gird-bād gird ād ki ʿummāne ṣarmaşur<br />
girev girev yatmak yatmak [1] [1] rehin tutulmak<br />
G400/2 Destār-ı ḫ˅āce ḫırḳa-i ṣofī ridā-yı şeyḫ / Devr-i lebüñde mey-gedelerde yatur girev<br />
1. yaka<br />
gir girībān gir ībān [4]<br />
G48/3 Zülfi elinden almaġa cān-ı belā-keşi / Boynın ḳulaġın öpdi gir girībān gir<br />
ībān u gūşvār<br />
G22/1 Gül yüzüñ vaṣfında bülbül ḳılsa elḥānı dürüst / Bāġda bir ġoncanuñ ḳalmaz gir girībān gir<br />
ībān ībānı ībān dürüst<br />
2. koyun, sine<br />
G488/2 Menzil-i māhdur ḫam-ı zülfi / Maṭlaʿ-ı mihrdür gir girībān gir girībān<br />
ībānı ībān<br />
G54/6 Çerāġı māh-ı en<strong>ve</strong>rden yaḳar ol ʿārıż u gerden / Gir Girībānuñ Gir ībānuñ senüñ bezm-i leṭāfet şemʿ-dānıdur<br />
gir girībāne gir ībāne çekmek [1] bağrına basmak ‖ sahiplenmek<br />
K12/11 Dāmen-i şāhid-i maʿnāya biri dest uramaz / Çoġ olur gerçi ser-i fikri gir girībāne gir ībāne çeker çeker<br />
455<br />
gir girībān gir girībān<br />
ībānı ı ççāk<br />
ç<br />
āk itmek itmek [3] [3] [3] yaka yırtmak (üzüntüden, gamdan); bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 458.<br />
(‘yaka yırtmak’ md.)<br />
M5/V/3 Çāk āk idüpdür idüpdür gerçi kim ṣabrum gir girībān gir girībān<br />
ībānın ībān ın cefā<br />
G358/5 Ġoncalar dügmelerin çözdi bahār oldı diyü / Sīnesin açdı gir girībān gir girībān<br />
ībānını ībān ını ççāk<br />
ç<br />
āk itdi itdi semen<br />
G55/3 Açıldı dāġlar sīnemde çāk āk itdüm itdüm girībānum girībānum / Maḥabbet gül-şeninde açılan gül-nārı görsünler<br />
girift giriftār girift ār [2] [2] düşmüş, uğramış<br />
G244/1 Sīne mecrūḥ-ı ġam-ı ġurbet ü efgār-ı firāḳ / Dil esīr-i elem-i hecr ü girift giriftār girift giriftār<br />
ār-ı ār ı firāḳ<br />
G370/1 Dil girift giriftār girift giriftār<br />
ār-ı ār ı belā dil-ber hevāyī nʾeylesün / Dāme düşmez yirlere ḳonmaz hümāyı nʾeylesün<br />
girift giriftār girift giriftār<br />
ār-ı ār ı ḳafes ḳafes [2] [2] kafes esiri/tutsağı<br />
G211/5 Devr elinden Bāḳıyā ġam çekme ʿālem böyledür / Gül naṣīb-i ḫār u ḫas bülbül girift giriftār girift giriftār<br />
ār-ı ār ı ı ḳafes<br />
ḳafes<br />
G345/5 Bāḳıyā bir mürġdur gūyā girift giriftār girift giriftār<br />
ār-ı ār ı ḳafes ḳafes / Kūy-ı yāri añıcaḳ uçmaḳ diler cānum benüm<br />
girift giriftār girift ār eylemek/itmek eylemek/itmek eylemek/itmek [2]<br />
[2]<br />
1. tutsak etmek<br />
G28/5 Ṭūṭīyi leẕẕet-i güftārı girift giriftār girift ār eyler eyler / Derd ü ġam çekmege Bāḳīye bu fendür bāʿis̱<br />
2. yakalamak<br />
G336/1 Beter buldum dil-i dīvāneyi her çend pend itdüm / Ṣaçuñla bend idüp āḫır girift giriftār girift<br />
ār ār-ı ār ı ı kemend itdüm itdüm<br />
itdüm<br />
girift giriftār girift ār olmak olmak [3]<br />
[3]<br />
1. yakalanmak, tutulmak<br />
G83/5 Sevdā-yı zülf-i yār ile Bāḳī ne çekdügin / Bend-i kemend-i ʿaşḳa girift giriftār girift ār olan olan bilür<br />
G493/4 Dil girift giriftār girift giriftār<br />
ār-ı ār ı ser-i zülfüñ olup / Ṣayd-ı ser-pençe-i şeh-bāz oldı<br />
2. düşmek, uğramak
G489/6 Maḥabbet içre girift giriftār girift giriftār<br />
ār-ı ār ı hecr olan olan ʿāşıḳ / Deñizlere düşüben ṭuʿme-i neheng oldı<br />
1. düğüm<br />
girih girih [3] [3]<br />
[3]<br />
G297/5 Rişte-i cānumda zülfüñ bir girih girih bend itdi kim / Ḥalline ḳādir degül müşkil-güşālar bilmiş ol<br />
K26/8 Ġonca-<strong>ve</strong>ş bāġ-ı belāda nice bir ḥāṣıl ola / Girih Girih-i Girih ḫāṭır u teşvīş-i dil ü çīn-i cebīn<br />
2. bağ<br />
G113/6 Bilüñe yoḳ bedel <strong>ve</strong>lī ṣaçuñuñ / Girihin Girihin çözseñ ol miyāne deger<br />
girih girih girih girih girih olmak olmak [1] [1] düğüm düğüm olmak<br />
K1/29 Ruḫsāruñ üzre ṭurralar olmış olmış olmış girih girih girih girih / Gūyā Ḥicāza baġladılar Şāmiyān miyān<br />
girihler girihler girihler ba baġlamak ba ġlamak [1] düğümler atmak<br />
G419/3 Basīṭ-i ḫāke bir ġarrā bisāṭ-ı nev ṣalup āẕer / Girihler Girihler ba baġlad ba baġlad<br />
ġladı ġlad bād-ı ṣabā āb-ı revān üzre<br />
girişme girişme [1] [1] (göz) işareti ‖ iş<strong>ve</strong>, naz<br />
G90/1 Dil beste-i kemend-i ser-i zülf-i yārdur / Cān ḫaste-i girişme girişme-i girişme çeşm-i nigārdur<br />
1. katılmak<br />
girmek girmek [32]<br />
[32]<br />
M6/III/1 Terk eyle zühdi mezheb-i rindān-ı ʿaşḳa gir<br />
gir<br />
G303/2 Zāhid ne lāzım ehl-i dile kīne-i şütür / Gir Gir Gir bezm-i ʿīş u ʿişrete sen de ḳıtāre gel<br />
G219/2 Göñüller naḳdin almış yār girmiş girmiş ḥalḳa-i ẕikre / Bir iki derd-mend āvāreyi varmış ṭolandurmış<br />
G182/5 Ḥalḳa-i ẕikre girüp girüp girüp ʿāşıḳlar itdiler semāʿ / Ehl-i diller ʿaşḳ odına yana yana girdiler<br />
2. girmek<br />
G478/4 Gir Gir bir nemed içine āyīne gibi ṣāf ol / Sulṭān-ı ʿālem ol var gez ṣūret-i gedāda<br />
G182/3 Cān evinden ḫānümānum aldı düzd-i ġamzeler / Olmadı hīç kimse vāḳıf nāzükāne girdiler<br />
girdiler<br />
G182/4 Sīm-tenler cūy-bār-ı eşkümi aḳıtdılar / Der-kenār olmaġ içün āb-ı revāna girdiler girdiler<br />
3. girmek<br />
G182/6 Sīne-i pür-dāġ-ı Bāḳīde gezer nā<strong>ve</strong>klerüñ / Serv-ḳadler ġonca-femler gül-sitāne girdiler<br />
Mtl 24 Ṣaḥn-ı bāġuñ ḥavżınuñ her cānibi serv-i sehī / Yāri girmiş girmiş girmiş ṣuya ṣandum göricek ‘aks-i mehi<br />
4. (şekil/şeklini) almak<br />
K20/4 Şu sīb şekline girdi girdi şafaḳda cirm-i ḳamer / Güzellenüp ola bir yanı ṣarı bir yanı al<br />
K21/7 Pür oldı şāḫları üzre yaḫdan āyīneler / Ġarīb ṣūrete girdi girdi bu faṣl içinde ġazāl<br />
G104/3 Yanına alsun diyü kāfir gözüñ ġamzeñ gibi / Girdiler Girdiler şimdi çelīpā şekline şemşīrler<br />
G2/4 Kemānçe şekline girdüm girdüm elinde muṭrib-i ʿaşḳuñ / Keş-ā-keşden ḫalāṣ olmaz daḫı sīnem rebāb-āsā<br />
5. giymek/giyinmek<br />
G301/1 Döndi bezm-i bāġda bir dil-ber-i ṭannāze gül / Cil<strong>ve</strong>-i ḥüsn eyledi girdi girdi libās-ı nāze gül<br />
G371/2 Eşcār-ı bāġ ḫırḳa-i tecrīde girdiler girdiler / Bād-ı ḫazān çemende el aldı çenārdan<br />
G390/5 Serv-ḳadsin ser<strong>ve</strong> ʿādet sebz-pūş olmaġ iken / Erġavānī cāmeye girmek girmek neden ey nev-cevān<br />
G431/3 Sen güzellik taḫtınuñ sulṭān-ı ʿālī-şānısın / Mihr ü māh iki ḳuluñ girmiş girmiş ḳabā-yı zer-keşe<br />
6. ayak basmak<br />
G486/4 Meydān-ı ʿaşḳa derd ile ḫaṣmāne girdi girdi dil / Ḥāṣıl şu deñlü menʿ ide gördüm yeñilmedi<br />
K11/3 Ṭoḳınsa tīr-i miḥnet ger mübāhāt ile gögsüñ ger / Ṣoyınduñ ʿarṣa-i rindāne girdüñ girdüñ merd-i meydān ol<br />
K1/6 Bir tīġ-i zer-nişān ile girmişdi girmişdi ʿarṣaya / Şemşīr-bāz-ı maʿreke-i ṣaḥn-ı āsmān<br />
456
K2/45 ʿArṣa-i baḥs̱e girüp girüp cevherümüz ʿarż itdük / Tīġ-<strong>ve</strong>ş her birümüz şimdi ḳalupdur ʿuryān<br />
G327/1 Meclis-i ʿaşḳa girüp girüp ayaġı ev<strong>ve</strong>l çekdüm / Mā-sivādan götüri āḫır-ı kār el çekdüm<br />
7. saplanmak<br />
G182/1 Oḳlaruñ kim tende zaḫm-ı ḫūn-feşāna girdiler girdiler / Öldürüp ben ḫasteyi yoḳ yire ḳana girdiler<br />
8. saldırmak<br />
G182/2 Gözlerüñ ṣabr u ḳarār u ʿaḳlı tārāc itdiler / Şol ḥarāmīler gibi kim kār-bāna girdiler<br />
girdiler<br />
9. koyulmak<br />
M8/VI/3 Girelüm Girelüm rāh-ı Ḫudāya diyüp eʾs-saʿyü ileyk<br />
10. başlamak<br />
G29/2 Semāʿa girse girse nʾola cām-ı meyden zāhid-i hüşyār / Ki raḳṣ-ı ẕerreye ḫurşīd-i ʿālem-tāb olur bāʿis̱<br />
11. kaybolmak<br />
M1/V/4 Gāhī ḥicāb-ı ebre girür girür ḫusrevā felek / Yād eyledükçe luṭfuñı terler ḥicābdan<br />
12. (ateşe) atmak/atılmak<br />
G182/5 Ḥalḳa-i ẕikre girüp ʿāşıḳlar itdiler semāʿ / Ehl-i diller ʿaşḳ odına yana yana girdiler<br />
girdiler<br />
G136/2 Yanar od içre girür girür girür şemʿ-i ruḫuñ şevḳıyla dil / Yanmadan pervāsı yoḳ her ḫidmete pervānedür<br />
13. bürünmek<br />
G38/5 Fikr-i meʾāl ü ẕikr-i meʿād eylemez gibi / Ol ṣūret-i ṣalāḥa giren giren mebdeʾ-i fesād<br />
14. sığmak<br />
G468/6 Ḳıyāmı ḳāmet-i bālāña eyler / Anuñʾçün mescide girmez girmez menāre<br />
15. akmak<br />
G524/1 Eṭrāf-ı çemen-zārı yine āb ṭolandı / Gül-zāra girüp girüp her yaña ṣalındı bulandı<br />
1. ağlamaklı<br />
giry giryān giry ān [5] bkz. ‘dīde-i giryān’, ‘çeşm-i giryān’ md.<br />
G166/4 Olur mıydum gehī giry giryān giry giryān<br />
ān gehī sūzān gehī nālān / Felek āyīnesi göstermeyeydi dürlü ṣūretler<br />
G238/1 Ḥāl-i ʿālem ezelī böyle perīşān ancaḳ / Kimi ḫandān kimi giry giryān giry ān kimi nālān ancaḳ<br />
2. ağlayarak<br />
G69/6 Giry Giryān Giry ān o Leylī-<strong>ve</strong>ş nʾola ṣaḥrāya ṣalsa Bāḳīyi / Mecnūnuñ āb-ı çeşmine ḫāk-i beyābān teşnedür<br />
3. ağlamakta<br />
G330/2 Şemʿ-<strong>ve</strong>ş ṣubḥ olınca şevḳumdan / Gāh ḫandān u gāh giry giryānem giry<br />
ānem ānem<br />
4. ağlayan<br />
G395/4 Ḫār zaḫmından neler çekdügümi gül-zārda / Bāġ-bān-ı bülbül-i giry giryāne giry<br />
āne söyleñ söylesün<br />
giry giryān giry ān eylemek [1] ağlatmak<br />
K13/6 Cūʿ u ẕillet derdidür eṭfāli giry giryān giry ān eyleyen / Aġlamazdı ṭıfl-ı dil olsa elinde nān eger<br />
giry giryān giry ān itmek [2]<br />
1. akmak ‖ ağlamak<br />
G531/2 Geh āb-<strong>ve</strong>ş giry giryān giry ān idüp geh bād-<strong>ve</strong>ş pūyān idüp / Mecnūn-ı ser-gerdān idüp ṣaḥrālara ṣalduñ beni<br />
2. ağlamak<br />
G414/3 Kendü güller gibi ḫandān līk çeşm-i ʿāşıḳı / Dem-be-dem ebr-i bahārī gibi giry giryān giry<br />
ān itmede itmede<br />
itmede<br />
giry giryān giry ān olmak olmak [3]<br />
457
1. ağlayarak<br />
G119/4 Anuñ içün varmazam ben kūyuña giry giryān giry ān olup / Ḫāk-i rāhuñ ḳorḳaram cānā gözümden ter düşer<br />
2. göz yaşı dökmek ‖ yağmak<br />
G138/6 Faṣl-ı ḫazānı gör ki gelür ayaġına zer / Ebr-i bahār ʿālemi giry giryān giry ān olup olup gezer<br />
G490/2 Ġonca-i ümmīd-i bāġ-ı ʿömri ḫandān görmedi / Dīde kim ebr-i bahārī gibi giry giryān giry<br />
ān olmad olmadı olmad<br />
giryeden giryeden [1] [1] ağlamaktan<br />
G23/4 Giryeden Giryeden cūy-ı sirişküm sū-be-sū oldı revān / Yine Ḳulzüm gibi cūş itdi bu deryā semt semt<br />
girye girye ḳılmak ılmak [1] [1] [1] göz yaşı dökmek<br />
G28/3 Girye Girye ḳılsam ılsam ne ʿaceb ḫāk-i rehinden dūram / Hep ġarīb aġlamaġa ḥubb-i vaṭandur bāʿis̱<br />
gīsū īsū [7] saç (omuza dökülmesi yönüyle)<br />
G313/3 Yaluñuz gerden-i zībāsı degül ḥālet-baḫş / ʿAnber-āmīz o zülfeyn ile gīsū īsū da güzel<br />
G46/3 Gerçi ḫāl u ḫaṭuñ āşüftesi çoḳdur ammā / Beni dīvāne ḳılan silsile-i gīsūdur īsūdur<br />
G507/5 Bād gīsūlar īsūlar īsūların īsūlar ın açduḳça görinür ruḫ-ı yār / Bāġ-ı cennetde açılmış gül-i sīr-āb gibi<br />
G207/3 Gīsūlaruñ īsūlaruñ firāḳı helāk eyledi bizi / Boynuña alma ey ṣaçı Leylā <strong>ve</strong>bālümüz<br />
K24/31 Ġam-ı gīsūñ īsūñ ile āşüfte degül ger sünbül / Ne içün böyle perīşān olur eks̱er sünbül<br />
G410/3 Rūzgāruñ sitemin gör düşürüp gīsūña īsūña / Yine dil zevraḳını ṣaldı Fireng-istāne<br />
G85/2 Bende-i fermān olup gīsū īsū īsū-yı īsū yı kāfir-kīşüñe / Ḫidmete bil baġlayupdur ey ṣanem zünnārlar<br />
gīsū īsū īsū-yı īsū yı girih girih-gīr girih<br />
īr [1] [1] dolaşık saçlar ‖ lüle lüle saçlar; bkz. ‘zülf-i girih-gīr’<br />
K18/44 Geçemez çenber-i gīsū īsū īsū-yı īsū yı yı girih girih-gīrüñden<br />
girih<br />
īrüñden / Gerçi kim żaʿf ile bir ḳılca ḳalupdur dil-i zār<br />
gīsū īsū īsū-yı īsū yı müşg müşgīn müşg<br />
īn īn-tār īn ār [1] [1] bkz. ‘zülf-i müşgīn-tār’ md.<br />
G254/1 Ey ṣabā dil raḫtın ol gīsū īsū īsū-yı īsū yı müşg müşgīn müşg<br />
īn īn-tāre īn āre çek / ʿĀşıḳ-ı dīvāneyi zencīr-i zülf-i yāre çek<br />
1. gitmek<br />
gitmek gitmek [26] [26]<br />
[26]<br />
M1/VII/7 Cevlāne gitdi gitdi ravżaya ṭāvūs-ı bāġ-ı ḳuds / Ferr-i hümā-yı evc-i saʿādet-mesīri gör<br />
K10/2 Nefḥa-i ʿanber ṭutar zülfi ḫamından ʿālemi / Ḳanda gitse gitse iki yanında iki micmer bile<br />
G534/4 Yaluñuz nev-rüstedür seyr itmege ḳorḳar daḫı / Ḳanda gitse gitse bilesince ṣalınur lālācuġı<br />
G526/1 Terk itdi ben żaʿīfini gitdi gitdi revān gibi / Gelmek müyesser olmadı bir daḫı cān gibi<br />
2. solmak<br />
M1/V/3 Reng-i ʿiẕārı gitdi gitdi yatur kendü ḫuşk-leb / Şol gül gibi ki ayru düşüpdür gül-ābdan<br />
G415/1 Fürḳatüñde göñlüm eglerdüm gül-i gül-zār ile / Gül de gitdi gitdi yaluñuz ḳaldum ġamuñda zār ile<br />
3. geçmek<br />
M2/IV/2 Gülmenüñ oynamanuñ ʿālemi gitdi gitdi şimdi / Ḥālümüz söyleşelüm ḥāli diger-gūnlar ile<br />
G523/4 Cevānlıḳ ʿālemi gitdi gitdi ne vaḳtin ṭoġrılam yā Rab / Egildüm bār-ı ʿaşḳ-ı yār ḳaddüm bükdi pīr itdi<br />
G533/3 Şevḳ u ẕevḳ ehli çekildi biz daḫı yā Hū didük / Ẕevḳi gitdi gitdi ʿālemüñ ehl-i meẕāḳı ḳalmadı<br />
4. bitmek<br />
G11/1 Nev-bahār irişdi vü gitdi gitdi şitā / Keyfe yuhyiʾl-arża baʿde mevtihā<br />
G533/2 Bezm-i kes̱retden biz eñ ev<strong>ve</strong>l götürdük ayaġı / Meclis āḫir oldı gitdi gitdi bāde sāḳī ḳalmadı<br />
5. akıp gitmek, sürüklenmek<br />
G269/3 Esbāb-ı ṭarab seyl-i mey-i nāb ile gitdi gitdi / Āvāzı boġıldı giderek çeng ü rebābuñ<br />
6. bitmek ‖ yasaklanmak<br />
458
G544/1 Dilā nūş it ciger ḳanın mey-i gül-gūn ise gitdi / Yüri zehr-i belāya ḳāniʿ ol afyon ise gitdi<br />
gitdi<br />
7. çekip gitmek<br />
G544/4 O Leylī-<strong>ve</strong>ş ġamından nʾola olsam pādişāh-ı ġam / Cünūn mülkin baña ıṣmarladı Mecnūn ise gitdi gitdi<br />
gitdi<br />
8. sona ermek<br />
G544/5 Dil-i maḥzūn bulurdı ḳah<strong>ve</strong> vü berş ile Bāḳī ẕevḳ / Dirīġā aradan ẕevḳ-i dil-i maḥzūn ise gitdi<br />
gitdi<br />
G292/1 Gitdi Gitdi hecr irdi dem-i vaṣl u telāḳī berü gel / Olalum bezm-i maḥabbetde mülāḳī berü gel<br />
gel<br />
9. göç etmek<br />
G244/3 Gitdi Gitdi mülk-i ʿademe ḳāfile-i ṣabr u sükūn / Ḳarşu ṭutdı yolına meşʿale-i nār-ı firāḳ<br />
10. yok olmak<br />
G533/1 Gitdi Gitdi Ḳayṣer ḳaṣrınuñ ṭāḳ u revāḳı ḳalmadı / Nice Kisrā geçdi ṭāḳ u ṭumṭurāḳı ḳalmadı<br />
G140/4 Tābı gitmez gitmez o zülf-i şeb-rengüñ / Oldı hem-sāye-i meh-i en<strong>ve</strong>r<br />
11. zamanla, gitgide<br />
G171/5 Gitdükçe Gitdükçe ḫarāb eyler mülk-i dil-i vīrānı / Dehrüñ bu cefāsından bir şāha şikāyet var<br />
12. düşmek<br />
G340/5 Gitmesün Gitmesün sāġar elden ey Bāḳī / Ṣanʿat-ı şīşe-bāza başlayalum<br />
G508/3 Gitmez Gitmez o mehüñ rā gibi ḫançer kemerinden / Üftādelerin öldürür āh işte burası<br />
G325/5 Olmadum Bāḳī-ṣıfat mālik metāʿ-ı vaṣlına / Gitdi Gitdi elden naḳd-i cān āḫır görün maġbūnluġum<br />
13. ayrılmak ‖ bitmek<br />
M9/IV/2 Ḳapuñdan ḥalḳa-i der gibi gitmez gitmez çeşm-i ter her gün<br />
14. elden gitmek, elinden alınmak<br />
G544/2 Leb-i laʿlini emmek mey gibi ḳānūn idi ammā / Anı defʿ eylediler şerʿ ile ḳānūn ise gitdi<br />
gitdi<br />
G544/3 Ġubār-ı ḫaṭṭ-ı rūyıyla meger ḥayrān ola göñlüm / Dirīġ elden leb-i dil-ber gibi maʿcūn ise gitdi<br />
gitdi<br />
giy giyāh giy āh [2] ot<br />
G34/4 Her dūna şāḫ-ı gül gibi meyl itme dostum / Düşmez giy giyāha giy āha hem-ser ola serv-i ser-bülend<br />
G321/4 Dildür saña ʿarż itmege aḥvālümi gūyā / Ḳabrümdeki ḫāk üzre biten tāze giy giyāhum giy giyāhum<br />
āhum<br />
giyeh giyeh-i giyeh i ḫu ḫuşk ḫu şk [1] kuru ot<br />
K24/43 Naẓm-ı eşḫāṣa ḳıyās eyleme Bāḳī şiʿrin / Ola mı her giyeh giyeh-i giyeh i ḫu ḫuşke ḫu şke ber-ā-ber sünbül<br />
gizlemek gizlemek [11] [11] [11] saklamak<br />
G214/1 Sīne-i ʿāşıḳda sırr-ı laʿl-i cānān gizlemiş gizlemiş / Kān-ı ebdān içre ol kim cevher-i cān gizlemiş<br />
gizlemiş<br />
G214/2 Dilde şol ʿāşıḳ ki sırr-ı ʿaşḳuñ itmişdür nihān / Gūşe-i vīrānede genc-i firāvān gizlemiş gizlemiş<br />
gizlemiş<br />
G214/3 Dilde mihr-i ḫātem-i laʿlüñ nihān itmiş raḳīb / Dīv işitdük bir zamān mühr-i Süleymān gizlemiş<br />
gizlemiş<br />
G214/4 Sīne çoḳ seyr itdük ey dil var ise ol sīm-ber / Siḥr ile ḳoynında ḳurṣ-ı māh-ı tābān gizlemiş<br />
gizlemiş<br />
G214/5 Bir ṣadefdür dürr-i evṣāfuñla dīvānum benüm / ʿĀrif almış ḳoynına mānend-i ʿummān gizlemiş<br />
gizlemiş<br />
G214/6 Ḫaṭṭınuñ pīrūzesin buldı çıḳardı bād-ı ṣubḥ / Zīr-i dāmānında ol zülf-i perīşān gizlemiş<br />
gizlemiş<br />
G214/7 Biñ ḥicāb-ı kibriyā ardında göstermez yüzin / Kendüyi gözlerden ol sulṭān-ı ḫūbān gizlemiş gizlemiş<br />
G214/8 Hep meẓāhir üzre ẓāhir çeşm-i nāẓırdan nihān / Kendü envārında kendin mihr-i raḫşān gizlemiş<br />
G214/9 Nükte-i laʿl-i revān-baḫş ile ey Bāḳī yine / Ẓulmet-ābād-ı midāduñ āb-ı ḥayvān gizlemiş<br />
gizlemiş<br />
K19/41 Gerçi nāzüklik ile aġzın arar engüştüñ / Dimez ammā dehenüñ sırrını gizler ḫātem<br />
gizlenmek gizlenmek [2] [2] saklanmak<br />
Mtl 16 Ḫaṭṭuñ ḫadüñ yüzini ṭutmış nitekim ey cān / Ebr-i siyāh içinde gizlendi gizlendi māh-ı tābān<br />
459
G242/6 Mesken ṭutalı ol ḫam-ı ebrūda çeşm-i yār / Āşūb u fitne gizlenür gizlenür oldı bucaḳ bucaḳ<br />
gizlü gizlü gizlü ḳalmamak [1] saklı kalmamak<br />
Mtl 25 Nihān olmaz maḥabbet gizlü gizlü ḳalmaz ʿāşıḳuñ şūrı / Ne mümkindür gele bir araya mestī vü mestūrī<br />
gizlü gizlü gizlü āşikār şikār [1] [1] gizli açık ‖ herşey<br />
G202/4 Dilde ḫırāş-ı ḫār-ı ġam dīdede eşk dem-be-dem / ʿArż olınur cenābuña gizlümüz gizlümüz āşikāremüz şikāremüz<br />
1. gonca<br />
ġonca ġonca [77]<br />
[77]<br />
K7/4 Mehd-i gül-zār üzre geldi dāye-i ebr-i bahār / Ṭıfl-ı ġonca ġonca aġzın açdı meyl-i pistān eyledi<br />
K24/4 Çihre gül sīne semen çeşm-i mükeḥḥal nergis / Ḫaṭ çemen ġonca ġonca dehen caʿd-ı muʿanber sünbül<br />
K24/37 Nice teşbīh idem aġzuña bir ebkem ġonca ġonca / Nice nisbet ḳılam ol zülfe ber-ā-ber sünbül<br />
G33/2 Ḳatı açılmasun devrüñde ġonca ġonca / İñen ʿarż itmesün gül-berg-i ter ruḫ<br />
G35/3 Bir ġonca ġonca benefşe ḳoparup tācına ṣoḳmış / Ṭaġlarda külüng atduġı dem başına Ferhād<br />
G46/2 Ruḫlaruñdan ne ʿaceb būse temennā ḳılsam / Ey lebi ġonca ġonca ʿiẕāruñ gül-i şeftālūdur<br />
G103/5 Oldı çemende bāliş-i ġonca ġonca kenār-ı ḫār / Mürġ-i seḥer iderse nʾola āh u nāleler<br />
G120/4 Aġzuñ içre diş midür ya ġonca ġonca içre jāle mi / Kevkeb-i dürrī midür ya lüʾlū-yı lālā mıdur<br />
G183/6 Gül-sitān-ı tende oldı çeşm-i pür-ḫūn bāġ-bān / Ḫāk-i pāye tuḫfe ey ġonca ġonca gül-i aḥmer çeker<br />
G198/5 Henūz ġonca ġonca ġonca murāḳıb derūn-ı perdede gül / Ümīd bu ki ide ʿan-ḳarīb keşf-i rümūz<br />
G248/1 Ḫaṭ-ı ruḫsāruña teşbīh idüp ey şūḫ senüñ / Bāġda ġonca biraz rīşine güldi çemenüñ<br />
G278/2 Dil-dādelerüñ ḥaḳḳına söz geçmedi hergiz / İnṣāf ʿaceb teng imiş ey ġonca ġonca dehānuñ<br />
G286/3 Buldı zīnet lüʾlū-yı şeh-vār-ı şeb-nemden yine / Tāc-ı laʿl-i ġonca ġonca vü taḫt-ı zümürrüd-fām-ı gül<br />
G289/1 Gül-zāra gel nesīm-i ṣabā gibi ḫoş-dem ol / Açıl derūn-ı ġonca ġonca ġonca gibi şād u ḫurrem ol<br />
G296/3 Ruḫlaruñdur gül-i ter ġonca ġonca leb-i mey-gūnuñ / Saña meyl itdi göñül baña gerekmez gül ü mül<br />
G308/8 Açduḳça ġonca ġonca ġonca beççe-i bülbül gibi dehān / Alduḳça jāle beyżaların zīr-i bāl gül<br />
G360/2 Ḫaṭ-ı laʿlüñde bulmaz cāy-ı engüşt iʿtirāz ehli / ʿAceb ẓāhirdür ey ġonca ġonca dehānuñ farḳı ḫātemden<br />
G380/1 Bir lebi ġonca ġonca yüzi gül-zār dirseñ işte sen / Ḫār-ı ġamda ʿandelīb-i zār dirseñ işte ben<br />
G419/4 Gül ü ġonca ġonca yine rūmī ḫaṭāyī resm idüp sūsen / Ser-ā-pā çekdi ḫançer berg-i levḥ-i gül-sitān üzre<br />
G452/1 Açılsa ġon ġonca ġon ca mānend-i leb-i laʿl-i nigār olsa / Ṣaçılsa ḫurde-i pīrūze ṣaḥrā sebze-zār olsa<br />
G466/7 Jāle naḳdin ḳadeḥe ḳoydı çemen bezminde / Cemʿ idüp ṣaḳlamadı ġonca ġonca gibi zer lāle<br />
G492/1 Ḫalḳ-ı ʿālem gül se<strong>ve</strong>ydi kāşkī bülbül gibi / Ol lebi ġonca ġonca baña tenhā ḳalurdı gül gibi<br />
G514/2 ʿAceb mi şekl-i ṭūmār olsa ġonca ġonca / İder ḥüsn-i ruḫuñ gül defterin ṭay<br />
Kt3/2 Geh nāfe gibi eyle der ü deşti muʿaṭṭar / Geh ġonca ġonca gibi gül-şene gel zīnet-i bāġ ol<br />
G62/1 Ġonca Ġonca lebüñe ʿāşıḳ-ı ḫūnīn-ciger geçer / Nergis gözüñe bende-i ṣāḥib-naẓar geçer<br />
G114/5 Ġoncaya baḳsa lebüñsüz çeşm-i Bāḳī bir naẓar / Ġonca Ġonca berg ü berg ḫār u ḫār ḫançer-dār olur<br />
G189/2 Ġonca Ġonca mecmūʿasınuñ her varaḳ-ı rengīni / Vaṣf-ı laʿl-i leb-i dil-dāruma bir defterdür<br />
G85/3 Ġonca Ġonca-āsā Ġonca āsā āsā ḳan ile ṭolmış göñüller açmaġı / Leblerüñden ögrenür var ise şīrīn-kārlar<br />
G194/1 Dehen-i ġoncada ġoncada ol laʿl-i şeker-bār olmaz / Bülbül-i bāġda bu leẕẕet-i güftār olmaz<br />
G120/2 Zaḫm-ı sīnem içre cānā ḳanlu peygānuñ senüñ / Ġoncada Ġoncada pinhān olan berg-i gül-i raʿnā mıdur<br />
G8/5 Leblerin yād eylese yāruñ lisān-ı ḥāl ile / Naḳl ider şīrīn ḥikāyet ġonca ġonca-i ġonca i rengīn-edā<br />
G79/2 Nergis çemende ġonca ġonca-i ġonca i laʿlüñ ṣafāsına / Taḫt-ı zümürrüd üzre çıḳar cām-ı zer çeker<br />
G86/5 Ġam degül Bāḳī iñen açılmasa ol gül-ʿiẕār / Ser-girān olurlar eks̱er ġonca ġonca-i ġonca<br />
i nev-ḫīzler<br />
G108/1 Lebüñe dirler ise ġonca ġonca-i ġonca i i gülden terdür / Ṣaḳın incinme begüm ḫaylīce rengīn yirdür<br />
G147/1 Ruḫuñ gül-berg-i būstān-ı İremdür / Dehānuñ ġonca ġonca-i ġonca<br />
i bāġ-ı ʿademdür<br />
460
G186/5 Güşāde olmaġa dem-beste iken ġonca ġonca-i ġonca i ḫāṭır / Elüñde gül gibi cām-ı şarāb-ı dil-güşā yigdür<br />
G190/1 Dehān-ı ġonca ġonca-i ġonca i ḥamrāda gūyā jāleler yir yir / Olupdur laʿl-i dil-berde dilā tebḫāleler yir yir<br />
G222/5 Ḫaṭṭ-ı laʿlin Bāḳıyā ol ġonca ġonca-i ġonca i nev-rüstenüñ / Seyr idenler didiler ḫandānuñ olmaḳdur bu ḫaṭ<br />
G245/4 Çemende ġonca ġonca-i ġonca i i dil neyle gülsün açılsun / Yanumda sencileyin şūḫ-ı gül-ʿiẕārum yoḳ<br />
G284/3 Ḳad serv-i çemen yāre dehen ġonca ġonca-i ġonca i gül-zār / Ḫaṭ müşg-i Ḫuten çihre semen ḫāl ḳaranfül<br />
G323/1 Nev-bahār oldı gelüñ ʿazm-i gül-istān idelüm / Açalum ġonca ġonca-i ġonca i ḳalbi gül-i ḫandān idelüm<br />
G449/2 Nümūne ġonca ġonca-i ġonca i gül-şen leb-i rengīn-i Şīrīne / Nişāne lāle-i ṣaḥrā dil-i ḫūnīn-i Ferhāde<br />
K7/2 Bülbül-i şūrīde-dil ḳıldı niyāz-ı ʿāşıḳān / Ġonca Ġonca-i Ġonca i ġannāc nāz-ı nāzenīnān eyledi<br />
G239/4 Cām-<strong>ve</strong>ş kimdür bu bezm içre ciger-ḫūn olmayan / Ġonca Ġonca-i Ġonca gül-zārı seyr it lāle-i ḥamrāya baḳ<br />
G490/2 Ġo Ġonca Ġo Ġonca<br />
nca-i nca i ümmīd-i bāġ-ı ʿömri ḫandān görmedi / Dīde kim ebr-i bahārī gibi giryān olmadı<br />
G277/1 Ġoncalar Ġoncalar içre nihān eyleme gül-berg-i terüñ / Yaʿnī seyr eyleyelüm sīneñi çöz dügmelerüñ<br />
G358/5 Ġoncalar Ġoncalar dügmelerin çözdi bahār oldı diyü / Sīnesin açdı girībānını çāk itdi semen<br />
M2/V/7 Aḳ gül ġoncalar ġoncaları ġoncalar gibi güzel körpelerin / Ḫār-ı āzārdan Allāh nigeh-dār olsun<br />
G85/1 Ḫār-ı ġamda ʿandelīb eyler fiġān u zārlar / Ġoncalarla Ġoncalarla ṣalınur ṣaḥn-ı çemende ḫārlar<br />
G411/4 Ġoncalarla<br />
Ġoncalarla Ġoncalarla zeyn olınmış naḫle döndi ḳāmetüm / Şöyle ġarḳ itdi ḫadeng-i yār peykān zaḫmına<br />
K18/11 Dāye-i ebr yine ġoncalaruñ<br />
ġoncalaruñ ġoncalaruñ şeb-nemden / Başına aḳçe dizer niteki eṭfāl-i ṣıġār<br />
G22/1 Gül yüzüñ vaṣfında bülbül ḳılsa elḥānı dürüst / Bāġda bir ġoncanuñ ġoncanuñ ḳalmaz girībānı dürüst<br />
G122/3 Dil-beste olma terligine tāze ġoncanu ġoncanuñ ġoncanu / Ol pīrehende cil<strong>ve</strong> ḳılan gül-ʿiẕārı gör<br />
G306/5 Aldı seḥerden üsküfini bāz-ı ġoncanuñ ġoncanuñ / İtdi çemende bülbül-i zārı şikār gül<br />
G341/2 Ruḫı gül-gūnına ol ġoncanuñ ġoncanuñ ġoncanuñ dil mürġını virdüm / Yine bir bülbül-i gūyā gül-i ḫandāne ṭapşurdum<br />
K24/33 Ġoncanuñ Ġoncanuñ cānı mı var öyküne laʿl-i lebüñe / Zülfüñe ḳaç başı var ola ber-ā-ber sünbül<br />
G331/1 Eyledi müjde-i gül bülbüli şād u ḫurrem / Ġoncanuñ Ġoncanuñ göñli açıldı güle düşdi şeb-nem<br />
K18/20 Zanbaḳuñ ġoncas ġoncasıdur<br />
ġoncas ıdur bāġa gümiş bāzū-bend / Zaʿferān ile yazılmış aña ḫaṭṭ-ı ṭūmār<br />
K2/8 Nice dem derd ile dem-beste ḳalup ġonca ġonca-ṣıfat<br />
ġonca ıfat / Baġrumuz delmiş idi miḥnet-i ḫār-ı hicrān<br />
G1/5 Zer ṣaḳlamaya ġonca ġonca-ṣıfat<br />
ġonca ıfat ʿāḳil odur kim / Gül gibi olan naḳdi ḳoya sāġare cānā<br />
G287/1 Devr-i gül irdi ġonca ġonca-ṣıfat<br />
ġonca ıfat olma teng-dil / ʿAzm eyle ṭarf-ı gül-şene gül gibi gül açıl<br />
G305/5 Dürme yüzüñi ġonca ġonca-ṣıfat<br />
ġonca ıfat bañā nāz idüp / Aç <strong>ve</strong>rd-i bāġ-ı behçeti ey gül-ʿiẕār gül<br />
G323/2 Ḳomayup lāle gibi elden ayaġı bir dem / Mest olup ġonca ġonca-ṣıfat<br />
ġonca ıfat çāk-ı girībān idelüm<br />
G25/3 Gül ġoncas ġoncasınuñ<br />
ġoncas ınuñ olmadı mesmūʿ sözleri / Laʿlüñle gerçi eyledi mā-lā-kelām baḥs̱<br />
G163/4 Açılma cām-ı bāde-i gül-gūna ġonca ġonca-vār ġonca ār / Nāzüklik ile laʿl-i lebüñden ḫaber çeker<br />
G121/1 Göñlin alup ġonca ġonca-<strong>ve</strong>ş ġonca <strong>ve</strong>ş āl ile dil-teng itdiler / Bülbül-i şūrīdeye güller ʿaceb reng itdiler<br />
K26/8 Ġonca Ġonca-<strong>ve</strong>ş Ġonca <strong>ve</strong>ş <strong>ve</strong>ş bāġ-ı belāda nice bir ḥāṣıl ola / Girih-i ḫāṭır u teşvīş-i dil ü çīn-i cebīn<br />
K26/19 Ġonca Ġonca-<strong>ve</strong>ş Ġonca <strong>ve</strong>ş ṭabʿ pes-i perde-i ʿuzletde seḥer / Sākin olmışdı ser-efgende vü dil-teng ü ġamīn<br />
G8/7 Ġonca Ġonca-<strong>ve</strong>ş Ġonca <strong>ve</strong>ş <strong>ve</strong>ş cām-ı dil-i Bāḳīyi pür-ḫūn itdiler / Dem-be-dem zārī ḳılur gül-zār-ı bezmüñden cüdā<br />
G121/3 Cān u dil baḥs̱-i kitāb-ı ʿaşḳda bülbülleri / Ġonca Ġonca-<strong>ve</strong>ş Ġonca <strong>ve</strong>ş söyletmeyüp dem-beste vü deng itdiler<br />
G309/6 Almadı būy-ı maḥabbetden es̱er şunlar kim / Ġonca Ġonca-<strong>ve</strong>ş Ġonca <strong>ve</strong>ş dilleri ḫūn sīneleri çāk degül<br />
G328/7 Meclisüñ şūḫ-ı gül-ʿiẕārların / Ġonca Ġonca-<strong>ve</strong>ş Ġonca <strong>ve</strong>ş <strong>ve</strong>ş mest-i ser-girān idelüm<br />
G340/2 Ġonca Ġonca-<strong>ve</strong>ş Ġonca <strong>ve</strong>ş dāġ-ı sīnemüz açalum / Gül gibi keşf-i rāza başlayalum<br />
G169/5 Çemende ġoncaya ġoncaya baḳup dimiş bir ehl-i naẓar / O yāruñ aġzına nisbet ṭarā<strong>ve</strong>ti yoḳdur<br />
G114/5 Ġoncaya Ġoncaya baḳsa lebüñsüz çeşm-i Bāḳī bir naẓar / Ġonca berg ü berg ḫār u ḫār ḫançer-dār olur<br />
G268/1 Ġoncay Ġoncayı Ġoncay dil-teng ider laʿl-i dür-efşānuñ senüñ / Lāleye ḫoş reng ider gül-berg-i ḫandānuñ senüñ<br />
461
2. esrar; ‘gül tomurcuklarına gonca denilmesi yapraklarının toplu olmasından esrara da ad<br />
<strong>ve</strong>rilmesi yuğurulmasından <strong>ve</strong> toplu bir hale getirilmesinden ileri geldiği tahmin olunabilir.’<br />
Krş. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 202.<br />
G524/2 Beñzetdi dehānuñda olan ḥabb-i nebāta / Şeb-nem göricek ġonca hemān aġzı ṣulandı<br />
ġonca ġonca-i ġonca i ḫandān ḫandān [8] [8] açılmış gül ‖ gül ‖ sevgili<br />
K13/5 Aġlamazdum zaḫm-ı ḫārından bu fānī gül-şenüñ / Bir güle baksa hele ol ġonca ġonca-i ġonca i ḫandān ḫandān ḫandān eger<br />
G60/3 Sen ṭarā<strong>ve</strong>t bāġınuñ bir ġonca ġonca-i ġonca i ḫandān ḫandānısın<br />
ḫandān ısın / Jāle düşmiş tāze gül bir aġlamış ṣūretlüdür<br />
G274/2 Dehenüñ var ise bir būse ḳıl iḳrār didüm / Nāz ile yoḳ didi ol ġonca ġonca-i ġonca i ḫandān ḫandān gülerek<br />
G296/1 Yılda bir açılup ancaḳ şen olur bāġda gül / Ḳanı ol ġonca ġonca-i ġonca i ḫandān ḫandān gibi şūḫ u şengül<br />
G338/1 Şeb-nem gibi ṣaçılsun ḳoñ eşk-i firāvānum / Güller gibi açılsun tek ġonca ġonca-i ġonca i ḫandānum<br />
ḫandānum<br />
ḫandānum<br />
G361/1 Tesellī virmez ey dil derdüñ ol cānāne söylersin / Açılmaz saña gūyā ġonca ġonca-i ġonca i ḫandāne ḫandāne söylersin<br />
G389/2 Gül gibi pāreledüñ sīnemüzi ʿaşḳ ile līk / Almaduḳ būy-ı <strong>ve</strong>fā ġonca ġonca-i ġonca i ḫandānuñdan<br />
ḫandānuñdan<br />
G476/2 Ḥoḳḳa-i laʿlüñde dendānuñ senüñ / Jāle ṣandum ġonca ġonca-i ġonca i ḫandānda<br />
ḫandānda<br />
ġonca ġonca-i ġonca ġonca i ssīr<br />
s<br />
īr īr-āb īr āb āb [2] [2] taze/körpe gonca; bkz. ‘gül-i sīr-āb’ md.<br />
G58/2 Gül-sitān-ı bezme sāġar ġonca ġonca-i ġonca i ssīr<br />
s<br />
īr īr-āb īr āb ise / Āteşīn ruḫsārı sāḳīnüñ de bir gül-nārdur<br />
G450/2 Aġzuñ içre ey leṭāfet gül-sitānı ol zebān / Ḳırmızı gül yapraġıdur ġonca ġonca-i ġonca<br />
i i ssīr<br />
s<br />
īr īr-ābda īr ābda<br />
ġonca ġonca-i ġonca i ter [6] taze/körpe gonca ‖ sevgili<br />
K3/1 Ḫaṭ-ı müşg-fāmuñla ey ġonca ġonca-i ġonca i ter / Şekerdür o lebler mümessek mükerrer<br />
K18/22 Dehen-i ġonca ġonca-i ġonca i ter ter dürlü leṭāʾif söyler / Gülüp açılsa ʿaceb mi gül-i rengīn-ruḫsār<br />
K18/29 Şāḫ-ı gül neşv ü nemā bulsa nem-i luṭfından / Ola her ġonca ġonca-i ġonca i ter bülbül-i şīrīn-güftār<br />
G243/2 Gül gül oldı bāde-i ʿaşḳuñla rūy-ı gül-sitān / Tāb-ı meydendür cebīn-i ġonca ġonca-i ġonca<br />
i i terde ʿaraḳ<br />
G424/2 Leb-i cānāne gibi ġonca ġonca-i ġonca i ter ter / Ḳopmadı daḫı dehr bāġında<br />
G456/2 Çemende ʿīşa gelmiş ġonca ġonca-i ġonca i ter / Biraz gül baġlamış bir dest-māle<br />
ġonca ġonca-i ġonca ġonca i ra raʿnā ra<br />
ʿnā [4] [4] [4] sarılı kırmızılı ebruli gül<br />
G123/1 Şāḫ-ı gülde jāle düşmiş ġonca ġonca-i ġonca i ra raʿnā ra<br />
ʿnā mmıdur<br />
m ıdur / Şāh elinde yā muraṣṣaʿ sāġar-ı ṣahbā mıdur<br />
G153/3 Ṣaḥn-ı çemende ṣubḥ-dem açılduġı bu kim / Ḥüsnüñ güline ġonca ġonca-i ġonca<br />
i ra raʿnā ra<br />
ʿnā ḳulaḳ çeker<br />
G264/2 Firāḳ-ı cām-ı laʿlüñle ne çekdi sāġar-ı ġamdan / Ne ḳanlar yutdı görseñ ġonca ġonca-i ġonca i ra raʿnāy ra<br />
ʿnāy ʿnāyı ʿnāy söyletseñ<br />
G537/4 Açdı ol ġonca ġonca-i ġonca i ra raʿnāy ra<br />
ʿnāy ʿnāyı ʿnāy libās-ı gül-gūn / Düşdi ruḫsārına zülfi başuma sevdāsı<br />
ġonca ġonca-i ġonca i zanba zanbaḳ zanba<br />
ḳ ḳ [1] bkz. ‘zanbaḳ ġoncası’ md.<br />
K26/3 Demidür lāle yaḳa bezm-i bahāra meşʿal / Ġonca Ġonca-i Ġonca i zanba zanbaḳ zanba<br />
ola nergise şemʿ-i bālīn<br />
ġonca ġonca-dehen/f<br />
ġonca dehen/f dehen/fem dehen/f em [6] [6] gonca ağızlı (küçük <strong>ve</strong> güzel ağızlı)<br />
M6/I/2 Bir nev-resīde ġonca ġonca-dehen<br />
ġonca dehen dehen gül-ʿiẕār ile<br />
G46/1 Ruḫuñ ey ġonca ġonca-dehen<br />
ġonca dehen dehen berg-i gül-i ḫod-rūdur / Dir gören zülf-i siyeh-kāruñ içün şeb-būdur<br />
G175/2 Gül dirin gülmez açılmaz baña ol ġonca ġonca-dehen<br />
ġonca dehen / Ġālibā hep yüzine gül didügüme terdür<br />
G247/4 Dil-berlerüñ ey ġonca ġonca-dehen<br />
ġonca dehen dehen ʿādeti budur / Gül ruḫlarını ara öpüp ara ṣarılmaḳ<br />
G518/1 Sīne dāġın görüp ol ġonca ġonca-dehen<br />
ġonca dehen lāle gibi / Bir avuç ḳanuma girmek diledi jāle gibi<br />
G182/6 Sīne-i pür-dāġ-ı Bāḳīde gezer nā<strong>ve</strong>klerüñ / Serv-ḳadler ġonca ġonca-femler<br />
ġonca femler femler gül-sitāne girdiler<br />
ġonca ġonca-leb ġonca leb [4] gonca dudaklı<br />
K11/7 Yüzüñ ey ġonca ġonca-leb ġonca leb leb dürme bize cevr eyleyüp ṭurma / Açıl gül gibi ḫandān ol ṣalın serv-i ḫırāmān ol<br />
G215/4 Yine ol ġonca ġonca-leb ġonca leb leb bülbüllerüñ ḳanına girmişdür / Güzellik var bu gün ġāyet ḳızarmış al al olmış<br />
G286/6 Bezme gelse bir dem eglenmez gider ol ġonca ġonca-leb ġonca leb / Az olur gül-şende ġāyet müddet-i ārām-ı gül<br />
462
G547/4 O ġonca ġonca-leb ġonca leb yanında ḫoş gör ey dil ḫār-ı aġyārı / ʿAsel cemʿ eyleyen nūş eyler eks̱er nīş-i zenbūrı<br />
göbek göbek [2] [2] kalkanın bombeli <strong>ve</strong> motifli tarafı ‖ ‘göbeği kesilmek’ (G140/1)<br />
K17/6 Çarḫ oḳlarını atdı yine gül-şene seḥāb / Altun göbeklü bir siper-i laʿl ṭutdı ḫār<br />
G140/1 Sīnesin tīrüñe ṭutardı siper / Göbegin Göbegin kesdüginde kesdüginde āhen-ger<br />
göçürmek göçürmek [1] [1] nakletmek; TS. C. III, s. 1723. ‖ kurtarmak<br />
M2/II/5 Bu fenā gül-şeninüñ ḫār u ḫasından göçürüp / Ḳurdılar bār-gehin ravża-i Rıḍvān üzre<br />
gök gök [20]<br />
[20]<br />
1. gök, gökyüzü<br />
G397/1 Āhum göge boyandı göge gök gök boyanmadın / Yandum o şemʿ şevḳine pervāne yanmadın<br />
G222/2 Ṣaḥn-ı bāġı ṭutdı encüm gibi nergis şöyle kim / Mestler farḳ eylemez yirden gögi gögi gögi eyler ġalaṭ<br />
G62/3 Saḳın ṣaḳın ki ey ḳaşı yā tīr-i āhdan / Ger gök gök demür olursa felekler deler geçer<br />
G17/1 Ayaġuñ ṭopraġın özler bulurken gökde yir kevkeb / İşigüñ cānibin gözler zehī ʿālī-naẓar kevkeb<br />
G66/1 Cennet-i kūyuña meyl eylese Ṭūbā yiridür / Āsitānuñ dilese gökde gökde gökde Mesīḥā yiridür<br />
G155/3 Çemende berg-i sūsen gökde gökde gökde māh-ı nev degül peydā / Çeker aʿdā-yı dīn üzre zemīn ü āsmān ḫançer<br />
G183/7 Bāḳıyā gökde gökde gökde şihāb atılmadı Mirrīḫ-i çarḫ / Rūy-ı yāre öykünür diyü mehe ḫançer çeker<br />
G274/7 Yaʿnī sulṭān-ı cevān-baḫt Meḥemmed Ḫān kim / Yirde meddāḥı beşer gökde gökde s̱enā-ḫ˅ānı melek<br />
G343/4 ʿAceb ey serv-i ser-keş sen ne naḫl-i ʿālem-ārāsın / Ki ḳaddüñ dikmesidür gökde gökde gökde Ṭūbā yirde ʿarʿar hem<br />
G404/4 Ḫayl-i şirār-ı nār-ı dil cünd-i nücūma muttaṣıl / Böyle ḳalursa şöyle bil gökde gökde nice ḳırān ola<br />
G229/4 Gökde Gökde efġān iderek ṣanma geçer ḫayl-i küleng / Çekilür kūyuña mürġān-ı dil ü cān ṣaf ṣaf<br />
K23/15 Mihr-i sipihr-i mekremet ol kim cenābına / Gökden Gökden hilāl iki bükilüp virür selām<br />
G423/1 Elüm irmez nʾideyin āh o boyı şimşāde / İdeyin minneti yirden göke göke dek feryāde<br />
K15/5 İrişdi ḫākden būy-ı baḫūr-ı Meryem eflāke / Muʿaṭṭar eyledi göklerde göklerde dāmān-ı Mesīḥāyı<br />
G388/5 Māʾil ol Bāḳī-ṣıfat dāʾim hümālar ṣaydına / Şāh-bāz-ı himmetüñ gö göklerde gö<br />
klerde pervāz eylesün<br />
G129/3 Peşmīne geydi egnine zülfüñden aldı el / Göklerde uçdı āḫır efendi hümāyı gör<br />
G535/4 Göklerde Göklerde gören gice ṣanur kāh-keşāndur / Āhum dütüni günbed-i devvāre ṣarıldı<br />
G301/2 Elden evrāḳın ṣalup bir bir uçurdı göklere göklere / Beñzedi bir dil-ber-i şūḫ-ı kebūter-bāze gül<br />
G319/3 Āhum ṭolanur ṣubḥa degin gökleri gökleri ḳat ḳat / Kūyuñ yörenür döne döne eşk-i revānum<br />
2. mavi<br />
G397/1 Āhum göge boyandı göge göge gök boyanmadın / Yandum o şemʿ şevḳine pervāne yanmadın<br />
göge göge boyanmak boyanmak [1] [1] [1] göklere çıkmak/yükselmek<br />
G397/1 Āhum göge göge boyandı boyandı boyandı göge gök boyanmadın / Yandum o şemʿ şevḳine pervāne yanmadın<br />
göge göge göge çı çıḳarmak çı çı ḳarmak [1] [1] göklere yükseltmek ‖ aşırı şekilde övmek<br />
G520/4 Hem-demümdür şeb-i fürḳatde diyü ḫaste göñül / Ögerek göge göge çı çıḳard çı çıḳard<br />
ḳardı ḳard bu gice feryādı<br />
gök gök ḳapus ḳapusı ḳapus<br />
ı [1] [1] gök kapısı ‖ samanyolu; bkz. TS. C. III, s. 1738.<br />
K20/12 Götürdi perdeyi gözden görindi ḥalḳa-i der / Bu gice gök ḳapus ḳapusın ḳapus<br />
ın açdı Bārī-i Müteʿāl<br />
gök gök yüzi yüzi [3] [3] gök, gökyüzü<br />
G17/2 Egerçi gök gök yüzinde yüzinde aḫter-i ferḫunde-fer çoḳdur / Ḳanı ḫāl-i ruḫuñ mānendi bir rūşen güher kevkeb<br />
G378/3 Şerer-ālūde görüp dūd-ı kebūd-ı āhum / Ṣandılar gök gök gök yüzidür yüzidür encüm ile olmış zeyn<br />
G15/3 Gömgök itdi sille-i āhum sipihrüñ ṣūretin / Gök Gök yüzine yüzine baḳ inanmazsañ eger ey meh-liḳā<br />
463
464<br />
gök gök gök gök itmek itmek [1] [1] [1] morartmak, göğertmek; bkz. TS. C. III, s. 1727, 1738. (‘göğertmek’ <strong>ve</strong> ‘gök<br />
urmak’ md.)<br />
K24/10 Var ise bencileyin ʿāşıḳ-ı zār olmışdur / Gök Gök Gök gök gök itmiş itmiş döginüp cismini yir yir sünbül<br />
göklere göklere çı çıḳmak çı çı ḳmak [1] [1] göklere yükselmek/erişmek<br />
K13/2 ʿĪd ü gül hem-ṣoḥbet oldı cām-ı zer ṣundı hilāl / Göklere Göklere Göklere çı çıḳsa çı ḳsa yiridür naʿre-i mestān eger<br />
göklere göklere irmek irmek [3] [3] göklere çıkmak/yükselmek<br />
G8/3 Göklere Göklere irdi irdi irdi yine gül-bāng-i mürġ-i ḫoş-nevā / Ṣaḥn-ı gül-şen gördi bir aʿlā maḳām-ı dil-güşā<br />
M1/III/6 Mürġ-i revānı göklere göklere göklere irdi hümā gibi / Ḳaldı ḥażīż-i ḫākde bir iki üstüḫān<br />
G481/4 Āh kim ol serv-i bālānuñ irişmez gūşına / Gerçi kūyında olan feryādum irdi irdi irdi göklere<br />
göklere<br />
göklere göklere irgürmek irgürmek [1] [1] göklere çıkartmak/yükseltmek; ‘irgürmek’ için bkz. TS. C. III, s. 1521-1528.<br />
(‘erürmek’ md.)<br />
G302/5 Göklere Göklere Göklere irgürdi irgürdi Bāḳī ġulġul-i ʿaşḳuñ senüñ / Ṣalmadın rūy-ı zemīne ḥüsn ile āvāze gül<br />
gögüs gögüs [3] [3] [3] bağır, sine<br />
K19/43 Ḥasret-i laʿl-i lebüñ baġrını pür-ḫūn itmiş / Dāġ yaḳmaġa ḳomış gögsine gögsine aḫger ḫātem<br />
G515/4 Bezm-i meyde būse-i laʿl-i nigāra ḳaṣd ider / Gögsine Gögsine ursa nʾola cāmuñ ṣurāḥī ḫançeri<br />
K24/2 Şeh-le<strong>ve</strong>ndāne şikest eyledi ṭarf-ı külehin / Gögsinüñ Gögsinüñ dügmelerin çözdi ser-ā-ser sünbül<br />
gögsini gögsini germek germek [2] [2] [2] gururlanmak, övünmek; TS. C. III, s. 1729.<br />
G129/7 Gögsin Gögsin Gögsin gererdi gererdi zühd ile Bāḳī bu ʿarṣada / Nā-geh ṭoḳındı tīr-i maḥabbet ḳażāyı gör<br />
K11/3 Ṭoḳınsa tīr-i miḥnet ger mübāhāt ile gögsüñ gögsüñ gögsüñ ger ger / Ṣoyınduñ ʿarṣa-i rindāne girdüñ merd-i meydān ol<br />
gögsin gögsin ppāre<br />
p āre pāre pāre itmek itmek itmek [1] [1] göğsünü parçalamak ‖ çok üzülmek/gamlanmak<br />
G468/7 Saña açmaz efendi gerçi Bāḳī / Ġamuñdan gögsin gögsin gögsin itdi itdi ppār<br />
p pār<br />
āre ār e ppāre<br />
p āre<br />
gömgök gömgök [1] [1] [1] aşırı derecede; TS. C. III, s. 1745.<br />
K24/8 Yine gömgök gömgök gömgök tere batmış çıḳa geldi çemene / Nev-bahār irdi diyü virdi ḫaberler sünbül<br />
gömgök gömgök itmek itmek [1] [1] morartmak<br />
G15/3 Gömgök Gömgök itdi itdi sille-i āhum sipihrüñ ṣūretin / Gök yüzine baḳ inanmazsañ eger ey meh-liḳā<br />
1. atmak<br />
göndermek göndermek [3]<br />
[3]<br />
G262/1 Gönder Gönder efendi sīneme tīr-i belālaruñ / Olsun siper belālaruña mübtelālaruñ<br />
G440/1 Ḳarşu ṭutdum sīne-i ṣad-çāki senden cānibe / Gönder Gönder ey ḳaşı kemānum tīri benden cānibe<br />
2. salmak (asker)<br />
G229/3 Leşger-i eşk-i firāvān ile ceng itmek içün / Gönderür Gönderür mevclerin lücce-i ʿummān ṣaf ṣaf<br />
göñül göñül [114] [114]<br />
[114]<br />
M1/VIII/10 Dāʾim çerāġ-ı devlet ü baḫtın münev<strong>ve</strong>r it / İki cihānda göñli göñli murādın müyesser it<br />
G22/3 Dil-berüñ ʿahdi bütün ammā <strong>ve</strong>fāsı süst olur / ʿĀşıḳuñ göñli göñli şikeste ʿahd ü peymānı dürüst<br />
G47/3 Göñlin Göñlin o zülfe beste ḳılan cān-ı nā-tevān / Ol riştedür ki deste-i reyḥāne ṣarmaşur<br />
G333/3 Ḫayāl-i ḫāl-i ruḫsāruñ yoġ anuñ çünki göñlinde göñlinde / Ne baṣdı baġrına seng-i siyāhı Kaʿbe yā ḳıblem<br />
G481/5 Ṣūret itdüñ şiʿrüñi girdüñ nigāruñ göñline göñline / Bāḳıyā bu naḳş ile sen nükte ḳazduñ mermere<br />
G122/5 Dīvānelik zamānıdur āvāre göñlini göñlini / Zencīrlerle żabṭ idemez cūy-bārı gör<br />
G55/2 Ḳapuñda ḥāṣıl itdi bu devāsuz derdi hep göñlüm göñlüm / Ne derde mübtelā oldı dil-i bīmārı görsünler<br />
G381/5 Laʿl-i şīrīnüñ ümīdin ḳılsa göñlüm göñlüm ʿāḳıbet / Pārelerdüm Kūh-ken gibi nice ḫārāyı ben
G488/5 Āh kim düşdi nā-gehān göñlüm göñlüm / Göricek ol çeh-i zenaḫdānı<br />
G492/1 Ḫalḳ-ı ʿālem gül se<strong>ve</strong>ydi kāşkī bülbül gibi / Ol lebi ġonca baña tenhā ḳalurdı gül gibi<br />
G544/3 Ġubār-ı ḫaṭṭ-ı rūyıyla meger ḥayrān ola göñlüm göñlüm / Dirīġ elden leb-i dil-ber gibi maʿcūn ise gitdi<br />
G26/3 Sünbülüñ niyyetidür başuma sevdā getüren / Çekdügüm miḥnete göñlümde bitendür bāʿis̱<br />
G119/1 Her ḳaçan göñlüme göñlüme fikr-i ʿārıż-ı dil-ber düşer / Gūyiyā mirʾāta ʿaks-i pertev-i ḫā<strong>ve</strong>r düşer<br />
G237/1 Şām-ı ġamda ḥāṣıl olsa göñlüme göñlüme nā-gāh şevḳ / Şuʿle-i āhumla ṭolar nīl-gūn ḫargāh şevḳ<br />
G189/3 Görmedin dīde yüzin oldı göñül āşüfte / Göñlüme Göñlüme çeşm-i güher-bār bu yüzden terdür<br />
G369/3 Cānā ḫayālüñ egler idi ḫaste göñlümi göñlümi / Ṣubḥ-ı ezelde ḫ˅āb-ı ʿademden uyanmadın<br />
Kt16/2 Yine bir şūḫ-ı cefā-pīşe güzel cānānuñ / Uġrın uġrın baḳışı göñlümi tālān itdi<br />
G172/1 Göñlümi Göñlümi bende çeken kākül-i pür-tāb nedür / Cānuma ḫurde geçen gevher-i nā-yāb nedür<br />
G491/1 ʿAḳlumı ġamze-i cādūları meftūn itdi / Göñl Göñlümi Göñl ümi silsile-i mūları mecnūn itdi<br />
G507/4 Göñlümi Göñlümi rūşen ider şuʿle-i dāġ-ı ʿaşḳuñ / Pertev-i meşʿale-i mihr-i cihān-tāb gibi<br />
G414/6 Göñlümüz Göñlümüz maʿmūresin ol ḫusrev-i bī-dād-ger / Mülk-i Īrān ṣandı beñzer ṭurma vīrān itmede<br />
K5/34 Egerçi pīr-i dānādur göñül göñül fenn-i belāġatda / Velī olmaz deb-istān-ı s̱enāñuñ ṭıfl-ı nā-dānı<br />
K6/4 Nūş-ı cān eyler göñül göñül cemʿiyyet-i ḫāṭır bulur / Tārumār eyler yine ol gözleri mestān gelür<br />
K26/20 Mülhim-i ġayb göñül göñül göñül āyīnesin ḳarşu ṭutup / Eyledi ṭūṭī-i cāna bu kelāmı telḳīn<br />
G31/1 Göstermeseydi bādesini sāġar-ı zücāc / Ẕevḳ itmez idi bezm-i ṣafādan göñül göñül mizāc<br />
G33/3 Alınmazdı göñül göñül göñül yār olmayaydı / Ser-i zülfüñ gibi kec-bāze ger ruḫ<br />
G36/4 Şeş-der-i ġamda zār ḳaldı göñül göñül / Olmadı vuṣlatuñ ḳapusı güşād<br />
G48/2 Ġāyetde teşne idi göñül göñül göñül āb-ı vaṣluña / Ṣusızlıġını kesdi o şemşīr-i āb-dār<br />
G57/6 Āheng-i āhı ṭurma hemān eyle ey göñül göñül / Sāz u nevā-yı ʿaşḳa münāsib hevā budur<br />
G72/2 Tāb-ı zülfüñle göñül göñül göñül ḳılduḳça āh-ı āteşīn / Dūd-ı dil cevlān ider ṭāvūs-ı zerrīn-bāl olur<br />
G75/5 Derd u ġam ḳaddümi ḫam ḳılsa göñül göñül çekmez elem / Kemer itmek diler ol mūy-miyānum özenür<br />
G81/2 Yār ise maḥrem-i aġyār göñül göñül göñül hem-dem-i zār / Gözlerüm ḳan aḳıdursa nʾola ġayret demidür<br />
G84/6 Bir bezme mīr-i meclis olupdur göñül göñül kʾaña / Baḥr-i muḥīṭ cürʿa vü gerdūn piyāledür<br />
G96/3 Bār-ı ġam-ı maḥabbeti yüklenme ey göñül göñül / Āḫır taḥammül itmeyesin iḥtimāldür<br />
G129/6 Maġrūr idüñ <strong>ve</strong>fāsına bir şūḫuñ ey göñül göñül / Rüsvāy-ı ʿālem eyledi şimdi cefāyı gör<br />
G159/2 Şol göñül göñül kim devr ider pīrāmen-i bāġ-ı ruḫuñ / Zülf-i müşgīnüñ gibi yıllarca ser-gerdān olur<br />
G172/3 Seng-i cevrüñle ne dem dökse göñül göñül şīşesini / Gözlerümden dökilür ḳaṭre-i nā-yāb nedür<br />
G176/3 Düşeli şīrīn lebüñ sevdāsına cānā göñül göñül / Ḫoş gelür Ferhād-<strong>ve</strong>ş ben nā-tevāne ṭaġlar<br />
G189/3 Görmedin dīde yüzin oldı göñül göñül göñül āşüfte / Göñlüme çeşm-i güher-bār bu yüzden terdür<br />
G196/1 Gören dil ān-ı ḥüsnin vaʿde-i cānāne ḳatlanmaz / Belī ʿāşıḳda ṣabr olmaz göñül göñül ol āne ḳatlanmaz<br />
G200/7 Bir çaḳım ḳav olur ġamuñda göñül göñül / Ṭutışur bir şirāre ḳatlanmaz<br />
G232/3 Ṭutdı ebrūña yüzin mihr-i ʿiẕāruñla göñül göñül göñül / Ḳıbleye ḳarşu ḳılur ṣanki ṣalāt-ı işrāḳ<br />
G233/1 Baḳmadı bāġa göñül göñül yār ile yār olmayıcaḳ / Aḳmadı ṣu gibi gül-zāre bahār olmayıcaḳ<br />
G233/4 Gül-şen-i kūyuña varmaġa göñül göñül yüz gereke / Gül-i ruḫsāruña āşüfte hezār olmayıcaḳ<br />
G240/4 Her ġazāluñ tek ü pū itmede ardınca göñül göñül / Şāhlar eglenemez ṣayd u şikār olmayıcaḳ<br />
G247/1 İsterse nʾola ḫaste göñül göñül yāre ṣarılmaḳ / Mecrūḥ olıcaḳ lāzım olur yara ṣarılmaḳ<br />
G263/3 Diñmese yaşum ʿaceb mi ey göñül göñül / Ḫānemi āh ile pür-dūd eyledüñ<br />
G267/1 Dil-rübālarla ʿaceb kes̱reti var her yoluñ / Geçemez ḫūblarından göñül İstanbūluñ<br />
G273/5 Bezm-i kes̱retden çekildi cām-<strong>ve</strong>ş Bāḳī göñül göñül / Tekye-i vaḥdetde ʿuzlet iḫtiyār itsem gerek<br />
gerek<br />
G295/4 Zencīr-i zülf-i dil-bere dīvāne olmayan / Baġlamaludur ey göñül göñül uṣlu degüldür ol<br />
G296/3 Ruḫlaruñdur gül-i ter ġonca leb-i mey-gūnuñ / Saña meyl itdi göñül göñül baña gerekmez gül ü mül<br />
465
G300/1 Gül gibi olmaḳ dilerseñ şād u ḫurrem ey göñül göñül / Lāle-<strong>ve</strong>ş elden düşürme cāmı bir dem ey göñül göñül<br />
göñül<br />
G300/2 Devr elinden kāse kāse yutduġum ḳanlardur ol / Ḳaṭre ḳaṭre ṭamlayan gözden dem-ā-dem ey göñül göñül<br />
göñül<br />
G300/3 Devlet-i dünyā içün hergiz ne ġam-gīn ol ne şād / Ber-ḳarār olmaz bilürsin ḥāl-i ʿālem ey göñül göñül<br />
göñül<br />
G300/4 Gül-şen-i kūyında meʾvā bulsa ol ḥūrī-<strong>ve</strong>şüñ / İḫtiyār eyler mi bāġ-ı ḫuldi ādem ey göñül<br />
göñül<br />
G300/5 Devr ider Bāḳī-ṣıfat ḫurşīd o māhuñ menzilin / ʿAşḳ ser-gerdānıdur Allāhu aʿlem ey göñül<br />
göñül<br />
G304/2 Pākīze-ṭabʿ u ṣāf-dil ü pāk-meşrebüz / Ḥüsnüñ güline düşse nʾola jāle-<strong>ve</strong>ş göñül<br />
göñül<br />
G357/5 Cevr ü cefāñı çekmege sevdi göñül göñül seni / Derd ü belāya geldüm efendi cihāne ben<br />
G364/2 Beydaḳ-ı ḫāl-i ruḫuñ zülfüñle mestūr eyleme / Almaġa şāhum göñül göñül ferzānesin açmazdan<br />
G383/7 Silk-i gevher maʿnī-i bārīk ü naẓm-ı ter yiter / Bāḳıyā çekmez göñül göñül dürr-i s̱emīnüñ minnetin<br />
G384/7 Bāḳıyā cil<strong>ve</strong> ḳılur ṣūret-i iḳbāl ol dem / Ki göñül göñül āyīnesin pāk ü mücellā göresin<br />
G394/1 Çarḫa baş egme göñül göñül hergiz daḫı ac olmadan / Yigdür ölmek merd olan nā-merde muḥtāc olmadan<br />
G402/4 Ġarīb aḫşama ḳarşu zār u ser-gerdān olur ġāyet / Perīşān olduġı oldur göñül göñül hep zülfüñe ḳarşu<br />
G411/1 Nice demdür ṣabr ider ol tīġ-i bürrān zaḫmına / Şimdi ḳatlanmaz göñül göñül şemşīr-i hicrān zaḫmına<br />
G412/4 Ḳoyup ol zülf-i şeb-dīzi göñül göñül geçmek diler gāhī / Velī görsem yine ḳalmaz ʿinān-ı iḫtiyār elde<br />
G436/1 Mübtelā oldı göñül göñül göñül cām-ı şarāb-ı nāba / Āh kim zevraḳ-ı dil düşdi yine gird-āba<br />
G436/2 Ser-i zülfüñde iken çeşmüñe meyl itse göñül göñül göñül / Beñzer ol ṭıfla varur ev<strong>ve</strong>l-i şebden ḫ˅āba<br />
G437/4 Rāzumı nāle ile ʿāleme fāş itdi göñül göñül göñül / Bizi rüsvāy-ı cihān eyledi bir dīvāne<br />
G439/2 Zülfi zencīrine āşüfte göñül göñül göñül bende geçer / Kendüsin lāyıḳ-ı ḫidmet ṣanur ol dīvāne<br />
G439/3 Bir Ḳul oġlınuñ esīr oldı ḳapusında göñül göñül / İntisāb itdi gedā bār-geh-i sulṭāne<br />
G454/1 Nem-i eşkümle göñül göñül göñül dāġı dem-ā-dem tāze / Gül-i ruḫsāruñ ile gül-şen-i ʿālem tāze<br />
G461/3 Dāne-i tesbīḥüñe ey zāhid aldanmaz göñül göñül / Mürġ-i zīrek ṣanma hergiz meyl-i dām-ı zerḳ ide<br />
G468/1 Ḳanāʿat ḳıl göñül göñül göñül pā-būs-ı yāre / Elinden būse alınmaz ne çāre<br />
G478/3 Yā terk-i nām u neng it yā ʿaşḳı ḳo göñül göñül gel / Neng ile nām ṣıġmaz ʿaşḳ ile bir arada<br />
G486/2 Zülfüñ gibi yanuñca ṣalınmaḳ diler göñül göñül / Tīġ-i cefā vü cevr ile senden kesilmedi<br />
G491/6 Ruḫına māʾil iken sevdi ʿiẕārını göñül göñül / Āh kim derdümi günden güne efzūn itdi<br />
G496/3 Bend-i zülfüñden ne miḥnet çekdügin bilseñ göñül / Başuña kākül gibi düşse bu sevdā kāşkī<br />
G510/6 Allāh oñara düşmeye gird-āb-ı belāya / ʿAşḳuñda göñül zevraḳı ʿummāne ṣalındı<br />
G520/4 Hem-demümdür şeb-i fürḳatde diyü ḫaste göñül göñül / Ögerek göge çıḳardı bu gice feryādı<br />
G535/1 Kūyında göñül göñül göñül dāmen-i dil-dāre ṣarıldı / Ḥācī gibi kim Kaʿbede estāre ṣarıldı<br />
G542/1 Ey göñül göñül aʿyān-ı devlet içre himmet ḳalmadı / Kimden umarsın kerem ehl-i mürüv<strong>ve</strong>t ḳalmadı<br />
Kt14/1 Yār bir meclis ḳurar mı kʾanda bu ġamgīn göñül göñül / Devr elinden ṭās ṭās aġuyı bir dem içmeye<br />
Mtl 3 Ḫayliden ḳaldı göñül göñül ḫāk-i der-i cānāndedür / Mübtelā-yı derd ü ġam bir ʿāciz ü der-māndedür<br />
K3/3 Göñül Göñül Göñül naḳdini aldı ʿayyār-ı ġamzeñ / Ġamuñdan virüp cāna dārū-yı hüş-ber<br />
K8/7 Göñül Göñül Göñül bāġ-ı cihānda ārzū-yı berg-i ʿīş eyler / Felek maḥż-ı ḥayāt-ı bī-s̱ebāta imtinān üzre<br />
G50/4 Göñül Göñül tiġ-i müjeñden yüz çevürmez ey gözi āhū / O bir şemşīr-i bürrāna varur şīr-i dil-ā<strong>ve</strong>rdür<br />
G65/3 Göñül Göñül ḫāk-i ḥarīm-i āsitānuñ ārzū eyler / Derūn-ı dilde niyyet āb-ı Zemzemden muṣaffādur<br />
G82/1 Göñül Göñül her naġme kim çeng-i ġamuñda iḫtiraʿ eyler / Ḳoyup elden felekde Zühre sāzın istimāʿ eyler<br />
G89/1 Göñül Göñül tekmīl-i fenn-i ʿaşḳ iden üstād-ı kāmildür / Anuñ yanında kimdür Kūh-ken Mecnūn ne cāhildür<br />
G126/2 Ne hümā ḳaydı ser-i zülfi hevāsında baña / Göñül Göñül o mertebelerden yüce pervāz eyler<br />
G128/2 Göñül Göñül iñler ġamuñdan dem-be-dem rūḥ-ı revān aġlar / Bu bāġuñ çeşme-sārı hep benüm eşk-i revānumdur<br />
G139/2 Göñül Göñül Göñül bir nāzük-endāmuñ viṣāli ḫ˅ānın özler kim / Teni pālūde-i ter gibi degseñ bir zamān ditrer<br />
G143/1 Göñül Göñül Göñül bir rind-i ʿālem-sūz şūḫ-ı şeh-le<strong>ve</strong>nd ister / Ki ʿaşḳ odına yaḳmaġa dil ü cāndan sipend ister<br />
G165/1 Göñül Göñül Yūsuf gibi çāh-ı zenaḫdānuñda ḳalmışdur / Ḫalāṣ eyle benüm şāhum ki zindānuñda ḳalmışdur<br />
466
G173/1 Göñül Göñül cām-ı lebüñle sāḳıyā āvāre düşmişdür / Görelden çeşm-i mestüñ ḫāne-i ḫammāre düşmişdür<br />
G196/4 Göñül Göñül çeng-i maḥabbetde yine ṣabr itse mümkindür / Reg-i cān līk zaḫm-i nāḫun-ı hicrāne ḳatlanmaz<br />
G199/2 Ġam u ġuṣṣa dil-i ʿuşşāḳa yārān-ı ṣafādandur / Göñül Göñül ḥaẓẓ eyler anlardan kişi yārāne incinmez<br />
G219/1 Göñül Göñül dāġ-ı ġamuñla sīnede bir şemʿ uyandurmış / Çerāġ-ı ʿaşḳa bir ġarrā ḳızıl altunı yandurmış<br />
G419/7 Göñül Göñül bāġ-ı cihāndan ārzū-yı berg-i ʿīş eyler / Felek maḥż-ı ḥayāt-ı bī-s̱ebāta imtinān üzre<br />
G458/1 Göñül Göñül aḳdı gözüm yaşı gibi ol ḳadd-i dil-cūya / Niçün meyl itmez ol serv-i ḫırāmānum aḳar ṣuya<br />
G498/1 Göñül Göñül şevḳ-i ruḫuñla yana geldi / Cemālüñ şemʿine pervāne geldi<br />
G516/2 Göñül Göñül şāfī cevāb ister lebinden / Dilin çeyner o ṭūṭī-i şeker-ḫāy<br />
K9/19 Dāġ-ı <strong>ve</strong>fā vü mihri göñülde göñülde şügüfte gül / Tīr-i ḫadengi cān-ı ʿadūda şikeste ḫār<br />
G61/5 Naʿl u elifler ile göñülde göñülde nişān-ı ʿaşḳ / Ṭuġrā-yı ḥükm-i ḫusrev-i ʿālem-penāhdur<br />
G109/4 Ṣanmañ göñülde göñülde göñülde ṣaḳlana rāz-ı maḥabbeti / Ās̱ār-ı mihr gün gibi kendin ʿayān ider<br />
G281/2 Ey sākinān-ı mey-gede ṭutmañ göñülde göñülde ġam / Bezm-i ṣafāda cām-ı mey-i erġavān ṭutuñ<br />
G543/4 Gelüp ḳonmışken ey ḳaşı kemānum dilde peykānuñ / Göñülden Göñülden geçdi āḫir cān evin vardı mekān itdi<br />
G132/3 Cemālüñ şevḳıne döymez göñüller öñüller / Tecellī tābına ṣabr eylemez Ṭūr<br />
G444/5 Semend-i ṭabʿa süvār oldı ʿazm ider Bāḳī / Belāġat ehline yā Hū göñüller alçaḳda<br />
Kt8/1 Ṭabʿ-ı sāḥir-pīşeñe Bāḳī göñüller göñüller meyl ider / Şekker-i şiʿr-i dil-āvīzüñ meger efsūnludur<br />
G219/2 Göñüller Göñüller naḳdin almış yār girmiş ḥalḳa-i ẕikre / Bir iki derd-mend āvāreyi varmış ṭolandurmış<br />
G452/4 Nʾolur bī-raḥm u sengīn-dil cefā-ḫū tünd ü ser-keşden / Göñüller Göñüller iñlese şūḫ olsa dil-ber şī<strong>ve</strong>-kār olsa<br />
G473/2 O çeşm-i nā-tevān u zülf elinden / Göñüller Göñüller ḫaste ḫāṭırlar şikeste<br />
G497/2 Göñüllerini Göñüllerini cihān ḫalḳınuñ senüñ ʿaşḳuñ / Aḳıtdı kendüye deryā niteki enhārı<br />
göñli göñli açılmak açılmak [2] [2] [2] gönlü ferahlamak, içi açılmak<br />
G331/1 Eyledi müjde-i gül bülbüli şād u ḫurrem / Ġoncanuñ göñli açıldı güle düşdi şeb-nem<br />
G181/4 Açılsun Açılsun göñlümüz göñlümüz sāḳī ḳadeḥ ṣun var ise bāḳī / Temāşā eyle āfāḳı çü açıḳlıḳ zamānıdur<br />
göñli göñli düşmek düşmek [2] [2] [2] âşık olmak, tutulmak; TS. C. III, s. 1768.<br />
G439/1 Düşse Düşse göñlüm göñlüm nʾola ol ḫançer-i ḫūn-efşāne / Müjeñ oḳlarınuñ eylükleri batdı cāne<br />
G26/1 Yaşumuz dökmege ol dürr-i ʿAdendür bāʿis̱ / Göñlümüz Göñlümüz düşmege düşmege ol çāh-ı ẕeḳandur bāʿis̱<br />
göñli göñli şikeste şikeste [1] [1] gönlü kırık/incinmiş ‖ mahzun<br />
G215/1 Benem şol laʿl-i mey-gūnuñ ġamından eşki āl olmış / Ḫarābāt ehline göñli göñli şikeste şikeste bir sifāl olmış<br />
göñlini göñlini açmak açmak [1] [1] gönlünü ferahlandırmak, içini açmak; bkz. TS. C. III, s. 1761.<br />
G105/5 Geh ḳulḳul-i mey göñlüm göñlüm açar açar gāh dem-i nāy / Maḳṣūd benüm pādişehüm ḥüsn-i edādur<br />
göñlini göñlini göñlini aaḳıtmak<br />
aa<br />
ıtmak [1] [1] gönlünü çelmek, gönlünü meylettirmek; bkz. TS. C. III, s. 1763.<br />
G57/3 Göñlüm Göñlüm Göñlüm aaḳıtdı<br />
a ıtdı ıtdı şimdi beni ṭurmaz aġladur / Ol şūḫ-ı dil-sitān ile hep mā-cerā budur<br />
göñlini göñlini almak almak [7]<br />
[7]<br />
1. hayranlık içinde bırakmak ‖ sevindirmek, memnun etmek<br />
G402/1 Cihānuñ göñlin göñlin aldı aldı aldı evc-i istiġnāda bir meh-rū / ʿAceb mi çıḳsa her yirden sipihre naʿre-i yā Hū<br />
2. gönlünü çelmek/kapmak ‖ ilgilenmek ‖ kandırmak<br />
G121/1 Göñlin Göñlin alup alup ġonca-<strong>ve</strong>ş āl ile dil-teng itdiler / Bülbül-i şūrīdeye güller ʿaceb reng itdiler<br />
G278/5 Ḫançer-ṣıfat iẓhār-ı ṣafā eyledi dilden / Nāzüklik ile göñlümüz göñlümüz alma almaġa alma ġa miyānuñ<br />
G485/2 Göñlümüz Göñlümüz alur alur ele zülf-i dil-āvīzüñ hele / Vechden ḫāric degül ḫaṭṭ-ı siyeh-kāruñ gibi<br />
G151/2 Fitneler ḳaynadup ey dost nʾider ḫāl u ḫaṭuñ / Göñül Göñül Göñül alma almaġa alma ġa ruḫuñ eyledügi āl yiter<br />
G126/1 Göñül Göñül alma almaġa alma ġa gelür şī<strong>ve</strong>ye āġāz eyler / Dil-i bī-çāreyi ben ʿarż idicek nāz eyler<br />
467
G250/1 Göñüller Göñüller aldu alduġın aldu ın inkār ider meger zülfüñ / Elini muṣḥafa urmış yemīn ider zülfüñ<br />
göñlini göñlini eglemek eglemek [3] [3] gönlünü eğlendirmek, avutmak<br />
G370/3 Göñlin Göñlin egler egler nāle-i zencīr ile mecnūn-ı ʿaşḳ / Naġme-i ʿūd u ṣadā-yı çeng ü nāyı nʾeylesün<br />
G386/3 Ṣaḥrā vü kūhı geşt ü güẕār itdügüm bu kim / Dīvāne göñlüm göñlüm egleyecek egleyecek bir yir isterin<br />
G415/1 Fürḳatüñde göñlüm göñlüm eglerdüm eglerdüm gül-i gül-zār ile / Gül de gitdi yaluñuz ḳaldum ġamuñda zār ile<br />
gönlini gönlini ḫarāb ḫarāb ḳḳılmak<br />
ḳ ılmak [1] [1] gönlünü yıkmak ‖ gönlünü kırmak<br />
G236/4 ʿAḳlumı itdi perīşān göñlümi göñlümi ḳıldı ıldı ḫarāb ḫarāb / Vażʿ-ı nā-hemvār-ı ʿālem kār-ı bī-tedbīr-i ʿaşḳ<br />
gönlini gönlini gönlini şik şikār şik ār itmek itmek [1] [1] gönlünü avlamak ‖ kendisine âşık etmek<br />
G34/1 İtdi İtdi İtdi şik şikār şik ār gönlümi gönlümi bir şūḫ-ı şeh-le<strong>ve</strong>nd / Müjgānı tīr ü ḳaşı kemān ṭurrası kemend<br />
göñül göñül ḫānesi [1] [1] gönül evi; bkz. TS. C. III, s. 1768. (‘göñül evi’ md.)<br />
G186/6 Şeb-i fürḳatde ey Bāḳī ṭulūʿ-ı mihr-i en<strong>ve</strong>rden / Bu göñlüm göñlüm ḫānesin rūşen iden ol meh-liḳā yigdür<br />
göñül göñül ḫastesi [1] ‘ḫaste göñül’, ‘dil ḫastesi’ md.<br />
G541/2 Lebüñüñ şāfiyesi vire diyü şāfī cevāb / Bu göñül göñül ḫastesinüñ virdi dürer yā Şāfī<br />
göñül göñül ḫo ḫoşlu ḫo<br />
şlu şluḳlar şluḳlar<br />
ḳları ı müyesser müyesser müyesser ḳılsun! ılsun! ılsun! [1] [1] (Allah) gönül hoşlukları nasip etsin! (dua sözü)<br />
K27/22 Cihānda sāġar-ı devlet murāduñ üzre devr itsün / Göñül Göñül Göñül ḫo ḫoşlu ḫo ḫoşlu<br />
şluḳlar<br />
ḳların ḳların<br />
ın ḳılsun ılsun müyesser Ḥażret-i Mevlā<br />
göñül göñül mür mürġi mür ġi [2] [2] gönül kuşu; bkz. ‘mürġ-i dil’, ‘dil mürġi’ md.<br />
G374/2 Zülfüñüñ ḳaldı göñül göñül mür mürġi mür ġi Ḳara Bāġında / Ruḫuñuñ görmege ʿazm itmiş iken Baġdādın<br />
G143/3 Ḳarār itmez göñül göñül göñül mür mürġi mür ġi bu bāġuñ degme şāḫında / Nihāl-i ḳadd-i dil-ber gibi bir serv-i bülend ister<br />
göñül göñül şehri şehri [1] [1] bkz. ‘dil şehri’<br />
G146/5 Bāḳıyā ḳanḳı göñül göñül şehrine şehrine gelse şeh-i ʿaşḳ / Bile endūh u belā ḫayl u ḥaşem gibi gelür<br />
göñül göñül göñül ba baġlamak ba ġlamak [2] [2] gönül <strong>ve</strong>rmek, kalben bağlanmak; bkz. TS. C. III, s. 1764.<br />
G467/3 ʿAnberīn ḫaṭṭuñ anuñ sāyesidür ḫaddüñde / Kim göñül göñül ba baġlamaz ba ġlamaz ol ṭurra-i ʿanber-sāye<br />
G423/7 Mey içüp mest-i müdām olmayıcaḳ ey Bāḳī / Ne göñül göñül ba baġlasun ba ġlasun ādem bu ḫarāb-ābāde<br />
göñül göñül virmek virmek [4] [4] gönül bağlamak, se<strong>ve</strong>rek bağlanmak<br />
G171/6 Ser terkine ḳāʾildür dünyāya göñül göñül virmez virmez / Terk ehlinüñ ey Bāḳī başında saʿādet var<br />
G299/4 ʿİş<strong>ve</strong>-i dehre göñül göñül virmez virmez o kim ʿāḳildür / Almadı behre begüm kimse bu dünyādan bil<br />
G454/5 Olıcaḳ ḫūb göñül göñül virmege virmege ʿirfān ehli / Şiʿr-i Bāḳī gibi hem şūḫ gerek hem tāze<br />
G514/5 Göñül Göñül virdük virdük virdük bu fānī mülke Bāḳī / ʿAceb ġafletde ḳalduḳ hey meded hey<br />
göñülden göñülden göñülden çı çıḳmamak çı ḳmamak [1] [1] unutulmamak<br />
G432/4 Ḫayāl-i ḫāl u ḫaṭṭuñdan beni ḫālī olur ṣanma / Göñülden Göñülden çı çıḳmaz çı ḳmaz ol endīşeler vaḥdetde kes̱retde<br />
göñülden göñülden gidermek gidermek [1] [1] gönlünden atmak, gönülden çıkarmak; bkz. ‘dilden gidermek’ md.<br />
G545/5 Bāḳī gider gider endīşe-i dünyāyı göñülden / Degmez bu ḳadar raġbete bu menzil-i fānī<br />
göñüller göñüller açma açmaġı açma ı [1]<br />
G85/3 Ġonca-āsā ḳan ile ṭolmış göñüller göñüller açma açmaġı açma / Leblerüñden ögrenür var ise şīrīn-kārlar<br />
gör! gör! [64] [64]<br />
[64]<br />
K18/17 Şīşe-i çarḫda gör gör bunca muraṣṣaʿ naḫli / Nice ārāste ḳılmış yine ṣunʿ-ı Cebbār<br />
K19/24 Dür-i sīr-āb ile gör gör gör gül-bün-i engüştinde / Jāle düşmiş gül-i nesrīne ne beñzer ḫātem<br />
M1/VII/1 Bāḳī cemāl-i Pādişeh-i dil-peẕīri gör gör / Mirʾāt-i ṣunʿ-ı Ḥażret-i Ḥayy-i Ḳadīri gör<br />
gör<br />
M1/VII/2 Pīr-i ʿAzīz-i Mıṣr-ı vücūd itdi intiḳāl / Mīr-i cevān-ı çāpük-i Yūsuf-naẓīri gör<br />
M1/VII/3 Gün ṭoġdı şimdi ġāyete irdi sepīde-dem / Ruḫsār-ı ḫūb-ı ḫusrev-i rūşen-żamīri gör<br />
468
M1/VII/4 Behrām-ı vaḳti gūra yitürdi bu ṣayd-gāh / Var işigine ḫidmet-i Şāh Erdşīri gör<br />
gör<br />
M1/VII/5 Ber-bād ḳıldı taḫt-ı Süleymānı rūzgār / Sulṭān Selīm Ḫān-ı Sikender-serīri gör<br />
gör<br />
M1/VII/6 Vardı peleng-i kūh-ı <strong>ve</strong>ġā ḫ˅āb-ı rāḥate / Küh-sār-ı kibriyāda ṭuran nerre şīri gör<br />
gör<br />
M1/VII/7 Cevlāne gitdi ravżaya ṭāvūs-ı bāġ-ı ḳuds / Ferr-i hümā-yı evc-i saʿādet-mesīri gör<br />
gör<br />
M1/VIII/5 Tedbīri gör gör ki irmedi kimse ḫayāline / Āṣaf cihāna gelse göreydi <strong>ve</strong>zāreti<br />
G30/5 Kemend-i zülfi ey Bāḳī saña çoḳ bend geçmişdür / Velī sen ġamze-i ḫūn-rīzi cevrin gör gör geçenden geç<br />
G31/4 Mecnūnı gör gör ki ḳomadı ʿaşḳını Leylīnüñ / Nāmūs u nengi ḳodı vü terk itdi taḫt u tāc<br />
G68/5 Çeşm-zaḫm-ı felegi nʾeyledi gör gör ey Bāḳī / Dime bir daḫı beni şāh-ı cihānum gözedür<br />
G71/1 Künc-i ebrūsın ḫayāl it gūşe-i gül-zārı gör gör / Ḥalḳa-i zülfin ḳıyās it ṭabla-i ʿaṭṭārı gör<br />
gör<br />
G71/2 Ṭurralar egnindeki müşgīn zirihler seyrin it / Ġamzeler ṭaḳınduġı şemşīr-i cevher-dārı gör<br />
gör<br />
G71/3 Baḳma çarḫ-ı ser-keşüñ ol miġfer-i pūlādına / Dilden āhum çekdügi şemşīr-i āteş-bārı gör<br />
gör<br />
G71/4 Seyr-i bāġ-ı bezme gel cām-ı mey-i gül-gūna baḳ / Gül-şen-i cennetde açılmış gül-i bī-ḫārı gör<br />
gör<br />
G71/5 Cām içüp hem-vāre bī-hūş olduġum maʿẕūr ṭut / Çarḫ peydā itdügi evżāʿ-ı nā-hem-vārı gör<br />
gör<br />
G71/6 Görme ey zāhid günāhum çoḳluġın şol ʿālemi / Maġfiret deryāsına ġarḳ eyleyen Ġaffārı gör<br />
gör<br />
G71/7 Giceler ʿīş u ṣafā-yı çeng ü nāy olmaz ʿaceb / Ṣubḥ-dem Bāḳī derūn-ı dilden istiġfārı gör<br />
gör<br />
G74/5 ʿĀlem-i ʿul<strong>ve</strong> ʿurūc it meleʾ-i aʿlā gör gör / Ḳalma şol pāyede kim anda edānī görinür<br />
G77/1 Ḫūnī göz ile ol müje vü ebruvānı gör gör / Tīr ü kemān elinde iki Türkmānı gör<br />
gör<br />
G77/2 Ḫaṭṭ-ı siyāh u ṭurra-i ʿanber-feşāna baḳ / Ev<strong>ve</strong>l ẓuhūr-ı fitne-i āḫir-zamānı gör<br />
G77/3 Çekdi ḳapuñ gedālıġına ʿāḳıbet ṣaçuñ / ʿÖmr-i dırāz u salṭanat-ı cāvidānı gör<br />
gör<br />
G77/4 Aldanma cāh u baḫtına ḳalmaz bu rūzgār / Bāġ u bahārı nʾeyledi bād-ı ḫazānı gör gör<br />
G77/6 Zaḫm-ı ḫadeng-i āh ile deldüm şu deñlü kim / Kef-gīre döndi günbed-i heft āsmānı gör<br />
G77/7 Devrinde kimse görmedi emn ü selāmeti / Uydı zamāne ṭavrına ol bī-emānı gör<br />
gör<br />
G77/8 Bāḳī cemāl-i şāha nigāh eyle aç gözüñ / Çeşm ü çerāġ-ı dūde-i ʿOs̱māniyānı gör gör<br />
gör<br />
G77/9 Şāh-i bülend-kevkebe māh-ı felek-cenāb / Sulṭān Murād Ḫān-ı sipihr-āsitānı gör<br />
gör<br />
G77/10 Tīr-i cefā-yı çarḫ-ı sitem-gerden iñleme / Şemşīr-i ʿadl-i ḫusrev-i ṣāḥib-ḳırānı gör<br />
gör<br />
G88/3 Pertev-i āfitābı gör gör yollaruña düşüp yatur / Yaʿnī ruḫuñ fütādesi bende-i ḫāk-sārdur<br />
G122/1 Mirʾāt-ı gülde ḥüsn-i dil-efrūz-ı yāri gör gör / Ruḫsāre-i ḥaḳīḳate āyīne-dārı gör<br />
gör<br />
G122/2 Her naḳş u her nigār ki ḳılsañ müşāhade / Elṭāf-ı ṣunʿ-ı Ḫāliḳ-i Per<strong>ve</strong>rdigārı gör gör<br />
gör<br />
G122/3 Dil-beste olma terligine tāze ġoncanuñ / Ol pīrehende cil<strong>ve</strong> ḳılan gül-ʿiẕārı gör<br />
G122/4 Ḫāmūş yatma bister-i ġafletde ṣubḥ-dem / Gel merġ-zāra ġulġule-i mürġ-i zārı gör gör<br />
gör<br />
G122/5 Dīvānelik zamānıdur āvāre göñlini / Zencīrlerle żabṭ idemez cūy-bārı gör<br />
gör<br />
G122/6 Dāġ-ı derūn-ı sīne nice tāzelenmesün / Gül ḫırmenine āteş uran nev-bahārı gör<br />
G122/7 Baḳ sāġar-ı şikeste-i pür-ḫūn-ı lāleye / Cemşīdden nişāne ḳalan yādgārı gör<br />
gör<br />
G122/9 Seyr ü ṣāfa-yı bāġ u gülistān ise ġaraż / Gül-zār-ı ḥüsn-i pādişeh-i kām-kārı gör<br />
gör<br />
G122/10 Āsūde ẓıll-ı rāyet-i ʿadlinde kāʾināt / Kevn ü mekāna sāye ṣalan şāḫ-sārı gör<br />
gör<br />
G129/1 Kūyuñ gedāsı oldı dil-i mübtelāyı gör gör / Sevdā-yı mülk ü salṭanat eyler gedāyı gör<br />
gör<br />
G129/2 Var ey Ḫutende ḫāli gibi misk olur diyen / Ṣaḥrā-yı Çīni geşt ü güẕār it Ḫaṭāyı gör gör<br />
gör<br />
G129/3 Peşmīne geydi egnine zülfüñden aldı el / Göklerde uçdı āḫır efendi hümāyı gör<br />
gör<br />
G129/4 Āyīnenüñ ṣafāsı nedür ṣūreti nedür / Mirʾāt-ı ḥüsn-i yāre naẓar ḳıl ṣafāyı gör<br />
gör<br />
G129/5 Ey mübtelā-yı şī<strong>ve</strong>-i bālā-yı yār olan / Sevdā-yı zülfi başuña düşsün belāyı gör gör<br />
gör<br />
G129/6 Maġrūr idüñ <strong>ve</strong>fāsına bir şūḫuñ ey göñül / Rüsvāy-ı ʿālem eyledi şimdi cefāyı gör<br />
gör<br />
G129/7 Gögsin gererdi zühd ile Bāḳī bu ʿarṣada / Nā-geh ṭoḳındı tīr-i maḥabbet ḳażāyı gör<br />
gör<br />
G138/6 Faṣl-ı ḫazānı gör gör ki gelür ayaġına zer / Ebr-i bahār ʿālemi giryān olup gezer<br />
469
G138/7 Evrāḳ-ı bāġa nʾeyledi bād-ı ḫazānı gör gör / Bāḳī ġamuñda şöyle perīşān olup gezer<br />
G163/5 Bāḳī hemīşe gör gör gör bu ḫum-ı nīl-gūnı kim / Dürd-i belā vü derdini merd-i hüner çeker<br />
G322/5 Ayırdı siḥr idüp yāri sipihr-i pīre-zen benden / Ne luʿb itdi baña gör gör biʾllāhi oynaşum<br />
G351/3 Çemende bülbül āvāzı naṣīḥat diñledür mi gör gör / Bahār irsün yine āfāḳ pür-ṣīt u ṣadā olsun<br />
G377/3 ‘Īş u ṣafā-yı ‘ahd-i Cem ü devr-i cāmı gör gör / Baḥŝ itme rezm-i Rüstem ü İsfendiyārdan<br />
G410/3 Rūzgāruñ sitemin gör gör düşürüp gīsūña / Yine dil zevraḳını ṣaldı Fireng-istāne<br />
G483/2 ʿArṣa-i ʿaşḳda gör gör gör Ḥażret-i Mevlānāyı / Ṭurmayup daḫı döner üstine yoldaşları<br />
G491/7 Bāḳıyā şādīlıḳ eylerse ʿaceb mi aġyār / Çarḫ anuñ ṭāliʿini gör gör nice meymūn itdi<br />
G500/3 Ḳapuñda dād umar ey şāh-ı ʿādil / Dil-i mecnūnı gör gör dīvāne geldi<br />
G540/5 Bāḳıyā gör gör ḫarāb ider āḫir / Seyl-i eşküm bu nīl-gūn ṭāḳı<br />
M4/II/3 Gör Gör ne dir ol kim sözi gūyā Mesīḥ enfāsıdur<br />
G347/2 Gör Gör ey ṭūṭī ne şekker-rīz olupdur ḥoḳḳa-i laʿli / Egerçi dürre-i dürc-i feṣāḥat nükte-per<strong>ve</strong>rsin<br />
G409/1 Gör Gör ne ḫilʿatdur naẓar ḳıl sünbül-i raʿnāsına / ʿĀlem-i bālādan inmiş ḳāmet-i zībāsına<br />
G431/1 ʿĀrıżuñ ḳılmış ḳażā hem-reng o ḫadd-i meh-<strong>ve</strong>şe / Gör Gör Gör ne yüzden imtizāc itdürmiş āb u āteşe<br />
G442/3 Gör Gör viṣālüñ gicesi şevḳ-ı derūnın ʿāşıḳun / Seyr-i deryā ḫūb olur cānā şeb-i meh-tābda<br />
G545/2 Nʾeyler seni bildüñ mi hevā ʿāḳıbet-i kār / Gör Gör Gör bād-ı <strong>ve</strong>zān üzre giden berg-i ḫazānı<br />
göre göre [2] [2] [2] nispetle<br />
G126/3 Ḳāmet-i naḫle göre göre ḥālet-i reftār olsa / Yine bu şī<strong>ve</strong>yi ol serv-i ser-efrāz eyler<br />
G266/4 Ḳad-i bālāya göre göre şī<strong>ve</strong>-i reftār gerek / Ey ṣanavber bize ʿarż itme iñende ṭūluñ<br />
görmek görmek [230]<br />
[230]<br />
K14/13 Didi Behrām-ı düşmen-kām gördi gördi ḍarb-ı şemşīrin / Ḳoluña ḳuv<strong>ve</strong>t ey rūz-ı <strong>ve</strong>ġānuñ Şāh-ı Merdānı<br />
G8/3 Göklere irdi yine gül-bāng-i mürġ-i ḫoş-nevā / Ṣaḥn-ı gül-şen gördi bir aʿlā maḳām-ı dil-güşā<br />
G294/3 Nic’olur gördi gördi ṣafā āyīne-i ḥüsnüñde / Yirlere geçdi ḥayādan utanup āb-ı zülāl<br />
G430/4 Dür dişüñ vaṣfında şiʿrüm defterin gördi gördi meger / Kim ṣadef mecmūʿasını ṣaldı deryā ḳoynına<br />
G479/1 Güvleyüp düşdi ṣabā bāġda āb-ı cūya / Beñzemiş ʿaks-i ruḫuñ gördi gördi bir içim ṣuya<br />
G479/3 ʿAcebā bād-ı suḫan-çīn ne ḫaṭā gördi gördi geçer / Dil-i āşüfteyi ol ṭurra-i müşgīn-būya<br />
G485/1 Ḳanı bir şīrīn-suḫan laʿl-i şeker-bāruñ gibi / Ḳanda gördi gördi ṭūṭī bir āyīne ruḫsāruñ gibi<br />
M1/VI/2 Gördi Gördi nihāl-i serv-i ser-efrāz-ı nīzeñi / Ser-keşlik adın añmadı bir daḫı bānları<br />
G217/4 Geçdi sen serv-i semen-sīmā ṭururken ser-firāz / Gördi Gördi ʿarʿar lā-cerem bād-ı ṣabādan serzeniş<br />
K5/27 Cünūnın gördiler gördiler cūlar nihāl-i sīm-sīmāña / Gümiş zencīr ile bend itdiler serv-i ḫırāmānı<br />
K23/2 Cām-ı hilāli hep bilece gördiler gördiler bu şeb / Ḫalḳ-ı cihāna ḳıldı Ḫudā rūzeyi ḥarām<br />
G325/1 Kimseye ʿaşḳuñda iẓhār itmedüm meftūnluġum / Bildiler ḥāl-i derūnum gördiler maḥzūnluġum<br />
G450/3 Ḳaşuñ üzre tār-ı mūyuñla cebīnüñ gördiler gördiler / Nūrdan ḳandīl aṣılmış ṣandılar miḥrābda<br />
G184/5 Gördiler Gördiler ḫançerüñüñ zaḫmı virür cāna ḥayāt / ʿĀşıḳ-ı teşne-cigerler bir içim ṣu didiler<br />
G536/1 Gördiler Gördiler ol bī-<strong>ve</strong>fāyı terk ider her dem beni / Özlerine eylediler nāleler hem-dem beni<br />
G73/2 Āşinālıḳ virmeyüp bīgāne resmin ḳullanur / Nāz ider her gördügince gördügince bir zamān bilmezlenür<br />
G460/1 Devlet el virse yüzin gördügüm gördügüm eyyām olsa / Merḥabā eylesem ol şūḫ ile bayram olsa<br />
G539/1 Derd-i çeşmüñ gördügümce gördügümce derd-nāk eyler beni / Gözlerüñ derdi senüñ bir gün helāk eyler beni<br />
G161/2 Kimse pervāz uramaz ʿaşḳı hevāsında anuñ / Gördügüñ Gördügüñ şūḫ-ı cihān Rūm ili şeh-bāzı geçer<br />
K2/50 Bir yıl emrüñle binā ḫidmetine nāẓır olup / Gördük Gördük ol maṣlaḥat-ı ḫayrı bi-ḳadriʾl-imkān<br />
G64/7 Ṭoyılmaz ḫ˅ān-ı iḥsāna ḳanāʿat gelmez insāna / Kerem gördükçe gördükçe ey Bāḳī gedālardan recā artar<br />
G538/5 Cemālüñ muṣḥafını dil-berā gördükçe gördükçe bu Bāḳī / Oḳur Veʾş-şems yüzüñe ḳaşuña sūre-i Nūnı<br />
470
G140/2 Başumuñ yazusını hep gördüm gördüm / Benem erbāb-ı ʿaşḳa ser-defter<br />
G293/2 Rūy u mūy-ı yāre beñzer nesne daḫı görmedüm / Gerçi gördüm gördüm bī-<strong>ve</strong>fā dünyāda nice māh u sāl<br />
G313/4 Ṣaḥn-ı ḥammāmda dün gördüm gördüm o nāzük-bedeni / Sīnede mūdan es̱er yoḳ daḫı pehlū da güzel<br />
G327/7 Bāḳıyā ḫūn-ı dili dīde düketdi gördüm gördüm gördüm / Mey-i nābı bedel-i mā-yeteḥallel çekdüm<br />
G337/4 Gül ü şaḳāyıḳuñ ol reng-i rūların gördüm gördüm gördüm / Ḥicābı ġālib iki dil-sitāna beñzetdüm<br />
G293/4 Gördüm Gördüm ol çeşm ü çerāġ-ı cānı şevḳum var yine / Şemʿ-i ʿaşḳa yaḳmaġa pervāne-āsā perr ü bāl<br />
G303/4 Gördüñ Gördüñ Gördüñ ḳabā-yı ʿömre beḳā yoḳ bu bāġda / Gül gibi sen de pīreheni pāre pāre gel<br />
G316/4 Beni ālūde-dāmen ṣañma vāʿiẓ mest gördüñse gördüñse / Senüñ bezmüñ gibi ben nice cāy-ı pākden geçdüm<br />
G229/5 Cāmiʿ içre göre göre tā kimlere hem-zānūsın / Şekl-i saḳḳāda gezer dīde-i giryān ṣaf ṣaf<br />
G416/6 Pā-būsuñ özler oldı görelden görelden izüñ tozın / Bāḳī ʿaceb ḫayāle döşendi ġubār ile<br />
G478/2 Cem ḳomadı elinden içdi müdām cāmı / ʿAks-i lebüñ görelden cām-ı cihān-nümāda<br />
G173/1 Göñül cām-ı lebüñle sāḳıyā āvāre düşmişdür / Görelden Görelden çeşm-i mestüñ ḫāne-i ḫammāre düşmişdür<br />
G436/5 Ṭāḳ-ı ebrū-yı nigārı göreli göreli göreli ey Bāḳī / Ser-fürū ḳılmadı ʿaşḳ ehli daḫı miḥrāba<br />
K18/47 Degme bir gevheri kirpügine ṣalındurmaz / Göreli Göreli laʿl-i revān-baḫşuñı çeşm-i ḫūn-bār<br />
G276/5 Māʾil olmaz gül ü şimşād u çemen seyrine dil / Göreli Göreli gül-şen-i ḥüsnüñde ḳad u ruḫsāruñ<br />
G277/3 Ḳandasın biz de gel ey āfet-i devrān görelüm görelüm / Nice bir öpe ḳuca görişe ṭavḳ u kemerüñ<br />
G510/7 Bāḳī görelüm görelüm nʾola gerek dest-i ḳażādan / Şeh-bāz-ı dil ol kebk-i ḫırāmāne ṣalındı<br />
G422/1 Ṭutalum mihri görem görem ṭalʿat-i dil-ber yirine / Kime dil baġlayam ol zülf-i muʿanber yirine<br />
M9/IV/1 Görem Görem diyü seni aʿyān-ı erbāb-ı naẓar her gün<br />
G463/5 Göremez Göremez külḫan-ı sīnemde olan āteşümi / Bāḳıyā girsem eger menḳal-i nāruñ gözine<br />
K12/10 Āb-ı rūyın gören gören ol ḫançer-i āteş-tābı / Sāde-rū ḫūb ṣanur sīne-i ʿuryāne çeker<br />
K18/43 Reşk-i dendānuñ ile ḫançere düşdi jāle / Berg-i sūsende gören itdi ṣanur anı ḳarār<br />
G46/1 Ruḫuñ ey ġonca-dehen berg-i gül-i ḫod-rūdur / Dir gören gören zülf-i siyeh-kāruñ içün şeb-būdur<br />
G156/2 Dir gören gören tāze dāġı başumda / Ne güzel ḳırmızı ḳaranfül olur<br />
G193/2 Evtār-ı çeng-i bezm-i ṣafādur ṣanur gören gören / Künc-i belāda gözden aḳan iki rūdumuz<br />
G193/4 Zer-beft cāme geydi ser-ā-ser ṣanur gören gören / İtse iḥāṭa cismümüzi yanar odumuz<br />
G253/2 Baḳmasa yıllarca Nāhīdüñ yüzine ġam yimez / Ayda bir kez ḫāl-i ruḫsārın gör gören gör en meh-rūlaruñ<br />
G419/2 Ḥarīm-i gül-sitān reşk-i Nigār-istān-ı Çīn oldı / Zemīn naḳşın gören gören tercīḥ ider şimdi zamān üzre<br />
G423/3 Nāle beñzer tenümüñ didi gören gören taṣvīrin / Āferīn anı ḳalemden çıḳaran üstāde<br />
G466/8 Şol ḳadar ṭoġradı şemşīr-i firāḳuñ ki gören gören / Dil-i ḫūnīni ḫayāl eyledi ḳaṭmer lāle<br />
G469/6 Bāḳī şafaḳda mihr-i münev<strong>ve</strong>r ṣanur gören gören / ʿAks-i ʿiẕār-i sāḳīyi cām-ı şarābda<br />
G535/4 Göklerde gören gören gice ṣanur kāh-keşāndur / Āhum dütüni günbed-i devvāre ṣarıldı<br />
K8/3 Gören Gören bezm-i maḥabbetde vücūdum naḫl-i gül ṣandı / Ser-ā-pā tāze dāġumdan bu cism-i nā-tevān üzre<br />
K14/19 Dil-ā<strong>ve</strong>rler oyunlar oynadı küffāre ol gün kim / Gören Gören Gören bāzīçe-i taḳdīrüñ oldı deng ü ḥayrānı<br />
K20/3 Çerāġ-ı māha yine bir filori dikdi güneş / Gören Gören kimesne kenārın meh-i nev itdi ḫayāl<br />
G196/1 Gören ören dil ān-ı ḥüsnin vaʿde-i cānāne ḳatlanmaz / Belī ʿāşıḳda ṣabr olmaz göñül ol āne ḳatlanmaz<br />
G527/2 Ruḫ-ı rengīnüñ āb-ı ʿārıżuñda / Gören Gören dir ṣuya ʿaks-i lāle düşdi<br />
K27/10 Leṭāfetde ruḫāmı sīm-i ḫāmı itdi bī-raġbet / Mücellā mermeri mevcin görenler görenler ṣandılar ḫārā<br />
G7/4 Görmez mis̱āl-i ḳāmetüñi çeşm-i rāst-bīn / Aḥ<strong>ve</strong>l baḳa meger ki görenler görenler naẓīr aña<br />
G165/4 Benümʾçün acıyup aġlar görenler görenler zaḫm-ı şemşīrüñ / Baña itdüklerüñ ey ḫūnī hep yanuñda ḳalmışdur<br />
G185/2 Nihāl-i serv-i bālāñuñ görenler görenler ʿaksini ṣuda / Ayaġuñ öpmege düşmiş saña üftādedür dirler<br />
G314/3 Dir görenler görenler dem-i ġażabda seni / Bārekaʾllāh zehī cemāl u celāl<br />
G335/3 Beni müflis ṣanur gerçi görenler görenler rūy-ı zerdümden / Velī aġ aḳçadur eşküm ḳızıl dīnārdur dāġum<br />
471
G392/4 Ṣūretā çīn görinür çihre-i gülde ammā / Bir ṣafā var ki görenler görenler ṣanur āyīne-i Çīn<br />
G438/5 Zīr-i zülfüñde görenler görenler ḫaṭṭuñı ebr-i bahār / Sāye ṣalmış ṣandılar ṣaḥn-ı gül-istān üstine<br />
G115/3 Şöyle fütāde mestem ḫāk-i der-i muġānda / Görenler Görenler āsitān-ı mey-ḫānedür ṣanurlar<br />
G150/5 ʿİẕār-ı yār ʿaraḳ-nāk olınca ey Bāḳī / Görenler Görenler itdi ṣanur māh ile ḳırān ülker<br />
G190/3 Görenler Görenler ruḫlaruñda ḥalḳa ḥalḳa zülfüñi dirler / Meh-i bedr ile ṣan kim cemʿ olupdur hāleler yir yir<br />
G448/5 Görenler Görenler ol kemerde Bāḳıyā ṭāḳ-ı melāḥatde / Yazılmış şemsedür dirler güzellik ḫānümānında<br />
G384/1 Seyre çıḳsun ne temāşā ola peydā göresin göresin göresin / Bir iki gün hele ṣabr eyle temāşā göresin göresin<br />
göresin<br />
G384/2 Leb-i cān-baḫşı ile mürdeler iḥyā itsün / Nicʾolur muʿcize-i Ḥażret-i ʿĪsā göresin<br />
göresin<br />
G384/3 Çekinür silsile-i zülf-i siyeh-kāruña dil / Beni dīvāne ḳılur bir gün o sevdā göresin<br />
G384/4 O mehüñ şevḳına yir yir yaḳayın nice fetīl / Sīnemüñ dāġların şekl-i S̱üreyyā göresin<br />
göresin<br />
G384/5 Ṣūret-i mihrine ey dil ḳatı maġrūr olma / Bī-<strong>ve</strong>fādur felek-i āyīne-sīmā göresin<br />
göresin<br />
G384/6 Seni bir ṣūret-i zībā ile aldar ammā / ʿĀḳıbet saña ne yüz göstere dünyā göresin göresin<br />
göresin<br />
G384/7 Bāḳıyā cil<strong>ve</strong> ḳılur ṣūret-i iḳbāl ol dem / Ki göñül āyīnesin pāk ü mücellā göresin<br />
G530/7 Ṣabā ḫāk-i rehin būs itdi muġber olduñ ey ʿāşıḳ / Ġubār-ı ḫaṭṭ-ı müşgīni belürsin göresin göresin tozı<br />
M1/VIII/5 Tedbīri gör ki irmedi kimse ḫayāline / Āṣaf cihāna gelse göreydi göreydi <strong>ve</strong>zāreti<br />
G212/4 Cām-ı cihān-nümā-yı cemālin göreydi göreydi ger / İtmezdi vażʿ-ı āyīne ferzend-i Fīlekūs<br />
G464/5 ʿĪd-gāhuñ göreyin göreyin iñlesün ol dolābı / İle seyr itdürür ol sīm-beri döne döne<br />
G41/4 Oñmasun bitmesün ey serv-i revān / Göreyin Göreyin bāġ-ı cihānda şimşād<br />
G126/4 Göreyin Göreyin Göreyin ṭur seni bir laḥẓa disem yollarda / Baña ol şūḫ-ı cihān şī<strong>ve</strong>yi ṭurmaz eyler<br />
G389/3 Niçün ol yāre raḳībā didüñ īmānumsın / Göreyin Göreyin ayrılasın ṣon demi īmānuñdan<br />
G188/2 Bilmezem nice göreyüm göreyüm ben o māhuñ yüzini / Baḳıcaḳ gün yüzine gözünü nem-nāk eyler<br />
K21/4 Zemīne dāmen-i ebr ile ṣaçdı sīmi felek / Bu ḥāleti göricek göricek māʾil oldı tāze nihāl<br />
K26/22 Secde ḳıldı göricek göricek māh ḳaşuñ miḥrābın / Bilmeyen şöyle ḫayāl eyledi kim ola cebīn<br />
G31/5 Ḥayretde ḳaluram göricek göricek göricek Bāḳī nergisi / Bunca zer ile ayaġı gūr içre gözi ac<br />
G177/2 Müşg ü ʿanber ezilürken göricek göricek kākülüñi / Yine anlar başuñ üstinde senüñ yir ideler<br />
G184/6 İltifātuñ göricek göricek Bāḳīye ḳapuñda şehā / Ḥased ehli nice bir bunda gelür bu didiler<br />
G319/1 Laʿlüñ göricek göricek ḳana döner gözden aḳanum / Oynar yüregüm derd ile diñmez ḥafeḳānum<br />
G385/3 Yaḳma dāġum göricek göricek sen de beni ey ṣofī / Se<strong>ve</strong>rin nʾeyleyin ol lāle-ʿiẕārı se<strong>ve</strong>rin<br />
G454/3 Rūz-ı hecrinde güler dāne-i eşküm göricek göricek / Berg-i güldür ki ṭutar ḳaṭre-i şeb-nem tāze<br />
G524/2 Beñzetdi dehānuñda olan ḥabb-i nebāta / Şeb-nem göricek göricek ġonca hemān aġzı ṣulandı<br />
Mtl 24 Ṣaḥn-ı bāġuñ ḥavżınuñ her cānibi serv-i sehī / Yāri girmiş ṣuya ṣandum göricek göricek ‘aks-i mehi<br />
G131/2 Göricek Göricek muʿcize-i naḳşını ṣūret-ger-i Çīn / Götürüp ḫāme-ṣıfat barmaġın īmān getürür<br />
G137/2 Gözlerüm segridügi bu ki ḫayālüñ üzre / Göricek Göricek Göricek lerze ṭutar dīde-i giryān ditrer<br />
G249/3 Göricek Göricek Göricek sīn-i miske beñzetdüm / Şāne-i zülf-i ʿanber-efşānuñ<br />
G314/5 Öykünürmiş ʿiẕār-ı dil-dāra / Göricek Göricek Bāḳıyā güli ele al<br />
G488/5 Āh kim düşdi nā-gehān göñlüm / Göricek Göricek ol çeh-i zenaḫdānı<br />
K14/14 S̱üreyyā ṣanmañ üstinde görince görince şīr-i gerdūnı / Atıldı āsmāne kūh-sār-ı ḳahrı ḳaplanı<br />
M1/II/8 Ḫurşīde baḳsa gözleri ḫalḳuñ ṭola gelür / Zīrā görince görince görince ḫāṭıra ol meh-liḳā gelür<br />
G97/4 Zinhār eline āyīne virmeñ o kāfirüñ / Zīrā görince görince ṣūretini büt-perest olur<br />
G319/5 Cānum özenür kim ḳomaya şīşede Bāḳī / Meclisde didüm ben de görince görince görince ḳoma cānum<br />
G337/9 Ḳolında şāhid-i baḫtı görince görince ol şāhı / Şikāra pençe uran arslana beñzetdüm<br />
G362/1 Cānān odur ki meyl ide anı görince görince cān / Esbāb-ı ḥüsni ḫūb ola ammā be-şarṭ-ı ān<br />
Mtl 26 Nā-geh görince görince pertev-i ruḫsār-ı Aḥmedi / Bī-iḫtiyār zāhidüñ īmānı gevredi<br />
472
G71/6 Görme Görme Görme ey zāhid günāhum çoḳluġın şol ʿālemi / Maġfiret deryāsına ġarḳ eyleyen Ġaffārı gör<br />
Kt10/2 Görme Görme Görme misin misin itlerüñ ġavġāsını bāzārda / İltifāt itmez güẕār eyler ḫırāmān şīr-i ner<br />
K27/5 Muraṣṣaʿ cāmlarla bir ʿaceb şāhāne meclisdür / Düşinde görmedi görmedi Cem böyle ʿişret-ḫāne-i zībā<br />
M1/VIII/7 Rāḥat yüzini görmedi görmedi çalışdı cān ile / Çekdi Efendi yolına bu deñlü zaḥmeti<br />
G77/7 Devrinde kimse görmedi görmedi emn ü selāmeti / Uydı zamāne ṭavrına ol bī-emānı gör<br />
G305/7 Bāḳī birinde görmedi görmedi ḫaddüñ leṭāfetin / Gül-zār-ı dehre gerçi gelüpdür hezār gül<br />
G490/2 Ġonca-i ümmīd-i bāġ-ı ʿömri ḫandān görmedi görmedi / Dīde kim ebr-i bahārī gibi giryān olmadı<br />
G189/3 Görmedin Görmedin dīde yüzin oldı göñül āşüfte / Göñlüme çeşm-i güher-bār bu yüzden terdür<br />
G451/6 Bāḳī leṭāfet-i ġazel-i āb-dāruñı / Ḥaḳḳā budur ki görmedük āb-ı zülālde<br />
K19/40 Şekl-i ḫāl ü dehenüñ ḫātem-i pīrūze nigīn / Dostum görmedüm görmedüm aġzuñ gibi ḫoş-ter ḫātem<br />
G293/2 Rūy u mūy-ı yāre beñzer nesne daḫı görmedüm görmedüm / Gerçi gördüm bī-<strong>ve</strong>fā dünyāda nice māh u sāl<br />
G504/4 Yaruñ raḳībi gibi iti görmedüm görmedüm daḫı / Olmaya gerçi eşk-i revānum gibi cerī<br />
G76/5 Gözlerüm yaşını ṣofī istemez yem ḳılduġum / Görmedüm Görmedüm bir böyle ḫār ʿālemde yemden incinür<br />
G374/2 Zülfüñüñ ḳaldı göñül mürġi Ḳara Bāġında / Ruḫuñuñ görmege ʿazm itmiş iken Baġdādın<br />
G145/4 ʿĀrıżuñ mirʾātına āb-ı zülāl olmaz şebīh / Dostum āyīneye baḳ görmek görmek görmek isterseñ naẓīr<br />
G301/5 Bāġ-ı ḥüsn-i şāha baḳ görmek görmek dilerseñBāḳıyā / Baḫt u devlet nev-bahārında açılmış tāze gül<br />
G511/2 Deger bir kez yüzin görmek görmek görmek o māhuñ / Güneş ḳurṣı gibi yüz bin filori<br />
G52/3 Beyāż-ı ṣafḥa-i ruḫsāruñ üzre zülf-i pür-çīnüñ / Mis̱ālin görmemişdür görmemişdür kimse bir ṭuġrā-yı ġarrādur<br />
M1/II/7 Cān u cihānı gözlerimüz görmese görmese görmese nʾola / Rūşen cemāli ʿāleme ḫurşīd ü māh idi<br />
G218/4 Görmez cihānı gözlerümüz yāri görmese görmese / Mirʾāt-ı ḥüsni var ise ʿālem-nümā imiş<br />
G422/3 Görmese Görmese yār ġażab-nāk olıcaḳ aġyārı / Ḫışm idüp ʿāşıḳın āzārlar itler yirine<br />
G15/4 Gözüme ʿālem görinmez görmesem görmesem ruḫsāruñı / ʿĀrıżuñ mirʾātıdur āyīne-i ʿālem-nümā<br />
G440/3 Görmesün Görmesün kimse ṣaḳın diyü lebin dişler baña / Baḳduġumca ol büt-i şekker-şikenden cānibe<br />
G202/5 Dāġ-ı siyāh-ı sīnemüz örtile mevc-i eşk ile / Bir gün ola ki Bāḳıyā görmeye görmeye kimse ḳaramuz<br />
G188/4 Dil-i dīvāne senüñ görmeyeli görmeyeli görmeyeli zülf ü ruḫuñ / Ṣanma cānā giceden gündüzi idrāk eyler<br />
G495/2 Dili dil-ber yapar aġyār yıḳılsun gitsün / Gelmesün görmeyelüm kendüye miʿmārlıġı<br />
G509/2 Gerdiş-i cām-ı meyi görsün ṣürāḥī üstine / Şemʿ-i bezmi devr iderken görmeyen görmeyen pervāneyi<br />
M2/III/5 Gelüp aḥbāb serīrüñde seni görmeyicek / Ḳanı Sulṭān diyü eflāke irişsün efġān<br />
G88/2 Cām-ı ġurūr ʿāḳıbet ʿālemi görmez görmez eyledi / Nergis-i bāġ gūyiyā Hürmüz-i tāc-dārdur<br />
G420/4 Rāḥat yüzini ḫ˅ābda görmez görmez görmez şu kimse kim / Meyl-i ḥużūr-ı menzil-i dārüʾl-ġurūr ide<br />
G464/3 Pister-i ġamda gözüm giceler uyḫu görmez / İderin ṣubḥa degin nāleleri döne döne<br />
G515/2 İtlerüñden ġayrıyı görmez görmez raḳībuñ gözleri / Böyle ḫod-bīn eyleyen hep sensin anı ey perī<br />
G7/4 Görmez Görmez mis̱āl-i ḳāmetüñi çeşm-i rāst-bīn / Aḥ<strong>ve</strong>l baḳa meger ki görenler naẓīr aña<br />
G218/4 Görmez Görmez cihānı gözlerümüz yāri görmese / Mirʾāt-ı ḥüsni var ise ʿālem-nümā imiş<br />
G278/1 Görmez Görmez işigi Kaʿbesin ol ḳıble-i cānuñ / Çöp düşdi meger kim gözine ḳıble-nümānuñ<br />
G508/5 Diḳḳatler ile seyr iderüz yāri ser-ā-pā / Görmez Görmez mi mi idük idük biz de eger olsa <strong>ve</strong>fāsı<br />
G429/3 Ḳan içmek ola bāde-i gül-gūn içilmeye / Mollā-yı ʿaṣr böyle mi görmiş görmiş kitābda<br />
K1/22 Lerzende görse görse ḫavfuñ ile teb ṭutar ṣanur / Baġlar şihāb gerden-i gerdūna rīsmān<br />
K4/5 Yine naẓm eylemiş bir ʿıḳd-ı gevher / İder biñ kerre Ḥassān görse görse taḥsīn<br />
K5/29 S̱enā-h˅ānuñ olurdı māh-ı Kenʿān ṭalʿatuñ görse görse / Saña Yūsuf diyeydi iller aña Yūsuf-ı s̱ānī<br />
K18/31 Ṭabʿ-ı <strong>ve</strong>ḳḳādın eger āteş-i raḫşān görse görse görse / Ḳızara aḫker-i sūzān nitekim dāne-i nār<br />
G134/4 Yollarda görse örse aġladuġum baña ṭaş atar / Gāhī bu çeşm-i eşk-feşānı siler geçer<br />
G253/4 Ḫurrem olsa ġam degül eşk-i revānum görse görse yār / ʿĀdeti tefrīḥ-i ruḫ itmekdür aḳar ṣularuñ<br />
473
G428/5 Nūşīn lebinde ḫaṭṭını kim görse görse Bāḳıyā / Şīrīnlik yazıldı ṣanur şekker üstine<br />
G177/5 Görse Görse seyrinde seni bir gice nā-geh Bāḳī / Hep muʿabbirler anı vuṣlata tāʿbīr ideler<br />
G488/4 Göz ḳarardur düşerdi ḫāk-i rehin / Görse Görse ger sürme-i Ṣıfāḥānī<br />
G452/5 Piyāle dönse ey Bāḳī yine gül devrini görsek görsek / Kenār-ı cūda ʿīş itdükçe dil-ber der-kenār olsa<br />
K5/24 Aña her gūşeden bir ṭaʿne ṭaşın ḳondururlardı / Nigīnüñle muʿārıż görseler görseler mühr-i Süleymānı<br />
G285/1 Zülfüñi görsem görsem ʿiẕāruñ üzre ey ḥūr-i cemīl / Ṣanuram zencīr şeklin baġlamışdur Selsebīl<br />
G412/4 Ḳoyup ol zülf-i şeb-dīzi göñül geçmek diler gāhī / Velī görsem görsem yine ḳalmaz ʿinān-ı iḫtiyār elde<br />
K14/17 Kimi şemşīr-bāz oldı kimi cān-bāz bu ḫalḳuñ / Temāşā eyleseñ ol günde görseñ görseñ ḥāl-i insānı<br />
M4/IV/2 Devr içinde ṭurmasañ görseñ görseñ hezārān nīk ü bed<br />
G124/5 ʿĀşıḳ-ı bī-çāreler bār-ı belāñ altındadur / Derd-mend üftādeler görseñ ne ḥāl üstindedür<br />
G264/2 Firāḳ-ı cām-ı laʿlüñle ne çekdi sāġar-ı ġamdan / Ne ḳanlar yutdı görseñ görseñ ġonca-i raʿnāyı söyletseñ<br />
G264/6 Ne dillerden ne dürler dökdügin deryā-ṣıfat görseñ görseñ / Ḫurūş u cūş ile bir gün dil- i dānāyı söyletseñ<br />
G452/3 Elinden sāḳī-i dehrüñ ne ḳanlar yutduġum görseñ görseñ görseñ / Açılsa lāle-<strong>ve</strong>ş dāġ-ı nihānum āşikār olsa<br />
G501/5 Bāḳıyā bezm-i belāda neye döndük görseñ görseñ / Nāy-<strong>ve</strong>ş baġrumuzı nāle vü efġān deldi<br />
G506/4 Dil olup derd-i derūnum saña taḳrīr itse / Ḫançerüñ söylese görseñ görseñ dil-i şeydā ġamını<br />
G428/2 Peykān-ı dost ḳala diyü zaḫm-ı sīnede / Görseñ Görseñ nihāl-i tīri nice ditrer üstine<br />
K5/6 Biraz uyḫu yüzin görsün görsün felekde dīde-i encüm / Ki çeşm-i baḫt-ı bī-dārı yiter dehrüñ nigeh-bānı<br />
K15/4 Zamāne ḫāl-i Hindū-yı benefşe zīnetin görsün görsün / Nis̱ār itsün Sitānbūla Semerḳand ü Buḫārāyı<br />
G351/5 Yine Bāḳī viṣālüñ günlerin görsün görsün gözüm nūrı / Ġubār-ı āsitānuñ çeşm-i cāna tūtiyā olsun<br />
G509/2 Gerdiş-i cām-ı meyi görsün görsün ṣürāḥī üstine / Şemʿ-i bezmi devr iderken görmeyen pervāneyi<br />
K1/30 Görsün Görsün nihāl-i serv-i ṣanavber-ḫırāmuñı / Ayruḳ çemende beslemesün bāġ-bān bān<br />
G130/9 Bāḳī bu şiʿri ṣafḥa-i çarḫ-ı berīne yaz / Görsün Görsün felekde söz nicʾolur ḫaṣm-ı nā-be-kār<br />
G55/1 Açıl bāġuñ gül ü nesrīni ol ruḫsārı görsünler görsünler / Ṣalın serv ü ṣanavber şī<strong>ve</strong>-i retfārı görsünler<br />
görsünler<br />
G55/2 Ḳapuñda ḥāṣıl itdi bu devāsuz derdi hep göñlüm / Ne derde mübtelā oldı dil-i bīmārı görsünler<br />
görsünler<br />
G55/3 Açıldı dāġlar sīnemde çāk itdüm girībānum / Maḥabbet gül-şeninde açılan gül-nārı görsünler<br />
G55/4 Ten-i zārumda pehlūm üstüḫānı ṣayılur bir bir / Beni seyr itmeyen aḥbāb mūsīḳārı görsünler<br />
görsünler<br />
G325/5 Olmadum Bāḳī-ṣıfat mālik metāʿ-ı vaṣlına / Gitdi elden naḳd-i cān āḫır görün maġbūnluġum<br />
K4/3 Ne ḫoş ḳıldı görüñ görüñ ās̱ār-ı luṭfı / Cihān-ı ṣūret ü maʿnāyı tezyīn<br />
G96/4 Ādāb-ı bezm-i vuṣlatı pervāneden görüñ görüñ / Bülbül gibi degül-dürür ol ehl-i ḥāldür<br />
G257/1 Bahār u bāġ ise maḳṣūd ḥüsn-i yāri görüñ görüñ / Ġaraż cinān ise kūy-ı nigāra varı görüñ görüñ<br />
görüñ<br />
G257/2 Metāʿ-ı zühd ü riyā varmasun mı yaġmāya / Çemen diyārına leşger çeken bahārı görüñ<br />
G257/3 Mey içdügüñ lebi yādına bildi beñzümden / Ne reng virdi baña cām-ı ḫoş-güvārı görüñ görüñ<br />
görüñ<br />
G257/4 Güler bu güfte-i rengīni gūşvār idinüp / Ruḫına şevḳ viren laʿl-i āb-dārı görüñ görüñ<br />
görüñ<br />
G257/5 Piyāle devrini devrāndan ögrenür Bāḳī / Felekde gerdiş iden cām-ı zer-nigārı görüñ<br />
görüñ<br />
G275/5 Yāre ʿarż eyleyemez çihre-i zerdin Bāḳī / Virdügi rengi görüñ aña mey-i gül-gūnuñ<br />
G356/5 Mürġ-i dil-i Bāḳīyi görüñ görüñ görüñ fāḫte-āsā / Efġān ider ol serv-i ḫırāmānuñ ucından<br />
M2/I/4 Düşmen-i ehl-i keremdür felek-i sifle-nevāz / Görüñüz Görüñüz nʾitdi o Şeh-zāde-i ʿālī-şānı<br />
K20/35 Bu gül-şen içre seni serv-i ser-firāz görüp görüp / Ṣu gibi ayaġuña aḳdı ḫāṭır-ı meyyāl<br />
K22/3 Berg-i bīdi bāġda āb-ı revān üzre görüp görüp / Didiler aḳmış ġılāfından bu tīġ-i zer-nişān<br />
K22/11 Dest-bürd-i ṣarṣarı āḫır görüp görüp şāḫ-ı çenār / Didi el arḳası yirde āferīnler pehlevān<br />
K26/13 Kef-i kān ḫāṣiyetinden görüp görüp iḥsān nicʾolur / Yirlere geçdi ḥayādan utanup genc-i defīn<br />
M5/VI/1 Gözdeki ḫūn-ābe-i ālüm görüp görüp raḥm itmedüñ<br />
M5/VI/2 Yollar üzre cism-i pā-mālüm görüp görüp raḥm itmedüñ<br />
474
M5/VI/3 Bu perīşān olmış aḥvālüm görüp görüp görüp raḥm itmedüñ<br />
G20/2 Nāfe ḳıldı zülf-i müşgīnüñ görüp görüp ser-ber-zemīn / Ayaġuñ ṭopraġına miskīnlik itdi müşg-i nāb<br />
G45/2 Dem-i viṣālde ḫoşdur yüzüñ görüp görüp ölmek / Bahār günleri olur seḥerde ḫ˅āb leẕīẕ<br />
G53/3 Āh itme naʿl-i esbi nişānın görüp görüp dilā / Şāyed kimesne işide yirüñ ḳulaġı var<br />
G178/2 Ḫār-ı hecrüñde görüp görüp ḥālüm baña öykündiler / Bülbülān-ı bāġ-ı ʿālem āh u zārum aldılar<br />
G178/4 Ṣaff-ı müjgānın görüp görüp ol şāha dil virdüm hemān / Ṭop-ı ġabġabla beden gibi ḥiṣārum aldılar<br />
G185/5 Ruḫuñ vaṣfıyla Bāḳīnüñ görüp görüp güftār-ı rengīnin / Naẓardan düşmesün luṭf eyle merdüm-zādedür dirler<br />
G270/4 Ḫaymeler ḳurduġı dem ḳanı ḥabābuñ ʿīşa / İʿtidāl üzre görüp görüp āb u hevāsın ḳadeḥüñ<br />
G324/4 Fürḳatüñde bāġa vardum ḥasret-i bālāñ ile / Ḳalmadı ṣabrum görüp görüp görüp servi der-āġūş eyledüm<br />
G333/7 Yüzüñ görüp görüp nʾola vaṣluñ temennā eylese Bāḳī / Görinse Kaʿbe dirler müstecāb olur duʿā ḳıblem<br />
G337/5 Ṣabā ile ḥarekātın görüp görüp görüp nihāllerüñ / Tevāżuʿ ehli birer nev-cevāna beñzetdüm<br />
G378/3 Şerer-ālūde görüp görüp dūd-ı kebūd-ı āhum / Ṣandılar gök yüzidür encüm ile olmış zeyn<br />
G390/2 Erġavānī cāmeñi görüp görüp nʾola ḳan aġlasam / Yaraşur āb-ı revāna ḳarşu zīrā erġavān<br />
G396/5 Vefā eyler ṣanursın Bāḳıyā ḫandān görüp görüp yāri / Ne ḳaṣd-ı cān ider ol ġamze-i ḫūn-ḫˇārı ṭuymazsın<br />
G471/4 Ḫāk-i rāh olduġum görüp görüp ayaġın / Yirlere baṣmaz oldı cānāne<br />
G486/1 Cism-i żaʿīf ü zārı görüp görüp görüp yār bilmedi / Geçdi ḫandeng-i ġamze-i dil-dūzı ilmedi<br />
G489/4 Ṣarardı beñzi ḥasedden benümle yāri görüp görüp / Raḳīb-i rū-siyehe bir ġarīb reng oldı<br />
G498/3 Gelüp kāfir ṣaçuñ ruḫsāruñ üzre / Yüzüñ nūrın görüp īmāne geldi<br />
G518/1 Sīne dāġın görüp görüp görüp ol ġonca-dehen lāle gibi / Bir avuç ḳanuma girmek diledi jāle gibi<br />
G535/5 Bāḳī görüp görüp görüp ol pīreheni yāre ṣarılmış / Ṣandum ki semen ḳadd-i sefīdāre ṣarıldı<br />
G540/3 Ḫāk-i rāh olduġın görüp görüp cānān / Ḳatı ayaḳlar oldı ʿuşşāḳı<br />
K26/35 Ḥūr-sīmālar ile şöyle pür olsun ḥaremüñ / Görüp Görüp īmāna gele anı ṣanem-ḫāne-i Çīn<br />
K27/6 Görüp Görüp Görüp ol cām-ı gül-rengi seḥerden eyler āhengi / Ṣanur güllerle zeyn olmış ḳafesdür bülbül-i şeydā<br />
475<br />
G155/1 İderken tīr-i müjgānuñ gibi ḥükmin revān ḫançer / Görüp Görüp Görüp şemşīr-i ġamzeñ kendüden geçdi hemān<br />
ḫançer<br />
G188/5 Görüp Görüp aġyāruñ elinde ayaġın dil-dāruñ / Bāḳī ġamdan çeküben yaḳasını çāk eyler<br />
G251/1 Görüp Görüp tāb-ı ʿiẕāruñ ḫāṭırı nerm oldı Nāhīdüñ / İçüp ʿaşḳuñ şarābın kellesi germ oldı ḫurşīdüñ<br />
G343/3 Görüp Görüp bezmüñde sūzum ḫāl-i ruḫsāruñ firāḳıyla / Ṭutışdı odlara yandı benümʾçün ʿūd u micmer hem<br />
G343/5 Görüp Görüp bu dürlü dürlü naẓm-ı pāküm şermden Bāḳī / Ḳızardı pençe-i mercān bozardı lüʾlū-yı ter hem<br />
G346/5 Görüp Görüp ol sāʿid-i sīmīni gümişden bilüñi / İştihā keskin olur ḫançer-i bürrānuñdan<br />
G368/2 Görüp Görüp çīn-i ebrū-yı müşgīnüñi / Siyeh çeşmüñi ṣandum āhū-yı Çīn<br />
G396/5 Vefā eyler ṣanursın Bāḳıyā ḫandān görüp görüp yāri / Ne ḳaṣd-ı cān ider ol ġamze-i ḫūn-ḫˇārı ṭuymazsın<br />
G398/2 Görüp Görüp zülfüñ ʿiẕāruñ üzre bildüm / Muḳarrer batmaz imiş ṣuya cādū<br />
K2/48 Ne revādur fużalā ḳala ḳıbāb altında / Kim görüpdür görüpdür kʾola deryāyı ḥabāb içre nihān<br />
G172/2 Başuma ʿayn-i belādur şeb-i hecrüñde gözüm/ Ne görür görür rūz-ı viṣālüñ ne bilür ḫ˅āb nedür<br />
G283/1 Kim çeker yasını ey dil o kemān-ebrūnuñ / Kim görür görür ya tozını ol ḫaṭ-ı ʿanber-būnuñ<br />
K19/34 Görür Görür elṭāfuñ ile maṣlaḥat-ı tīġı ḳalem / Bitürür ḳahruñ ile ḫidmet-i ḫançer ḫātem<br />
görelüm görelüm āyīne āyīne-i āyīne<br />
i devr devrān devr<br />
ān ne ne ṣūret gösterür! [1]<br />
G51/3 ʿĪd-gehde varalum dolāba dil-ber seyrine / Görelüm Görelüm āyīne āyīne-i āyīne i devr devrān devr<br />
ān ne ne ṣūret gösterür<br />
görüp görüp işitmek işitmek [1] [1] [1] görüp öğrenmek ‖ ders almak<br />
G348/7 Ḥaḳdan isterseñ naʿīm-i cāvidānı iste kim / Gördüñ Gördüñ Gördüñ işitdüñ işitdüñ işitdüñ beḳā-yı ʿömr ü devlet neydügin<br />
görinmek görinmek [64]<br />
[64]
K20/12 Götürdi perdeyi gözden görindi görindi ḥalḳa-i der / Bu gice gök ḳapusın açdı Bārī-i Müteʿāl<br />
K23/6 Yā nāḫunı görindi görindi felek bir pelengdür / Kʾolmışdur aña ḳulle-i kūh-ı cefā maḳām<br />
G387/3 Bir ṭarḥ ṣaldı ṣafḥa-i dehr-i dü-renge kim / Eşkāl-i Cemle naḳş görindi görindi görindi zamān zemīn<br />
G150/3 Çü zülfi ḥalḳalarından görine görine ruḫsārı / Şeb-i siyāhda gūyā olur ʿayān ülker<br />
K25/8 Dehr bir şāḫ-ı sipend urdı felek micmerine / Meh-i nev ṣanma şafaḳda görinen görinen zerd ü nizār<br />
K25/14 Es̱eridür görinen görinen görinen urdı miḥekk-i şāma / Ṣatıcaḳ ṣayrafī-i dehre felek bir dīnār<br />
G111/5 Bāḳī ʿiẕār-ı yārda ḫaṭ ṣanma görinen görinen / Ẕerrātdur ki mihr-i münīr itdi āşikār<br />
G170/2 Degüldür laʿl-i nābuñda görinen görinen sīm dendānuñ / Dizilmiş ḥoḳḳa-i yāḳūt-ı aḥmer içre lüʾlūdur<br />
G176/4 Gūyiyā yir yir açılmış lālelerdür ḫākde / Sīne üstinde görinen görinen tāze tāze dāġlar<br />
G321/2 Hem-reng-i peleng itdi beni kūh-ı belāda / Cismümde ser-ā-pā görinen görinen dāġ-ı siyāhum<br />
G327/2 Sīnem üzre görinen görinen görinen ḳanlu elifler ṣanmañ / Ṣafḥa-i derd ü ġama a sürḫ ile ced<strong>ve</strong>l çekdüm<br />
G373/1 Çihresinde görinen görinen ṣanmañ o ḫūnīnüñ dehān / ʿĀşıḳın ḳurbān iderken ṣıçramış bir ḳaṭre ḳan<br />
G422/2 Giceler ṣanma sipihr üzre ḳamerdür görinen görinen / Cānumuz ʿaksi geçer mihr-i münev<strong>ve</strong>r yirine<br />
G438/3 Kāküli ṣanmañ görinen görinen ṭāʾir-i devlet hümā / Sāye ṣalmışdur o şāhenşāh-ı ḫūbān üstine<br />
G463/2 Ḫaṭ degüldür görinen görinen āb-ı ʿiẕārında <strong>ve</strong>lī / Bī-<strong>ve</strong>fālıḳ o mehüñ kir getürüpdür yüzine<br />
G492/1 Ḫalḳ-ı ʿālem gül se<strong>ve</strong>ydi kāşkī bülbül gibi / Ol lebi ġonca baña tenhā ḳalurdı gül gibi<br />
G512/2 Şemʿ-dān süfresidür hāle degüldür görinen görinen / Ḳodılar encümen-i ʿaşḳa çerāġ-ı ḳameri<br />
G118/3 Görinen Görinen encüm-i eflāk degüldür ey meh / Dūd-ı āh-ı şerer-ālūd-ı dil ü cānumdur<br />
G172/5 Nūr-ı Ḥaḳdur çü meẓāhirdeki eşyā Bāḳī / Görinen Görinen Görinen arada bu ṣūret-i esbāb nedür<br />
G190/4 Görinen Görinen cism-i zerdümde degüldür dāġ-ı ḫūn-ālūd / Bitüpdür ṣaḥn-ı ṣaḥrā-yı belāda lāleler yir yir<br />
G276/6 Jāleler ṭamlamaġ ister gül-i terden gūyā / Görinen Görinen dürr-i bünāgūşı degüldür yāruñ<br />
G373/3 Görinen örinen encüm degül gūyā ḫazān evrāḳınuñ / ʿAksidür āyīne-i eflāke düşmişdür ʿayān<br />
K24/38 Dūdlar çıḳdı yanup reşk-i ruḫuñ nārına bāġ / Cā-be-cā ṣanma çemende görinenler görinenler sünbül<br />
K26/25 Ḫūn-ı dil ṣanma görinenleri<br />
görinenleri görinenleri müjgānumda / Dīde gül-zār-ı ʿiẕāruñdan olupdur gül-çīn<br />
M8/II/2 Gözlerümden aḳıdur kendü görinmez görinmez o perī<br />
G59/4 Bir Ḳul oġlı āfetüñ kūyında ḳaldı cān u dil / Ḳapuya çıḳmaz görinmez görinmez nʾeylesün bī-çāreler<br />
G253/1 Fitneye āġāz idelden ġamze-i cādūlaruñ / Geh görinür gāh görinmez hilāl ebrūlaruñ<br />
G376/2 Tīr-i ġamzeñ nice ġarrā rāstlar ḥayretdeyem / Ḳana müstaġrıḳ ciger aṣlā görinmez görinmez başdan<br />
G516/1 Görinmez Görinmez dāġdan cismüm ser-ā-pāy / Beni yaḳmaġa cānā ḳalmadı cāy<br />
G365/1 Cānā görinse görinse ṭarf-ı ʿiẕāruñ niḳābdan / Ḫalḳ āfitāb ṭoġdı ṣanurlar seḥābdan<br />
G333/7 Yüzüñ görüp nʾola vaṣluñ temennā eylese Bāḳī / Görinse Görinse Kaʿbe dirler müstecāb olur duʿā ḳıblem<br />
K5/13 ʿAlevlerdür duḫān içre görinür görinür tīġler gūyā / Ne dem gerd-i siyāhı rezm-gāhı ḳılsa ẓulmānī<br />
K18/18 Berg-i ezhārı hevā şöyle çıḳardı felege / Pür-kevākib görinür günbed-i çarḫ-ı devvār<br />
K19/33 Dest-i ḳahruñdan eger sille ṭoḳınsa görinür görinür / Dīde-i düşmenüñe ḥalḳa-i ejder ḫātem<br />
K20/6 Elinde muṭrıb-ı çarḫuñ ya ḳurs-ı meh defdür / Kenāresi görinür görinür pūlınuñ mis̱āl-i hilāl<br />
K20/10 Ḳanadı gūşesidür āşiyāneden görinür görinür / Ferāġa vardı meger şāh-bāz-ı zerrīn-bāl<br />
K20/11 Ya nūndur görinür görinür āḫırında Şaʿbānuñ / Ya rādur ol Ramażān ev<strong>ve</strong>line olmış dāl<br />
K23/1 Ḫurşīd öñinde şuʿlelenür māh-ı nev müdām / Gūyā ki şemʿa ḳarşu görinür görinür kenār-ı cām<br />
M2/II/2 Cūylar kim ṭolanur dāmen-i ṣaḥrālarda / Jāleler kim görinür görinür lāle-i Nūʿmān üzre<br />
M6/IV/3 Güller çemende görinür görinür görinür āteş sen irmeseñ<br />
G74/1 Terk-i dünyī-i denī ḫalḳa tedennī görinür görinür / Çeşm-i ʿuşşāḳa ne dünyī vü ne ʿuḳbī görinür<br />
görinür<br />
G74/2 Sīnesin itse ḳaçan kān-ı maʿārif ʿārif / Ḳılsa her ḥarfe naẓar bir nice maʿnī gö görinür gö rinür<br />
G74/3 Pür-ḫayāl-i ruḫ-ı maʿşūḳa iken dīde-i Ḳays / Neye kim ḳılsa naẓar ṣūret-i Leylī görinür<br />
görinür<br />
476
G74/4 Sīne pür-şuʿle-i şevḳ olsa dil-i Mūsī-vār / Nār ẓann eyledügüñ nūr-ı tecellī görinür<br />
G74/5 ʿĀlem-i ʿul<strong>ve</strong> ʿurūc it meleʾ-i aʿlā gör / Ḳalma şol pāyede kim anda edānī görinür görinür<br />
görinür<br />
G74/6 Olamazsın ḥarem-i vaṣlına maḥrem dervīş / Sende mādām ki taḳṣīr ü tevānī görinür görinür<br />
görinür<br />
G74/7 İdeli ḫāk-i cenābuñ ruḫ-ı Bāḳīde es̱er / Baḳsa āyīne-i idrāke tesellī görinür görinür<br />
görinür<br />
G193/3 Tāc-ı zümürrüdī görinür görinür görinür var ise meger / Bālā-yı serde illere dūd-ı kebūdumuz<br />
G232/1 Şeb-i tārīk görinür görinür gözüme rūz-ı firāḳ / Dūd-ı āhumla meger ṭoldı ser-ā-ser āfāḳ<br />
G248/2 Ḫaṭ-ı nev-ḫāste kim ʿārıżuñ üzre görinür görinür / Döndi dendāneleri şekline sīn-i semenüñ<br />
G253/1 Fitneye āġāz idelden ġamze ze ze-i ze cādūlaruñ / Geh göri görinür göri nür gāh görinmez hilāl ebrūlaruñ<br />
G311/3 Dürc-i dehānı var ise billūr ḥoḳḳadur / Andan görinür iki laṭīf āb-dār laʿl<br />
G392/3 Lāleler kāselere döndi kʾola cevher-dār / Jālelerle görinür gül ṣadef-i dürr-i s̱emīn<br />
G392/4 Ṣūretā çīn görinür görinür çihre-i gülde ammā / Bir ṣafā var ki görenler ṣanur āyīne-i Çīn<br />
G450/4 Berḳ-i āh-ı sūz-nāk içre şirār-ı nār-ı dil / Zer-nişān ḫaṭdur görinür tīġ-i āteş-tābda<br />
G462/2 Rūşen ḳılalı meşʿale-i āh-ı derūnum / Ġālib görinür gicelerüm gündüzüm üzre<br />
G503/3 Ḫaṭṭ-ı ʿiẕārı geh görinür görinür görinür gāh olur nihān / Çıḳmaz beyāża baḥs̱-i ḳażā vü ḳader gibi<br />
G507/5 Bād gīsūların açduḳça görinür görinür görinür ruḫ-ı yār / Bāġ-ı cennetde açılmış gül-i sīr-āb gibi<br />
K19/28 Görinür Görinür naḳş-ı nigīninde sevād-ı mührüñ / Devletüñ barmaġına māh-ı münev<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
K26/4 Görinür Görinür ṣaḥn-ı çemenden yine şāḫ-ı nergis / Āsmāndan nitekim heyʾet-i ʿıḳd-ı Pervīn<br />
G94/4 ʿİẕār-ı sādesi üzre ṣan ol ruḫ-ı rengīn / Görinür Görinür āyīneden laʿl-i gūşvāresidür<br />
G335/2 Der-i ümmīdi ḳıldum beste ḫūbānuñ <strong>ve</strong>fāsından / Görinür Görinür sīnede yir yir ser-i mismārdur dāġum<br />
G448/1 Gümişden pāleheng ol naḫl-i bālānuñ miyānında / Görinür Görinür māh-ı tābāndur nihāl-i serv yanında<br />
G499/4 Cūy-bār-ı eşküm içre çihre-i zerdüm benüm / Görinür Görinür āb-ı revān içinde nīlūfer gibi<br />
görinmez görinmez bel belā bel ā [3] [3] görünmez kaza (beklenmedik bir zamanda başa gelen bela bağlamında)<br />
G57/5 Aġyār diñler oldı pes-i perdeden bizi / ʿĀlemde ehl-i ʿaşḳa görinmez görinmez bel belā bel budur<br />
G80/3 Ḫaṭṭ-ı ruḫuñ ki daḫı ḥicāb-ı ḫafādadur / ʿAşḳ ehlinüñ efendi görinmez bel belās bel<br />
ās āsıdur ās ıdur<br />
G234/5 Ḳażā-yı āsmānīden ṣaḳınmaḳ sūd-mend olmaz / Rıżādur çāresi ʿaşḳuñ görinmez görinmez bir bir bel belā bel ancaḳ<br />
1. görmek<br />
görişmek görişmek [2]<br />
[2]<br />
G295/3 Jengār ṣanduñ āyīnede naḳş-ı ḫaṭṭuñı / Yañlış görişdüñ görişdüñ ey yüzi gül o degüldür ol<br />
2. sevişmek<br />
G277/3 Ḳandasın biz de gel ey āfet-i devrān görelüm / Nice bir öpe ḳuca görişe görişe ṭavḳ u kemerüñ<br />
gösg gösgötüri gösg ötüri [1] toptan, tamamen; TS. C. III, s. 1784.<br />
G101/1 Dil milketini yaḳdı ḫayāl-i dehān-ı yār / Virdi fenāya gösgötüri gösgötüri şehri bir şirār<br />
1. göstermek<br />
göstermek göstermek göstermek [44]<br />
[44]<br />
G158/4 Reftār yolın göster göster eyā naḫl-i ḫırāmān / Varsun o sehī ḳaddüñe istāde ṣanavber<br />
G420/1 Göster Göster rūḫuñ ki nūr-ı tecellī ẓuhūr ide / Ḫurşīd gibi āyīneler feyż-i nūr ide<br />
K7/12 Lāle çāk-i pīrehen gösterdi gösterdi gül çīnī ḳabā / Bülbül-i şūrīde hāy u hūy-ı mestān eyledi<br />
K14/3 Eşiʿʿa bāl ü per oldı güneş zeyn itdi eṭrāfın / İrem ṭāvūsı gibi ṣubḥ-dem gösterdi gösterdi gösterdi cevlānı<br />
K14/26 Ne cünbiş ḳıldı kim āḫır dil-i düşmende yir itdi / Meger gösterdi gösterdi ol nīze ḫırām-ı ḳadd-i ḫūbānı<br />
G348/1 Şimdi bildürdi cihāna ġamzeñ āfet neydügin / ʿĀleme gösterdi gösterdi ol ḳāmet ḳıyāmet neydügin<br />
G412/1 Şebān-geh māh-ı nev gösterdi gösterdi cām-ı zer-nigār elde / Ki yaʿnī ṣubḥ-dem ḫoşdur şarāb-ı ḫoş-güvār elde<br />
477
K17/7 Gösterdi Gösterdi āb ʿaks-i gül-i bāġı nitekim / Nuṣret yüzini āyīne-i tīġ-i şehriyār<br />
G43/3 Gösterdi Gösterdi gāh zülfi ḳarasın gehī ḳaşın / Deryā-yı ḥüsn-i dost ʿayān itdi cezr ü med<br />
G470/1 Açdı gülüñ niḳābın bād irdi gül-sitāne / Gösterdi Gösterdi rūy-ı baḫtı āyīne-i zamāne<br />
K14/20 Çıḳup yelkenlüler Rūmī siperden bād-bānlarla / Yine gösterdiler gösterdiler cūş u ḫurūş-ı baḥr-i ʿummānı<br />
G1/1 Ḫurşīd-i ruḫuñ kendüyi kim göstere göstere cānā / Minnet mi ḳalur mihr-i żiyā-güstere cānā<br />
G150/1 Aḳar yaşum olıcaḳ dīdeden nihān ülker / Diler ki göstere göstere çeşm-i güher-feşān ülker<br />
G212/1 Ḫūn-ı kebūter ile pür olup yine kü'ūs / Devr-i piyāle göstere göstere mi dīde-i hurūs<br />
G284/4 Maḳṣūdı bu kim lāle-ṣıfat göstere göstere pervāz / Ruḫsārı hevāsında açar bāl ḳaranfül<br />
G407/5 Ceng meydānında yā ḫod ḳırmızı dībā geyer / Rezm-gāhuñ tā mehābet göstere küffārına<br />
G518/3 Seg raḳībe nicʾolur göstereyin göstereyin ölmez isem / Dehen-i yāre uyuzlanmaġı tebḫāle gibi<br />
G31/1 Göstermeseydi Göstermeseydi bādesini sāġar-ı zücāc / Ẕevḳ itmez idi bezm-i ṣafādan göñül mizāc<br />
G166/4 Olur mıydum gehī giryān gehī sūzān gehī nālān / Felek āyīnesi göstermeyeydi<br />
göstermeyeydi göstermeyeydi dürlü ṣūretler<br />
M5/I/3 Sende göstermiş göstermiş kemāl-i ṣunʿın Üstād-ı ezel<br />
G403/7 Ṭoldurdı gerçi cūd u seḫā gösterüp gösterüp felek / Ceyb-i cibāl ü dāmen-i ṣaḥrāyı sīm ile<br />
2. işaret etmek<br />
G528/3 Dil bir içim ṣu istedi çeşme-i laʿl-i yārdan / Āb-ı zülāl-i ḫançerin gösterüp işte mā didi<br />
K5/15 Müs̱elles̱ gösterür gösterür dāyim temāşā eyleseñ elde / Meger kim pāre-i elmāsdur cām-ı dıraḫşānı<br />
K23/26 Āyīnedür ki ṣūret-i iḳbāli gösterür gösterür / Ṣaḥn-ı sarāy-ı devleti ferşinde her ruḫām<br />
G51/1 Lāleler bezm-i çemende cām-ı ʿişret gösterür gösterür / Devletinde ḫusrev-i gül ʿīşa ruḫṣat gösterür<br />
G51/2 Mevsim-i gül ʿīd ile yār u muṣāḥib düşdiler / Bir birine iki dil-berdür maḥabbet gösterür<br />
G51/3 ʿĪd-gehde varalum dolāba dil-ber seyrine / Görelüm āyīne-i devrān ne ṣūret gösterür<br />
gösterür<br />
G51/4 Ḳaddüñe ḳul olmaġa gelmiş dizilmiş ḳarşuña / Servler ṭurmış çemen ṣaḥnında ḳāmet gösterür<br />
gösterür<br />
G51/5 ʿĀşıḳı bī-ṣabr u ārām eyleyüp seyyāḥ ider / Memleket seyr itdürür ʿaşḳuñ vilāyet gösterür<br />
gösterür<br />
3. öğretmek<br />
G51/6 Bī-sütūn-ı ġamda Bāḳī seng-i miḥnet kesmede / Şöyle üstād oldı kim Ferhāda ṣanʿat gösterür gösterür<br />
gösterür<br />
G78/1 Dīvān ider vaḳt-i seḥer nev-rūz-ı sulṭānī meger / Devrān ufuḳdan gösterür gösterür gösterür taḫt-ı zümürrüd tāc-ı zer<br />
G170/3 Siyeh zülfeynüñi siḥr ile çeşmüñ gösterür gösterür s̱uʿbān / Ruḫuñda ḫālüñ āteşler ṣaçar ol ʿayn-i cādūdur<br />
G174/1 Sevdügüm ḳadd-i bülendin gösterür gösterür / Ḫūb olan elbette kendin gösterür<br />
G174/2 Dil-rübālar māʾil-i ʿuşşāḳ olur / Bir birine derd-mendin gösterür<br />
G174/3 ʿĀşıḳ oldum bir sipāhī-zādeye / Ḫışm idüp baña le<strong>ve</strong>ndin gösterür<br />
G174/4 Yügrük atuñ ḳılıcuñ keskin didüm / Gāh tīġın geh semendin gösterür<br />
G174/5 Bāḳī mecnūnuñ olup-durur didüm / Ol ṣaçı Leylā kemendin gösterür<br />
G262/5 Şehr içre ḫalḳ bir birine gösterür gösterür beni / Mihri hilāle beñzedeli meh-liḳālaruñ<br />
G355/1 Gün yüzin hem gösterür gösterür hem dir göze nem gelmesün / Çeşme-i çeşme nice eşk-i dem-ā-dem gelmesün<br />
G484/5 Kemend-endāz-ı dehrüñ kimse bendinden ḫalāṣ olmaz / Zamāne gösterür gösterür Behrām olursañ ʿāḳıbet gūrı<br />
K19/4 İdüp elmāsdan āyīne vü zerden şāne / Gö Gösterür Gö sterür ḫalḳa yine şī<strong>ve</strong>-i duḫter ḫātem<br />
G314/2 Gösterür Gösterür Gösterür gül-şen içre ḳāmetüñi / Barmaġ ile biri birine nihāl<br />
G348/11 Āsitānı ḫākini mesken ḳılan kem-ter gedā / Gösterür Gösterür Dārālara dārāt u şevket neydügin<br />
G455/4 Gösterür Gösterür ṣaḥn-ı gül-istān çarḫ-ı mīnādan nişān / Şāḫ-ı nergis bāġda şekl-i S̱üreyyādur yine<br />
götini götini silsün! silsün! [1]<br />
[1]<br />
Kt15/2 Anı Delü Muṣannife baġışla sen hemān / Varsun götini silsün o da bir faḳīrdür<br />
götüñi götüñi götüñi yırtmak yırtmak [1] [1] kıçını yırtmak ‖ çok uğraşmak/didinmek<br />
478
Kt11/3 Yüri var bulduġuñ aġaca ḳaşınma miskīn / Sen anuñʾçün götüñi yırtar iseñ ol olmaz<br />
1. sürüklemek<br />
götürmek götürmek [7] [7] Bkz. TS. C. III, s. 1787-1793.<br />
G216/2 Eşküm götürdi götürdi gitdi kūyına cism-i zerdüm / Berg-i ḫazāne beñzer bir cūy-bāre düşmiş<br />
2. kaldırmak<br />
K20/12 Götürdi Götürdi perdeyi gözden görindi ḥalḳa-i der / Bu gice gök ḳapusın açdı Bārī-i Müteʿāl<br />
K24/46 Götürüp Götürüp Götürüp tā ki şehenşāh-ı bahāruñ tūġın / Getüre cünd-i şitā üstine leşger sünbül<br />
M2/II/6 Cism-i pākin götürüp götürüp ḫākden aldı Rıḍvān / Döşedi ḫ˅āb-gehin ġurfe-i ġufrān üzre<br />
3. yok etmek, ortadan kaldırmak<br />
G494/5 Cihānuñ ḫār u ḫāşākin götürsün götürsün ab-ı şemşīrüñ / Gül-istān eylesün rūy-ı zemīni düşmenüñ ḳanı<br />
4. tahammül etmek, taşımak<br />
G385/4 Bāde-i ṣāf-ı ṣafā-baḫşda ḥayrānem ben / Ne küdūret götürür dil ne ġubārı se<strong>ve</strong>rin<br />
G383/5 Ārzū-yı ḫāl-i müşgīnüñ alurduḳ nāfeden / Dil götürmez götürmez götürmez ḥāṣılı āhū-yı Çīnüñ minnetin<br />
götüri götüri [1] [1] büsbütün, tamamıyla; bkz. TS. C. III, s. 1793.<br />
G327/1 Meclis-i ʿaşḳa girüp ayaġı ev<strong>ve</strong>l çekdüm / Mā-sivādan götüri götüri götüri āḫır-ı kār el çekdüm<br />
göz göz [46]<br />
[46]<br />
G77/1 Ḫūnī göz göz ile ol müje vü ebruvānı gör / Tīr ü kemān elinde iki Türkmānı gör<br />
G335/5 Ḳızardı göz göz gibi nār-ı ġam-ı fürḳatde ey Bāḳī / Derūnum ḥālin aġlar dīde-i ḫūn-bārdur dāġum<br />
M5/VI/1 Gözdeki Gözdeki ḫūn-ābe-i ālüm görüp raḥm itmedüñ<br />
G193/2 Evtār-ı çeng-i bezm-i ṣafādur ṣanur gören / Künc-i belāda gö gözden gö zden aḳan iki rūdumuz<br />
G300/2 Devr elinden kāse kāse yutduġum ḳanlardur ol / Ḳaṭre ḳaṭre ṭamlayan gözden gözden dem-ā-dem ey göñül<br />
G319/1 Laʿlüñ göricek ḳana döner gözden aḳanum / Oynar yüregüm derd ile diñmez ḥafeḳānum<br />
G378/1 Aḳsa gözden gözden ḳad-i mevzūnı ġamından iki ʿayn / İki mıṣrāʿ döner ḳaşlarumuz ẕüʾl-baḥreyn<br />
G397/2 Āşüfte olup ol göze göze ḥayrān u zār idüm / Nergis henüz ḫ˅āb-ı ʿademden uyanmadın<br />
G315/1 Nʾola dehr içre nişānum yoġ ise ʿAnḳāyem / Ne ʿaceb seyl gibi çaġlamasam deryāyem<br />
K25/41 Māh-ı nev gibi teraḳḳīde dem-ā-dem ḳadrüñ / Çeşm-i encüm gibi baḫtuñ gözi dāʾim bī-dār<br />
G421/1 Ol şeh-i ḥüsnüñ gözi gözi gözi üzre baḳanlar ḳaşına / Sāye-i perr-i hümā düşmiş ṣanurlar başına<br />
G170/5 O şāhuñ der-geh-i pākinde ḫidmet ḳılmada Bāḳī / Gözi Gözi saḳḳā yaşı āb-ı revān müjgānı cārūdur<br />
K5/31 Benem ol ʿāşıḳ-ı şūrīde kim ṭurmaz revān eyler / Dilinden Āb-ı ḥayvānı gözinden gözinden dürr-i ġalṭānı<br />
G54/2 Daḫı Cemşīdi yād eyler gözinden gözinden gözinden ḳan döker meclis / Mey-i gül-gūn sirişki cām çeşm-i ḫūn-feşānıdur<br />
G67/3 Ġamze aṣlā gözine gözine kimseyi hīç ildürmez / Yine dil ḫastesin ol nergis-i şehlā gözedür<br />
G306/4 Luṭfuñ göziyle göziyle bir güle baḳsañ yiter baña / Baḳ sīne dāġın eyledüm ey gül-ʿiẕār gül<br />
G445/4 Temāşā-gāh-ı ḥüsnüñde cihānı ḥayret almışdur / Ġanīnüñ gözleri ḥayrān faḳīrüñ çeşmi dem-beste<br />
G460/2 Olıcaḳ yār gibi dil-ber-i şīrīn-ḥarekāt / Teni pālūde-i ter gözleri gözleri bādām olsa<br />
G515/2 İtlerüñden ġayrıyı görmez raḳībuñ gözleri / Böyle ḫod-bīn eyleyen hep sensin anı ey perī<br />
G380/6 Gözleri Gözleri ṣabr u selāmet mülkini tārāc ider / Bir amānsuz ġamzesi Tātār dirseñ işte sen<br />
M1/II/7 Cān u cihānı gözlerimüz gözlerimüz görmese nʾola / Rūşen cemāli ʿāleme ḫurşīd ü māh idi<br />
K10/7 Tāb-ı dilden aḫker-i sūzāna döndi gözlerüm gözlerüm / Bu mes̱eldür kim yanar ḫuşküñ yanınca ter bile<br />
G314/4 Ḫaymedür gözlerüm gözlerüm ṭınāb müjem / Nʾola ger ḳonsa aña şāh-ı ḫayāl<br />
G81/2 Yār ise maḥrem-i aġyār göñül hem-dem-i zār / Gözlerüm Gözlerüm ḳan aḳıdursa nʾola ġayret demidür<br />
G159/1 Hecr-i laʿlüñle dem-ā-dem dīde ḫūn-efşān olur / Gözlerüm Gözlerüm sildükçe destüm pençe-i mercān olur<br />
479
G339/2 Gözlerüm Gözlerüm ebr-i bahārī gibi āb efşān idüp / Bād-<strong>ve</strong>ş sildüm anı pāk ü mücellā eyledüm<br />
M8/II/2 Gözlerümden<br />
Gözlerümden Gözlerümden aḳıdur kendü görinmez o perī<br />
G172/3 Seng-i cevrüñle ne dem dökse göñül şīşesini / Gözlerümden<br />
Gözlerümden Gözlerümden dökilür ḳaṭre-i nā-yāb nedür<br />
G218/4 Görmez cihānı gözlerümüz yāri görmese / Mirʾāt-ı ḥüsni var ise ʿālem-nümā imiş<br />
G372/2 Viṣālüñ bezmine tek maḥrem eyle cān-ı maḥrūmı / İçerlerse ḥarāmī gözlerüñ gözlerüñ ḳanum ḥelāl olsun<br />
G182/2 Gözlerüñ Gözlerüñ ṣabr u ḳarār u ʿaḳlı tārāc itdiler / Şol ḥarāmīler gibi kim kār-bāna girdiler<br />
G539/1 Derd-i çeşmüñ gördügümce derd-nāk eyler beni / Gözlerüñ Gözlerüñ derdi senüñ bir gün helāk eyler beni<br />
G172/2 Başuma ʿayn-i belādur şeb-i hecrüñde gözüm gözüm/ gözüm Ne görür rūz-ı viṣālüñ ne bilür ḫ˅āb nedür<br />
G382/7 Bāḳī yolında döke ṣaça ḫarç idüp gözüm gözüm / Āḫır düketdi naḳd-i sirişküm ḫızānesin<br />
G478/5 Vaṣl-ı nigāre irüp olmadı ber-murād ol / Aġla gözüm gözüm yan ey dil Bāḳī-i nā-murāde<br />
G119/4 Anuñ içün varmazam ben kūyuña giryān olup / Ḫāk-i rāhuñ ḳorḳaram cānā gözümden ter düşer<br />
G232/1 Şeb-i tārīk görinür gözüme gözüme rūz-ı firāḳ / Dūd-ı āhumla meger ṭoldı ser-ā-ser āfāḳ<br />
G234/4 Gözüme Gözüme özge ʿālemler temāşā itdürür sīneñ / Nice sīne bu ḫod āyīne-i ʿālem-nümā ancaḳ<br />
G283/2 Gözümüñ Gözümüñ ḳanlu yaşı devlet-i ʿaşḳuñda şehā / ʿAynına almaz olupdur aḳışın Ceyḫūnuñ<br />
G530/5 Gözümüñ Gözümüñ Gözümüñ ḳaṭresinden şīşeler ṭoldı derūnumda / Maḥabbet ṭāḳini tā kim diküpdür tīr-i dil-dūzı<br />
G541/4 Nʾola zeyn olsa yine meclisümüz güller ile / Gözümüñ Gözümüñ Gözümüñ ḳanlu yaşı eyledi pür eṭrāfı<br />
G90/2 Bir ġamze ile laḥẓada biñ ādem öldürür / Ḫūnī gözüñ gözüñ ki āhū-yı merdüm-şikārdur<br />
G104/3 Yanına alsun diyü kāfir gözüñ gözüñ gözüñ ġamzeñ gibi / Girdiler şimdi çelīpā şekline şemşīrler<br />
G383/4 Ḫançer-i elmās-ı ġamzeñ var iken ḫūnī gözüñ / Çekmesün ʿālemde tīġ-i āhenīnüñ minnetin<br />
K18/45 Ṭurralar milket-i Çīn nāfe-i müşgīn ol ḫāl / Gözüñ Gözüñ āhū-yı Ḫuten ġamzelerüñdür Tātār<br />
G62/1 Ġonca lebüñe ʿāşıḳ-ı ḫūnīn-ciger geçer / Nergis gözüñe gözüñe bende-i ṣāḥib-naẓar geçer<br />
göz göz ü ü ḳa ḳaş ḳa<br />
ş u ġamze ġamze [1] [1] [1] ‘āşūb-ı dehr’ paralelliğinde<br />
G62/4 Bu göz göz ü ü ḳa ḳaş ḳa<br />
ş u ġamze ġamze vü ḫāl ü ḫaṭ ile yār / Āşūb-ı dehr ü fitne-i devr-i Ḳamer geçer<br />
göz göz göz açmak açmak [3]<br />
[3]<br />
G181/5 Senüñ naẓm-ı ciger-sūzuñ ṭutupdur dehri ey Bāḳī / Gözin Gözin açsun açsun ḳamu şāʿir uyanıḳlıḳ zamānıdur<br />
G77/8 Bāḳī cemāl-i şāha nigāh eyle aç aç gözüñ gözüñ / Çeşm ü çerāġ-ı dūde-i ʿOs̱māniyānı gör<br />
K24/28 Ḥāline ʿayn-ı ʿināyetle nigāh eyler iseñ / Göz Göz Göz açup ide naẓar niteki ʿabher sünbül<br />
480<br />
göz göz degmek degmek [3] [3] nazar değmek, göze gelmek; bkz. TS. C. III, s. 1811; MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s.<br />
69.<br />
G434/1 Ḳorḳum oldur göz göz göz dege dege ḫāk-i der-i cānānuma / Yoġsa küḥl-āsā çekerdüm çeşm-i ḫūn-efşānuma<br />
G269/1 Devrān ayaġın şöyle şikest itdi şarābuñ / Gūyā ki mey-i nāba gözi gözi degdi degdi ḥabābuñ<br />
G534/3 Ṭaḳınur göz göz degmesü degmesün degmesü diyü ḥamāʾil boynına / Ṣaḳınur yavuz naẓardan nʾeylesün anacuġı<br />
göz göz dikmek dikmek [4] [4] bir şey elde etmeyi aklına koymak<br />
G1/6 Ben şāh-naẓar rind-i cihān aña direm kim / Nergis gibi göz dikmeye dikmeye sīm ü zere cānā<br />
G117/4 Bir iki mismārına var ise göz göz dikdüñ dikdüñ diyü / Başına ġammāzuñ erbāb-ı ẓarāfet ḳaḳdılar<br />
G543/5 Ḳadüñ servine göz göz dikmişdi dikmişdi ey serv-i revān ammā / Bu gün Bāḳī yine ġamzeñ oḳın ḫāṭır-nişān itdi<br />
G417/4 Ne ḥālet ḥāṣıl itmişdür kim oldı böyle ḳan ḥayrān / Gözini Gözini dikdi dikdi ḳald ḳaldı ḳald zaḫmum ol tīr-i ciger-dūze<br />
göz göz ggöre<br />
g öre [2] [2] göz göre göre<br />
G393/1 Çeker göz göz göre göre ġamzeñ tīġ-i bürrān / Diler kim eyleye bir demde biñ ḳan<br />
G425/3 ʿĀrıżuñ ṭurmaz öper zülf-i siyeh-rū göz göz göre göre / Hīç yüz virmezsin ammā ʿāşıḳ-ı miskīnüñe<br />
göz göz ḳarartmak [1] [1] [1] kendini kaybetmek; bkz. TS. C. III, s. 1824. (‘göz karartmak’ md.)
G488/4 Göz Göz Göz ḳarardur ḳarardur düşerdi ḫāk-i rehin / Görse ger sürme-i Ṣıfāḥānī<br />
göz göz göz ḳıpmak ıpmak [2] [2] göz kırpmak, göz işareti yapmak; TS. C. III, s. 1824.<br />
G17/3 Ne bilsünler ḳarañuda anuñ göz göz ḳıpdu ıpdu ıpduġın ıpdu ın iller / Gice ḫāl-i ruḫuñla baḥs̱ içün gelmiş meger kevkeb<br />
Mtl 31 Özüñ ḫāl-i ʿiẕār-ı yāre beñzetmişsin ey aḫter / Ne bilsünler ḳarañuda anuñ göz ḳıpdu ıpdu ıpduġın ıpdu ın iller<br />
481<br />
göz göz segirmek segirmek [1] [1] göz seyrimek; yerine <strong>ve</strong> zamanına göre iyi <strong>ve</strong> kötüye işaret etmesi <strong>ve</strong> tanıklar<br />
için bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 219.<br />
G137/2 Gözlerüm Gözlerüm segridügi segridügi bu ki ḫayālüñ üzre / Göricek lerze ṭutar dīde-i giryān ditrer<br />
göz göz ḳulaġ olmak olmak [1] [1] göz kulak kesilmek ‖ olanca dikkatiyle gözlemek<br />
K19/16 Göz Göz Göz ḳulaġ ḳulaġ old oldı old ser-ā-ser gözedür āfāḳı / Bulalı ḳurb-i <strong>ve</strong>zīr-i şeh-i kiş<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
gö göz gö z nnūr<br />
n<br />
ūr ūrı ūr ı dökmek dökmek [1] [1] emek harcamak<br />
G468/2 Saña taṣvīr-i māhı beñzedince / Ne gözler gözler nnūr<br />
n nūr<br />
ūrını ūr ını dökdi sitāre<br />
göz göz göz yaşı yaşı [24] [24] bkz. ‘eşk’ <strong>ve</strong> ‘eşk-i çeşm’ md.<br />
M2/II/3 Hep o göz göz göz yaşlarıdur yaşlarıdur yaşlarıdur aḳdı bisāṭ-ı arża / Aġlaşur ehl-i semā Ḥażret-i Sulṭān üzre<br />
G109/2 Küh-sār-ı ġamda göz göz yaşı yaşı hecrüñle dem-be-dem / Ḫāşāk u ḫārı şāḫ-ı gül ü erġavān ider<br />
G113/5 Laʿl-i nāb oldı göz göz yaşı yaşı yaşı āḫır / Bu ḫaber gūş-ı dil-sitāne deger<br />
G141/3 Kūyuñ yolında döne döne aḳdı göz göz yaşı yaşı / Seyl-āb-ı dīde Dicle-i Baġdād olup gider<br />
G142/1 Hecr-i laʿlüñle dem-ā-dem göz göz yaşı yaşı mey-gūn olur / Dīde dilden dil ḫadeng-i ġuṣṣadan pür-ḫūn olur<br />
G308/6 Bezm-i ġam içre olmış iken bāde göz göz yaşı yaşı / Bāġ-ı belāda dāġ-ı dil-i pür-melāl gül<br />
G358/6 Bāḳīye ʿişret ü ʾīş itmege hecrüñde yiter / Nāle ney göz göz yaşı yaşı mey fikr-i viṣālüñ gül-şen<br />
G442/2 Rūy-ı zerdi göz göz yaşı yaşı gerd-i riyādan ṣāf ider / Zer bilürsin ġıll u ġışdan pāk olur tīz-ābda<br />
G493/3 Kimse bilmezdi derūnum rāzın / Āh kim göz göz yaşı yaşı yaşı ġammāz oldı<br />
K16/4 Derdüm ḥisāba gelmedi ḳıldum muḥāsebe / Göz Göz Göz yaşı yaşı dāne dāne dökildi raḳam gibi<br />
G217/6 Göz Göz Göz yaşın yaşın çoḳ çoḳ revān it cürm ü ʿiṣyān üzre kim / Aḳduġı yerde ḳomaz āb-ı firāvān ġıll u ġış ış<br />
G413/5 Göz Göz Göz yaşını yaşını şol deñlü revān eyledi Bāḳī / Ḳaldı reh-i ‘aşḳuñda ayaġı gil içinde<br />
G545/3 Bir cāy-ı ḫaṭar olmasa ʿālemde nedendür / Ebrüñ bu gözi özi yaşı vü berḳuñ ḫafeḳānı<br />
G483/3 Dehri bir āh-ı seḥer-gehleri ber-bād eyler / ʿĀlemi seyle virür gözlerinüñ gözlerinüñ gözlerinüñ yaşları<br />
yaşları<br />
G29/4 Firāḳ-ı dürr-i dendānuñla cārī gözlerüm gözlerüm yaşı yaşı yaşı / Bu baḥr-i bī-kerāna ol dür-i nā-yāb olur bāʿis̱<br />
G144/6 Gözlerüm Gözlerüm yaşı yaşı fenā virdi dile ey Bāḳī / ʿĀlemi ġarḳ ider ol baḥr-i firāvān dirler<br />
G76/5 Gözlerüm Gözlerüm yaşını yaşını ṣofī istemez yem ḳılduġum / Görmedüm bir böyle ḫār ʿālemde yemden incinür<br />
G29/5 Vücūdum ḫānesin seyle virür Bāḳī gözüm gözüm yaşı yaşı / Fenā-yı dār-ı bī-bünyāduma bu āb olur bāʿis̱<br />
G338/2 Ben āb-ı revān itmek cān üzre gözüm gözüm yaşın yaşın / Tek meyl-i kenār itsün ol serv-i ḫırāmānum<br />
G458/1 Göñül aḳdı gözüm gözüm gözüm yaşı yaşı gibi ol ḳadd-i dil-cūya / Niçün meyl itmez ol serv-i ḫırāmānum aḳar ṣuya<br />
G531/5 Bāḳī-ṣıfat virdüñ elem itdüñ gözüm gözüm yaşını yaşını yem / Ḳılduñ ġarīḳ-i baḥr-i ġam deryālara ṣalduñ beni<br />
G29/1 Gözüm Gözüm Gözüm yaşına yaşına ol lāʿl-i leb-i sīr-āb olur bāʿis̱ / Dem-ā-dem ḳana ey sāḳī şarāb-ı nāb olur bāʿis̱<br />
G312/5 Vücūduñ ḫākini ter ṭut gözün gözün yaşıyla yaşıyla ey Bāḳī / Gül-i gül-zār-ı maʿnā açılur bu āb u gilden bil<br />
G27/2 Hevā-yı zülfi ḳılmışdur seni ey ebr āvāre / Gözüñ Gözüñ yaşı yaşı budur seyl-i firāvān olmaġa bāʿis̱<br />
gözden gözden gözden perdeyi perdeyi perdeyi götürmek götürmek [1] [1] gözden perdeyi kaldırmak<br />
K20/12 Götürdi Götürdi perdeyi perdeyi gözden gözden gözden görindi ḥalḳa-i der / Bu gice gök ḳapusın açdı Bārī-i Müteʿāl<br />
gözden gözden çı çıḳmak çı çıḳmak<br />
ḳmak [1] [1] [1] gözden akmak ‖ gözünden düşmek ‖ gözden olmak; bkz. TS. C. III, s. 1811.<br />
G364/3 Aġlayu aġlayu gözden gözden gözden çı çıḳdum çı çıḳdum<br />
ḳdum āḫır ḳaṭre-vār / Ayru düşdüm çeşm-i ḫūn-bārum gibi dem-sāzdan<br />
gözden gözden gözden geçürmek geçürmek [1]<br />
[1]
M4/IV/1 ʿĀlemi gözden gözden gözden geçürseñ geçürseñ eyleseñ biñ yıl raṣad<br />
gözden gözden gözden nih nihān nih ān olm olmaḳ olm [1] [1] gözden kaybolmak; bkz. ‘dīdeden nihān olmak’ md.<br />
K5/4 Perī gözden gözden nih nihān nih ān olma olmaḳ olma<br />
ne mümkindür zamānında / Cihānı şöyle nūrānī ḳılupdur rūy-ı raḫşānı<br />
gözden gözden ṣaḳ ṣaḳınmak ṣaḳ<br />
ınmak [1] [1] gözünden esirgemek<br />
G462/4 Gözden Gözden ṣaḳ ṣaḳınur ṣaḳ<br />
ınur ḫāk-i derin beñzer o māhuñ / Āhum dütüni perde çeker yılduzum üzre<br />
göze göze göstermemek göstermemek [3]<br />
[3]<br />
G315/2 Göze Göze göstermez göstermez ise ṭañ mı beni her ednā / Ki naẓar farḳ idecek mertebeden a‘lāyem<br />
G512/4 Gözüme Gözüme ʿālemi göstermez göstermez idüm nergis-vār / Ṣaḥn-ı gül-şende alaydum elüme cām-ı zeri<br />
G540/4 Ḫaste çeşmi nigār beste ḳılup / Göze Göze göstermez göstermez oldı āfāḳı<br />
göze göze göze nem nem gelmek gelmek [1] [1] göz kamaşmak ‖ yaş gelmek<br />
G355/1 Gün yüzin hem gösterür hem dir göze göze nem nem gelmesün gelmesün / Çeşme-i çeşme nice eşk-i dem-ā-dem gelmesün<br />
gözi gözi ac ac [1] [1] aç gözlü, haris<br />
G31/5 Ḥayretde ḳaluram göricek Bāḳī nergisi / Bunca zer ile ayaġı gūr içre gözi gözi ac<br />
ac<br />
gözi gözi āhū [3] [3] ahu gözlü<br />
G50/4 Göñül tiġ-i müjeñden yüz çevürmez ey gözi gözi āhū āhū / O bir şemşīr-i bürrāna varur şīr-i dil-ā<strong>ve</strong>rdür<br />
G402/2 Muʿaṭṭar zülf ü ḫālüñ seyr idenler ey gözi gözi āhū / Dimişlerdür ḥaḳīḳat misk odur ʿālemde ʿanber bu<br />
G479/2 Āh ider dil baḳup ol ṭurra-i müşgīn-būya / Es̱er itmez nʾidelüm āh o gözi gözi āhūya āhūya<br />
gözi gözi mmāʾil<br />
m ʾil olmak olmak [1] [1] gözü kaymak ‖ arzulamak<br />
G205/1 Ḳızarur bādeden ol nergis-i mestāne biraz / Mey-i nāb içse gözi gözi mmāʾil<br />
m ʾil olur ḳana biraz<br />
gözi gözi mekk mekkār mekk ār [1] hilekâr göz<br />
G56/1 Zaḫm-ı sīnem ol gözi gözi mekk mekkāre mekk āre ġāyet ḫoş gelür / Yāre açarsam revādur yāre ġāyet ḫoş gelür<br />
gözi gözi uyku uyku görmemek görmemek görmemek [1] [1] gözü uyku tutmamak<br />
G464/3 Pister-i ġamda gözüm gözüm giceler uy uyḫu uy<br />
ḫu görmez / İderin ṣubḥa degin nāleleri döne döne<br />
gözi gözi yaşlu yaşlu bir bir yet yetīm yet īm [1]<br />
[1]<br />
G334/3 Ḳadr ü şerefde sen güher-i kān-ı salṭanat / Baḥr içre dürr-i nāb gözi yaşlu bir yet yetīm yet<br />
īm<br />
gözinden gözinden gitmemek gitmemek [1] [1] gözünde tütmek<br />
G108/4 Ḥalḳa-i zülfi ḫayāli gözümüzden gözümüzden gitmez gitmez / Gūyiyā çeşm-i ʿalīl üzre siyeh çenberdür<br />
gözinden gözinden ḥaẕer ḥaẕer eylemek eylemek [1] [1] gözünden sakınmak/esirgemek<br />
G53/6 Bāḳī gözinden gözinden gözinden eyle eyle eyle ḥaẕer ḥaẕer ṣorma leblerin / Zinhār ġāfil olma şarābuñ yaṣaġı var<br />
gözine gözine ʿālem ʿālem görinmemek görinmemek [1] [1] dünya gözünde olmamak<br />
G15/4 Gözüme Gözüme ʿālem görinmez görmesem ruḫsāruñı / ʿĀrıżuñ mirʾātıdur āyīne-i ʿālem-nümā<br />
gözine gözine ʿālemi ʿālemi göstermemek göstermemek [1] [1] dünya gözünde olmamak<br />
G512/4 Gözüme Gözüme ʿālemi ʿālemi göstermez idüm nergis-vār / Ṣaḥn-ı gül-şende alaydum elüme cām-ı zeri<br />
gözüme gözüme ḫāk ḫāk ile ile yeksān yeksān görinmek görinmek [1] [1] gözünde olmamak<br />
G483/5 Gözüme Gözüme ḫāk iile<br />
i<br />
le yeks yeksān yeks<br />
ān görinür görinür dürr ü güher / Ḫāke yaş dökse ḳaçan çeşm-i güher-pāşları<br />
gözine gözine ba baṣmak ba ṣmak [1] [1] gözüne sokmak ‖ mühür basmak<br />
G220/5 Elüñde ḫātem-i fażl u belāġat ey Bāḳī / ʿAdū-yı kec-naẓar inkār iderse gözine gözine gözine ba baṣ ba<br />
gözine gözine gelmek gelmek [1] [1] [1] gözünün önünden geçmek ‖ hayalinde canlanmak<br />
G492/5 Çeşmüm üzre görinen ḫūn-ābe ṣanma Bāḳıyā / Gözüme Gözüme Gözüme geldi şarāb-ı ‘aşḳ-ı dil-ber mül gibi<br />
482
gözine gözine gözine görinür görinür var var! var ! [1] [1] gözüne görünecek bela var!<br />
G463/1 Ol perī-rū güzelüñ oldı muḳābil yüzine / Yine āyīnenüñ ey dil görinür va var va<br />
r r gözine<br />
gözine gözine çöp çöp çöp düşmek düşmek [1] [1] gözüne çöp batmak<br />
G278/1 Görmez işigi Kaʿbesin ol ḳıble-i cānuñ / Çöp Çöp düşdi düşdi meger kim gözine gözine gözine ḳıble-nümānuñ<br />
gözine gözine gelmemek gelmemek [1] [1] gözünün önüne gelmek ‖ önemsemek<br />
G203/2 ʿĀşıḳı şürb-i müdām eylese maʿẕūr ṭutuñ / Gözine Gözine ggelmiyecek<br />
g elmiyecek sevdügine yalvaramaz<br />
gözine gözine girmek girmek [1] [1] içine girmek ‖ sevgisini kazanmak<br />
G463/5 Göremez külḫan-ı sīnemde olan āteşümi / Bāḳıyā girsem girsem eger manḳal-i nāruñ gözine<br />
gözine gözine ṭoḳ ṭoḳınmamak<br />
ṭoḳ ınmamak [1] [1] [1] gözüne ilişmemek/çarpmamak<br />
G209/4 Bāzār-ı dehr içinde gözüme gözüme ṭoḳ ṭoḳınmadı ṭoḳ<br />
ınmadı / Ḫāl-i ʿiẕār-ı yār gibi ʿanberīn meges<br />
gözine gözine ẓāhir ẓāhir olmak olmak [1] [1] göze görünmek ‖ ortaya çıkmak<br />
K25/1 Perde-i şām olıcaḳ mihre niḳāb-ı ruḫsār / Ẓāhir Ẓāhir old oldı old ı gözüme heyʾet-i ebrū-yı nigār<br />
gözini gözini ḫūnī ḫūnī ba bağlamak ba ğlamak [1] [1] gözünü kan bürümek<br />
G539/2 Ḳanlu baġlar gibi dil-ber ba baġlam ba baġlam<br />
ġlamış ġlamış<br />
ış ḫūnī ḫūnī gözin / Ġarḳ-ı ḫūn āḫir o çeşm-i ḫışm-nāk eyler beni<br />
gözini gözini gözini ırm ırmamak ırm amak [1] [1] gözünü üstünden ayırmamak<br />
G134/3 Irmaz Irmaz gözini gözini sāġar-ı meyden ḥabāb-vār / Her rūzgār-dīde ki ṣāḥib-naẓar geçer<br />
gözünü gözünü nem nem-nāk nem k itmek itmek [2] [2]<br />
[2]<br />
gözünü yaşartmak/kamaştırmak<br />
Kt20/1 ʿĀḳil odur kim cihānda yād idüp ʿiṣyānını / Dūd-ı āhından dem-ā-dem gözlerin nem nem-nāk nem<br />
k ide<br />
G188/2 Bilmezem nice göreyüm ben o māhuñ yüzini / Baḳıcaḳ gün yüzine gözünü nem nem-nāk nem<br />
āk eyler eyler<br />
gözine gözine uy uyḫu uy uyḫu<br />
ḫu girmemek girmemek girmemek [1] [1] uyuyamak<br />
G387/5 Uy Uyḫu Uy ḫu gözine girmez ider sūz-ı derd ile / Vaḳt-i seḥerde mürġ-i çemen nāle-i ḥazīn<br />
gözlerden gözlerden gizlemek gizlemek gizlemek [1]<br />
[1]<br />
G214/7 Biñ ḥicāb-ı kibriyā ardında göstermez yüzin / Kendüyi gözlerden gözlerden ol sulṭān-ı ḫūbān gizlemiş<br />
gözleri gözleri aydın aydın! aydın ! [3]<br />
[3]<br />
K5/3 Beşāretler zemīne āsmānuñ gözleri gözleri aydın aydın / Cihānı rūşen itdi pertev-i envār-ı Yezdānī<br />
K6/16 Şād-mān olsun ʿAcemler gözleri gözleri gözleri aydın aydın yine / Mīr Ḫaydar nūr-ı çeşm-i ḫusrev-i Īrān gelür<br />
G377/5 Bāḳī yitişdi gözlerüñ gözlerüñ aydın aydın nesīm-i ṣubḥ / Ḫāk-i cenāb-ı sāye-i Per<strong>ve</strong>rdigārdan<br />
483<br />
gözleri gözleri ḳama ḳamaşmak<br />
ḳama şmak [1] [1] hayranlık içinde olmak ‖ bakamaz olmak; bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s.<br />
219.<br />
G366/1 Cilā vir çeşme ey sāḳī mey-i ṣāf-ı muravvaḳdan / Ḳama Ḳamaşdı Ḳama Ḳamaşdı<br />
şdı gözlerüm gözlerüm cām-ı hilāl-iʿīda baḳmaḳdan<br />
gözleri gözleri mest mestān mest mestān<br />
ān [3]<br />
[3]<br />
K6/4 Nūş-ı cān eyler göñül cemʿiyyet-i ḫāṭır bulur / Tārumār eyler yine ol gözleri gözleri mest mestān mest ān gelür<br />
G338/6 Nāz uyḫusına varmış ʿālemden olup fāriġ / Ādem mi görür şimdi ol gözleri gözleri gözleri mest mestānum mest mestānum<br />
ānum<br />
G405/2 Zinhār ṣaḳın mey yirine ḳanuñ içerler / Keyfiyyetüñ ol gözleri gözleri mest mestāne mest āne ṭuyurma<br />
gözleri gözleri gözleri şehl şehlā şehl ā [1] şehla gözlü<br />
G425/5 Ey felek ol gözleri gözleri şehl şehlā şehl ġamından ḫāk olan / Nergis-i ḳabrin degişmez ḫūşe-i Pervīnüñe<br />
gözleri gözleri ṭola gelmek [1] [1] gözleri dolu<strong>ve</strong>rmek<br />
M1/II/8 Ḫurşīde baḳsa gözleri gözleri gözleri ḫalḳuñ ṭola ṭola gelür / Zīrā görince ḫāṭıra ol meh-liḳā gelür<br />
gözleri gözleri yollarda yollarda ḳalmak almak [1] [1] hasretle beklemek
M1/V/2 Yollarda Yollarda ḳald ḳaldı ḳald ı gözlerümüz gelmedi ḫaber / Ḫāk-i cenāb-ı südde-i devlet-meʾābdan<br />
gözlerini gözlerini açmak açmak [1]<br />
[1]<br />
K8/13 Hirāsān oldı aʿyān-ı Ḫorāsān gözlerin gözlerin gözlerin açdı açdı / Ṣabā gerd-i siyāhın sürmesiyle İṣfahān üzre<br />
gözüm gözüm gözüm nnūr<br />
n nūr<br />
ūrı! ūr ı! [2]<br />
[2]<br />
sevgiliye söylenen kalıplaşmış hitap sözü (nûr-ı aynım)<br />
G351/5 Yine Bāḳī viṣālüñ günlerin görsün gözüm gözüm nnūr<br />
n nūr<br />
ūrı ūr / Ġubār-ı āsitānuñ çeşm-i cāna tūtiyā olsun<br />
G223/5 Çerāġ-ı māh-ı ḥüsnüñ ḳarşu ṭutma çeşm-i aġyāra / Gözüm Gözüm Gözüm nnūr<br />
n nūr<br />
ūrı ūr ne deñlü eyleye aʿmā żiyādan ḥaẓ<br />
(y (yüzüm) (y<br />
üzüm) gözüm gözüm üzre üzre [1] [1] ‘başum yüzüm üzre’ paralelliğinde<br />
G462/1 Ḫāk-i ḳademüñ küḥli gelürse gözüm gözüm üzre üzre / Kūyuñ yolınuñ ḫidmeti başum yüzüm üzre<br />
gözüñi gözüñi boyamak boyamak [1] [1] gözünü boyamak ‖ aldatmak, kandırmak<br />
K18/23 Güher-i furṣatı aldurma ṣaḳın devr-i felek / Sīm ü zerle gözüñi gözüñi boyamasun boyamasun nergis-vār<br />
gözüñ gözüñ üstinde üstinde ḳa ḳaşuñ ḳa şuñ var var dimemek dimemek dimemek [1] [1] kusur bulmamak<br />
K19/17 Gözüñ Gözüñ üstinde üstinde ḳa ḳaşuñ ḳa<br />
şuñ var dimedi kimse daḫı / İdeli ḫidmet-i Pāşā-yı dil-ā<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
gözetmek gözetmek [17] [17] Bkz. TS. C. III, s. 1818.<br />
1. görüp gözetmek, korumak<br />
G68/4 Gözeden Gözeden ʿālemi müjgānuñ ile ġamzeñdür / Dime ey şāh-ı cihān tīġ u sinānum gözedür<br />
G67/3 Ġamze aṣlā gözine kimseyi hīç ildürmez / Yine dil ḫastesin ol nergis-i şehlā gözedür<br />
gözedür<br />
G68/2 Ġamzeler tīġ-zen olmışdur ol ebrū ḳavvās / Rāh-ı ʿaşḳı bu gün ol ḳaşı kemānum gözedür gözedür<br />
gözedür<br />
G68/4 Gözeden ʿālemi müjgānuñ ile ġamzeñdür / Dime ey şāh-ı cihān tīġ u sinānum gözedür gözedür<br />
gözedür<br />
G68/5 Çeşm-zaḫm-ı felegi nʾeyledi gör ey Bāḳī / Dime bir daḫı beni şāh-ı cihānum gözedür<br />
gözedür<br />
2. gözlemek, gözetlemek<br />
K19/16 Göz ḳulaġ oldı ser-ā-ser gözedü gözedür gözedü āfāḳı / Bulalı ḳurb-i <strong>ve</strong>zīr-i şeh-i kiş<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
G68/1 Dāġ-ı ġam naḳd-i dil ü raḫt-ı revānum gözedür / Dīde-bān oldı meger ḫāne-i cānum gözedür gözedür<br />
3. kollamak, aramak<br />
G67/1 Mürġ-i dil ḳonmaġa bir ḳāmeti Ṭūbā gözedür gözedür / Serv ü şimşādı begenmez ḳatı aʿlā gözedür<br />
G67/5 Bī-baṣar farḳ idemez ḳanda baṣar ol āhū / Yine izi tozını dīde-i bīnā gözedür<br />
gözedür<br />
4. istemek, arzulamak<br />
G67/1 Mürġ-i dil ḳonmaġa bir ḳāmeti Ṭūbā gözedür / Serv ü şimşādı begenmez ḳatı aʿlā gözedür<br />
gözedür<br />
G67/2 Menzilin bāġ-ı İrem ḳılsalar itmez ārām / Ehl-i dil cennet-i kūyuñ gibi meʾvā gözedür gözedür<br />
gözedür<br />
G67/7 ʿĀrıżuñ ḥasreti bir ʿārıżadur Bāḳīye kim / Teşne-dil ḫaste yatur iki gözi mā gözedür<br />
gözedür<br />
G68/1 Dāġ-ı ġam naḳd-i dil ü raḫt-ı revānum gözedür gözedür / Dīde-bān oldı meger ḫāne-i cānum gözedür<br />
5. (hasretle) beklemek<br />
G67/4 Ḫam-ı ebrūña baḳar vaṣluñ ümīdiyle cihān / Ḥasret-i ʿīd ile māh-ı nevi dünyā gözedür<br />
gözedür<br />
G244/5 Teşne-leb iki gözi āb-ı viṣālüñ gözedür gözedür / Pister-i ġamda yatur Bāḳī-i bīmār-ı firāḳ<br />
6. seyretmek<br />
G67/6 Āşıḳuñ düşmeni çoḳ baḥre dönüpdür yaşı / İki zevraḳdur iki dīdesi deryā gözedür<br />
gözedür<br />
G68/3 Ḫirmen-i cān u dile āteş urup giñ yirden / Şerer-i āh ile ālūde duḫānum gözedür<br />
gözlemek gözlemek [2]<br />
[2]<br />
1. beklemek, görüp gözetmek<br />
G17/1 Ayaġuñ ṭopraġın özler bulurken gökde yir kevkeb / İşigüñ cānibin gözler gözler zehī ʿālī-naẓar kevkeb<br />
2. aramak, istemek<br />
484
G513/2 Ben şarābuñ incesin cāmuñ ṭolusın gözlerin gözlerin / Fikr-i laʿlüñle leb-ā-leb olalı dil şīşesi<br />
ġubār ġubār [26]<br />
[26]<br />
1. toz, ince toprak; tanıklarda sevgili/padişahın kapısı <strong>ve</strong>ya eşiğinde bulunan <strong>ve</strong> gönülden<br />
temizlenmesi gereken toz bağlamlarında geçmektedir.<br />
K9/18 Devrān basīṭ-i ḫāke niçün ṣaldı ferş-i sīm / Devrinde tā ki irmeye bir ḫāṭıra ġubār<br />
ġubār<br />
K18/36 Manẓar-ı himmetinüñ küngüre-i rifʿatine / İremez ṣarṣar-ı ṭūfān-ı fenā birle ġubār<br />
ġubār<br />
K25/23 Sīne-i āyīne-sīmāsına beñzerdi eger / Ṣafḥa-i māh-ı şeb-efrūzda olmasa ġubār<br />
ġubār<br />
G240/5 Bāḳıyā şāhid-i maḳṣūd olur çihre-nümā / Ṣāf u pāk āyīne-i dilde ġubār ġubār olmayıcaḳ<br />
G377/1 Rūşen gerekse ḫāne-i dil ʿaks-i yārdan / Āyīne gibi sīneñi ṣāf it ġubārdan<br />
ġubārdan<br />
G180/2 Sildi süpürdi ṣaḥn-ı çemende ġubār ġubārı ġubār ı bād / Yeldi yopurdı ṭurmadı ferrāş-ı rūzgār<br />
K17/8 Ol kim ġubār ġubār-ı ġubār ı der-gehine intisāb ile / Eflāke irdi küngüre-i tāc-ı iftiḫār<br />
G130/2 Sildi ġubār ġubār-ı ġubār ı ġuṣṣayı dilden nesīm-i ṣubḥ / İrdi yitişdi himmet-i merdān-ı rūzgār<br />
G131/1 Bād şol dem ki ġubār ġubār-ı ġubār ı reh-i cānān getürür / Naẓar-ı ehl-i dile küḥl-i Ṣıfāhān getürür<br />
G149/3 Raḳīb āzār ider yār işiginde eylesem secde / Yüzüme yapışur gūyā ġubār ġubār-ı ġubār ı kūy-ı dil-berdür<br />
G213/7 Şeh Selīm ol kim ġubār ġubār-ı ġubār ı naʿl-i şeb-rengi yazar / Ṣafḥa-i ruḫsāre-i ḫurşīd-i nūr-efşāne naḳş<br />
G285/5 Muntaẓır olsa nʾola nergis ġubār ġubār-ı ġubār ı kūyına / Tūtiyāya Bāḳıyā muḥtāc olur çeşm-i ʿalīl<br />
K3/6 Meger çīn-i zülfüñde pinhān olupdur / Ġubār Ġubār-ı Ġubār<br />
ı ı der-i şehriyār-ı muẓaffer<br />
K8/9 Nişān-ı baḫt u devlet gevher-i kān-ı saʿādetdür / Ġubār Ġubār-ı Ġubār ı naʿl-i esbi tāc-ı farḳ-ı ḫusrevān üzre<br />
G27/1 Ġubār Ġubār-ı Ġubār ḫaṭṭuñ olmaz çünki ḥayrān olmaġa bāʿis̱ / Nedür lāʿl-i lebüñ çaḳ böyle ḫandān olmaġa bāʿis̱<br />
G419/9 Bahār oldı yine yüzler süre geldi gül ü lāle / Ġubār Ġubār-ı Ġubār ı āsitān-ı ḫusrev-i kiş<strong>ve</strong>r-sitān üzre<br />
G530/7 Ṣabā ḫāk-i rehin būs itdi muġber olduñ ey ʿāşıḳ / Ġubār Ġubār-ı Ġubār ı ḫaṭṭ-ı müşgīni belürsin göresin tozı<br />
G544/3 Ġubār Ġubār-ı Ġubār ı ḫaṭṭ-ı rūyıyla meger ḥayrān ola göñlüm / Dirīġ elden leb-i dil-ber gibi maʿcūn ise gitdi<br />
G547/5 Ġubār Ġubār-ı Ġubār ı der-geh-i şāha sürer yüz yirde yüz Bāḳī / Süleymāna muḳārin olmaġ ister seyr idüñ mūrı<br />
1.1. toz ‖ sürme<br />
G79/1 Kūyūñ ġubār ġubārı ġubār minnetin ehl-i naẓar çeker / Küḥl-i cilā żarūretini bī-baṣar çeker<br />
G107/3 ʿAynına ṣanma ġubār ġubārı ġubār ı ala erbāb-ı naẓar / Bizi ḥayrān iden esrār-ı leb-i dil-berdür<br />
G342/2 Küḥl idinmek ġubār ġubār-ı ġubār ı maḳdemüñi / Cümle aʿyān içinde resm-i ḳadīm<br />
M7/I/3 Ġubār Ġubār-ı Ġubār ı der-gehin küḥl itmedin çeşm-i güher-bāre<br />
G351/5 Yine Bāḳī viṣālüñ günlerin görsün gözüm nūrı / Ġubār Ġubār-ı Ġubār ı āsitānuñ çeşm-i cāna tūtiyā olsun<br />
G546/6 Ġubār Ġubār-ı Ġubār ı naʿl-i esbin dīde-i aʿdāya küḥl itdi / Ne Tebrīzin ḳodı ceddüñ ne Ḳazvīn ü Ṣıfāḥānı<br />
2. gubârî yazı ile (‘ġubār ile’/‘ġubārīle’); hat sanatında gözle görülemeyecek kadar küçük yazı<br />
stili; bkz. YAZMA KİTAP SANATLARI, s. 22.<br />
G416/6 Pā-būsuñ özler oldı görelden izüñ tozın / Bāḳī ʿaceb ḫayāle döşendi ġubār ġubār ile<br />
ġubār ġubār çekmek çekmek [1] [1] sürme çekmek<br />
K25/21 Māh-ı nev mīl-i zer almış ele keḥḥāl-ṣıfat / İşiginden çeke tā dīde-i gerdūna ġubār<br />
ġubār<br />
ġubār ġubār-ālūd ġubār ālūd [1] [1] tozlu, toza bulanmış (yanak)<br />
K22/8 Ḳanlu yaş dökmiş ruḫ-ı zerd-i ġubār ġubār-ālūd<br />
ġubār ālūd ālūdına ālūd ına / Var ise dehrüñ fenāsın añdı mīr-i ʿāşıḳān<br />
ġubār ġubār-ālūde<br />
ġubār ālūde ḳılmak ılmak [1] [1] toza bulamak, tozlamak (alın bağlamında)<br />
G285/2 Secde-i ḫāk-i ser-i kūyuñla māh-ı çār-deh / Çihre-i zerdin ġubār ġubār-ālūde<br />
ġubār<br />
ālūde ḳılmış ılmış ılmış bir ẕelīl<br />
ġufrān ġufrān [1] [1] merhamet<br />
M2/II/6 Cism-i pākin götürüp ḫākden aldı Rıḍvān / Döşedi ḫ˅āb-gehin ġurfe-i ġufrān üzre<br />
485
gūl ūl [3]<br />
ahmak<br />
Kt11/1 Şāʿir olup kişi söz söylemege ey Emrī / Bizdeki ṭabʿ gerek sencileyin gūl ūl olmaz<br />
G348/5 Zāhidā olmaz riyā māniʿ nihānī ʿişrete / Gūlsin ūlsin ġāyetde bilmezsin ẓarāfet neydügin<br />
G266/5 Añlamaz dehr-i denī merdüm-i dānā ḳadrin / Bāḳıyā minnetini çekmeyelüm her gūluñ ūluñ<br />
ġulām ġulām [3] [3] [3] kul ‖ ‘gulâm-ı der’ kapıkulu; bkz. PAKALIN, C. I, s. 679.<br />
K23/28 Ey Ḫ˅āce-i yegāne senüñ āsitānuña / Bāḳī kemīne bende geçer kemterīn ġulām<br />
G329/7 Kime vaṣf eylesem şehā seni dir / Bāḳıyā oldum aña ben de ġulām<br />
ġulām<br />
G368/5 Ṣorarsañ ḳapuñda şehā Bāḳīyi / Ġulām Ġulām-ı Ġulām kemīn bende-i kemterīn<br />
1. çığlık, feryat<br />
ġulġul/ ġulġul/ ġulġule ġulġule [6] [6] [6] bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 301.<br />
G302/5 Göklere irgürdi Bāḳī ġulġul ġulġul-i ġulġul i ʿaşḳuñ senüñ / Ṣalmadın rūy-ı zemīne ḥüsn ile āvāze gül<br />
2. ötüşme, cıvıltı<br />
G455/3 Günbed-i eflāke çıḳdı ġulġul ġulġul-i ġulġul i i mürġān-ı bāġ / Dem-be-dem başında servüñ şūr u ġavġādur yine<br />
G122/4 Ḫāmūş yatma bister-i ġafletde ṣubḥ-dem / Gel merġ-zāra ġulġule ġulġule-i ġulġule i mürġ-i zārı gör<br />
3. kû kû (kumru sesi); bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 206. (fâhte-serv md.)<br />
K18/10 Çemen eṭfālinüñ uyḫuların uçurdı yine / Ṣubḥ-dem ġulġule ġulġule-i ġulġule i fāḫte gül-bāng-ı hezār<br />
4. <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le, gürültü<br />
G236/5 Lerze virdi ʿāleme ṣaldı zemīne zelzele / Ġulġul Ġulġul-i Ġulġul i kūs u nefīr-i ṣīt-i ʿālem-gīr-i ʿaşḳ<br />
5. avâze<br />
K1/36 Eflāke çıḳdı <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le-i ʿarṣa-i zemīn / İndi zemīne ġulġule ġulġule-i ġulġule āsmāniyān<br />
ġulġul ġulġul eylemek eylemek eylemek [1] [1] ötmek, cıvıldamak ‖ şarkı söylemek<br />
G255/2 Gül devri ʾīş mevsimidür muṭrıbā bu gün / Bülbül-ṣıfat çemende biraz ġulġul ġulġul ġulġul eyleseñ<br />
eyleseñ<br />
ġulġul ġulġul ġulġul itmek itmek [1] [1] şakımak, cıvıldamak<br />
G532/4 Vaṣf-ı ḥüsninde ser-āġāz itdi dil nev-rūzda / Bülbül-i şūrīdenüñ itdükleri ġulġul ġulġul gibi<br />
ġulġule ġulġule ṣalmak ṣalmak [2] [2] gürültüye boğmak, <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>leye <strong>ve</strong>rmek<br />
G187/2 Cihāna ṣavt-ı zencīr-i cünūnı ġulġule ġulġule ṣalm ṣalmış ṣalm ış / Bu gün virānelerde ey perī dīvāneler vardur<br />
G202/3 Nevbet-i iştihārumuz bām-ı felekde çalınur / Ġulġule Ġulġule ṣald ṣaldı ṣald ʿāleme <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le-i neḳāremüz<br />
gūr ūr [1] mezar<br />
M1/VII/4 Behrām-ı vaḳti gūra ūra ūra yitürdi bu ṣayd-gāh / Var işigine ḫidmet-i Şāh Erdşīri gör<br />
G484/5 Kemend-endāz-ı dehrüñ kimse bendinden ḫalāṣ olmaz / Zamāne gösterür Behrām olursañ ʿāḳıbet gūr ūr ūrı ūr<br />
ġurbet ġurbet [1] [1] gariplik ‖ sevgiliden ayrı kalma hali<br />
G244/1 Sīne mecrūḥ-ı ġam-ı ġurbet ġurbet ü efgār-ı firāḳ / Dil esīr-i elem-i hecr ü giriftār-ı firāḳ<br />
ġurbet ġurbet diyār diyārı diyār diyārı<br />
ı [1] bkz. ‘dār-ı ġurbet’, ‘diyār-ı ġurbete düşmek’ md.<br />
G223/2 Ġam-ı ʿaşḳuñ cihān mülkinde buldum şād-mān oldum / Kişi ġurbet ġurbet ġurbet diyār diyārında diyār ında idermiş āşinādan ḥaẓ<br />
ġurfe ġurfe [1] [1] köşk<br />
M2/II/6 Cism-i pākin götürüp ḫākden aldı Rıḍvān / Döşedi ḫ˅āb-gehin ġurfe ġurfe-i ġurfe<br />
ġufrān üzre<br />
ġurre ġurre [1] [1] sabahın ilk ışıkları, fecir<br />
K4/8 Beyāżı ġurre ġurre-i ġurre ṣubḥ-ı saʿādet / Sevādı sürme-i çeşm-i cihān-bīn<br />
ġurre ġurre-i ġurre ġurre i ġarrā ġarrā ġarrā [1] [1] [1] hilâl<br />
486
G153/1 Ḳaşuñ añılsa ġurre ġurre-i ġurre i ġarrā ġarrā ḳulaḳ çeker / Ḥaḳḳā budur ki ḥüsnüñe dünyā ḳulaḳ çeker<br />
ġurūr ġurūr [2] [2] kibir<br />
G88/2 Cām-ı ġurūr ġurūr ʿāḳıbet ʿālemi görmez eyledi / Nergis-i bāġ gūyiyā Hürmüz-i tāc-dārdur<br />
G511/4 Düşürdi efser-i iḳbāli serden / İçüp bī-hūş olan cām-ı ġurūr ġurūrı ġurūr<br />
ġurūr ġurūr gelmemek gelmemek [1] [1] kibirlenmemek, gurura kapılmamak<br />
G211/4 ʿĀḳil oldur gelmeye gelmeye dünyā metāʿından ġurūr ġurūr / Müddet-i devr-i felek bir demdür ādem bir nefes<br />
ġuṣṣa ġuṣṣa [12] [12] gam, keder, tasa<br />
G84/5 Kūyuñdan itse ʿazm-i sefer cān-ı mübtelā / Zād-ı reh aña ġuṣṣa vü nāle nevāledür<br />
G372/1 Ġam-ı ḫaṭṭıyla yāruñ nice bir dil pür-melāl olsun / Sür ey sāḳī ayaġı mūr-ı ġuṣṣa ġuṣṣa ġuṣṣa pāy-māl olsun<br />
M1/V/8 Derd ü ġamuñla çāk-i girībān idüp ḳalem / Pīrāhenini pārelesün ġuṣṣadan ʿalem<br />
G142/1 Hecr-i laʿlüñle dem-ā-dem göz yaşı mey-gūn olur / Dīde dilden dil ḫadeng-i ġuṣṣadan ġuṣṣadan pür-ḫūn olur<br />
G34/5 Telḫ-i şarāb-ı ġuṣṣa ġuṣṣa-i ġuṣṣa devrānı defʿ ider / Şīrīn lebin dehānuma alsam niteki ḳand<br />
G46/4 ʿĀşıḳuñ ḳaʿr-ı yem-i ġuṣṣa ġuṣṣa-i ġuṣṣa i hicrānuñda / Ṣadef-i dīde-i ġam-dīdesi pür-lüʾlūdur<br />
G317/4 Māhdan māhīye dek ṣaldı cefā ḳullābın / Ḳıṣṣa-i ġuṣṣa ġuṣṣa-i ġuṣṣa i zülfüñ ne dırāz eyleyelüm<br />
G324/2 ʿİşret-i bezm-i viṣāl-i yār geldi yāduma / Ġuṣṣa Ġuṣṣa-i Ġuṣṣa i i dehri ġam-ı devri ferāmūş eyledüm<br />
G355/5 Ġuṣṣamuz Ġuṣṣamuz Ġuṣṣamuz yād eyleyüp yanında bārī dostlar / Adumuz añmañ mübārek ḫāṭıra ġam gelmesün<br />
G130/2 Sildi ġubār-ı ġuṣṣay ġuṣṣayı ġuṣṣay ı dilden nesīm-i ṣubḥ / İrdi yitişdi himmet-i merdān-ı rūzgār<br />
G154/6 Bār-ı girān-ı ġuṣṣay ġuṣṣayı ġuṣṣay ı çekmez şu kimse kim / Ṣaḥn-ı çemende gül gibi rıṭl-ı girān çeker<br />
G382/4 Müşkil belā degül mi <strong>ve</strong>fāsuz güzel sevüp / Ġuṣṣayla Ġuṣṣayla yata derd ü ġam ile uyanasın<br />
gūş ş [12] kulak<br />
G202/1 Gūş ş ş senüñ ḫaberlerüñ almaġa olsa çāremüz / Kāş ḳulaġumuz ḳadar eyleyelerdi pāremüz<br />
G408/2 Baḳmaz ammā sendedür gül gibi ggūşı<br />
g şı nʾeylesün / Küḥl-i istiġnā çekilmiş nergis-i raʿnāsına<br />
K26/26 Ebr-i nīsān gibi bu kilk-i güher-bārına / Eyledi gūş-ı ı cihānı ṣadef-i dürr-i s̱emīn<br />
G7/2 Ṭaḳdı hilāl ḥalḳasını gūş-ı ı ḫidmete / Oldı sipihr bende-i fermān-peẕīr aña<br />
G400/3 Ṭutdı çemende nāle-i bülbül cihānı līk / Gülde ne çāre olmasa gūş-ı ı suḫan-şinev<br />
K27/16 Ṣadef gūşın şın müzeyyen ḳılmaġ içün dürr-i lafẓından / Kelāmın istimāʿ eyler pes-i dīvārdan deryā<br />
K24/6 Ṣaḥn-ı gül-zāra gelüp eyledi ʿarż-ı dīdār / Jālelerden ṭaḳınup gūşına şına gevher sünbül<br />
G18/5 Bade nūş itseñ kenār-ı cāma gelse leblerüñ / Duḫter-i rez gūşına şına gūyā ṭaḳarlar laʿl-i nāb<br />
G201/1 Feryāduma ol ḳāmeti şimşād yitişmez / Beñzer ki anuñ gūşına şına feryād yitişmez<br />
yitişmez<br />
G431/2 Gūşına şına ṭaḳmış iki laʿl-i muṣaffā leblerüñ / Hep budur revnaḳ viren cām-ı şarāb-ı bī-ġış ış ışa ış<br />
G510/5 Ṣalındı yürek żaʿf ile sīnemde ḳaçan kim / Gūşındaki şındaki ol gevher-i yek-dāne ṣalındı<br />
G311/5 Degdi dehānı söyledi bir gün ḳulaġuma / Gūyā ṭaḳıldı gūşuma şuma bir gūşvār laʿl<br />
gūş-ı ı ccān<br />
c<br />
ān [1] [1] can kulağı<br />
K1/11 Ḳıldı bu ḥāli dīde-i ʿibret müşāhade / Ṭuydı bu sırrı ʿāḳıbetüʾl-emr gūş-ı ı ccān<br />
c<br />
ān<br />
gūş-i i ccān<br />
c<br />
ān almak almak [1] [1] can kulağıyla dinlemek<br />
G225/2 Alma Almaġa Alma ġa āvāze-i pāy-i semendüñ gūş-i i ccān<br />
c<br />
ān / Ḳaldı yollarda nişān-ı naʿl-i esbüñ gibi semʿ<br />
gūş-ı ı hhūşa<br />
h<br />
şa mengūş mengūş eylemek eylemek [1] [1] akıl kulağına küpe yapmak ‖ ‘kulağına küpe yapmak’<br />
K14/32 Hemān oldur niyāzum senden ey Keyḫusrev-i s̱ānī / Ki gūş-ı ı hhūşa<br />
h<br />
şa şa mengūş eyle dürr-i pend-i pīrānı<br />
gūş ş eylemek [6]<br />
1. dinlemek, kulak <strong>ve</strong>rmek<br />
M3/III/7 Hep bu beyt-i dil-keş üzre baġlanur gūş ş eyleseñ / Ṣavt u naḳş-ı bülbülān-ı gül-sitān-ı maʿdelet<br />
487
G162/2 Çoġ olur güft u gūy-ı bī-ḥāṣıl / Anı gūş ş eyle kim muṣaddaḳdur<br />
G264/5 Nebāt-ı ḫaṭṭ u ḳand-i laʿl-i nābuñ düşmez aġzından / Biraz gūş ş ş eyleseñ ṭūṭī-i şekker-ḫāyı söyletseñ<br />
G522/2 Gūş ş ş eyle rāzı perde-i sāz u terāneden / Her yaña ṭut ḳulaġuñı meclisde def gibi<br />
G449/5 Sözüm diñle muġannī naġmesin gūş ş eyle ey Bāḳī / Ġaraż saña naṣīḥatdur ḳulaḳ ṭut ḳavl-i üstāde<br />
2. duymak, işitmek<br />
G355/6 Naʿre-i mestānemi gūş ş ş eyleyüp dil-ber dimiş / Kūyuma bir daḫı ol rüsvāy-ı ʿālem gelmesün<br />
gūşına şına degmek degmek [1] [1] kulağına çalınmak<br />
G113/5 Laʿl-i nāb oldı göz yaşı āḫır / Bu ḫaber gūş-ı ı dil-sitāne deger<br />
deger<br />
gūşına şına irmek/irişmek irmek/irişmek [2] [2] kulağına gelmek<br />
G481/4 Āh kim ol serv-i bālānuñ irişmez irişmez ggūşına<br />
g şına / Gerçi kūyında olan feryādum irdi göklere<br />
G212/7 Bāḳī suḫanda nevbet-i şāhī saña degüp / Dehlūda gūş-ı ı Ḫusre<strong>ve</strong> irdi irdi ṣadā-yı kūs<br />
gūş ş itmek [4]<br />
1. dinlemek<br />
K6/20 Oḳuduḳça naʿtuñı her gūşeden gūş ş itmege / Cān-ı Selmān rūḥ-ı pāk-i Ḥażret-i Ḥassān gelür<br />
G301/3 Sīnesin çāk eyledi mest-i ṣabūḫīler gibi / Ṣubḥ-dem mürġ-i çemenden gūş ş idüp āvāze gül<br />
G374/3 Beni öldürmedügin merḥametinden ṣanmañ / Ḫoş olur gūş ş ş idicek idicek ḫastelerüñ feryādın<br />
2. işitmek<br />
G350/3 Gedā ggūş<br />
g ş itse itse düşnāmuñ duʿālar eyler alḳışlar / Bir iki sen de sög bārī duʿā olsun s̱enā olsun<br />
gūş ş ṭutmak ṭutmak [2] [2] kulak <strong>ve</strong>rmek; bkz. TS. C. IV, s. 2718. (‘kulak tutmak’ md.)<br />
G8/6 Gūş ş ṭutsa ṭutsa şāh-ı gül çıḳsa libās-ı āl ile / Ḳıṣṣa-ı rengīne başlar lāle-i laʿlīn-ḳabā<br />
G404/3 Gūş ş ṭutup ṭutup münāfıḳa cevri ḳo yār-ı ṣādıḳa / Dil-ber odur ki ʿāşıḳa müşfik ü mihrbān ola<br />
488<br />
gūş ş urmak urmak [1] [1] kulak <strong>ve</strong>rmek ‖ ehemmiyet <strong>ve</strong>rmek, itibar etmek; bkz. TS. C. IV, s. 2719-20.<br />
(‘kulak urmak md.)<br />
G209/2 Kim gūş ş ururdı ḳavline meclisde def gibi / Nāy olmayaydı nāle-i ʿuşşāḳa hem-nefes<br />
1. köşe, bucak<br />
gūşe şe [17] bkz. ‘her gūşeden’ md.<br />
Kt20/2 Künc-i ʿuzlet iḫtiyār idüp varup bir gūşede şede / Ḫāk bilüp kendözin ölmezden ev<strong>ve</strong>l ḫāk ide<br />
K12/12 Ehl-i dil gūşe şe şe-i şe bī-tūşe-i miḥnetde yatur / Ḫ˅ān-ı iḥsānı felek merdüm-i nā-dāne çeker<br />
M9/I/5 Ne ṣadr-ı gūşe şe şe-i şe i i mey-ḫāne gibi cāy-ı ḫurrem var<br />
G49/4 Pādişāh-ı ʿaşḳa besdür gūşe şe şe-i şe i külḫan serīr / Bister-i sincāb ise maḳṣūd ḫākister yiter<br />
G71/1 Künc-i ebrūsın ḫayāl it gūşe şe şe-i şe i i gül-zārı gör / Ḥalḳa-i zülfin ḳıyās it ṭabla-i ʿaṭṭārı gör<br />
G103/7 Bāḳī bu demde ḥayf ola ehl-i meẕāḳ eger / Künc-i belā vü gūşe şe şe-i şe i miḥnetde ḳalalar<br />
G435/4 Künc-i mey-ḫāne ile gūşe şe şe-i şe i gül-şen birdür / Sāḳī-i lāle-ʿiẕār u mey-i gül-fām olsa<br />
G488/1 Baña ebrū-yı rūy-ı cānānī / Bülbüle gūşe şe şe-i şe i gül- istānī<br />
G110/2 Manṭıḳuʾṭ-ṭayr oḳumaġa başladı mürġ-i çemen / Gūşe şe şe-i şe i gül-zār şimdi külbe-i ʿAṭṭārdur<br />
G214/2 Dilde şol ʿāşıḳ ki sırr-ı ʿaşḳuñ itmişdür nihān / Gūşe şe şe-i şe i vīrānede genc-i firāvān gizlemiş<br />
G262/3 Baş egmez oldı gūşe şe şe-i şe i miḥrāb-ı ṭāʿate / Ebrūlarına secde ḳılan dil-rübālaruñ<br />
2. kenar, uç<br />
K27/7 Nedür ol gūşe şe şe-i şe i bāmındaki āvīzeler dirseñ / O zībā ṭurraya bir şānedür kim itdiler peydā<br />
M3/V/2 Āsmānuñ gūşe şe şe-i şe i bām-ı zümürrüd-fāmına / Ḳadri ṭāvūsı çıḳup gün gibi cevlān eylesün
M3/II/4 Gūşe şe şe-i şe i destārına ṣandum otaġa ṭaḳdılar / Sāye ṣalmış farḳına perr-i hümā-yı salṭanat<br />
G12/3 Seng-i bī-dāduñla serde zaḫm-ı ḫūnīnüm ki var / Gūşe şe şe-i şe i destārda rengīn ḳaranfüldür baña<br />
G532/2 Kākül-i müşgīni sevdāsıyla yansam dūd-ı dil / Gūşe şe şe-i şe i destārdan peydā olur sünbül gibi<br />
K20/10 Ḳanadı gūşesidür şesidür şesidür āşiyāneden görinür / Ferāġa vardı meger şāh-bāz-ı zerrīn-bāl<br />
gūşe şe gūşe [1] taraf taraf, yer yer<br />
K1/10 Eṭrāfa ṣaldı şaʿşaʿasın gūşe şe gūş gūşe gūş<br />
e mihr / Oldı ufuḳda mühr-i Süleymān gibi ʿayān<br />
gūşe şe şe-i şe i çeşm [1] gözucu<br />
G142/6 Gāh gāhī ggūşe<br />
g şe şe-i şe i çeşmüñle ḳılmazsañ nigāh / Bāḳī-i bī-çārenüñ aḥvāli dīger-gūn olur<br />
489<br />
gūşe şe şe-i şe i ʿuzlet ʿuzlet [1] [1] [1] uzlet köşesi ‖ tasavvuf terminolojisinde görünürde insanların içinde olduğu<br />
halde kalben yalnız kalma hali; bkz. TASAVVUF TERİMLERİ, s. 543-544.<br />
K11/1 Leb-i laʿlin ḫayāl it gūşe şe şe-i şe i ʿuzletde ʿuzletde pinhān ol / Dilā hem kān-ı gevher ḳıl özüñ hem gevher-i kān ol<br />
gūşvār şvār [3] küpe; bkz. ‘laʿl-i gūşvāre’, ‘gūşvār laʿl’ md.<br />
G48/3 Zülfi elinden almaġa cān-ı belā-keşi / Boynın ḳulaġın öpdi girībān u gūşvār şvār<br />
G257/4 Güler bu güfte-i rengīni gūşvār şvār idinüp / Ruḫına şevḳ viren laʿl-i āb-dārı görüñ<br />
G305/1 Lü’lū-yı jāleden ṭaḳınup gūşvār şvār gül / İtdi çemende nāz ile ‘arż-ı ‘iẕār gül<br />
gūş-vār ār ār-ı ār ı zer [1] [1] altın küpe<br />
K22/13 Gevher-i sīr-āb şeb-nem gūş-vār ār ār-ı ār ı zer varaḳ / Ṣaḥn-ı būstān oldı gūyā çār-sūy-ı zer-gerān<br />
1. top<br />
gūy ūy [5]<br />
K1/26 Çevgān urupdur aña ezel dest-i himmetüñ / Ol dem bu dem-durur ki döner gūy ūy ūy-ı ūy ı ı āsmān<br />
G489/7 Fiġānum ile felek çıñ çıñ ötdi ey Bāḳī / Berīd-i āhuma gūy ūy ūy-ı ūy ı sipihr zeng oldı<br />
K21/27 Feżā-yı faḳr u felāketde ṣavlecān-ı ḳażā / Getürdi ggūy<br />
g<br />
ūy ūy-ṣıfat ūy ıfat ıfat döne döne başuma ḥāl?<br />
2. polo topu (çevgān bağlamında)<br />
K25/16 Urdı çevgān-ı zeri gūy ūy ūy-ı ūy ı ı zümürrüd-gūna / Meh-i ʿīd oldı yine tevsen-i gerdūna süvār<br />
3. yumurta<br />
G78/3 Faṣl-ı şitāda beyża-i sīmīn idi gūy ūy ūy-ı ūy ı zemīn / Aldı ḳanadı altına sīmürġ-i zerrīn-bāl ü per<br />
gūy ūy ūy-ı ūy ı gir girībān gir<br />
ībān [2] [2] düğme<br />
K18/14 Pīrehen berg-i semen gūy ūy ūy-ı ūy ı gir girībān gir<br />
ībān şeb-nem / Gül-sitān oldı bu gün bir ṣanem-i lāle-ʿiẕār<br />
K7/8 Nev-ʿarūs-ı gül gibi pīrāhen-i āl üstine / Lāle dürr-i jaleden gūy ūy ūy-ı ūy ı gir girībān gir<br />
ībān eyledi<br />
gūy ūy ūy-ı ūy ı ı zer zer [1] altın top ‖ güneş<br />
K6/22 ʿArṣa-i sīmīn-i ṣubḥ üstinde dāʾim gūy ūy ūy-ı ūy ı zer / Tā ḫam-ı çevgān-ı gerdūn içre ser-gerdān gelür<br />
gūyende ūyende [1] söz ustası ‖ şair<br />
G443/5 Bulamaz dest-res bu dāʾireye / Bāḳıyā şimdi degme gūyende ūyende<br />
ġuzāt ġuzāt [2] [2] gaziler ‖ Osmanlı askerleri<br />
K14/16 Çalındı kūslar ṭabl u neḳāre ṣaldı āvāze / Dügün bayram idi gūyā ġuzāta ġuzāta ceng meydānı<br />
K5/14 İderler reh-nümālıḳlar ʿadem mülkine aʿdāya / Ġuzātuñ Ġuzātuñ ellerinde nīzeler şemʿ-i şeb-istānī<br />
güft güft u u ggūy<br />
g ūy [1] dedikodu<br />
K25/15 Bāmdan düşdi dilā ṭaşt-ı meh-i nev bu gice / Güft Güft ü ü ggūy<br />
g ūy ile pür olsa nʾola şehr ü bāzār<br />
güft güft u u ggūy<br />
gg<br />
ūy ūy-ı ūy ı bbī-ḥāṣ<br />
b<br />
ḥāṣ ḥāṣıl ḥāṣ ıl [1] asılsız dedikodu
G162/2 Çoġ olur güft güft u u ggūy<br />
g gūy<br />
ūy-ı ūy ı bbī-ḥāṣ<br />
b<br />
ḥāṣ ḥāṣıl ḥāṣ ıl / Anı gūş eyle kim muṣaddaḳdur<br />
1. söz<br />
güft güftār güft ār [8]<br />
G194/1 Dehen-i ġoncada ol laʿl-i şeker-bār olmaz / Bülbül-i bāġda bu leẕẕet-i güft güftār güft<br />
ār olmaz<br />
G28/5 Ṭūṭīyi leẕẕet-i güft güftār güft güftār<br />
ārı ār giriftār eyler / Derd ü ġam çekmege Bāḳīye bu fendür bāʿis̱<br />
K3/21 O güft güftār güft güftār<br />
ār-ı ār ı mevzūn u reftār-ı dil-keş / O sīmā-yı maṭbūʿ u bālā-yı ḫoş-ter<br />
2. şiir<br />
G185/5 Ruḫuñ vaṣfıyla Bāḳīnüñ görüp güft güftār güft güftār<br />
ār-ı ār ı rengīnin / Naẓardan düşmesün luṭf eyle merdüm-zādedür dirler<br />
K21/25 Terāne eylese bülbül çemende güft güftārum güft ārum / Gelüp öñinde zemīn-būs iderdi āb-ı zülāl<br />
3. söz söyleme<br />
G395/5 Bāḳıyā diñ durmasun güft güftāra güft āra ṭāḳat var iken / Vaḳtidür ol ḫusrev-i devrāne söyleñ söylesün<br />
G209/3 Güft Güftāra Güft Güftāra<br />
āra ḳādir olsa eger çalmasa dili / Taḳrīr iderdi derd-i derūnum saña ceres<br />
4. şiir söyleme<br />
G318/9 ʿīş u tanaʿʿum vaḳtidür sāz u terennüm vaḳtidür / Bāḳī tekellüm vaḳtidür güft güftāre güft āre saʿy it lā-cerem<br />
güft güftār güft güft ār itmek itmek [1] şiir söylemek<br />
G455/6 Leblerüñ vaṣfında şekker-rīz olup güft güftār güft ār ider / Bāḳī-i şīrīn-suḫan ṭūṭī-i gūyādur yine<br />
güft güftāre güft güft āre gelmek [1] [1] dile gelmek, konuşmaya başlamak; bkz. TS. C. V, s. 3552.<br />
G395/2 Nāz ile güft güftāre güft āre gelmezse helāk eyler beni / Ol cefā vü cevri bī-pāyāne söyleñ söylesün<br />
güft güftāre güft güft āre getürmek [1] [1] konuşturmak, söz söyletmek; bkz. TS. C. V, s. 3553.<br />
G426/9 Bāḳīyi leẕẕet-i vaṣluñ ṭamaʿı söyletdi / Ṭūṭīyi şevḳ-i şekerdür getüren getüren güf güftāre güf āre<br />
güft güftāre güft āre imkān olmamak olmamak [1] [1]<br />
G490/4 Bir cevāb itdüm temennā ol dehān-ı tengden / Ḥāṣılı söz geçmedi güft güftāre güft āre imkān imkān olmad olmadı olmad<br />
güfte güfte [1] [1] nükte, espri (gülmek bağlamında)<br />
G257/4 Güler bu güfte güfte-i güfte rengīni gūşvār idinüp / Ruḫına şevḳ viren laʿl-i āb-dārı görüñ<br />
güher güher [26] [26] bkz. ‘ʿıḳd-ı güher’ md.<br />
1. mücevher ‖ elmas, yakut, zeberced, la’l, firuze vb. Bkz. BURHÂN, s. 282. (gevher md.)<br />
K5/35 Nis̱ār-ı şāha lāyıḳ mümkin olsa bir güher güher bulmaḳ / Ḳazardum tīşe-i endīşe birle kān-ı imkānı<br />
K26/27 Gerden-i dehre yine silk-i cevāhir ṭaḳdum / Riştedür maʿnī-i bārīk ü güher güher lafẓ-ı güzīn<br />
M1/I/8 Yüz yire ḳodı luṭf ile gül-berg-i ter gibi / Ṣandūḳa ṣaldı ḫāzin-i devrān güher güher güher gibi<br />
G17/2 Egerçi gök yüzinde aḫter-i ferḫunde-fer çoḳdur / Ḳanı ḫāl-i ruḫuñ mānendi bir rūşen güher güher kevkeb<br />
G112/5 Çoġ olmaz bu ṭarza ġazel Bāḳıyā / Güzel söz güherdür güher az olur<br />
K21/23 ʿArūs-ı dehre s̱enāñı benem ḳılāde ḳılan / Güher Güher edā-yı girān-māye rişte ince ḫayāl<br />
K25/33 Bir güherdür güherdür söz aña ṭabʿ-ı şerīfüñdür kān / ʿİlm bir baḥr-durur sen aña dürr-i şeh-vār<br />
G112/5 Çoġ olmaz bu ṭarza ġazel Bāḳıyā / Güzel söz güherdür güherdür güher az olur<br />
G217/7 Bir güherdür güherdür ṭabʿ-ı Bāḳī kān-ı imkān içre kim / Āfitāb-ı luṭf-ı sulṭān ile bulmış per<strong>ve</strong>riş<br />
G277/7 Şiʿr-i Bāḳīye ḳulaḳ ṭutmasa zāhid ne ʿaceb / Söz güherdür güherdür ne bilür ḳadrini nā-dān güherüñ<br />
M2/I/6 Ḳanı ol küngüre-i tāc-ı saʿādet güheri güheri / Ḳanı ol bār-geh-i luṭf u kerem sulṭānı<br />
G464/8 Ḳaṭre-i eşkine öykündi diyü Bāḳīnüñ / Çarḫ-i ḥakkāk yonupdur güheri döne döne<br />
K2/15 Ḫāk-i rāhı güher güher-i güher i tāc-ı selāṭīn-i cihān / Ayaġı ṭopraġıdur sürme-i ʿayn-ı aʿyān<br />
G334/3 Ḳadr ü şerefde sen güher güher-i güher i i kān-ı salṭanat / Baḥr içre dürr-i nāb gözi yaşlu bir yetīm<br />
490
G338/7 Döksün güher güher-i güher i eşki Bāḳī reh-i kūyuñda / Maḥṣūl-i dil ü dīde hep yoluña sulṭānum<br />
K2/10 Güher Güher-i Güher i kān-ı kerem naḳd-i ḥayāt-ı ʿālem / Rūḥdur cismi cihān milketine ḥükmi revān<br />
K2/17 Güher Güher-i Güher i tācı żiyāsıyla memālik rūşen / Ḫançer-i ʿadli cilāsıyla cihān pür-lemeʿān<br />
K18/23 Güher Güher-i Güher i furṣatı aldurma ṣaḳın devr-i felek / Sīm ü zerle gözüñi boyamasun nergis-vār<br />
G19/3 Kān-ı mihr ü maḥabbetüñdendür / Güher Güher-i Güher i āfitāb-ı ʿālem-tāb<br />
G40/3 Güher Güher-i Güher i cāmı yitürdük bizi ġam öldüriyor / Sāḳıyā gel bulı vir ḳanda ise ara meded<br />
G277/7 Şiʿr-i Bāḳīye ḳulaḳ ṭutmasa zāhid ne ʿaceb / Söz güherdür ne bilür ḳadrini nā-dān güherüñ<br />
2. inci<br />
G427/5 Pürdür güher güher-i güher i pāk ile mecmūʿa-i Bāḳī / Deryā dil-i dānādur aña sīne sefīne<br />
K19/21 Nice deryā diyemem keff-i güher-rīzine kim / Anda ġavvāṣ-ṣıfat buldı güherler güherler ḫātem<br />
G357/2 Lüʾlū dişüñ ġamıyla şirişküm güherlerin güherlerin / Dizdüm ümīd riştesine dāne dāne ben<br />
G220/4 O dürri vaṣf iderin ḳarşu baḥr-i naẓmumda / Sözüm güherlerine güherlerine ser-fürū ider ġavvāṣ<br />
G486/3 Naḳd-i revānı almada bī-iḫtiyār iken / Eşküm güherlerini güherlerini o ʿayyār silmedi<br />
güher güher güher göster göster güher! güher! [1] [1] meydan okuma bağlamında<br />
K11/10 Ḳabā-yı cāh ile ādem geçinsün her ḳaba cāhil / Güher Güher göster göster güher güher meydāna gir sen tīġ-i ʿuryān ol<br />
güher güher-i güher güher i i nnā-yāb<br />
n<br />
āb āb [1] [1] bkz. ‘gevher-i nā-yāb’ md.<br />
K19/52 Bulımaz dāʾiresin bu güher güher-i güher i nnā-yābuñ<br />
n<br />
ābuñ / İtmesün bir daḫı bu devrde zer-ger ḫātem<br />
güher güher-bār güher ār [3]<br />
1. içinde inci gibi güzel sözler barındıran<br />
K26/36 Şöyle eşʿār-ı güher güher-bār güher ār oḳına aduña kim / Cān u dilden ide Ḥassān aña yüz biñ taḥsīn<br />
2. gözyaşı<br />
G482/4 Olduġıʾçün naʿl-i esb-i dil-bere ḳaşum şebīh / İtdi anı merdüm-i çeşmüm güher güher-bār güher ār üstine<br />
3. inci döken ‖ güzel söz<br />
K26/26 Ebr-i nīsān gibi bu kilk-i gühe güher-bār gühe ār ārına ār ına / Eyledi gūş-ı cihānı ṣadef-i dürr-i s̱emīn<br />
güher güher-çīn güher īn olmak olmak [1] [1] inci toplamak ‖ feyiz almak<br />
K4/12 Ne deryādur bu şiʿrüñ baḥri yā Rab / Ki andan kāʾināt olmış güher güher-çīn güher īn<br />
güher güher-nis̱ güher nis̱ nis̱ār nis̱ ār [1] [1] inci saçan ‖ yağmur<br />
G130/5 Meydāna girdi şevḳ ile şemşīr-bāz-ı berḳ / Çoḳ aḳçe ṣaçdı üstine ebr-i güher güher-nis̱ güher nis̱ nis̱ār nis̱ ār<br />
güher güher-rīz güher īz [2] inciler döken ‖ ihsanlarda bulunan (el <strong>ve</strong> cömert yaratılış bağlamında)<br />
G420/9 Deryā-yı ṭabʿ-ı pāk-i güher güher-rīz güher īz īz-i īz şāhdan / Lüʾlū-yı fażl u dürr-i kerāmet ṣudūr ide<br />
K19/21 Nice deryā diyemem keff-i güher güher-rīzine<br />
güher īzine kim / Anda ġavvāṣ-ṣıfat buldı güherler ḫātem<br />
1. gül<br />
gül gül [189] [189] [189] bkz. ‘berg-i gül’, ‘süfre-i gül’, ‘şāḫ-ı gül’, ‘yüzi gül’, md.<br />
K3/30 Duʿā idelüm rūy-ı iḳbāl u baḫtı / Dem-ā-dem ola gül gül gibi tāze vü ter<br />
K6/3 Bāġ-bān-ı gül-şen-i ʿaşḳuñ olan ʿāşıḳlara / Dāġı gül gül dūd-ı kebūdı sünbül ü reyḥān gelür<br />
K7/1 Micmer-i zerrīn-i mihri çarḫ gerdān eyledi / ʿŪd u ʿanber ḳıymetin būy-ı gül gül gül erzān eyledi<br />
K7/8 Nev-ʿarūs-ı gül gül gül gibi pīrāhen-i āl üstine / Lāle dürr-i jaleden gūy-ı girībān eyledi<br />
K7/12 Lāle çāk-i pīrehen gösterdi gül gül çīnī ḳabā / Bülbül-i şūrīde hāy u hūy-ı mestān eyledi<br />
K7/14 Lāle hā<strong>ve</strong>n yaḳdı sūsen āsmānīler yine / Şāh-ı gül gül taḫt-ı zümürrüd üzre seyrān eyledi<br />
K7/18 ʿĀlemi gül gül gibi ḫandān itdi devr-i devleti / ʿAhd-i ʿadli iʿtidāl-i māh-ı nīsan eyledi<br />
491
K8/3 Gören bezm-i maḥabbetde vücūdum naḫl-i gül gül ṣandı / Ser-ā-pā tāze dāġumdan bu cism-i nā-tevān üzre<br />
K9/19 Dāġ-ı <strong>ve</strong>fā vü mihri göñülde şügüfte gül gül / Tīr-i ḫadengi cān-ı ʿadūda şikeste ḫār<br />
K11/7 Yüzüñ ey ġonca-leb dürme bize cevr eyleyüp ṭurma / Açıl gül gül gibi ḫandān ol ṣalın serv-i ḫırāmān ol<br />
K13/2 ʿĪd ü gül gül hem-ṣoḥbet oldı cām-ı zer ṣundı hilāl / Göklere çıḳsa yiridür naʿre-i mestān eger<br />
K13/4 Ḫ˅ār u zār olmazdı bülbül ḫāre yār olmazdı gül gül / ʿAksine devr itmeyeydi günbed-i gerdān eger<br />
K24/4 Çihre gül gül gül sīne semen çeşm-i mükeḥḥal nergis / Ḫaṭ çemen ġonca dehen caʿd-ı muʿanber sünbül<br />
K24/24 Ebr-i cūduñdan eger irse nem-i inʿāmuñ / Bitüre ḫāre gül gül ü lāle vü mermer sünbül<br />
M1/V/3 Reng-i ʿiẕārı gitdi yatur kendü ḫuşk-leb / Şol gül gül gibi ki ayru düşüpdür gül-ābdan<br />
G6/4 Miyānuñ rişte-i cān mı gümiş āyīne mi sīneñ / Bünāgūşuñla mengūşuñ gül ile jāledür gūyā<br />
G8/6 Gūş ṭutsa şāh-ı gül gül çıḳsa libās-ı āl ile / Ḳıṣṣa-ı rengīne başlar lāle-i laʿlīn-ḳabā<br />
G51/1 Lāleler bezm-i çemende cām-ı ʿişret gösterür / Devletinde ḫusrev-i gül gül gül ʿīşa ruḫṣat gösterür<br />
G60/3 Sen ṭarā<strong>ve</strong>t bāġınuñ bir ġonca-i ḫandānısın / Jāle düşmiş tāze gül gül bir aġlamış ṣūretlüdür<br />
G88/1 ʿAdl ile faṣl-ı nev-bahār Kisrī-i nām-dārdur / Taḫt-ı zümürrüd üzre gül Ḫusrev-i kām-kārdur<br />
G107/2 Mürġ-i dil naġmeleri şevḳıne gül gül ruḫlarınuñ / Ne ṣafā-baḫş edālar ne güzel yirlerdür<br />
G127/2 Ḥarīf-i sādedür sāġar <strong>ve</strong>lī mey ḫūb hem-demdür / Nedīm-i şūḫdur bülbül gül gül ammā meclis-ārādur<br />
G128/3 Temāşā-yı gül gül gül ü gül-şende ārām eylemez cānum / Ser-i kūyında cānānuñ ġaraż ārām-ı cānumdur<br />
G152/2 Būy-ı nesīm ü reng-i gül gül ü revnaḳ-ı bahār / Ās̱ār-ı fażl u raḥmet-i Per<strong>ve</strong>rdigārdur<br />
G154/6 Bār-ı girān-ı ġuṣṣayı çekmez şu kimse kim / Ṣaḥn-ı çemende gül gibi rıṭl-ı girān çeker<br />
G156/1 Sāḳıyā cām-ı mey ne ḫoş gül gül gül olur / Eline kim alursa bülbül olur<br />
G159/4 Dökme yaşuñ ḳaṭresin her-cāyī dil-ber yolına / Yüzi açılmış güzel gül gül gül gibi ter-dāmān olur<br />
G175/4 Nʾola gül gül şevḳıne çalup çaġurursa bülbül / Muṭrıbā ol daḫı başḳa başına mehterdür<br />
G186/5 Güşāde olmaġa dem-beste iken ġonca-i ḫāṭır / Elüñde gül gibi cām-ı şarāb-ı dil-güşā yigdür<br />
G198/5 Henūz ġonca murāḳıb derūn-ı perdede gül / Ümīd bu ki ide ʿan-ḳarīb keşf-i rümūz<br />
G272/6 Bāḳīyi gül gül gibi ḫandān itdüñ ev<strong>ve</strong>l luṭf ile / Ṣoñra döndüñ mübtelā-yı ḫār-ı hicrān eyledüñ<br />
G286/1 Yaluñuz bülbül degül mest-i şarāb-ı cām-ı gül gül / Başumuzda ḥālet-i cām-ı sürūr-encām-ı gül<br />
gül<br />
G286/3 Buldı zīnet lüʾlū-yı şeh-vār-ı şeb-nemden yine / Tāc-ı laʿl-i ġonca vü taḫt-ı zümürrüd-fām-ı gül<br />
gül<br />
G286/5 Ẕikr-i ḥüsn ü vaṣf-ı ruḫsāruñla herkes āşinā / Yāda gelmez ruḫlaruñ devrinde ammā nām-ı gül<br />
gül<br />
G286/6 Bezme gelse bir dem eglenmez gider ol ġonca-leb / Az olur gül-şende ġāyet müddet-i ārām-ı gül<br />
gül<br />
G286/7 Sāġar-ı gül-gūn-ı ʿişret vāye-i Kāvūs-ı ḫār / Ḫançer-i ḫār-ı melāmet behre-i Behrām-ı gül gül<br />
G286/8 Bāḳıyā devrān sitem-ger çarḫ bī-raḥm olmasa / Pister-i ḫār üzre nʾeyler nāzenīn endām-ı gül<br />
gül<br />
G287/1 Devr-i gül irdi ġonca-ṣıfat olma teng-dil / ʿAzm eyle ṭarf-ı gül-şene gül gül gibi gül açıl<br />
G296/1 Yılda bir açılup ancaḳ şen olur bāġda gül gül / Ḳanı ol ġonca-i ḫandān gibi şūḫ u şengül<br />
G301/1 Döndi bezm-i bāġda bir dil-ber-i ṭannāze gül gül / Cil<strong>ve</strong>-i ḥüsn eyledi girdi libās-ı nāze gül<br />
gül<br />
G301/2 Elden evrāḳın ṣalup bir bir uçurdı göklere / Beñzedi bir dil-ber-i şūḫ-ı kebūter-bāze gül<br />
G301/3 Sīnesin çāk eyledi mest-i ṣabūḫīler gibi / Ṣubḥ-dem mürġ-i çemenden gūş idüp āvāze gül gül<br />
gül<br />
G301/4 Vaṣf-ı ḥüsn-i yār ile bir tāze dīvān baġlasun / Tār-ı zülf-i ḥūrdan bend eylesün şīrāze gül gül<br />
gül<br />
G301/5 Bāġ-ı ḥüsn-i şāha baḳ görmek dilerseñBāḳıyā / Baḫt u devlet nev-bahārında açılmış tāze gül gül<br />
gül<br />
G302/1 Ṣubḥ-dem bülbül niyāz itdükçe geldi nāze gül gül / Rāz-ı ʿaşḳı der-miyān itdi açıldı tāze gül gül<br />
gül<br />
G302/2 Oldı ṣaḥn-ı bāġda peydā gül-efşānlar yine / Ḥāṣılı döndi çemen bezminde āteş-bāze gül<br />
gül<br />
G302/3 Uymadı bir gün hevā-yı bülbül-i şūrīdeye / Meyl ider dāʾim nesīm-i ṣubḥ ile pervāze gül<br />
gül<br />
G302/4 Bir yire cemʿ eylemiş evrāḳ-ı nāz u şī<strong>ve</strong>yi / Rişte-i cānından itmiş bülbülüñ şīrāze gül<br />
gül<br />
G302/5 Göklere irgürdi Bāḳī ġulġul-i ʿaşḳuñ senüñ / Ṣalmadın rūy-ı zemīne ḥüsn ile āvāze gül<br />
gül<br />
G304/3 Bezm-i ṣafā vü ʿīşa salādur bilenlere / Ṣīt u ṣadā-yı bülbül ü berg ü nevā-yı gül<br />
492
G304/1 Gül gülse dāʾim aġlasa bülbül ʿaceb degül / Zīrā kimine aġla dimişler kimine gül<br />
gül<br />
G304/1 Gül gülse dāʾim aġlasa bülbül ʿaceb degül / Zīrā kimine aġla dimişler kimine gül<br />
gül<br />
G305/2 Gün ṭoġdı ṣanma penbe-i ṣubḥ ile nev-bahār / Urdı sipihr saḳfına bir yādgār gül<br />
gül<br />
G305/3 Bir dil-sitāne döndi bu gün ṣaḥn-ı gül-sitān / Ḳad serv ü çeşm nergis-i şehlā ʿiẕār gül<br />
gül<br />
G305/4 Dīdār-ı dost bāġ u gül-istān yiter baña / Zülf-i nigār sünbül ü ruḫsār-ı yār gül gül<br />
gül<br />
G305/5 Dürme yüzüñi ġonca-ṣıfat bañā nāz idüp / Aç <strong>ve</strong>rd-i bāġ-ı behçeti ey gül-ʿiẕār gül<br />
gül<br />
G305/6 Çekmezdi ḫārḫārını gül-zār-ı ʿālemüñ / İñletmeyeydi bülbülini zār zār gül<br />
gül<br />
G305/7 Bāḳī birinde görmedi ḫaddüñ leṭāfetin / Gül-zār-ı dehre gerçi gelüpdür hezār gül<br />
G306/1 Reşk-i ruḫuñla olmasa ger dil-figār gül gül / Dāġ-ı nihānın itmez idi āşikār gül gül<br />
gül<br />
G306/2 Gül-zāre gel ki pāyüñe ḳaṣd-ı nis̱ār içün / Dāmānın itdi pür-güher-i şāh-vār gül gül<br />
G306/3 Bezminde sürdi lāle muraṣṣaʿ piyālesin / Oldı emīr-i meclis-i bāġ u bahār gül<br />
gül<br />
G306/4 Luṭfuñ göziyle bir güle baḳsañ yiter baña / Baḳ sīne dāġın eyledüm ey gül-ʿiẕār gül gül<br />
gül<br />
G306/5 Aldı seḥerden üsküfini bāz-ı ġoncanuñ / İtdi çemende bülbül-i zārı şikār gül<br />
G306/6 Rengīn varaḳlar aldı ele tā ki eyleye / Taḥrīr-i medḥ-i ḫ˅āce-i ṣāḥib-<strong>ve</strong>ḳār gül gül<br />
G306/7 Bāḳī-<strong>ve</strong>ş āḫır eyledi ʿaczin müşāhade / Evrāḳın itdi defterinüñ tārumār gül gül<br />
gül<br />
G308/1 Gül-şende itdi nāz ile ʿarż-ı cemāl gül gül / Ḳıldı belālu bülbüli āşüfte-ḥāl gül<br />
gül<br />
G308/2 Geldi ẓuhūra çāh-ı ʿademden çıḳup yine / Mīzāne girdi Yūsuf-ı Kenʿān-mis̱āl gül gül<br />
gül<br />
G308/3 Döndi ṣafāda encümen-i Muṣṭafāya bāġ / Ḫayl-i şükūfe zümre-i Eṣḥāb u Āl gül gül<br />
gül<br />
G308/4 Cām-ı şarābı içmez elinde ṭutar ṭurur / ʿAşḳun meyinden oldı meger bī-mecāl gül gül<br />
gül<br />
G308/5 Maḳbūl-i ṭabʿ-ı ḫalḳ-ı cihān oldı nitekim / Dīvān-ı naẓm-ı Ḫusrev-i ṣāḥib-kemāl gül<br />
gül<br />
G308/6 Bezm-i ġam içre olmış iken bāde göz yaşı / Bāġ-ı belāda dāġ-ı dil-i pür-melāl gül<br />
gül<br />
G308/7 Luṭfuñdan irdi Bāḳīye rengīn filoriler / Gūyā ṣaçıldı meclise bir dest-māl gül<br />
gül<br />
G308/8 Açduḳça ġonca beççe-i bülbül gibi dehān / Alduḳça jāle beyżaların zīr-i bāl gül<br />
gül<br />
G308/9 Bāġ-ı cihānda gül gül gül gibi ḫandān u ḫurrem ol / Bezm-i ṣafāda ey şeh-i ferḫunde-fāl gül<br />
gül<br />
G309/7 Bāḳıyā bāġ-ı cihānda ḳanı bir nāzük-ṭabʿ / Sīnesi gül gül gibi āzürde-i ḫāşāk degül<br />
G310/1 Naḳş-ı gül gül seyr it çemende ṣavt-ı bülbül diñle gel / Şimdi ṣavt u naḳşdur ʿīş ehline ṣāliḥ ʿamel<br />
G310/2 Başladı gül-şende mürġ-i ḫoş-nevā nev-rūzdan / Şāh-ı gül gül bezminde taḳsīm itdi bir ġarrā ġazel<br />
G328/1 ʿAşḳı bülbül gibi beyān idelüm / Ḥālümüz gül gül gibi ʿayān idelüm<br />
G328/2 Jāle-<strong>ve</strong>ş bezme varumuz ṣaçalum / Zeri gül gül gibi der-miyān idelüm<br />
G328/9 Hem-rikāb itdi ʿīdı ḫusrev-i gül gül / Cām-ı gül-gūnı hem-ʿinān idelüm<br />
G331/1 Eyledi müjde-i gül gül gül bülbüli şād u ḫurrem / Ġoncanuñ göñli açıldı güle düşdi şeb-nem<br />
G337/10 Cemāl-i devleti gül gül gibi ḫurrem ü ḫandān / Bisāṭ-ı ʿişretini gül-sitāna beñzetdüm<br />
G338/5 Sen gül gül gibi gül-şende gülmekde açılmaḳda / İñler ḳafes-i tende mürġ-i dil-i nālānum<br />
G358/4 Ṣaḥn-ı gül-zāra düşersek demidür jāle-ṣıfat / Nev-bahār oldı gül gül açıldı güzellendi çemen<br />
G361/4 Anuñ’çün ġonca-i gül gül rāzın açmaz saña ey bülbül / Hezārān hem-zebānuñ var çıḳar yārāne söylersin<br />
G387/7 Bülbül edā-yı medḥ-i gül gül gül ü gül-sitān ider / Bāḳī duʿā-yı devlet-i sulṭān-ı pāk-dīn<br />
G392/3 Lāleler kāselere döndi kʾola cevher-dār / Jālelerle görinür gül gül ṣadef-i dürr-i s̱emīn<br />
G396/1 Fenāya virdi bülbül zār ile gül-zārı ṭuymazsın / İşitmezsin hezāruñ zārın ey gül gül gül zārı ṭuymazsın<br />
G408/2 Baḳmaz ammā sendedür gül gül gibi gūşı nʾeylesün / Küḥl-i istiġnā çekilmiş nergis-i raʿnāsına<br />
G429/2 Dürdi bisāṭ-ı ʿīşı ḳodı yādgār gül gül / Rengin şarāb-ı nābda būyın gül-ābda<br />
G438/2 Bulmaz ol ruḫsār ile ol ḳadd-i zībā ḥāletin / Baġlasañ bir deste gül gül serv-i ḫırāmān üstine<br />
G445/5 Bir elde Bāḳıyā gül gül gibi sāġar var iken geldi / Ḫayāl-i kākül-i müşgīni sünbül ṣundı bir deste<br />
G447/1 Yazmış debīr-i ḥikmet ezel ṣāfḥa-i güle / Bülbül dem-ā-dem aġlaya her bār gül gül gül güle<br />
493
G455/2 Ṭurra-i müşgīni sünbül ʿārıż-ı rengīni gül gül / Ṣubḥ-dem ruḫsār-ı ʿālem şöyle zībādur yine<br />
G456/2 Çemende ʿīşa gelmiş ġonca-i ter / Biraz gül gül baġlamış bir dest-māle<br />
G456/5 Çemen pür-mevc bir deryā ṣadef gül gül / İçinde lüʾlū-yı şeh-vār jāle<br />
G466/5 Erġavānlar ṭutışup ḫırmen-i gül gül yanmaġ içün / Gül-sitān milkine āteş ḳodı yir yir lāle<br />
G466/6 Dāġ-ı hicrān elemin ḳılmaġa dilden bīrūn / Ṣaḥn-ı gül-şende ṭutar gül gibi sāġar lāle<br />
G477/3 Ġamzeñ ġamuñda dil varaḳın şöyle ṭoġradı / Efşān-per olsa gül gül kesemez böyle kāz ile<br />
G487/3 Odlar yaḳardı başına mürġuñ çemende gül gül / Şeb-nem ṣuvarmayaydı seḥerden ḳulaġını<br />
G492/1 Ḫalḳ-ı ʿālem gül gül se<strong>ve</strong>ydi kāşkī bülbül gibi / Ol lebi ġonca baña tenhā ḳalurdı gül gül gül gibi<br />
G492/3 Eksük olmaz sīneden gül gül gül gibi tāze dāġlar / Nāleler ḳılsa ،‘aceb mi mürġ-i dil bülbül gibi<br />
G514/2 ʿAceb mi şekl-i ṭūmār olsa ġonca / İder ḥüsn-i ruḫuñ gül defterin ṭay<br />
G532/1 Allar geymiş ḫırām eyler nihāl-i gül gül gibi / Günde ʿuşşāḳuñ hezārın zār ider bülbül gibi<br />
K18/42 Gül Gül gibi gül-şene ḳılsañ nʾola ʿarż-ı dīdār / Ḫayli dökildi ṣaçıldı yoluña faṣl-ı bahār<br />
K18/55 Gül Gül gibi ḫurrem ü ḫandān ola rūy-ı baḫtuñ / Sāġar-ı ʿīşuñ ola lāle-ṣıfat cevher-dār<br />
M1/IV/5 Gül Gül ḥasretüñle yollara ṭutsun ḳulaġını / Nergis gibi ḳıyāmete dek çeksün intiẓār<br />
M3/V/1 Gül Gül gibi ḫalḳı nesīm-i ḫulḳı ḫandān eylesün / Nev-bahār-ı ʿadli āfāḳı gül-istān eylesün<br />
M6/VIII/1 Gül Gül gibi şiʿr-i Bāḳīye bir dem ḳulaġuñ ur<br />
G1/5 Zer ṣaḳlamaya ġonca-ṣıfat ʿāḳil odur kim / Gül Gül gibi olan naḳdi ḳoya sāġare cānā<br />
G22/1 Gül Gül Gül yüzüñ vaṣfında bülbül ḳılsa elḥānı dürüst / Bāġda bir ġoncanuñ ḳalmaz girībānı dürüst<br />
G25/3 Gül Gül ġoncasınuñ olmadı mesmūʿ sözleri / Laʿlüñle gerçi eyledi mā-lā-kelām baḥs̱<br />
G122/6 Dāġ-ı derūn-ı sīne nice tāzelenmesün / Gül Gül ḫırmenine āteş uran nev-bahārı gör<br />
G191/6 Tīre-dildür lāle-i Nuʿmānı ʿarż itmeñ bize / Gül Gül gibi cām-ı şarāb-ı dil-güşāya māliküz<br />
G194/3 Nice pinhān ideyin sīnede dāġ-ı ʿaşḳuñ / Gül Gül Gül gibi ẓāhir olan nesneye inkār olmaz<br />
G211/5 Devr elinden Bāḳıyā ġam çekme ʿālem böyledür / Gül Gül naṣīb-i ḫār u ḫas bülbül giriftār-ı ḳafes<br />
G227/3 Gül Gül gibi ter-dāmene teşbīh iden kimdür seni / Yāsemen gibi cihānda alnuñ açuḳ yüzüñ aġ<br />
G242/1 Yazdı bahār āyet-i ḥüsnüñ varaḳ varaḳ / Gül Gül muṣḥafından oḳudı bülbül sebaḳ sebaḳ<br />
G242/5 Ḳaddüñ nihāli ruḫlaruñ āli gerek bize / Gül Gül deste deste tāze fidanlar ḳucaḳ ḳucaḳ<br />
G247/4 Dil-berlerüñ ey ġonca-dehen ʿādeti budur / Gül Gül ruḫlarını ara öpüp ara ṣarılmaḳ<br />
G273/2 Gül Gül gibi pīrāhen-i nāmūsı ṣad-çāk eyleyüp / Lāle-<strong>ve</strong>ş dāġ-ı nihānum āşikār itsem gerek<br />
G300/1 Gül Gül gibi olmaḳ dilerseñ şād u ḫurrem ey göñül / Lāle-<strong>ve</strong>ş elden düşürme cāmı bir dem ey göñül<br />
G303/4 Gördüñ ḳabā-yı ʿömre beḳā yoḳ bu bāġda / Gül Gül gibi sen de pīreheni pāre pāre gel<br />
G304/1 Gül Gül gülse dāʾim aġlasa bülbül ʿaceb degül / Zīrā kimine aġla dimişler kimine gül<br />
G328/4 Gül Gül gibi cām-ı ʿīşı güldürelüm / Rūḥ-ı Cemşīdi şād-mān idelüm<br />
G340/2 Ġonca-<strong>ve</strong>ş dāġ-ı sīnemüz açalum / Gül Gül gibi keşf-i rāza başlayalum<br />
G389/2 Gül Gül Gül gibi pāreledüñ sīnemüzi ʿaşḳ ile līk / Almaduḳ būy-ı <strong>ve</strong>fā ġonca-i ḫandānuñdan<br />
G415/1 Fürḳatüñde göñlüm eglerdüm gül-i gül-zār ile / Gül Gül Gül de gitdi yaluñuz ḳaldum ġamuñda zār ile<br />
G424/1 Ṭıfl iken dāyesi ḳucaġında / Gül Gül idi ḳopmaduḳ budaġında<br />
G460/3 Gül Gül gibi bāde-i rengīne ne ibrām gerek / Zāhidüñ ḳanın içerdüm eger ibrām olsa<br />
G477/1 Gül Gül gibi ʿişret olmaz ise berg ü sāz ile / Sünbül gibi geçinmek olur bir piyāz ile<br />
G482/1 Gül Gül ġam-ı ḫaṭṭuñla düşmiş ḫançer-i ḫār üstine / Gelmiş efġān eyler anuñ bülbül-i zār üstine<br />
G524/5 Bāḳīyi mey-i nāba yemīn itdi dimişler / Gül Gül gibi ele sāġar alup içmez ol andı<br />
G8/4 Micmer-i gülde gülde nesīm-i ṣubḥ-gāhī ʿūd-sūz / Ṣafḥa-i gül-zārda bād-ı bahārī ʿıṭr-sā<br />
G122/1 Mirʾāt-ı gülde gülde ḥüsn-i dil-efrūz-ı yāri gör / Ruḫsāre-i ḥaḳīḳate āyīne-dārı gör<br />
G130/8 ʿArż itdi beñzer āyīne-i gülde gülde gülde ʿaksini / Rūy-ı ʿarūs-ı baḫt-ı şehenşāh-ı kām-kār<br />
494
G392/4 Ṣūretā çīn görinür çihre-i gülde gülde ammā / Bir ṣafā var ki görenler ṣanur āyīne-i Çīn<br />
G400/3 Ṭutdı çemende nāle-i bülbül cihānı līk / Gülde Gülde ne çāre olmasa gūş-ı suḫan-şinev<br />
G108/1 Lebüñe dirler ise ġonca-i gülden gülden terdür / Ṣaḳın incinme begüm ḫaylīce rengīn yirdür<br />
G12/1 Gül-sitān bezm-i şarāb u cām-ı mey güldür güldür baña / Ḳulḳul-i ḥalḳ-i ṣurāḥī ṣavt-ı bülbüldür baña<br />
G514/3 Ḥarāretden dilinde lālenüñ dāġ / Ḫacāletden yüzinde güllerüñ ḫay<br />
K13/5 Aġlamazdum zaḫm-ı ḫārından bu fānī gül-şenüñ / Bir güle güle baksa hele ol ġonca-i ḫandān eger<br />
G28/1 Şöhret-i ḥüsnüñe erbāb-ı suḫandur bāʿis̱ / Revnaḳ-ı bezm-i güle mürġ-i çemendür bāʿis̱<br />
G35/2 Devrüñde güle güle güle niçün olur bende benefşe / Üstine ḳılıçlar mı ṭutar sūsen-i āzād<br />
G306/4 Luṭfuñ göziyle bir güle güle baḳsañ yiter baña / Baḳ sīne dāġın eyledüm ey gül-ʿiẕār gül<br />
G331/1 Eyledi müjde-i gül bülbüli şād u ḫurrem / Ġoncanuñ göñli açıldı güle güle düşdi şeb-nem<br />
G447/1 Yazmış debīr-i ḥikmet ezel ṣāfḥa-i güle güle / Bülbül dem-ā-dem aġlaya her bār gül güle<br />
G314/5 Öykünürmiş ʿiẕār-ı dil-dāra / Göricek Bāḳıyā güli güli ele al<br />
K17/7 Gösterdi āb ʿaks-i gül gül-i gül i i bāġı nitekim / Nuṣret yüzini āyīne-i tīġ-i şehriyār<br />
K18/22 Dehen-i ġonca-i ter dürlü leṭāʾif söyler / Gülüp açılsa ʿaceb mi gül gül-i gül i rengīn-ruḫsār<br />
K19/24 Dür-i sīr-āb ile gör gül-bün-i engüştinde / Jāle düşmiş gül gül-i gül i nesrīne ne beñzer ḫātem<br />
G85/4 Sünbül-i ter zülfüñüñ Hindī ġulāmıdur senüñ / Ḫāk-sārıdur gül gül-i gül i i ruḫsāruñuñ gül-zārlar<br />
G238/2 Kimisi bülbül-i nālān-ı gül gül-i gül i ʿārıż-ı yār / Kimi pervāne-i şemʿ-i ruḫ-ı cānān ancaḳ<br />
G390/1 Erġavānī cāme geymiş ol gül gül-i gül i i gül-zār-ı cān / Bāġ-ı ḥüsn içre nihāl-i erġavān olmış hemān<br />
G415/1 Fürḳatüñde göñlüm eglerdüm gül gül-i gül i gül-zār ile / Gül de gitdi yaluñuz ḳaldum ġamuñda zār ile<br />
G337/8 Güli Güli çemende serīr-i zümürridīn üzre / Selīm Ḫān-ı sipihr-āsitāna beñzetdüm<br />
G200/3 Gül Gül-i Gül i maḳṣūd ele getürmez o kim / Zaḫmet-i zaḫm-ı ḫāre ḳatlanmaz<br />
G233/4 Gül-şen-i kūyuña varmaġa göñül yüz gereke / Gül Gül-i Gül i ruḫsāruña āşüfte hezār olmayıcaḳ<br />
G312/5 Vücūduñ ḫākini ter ṭut gözün yaşıyla ey Bāḳī / Gül Gül-i Gül i gül-zār-ı maʿnā açılur bu āb u gilden bil<br />
G454/1 Nem-i eşkümle göñül dāġı dem-ā-dem tāze / Gül Gül-i Gül i ruḫsāruñ ile gül-şen-i ʿālem tāze<br />
K18/53 Lālelerle bezene niteki deşt ü ṣaḥrā / Nitekim güller güller ile zeyn ola dest ü destār<br />
K24/15 Ṣaḥn-ı gül-şende yatupdur gice var ise meger / Ki ṭaḳınmış seḥerī başına güller güller sünbül<br />
G121/1 Göñlin alup ġonca-<strong>ve</strong>ş āl ile dil-teng itdiler / Bülbül-i şūrīdeye gü güller gü ller ʿaceb reng itdiler<br />
G210/4 Oda yandı hezāruñ āhından / Ṣanma zeyn oldı güller güller ile ḳafes<br />
G387/1 Gül-şende ḳurdılar yine taḫt-ı zümürrüdīn / Sulṭān-ı ʿīd güller güller ile oldı hem-nişīn<br />
G414/3 Kendü güller güller gibi ḫandān līk çeşm-i ʿāşıḳı / Dem-be-dem ebr-i bahārī gibi giryān itmede<br />
G428/1 Mestāne düşmişin bu gice sāġar üstine / Sāḳī-i bezm didi yüzüñ güller güller üstine<br />
G453/1 Geçüp güller güller güller serīr-i ʿizz u nāza / Seḥerden geldi bülbüller niyāza<br />
G541/4 Nʾola zeyn olsa yine meclisümüz güller güller güller ile / Gözümüñ ḳanlu yaşı eyledi pür eṭrāfı<br />
M1/IV/2 Ṭutsun cihānı nāle-i mürġān ṣubḥ-dem / Güller Güller Güller yolınsun āh u fiġān eylesün hezār<br />
M6/IV/3 Güller Güller çemende görinür āteş sen irmeseñ<br />
G130/3 Güller Güller siperler ile üleşdi fīloriyi / Mülk-i şitāyı ġāret idüp leşger-i bahār<br />
G130/7 Güller Güller ṣafāda ḫurrem u ḫandān u şād-mān / Bülbül belāda bencileyin zār u bī-ḳarār<br />
G338/1 Şeb-nem gibi ṣaçılsun ḳoñ eşk-i firāvānum / Güller Güller gibi açılsun tek ġonca-i ḫandānum<br />
G429/1 Peykānuñ açdı zaḫmumı cism-i ḫarābda / Güller Güller bitürdi ḳaṭre-i bārān türābda<br />
G462/3 Güller Güller bitüre gül-şen ola ḫāk-i mezārum / Peykānuñ eger ṣu sepelerse tozum üzre<br />
G470/3 Bülbülde ṣavt-ı rengīn güllerde güllerde ṣūret-i Çīn / Faṣl-ı bahār Mānī gül-şen Nigār-ḫāne<br />
G447/2 Şol deñlü itdi güllere güllere bülbül şeṭāreti / Düşdi çemende ḳaṭre-i şeb-nem güle güle<br />
K18/54 Nitekim lālelere şeb-nem olup üftāde / Güllere Güllere bülbül-i şeydā geçine ʿāşıḳ-ı zār<br />
495
K27/6 Görüp ol cām-ı gül-rengi seḥerden eyler āhengi / Ṣanur güllerle güllerle zeyn olmış ḳafesdür bülbül-i şeydā<br />
G449/1 Dilā bülbül ṣanurdum ben hemān gül-şende dil-dāde / Belā bu gü güllerüñ gü llerüñ ruḫsārına şeb-nem de üftāde<br />
G514/3 Ḥarāretden dilinde lālenüñ dāġ / Ḫacāletden yüzinde güllerüñ ḫay<br />
K18/13 Semenüñ sīne-i sīmīnin açup bād-ı seḥer / Çözdi gül-şende gülüñ dügmelerin nāḫun-ı ḫār<br />
K25/29 Ezelī böyledür āyīn-i sipihr-i ġaddār / Ki gülüñ gülüñ ḫ˅āb-gehi ḫār ola ḫāruñ gül-zār<br />
G470/1 Açdı gülüñ gülüñ niḳābın bād irdi gül-sitāne / Gösterdi rūy-ı baḫtı āyīne-i zamāne<br />
K15/6 Gülüñ Gülüñ pīrāhen-i Yūsuf gibi dāmānı çāk olmış / Nesīm-i perde-der ḳıldı meger mekr-i Zelīḫāyı<br />
K24/47 Ser-i aʿdāña ṭaḳa seng-i melāmet güller üller / Ola düşmenlerüñüñ başına şeş-per sünbül<br />
2. çiçek<br />
Kt18/1 Yaşum dökilür āh idicek dīde-i terden / Berg-i gül gül-i gül i bādām gibi bād-ı seḥerden<br />
G46/2 Ruḫlaruñdan ne ʿaceb būse temennā ḳılsam / Ey lebi ġonca ʿiẕāruñ gül gül-i gül<br />
i şeftālūdur<br />
gül gül ü ü er erġavān er ġavān [1]<br />
G102/1 Bāġ u bahār-ı gül-şen-i ʿālem ḫazānludur / Bezm-i ṣafā hemīşe gül gül ü ü er erġavānludur<br />
er ġavānludur<br />
gül gül ü ü ġonca [1]<br />
G419/4 Gül Gül Gül ü ü ġonca ġonca yine rūmī ḫaṭāyī resm idüp sūsen / Ser-ā-pā çekdi ḫançer berg-i levḥ-i gül-sitān üzre<br />
gül gül ü ü gül gül-sit gül sit sitāne sit āne [1]<br />
[1]<br />
G406/3 Mey-i lāle-reng elde meclis müheyyā / Ne ḥācet zamān-ı gül gül ü ü gül gül-sit gül sit sitāne sit āne<br />
gül gül ü ü llāle<br />
ll<br />
āle [1]<br />
G419/9 Bahār oldı yine yüzler süre geldi gül gül ü ü llāle<br />
l lāle<br />
āle / Ġubār-ı āsitān-ı ḫusrev-i kiş<strong>ve</strong>r-sitān üzre<br />
gül gül ü ü ü mül mül [1] [1] gül <strong>ve</strong> şarap (‘ruḫ’ <strong>ve</strong> ‘ġonca’ paralelliğinde)<br />
G296/3 Ruḫlaruñdur gül-i ter ġonca leb-i mey-gūnuñ / Saña meyl itdi göñül baña gerekmez gül gül ü ü mül<br />
mül<br />
gül gül ü ü nergis nergis [1] [1] bkz. ‘nergis ü gül’ md.<br />
G135/5 Gül Gül Gül ü ü nergis nergis yine altun beneklü cāme geymişler / Libāsı lālenüñ egninde bir dībā-yı zībādur<br />
gül gül ü ü rey reyḥān rey ḥān [1]<br />
G196/5 Yiter ḫaṭṭ u ruḫ-ı sāḳī bu bezme zīnet ey Bāḳī / Ḳadeḥ nūş it ki dil vaḳt-i gül gül ü ü rey reyḥāne rey ḥāne ḳatlanmaz<br />
gül gül ü ü semen semen [1]<br />
[1]<br />
K1/34 Ḳıldı sücūd ḫaddüñe ḳarşu gül gül ü ü semen semen / İtdi ḳıyām ḳāmetüñe serv-i būstān<br />
gül gül ü ü şa şaḳāy şa şaḳāy<br />
ḳāyıḳ ḳāy ḳ [1]<br />
G337/4 Gül Gül ü ü şa şaḳāy şa şaḳāy<br />
ḳāyıḳuñ ḳāy ḳuñ ol reng-i rūların gördüm / Ḥicābı ġālib iki dil-sitāna beñzetdüm<br />
gül gül gül ü ü ü nesr nesrīn nesr nesrīn<br />
īn [2] [2]<br />
K5/19 Kef-i cūduñ keremler kim ḳılupdur ehl-i ʿirfāna / Ol iḥsānı gül gül ü ü nesr nesrīne nesr īne ḳılmaz ebr-i nīsānī<br />
G55/1 Açıl bāġuñ gül gül ü ü nesr nesrīni nesr īni ol ruḫsārı görsünler / Ṣalın serv ü ṣanavber şī<strong>ve</strong>-i retfārı görsünler<br />
gül gül ü ü şimş şimşād şimş şimşād<br />
ād u u çemen çemen çemen [1]<br />
[1]<br />
G276/5 Māʾil olmaz gül gül ü ü şimş şimşād şimş şimşād<br />
ād u u u çemen çemen seyrine dil / Göreli gül-şen-i ḥüsnüñde ḳad u ruḫsāruñ<br />
gül gül gül ü ü yyāsemīn<br />
y āsemīn [1]<br />
G368/4 İzüñ tozına yüzlerin sürmege / Dökildi ṣaçıldı gül gül ü ü yyāsemīn<br />
y āsemīn<br />
gül gül devri devri [4] [4] gül mevsimi ‖ bahar; bkz. ‘devr-i gül’, ‘eyyām-ı gül’, ‘hengām-ı gül’<br />
G452/5 Piyāle dönse ey Bāḳī yine gül gül devrini devrini görsek / Kenār-ı cūda ʿīş itdükçe dil-ber der-kenār olsa<br />
G152/3 Ġāfil geçürme furṣatı kim bāġ-ı ʿālemüñ / Gül Gül devri devri gibi devleti nā-pāy-dārdur<br />
G255/2 Gül Gül devri devri ʾīş mevsimidür muṭrıbā bu gün / Bülbül-ṣıfat çemende biraz ġulġul eyleseñ<br />
496
G152/3 Ġāfil geçürme furṣatı kim bāġ-ı ʿālemüñ / Gül Gül devri devri gibi devleti nā-pāy-dārdur<br />
gül gül gibi gibi mu muʿāmele mu mu ʿāmele eylemek [1] gül gibi geçinmek<br />
G416/5 Biñ mübtelāyı ʿaşḳuñ ider her birini zār / Gül Gül gibi kim mu muʿāmele mu<br />
ʿāmele eyler eyler hezār ile<br />
gül gül gül ḫırmeni ırmeni [1] gül harmanı<br />
G122/6 Dāġ-ı derūn-ı sīne nice tāzelenmesün / Gül Gül ḫırmenine ırmenine āteş uran nev-bahārı gör<br />
gül gül meclisi meclisi [1] [1] şarap meclisi<br />
K17/1 Gül Gül meclisinde meclisinde lāle yine ḳıldı āşikār / Āyīn-i bezm-i ʿişret-i Cemşīd-i kām-kār<br />
gül gül-i gül i aaḥmer<br />
a<br />
ḥmer [1] [1] kırmızı gül<br />
G183/6 Gül-sitān-ı tende oldı çeşm-i pür-ḫūn bāġ-bān / Ḫāk-i pāye tuḫfe ey ġonca gül gül-i gül i aaḥmer<br />
a<br />
ḥmer çeker<br />
gül gül-i gül gül i bbī-ḫār<br />
b<br />
ḫār [3] [3] dikensiz gül<br />
G499/5 Ṣad hezārān nev-bahār olsa bu fānī bāġda / Bir gül gül-i gül i bbī-ḫār<br />
b<br />
ḫār açılmaz Bāḳıyā sāġar gibi<br />
G335/1 Ṣafā gül-zārıdur sīnem gül gül-i gül i bbī-ḫārdur<br />
b<br />
ḫārdur dāġum / Maḥabbet gül-şeninde açılan gül-nārdur dāġum<br />
G71/4 Seyr-i bāġ-ı bezme gel cām-ı mey-i gül-gūna baḳ / Gül-şen-i cennetde açılmış gül gül-i gül i i bbī-ḫār<br />
b<br />
ḫār ḫārı ḫār gör<br />
gül gül-i gül i ḫandān ḫandān [7 [7] [7 ]<br />
M2/I/5 Āb u tābın giderüp teff-i semūm-ı ḳahrı / Berg-i nīlūfere döndürdi gül gül-i gül<br />
i i ḫandān ḫandānı ḫandān<br />
G137/5 Var ise būseñe ṣarḳar senüñ ol zer mengūş / Ruḫlaruñ üzre ṭurup ey gül gül-i gül<br />
i i ḫandān ḫandān ditrer<br />
G213/2 Bulmaya ol ḫadd-i gül-gūn üzre ḫaṭṭuñ ḥāletin / Müşg-i terden yazsalar berg-i gül gül-i gül i i ḫandāne ḫandāne naḳş<br />
G260/5 Kimi ayaġuñ öpmege ṣarḳar kimi elüñ / Bāḳīye besdür ey gül gül-i gül i ḫandān ḫandān güler yüzüñ<br />
G323/1 Nev-bahār oldı gelüñ ʿazm-i gül-istān idelüm / Açalum ġonca-i ḳalbi gül gül-i gül i ḫandān ḫandān ḫandān idelüm<br />
G341/2 Ruḫı gül-gūnına ol ġoncanuñ dil mürġını virdüm / Yine bir bülbül-i gūyā gül gül-i gül i i ḫandāne ḫandāne ṭapşurdum<br />
G471/1 Gül-şen isterseñ işte mey-ḫāne / Gül Gül-i Gül i ḫandān ḫandān gerekse peymāne<br />
gül gül-i gül i ḫod ḫod-rū ḫod ū [1] yaban gülü<br />
G46/1 Ruḫuñ ey ġonca-dehen berg-i gül gül-i gül<br />
i ḫod ḫod-rūdur ḫod ūdur / Dir gören zülf-i siyeh-kāruñ içün şeb-būdur<br />
gül gül-i gül i sef sefīd sef<br />
īd [1] [1] beyaz gül<br />
K9/6 Berg-i gül gül-i gül i sef sefīdi sef<br />
īdi yolup bāġ-bān-ı çarḫ / Mānend-i berf yollarına eyledi nis̱ār<br />
gül gül-i gül gül i reng rengīn reng<br />
īn [2] güzel parlak gül<br />
G454/4 Sīneden ḳan bulaşıḳ penbe-i dāġum ḳopıcaḳ / Şimdi ḳopmış gül gül-i gül i reng rengīne reng<br />
īne döner tam tāze<br />
G527/1 Dil-i pāk ol ʿiẕār-ı āle düşdi / Gül Gül-i Gül i reng rengīne reng<br />
īne gūyā jāle düşdi<br />
gül gül-i gül i ssīr<br />
s<br />
īr īr-āb īr āb [4] suya kanmış gül ‖taze/körpe gül; bkz. ‘ġonca-i sīr-āb’ md.<br />
G29/3 Ṣurāḥī nālesin artursa nʾola cām-ı ṣahbādan / Fiġān-ı ʿandelībe çün gül gül-i gül<br />
i i ssīr<br />
s<br />
īr īr-āb īr āb olur bāʿis̱<br />
G116/1 Ruḫuñ berg-i gül gül-i gül i i ssīr<br />
s<br />
īr īr-āba īr āba beñzer / Leb-i laʿlüñ şarāb-ı nāba beñzer<br />
G124/3 Sāʿid-i sāḳī ile cām-ı mey-i gül-gūna baḳ / Bir gül gül-i gül i ssīr<br />
s<br />
īr īr-ābdur īr ābdur ābdur gūyā nihāl üstindedür<br />
G507/5 Bād gīsūların açduḳça görinür ruḫ-ı yār / Bāġ-ı cennetde açılmış gül gül-i gül i ssīr<br />
s<br />
īr īr-āb īr āb gibi<br />
gül gül-i gül gül ter [12] taze gül<br />
K18/26 Dāmenin dürr ü cevāhirle pür itdi gül gül-i gül i ter / Ki ide ḫāk-i der-i Ḥażret-i Pāşāya nis̱ār<br />
K19/14 Bu gül-istānda yiter ʿārife bir gül çünkim / Ṭaḳınur farḳına bir dāne gül gül-i gül i ter ḫātem<br />
M6/V/3 Dellāl-i ḥüsni mürġ-i çemendür gül gül-i gül i terüñ<br />
terüñ<br />
G95/1 ʿAks-i ʿiẕāruñ dīdede berg-i gül gül-i gül i i ter kendidür / Laʿlüñ ḫayāli sīnede rūḥ-ı muṣav<strong>ve</strong>r kendidür<br />
G160/4 Ṣun bezm-i ʿīşa destüñi kim cām-ı mey gibi / Girmez elüñe bir gül gül-i gül i ter bī-cefā-yı ḫār<br />
G276/6 Jāleler ṭamlamaġ ister gül gül-i gül i terden gūyā / Görinen dürr-i bünāgūşı degüldür yāruñ<br />
497
G287/4 Baḥs̱ eyleme ʿiẕār-ı ʿaraḳ-rīz-i yār ile / Yüzüñ ṣuyıyla ey gül gül-i gül i ter yüri var açıl<br />
G296/3 Ruḫlaruñdur gül gül-i gül i ter ter ġonca leb-i mey-gūnuñ / Saña meyl itdi göñül baña gerekmez gül ü mül<br />
G332/3 Bülbülüñ medḥ idüp ol şāḫ-ı gül gül-i gül i ter didügi / Bir ʿömür dörpüsidür ḳaddüñe nisbet güzelüm<br />
G430/5 Ruḫlaruñ şevḳıyla pür-dāġ itdi Bāḳī sīnesin / Bir avuç berg-i gül gül-i gül i ter ḳoydı gūyā ḳoynına<br />
K24/39 Ruḫlaruñ üzre yatur zülf-i semen-sā gūyā / Gül Gül-i Gül i terden idinür kendüye bister sünbül<br />
K25/26 Ne şeref cāh ile ger olsa zamānen sābıḳ / Gül Gül-i Gül i ter ṣoñra gelür gül-şene ev<strong>ve</strong>l ḫas u ḫār<br />
gül gül-i gül gül i ra raʿnā ra<br />
ʿnā [3] [3] içi kırmızı dışı sarı gül<br />
G5/1 Ḥüsn ile saña öykünemez çün gül gül-i gül i ra raʿnā ra<br />
ʿnā / Ḥüzn ile baña beñzeyemez bülbül-i şeydā<br />
G120/2 Zaḫm-ı sīnem içre cānā ḳanlu peygānuñ senüñ / Ġoncada pinhān olan berg-i gül gül-i gül<br />
i ra raʿnā ra<br />
ʿnā ʿnā mmıdur<br />
m ıdur<br />
K18/21 Cām-ı zerrīni ṭolu bāde-i gül-reng itmiş / Gül Gül-i Gül i ra raʿnā ra<br />
ʿnā seḥerī ḳılmaġ içün defʿ-i ḫumār<br />
gül gül-i gül i zer [1]<br />
K14/28 Licāmuñda sitām olmaḳ yaraşur çarḫuñ ecrāmı / Semendüñ sīne-bendinde gül gül-i gül<br />
i zer māh-ı tābānı<br />
gül gül gül gül eylemek eylemek [1] [1] pempe pembe allanmak<br />
G255/1 Sāḳī elüñde bülbüleyi bülbül eyleseñ / İçseñ şarābı ruḫlaruñı gül gül gül gül eyleseñ eyleseñ<br />
gül gül gül gül gül olmak olmak [2] [2] pembe bembe allanmak<br />
G243/2 Gül Gül gül gül oldı oldı bāde-i ʿaşḳuñla rūy-ı gül-sitān / Tāb-ı meydendür cebīn-i ġonca-i terde ʿaraḳ<br />
G328/8 Gül Gül gül gül olsun olsun olsun ruḫ-ı semen-rūyān / Ṣubḥ-dem seyr-i gül-sitān idelüm<br />
gül gül-āb gül āb [6] [6] gülsuyu; bkz. ‘müşg ü gül-āb’<br />
K20/23 Nesīm-i ḫulḳına bir dem ḳarīn olursa eger / Ṣuyı gül gül-āb gül āb ide ṭopraġı müşg bād-ı şimāl<br />
G18/3 Ṣanma şeb-nemdür düşen hecr-i ruḫuñda ṣubḥ-dem / Ḳubbe-i gerdūn çıḳardı tāb-ı āhumla gül gül-āb gül āb<br />
G19/2 Dūd-ı āhum ruḫuñ hevāsıyıla / Ebr olur yaġdurur cihāna gül gül-āb gül āb<br />
G287/5 Ṣaḥn-ı çemende nefḥa-i bād-ı bahār ile / Bāḳī gül gül-āb gül āb u ġāliye misk oldı āb u gil<br />
G429/2 Dürdi bisāṭ-ı ʿīşı ḳodı yādgār gül / Rengin şarāb-ı nābda būyın gül gül-ābda gül ābda<br />
M1/V/3 Reng-i ʿiẕārı gitdi yatur kendü ḫuşk-leb / Şol gül gibi ki ayru düşüpdür gül gül-ābdan gül ābdan<br />
498<br />
gül gül-bāng gül āng [2] [2] bülbül şakıması/cıvıltısı; ‘gulbāng, bu dahi o manayadır, bülbül avāzına da denir’<br />
BURHĀN, s. 296. ‖ ‘askerin davul çalımırken, Kalenderlerin, kudümlerini çalıp bir yere<br />
gidecekleri vakit, içlerinden birinin pek yüce sesle okuduğu kısa cümleli dualara denir…’<br />
TASAVVUFTAN DİLİMİZE, s. 133; MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 222.<br />
K18/10 Çemen eṭfālinüñ uyḫuların uçurdı yine / Ṣubḥ-dem ġulġule-i fāḫte gül gül-bāng gül<br />
āng āng-ı āng hezār<br />
G8/3 Göklere irdi yine gül gül-bāng gül āng āng-i āng mürġ-i ḫoş-nevā / Ṣaḥn-ı gül-şen gördi bir aʿlā maḳām-ı dil-güşā<br />
gül gül-berg gül berg berg [4] gül yaprağı<br />
K4/7 Ya ḫod zībā ter ü tāze benefşe / Der-āġūş eylemiş gül gül-berg gül berg berg-i berg nesrīn<br />
G147/1 Ruḫuñ gül gül-berg gül berg berg-i berg i būstān-ı İremdür / Dehānuñ ġonca-i bāġ-ı ʿademdür<br />
G261/3 Cām-ı mey bezmde bir dil-ber-i raʿnādur kim / Çihre-i nāzüki gül gül-berg gül berg berg-i berg i muṭarrādan yig<br />
G141/5 Biz ṭālib-i te<strong>ve</strong>ccüh-i iḳbāl-i rūzgār / Gül Gül-berg Gül berg berg-i berg i bāġ-ı ʿömr ise ber-bād olup gider<br />
gül gül-berg gül berg berg-i berg i ḫandān ḫandān [3] [3] parlak güzel gül yaprağı<br />
K5/21 Perīşān itmedi devrüñde hergiz kimseyi kimse / Meger meclisde yārān-ı ṣafā gül gül-berg gül berg berg-i berg i i ḫandān ḫandānı ḫandān<br />
G268/1 Ġoncayı dil-teng ider laʿl-i dür-efşānuñ senüñ / Lāleye ḫoş reng ider gül ül ül-berg ül berg berg-i berg i ḫandānuñ ḫandānuñ senüñ<br />
G438/1 Düşse zülfinden ʿaraḳ ruḫsār-ı cānān üstine / Gūyiyā şeb-nem düşer gül gül-berg gül berg berg-i berg i ḫandān ḫandān üstine<br />
gül gül-berg gül gül berg berg-i berg i ter [5] taze gül yaprağı
M1/I/8 Yüz yire ḳodı luṭf ile gül gül-berg gül berg berg-i berg i ter gibi / Ṣandūḳa ṣaldı ḫāzin-i devrān güher gibi<br />
G33/2 Ḳatı açılmasun devrüñde ġonca / İñen ʿarż itmesün gül gül-berg gül berg berg-i berg i ter ter ruḫ<br />
G277/1 Ġoncalar içre nihān eyleme gül gül-berg gül berg berg-i berg i terüñ / Yaʿnī seyr eyleyelüm sīneñi çöz dügmelerüñ<br />
G416/3 Āḫır peyām-ı vaṣl ile gül gül-berg gül berg berg-i berg i ter gibi / İrdi ḫuceste nāmeleri rūzgār ile<br />
G503/1 ʿAşḳuñ hevāsı esdi nesīm-i seḥer gibi / Eşküm dökildi pāyüñe gül gül-berg gül berg berg-i berg i ter gibi<br />
499<br />
gül gül-be gül be be-şekker be şekker [1] gül reçeli (gül yaprağından yapılan macun kıvamındaki tatlı); bkz.<br />
MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 223.<br />
K18/46 Dil-i mecrūḥa şifā-baḫş ruḫ u laʿlüñdür / Gül Gül-be Gül be be-şekkerle<br />
be şekkerle bulur ḳuv<strong>ve</strong>ti ṭabʿ-ı bīmār<br />
gül gül-bün gül bün [2] [2] gül fidanı<br />
K13/3 Aldanurdum gül gül-bün gül bün bün-i bün ʿömrüñ yüze güldügine / ʿAhdine ṭursa zamāne dönmese devrān eger<br />
K19/24 Dür-i sīr-āb ile gör gül gül-bün gül bün bün-i bün engüştinde / Jāle düşmiş gül-i nesrīne ne beñzer ḫātem<br />
gül gül-çihre gül çihre [2] gül yüzlü; bkz. ‘sāḳī-i gül-çihre’ md.<br />
G35/6 İbrāmı gel ey sāḳī-i gül gül-çihre gül çihre ḳo sen de / Almışdur olan ʿaḳlumuz ol şūḫ-ı perī-zād<br />
G119/5 ʿĀrıż u ruḫsāruñı vaṣf itse Bāḳī her ḳaçan / Şiʿri ey gül gül-çihre gül çihre anuñ böyle rengīn-ter düşer<br />
gül gül-çīn gül gül īn olmak olmak olmak [1] [1] gül dermek<br />
K26/25 Ḫūn-ı dil ṣanma görinenleri müjgānumda / Dīde gül-zār-ı ʿiẕāruñdan olupdur gül gül-çīn gül<br />
īn<br />
gül gül-efş gül gül efş efşān efşān<br />
ān [2] [2] güller saçan (güzeller)<br />
G270/5 Bāḳıyā dün gice meclisde gül gül-efş gül efş efşānlar efş ānlar ile / Māh-tāb itmiş idük bezme żiyāsın ḳadeḥüñ<br />
G302/2 Oldı ṣaḥn-ı bāġda peydā gül gül-efş gül efş efşānlar efş ānlar yine / Ḥāṣılı döndi çemen bezminde āteş-bāze gül<br />
gül gül-efş gül gül efş efşān efş ān eylemek eylemek [1] [1] (etrafa) gül saçmak<br />
K7/13 Yaḳdılar nergisleri eṭrāfa ṣaçıldı şirār / Bād āteş-bāzlar gibi gül gül-efş gül<br />
efş efşān efş ān eyledi<br />
eyledi<br />
gül gül-end gül end endām end ām [1] narin vücutlu (âşık)<br />
G543/2 Ṭonatdı dāġ ile bāzūlarını ol gül gül-end gül end endāmuñ end āmuñ / Açınca ḳolların eṭrāfı gūyā gül-sitān itdi<br />
gül gül-fām gül ām [1] [1] [1] gül renkli ‖ kırmızı<br />
K24/34 Bāde-i laʿlüñe hem-şīre şarāb-ı gül gül-fām gül ām / Zülf-i müşgīn-i semen-sāña birāder sünbül<br />
gül gül-geşt gül geşt [1] [1] gül seyri, gül safası ‖ dolaşma, gezinti<br />
G455/1 Devr-i gül eyyām-ı ʿīş u nūş-ı ṣahbādur yine / Mevsim-i gül gül-geşt gül geşt geşt-i geşt bāġ u seyr-i ṣaḥrādur yine<br />
gül gül-geşt gül geşt eylemek [1] gül seyrine çıkmak ‖ dolaşmak<br />
G250/2 ʿAraḳlar eyler eyler ise bāġ-ı ʿārıżuñ gül gül-geşt gül geşt / İñende olmasun andan efendi ter zülfüñ<br />
gül gül-geşt gül geşt geşt ḳılmak ılmak [1] [1] gül seyrine çıkmak ‖ dolaşmak<br />
G23/1 Lāle-ḫadler ḳıldılar ıldılar gül gül-geşt gül<br />
geşt geşt-i geşt ṣaḥrā semt semt / Bāġ u rāġı gezdiler idüp temāşā semt semt<br />
gül gül-gūn gül gül ūn [12] gül renkli; bkz. ‘ʿārıż-ı gül-gūn’, ‘bāde-i gül-gūn’, ‘cām-ı gül-gūn’, ‘şarāb-ı gül-<br />
gūn’, ‘mey-i gül-gūn’ md.<br />
M5/IV/3 Kimdür ol ru ruḫsāre ru ruḫsāre<br />
ḫsāre-i ḫsāre i gül gül-gūn gül<br />
ūn ūn ile senden geçen<br />
G53/5 Cām-ı şarāb-ı nāb gibi dil-rübā ḳanı / Laʿlīn ṭuṭaġı dür dişi gül gül-gūn gül ūn yañaġı var<br />
G213/2 Bulmaya ol ḫadd ḫadd-i ḫadd i gül gül-gūn gül<br />
ūn üzre ḫaṭṭuñ ḥāletin / Müşg-i terden yazsalar berg-i gül-i ḫandāne naḳş<br />
G351/4 Tehī-dest olsañ ey rind-i gedā ġam çekme kim elde / Zer-i sürḫ olmasun gül gül-gūn gül ūn şarāb-ı dil-güşā olsun<br />
G491/4 Rūz-ı fürḳatde hücūm eyleyüp eşk-i gül gül-gūn gül ūn ūn / Sipeh-i ṣabr u sükūn üzre şebīḫūñ itdi<br />
G537/4 Açdı ol ġonca-i raʿnāyı libās-ı gül gül-gūn gül ūn / Düşdi ruḫsārına zülfi başuma sevdāsı<br />
G84/1 Gül Gül-gūn Gül ūn ḳabāsı ol ṣanemüñ ṣanki lāledür / Cism-i laṭīfi lāle-i ḥamrāda jāledür
G9/4 Ḳızarup ruḫları gül gül-gūne gül ūne ūne-i ūne tāb-ı mülden / Şuʿle-i sāġar-ı mey destine yaḳmış ḫınnā<br />
G59/5 Sāḳıyā gül gül-gūne gül ūne ūne-<strong>ve</strong>ş ūne <strong>ve</strong>ş gel bāde-i gül-gūnı sür / Lāle-reng olsun ḳızarsun ol iki ruḫsāreler<br />
G286/7 Sāġar-ı gül gül-gūn gül ūn ūn-ı ūn ʿişret vāye-i Kāvūs-ı ḫār / Ḫançer-i ḫār-ı melāmet behre-i Behrām-ı gül<br />
G341/2 Ru Ruḫı Ru ı gül gül-gūn gül<br />
ūn ūnına ūn ına ol ġoncanuñ dil mürġını virdüm / Yine bir bülbül-i gūyā gül-i ḫandāne ṭapşurdum<br />
K24/36 Lāle reşk-i ru ruḫ-ı ru ı ı gül gül-gūnuñ gül<br />
ūnuñ ile pā-der-gil / Ġam-ı zülfüñle perīşān u mükedder sünbül<br />
gül gül-gūn gül ūn olmak [1] kızarmak<br />
G160/5 Gül Gül-gūn Gül ūn olurd olurdı olurd<br />
çihre-i Bāḳī şafaḳ gibi / Devrān ṣunaydı destine bir cām-ı zer-nigār<br />
gül gül-gūnī gül ūnī [1] gül renkli elbise<br />
G84/2 Ḳarşumda āller geyüp ol lāle-ruḫ yine / Gül Gül-gūnīlerle<br />
Gül ūnīlerle ʿaḳlum alur ṣan piyāledür<br />
gülist gülistān/ gülist gülist ān/ gül gül-sit gül sit sitān sit ān [41] [41] gül bahçesi ‖ bahçe; bkz. ‘ṣaḥn-ı gül-istān’, ‘kitāb-ı gül-sitān’<br />
K7/17 Şāh-ı ʿādil Ḫān Murād ol kim nesīm-i ʿadl ile / Luṭfı bāġ-ı ʿālemi reşk-i gül gül-ist gül ist istān ist ān eyledi<br />
M3/V/1 Gül gibi ḫalḳı nesīm-i ḫulḳı ḫandān eylesün / Nev-bahār-ı ʿadli āfāḳı gül gül-ist gül ist istān ist ān eylesün<br />
G323/1 Nev-bahār oldı gelüñ ʿazm-i gül gül-ist gül ist istān ist ān idelüm / Açalum ġonca-i ḳalbi gül-i ḫandān idelüm<br />
Mtl 1 Ḳaysı cennet mī<strong>ve</strong>si laʿl-i şeker-bārıca bar / Yā gül gül-ist gül ist istān ist ān sebzesi ol ḫaṭṭ-ı jengārıca bar<br />
G494/5 Cihānuñ ḫār u ḫāşākin götürsün ab-ı şemşīrüñ / Gül Gül-ist Gül ist istān istān<br />
ān eylesün rūy-ı zemīni düşmenüñ ḳanı<br />
K19/14 Bu gül gül-ist gül ist istānda ist ānda yiter ʿārife bir gül çünkim / Ṭaḳınur farḳına bir dāne gül-i ter ḫātem<br />
G510/3 Şemşīri ki bu sīne-i pür-dāġa ṣalupdur / Bir āb-ı revāndur ki gül gül-ist gül ist istāne ist āne ṣalındı<br />
K3/28 Feṣāḥat gül gül-ist gül ist istān<br />
ānı ān içre dem-ā-dem / Ṣu gibi revān ide bülbüller ez-ber<br />
K5/5 Metāʿ-ı maʿrifet geldi revācın bulduġı demler / Zer-efşān eylesün nergisler evrāḳ-ı gül gül-ist gül ist istān<br />
ānı ān<br />
K26/37 ʿAndelībān-ı ḫoş-elḥān-ı gül gül-ist gül ist istān<br />
ān-ı ān s̱enā / İdeler medḥüñ ile ḫoş naġamāt-ı rengīn<br />
G83/3 Āsīb-i rūzgārı gül gül-ist gül ist istān<br />
ān-ı ān ı ı dehrde / Sen serv-i gül-ʿiẕāra hevā-dār olan bilür<br />
Kt1/3 Kef-i dest-i keremüñ ebr-i bahār-ı iḥsān / Nem-i cūduñla ter ü tāze gül gül-ist gül ist istān<br />
ān-ı ān ı emel<br />
G344/1 Gül Gül-ist Gül ist istān<br />
ān-ı ān ı cihānı bāda virmişdür dem-i serdüm / Ṣaḳın āhum yilinden ey nihāl-i nāz-per<strong>ve</strong>rdüm<br />
G488/1 Baña ebrū-yı rūy-ı cānānī / Bülbüle gūşe-i gül gül-ist gül ist istānī ist ānī<br />
G514/4 Gül Gül-ist Gül ist istān<br />
ān-ı ān ġamuñdur ṣaḥn-ı sīne / Açılmış aḳ güldür penbe-i key<br />
G337/3 Diyār-ı Rūma gülist gülistān gülist gülistān<br />
ānın ān ın eyledüm teşbīh / Benefşe-zārını Hindū-sitāna beñzetdüm<br />
G345/1 Bir ḫaber vir ey ṣabā nʾoldı gül gül-ist gül ist istānum ist ānum benüm / Kimler ile ṣalınur serv-i ḫırāmānum benüm<br />
K1/37 Bāḳī-ṣıfat ne bülbül-i rengīn-edā gele e / Ne ola ṭalʿatuñ gibi ferḫunde gül gül-sit gül sit sitān sit ān<br />
K22/1 Gül-şene altun varaḳlar zeyn idüp bād-ı ḫazān / Gūyiyā zer-kūblar dükkānı oldı gül gül-sit gül sit sitān<br />
ān<br />
G243/2 Gül gül oldı bāde-i ʿaşḳuñla rūy-ı gül gül-sit gül sit sitān sit ān / Tāb-ı meydendür cebīn-i ġonca-i terde ʿaraḳ<br />
G328/8 Gül gül olsun ruḫ-ı semen-rūyān / Ṣubḥ-dem seyr-i gül gül-sit gül sit sitān<br />
ān idelüm<br />
G387/7 Bülbül edā-yı medḥ-i gül ü gül gül-sit gül sit sitān sit ān ider / Bāḳī duʿā-yı devlet-i sulṭān-ı pāk-dīn<br />
G419/2 Ḥarīm-i gül gül-sit gül sit sitān sit ān reşk-i Nigār-istān-ı Çīn oldı / Zemīn naḳşın gören tercīḥ ider şimdi zamān üzre<br />
G419/4 Gül ü ġonca yine rūmī ḫaṭāyī resm idüp sūsen / Ser-ā-pā çekdi ḫançer berg-i levḥ-i gül gül-sit gül sit sitān<br />
ān üzre<br />
G543/2 Ṭonatdı dāġ ile bāzūlarını ol gül-endāmuñ / Açınca ḳolların eṭrāfı gūyā gül gül-sit gül sit sitān sit ān itdi<br />
K18/14 Pīrehen berg-i semen gūy-ı girībān şeb-nem / Gül Gül-sit Gül sit sitān sit ān oldı bu gün bir ṣanem-i lāle-ʿiẕār<br />
G12/1 Gül Gül-sit Gül sit sitān sit ān bezm-i şarāb u cām-ı mey güldür baña / Ḳulḳul-i ḥalḳ-i ṣurāḥī ṣavt-ı bülbüldür baña<br />
G337/10 Cemāl-i devleti gül gibi ḫurrem ü ḫandān / Bisāṭ-ı ʿişretini gül gül-sit gül sit sitāna sit āna beñzetdüm<br />
G182/6 Sīne-i pür-dāġ-ı Bāḳīde gezer nā<strong>ve</strong>klerüñ / Serv-ḳadler ġonca-femler gül gül-sit gül<br />
sit sitāne sit āne girdiler<br />
G406/3 Mey-i lāle-reng elde meclis müheyyā / Ne ḥācet zamān-ı gül ü gül gül-sit gül sit sitāne sit āne<br />
G470/1 Açdı gülüñ niḳābın bād irdi gül gül-sit gül sit sitāne sit āne / Gösterdi rūy-ı baḫtı āyīne-i zamāne<br />
G450/2 Aġzuñ içre ey leṭāfet gül gül-sit gül sit sitān sitān<br />
ānı ān ol zebān / Ḳırmızı gül yapraġıdur ġonca-i sīr-ābda<br />
500
K20/38 Ṭapuña yüz süre geldüm ṣafā-yı ḫāṭır ile / Zülāl gibi beni gül gül-sit gül sit sitān<br />
ān-ı ān ı luṭfuña ṣal<br />
M3/III/7 Hep bu beyt-i dil-keş üzre baġlanur gūş eyleseñ / Ṣavt u naḳş-ı bülbülān-ı gül gül-sit gül sit sitān<br />
ān-ı ān ı maʿdelet<br />
G99/2 Bir ābdur ki aḳduġı yir lāle-zār olur / Tīġuñ ki gül gül-sit gül sit sitān<br />
ān-ı ān ı ṣafā cūy-bārıdur<br />
G324/5 Nāleler ḳıldum ser-i kūyında yāruñ Bāḳıyā / Bülbülān-ı gül gül-sit gül<br />
sit sitān<br />
ān-ı ān ı dehri ḫāmūş eyledüm<br />
G58/2 Gül Gül-sit Gül sit sitān<br />
ān-ı ān ı bezme sāġar ġonca-i sīr-āb ise / Āteşīn ruḫsārı sāḳīnüñ de bir gül-nārdur<br />
G183/6 Gül Gül-sit Gül sit sitān<br />
ān-ı ān tende oldı çeşm-i pür-ḫūn bāġ-bān / Ḫāk-i pāye tuḫfe ey ġonca gül gül-i gül i aḥmer çeker<br />
G373/5 Gelmeye sen gül-ʿiẕārı vaṣf ider bülbül-ṣıfat / Gül Gül-sit Gül sit sitān<br />
ān-ı ān ı ʿāleme Bāḳī gibi bir nükte-dān<br />
G390/3 Lāle-zār itmiş leṭāfet gül gül-sit gül sit sitān sitān<br />
ānın ān ın ser-te-ser / Ruḫlaruñla erġavānī cāmeñ ey naḫl-i revān<br />
G448/3 Meger ḫ˅ān-ı melāḥatde gümişden bir ṭabaḳdur ol / Açılmış aḳ güldür ya leṭāfet gül gül-sit gül sit sitān<br />
ānında ān ında<br />
gül gül-sit gül gül sit sitān sit ān milki milki [1] [1] gül bahçesi ülkesi<br />
G466/5 Erġavānlar ṭutışup ḫırmen-i gül yanmaġ içün / Gül Gül-sit Gül sit sitān sit ān milkine āteş ḳodı yir yir lāle<br />
gül gül-ist gül ist istān<br />
ān-ı ān ı İrem [1] cennet bahçesi<br />
G318/2 Ṣaḥn-ı felekde cil<strong>ve</strong>-ger ṭāvūs-ı zerrīn-bāl ü per / Bāġ-ı cihān pür-nūr u fer ʿālem gül gül-ist gül ist istān<br />
ān-ı ān ı İrem İrem<br />
Gülist Gülistān Gülist ān [2] [2] Şirazlı Sadî’nin eseri<br />
G222/3 Bir Gülist Gülistān Gülist ān yazdı bir ay içre faṣl-ı nev-bahār / Lāle yir yir sürḫ olupdur sebze ḫaṭ şeb-nem nuḳaṭ<br />
G249/1 Ḫaṭṭ-ı laʿliyle ḳaşı cānānuñ / Bir rubāʿīsidür Gülist Gülistānuñ<br />
Gülist<br />
ānuñ ānuñ<br />
gül gül-ʿiẕār gül ʿiẕār [10] gül yanaklı güzel/sevgili; bkz. ‘şūḫ-ı gül-ʿiẕār’, ‘serv-i gül-ʿiẕār’<br />
M6/I/2 Bir nev-resīde ġonca-dehen gül gül-ʿiẕār gül ʿiẕār ile<br />
G84/4 Sünbül ṭaḳınmış alnına ṣanman o gül gül-ʿiẕār gül ʿiẕār / Çıḳmış külāh-gūşeye tār-ı külāledür<br />
G86/5 Ġam degül Bāḳī iñen açılmasa ol gül gül-ʿiẕār gül ʿiẕār / Ser-girān olurlar eks̱er ġonca-i nev-ḫīzler<br />
G111/3 Gül-zār-ı ḥüsni olmaz idi böyle sebze-zār / Aḳıtmayaydı yaşumı çoḳ çoḳ o gül gül-ʿiẕār gül ʿiẕār<br />
G305/5 Dürme yüzüñi ġonca-ṣıfat bañā nāz idüp / Aç <strong>ve</strong>rd-i bāġ-ı behçeti ey gül gül-ʿiẕār gül ʿiẕār ʿiẕār gül<br />
G306/4 Luṭfuñ göziyle bir güle baḳsañ yiter baña / Baḳ sīne dāġın eyledüm ey gül gül-ʿiẕār gül ʿiẕār gül<br />
G19/1 Olsa zülfi o gül gül-ʿiẕāra gül ʿiẕāra niḳāb / Olur āşüfte sünbül-i sīr-āb<br />
G122/3 Dil-beste olma terligine tāze ġoncanuñ / Ol pīrehende cil<strong>ve</strong> ḳılan gül gül-ʿiẕār gül<br />
ʿiẕār ʿiẕārı ʿiẕār ı gör<br />
G373/5 Gelmeye sen gül gül-ʿiẕār gül ʿiẕār ʿiẕārı ʿiẕār vaṣf ider bülbül-ṣıfat / Gül-sitān-ı ʿāleme Bāḳī gibi bir nükte-dān<br />
G178/5 Sīneme çeksem elifler dāġlar yaḳsam nʾola / Bāḳıyā bir serv-ḳāmet gül gül-ʿi gül ʿi ʿiẕārum ʿi ẕārum aldılar<br />
gülmek gülmek [12] [12] gülmek ‖ gül<br />
G175/2 Gül dirin gülmez açılmaz baña ol ġonca-dehen / Ġālibā hep yüzine gül gül didügüme terdür<br />
G247/3 Öpdüm elini ḳucmaġa bilin edeb itdüm / Güldi Güldi didi bilmez daḫı bī-çāre ṣarılmaḳ<br />
G454/3 Rūz-ı hecrinde güler güler dāne-i eşküm göricek / Berg-i güldür ki ṭutar ḳaṭre-i şeb-nem tāze<br />
G257/4 Güler Güler bu güfte-i rengīni gūşvār idinüp / Ruḫına şevḳ viren laʿl-i āb-dārı görüñ<br />
G274/2 Dehenüñ var ise bir būse ḳıl iḳrār didüm / Nāz ile yoḳ didi ol ġonca-i ḫandān gülerek<br />
G496/1 Olmayaydum ʿāleme ʿaşḳuñla rüsvā kāşkī / Gülmeyeydi Gülmeyeydi ḥālüme hecrüñde aʿdā kāşkī<br />
G443/3 Hüner ehli zamānede gülmez gülmez / ʿĀḳil itmez ʿabes̱ yire ḫande<br />
G304/1 Gül gülse gülse dāʾim aġlasa bülbül ʿaceb degül / Zīrā kimine aġla dimişler kimine gül<br />
G304/1 Gül gülse dāʾim aġlasa bülbül ʿaceb degül / Zīrā kimine aġla dimişler kimine gül<br />
gül<br />
G175/2 Gül Gül dirin gülmez açılmaz baña ol ġonca-dehen / Ġālibā hep yüzine gül didügüme terdür<br />
G447/1 Yazmış debīr-i ḥikmet ezel ṣāfḥa-i güle / Bülbül dem-ā-dem aġlaya her bār gül güle<br />
G175/2 Gül dirin gülmez gülmez açılmaz baña ol ġonca-dehen / Ġālibā hep yüzine gül didügüme terdür<br />
gülüp gülüp gülüp açılmak açılmak [6] [6] gülüp eğlenmek/neşelenmek ‖ gülerken dişlerin görünmesi<br />
G287/1 Devr-i gül irdi ġonca-ṣıfat olma teng-dil / ʿAzm eyle ṭarf-ı gül-şene gül gibi gül açıl açıl<br />
501
G320/3 Leṭāʾif söyledüm güldi güldi güldi açıldı açıldı ḥoḳḳa-i laʿli / Yine seyr eylesün yārāne dürc-i dürr-i nāb açdum<br />
G338/5 Sen gül gibi gül-şende gülmekde gülmekde açılma açılmaḳda açılma açılmaḳda<br />
ḳda / İñler ḳafes-i tende mürġ-i dil-i nālānum<br />
G175/2 Gül dirin gülmez gülmez gülmez açılmaz açılmaz baña ol ġonca-dehen / Ġālibā hep yüzine gül didügüme terdür<br />
G245/4 Çemende ġonca-i dil neyle gülsün gülsün açılsun açılsun açılsun / Yanumda sencileyin şūḫ-ı gül-ʿiẕārum yoḳ<br />
K18/22 Dehen-i ġonca-i ter dürlü leṭāʾif söyler / Gülüp Gülüp açılsa ʿaceb mi gül-i rengīn-ruḫsār<br />
gülüp gülüp oynama oynama [1]<br />
[1]<br />
M2/IV/2 Gülmenüñ Gülmenüñ oynamanuñ<br />
oynamanuñ oynamanuñ ʿālemi gitdi şimdi / Ḥālümüz söyleşelüm ḥāli diger-gūnlar ile<br />
502<br />
güldürmek güldürmek [2] [2] içmek, doldurmak ‖ gül rengine çevirmek (iki tanıkta da Cem’in ruhunu şad<br />
etmek bağlamında)<br />
G38/2 Sāḳī şarāb rūşen imiş çün revān-ı Cem / Cām-ı ṣabūḥı güldürelüm kʾola rūḥı şād<br />
G328/4 Gül gibi cām-ı ʿīşı güldürelüm güldürelüm / Rūḥ-ı Cemşīdi şād-mān idelüm<br />
güler güler yüz yüz [1]<br />
[1]<br />
G260/5 Kimi ayaġuñ öpmege ṣarḳar kimi elüñ / Bāḳīye besdür ey gül-i ḫandān güler yüzüñ<br />
güle güle güle güle güle [1] [1] gülerek ‖ gülüp katılmaktan<br />
G447/2 Şol deñlü itdi güllere bülbül şeṭāreti / Düşdi çemende ḳaṭre-i şeb-nem güle güle güle<br />
güle<br />
gül gül-nār gül gül ār ār [4] nar çiçeği<br />
G547/1 Ḫaṭuñdur şām-ı ẓulmet gerdenüñdür şemʿ-i kāfūrī / Fürūzān olmaġa gül gül-nār gül ār ḫaddüñden alur nūrı<br />
G58/2 Gül-sitān-ı bezme sāġar ġonca-i sīr-āb ise / Āteşīn ruḫsārı sāḳīnüñ de bir gül gül-nārdur<br />
gül ārdur<br />
G335/1 Ṣafā gül-zārıdur sīnem gül-i bī-ḫārdur dāġum / Maḥabbet gül-şeninde açılan gül gül-nārdur<br />
gül<br />
ārdur ārdur dāġum<br />
G55/3 Açıldı dāġlar sīnemde çāk itdüm girībānum / Maḥabbet gül-şeninde açılan gül gül-nār gül<br />
ār ārı ār görsünler<br />
gül gül-şen gül şen [75] gül bahçesi ‖ bahçe; bkz. ‘ṣaḥn-ı gül-şen’ md.<br />
K20/35 Bu gül gül-şen gül şen içre seni serv-i ser-firāz görüp / Ṣu gibi ayaġuña aḳdı ḫāṭır-ı meyyāl<br />
K24/3 Oldı gül gül-şen gül şen şen yine bir dil-ber-i müşgīn merġūl / Şol ḳadar virdi aña zīnet ü zī<strong>ve</strong>r sünbül<br />
K25/31 Ravża-i ʿilm-i ṭarā<strong>ve</strong>tde nem-i ḫāmeñ ile / Tāzeler gül gül-şen gül<br />
şen şen ü bāġı nitekim ebr-i bahār<br />
G206/3 Dūd-ı āhın serv idüp ḳanlu yaşın gül gül-şen gül şen bilen / Eylemez ser<strong>ve</strong> naẓar seyr-i gül-istān istemez<br />
G227/2 Bī-sütūnı gül gül-şen gül şen itmiş ḫūn-ı çeşm-i Kūh-ken / ʿĀşıḳa sevdā-yı vaṣl-ı yār ile ṭaġ üsti bāġ<br />
G314/2 Gösterür ggül<br />
g gül<br />
ül-şen ül şen içre ḳāmetüñi / Barmaġ ile biri birine nihāl<br />
G358/6 Bāḳīye ʿişret ü ʾīş itmege hecrüñde yiter / Nāle ney göz yaşı mey fikr-i viṣālüñ gül gül-şen gül şen<br />
G435/4 Künc-i mey-ḫāne ile gūşe-i gül gül-şen gül şen birdür / Sāḳī-i lāle-ʿiẕār u mey-i gül-fām olsa<br />
G449/2 Nümūne ġonca-i gül gül-şen gül şen leb-i rengīn-i Şīrīne / Nişāne lāle-i ṣaḥrā dil-i ḫūnīn-i Ferhāde<br />
G462/3 Güller bitüre gül gül-şen gül şen ola ḫāk-i mezārum / Peykānuñ eger ṣu sepelerse tozum üzre<br />
G470/3 Bülbülde ṣavt-ı rengīn güllerde ṣūret-i Çīn / Faṣl-ı bahār Mānī gül gül-şen gül şen şen Nigār-ḫāne<br />
G471/1 Gül Gül-şen Gül şen şen isterseñ işte mey-ḫāne / Gül-i ḫandān gerekse peymāne<br />
K18/13 Semenüñ sīne-i sīmīnin açup bād-ı seḥer / Çözdi gül gül-şende gül şende gülüñ dügmelerin nāḫun-ı ḫār<br />
G124/8 Çarḫ yüz döndürmedin gül gül-şende gül şende ʿīş it Bāḳıyā / Sebzeler zībā hevālar iʿtidāl üstindedür<br />
G128/3 Temāşā-yı gül ü gül gül-şende gül şende ārām eylemez cānum / Ser-i kūyında cānānuñ ġaraż ārām-ı cānumdur<br />
G229/2 Seni seyr itmek içün reh-güẕer-i gül gül-şende gül şende / İki cānibde ṭurur serv-i ḫırāmān ṣaf ṣaf<br />
G243/1 Nev-bahār açdı cemālüñ muṣḥafından bir varaḳ / Ol varaḳdan başladı gül gül-şende gül şende şende bülbüller sebaḳ<br />
G243/4 Nükte-i sırr-ı vücūdı şerḥ ider her berg-i ter / ʿĀrif-i āgāha bu gül gül-şende gül şende şende besdür bir varaḳ<br />
G286/6 Bezme gelse bir dem eglenmez gider ol ġonca-leb / Az olur gül gül-şende gül şende ġāyet müddet-i ārām-ı gül<br />
G310/2 Başladı gül gül-şende gül şende mürġ-i ḫoş-nevā nev-rūzdan / Şāh-ı gül bezminde taḳsīm itdi bir ġarrā ġazel
G338/5 Sen gül gibi gül gül-şende gül şende gülmekde açılmaḳda / İñler ḳafes-i tende mürġ-i dil-i nālānum<br />
G449/1 Dilā bülbül ṣanurdum ben hemān gül gül-şende gül şende dil-dāde / Belā bu güllerüñ ruḫsārına şeb-nem de üftāde<br />
G456/1 Geyer gül gül-şende gül şende şende laʿlīn tāc lāle / Elinde nergisün altun piyāle<br />
Mtl 11 Ṭutdı gül gül-şende gül şende yine bülbül-i ḫoş-ḫ˅ān menzil / Başlasun devre ḳadeḥ oldı müzeyyen maḥfil<br />
G103/4 Gül Gül-şende Gül şende baṣdı jāleleri ḳara baġrına / İrdi ṣafāya lāle-i ḫūnīn piyāleler<br />
G287/2 İtdi nis̱ār ʿāleme kef-i nesīm sīm / Gül Gül-şende Gül şende şāḫ-ı gül gibi sen de dökil ṣaçıl<br />
G308/1 Gül Gül-şende Gül şende itdi nāz ile ʿarż-ı cemāl gül / Ḳıldı belālu bülbüli āşüfte-ḥāl gül<br />
G387/1 Gül Gül-şende Gül şende ḳurdılar yine taḫt-ı zümürrüdīn / Sulṭān-ı ʿīd güller ile oldı hem-nişīn<br />
G487/2 Gül Gül-şende Gül şende lāle ṣanma ʿaraḳ-nāk olup çemen / Bir āl dest-māl ile sildi yañaġını<br />
G521/1 Gül Gül-şende Gül şende kūyuñ işideli serv oturmadı / Zencīrlerle baġladılar āb ṭurmadı<br />
K17/6 Çarḫ oḳlarını atdı yine gül gül-şene gül şene şene seḥāb / Altun göbeklü bir siper-i laʿl ṭutdı ḫār<br />
K18/42 Gül gibi gül gül-şene gül şene ḳılsañ nʾola ʿarż-ı dīdār / Ḫayli dökildi ṣaçıldı yoluña faṣl-ı bahār<br />
K24/27 Cürʿa-rīz olsa eger gül gül-şene gül şene cām-ı keremüñ / Ṭuta nergis-ṣıfat elde ḳadeḥ-i zer sünbül<br />
K25/26 Ne şeref cāh ile ger olsa zamānen sābıḳ / Gül-i ter ṣoñra gelür gül gül-şene gül şene ev<strong>ve</strong>l ḫas u ḫār<br />
G23/5 Bir ḳadem baṣ luṭf ile gel gül gül-şene gül şene ey serv-ḳad / Bileler eksükligin her serv-i bālā semt semt<br />
G88/5 Mevsim-i gülde Bāḳıyā gül gül-şene gül şene varduġum bu kim / Naġme-i āhı bülbülüñ nāleme sāz-kārdur<br />
G287/1 Devr-i gül irdi ġonca-ṣıfat olma teng-dil / ʿAzm eyle ṭarf-ı gül gül-şene gül şene gül gibi gül açıl<br />
Kt3/2 Geh nāfe gibi eyle der ü deşti muʿaṭṭar / Geh ġonca gibi gül gül-şene gül şene gel zīnet-i bāġ ol<br />
K22/1 Gül Gül-şene Gül şene altun varaḳlar zeyn idüp bād-ı ḫazān / Gūyiyā zer-kūblar dükkānı oldı gül-sitān<br />
K22/12 Jāle vü berg-i ḫazāndan pür-zer ü gevher çemen / Gül Gül-şene Gül şene varın nis̱ār itdi meger deryā vü kān<br />
G276/4 Gül Gül-şene Gül şene nergis ü gül ḫaylī leṭāfet virdi / Şimdi açıldı daḫı yüzi gözi gül-zāruñ<br />
K7/10 Jāle ḳıldı her kenārı ṣāhil-i baḥr-i ʿAden / Lāle ḫāk-i gül gül-şeni gül şeni kān-ı Bedaḫşān eyledi<br />
G323/5 Oḳusun vaṣf-ı ruḫ-ı yār ile Bāḳī şiʿrin / Bülbül-i gül gül-şeni gül şeni meclisde ġazel-ḫ˅ān idelüm<br />
K1/27 Bāġ-ı s̱enā vü gül gül-şen gül şen şen-i şen medḥüñde mürġ-i dil / Bu naẓm-ı rūḥ-baḫşı oḳur ṣu gibi revān<br />
K6/3 Bāġ-bān-ı gül gül-şen gül şen şen-i şen ʿaşḳuñ olan ʿāşıḳlara / Dāġı gül dūd-ı kebūdı sünbül ü reyḥān gelür<br />
K20/34 Seḥāb-ı mekremet ü menbaʿ-ı mürüv<strong>ve</strong>tsin / Nem-i seḫāñ ile ser-sebz gül gül-şen gül şen şen-i şen āmāl<br />
K22/19 Rūzgāruñ şiddetinden gül gül-şen gül şen şen-i şen baḫtı maṣūn / Nitekim bād-ı ḫazāndan ṣaḥn-ı gül-zār-ı cinān<br />
K24/44 Gerçi sünbül çoġ olur gül gül-şen gül şen şen-i şen ʿālemdür bu / Līk rengīn ü muṭarrā olamaz her sünbül<br />
M2/V/8 Ġarḳa-i raḥmet ola rūḥ-ı revān-ı Sulṭān / Ḥūrīler mūnis ola gül gül-şen gül şen şen-i şen firdevs mekān<br />
M6/I/3 Çün tāzelendi gül gül-şen gül şen şen-i şen ʿālem bahār ile<br />
G24/5 Bāḳıyā ser-naḫl-bend-i gül ül ül-şen ül şen şen-i şen ebyātsın / Eyledi naẓm-ı bülendüñ ḥāṣılı Selmānı pest<br />
G30/2 Saña cāy-ı ḫırām ey naḫl-i bālā gül gül-şen gül şen şen-i şen cāndur / Nesīm-i nev-bahārī gibi gel ṣaḥn-ı çemenden geç<br />
G102/1 Bāġ u bahār-ı gül gül-şen gül şen şen-i şen ʿālem ḫazānludur / Bezm-i ṣafā hemīşe gül ü erġavānludur<br />
G109/3 Ḥüsnüñ ḫayāli vaṣluñ ümīdiyle ʿāşıḳa / Nār-ı cāḥīmi gül gül-şen gül şen şen-i şen bāġ-ı cinān ider<br />
G125/1 Hele ben şöyle ḳıyās eylerin ey ġayret-i ḥūr / Kūyuña nisbet ola gül gül-şen gül şen şen-i şen cennetde ḳuṣūr<br />
G276/5 Māʾil olmaz gül ü şimşād u çemen seyrine dil / Göreli gül gül-şen gül şen şen-i şen ḥüsnüñde ḳad u ruḫsāruñ<br />
G363/5 Bāḳıyā gül gül-şen gül şen şen-i şen firdevsi baña ʿarż itme / Āsitānın ben anuñ menzil ü meʾvā bilürin<br />
G379/4 Āb-ı revān-ı gül gül-şen gül şen şen-i şen emn ü emān yiter / Tīġ-i cihān-güşā-yı şehenşāh-ı pāk-dīn<br />
G440/4 Seyr idelden gül gül-şen gül şen şen-i şen ḥüsnüñde ḳadd ü ḫaddüñi / Çekmez oldı ḫāṭırum serv ü çemenden cānibe<br />
G454/1 Nem-i eşkümle göñül dāġı dem-ā-dem tāze / Gül-i ruḫsāruñ ile gül gül-şen gül şen şen-i şen ʿālem tāze<br />
G466/9 Zīnet-i gül gül-şen gül şen şen-i şen iḳbāle yiter ey Bāḳī / Çihre-i baḫt-ı şehenşāh-ı muẓaffer lāle<br />
G71/4 Seyr-i bāġ-ı bezme gel cām-ı mey-i gül-gūna baḳ / Gül Gül-şen Gül şen şen-i şen cennetde açılmış gül-i bī-ḫārı gör<br />
G120/1 Ṣalınan kūyında ol serv-i semen-sīmā mıdur / Gül Gül-şen Gül şen şen-i şen cennetde şāḫ-ı Sidre vü Ṭūbā mıdur<br />
503
G183/3 Gül Gül-şen Gül şen şen-i şen bāġ-ı maḥabbetde diker tāze nihāl / Her elif kim sīneme ol ḳāmeti ʿarʿar çeker<br />
G233/4 Gül Gül-şen Gül şen şen-i şen kūyuña varmaġa göñül yüz gereke / Gül-i ruḫsāruña āşüfte hezār olmayıcaḳ<br />
G300/4 Gül Gül-şen Gül şen şen-i şen kūyında meʾvā bulsa ol ḥūrī-<strong>ve</strong>şüñ / İḫtiyār eyler mi bāġ-ı ḫuldi ādem ey göñül<br />
G354/4 Ḳāmetüñ yādına bir āh ideyin kim dūdı / Gül Gül-şen Gül şen şen-i şen ʿaşḳuña bir serv-i ḫırāmān olsun<br />
G415/5 Ḳılmaz ey Bāḳī hevā-yı bāġ u meyl-i būstān / Gül Gül-şen Gül şen şen-i şen firdevs olan ḫāṭır ḫayāl-i yār ile<br />
K3/20 Nesīm-i revān-baḫş-ı ṣubḥ-ı ṣafādan / Suḫan gül gül-şeninde<br />
gül şeninde ḫırāmān ṣanavber<br />
G55/3 Açıldı dāġlar sīnemde çāk itdüm girībānum / Maḥabbet gül gül-şeninde<br />
gül şeninde şeninde açılan gül-nārı görsünler<br />
G335/1 Ṣafā gül-zārıdur sīnem gül-i bī-ḫārdur dāġum / Maḥabbet gül gül-şeninde<br />
gül şeninde açılan gül-nārdur dāġum<br />
G347/4 Çekilmiş ḳaddüñ eflāke dökilmiş sünbülüñ ḫāke / Leṭāfet gül gül-şeninde<br />
gül şeninde şeninde bir nihāl-i sāye-güstersin<br />
K24/21 Bāġ-ı luṭfuñda meh ü mihr iki aḥḳar nergis / Keremüñ gül gül-şenine gül şenine şenine sünbüle kem-ter sünbül<br />
M2/II/5 Bu fenā gül gül-şeninüñ<br />
gül şeninüñ ḫār u ḫasından göçürüp / Ḳurdılar bār-gehin ravża-i Rıḍvān üzre<br />
K13/5 Aġlamazdum zaḫm-ı ḫārından bu fānī gül gül-şenüñ gül şenüñ / Bir güle baksa hele ol ġonca-i ḫandān eger<br />
gül gül-şen gül şen şen-i şen i i İrem [1] cennet bahçesi<br />
K1/38 Ḥüsnüñ güliyle bāġ-ı cihān gül gül-şen gül şen şen-i şen i İrem / Her sū hezār bülbül ü ṣad gūne dāstān<br />
gül gül-zār gül ār ār [51] gül bahçesi ‖ bahçe; bkz. ‘ṣaḥn-ı gül-zār’ md.<br />
K7/4 Mehd-i gül gül-zār gül ār üzre geldi dāye-i ebr-i bahār / Ṭıfl-ı ġonca aġzın açdı meyl-i pistān eyledi<br />
K18/3 Döşedi yine çemen naṭʿ-ı zümürrüd-fāmın / Sīm-i ḫām olmış iken ferş-i ḥarīm-i gül gül-zār gül ār<br />
K25/29 Ezelī böyledür āyīn-i sipihr-i ġaddār / Ki gülüñ ḫ˅āb-gehi ḫār ola ḫāruñ gül gül-zār gül<br />
ār<br />
G110/2 Manṭıḳuʾṭ-ṭayr oḳumaġa başladı mürġ-i çemen / Gūşe-i gül gül-zār gül ār şimdi külbe-i ʿAṭṭārdur<br />
G284/3 Ḳad serv-i çemen yāre dehen ġonca-i gül gül-zār gül ār / Ḫaṭ müşg-i Ḫuten çihre semen ḫāl ḳaranfül<br />
G331/2 ‘Ālemüñ n’eyleyeyin bāġ u bahārın sensüz / Baña sen ruḫları gül gül-zār gül<br />
ār ile ḫoşdur ‘ālem<br />
G380/1 Bir lebi ġonca yüzi gül gül-zār gül ār dirseñ işte sen / Ḫār-ı ġamda ʿandelīb-i zār dirseñ işte ben<br />
G415/1 Fürḳatüñde göñlüm eglerdüm gül-i gül gül-zār gül<br />
ār ile / Gül de gitdi yaluñuz ḳaldum ġamuñda zār ile<br />
K24/42 Levḥ-i ḫāṭırda ḫaṭuñ naḳşını taṣvīr itdüm / Olmadın ṣafḥa-i gül gül-zāra gül āra āra muṣav<strong>ve</strong>r sünbül<br />
G372/3 Yiter ṣīt u ṣadā-yı cān-ı nālānum bu gül gül-zāra gül āra / Çemen bülbülleri şimden girü ḫāmūş u lāl olsun<br />
G466/4 Āl fānūs ile geldi giceden gül gül-zāra gül āra / Virdi ṣaḥn-ı çemenüñ yollarına fer lāle<br />
G289/1 Gül Gül-zāra Gül āra gel nesīm-i ṣabā gibi ḫoş-dem ol / Açıl derūn-ı ġonca gibi şād u ḫurrem ol<br />
G318/4 Müşgīn-nesīm oldı hevā ʿanber-şemīm oldı ṣabā / Gül Gül-zāra Gül ra gelse ġālibā urmaz Ḫutenden nāfe dem<br />
G524/1 Eṭrāf-ı çemen-zārı yine āb ṭolandı / Gül Gül-zāra Gül āra girüp her yaña ṣalındı bulandı<br />
G8/4 Micmer-i gülde nesīm-i ṣubḥ-gāhī ʿūd-sūz / Ṣafḥa-i gül gül-zārda gül<br />
ārda bād-ı bahārī ʿıṭr-sā<br />
G395/4 Ḫār zaḫmından neler çekdügümi gül gül-zārda gül ārda / Bāġ-bān-ı bülbül-i giryāne söyleñ söylesün<br />
K18/25 Lāle ṣaḥrāyı bu gün kān-ı Bedaḫşān itdi / Jāle gül gül-zāre gül āre nis̱ār eyledi dürr-i şeh-vār<br />
G233/1 Baḳmadı bāġa göñül yār ile yār olmayıcaḳ / Aḳmadı ṣu gibi gül gül-zāre gül āre bahār olmayıcaḳ<br />
G266/1 Serv-ḳāmetler iki yanın alurlar yoluñ / Rāh-ı gül gül-zāre gül āre döner yolları İstanbūluñ<br />
G426/4 Mülk-i bāḳī dir iken bāġ-ı İremden çıḳdı / Yine maġrūr olur ādem bu fenā gül gül-zāre gül āre<br />
K17/2 Gül Gül-zāre Gül āre gel ki cümle cihāndan nümūnedür / Ṣaḥn-ı çemende ḥāṣıl olur seyr-i her diyār<br />
G306/2 Gül Gül-zāre Gül āre gel ki pāyüñe ḳaṣd-ı nis̱ār içün / Dāmānın itdi pür-güher-i şāh-vār gül<br />
G71/1 Künc-i ebrūsın ḫayāl it gūşe-i gül gül-zār gül ār ārı ār ı gör / Ḥalḳa-i zülfin ḳıyās it ṭabla-i ʿaṭṭārı gör<br />
G103/1 Cünd-i şitāyı ṭaşa ṭutup yine jāleler / Ḳaṣd itdiler ki milket-i gül gül-zār gül ār ārı ār ı alalar<br />
G239/4 Cām-<strong>ve</strong>ş kimdür bu bezm içre ciger-ḫūn olmayan / Ġonca-i gül gül-zār gül ār ārı ār seyr it lāle-i ḥamrāya baḳ<br />
G323/3 İçelüm laʿl-i müẕābı ṣaçalum cürʿaları / Ḫāk-i gül gül-zār gül ār ārı ār ı bu gün kān-ı Bedaḫşān idelüm<br />
G396/1 Fenāya virdi bülbül zār ile gül gül-zār gül ār ārı ār ı ṭuymazsın / İşitmezsin hezāruñ zārın ey gül zārı ṭuymazsın<br />
504
G497/4 Çemende jāle-durur ṣanma bülbül-i şeydā / Ṣuladı eşk ile ṣaḥn-ı sarāy-ı gül gül-zār gül ār ārı ār<br />
K2/1 İtdi şehri şeref-i maḳdem-i Sulṭān-ı cihān / Reşk-i bāġ-ı İrem ü ġayret-i gül gül-zār gül ār ār-ı ār ı ı cin cinān cin<br />
ān<br />
K5/25 Ṣabā gibi güẕār itdüm seḥer gül gül-zār gül ār ār-ı ār ı medḥüñde / Bu ebyātı terennüm ḳıldı bir mürġ-i ḫoş-elḥānī<br />
K26/25 Ḫūn-ı dil ṣanma görinenleri müjgānumda / Dīde gül gül-zār gül ār ār-ı ār ı ʿiẕāruñdan olupdur gül ül ül-çīn ül<br />
G8/7 Ġonca-<strong>ve</strong>ş cām-ı dil-i Bāḳīyi pür-ḫūn itdiler / Dem-be-dem zārī ḳılur gül gül-zār gül ār ār-ı ār ı ı bezmüñden cüdā<br />
G147/6 Meger ḫurrem ṭutan gül gül-zār gül ār ār-ı ār ı ḥüsnüñ / Nesīm-i luṭf-ı sulṭān-ı keremdür<br />
G180/6 Sen ḫār ile ṣalınmada gül gül-zār gül ār ār-ı ār ı dehrde / Ben zār olam revā mıdur ey serv-i gül-ʿiẕār<br />
G215/2 Temāşā ḳılmaġa gül gül-zār gül ār ār-ı ār ı ḥüsn-i yāri bī-minnet / Sevād-ı dīde-i Mecnūn ruḫ-ı Leylāda ḫāl olmış<br />
G305/6 Çekmezdi ḫārḫārını gül gül-zār gül ār ār-ı ār ı ʿālemüñ / İñletmeyeydi bülbülini zār zār gül<br />
G312/5 Vücūduñ ḫākini ter ṭut gözün yaşıyla ey Bāḳī / Gül-i gül gül-zār gül ār ār-ı ār ı maʿnā açılur bu āb u gilden bil<br />
G338/3 Yād-ı ser-i zülfüñle gül gül-zār gül ār ār-ı ār ı dil ü cānda / Sünbüller ider peydā efkār-ı perīşānum<br />
G390/1 Erġavānī cāme geymiş ol gül gül-i gül i gül gül-zār gül<br />
ār ār-ı ār ı cān / Bāġ-ı ḥüsn içre nihāl-i erġavān olmış hemān<br />
K17/4 Ṣaḥrāyı ḳıldı lāle Bedaḫşān vilāyeti / Gül Gül-zār Gül ār ārı ār ı itdi tāze çemen mülk-i sebze-zār<br />
K16/11 Āsīb-i rūzgār-ı ḫazāndan emīn ola / Gül Gül-zār Gül ār ār-ı ār ı ʿömr-i devleti bāġ-ı İrem gibi<br />
G100/3 Ḳadd-i bülend ü ḳāmet-i ʿarʿar-ḫırām-ı yār / Gül Gül-zār Gül ār ār-ı ār ı iʿtidālde bitmiş nihāldür<br />
G111/3 Gül Gül-zār Gül ār ār-ı ār ḥüsni olmaz idi böyle sebze-zār / Aḳıtmayaydı yaşumı çoḳ çoḳ o gül-ʿiẕār<br />
G122/9 Seyr ü ṣāfa-yı bāġ u gülistān ise ġaraż / Gül Gül-zār Gül ār ār-ı ār ı ḥüsn-i pādişeh-i kām-kārı gör<br />
G134/7 Gül Gül-zār Gül ār ār-ı ār ı ı cāna ṣu aḳıdur ṣanki Bāḳıyā / Dilden sinān-ı ġamzeleri şöyle ter geçer<br />
G305/7 Bāḳī birinde görmedi ḫaddüñ leṭāfetin / Gül Gül-zār Gül ār ār-ı ār ı dehre gerçi gelüpdür hezār gül<br />
G335/1 Ṣafā gül gül-zār gül ār ārıdur ār ıdur sīnem gül-i bī-ḫārdur dāġum / Maḥabbet gül-şeninde açılan gül-nārdur dāġum<br />
G407/7 Dāʾim ey Bāḳī budur şāhuñ yüzi aġ olduġı / Aḳ güldür ṭalʿat-ı ḫūbı cihān gül gül-zār gül ār ārına ār ına<br />
K5/26 Nihāl-i ḫoş-ḫırāmuñdur cihān gül gül-zār gül ār ārınuñ ār ınuñ bānı / Müsellemdür saña āyīn ü üslūb-ı cihān-bānī<br />
G85/4 Sünbül-i ter zülfüñüñ Hindī ġulāmıdur senüñ / Ḫāk-sārıdur gül-i ruḫsāruñuñ gül gül-zārlar gül<br />
ārlar ārlar<br />
G276/4 Gül-şene nergis ü gül ḫaylī leṭāfet virdi / Şimdi açıldı daḫı yüzi gözi gül gül-zāruñ gül āruñ<br />
gül gül-zār gül ār ār-ı ār ı cennet [1] cennet bahçesi<br />
M6/IV/2 Gül Gül-zār Gül ār ār-ı ār ı cennet olmaya dil-keş sen irmeseñ<br />
gül gül-zār gül ār ār-ı ār ı cin cinān cin<br />
ān [1] cennet bahçesi<br />
K22/19 Rūzgāruñ şiddetinden gül-şen-i baḫtı maṣūn / Nitekim bād-ı ḫazāndan ṣaḥn-ı gül gül-zār gül<br />
ār ār-ı ār ı cin cinān cin<br />
ān<br />
güm güm eylemek eylemek eylemek [1] [1] kaybetmek, yok etmek (hokkabazlık bağlamında)<br />
K20/7 Ne ḥoḳḳadur bu ki altında çarḫ-ı şuʿbede-bāz / Ḳoyınca mühre-i mihri güm güm eyledi eyledi fi’l-ḥāl<br />
güm güm güm güm güm güm ötmek ötmek ötmek [2]<br />
[2]<br />
G105/6 ʿUşşāḳ iñiler güm güm güm güm öter öter günbed-i gerdūn / Ḥaḳḳā bu güzel ḫūb u ṣafā-baḫş ṣadādur<br />
G391/2 Dilā cām-ı şarāb-ı ʿaşḳ-ı yāri şöyle nūş it kim / Felekler güm güm güm güm ötsün ötsün başuña ḫum-ḫāneler dönsün<br />
gümiş gümiş [7] [7] gümüş<br />
K18/20 Zanbaḳuñ ġoncasıdur bāġa gümiş gümiş bāzū-bend / Zaʿferān ile yazılmış aña ḫaṭṭ-ı ṭūmār<br />
G6/4 Miyānuñ rişte-i cān mı gümiş gümiş āyīne mi sīneñ / Bünāgūşuñla mengūşuñ gül ile jāledür gūyā<br />
G509/4 Tāzeler ol sünbül-i müşgīni beñzer yāsemīn / Eylemiş peydā gümiş gümiş dendānelü bir şāneyi<br />
G143/5 Murādı sīneye ol serv-i sīm-endāmı çekmekdür / Semend-i ṭabʿ-ı Bāḳī bir gümişden gümişden sīne-bend ister<br />
G346/5 Görüp ol sāʿid-i sīmīni gümişden gümişden gümişden bilüñi / İştihā keskin olur ḫançer-i bürrānuñdan<br />
G448/3 Meger ḫ˅ān-ı melāḥatde gümişden gümişden bir ṭabaḳdur ol / Açılmış aḳ güldür ya leṭāfet gül-sitānında<br />
G448/1 Gümişden Gümişden pāleheng ol naḫl-i bālānuñ miyānında / Görinür māh-ı tābāndur nihāl-i serv yanında<br />
505
506<br />
gümiş gümiş tel tel [1] [1] gümüşçülük terimi; haddelerden geçirilerek inceltilmiş iplik kalınlığına<br />
getirilmiş gümüş; bkz. KUYUMCULUK TERİMLERİ, s. 220.<br />
K22/2 Rişte-i bārān gümiş gümiş tel tel sīm-keş ebr-i ḥarīf / İki çarḫa döndiler gūyā zemīn ü āsmān<br />
gümiş gümiş zenc zencīr zenc īr [1] [1]<br />
K5/27 Cünūnın gördiler cūlar nihāl-i sīm-sīmāña / Gümiş Gümiş zenc zencīr zenc<br />
īr ile bend itdiler serv-i ḫırāmānı<br />
güm güm-rāh güm āh eylemek [1] dalalete düşürmek<br />
M8/V/2 Çıḳarur ṭoġru yoluñdan biri eyler eyler güm güm-rāh güm āh<br />
1. güneş<br />
gün gün [2 [21] [2 [21]<br />
1]<br />
K5/2 Ṭoġup gün gün gibi gibi zerrīn tāc ile burc-ı saʿādetden / Yitişdi şarḳdan ġarba żiyā-yı ʿadl u iḥsānı<br />
K5/38 Ser-efrāz ol serīr-i salṭanatda gün gün gibi gibi dāyim / Münev<strong>ve</strong>r ḳılsun iḳbālüñ bu nüh fīrūze eyvānı<br />
M3/I/4 Şeş cihātı rūşen itdi ṭalʿatından gün gün gibi / Buldı zīnet çār-sū-yı mülk ü millet ṣubḥ-dem<br />
M3/V/2 Āsmānuñ gūşe-i bām-ı zümürrüd-fāmına / Ḳadri ṭāvūsı çıḳup gün gün gibi gibi cevlān eylesün<br />
G415/4 Rūşen itdi gün gün gibi gibi gibi ās̱ār-ı ḥüsn-i ṭalʿatuñ / Nūr-baḫşīler çerāġın pertev-i envār ile<br />
G458/4 Felekde ay u gü gün gü gün<br />
n sen şehriyāruñ şehr-i ʿaşḳında / Kesilmiş başlardur kim dikildi burc u bārūya<br />
K7/29 Maṭlaʿ-ı ṣubḥ-ı ẓaferden şāhid-i nuṣret yüzin / Gün Gün gibi gibi gibi āyīne-i tīġuñ nümāyān eyledi<br />
K9/2 Gün Gün gibi gibi tāc-ı devlet-i şāhī ṭulūʿ idüp / Kevn ü mekāna virdi żiyā āfitāb-vār<br />
K23/25 Gün Gün gibi gibi başı göklere irdi şu kimsenüñ / Kim ẕerre deñlü eyledi şānında ihtimām<br />
M5/V/2 Gün Gün gibi gibi yaḳduñ cihānı ey meh-i zerrīn-ḳabā<br />
G256/4 Gün Gün gibi gibi rifʿatde olmaḳ isteyen gerdūn-ṣıfat / Bir muʿallā bār-gāha intisāb itmek gerek<br />
G283/3 Ehl-i diller geçinür ḫāk-i meẕelletde ẕelīl / Gün Gün gibi gibi evc-i felekde yiri her bir dūnuñ<br />
G427/1 Āyīne-ṣıfat ṣāf gerek ṣafḥa-i sīne / Gün Gün Gün gibi gibi żiyā-güster ola rūy-ı zemīne<br />
2. gün ‖ zaman<br />
K14/19 Dil-ā<strong>ve</strong>rler oyunlar oynadı küffāre ol ol gün gün kim / Gören bāzīçe-i taḳdīrüñ oldı deng ü ḥayrānı<br />
G204/2 Ḳanḳı gündür gündür ki senüñ seng-i ġamuñ zaḫmından / Günbed-i çarḫ-ı felek başumuza teng olmaz<br />
G494/1 Bahār-ı ʿālem-i vuṣlatda ol sulṭān-ı ḫūbānı / Temāşā itdügüm gündür gündür baña nev-rūz-ı sulṭānī<br />
G378/5 İrmedin rūz-ı firāḳ eyleyelüm cānı revān / Bāḳıyā çün dinilür ey güne güne ḳatlanmaz deyn<br />
M1/I/2 Añ ol güni güni ki āḫır olup nev-bahār-ı ʿömr / Berg-i ḫazāne dönse gerek rūy-ı lāle-reng<br />
G45/2 Dem-i viṣālde ḫoşdur yüzüñ görüp ölmek / Bahār günleri günleri olur seḥerde ḫ˅āb leẕīẕ<br />
G351/5 Yine Bāḳī viṣālüñ günlerin günlerin görsün gözüm nūrı / Ġubār-ı āsitānuñ çeşm-i cāna tūtiyā olsun<br />
G538/3 Turuncī ġabġabuña el ṣuna diyü raḳīb ey māh / Günüm Günüm Günüm eyvā ile geçdi vü beñzüm oldı leymūnī<br />
gün gün gibi gibi [2] [2] âşikar, ortada<br />
G109/4 Ṣanmañ göñülde ṣaḳlana rāz-ı maḥabbeti / Ās̱ār-ı mihr gün gün gün gibi gibi kendin ʿayān ider<br />
G198/3 Hemīşe ḫurrem ü ḫandān elinde sāġar-ı zer / Felekde olmaya gün gün gibi gibi rind-i ʿālem-sūz<br />
gün gün ṭoġmak [4] güneş doğmak<br />
G461/2 Maṭlaʿından ṣubḥ-dem gün gün ṭoġd ṭoġdı ṭoġd<br />
ṣanurlar ḳaçan / Āfitāb-ı ḥüsne pīrāhen yaḳasın şarḳ ide<br />
M1/V/1 Gün Gün Gün ṭoġd ṭoġdı ṭoġd<br />
Şāh-ı ʿālem uyanmaz mı ḫ˅ābdan / Ḳılmaz mı cil<strong>ve</strong> ḫayme-i gerdūn-cenābdan<br />
M1/VII/3 Gün Gün ṭoġd ṭoġdı ṭoġd<br />
şimdi ġāyete irdi sepīde-dem / Ruḫsār-ı ḫūb-ı ḫusrev-i rūşen-żamīri gör<br />
G305/2 Gün Gün ṭoġd ṭoġdı ṭoġd<br />
ṣanma penbe-i ṣubḥ ile nev-bahār / Urdı sipihr saḳfına bir yādgār gül<br />
gün gün yü yüz yü z [3] [3] güneş yüz<br />
G188/2 Bilmezem nice göreyüm ben o māhuñ yüzini / Baḳıcaḳ gün gün gün yüzine yüzine gözünü nem-nāk eyler
G8/1 Gün Gün yüzin yüzin ʿarż eyledi nev-rūzda ol meh-liḳā / Mihr altun ḳaplu bir āyīne virdi rū-nümā<br />
G355/1 Gün Gün Gün yüzin yüzin hem gösterür hem dir göze nem gelmesün / Çeşme-i çeşme nice eşk-i dem-ā-dem gelmesün<br />
günde günde [1] [1] [1] her gün; bkz. TS. C. III, s. 1866.<br />
G532/1 Allar geymiş ḫırām eyler nihāl-i gül gibi / Günde Günde ʿuşşāḳuñ hezārın zār ider bülbül gibi<br />
G536/4 Benden ögren gel ḥaḳīḳat yolını ey yār kim / İtmezem terk günde günde biñ kez öldürürken ġam beni<br />
günini günini günini geçürmek geçürmek [1]<br />
[1]<br />
G62/2 Bencileyin günin günin geçürür geçürür geçürür āh u vāh ile / Sencileyin <strong>ve</strong>fāsuzı her kim se<strong>ve</strong>r geçer<br />
günden günden günden güne güne [3] [3] [3] gün geçtikçe, her gün biraz daha, gün günden<br />
G64/5 Güzellik burcına bir māh-ı nevdür ol hilāl-ebrū / Çerāġ-ı ḥüsnine günden güne ṭurmaz żiyā artar<br />
G142/2 Ol melāḥat Mıṣrınuñ Yūsuf-cemāli şevḳıne / Seyl-i eşküm Nīl-<strong>ve</strong>ş günden günden güne güne efzūn olur<br />
G491/6 Ruḫına māʾil iken sevdi ʿiẕārını göñül / Āh kim derdümi günden günden güne güne efzūn itdi<br />
gün günāh gün āh [3]<br />
G264/1 Şikāyet cevr-i dil-berden dil-i şeydāyı söyletseñ / Gün Günāh Gün āh andan yine ol şūḫ-ı bī-pervāyı söyletseñ<br />
G61/2 Naḳş-ı ḫaṭuñla yazıludur ṣafḥa-i derūn / Odlara yaḳma yazuġ efendi gün günāhdur gün āhdur<br />
G71/6 Görme ey zāhid gün günāhum gün āhum çoḳluġın şol ʿālemi / Maġfiret deryāsına ġarḳ eyleyen Ġaffārı gör<br />
günbed günbed [12] [12] kümbet ‖ gökyüzü<br />
G2/7 Ṭutarken cāmı nāşī gelse tāc ü günbed günbed altında / Mey-i gül-rengi pinhān eyle ey ṣofī ḥabāb-āsā<br />
K2/18 Ḥarem-i ḳadrine bir günbed günbed-i günbed i zer-kār felek / Aña bir ṭāḳ-ı muraṣṣaʿ kemer-i kāh-keşān<br />
K18/18 Berg-i ezhārı hevā şöyle çıḳardı felege / Pür-kevākib görinür günbed günbed-i günbed<br />
i çarḫ-ı devvār<br />
K26/16 Defter-i devletine miḥ<strong>ve</strong>r-i eflāk ḳalem / Ḫātem-i ḳadrine bu günbed günbed-i günbed i fīrūze nigīn<br />
K27/21 Sipihrüñ nitekim cām-ı zümürrüd-fāmı devr eyler / Olur ʿişret-sarāy-ı ḫalḳ tā nüh günbed günbed-i günbed i ḫaḍrā<br />
G70/2 Şöyle ṣarṣar felegi ṣadme-i bād-ı āhum / ʿĀleme lerze düşer günbed günbed-i günbed i Keyvān ditrer<br />
G77/6 Zaḫm-ı ḫadeng-i āh ile deldüm şu deñlü kim / Kef-gīre döndi günbed günbed-i günbed<br />
i heft āsmānı gör<br />
G105/6 ʿUşşāḳ iñiler güm güm öter günbed günbed-i günbed i gerdūn / Ḥaḳḳā bu güzel ḫūb u ṣafā-baḫş ṣadādur<br />
G19/5 Oldı deryā-yı eşküme nisbet / Günbed Günbed-i Günbed i çarḫ-ı nīl-reng ḥabāb<br />
G36/3 Günbed Günbed-i Günbed i çarḫ u şuʿle-i āhum / Tīġ-i elmās u miġfer-i pūlād<br />
G204/2 Ḳanḳı gündür ki senüñ seng-i ġamuñ zaḫmından / Günbed Günbed-i Günbed i çarḫ-ı felek başumuza teng olmaz<br />
G455/3 Günbed Günbed-i Günbed i eflāke çıḳdı ġulġul-i mürġān-ı bāġ / Dem-be-dem başında servüñ şūr u ġavġādur yine<br />
günbed günbed-i günbed günbed i devv devvār devv<br />
ār [1] [1] gökyüzü<br />
G535/4 Göklerde gören gice ṣanur kāh-keşāndur / Āhum dütüni günbed günbed-i günbed i devv devvāre devv<br />
āre ṣarıldı<br />
günbed günbed-i günbed i i gerd gerdān gerd<br />
ān [1] [1] gökyüzü<br />
K13/4 Ḫ˅ār u zār olmazdı bülbül ḫāre yār olmazdı gül / ʿAksine devr itmeyeydi günbed günbed-i günbed i gerd gerdān gerd<br />
ān eger<br />
günbed günbed-i günbed i mmīnā<br />
m<br />
īnā [2] [2] [2] mavi gökyüzü<br />
G408/4 İşigüñ ṭaşıyla başı ḫoş gedā-yı kūyuñuñ / Ser-fürū ḳılmaz sipihrüñ günbed günbed-i günbed<br />
i mmīnās<br />
m<br />
īnās īnāsına<br />
ına<br />
G191/2 Ḫānümānı nʾeylerüz bu günbed günbed-i günbed i mmīnāda<br />
m<br />
īnāda biz / ʿĀlemüñ sulṭānıyuz ṣırça sarāya māliküz<br />
gündüz gündüz [4] [4]<br />
[4]<br />
G188/4 Dil-i dīvāne senüñ görmeyeli zülf ü ruḫuñ / Ṣanma cānā giceden gündüzi idrāk eyler<br />
G462/2 Rūşen ḳılalı meşʿale-i āh-ı derūnum / Ġālib görinür gicelerüm gündüzüm gündüzüm üzre<br />
K20/47 Giceñ şerefde şeb-i Ḳadr ü gündüzüñ gündüzüñ gündüzüñ bayram / Nevāl ü niʿmet ile ḫ˅ān-ı ʿīş māl-ā-māl<br />
G260/3 Bā‘iŝ cemālüñ oldı cihānuñ ẓuhūrına / Ḫurşīddür bahāne vücūdına gündüzüñ<br />
güneş güneş [19]<br />
[19]<br />
507
K1/35 Ṭutdı cihānı pertev-i ḥüsnüñ güneş güneş gibi / Ṭoldı ṣadā-yı ʿaşḳuñ ile kāḫ-ı Kün fe-kān<br />
K3/27 Suḫan maṭlaʿından güneş güneş gibi ṭoġsun / Ḳosunlar şerīf adını genc-i gevher<br />
K14/3 Eşiʿʿa bāl ü per oldı güneş güneş güneş zeyn itdi eṭrāfın / İrem ṭāvūsı gibi ṣubḥ-dem gösterdi cevlānı<br />
K20/3 Çerāġ-ı māha yine bir filori dikdi güneş güneş / Gören kimesne kenārın meh-i nev itdi ḫayāl<br />
K25/35 Bu ḳadar nūrı güneş güneş ḳandan iderdi taḥṣīl / Olmasa reʾy-i cemīlüñ yüzine āyīne-dār<br />
G289/5 Başuñ gerekse göklere irsün güneş güneş gibi / Dervīşlik dilerseñ eger ẕerreden kem ol<br />
G389/4 Ceẕbe-i ʿaşḳuñ ile olmasa mecẕūb güneş güneş / Her seḥer atmaz idi kendüyi eyvānuñdan<br />
G417/9 Muʿallā bār-gāhuñda güneş güneş bir şemse-i zerrīn / Muraṣṣaʿ pāy-i taḫtuñda felek bir dāne pīrūze<br />
G526/3 Devr içre gerçi sen de ser-āmedsin ey güneş güneş / Olmayasın ol āfet-i devr-i zamān gibi<br />
G349/2 Olur ḳābil-i feyż-i nūr-ı Ḳıdem / Güneş Güneş gibi āyīnesi pāk olan<br />
G352/2 Cemālüñ pertevinden nūr-baḫş ol māh u ḫurşīde / Güneş Güneş āyīne-i ḥüsnüñ felek āyīne-dār olsun<br />
G511/2 Deger bir kez yüzin görmek o māhuñ / Güneş Güneş ḳurṣı gibi yüz bin filori<br />
G398/6 Yaḳardı tāb-ı ruḫsārı cihānı / Güneşde Güneşde olsa ger ol çeşm ü ebrū<br />
K23/11 Nārencdür ṣarardı güneşden güneşden yanı disem / Olurdı bu mülāḥaẓa hem bir ḫayāl-i ḫām<br />
G336/3 Fürūġ-ı şuʿle-i dāġum güneşden güneşden tāb-nāk oldı / Duḫān-ı āteş-i āhum felekden ser-bülend itdüm<br />
G546/9 Çerāġ-ı kevkeb-i baḫtuñ güneşden güneşden tāb-nāk olmış / Felekden ser-firāz olsun sarāy-ı ḳadrüñ eyvānı<br />
K14/9 Güneşdür Güneşdür ṭalʿatı gūyā cihāndan defʿ u refʿ itdi / Ẓalām-i ẓulm u ʿudvānı ḍalāl-i küfr ü ṭuġyānı<br />
K18/32 Güneşi Güneşi keff-i zer-efşānına beñzer dir idüm / Almasa māha ʿaṭā eyledügin āḫır-ı kār<br />
K25/25 Güneşüñ Güneşüñ ẕerre ḳadar ḳadrine noḳṣān gelmez / Eylese nūr-ı cihān-tābını ḫuffāş inkār<br />
güneş güneş yüzlü yüzlü [1] [1] [1] güneş yüzlü güzel; bkz. ‘gün yüzlü’ md.<br />
K25/4 Bir güneş güneş yüzlü yüzlü firāḳında felek ḥasret ile / Var ise ḫançere düşdi nitekim ʿāşıḳ-ı zār<br />
gürz gürz-i gürz i i gir girān gir<br />
ān [2] ağır topuz, bozdoğan, şeşber<br />
K7/19 Zūr-ı dest-i devleti gürz gürz-i gürz i gir girān gir<br />
ān ān-ı ān saṭ<strong>ve</strong>ti / Düşmen üzre ḥamle-i Sām u Nerīmān eyledi<br />
K16/13 Kesr-i ʿadū vü fetḥ -i memālik ʿaleʾd-devām / Gürz Gürz-i Gürz i gir girān gir<br />
ān ānı ān kelle-i düşmende żam gibi<br />
güş güşād/e güş güşād/e<br />
ād/e [1] açık<br />
G473/3 Ruḫ-ı zībāsı bir genc-i güş güşāde güş āde / Kemend-i zülfi mār-ı ser-şikeste<br />
güş güşād güş ād olmak [2]<br />
1. tavlada bir oyun<br />
G36/4 Şeş-der-i ġamda zār ḳaldı göñül / Olmadı Olmadı vuṣlatuñ ḳapusı güş güşād güş ād<br />
2. açılmak<br />
G186/5 Güş Güşāde Güş āde olma olmaġa olma ġa dem-beste iken ġonca-i ḫāṭır / Elüñde gül gibi cām-ı şarāb-ı dil-güşā yigdür<br />
güş güşāde güş güşāde<br />
āde-meşreb āde meşreb [1] [1] içi dışı bir ‖ açık sözlü<br />
G504/3 ʿĀşıḳ güş güşāde güş güşāde<br />
āde-meşreb<br />
āde meşreb olur cām-ı mey gibi / Hem-dem idinse kendüsine ṭañ mı sāġarı<br />
güş güşāyi güş güşāyi<br />
āyiş āyi ş [1] [1] gözün açılması ‖ ferahlık<br />
G271/5 Güş Güşāyi Güş Güşāyi<br />
āyiş āyi gerd-i rāhuñdan yitişdi dīde-i cāna / Ṣafā-yı ḫāk-i der-gāhuñ cilā-yı tūtiyādan yig<br />
güv güvāhī güv güvāhī<br />
āhī [1] şahit olarak<br />
G505/3 Güv Güvāhī Güv āhī zūr-ı bāzūsın getürmiş Kūh-ken ʿaşḳa / Bu devr içre ḳabūl itmezler ammā şāhid-i zūrı<br />
güvleye güvleye güvleye düşmek düşmek [1] [1] bir şeyin üzerine aşırı bir istekle atılmak; TS. C. III, s. 1885.<br />
G479/1 Güvleyüp Güvleyüp düşdi düşdi ṣabā bāġda āb-ı cūya / Beñzemiş ʿaks-i ruḫuñ gördi bir içim ṣuya<br />
gü güẕāf gü ẕāf [1] anlamsız, saçma<br />
508
G231/4 ʿAşḳdur bu geçürür ʿāşıḳı başdan cāndan / ʿĀşıḳun yoluña cān virdügini ṣanma gü güẕāf gü ẕāf<br />
gü güẕār gü ẕār eylemek [2]<br />
1. geçmek ‖ esmek<br />
K24/22 Būy-ı ḫulḳuñla gü güẕār gü ẕār eylemese bāġa nesīm / İdemez ḫalḳ dimāġını muʿaṭṭar sünbül<br />
2. geçip gitmek<br />
Kt10/2 Görme misin itlerüñ ġavġāsını bāzārda / İltifāt itmez gü güẕār gü ẕār eyler ḫırāmān şīr-i ner<br />
gü güẕār gü ẕār itmek [4]<br />
1. geçmek ‖ esmek<br />
K5/25 Ṣabā gibi gü güẕār gü ār itdüm seḥer gül-zār-ı medḥüñde / Bu ebyātı terennüm ḳıldı bir mürġ-i ḫoş-elḥānī<br />
K18/30 Āb u gil müşg ü gül-āb ola çemen ṣaḥnında / Būy-ı ḫulḳıyla gü güẕār gü ẕār itse itse nesīm-i esḥār<br />
2. vazgeçmek ‖ uçmak<br />
G412/3 Ne mümkin mürġ-i dil vaṣluñ hevāsından gü güẕār gü ẕār itmek / Ṭutar ṣayyād-ı ġamzeñ şāh-bāz-ı cān-şikār elde<br />
3. geçmek<br />
G349/5 Bu rāh-ı ḫaṭar-nākdan Bāḳıyā / Gü Güẕār Gü ẕār itmez illā ki bī-bāk olan<br />
1. güzel, hoş<br />
güzel güzel [29]<br />
[29]<br />
M2/V/7 Aḳ gül ġoncaları gibi güzel körpelerin / Ḫār-ı āzārdan Allāh nigeh-dār olsun<br />
G105/6 ʿUşşāḳ iñiler güm güm öter günbed-i gerdūn / Ḥaḳḳā bu güzel güzel ḫūb u ṣafā-baḫş ṣadādur<br />
G159/4 Dökme yaşuñ ḳaṭresin her-cāyī dil-ber yolına / Yüzi açılmış güzel güzel gül gibi ter-dāmān olur<br />
G204/5 Āl ile ruḫlaruñ alsun dil-i Bāḳīyi hemān / Aña ey şūḫ-ı cihān böyle güzel reng olmaz<br />
G265/1 Çerāġ-ı ḥüsni ışıḳdur o meh-<strong>ve</strong>şüñ girçek / Dehān-ı teng-i dil-āvizi bir güzel kūçek<br />
G313/1 Ālet-i ḥüsni mükemmel ḳad-i dil-cū da güzel güzel / Ol siyeh gözler ile ḥaḳ bu ki ebrū da güzel güzel<br />
güzel<br />
G313/2 Ḫaṭ-ı nev-ḫīzüm ile didi ne dirsin ruḫuma / Didüm ol rū da güzel güzel ḫaṭṭ-ı semen-bū da güzel<br />
G313/3 Yaluñuz gerden-i zībāsı degül ḥālet-baḫş / ʿAnber-āmīz o zülfeyn ile gīsū da güzel<br />
güzel<br />
G313/4 Ṣaḥn-ı ḥammāmda dün gördüm o nāzük-bedeni / Sīnede mūdan es̱er yoḳ daḫı pehlū da güzel güzel<br />
güzel<br />
G313/5 Eyledüm diḳḳat ile mūy-ı miyānına naẓar / Cümleten bī-bedel ü sāʿid ü bāzū da güzel<br />
güzel<br />
G313/6 Söylese lafẓ-ı dürer-bārına söz yoḳ Bāḳī / Dürc-i laʿlindeki her dāne-i lüʾlū da güzel<br />
güzel<br />
G508/1 Ḫoş geldi baña mey-gedenüñ āb u hevāsı / Vaʾllāhi güzel yirde yapılmış yıḳılası<br />
G513/5 Tāze dil-ber sevdi Bāḳī şimdi fikr-i vaṣl ider / Bir güzel güzel eglencesi var bir laṭīf endīşesi<br />
Kt16/2 Yine bir şūḫ-ı cefā-pīşe güzel güzel güzel cānānuñ / Uġrın uġrın baḳışı göñlümi tālān itdi<br />
Mtl 30 Medḥ eyledüm nigārı bir aʿlā ġazel didüm / Ġarrā laṭīf ü dil-keş ü ġāyet güzel güzel didüm<br />
G349/3 Nedür cāna mirʾāt-ı ḥüsn-i ezel / Güzel Güzel Güzel fehm ider ṣāḥib-idrāk olan<br />
2. dilber<br />
G141/6 Bīhūde yire cevri güzeller güzeller güzeller çoġ itmesün / Bāḳī cefā vü miḥnete muʿtād olup gider<br />
G223/4 Be-her taḳdīr olur māʾil güzeller güzeller ʿāşıḳ-ı zāra / Ṭabīb olanlar elbette iderler mübtelādan ḥaẓ<br />
G343/2 Sen ol sulṭān-ı ḫūbān-ı cihānsın kim işigüñde / Ḳuluñdur nice Ḳul oġlı güzeller belki begler hem<br />
G480/5 Bāḳī-i dil-ḫasteye cevr ü cefālar eylemek / Ol güzeller güzeller pādişāhınuñ düşer mi şānına<br />
G522/5 Vaṣf-ı cemāl-i yār ile Bāḳī ġazellerin / Biri birine ṣundı güzeller tuḥaf gibi<br />
G54/3 Leb-ā-leb cām-ı dil ḫūn olsa ṭāñ mı bezm-i fürḳatde / Güzeller Güzeller ʿaşḳına nūş itmek içün dostgānīdür<br />
G55/5 Güzeller Güzeller mihribān olmaz dimek yañlışdur ey Bāḳī / Olur vaʾllāhi biʾllāhi hemān yalvarı görsünler<br />
G82/2 Gü Güzeller Gü zeller şevḳıne ṣoḥbetde ṣofī çalġusuz oynar / Velī her bilmeyen eyle ṣanur anı semāʿ eyler<br />
509
G366/5 Güzeller Güzeller ṭıfl iken eyler ḳuculmaġa he<strong>ve</strong>s şimdi / Ṣarılmaḳ resm ü āyīnin bilürler daḫı ḳundaḳdan<br />
G453/5 Yaḳarlar Bāḳīyi nālān iderler / Güzeller Güzeller māʾil olur sūz ü sāza<br />
G344/5 Ṭabīb-i şehre baş egmem güzellerden güzellerden şifā ummam / Oñulmaz yaradur yaram devāsuz derddür derdüm<br />
G107/4 Mī<strong>ve</strong>-i vaṣlına bir ḳāmeti Ṭūbā güzelüñ güzelüñ / Zāhidā her kim irişdiyse yitişmiş erdür<br />
G463/1 Ol perī-rū güzelüñ güzelüñ güzelüñ oldı muḳābil yüzine / Yine āyīnenüñ ey dil görinür var gözine<br />
güzel güzel sevmek sevmek [5]<br />
[5]<br />
G42/4 Ferāġat güzel güzel sevmeden sevmeden tevbe meyden / Zehī reʾy-i bāṭıl zehī fikr-i fāsid<br />
G382/4 Müşkil belā degül mi <strong>ve</strong>fāsuz güzel güzel sevüp sevüp / Ġuṣṣayla yata derd ü ġam ile uyanasın<br />
Kt16/1 ʿÖmrüm olduḳça güzel güzel sevmeyeyin sevmeyeyin dirdüm līk / Nʾideyin bu dil-i şeydā beni yalan itdi<br />
G195/2 Ṣaḳın Mecnūnı ṣanmañ ehl-i ʿaşḳuñ iḫtiyārıdur / Güzel Güzel sevmekde sevmekde zīrā kimseye hīç iḫtiyār olmaz<br />
G245/3 Ḥużūr-ı pīre yitişdüm egerçi her fende / Velī güzelleri güzelleri sevmekde sevmekde iḫtiyārum yoḳ<br />
güzel güzel söz söz [1] [1] güzel şiir<br />
G112/5 Çoġ olmaz bu ṭarza ġazel Bāḳıyā / Güzel Güzel söz söz güherdür güher az olur<br />
güzelüm! güzelüm! [3]<br />
[3]<br />
G106/5 Hep derd ü belādur güzelüm güzelüm ʿaşḳ u maḥabbet / ʿĀlemde hemān mihr ü <strong>ve</strong>fā ḥüsn-i edādur<br />
G332/3 Bülbülüñ medḥ idüp ol şāḫ-ı gül-i ter didügi / Bir ʿömür dörpüsidür ḳaddüñe nisbet güzelüm<br />
güzelüm<br />
G437/3 Bezm-i meydür güzelüm güzelüm ḳan ola şāyed arada / Çekmesün ḫançerini ġamzelerüñ mestāne<br />
güzellenmek güzellenmek [2] [2] güzelleşmek; bkz. TS. C. III, s. 1890.<br />
G358/4 Ṣaḥn-ı gül-zāra düşersek demidür jāle-ṣıfat / Nev-bahār oldı gül açıldı güzellendi güzellendi çemen<br />
K20/4 Şu sīb şekline girdi şafaḳda cirm-i ḳamer / Güzellenüp Güzellenüp ola bir yanı ṣarı bir yanı al<br />
1. güzellik<br />
güzellik güzellik güzellik [6]<br />
[6]<br />
G431/3 Sen güzellik güzellik taḫtınuñ sulṭān-ı ʿālī-şānısın / Mihr ü māh iki ḳuluñ girmiş ḳabā-yı zer-keşe<br />
G448/2 Ṭaḳınsun pālehengin şeh-süvārum aylandursın / Cihāna nūr u fer virsün güzellik güzellik āsmānında<br />
G448/5 Görenler ol kemerde Bāḳıyā ṭāḳ-ı melāḥatde / Yazılmış şemsedür dirler güzellik güzellik güzellik ḫānümānında<br />
G64/5 Güzellik Güzellik burcına bir māh-ı nevdür ol hilāl-ebrū / Çerāġ-ı ḥüsnine günden güne ṭurmaz żiyā artar<br />
G363/2 Seni Yūsufla güzellikde güzellikde ṣorarlarsa baña / Yūsufı bilmezin ammā seni raʿnā bilürin<br />
2. güzelleşmek için yüze sürülen allık; bkz. LO, s. 171.<br />
G215/4 Yine ol ġonca-leb bülbüllerüñ ḳanına girmişdür / Güzellik Güzellik var bu gün ġāyet ḳızarmış al al olmış<br />
güzer/ güzer/ān güzer/ ān ān [3] [3] geçiş<br />
G545/1 Gel bāġa temāşā idegör āb-ı revānı / Seyr eyle nedür sürʿat-i ʿömr-i gü güẕerān gü güẕerān<br />
ẕerānı ẕerān<br />
G70/3 Güzer Güzer-i Güzer eşk-i revānum ḳomadı dilde ḳarār / Cūy-bār içre biten ney gibi her ān ditrer<br />
G265/2 Ḫadeng-i āhumuñ eflāke seyr ider gü güẕerin gü ẕerin / Ḥicābı şöyle çeker yirlere geçer nā<strong>ve</strong>k<br />
gü güẕer gü ẕer eylemek [1] geçmek<br />
G349/4 Ḳaçan rāh-ı vaṣluñdan eyler eyler gü güẕer gü ẕer / Bu seyl-āb-ı eşk üzre ḫāşāk olan<br />
gü güẕerān gü ẕerān eylemek eylemek [1] geçmek<br />
G307/7 Mey içüp mest-i müdām olsa ʿaceb mi Bāḳī / Derd ü ġamsuz gü güẕer gü güẕer<br />
ẕerān ẕer ān eyleye bir sāʿat bul<br />
güz güzīn güz īn [5] [5]<br />
1. beğenilen, gözde<br />
K26/9 Bāġa ʿazm eyle yüri ṭurma ki ṣaḥn-ı gül-şen / Cān-fezādur niteki meclis-i maḫdūm-ı güz güzīn güz īn<br />
510
2. güzel (söz bağlamında)<br />
K26/27 Gerden-i dehre yine silk-i cevāhir ṭaḳdum / Riştedür maʿnī-i bārīk ü güher lafẓ-ı güz güzīn güz īn<br />
3. seçkin, soylu<br />
G230/1 Ey aṣlı pāk nesli güz güzīn güz īn zübde-i ḫalef / Virdüñ cihāna şems-i münev<strong>ve</strong>r gibi şeref<br />
G392/7 ʿĀleme ʿīd-i saʿīd ol yiter ey Bāḳī kim / Ola pāyende saʿādetde şehenşāh-ı güz güzīn güz īn<br />
K3/32 Be-dīn-i güz güzīn güz güzīn<br />
īn-i īn Nebiyy-i mükerrem / Be-rūḥ-ı revān-ı Resūl-i muṭahhar<br />
511
ḥab ḥab [2] [2] hap, esrar<br />
H/ H/Ḥ/Ḫ H/<br />
Ḥ/Ḫ<br />
G271/1 Şarāb-ı dil-güşā olmaz o laʿl-i cān-fezādan yig / Müferriḥ ḥab ḥab bulınmaz ḫāl-i rūy-ı dil-rübādan yig<br />
G524/2 Beñzetdi dehānuñda olan ḥabb ḥabb-i ḥabb nebāta / Şeb-nem göricek ġonca hemān aġzı ṣulandı<br />
1. uyku<br />
ḫ˅āb ḫ˅āb [8] [8] bkz. ‘maḫmūr-ı ḫ˅āb’ md.<br />
G20/5 Derd-i ʿaşḳuñ ʿāşıḳ-ı miskīni āḫır öldürür / Mestlik pāyāne yitse irişür elbette ḫ˅āb<br />
ḫ˅āb<br />
G45/2 Dem-i viṣālde ḫoşdur yüzüñ görüp ölmek / Bahār günleri olur seḥerde ḫ˅āb leẕīẕ<br />
G172/2 Başuma ʿayn-i belādur şeb-i hecrüñde gözüm/ Ne görür rūz-ı viṣālüñ ne bilür ḫ˅āb nedür<br />
G256/3 Devlet-i dünyā ḫayāl-i ḫ˅āba beñzer nesnedür / Baḥt-ı bī-dār isteyenler terk terk-i terk i ḫ˅āb ḫ˅āb itmek itmek gerek<br />
G489/1 Bu gice leşger-i ḫ˅āb ḫ˅āb ile ḫaylī ceng oldı / Feżā-yı dīde sipāh-ı sirişke teng oldı<br />
G420/4 Rāḥat yüzini ḫ˅ābda ḫ˅ābda ḫ˅ābda görmez şu kimse kim / Meyl-i ḥużūr-ı menzil-i dārüʾl-ġurūr ide<br />
M1/V/1 Gün ṭoġdı Şāh-ı ʿālem uyanmaz mı ḫ˅ābdan ḫ˅ābdan / Ḳılmaz mı cil<strong>ve</strong> ḫayme-i gerdūn-cenābdan<br />
2. rüya<br />
G525/2 Ḫ˅ābda Ḫ˅ābda almış idüm būs-ı leb-i cānānı / Cān dimaġında daḫı şimdi o leẕẕet bāḳī<br />
ḫ˅āb ḫ˅āb u u u ḫayāl ḫayāl [1] [1] rüya<br />
M2/III/4 Āh kim ḫ˅āb ḫ˅āb u u ḫayāl ḫayāl oldı bu devletler hep / Ṭurmadı ʿaksine devr eyledi çarḫ-ı gerdān<br />
ḫ˅āb ḫ˅āb-ı ḫ˅āb ı ʿadem ʿadem ʿadem [5] [5] ölüm uykusu<br />
G413/2 Derdüñle ölüp ḫˇāb ˇāb ˇāb-ı ˇāb ı ʿadem ʿadem ʿadem içre yatandur / Āsāyiş ider var ise bu menzil içinde<br />
K18/1 Rūḥ-baḫş oldı Mesīḥā-ṣıfat enfās-ı bahār / Açdılar dīdelerin ḫ˅āb ḫ˅āb-ı ḫ˅āb ı ʿademden ʿademden ezhār<br />
G369/3 Cānā ḫayālüñ egler idi ḫaste göñlümi / Ṣubḥ-ı ezelde ḫ˅āb ḫ˅āb-ı ḫ˅āb<br />
ı ʿademden ʿademden uyanmadın<br />
G397/2 Āşüfte olup ol göze ḥayrān u zār idüm / Nergis henüz ḫ˅āb ḫ˅āb-ı ḫ˅āb<br />
ı ʿademden ʿademden uyanmadın<br />
G78/4 Ḫ˅āb Ḫ˅āb-ı Ḫ˅āb ı ʿademden ʿademden dīde-i ezhārı bī-dār eyledi / Taḥrīk-i bād-ı ṣubḥ-dem āvāze-i mürġ-i seḥer<br />
ḫ˅āb ḫ˅āb-ı ḫ˅āb ı ġaflet ġaflet [4] [4] gaflet uykusu ‖ gaflet<br />
G96/5 Reşk itme ʿömr-i devlet-i dünyāya Bāḳıyā / Kim ḫ˅āb ḫ˅āb-ı ḫ˅āb ı ġaflet ġaflet içre hemān bir ḫayāldür<br />
G387/6 Bir ḫ˅āb ḫ˅āb-ı ḫ˅āb ı ı ġaflet ġaflet ġaflet içre ḫayāl-i muḥālde / Geçdi nesīm-i ṣubḥ gibi ʿömr-i nāzenīn<br />
G118/2 Ḫ˅āb Ḫ˅āb-ı Ḫ˅āb ı ı ġafletde ġafletde ġafletde yatur baḫt-ı siyāhum ammā / Giceler ʿālemi bī-dār iden efġānumdur<br />
G509/5 Ḫ˅āb Ḫ˅āb-ı Ḫ˅āb ı ġaflet ġaflet ġaflet nice bir ey ṭālib-i dünyā-yı dūn / Var ise rāḥat yiri ṣanduñ bu miḥnet-ḫāneyi<br />
ḫ˅āb ḫ˅āb-ı ḫ˅āb ḫ˅āb ı gir girān gir<br />
ān [1] [1] derin uyku<br />
G122/8 Bāḳī nesīm gibi sebük-ḫīz olup seḥer / Ġaflet gözini ḫ˅āb ḫ˅āb-ı ḫ˅āb ı gir girāndan gir<br />
āndan uyarı gör<br />
ḫ˅āb ḫ˅āb-ı ḫ˅āb ı nnāz<br />
n<br />
āz [1] [1] naz uykusu; bkz. ‘nāz uyḫusına varmak’ md.<br />
G86/2 Sen yatursın mesned-i ḥüsn üzre ḫ˅āb ḫ˅āb-ı ḫ˅āb ı nnāzda<br />
n<br />
āzda / Ḫalḳı uyutmaz fiġān u nāle-i şeb-ḫīzler<br />
ḫ˅āb ḫ˅āb-ı ḫ˅āb ı rrāḥat<br />
r<br />
ḥat [2]<br />
1. huzur uykusu<br />
K8/11 Memālik ẓıll-ı rifʿatde ḫalāʾiḳ ḫ˅āb ḫ˅āb-ı ḫ˅āb ı rrāḥatde<br />
r<br />
ḥatde ḥatde / Cihān āsūde ʿadlinde zamān emn ü emān üzre<br />
2. tembellik uykusu<br />
512
K15/2 Uyandur çeşm-i cānı ḫ˅āb ḫ˅āb-ı ḫ˅āb ı ı rrāḥatdan<br />
r<br />
ḥatdan seḥer-ḫīz ol / Çemen bülbülleriyle ṣubḥ-dem ẕikr eyle Mevlāyı<br />
513<br />
ḫ˅āba ḫ˅āba varmak varmak [1] [1] uykuya dalmak, uyumaya başlamak; bkz. TS. C. VI, s. 4041. (‘uyḫuya varmak’<br />
md.)<br />
G436/2 Ser-i zülfüñde iken çeşmüñe meyl itse göñül / Beñzer ol ṭıfla varur varur ev<strong>ve</strong>l-i şebden ḫ˅āba<br />
ḫ˅āba<br />
ḫ˅āb ḫ˅āb-ı ḫ˅āb ḫ˅āb ı rrāḥata<br />
r<br />
ḥata va varmak va rmak [1] [1] ölüme gitmek; bkz. ‘ḫ˅āba varmak’ md.<br />
M1/VII/6 Vardı Vardı peleng-i kūh-ı <strong>ve</strong>ġā ḫ˅āb ḫ˅āb-ı ḫ˅āb<br />
ı rrāḥate<br />
r<br />
ḥate / Küh-sār-ı kibriyāda ṭuran nerre şīri gör<br />
ḫ˅āb ḫ˅āb-ālūd ḫ˅āb ālūd [1] uykulu<br />
K21/28 Hemīşe nergis-i iḳbāl u baḫt ḫ˅āb ḫ˅āb-ālūd ḫ˅āb ālūd / Hemīşe ṭurra-i ṭāliʿ müşev<strong>ve</strong>şüʾl-aḥvāl<br />
ḫ˅āb ḫ˅āb-geh ḫ˅āb geh [2] yatak<br />
K25/29 Ezelī böyledür āyīn-i sipihr-i ġaddār / Ki gülüñ ḫ˅āb ḫ˅āb-gehi ḫ˅āb<br />
gehi ḫār ola ḫāruñ gül-zār<br />
M2/II/6 Cism-i pākin götürüp ḫākden aldı Rıḍvān / Döşedi ḫ˅āb ḫ˅āb-gehin<br />
ḫ˅āb gehin ġurfe-i ġufrān üzre<br />
ḥabāb ḥabāb [15] [15] kabarcık (deniz <strong>ve</strong> şarap bağlamında)<br />
K2/48 Ne revādur fużalā ḳala ḳıbāb altında / Kim görüpdür k’ola deryāyı ḥabāb ḥabāb içre nihān<br />
K27/14 Cihān-ı himmetüñ baḥr-i firāvānı Ferīdūn Beg / Ki üstine ḥabāb ḥabāb olmış anuñ ol ḳubbe-i ʿulyā<br />
G18/4 Ḥasret-i cām-ı lebüñ şol deñlü teʾs̱īr itdi kim / Ḳıpḳızıl dīvāne mey baş açuḳ abdāluñ ḥabāb ḥabāb<br />
ḥabāb<br />
G19/5 Oldı deryā-yı eşküme nisbet / Günbed-i çarḫ-ı nīl-reng ḥabāb<br />
G20/3 Ṭoḳınupdur bāde-i gül-gūna çeşm-i rūzgār / Sāġar üzre ṣanmañuz peydā olur yir yir ḥabāb<br />
ḥabāb<br />
G140/6 Bāḳıyā hem-dem ü hevā-dāruñ / Cām-ı gül-reng ile ḥabāb ḥabāb ḥabāb yiter<br />
G2/7 Ṭutarken cāmı nāşī gelse tāc ü günbed altında / Mey-i gül-rengi pinhān eyle ey ṣofī ḥabāb ḥabāb-āsā ḥabāb āsā āsā<br />
G117/1 Rindler cāmuñ ḥabāb ḥabāb-āsā ḥabāb āsā yüzine baḳdılar / Mey gibi sāḳī-i bezmüñ ayaġına aḳdılar<br />
G14/1 ʿĀrıżuñ āb-ı nābdur gūyā / Ẕeḳanuñ bir ḥabābdur ḥabābdur gūyā<br />
G377/2 Devr-i piyāle devlet-i Cemden ḫaber virür / Her bir ḥabāb ḥabābı ḥabāb<br />
remz ile bir tāc-dārdan<br />
G57/1 Baḳ cām-ı ʿīşa āyīne-i pür-ṣafā budur / Gel gör ḥabāb ḥabāb-ı ḥabāb sāġarı necm-i hüdā budur<br />
G269/1 Devrān ayaġın şöyle şikest itdi şarābuñ / Gūyā ki mey-i nāba gözi degdi ḥabābuñ<br />
ḥabābuñ<br />
G270/4 Ḫaymeler ḳurduġı dem ḳanı ḥabābuñ ḥabābuñ ʿīşa / İʿtidāl üzre görüp āb u hevāsın ḳadeḥüñ<br />
G472/1 Var ise geldi şarāb-ı laʿl-i nābuñ ʿaynına / Kim görinmez bāde-i gül-gūn ḥabābuñ ʿaynına<br />
G134/3 Irmaz gözini sāġar-ı meyden ḥabāb ḥabāb-vār ḥabāb ār ār / Her rūzgār-dīde ki ṣāḥib-naẓar geçer<br />
1. haber<br />
ḫaber ḫaber [9] [9]<br />
[9]<br />
M1/V/2 Yollarda ḳaldı gözlerümüz gelmedi ḫaber ḫaber / Ḫāk-i cenāb-ı südde-i devlet-meʾābdan<br />
G310/4 Nāfe-i müşgīn-i zülfinden ḫaber ḫaber ṣor Çīne var / Ey ṣabā geşt ü güẕār it kāʾinātı ṭurma yil<br />
G496/5 ʿAşḳ ile ser-mest olan bilmez dü ʿālemden ḫaber ḫaber ḫaber / Aña hergiz olmasa dünyā vü ʿuḳbā kāşkī<br />
G137/1 Ḫaber Ḫaber-i Ḫaber hecrüñ ile tende dil ü cān ditrer / Esicek bād-ı ḫazān berg-i dıraḫtān ditrer<br />
G346/2 Ḳāmetüñ nice ḳıyāmet ḳoparup eṭrāfa / Ne ḫaberler ḫaberler ṣalına serv-i ḫırāmānuñdan<br />
G277/5 Zāhidā rind-i ḫarābāta iñen ṭaʿn itme / Var ise ẕerre ḳadar sırr-ı ḳażādan ḫaberüñ<br />
ḫaberüñ<br />
G487/5 Ḫālüñ ḫaberleriyle ḫaberleriyle muʿaṭṭar ḳılur nesīm / Deşt-i Ḫutende nāfe-i misküñ dimāġını<br />
2. durum, hal<br />
G113/5 Laʿl-i nāb oldı göz yaşı āḫır / Bu ḫaber ḫaber gūş-ı dil-sitāne deger<br />
3. söz, laf (G163/4)<br />
G272/4 Çıḳmaz aġzuñdan ḫaber ḫaber ḫaber sırr-ı nihān-ı vaṣluña / ʿĀşıḳuñ rāzın derūn-ı cānda pinhān eyledüñ
ḫaber ḫaber almak almak almak [2] [2] Bkz. ‘ḫaber bilmek’ TS. C. III, s. 1892.<br />
G202/1 Gūş senüñ ḫaberlerüñ ḫaberlerüñ almaġa almaġa olsa çāremüz / Kāş ḳulaġumuz ḳadar eyleyelerdi pāremüz<br />
G342/3 Ḫaber Ḫaber-i Ḫaber būy-ı zülfüñ alınca / Ne hevālarda yeldi bād-ı nesīm<br />
ḫaber ḫaber çekmek çekmek [1] [1] ağzından laf çalmak<br />
G163/4 Açılma cām-ı bāde-i gül-gūna ġonca-vār / Nāzüklik ile laʿl-i lebüñden ḫaber çeker çeker<br />
ḫaber ḫaber virmek virmek [5]<br />
[5]<br />
1. söylemek, bildirmek<br />
G40/5 Gice tenhā işigi ḫākine yüzler süreyin / Ṣaḳınuñ kimse ḫaber ḫaber virmesün virmesün aġyāre meded<br />
G345/1 Bir ḫaber ḫaber vir vir ey ṣabā nʾoldı gül-istānum benüm / Kimler ile ṣalınur serv-i ḫırāmānum benüm<br />
2. hatırlatmak<br />
G304/4 Ḥüsn-i ruḫuñla luṭf-ı lebüñden ḫaber virür / Hep āb u tāb-ı cevher-i cām u ṣafā-yı mül<br />
G377/2 Devr-i piyāle devlet-i Cemden ḫaber ḫaber virür virür / Her bir ḥabābı remz ile bir tāc-dārdan<br />
3. müjde <strong>ve</strong>rmek<br />
K24/8 Yine gömgök tere batmış çıḳa geldi çemene / Nev-bahār irdi diyü virdi virdi ḫaberler ḫaberler sünbül<br />
Ḥabe Ḥabeş Ḥabe ş [1] [1] Habeşistan; bkz. ‘ʿabd-i Ḥabeşī’ md.<br />
K17/3 Döndi diyār-ı Rūma semenlerle ṣaḥn-ı bāġ / Gūyā sevād-ı mülk-i Ḥabe Ḥabeşdür Ḥabe şdür benefşe-zār<br />
ḥabīb ḥabīb [2] [2] sevgili<br />
G488/6 Sākinān-ı ḥarīm-i kūy-ı ḥabīb ḥabīb / Dilemezler riyāż-ı Rıḍvānı<br />
G333/5 Eger kūy-ı ḥabībe ḥabībe ḥabībe secde ḳılmaḳ cāʾiz olmasa / Cihānda secde-gāh olmazdı kūy-ı Muṣṭafā ḳıblem<br />
ḥabl ḥabl-i ḥabl i i met metīn met<br />
īn [1] [1] sağlam ip ‖ Kur’an-ı Kerim<br />
K23/30 Ser-rişte-i murādı nʾola elde bulsa ol / Ḥabl Ḥabl-i Ḥabl i met metīn met<br />
īn īn-i īn ʿahdüñe ḳılmışdur iʿtiṣām<br />
ḥabbetü’s ḥabbetü’s-sevd<br />
ḥabbetü’s sevd sevdā sevd ā [1] [1] çörekotu ‖ ben<br />
G6/3 Nedür bu ʿārıż u ḫadd ü nedür bu çeşm ü ebrūlar / Nedür bu ḫāl-i Hindūlar nedür bu ḥabbetüʾs ḥabbetüʾs-sevd<br />
ḥabbetüʾs<br />
sevd sevdā sevd<br />
ḫacālet ḫacālet [1] [1] utanç<br />
G514/3 Ḥarāretden dilinde lālenüñ dāġ / Ḫacāletden Ḫacāletden yüzinde güllerüñ ḫay<br />
1. tüccar, tacir<br />
ḫ˅āce ḫ˅āce [15]<br />
[15]<br />
G131/3 Çihresinden lebi yādıyla gelür dil gūyā / Şarḳdan ḫ˅āce gelür laʿl-i Bedaḫşān getürür<br />
G165/2 Metāʿ-ı vaṣluña cāndan ḫırīdār olmaḳ ister dil / Hemān ey ḫ˅āce ḫ˅āce ancaḳ şübhe hicrānuñda ḳalmışdur<br />
G541/3 Ṭoludur dil ḳafesi genc-i maḥabbetle bu gün / ʿAşḳ bāzārınuñ ey ḫ˅āce ḫ˅āce benem ṣarrāfı<br />
K1/19 Müştāḳ būy-ı ḫulḳına ʿaṭṭār-ı nev-bahār / Muḥtāc dest-i himmetine ḫ˅āce ḫ˅āce-i ḫ˅āce ḫazān<br />
G244/4 Şöyle bī-ḳıymet olur ʿāşıḳ-ı miḥnet-zede kim / ʿĀḳıbet hīçe ṣatar ḫ˅āce ḫ˅āce-i ḫ˅āce i bāzār-ı firāḳ<br />
G154/3 Gelmez vücūda naḳd-i viṣālüñ taṣavvurı / ʿAşḳuñ metāʿı ḫ˅āceleri ḫ˅āceleri çoḳ ziyān çeker<br />
2. hoca (müderris, mektep hocası, sufi, vaiz vb. bağlamında)<br />
G106/2 Her tāc olamaz faḳr u fenā şāhına ser-tāc / Terk ehlinüñ ey ḫ˅āce biraz başı ḳabadur<br />
G400/2 Destār-ı ḫ˅āce ḫ˅āce ḫırḳa-i ṣofī ridā-yı şeyḫ / Devr-i lebüñde mey-gedelerde yatur girev<br />
G508/2 Menʿ eyler imiş mesʾele-i ʿaşḳı müderris / Ey ḫ˅āce ḫ˅āce anuñ var ise yaḳlaşdı ḳażāsı<br />
G49/3 Ḫ˅āce Ḫ˅āce ursun başına destār-ı mermerşāhīyi / Lāubālī ʿāşıḳuñ farḳında bir sāġar yiter<br />
G141/1 Dil ḳayd-ı ʿaḳlı selb ideli şād olup gider / Ṣan ṭıfldur ki ḫ˅āceden ḫ˅āceden āzād olup gider<br />
G306/6 Rengīn varaḳlar aldı ele tā ki eyleye / Taḥrīr-i medḥ-i ḫ˅āce ḫ˅āce-i ḫ˅āce i ṣāḥib-<strong>ve</strong>ḳār gül<br />
514
Kt1/5 Eyledi keşf ile iẓhār-ı kerāmet keremüñ / İtdi müşkillerümüz ḫ˅āce ḫ˅āce-i ḫ˅āce i iḥsānuñ ḥal<br />
2.1. Filipeli Mahmut Efendi (Baba Efendi)<br />
K23/13 Peyk-i zamāne zer teberin dūşına alup / İrgürdi Ḫ˅āce Ḫ˅āce ḫidmetine ʿīddan peyām<br />
3. zengin<br />
G91/2 Ḥüsnüñ zekātınuñ eger ey ḫ˅āce ḫ˅āce-i ḫ˅āce i cemāl / Bir müsteḥaḳḳın ister iseñ işte ben faḳīr<br />
ḫ˅āce ḫ˅āce-i ḫ˅āce i ḫuceste ḫuceste-ḫıṣāl ḫuceste ṣāl [2]<br />
1. güzel ahlaklı hoca ‖ Kubad Paşa<br />
K20/15 Emīr-i şāh-naẓar dā<strong>ve</strong>r-i bülend-aḫter / Vezīr-i ḫūb-siyer ḫ˅āce ḫ˅āce-i ḫ˅āce<br />
i ḫuceste ḫuceste-ḫıṣāl<br />
ḫuceste ṣāl<br />
2. güzel ahlaklı hoca ‖ Ebussud Efendi<br />
K21/14 İmām-ı ṣaff-ı efāżıl emīr-i ḫayl-i kirām / Emīn-i dīn ü dü<strong>ve</strong>l ḫ˅āce ḫ˅āce-i ḫ˅āce i ḫuceste ḫuceste-ḫıṣāl<br />
ḫuceste ṣāl ṣāl<br />
ḫ˅āce ḫ˅āce-i ḫ˅āce i ʿālī ʿālī-mi ʿālī<br />
mi miḳdār mi ḳdār [1] [1] kadri yüce hoca ‖ Kadızade<br />
K25/39 İrdi söz ġāyete Bāḳī ne dimek lāzımdur / Ḥāl maʿlūm ḫod ey Ḫ˅āce Ḫ˅āce-i Ḫ˅āce i ʿālī ʿālī-mi ʿālī<br />
mi miḳdār mi ḳdār<br />
ḫ˅āce ḫ˅āce-i ḫ˅āce i ʿālī ʿālī-na ʿālī<br />
na naẓar na ẓar [1] yüce fikirli hoca ‖ Filipeli Mahmut Efendi (Baba Efendi)<br />
K22/16 Ḫ˅āce Ḫ˅āce-i Ḫ˅āce i i ʿālī ʿālī-na ʿālī<br />
na naẓar na ẓar ser-çeşme-i fażl u hüner / Dā<strong>ve</strong>r-i ferḫunde-aḫter kām-baḫş u kāmrān<br />
515<br />
ḫ˅āce ḫ˅āce-i ḫ˅āce i i rrūy<br />
r<br />
ūy ūy-ı ūy ı ı zem zemīn zem<br />
īn [1] [1] yeryüzünün efendisi/sahibi ‖ Kanuni Süleyman; ‘ḫ˅āce’nin ‘sahip,<br />
efendi’ anlamları <strong>ve</strong> bununla ilgili tanıklar için bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 246-247.<br />
Kt1/2 Ḫ˅āce Ḫ˅āce-i Ḫ˅āce i rrūy<br />
r<br />
ūy ūy-ı ūy ı zem zemīn zem<br />
īn pādişeh-i devr-i zamān / Ḫusrev-i Cem-ʿaẓamet dā<strong>ve</strong>r-i Cemşīd-maḥal<br />
ḫ ḫ ˅āce ˅āce-i ˅āce i yeg yegāne yeg<br />
āne [1] [1] Filipeli Mahmut Efendi (Baba Efendi)<br />
K23/28 Ey Ḫ˅āce Ḫ˅āce-i Ḫ˅āce i yeg yegāne yeg<br />
āne senüñ āsitānuña / Bāḳī kemīne bende geçer kemterīn ġulām<br />
ḥācet ḥācet ḳalmamak ḳalmamak [1] [1] (artık) ihtiyaç duyulmamak, gerek olmamak; bkz. ‘ne ḥācet’<br />
G1/2 Bir yirde ki pertev ṣala envār-ı tecellī / Ḥācet Ḥācet mi mi ḳalur ḳalur mihr ü meh-i en<strong>ve</strong>re cānā<br />
ḥācī ḥācī [2] [2] [2] hacı<br />
G10/3 Bir kez ṭavāfın itmegi biñ ʿömre virmezin / Ey ḥācī ḥācī saña Kaʿbe baña kūy-i dil-rübā<br />
G535/1 Kūyında göñül dāmen-i dil-dāre ṣarıldı / Ḥācī Ḥācī gibi kim Kaʿbede estāre ṣarıldı<br />
ḥācib ḥācib [1] [1] kaş<br />
K25/2 Āfitāb üzre meger ḫāme-i dest-i ḳudret / Çekdi bir med nitekim ḥācib ḥācib-i ḥācib rūy-ı dil-dār<br />
ḫadd ḫadd [17] [17] yanak/yanaklar<br />
G124/4 Naḳş-ı ḫadd ḫadd-i ḫadd lāle-reng ol ʿārıż-ı pākīzede / Berg-i güldür gūyiyā āb-ı zülāl üstindedür<br />
G213/2 Bulmaya ol ḫadd ḫadd-i ḫadd gül-gūn üzre ḫaṭṭuñ ḥāletin / Müşg-i terden yazsalar berg-i gül-i ḫandāne naḳş<br />
G431/1 ʿĀrıżuñ ḳılmış ḳażā hem-reng o ḫadd ḫadd-i ḫadd meh-<strong>ve</strong>şe / Gör ne yüzden imtizāc itdürmiş āb u āteşe<br />
K19/46 Düşse āyīnesine pertev-i nūr-ı ḫaddüñ ḫaddüñ / Vire ḫurşīd-i cihān-tāb gibi fer ḫātem<br />
G33/1 Baña ʿarż itmesün mihr-i seḥer ruḫ / Degül ḫaddüñ ḫaddüñ gibi ferḫunde ferruḫ<br />
G291/4 Yazıldı ḫaddüñ ḫaddüñ ḫaddüñ üzre ḫaṭuñ ẓāhir olmadın / Dirsem ʿaceb mi zülfüñe ṭuġrā-yı bī-mis̱āl<br />
G305/7 Bāḳī birinde görmedi ḫaddüñ ḫaddüñ leṭāfetin / Gül-zār-ı dehre gerçi gelüpdür hezār gül<br />
G61/3 Ḫaddüñ Ḫaddüñ ḳatında mihr-i felek bir zavalludur / Alnuñ yanında bedr ise bir sīr-i māhdur<br />
G476/1 Ḫaddüñ Ḫaddüñ ey meh şol ḫaṭ-ı reyḥānda / Sūre-i Veʾş-Şemsdür Ḳurʾānda<br />
G467/3 ʿAnberīn ḫaṭṭuñ anuñ sāyesidür ḫaddüñde ḫaddüñde / Kim göñül baġlamaz ol ṭurra-i ʿanber-sāye<br />
G547/1 Ḫaṭuñdur şām-ı ẓulmet gerdenüñdür şemʿ-i kāfūrī / Fürūzān olmaġa gül-nār ḫaddüñden alur nūrı<br />
K1/34 Ḳıldı sücūd ḫaddüñe ḫaddüñe ḳarşu gül ü semen / İtdi ḳıyām ḳāmetüñe serv-i būstān<br />
G92/2 Öykünse ḫaddüñe ḫaddüñe ne ġam ey āfitāb-ı ḥüsn / Māh-ı sipihr kemdür o ne yüzi ḳaradur
G53/2 Zülfüñ ḫamında ḫaddüñi ḫaddüñi ḫaddüñi ḫurşīde virmezin / Şemʿi nʾider şu kimse kʾanuñ şeb-çerāġı var<br />
G440/4 Seyr idelden gül-şen-i ḥüsnüñde ḳadd ü ḫaddüñi ḫaddüñi / Çekmez oldı ḫāṭırum serv ü çemenden cānibe<br />
G114/3 Yansa dāġ-ı sīnem üzre ḥasret-i ḫaddüñle ḫaddüñle nār / Nār nūr u nūr hūr u hūr pür-envār olur<br />
Mtl 16 Ḫaṭṭuñ ḫadüñ ḫadüñ yüzini ṭutmış nitekim ey cān / Ebr-i siyāh içinde gizlendi māh-ı tābān<br />
ḥadd ḥadd-i ḥadd i kem kemāle kem<br />
āle irmek irmek [1] [1] âşıklık mertebesine ulaşmak<br />
G235/4 İrmese İrmese ḥadd ḥadd-i ḥadd i kem kemāle kem<br />
āle ḳalsa dil mānend-i mis / Ġıll u ġışdan ṣāf u pāk altun ider iksīr-i ʿaşḳ<br />
ḥadden ḥadden efzūn efzūn efzūn [1] [1] haddinden fazla, çok fazla<br />
G73/1 Ḥadden Ḥadden efzūn efzūn mihrüm ol nā-mihribān bilmezlenür / Hep bilür çoḳ sevdügüm ammā hemān bilmezlenür<br />
ḥaddi ḥaddi pāyān pāyānı pāyān ı mı var! başı sonu mu var!<br />
G276/1 Giceler kāküli sevdāsı ile dil-dāruñ / Ḥaddi Ḥaddi pāyān pāyānı pāyān ı mı var var dūr u dırāz efkāruñ<br />
ḥadden ḥadden aaşmak<br />
a şmak [1] haddini aşmak, aşırı kaçmak<br />
G264/3 Leb-i laʿlüñle mey baḥs̱inde ġavġā ḥadden ḥadden aaşmışdur<br />
a şmışdur / İşitseñ ḳīl ü ḳāli şīşe-i ṣahbāyı söyletseñ<br />
ḥaddinden ḥaddinden tecāvüz tecāvüz eylememek eylememek [1] [1] haddini aşmamak ‖ haddini bilmek<br />
K5/20 Seḫā resminde ḥaddinden ḥaddinden tecāvüz tecāvüz eylemez eylemez deryā / Kef-i cūduñ ṭaşırġatmaz kerem vaḳtinde ʿummānı<br />
görevlileri)<br />
516<br />
ḫadem ḫadem [1] [1] maiyet (padişahın önünde <strong>ve</strong> yanında bulunan ‘rikāb-dār’ gibi teşrifat<br />
K16/8 Ol şeh-süvār-ı ʿarṣa-i iḳbāl ü baḫt kim / Şāhān-ı dehr atı öñince ḫadem ḫadem gibi<br />
ḫadeng ḫadeng [12] [12] ok<br />
G230/4 Atduñ ḫadeng ḫadeng fażl u belāġat nişānına / Tīr-i murāduña ola her maḳṣaduñ hedef<br />
K9/19 Dāġ-ı <strong>ve</strong>fā vü mihri göñülde şügüfte gül / Tīr-i ḫadengi ḫadengi cān-ı ʿadūda şikeste ḫār<br />
G77/6 Zaḫm-ı ḫadeng ḫadeng-i ḫadeng i i āh ile deldüm şu deñlü kim / Kef-gīre döndi günbed-i heft āsmānı gör<br />
G95/5 Bī-derd iken dil gūyiyā bir miġfer-i pūlād idi / Şimdi ḫadeng ḫadeng-i ḫadeng i cevr ile tāc-ı ḳalender kendidür<br />
G142/1 Hecr-i laʿlüñle dem-ā-dem göz yaşı mey-gūn olur / Dīde dilden dil ḫadeng ḫadeng-i ḫadeng i ġuṣṣadan pür-ḫūn olur<br />
G228/4 Zaḫm-ı ḫadeng ḫadeng-i ḫadeng i yār saʿādet nişānıdur / Sīnem ideydi ol ḳaşı ya kāşkī hedef<br />
G290/4 Şemşīr-i hecr yaralarıdur elem viren / Zaḫm-ı ḫadeng ḫadeng-i ḫadeng i ḳavs-ı ḳażā ol ḳadar degül<br />
G382/6 Ey çarḫ gerçi cānuma geçdi cefāñ oḳı / Ammā ḫadeng ḫadeng-i ḫadeng ḫadeng i āhuma sen de nişānesin<br />
G411/4 Ġoncalarla zeyn olınmış naḫle döndi ḳāmetüm / Şöyle ġarḳ itdi ḫadeng ḫadeng-i ḫadeng i yār peykān zaḫmına<br />
G477/4 ʿAşḳ ehline ḫadeng ḫadeng-i ḫadeng belā nā-gehān irer / Tīr-i ḳażādan umma ḫalāṣ iḥtirāz ile<br />
G486/1 Cism-i żaʿīf ü zārı görüp yār bilmedi / Geçdi ḫadeng ḫadeng-i ḫadeng ġamze-i dil-dūzı ilmedi<br />
G265/2 Ḫadeng Ḫadeng-i Ḫadeng āhumuñ eflāke seyr ider güẕerin / Ḥicābı şöyle çeker yirlere geçer nā<strong>ve</strong>k<br />
ḥadī ḥadīs̱ ḥadī s̱ [8]<br />
[8]<br />
1. yeni, taze (‘ḳadīmī’ karşıtlığında)<br />
G186/1 Dil-i maḥzūna vuṣlatdan firāḳ-ı dil-rübā yigdür / Cihānda yār-i ḥā ḥādis̱ ḥā ḥādis̱<br />
dis̱den dis̱ den den ḳadīmī āşinā yigdür<br />
2. söz<br />
G241/5 ʿĀşıḳ ḥadī ḥadīs̱ ḥadī ḥadīs̱<br />
s̱-i s̱ cām-ı lebüñ alsa aġzına / Meclisde çoḳ laḳırdamasun sāḳıyā ḳabaḳ<br />
G361/5 Yanup yaḳılmaġ ister kimse yoḳ yanuñca ey Bāḳī / Ḥadī Ḥadīs̱ Ḥadī Ḥadīs̱<br />
s̱-i s̱ ‘aşḳ-ı ‘ālem-sūz-ı yāri ya ne söylersin<br />
3. bahis, konu<br />
G405/4 Ṣofī gelicek açma ṣaḳın ʿaşḳ ḥadī ḥadīs̱ ḥadī ḥadīs̱<br />
s̱in s̱ in / Dānā-dil iseñ sırruñı nā-dāne ṭuyurma<br />
G264/4 Ḥadī Ḥadīs̱ Ḥadī Ḥadīs̱<br />
s̱-i s̱ ʿaşḳı ḥarf u lafẓ ile ḳılmaz edā ammā / Ne raʿnā söyler ol maʿnāyı çeng ü nāyı söyletseñ<br />
G336/2 Ḥadī Ḥadīs̱ Ḥadī Ḥadīs̱<br />
s̱-i s̱ tār-ı zülfüñden faḳīhe bir süʾāl itdüm / Cevāba ḳādir olmadı ḥerīfi endbend itdüm
4. kılıçların üzerine hakkedilen hadis<br />
K5/12 İner Seyf āyeti gibi ser-i aʿdāya şemşīri / Ḥadī Ḥadīs̱ Ḥadī Ḥadīs̱<br />
s̱-i s̱ tīġ-i pulādın nice şerḥ ide Kirmānī<br />
5. sohbet<br />
K27/17 Düḫūl-i meclis-i ḫāṣına ruḫṣat mümkin olmazsa / Buḫārīden gelür diñler ḥadī ḥadīs̱ ḥadī<br />
s̱ s̱in s̱ in ṭālib-i maʿnā<br />
Ḥadī Ḥadīs̱ Ḥadī s̱ ü ü Ḳu Ḳurʾān Ḳu ʾān [1] Hadis <strong>ve</strong> Kur’an<br />
K2/39 Ḫākden ḳaldur eyā dā<strong>ve</strong>r-i dīn-per<strong>ve</strong>r kim / Nusḫadur cümle ser-ā-pāy Ḥadī Ḥadīs̱ Ḥadī s̱ ü ü Ḳurʾān<br />
ḫafā ḫafā [1] [1] gizli, sırlı<br />
G80/3 Ḫaṭṭ-ı ruḫuñ ki daḫı ḥicāb-ı ḫafādadur ḫafādadur / ʿAşḳ ehlinüñ efendi görinmez belāsıdur<br />
ḫafeḳān ḫafeḳān [2]<br />
[2]<br />
1. çakış (şimşeğin çakması bağlamında)<br />
G545/3 Bir cāy-ı ḫaṭar olmasa ʿālemde nedendür / Ebrüñ bu gözi yaşı vü berḳuñ ḫafeḳān ḫafeḳānı ḫafeḳān<br />
2. çarpıntı ‖ sıkıntı<br />
G319/1 Laʿlüñ göricek ḳana döner gözden aḳanum / Oynar yüregüm derd ile diñmez diñmez diñmez ḥafeḳānum<br />
ḥafeḳānum<br />
ḥafeḳānum<br />
ḫafīf ḫafīf gelmek gelmek [1] [1] az çekmek (kilo bakımından)<br />
K20/26 Kef ile gerçi terāzū-yı ʿaḳla urmış idüm / Ḫafīf Ḫafīf Ḫafīf geldi geldi ḳatı keffe-i seḥāb-ı s̱iḳāl<br />
517<br />
ḥāf ḥāfıẓ-ı ḥāf ı ddīn<br />
d<br />
īn īn-i īn i ḳavī ḳavī [1] [1] [1] Allahın dininin muhafızı (‘nebevī’ paralelliğinde ‘ḳavī’ esmâ-i<br />
hüsnâ’dan) ‖ Kanunî Süleyman<br />
K2/11 Ḥāf Ḥāfıẓ-ı Ḥāf ı ddīn<br />
d<br />
īn īn-i īn ḳavī ḳavī ḥāmī-i şerʿ-i Nebevī / Ṭāyiʿ-i emr-i Ḫudā tābiʿ-i naṣṣ-ı Ḳurʾān<br />
ḫ˅ ḫ˅āh ḫ˅ āh u u nā nā- nā ḫ˅ ḫ˅āḫ ḫ˅ [1] [1] [1] ister istemez, zoraki<br />
G399/2 ‘Ārıż-ı gül-gūnuñuñ dā’im ḫaṭ-ı fermānına / Ḫ˅ Ḫ˅āh Ḫ˅ āh u u nā nā- nā ḫ˅ ḫ˅āḫ ḫ˅ eyler ol zülf-i semen-bū ser-fürū<br />
ḥāʾil ḥāʾil olmak olmak [1] [1] araya girmek<br />
G298/4 Cān cāna olurduḳ dem-i vuṣlatda senüñle / Sīnem eger ey rūḥ-ı revān olmasa olmasa ḥāʾil<br />
ḥāʾil<br />
ḥakk ḥakk itmek itmek [1] [1] silmek, kazımak ‖ ‘defterden silmek’; bkz. ‘nāmeden ḥakk itmek’ md.<br />
G274/1 Devr-i laʿlüñde ümīdüm bu ki ḥakkāk-i felek / Gevherüñ nāmın ide ide ṣafḥa-i ʿālemden ḥak ḥak<br />
ḥak<br />
1. Allah<br />
ḥaḳ(ḳ) ḥaḳ(ḳ) ḥaḳ(ḳ) [20] [20] bkz. ‘Ḥażret-i Ḥaḳ’, ‘Cenāb-ı Ḥaḳḳ’, ‘dād-ı Ḥaḳḳ’, ‘der-gāh-ı Ḥaḳḳ’ md.<br />
M1/VIII/1 Ḳılduḳça Şāh-ı ʿāleme Ḥaḳ Ḥaḳ fażl u raḥmeti / Virsün cihānda Ḥażret-i Pāşāya devleti<br />
M4/III/1 Ṭāʿat-i Ḥaḳ Ḥaḳ mūnis-i bezm-i beḳādur ʿāḳıbet<br />
G230/3 Ḥaḳ Ḥaḳ virdi saña devlet ü baḫt u saʿādeti / Baġlarsa nʾola ḳarşuña ehl-i kemāl ṣaf<br />
G243/5 Ḫūbdur ḥüsn-i ʿamel taḳvā vü ṭāʿat gerçi kim / Māniʿ olmaz nesne ey Bāḳī olınca feyż-i Ḥaḳ Ḥaḳ<br />
Ḥaḳ<br />
G162/5 Ḳalem-i ṣunʿ-ı Ḥaḳda Ḥaḳda sehv olmaz / Öyle idrāk idenler aḥmaḳdur<br />
K16/10 Ḥaḳdan Ḥaḳdan niyāzum ol ki ʿadūsı zamānede / Rāḥat yirini bulmaya kūy-ı ʿadem gibi<br />
M3/IV/4 Ṣāḥib-i fażl u kemālüñ virdi ḥaḳḳın rūzgār / Ol kemāl-i fażl-ı Ḥaḳdan Ḥaḳdan luṭfa mażhardur gelen<br />
G215/5 Temennā ḳılsa Bāḳī sen şehüñ vaṣlın nʾola Ḥaḳdan Ḥaḳdan / Ne deñlüyse umar cāndur ṭutalum kim muḥāl olmış<br />
G348/7 Ḥaḳdan Ḥaḳdan isterseñ naʿīm-i cāvidānı iste kim / Gördüñ işitdüñ beḳā-yı ʿömr ü devlet neydügin<br />
G386/2 Bāġ-ı bihişt-i kūyına yāruñ irem diyü / Ḥaḳdan Ḥaḳdan hemīşe uçmaġa bāl ü per isterin<br />
G398/10 Cihān enfās-ı müşgīnüñle ṭoldı / Saña Ḥaḳdan Ḥaḳdan Ḥaḳdan ʿaṭādur Bāḳıyā bu<br />
G420/6 Bāṭıl hemīşe bāṭıl u bīhūdedür <strong>ve</strong>lī / Müşkil budur ki ṣūret-i Ḥaḳdan Ḥaḳdan Ḥaḳdan ẓuhūr ide<br />
G172/5 Nūr-ı Ḥaḳdur Ḥaḳdur Ḥaḳdur çü meẓāhirdeki eşyā Bāḳī / Görinen arada bu ṣūret-i esbāb nedür<br />
K2/26 Luṭf-ı Ḥaḳḳ Ḥaḳḳ ile bu gün oldı eyā kān-ı kerem / Bir nice faẓl senüñ şān-ı şerīfüñde ʿayān
K14/34 Niyāz it Ḥaḳḳa Ḥaḳḳa ey Bāḳī vücūdın ḥıfẓ ide Bārī / Ḫaṭālardan nigeh-dār olsun ol Dārā-yı devrānı<br />
G271/7 Umūruñ Ḥaḳḳa Ḥaḳḳa tevfīz it te<strong>ve</strong>kkül eyle ey Baḳī / Ki cāy-ı ilticā olmaz cenāb-ı Kibriyādan yig<br />
G192/3 Biz müttekā-yı zer-keş-i cāha ṭayanmazuz / Ḥaḳḳuñ Ḥaḳḳuñ Ḥaḳḳuñ kemāl-i luṭfınadur istinādumuz<br />
2. doğru<br />
G3/1 Yār işiginde dinildi ʿāşıḳ-ı şeydā baña / Ḥaḳ Ḥaḳ Ḥaḳ dimişler tenzilü’l-esmāʾü min ṣavbiʾs-semā<br />
3. hakkını <strong>ve</strong>rme<br />
G57/7 Bāḳī kelāmı cümleden aʿlā edā eder / Ḥaḳḳ Ḥaḳḳ-ı Ḥaḳḳ suḫanda ḥāṣıl efendi edā budur<br />
4. için<br />
G278/2 Dil-dādelerüñ ḥaḳḳ ḥaḳḳına ḥaḳḳ ına söz geçmedi hergiz / İnṣāf ʿaceb teng imiş ey ġonca dehānuñ<br />
ḥaḳ ḥaḳ ḥaḳ budur ki [7] [7] doğrusu, gerçekte, aslında<br />
G61/6 Sulṭān-ı ʿaşḳa bende ṣatar şimdi kendüyi / Bāḳī de ḥaḳ ḥaḳ ḥaḳ budur ki ʿaceb pādişāhdur<br />
G313/1 Ālet-i ḥüsni mükemmel ḳad-i dil-cū da güzel / Ol siyeh gözler ile ḥaḳ ḥaḳ bu bu ki ki ebrū da güzel<br />
K6/17 Ḳanı ol gelmez diyü baḥs̱ eyleyen cāhilceler / Ḥaḳ Ḥaḳ budur budur kim kim ʿāḳıle anlar ḳatı nā-dān gelür<br />
K10/13 Cānına minnet bilür Dārāyı der-bān eylese / Ḥaḳ Ḥaḳ Ḥaḳ bu bu bu kim kim Dārā degül yanınca İskender bile<br />
G56/3 Eylese cevr ü cefā mihr ü <strong>ve</strong>fādur ġāyeti / Ḥaḳ Ḥaḳ budur budur kim kim kim ʿāşıḳ-ı ġam-ḫ˅āra ġāyet ḫoş gelür<br />
G85/7 Ḥaḳ Ḥaḳ Ḥaḳ budur budur Bāḳī naẓīr olmaz bu muʿciz naẓmuña / Şiʿre āġāz itseler şimden girü seḫḫārlar<br />
G88/4 Ḫāk-i rehüñ ṣabā yili ʿāşıḳa armaġān ider / Ḥaḳ Ḥaḳ bu bu ki ki ki ayaġuñ tozı tuḫfe-i rūzgārdur<br />
Ḥaḳ Ḥaḳ ḳullar ḳulların ḳullar ın ṣaḳlasun! ṣaḳlasun! [1] [1] [1] Allah kullarını korusun! (dua sözü)<br />
G394/5 Pīre-zāl-i dehre Bāḳī kimse muḥtāc olmasun / Ṣaḳlasun Ṣaḳlasun Ḥaḳ Ḥaḳ ḳullar ḳulların ḳullar ḳulların<br />
ın nā-merde muḥtāc olmadan<br />
Ḥaḳ Ḥaḳ Teʿālā Teʿālā Teʿālā [1] [1] yüce Allah<br />
G162/7 Ṭāʿat u maʿṣıyet ʿibāde çıḳar / Ḥaḳ Ḥaḳ Teʿālā Teʿālā Ġānī-i Muṭlaḳdur<br />
Ḥaḳ Ḥaḳ Teʿālā Teʿālā Teʿālā ḥa ḥażreti ḥa żreti [1] [1] yüce Allah<br />
M3/V/3 Kār-gāh-ı dīn ü devletde düşen düşvār işin / Ḥaḳ Ḥaḳ Teʿālā Teʿālā ḥa ḥażreti ḥa żreti luṭfından āsān eylesün<br />
ḥaḳḳ ḥaḳḳını ḥaḳḳ ını virmek [2]<br />
1. hakkını teslim etmek<br />
M3/IV/4 Ṣāḥib-i fażl u kemālüñ virdi virdi virdi ḥaḳḳ ḥaḳḳın ḥaḳḳ ın rūzgār / Ol kemāl-i fażl-ı Ḥaḳdan luṭfa mażhardur gelen<br />
2. (sözü) güzel söyleme<br />
G162/8 Virdi Virdi ḥaḳḳ ḥaḳḳ-ı ḥaḳḳ edāyı maʿnāya / Ḳavl-i Bāḳī ki mā-bihiʾl-ḥaḳdur?<br />
ḥaḳḳ ḥaḳḳıçün ḥaḳḳ ıçün [1]<br />
K4/19 Belālardan emīn olsun cihānda / İlāhī izzetüñ ḥaḳḳ ḥaḳḳıçün ḥaḳḳ ıçün āmīn<br />
ḥaḳ ḥaḳ-şin ḥaḳ şin şinās şin ās [1] hak gözeten, hak bilir<br />
Kt9/2 Ḥaḳ Ḥaḳ-şin Ḥaḳ şin şinās şin ās ehl-i naẓar yārānuñ / Ayaġı tozı ser-efgendesiyüz<br />
1. toprak<br />
ḫāk ḫāk [61]<br />
[61]<br />
K6/7 Bulsa cām-ı laʿl-i cān-baḫş-ı lebüñden cürʿa ḫāk ḫāk ḫāk / Ḫāk içinde mürde-i ṣad-sāle cisme cān gelür<br />
M1/I/3 Āḫır mekānuñ olsa gerek cürʿa gibi ḫāk ḫāk / Devrān elinden irse gerek cām-ı ʿīşa seng<br />
G139/4 Şu māhī gibi kim ḫāk ḫāk üzre düşmiş ṣudan ayrılmış / Zülāl-i tīġ-i dil-berden cüdā cismünde cān ditrer<br />
G275/3 Zīr-i ḫāk ḫāk olsa gerek menzilüñ āḫır nʾidelüm / Māline mālik imişsin ṭutalum Ḳārūnuñ<br />
G309/1 Ehl-i tecrīd ki kūyuñda yiri ḫāk ḫāk degül / Pāye-i ḳadri Mesīḥā gibi eflāk degül<br />
G311/7 Nūş itmeyince cürʿa-i şāh-ı cihānı ḫāk ḫāk / Kān içre ḥāṣıl olmadı kāmil-ʿayār laʿl<br />
518
G321/4 Dildür saña ʿarż itmege aḥvālümi gūyā / Ḳabrümdeki ḫāk ḫāk üzre biten tāze giyāhum<br />
G349/1 Olur sebze-zār-ı hüner ḫāk ḫāk ḫāk olan / Nem-i eşk ile ḫāki nem-nāk olan<br />
G539/5 Ẕikrüñi dilden düşürmez sebze-i ḫāküm ḳaçan / Dāne-<strong>ve</strong>ş dihḳān-ı devrān zīr-i ḫāk ḫāk eyler beni<br />
K6/7 Bulsa cām-ı laʿl-i cān-baḫş-ı lebüñden cürʿa ḫāk / Ḫāk Ḫāk içinde mürde-i ṣad-sāle cisme cān gelür<br />
G69/3 Āb-ı zülāl-i vaṣluña muḥtāc tenhā dil degül / Ḫāk Ḫāk üzre ḳalmış ḫuşk-leb deryā-yı ʿUmmān teşnedür<br />
Kt20/2 Künc-i ʿuzlet iḫtiyār idüp varup bir gūşede / Ḫāk Ḫāk bilüp kendözin ölmezden ev<strong>ve</strong>l ḫāk ide<br />
M1/III/6 Mürġ-i revānı göklere irdi hümā gibi / Ḳaldı ḥażīż-i ḫākde bir iki üstüḫān<br />
G176/4 Gūyiyā yir yir açılmış lālelerdür ḫākde ḫākde / Sīne üstinde görinen tāze tāze dāġlar<br />
G289/4 Aḳar ṣu gibi irmege bir baḥr-i kāmile / Seyr it basīṭ-i ḫākde ḫākde seyyāḥ-ı ʿālem ol<br />
K15/5 İrişdi ḫākden ḫākden būy-ı baḫūr-ı Meryem eflāke / Muʿaṭṭar eyledi göklerde dāmān-ı Mesīḥāyı<br />
G316/1 İrişdüm baḥre cūy-āsā basīṭ-i ḫākden ḫākden geçdüm / Bisāṭ-ı ḳurbe irdüm çenber-i eflākden geçdüm<br />
K9/18 Devrān basīṭ-i ḫāke ḫāke niçün ṣaldı ferş-i sīm / Devrinde tā ki irmeye bir ḫāṭıra ġubār<br />
G99/4 ʿUşşāḳı zīr-i ḫāke ḫāke iletse nʾola ġamuñ / Derd-i maḥabbet ehl-i dilüñ yār-ı ġārıdur<br />
G151/3 Ayaġuñ altına baḳ eyle naẓar ben ḫāke ḫāke / Şeh-süvārum yiter itdüñ beni pā-māl yiter<br />
G401/3 Ruḫsār-ı zerdi ḫāke ḫāke ḫāke bulaşmış benüm gibi / Beñzer ayaġı ṭopraġına sürdi māh rū<br />
G419/3 Basīṭ-i ḫāke ḫāke bir ġarrā bisāṭ-ı nev ṣalup āẕer / Girihler baġladı bād-ı ṣabā āb-ı revān üzre<br />
G66/4 Ābı ḫoş ḫāki ḫāki hevā ehline ġāyet dil-keş / ʿĀlemüñ kūy-ı ḫarābāt bir aʿlā yiridür<br />
K7/10 Jāle ḳıldı her kenārı ṣāhil-i baḥr-i ʿAden / Lāle ḫāk ḫāk-i ḫāk i i gül-şeni kān-ı Bedaḫşān eyledi<br />
K8/14 Dilerse aḳıdur āb-ı revānı ḫāk ḫāk-i ḫāk i Tebrīze / Dilerse ḫāk ḫāk-i ḫāk i Tebrīzi döker āb-ı revān üzre<br />
G69/6 Giryān o Leylī-<strong>ve</strong>ş nʾola ṣaḥrāya ṣalsa Bāḳīyi / Mecnūnuñ āb-ı çeşmine ḫāk ḫāk-i ḫāk<br />
i beyābān teşnedür<br />
G399/1 İtdürür zühhāda ol miḥrāb-ı ebrū ser-fürū / Ḳıldurur ʿuşşāḳa ol ḫāk ḫāk-i ḫāk i ser-i kū ser-fürū<br />
G422/7 İşigüñ ṭaşı ile ḫāk ḫāk-i ḫāk i i ḥarīmüñ besdür / Bāḳī-i ḫaste-dile bāliş ü bister yirine<br />
G462/3 Güller bitüre gül-şen ola ḫāk ḫāk-i ḫāk i mezārum / Peykānuñ eger ṣu sepelerse tozum üzre<br />
G323/3 İçelüm laʿl-i müẕābı ṣaçalum cürʿaları / Ḫāk Ḫāk-i Ḫāk i gül-zārı bu gün kān-ı Bedaḫşān idelüm<br />
G548/5 Dirhem-i eşküm dükenmez nice demdür Bāḳıyā / Ḫāk Ḫāk-i Ḫāk i cismümdür meger kim māl-i Ḳārūnuñ yiri<br />
G30/3 Neden bu menzil-i ḫākīde ḫākīde ḫākīde ārām iḫtiyār itmek / Senüñ cāndur yirüñ ey tīr-i dil-ber sen bedenden geç<br />
K22/18 Ayaġı ṭopraġıdur küḥl-i cevāhir encüme / Āsitānı ḫākidür ḫākidür ḫākidür iklīl-i farḳ-ı Farḳadān<br />
G523/2 Ṣaçıldı cürʿa-i cām-ı maḥabbet bāġ-ı Rıḍvāna / Ṣuyın Kevs̱er nebātın ney-şeker ḫākin ḫākin ʿabīr itdi<br />
K24/19 Olamaz reh-güẕeri ḫākine ḫākine ḫākine hem-pā ʿanber / İdemez ṭurrasına kendüyi hem-ser sünbül<br />
G539/5 Ẕikrüñi dilden düşürmez sebze-i ḫāküm ḫāküm ḳaçan / Dāne-<strong>ve</strong>ş dihḳān-ı devrān zīr-i ḫāk eyler beni<br />
G3/2 Ḫākümi Ḫākümi ide sifāl-i sünbül ü reyḥān felek / Gitmeye başdan hevā-yı būy-ı zülf-i dil-rübā<br />
G210/3 Ḫākümi Ḫākümi kūy-ı yāre irgürdüñ / Ṭurma ey bād-ı ṣubḥ olup esen es<br />
2. yer<br />
K7/25 Anlar itdi ḫākden ḫākden eflāke gerçi ser-firāz / Menzilin şāh-ı cihān eyvān-ı Keyvān eyledi<br />
K10/5 Küşte-i şemşīr-i ʿaşḳuñ ḫākden ḫākden ḫākden ḳaldursalar / Teng ola ṣaḥrā-yı ʿālem ʿarṣa-i maḥşer bile<br />
M2/II/6 Cism-i pākin götürüp ḫākden ḫākden aldı Rıḍvān / Döşedi ḫ˅āb-gehin ġurfe-i ġufrān üzre<br />
K2/39 Ḫākden Ḫākden ḳaldur eyā dā<strong>ve</strong>r-i dīn-per<strong>ve</strong>r kim / Nusḫadur cümle ser-ā-pāy Ḥadīs̱ ü Ḳurʾān<br />
G378/2 İltifāt eylese üftādelere yāre ne ʿār / Ḫākden Ḫākden pertev-i ḫurşīd-i cihān-tāba ne şeyn<br />
G502/2 Kāşkī cānı ṣaçuñ dārına ber-dār itseñ / Ḫākden Ḫākden refʿ idi bī-çāreye rifʿatler idi<br />
G347/4 Çekilmiş ḳaddüñ eflāke dökilmiş sünbülüñ ḫāke ḫāke / Leṭāfet gül-şeninde bir nihāl-i sāye-güstersin<br />
G387/4 Şükr-i Ḫudāya başın açar lāle-i çemen / Rūy-ı niyāzı ḫāke ḫāke sürer berg-i yāsemīn<br />
G464/1 Çıḳar eflāke derūnum şereri döne döne / Dökilür ḫāke yaşum ḳaṭreleri döne döne<br />
G349/1 Olur sebze-zār-ı hüner ḫāk ḫāk olan / Nem-i eşk ile ḫāki nem-nāk olan<br />
519
G483/5 Gözüme ḫāk ile yeksān görinür dürr ü güher / Ḫāke yaş dökse ḳaçan çeşm-i güher-pāşları<br />
3. eşik<br />
K7/31 Secde-gāh itsün cihāna ḫāk ḫāk-i ḫāk i der-gāhuñ o kim / Āsitānuñ ḳıble-i iḳbāl-i şāhān eyledi<br />
M1/II/2 Gerdūn ayaġı tozına eylerdi ser-fürū / Dünyāya ḫāk ḫāk-i ḫāk i bār-gehi secde-gāh idi<br />
G65/3 Göñül ḫāk ḫāk-i ḫāk i ḥarīm-i āsitānuñ ārzū eyler / Derūn-ı dilde niyyet āb-ı Zemzemden muṣaffādur<br />
G113/4 Zer-i nāb oldı rūy-ı zerd ammā / Ḳaçan ol ḫāk ḫāk-i ḫāk i āsitāne āsitāne deger<br />
G271/5 Güşāyiş gerd-i rāhuñdan yitişdi dīde-i cāna / Ṣafā-yı ḫāk ḫāk-i ḫāk i der-gāhuñ cilā-yı tūtiyādan yig<br />
G285/2 Secde-i ḫāk ḫāk-i ḫāk i ser-i kūyuñla māh-ı çār-deh / Çihre-i zerdin ġubār-ālūde ḳılmış bir ẕelīl<br />
G350/5 Nis̱ār itdümse ḫāk ḫāk-i ḫāk i i der-gehinden ġayra ey Bāḳī / Cihānda lüʾlū-yı mens̱ūr-ı naẓmum hep hebā olsun<br />
M1/II/4 Ḫāk Ḫāk-i Ḫāk i cenāb-ı ḥażreti der-gāh-ı devleti / Fażl u belāġat ehline ümmīd-gāh idi<br />
G216/4 Ḫāk Ḫāk-i Ḫāk i ḥarīm-i kūyuñ bir lāle-zāre dönmiş / Ḫūn itdügüñ cigerler hep pāre pāre düşmiş<br />
G289/6 Ḫāk Ḫāk-i Ḫāk i ḥarīm-i ḥürmet-i kūyın maḳām idin / Erkān-ı Kaʿbe gibi muʿazzez mükerrem ol<br />
4. toz<br />
K12/8 Ayaġı ṭopraġı tāc-ı ser-i eşrāf-ı cihān / Sürme-i ḫāk ḫāk-i ḫāk i rehin dīde-i aʿyāne çeker<br />
5. memleket<br />
G292/5 Ḫıṭṭa-i Rūmdadur ʿırḳ-ı nihāl-i iḳbāl / Özleme ḫāk ḫāk-i ḫāk i i Ḫorāsān u ʿIrāḳı berü gel<br />
ḫāk ḫāk ü ü zer zer [1] [1] toprak <strong>ve</strong> altın<br />
G149/4 İzüñ tozına urmış rūy-ı zerdin ʿāşıḳ-ı şeydā / Fenā ehli ḳatında ḫāk ḫāk ü ü zer zer yaʿnī ber-ā-berdür<br />
ḫāk ḫāk-i ḫāk i cen cenāb cen<br />
āb [9] eşik<br />
K7/26 Ḫıdmet-i ḫāk ḫāk-i ḫāk i cen cenāb cen<br />
āb ābından āb ından gelen ḳadr ü şeref / Ser-firāz-ı ehl-i dil mümtāz-ı aḳrān eyledi<br />
K7/22 ʿAbd-i Memlūkī gibi ḫāk ḫāk-i ḫāk i cen cenāb cen<br />
āb ābı āb ḫıdmetin / Seyyid-i ṣāḥib-<strong>ve</strong>lāyet Ḫān-ı Gīlān eyledi<br />
G60/7 Kīmyādur Bāḳıyā ḫāk ḫāk-i ḫāk i cen cenāb cen<br />
āb āb-ı āb mey-fürūş / Āsitānı ḫidmetinden ḳaçma bir devletlüdür<br />
G74/7 İdeli ḫāk ḫāk-i ḫāk i cen cenābuñ cen<br />
ābuñ ābuñ ruḫ-ı Bāḳīde es̱er / Baḳsa āyīne-i idrāke tesellī görinür<br />
G213/6 Rūy-ı zerd ü eşk-i ḫūnīnüñle ey Bāḳī yüri / Yaza gör ḫāk ḫāk-i ḫāk i cen cenāb cen<br />
āb āb-ı āb Ḥażret-i Sulṭāne naḳş<br />
M1/V/2 Yollarda ḳaldı gözlerümüz gelmedi ḫaber / Ḫāk Ḫāk-i Ḫāk i cen cenāb cen<br />
āb āb-ı āb südde-i devlet-meʾābdan<br />
G218/2 Bir secde ile ḳıldı ruḫ-ı āfitābı zer / Ḫāk Ḫāk-i Ḫāk i cen cenāb cen<br />
āb āb-ı āb dost ʿaceb kīmyā imiş<br />
G377/5 Bāḳī yitişdi gözlerüñ aydın nesīm-i ṣubḥ / Ḫāk Ḫāk-i Ḫāk i cen cenāb cen<br />
āb āb-ı āb sāye-i Per<strong>ve</strong>rdigārdan<br />
G416/2 Çeşm-i ümīdi eyledi rūşen nesīm-i ṣubḥ / Ḫāk Ḫāk-i Ḫāk i cen cenāb cen<br />
āb āb-ı āb sāye-i Per<strong>ve</strong>rdigār ile<br />
ḫāk ḫāk-i ḫāk i der [11] kapı ‖ eşik<br />
K2/20 Tāc-dārā başına teng ola tāc-ı Dārā / Ḫidmet-i ḫāk ḫāk-i ḫāk i derüñ bilmez ise rifʿat-i şān<br />
K18/26 Dāmenin dürr ü cevāhirle pür itdi gül-i ter / Ki ide ḫāk ḫāk-i ḫāk i der der-i der<br />
Ḥażret-i Pāşāya nis̱ār<br />
K24/17 Yine ferrāş-ṣıfat destine cārūb almış / Ki ide ḫidmet-i ḫāk ḫāk-i ḫāk i der der-i der<br />
dā<strong>ve</strong>r sünbül<br />
G115/3 Şöyle fütāde mestem ḫāk ḫāk-i ḫāk i der der-i der<br />
muġānda / Görenler āsitān-ı mey-ḫānedür ṣanurlar<br />
G261/5 Bāḳıyā mey-gedenüñ ehl-i ḫarābāt içre / Ḫidmet-i ḫāk ḫāk-i ḫāk i deri devlet-i Dārādan yig<br />
G294/4 Ārzū eylemezin salṭanat-ı dünyāyı / Ḫidmet-i ḫāk ḫāk-i ḫāk i der der-i der<br />
yār yiter cāh u celāl<br />
G434/1 Ḳorḳum oldur göz dege ḫāk ḫāk-i ḫāk i der der-i der<br />
cānānuma / Yoġsa küḥl-āsā çekerdüm çeşm-i ḫūn-efşānuma<br />
G462/4 Gözden ṣaḳınur ḫāk ḫāk-i ḫāk i i derin beñzer o māhuñ / Āhum dütüni perde çeker yılduzum üzre<br />
G464/6 Dīde-i encüme küḥl olmaġ içün eflāke / Gird-bād ile çıḳar ḫāk ḫāk-i ḫāk i deri döne döne<br />
Mtl 3 Ḫayliden ḳaldı göñül ḫāk ḫāk-i ḫāk i der der-i der<br />
cānāndedür / Mübtelā-yı derd ü ġam bir ʿāciz ü der-māndedür<br />
K23/29 Ḫāk Ḫāk-i Ḫāk i i derüñ sücūdın ider bir fütādedür / Luṭf eyle dest-gīri ol itsün biraz ḳıyām<br />
ḫāk ḫāk-i ḫāk i ḳadem ḳadem [3] [3] ayağı tozu/toprağı ‖ eşik<br />
520
G298/2 Ḳaddüm gibi ḫāk ḫāk-i ḫāk i ḳademüñ ḳademüñ öpdi naʿl-çeñ / Meşhūrdur eʾd-dālü ʿaleʾl-ḫayri ke-fāʿil<br />
G326/5 Bāḳī nis̱ār-ı ḫāk ḫāk-i ḫāk i ḳadem ḳadem ḳıl vücūdum / Şol günde kim irişe gele müjde-i ḳudūm<br />
G462/1 Ḫāk Ḫāk-i Ḫāk i ḳademüñ ademüñ küḥli gelürse gözüm üzre / Kūyuñ yolınuñ ḫidmeti başum yüzüm üzre<br />
ḫāk ḫāk-i ḫāk i me meẕelletde me<br />
ẕelletde ẕelletde [5] [5] ayaklar altında<br />
G26/4 Rūḥ-ı pāk ol yirüñ eflāk ola mānend-i Mesīḥ / Ḳalmaġa ḫāk ḫāk-i ḫāk i me meẕelletde<br />
me<br />
ẕelletde bu tendür bāʿis̱<br />
G199/4 Döker ʿāşıḳ yoluñda dāne dāne gevher-i eşki / Yatur ḫāk ḫāk-i ḫāk i me meẕelletde<br />
me<br />
ẕelletde yine bir dāne incinmez<br />
G283/3 Ehl-i diller geçinür ḫāk ḫāk-i ḫāk i me meẕelletde<br />
me<br />
ẕelletde ẕelīl / Gün gibi evc-i felekde yiri her bir dūnuñ<br />
G429/4 Cism-i ḥaḳīr ḫāk ḫāk-i ḫāk i i me meẕelletde<br />
me<br />
ẕelletde ẕelletde pāy-māl / Ḫāṭır hevā-yı dil-ber-i ʿālī-cenābda<br />
G432/1 Ḳalupdur eşk-i çeşmüm gerçi kim ḫāk ḫāk-i ḫāk i me meẕelletde<br />
me<br />
ẕelletde / Bi-ḥamdiʾllāh hele āh u fiġānum evc-i rifʿatde<br />
ḫāk ḫāk-i ḫāk i ppāy<br />
p<br />
āy [12]<br />
1. hükümdarın/sevgilinin ayağı tozu ‖ eşik; hükümdarın/sevgilinin ayağı tozu, Osmanlı şiirinde<br />
çok önemli bir simgedir. Bkz. ‘ayaġı tozı/ṭopraġı’ md.<br />
G263/5 Küḥl-i ḫāk ḫāk-i ḫāk i ppāy<br />
p<br />
āy āy-i āy yāri çeşmüñe / Sürmeden Bāḳī ʿaceb sūd eyledüñ<br />
G322/4 Bilürsin nūr-ı dīdem tūtiyāya ḳatılur cevher / Nʾola aġlarsa ḫāk ḫāk-i ḫāk i ppāyüñe<br />
p<br />
āyüñe āyüñe çeşm-i güher-pāşum<br />
G386/4 Sīm-i sirişki ḫarc iderin ḫāk ḫāk-i ḫāk i ppāyüñe<br />
p<br />
āyüñe / İksīr-i ʿaşḳ ṭālibiyin cevher isterin<br />
K7/23 Ṭurmadı çekdi Ṣıfāhān semtine bād-ı ṣabā / Ḫāk Ḫāk-i Ḫāk i ppāy<br />
p<br />
āy āyın āy ın sürme-i eşraf u aʿyān eyledi<br />
M3/II/2 Āsitānı ṭopraġından tūtiyā-yı çeşm-i baḫt / Ḫāk Ḫāk-i Ḫāk Ḫāk i i ppāy<br />
p<br />
āy āyı āy cevherinden kīmyā-yı salṭanat<br />
G56/2 Tūtiyānuñ minnetin keḥḥāl ḳahrın çekmeden / Ḫāk Ḫāk-i Ḫāk i ppāyüñ<br />
p<br />
āyüñ dīde-i ḫūn-bāre ġāyet ḫoş gelür<br />
G183/6 Gül-sitān-ı tende oldı çeşm-i pür-ḫūn bāġ-bān / Ḫāk Ḫāk-i Ḫāk i ppāye<br />
p<br />
āye tuḫfe ey ġonca gül-i aḥmer çeker<br />
G254/2 Ola kim bir pāre yaşın diñdürüp ḳanın kese / Ḫāk Ḫāk-i Ḫāk i ppāyuñ<br />
p<br />
āyuñ tūtiyāsın dīde-i ḫūn-bāre çek<br />
G467/6 Ḫāk Ḫāk-i Ḫāk i ppāy<br />
p<br />
āy āyın āyın<br />
ın ṣaḳın ey bād-ı ṣabā nergisden / Ḥayfdur küḥl-i cilā dīde-i nā-bīnāya<br />
G472/4 Ḳaṭre-i bārān degül dürler dökerdi çekseler / Ḫāk Ḫāk-i Ḫāk i ppāyuñ<br />
p<br />
āyuñ tūtiyāsından seḥābuñ ʿaynına<br />
Kt1/4 Ḫāk Ḫāk-i Ḫāk i ppāyüñle<br />
p<br />
āyüñle āyüñle olur çeşm-i cihān-bīn rūşen / Gerd-i rāhuñla bulur āyīne-i cān ṣayḳal<br />
2. huzur, kat<br />
K8/5 ʿİẕār-ı nāzenīnin pür-ġubār-ı müşg-i Çīn itmiş / Yüz urmış ḫāk ḫāk-i ḫāk i ppāy<br />
p<br />
āy āy-ı āy ḫusrev-i ṣāḥib-ḳırān üzre<br />
ḫāk ḫāk-i ḫāk i rrāh/reh<br />
r<br />
āh/reh [15] [15] padişah/sevgilinin yürüdüğü yer ‖ eşik<br />
K5/23 Felek ġırbāl ile zer buldı dirler ḫāk ḫāk-i ḫāk i rrāhuñda<br />
r<br />
āhuñda āhuñda / Miyān-ı hālede seyr eyleyenler māh-ı tābānı<br />
G50/3 Düşüp ol ḳadd-i bālādan döşenmiş ḫāk ḫāk-i ḫāk i rrāh<br />
r<br />
āh üzre / Muʿanber zülfi gūyā sāye-i serv ü ṣanavberdür<br />
G87/2 Ten ḫāk ḫāk-i ḫāk i rehde dīde zülāl-i viṣālde / Cān āteş-i firāḳda ḫāṭır hevādadur<br />
G185/4 Ḳapuñda ḫāk ḫāk-i ḫāk i rrāh<br />
r<br />
āh olmaḳ baña vaʾllāhi rifʾatdür / Egerçi kim beni düşkün ṣanup üftādedür dirler<br />
G197/2 Tūtiyā-yı baṣar leṭāfetde / Yine bir ḫāk ḫāk-i ḫāk i i rrāha<br />
r<br />
āha āha mensūbuz<br />
G246/2 Pür oldı dīdemüz ḫāk ḫāk-i ḫāk i rehüñle rehüñle / Es̱er yilden <strong>ve</strong>līkin hīç es̱er yoḳ<br />
G401/5 Kūyuñ yolında Bāḳī-i üftāde var iken / Ḥayfā o keff-i pāye süre ḫāk ḫāk-i ḫāk i i rrāh<br />
r<br />
āh rū<br />
G530/7 Ṣabā ḫā ḫāk-i ḫā i rehin rehin būs itdi muġber olduñ ey ʿāşıḳ / Ġubār-ı ḫaṭṭ-ı müşgīni belürsin göresin tozı<br />
G488/4 Göz ḳarardur düşerdi ḫāk ḫāk-i ḫāk i i rehin / Görse ger sürme-i Ṣıfāḥānī<br />
K2/15 Ḫāk Ḫāk-i Ḫāk i rrāh<br />
r<br />
āh āhı āh güher-i tāc-ı selāṭīn-i cihān / Ayaġı ṭopraġıdur sürme-i ʿayn-ı aʿyān<br />
G88/4 Ḫāk Ḫāk-i Ḫāk i rehüñ rehüñ rehüñ ṣabā yili ʿāşıḳa armaġān ider / Ḥaḳ bu ki ayaġuñ tozı tuḫfe-i rūzgārdur<br />
G44/5 Ḫāk Ḫāk-i Ḫāk i rrāhuñ<br />
r<br />
āhuñ ideyin āhumla / Rūzgār içre ġamuñla ber-bād<br />
G119/4 Anuñ içün varmazam ben kūyuña giryān olup / Ḫāk Ḫāk-i Ḫāk i rrāhuñ<br />
r<br />
āhuñ ḳorḳaram cānā gözümden ter düşer<br />
G228/3 Ḫāk Ḫāk-i Ḫāk i rehüñde rehüñden rehüñde<br />
irdi meger ṣubḥ-dem nesīm / Rūy-ı ʿabīr ü ʿanber ile ṭoldı bu ṭaraf<br />
G472/3 Ḫāk Ḫāk-i Ḫāk i rrāh<br />
r<br />
āh āh-ı āh yāre ṭutmış mīl-i zerrīnin şihāb / Küḥl içün her aḫter-i gerdūn-cenābuñ ʿaynına<br />
521
ḫāk ḫāk-i ḫāk i rrāh<br />
r<br />
āh olmak olmak [2] [2] sevgilinin yolunda toprak olmak<br />
G471/4 Ḫāk Ḫāk-i Ḫāk i rrāh<br />
r<br />
āh oldu olduġum oldu ġum görüp ayaġın / Yirlere baṣmaz oldı cānāne<br />
G540/3 Ḫāk Ḫāk-i Ḫāk i rrāh<br />
r<br />
āh oldu olduġın oldu ın ın görüp cānān / Ḳatı ayaḳlar oldı ʿuşşāḳı<br />
ḫāk ḫāk-i ḫāk i vüc vücūd vüc<br />
ūd [2] [2] varlık toprağı; bkz. ‘vücūd ḫāki’ md.<br />
G397/5 Mihr ile raḳṣ iderdi tozum ẕerre-<strong>ve</strong>ş benüm / Ġırbāl ile bu ḫāk ḫāk-i ḫāk i vüc vücūdum vüc<br />
ūdum elenmedin<br />
G465/2 Ey kāş ṭavf-ı Kaʿbe-i kūy-ı nigār içün / Hem-rāh olaydı ḫāk ḫāk-i ḫāk i vüc vücūdum vüc<br />
ūdum ṣabāyile<br />
ḫāk ḫāk-i ḫāk i ẕilletde ẕilletde [1] [1] ayaklar altı; bkz. ‘ḫāk-i meẕelletde’ md.<br />
K2/38 Baḥr-i naẓm içre bu gün dürr-i girān-māye iken / Ḫāk Ḫāk-i Ḫāk i ẕilletde ẕilletde ẕilletde ḳalupdur nitekim gevher-i kān<br />
ḫāk ḫāk eylemek eylemek [1] [1] arınmak (alçakgönüllülük bağlamında)<br />
G188/1 Mest olup ʿāşıḳ-ı rüsvā yaḳasın çāk eyler / Düşüben kūy-ı ḫarābāta özin ḫāk ḫāk eyler<br />
ḫāk ḫāk olmak olmak [2]<br />
[2]<br />
G425/5 Ey felek ol gözleri şehlā ġamından ḫāk ḫāk olan olan / Nergis-i ḳabrin degişmez ḫūşe-i Pervīnüñe<br />
G482/5 Ayaġuñ altında ḫāk ḫāk olduġ olduġıʾçün olduġ ʾçün ey meh zemīn / Eşk-i Bāḳī ḳıldı anuñ laʿl īs̱ār üstine<br />
ḫāk ḫāk ile ile yeksān yeksān [1] [1] aynı seviyede, bir, beraber<br />
G483/5 Gözüme ḫāk ḫāk ḫāk ile ile yeksān yeksān görinür görinür görinür dürr ü güher / Ḫāke yaş dökse ḳaçan çeşm-i güher-pāşları<br />
ḫāk ḫāk ile ile yeksān yeksān olmak olmak [1] [1] yerle bir olmak<br />
G490/1 Zülfüñe dil virmeyen ḫāṭır-perīşān olmadı / Pāyüñe yüz sürmeyen ḫāk ḫāk ḫāk ile ile yeksān yeksān yeksān olmad olmadı olmad<br />
ḫāk ḫāk-būs ḫāk ḫāk ūs [1] ( (eşiği) (<br />
toprağını öpme<br />
G4/3 Ümmīd-i ḫāk ḫāk-būs ḫāk ūs ūs-ı ūs cenābuñla āsmān / Yıllar-durur ki ḳāmetini eyledi dü-tā<br />
ḫāk ḫāk-būs ḫāk ḫāk ūs ḳılmak ılmak [1] [1] [1] ayaklarına kapanıp yerleri öpmek<br />
G212/2 Meclisde cām-ı laʿl-i lebüñ vaṣfın eyledüm / Taḥsīnler itdi cürʿa baña ḳıldı ıldı ıldı ḫāk ḫāk-būs ḫāk ūs<br />
ḫāk ḫāk-dān ḫāk ḫāk ān [1] [1] kara toprak ‖ mezar (‘firāz-ı küngüre-i ʿarş’ karşıtlığında)<br />
M1/III/5 Ḳıldı firāz-ı küngüre-i ʿarşı cil<strong>ve</strong>-gāh / Lāyıḳ degüldi şānına ḥaḳḳā bu ḫāk ḫāk-dān ḫāk ān<br />
ḫākister ḫākister [2] [2] [2] kül<br />
G49/4 Pādişāh-ı ʿaşḳa besdür gūşe-i külḫan serīr / Bister-i sincāb ise maḳṣūd ḫākister ḫākister yiter<br />
G189/4 Ṣanki kūyuñda felek encüm-i seyyāre ile / Bir nice aḫker ile tūde-i ḫākisterdür<br />
ḫākisterdür<br />
ḫākister ḫākister olmak olmak [1] [1] kül olmak<br />
G478/1 Olmasa sūz-ı ʿaşḳuñ dilde eger ziyāde / Ḫākister Ḫākister olmaz olmaz idüm idüm yanup bu ben fütāde<br />
ḫāk ḫāk-niş ḫāk ḫāk niş nişīn īn [1] [1] sefil, düşkün<br />
K26/6 Nergis-i bāġa naẓar ḳıl ne dimekdür bu kim / Cām-ı zerrīn ile ʿīş eyleye bir ḫāk ḫāk-niş ḫāk niş nişīn niş īn<br />
ḫāk ḫāk-pāy ḫāk āy āy [2] sevgilinin ayağı tozu/toprağı ‖ eşik<br />
G515/5 Almaz oldum Bāḳıyā küḥl-i cilāyı ʿaynuma / Tūtiyā-yı çeşm idelden ḫāk ḫāk-pāy ḫāk āy āy-ı āy dil-beri<br />
G148/2 Almazın küḥl-i cilāyı ʿaynuma / Ḫāk Ḫāk-pāyuñ<br />
Ḫāk āyuñ tūtiyāsı ḫoş gelür<br />
ḫāk ḫāk-sār/ ḫāk ār/ ār/ḫāk ār/ ḫāk ḫāk-is ḫāk is isār ār [6]<br />
[6]<br />
1. perişan, hakir<br />
G311/2 Ḫāl-i ruḫuñ gedāsı bir āvāre müşg-i Çīn / Laʿl-i lebüñ fütādesi bir ḫāk ḫāk-is ḫāk is isār is ār laʿl<br />
K16/12 Pā-māl-i esb-i devleti küffār-i ḫāk ḫāk-sār ḫāk ār / Ḫāḳān-ı Çīn muṭīʿ ola şāh-ı ʿAcem gibi<br />
G352/3 Der ü der-gāhına sulṭān-ı ʿaşḳuñ ser-fürū eyler / Esīr-i tāc-dār olsun gedā-yı ḫāk ḫāk-sār ḫāk r olsun<br />
G88/3 Pertev-i āfitābı gör yollaruña düşüp yatur / Yaʿnī ruḫuñ fütādesi bende-i ḫāk ḫāk-sārdur<br />
ḫāk ārdur<br />
522
G85/4 Sünbül-i ter zülfüñüñ Hindī ġulāmıdur senüñ / Ḫāk Ḫāk-sār Ḫāk ār ārıdur ār ıdur gül-i ruḫsāruñuñ gül-zārlar<br />
2. âşık<br />
G517/2 Şāyed teraḥḥum ide görüp ḫāk ḫāk-sār ḫāk ār ārını ār ını / ʿÖmrüm geçince bekleyeyin reh-güẕārını<br />
1. hükümdar<br />
ḥāḳān ḥāḳān [5]<br />
[5]<br />
M3/V/7 Mülk-i Mıṣra nitekim bir bendesin sulṭān ider / Bir ḳulın ṣalsun diyār-ı Çīne ḥāḳān ḥāḳān eylesün<br />
2. Türkistan hükümdarı<br />
K6/14 Bir ḫaṭā ẓann eyleyüp ebrūların çīn eylese / Cān atar der-gāhına Faġfūr ile Ḫāḳān Ḫāḳān gelür<br />
K2/12 Ḫusrev-i Cem-ʿaẓamet dā<strong>ve</strong>r-i Ḫāḳān-saṭ<strong>ve</strong>t / Belki eñ kem ḳulı Cem ʿabd-i ḥaḳīri Ḫāḳān<br />
Ḫāḳān<br />
K10/14 Vāṣıl olmaz pāye-i naʿl-i semend-i ḳadrine / Efser-i Ḫāḳān Ḫāḳān degül tāc-ı ser-i Ḳayser bile<br />
G546/4 Buyur kem-ter ḳuluñ şāhum irişsün Çīn ü Māçīne / Açup iḳlīm-i Türk-istānı alsun taḫt-ı Ḫāḳān Ḫāḳānı Ḫāḳān<br />
ḫāḳān ḫāḳān-ı ḫāḳān ı ı ÇÇīn<br />
Ç<br />
īn [1] [1] [1] Çin hükümdarı<br />
K16/12 Pā-māl-i esb-i devleti küffār-i ḫāk-sār / Ḫāḳān Ḫāḳān-ı Ḫāḳān ı ÇÇīn<br />
Ç<br />
īn muṭīʿ ola şāh-ı ʿAcem gibi<br />
ḫāḳān ḫāḳān-ı ḫāḳān ı ı Türk Türk-ist Türk<br />
ist istān ist ān [1] [1] Türkistan hükümdarı<br />
K6/13 Āsitānı ḫākini ḳıldı Ḳırım ḫānı ḳonaḳ / İrte bir gün seyr idüñ ḫāḳān ḫāḳān-ı ḫāḳān ı Türk Türk-ist Türk<br />
ist istān<br />
ān gelür<br />
Ḫāḳān Ḫāḳān u u Ḳayṣer Ḳayṣer [1] [1]<br />
[1]<br />
K3/12 Mülūk-i zamāne öñince revāne / Rikāb-ı hümāyūnda Ḫāḳān u Ḳayṣer<br />
1. hakikat<br />
ḥaḳīḳat ḥaḳīḳat [8]<br />
[8]<br />
G312/1 Ḥaḳīḳat Ḥaḳīḳat sırrın ey zāhid dil-i bī-ġışş u ġılden bil / Rümūz-ı ʿaşḳı fehm eyle biraz sen de bu dilden bil<br />
G453/4 Ḥaḳīḳat Ḥaḳīḳat sırrına vāḳıf degülsin / ʿAlāḳañ var ise ʿaşḳ-ı mecāza<br />
G239/2 Dildür ol baḥr-i ḥaḳīḳatden ḥaḳīḳatden vücūduñ mülkine / Şol derūnuñ ،‘āleminde mevc uran deryāya baḳ<br />
G122/1 Mirʾāt-ı gülde ḥüsn-i dil-efrūz-ı yāri gör / Ruḫsāre-i ḥaḳīḳate ḥaḳīḳate āyīne-dārı gör<br />
2. doğru<br />
K23/12 İllā ki māh-ı ʿīda bu sözler baʿīddür / Erbāb-ı ʿaḳl öñinde ḥaḳīḳat ḥaḳīḳat budur kelām<br />
G348/9 Mā-<strong>ve</strong>rā-yı perde-i esrāra bulmaz kimse rāh / Ḥażret-i Ḥaḳdur bilen ancaḳ ḥaḳīḳat neydügin<br />
3. gerçek, hakiki<br />
G402/2 Muʿaṭṭar zülf ü ḫālüñ seyr idenler ey gözi āhū / Dimişlerdür ḥaḳīḳat ḥaḳīḳat misk odur ʿālemde ʿanber bu<br />
4.işin iç yüzü<br />
G94/3 Sevād-ı sübḥa-i ṣad-dāne şeyḫ-i sālūsuñ / Ḥaḳīḳate Ḥaḳīḳate naẓar olınsa yüzi ḳarasıdur<br />
ḥaḳīḳatde ḥaḳīḳatde [1] [1] [1] gerçekte, aslına bakılırsa<br />
G234/2 Şikāyet cevr-i dil-berden ḳadīmi resmdür ammā / Ḥaḳīḳatde Ḥaḳīḳatde cefā ehl-i <strong>ve</strong>fāya bir ṣafā ancaḳ<br />
ḥaḳīḳat ḥaḳīḳat-nüm<br />
ḥaḳīḳat nüm nümā nüm ā [1] gerçekleri gösteren<br />
G260/1 Āyīne-i cemāl-i ḥaḳīḳat ḥaḳīḳat-nüm<br />
ḥaḳīḳat nüm nümā nüm yüzüñ / Āb-ı zülāl-i çeşme-i ṣıdḳ u ṣafā sözüñ<br />
ḥaḳīḳat ḥaḳīḳat yol yolı yol ı [1] [1] âşıklık yolu<br />
G536/4 Benden ögren gel ḥaḳīḳat ḥaḳīḳat yol yolını yol ını ey yār kim / İtmezem terk günde biñ kez öldürürken ġam beni<br />
ḥakīm ḥakīm [3] [3] bilge<br />
G162/4 Yig bilür ṭabʿ-ı nükte-dānı ḥakīm ḥakīm / Ol ki ḥāl-i ʿalīle evfaḳdur<br />
G403/3 ʿĀḳil odur ki şimdi ḳoyup pend-i nāṣiḥi / ʿīş u tanaʿʿum eyleye ḳavl-i ḥakīm ḥakīm ile<br />
523
G530/3 Ḥakīm Ḥakīm-i Ḥakīm feylesof oldı <strong>ve</strong>lī pīr-i ḫıred olmaz / Muʿallim-ḫāne-i ʿaşḳuñ daḫı ṭıfl-ı nev-āmūzı<br />
ḥakīmān ḥakīmān [ [ 2] 2] bilgeler, âlimler<br />
G405/3 Esrāruñı keşf eyleme taḥṣīl-i mizāc it / Nūş eyle mey-i nābı ḥakīmāne ḥakīmāne ṭuyurma<br />
K14/33 Sikendersin ḳarīnüñ feylesofān-ı cihān olsun / Ḥakīmān Ḥakīmān-ı Ḥakīmān zamāne hīçe ṣaymaz şaḫṣ-ı nā-dānı<br />
ḥakīmāne ḥakīmāne [1] [1] bilgece<br />
G205/3 Cāna kār eylemesün dārū-yı ḳattāl-i ġamı / Mey-i gül-gūn içelüm bārī ḥakīmāne biraz<br />
ḥākim ḥākim [1] [1] şah, hükümdar<br />
K7/21 Ṭāʿatinde baġlayup mānend-i Keyḫusrev kemer / Ḥākim Ḥākim-i Ḥākim Īrān ḳabūl-i pend-i pīrān eyledi<br />
ḥākim ḥākim olmak olmak [1] [1] hükmetmek<br />
G118/1 Ṣanma iḳlīm-i tene ḥākim ḥākim olan olan cānumdur / Sīnede tīr-i ġam-ı ġamze-i cānānumdur<br />
ḥaḳīr ḥaḳīr [3]<br />
[3]<br />
1. kendi ‖ değersiz<br />
G267/5 Yoluña Bāḳī-i dil-ḫaste revān eyler idi / Tuḥfe-i cān-ı ḥaḳīr ḥaḳīr olsa eger maḳbūlüñ<br />
G429/4 Cism-i ḥaḳīr ḥaḳīr ḥaḳīr ḫāk-i meẕelletde pāy-māl / Ḫāṭır hevā-yı dil-ber-i ʿālī-cenābda<br />
2. en düşkün<br />
K2/12 Ḫusrev-i Cem-ʿaẓamet dā<strong>ve</strong>r-i Ḫāḳān-saṭ<strong>ve</strong>t / Belki eñ kem ḳulı Cem ʿabd-i ḥaḳīri ḥaḳīri Ḫāḳān<br />
ḥaḳḳā ḥaḳḳā ḥaḳḳā [3]<br />
[3]<br />
1. doğrusu, gerçekte<br />
G52/1 Nihāl-i ḳāmetüñ ḥaḳḳā ḥaḳḳā ḥaḳḳā ʿaceb naḫl-i dil-ārādur / Egerçi ḳaddüñ aʿlā kākülüñ aʿlādan aʿlādur<br />
2. gerçekten de<br />
G102/2 Der-bend-i ġamda beñzedi ḥaḳḳā ḥaḳḳā ḥaḳḳā o ġamzeler / Reh-zenlere ki elleri tīr ü kemānludur<br />
G408/8 Ḫān Murād ol pādişāh-ı ṣūret ü maʿnā kʾanuñ / Salṭanat ḥaḳḳā ḥaḳḳā ḳabā-yı rāstdur bālāsına<br />
ḥaḳḳā ḥaḳḳā bu/budur bu/budur ki ki [10] [10] gerçekten de<br />
K14/21 Neheng-āsā dil-ā<strong>ve</strong>rler ʿadūyı yutdılar gitdi / ʿAceb deryā imiş ḥaḳḳā ḥaḳḳā bu bu leşger-gāh-ı ʿOs̱mānī<br />
M1/III/5 Ḳıldı firāz-ı küngüre-i ʿarşı cil<strong>ve</strong>-gāh / Lāyıḳ degüldi şānına ḥaḳḳā ḥaḳḳā ḥaḳḳā bu bu ḫāk-dān<br />
G101/4 Ḥaḳḳā Ḥaḳḳā bu budur bu dur ki şimdiye dek rāst gelmedüm / Ḳaddüñ gibi nihāle eyā serv-i gül-ʿiẕār<br />
G105/4 Bāġ-ı ṭarab u ʿīşa mey-i nāb u dem-i nāy / Ḥaḳḳā Ḥaḳḳā bu bu ʿaceb ḫūb u laṭīf āb u hevādur<br />
G105/6 ʿUşşāḳ iñiler güm güm öter günbed-i gerdūn / Ḥaḳḳā Ḥaḳḳā bu bu güzel ḫūb u ṣafā-baḫş ṣadādur<br />
G153/1 Ḳaşuñ añılsa ġurre-i ġarrā ḳulaḳ çeker / Ḥaḳḳā Ḥaḳḳā budur budur ki ki ḥüsnüñe dünyā ḳulaḳ çeker<br />
G154/4 Ḥaḳḳā Ḥaḳḳā Ḥaḳḳā bu bu kim kim berāt-ı hümāyūn-ı ḥüsnine / Ebrū-yı dil-firībi ne ġarrā nişān çeker<br />
G216/8 Farḳında ol siyeh per ẓıll-ı hümāya beñzer / Ḥaḳḳā Ḥaḳḳā bu bu kim kim yaraşmış ol tāc-dāre düşmiş<br />
G382/2 Saña bahā ne idi cefā-pīşe olmasañ / Ḥaḳḳā Ḥaḳḳā budur budur ki ki bī-bedel ü bī-bahānesin<br />
G451/6 Bāḳī leṭāfet-i ġazel-i āb-dāruñı / Ḥaḳḳā Ḥaḳḳā budur budur ki ki görmedük āb-ı zülālde<br />
ḥaḳḳā ḥaḳḳā ki ki [3] [3] [3] gerçekten de<br />
M3/III/4 Şeb-çerāġ-ı ẓulmet-i ẓulm ol vücūd-ı pākdür / Gevherin ḥaḳḳā ḥaḳḳā ki ki iẓhār itdi kān-ı maʿdelet<br />
G310/3 Nazenīn ebrūlaruñ ḥaḳḳā ḥaḳḳā ki ki ḳılmış ḳıl ḳalem / Ḥüsnüñi şol dem ki taṣvīr itmiş üstād-ı ezel<br />
M1/II/1 Ḥaḳḳā Ḥaḳḳā ki ki zīb ü zīnet-i iḳbāl ü cāh idi / Şāh-ı Sikender-efser ü Dārā-sipāh idi<br />
524<br />
ḥakkāk ḥakkāk [3] [3] [3] sanatkâr (maden, taş, tahta vb. üzerine şekiller kazıyan kişi); bkz.<br />
KUYUMCULUK SÖZLÜĞÜ, s. 100.<br />
G464/8 Ḳaṭre-i eşkine öykündi diyü Bāḳīnüñ / Çarḫ-i ḥakkāk ḥakkāk yonupdur güheri döne döne
G274/1 Devr-i laʿlüñde ümīdüm bu ki ḥakkāk ḥakkāk-i ḥakkāk felek / Gevherüñ nāmın ide ṣafḥa-i ʿālemden ḥak<br />
G487/6 Yıllar-durur ki şemʿ-i ruḫuñ reşkine mehüñ / Ḥakkāk Ḥakkāk-i Ḥakkāk dehr çarḫa dutar şeb-çerāġını<br />
1. hâl, durum<br />
ḥāl ḥāl [32]<br />
[32]<br />
G115/5 Zülfüñden ayru Bāḳī bir ḥāl ḥāl ile yürür kim / Zencīrden boşanmış dīvānedür ṣanurlar<br />
G124/5 ʿĀşıḳ-ı bī-çāreler bār-ı belāñ altındadur / Derd-mend üftādeler görseñ ne ḥāl üstindedür<br />
G168/4 Manṣıb-ı ʿizz u ʿalāʾiḳdan ʿalāḳa ḳaṭʿ iden / Merd-i dānādur be-ġāyet ḥüsn-i ḥāl ḥāl ḥāl üstindedür<br />
K25/39 İrdi söz ġāyete Bāḳī ne dimek lāzımdur / Ḥāl Ḥāl maʿlūm ḫod ey Ḫ˅āce-i ʿālī-miḳdār<br />
K14/18 Ser-encām-ı ʿadū āḫır ne ḥāle ḥāle irişür dirken / Hezārān kelleler ṭop itdi nā-geh çarḫ çevgānı<br />
K1/11 Ḳıldı bu ḥāli ḥāli dīde-i ʿibret müşāhade / Ṭuydı bu sırrı ʿāḳıbetüʾl-emr gūş-ı cān<br />
M1/VIII/3 Ol cism-i pāki cānı gibi eyledi nihān / Āsūde ḳıldı ḥāl ḥāl-i ḥāl i sipāh u raʿiyyeti<br />
G73/3 İltifat-ı ḥāl ḥāl-i ḥāl i dervīşe ʿulüvv-i şān ḳomaz / Hep bilür aḥvāli şāh-ı kām-rān bilmezlenür<br />
G162/4 Yig bilür ṭabʿ-ı nükte-dānı ḥakīm / Ol ki ḥāl ḥāl-i ḥāl i ʿalīle evfaḳdur<br />
G255/4 Sevdā-yi ḥāl ḥāl-i ḥāl i i yār ile ey dil ʿaceb degül / Meyl-i ḳaranfül ārzū-yı fülfül eyleseñ<br />
G325/1 Kimseye ʿaşḳuñda iẓhār itmedüm meftūnluġum / Bildiler ḥāl ḥāl-i ḥāl i i derūnum gördiler maḥzūnluġum<br />
G239/5 Ḥāl Ḥāl-i Ḥāl zār-ı Bāḳī-i bī-dilden isterseñ nişān / Ḳāmet-i çeng-i dü-tāya rūy-ı zerd-i nāya baḳ<br />
M5/VII/3 Ser-nüviştüm ḥālidür ḥālidür āfāḳa rūşen ḳılduġum<br />
G335/5 Ḳızardı göz gibi nār-ı ġam-ı fürḳatde ey Bāḳī / Derūnum ḥālin ḥālin aġlar dīde-i ḫūn-bārdur dāġum<br />
G470/5 Mektūbın elde ṭutmış zanbaḳ reh-i çemende / ʿArż ide tā ki ḥālin ḥālin sulṭān-ı kām-kāre<br />
G492/2 Zülf-i ،‘anber-būyuñuñ sevdālarıdur dostum / ‘Āşıḳuñ ḥālin ḥālin perīşān eyleyen sünbül gibi<br />
G396/3 Ṭabībüm eyle müstaġnīsin ehl-i derd ḥālinden ḥālinden / Ki ḳapuñda fiġān u zār iden bīmārı ṭuymazsın<br />
K24/28 Ḥāline Ḥāline ʿayn-ı ʿināyetle nigāh eyler iseñ / Göz açup ide naẓar niteki ʿabher sünbül<br />
G83/1 Dil derdini ġamuñla dil-efgār olan bilür / Bīmār ḥālini ḥālini yine bīmār olan bilür<br />
G191/4 Yaşumuz deryālara döndürdi cevr-i rūzgār / Ḥāliyā Ḥāliyā ey māh-rū baḥr-i belāya māliküz<br />
G178/2 Ḫār-ı hecrüñde görüp ḥālüm baña öykündiler / Bülbülān-ı bāġ-ı ʿālem āh u zārum aldılar<br />
G101/3 Ḳılsun hemīşe anı emān-ı Ḫudā nigāh / İtmez nigāh ḥālüme ḥālüme gerçi o ġamze-kār<br />
G364/4 Muttaṣıl ġamzeñ geçer bir laḥẓa baḳsañ ḥālüme ḥālüme ḥālüme / ʿĀciz olduḳ dostum <strong>ve</strong>ʾl-ḥāṣıl ol ġammāzdan<br />
G414/5 Baḳmaz ol sulṭān-ı Mıṣr-ı ḥüsn hergiz ḥālüme ḥālüme / Nīl-<strong>ve</strong>ş cūy-ı sirişküm ṭurma ṭuġyān itmede<br />
G496/1 Olmayaydum ʿāleme ʿaşḳuñla rüsvā kāşkī / Gülmeyeydi ḥālüme ḥālüme hecrüñde aʿdā kāşkī<br />
G176/1 Nār-ı hecrüñle olan sīnemde yir yir dāġlar / Ḥālüme Ḥālüme raḥm itdüginden dem-be-dem ḳan aġlar<br />
G491/2 Sāḳıyā ölmedin irgür mey-i rūḥ-efzāyı / Ḥālümi Ḥālümi derd ü ġam-ı ʿaşḳ diger-gūn itdi<br />
G207/5 Geh şiʿr ü geh ġazel diyü dil-dāra Bāḳıyā / ʿArż iderüz nezāket ile ḥasb ḥasb-i ḥasb i ḥālümüz<br />
ḥālümüz<br />
M2/IV/2 Gülmenüñ oynamanuñ ʿālemi gitdi şimdi / Ḥālümüz Ḥālümüz söyleşelüm ḥāli diger-gūnlar ile<br />
G328/1 ʿAşḳı bülbül gibi beyān idelüm / Ḥālümüz Ḥālümüz gül gibi ʿayān idelüm<br />
K13/9 Derd ü miḥnet çekme der-gāhında ey Bāḳī yüri / ʿArż ḳıl bilmezse ḥālüñ ḥālüñ ḥażret-i Sulṭān eger<br />
2. iş, bela<br />
K21/27 Feżā-yı faḳr u felāketde ṣavlecān-ı ḳażā / Getürdi gūy-ṣıfat döne döne başuma ḥāl<br />
ḥāl<br />
ḥāl ḥāl-i ḥāl ḥāl i ʿālem/dünyā ʿālem/dünyā [3] [3] dünya hali<br />
G238/1 Ḥāl Ḥāl-i Ḥāl i ʿālem ʿālem ezelī böyle perīşān ancaḳ / Kimi ḫandān kimi giryān kimi nālān ancaḳ<br />
G300/3 Devlet-i dünyā içün hergiz ne ġam-gīn ol ne şād / Ber-ḳarār olmaz bilürsin ḥāl ḥāl-i ḥāl i i ʿālem ʿālem ʿālem ey göñül<br />
G496/4 Ġam çeken māl ü metāʿ-ı dehr-i bī-bünyād içün / Neydügin bilse meʾāl-i ḥāl ḥāl-i ḥāl i düny dünyā düny<br />
kāşkī<br />
ḥāl āl āl-i āl i ins insān ins<br />
ān [1] [1] askerlerin hünerleri/kahramanlıkları<br />
525
K14/17 Kimi şemşīr-bāz oldı kimi cān-bāz bu ḫalḳuñ / Temāşā eyleseñ ol günde görseñ ḥāl ḥāl-i ḥāl i ins insān ins<br />
ān ānı ān<br />
ḥāli ḥāli ḥāli diger diger-gūn diger ūn [1] hali perişan ‖ âşık<br />
M2/IV/2 Gülmenüñ oynamanuñ ʿālemi gitdi şimdi / Ḥālümüz söyleşelüm ḥāli ḥāli diger diger-gūnlar<br />
diger ūnlar ile<br />
ḫāl ḫāl [47] [47] ben<br />
K18/45 Ṭurralar milket-i Çīn nāfe-i müşgīn ol ḫāl ḫāl / Gözüñ āhū-yı Ḫuten ġamzelerüñdür Tātār<br />
K19/40 Şekl-i ḫāl ḫāl ü dehenüñ ḫātem-i pīrūze nigīn / Dostum görmedüm aġzuñ gibi ḫoş-ter ḫātem<br />
G151/2 Fitneler ḳaynadup ey dost nʾider ḫāl ḫāl u ḫaṭuñ / Göñül almaġa ruḫuñ eyledügi āl yiter<br />
G215/2 Temāşā ḳılmaġa gül-zār-ı ḥüsn-i yāri bī-minnet / Sevād-ı dīde-i Mecnūn ruḫ-ı Leylāda ḫāl ḫāl olmış<br />
G284/3 Ḳad serv-i çemen yāre dehen ġonca-i gül-zār / Ḫaṭ müşg-i Ḫuten çihre semen ḫāl ḫāl ḳaranfül<br />
G291/1 Ṣaḥrālara düşerse nʾola nāfe-i ġazāl / Sevdālara ṣalupdur anı dil-berā o ḫāl<br />
G293/1 Saña teşbīh itmek olmaz ey meh-i ṣāḥib-cemāl / Āfitāba ger hilāl ebrū vü Nāhīd olsa ḫāl<br />
ḫāl<br />
G312/3 Ḫaṭ u ḫāl ḫāl öldürür ʿuşşāḳı tāb-ı ʿārıż incitmez / Zevāli bilmek isterseñ żiyādan bilme ẓılden bil<br />
G432/4 Ḫayāl-i ḫāl ḫāl u ḫaṭṭuñdan beni ḫālī olur ṣanma / Göñülden çıḳmaz ol endīşeler vaḥdetde kes̱retde<br />
G495/4 Ḫāl Ḫāl Ḫāl u ḫaṭ milket-i Rūm üstine leşger çekdi / Virdiler kākül-i müşgīnüñe ser-dārlıġı<br />
K25/32 Noḳṭalar kim dökilür ḫāme-i müşgīnüñden / Her biri şāhid-i maʿnāya olur ḫāl ḫāl-i ḫāl i i ʿiẕār<br />
G15/5 ʿAks-i ḫāl ḫāl-i ḫāl i i ʿārıżından sāḳī-i gül-çihrenüñ / Lāle-i sīr-āb olur cām-ı şarāb-ı dil-güşā<br />
G17/2 Egerçi gök yüzinde aḫter-i ferḫunde-fer çoḳdur / Ḳanı ḫāl ḫāl-i ḫāl i ruḫuñ mānendi bir rūşen güher kevkeb<br />
G17/3 Ne bilsünler ḳarañuda anuñ göz ḳıpduġın iller / Gice ḫāl ḫāl-i ḫāl i ruḫuñla baḥs̱ içün gelmiş meger kevkeb<br />
G53/4 Lāle çemende başı açuḳ ḳıpḳızıl deli / Sevdā-yı ḫāl ḫāl-i ḫāl i yār ile muḫtel dimāġı var<br />
G54/5 Baḫūr-ı micmer-i ḥüsn ü bahādur ḫāl ḫāl-i ḫāl i ruḫsāruñ / Anuñ ol ḥalḳa ḥalḳa ṭurra-i müşgīn duḫānıdur<br />
G124/2 ʿĀrıż-ı gül-gūnuñ üzre ḫāl ḫāl-i ḫāl i i fettānuñ senüñ / Fitneden ḫālī degül her laḥẓa āl üstindedür<br />
G248/4 Hele ey lāle-i sīr-āb-ı çemen-zār-ı cefā / Baġrumuz yaḳdı senüñ ḥasret-i ḫāl ḫāl-i ḫāl i dehenüñ<br />
G253/2 Baḳmasa yıllarca Nāhīdüñ yüzine ġam yimez / Ayda bir kez ḫāl ḫāl-i ḫāl i ruḫsārın gören meh-rūlaruñ<br />
G271/1 Şarāb-ı dil-güşā olmaz o laʿl-i cān-fezādan yig / Müferriḥ ḥab bulınmaz ḫāl ḫāl-i ḫāl<br />
i rūy-ı dil-rübādan yig<br />
G333/3 Ḫayāl-i ḫāl ḫāl-i ḫāl i ruḫsāruñ yoġ anuñ çünki göñlinde / Ne baṣdı baġrına seng-i siyāhı Kaʿbe yā ḳıblem<br />
G343/3 Görüp bezmüñde sūzum ḫāl ḫāl-i ḫāl i ruḫsāruñ firāḳıyla / Ṭutışdı odlara yandı benümʾçün ʿūd u micmer hem<br />
G364/2 Beydaḳ-ı ḫāl ḫāl-i ḫāl i ruḫuñ zülfüñle mestūr eyleme / Almaġa şāhum göñül ferzānesin açmazdan<br />
G398/7 Gelüp miskīnlik itdi ḫāl ḫāl-i ḫāl i yāre / Ḫaṭādan nāfe-i müşgīn-i āhū<br />
G480/3 Ārzū-yı dāne-i ḫāl ḫāl-i ḫāl i ruḫuñla ʿāḳıbet / Düşdi ḥayfā mürġ-i dil ṣayyād-ı zülfüñ dāmına<br />
G522/4 Dilde ḫayāl-i ḫāl ḫāl-i ḫāl i i ruḫ-ı yār der-miyān / Sevdā-yı ḫaṭṭı gerçi biraz ber-ṭaraf gibi<br />
Mtl 31 Özüñ ḫāl ḫāl-i ḫāl i ʿiẕār-ı yāre beñzetmişsin ey aḫter / Ne bilsünler ḳarañuda anuñ göz ḳıpduġın iller<br />
G263/2 Ḫāli Ḫāli sevdāsıyla āh itdüñ dilā / Cān meşāmın ʿanber-ālūd eyledüñ<br />
G424/3 Ruḫuñuñ lāle baş açuḳ delüsi / Ḫāli Ḫāli sevdāsı var dimāġında<br />
G48/5 Ḫaylī dimāġ baġladı ʿālemde Bāḳıyā / Ḫāl Ḫāl-i Ḫāl nigāra beñzeyeli nāfe-i Tatār<br />
G85/6 Ḫāl Ḫāl-i Ḫāl yāruñ müşg bir ḫūnīn kefen maḳtūlidür / Āl vālāya ṣarupdur ṣanmañuz ʿaṭṭārlar<br />
G209/4 Bāzār-ı dehr içinde gözüme ṭoḳınmadı / Ḫāl Ḫāl-i Ḫāl ʿiẕār-ı yār gibi ʿanberīn meges<br />
G311/2 Ḫāl Ḫāl-i Ḫāl ruḫuñ gedāsı bir āvāre müşg-i Çīn / Laʿl-i lebüñ fütādesi bir ḫāk-isār laʿl<br />
K12/7 Mūr-ı endīşe ki peygūle-i ġamdur vaṭanı / Ṭurmayup ḫāli ḫāli ḫayālin getürür dāne çeker<br />
G129/2 Var ey Ḫutende ḫāli ḫāli gibi misk olur diyen / Ṣaḥrā-yı Çīni geşt ü güẕār it Ḫaṭāyı gör<br />
G532/3 Āteşīn ruḫsārı üzre ḫāli ḫāli vaṣfında sözüm / ʿĀşıḳ-ı bī-dillerüñ aġzın yaḳar fülfül gibi<br />
G331/4 Dāne-i ḫāline ḫāline baḳ cennet-i ruḫsārında / Nice ṣabr eylesün Allāhı se<strong>ve</strong>rseñ ādem<br />
G259/4 Şemīm-i nāfe-i ḫālinden ḫālinden ey nesīm-i seḥer / Dimāġ-ı ʿālemi pür-būy-ı müşg-i nāb itdüñ<br />
526
G50/1 Ruḫuñ āteş ḫaṭ u ḫālüñ ḫālüñ ḫālüñ baḫūr-ı misk ü ʿanberdür / Ḫam-ı zülf-i siyāhuñ ḥalḳa ḥalḳa dūd-ı micmerdür<br />
G170/3 Siyeh zülfeynüñi siḥr ile çeşmüñ gösterür s̱uʿbān / Ruḫuñda ḫālüñ āteşler ṣaçar ol ʿayn-i cādūdur<br />
G402/2 Muʿaṭṭar zülf ü ḫālüñ ḫālüñ seyr idenler ey gözi āhū / Dimişlerdür ḥaḳīḳat misk odur ʿālemde ʿanber bu<br />
G5/2 Cān almada nāzüklik ile laʿlüñe söz yoḳ / Ḫālüñ Ḫālüñ daḫı bir dāne-durur fitnede ammā<br />
G92/3 Ḫālüñ Ḫālüñ ḫayāli ḫāṭır-ı aġyārı ḳıldı cāy / Gūyā ḳarañu gicede rūşen sitāredür<br />
G487/5 Ḫālüñ Ḫālüñ ḫaberleriyle muʿaṭṭar ḳılur nesīm / Deşt-i Ḫutende nāfe-i misküñ dimāġını<br />
G184/3 Nāfeye beñzedicek ḫālüñi ḫālüñi erbāb-ı naẓar / Nergis-i mestüñi yād eyleyüp āhū didiler<br />
G173/4 Ser-i zülfüñle zencīrin sürer dīvānedür sünbül / Ġam-ı ḫālüñle ḫālüñle yanup lāleler küh-sāre düşmişdür<br />
Mtl 20 Ġam-ı ḫālüñle ḫālüñle ser-gerdān benefşe / Gehī ṭop oldı geh çevgān benefşe<br />
ḫāl ḫāl-i ḫāl ḫāl i ʿanberīn ʿanberīn [1] [1] amber kokulu ben<br />
G14/6 Bāḳıyā ḫāl ḫāl-i ḫāl i ʿanberīni ʿanberīni anuñ / Nāfe-i müşg-i nābdur gūyā<br />
ḫāl ḫāl-i ḫāl i Hind Hindū Hind<br />
ū [3] Hintli ben<br />
K15/4 Zamāne ḫāl ḫāl-i ḫāl i Hind Hindū-yı Hind<br />
yı benefşe zīnetin görsün / Nis̱ār itsün Sitānbūla Semerḳand ü Buḫārāyı<br />
G6/3 Nedür bu ʿārıż u ḫadd ü nedür bu çeşm ü ebrūlar / Nedür bu ḫāl ḫāl-i ḫāl i i Hind Hindūlar Hind<br />
ūlar ūlar nedür bu ḥabbetüʾs-sevdā<br />
G434/3 Çeşm ü ebrū ḫāl ḫāl-i ḫāl i Hind Hindū Hind<br />
zülf-i cādū bulsa ger / Öykünürdi āfitāb ol āfet-i devrānuma<br />
ḫāl ḫāl-i ḫāl ḫāl i müşg müşgīn müşg<br />
īn [3] [3] misk kokulu ben<br />
K4/10 Egerçi noḳṭadur ṣūretde anlar / Velī maʿnā yüzinde ḫāl ḫāl-i ḫāl i müşg müşgīn müşg<br />
īn<br />
G383/5 Ārzū-yı ḫāl ḫāl-i ḫāl i müşg müşgīnüñ müşg<br />
īnüñ alurduḳ nāfeden / Dil götürmez ḥāṣılı āhū-yı Çīnüñ minnetin<br />
K19/45 Dehen-i teng-i dil-āvīzüñe beñzer bulsa / Ḫāl Ḫāl-i Ḫāl i müşg müşgīn müşg<br />
īn ile ger ḫaṭṭ-ı muʿanber ḫātem<br />
ḫāl ḫāl-i ḫāl i siyah/ siyeh [3 [3] [3<br />
] kara ben<br />
G41/5 Dāne-i ḫāl ḫāl-i ḫāl i siyah ey Bāḳī / Ḫirmen-i ʿömrümi itdi ber-bād<br />
G179/4 ʿİẕāruñda şehā ḫāl ḫāl-i ḫāl i siy siyāhuñ siy<br />
āhuñ / Şeker üstine ḳonmış bir megesdür<br />
G375/2 Ol ḫāl ḫāl-i ḫāl i siyeh Bilāl ü lebler / Yāḳūt biri birisi mercān<br />
ḫāl ḫāl u u ḫaṭ ḫaṭ [2] [2] ben <strong>ve</strong> sakal<br />
G46/3 Gerçi ḫāl ḫāl u u ḫaṭuñ ḫaṭuñ āşüftesi çoḳdur ammā / Beni dīvāne ḳılan silsile-i gīsūdur<br />
G62/4 Bu göz ü ḳaş u ġamze vü ḫāl ḫāl ü ü ḫaṭ ḫaṭ ile yār / Āşūb-ı dehr ü fitne-i devr-i Ḳamer geçer<br />
Ḫala Ḫala Sulṭān Sulṭān [1] [1] Mihrümah Sultan<br />
M2/III/3 Ḫala Ḫala Sulṭān Sulṭān diyü şeh-zādeler iḳbāl itsün / Gelsün ol luṭf u kerem kānına şād u ḫandān<br />
ḫalāʾiḳ ḫalāʾiḳ [1] [1] halk (‘memālik’ karşıtlığında) ‖ mahlûkat<br />
K8/11 Memālik ẓıll-ı rifʿatde ḫalāʾiḳ ḫalāʾiḳ ḫ˅āb-ı rāḥatde / Cihān āsūde ʿadlinde zamān emn ü emān üzre<br />
ḫalāṣ ḫalāṣ [2] [2] [2] kurtulma, kurtuluş<br />
G477/4 ʿAşḳ ehline ḫādeng-i belā nā-gehān irer / Tīr-i ḳażādan umma ḫalāṣ ḫalāṣ iḥtirāz ile<br />
K21/30 Hezār bār belā pūtesinde ḳāl oldum / Henūz āteş-i miḥnetde yoḳ ḫalāṣa ḫalāṣa mecāl<br />
ḫalāṣ ḫalāṣ ḫalāṣ bulmak bulmak [1] [1] kurtulmak<br />
G220/2 Olurdı pūte-i ʿaşḳunda yanmaġa rāżī / Bulaydı Bulaydı şaṣt-ı ġamuñdan dil-i fikende ḫalāṣ<br />
ḫalāṣ<br />
ḫalāṣ ḫalāṣ ḫalāṣ eylemek/itmek eylemek/itmek eylemek/itmek [4] [4] kurtarmak<br />
G360/1 Ḫayāl-i ʿālem-i vuṣlat ḫalāṣ ḫalāṣ eyler eyler dili ġamdan / Ki ʿaşḳ ehline vaṣl-ı yārdur maḳṣūd ʿālemden<br />
G143/2 Belā-yı bend-i zülfüñden ḫalāṣ ḫalāṣ ḫalāṣ it it cān-ı miskīni / Esīr-i miḥnet-i ʿaşḳuñ ne bend ü ne kemend ister<br />
G165/1 Göñül Yūsuf gibi çāh-ı zenaḫdānuñda ḳalmışdur / Ḫalāṣ Ḫalāṣ eyle eyle benüm şāhum ki zindānuñda ḳalmışdur<br />
G519/3 Ḫalāṣ Ḫalāṣ eyler eyler mi mi şol cānı kimesne / Ki ana ḥalḳa-i ejder ola cāy<br />
527
ḫalāṣ ḫalāṣ olmak olmak [5] [5] kurtulmak<br />
K22/23 Meclisüñde ḳalbi altun gibi ṣāfī olmayan / Ḳāl ocaġından ḫalāṣ olmaz ḳılursañ imtiḥān<br />
G2/4 Kemānçe şekline girdüm elinde muṭrib-i ʿaşḳuñ / Keş-ā-keşden ḫalāṣ ḫalāṣ olmaz olmaz daḫı sīnem rebāb-āsā<br />
G117/2 Keştī-i ṣahbā keş-ā-keşden ḫalāṣ ḫalāṣ olmaz olmaz daḫı / Ṭutdılar ḳanlu gibi muḥkem resenler ṭaḳdılar<br />
G455/5 Ḳayd-ı ʿālemden ḫa ḫalāṣ ḫa ṣ ol ol cām-ı mey nūş eyle kim / Niceler nā-būd olur dünyā bu dünyādur yine<br />
G484/5 Kemend-endāz-ı dehrüñ kimse bendinden ḫalāṣ ḫalāṣ olmaz / Zamāne gösterür Behrām olursañ ʿāḳıbet gūrı<br />
ḥalā<strong>ve</strong>t ḥalā<strong>ve</strong>t [1] [1] tat<br />
G169/1 İçilse bāde lebüñsüz ḥarāreti yoḳdur / Şeker yinilse sözüñsüz ḥalā<strong>ve</strong>ti yoḳdur<br />
hāle āle [8] ay ağılı, ayla<br />
G153/4 Ṭāḳ-ı felekde hāle āle degüldür o meh-<strong>ve</strong>şüñ / Mihr-i ruḫına çarḫ-ı muʿallā ḳulaḳ çeker<br />
G456/3 Felek cevlān ider bāġ-ı cihānda / Düm-i ṭāvūs naḳşın virdi hāle āle<br />
G512/2 Şemʿ-dān süfresidür hāle āle degüldür görinen / Ḳodılar encümen-i ʿaşḳa çerāġ-ı ḳameri<br />
G518/4 Umarın kevkeb-i baḫtum ire burc-i şerefe / Sīneye ol meh-i tābānı çekem hāle āle gibi<br />
G252/4 Baḥs̱ idüp bir daḳīḳa ḥüsnüñden / Ḥāle Ḥāle māh-ı sipihre aṣdı elek<br />
K5/23 Felek ġırbāl ile zer buldı dirler ḫāk-i rāhuñda / Miyān-ı hālede ālede ālede seyr eyleyenler māh-ı tābānı<br />
G84/7 Bāḳī sipihr āhum oḳına siper ṭutar / Farḳ-ı felekde ẓāhir olan ṣanma hāledür āledür āledür<br />
G190/3 Görenler ruḫlaruñda ḥalḳa ḥalḳa zülfüñi dirler / Meh-i bedr ile ṣan kim cemʿ olupdur hāleler āleler yir yir<br />
ḫalef ḫalef ḫalef [ [1] [ 1] oğul<br />
G230/1 Ey aṣlı pāk nesli güzīn zübde-i ḫalef ḫalef / Virdüñ cihāna şems-i münev<strong>ve</strong>r gibi şeref<br />
ḫalel ḫalel virmek virmek [2] [2] halel getirmek, zarar <strong>ve</strong>rmek<br />
M6/II/1 Erkān-ı ʿaşḳa zerḳ u riyādan ḫalel ḫalel virüp<br />
virüp<br />
G277/2 Revnaḳ-ı ḥüsne ḫalel ḫalel ḫalel virmez virmez o ḫaṭṭ-ı müşgīn / Arturur belki şeb-i tār şuʿāʿın ḳamerüñ<br />
ḫalel ḫalel-pe ḫalel pe peẕīr ẕīr olmamak [1] bozulmamak<br />
G91/4 Ḫaṭdan żarar ne ḥüsnine yāruñ ki mūrdan / Olmaz Olmaz niẓām-ı mülk-i Süleymān ḫalel ḫalel-pe ḫalel pe peẕīr pe ẕīr<br />
1. hal, keyfiyet<br />
ḥālet ḥālet [18]<br />
[18]<br />
M9/III/4 Ġam-ı hicrānda ḥālet ḥālet var dimişler ehl-i derd ammā<br />
G63/3 Ġam-ı hicrānda ḥālet ḥālet var dimişler ehl-i derd ammā / Mülāyim dil-ber-i şūḫuñ dem-i vaṣlında ʿālem var<br />
G171/3 Nūş eylese bir ʿāşıḳ tā ḥaşre dek ayılmaz / Bezm-i feleküñ bilmem cāmında ne ḥālet ḥālet ḥālet var<br />
G171/4 Bu ḥālet ḥālet ḥālet ile ey dil ṣaġ olmada ʿālemde / Derd ü ġam-ı dil-ber ile ölmekde leṭāfet var<br />
G226/5 Bāḳī zamān-ı ʿişret ü hengām-ı ʾīşdur / Virmek gerek ne ḥālet ise muḳteżā-yı bāġ<br />
G307/3 Ḳoyalum sāġarı zāhid saña hem-reng olalum / Bize keyfiyyet-i ṣahbā gibi bir ḥālet ḥālet ḥālet bul<br />
G324/1 Zevraḳ-ı ṣahbāyı sāḳī ṣundı çün nūş eyledüm / İrdi bir ḥālet ḥālet ki deryālar gibi cūş eyledüm<br />
G417/4 Ne ḥālet ḥālet ḥāṣıl itmişdür kim oldı böyle ḳan ḥayrān / Gözini dikdi ḳaldı zaḫmum ol tīr-i ciger-dūze<br />
G437/2 Nūş-ı cām eyler iken meclis-i mestān içre / Lebüñ ol ḥālet ile girmemek olmaz ḳana<br />
G237/2 Birʿaceb ḥālet ḥālet-durur<br />
ḥālet durur bu ʿaşḳ olmaz müstemir / Gāh miḥnet gāh ḥasret gāh fürḳat gāh şevḳ<br />
K21/4 Zemīne dāmen-i ebr ile ṣaçdı sīmi felek / Bu ḥāleti ḥāleti göricek māʾil oldı tāze nihāl<br />
M1/VIII/4 Ḫalḳ-ı cihāna ḳırḳ sekiz gün ṭuyurmayup / Bir hafta ḳıldı ġayrılar ancaḳ bu ḥāleti ḥāleti<br />
ḥāleti<br />
G12/4 Mest ü medhūşam <strong>ve</strong>lī ḥālī mey-i engūrdan / Laʿl-i nābuñ ḥāleti keyfiyyet-i müldür baña<br />
G63/5 Ṣafā-yı ḥālet ḥālet-i ḥālet i ṭabʿuñ yiter eglence ey Bāḳī / Bī-ḥamdiʾllāh ne ġam yirsin elüñde sāġar-ı Cem var<br />
G126/3 Ḳāmet-i naḫle göre ḥālet ḥālet-i ḥālet i i reftār olsa / Yine bu şī<strong>ve</strong>yi ol serv-i ser-efrāz eyler<br />
528
G286/1 Yaluñuz bülbül degül mest-i şarāb-ı cām-ı gül / Başumuzda ḥālet ḥālet-i ḥālet i cām-ı sürūr-encām-ı gül<br />
G299/2 Ḥālet Ḥālet-i Ḥālet ʿaşḳ iledür ādeme nūrāniyyet / Reng-i rūy-ı ḳadeḥi bāde-i ḥamrādan bil<br />
2. keyif<br />
G223/3 Ṣafā-yı cām-ı laʿlüñden ne ḥālet ḥālet kesb ider ṣofī / Ki ṭabʿ-ı bī-meẕāḳ itmez şarāb-ı dil-güşādan ḥaẓ<br />
ḥālet ḥālet bulmamak bulmamak bulmamak [2] [2] yakışmamak ‖ gibi olmamak<br />
G213/2 Bulmaya Bulmaya ol ḫadd-i gül-gūn üzre ḫaṭṭuñ ḥāletin ḥāletin / Müşg-i terden yazsalar berg-i gül-i ḫandāne naḳş<br />
G438/2 Bulma Bulmaz Bulma ol ruḫsār ile ol ḳadd-i zībā ḥāletin ḥāletin / Baġlasañ bir deste gül serv-i ḫırāmān üstine<br />
ḥālet ḥālet-ba ḥālet ba baḫş ba ş ş [1] güzel<br />
G313/3 Yaluñuz gerden-i zībāsı degül ḥālet ḥālet-ba ḥālet ba baḫş ba / ʿAnber-āmīz o zülfeyn ile gīsū da güzel<br />
ḥālet ḥālet-ba ḥālet ba baḫş ba ş olmak [1] keyif <strong>ve</strong>rmek, ilham <strong>ve</strong>rmek<br />
K26/34 Luṭf ṭabʿ ehline ola ola ola nitekim ḥālet ḥālet-ba ḥālet ba baḫş ba / Çihre-i dil-ber ü şiʿr-i ter ü āvāz-ı ḥazīn<br />
1. ayak bileziği<br />
ḫalḫāl ḫalḫāl [7]<br />
[7]<br />
K20/1 Ne ḫoş yaraşdı sipihre kevākib içre hilāl / Ṭaḳındı pāyine gūyā ki cevherī ḫalḫāl ḫalḫāl<br />
K21/29 Nigīn-i baḫt u sivār-ı saʿādet elde degül / Ayaḳda ḳodı zamāne niteki zer ḫalḫāl ḫalḫāl<br />
ḫalḫāl<br />
G294/2 Ḥasret-i ḳaddüñ ile bāġda seyl-i eşküm / Ṭaḳdı serv-i çemenüñ pāyine sīmīn ḫalḫāl<br />
ḫalḫāl<br />
G366/2 Ne zībādur ol engüşt-i muḥannā pāy-ı sāġarda / Ṣaḳın dūr itme ey sāḳī o zer ḫalḫāli ḫalḫāli ayaḳdan<br />
K23/35 Dürr-i duʿāñı zeyn idelüm tā ki yaraşa / Sāḳ-ı mesāḳ-ı midḥata ḫalḫāl ḫalḫāl-i ḫalḫāl i iḥtişām<br />
G424/6 Sāḳī rez duḫterinüñ ol engüşt / Sīm ḫalḫālidür ḫalḫālidür ayaġında<br />
2. gü<strong>ve</strong>rcinin boynundaki halka<br />
K19/30 Şeref-ı nām-ı şerīfüñden olursa ḫālī / Bulımaz raġbet-i ḫalḫāl ḫalḫāl-i ḫalḫāl<br />
i kebūter ḫātem<br />
ḥālī ḥālī [1] [1] [1] tenhada<br />
G12/4 Mest ü medhūşam <strong>ve</strong>lī ḥālī ḥālī mey-i engūrdan / Laʿl-i nābuñ ḥāleti keyfiyyet-i müldür baña<br />
(-den) den) ḫālī degül degül [6] ……-sız<br />
…<br />
olmamak<br />
G124/2 ʿĀrıż-ı gül-gūnuñ üzre ḫāl-i fettānuñ senüñ / Fitneden ḫālī ḫālī degül degül her laḥẓa āl üstindedür<br />
G254/5 Sīne bir eglenceden ḫālī ḫālī gerekmez Bāḳıyā / Yāre sen ḳādir degülsin bārī miskīn yara çek<br />
G286/4 Ṣavt-ı mürġ u naʿre-i mestāne ṭutdı ʿālemi / Ḥāṣılı hengāmeden ḫālī degül hengām-ı gül<br />
G376/4 Ḫānḳāh-ı ʿaşḳuñuñ mihmānlarıdur cān u dil / Tekyedür ḫā ḫālī ḫā ī degül evbāşdan ḳallāşdan<br />
G445/3 Ṭolaşmaḳdan degül fāriġ kemend-i kāküli dāʾim / Ulaşmaḳdan degül degül ḫālī kemān ebrūsı pey<strong>ve</strong>ste<br />
K9/13 Ḫālī Ḫālī degüldi degüldi zelzeleden ʿarṣa-i zemīn / Ev<strong>ve</strong>l ḳademde virdi cihān mülkine ḳarār<br />
ḫālī ḫālī olmak olmak [2] [2]<br />
[2]<br />
1. uzaklaşmak<br />
G432/4 Ḫayāl-i ḫāl u ḫaṭṭuñdan beni ḫālī ḫālī olur olur olur ṣanma / Göñülden çıḳmaz ol endīşeler vaḥdetde kes̱retde<br />
2. boş olmak<br />
K19/30 Şeref-ı nām-ı şerīfüñden olursa olursa ḫālī ḫālī / Bulımaz raġbet-i ḫalḫāl-i kebūter ḫātem<br />
ḫālī ḫālī olmak olmak [1] [1] boşaltmak, tenhalaştırmak<br />
G421/2 Ġayrıdan ḫālī ḫālī anuñʾçün eyledüm dil ḫānesin / Tā senüñ raḫt-ı ġam-ı ʿaşḳuñ içine ṭaşına<br />
Ḫāliḳ Ḫāliḳ-i Ḫāliḳ i Per<strong>ve</strong>rdig Per<strong>ve</strong>rdigār Per<strong>ve</strong>rdig<br />
ār [1] Allah<br />
G122/2 Her naḳş u her nigār ki ḳılsañ müşāhade / Elṭāf-ı ṣunʿ-ı Ḫāliḳ Ḫāliḳ-i Ḫāliḳ i Per<strong>ve</strong>rdig Per<strong>ve</strong>rdigār<br />
Per<strong>ve</strong>rdig<br />
ār ārı ār gör<br />
ḫālīlik ḫālīlik [1] [1] tenhalık, ıssızlık<br />
529
G279/6 Şarāb-ı nābdan ḫumlar tehī ḫum-ḫāneler tenhā / ʿAceb ḫālīligin ḫālīligin buldı riyā ehli bu meydānuñ<br />
ḫalḳ ḫalḳ [33] [33] ahali ‖ insanlar<br />
K2/25 Ser-i aʿdāñı boyar ḳana dem-ā-dem ḳılıcuñ / Anlara ḫalḳ anuñ’çün didiler sürḫ-serān<br />
K14/23 Meger kim uġramış gerdūn öñinde seyl-i ḫūn içre / Şafaḳ ṣandı şebān-geh ḫalḳ ḫalḳ dāmānındaki ḳanı<br />
K23/7 Yā defter-i sipihrde reʾy-i resīddür / Deyn-i ṣıyāmı ḫalḳ ḫalḳ edā itdiler tamām<br />
K24/22 Būy-ı ḫulḳuñla güẕār eylemese bāġa nesīm / İdemez ḫalḳ ḫalḳ dimāġını muʿaṭṭar sünbül<br />
K27/21 Sipihrüñ nitekim cām-ı zümürrüd-fāmı devr eyler / Olur ʿişret-sarāy-ı ḫalḳ ḫalḳ tā nüh günbed-i ḫaḍrā<br />
G134/1 Cūy-ı fenāyı ḫalḳ ḫalḳ birer ikişer geçer / Baḥr-i belādan ehl-i tecerrüd yüzer geçer<br />
G260/2 Sen yüz virelden āyīne buldı bu raġbeti / Ḥasret degüldi ṣūretine ḫalḳ ḫalḳ o yüzsüzüñ<br />
G262/5 Şehr içre ḫalḳ ḫalḳ bir birine gösterür beni / Mihri hilāle beñzedeli meh-liḳālaruñ<br />
G512/5 Lebine öykünür ol ḫusrev-i şīrīn-dehenüñ / Bāḳıyā ḫalḳ ḫalḳ ʿaceb mi mezelense şekeri<br />
G526/5 Tīr-i ġamuñ nişānesidür diyü Bāḳīyi / Allāh ki ḫalḳ ḫalḳ çekdi çevürdi kemān gibi<br />
G527/7 Kemāle māʾil oldı ṭabʿ-ı Bāḳī / Maḥabbet ḫalḳ ḫalḳ içinde māle düşdi<br />
K2/32 Ḫalḳ Ḫalḳ Ḫalḳ rāḥatda seḥāb-ı keremüñ feyżinden / Belī uyḫu getürür ṭabʿa hevā-yı bārān<br />
K7/30 Cümle yek-dildür duʿā-yı devletüñde kāʾināt / Ḫalḳ Ḫalḳ iḳbāl-i cenāb-ı pāk-i Yezdān eyledi<br />
G270/3 Cām-ı mey böyle şikest olacaġı bellü idi / Ḫalḳ Ḫalḳ çoḳdan oḳumışlardı duʿāsın ḳadeḥüñ<br />
G365/1 Cānā görinse ṭarf-ı ʿiẕāruñ niḳābdan / Ḫalḳ Ḫalḳ āfitāb ṭoġdı ṣanurlar seḥābdan<br />
G407/2 Laʿl ü yāḳūt eyledi elmās tīġından revān / Ḫalḳ Ḫalḳ taḥsīn itdiler şemşīr-i gevher-bārına<br />
K9/7 Allāh ki dökdi ṣaçdı felek ḫalḳ ḫalḳa ḫalḳ a vārını / Şükrāne-i cemāl-i cihān-bān-ı şehriyār<br />
K19/4 İdüp elmāsdan āyīne vü zerden şāne / Gösterür ḫalḳa ḫalḳa yine şī<strong>ve</strong>-i duḫter ḫātem<br />
M4/I/1 Cāme-i ṣıḥḥat Ḫudādan ḫalḳa ḫalḳa ḫalḳa bir ḫılʿat gibi<br />
G43/5 Āyīne gibi ḫalḳa ḫalḳa mürāʾīlik eylemez / Bāḳī ṣafā-yı ḫāṭır ile geydi bir nemed<br />
G74/1 Terk-i dünyī-i denī ḫalḳa ḫalḳa tedennī görinür / Çeşm-i ʿuşşāḳa ne dünyī vü ne ʿuḳbī görinür<br />
G101/2 Çāk itmeyeydi sīnemi şemşīr-i cevr-i yār / Derd-i derūnum olmaz idi ḫalḳa ḫalḳa āşikār<br />
K25/7 Keh-rübā sübḥasın aldı ele çarḫ-ı sālūs / Ḫalḳa Ḫalḳa cevr eylemeden yaʿnī ider istiġfār<br />
G39/1 Ḳıldı āfāḳı münev<strong>ve</strong>r ṭalʿat-ı raḫşān-ı ʿīd / Ḫalḳa Ḫalḳa dībālar geyürdi māh-ı nūr-efşān-ı ʿīd<br />
G206/1 Var mı bir dīvāne kim geşt-i beyābān istemez / ʿUzlet idüp ḫalḳdan ḫalḳdan bir beyt-i aḥzān istemez<br />
K24/5 Yazdurup müşg ile boynına ḥamāʾil ṭaḳdı / Kendüye itmek içün ḫalḳ ḫalḳı ḫalḳ ı musaḫḫar sünbül<br />
M3/V/1 Gül gibi ḫalḳ ḫalḳı ḫalḳ ı nesīm-i ḫulḳı ḫandān eylesün / Nev-bahār-ı ʿadli āfāḳı gül-istān eylesün<br />
G329/2 Ḳaş rā ḳad elif dehān ise mīm / Ḳılduñ ey māh ḫalḳ ḫalḳı ḫalḳ<br />
ı emrüñe rām<br />
G86/2 Sen yatursın mesned-i ḥüsn üzre ḫ˅āb-ı nāzda / Ḫalḳ Ḫalḳı Ḫalḳ uyutmaz fiġān u nāle-i şeb-ḫīzler<br />
K14/2 Ḳudūm-ı şāh ile ḫalḳuñ ḫalḳuñ ḫalḳuñ bu gün başına gün ṭoġdı / Yine tāb-ı rikābından cihānı ḳıldı nūrānī<br />
K14/17 Kimi şemşīr-bāz oldı kimi cān-bāz bu ḫalḳuñ ḫalḳuñ / Temāşā eyleseñ ol günde görseñ ḥāl-i insānı<br />
M1/II/8 Ḫurşīde baḳsa gözleri ḫalḳuñ ḫalḳuñ ṭola gelür / Zīrā görince ḫāṭıra ol meh-liḳā gelür<br />
G134/2 Reşk-i zülāl-i ḫançeri ḫalḳuñ ḫalḳuñ bilin büker / Şehr-i dile gelince hezārān kemer geçer<br />
ḫalḳ ḫalḳ-ı ḫalḳ ı ı ʿālem ʿālem ʿālem [3] [3] [3] bütün insanlar; bkz. ‘ʿālem ḫalḳı’ md.<br />
G538/1 Ṣaçuñ sevdāsı şeydā ideli ben zār u maḥzūnı / Unutdı ḫalḳ ḫalḳ-ı ḫalḳ ı ʿālem ʿālem ḳıṣṣa-i Leylā vü Mecnūnı<br />
G370/5 Ḫalḳ Ḫalḳ-ı Ḫalḳ ı ʿālem ʿālem Bāḳıyā ʿaşḳında yāruñ ḫaste-ḥāl / Bir ṭabīb andan bu deñlü mübtelāyı nʾeylesün<br />
G492/1 Ḫalḳ Ḫalḳ-ı Ḫalḳ ı ʿālem ʿālem gül se<strong>ve</strong>ydi kāşkī bülbül gibi / Ol lebi ġonca baña tenhā ḳalurdı gül gibi<br />
ḫalḳ ḫalḳ-ı ḫalḳ ı ı cih cihān cih<br />
ān [7] bütün insanlar; bkz. ‘cihān ḫalḳı’ md.<br />
K23/4 Mūy-ı sefīdi ḥalḳasını çarḫ-ı pīre-zen / İsterdi daḫı eyleye ḫalḳ ḫalḳ-ı ḫalḳ ı cih cihāna cih<br />
āna dām<br />
G308/5 Maḳbūl-i ṭabʿ-ı ḫalḳ ḫalḳ-ı ḫalḳ ı cih cihān cih<br />
ān ān oldı nitekim / Dīvān-ı naẓm-ı Ḫusrev-i ṣāḥib-kemāl gül<br />
530
Kt19/1 Nice yıllar ʿizz u iḳbāl ile olduñ kām-rān / Ser-figende emrüñe meʾmūr idi ḫalḳ ḫalḳ-ı ḫalḳ ı ı cih cihān cih<br />
ān<br />
K23/2 Cām-ı hilāli hep bilece gördiler bu şeb / Ḫalḳ Ḫalḳ-ı Ḫalḳ ı cih cihāna cih<br />
āna ḳıldı Ḫudā rūzeyi ḥarām<br />
M1/VIII/4 Ḫalḳ Ḫalḳ-ı Ḫalḳ ı cih cihāna cih<br />
āna āna ḳırḳ sekiz gün ṭuyurmayup / Bir hafta ḳıldı ġayrılar ancaḳ bu ḥāleti<br />
G4/4 Ḫalḳ Ḫalḳ-ı Ḫalḳ ı cih cihāna cih<br />
āna melceʾ olaldan penāhına / Ḫurşīd-i çarḫ sāye gibi eyler ilticā<br />
G134/5 Ḫalḳ Ḫalḳ-ı Ḫalḳ ı cih cihān cih<br />
ān ānı ān naḳşına eyler firīfte / Naḳḳāş-ı rūzgār ʿaceb rengler geçer<br />
1. halka<br />
ḥalḳa ḥalḳa [9] [9] Bkz. ‘MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI’, s. 230.<br />
K19/33 Dest-i ḳahruñdan eger sille ṭoḳınsa görinür / Dīde-i düşmenüñe ḥalḳa ḥalḳa-i ḥalḳa<br />
ejder ḫātem<br />
G519/3 Ḫalāṣ eyler mi şol cānı kimesne / Ki ana ḥalḳa ḥalḳa-i ḥalḳa ejder ola cāy<br />
2. çember<br />
K19/7 Ḥalḳadur Ḥalḳadur devr-i ḳadeḥ laʿl şarāb-ı gül-gūn / Rind-i mey-ḫ˅āreye ḫoşdur ṭolu sāġar ḫātem<br />
3. küpe<br />
G7/2 Ṭaḳdı hilāl ḥalḳas ḥalḳasını ḥalḳas ını gūş-ı ḫidmete / Oldı sipihr bende-i fermān-peẕīr aña<br />
4. kıvrım<br />
G30/1 Gel ey dil ḥalḳa ḥalḳa-i ḥalḳa müşgīn-i zülf-i pür-şikenden geç / Düşersin dām-ı tezvīre reh-i mekr ü fitenden geç<br />
G150/3 Çü zülfi ḥalḳalar ḥalḳalarından<br />
ḥalḳalar ḥalḳalarından<br />
ından görine ruḫsārı / Şeb-i siyāhda gūyā olur ʿayān ülker<br />
K23/4 Mūy-ı sefīdi ḥalḳas ḥalḳasını ḥalḳas ını çarḫ-ı pīre-zen / İsterdi daḫı eyleye ḫalḳ-ı cihāna dām<br />
K14/27 Mis̱āl-i ḥalḳa-i zülf zülf-i zülf girih-gīr-i ḫam-ender-ḫam / Biri birine ḳoydı tīġ-i ḳahruñ kāfir-istānı<br />
M5/IV/1 Ḥalḳa-i zülf zülf-i zülf siyāhuñ ey ṣaçı müşg-i Ḫuten<br />
ḥalḳa ḥalḳa-i ḥalḳa i zülf [3] bkz. ‘zülfi ḥalḳaları’ md.<br />
G468/5 Belādur gel bu sevdādan geç ey dil / Ṭolaşma ḥalḳa ḥalḳa-i ḥalḳa i zülf zülf-i zülf<br />
nigāre<br />
G71/1 Künc-i ebrūsın ḫayāl it gūşe-i gül-zārı gör / Ḥalḳa Ḥalḳa-i Ḥalḳa i zülfin ḳıyās it ṭabla-i ʿaṭṭārı gör<br />
G108/4 Ḥalḳa Ḥalḳa-i Ḥalḳa i zülfi ḫayāli gözümüzden gitmez / Gūyiyā çeşm-i ʿalīl üzre siyeh çenberdür<br />
ḥalḳa ḥalḳa-i ḥalḳa i der [3]<br />
1. kapı halkası<br />
K20/12 Götürdi perdeyi gözden görindi ḥalḳa ḥalḳa-i ḥalḳa i der / Bu gice gök ḳapusın açdı Bārī-i Müteʿāl<br />
1.1. kapı halkası ‖ eskiden büyüklerin kapı halkasını tutarak yardım bekleme adeti; bkz.<br />
MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 267. (‘kâbe halkası’ md.)<br />
K19/36 Fetḥ-i bāb-ı keremi her ki ḳapuñdan bilmez / İḥtiyācı eline ḥalḳa ḥalḳa-i ḥalḳa i her der ḫātem<br />
M9/IV/2 Ḳapuñdan ḥalḳa ḥalḳa-i ḥalḳa i der der gibi gitmez çeşm-i ter her gün<br />
ḥalḳa ḥalḳa-i ḥalḳa i rind rindān rind<br />
ān [3] [3] mecliste daire şeklinde diziliş/oturuş<br />
G32/1 Pür olup devr idicek meclis-i mestānı ḳadeḥ / Çarḫ olur ḥalḳa ḥalḳa-i ḥalḳa i rind rindān rind<br />
ān meh-i tābānı ḳadeḥ<br />
G32/5 Yaraşur ḥalḳa ḥalḳa-i ḥalḳa i i rind rindāna rind<br />
āna āna disem ey Bāḳī / Ḫatem-i Cemdür anuñ laʿl-i Bedaḫşānı ḳadeḥ<br />
G208/5 Ḳadeḥ fısḳıyye mey ṣu ḥalḳa ḥalḳa-i ḥalḳa i rind rindān rind<br />
ān anuñ ḥavżı / Sarāy-ı şevḳa şādırvān olupdur Bāḳıyā meclis<br />
ḥalḳa ḥalḳa-i ḥalḳa i tesl teslīme tesl<br />
īme geçmek geçmek [1] [1] idam ipinin düğümü başına geçmek<br />
K22/30 Ben kemend-endāz-ı meydān-ı belāġat olalı / Ḥalḳa Ḥalḳa-i Ḥalḳa i tesl teslīme tesl<br />
īme geçmi geçmişdür geçmi şdür ser-i gerden-keşān<br />
ḥalḳa ḥalḳa-i ḥalḳa i ẕikre ẕikre ẕikre girmek girmek [2] [2] zikir halkası/çemberine girmek<br />
G219/2 Göñüller naḳdin almış yār girmiş girmiş ḥalḳa ḥalḳa-i ḥalḳa i i ẕikre ẕikre / Bir iki derd-mend āvāreyi varmış ṭolandurmış<br />
G182/5 Ḥalḳa Ḥalḳa-i Ḥalḳa i ẕikre ẕikre girüp girüp ʿāşıḳlar itdiler semāʿ / Ehl-i diller ʿaşḳ odına yana yana girdiler<br />
ḥalḳa ḥalḳa ḥalḳa ḥalḳa [5] [5] kıvrım kıvrım (zülf bağlamında)<br />
531
G6/2 Nedür bu pīç pīç ü çīn çīn ü ḫam-be-ḫam kākül / Nedür bu ṭurralar bu ḥalḳa ḥalḳa ḥalḳa ḥalḳa ḥalḳa zülf-i müşg-āsā<br />
G50/1 Ruḫuñ āteş ḫaṭ u ḫālüñ baḫūr-ı misk ü ʿanberdür / Ḫam-ı zülf-i siyāhuñ ḥalḳa ḥalḳa ḥalḳa ḥalḳa ḥalḳa dūd-ı micmerdür<br />
G54/5 Baḫūr-ı micmer-i ḥüsn ü bahādur ḫāl-i ruḫsāruñ / Anuñ ol ḥalḳa ḥalḳa ḥalḳa ḥalḳa ṭurra-i müşgīn duḫānıdur<br />
G133/2 Genc-i viṣāl ṭālibini ejdehā-ṣıfat / Ol ḥalḳa ḥalḳa ḥalḳa ḥalḳa zülf-i ḫam-ender-ḫam öldürür<br />
G190/3 Görenler ruḫlaruñda ḥalḳa ḥalḳa ḥalḳa ḥalḳa zülfüñi dirler / Meh-i bedr ile ṣan kim cemʿ olupdur hāleler yir yir<br />
G124/1 Ḥalḳa Ḥalḳa ḥalḳa ḥalḳa zülf kim ol ḫaṭṭ u ḫāl üstindedür / Şekl-i ṭuġrādur mis̱āl-i bī-mis̱āl üstindedür<br />
ḥalḳa ḥalḳa-be ḥalḳa be be-gūş be ş [1] kulağı halkalı ‖ azatlı köle<br />
K26/24 Dil-i āşüfte-ṣıfat cevr ile pā-māl itme / Hindū-yı ḥalḳa ḥalḳa-be ḥalḳa<br />
be be-gūşuñdur<br />
be şuñdur o zülf-i miskīn<br />
ḥalḳ ḥalḳ [2] [2] boğaz<br />
G328/10 Aḳıdup ḥalḳ ḥalḳ-ı ḥalḳ şīşeden mey-i nāb / Ḫūn-ı ḳurbān gibi revān idelüm<br />
G12/1 Gül-sitān bezm-i şarāb u cām-ı mey güldür baña / Ḳulḳul-i ḥalḳ ḥalḳ-i ḥalḳ ṣurāḥī ṣavt-ı bülbüldür baña<br />
1. eritme ‖<br />
ḥall ḥall [3]<br />
[3]<br />
K22/14 Şöyle beñzer kim ḫaṭ-ı āyāt-ı raḥmetdür çemen / Bād-ı ṣubḥ itmişdür altun ḥall ḥall ile yir yir nişān<br />
2. çözmek, üstesinden gelmek<br />
K20/33 Elüñdedür çü bu gün ḥall ḥall-i ḥall müşkilāt-ı enām / Enāmil-i keremüñ ḳıl bu ʿuḳdeye ḥallāl<br />
G297/5 Rişte-i cānumda zülfüñ bir girih bend itdi kim / Ḥalline Ḥalline ḳādir degül müşkil-güşālar bilmiş ol<br />
532<br />
ḥal ḥal çekmek çekmek [1] [1] açık renk kağıda yapılan halkârlarda desenlerin dış kenarına koyu altından<br />
tahrir çekmek; bkz. YAZMA KİTAP SANATLARI, s. 23. (‘halkâr’ md.)<br />
G327/6 Beden-i zerd ü nizārumla degül çihre-i zer / ʿAşḳ ser-nāmesine levḥa yazup ḥal ḥal ḥal çekdüm<br />
çekdüm<br />
ḥall ḥall eylemek/itmek eylemek/itmek [2] [2]<br />
[2]<br />
1. çözmek, üstesinden gelmek<br />
G274/4 Kimse ḥall ḥall eylemedi eylemedi müşkil-i rāz-ı felegi / Var ise ʿıḳd-ı S̱üreyyādur aña noḳṭa-i şek<br />
2. eritmek<br />
G418/6 Bāḳī edā-yı ḫūb ile vaṣf itse leblerüñ / Ḳand-i nebāt ḥall ḥall ider ider āb-ı ḥayāt ile<br />
ḥallāc ḥallāc-ṣıfat ḥallāc ıfat [1] [1] hallaç gibi; pamukları tokmak <strong>ve</strong> yay ile kabartan kimse<br />
G479/4 Aṣdı ḥallāc ḥallāc-ṣıfat<br />
ḥallāc ıfat ʿaşḳ u maḥabbet yayın / Atılup penbe gibi dil o kemān-ebrūya<br />
ḥallāl ḥallāl ḳḳılmak<br />
ḳ ılmak [1] çözmeye yardımcı olmak<br />
K20/33 Elüñdedür çü bu gün ḥall-i müşkilāt-ı enām / Enāmil-i keremüñ ḳıl ıl ıl bu ʿuḳdeye ḥallāl<br />
ḥallāl<br />
ḫal<strong>ve</strong>t ḫal<strong>ve</strong>t [2] [2]<br />
[2]<br />
1. tenhada, yalnızken ‖ başbaşayken<br />
Mtl 27 Ḥal<strong>ve</strong>tde Ḥal<strong>ve</strong>tde enīs eyleyüp ol şūḫ-ı cihānı / ʿĀlemde müyesser ola mı ʿīş-ı nihānı<br />
2. yalnızlık, gurbet ‖ dervişlerin tek başına hücreye kapanması<br />
G332/1 Levḥ-i ḫāṭırda ḫaṭuñ naḳşını yazmaḳ ʿamelüm / Künc-i ḫal<strong>ve</strong>tde ḫal<strong>ve</strong>tde senüñ fikr-i lebüñdür emelüm<br />
ḫal<strong>ve</strong>t ḫal<strong>ve</strong>t-sar ḫal<strong>ve</strong>t ḫal<strong>ve</strong>t sar sarāy sar āy [3] [3] saray<br />
K1/33 Mesken şeh-i maḥabbetüñe taḫt-gāh-ı dil / Menzil ḫayāl-i laʿlüñe ḫal<strong>ve</strong>t ḫal<strong>ve</strong>t-sar ḫal<strong>ve</strong>t sar sarāy<br />
āy-ı āy cān<br />
M7/III/3 Yaraşmaz mesned-i ḫal<strong>ve</strong>t ḫal<strong>ve</strong>t-sar ḫal<strong>ve</strong>t sar sarāy sarāy<br />
āy-ı āy dilde illā sen<br />
G225/1 Şemʿ-i ḥüsnüñdür viren ḫal<strong>ve</strong>t ḫal<strong>ve</strong>t-sar ḫal<strong>ve</strong>t sar sarāy<br />
āy-ı āy cāna lemʿ / Olamaz ol meclise ḫurşīd-i ʿālem-tāb şemʿ<br />
ḫam ḫam ḫam [12] [12]<br />
[12]
1. büklüm, kıvrım (zülf için)<br />
G212/3 Ruḫsār-ı ṣāf u pāki ḫam ḫam-ı ḫam ı ı zülf-i yārda / Āyīnedür ki deste vü pervāzı ābnūs<br />
G364/1 Nāle-i dil ol ḫam ḫam-ı ḫam ı zülf-i hümā-pervāzdan / Ṣan fiġān-ı mürġdür ser-pençe-i şeh-bāzdan<br />
G488/2 Menzil-i māhdur ḫam ḫam-ı ḫam ı zülfi / Maṭlaʿ-ı mihrdür girībānı<br />
G50/1 Ruḫuñ āteş ḫaṭ u ḫālüñ baḫūr-ı misk ü ʿanberdür / Ḫam Ḫam-ı Ḫam zülf-i siyāhuñ ḥalḳa ḥalḳa dūd-ı micmerdür<br />
G498/2 Ḫam Ḫam-ı Ḫam zülfüñ ki devr eyler yanaġuñ / İrem ṭāvūsıdur cevlāne geldi<br />
G53/2 Zülfüñ ḫam ḫamında ḫam ında ḫaddüñi ḫurşīde virmezin / Şemʿi nʾider şu kimse kʾanuñ şeb-çerāġı var<br />
K10/2 Nefḥa-i ʿanber ṭutar zülfi ḫam ḫamından ḫam ından ʿālemi / Ḳanda gitse iki yanında iki micmer bile<br />
2. yay gibi (kaşın kıvrık yeri bağlamında)<br />
G242/6 Mesken ṭutalı ol ḫam ḫam-ı ḫam ı ebrūda çeşm-i yār / Āşūb u fitne gizlenür oldı bucaḳ bucaḳ<br />
G258/2 Kāḫ-ı ḥüsn-i yāre baḳ seyr it ḫam ḫam-ı ḫam ı ebrūsını / Adın añma ṭāḳ-ı Kisrā ile ḳaṣr-ı Ḳayṣerüñ<br />
G67/4 Ḫam Ḫam-ı Ḫam ebrūña baḳar vaṣluñ ümīdiyle cihān / Ḥasret-i ʿīd ile māh-ı nevi dünyā gözedür<br />
3. eğrisi (çevganın eğri kısmı için)<br />
K6/22 ʿArṣa-i sīmīn-i ṣubḥ üstinde dāʾim gūy-ı zer / Tā ḫam ḫam-ı ḫam ı ı çevgān-ı gerdūn içre ser-gerdān gelür<br />
4. iki büklüm<br />
G147/7 O ḫurşīd-i sipihr-i salṭanat kim / Öñinde ḳāmet-i eflāk ḫamdur<br />
ḫamdur<br />
ḫam ḫam ḫam ḳḳılmak<br />
ḳ ılmak [2] [2] bükmek ‖ iki büklüm yapmak<br />
G75/5 Derd u ġam ḳaddümi ḫam ḫam ḳḳılsa<br />
ḳ ılsa göñül çekmez elem / Kemer itmek diler ol mūy-miyānum özenür<br />
G121/2 Ḳıldı ıldı ıldı mürġān-ı çemen ḳadd-i nihāl-i servi ḫam ḫam / Muṭrib-i bezm-i bahāra gūyiyā çeng itdiler<br />
1. ham, acemi işi<br />
ḫām ḫām ḫām [4] bkz. ‘sīm-i ḫām’, ‘ḫayāl-i ḫām’<br />
K18/50 Puḫtedür ġayrılar eşʿārı <strong>ve</strong>lī puḫte piyaz / Ḫām ʿanberdür eger ḫām ise de bu eşʿār<br />
G329/3 Sīme beñzer diyenlerüñ tenüñi / Hele ey dost sözleri ḳatı ḫām<br />
ḫām<br />
K18/51 Ḫām Ḫām var ise eger micmere-i naẓmumda / Dāmen-i luṭfuñ anı setr ider ey faḫr-i kibār<br />
2. saf (işlenmemiş)<br />
K18/50 Puḫtedür ġayrılar eşʿārı <strong>ve</strong>lī puḫte piyaz / Ḫām Ḫām ʿanberdür eger ḫām ise de bu eşʿār<br />
ḥamāʾil ḥamāʾil [4] [4] Bkz. KOÇU, s. 126-127; ayrıca bkz. ‘zerrīn ḥamāʾil’ md.<br />
1. gümüşten dört köşe, kabartmalı <strong>ve</strong>ya telkârî tarzda yapılan, içine âyetler <strong>ve</strong> küçük din<br />
kitapları konan kab, muska; bkz. YAZMA KİTAP SANATLARI, s. 24.<br />
K24/5 Yazdurup müşg ile boynına ḥamāʾil ḥamāʾil ṭaḳdı / Kendüye itmek içün ḫalḳı musaḫḫar sünbül<br />
G534/3 Ṭaḳınur göz degmesün diyü ḥam ḥamāʾil ḥam ʾil boynına / Ṣaḳınur yavuz naẓardan nʾeylesün anacuġı<br />
K8/4 Ḥamāʾil Ḥamāʾil gibi dāʾim dāġ-ı derdüm ʿāşıḳ-ı bī-dil / Ḳosun baş üstine dirse nʾola vaʾllāhi cān üzre<br />
2. kılıç kayışı, nişan hamayili<br />
G89/4 Degül dāġ-ı siyehler nüsḫalardur ḥırz-ı cān içün / Nişān-ı ḍarb-ı tīġuñ sīnede bend-i ḥamāʾildür<br />
ḥamām ḥamām [1] [1] [1] gü<strong>ve</strong>rcin<br />
K23/21 Fażlı feżāsı içre bu eflāk-i bī-ḳarār / Evc-i hevāda yidi muʿallaḳ döner ḥamām ḥamām<br />
ḥamām<br />
ḥamd ḥamd-i ḥamd i ppāk<br />
p<br />
āk ḳılmak ılmak [1] [1] [1] can u gönülden şükretmek<br />
G456/6 Ḳıl ıl ıl ey Bāḳī seḥer bülbülleriyle / Hezārān ḥamd ḥamd-i ḥamd<br />
i i ppāk<br />
p<br />
ol Lā-yezāle<br />
ḫam ḫam-be ḫam be be-ḫam be ḫam ḫam [1] [1] kıvrım kıvrım, büklüm büklüm<br />
G6/2 Nedür bu pīç pīç ü çīn çīn ü ḫam ḫam-be ḫam be be-ḫam be ḫam kākül / Nedür bu ṭurralar bu ḥalḳa ḥalḳa zülf-i müşg-āsā<br />
533
Ḥamdüliʾllāh Ḥamdüliʾllāh Ḥamdüliʾllāh [3] [3] ‘Allaha hamdolsun!’, ‘şükürler olsun!’; YILMAZ, s. 59-60.<br />
K2/9 Ḥamdü Ḥamdüli Ḥamdü Ḥamdüli<br />
liʾllāh li ʾllāh viṣāl-i Şeh-i ferḫunde-ḫıṣāl / Ḳalbümüz açdı yine niteki <strong>ve</strong>rd-i ḫandān<br />
M3/IV/5 Devletinde miḥnet-i devrāndan ey Bāḳī ne ġam / Ḥamdüliʾllāh Ḥamdüliʾllāh Pādişāh-ı bende-per<strong>ve</strong>rdür gelen<br />
G22/6 Bāḳıyā fennüñde ṭutmaz kimse noḳṣānuñ senüñ / Ḥamdüliʾllāh Ḥamdüliʾllāh ṭabʿ mevzūn ʿaḳl mīzānı dürüst<br />
ḫāme ḫāme [18] [18] kamış kalem; bkz. ‘nevk-i ḫāme’ md.<br />
K9/22 Destinde ḫāme ḫāme ḫāme fażl u belāġat nihālidür / Medḥ ü s̱enā-yı şāh-ı cihān aña berg ü bār<br />
K19/29 Yazdı ḫoş āyet-i Nūn <strong>ve</strong>ʾl-Ḳalem engüştüñde / Ne midād istedi ne ḫāme ḫāme ḫāme ne mısṭar ḫātem<br />
K22/32 Muttaṣıl şiʿrüm yazarken ḫāme ḫāme ṭurmaz deprenür / Neydür anı gūyiyā lerzān ider āb-ı revān<br />
G9/7 Lūle-i ḫāme ḫāme ile çeşme-i dilden Bāḳī / Eyledi ḳāʾide-i āb-ı ḥayātı icrā<br />
G50/5 Zer-i ḫāliṣ gibi rengīn olup gitmekde eşʿāruñ / Elüñde ḫāme ḫāme ey Bāḳī meger kibrīt-i aḥmerdür<br />
K24/13 Nev-ʿarūs-ı çemene māşıṭadur faṣl-ı bahār / Kim anuñ ḫāme ḫāme-i ḫāme i müşgīnine beñzer sünbül<br />
K25/2 Āfitāb üzre meger ḫāme ḫāme-i ḫāme i i dest-i ḳudret / Çekdi bir med nitekim ḥācib-i rūy-ı dil-dār<br />
G35/7 Rengīn ider evṣāf-ı ruḫuñ ḫāme ḫāme-i ḫāme i Bāḳī / Ol ṣūreti virmez ṣanemā naḳşına Bih-zād<br />
G90/5 Bāḳī sürūd-i bezm-i ṭarab-ḫāne-i ḫayāl / Ṣavt u ṣarīr-i ḫāme ḫāme-i ḫāme i i gevher-nis̱ārdur<br />
G147/8 Dem-i taḥrīr-i elṭāfında ʿālem / Ṭufeyl-i ḫāme ḫāme-i ḫāme i i müşgīn-raḳamdur<br />
G253/5 Ḫurdeler geçmiş-durur dendānuñ evṣāfında kim / Ḫāme Ḫāme-i Ḫāme Bāḳī delüpdür baġrını lüʿlūlaruñ<br />
K25/31 Ravża-i ʿilm-i ṭarā<strong>ve</strong>tde nem-i ḫāmeñ ḫāmeñ ile / Tāzeler gül-şen ü bāġı nitekim ebr-i bahār<br />
G155/4 Şehā bir dem ney-i ḫāmeñ ḫāmeñ ḫāmeñ cihān bezminde diñlensün / İçürsün düşmene cām-ı fenāyı bir zamān ḫançer<br />
G145/3 Zülf-i müşg-efşānı vaṣfın yazduġum bildi devāt / Ḫāmenüñ Ḫāmenüñ ṣaldı ayaġı altına miskī ḥarīr<br />
G131/2 Göricek muʿcize-i naḳşını ṣūret-ger-i Çīn / Götürüp ḫāme ḫāme-ṣıfat<br />
ḫāme<br />
ıfat barmaġın īmān getürür<br />
G346/7 Ser-i şemşīrüñ ile ṭoġrasalar ḫāme ḫāme-ṣıfat<br />
ḫāme ıfat / Baş ḳaldurmaya ʿāşıḳ ḫaṭ-ı fermānuñdan<br />
K27/15 Süṭūr-ı nāmesinden mülk ü millet sebzesi ḫurrem / Sütūn-ı ḫāmesinden ḫāmesinden dīn ü devlet ḫaymesi ber-pā<br />
K6/18 El süvār oldı kümeyt-i ḫāmeye ḫāmeye şimden girü / Ṣanma Bāḳī gibi şāhā fāris-i meydān gelür<br />
ḫāme ḫāme-i ḫāme ḫāme i müşg müşgīn müşg<br />
īn [1] [1] misk kokulu kalem (mürekkeplere misk karıştırılması yönüyle)<br />
K25/32 Noḳṭalar kim dökilür ḫāme ḫāme-i ḫāme i müşg müşgīnüñden<br />
müşg<br />
īnüñden / Her biri şāhid-i maʿnāya olur ḫāl-i ʿiẕār<br />
534<br />
Ḥamel Ḥamel burc burcı burc ı [1] Koç burcu; güneşin koç burcuna girmesiyle nevruz başlar <strong>ve</strong> bu<br />
tarihler baharın başlangıcı kabul edilir; bkz. OSMANLI MİTOLOGYASI, s. 314.<br />
G456/4 Cihān pür-būy-ı müşg-i nāfe-i Çīn / Ḥamel Ḥamel burc burcında burc ında seyr eyler ġazāle<br />
ḫam ḫam-ender<br />
ḫam ender ender-ḫam ender ḫam [2] kıvrım kıvrım, büklüm büklüm<br />
K14/27 Mis̱āl-i ḥalḳa-i zülf-i girih-gīr-i ḫam ḫam-ender<br />
ḫam ender ender-ḫam<br />
ender ḫam / Biri birine ḳoydı tīġ-i ḳahruñ kāfir-istānı<br />
G133/2 Genc-i viṣāl ṭālibini ejdehā-ṣıfat / Ol ḥalḳa ḥalḳa zülf-i ḫam ḫam-ender<br />
ḫam ender ender-ḫam<br />
ender ḫam öldürür<br />
ḥāmī ḥāmī-i ḥāmī i şer şerʿ-i şer<br />
i Nebev Nebevī Nebev<br />
ī [1] peygamber dininin koruyucusu ‖ Kanuni Süleyman<br />
K2/11 Ḥāfıẓ-ı dīn-i ḳavī ḥāmī ḥāmī-i ḥāmī i şer şerʿ-i şer<br />
i Nebev Nebevī Nebev<br />
/ Ṭāyiʿ-i emr-i Ḫudā tābiʿ-i naṣṣ-ı Ḳurʾān<br />
ḥamle ḥamle eylemek eylemek [1] [1] [1] hücum etmek, saldırmak, atılmak<br />
K7/19 Zūr-ı dest-i devleti gürz-i girān-ı saṭ<strong>ve</strong>ti / Düşmen üzre ḥamle ḥamle-i ḥamle<br />
Sām u Nerīmān eyledi eyledi<br />
eyledi<br />
ḥammām ḥammām [1] [1] hamam<br />
G313/4 Ṣaḥn-ı ḥammāmda ḥammāmda dün gördüm o nāzük-bedeni / Sīnede mūdan es̱er yoḳ daḫı pehlū da güzel<br />
hāmūn āmūn [2] ova, sahra<br />
G142/3 Āb-ı çeşmüm baḥr ider hāmūnı ṭuġyān eylese / Ṣarṣar-ı āhum ṭoḳınsa ṭaġlar hāmūn āmūn olur<br />
G142/3 Āb-ı çeşmüm baḥr ider hāmūn āmūn āmūnı āmūn ṭuġyān eylese / Ṣarṣar-ı āhum ṭoḳınsa ṭaġlar hāmūn olur
ḫāmū ḫāmūş ḫāmū ş [1] miskin miskin<br />
G122/4 Ḫāmū Ḫāmūş Ḫāmū yatma bister-i ġafletde ṣubḥ-dem / Gel merġ-zāra ġulġule-i mürġ-i zārı gör<br />
ḫāmū ḫāmūş ḫāmū ş eylemek [1] susturmak<br />
G324/5 Nāleler ḳıldum ser-i kūyında yāruñ Bāḳıyā / Bülbülān-ı gül-sitān-ı dehri ḫāmū ḫāmūş ḫāmū<br />
ş eyledüm<br />
ḫāmū ḫāmūş ḫāmū ş u lāl olmak [1] suspus olmak, susmak<br />
G372/3 Yiter ṣīt u ṣadā-yı cān-ı nālānum bu gül-zāra / Çemen bülbülleri şimden girü ḫāmū ḫāmūş ḫāmū ş u lāl olsun olsun<br />
ḫāmū ḫāmūşlı ḫāmū ḫāmūşlı<br />
şlıḳ şlı ḳ [1] [1] suskunluk<br />
G318/10 Ḫāmū Ḫāmūşlı Ḫāmū Ḫāmūşlı<br />
şlıḳ şlı senden ʿaceb ṭabʿuñ müsellem ṭutdı hep / Siḥr-āferīnān-ı ʿArab pākīze-gūyān-ı ʿAcem<br />
ḫ˅ān ḫ˅ān [6] [6] [6] sofra ‖ lutuf, ikram<br />
K1/18 Ṣāḥib-vücūd-ı memleket-i luṭf u cūd o kim / Mebẕūl ḫ˅ān ḫ˅ān-ı ḫ˅ān<br />
luṭfına maḥṣūl-i baḥr u kān<br />
K20/47 Giceñ şerefde şeb-i Ḳadr ü gündüzüñ bayram / Nevāl ü niʿmet ile ḫ˅ān ḫ˅ān-ı ḫ˅ān ı ʿīş māl-ā-māl<br />
K25/22 Eline girmek içün fażla-i ḫ˅ān ḫ˅ān-ı ḫ˅ān ı keremi / Meh-i nev destin açar niteki şaḫṣ-ı cerrār<br />
G448/3 Meger ḫ˅ān ḫ˅ān-ı ḫ˅ān ı ı melāḥatde gümişden bir ṭabaḳdur ol / Açılmış aḳ güldür ya leṭāfet gül-sitānında<br />
G139/2 Göñül bir nāzük-endāmuñ viṣāli ḫ˅ān ḫ˅ānın ḫ˅ān ḫ˅ānın<br />
ın özler kim / Teni pālūde-i ter gibi degseñ bir zamān ditrer<br />
G229/6 Ehl-i dil derd ü ġamuñ niʿmetine müstaġraḳ / Dizilirler keremüñ ḫ˅ān ḫ˅ānına ḫ˅ān<br />
ına ına mihmān ṣaf ṣaf<br />
ḫ˅ān ḫ˅ān-ı ḫ˅ān ı Ḥalīlüʾr Ḥalīlüʾr-Ra Ḥalīlüʾr Ra Raḥmān Ra ḥmān [1] [1] Halil İbrahim sofrası<br />
K2/55 Beẕl ile az ola mı niʿmet-i cūd u keremüñ / Yimeden eksile mi ḫ˅ān ḫ˅ān-ı ḫ˅ān ı Ḥalīlüʾr Ḥalīlüʾr-Ra Ḥalīlüʾr Ra Raḥmān Ra ḥmān<br />
ḫ˅ān ḫ˅ān-ı ḫ˅ān ḫ˅ān ı iiḥsān<br />
i<br />
ḥsān [1] [1] kerem sofrası<br />
G64/7 Ṭoyılmaz ḫ˅ān ḫ˅ān-ı ḫ˅ān ı iiḥsāna<br />
i<br />
ḥsāna ḳanāʿat gelmez insāna / Kerem gördükçe ey Bāḳī gedālardan recā artar<br />
535<br />
ḫ˅ān ḫ˅ān-ı ḫ˅ān ḫ˅ān ı ı iiḥsān<br />
i<br />
ḥsān çekmek çekmek [1] [1] kerem sofrasını yaymak ‖ ziyafet <strong>ve</strong>rmek; bkz. TS. C. V, s. 3493.<br />
(‘sofra salmak’ md.)<br />
K12/12 Ehl-i dil gūşe-i bī-tūşe-i miḥnetde yatur / Ḫ˅ān Ḫ˅ān-ı Ḫ˅ān ı iiḥsān<br />
i<br />
ḥsān ḥsānı ḥsān felek merdüm-i nā-dāne çeker çeker<br />
çeker<br />
ḫ˅ān ḫ˅ān-ı ḫ˅ān ı iiḥsān<br />
i<br />
ḥsān ḥsān-ı ḥsān ı fir firāvān fir<br />
āvān çekmek çekmek [1] [1] kerem sofrasının nimetlerini bolca yaymak ‖ ziyafet <strong>ve</strong>rmek<br />
G415/3 Ḫ˅ān Ḫ˅ān-ı Ḫ˅ān ı iiḥsān<br />
i<br />
ḥsān ḥsān-ı ḥsān ı fir firāvān fir<br />
āvān çekdi çekdi şīrīn sözlerüñ / Niʿmetuʾllāhīlere ol laʿl-i şekker-bār ile<br />
ḫ˅ān ḫ˅ān-ı ḫ˅ān ı ya yaġmā ya<br />
ġmā [2] [2] çanak yağması; bu gelenekel ilgili bilgi <strong>ve</strong> minyatürler için bkz. OSMANLI<br />
ŞENLİKLERİ, s. 56.<br />
G127/3 Tekellefsüz gelür bād-ı ṣabā tārāc ider bir gün / Çemen bezminde gūyā süfre-i gül ḫ˅ān ḫ˅ān-ı ḫ˅ān<br />
ı ı ya yaġmādur ya<br />
ġmādur<br />
G135/4 Dizilmiş lāleler ṣaḥn-ı ḥarīm-i bāġa zeyn olmış / Sarāy-ı şāhda ṣan kāse kāse ḫ˅ān ḫ˅ān-ı ḫ˅ān ı ya yaġmādur ya<br />
ġmādur<br />
ḫ˅ān ḫ˅ān-ı ḫ˅ān ḫ˅ān ı va vaṣl va<br />
ṣl ṣl [2] [2] [2] vuslat sofrası<br />
G80/2 Rişteyle baġlayup lebin ol şūḫ didi kim / Mihmān-ı ḫ˅ān ḫ˅ān-ı ḫ˅ān ı ı va vaṣluma va<br />
ṣluma bu diş kirāsıdur<br />
G330/5 Bāḳıyā ḫ˅ān ḫ˅ān-ı ḫ˅ān ı va vaṣla va<br />
ṣla ṣla irmez isem / Ġam tenūrında nice bir yanam<br />
ḫ˅ān ḫ˅ān-ı ḫ˅ān ı ı vi viṣāl vi<br />
ṣāl [2] [2] [2] vuslat sofrası; bkz. ‘viṣāl ḫ˅ānı’ md.<br />
G475/2 Ṣunuben ḫ˅ān ḫ˅ān-ı ḫ˅ān ı vi viṣālüñi vi<br />
ṣālüñi raḳībe her dem / Ġamuñı baña ġıdā eyleme iḥsān eyle<br />
G95/4 Ḫūbān-ı şehrüñ ḫoş-teri şīrīn ü nāzük her yiri / Ḫ˅ān Ḫ˅ān-ı Ḫ˅ān ı vi viṣāle vi<br />
ṣāle ṣāle sükkerī pālūde-i ter kendidür<br />
ḫān ḫān [2] [2] hükümdar<br />
K5/9 Şehenşāh-ı hümāyūn-ṭāliʿ u ferḫunde-ṭalʿatdur / Cihān-ı salṭanatda ol saʿādet taḫtınuñ ḫān ḫānı ḫān<br />
M1/VI/3 Her ḳanda baṣsa pāy-ı semendüñ nis̱ār içün / Ḫānlar Ḫānlar yoluñda cümle revān itdi cānları<br />
ḫān ḫān u u ḫāḳān ḫāḳān [1] [1] [1] hükümdarlar<br />
K14/37 Hemīşe fetḥ -i fīrūzı livāña iltivā itsün / Ḳapuña ilticā ḳılsun cihānuñ ḫān u ḫāḳān ḫāḳānı<br />
ḫāḳān
Ḫān Ḫān Murād Murād [12] [12] Murat Han<br />
K6/10 Ḫān Ḫān Murād Murād ol kāʾinātuñ ḳıble-i iḳbāli kim / Kaʿbe-i der-gāhına şāhān u dervīşān gelür<br />
K7/17 Şāh-ı ʿādil Ḫān Ḫān Murād Murād ol kim nesīm-i ʿadl ile / Luṭfı bāġ-ı ʿālemi reşk-i gül-istān eyledi<br />
K7/24 Bāḳīye eżʿāfın iḥsān eyledi elṭāf-ı şāh / Ol kerem kim Şeh Selīm ü Ḫān Ḫān Süleymān Süleymān eyledi<br />
K8/8 Cihān-ı maʿdelet kān-ı mürüv<strong>ve</strong>t Ḫān Ḫān Murād Murād ol kim / Vücūdı sāye-i luṭf-ı ilāhīdür cihān üzre<br />
M3/I/8 Sāye-i Yezdān penāh-ı dīn ü devlet Ḫān Ḫān Ḫān Murād Murād / Dā<strong>ve</strong>r-i devrān muʿizz-i salṭanat Sulṭān Murād<br />
M3/II/8 Sāye-i Yezdān penāh-ı dīn ü devlet Ḫān Ḫān Ḫān Murād Murād / Dā<strong>ve</strong>r-i devrān muʿizz-i salṭanat Sulṭān Murād<br />
M3/III/8 Sāye-i Yezdān penāh-ı dīn ü devlet Ḫān Ḫān Ḫān Murād Murād / Dā<strong>ve</strong>r-i devrān muʿizz-i salṭanat Sulṭān Murād<br />
M3/IV/8 Sāye-i Yezdān penāh-ı dīn ü devlet Ḫān Ḫān Murād Murād / Dā<strong>ve</strong>r-i devrān muʿizz-i salṭanat Sulṭān Murād<br />
M3/V/8 Sāye-i Yezdān penāh-ı dīn ü devlet Ḫān Ḫān Murād Murād / Dā<strong>ve</strong>r-i devrān muʿizz-i salṭanat Sulṭān Murād<br />
G65/6 Murāduñ Ḫān Ḫān Murāduñ Murāduñ himmetinden ḳıl recā ey dil / Kim ol sulṭān-ı ṣūret pādişāh-ı mülk-i maʿnādur<br />
G403/9 Minnet Ḫudāya baḫt müsāʿid sitāre yār / İḳbāl-i Ḫān Ḫān Murād Murād-ı Murād saʿādet-nedīm ile<br />
G408/8 Ḫān Ḫān Murād Murād ol pādişāh-ı ṣūret ü maʿnā kʾanuñ / Salṭanat ḥaḳḳā ḳabā-yı rāstdur bālāsına<br />
Ḫān Ḫān Süleymān Süleymān-ı<br />
Süleymān ı Ġāzī Ġāzī [1]<br />
[1]<br />
K3/7 Cihān-ı kerem Ḫān Ḫān Ḫān Süleymān Süleymān-ı<br />
Süleymān ı ı Ġāzī Ġāzī Ġāzī / Şeh-i āsmān-taḫt u ḫurşīd-efser<br />
Ḫān Ḫān Ḫān Selīm Selīm [1] [1] Selim Han<br />
G318/5 Bād-ı seḥerden ḫoş-nesīm ḫulḳ-ı ḫudā<strong>ve</strong>nd-i kerīm / Sulṭān-ı ʿādil Ḫān Ḫān Ḫān Selīm Selīm şāhenşeh-i ṣāḥib-kerem<br />
Ḫān Ḫān Meḥemmed Meḥemmed [1] [1] Mehmet Han<br />
G392/6 Ḫān Ḫān Meḥemmed<br />
Meḥemmed Meḥemmed şeh-i ʿādil ki zamān-ı ʿadli / ʿĪd u nev-rūz gibi ḳıldı cihānı tezyīn<br />
Ḫān Ḫān-ı Ḫān ı GGīlān<br />
G<br />
īlān [1] [1] Gilan Hanı<br />
K7/22 ʿAbd-i Memlūkī gibi ḫāk-i cenābı ḫıdmetin / Seyyid-i ṣāḥib-<strong>ve</strong>lāyet Ḫān Ḫān-ı Ḫān ı GGīlān<br />
G<br />
īlān eyledi<br />
536<br />
ḫançer ḫançer [48 [48] [48 hançer ‖ kılıç; bkz. STEINGASS, s. 476. (sevgili/güzel’in keskin bakışı,<br />
kirpiği, kaşı bağlamında); Türk Giyim Kuşam <strong>ve</strong> Süslenme Sözlüğü’nde şu bilgiler kayıtlıdır:<br />
‘tanzimattan önceki toplum hayatımızda hançer, erkek tuvaletinin, aynı zamanda mertlik<br />
nişanı olan en önemli süslerinden biriydi. Erkek çocuğun delikanlılık çağı, belindeki kuşağın<br />
kıvrımına sokulmuş bir hançer taşıması ile başlardı. Hançerin kını <strong>ve</strong> kabzası, memleketimizde<br />
yüzyıllar boyunca…irili ufaklı zümrütler, elmaslar, pırlantalar ile süslenmiş,…kadifeden ipekten<br />
altın sırma ile, incilerle işlenmiş kıymetli kumaşlardan esvapların, kaftanların arasında<br />
murassa bir hançer kabzası, göz kamaştıran şahane tuvalete ayrı bir revnak <strong>ve</strong>rmiştir.’ Bkz.<br />
KOÇU, s. 127; ayrıca bkz. ‘zer-nişān ḫançer’ md.<br />
K10/6 Cān virür çoḳdur ser-i kūyuñda ḳurbān olmaġa / Ḥāżır it şemşīr-i bürrānuñla bir ḫançer ḫançer bile<br />
K19/34 Görür elṭāfuñ ile maṣlaḥat-ı tīġı ḳalem / Bitürür ḳahruñ ile ḫidmet-i ḫançer ḫātem<br />
K23/9 Behrām eline ḫançer ḫançer alup ḳaṣd ider ya ḫod / Aʿdā-yı dīn ü düşmen-i İslāma intiḳām<br />
M9/III/2 Kesilmezdüm yanından bir naẓar ḫançer ḫançer gibi ḳaṭʿā<br />
G155/1 İderken tīr-i müjgānuñ gibi ḥükmin revān ḫançer ḫançer / Görüp şemşīr-i ġamzeñ kendüden geçdi hemān<br />
ḫançer<br />
ḫançer<br />
G155/2 ʿAdūñuñ tīġ-i kāfir gibi lerzān itdi endāmın / Miyānına ṭaḳındı ḫusrev-i ṣāḥib-ḳırān ḫançer<br />
ḫançer<br />
G155/4 Şehā bir dem ney-i ḫāmeñ cihān bezminde diñlensün / İçürsün düşmene cām-ı fenāyı bir zamān ḫançer ḫançer<br />
ḫançer<br />
G155/5 ʿAdūnuñ ḳılsun endāmın ser-ā-pā ḳana müstaġraḳ / Bitürsün bāġ-ı nuṣretde nihāl-i erġavān ḫançer<br />
G155/7 Tażarruʿ demleri geldi Cenāb-ı Ḥaḳḳa ey Bāḳī / İdüp Fetḥ āyetin ezber dilin ḳılsun revān ḫançer<br />
ḫançer
G326/1 Aġyāra ḳıldı ḫançer ḫançer ile ġamzesi hücūm / Küffāra çekdi tīġını ṣan pādişāh-ı Rūm<br />
G386/5 Rūz-ı ġamuñda ġamzeñe meyl itdügüm bu kim / Kendüm helāke ḳaṣd iderin ḫançer ḫançer ḫançer isterin<br />
G398/5 Ṭaḳılur saña ḫançer ḫançer gibi egri / Atılur oḳ gibi yābāne ṭoġru<br />
G424/7 İki ḫançer ḫançer ṭaḳınmış ey Bāḳī / Ḫaste çeşmi ṣolında ṣaġında<br />
G508/3 Gitmez o mehüñ rā gibi ḫançer ḫançer kemerinden / Üftādelerin öldürür āh işte burası<br />
G107/5 Cūy-ı ḥüsn ābı ṭaşup çıḳmış o servüñ biline / Bāḳıyā ṣanma miyānında ṭuran ḫançerdür<br />
ḫançerdür<br />
G134/2 Reşk-i zülāl-i ḫa ḫançeri ḫa nçeri ḫalḳuñ bilin büker / Şehr-i dile gelince hezārān kemer geçer<br />
G298/3 Aġız bir idüp söylemek āsān idi yāre / Zaḫmuñla gelüp olsa eger ḫançeri yek- dil<br />
G474/5 Ḳaldı ḫayāl-i ḫançeri ḫançeri ṣad-pāre sīnede / Māhīye beñzer ol ki düşe dāme çıḳmaya<br />
G515/4 Bezm-i meyde būse-i laʿl-i nigāra ḳaṣd ider / Gögsine ursa nʾola cāmuñ ṣurāḥī ḫançeri<br />
ḫançeri<br />
K12/10 Āb-ı rūyın gören ol ḫançer ḫançer-i ḫançer i i āteş-tābı / Sāde-rū ḫūb ṣanur sīne-i ʿuryāne çeker<br />
M3/II/3 Çeşme-sār-ı sebze-zār-ı devletinden reşḥadur / Āb-ı rūy-ı ḫançer ḫançer-i ḫançer i kiş<strong>ve</strong>r-güşā-yı salṭanat<br />
G87/3 Ḳuçmaḳ naṣīb olur mı miyānuñ kemer gibi / Cānā niteki ḫançer ḫançer-i ḫançer i hicrān aradadur<br />
G244/2 Dīdeden ḳanlu yaşum aḳsa dem-ā-dem ne ʿaceb / Cigerüm pāreledi ḫançer ḫançer-i ḫançer i āzār-ı firāḳ<br />
G251/3 Peyām-ı ḫançer ḫançer-i ḫançer i i ser-tīzin ol māhuñ degürmişdür / Anuñʾçün ditrer endāmı çemende bāddan bīdüñ<br />
G408/9 Dürr-i yektā-yı saʿādet zīb ü zī<strong>ve</strong>r tācına / Gevher-i vālā-yı nuṣret ḫançer ḫançer-i ḫançer i i elmāsına<br />
G439/1 Düşse göñlüm nʾola ol ḫançer ḫançer-i ḫançer i ḫūn-efşāne / Müjeñ oḳlarınuñ eylükleri batdı cāne<br />
G467/7 Kemer eylerdi ḳolın ince bilüñe Bāḳī / Girmese ḫançer ḫançer-i ḫançer i i ḫūn-rīzüñ eger araya<br />
G476/3 Dem-be-dem dil üzredür biz ʿāşıḳa / Tīzlik var ḫançer ḫançer-i ḫançer i cānānda<br />
G482/1 Gül ġam-ı ḫaṭṭuñla düşmiş ḫançer ḫançer-i ḫançer i ḫār üstine / Gelmiş efġān eyler anuñ bülbül-i zār üstine<br />
G501/1 Sīne gencīnesini ḫançer ḫançer-i ḫançer i i cānān deldi / Bu gün ol şūḫ-ı dil-ārā yine bir kān deldi<br />
K2/17 Güher-i tācı żiyāsıyla memālik rūşen / Ḫançer Ḫançer-i Ḫançer i ʿadli cilāsıyla cihān pür-lemeʿān<br />
G60/4 Ḫançer Ḫançer-i Ḫançer i cānān ecel cāmına ṭurmaz ṣu ḳatar / Yolına cān virmek anuñ şol ḳadar leẕẕetlüdür<br />
G144/3 Ḫançer Ḫançer-i Ḫançer i ġamze-i ḫūn-rīzüñe tīġ-i Ḥayder / Ṣafḥa-i ʿārıżuña muṣḥaf-ı ʿOs̱mān dirler<br />
G286/7 Sāġar-ı gül-gūn-ı ʿişret vāye-i Kāvūs-ı ḫār / Ḫançer Ḫançer-i Ḫançer i ḫār-ı melāmet behre-i Behrām-ı gül<br />
G383/4 Ḫançer Ḫançer-i Ḫançer i elmās-ı ġamzeñ var iken ḫūnī gözüñ / Çekmesün ʿālemde tīġ-i āhenīnüñ minnetin<br />
Kt2/1 Ḳalmayup ferri düşdi destinden / Ḫançer Ḫançer-i Ḫançer i āb-gūnı Behrāmuñ<br />
G528/3 Dil bir içim ṣu istedi çeşme-i laʿl-i yārdan / Āb-ı zülāl-i ḫançerin ḫançerin gösterüp işte mā didi<br />
K18/12 Mevsim-i rezm degüldür dem-i bezm irdi diyü / Sūsenüñ ḫançerini ṭutdı ser-ā-pā jengār<br />
G48/1 Ṭurmaz yanumda ḫançerini ḫançerini vaṣf ider nigār / Yaʿnī baña ṭoḳındurur ol şūḫ-ı şī<strong>ve</strong>-kār<br />
G495/1 Var iken ḫançerinüñ ḫançerinüñ ʿāşıḳa dil-dārlıġı / Ġam degül eylese peykānı dil-āzārlıġı<br />
G278/5 Ḫançer Ḫançer-ṣıfat<br />
Ḫançer ıfat ıfat iẓhār-ı ṣafā eyledi dilden / Nāzüklik ile göñlümüz almaġa miyānuñ<br />
G258/5 Bir içim ṣu istedi hecrüñde Bāḳī ḫaste-dil / Virmedi ḳaṭʿā cevāb aña ṭayandı ḫançerüñ<br />
ḫançerüñ<br />
G376/3 Jāle düşmiş berg-i sūsendür mura muraṣṣaʿ mura ṣṣaʿ ḫançerüñ ḫançerüñ / Berkdür ey seng-dil ammā demürden ṭaşdan<br />
G474/6 Dāʾim revā mı ġayra çıḳa tīġ u ḫançerüñ ḫançerüñ / Bir ḥiṣṣe daḫı ʿāşıḳ-i nā-kāme çıḳmaya<br />
G113/2 Ḫançerüñ Ḫançerüñ sīnemi delerse eger / Şöyle bir ḫayr ider ki cāna deger<br />
G506/4 Dil olup derd-i derūnum saña taḳrīr itse / Ḫançerüñ Ḫançerüñ söylese görseñ dil-i şeydā ġamını<br />
G458/5 Yine cisminde Bāḳī ḫançerüñle ḫançerüñle yaralar çizdi / Ṣanasın sāde-rū bir dil-rübāyı çekdi pehlūya<br />
G184/5 Gördiler ḫançerüñüñ ḫançerüñüñ zaḫmı virür cāna ḥayāt / ʿĀşıḳ-ı teşne-cigerler bir içim ṣu didiler<br />
ḫançer ḫançer-i ḫançer i bürr bürrān bürr<br />
ān [3] keskin hançer<br />
G346/5 Görüp ol sāʿid-i sīmīni gümişden bilüñi / İştihā keskin olur ḫançer ḫançer-i ḫançer<br />
i i bürr bürrānuñdan<br />
bürr<br />
ānuñdan<br />
G389/1 Ḫavf ider ṣanma beni ḫançer ḫançer-i ḫançer i bürr bürrānuñdan<br />
bürr<br />
ānuñdan / Degme nesneyle kesilmem ṣanemā yanuñdan<br />
G501/4 Tīrüñüñ ey ḳaşı ya manḳıra geçmez saʿyı / Sīnemüñ dāġını ol ḫançer ḫançer-i ḫançer<br />
i bürr bürrān bürr<br />
ān deldi<br />
537
ḫançer ḫançer-i ḫançer i zerr zerrīn zerr<br />
īn īn-ġıl īn ıl ılāf ıl āf [2] altın kılıflı hançer<br />
Kt6/2 Tīrüñe ey sīm-ten olsun nişān āşüfte-dil / Ḫoş yaraşur ol miyāne ḫançer ḫançer-i ḫançer i zerr zerrīn zerr<br />
īn īn-ġıl īn ıl ılāf ıl āf<br />
K20/14 Hemān bu ḫançer ḫançer-i ḫançer i zerr zerrīn zerr<br />
īn īn-ġıl īn ıl ılāf<br />
āf-ı āf Pāşādur / Ki ṭāḳ-ı ʿarşa aṣıldı bu şeb hilāl-mis̱āl<br />
ḫançer ḫançer çekmek çekmek [7] [7]<br />
[7]<br />
G155/3 Çemende berg-i sūsen gökde māh-ı nev degül peydā / Çeker Çeker aʿdā-yı dīn üzre zemīn ü āsmān ḫançer<br />
ḫançer<br />
G183/7 Bāḳıyā gökde şihāb atılmadı Mirrīḫ-i çarḫ / Rūy-ı yāre öykünür diyü mehe ḫançer ḫançer ḫançer çeker çeker<br />
çeker<br />
G266/3 Devr-i ġamzeñde senüñ kimseye ḫançer ḫançer çekmez çekmez / Boynuma alurın ey şūḫ-ı dil-ārā ḳoluñ<br />
G419/4 Gül ü ġonca yine rūmī ḫaṭāyī resm idüp sūsen / Ser-ā-pā çekdi çekdi ḫançer ḫançer berg-i levḥ-i gül-sitān üzre<br />
G438/4 Niçün ol ḫurşīd-i ʿālem-tāba öykündüñ diyü / Māh-ı nev ḫançer ḫançer çeker çeker mihr-i dıraḫşān üstine<br />
K12/6 Sīneme nīzelerin ol müjeler ṭoġrıldur / Üstüme ḫançerin ḫançerin ol ġamze-i mestāne çeker<br />
G437/3 Bezm-i meydür güzelüm ḳan ola şāyed arada / Çekmesün Çekmesün ḫançerini ḫançerini ġamzelerüñ mestāne<br />
ḫançer ḫançer ḫançer üstine üstine at atılmak at ılmak [1] [1] Bkz. ‘ḫançere düşmek’ md.<br />
G428/3 Ṭurrañdan indi ġamzeñe cān-bāz-ı dil yine / Çenberden atdı kendüsini ḫançer ḫançer üstine<br />
üstine<br />
538<br />
ḫançere ḫançere ḫançere dü düşmek dü düşmek<br />
şmek [3] [3] ‘…hançer <strong>ve</strong>ya kılıcı kalp üzerine dayayıp hızla yere atılmağa <strong>ve</strong> bu<br />
suretle hançer göğüsten girip arkadan çıkarak intihar etmeye vaktiyle ‘hançere düşmek’<br />
derlermiş.” Daha geniş bilgi <strong>ve</strong> tanıklar için bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 232.<br />
K18/43 Reşk-i dendānuñ ile ḫanç ḫançere ḫanç ḫançere<br />
ere düşdi jāle / Berg-i sūsende gören itdi ṣanur anı ḳarār<br />
K25/4 Bir güneş yüzlü firāḳında felek ḥasret ile / Var ise ḫançere ḫançere dü düşdi dü şdi nitekim ʿāşıḳ-ı zār<br />
G481/2 Bāġda āb-ı revān üzre dökilür berg-i bīd / Cūylar dīdāruñuñ reşkiyle düşdi ḫançere ḫançere<br />
ḫançere<br />
ḫançer ḫançer-dār ḫançer ār [ [1] [ 1] hançerli<br />
G114/5 Ġoncaya baḳsa lebüñsüz çeşm-i Bāḳī bir naẓar / Ġonca berg ü berg ḫār u ḫār ḫançer ḫançer-dār<br />
ḫançer ār olur<br />
ḫandān ḫandān [7] [7] [7] gülme; bkz. ‘<strong>ve</strong>rd-i ḫandān’, ‘gül-i ḫandān’, ‘ġonca-i ḫandān’ md.<br />
G238/1 Ḥāl-i ʿālem ezelī böyle perīşān ancaḳ / Kimi ḫandān ḫandān kimi giryān kimi nālān ancaḳ<br />
G330/2 Şemʿ-<strong>ve</strong>ş ṣubḥ olınca şevḳumdan / Gāh ḫandān ḫandān u gāh giryānem<br />
G396/5 Vefā eyler ṣanursın Bāḳıyā ḫandān ḫandān görüp yāri / Ne ḳaṣd-ı cān ider ol ġamze-i ḫūn-ḫˇārı ṭuymazsın<br />
G414/3 Kendü güller gibi ḫandān ḫandān līk çeşm-i ʿāşıḳı / Dem-be-dem ebr-i bahārī gibi giryān itmede<br />
G490/2 Ġonca-i ümmīd-i bāġ-ı ʿömri ḫandān ḫandān görmedi / Dīde kim ebr-i bahārī gibi giryān olmadı<br />
G37/1 Leb-i ḫandānuñ ḫandānuñ ile ḳılduñ yād / Eyledüñ mürdelerüñ rūḥını şād<br />
G222/5 Ḫaṭṭ-ı laʿlin Bāḳıyā ol ġonca-i nev-rüstenüñ / Seyr idenler didiler ḫandānuñ ḫandānuñ olmaḳdur bu ḫaṭ<br />
ḫandān ḫandān ḫandān eylemek/itmek eylemek/itmek [3] [3] [3] gülüp açmak<br />
M3/V/1 Gül gibi ḫalḳı nesīm-i ḫulḳı ḫandān ḫandān ḫandān eylesün eylesün / Nev-bahār-ı ʿadli āfāḳı gül-istān eylesün<br />
K7/18 ʿĀlemi gül gibi ḫandān ḫandān ḫandān itdi itdi devr-i devleti / ʿAhd-i ʿadli iʿtidāl-i māh-ı nīsan eyledi<br />
G272/6 Bāḳīyi gül gibi ḫandān ḫandān itdüñ itdüñ itdüñ ev<strong>ve</strong>l luṭf ile / Ṣoñra döndüñ mübtelā-yı ḫār-ı hicrān eyledüñ<br />
ḫandān ḫandān olmak olmak [4] [4] gülüp açılmak<br />
K11/7 Yüzüñ ey ġonca-leb dürme bize cevr eyleyüp ṭurma / Açıl gül gibi ḫandān ḫandān ḫandān ol ol ṣalın serv-i ḫırāmān ol<br />
K19/49 Laʿl-i dil-dār gibi ola ola mı mı ḫandān ḫandān yāḳūt / Dehen-i yār gibi ḳanı suḫan-<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
G27/1 Ġubār-ı ḫaṭṭuñ olmaz çünki ḥayrān olmaġa bāʿis̱ / Nedür lāʿl-i lebüñ çaḳ böyle ḫandān ḫandān olmaġa olmaġa bāʿis̱<br />
G138/2 Eşküm döker sitāre gibi cevr ile o māh / Ḫurşīd gibi ḫurrem ü ḫandān ḫandān olup olup gezer<br />
ḫandān ḫandān u u ḫurrem ḫurrem olmak olmak [1] [1] gülüp açılmak<br />
G308/9 Bāġ-ı cihānda gül gibi ḫandān ḫandān ḫandān u u ḫurrem ḫurrem ol ol / Bezm-i ṣafāda ey şeh-i ferḫunde-fāl gül
ḫande ḫande [1] [1] gülüş<br />
G6/1 Nedür bu ḫandeler ḫandeler bu ʿiş<strong>ve</strong>ler bu nāz u istiġnā / Nedür bu cil<strong>ve</strong>ler bu şī<strong>ve</strong>ler bu ḳāmet-i bālā<br />
ḫande ḫande itmek itmek [1] [1] gülmek<br />
G443/3 Hüner ehli zamānede gülmez / ʿĀḳil itmez itmez ʿabes̱ yire ḫande<br />
ḫande<br />
ḫāne ḫāne ḫāne ḫāne ḫāne ḫāne ge geşt ge şt itmek [1] ev ev dolaşmak/aramak<br />
G357/3 Yād-ı lebüñle cām-ı mey-i laʿl-fām içün / Kūy-ı muġānı geşt geşt geşt iderin iderin ḫāne ḫāne ḫāne ḫāne ben<br />
ḫā ḫāned ḫā ḫāned<br />
nedān<br />
ān-ı ān ı ma maʿdelet ma<br />
ʿdelet [1] [1] Osmanlı hanedanı (‘dūdmān-ı maʿdelet’ parelelliğinde)<br />
M3/III/1 Sensin ey çeşm-i çerāġ-ı dūdmān-ı maʿdelet / Şemʿ-i nūr-efşān-ı bezm-i ḫānedān ḫānedān-ı ḫānedān ı ma maʿdelet ma<br />
ʿdelet<br />
ḫāne ḫāne ḫāne [4] [4] ev<br />
G273/4 Eyleyüp zühdüñ binā-yı süst-bünyādın ḫarāb / Ḫāne Ḫāne-i Ḫāne ʿaşḳuñ esāsın üstüvār itsem gerek<br />
G263/3 Diñmese yaşum ʿaceb mi ey göñül / Ḫānemi Ḫānemi āh ile pür-dūd eyledüñ<br />
G29/5 Vücūdum ḫānesin ḫānesin seyle virür Bāḳī gözüm yaşı / Fenā-yı dār-ı bī-bünyāduma bu āb olur bāʿis̱<br />
G433/4 Cānı defʿ eyle dilā gelse ḫayāl-i cānān / Ṣoḥbet-i ḫās idelüm ḫāneyi ḫāneyi bī-ġayr eyle<br />
ḫāne ḫāne-i ḫāne i dil dil [2] bkz. ‘dil ḫānesi’, ‘göñül ḫānesi’ md.<br />
G377/1 Rūşen gerekse ḫāne ḫāne-i ḫāne i dil ʿaks-i yārdan / Āyīne gibi sīneñi ṣāf it ġubārdan<br />
G391/3 Ḫayāl-i şemʿ-i ruḫsāruñ ḳo yansun ḫāne ḫāne-i ḫāne i dilde / Perin ol şemʿa yaḳup şevḳ ile pervāneler dönsün<br />
ḫāne ḫāne-i ḫāne ḫāne i ccān<br />
c<br />
ān ān [3] [3] can evi ‖ kalp; bkz. ‘cān evi’ md.<br />
G68/1 Dāġ-ı ġam naḳd-i dil ü raḫt-ı revānum gözedür / Dīde-bān oldı meger ḫāne ḫāne-i ḫāne i ccānum<br />
c<br />
ānum ānum gözedür<br />
G84/3 Ṭāḳ-ı cefāda manẓara-i çeşm-i dil-rübā / Kūy-i belāda ḫāne ḫāne-i ḫāne i ccāna<br />
c<br />
āna āna ḥavāledür<br />
K6/1 Rāh-ı çeşmümden dile tāb-ı ruḫ-ı cānān gelür / Ḫāne Ḫāne-i Ḫāne i ccāna<br />
c<br />
āna żiyā-yı mihr-i nūr-efşān gelür<br />
ḫāne ḫāne-i ḫāne ḫāne i ḫammār ḫammār [3] [3] meyhane<br />
K10/10 Ḫayli demdür ḫırḳa rehn-i ḫāne ḫāne-i ḫāne i ḫammārdur ḫammārdur / Ḫavfum oldur ki ola dīvān ile defter bile<br />
G173/1 Göñül cām-ı lebüñle sāḳıyā āvāre düşmişdür / Görelden çeşm-i mestüñ ḫāne ḫāne-i ḫāne i ḫammāre ḫammāre düşmişdür<br />
G353/6 Şarāb-ı dil-güşā egler dil-i mehcūrı ey Bāḳī / İlet ol derd-mendi ḫāne ḫāne-i ḫāne i ḫammāre ḫammāre eglensün<br />
ḫāne ḫāne-i ḫāne i i ḳalb ḳalb [1] [1] gönül evi<br />
G342/1 Ḫāne Ḫāne-i Ḫāne i ḳalbüm ḳalbüm eylesün termīm / Kaʿbe yapmaḳ dilerse İbrāhīm<br />
ḫāne ḫāne-i ḫāne i vvīrāne<br />
v<br />
īrāne [1] [1] köhne ev ‖ dünya<br />
G136/3 Çarḫuñ ey dil umma bu ṣırça sarāyından s̱ebāt / Kim nice mīrās̱a girmiş ḫāne ḫāne-i ḫāne i i vvīrānedür<br />
v<br />
īrānedür<br />
ḫānede ḫānede ḳalmak ḳalmak [1] [1] evde kalmak ‖ evlenememek<br />
G102/4 Devr-i ruḫuñda ḳald ḳaldı ḳald ḳamer künc-i ḫānede ḫānede / Nāmı egerçi ḫaylī zamāndur nişānludur<br />
ḫānḳāh ḫānḳāh [7] [7] [7] tekke<br />
G157/6 Hāy u hūy-ı ḫānḳāh ḫānḳāh ḫānḳāh u naʿre-i mestāneden / Hep viṣālüñ küncidür maḳṣūd ġavġā bundadur<br />
G236/8 Ḫānḳāhdan Ḫānḳāhdan ṭoġru ʿazm itse nʾola mey-ḫāneye / Bāḳīyi çün böyle irşād eylemişdür pīr-i ʿaşḳ<br />
G61/4 Ḫum gibi sen de taṣfiye-i bāṭın it yüri / Dergāh-ı mey-fürūş ulu ḫānḳāhdur<br />
G238/5 Bāḳıyā ḫānḳāh ḫānḳāh-ı ḫānḳāh ʿālem-i ḥayretde hemān / Her gelen kimse bu esrār ile ḥayrān ancaḳ<br />
G225/5 Ġam şebinde Bāḳıyā besdür perīşān-dillere / Ḫānḳāh Ḫānḳāh-ı Ḫānḳāh ʿaşḳ arada ġam fetīli şemʿ-i cemʿ<br />
G376/4 Ḫānḳāh Ḫānḳāh-ı Ḫānḳāh ʿaşḳuñuñ mihmānlarıdur cān u dil / Tekyedür ḫālī degül evbāşdan ḳallāşdan<br />
G407/6 Tīġı resmin ehl-i dil mānend-i şekl-i Ẕüʾl-feḳār / Ḫānḳāh Ḫānḳāh-ı Ḫānḳāh ʿālemüñ naḳş eylesün dīvārına<br />
1. yuva<br />
ḫānümān ḫānümān [4]<br />
[4]<br />
539
K14/6 Yıḳıldı ḫānümān ḫānümān-ı ḫānümān baḫtı ber-bād oldı aʿdānuñ / Revān oldı nesīm-i fetḥ ile taḫt-ı Süleymānī<br />
2. ev bark<br />
G191/2 Ḫānümān Ḫānümānı Ḫānümān nʾeylerüz bu günbed-i mīnāda biz / ʿĀlemüñ sulṭānıyuz ṣırça sarāya māliküz<br />
3. saray<br />
G448/5 Görenler ol kemerde Bāḳıyā ṭāḳ-ı melāḥatde / Yazılmış şemsedür dirler güzellik ḫānümān ḫānümānında<br />
ḫānümān ında<br />
3. mal mülk; bu anlam için bkz. STEINGASS, s. 444.<br />
G182/3 Cān evinden ḫānümānum ḫānümānum aldı düzd-i ġamzeler / Olmadı hīç kimse vāḳıf nāzükāne girdiler<br />
ḫar ḫar [3] [3] eşek (rakip bağlamında)<br />
G422/4 Yār işiginde raḳībüñ yirin umma ṣofī / Baġlamaz kimse seni ol ḳapuda ḫar ḫar yirine<br />
G521/3 Cemʿ oldı eşḳiyā ile bir gün raḳīb-i ḫar ḫar / Ehl-i şeḳādan üstine kimse oturmadı<br />
G44/2 Var ise çekmege her bār-ı ġamuñ / Ḫar Ḫar gibi oldı raḳībüñ muʿtād<br />
ḫar ḫar-ṭabʿ ḫar ḫar ṭabʿ [1] eşek huylu<br />
G436/4 Kūyuña ġayrıları çekse raḳīb-i ḫar ḫar-ṭabʿ ḫar ṭabʿ / Seyl-i eşkümle döner ḳadd-i dü-tā dolāba<br />
ḫār ḫār [31] [31] diken<br />
K9/19 Dāġ-ı <strong>ve</strong>fā vü mihri göñülde şügüfte gül / Tīr-i ḫadengi cān-ı ʿadūda şikeste ḫār ḫār<br />
ḫār<br />
K17/6 Çarḫ oḳlarını atdı yine gül-şene seḥāb / Altun göbeklü bir siper-i laʿl ṭutdı ḫār<br />
ḫār<br />
K18/13 Semenüñ sīne-i sīmīnin açup bād-ı seḥer / Çözdi gül-şende gülüñ dügmelerin nāḫun-ı ḫār<br />
K25/29 Ezelī böyledür āyīn-i sipihr-i ġaddār / Ki gülüñ ḫ˅āb-gehi ḫār ola ḫāruñ gül-zār<br />
G76/5 Gözlerüm yaşını ṣofī istemez yem ḳılduġum / Görmedüm bir böyle ḫār ḫār ʿālemde yemden incinür<br />
G103/5 Oldı çemende bāliş-i ġonca kenār-ı ḫār ḫār ḫār / Mürġ-i seḥer iderse nʾola āh u nāleler<br />
G114/5 Ġoncaya baḳsa lebüñsüz çeşm-i Bāḳī bir naẓar / Ġonca berg ü berg ḫār ḫār u ḫār ḫançer-dār olur<br />
G160/4 Ṣun bezm-i ʿīşa destüñi kim cām-ı mey gibi / Girmez elüñe bir gül-i ter bī-cefā-yı ḫār<br />
ḫār<br />
G168/5 Yire geçse yiridür ehl-i fażīlet çünki āh / ʿİzz u cāhuñ ḫār ḫār u ḫas deryā-mis̱āl üstindedür<br />
G180/6 Sen ḫār ḫār ile ṣalınmada gül-zār-ı dehrde / Ben zār olam revā mıdur ey serv-i gül-ʿiẕār<br />
G286/7 Sāġar-ı gül-gūn-ı ʿişret vāye-i Kāvūs-ı ḫār ḫār / Ḫançer-i ḫār-ı melāmet behre-i Behrām-ı gül<br />
G286/8 Bāḳıyā devrān sitem-ger çarḫ bī-raḥm olmasa / Pister-i ḫār ḫār üzre nʾeyler nāzenīn endām-ı gül<br />
G482/1 Gül ġam-ı ḫaṭṭuñla düşmiş ḫançer-i ḫār ḫār üstine / Gelmiş efġān eyler anuñ bülbül-i zār üstine<br />
G395/4 Ḫār Ḫār zaḫmından neler çekdügümi gül-zārda / Bāġ-bān-ı bülbül-i giryāne söyleñ söylesün<br />
K13/4 Ḫ˅ār u zār olmazdı bülbül ḫāre ḫāre ḫāre yār olmazdı gül / ʿAksine devr itmeyeydi günbed-i gerdān eger<br />
K24/24 Ebr-i cūduñdan eger irse nem-i inʿāmuñ / Bitüre ḫāre gül ü lāle vü mermer sünbül<br />
G200/3 Gül-i maḳṣūd ele getürmez o kim / Zaḫmet-i zaḫm-ı ḫāre ḫāre ḳatlanmaz<br />
G426/6 Ẓulmet-i cehlde cevher diyü cemʿ itdügümüz / Ḳorkum oldur çıḳa ol rūzda seng-i ḫāre<br />
ḫāre<br />
K2/8 Nice dem derd ile dem-beste ḳalup ġonca-ṣıfat / Baġrumuz delmiş idi miḥnet-i ḫār ḫār-ı ḫār ı hicrān<br />
G202/4 Dilde ḫırāş-ı ḫār ḫār-ı ḫār ı ġam dīdede eşk dem-be-dem / ʿArż olınur cenābuña gizlümüz āşikāremüz<br />
G272/6 Bāḳīyi gül gibi ḫandān itdüñ ev<strong>ve</strong>l luṭf ile / Ṣoñra döndüñ mübtelā-yı ḫār ḫār-ı ḫār ı hicrān eyledüñ<br />
G286/7 Sāġar-ı gül-gūn-ı ʿişret vāye-i Kāvūs-ı ḫār / Ḫançer-i ḫār ār ār-ı ār ı melāmet behre-i Behrām-ı gül<br />
G547/4 O ġonca-leb yanında ḫoş gör ey dil ḫār ḫār-ı ḫār ı aġyārı / ʿAsel cemʿ eyleyen nūş eyler eks̱er nīş-i zenbūrı<br />
M2/V/7 Aḳ gül ġoncaları gibi güzel körpelerin / Ḫār Ḫār-ı Ḫār ı āzārdan Allāh nigeh-dār olsun<br />
G85/1 Ḫār Ḫār-ı Ḫār ı ġamda ʿandelīb eyler fiġān u zārlar / Ġoncalarla ṣalınur ṣaḥn-ı çemende ḫārlar<br />
G178/2 Ḫār Ḫār-ı Ḫār ı hecrüñde görüp ḥālüm baña öykündiler / Bülbülān-ı bāġ-ı ʿālem āh u zārum aldılar<br />
G380/1 Bir lebi ġonca yüzi gül-zār dirseñ işte sen / Ḫār Ḫār-ı Ḫār ı ġamda ʿandelīb-i zār dirseñ işte ben<br />
K13/5 Aġlamazdum zaḫm-ı ḫār ḫārından ḫār ından bu fānī gül-şenüñ / Bir güle baksa hele ol ġonca-i ḫandān eger<br />
540
G85/1 Ḫār-ı ġamda ʿandelīb eyler fiġān u zārlar / Ġoncalarla ṣalınur ṣaḥn-ı çemende ḫārlar<br />
G345/2 Bülbül-i müştāḳuñuñ aġladuġın yār işidüp / Ḫārlarla Ḫārlarla açılur mı <strong>ve</strong>rd-i ḫandānum benüm<br />
K25/29 Ezelī böyledür āyīn-i sipihr-i ġaddār / Ki gülüñ ḫ˅āb-gehi ḫār ola ḫāruñ ḫāruñ ḫāruñ gül-zār<br />
ḫār ḫār-ı ḫār ḫār ı mu muġaylān mu<br />
ġaylān ġaylān [1] [1] de<strong>ve</strong> dikeni ‖ Kabe’nin etrafının de<strong>ve</strong> dikenleri ile çevrilmesi<br />
G411/3 Kimse rāh-ı Kaʿbe-i vaṣluñda cān ḳurtarmadı / Zaḫm-ı ġamzeñ beñzemez ḫār ḫār-ı ḫār ı ı mu muġaylān mu<br />
ġaylān zaḫmına<br />
ḫār ḫār u u ḫas ḫas [3]<br />
[3]<br />
1. çalıçırpı<br />
M2/II/5 Bu fenā gül-şeninüñ ḫār u u ḫas ḫasından ḫas<br />
ından göçürüp / Ḳurdılar bār-gehin ravża-i Rıḍvān üzre<br />
2. çerçöp<br />
G211/3 ʿAşḳuñuñ deryāsına nisbet vücūd-ı kāʾināt / Mevc-i baḥr-i bī-kerān üzre bir avuç ḫā ḫār ḫā<br />
r u ḫas<br />
ḫas<br />
2.1. çerçöp ‖ ayak takımı<br />
G211/5 Devr elinden Bāḳıyā ġam çekme ʿālem böyledür / Gül naṣīb-i ḫār ḫār ḫār u u ḫas ḫas bülbül giriftār-ı ḳafes<br />
ḫār ḫār u u ḫā ḫāşāk ḫā şāk [1] çerçöp<br />
G494/5 Cihānuñ ḫār ḫār u u ḫā ḫāşākin ḫā ḫāşākin<br />
şākin götürsün ab-ı şemşīrüñ / Gül-istān eylesün rūy-ı zemīni düşmenüñ ḳanı<br />
ḫ˅ār ḫ˅ār u u zār zār itmek itmek [1] [1] [1] hor hakir duruma düşmek<br />
K9/21 Mevrūs̱dur cenābuña memlūk ṭapuña / Lāyıḳ degül ki devr-i zamān ide ide ḫ˅ār ḫ˅ār ḫ˅ār u u u zār<br />
zār<br />
ḫ˅ār ḫ˅ār ḫ˅ār u u zār zār olmak olmak [1] [1] hor hakir olmak<br />
K13/4 Ḫ˅ār Ḫ˅ār u u zār zār olmazd olmazdı olmazd bülbül ḫāre yār olmazdı gül / ʿAksine devr itmeyeydi günbed-i gerdān eger<br />
ḫārā ḫārā [4]<br />
[4]<br />
1. düz renkli, üstünde mermer damarlarına benzeyen dalgalar bulunan menevişli bir kumaş;<br />
bkz. KOÇU, s. 128.<br />
K27/10 Leṭāfetde ruḫāmı sīm-i ḫāmı itdi bī-raġbet / Mücellā mermeri mevcin görenler ṣandılar ḫārā<br />
ḫārā<br />
G123/3 Mevc urur bād-ı seḥerden sebze-i ter mi ʿaceb / Yā bisāṭ-ı bezm-i ʿīş olmış yeşil ḫārā ḫārā mmıdur<br />
m ıdur<br />
2. sert taş, kaya<br />
G513/3 Her şirārın aḫter-i devlet bilürdi Kūh-ken / Sīne-i ḫārādan ḫārādan āteşler çıḳarsa tīşesi<br />
G381/5 Laʿl-i şīrīnüñ ümīdin ḳılsa göñlüm ʿāḳıbet / Pārelerdüm Kūh-ken gibi nice ḫārāy ḫārāyı ḫārāy<br />
ben<br />
ḫarāb ḫarāb [5]<br />
[5]<br />
1. perişan, gamlı<br />
M6/IV/1 Ḫāṭır ḫarāb ḫarāb u ʿaḳl müşev<strong>ve</strong>ş sen irmeseñ<br />
G429/1 Peykānuñ açdı zaḫmumı cism-i ḫarābda ḫarābda / Güller bitürdi ḳaṭre-i bārān türābda<br />
2. virane<br />
G320/2 Yaḳam çāk eyledüm ʿaşḳuñ yolında dāġ-ı sīnemde / İçinden gene peydā oldı bir künc-i ḫarāb ḫarāb açdum<br />
G115/2 Cān u cenān-ı şeydā birle ten-i ḫarāb ḫarābı ḫarāb / Dīvāneler yataġı vīrānedür ṣanurlar<br />
G469/1 Yoḳdur s̱ebāt çünki cihān-ı ḫarābda ḫarābda / Birdür hezār sāl ile yek-dem ḥisābda<br />
ḫarāb ḫarāb eylemek eylemek [6] [6] yıkıp dökmek, yok etmek<br />
G171/5 Gitdükçe ḫarāb ḫarāb eyler eyler eyler mülk-i dil-i vīrānı / Dehrüñ bu cefāsından bir şāha şikāyet var<br />
G273/4 Eyleyüp Eyleyüp zühdüñ binā-yı süst-bünyādın ḫarāb / Ḫāne-i ʿaşḳuñ esāsın üstüvār itsem gerek<br />
G79/3 Dil kiş<strong>ve</strong>rini ol yürüyişler ḫarāb ḫarāb ider ider ider / Ḳaddüñ nihāli rāyet-i fetḥ ü ẓafer çeker<br />
G141/2 Maʿmūre-i derūnı ḫarāb ḫarāb ḫarāb itdi itdi itdi ġam <strong>ve</strong>lī / Maḥrūsa-i maḥabbetüñ ābād olup gider<br />
541
G540/5 Bāḳıyā gör ḫarāb ḫarāb ider ider āḫir / Seyl-i eşküm bu nīl-gūn ṭāḳı<br />
G259/1 Dilā cihānı sirişkümle pür-şarāb itdüñ / Behey ḫarāb olası ʿālemi ḫarāb ḫarāb itdü itdüñ itdü<br />
ḫarāb ḫarāb itmek itmek [1] [1] [1] yıkık dökük, yıkılası<br />
M2/I/1 Cāy-ı āsāyiş olur ṣanma cihān-ı fānī / Eyleme ḳaṣd-ı ʿimāret bu ḫarāb ḫarāb eyvānı<br />
ḫarāb ḫarāb ḳḳılmak<br />
ḳ ılmak [1] yıkıp dökmek<br />
G236/4 ʿAḳlumı itdi perīşān göñlümi ḳıldı ıldı ḫarāb ḫarāb / Vażʿ-ı nā-hemvār-ı ʿālem kār-ı bī-tedbīr-i ʿaşḳ<br />
ḫarāb ḫarāb olas olası olas ı [1] yıkılası, yıkılmaya yüz tutmuş<br />
G259/1 Dilā cihānı sirişkümle pür-şarāb itdüñ / Behey ḫarāb ḫarāb olas olası olas ʿālemi ḫarāb itdüñ<br />
ḫarāb ḫarāb-ābād ḫarāb ābād [1] viranelik ‖ dünya<br />
G423/7 Mey içüp mest-i müdām olmayıcaḳ ey Bāḳī / Ne göñül baġlasun ādem bu ḫarā ḫarāb-ābāde<br />
ḫarā<br />
ābāde ābāde<br />
542<br />
ḫarābāt ḫarābāt [2] [2] [2] rintlerin teselli aradığı neşe zerafet, zevk <strong>ve</strong> sanat mahalli olarak<br />
görülen içkili eğlence yeri; bkz. ‘kūy-ı ḫarābāt’ md.<br />
G277/5 Zāhidā rind-i ḫarābāta ḫarābāta ḫarābāta iñen ṭaʿn itme / Var ise ẕerre ḳadar sırr-ı ḳażādan ḫaberüñ<br />
G374/5 Kesilüp ṣoḥbet-i eṣḥāb-ı riyādan Bāḳī / Kesmedi pīr-i ḫarābātdan ḫarābātdan istimdādın<br />
ḫarābāt ḫarābāt ehli ehli [2] [2] rintler; bkz. ‘ehl-i ḫarābāt’ md.<br />
M9/II/3 Gerekmez ʿaḳla yār olmaḳ ḫarābāt ḫarābāt ehli ehli <strong>ve</strong>ʾl-ḥāṣıl<br />
G215/1 Benem şol laʿl-i mey-gūnuñ ġamından eşki āl olmış / Ḫarābāt Ḫarābāt ehline ehline göñli şikeste bir sifāl olmış<br />
ḫarābāt ḫarābāt illeri illeri [1]<br />
[1]<br />
G187/3 Seg-i kūyuñ sifālin sāġar-ı Cemşīde virmezler / Ḫarābāt Ḫarābāt illerinde illerinde illerinde sākin-i mey-ḫāneler vardur<br />
1. haram<br />
ḥarām ḥarām [1]<br />
[1]<br />
K16/2 ʿĀlem ḥarīm-i ḥürmet-i kūyuñda muḥterem / Vaṣluñ ḥarām ḥarām ʿāşıḳa ṣayd-ı Ḥarem gibi<br />
2. buyhude, boş<br />
G25/1 Laʿlüñle cām yoḳ yire eyler müdām baḥs̱ / İẓhār-ı ḥaḳ degülse ġaraż ḫod ḥarām baḥs̱<br />
ḥarām ḥarām ḥarām ḳḳılmak<br />
ḳḳ<br />
ılmak [1] [1] yasaklamak<br />
K23/2 Cām-ı hilāli hep bilece gördiler bu şeb / Ḫalḳ-ı cihāna ḳıldı ıldı Ḫudā rūzeyi ḥarām<br />
ḥarāmī ḥarāmī [2] [2] haydut, eşkıya (gözler bağlamında)<br />
G372/2 Viṣālüñ bezmine tek maḥrem eyle cān-ı maḥrūmı / İçerlerse ḥarāmī ḥarāmī gözlerüñ ḳanum ḥelāl olsun<br />
G182/2 Gözlerüñ ṣabr u ḳarār u ʿaḳlı tārāc itdiler / Şol ḥarāmīler ḥarāmīler gibi kim kār-bāna girdiler<br />
1. sıcaklık<br />
ḥarāret ḥarāret [4] [4]<br />
[4]<br />
G525/3 Beni öldürdi firāḳuñ meded ey dost yitiş / Hele bir pāre daḫı tende ḥarāret bāḳī<br />
2. zevk, şevk<br />
G169/1 İçilse bāde lebüñsüz ḥarāreti ḥarāreti yoḳdur / Şeker yinilse sözüñsüz ḥalā<strong>ve</strong>ti yoḳdur<br />
3. ateş<br />
G442/5 Çün teb-i ʿaşḳıyla yāruñ Bāḳıyā sūzān degül / Bu ḥarāretler ḥarāretler nedür ḫurşīd-i ʿālem-tābda<br />
G514/3 Ḥarāretden Ḥarāretden dilinde lālenüñ dāġ / Ḫacāletden yüzinde güllerüñ ḫay<br />
ḥarāret ḥarāret baġlamak baġlamak baġlamak [1] [1] susamak<br />
G381/3 Bir ḥarāret ḥarāret ḥarāret baġladum baġladum tāb-ı teb-i ʿaşḳuñla kim / Sūzumı defʿ eylemez nūş eylesem deryāyı ben
ḥarāret ḥarāret ḥarāret virmek virmek [1] [1] susatmak<br />
G22/5 Āteş-i sūz-ı firāḳuñ bir ḥarāret ḥarāret virdi virdi kim / Nūş ider bir demde dil deryā-yı ʿUmmānı dürüst<br />
ḫarc ḫarc [1] [1] harcanan şey/para<br />
K13/7 Ḫarc Ḫarc kim bī-daḫl ola mevcūd olan nā-būd olur / Olsa mālüñ fiʾl-mes̱el maḥṣūl-i baḥr u kān eger<br />
ḫarc ḫarc itmek itmek [2] [2] akıtmak ‖ tüketmek<br />
G386/4 Sīm-i sirişki ḫarc ḫarc iderin iderin ḫāk-i pāyüñe / İksīr-i ʿaşḳ ṭālibiyin cevher isterin<br />
G382/7 Bāḳī yolında döke ṣaça ḫarç ḫarç idüp idüp gözüm / Āḫır düketdi naḳd-i sirişküm ḫızānesin<br />
ḥarcanmak ḥarcanmak [1] [1] harcamak; bkz. TS. C. III, s. 1899-1900.<br />
Mtl 2 Kesb ider derd ü ġamuñ dil çeşm-i giryān ḥarcanur ḥarcanur / Cemʿ ider deryā-yı ʿummān ebr-i bārān ḥarcanur<br />
ḥarcanur<br />
ḥarekāt ḥarekāt [2]<br />
[2]<br />
1. hareketler ‖ oyunlar<br />
G277/6 Cümle tedbīr pes-i perdeden üstāduñdur / İḫtiyārī mi ṣanursın ḥarekāt ḥarekātın ḥarekāt ın ṣu<strong>ve</strong>rüñ<br />
2. yürüme, hareket etme<br />
G337/5 Ṣabā ile ḥarekāt ḥarekātın ḥarekāt ın görüp nihāllerüñ / Tevāżuʿ ehli birer nev-cevāna beñzetdüm<br />
ḥarekāt ḥarekāt eylemek eylemek eylemek [1]<br />
[1]<br />
K18/2 Taze cān buldı cihān irdi nebātāta ḥayāt / Ellerinde ḥarekāt eyleseler serv ü çenār<br />
ḥarem ḥarem [9] [9] bkz. ‘ṣayd-ı Ḥarem’ md.<br />
1. harem (herkesin girmesine izin <strong>ve</strong>rilmeyen yer, sevgilinin mekanı bağlamında)<br />
G74/6 Olamazsın ḥarem ḥarem-i ḥarem i i vaṣlına maḥrem dervīş / Sende mādām ki taḳṣīr ü tevānī görinür<br />
K2/18 Ḥarem Ḥarem-i Ḥarem i ḳadrine bir günbed-i zer-kār felek / Aña bir ṭāḳ-ı muraṣṣaʿ kemer-i kāh-keşān<br />
G203/5 Ḥarem Ḥarem-i Ḥarem i vuṣlatuña iẕn-i şerīf olmayıcaḳ / İşigüñ Kaʿbesine Bāḳī-i bī-dil varamaz<br />
G317/6 Ḥarem Ḥarem-i Ḥarem i vaṣla reh-i rāst maḥabbet yolıdur / Rāh-ı ʿuşşāḳdan āheng-i ḥicāz eyleyelüm<br />
G113/1 Ḥaremüñ Ḥaremüñ ravża-i cināne deger / İşigüñ ṭāḳ-ı āsmāne deger<br />
2. Kâbe<br />
G65/2 Ḥaremden Ḥaremden naʿre-i Lebbeyke Lebbeyk irdi eflāke / Ser-i kūyuñda gūyā nāle-i ʿuşşāḳ-ı şeydādur<br />
3. avlu<br />
K2/4 Ol zamān irdi ki biñ şevḳ ile ṭāvūs-ı neşāṭ / İde ṣaḥn-ı ḥarem ḥarem-i ḥarem<br />
i bāġ-ı cihānda cevlān<br />
4. etraf, çevre<br />
G229/8 Kūyuñ eṭrāfına ʿuşşāḳ dizilmiş gūyā / Ḥarem Ḥarem-i Ḥarem i Kaʿbede her cānibe erkān ṣaf ṣaf<br />
4.1. etraf, çevre ‖ Harem-i Hümayun<br />
K26/35 Ḥūr-sīmālar ile şöyle pür olsun ḥaremüñ ḥaremüñ / Görüp īmāna gele anı ṣanem-ḫāne-i Çīn<br />
1. söz<br />
ḥarf ḥarf [3]<br />
[3]<br />
G423/5 Mey-i nāb ile şarāb olsun iki ḳāfiyesi / Bir ġazel söyleyeyin laʿlüñe ḥarf ḥarf-i ḥarf bāde<br />
G61/1 Ḥarf Ḥarf-i Ḥarf ġama devāt u ḳalem şekl-i āhdur / Aña mürekkeb āhda dūd-ı siyāhdur<br />
2. taraf, yön; ‘…<strong>ve</strong> her nesnenin şefîri <strong>ve</strong> haddi <strong>ve</strong> <strong>ve</strong>chi…’ AHTERÎ, C. I, s. 231.<br />
G74/2 Sīnesin itse ḳaçan kān-ı maʿārif ʿārif / Ḳılsa her ḥarfe ḥarfe naẓar bir nice maʿnī görinür<br />
ḥarf ḥarf u u lafẓ lafẓ [1] [1] söz<br />
G264/4 Ḥadīs̱-i ʿaşḳı ḥarf ḥarf u u lafẓ lafẓ ile ḳılmaz edā ammā / Ne raʿnā söyler ol maʿnāyı çeng ü nāyı söyletseñ<br />
543
ḫargāh ḫargāh [1] [1] çadır, otağ ‖ gökyüzü<br />
G237/1 Şām-ı ġamda ḥāṣıl olsa göñlüme nā-gāh şevḳ / Şuʿle-i āhumla ṭolar nīl-gūn ḫargāh ḫargāh ḫargāh şevḳ<br />
ḫārḫār ḫārḫār çekmek çekmek [1] [1] gam/kaygı çekmek; bkz. ‘ġam çekmek’, ‘ġam yimek’ md.<br />
G305/6 Çekmezdi Çekmezdi ḫārḫār ḫārḫārını ḫārḫār ını gül-zār-ı ʿālemüñ / İñletmeyeydi bülbülini zār zār gül<br />
ḫāric ḫāric [2] [2] hariç, dışında (sakal-yüz bağlamında)<br />
G485/2 Göñlümüz alur ele zülf-i dil-āvīzüñ hele / Vechden ḫāric degül ḫaṭṭ-ı siyeh-kāruñ gibi<br />
G517/4 Ḫāric Ḫāric <strong>ve</strong>cihden ey ṣanem-i dil-rübā ḫaṭuñ / Yazmış kitāb-ı ḥüsnüñ egerçi kenārını<br />
1. sanatkar<br />
ḥarīf ḥarīf [2]<br />
[2]<br />
K22/2 Rişte-i bārān gümiş tel sīm-keş ebr-i ḥarīf ḥarīf / İki çarḫa döndiler gūyā zemīn ü āsmān<br />
2. dost<br />
G127/2 Ḥarīf Ḥarīf-i Ḥarīf sādedür sāġar <strong>ve</strong>lī mey ḫūb hem-demdür / Nedīm-i şūḫdur bülbül gül ammā meclis-ārādur<br />
1. iç<br />
ḥarīm ḥarīm [16]<br />
[16]<br />
K16/2 ʿĀlem ḥarīm ḥarīm-i ḥarīm ḥürmet-i kūyuñda muḥterem / Vaṣluñ ḥarām ʿāşıḳa ṣayd-ı Ḥarem gibi<br />
G350/1 Ele cām-ı muṣaffā al derūnuñ pür-ṣafā olsun / Ḥarīm Ḥarīm-i Ḥarīm bezmüñe tāb-ı mey-i rūşen żiyā olsun<br />
G419/2 Ḥarīm Ḥarīm-i Ḥarīm gül-sitān reşk-i Nigār-istān-ı Çīn oldı / Zemīn naḳşın gören tercīḥ ider şimdi zamān üzre<br />
2. mübarek, mukaddes<br />
G422/7 İşigüñ ṭaşı ile ḫāk-i ḥarīmüñ ḥarīmüñ besdür / Bāḳī-i ḫaste-dile bāliş ü bister yirine<br />
G65/3 Göñül ḫāk-i ḥarīm ḥarīm-i ḥarīm āsitānuñ ārzū eyler / Derūn-ı dilde niyyet āb-ı Zemzemden muṣaffādur<br />
G216/4 Ḫāk-i ḥarīm ḥarīm-i ḥarīm kūyuñ bir lāle-zāre dönmiş / Ḫūn itdügüñ cigerler hep pāre pāre düşmiş<br />
G289/6 Ḫāk-i ḥarīm ḥarīm-i ḥarīm ḥürmet-i kūyın maḳām idin / Erkān-ı Kaʿbe gibi muʿazzez mükerrem ol<br />
3. avlu<br />
K18/3 Döşedi yine çemen naṭʿ-ı zümürrüd-fāmın / Sīm-i ḫām olmış iken ferş-i ḥarīm ḥarīm-i ḥarīm gül-zār<br />
G135/4 Dizilmiş lāleler ṣaḥn-ı ḥarīm ḥarīm-i ḥarīm bāġa zeyn olmış / Sarāy-ı şāhda ṣan kāse kāse ḫ˅ān-ı yaġmādur<br />
G141/4 Erbāb-ı ʿaşḳa ṣabr u tesellī ṭarīḳi yoḳ / Varan ḥarīm ḥarīm-i ḥarīm<br />
kūyuña nā-şād olup gider<br />
G289/2 Ṣaḥn-ı ḥarīm ḥarīm-i ḥarīm vaṣlına düşmek murād ise / Ev<strong>ve</strong>l ṣafā-yı ṭabʿ ile mānend-i şeb-nem ol<br />
G488/6 Sākinān-ı ḥarīm ḥarīm-i ḥarīm kūy-ı ḥabīb / Dilemezler riyāż-ı Rıḍvānı<br />
G65/5 İrişsün Kaʿbe-i kūy-ı rıżāña tek dil-i Bāḳī / Ḥarīm Ḥarīm-i Ḥarīm ḥürmetüñ ḳurbında ḳurbān ile irżādur<br />
G333/2 Ḥarīm Ḥarīm-i Ḥarīm Beyt-i Maʿmūruñdan aʿlā olmaya Kaʿbe / Degüldür şāḫ-ı Sidre ḳāmetüñden müntehā ḳıblem<br />
4. ev<br />
G367/4 Fürūġ-ı cām-ı ʿişretden ḥarīm ḥarīm-i ḥarīm cānı rūşen ḳıl / Ki envār-ı saʿādetdür çerāġ-ı devlet-i Cemden<br />
K8/6 Ḥarīm Ḥarīm-i Ḥarīm cān u dilde tāb-ı ḥüsnüñden nişān virdi / Ṣafā-yı ṭalʿat-ı nev-rūz bāġ u būstān üzre<br />
ḥarīm ḥarīm-i ḥarīm i ḫāṣ ḫāṣ [1] [1] tanıdık<br />
K27/4 Ḥarīm Ḥarīm-i Ḥarīm i ḫāṣa ḫāṣa yol virmez açılmaz şaḫṣ-ı nā-dāna / Nigār-ı pāk-dāmendür münaḳḳaş perdesi gūyā<br />
ḥarīr ḥarīr ḥarīr [2 [2] [2 ]<br />
1. harir kağıt ‖ harîr-i Hindî/Semerkandî<br />
G145/3 Zülf-i müşg-efşānı vaṣfın yazduġum bildi devāt / Ḫāmenüñ ṣaldı ayaġı altına miskī ḥarīr ḥarīr<br />
ḥarīr<br />
2. ipek<br />
G474/7 Bāḳī ḥarīr ḥarīr-i ḥarīr i zülfi gibi şöyle añlaram / Sāʾir ḳumāş o serv-i gül-endāme çıḳmaya<br />
544
ḥāris ḥāris [1] [1] koruyucu, muhafız<br />
Kt1/11 Ḥāris Ḥāris-i Ḥāris memleket ü devlet ü iḳbālüñ ola / Māliküʾl-mülk Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i cihān ʿazze <strong>ve</strong> cel<br />
ḥarḳ ḥarḳ itmek itmek [1] [1] yakıp yıkmak, ateşe <strong>ve</strong>rmek<br />
G461/4 İrmese bir dem eger mevc-i sirişküm her yaña / Şuʿle-i āhum zemīn ü āsmānı ḥarḳ ḥarḳ ide<br />
ide<br />
ḫarrāṭ ḫarrāṭ [ [1] [ 1] çıkrıkçı<br />
K21/3 Meger ki ḥoḳḳa-i çarḫuñ zamāne ḫarrāṭ ḫarrāṭı ḫarrāṭ / Döker tırāşesini kūh u deşte berf-mis̱āl<br />
ḫas ḫas ḫas u u ḫār ḫār [1] [1] çerçöp ‖ önemsiz kişiler<br />
K25/26 Ne şeref cāh ile ger olsa zamānen sābıḳ / Gül-i ter ṣoñra gelür gül-şene ev<strong>ve</strong>l ḫas ḫas u u ḫār<br />
ḫār<br />
ḫāṣ ḫāṣ [1] [1] hususi, özel<br />
K27/17 Düḫūl-i meclis-i ḫāṣ ḫāṣına ḫāṣ ına ruḫṣat mümkin olmazsa / Buḫārīden gelür diñler ḥadīs̱in ṭālib-i maʿnā<br />
ḫāṣ ḫāṣ u u ʿām ʿām [2] [2] [2] seçkin <strong>ve</strong> avam ‖ halk, bütün insanlar<br />
K10/12 Āsitānı ḫākine muḥtāc muṭlaḳ ḫāṣ ḫāṣ u u ʿām ʿām / Yaluñuz ḳullar degül taḫtında sulṭānlar bile<br />
G25/5 Erbāb-ı ʿaşḳ ceng ider eṣḥāb-ı zühd ile / Maḳṣūd sensin eyleseler ḫāṣ ḫāṣ u u ʿām ʿām baḥs̱<br />
ḫāṣ ḫāṣ itmek itmek [1] [1] toplamak (‘tīmār’ paralelliğinde)<br />
G220/3 Alındı ʿaşḳuña dil ḳaldı fikr-i bī-ḥāṣıl / Sipāhī gibi ki tīmārını iderler iderler ḫāṣ<br />
ḫāṣ<br />
ḥasb ḥasb-i ḥasb ḥāl ḥāl [1] [1] hâl ‖ dert<br />
G207/5 Geh şiʿr ü geh ġazel diyü dil-dāra Bāḳıyā / ʿArż iderüz nezāket ile ḥasb ḥasb-i ḥasb i ḥālümüz<br />
ḥālümüz<br />
ḥaseb ḥaseb ḥaseb [1] [1] [1] asalet (baba tarafından gelen soyluluk bağlamında)<br />
K20/19 Nesebde pāyesi aʿlā ḥasebde ḥasebde bī-hem-tā / Keremde aña ne aḳrān seḫāda ne ems̱āl<br />
ḥased ḥased [2] [2] kıskançlık, çekememe<br />
G373/4 Al ele cām-ı şarāb-ı laʿl-fāmı lāle-vār /Eylesün derd-i ḥased rūy-ı ʿadūyı zaʿferān<br />
G489/4 Ṣarardı beñzi ḥasedden ḥasedden benümle yāri görüp / Raḳīb-i rū-siyehe bir ġarīb reng oldı<br />
ḥased ḥased ehli ehli [1] [1] kıskançlar<br />
G184/6 İltifātuñ göricek Bāḳīye ḳapuñda şehā / Ḥased Ḥased ehli ehli ehli nice bir bunda gelür bu didiler<br />
ḥāsid ḥāsid ḥāsid [1] [1] hasetçi, kıskanç<br />
G106/6 Vaʾllāhi ġazel söylemeden çoḳdan uṣanduḳ / Maḳṣūd hemān ḥāside ḥāside bir pāre eẕādur<br />
ḥāṣ ḥāṣıl ḥāṣ ḥāṣıl<br />
ıl [4] [4]<br />
1. semere, netice ‖ kazanç<br />
K26/10 Ḥāṣ Ḥāṣıl Ḥāṣ Ḥāṣıl<br />
ıl-ı ıl ʿömr-i girān-māye-i Şeyḫüʾl-islām / Pertev-i luṭf-ı Ḫudā nūr-ı hüdā revnaḳ-ı dīn<br />
2. hasılı, <strong>ve</strong>lhasıl, doğrusu<br />
G57/7 Bāḳī kelāmı cümleden aʿlā edā eder / Ḥaḳḳ-ı suḫanda ḥāṣ ḥāṣıl ḥāṣ<br />
ıl efendi edā budur<br />
K26/30 Ḥāṣ Ḥāṣıl Ḥāṣ ıl ey kān-ı kerem irdi bu gün ol dem kim / Es̱er-i ʿāṭıfet ü luṭf ẓuhūr ide hemīn<br />
G486/4 Meydān-ı ʿaşḳa derd ile ḫaṣmāne girdi dil / Ḥāṣ Ḥāṣıl Ḥāṣ ıl şu deñlü menʿ ide gördüm yeñilmedi<br />
ḥāṣ ḥāṣıl ḥāṣ ḥāṣ ıl itmek [2]<br />
1. edinmek<br />
G55/2 Ḳapuñda ḥāṣ ḥāṣıl ḥāṣ ıl itdi itdi bu devāsuz derdi hep göñlüm / Ne derde mübtelā oldı dil-i bīmārı görsünler<br />
2. peyda etmek<br />
G417/4 Ne ḥālet ḥāṣ ḥāṣıl ḥāṣ ıl itmişdür kim oldı böyle ḳan ḥayrān / Gözini dikdi ḳaldı zaḫmum ol tīr-i ciger-dūze<br />
ḥāṣ ḥāṣıl ḥāṣ ḥāṣ ıl olmak [5]<br />
545
1. meydana gelmek, ortaya çıkmak<br />
K17/2 Gül-zāre gel ki cümle cihāndan nümūnedür / Ṣaḥn-ı çemende ḥāṣ ḥāṣıl ḥāṣ<br />
ıl olur seyr-i her diyār<br />
G311/7 Nūş itmeyince cürʿa-i şāh-ı cihānı ḫāk / Kān içre ḥāṣ ḥāṣıl ḥāṣ ıl olmadı kāmil-ʿayār laʿl<br />
2. peyda etmek, belirmek<br />
K26/8 Ġonca-<strong>ve</strong>ş bāġ-ı belāda nice bir ḥāṣ ḥāṣıl ḥāṣ ıl ola / Girih-i ḫāṭır u teşvīş-i dil ü çīn-i cebīn<br />
G237/1 Şām-ı ġamda ḥāṣ ḥāṣıl ḥāṣ ıl olsa göñlüme nā-gāh şevḳ / Şuʿle-i āhumla ṭolar nīl-gūn ḫargāh şevḳ<br />
3. gerçekleşmek, sonuçlanmak<br />
G363/3 Zāʾil olmaz he<strong>ve</strong>s-i zülf-i siyāhuñ dilden / Ḥāṣ Ḥāṣıl Ḥāṣ ıl olmayaca olmayacaġın<br />
olmayaca ın gerçi bu sevdā bilürin<br />
ḥāṣ ḥāṣılı ḥāṣ ılı [15] doğrusu, <strong>ve</strong>lhasıl, sözün kısası<br />
K5/28 Gedā-yı āsitānuñ āsmāna ser-fürū ḳılmaz / Begenmez ḥāṣ ḥāṣılı ḥāṣ<br />
ılı kem-ter ḳuluñ eyvān-ı Keyvānı<br />
G24/5 Bāḳıyā ser-naḫl-bend-i gül-şen-i ebyātsın / Eyledi naẓm-ı bülendüñ ḥāṣ ḥāṣılı ḥāṣ<br />
ılı Selmānı pest<br />
G39/5 Sāḳıyā rıṭl-ı girān eksük gerekmez aradan / Yaḫşı aġırlanmaḳ ister ḥāṣ ḥāṣılı ḥāṣ ılı mihmān-ı ʿīd<br />
G157/4 Zülfüñ el bir eyleyüp ṭurrañla pinhān itdiler / Ḫātem-i dil ḥāṣ ḥāṣılı ḥāṣ ılı ya andadur ya bundadur<br />
G383/5 Ārzū-yı ḫāl-i müşgīnüñ alurduḳ nāfeden / Dil götürmez ḥāṣ ḥāṣılı ḥāṣ ḥāṣılı<br />
ılı āhū-yı Çīnüñ minnetin<br />
G137/6 Şāh u dervīşe ber-ā-ber yitişür ceẕbe-i ʿaşḳ / Ḥaṣ Ḥaṣılı Ḥaṣ ılı teb ṭutıcaḳ her kişi yeksān ditrer<br />
K2/7 Devlet iḳbāl ḳılup eyledi ṭāliʿ yārī / Ḥāṣ Ḥāṣılı Ḥāṣ ılı üstümüze döndi sipihr-i gerdān<br />
K.2/52 Ḥāṣ Ḥāṣılı Ḥāṣ ılı cūd u kerem vaḳti irişdi şimdi / Luṭfuña nāẓıruz ey Pādişeh-ı ʿālī-şān<br />
G113/7 Elüñ ol zülfe degmek ey Bāḳī / Ḥāṣ Ḥāṣılı Ḥāṣ ılı ʿömr-i cāvidāne deger<br />
G123/4 Ṣu gibi zencīrler ṭutmaz dil-i dīvāneyi / Ḥāṣ Ḥāṣılı Ḥāṣ ılı āvāralıḳ vaḳti bahār eyyāmıdur<br />
G277/4 ʿĀşıḳa küḥl-i cilā yāruñ ayaġı tozıdur / Ḥāṣ Ḥāṣılı Ḥāṣ Ḥāṣılı<br />
ılı bendesiyüz ʿārif-i ṣāḥib-naẓaruñ<br />
G286/4 Ṣavt-ı mürġ u naʿre-i mestāne ṭutdı ʿālemi / Ḥāṣ Ḥāṣılı Ḥāṣ ılı hengāmeden ḫālī degül hengām-ı gül<br />
G302/2 Oldı ṣaḥn-ı bāġda peydā gül-efşānlar yine / Ḥāṣ Ḥāṣılı Ḥāṣ ılı döndi çemen bezminde āteş-bāze gül<br />
G410/6 Yazmadı defterine ʿāşıḳ-ı Mecnūn-ṣıfatı / Ḥāṣ Ḥāṣılı Ḥāṣ ılı ṣıġmadı bir deftere bir dīvāne<br />
G490/4 Bir cevāb itdüm temennā ol dehān-ı tengden / Ḥāṣ Ḥāṣılı Ḥāṣ ılı söz geçmedi güftāre imkān olmadı<br />
ḫāṣiyet ḫāṣiyet [3]<br />
[3]<br />
1. cömertlik ‖ büyüklük<br />
K26/13 Kef-i kān ḫāṣiyetinden ḫāṣiyetinden görüp iḥsān nicʾolur / Yirlere geçdi ḥayādan utanup genc-i defīn<br />
2. faydalı ‖ tesirli<br />
G93/4 Ḳomadı dilde ġıll u ġış mey-i nāb / Ne güzel ḫāṣ ḫāṣıyetlü ḫāṣ ıyetlü şerbet olur<br />
3. meziyet gösterme<br />
G529/5 Ḫāṣiyyet Ḫāṣiyyet ile yāre yaḳīn itmek içündür / Bāḳī ki biraz ḳanlu elifler ḳola yazdı<br />
ḫaṣlet ḫaṣlet ü ü ḫūy ḫūy ḫūy [1] [1] tabiat, huy<br />
G409/2 Ḫaṣlet Ḫaṣlet ü ü ḫūy ḫūy-ı ḫūy melāʾik yaraşur merdümlere / Uymasun dīv-i raḳībüñ ol perī iġvāsına<br />
ḫaṣm ḫaṣm [4] [4] düşman<br />
K20/42 Benem bu ʿarṣada kim raḫş-ı ṭabʿı depredicek / Vücūdı ḫaṣm ḫaṣm ola pāmāl olursa Rüstem-i Zāl?<br />
G130/9 Bāḳī bu şiʿri ṣafḥa-i çarḫ-ı berīne yaz / Görsün felekde söz nicʾolur ḫaṣm ḫaṣm-ı ḫaṣm ı nā-be-kār<br />
G326/4 Gelmez senüñle maʿrekeye ḫaṣm ḫaṣm-ı ḫaṣm ı kūr-baḫt / Olmaz hümā-yı devlete hem-sāye būm-ı şūm<br />
K6/23 Ḫaṣm Ḫaṣm-ı Ḫaṣm gerden-keş izüñ tozına ḳılsun ser-fürū / Ser-fürū ḳılmazsa bir gün kellesi ġalṭān gelür<br />
ḫasmāne ḫasmāne [3] [3] düşmanca<br />
K12/3 Ḳaşlaruñ bükdi bilin gerçi kemān-ı ʿaşḳı / ʿĀşıḳuñ Rüstem-i Destān ile ḫasmāne ḫasmāne çeker<br />
546
G47/5 Meydān-ı ʿaşḳ içinde ölümden ḳaçan ḳaçar / Dīvāne dil ki merg ile ḫaṣmāne ḫaṣmāne ṣarmaşur<br />
G486/4 Meydān-ı ʿaşḳa derd ile ḫaṣmāne ḫaṣmāne girdi dil / Ḥāṣıl şu deñlü menʿ ide gördüm yeñilmedi<br />
ḫaṣm ḫaṣm-efgen ḫaṣm efgen efgen [1] düşmanları deviren<br />
G494/6 Felekden seyr idüp rezmüñ disün Behrām-ı ḫaṣm ḫaṣm-efgen<br />
ḫaṣm efgen / Hezār aḥsent ey rūz-ı <strong>ve</strong>ġānuñ merd-i meydānı<br />
ḥasret ḥasret [18] [18]<br />
[18]<br />
1. özlem ‖ iştiyak<br />
K25/4 Bir güneş yüzlü firāḳında felek ḥasret ḥasret ile / Var ise ḫançere düşdi nitekim ʿāşıḳ-ı zār<br />
G131/4 Eşk-i ḥasret ḥasret yüzümüz āl ider añduḳça lebin / Mey-i gül-gūn içerüz beñzümüze ḳan getürür<br />
G237/2 Birʿaceb ḥālet-durur bu ʿaşḳ olmaz müstemir / Gāh miḥnet gāh ḥasret ḥasret gāh fürḳat gāh şevḳ<br />
G67/7 ʿĀrıżuñ ḥasreti ḥasreti bir ʿārıżadur Bāḳīye kim / Teşne-dil ḫaste yatur iki gözi mā gözedür<br />
G295/5 Geşt itme deşt-i ḥasreti ḥasreti āhuñla Bāḳıyā / Ṣayd-ı kemend-i āh olur āhū degüldür ol<br />
G114/3 Yansa dāġ-ı sīnem üzre ḥasret ḥasret-i ḥasret i ḫaddüñle nār / Nār nūr u nūr hūr u hūr pür-envār olur<br />
G119/2 Ger ölürsem ḥasret ḥasret-i ḥasret i ḳaddiyle ol servüñ beni / Bir yire defn eyleñüz kim sāye-i ʿarʿar düşer<br />
G248/4 Hele ey lāle-i sīr-āb-ı çemen-zār-ı cefā / Baġrumuz yaḳdı senüñ ḥasret ḥasret-i ḥasret<br />
i ḫāl-i dehenüñ<br />
G324/4 Fürḳatüñde bāġa vardum ḥasret ḥasret-i ḥasret i bālāñ ile / Ḳalmadı ṣabrum görüp servi der-āġūş eyledüm<br />
K19/11 Ḥasret Ḥasret-i Ḥasret i laʿl-i leb-i yār ile taḥṣīl itmiş / Ten-i lāġar ḳad-i çenber ruḫ-ı aṣfer ḫātem<br />
K19/43 Ḥasret Ḥasret-i Ḥasret i laʿl-i lebüñ baġrını pür-ḫūn itmiş / Dāġ yaḳmaġa ḳomış gögsine aḫger ḫātem<br />
G18/4 Ḥasret Ḥasret-i Ḥasret i cām-ı lebüñ şol deñlü teʾs̱īr itdi kim / Ḳıpḳızıl dīvāne mey baş açuḳ abdāluñ ḥabāb<br />
G67/4 Ḫam-ı ebrūña baḳar vaṣluñ ümīdiyle cihān / Ḥasret Ḥasret-i Ḥasret i ʿīd ile māh-ı nevi dünyā gözedür<br />
G294/2 Ḥasret Ḥasret-i Ḥasret i ḳaddüñ ile bāġda seyl-i eşküm / Ṭaḳdı serv-i çemenüñ pāyine sīmīn ḫalḫāl<br />
G348/4 Ḥasret Ḥasret-i Ḥasret i cām-ı lebi çeşmüm ṭolu ḳan eyledi / Yār bilmez mi ṭolu üstinde ʿādet neydügin<br />
G460/4 Ḥasret Ḥasret-i Ḥasret i ḳaddüñ ile ḳanlu elifler çeksem / Sīnede her biri bir serv-i gül-endām olsa<br />
M1/IV/5 Gül ḥasretüñle ḥasretüñle yollara ṭutsun ḳulaġını / Nergis gibi ḳıyāmete dek çeksün intiẓār<br />
2. kavuşma<br />
G1/3 Ḥaşr ide mi bir yirde senüñle beni devrān / Ḥasret Ḥasret ḳala mı yoġsa dem-i maḥşere cānā<br />
547<br />
Ḥassān Ḥassān [2] [2] Sabit bin Hassan; ‘Peygamberi ö<strong>ve</strong>n düşmanlarını hic<strong>ve</strong>den şiirleriyle<br />
tanınmıştır. Peygamber, ona Mescid-i Şerif içinde şiir inşadı için bir minber yaptırmışır…<br />
Edebiyatımızda belagat timsalidir.’ Farklı tanıklar için bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 236-237;<br />
ayrıca bkz. ‘Ḥażret-i Ḥassān’ md.<br />
K4/5 Yine naẓm eylemiş bir ʿıḳd-ı gevher / İder biñ kerre Ḥassān Ḥassān Ḥassān görse taḥsīn<br />
K26/36 Şöyle eşʿār-ı güher-bār oḳına aduña kim / Cān u dilden ide Ḥassān Ḥassān aña yüz biñ taḥsīn<br />
1. hasta<br />
ḫaste ḫaste [11] [11] bkz. ‘ölümlü ḫaste’ md.<br />
G223/1 Nʾola gelse dil-i mecrūḥa derd-i dil-rübādan ḥaẓ / İder ḫaste ḫaste ne deñlü nā-ümīd olsa devādan ḥaẓ<br />
G445/1 Nesīm-i ṣubḥ eser cān-baḫş olup āheste āheste / Cihānda böyle cān virmiş degüldür daḫı bir ḫaste<br />
ḫaste<br />
G148/3 Bir ʿaceb dārüʾş-şifādur kūy-i yār / Ḫaste Ḫaste varan mübtelāsı ḫoş gelür<br />
M7/V/2 Bulur cām-ı viṣālinden ölümlü ḫasteler ḫasteler ṣıḥḥat<br />
G374/3 Beni öldürmedügin merḥametinden ṣanmañ / Ḫoş olur gūş idicek ḫastelerüñ ḫastelerüñ feryādın<br />
G31/2 Bī-derd olana eylemede ṭurmadın devā / Ol cān ṭabīb ḫastesine ḫastesine eylemez ʿilāc<br />
G182/1 Oḳlaruñ kim tende zaḫm-ı ḫūn-feşāna girdiler / Öldürüp ben ḫasteyi ḫasteyi yoḳ yire ḳana girdiler
2. düşkün, tutkun<br />
G83/4 Cān acısını ḫaste ḫaste-i ḫaste i derd-i firāḳ olup / Dil-dāde-i nigār-ı sitem-kār olan bilür<br />
G90/1 Dil beste-i kemend-i ser-i zülf-i yārdur / Cān ḫaste ḫaste-i ḫaste<br />
i girişme-i çeşm-i nigārdur<br />
G330/1 Ḫaste Ḫaste-i Ḫaste derd-i ʿaşḳ-ı cānānem / Mübtelā-yı belā-yı hicrānem<br />
3. yaralı<br />
G473/2 O çeşm-i nā-tevān u zülf elinden / Göñüller ḫaste ḫaste ḫāṭırlar şikeste<br />
ḫaste ḫaste çe çeşm çe şm [2] [2] bkz. ‘çeşm-i ʿalīl’, ‘çeşm-i bīmār’ md.<br />
G424/7 İki ḫançer ṭaḳınmış ey Bāḳī / Ḫaste Ḫaste çeşmi çeşmi ṣolında ṣaġında<br />
G540/4 Ḫaste Ḫaste çe çeşmi çe şmi nigār beste ḳılup / Göze göstermez oldı āfāḳı<br />
ḫaste ḫaste göñül göñül [3 [3] [3 hasta gönül ‖ yaralı kalp; bkz. ‘göñül ḫastesi’, ‘dil ḫastesi’ md.<br />
G247/1 İsterse n’ola ḫaste ḫaste göñül göñül yāre ṣarılmaḳ / Mecrūḥ olıcaḳ lāzım olur yara ṣarılmaḳ<br />
G369/3 Cānā ḫayālüñ egler idi ḫaste ḫaste göñlümi göñlümi / Ṣubḥ-ı ezelde ḫ˅āb-ı ʿademden uyanmadın<br />
G520/4 Hem-demümdür şeb-i fürḳatde diyü ḫaste ḫaste göñül göñül / Ögerek göge çıḳardı bu gice feryādı<br />
ḫaste ḫaste ḫaste ḳalmak ḳalmak [1] [1]<br />
[1]<br />
G432/3 Der-i dil-dārdan dūram diyār-ı ġamda mehcūram / Müselmānlar esirgeñ ḫaste ḫaste ḫaste ḳaldum ḳaldum dār-ı ġurbetde<br />
ḫaste ḫaste yatmak yatmak [1]<br />
[1]<br />
G67/7 ʿĀrıżuñ ḥasreti bir ʿārıżadur Bāḳīye kim / Teşne-dil ḫaste ḫaste ḫaste yatur yatur iki gözi mā gözedür<br />
548<br />
ḫaste ḫaste-dil ḫaste dil [7] [7] gönlü yaralı ‖ üzgün âşık; ‘ḫaste, fi’l-asl ḫasten masdarından ism-i meful olmak<br />
üzre mecruh dimektir; dil-ḫaste, ḫaste-dil, ḫaste-ḫāṭır gibi terkiplerde bu mana kasd<br />
olunabilir.’ Bkz. LN, s. 382.<br />
G258/5 Bir içim ṣu istedi hecrüñde Bāḳī ḫaste ḫaste-dil ḫaste dil / Virmedi ḳaṭʿā cevāb aña ṭayandı ḫançerüñ<br />
G380/5 Fürḳatüñde teşne-leb ḫāṭır-perīşān ḫaste ḫaste-dil ḫaste dil / Künc-i ġamda bī-kes ü bīmār dirseñ işte ben<br />
G517/5 Cān virdi şevḳ-i ḥüsnüñe Bāḳī-i ḫaste ḫaste-dil ḫaste dil / Pür-nūr ide Ḫudā-yı Teʿālā mezārını<br />
G422/7 İşigüñ ṭaşı ile ḫāk-i ḥarīmüñ besdür / Bāḳī-i ḫaste ḫaste-dile ḫaste dile bāliş ü bister yirine<br />
G475/5 Bāḳī-i ḫaste ḫaste-dili ḫaste dili dili derd ile dermānde ḳoyup / Ġayrı derdine devā eyleme iḥsān eyle<br />
G537/5 İltifāt ile bulur mürdeleri gerçi ḥayāt / ʿĀşıḳ-ı ḫaste ḫaste-dili ḫaste dili öldürür istiġnāsı<br />
G464/2 ʿĀşıḳ-ı ḫaste ḫaste-dilüñ<br />
ḫaste dilüñ dilüñ niteki fānūs-ı ḫayāl / Nār-ı ʿaşḳuñla yanupdur cigeri döne döne<br />
ḫaste ḫaste-ḥāl ḫaste ḥāl [2] perişan<br />
G370/5 Ḫalḳ-ı ʿālem Bāḳıyā ʿaşḳında yāruñ ḫaste ḫaste-ḥāl ḫaste ḥāl / Bir ṭabīb andan bu deñlü mübtelāyı nʾeylesün<br />
G92/5 Çeşm-i ḥaḳāret ile naẓar ḳılma dostum / ʿUşşāḳ-ı ḫaste ḫaste-ḥāli ḫaste ḥāli de Allāh yaradur<br />
ḫaste ḫaste-ḫāṭ ḫaste ḫāṭ ḫāṭır ḫāṭ ır [2] gönlü yaralı ‖ tutkun, âşık<br />
G79/7 Bāḳī-i ḫaste ḫaste-ḫāṭ ḫaste ḫāṭ ḫāṭırı ḫāṭ ırı dūr itme dīdeden / Ġamzeñden ayru kimsesi yoḳdur iler çeker<br />
G262/6 Bāḳī-i ḫaste ḫaste-ḫāṭ ḫaste ḫāṭ ḫāṭırı ḫāṭ ırı iñletme dostum / Maḳbūl olur duʿāsı ṣaḳın mübtelālaruñ<br />
ḥasūd ḥasūd ḥasūd [3] [3] hasetçi, kıskanç ‖ düşman<br />
G109/5 Sen urduġuñca tīrüñi sīnemden özgeye / Ṭaʿn-ı ḥasū ḥasūd ḥasū derd ile ḳaddüm kemān ider<br />
G193/1 ʿĀlemde ẕerre deñlü degülken vücūdumuz / Müşkil budur ki ẕerreden artuḳ ḥasūdumuz<br />
G2/8 Ḥasūduñ Ḥasūduñ dürd-i derdin çekme ey Bāḳī bu bezm içre / Nedīmüñ yār-ı ḫoş-meşreb gerek cām-ı şarāb-āsā<br />
ḥā ḥāşā ḥā şā [1] [1] asla, katiyen ‖ haşa sümme haşa, tövbe tövbe<br />
K2/58 Zehre-i çūn u çirā kimsede yoḳdur ḥā ḥāşā ḥā şā / Südde-i devletüñüñdür yine bāḳī fermān<br />
ḫā ḫāşāk ḫā şāk [2]
1. diken<br />
G309/7 Bāḳıyā bāġ-ı cihānda ḳanı bir nāzük-ṭabʿ / Sīnesi gül gibi āzürde-i ḫā ḫāşāk ḫā<br />
şāk degül<br />
2. çerçöp<br />
G349/4 Ḳaçan rāh-ı vaṣluñdan eyler güẕer / Bu seyl-āb-ı eşk üzre ḫā ḫāşāk ḫā şāk olan<br />
ḫā ḫāşāk ḫā şāk u ḫār ḫār [1] [1] çerçöp<br />
G109/2 Küh-sār-ı ġamda göz yaşı hecrüñle dem-be-dem / Ḫā Ḫāşāk Ḫā Ḫāşāk<br />
şāk u ḫār ḫārı ḫār şāḫ-ı gül ü erġavān ider<br />
ḥa ḥaşr ḥa şr itmek [1] buluşturmak ‖ kıyamet günü<br />
G1/3 Ḥa Ḥaşr Ḥa şr ide mi bir yirde senüñle beni devrān / Ḥasret ḳala mı yoġsa dem-i maḥşere cānā<br />
ḥa ḥaşr ḥa şr olmak [1] toplanmak<br />
K14/11 Süleymān gibi ḥa ḥaşr ḥa şr oldı livāsı ẓıllına ʿālem / Ziyāde leşger-i mūr u melaḫdan ādem oġlanı<br />
ḥa ḥaşre ḥa şre dek [1] kıyamete kadar<br />
G171/3 Nūş eylese bir ʿāşıḳ tā ḥa ḥaşre ḥa şre de dek de<br />
ayılmaz / Bezm-i feleküñ bilmem cāmında ne ḥālet var<br />
ḫaṭ(ṭ) ḫaṭ(ṭ) [55] [55] Bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 237-239.<br />
1. yeni beliren sakal <strong>ve</strong> bıyık/ayvatüyü<br />
G111/2 Ebr-i bahār-ı ḥüsndür ol zülf-i müşg-bār / Yaġdı ʿiẕārı bāġına ḫaṭ ḫaṭ ṣanma zinhār<br />
G111/5 Bāḳī ʿiẕār-ı yārda ḫaṭ ḫaṭ ṣanma görinen / Ẕerrātdur ki mihr-i münīr itdi āşikār<br />
G222/5 Ḫaṭṭ-ı laʿlin Bāḳıyā ol ġonca-i nev-rüstenüñ / Seyr idenler didiler ḫandānuñ olmaḳdur bu ḫaṭ ḫaṭ<br />
K24/4 Çihre gül sīne semen çeşm-i mükeḥḥal nergis / Ḫaṭ Ḫaṭ çemen ġonca dehen caʿd-ı muʿanber sünbül<br />
G284/3 Ḳad serv-i çemen yāre dehen ġonca-i gül-zār / Ḫaṭ Ḫaṭ müşg-i Ḫuten çihre semen ḫāl ḳaranfül<br />
G463/2 Ḫaṭ Ḫaṭ degüldür görinen āb-ı ʿiẕārında <strong>ve</strong>lī / Bī-<strong>ve</strong>fālıḳ o mehüñ kir getürüpdür yüzine<br />
G111/1 Bir ḥüsn daḫı baġladı ḫaṭdan ḫaṭdan ʿiẕār-ı yār / Eṭrāf-ı bāġ ḫūb olur olsa benefşe-zār<br />
G91/4 Ḫaṭdan Ḫaṭdan Ḫaṭdan żarar ne ḥüsnine yāruñ ki mūrdan / Olmaz niẓām-ı mülk-i Süleymān ḫalel-peẕīr<br />
G248/1 Ḫaṭ Ḫaṭ-ı Ḫaṭ ı ruḫsāruña teşbīh idüp ey şūḫ senüñ / Bāġda ġonca biraz rīşine güldi çemenüñ<br />
G9/2 Ser-i zülfiyle ḫaṭ ḫaṭın ḫaṭ ın örter imiş dirler o şūḫ / Açmadı kimseye ammā orayı bād-ı ṣabā<br />
K4/9 Sevād-ı ḫaṭṭ ḫaṭṭ içinde noḳṭalardan / Şeb-i tārīk içinde şekl-i Pervīn<br />
G196/5 Yiter ḫaṭṭ ḫaṭṭ u ruḫ-ı sāḳī bu bezme zīnet ey Bāḳī / Ḳadeḥ nūş it ki dil vaḳt-i gül ü reyḥāne ḳatlanmaz<br />
G264/5 Nebāt-ı ḫaṭṭ ḫaṭṭ u ḳand-i laʿl-i nābuñ düşmez aġzından / Biraz gūş eyleseñ ṭūṭī-i şekker-ḫāyı söyletseñ<br />
K4/6 Mis̱āl-i ḫurde-i pīrūze ḫaṭṭ ḫaṭṭı ḫaṭṭ ı / Mücellā ṣafḥası bir levḥ-i sīmīn<br />
G280/5 Dilden giderdi ḫaṭṭ ḫaṭṭı ḫaṭṭ ḫaṭṭı<br />
ı ġamın ʿaşḳ-ı ḥüsn-i yār / Defʿ itdi nār u nūr ḥicābını ẓulmetüñ<br />
G522/4 Dilde ḫayāl-i ḫāl-i ruḫ-ı yār der-miyān / Sevdā-yı ḫaṭṭ ḫaṭṭı ḫaṭṭ ḫaṭṭı<br />
ı gerçi biraz ber-ṭaraf gibi<br />
K19/45 Dehen-i teng-i dil-āvīzüñe beñzer bulsa / Ḫāl-i müşgīn ile ger ḫaṭṭ ḫaṭṭ-ı ḫaṭṭ ı ı muʿanber ḫātem<br />
M6/VI/1 Virmiş ʿiẕār-ı yāra ṣafā ḫaṭṭ ḫaṭṭ-ı ḫaṭṭ ı dil-güşā<br />
G485/2 Göñlümüz alur ele zülf-i dil-āvīzüñ hele / Vechden ḫāric degül ḫaṭṭ ḫaṭṭ-ı ḫaṭṭ<br />
ı siyeh-kāruñ gibi<br />
G544/3 Ġubār-ı ḫaṭṭ ḫaṭṭ-ı ḫaṭṭ ı rūyıyla meger ḥayrān ola göñlüm / Dirīġ elden leb-i dil-ber gibi maʿcūn ise gitdi<br />
G547/2 Beyāż-ı ṣafḥa-i ruḫsāra ol ḫaṭṭ ḫaṭṭ-ı ḫaṭṭ ı cemālüñle / Muḥaḳḳaḳ ḫaṭṭ-ı Nūrī mi ki yazmış āyet-i Nūrı<br />
Mtl 1 Ḳaysı cennet mī<strong>ve</strong>si laʿl-i şeker-bārıca bar / Yā gül-istān sebzesi ol ḫaṭṭ ḫaṭṭ-ı ḫaṭṭ ı jengārıca bar<br />
G77/2 Ḫaṭṭ Ḫaṭṭ-ı Ḫaṭṭ ı siyāh u ṭurra-i ʿanber-feşāna baḳ / Ev<strong>ve</strong>l ẓuhūr-ı fitne-i āḫir-zamānı gör<br />
G80/3 Ḫaṭṭ Ḫaṭṭ-ı Ḫaṭṭ ı ruḫuñ ki daḫı ḥicāb-ı ḫafādadur / ʿAşḳ ehlinüñ efendi görinmez belāsıdur<br />
G503/3 Ḫaṭṭ Ḫaṭṭ-ı Ḫaṭṭ ı ʿiẕārı geh görinür gāh olur nihān / Çıḳmaz beyāża baḥs̱-i ḳażā vü ḳader gibi<br />
G428/5 Nūşīn lebinde ḫaṭṭ ḫaṭṭını ḫaṭṭ ḫaṭṭını<br />
ını kim görse Bāḳıyā / Şīrīnlik yazıldı ṣanur şekker üstine<br />
G214/6 Ḫaṭṭ Ḫaṭṭınuñ Ḫaṭṭ ınuñ pīrūzesin buldı çıḳardı bād-ı ṣubḥ / Zīr-i dāmānında ol zülf-i perīşān gizlemiş<br />
549
G372/1 Ġam-ı ḫaṭṭ ḫaṭṭıyla ḫaṭṭ ıyla yāruñ nice bir dil pür-melāl olsun / Sür ey sāḳī ayaġı mūr-ı ġuṣṣa pāy-māl olsun<br />
G531/1 Ḫaṭṭum Ḫaṭṭum Ḫaṭṭum ḥisābın bil didüñ ġavġālara ṣalduñ beni / Zülfüm ḫayālin ḳıl didüñ sevdālara ṣalduñ beni<br />
G11/2 Leblerüñde ḫaṭṭuñ ḫaṭṭuñ ḫaṭṭuñ ey şīrīn-dehen / Mūrlar cüllāba düşmiş gūyiyā<br />
G27/1 Ġubār-ı ḫaṭṭuñ ḫaṭṭuñ olmaz çünki ḥayrān olmaġa bāʿis̱ / Nedür lāʿl-i lebüñ çaḳ böyle ḫandān olmaġa bāʿis̱<br />
G213/2 Bulmaya ol ḫadd-i gül-gūn üzre ḫaṭṭuñ ḫaṭṭuñ ḥāletin / Müşg-i terden yazsalar berg-i gül-i ḫandāne naḳş<br />
G467/3 ʿAnberīn ḫaṭṭuñ ḫaṭṭuñ ḫaṭṭuñ anuñ sāyesidür ḫaddüñde / Kim göñül baġlamaz ol ṭurra-i ʿanber-sāye<br />
Mtl 16 Ḫaṭṭuñ Ḫaṭṭuñ ḫadüñ yüzini ṭutmış nitekim ey cān / Ebr-i siyāh içinde gizlendi māh-ı tābān<br />
G295/3 Jengār ṣanduñ āyīnede naḳş-ı ḫaṭṭuñ ḫaṭṭuñı ḫaṭṭuñ / Yañlış görişdüñ ey yüzi gül o degüldür ol<br />
G438/5 Zīr-i zülfüñde görenler ḫaṭṭuñ ḫaṭṭuñı ḫaṭṭuñ ebr-i bahār / Sāye ṣalmış ṣandılar ṣaḥn-ı gül-istān üstine<br />
G482/1 Gül ġam-ı ḫaṭṭuñla ḫaṭṭuñla düşmiş ḫançer-i ḫār üstine / Gelmiş efġān eyler anuñ bülbül-i zār üstine<br />
K24/42 Levḥ-i ḫāṭırda ḫaṭuñ ḫaṭuñ naḳşını taṣvīr itdüm / Olmadın ṣafḥa-i gül-zāra muṣav<strong>ve</strong>r sünbül<br />
G233/3 Bī-ḥisāb itdi ḫaṭuñ ḫaṭuñ ḫaṭuñ ʿāşıḳa cevri ammā / Kimse daʿvā idemez rūz-ı şümār olmayıcaḳ<br />
G291/4 Yazıldı ḫaddüñ üzre ḫaṭuñ ḫaṭuñ ẓāhir olmadın / Dirsem ʿaceb mi zülfüñe ṭuġrā-yı bī-mis̱āl<br />
G332/1 Levḥ-i ḫāṭırda ḫaṭuñ ḫaṭuñ naḳşını yazmaḳ ʿamelüm / Künc-i ḫal<strong>ve</strong>tde senüñ fikr-i lebüñdür emelüm<br />
G352/1 Şeb-i zülfüñ nihān eyle ruḫuñ rūşen nehār olsun / Gider ebr-i ḫaṭuñ ḫaṭuñ ḫaṭuñ yüzden cemālüñ nev-bahār olsun<br />
G403/6 Ḥüsnüñ kemāle irdügin is̱bāt ider ḫaṭuñ ḫaṭuñ / Āyāt-ı beyyināt-ı Kelām-ı Ḳadīm ile<br />
G517/4 Ḫāric <strong>ve</strong>cihden ey ṣanem-i dil-rübā ḫaṭuñ ḫaṭuñ ḫaṭuñ / Yazmış kitāb-ı ḥüsnüñ egerçi kenārını<br />
M5/IV/2 Naʿl-i şeb-dīz-i ḫaṭuñdur ḫaṭuñdur ḫaṭuñdur dirler erbāb-ı suḫan<br />
G547/1 Ḫaṭuñdur Ḫaṭuñdur şām-ı ẓulmet gerdenüñdür şemʿ-i kāfūrī / Fürūzān olmaġa gül-nār ḫaddüñden alur nūrı<br />
G14/3 Naḳş-ı ḥüsn-i ḫaṭuñla ḫaṭuñla ṣafḥa-i dil / Bir muṣav<strong>ve</strong>r kitābdur gūyā<br />
G61/2 Naḳş-ı ḫaṭuñla ḫaṭuñla yazıludur ṣafḥa-i derūn / Odlara yaḳma yazuġ efendi günāhdur<br />
2. yazı<br />
K24/30 Dāne ḫaṭ ḫaṭ jāle nuḳaṭ nefḥa-i müşgīn maʿnā / Yazdı levḥ-i çemene bir ġazel-i ter sünbül<br />
G222/3 Bir Gülistān yazdı bir ay içre faṣl-ı nev-bahār / Lāle yir yir sürḫ olupdur sebze ḫaṭ ḫaṭ şeb-nem nuḳaṭ<br />
G398/8 Sevād-ı ḫaṭda ḫaṭda naẓm-ı āb-dārum / Çemen-zār içre olmışdur aḳar ṣu<br />
K22/14 Şöyle beñzer kim ḫaṭ ḫaṭ-ı ḫaṭ ı āyāt-ı raḥmetdür çemen / Bād-ı ṣubḥ itmişdür altun ḥall ile yir yir nişān<br />
K3/16 Ḫaṭ Ḫaṭ-ı Ḫaṭ ı naẓm-ı pāki çemen-zār-ı cennet / Elinde ḳalem çeşme-i āb-ı Kevs̱er<br />
G450/4 Berḳ-i āh-ı sūz-nāk içre şirār-ı nār-ı dil / Zer-nişān ḫaṭdur görinür tīġ-i āteş-tābda<br />
K24/41 Yaraşur zülf ü ruḫuñ vaṣfına defter yazsam / Kāġıdı berg-i gül ola ḫa ḫaṭ-ı ḫa ı defter sünbül<br />
ḫaṭ ḫaṭ-ı ḫaṭ ḫaṭ ı ʿanber ʿanber-bū ʿanber ū [1] amber kokulu sakal/ayvatüyü<br />
G283/1 Kim çeker yasını ey dil o kemān-ebrūnuñ / Kim görür ya tozını ol ḫaṭ ḫaṭ-ı ḫaṭ ı ʿanber ʿanber-būnuñ<br />
ʿanber ūnuñ ūnuñ<br />
ḫaṭṭ ḫaṭṭ-ı ḫaṭṭ ı ı ʿanber ʿanber-efş ʿanber efş efşān efş ān [1] [1] amber kokusu saçan sakal/ayvatüyü<br />
G375/1 Ruḫsāruña ḫaṭṭ ḫaṭṭ-ı ḫaṭṭ ı ı ʿanber ʿanber-ef ʿanber ef efşān ef ān / ʿAbd-i Ḥabeşīdür adı reyḥān<br />
ḫaṭ ḫaṭ-ı ḫaṭ ḫaṭ ı ı rey reyḥān rey<br />
ḥān [1] [1] Reyhanî hat ‖ reyhan kokulu sakal/ayvatüyü<br />
G476/1 Ḫaddüñ ey meh şol ḫaṭ ḫaṭ-ı ḫaṭ ı ı rey reyḥānda rey<br />
ḥānda ḥānda / Sūre-i Veʾş-Şemsdür Ḳurʾānda<br />
ḫaṭṭ ḫaṭṭ-ı ḫaṭṭ ḫaṭṭ ı semen semen-bū semen<br />
ū [1] yasemin kokulu sakal<br />
G313/2 Ḫaṭ-ı nev-ḫīzüm ile didi ne dirsin ruḫuma / Didüm ol rū da güzel ḫaṭṭ ḫaṭṭ-ı ḫaṭṭ<br />
ı semen semen-bū semen<br />
da güzel<br />
ḫaṭṭ ḫaṭṭ u u ḫāl ḫāl [3] [3] sakal <strong>ve</strong> ben ‖ yanak<br />
G124/1 Ḥalḳa ḥalḳa zülf kim ol ḫaṭṭ ḫaṭṭ u u ḫāl ḫāl üstindedür / Şekl-i ṭuġrādur mis̱āl-i bī-mis̱āl üstindedür<br />
G151/1 Leşger-i fitne saña ḫayl-i ḫaṭ ḫaṭ u u ḫāl ḫāl yiter / Tīġ lāzım degül ol ġamze-i ḳattāl yiter<br />
G312/3 Ḫaṭ Ḫaṭ u u ḫāl ḫāl ḫāl öldürür ʿuşşāḳı tāb-ı ʿārıż incitmez / Zevāli bilmek isterseñ żiyādan bilme ẓılden bil<br />
550
ḫaṭ ḫaṭ-ı ḫaṭ ı ferm fermān ferm<br />
ān [3] [3] ferman hattı<br />
G346/7 Ser-i şemşīrüñ ile ṭoġrasalar ḫāme-ṣıfat / Baş ḳaldurmaya ʿāşıḳ ḫaṭ ḫaṭ-ı ḫaṭ ı ferm fermānuñd<br />
ferm<br />
ānuñd ānuñdan ānuñd an<br />
G399/2 ‘Ārıż-ı gül-gūnuñuñ dā’im ḫaṭ ḫaṭ-ı ḫaṭ ı ferm fermān ferm<br />
ān ānına<br />
ına/ ına Ḫˇāh u nā-ḫˇāh eyler ol zülf-i semen-bū ser-fürū<br />
G410/7 Bāḳıyā çün ezelī başuña yazu bu imiş / Ser-fürū eyle ḳalem gibi ḫaṭ ḫaṭ-ı ḫaṭ ı ferm fermāne ferm<br />
āne<br />
ḫaṭ-ı ı la laʿl la<br />
ʿl [3] [3] [3] yeni terlemiş bıyık<br />
G360/2 Ḫaṭ Ḫaṭ-ı Ḫaṭ ı la laʿlüñde la<br />
ʿlüñde bulmaz cāy-ı engüşt iʿtirāz ehli / ʿAceb ẓāhirdür ey ġonca dehānuñ farḳı ḫātemden<br />
G222/5 Ḫaṭṭ Ḫaṭṭ-ı Ḫaṭṭ ı la laʿlin la<br />
ʿlin ʿlin Bāḳıyā ol ġonca-i nev-rüstenüñ / Seyr idenler didiler ḫandānuñ olmaḳdur bu ḫaṭ<br />
G249/1 Ḫaṭṭ Ḫaṭṭ-ı Ḫaṭṭ ı la laʿliyle la<br />
ʿliyle ḳaşı cānānuñ / Bir rubāʿīsidür Gülistānuñ<br />
ḫaṭ-ı ı menş menşūr menş<br />
ūr [1 [1] [1 ] ferman hattı<br />
G127/4 Ḫaṭ Ḫaṭ-ı Ḫaṭ ı menş menşūr menş<br />
ūr ūr-ı ūr devletdür benefşe rind-i mey-ḫ˅āra / Çemende şāḫ-ı sünbül aña bir ṭuġrā-yı ġarrādur<br />
ḫaṭṭ ḫaṭṭ-ı ḫaṭṭ ı müselsel çekmek [1] zincirleme kompozisyonlu hat yazmak ‖ yara açmak<br />
G327/5 Dāġlar naʿl ü eliflerle degül pey<strong>ve</strong>ste / Ṣafḥa-i sīneye bir ḫaṭṭ ḫaṭṭ-ı ḫaṭṭ ı müselsel çekdüm<br />
ḫaṭ ḫaṭ-ı ḫaṭ ı müşg müşg-bār müşg<br />
ār [1] misk kokulu sakal/ayvatüyü<br />
G469/4 Rūyında laʿli üzre ḫaṭ ḫaṭ-ı ḫaṭ ı ı müşg müşg-bār müşg<br />
ār ār-ı ār yār / Şīrīnlik yazar şeref-i āfitābda<br />
ḫaṭ ḫaṭ-ı ḫaṭ ı müşg müşg-fām müşg<br />
ām [1] [1] misk renkli/siyah sakal<br />
K3/1 Ḫaṭ Ḫaṭ-ı Ḫaṭ ı ı müşg müşg-fāmuñla<br />
müşg<br />
āmuñla ey ġonca-i ter / Şekerdür o lebler mümessek mükerrer<br />
ḫaṭṭ ḫaṭṭ-ı ḫaṭṭ ı müşg müşgīn müşg<br />
īn [4] [4] misk kokulu sakal/ayvatüyü<br />
K24/40 Ḫaṭ Ḫaṭ-ı Ḫaṭ ı müşg müşgīn müşg<br />
īn īn-i īn leb-i laʿlüñe mānend olmaz / Bulsa ger per<strong>ve</strong>riş-i çeşme-i Kevs̱er sünbül<br />
K24/35 Ḫūb olur ʿārıżuñ üstinde o ḫaṭṭ ḫaṭṭ-ı ḫaṭṭ ı müşg müşgīn müşg<br />
īn / Āb-ı nāb içre ṭurur tāze vü ḫoş-ter sünbül<br />
G277/2 Revnaḳ-ı ḥüsne ḫalel virmez o ḫaṭṭ ḫaṭṭ-ı ḫaṭṭ ı müşg müşgīn müşg<br />
īn / Arturur belki şeb-i tār şuʿāʿın ḳamerüñ<br />
G530/7 Ṣabā ḫāk-i rehin būs itdi muġber olduñ ey ʿāşıḳ / Ġubār-ı ḫaṭṭ ḫaṭṭ-ı ḫaṭṭ ı müşg müşgīni müşg<br />
īni belürsin göresin tozı<br />
ḫaṭ ḫaṭ-ı ḫaṭ ı nev nev-ḫāste nev<br />
ḫāste ḫāste [2]<br />
1. yeni terlemiş bıyık<br />
G125/3 Leblerüñ māʾili ḳaçmaz ḫaṭ ḫaṭ-ı ḫaṭ ı nev nev-ḫāsteden<br />
nev<br />
ḫāsteden / Ġam degül ṭālib-i nūş olana nīş-i zenbūr<br />
2. yeni belirmeye başlamış sakal/ayvatüyü<br />
G248/2 Ḫaṭ Ḫaṭ-ı Ḫaṭ ı nev nev-ḫāste nev<br />
ḫāste ḫāste kim ʿārıżuñ üzre görinür / Döndi dendāneleri şekline sīn-i semenüñ<br />
ḫaṭ ḫaṭ-ı ḫaṭ ı nev nev-ḫīz nev<br />
ḫīz [1] yeni belirmeye başlamış sakal/ayvatüyü<br />
G313/2 Ḫaṭ Ḫaṭ-ı Ḫaṭ ı nev nev-ḫīzüm<br />
nev<br />
ḫīzüm ile didi ne dirsin ruḫuma / Didüm ol rū da güzel ḫaṭṭ-ı semen-bū da güzel<br />
ḫaṭṭ ḫaṭṭ-ı ḫaṭṭ ḫaṭṭ ı NNūrī<br />
N<br />
ūrī ūrī [1] [1] [1] hattat Nurî’nin yazısı<br />
G547/2 Beyāż-ı ṣafḥa-i ruḫsāra ol ḫaṭṭ-ı cemālüñle / Muḥaḳḳaḳ ḫaṭṭ ḫaṭṭ-ı ḫaṭṭ ı ı NNūrī<br />
N<br />
ūrī ūrī mi ki yazmış āyet-i Nūrı<br />
ḫaṭ ḫaṭ-ı ḫaṭ ı ı sebz sebz [1] yeni terleyen bıyıklar; bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 239. (‘hatt-ı sebz’ md.)<br />
G108/2 Dehenüñ ṭūṭī-i şekker-şiken olsa ne ʿaceb / Leb-i şīrīn ü ḫaṭ ḫaṭ-ı ḫaṭ ı sebz aña bāl ü perdür<br />
551<br />
ḫaṭṭ ḫaṭṭ-ı ḫaṭṭ ı ṭūmār ṭūmār [1] [1] [1] tomar haline getirilmiş yazı; (yazı <strong>ve</strong> tezhip kağıtlarının kıvrılmamasını,<br />
kırılmamasını, güneşden etkilenmemesi yönüyle)<br />
K18/20 Zanbaḳuñ ġoncasıdur bāġa gümiş bāzū-bend / Zaʿferān ile yazılmış aña ḫaṭṭ ḫaṭṭ-ı ḫaṭṭ ı ṭūmār<br />
ṭūmār<br />
ḫaṭ ḫaṭ gelmek gelmek [1] [1] sakal/ayvatüyü belirmek<br />
G207/1 Ancaḳ raḳīb cevri degül infiʿālümüz / Ḫaṭ Ḫaṭ geldi geldi laʿl-i yāre odur bu melālümüz<br />
ḫaṭṭ ḫaṭṭ ḫaṭṭ irmek irmek [2] [2] sakal/ayvatüyü belirmek<br />
G465/7 Bir kerre būseñ alımaduḳ ḫaṭṭuñ ḫaṭṭuñ irmedin irmedin / Āḫır müyesser oldı hele biñ belāyile
G487/4 Bāġ-ı ruḫuñda ḫaṭṭuñ ḫaṭṭuñ ḫaṭṭuñ iri irişse iri şse benefşenüñ / ʿĀlemde kimse almazdı manḳıra bāġını<br />
1. Hatâ kenti<br />
Ḫaṭā Ḫaṭā Ḫaṭā [2] [2] Bkz. PALA, s. 218.<br />
G398/7 Gelüp miskīnlik itdi ḫāl-i yāre / Ḫaṭādan Ḫaṭādan nāfe-i müşgīn-i āhū<br />
2. Hatâ kenti ‖ yalnız<br />
G129/2 Var ey Ḫutende ḫāli gibi misk olur diyen / Ṣaḥrā-yı Çīni geşt ü güẕār it Ḫaṭāy Ḫaṭāyı Ḫaṭāy gör<br />
ḫaṭā ḫaṭā [5]<br />
[5]<br />
kusur, yanlış ‖ Hatâ kenti<br />
K6/14 Bir ḫaṭā ḫaṭā ẓann eyleyüp ebrūların çīn eylese / Cān atar der-gāhına Faġfūr ile Ḫāḳān gelür<br />
G57/4 Dil mūy-ı yāri memleket-i Çīne beñzedür / İller sevād-ı mülk-i Ḫuten dir ḫaṭā ḫaṭā budur<br />
G164/5 Seni hüşyār yazdılar beni mest / Ḳalem-i ṣunʿda ḫaṭā ḫaṭā n’eyler<br />
G479/3 ʿAcebā bād-ı suḫan-çīn ne ḫaṭā ḫaṭā gördi geçer / Dil-i āşüfteyi ol ṭurra-i müşgīn-būya<br />
G297/6 Çoḳ ṭolaşdı ṭurra-i müşgīnüñe āşüfte-dil / Çīn-i zülfüñ bend ider bir gün ḫaṭālar bilmiş ol<br />
ḫaṭā ḫaṭā eylemek eylemek [1] [1] kusurda bulunmak, yanlış yapmak<br />
M2/III/6 Ne ḫaṭā ḫaṭā eyledüñ eyledüñ ey tīr-i kec-endāz-ı felek / Merdüm-i dīde-i devrāna ṭoḳındı peykān<br />
ḫaṭālardan ḫaṭālardan ḫaṭālardan nigeh nigeh-dār nigeh ār ār olsun! olsun! [1] [1] Allah kusurlardan korusun! (dua sözü)<br />
K14/34 Niyāz it Ḥaḳḳa ey Bāḳī vücūdın ḥıfẓ ide Bārī / Ḫaṭālardan Ḫaṭālardan nigeh nigeh-dār nigeh ār oolsun<br />
o olsun<br />
lsun ol Dārā-yı devrānı<br />
ḫaṭar ḫaṭar [1] [1] [1] korkunç, tehlikeli<br />
G545/3 Bir cāy-ı ḫaṭar ḫaṭar ḫaṭar olmasa ʿālemde nedendür / Ebrüñ bu gözi yaşı vü berḳuñ ḫafeḳānı<br />
ḫaṭar ḫaṭar-nāk ḫaṭar āk āk [1] tehlikeli, korkulu<br />
G349/5 Bu rāh-ı ḫaṭar ḫaṭar-nākdan<br />
ḫaṭar ākdan ākdan Bāḳıyā / Güẕār itmez illā ki bī-bāk olan<br />
552<br />
ḫaṭ ḫaṭāyī ḫaṭ āyī [1] merkezinde lotüsü andıran stilize edilmiş bir çiçek motifi <strong>ve</strong> etrafındaki<br />
dallarla stilize çiçek <strong>ve</strong> yapraklar bulunan süsleme biçimi; bkz. YAZMA KİTAP SANATLARI, s. 25.<br />
G419/4 Gül ü ġonca yine rūmī ḫaṭāyī ḫaṭāyī resm idüp sūsen / Ser-ā-pā çekdi ḫançer berg-i levḥ-i gül-sitān üzre<br />
ḫātem ḫātem [67] [67] yüzük ‖ mühür<br />
K19/1 Zer ü gevherle ḳılup zī<strong>ve</strong>r-i efser ḫātem ḫātem / Zīb ü zīnetde geçer hem-ser-i Ḳayser ḫātem<br />
ḫātem<br />
K19/2 Nām ile tutdı cihān mülkin olursa ṭañ mı / Mālik-i Cām-ı Cem ü tāc-ı Sikender ḫātem<br />
ḫātem<br />
K19/3 Meşʿal-i māhdur ol gevher-i şeb-tāb meger / Geçinür çenber-i gerdūn ile hem-ser ḫātem<br />
K19/4 İdüp elmāsdan āyīne vü zerden şāne / Gösterür ḫalḳa yine şī<strong>ve</strong>-i duḫter ḫātem<br />
ḫātem<br />
K19/5 Faṣṣ-ı pīrūze ne ḫoş yaraşur anda seyr it / Oldı bir ṭūṭīye gūyā ḳafes-i zer ḫātem<br />
ḫātem<br />
K19/6 Tā ki bennā-yı ḳader yapdı saʿādet ḳaṣrın / Oldı ol ṭāḳ-ı felek-rifʿate manẓar ḫātem ḫātem<br />
ḫātem<br />
K19/7 Ḥalḳadur devr-i ḳadeḥ laʿl şarāb-ı gül-gūn / Rind-i mey-ḫ˅āreye ḫoşdur ṭolu sāġar ḫātem ḫātem<br />
K19/8 Reşk-i laʿl-i leb-i dil-dār ḳurutmış ḳanın / Nʾola ger böyle naḥīf olsa vü lāġar ḫātem<br />
ḫātem<br />
K19/9 Cismine naʿl kesüp farḳına bir dāġ urmış / Var ise sevdi meger yār-ı sitem-ger ḫātem<br />
ḫātem<br />
K19/10 Vādī-i ʿaşḳa düşüp tāze cevān sevdi meger / Bükdi ḳaddin nitekim pīr-i muʿammer ḫātem<br />
ḫātem<br />
K19/11 Ḥasret-i laʿl-i leb-i yār ile taḥṣīl itmiş / Ten-i lāġar ḳad-i çenber ruḫ-ı aṣfer ḫātem<br />
K19/12 Nusḫa yazdursa ʿaceb olmaya bādām üzre / Teb-i hicrāna ʿilāc eylemek ister ḫātem<br />
ḫātem<br />
K19/13 Ṭavḳ-ı zerrīn ṭaḳınup yine ḳazıtmış ḳaşın / İḫtiyār eylemiş üslūb-ı Ḳalender ḫātem<br />
ḫātem<br />
K19/14 Bu gül-istānda yiter ʿārife bir gül çünkim / Ṭaḳınur farḳına bir dāne gül-i ter ḫātem<br />
K19/15 Beyża-i ṭāʾir-i devletdür o dürr-i şeh-vār / Āşiyān şeklini baġlarsa nʾola ger ḫātem<br />
ḫātem<br />
K19/16 Göz ḳulaġ oldı ser-ā-ser gözedür āfāḳı / Bulalı ḳurb-i <strong>ve</strong>zīr-i şeh-i kiş<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
ḫātem
K19/17 Gözüñ üstinde ḳaşuñ var dimedi kimse daḫı / İdeli ḫidmet-i Pāşā-yı dil-ā<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
ḫātem<br />
K19/18 Kerem-i keff-i güher-pāş-ı ʿAlī Pāşādan / Buldı zerrīn-kemer ü tāc-ı mücevher ḫātem ḫātem<br />
ḫātem<br />
K19/19 Eli iḥsān u ʿaṭā mevcin urur deryādur / Ne ʿaceb ger ola ġarḳ-ı zer ü zī<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
ḫātem<br />
K19/20 Baḥr-i elṭāf-ı keremdür kef-i gevher-baḫşı / Nʾola gird-āb-ṣıfat olsa müdev<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
ḫātem<br />
K19/21 Nice deryā diyemem keff-i güher-rīzine kim / Anda ġavvāṣ-ṣıfat buldı güherler ḫātem<br />
ḫātem<br />
K19/22 Var ise necm-i hidāyetdür o faṣṣ-ı rūşen / Kʾolur anuñla nice sālike reh-ber ḫātem<br />
K19/23 Burc-ı devletdür eli eylese peydā ne ʿaceb / Heyʾet-i māh-ı nev ü ṣūret-i aḫter ḫātem<br />
ḫātem<br />
K19/24 Dür-i sīr-āb ile gör gül-bün-i engüştinde / Jāle düşmiş gül-i nesrīne ne beñzer ḫātem ḫātem<br />
K19/25 Ser-<strong>ve</strong>rā mūmlayup ism-i şerīfüñ ṣaḳlar / Kāʾinātı ne ʿaceb ḳılsa musaḫḫar ḫātem ḫātem<br />
ḫātem<br />
K19/26 Ṭavḳ-ı fermāne çeküp gerden-i teslīmlerin / Nice āzādeleri eyledi çāker ḫātem<br />
ḫātem<br />
K19/27 Felek engüşterī-i ḳadrüñe pīrūze nigīn / Ḳapladı nāmuñ ile ʿālemi yek-ser ḫātem<br />
ḫātem<br />
K19/28 Görinür naḳş-ı nigīninde sevād-ı mührüñ / Devletüñ barmaġına māh-ı münev<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
ḫātem<br />
K19/29 Yazdı ḫoş āyet-i Nūn <strong>ve</strong>ʾl-Ḳalem engüştüñde / Ne midād istedi ne ḫāme ne mısṭar ḫātem<br />
ḫātem<br />
K19/30 Şeref-ı nām-ı şerīfüñden olursa ḫālī / Bulımaz raġbet-i ḫalḫāl-i kebūter ḫātem<br />
K19/31 Nāmuñ āfaḳa ṣalar nefḥa-i ʿūd u ʿanber / Meclis-i devletüñe olalı micmer ḫātem ḫātem<br />
ḫātem<br />
K19/32 Zār u ser-geşte-i ṭās-ı ġam idüp düşmenüñüñ / Pençe-i baḫtın ider beste-i şeş-der ḫātem ḫātem<br />
ḫātem<br />
K19/33 Dest-i ḳahruñdan eger sille ṭoḳınsa görinür / Dīde-i düşmenüñe ḥalḳa-i ejder ḫātem ḫātem<br />
K19/34 Görür elṭāfuñ ile maṣlaḥat-ı tīġı ḳalem / Bitürür ḳahruñ ile ḫidmet-i ḫançer ḫātem<br />
K19/35 Var ise irdi der-i luṭfuña şeyʾ lillāhe / Kʾeylemiş kāsesini pür-zer ü gevher ḫātem ḫātem<br />
ḫātem<br />
K19/36 Fetḥ-i bāb-ı keremi her ki ḳapuñdan bilmez / İḥtiyācı eline ḥalḳa-i her der ḫātem<br />
ḫātem<br />
K19/37 Şol ḳadar irdi hedāyā şeref-i medḥüñle / Ki benān-ı ḳalemüm oldı ser-ā-ser ḫātem<br />
ḫātem<br />
K19/38 Tuḥfe-i bezmüñ içün bu ġazel-i rengīni / Levḥ-i zerrīne yazup eylesün ez-ber ḫātem ḫātem<br />
K19/39 Eyleyüp ʿīş-i ḫayāl-i leb-i dil-ber ḫātem ḫātem / Cām-ı zerrīn ile çeksün mey-i aḥmer ḫātem<br />
ḫātem<br />
K19/40 Şekl-i ḫāl ü dehenüñ ḫātem ḫātem-i ḫātem i pīrūze nigīn / Dostum görmedüm aġzuñ gibi ḫoş-ter ḫātem<br />
ḫātem<br />
K19/41 Gerçi nāzüklik ile aġzın arar engüştüñ / Dimez ammā dehenüñ sırrını gizler ḫātem<br />
K19/42 Ten-i ṣad-pāre ki şekl-i ḳafes-i zer-gerdür / Dāġlar dilde olupdur aña yir yir ḫātem<br />
ḫātem<br />
K19/43 Ḥasret-i laʿl-i lebüñ baġrını pür-ḫūn itmiş / Dāġ yaḳmaġa ḳomış gögsine aḫger ḫātem<br />
ḫātem<br />
K19/44 Anda zehr ola vü tiryāk leb-i dil-berde / Dehen-i yāre ḳaçan ola ber-ā-ber ḫātem<br />
K19/45 Dehen-i teng-i dil-āvīzüñe beñzer bulsa / Ḫāl-i müşgīn ile ger ḫaṭṭ-ı muʿanber ḫātem<br />
ḫātem<br />
K19/46 Düşse āyīnesine pertev-i nūr-ı ḫaddüñ / Vire ḫurşīd-i cihān-tāb gibi fer ḫātem<br />
K19/47 Sīnemüñ dāġı ile cism-i dü-tā-yı zerdüm / Ḳıldı engüşt-i belāda beni bir zer ḫātem<br />
K19/48 Ṣararup miḥnet ile beñzi ḳızarmış çeşmi / Var ise baḫt-ı siyeh-kāruma aġlar ḫātem<br />
ḫātem<br />
K19/49 Laʿl-i dil-dār gibi ola mı ḫandān yāḳūt / Dehen-i yār gibi ḳanı suḫan-<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
K19/50 Bī-ʿaded ḫātem ḫātem ile ṭapuña geldi Bāḳī / Ki nice Rūm ḫarācını deger her ḫātem<br />
K19/51 Ḳoma ayaḳda bu maṣnūʿ u muraṣṣaʿ naẓmı / Elde ḫoş yaraşur ey Āṣaf-ı ṣaf-der ḫātem<br />
ḫātem<br />
K19/52 Bulımaz dāʾiresin bu güher-i nā-yābuñ / İtmesün bir daḫı bu devrde zer-ger ḫātem ḫātem<br />
K19/53 Ḫātem-i naẓma bu gün kimse bu ḥükmi viremez / Nice müfsidler ider gerçi müzev<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
ḫātem<br />
K19/54 Bedel olmaz buña zīrā ki senüñ nāmuñadur / Ṭutamaz mühr-i Süleymān yirin āḫer ḫātem<br />
ḫātem<br />
K19/55 Tā bu eyvān-ı muraṣṣaʿ kemer-i ʿālīde / Ṭaḳa engüşt-i hilāle meh-i en<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
K19/56 Mesned-i ṣadr-ı <strong>ve</strong>zāretde ser-efrāz olasın / Ḳıla teslīm şehenşāh-ı muẓaffer ḫātem<br />
ḫātem<br />
K19/57 Mūmdur mülk-i cihān saña duʿām ol ki hemān / ʿAn-ḳarīb eyleye Allāh müyesser ḫātem<br />
ḫātem<br />
K23/32 Ḫātem bu devr içinde geleydi cihāna ger / İtmek dilerdi süfre-i cūduñdan iġtinām<br />
G360/2 Ḫaṭ-ı laʿlüñde bulmaz cāy-ı engüşt iʿtirāz ehli / ʿAceb ẓāhirdür ey ġonca dehānuñ farḳı ḫātem ḫātemden ḫātem den<br />
553
K19/40 Şekl-i ḫāl ü dehenüñ ḫātem ḫātem-i ḫātem i pīrūze nigīn / Dostum görmedüm aġzuñ gibi ḫoş-ter ḫātem<br />
ḫātem<br />
G214/3 Dilde mihr-i ḫātem ḫātem-i ḫātem i i laʿlüñ nihān itmiş raḳīb / Dīv işitdük bir zamān mühr-i Süleymān gizlemiş<br />
G220/5 Elüñde ḫātem ḫātem-i ḫātem i fażl u belāġat ey Bāḳī / ʿAdū-yı kec-naẓar inkār iderse gözine baṣ<br />
G383/3 Dostum her seng-dil bilmez dehānuñ ḳıymetin / Cāna baṣ ol ḫātem ḫātem-i ḫātem i gevher-nigīnüñ minnetin<br />
K19/53 Ḫātem Ḫātem-i Ḫātem i naẓma bu gün kimse bu ḥükmi viremez / Nice müfsidler ider gerçi müzev<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
K26/16 Defter-i devletine miḥ<strong>ve</strong>r-i eflāk ḳalem / Ḫātem Ḫātem-i Ḫātem i ḳadrine bu günbed-i fīrūze nigīn<br />
G157/4 Zülfüñ el bir eyleyüp ṭurrañla pinhān itdiler / Ḫātem Ḫātem-i Ḫātem i dil ḥāṣılı ya andadur ya bundadur<br />
G537/8 Cām-ı ḫurşīd-i cihān-tāba żiyā feyż eyler / Ḫātem Ḫātem-i Ḫātem i devletinüñ şaʿşaʿa-i elmāsı<br />
554<br />
ḫātem ḫātem-i ḫātem i Cem [2 [2] [2<br />
] Cem’in yüzüğü (üzerinde mühür bulunması, hükümdarlık sembolü olması<br />
bağlamıyla)<br />
G311/6 Dirsem ʿaceb mi ḫātem ḫātem-i ḫātem i i Cem devr-i meclise / Elmās cām-ı sāde mey-i ḫoş-güvār laʿl<br />
G32/5 Yaraşur ḥalḳa-i rindāna disem ey Bāḳī / Ḫatem Ḫatem-i Ḫatem i Cemdür Cemdür anuñ laʿl-i Bedaḫşānı ḳadeḥ<br />
Ḫātem/Ḫātem<br />
Ḫātem/Ḫātem-i<br />
Ḫātem/Ḫātem<br />
Ḫātem/Ḫātem i Ṭay Ṭay [2] [2] edebiyatta kerem <strong>ve</strong> cömertlik sembolü, yollarını şaşıranlar gelip<br />
kendisine konuk olsun diye civardaki tepelere ateşler yaktırdığı söylenir. (Arapların Tay<br />
kabilesinden Abdullah bin Mesud’un oğlu); farklı beş tanık için bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s.<br />
237.<br />
K23/32 Ḫātem Ḫātem bu devr içinde geleydi cihāna ger / İtmek dilerdi süfre-i cūduñdan iġtinām<br />
K20/20 Seḫāda Ḫātem Ḫātem-i Ḫātem i Ṭay Ṭay defterini ṭayy itdi / Ġazāda Seyyid-i Ġāzī ḥikāyetin baṭṭāl<br />
Ḫātem Ḫātem-kef Ḫātem Ḫātem kef [1] Hatem elli ‖ cömert<br />
K25/20 Bū ʿAlī-ḥikmet ü Ḫātem Ḫātem-kef Ḫātem kef ü Nuʿmān-meẕheb / Muṣṭafā-ḫulḳ u Mesīḥā-dem ü Yūsuf-dīdār<br />
ḫāṭ ḫāṭır ḫāṭ ır [23] [23] gönül ‖ kalp; bkz. ‘ṣafā-yı ḫāṭır’, ‘cemʿiyyet-i ḫāṭır bulmak’ md.<br />
K18/41 Geşt iderken çemen-i medḥ ü s̱enāñı ḫāṭ ḫāṭır ḫāṭ ḫāṭır<br />
ır / Lāyiḥ oldı dile nā-gāh bu şiʿr-i hem-vār<br />
K26/8 Ġonca-<strong>ve</strong>ş bāġ-ı belāda nice bir ḥāṣıl ola / Girih-i ḫāṭ ḫāṭır ḫāṭ ır u teşvīş-i dil ü çīn-i cebīn<br />
G18/6 Dehri enfāsuñ muʿaṭṭar ḳıldı ey Bāḳī yine / Ṭīb-i ḫāṭ ḫāṭır ḫāṭ<br />
ır virdi beñzer ol ḫıṭāb-ı müsteṭāb<br />
G87/2 Ten ḫāk-i rehde dīde zülāl-i viṣālde / Cān āteş-i firāḳda ḫāṭ ḫāṭır ḫāṭ ḫāṭır<br />
ır hevādadur<br />
G186/5 Güşāde olmaġa dem-beste iken ġonca-i ḫāṭ ḫāṭır ḫāṭ ır / Elüñde gül gibi cām-ı şarāb-ı dil-güşā yigdür<br />
G415/5 Ḳılmaz ey Bāḳī hevā-yı bāġ u meyl-i būstān / Gül-şen-i firdevs olan ḫāṭ ḫāṭır ḫāṭ ır ḫayāl-i yār ile<br />
M6/IV/1 Ḫāṭ Ḫāṭır Ḫāṭ ır ḫarāb u ʿaḳl müşev<strong>ve</strong>ş sen irmeseñ<br />
G429/4 Cism-i ḥaḳīr ḫāk-i meẕelletde pāy-māl / Ḫāṭ Ḫāṭır Ḫāṭ ır hevā-yı dil-ber-i ʿālī-cenābda<br />
G441/3 Ḫāṭ Ḫāṭır Ḫāṭ ır kenāre māʾil iken baḥr-i ʿaşḳda / Gird-āba ṣaldı fülk-i dili rūzgār ise<br />
G451/4 Dil mübtelā-yı künc-i ġam-ı fürḳat ü henūz / Ḫāṭ Ḫāṭır Ḫāṭ Ḫāṭır<br />
ır ḫayāl-i ʿişret-i bezm-i viṣālde<br />
K6/21 Bī-nihāyet luṭfuña lāyıḳ edā mümkin degül / Gerçi maʿnā ḫāṭ ḫāṭıra ḫāṭ ıra bī-ḥadd ü bī-pāyān gelür<br />
K9/18 Devrān basīṭ-i ḫāke niçün ṣaldı ferş-i sīm / Devrinde tā ki irmeye bir ḫāṭ ḫāṭıra ḫāṭ ḫāṭıra<br />
ıra ġubār<br />
G355/5 Ġuṣṣamuz yād eyleyüp yanında bārī dostlar / Adumuz añmañ mübārek ḫāṭ ḫāṭıra ḫāṭ<br />
ıra ġam gelmesün<br />
K1/31 Laʿlüñ ḫayāli ḥoḳḳa-i ḫāṭ ḫāṭırda ḫāṭ ırda var iken / Yāḳūt-ı nāba olmamış idi mekān kān<br />
K24/42 Levḥ-i ḫāṭ ḫāṭırda ḫāṭ ırda ḫaṭuñ naḳşını taṣvīr itdüm / Olmadın ṣafḥa-i gül-zāra muṣav<strong>ve</strong>r sünbül<br />
G332/1 Levḥ-i ḫāṭ ḫāṭırda ḫāṭ ırda ḫaṭuñ naḳşını yazmaḳ ʿamelüm / Künc-i ḫal<strong>ve</strong>tde senüñ fikr-i lebüñdür emelüm<br />
K14/31 Mücellā sīnesi āyīne-dār-ı şāhid-i ġaybī / Muṣaffā ḫāṭ ḫāṭırı ḫāṭ ırı ṣūret-peẕīr-i rāz-ı pinhānī<br />
K20/35 Bu gül-şen içre seni serv-i ser-firāz görüp / Ṣu gibi ayaġuña aḳdı ḫāṭ ḫāṭır ḫāṭ ḫāṭır<br />
ır-ı ır ı meyyāl<br />
G92/3 Ḫālüñ ḫayāli ḫāṭ ḫāṭır ḫāṭ ḫāṭır<br />
ır-ı ır ı ı aġyārı ḳıldı cāy / Gūyā ḳarañu gicede rūşen sitāredür<br />
G203/4 Şāneden zaḫm irişür diyü dil-i mecrūḥa / Ṣaḳınur ḫāṭ ḫāṭır ḫāṭ<br />
ır ır-ı ır ı āşüfteyi zülfin ṭaramaz
G354/2 Yüri ey bād elüñ kendüñe çek zülfinden / Nice bir ḫāṭ ḫāṭır ḫāṭ ḫāṭır<br />
ır-ı ır ı ʿuşşāḳ perīşān olsun<br />
G473/2 O çeşm-i nā-tevān u zülf elinden / Göñüller ḫaste ḫāṭ ḫāṭırlar ḫāṭ ḫāṭırlar<br />
ırlar şikeste<br />
G440/4 Seyr idelden gül-şen-i ḥüsnüñde ḳadd ü ḫaddüñi / Çekmez oldı ḫāṭ ḫāṭırum ḫāṭ ırum serv ü çemenden cānibe<br />
ḫāṭ ḫāṭıra ḫāṭ ıra eylemek [1] hatırlamak<br />
G317/5 Ṭutalum şī<strong>ve</strong>-i rindān-ı ḳanāʿat-pīşe / Tā-be-key ḫāṭ ḫāṭıra ḫāṭ ḫāṭıra<br />
ıra-i ıra niʿmet ü nāz eyleyelüm<br />
eyleyelüm<br />
ḫāṭ ḫāṭıra ḫāṭ ıra gelmek [3] akla gelmek, hatırına düşmek<br />
M1/II/8 Ḫurşīde baḳsa gözleri ḫalḳuñ ṭola gelür / Zīrā görince ḫāṭ ḫāṭıra ḫāṭ<br />
ıra ol meh-liḳā gelür<br />
gelür<br />
G355/3 Ṭālib-i dīdār iseñ mirʾāt-ı ḳalbüñ ṣāf ṭut / Ḫāṭ Ḫāṭıra Ḫāṭ ıra endīşe-i cennet cehennem gelmesün<br />
K6/21 Bī-nihāyet luṭfuña lāyıḳ edā mümkin degül / Gerçi maʿnā ḫāṭ ḫāṭıra ḫāṭ ıra bī-ḥadd ü bī-pāyān gelür<br />
ḫāṭ ḫāṭır ḫāṭ ḫāṭır<br />
ır-niş ır niş nişān niş ān [2]<br />
1. gönlünü nişan (hedef) etmek<br />
G543/5 Ḳadüñ servine göz dikmişdi ey serv-i revān ammā / Bu gün Bāḳī yine ġamzeñ oḳın ḫāṭ ḫāṭır ḫāṭ ḫāṭır<br />
ır-niş ır niş nişān<br />
ān itdi<br />
2. aklımda, hayalimde<br />
G128/1 Ruḫun ʿaksiyle ṣaḥn-ı dīde bāġ u gül-sitānumdur / Nihāl-i ser-bülendüñ ḫaylīden ḫāṭ ḫāṭır ḫāṭ<br />
ır ır-niş ır niş nişānumdur<br />
niş ānumdur<br />
ḫāṭ ḫāṭır ḫāṭ ḫāṭır<br />
ır-per ır per perīşān per şān [1] perişan halli<br />
G380/5 Fürḳatüñde teşne-leb ḫāṭ ḫāṭır ḫāṭ ḫāṭır<br />
ır-per ır per perīşān per şān ḫaste-dil / Künc-i ġamda bī-kes ü bīmār dirseñ işte ben<br />
ḫāṭ ḫāṭır ḫāṭ ḫāṭır<br />
ır-per ır per perīşān per şān itmek itmek [1] kendinden geçirmek, perişan hallere sokmak<br />
G414/1 Ṭaġıdup her yaña zülfin ʿanber-efşān itmede / Āh kim bī-dillerin ḫāṭ ḫāṭır ḫāṭ ḫāṭır<br />
ır-per ır per perīşān per şān itmede<br />
ḫāṭ ḫāṭır ḫāṭ ḫāṭır<br />
ır-per ır per perīşān per şān olmamak [1] [1] perişan hallere girmemek<br />
G490/1 Zülfüñe dil virmeyen ḫāṭ ḫāṭır ḫāṭ ḫāṭır<br />
ır-per ır per perīşān per şān şān olmad olmadı olmad<br />
/ Pāyüñe yüz sürmeyen ḫāk ile yeksān olmadı<br />
ḫāṭ ḫāṭırı ḫāṭ ırı çekmek [1] içi çekmek, içi gitmek<br />
G226/2 ʿīş u ṣafāya ḫāṭ ḫāṭırumuz ḫāṭ ḫāṭırumuz<br />
ırumuz ṭurmayup çeker çeker / Sünbüller oldı silsile-i müşg-sā-yı bāġ<br />
ḫāṭ ḫāṭırı ḫāṭ ḫāṭ ırı ma maḥzūnlar ma<br />
ḥzūnlar [1] [1] yas tutanlar<br />
M2/IV/1 Bir yire cemʿ olalum ḫāṭ ḫāṭırı ḫāṭ ḫāṭırı<br />
ırı ma maḥzūnlar<br />
ma<br />
ḥzūnlar ile / Zār zār aġlaşalum dīde-i pür-ḫūnlar ile<br />
ḫāṭ ḫāṭırı ḫāṭ ırı mecr mecrūḥ mecr<br />
ḥ [1] gönlü yaralı<br />
G269/4 Peymāne şikest oldı yatur ḫaylī zamāndur / Yanup yaḳılur ḫāṭ ḫāṭırı ḫāṭ<br />
ırı mecr mecrūḥ mecr<br />
kebābuñ<br />
ḫāṭ ḫāṭırı ḫāṭ ırı teng eylemek [1] gönlü kararmak, içi çok sıkılmak<br />
G495/6 Kāseler ṣun bize meclisde ġınā virmez ayaḳ / Sāḳıyā ḫāṭ ḫāṭırı ḫāṭ ırı teng eyledi el ṭarlıġı<br />
ḫāṭ ḫāṭırı ḫāṭ ḫāṭırı<br />
ırı nerm olmak olmak [1] gönlü yumuşamak<br />
G251/1 Görüp tāb-ı ʿiẕāruñ ḫāṭ ḫāṭırı ḫāṭ ırı nerm oldı oldı Nāhīdüñ / İçüp ʿaşḳuñ şarābın kellesi germ oldı ḫurşīdüñ<br />
ḫatm ḫatm-i ḫatm i Ḳurʾān Ḳurʾān eylemek eylemek eylemek [1] [1] Kur’an’ı hatmetmek<br />
K7/3 Çıḳdı bir yirden ṣadā vü ṣīt-ı mürġān-ı çemen / Gūyiyā eṭfāl-i mekteb ḫatm ḫatm-i ḫatm i Ḳurʾān Ḳurʾān eyledi<br />
eyledi<br />
ḥavā ḥavādis̱ ḥavā dis̱ [4] [4] [4] bela, felaket (keder <strong>ve</strong>rici olaylar bağlamında)<br />
M9/V/1 Ṣıyup seng-i ḥavā ḥavādis̱ ḥavā dis̱ yine cām-ı bezm-i ʿuşşāḳı<br />
G77/5 Pīrāne-ser elüñde ʿaṣā-<strong>ve</strong>ş piyāle ṭut / Nā-geh ṭoḳınsa bād-ı ḥavā ḥavādis̱ ḥavā dis̱ ṭayanı gör<br />
G523/3 Binā-yı ʿaşḳa ṭūfān-ı ḥavā ḥavādis̱ ḥavā dis̱ kār-ger olmaz / Esāsın gūyiyā bennā-yı ḳudret kār-gīr itdi<br />
K21/18 Ḍurūb-ı tīġ-i ḥavā ḥavādis̱ ḥavā ḥavādis̱<br />
dis̱den dis̱ den özge bulmadılar / Şolar ki kendülerin aña ṭutdılar ems̱āl<br />
ḥavāle ḥavāle [1] [1] yönelme ‖ kale<br />
G84/3 Ṭāḳ-ı cefāda manẓara-i çeşm-i dil-rübā / Kūy-i belāda ḫāne-i cāna ḥavāledür<br />
ḥavāledür<br />
555
556<br />
ḫavāṣ ḫavāṣ ḫavāṣ [1] [1] bazı hastalıkları iyileştirmek <strong>ve</strong>ya manevi bir etki yapmak için okunan<br />
dualar ‖ bu duaları içeren kitap<br />
G220/1 ʿAvām oḳur seni tesḫīr içün hemīşe ḫavāṣ ḫavāṣ / Bu muḫliṣüñ işi dāʾim maḥabbet ü iḫlāṣ<br />
İZAHI, s. 174-175.<br />
hā<strong>ve</strong>n ā<strong>ve</strong>n ā<strong>ve</strong>n [1] fişek (şenlik <strong>ve</strong> festivalleri betimleme bağlamında) Bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong><br />
K7/14 Lāle hā<strong>ve</strong>n ā<strong>ve</strong>n yaḳdı sūsen āsmānīler yine / Şāh-ı gül taḫt-ı zümürrüd üzre seyrān eyledi<br />
ḫā<strong>ve</strong>r ḫā<strong>ve</strong>r [2] [2] güneş; ‘ḫā<strong>ve</strong>r’in güneş anlamı için bkz. STEINGASS, s. 445.<br />
G119/1 Her ḳaçan göñlüme fikr-i ʿārıż-ı dil-ber düşer / Gūyiyā mirʾāta ʿaks-i pertev-i ḫā<strong>ve</strong>r ḫā<strong>ve</strong>r düşer<br />
G515/3 Şām-ı ġamda meskenüm bir künc-i ẓulmetdür <strong>ve</strong>lī / Şūʿle-i āhum yaḳar her ṣubḥ şemʿ-i ḫā<strong>ve</strong>ri<br />
ḫā<strong>ve</strong>ri<br />
ḫavf ḫavf [3] [3] korku<br />
Kt5/1 Küh-sāra irse şuʿle-i şemşīr-i heybeti / Deryālara atardı özin ḫavfdan ḫavfdan peleng<br />
K10/10 Ḫayli demdür ḫırḳa rehn-i ḫāne-i ḫammārdur / Ḫavfum Ḫavfum oldur ki ola dīvān ile defter bile<br />
K1/22 Lerzende görse ḫavfuñ ḫavfuñ ile teb ṭutar ṣanur / Baġlar şihāb gerden-i gerdūna rīsmān<br />
ḫavf ḫavf ḫavf itmek itmek [1] [1] korkmak<br />
G389/1 Ḫavf Ḫavf ider ider ṣanma beni ḫançer-i bürrānuñdan / Degme nesneyle kesilmem ṣanemā yanuñdan<br />
ḥavrā ḥavrā [1] [1] huriler (‘ḥūr’ siyah gözlü)<br />
G187/4 Sevād-ı çeşm-i ḥavrāya ḥavrāya degişmez ādem ey ṣofī / Ṣaçılmış ḫırmen-i ḥüsninde yāruñ dāneler vardur<br />
ḥav ḥavż ḥav ż [3] havuz<br />
G208/5 Ḳadeḥ fısḳıyye mey ṣu ḥalḳa-i rindān anuñ ḥav ḥavżı ḥav / Sarāy-ı şevḳa şādırvān olupdur Bāḳıyā meclis<br />
G170/1 Degül pehlū efendi cism-i pāküñ bir içim ṣudur / Miyānuñ ḥav ḥavż-ı ḥav sīmīn içre düşmiş ṣanki bir mūdur<br />
Mtl 24 Ṣaḥn-ı bāġuñ ḥav ḥavżınuñ ḥav ınuñ her cānibi serv-i sehī / Yāri girmiş ṣuya ṣandum göricek ‘aks-i mehi<br />
hāy āy āy kāfir! kāfir! [1] [1] hey kafir! (şikayeti vurgulama bağlamında)<br />
G330/4 Bunca cevr ü cefā baña nice bir / Hāy āy kāfir hele müselmānem<br />
1. neşe sevinç<br />
hāy āy u hūy [2]<br />
G135/6 Ne reng ü būya meftūn ol ne hāy āy u hūya ey Bāḳī / Bu fānīden beḳā itmez temennā şol ki dānādur<br />
2. çığlık, inilti (zikir sesleri)<br />
G157/6 Hāy āy u hūy hūy-ı hūy<br />
ḫānḳāh u naʿre-i mestāneden / Hep viṣālüñ küncidür maḳṣūd ġavġā bundadur<br />
hāy āy u hūy eylemek [1] naralar atmak<br />
K7/12 Lāle çāk-i pīrehen gösterdi gül çīnī ḳabā / Bülbül-i şūrīde hāy āy u u hūy hūy-ı hūy<br />
mestān eyledi<br />
eyledi<br />
ḫay ḫay [1] [1] ?<br />
?<br />
G514/3 Ḥarāretden dilinde lālenüñ dāġ / Ḫacāletden yüzinde güllerüñ ḫay<br />
ḥayā ḥayā [2] [2] [2] sıkılma, utanç<br />
K26/13 Kef-i kān ḫāṣiyetinden görüp iḥsān nicʾolur / Yirlere geçdi ḥayādan ḥayādan utanup genc-i defīn<br />
G294/3 Nic'olur gördi ṣafā āyīne-i ḥüsnüñde / Yirlere geçdi ḥayādan ḥayādan utanup āb-ı zülāl<br />
1. hayal<br />
ḫayāl ḫayāl [42] [42] bkz. ‘nāzük ḫayāl’, ‘fānūs-ı ḫayāl’, ‘ince ḫayāl’ md.<br />
G90/5 Bāḳī sürūd-i bezm-i ṭarab-ḫāne-i ḫayāl ḫayāl / Ṣavt u ṣarīr-i ḫāme-i gevher-nis̱ārdur<br />
G291/3 Şekl-i ʿiẕār-ı yār gibi naḳş-ı dil-firīb / Levḥ-i żamīre yazmadı ṣūret-ger-i ḫayāl<br />
ḫayāl
G314/4 Ḫaymedür gözlerüm ṭınāb müjem / Nʾola ger ḳonsa aña şāh-ı ḫayāl<br />
ḫayāl<br />
G451/2 Mużmer ḫayāl-i laʿl-i lebüñ her laṭīfede / Müdġam miyān-ı bī-bedelüñ her ḫayālde<br />
K1/31 Laʿlüñ ḫayāli ḫayāli ḥoḳḳa-i ḫāṭırda var iken / Yāḳūt-ı nāba olmamış idi mekān kān<br />
G19/4 Ḳaddüm ey şeh-süvār-ı ḥüsn itdi / Pāy-būsuñ ḫayāli ḫayāli şekl-i rikāb<br />
G92/3 Ḫālüñ ḫayāli ḫayāli ḫāṭır-ı aġyārı ḳıldı cāy / Gūyā ḳarañu gicede rūşen sitāredür<br />
G95/1 ʿAks-i ʿiẕāruñ dīdede berg-i gül-i ter kendidür / Laʿlüñ ḫayāli ḫayāli sīnede rūḥ-ı muṣav<strong>ve</strong>r kendidür<br />
G108/4 Ḥalḳa-i zülfi ḫayāli ḫayāli ḫayāli gözümüzden gitmez / Gūyiyā çeşm-i ʿalīl üzre siyeh çenberdür<br />
G109/3 Ḥüsnüñ ḫayāli ḫayāli vaṣluñ ümīdiyle ʿāşıḳa / Nār-ı cāḥīmi gül-şen-i bāġ-ı cinān ider<br />
G329/4 Āb-gīne içinde mey gibidür / Leb-i laʿlüñ ḫayāli ḫayāli dilde müdām<br />
G442/4 Jālelerdür lāle-i sīr-āba düşmiş gūyiyā / Dürr-i dendānuñ ḫayāli çeşm-i pür-ḫūn-ābda<br />
K1/33 Mesken şeh-i maḥabbetüñe taḫt-gāh-ı dil / Menzil ḫa ḫayāl ḫa āl āl-i āl laʿlüñe ḫal<strong>ve</strong>t-sarāy-ı cān<br />
K19/39 Eyleyüp ʿīş-i ḫayāl ḫayāl-i ḫayāl leb-i dil-ber ḫātem / Cām-ı zerrīn ile çeksün mey-i aḥmer ḫātem<br />
M9/I/3 Ne mānend-i ḫayāl ḫayāl-i ḫayāl yār bezm-i dilde maḥrem var<br />
G101/1 Dil milketini yaḳdı ḫayāl ḫayāl-i ḫayāl dehān-ı yār / Virdi fenāya gösgötüri şehri bir şirār<br />
G231/2 Münʿakis olmaz imiş anda ḫayāl ḫayāl-i ḫayāl ruḫ-ı dost / Āb-ı ṣāfī olamaz ger ṭurılup olmasa ṣaf<br />
G415/2 Devlet anuñ kim ḫayāl ḫayāl-i ḫayāl yār ola eglencesi / Ḫurrem ol dem kim geçer endīşe-i dil-dār ile<br />
G415/5 Ḳılmaz ey Bāḳī hevā-yı bāġ u meyl-i būstān / Gül-şen-i firdevs olan ḫāṭır ḫayāl ḫayāl-i ḫayāl yār ile<br />
G433/4 Cānı defʿ eyle dilā gelse ḫayāl ḫayāl-i ḫayāl cānān / Ṣoḥbet-i ḫās idelüm ḫāneyi bī-ġayr eyle<br />
G451/2 Mużmer ḫayāl ḫayāl-i ḫayāl laʿl-i lebüñ her laṭīfede / Müdġam miyān-ı bī-bedelüñ her ḫayālde<br />
G451/4 Dil mübtelā-yı künc-i ġam-ı fürḳat ü henūz / Ḫāṭır ḫayāl ḫayāl-i ḫayāl ʿişret-i bezm-i viṣālde<br />
G474/5 Ḳaldı ḫayāl ḫayāl-i ḫayāl ḫançeri ṣad-pāre sīnede / Māhīye beñzer ol ki düşe dāme çıḳmaya<br />
G522/4 Dilde ḫayāl ḫayāl-i ḫayāl ḫāl-i ruḫ-ı yār der-miyān / Sevdā-yı ḫaṭṭı gerçi biraz ber-ṭaraf gibi<br />
G402/5 Ḫayāli Ḫayāli her dem ey Bāḳī gezer nice ser ü sīne / Hezārān kūh u deşti geşt ider bir demde bir āhū<br />
G128/5 Yaşum deryādur ey Bāḳī içinde şāḫ-ı mercānı / Ḫayāl Ḫayāl-i Ḫayāl i naḫl-i bālā-yı nihāl-i erġavānumdur<br />
G333/3 Ḫayāl Ḫayāl-i Ḫayāl i ḫāl-i ruḫsāruñ yoġ anuñ çünki göñlinde / Ne baṣdı baġrına seng-i siyāhı Kaʿbe yā ḳıblem<br />
G341/3 Nigeh-bān eyledüm genc-i ġama bir heft-ser ejder / Ḫayāl Ḫayāl-i Ḫayāl i zülfini çün bu dil-i vīrāne ṭapşurdum<br />
G352/4 Ne deñlü telḫ-kām eylerse nūş it zehr-i eyyāmı / Ḫayāl Ḫayāl-i Ḫayāl i laʿl-i nābı tek şarāb-ı ḫoş-güvār olsun<br />
G360/1 Ḫayāl Ḫayāl-i Ḫayāl i ʿālem-i vuṣlat ḫalāṣ eyler dili ġamdan / Ki ʿaşḳ ehline vaṣl-ı yārdur maḳṣūd ʿālemden<br />
G391/3 Ḫayāl Ḫayāl-i Ḫayāl i şemʿ-i ruḫsāruñ ḳo yansun ḫāne-i dilde / Perin ol şemʿa yaḳup şevḳ ile pervāneler dönsün<br />
G432/4 Ḫayāl Ḫayāl-i Ḫayāl i ḫāl u ḫaṭṭuñdan beni ḫālī olur ṣanma / Göñülden çıḳmaz ol endīşeler vaḥdetde kes̱retde<br />
G445/5 Bir elde Bāḳıyā gül gibi sāġar var iken geldi / Ḫayāl Ḫayāl-i Ḫayāl i kākül-i müşgīni sünbül ṣundı bir deste<br />
K12/7 Mūr-ı endīşe ki peygūle-i ġamdur vaṭanı / Ṭurmayup ḫāli ḫayālin ḫayālin getürür dāne çeker<br />
G531/1 Ḫaṭṭum ḥisābın bil didüñ ġavġālara ṣalduñ beni / Zülfüm ḫayālin ḫayālin ḳıl didüñ sevdālara ṣalduñ beni<br />
G207/2 Bend-i belādan olmaduḳ āzād bir nefes / Zülfüñ hevāsı olalı dilde ḫayālümüz<br />
ḫayālümüz<br />
ḫayālümüz<br />
G137/2 Gözlerüm segridügi bu ki ḫayālüñ ḫayālüñ üzre / Göricek lerze ṭutar dīde-i giryān ditrer<br />
G369/3 Cānā ḫayālüñ ḫayālüñ egler idi ḫaste göñlümi / Ṣubḥ-ı ezelde ḫ˅āb-ı ʿademden uyanmadın<br />
M7/III/1 Ḫayālüñ Ḫayālüñ taḫt-gāhıdur derūn-ı sīne-i rūşen<br />
G179/1 Ḫayālüñ Ḫayālüñ ʿāşıḳa eglence besdür / Viṣālüñ istemek zāʾid he<strong>ve</strong>sdür<br />
Kt7/1 Ṭabʿuñ ki genc-i gevher-i naẓm oldı Bāḳıyā / İrmez senüñ ḫayālüñe bir iki bengiler<br />
2. kuruntu, <strong>ve</strong>him<br />
G96/5 Reşk itme ʿömr-i devlet-i dünyāya Bāḳıyā / Kim ḫ˅āb-ı ġaflet içre hemān bir ḫayāldür<br />
ḫayāl ḫayāl-i ḫayāl i i ḫ˅āb ḫ˅āb [2] [2] rüya<br />
557
G116/5 Cihān efsānedür aldanma Bāḳī / Ġam u şādī ḫayāl ḫayāl-i ḫayāl i ḫ˅āba ḫ˅āba beñzer<br />
G256/3 Devlet-i dünyā ḫayāl ḫayāl-i ḫayāl i ḫˇāba ˇāba beñzer nesnedür / Baḥt-ı bī-dār isteyenler terk-i ḫˇāb itmek gerek<br />
ḫayāl ḫayāl-i ḫayāl i ḫām ḫām [1] [1] ham hayal ‖ boş hayal<br />
K23/11 Nārencdür ṣarardı güneşden yanı disem / Olurdı bu mülāḥaẓa hem bir ḫayāl ḫayāl-i ḫayāl<br />
i i ḫām<br />
ḫām<br />
ḫayāl ḫayāl-i ḫayāl i mu muḥāl mu<br />
ḥāl [1] [1] boş bir hayal (gerçekleşmesi imkansız hayal bağlamıyla)<br />
G387/6 Bir ḫ˅āb-ı ġaflet içre ḫayāl ḫayāl-i ḫayāl i i mu muḥālde mu<br />
ḥālde / Geçdi nesīm-i ṣubḥ gibi ʿömr-i nāzenīn<br />
ḫayāl ḫayāl eylemek eylemek [2] [2] hayal etmek<br />
K26/22 Secde ḳıldı göricek māh ḳaşuñ miḥrābın / Bilmeyen şöyle ḫayāl ḫayāl eyledi eyledi kim ola cebīn<br />
G466/8 Şol ḳadar ṭoġradı şemşīr-i firāḳuñ ki gören / Dil-i ḫūnīni ḫayāl eyledi eyledi ḳaṭmer lāle<br />
ḫayāl ḫayāl itmek itmek [4]<br />
[4]<br />
K1/32 Bārīk-bīn olanlar ider ider ḳaşlaruñ ḫayāl ḫayāl / Dendānuñı taṣavvur ider ṭabʿ-ı ḫurde-dān<br />
K11/1 Leb-i laʿlin ḫayāl ḫayāl ḫayāl it it it gūşe-i ʿuzletde pinhān ol / Dilā hem kān-ı gevher ḳıl özüñ hem gevher-i kān ol<br />
K20/3 Çerāġ-ı māha yine bir filori dikdi güneş / Gören kimesne kenārın meh-i nev itdi ḫayāl<br />
ḫayāl<br />
G71/1 Künc-i ebrūsın ḫayāl ḫayāl ḫayāl it it gūşe-i gül-zārı gör / Ḥalḳa-i zülfin ḳıyās it ṭabla-i ʿaṭṭārı gör<br />
ḫayāle ḫayāle ḫayāle dö döşenmek dö şenmek [1] [1] hayallere dalmak ‖ esrar<br />
G416/6 Pā-būsuñ özler oldı görelden izüñ tozın / Bāḳī ʿaceb ḫayāle ḫayāle dö döşendi dö şendi ġubār ile<br />
ḫayāline ḫayāline irmemek irmemek irmemek [2] [2] aklına getirememek, düşünememek<br />
M1/VIII/5 Tedbīri gör ki irmedi irmedi irmedi kimse ḫayāline ḫayāline / Āṣaf cihāna gelse göreydi <strong>ve</strong>zāreti<br />
ḥayāt ḥayāt [5] [5] [5] bkz. ‘āb-ı ḥayāt’ md.<br />
K18/2 Taze cān buldı cihān irdi nebātāta ḥayāt ḥayāt / Ellerinde ḥarekāt eyleseler serv ü çenār<br />
K2/10 Güher-i kān-ı kerem naḳd-i ḥayāt ḥayāt-ı ḥayāt ı ʿālem / Rūḥdur cismi cihān milketine ḥükmi revān<br />
K8/7 Göñül bāġ-ı cihānda ārzū-yı berg-i ʿīş eyler / Felek maḥż-ı ḥayāt ḥayāt-ı ḥayāt ı bī-s̱ebāta imtinān üzre<br />
K16/5 Sen saġ ol ey viṣāli ḥayāt ḥayāt-ı ḥayāt ı ı cihān olan / Ben bu firāḳa döymeyem āḫır ölem gibi<br />
G419/7 Göñül bāġ-ı cihāndan ārzū-yı berg-i ʿīş eyler / Felek maḥż-ı ḥayāt ḥayāt-ı ḥayāt ı bī-s̱ebāta imtinān üzre<br />
ḥayātum ḥayātum gül gül-şeni gül şeni [1] hayatımın baharı ‖ gençlik çağı<br />
G344/2 Teb-i tāb-ı maḥabbetden şu deñlü nā-tevānem kim / Ḥayātum Ḥayātum gül gül-şeninde<br />
gül şeninde şeninde zaʿferān oldı ruḫ-ı zerdüm<br />
ḥayāt ḥayāt-ı ḥayāt ı ccāvidānī<br />
c<br />
āvidānī [1] [1] [1] ebedî bir yaşam (‘mihr ü maḥabbet’ paralelliğinde)<br />
G54/7 Ṣafā-yı şiʿr-i Bāḳī bāʿis̱-i mihr ü maḥabbetdür / Bu āb-ı zindegānī ol ḥayāt ḥayāt-ı ḥayāt<br />
ı ccāvidānīdür<br />
c<br />
āvidānīdür<br />
āvidānīdür<br />
ḥayāt ḥayāt-ı ḥayāt ḥayāt ı nev bulmak [1] taze can bulmak<br />
G318/1 ʿĀlem ḥayāt ḥayāt-ı ḥayāt ı ı nev bulur cānlar baġışlar dem-be-dem / Enfās-ı Rūḥuʾllāhdur gūyā nesīm-i ṣubḥ-dem<br />
ḥayāt ḥayāt-ı ḥayāt ı ı nev virmek [1] yeni bir yaşam bağışlamak<br />
G334/5 Bāḳīye vi virdi vi virdi<br />
rdi müjde-i vaṣluñ ḥayāt ḥayāt-ı ḥayāt ı nev / ʿÖmrüñ mezīd pādişehüm yarıcuñ Ḳadīm<br />
ḥayāt ḥayāt āb ābı āb ı [1] [1] yaşam suyu<br />
G219/4 Bulup saḳḳā-yı hicrān teşne-dil ṣaḥrāda Mecnūnı / Ecel peymānesin ṣunmış ḥayāt ḥayāt āb ābına āb ābına<br />
ına ḳandurmış<br />
ḥayāt ḥayāt bulmak bulmak [2]<br />
[2]<br />
1. canlanmak<br />
G537/5 İltifāt ile bulur ulur mürdeleri gerçi ḥayāt / ʿĀşıḳ-ı ḫaste-dili öldürür istiġnāsı<br />
2. taze can bulmak<br />
G94/5 Ḥayāt Ḥayāt bulsa bulsa nʾola vaṣl-ı yār ile Bāḳī / Dehānı cānı leb-i laʿli cānı pāresidür<br />
558
ḥayāt ḥayāt ḥayāt virmek virmek [1] [1] hayat bağışlamak, canlandırmak<br />
G184/5 Gördiler ḫançerüñüñ zaḫmı virür irür cāna ḥayāt / ʿĀşıḳ-ı teşne-cigerler bir içim ṣu didiler<br />
559<br />
Ḥayder Ḥayder-i Ḥayder i i Kerr Kerrār Kerr<br />
ār [2] [2] yiğit ‖ Hz. Ali (döne döne, tekrar tekrar savaşması bağlamında)<br />
bkz. ‘tīġ-i Ḥayder’ md.<br />
G12/5 Ḥayder Ḥayder-i Ḥayder i Kerr Kerrār Kerr<br />
ār ārıyam ār ıyam meydān-ı naẓmuñ Bāḳıyā / Nevk-i ḫāme Ẕüʾl-feḳār u ṭabʿ Düldüldür baña<br />
G407/1 Āferīn ol rūzgāruñ Ḥayder Ḥayder-i Ḥayder i i Kerr Kerrār Kerr<br />
ār ārına ār ına / Ẕüʾl-feḳār olmaz muʿādil tīġ-i cevher-dārına<br />
Ḫayder Ḫayder-şec<br />
Ḫayder şec şecāʿat şec ʿat [1] Haydar cesaretli<br />
G532/5 Ṭabʿ-ı Bāḳī ol şeh-i Ḫayder Ḫayder-şec<br />
Ḫayder şec şecāʿat şec ʿat şevḳine / ʿArṣa-i kevn ü mekānı geşt ider Düldül gibi<br />
ḥayf! ḥayf! [2] [2]<br />
[2]<br />
1. yazık!, eyvahlar olsun!<br />
K18/37 İşigi ṭaşı imiş yüz sürecek ḥayf ḥayf diyü / Ṭaşdan ṭaşa döger başını şimdi enhār<br />
2. yazık!<br />
G467/6 Ḫāk-i pāyın ṣaḳın ey bād-ı ṣabā nergisden / Ḥayfdur Ḥayfdur Ḥayfdur küḥl-i cilā dīde-i nā-bīnāya<br />
ḥayf ḥayf ḥayf olmak olmak [2] [2] yazık olmak, ziyan olmak<br />
G103/7 Bāḳī bu demde ḥayf ḥayf ola ola ehl-i meẕāḳ eger / Künc-i belā vü gūşe-i miḥnetde ḳalalar<br />
G521/5 Bāḳī lebinden oldı oldı bize ḥayf ḥayf o ẓālimüñ / Ammā ne çāre nʾeyleyelüm kimse ṣormadı<br />
ḥayfā! ḥayfā! [3] [3] yazık!, yazıklar olsun!<br />
G480/3 Ārzū-yı dāne-i ḫāl-i ruḫuñla ʿāḳıbet / Düşdi ḥayfā ḥayfā ḥayfā mürġ-i dil ṣayyād-ı zülfüñ dāmına<br />
G543/1 Elinden geldügince rāz-ı ʿaşḳuñ dil nihān itdi / Aḳup cūy-ı sirişk ol sırrı ḥayfā ḥayfā kim ʿayān itdi<br />
G401/5 Kūyuñ yolında Bāḳī-i üftāde var iken / Ḥayfā Ḥayfā o keff-i pāye süre ḫāk-i rāh rū<br />
ḫayl ḫayl [10]<br />
[10]<br />
1. süvari, asker<br />
G151/1 Leşger-i fitne saña ḫayl ḫayl-i ḫayl i ḫaṭ u ḫāl yiter / Tīġ lāzım degül ol ġamze-i ḳattāl yiter<br />
G225/4 Ṭop-ı āhumla ider ḫayl ḫayl-i ḫayl i sirişküm ʿāḳıbet / Ḳalʿa-i hicrānı ḳalʿ u leşger-i endūhı ḳamʿ<br />
K18/6 Farḳına bir nice per ṭaḳınur altun tellü / Ḫayl Ḫayl-i Ḫayl i ezhāra meger zanbaḳ olupdur ser-dār<br />
G183/1 Meclisüñde şol ki dāʾim sāḳıyā sāġar çeker / Ḫayl Ḫayl-i Ḫayl i ġam tālānına her cürʿası leşger çeker<br />
G404/4 Ḫayl Ḫayl-i Ḫayl i şirār-ı nār-ı dil cünd-i nücūma muttaṣıl / Böyle ḳalursa şöyle bil gökde nice ḳırān ola<br />
G229/1 Müje ḫaylin ḫaylin dizer ol ġamze-i fettān ṣaf ṣaf / Gūyiyā cenge ṭurur nīze-güẕārān ṣaf ṣaf<br />
2. sürü<br />
G229/4 Gökde efġān iderek ṣanma geçer ḫayl ḫayl-i ḫayl i küleng / Çekilür kūyuña mürġān-ı dil ü cān ṣaf ṣaf<br />
3. topluluk, zümre<br />
K1/2 Ḫayl Ḫayl-i Ḫayl i kevākib içre yanup meşʿal-i Ḳamer / Ṣaḥn-ı semāda rūşen idi rāh-ı keh-keşān<br />
K16/9 Ḳadr-i bülend ü cāh ile mümtāz u ser-firāz / Ḫayl Ḫayl-i Ḫayl i mülūk-i ʿālem içinde ʿalem gibi<br />
G308/3 Döndi ṣafāda encümen-i Muṣṭafāya bāġ / Ḫayl Ḫayl-i Ḫayl i şükūfe zümre-i Eṣḥāb u Āl gül<br />
ḫayl ḫayl u u ḥa ḥaşem ḥa şem [1] maiyet (at sürüsü <strong>ve</strong> at koşumu ile birlikte) ‖ peşisıra<br />
G146/5 Bāḳıyā ḳanḳı göñül şehrine gelse şeh-i ʿaşḳ / Bile endūh u belā ḫayl u ḥa ḥaşem ḥa<br />
şem gibi gelür<br />
ḫayl ḫayl ü ü sipāh sipāh [1] [1] asker<br />
G197/6 Cünd-i ġam şāhısın ne ġam Bāḳī / Bunca ḫayl ḫayl ḫayl ü sipāha mensūbuz<br />
ḫayl ḫayl-i ḫayl ḫayl i i yet yetīmān yet<br />
īmān īmān [2] [2] yetim çocuklar
M2/II/7 Ser-be-ser ṣalmış idi sāye-i fażl u iḥsān / Şeh-per-i ʿāṭıfeti ḫayl ḫayl-i ḫayl i yet yetīmān yet<br />
īmān üzre<br />
M2/II/8 Aġlañ ey ḫayl ḫayl-i ḫayl i yet yetīmān yet<br />
īmān u ġarīban aġlañ / Yād idüp niʿmet-i Sulṭānı firāvān aġlañ<br />
ḫaylī ḫaylī [9] [9] [9] çokça, epeyce, oldukça<br />
G163/1 Ḳaşuñ kemānı kendüyi ḫaylī ḫaylī ḫaylī gerer çeker / Ḳorḳum bu sīne tīr-i müjeñden żarar çeker<br />
G276/4 Gül-şene nergis ü gül ḫaylī ḫaylī ḫaylī leṭāfet virdi / Şimdi açıldı daḫı yüzi gözi gül-zāruñ<br />
G371/5 Bāḳī çemende ḫaylī ḫaylī ḫaylī perīşān imiş varaḳ / Beñzer ki bir şikāyeti var rūzgārdan<br />
G424/5 Bāde ḫaylī ḫaylī alındı meclisde / Öpdiler sāḳīyi dudaġında<br />
G463/4 Ḳāmet-i naḫl-i ḫırāmānuña öykünmez idi / Himmeti ḫaylī ḫaylī bülend olmasa servüñ özine<br />
G489/1 Bu gice leşger-i ḫ˅āb ile ḫaylī ḫaylī ceng oldı / Feżā-yı dīde sipāh-ı sirişke teng oldı<br />
K18/42 Gül gibi gül-şene ḳılsañ nʾola ʿarż-ı dīdār / Ḫayli Ḫayli dökildi ṣaçıldı yoluña faṣl-ı bahār<br />
G48/5 Ḫaylī Ḫaylī dimāġ baġladı ʿālemde Bāḳıyā / Ḫāl-i nigāra beñzeyeli nāfe-i Tatār<br />
G373/2 Bāġa sen serv-i revānı bir ḳadem baṣsun diyü / Ḫaylī Ḫaylī dökildi ṣaçıldı yoluña berg-i ḫazān<br />
ḫaylīden ḫaylīden [2] [2] epeyden beri<br />
Mtl 3 Ḫayliden Ḫayliden ḳaldı göñül ḫāk-i der-i cānāndedür / Mübtelā-yı derd ü ġam bir ʿāciz ü der-māndedür<br />
G128/1 Ruḫun ʿaksiyle ṣaḥn-ı dīde bāġ u gül-sitānumdur / Nihāl-i ser-bülendüñ ḫaylīden ḫāṭır-nişānumdur<br />
ḫayli ḫayli ḫayli demdür demdür [2] [2] çok zamandır, epeydir<br />
K10/10 Ḫayli Ḫayli ddemdür<br />
d emdür ḫırḳa rehn-i ḫāne-i ḫammārdur / Ḫavfum oldur ki ola dīvān ile defter bile<br />
G270/2 Lāle-<strong>ve</strong>ş bāġ-ı ṣafāda iñen açılduġı yoḳ / Ḫaylī Ḫaylī Ḫaylī demdür demdür demdür göremez kimse ḳarasın ḳadeḥüñ<br />
ḫaylī ḫaylī zamāndur zamāndur [2] [2] çok zamandır, epeydir<br />
G102/4 Devr-i ruḫuñda ḳaldı ḳamer künc-i ḫānede / Nāmı egerçi ḫaylī ḫaylī zamāndur zamāndur nişānludur<br />
G269/4 Peymāne şikest oldı yatur ḫaylī ḫaylī zamāndur zamāndur / Yanup yaḳılur ḫāṭırı mecrūḥ kebābuñ<br />
ḫaylīce ḫaylīce [2] [2] epeyce, oldukça<br />
G107/1 Berg-i gülden ruḫı ol lāle-ʿiẕāruñ terdür / Nükte fehm eyle begüm ḫaylīce ḫaylīce rengīn yirdür<br />
G108/1 Lebüñe dirler ise ġonca-i gülden terdür / Ṣaḳın incinme begüm ḫaylīce ḫaylīce rengīn yirdür<br />
ḫayme ḫayme [4] [4] çadır<br />
G427/2 ʿUşşāḳ idemez ol ḳad-i mevzūnı der-āġūş / Açılmayıcaḳ ḫayme ḫayme ḫayme gibi nice ḫazīne<br />
G314/4 Ḫaymedür Ḫaymedür gözlerüm ṭınāb müjem / Nʾola ger ḳonsa aña şāh-ı ḫayāl<br />
M1/V/1 Gün ṭoġdı Şāh-ı ʿālem uyanmaz mı ḫ˅ābdan / Ḳılmaz mı cil<strong>ve</strong> ḫayme ḫayme-i ḫayme i gerdūn-çenābdan<br />
K27/15 Süṭūr-ı nāmesinden mülk ü millet sebzesi ḫurrem / Sütūn-ı ḫāmesinden dīn ü devlet ḫaymesi ḫaymesi ber-pā<br />
ḫaymeler ḫaymeler ḳurmak ḳurmak [2] [2] çadırlar kurmak<br />
K18/7 Dikdi leşger-geh-i ezhāra ṣanavber tūġın / Ḫaymeler Ḫaymeler ḳurd ḳurdı ḳurd yine ṣaḥn-ı çemende eşcār<br />
G270/4 Ḫaymeler Ḫaymeler ḳurduġ ḳurduġı ḳurduġ dem ḳanı ḥabābuñ ʿīşa / İʿtidāl üzre görüp āb u hevāsın ḳadeḥüñ<br />
ḫayr ḫayr [4] [4] hayır/hayırlı<br />
G328/11 Hīç teʾḫīre yir yoḳ ey Bāḳī / Niyyet-i ḫayrdu ḫayrdur ḫayrdu hemān idelüm<br />
K2/50 Bir yıl emrüñle binā ḫidmetine nāẓır olup / Gördük ol maṣlaḥat-ı ḫayr ḫayrı ḫayr ı bi-ḳadriʾl-imkān<br />
G433/1 Dili al ey büt-i Çīn ḫayruña ḫayruña ḫayruña bir deyr eyle / Saña bir būseye ṣatduḳ yüri var ḫayr eyle<br />
G433/5 Ḫayra gir dilde yir it diñle sözin Bāḳīnüñ / Dili al ey büt-i Çīn ḫayruña ḫayruña bir deyr eyle<br />
ḫayr ḫayr iişi<br />
i şi te teʾḫīr te ʾḫīr itmeyin itmeyin [1] [1] hayırlı işi ertelemeyin<br />
G177/4 Beni öldürmege gel ey püser ihmāl itme / Atalar dimediler ḫayr ḫayr iişi<br />
i şi te teʾḫīr te teʾḫīr<br />
ʾḫīr ideler<br />
ideler<br />
ḫayr ḫayr eyle! eyle! [2] [2] hayrını gör!<br />
G433/1 Dili al ey büt-i Çīn ḫayruña bir deyr eyle / Saña bir būseye ṣatduḳ yüri var ḫayr ḫayr eyle<br />
eyle<br />
560
ḫayr ḫayr ḫayr itmek itmek [1] [1] hayra girmek<br />
G113/2 Ḫançerüñ sīnemi delerse eger / Şöyle bir ḫayr ḫayr ider ider ki cāna deger<br />
ḫayr ḫayr olsun! olsun! [1] [1] hayırlı uğurlu olsun!<br />
G542/3 Ey dirīġā luṭf u iḥsānuñ ḳapusın yapdılar / Ẕikri ḫayr ḫayr olsun olsun dinür ṣāḥib-saʿādet ḳalmadı<br />
ḫayra ḫayra ḫayra girmek girmek [1]<br />
[1]<br />
G433/5 Ḫayra Ḫayra gir gir dilde yir it diñle sözin Bāḳīnüñ / Dili al ey büt-i Çīn ḫayruña bir deyr eyle<br />
ḥayrān ḥayrān [4]<br />
[4]<br />
1. büyülenmiş ‖ şaşkın<br />
G445/4 Temāşā-gāh-ı ḥüsnüñde cihānı ḥayret almışdur / Ġanīnüñ gözleri ḥayrān faḳīrüñ çeşmi dem-beste<br />
2. kendinden geçmiş ‖ esrar esrikliği; ‘esrarı çekerek <strong>ve</strong>ya esrarlı macun yutarak bir köşede her<br />
eyden bî-haber, mestane hayat geçiren kimsedir’ bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 199.<br />
G238/5 Bāḳıyā ḫānḳāh-ı ʿālem-i ḥayretde hemān / Her gelen kimse bu esrār ile ḥayrān ḥayrān ancaḳ<br />
G269/2 Keyfiyyet-i esrāra döşendi ẓürefā hep / Yārān ayaġın almada ḥayrān ḥayrān mey-i nābuñ<br />
G385/4 Bāde-i ṣāf-ı ṣafā-baḫşda ḥayrānem ḥayrānem ḥayrānem ben / Ne küdūret götürür dil ne ġubārı se<strong>ve</strong>rin<br />
ḥayrān ḥayrān ḥayrān u u zār zār [1] [1] müptela, tutkun<br />
G397/2 Āşüfte olup ol göze ḥayrān ḥayrān ḥayrān u u u zār zār idüm / Nergis henüz ḫ˅āb-ı ʿademden uyanmadın<br />
ḥayrān ḥayrān ḥayrān itmek itmek [1] [1] kendinden geçirmek ‖ âşık etmek ‖ esrar<br />
G107/3 ʿAynına ṣanma ġubārı ala erbāb-ı naẓar / Bizi ḥayrān ḥayrān iden iden esrār-ı leb-i dil-berdür<br />
ḥayrān ḥayrān oolmak<br />
o olmak<br />
lmak [4] [4]<br />
1. kendinden geçirmek ‖ esrar<br />
G27/1 Ġubār-ı ḫaṭṭuñ olmaz çünki ḥayrān ḥayrān olmaġa olmaġa bāʿis̱ / Nedür lāʿl-i lebüñ çaḳ böyle ḫandān olmaġa bāʿis̱<br />
G138/1 Āşıḳ ki sūz-ı ʿaşḳ ile ʿuryān olup gezer / Abdāldur ki ʿālemi ḥayrān ḥayrān ḥayrān olup olup gezer<br />
G544/3 Ġubār-ı ḫaṭṭ-ı rūyıyla meger ḥayrān ḥayrān ola ola göñlüm / Dirīġ elden leb-i dil-ber gibi maʿcūn ise gitdi<br />
2. hayran kalmak, çok beğenmek<br />
G354/5 Bāḳıyā söyle biraz lebleri esrārından / Ehl-i dil naẓm-ı dil-āvīzüñe ḥayrān ḥayrān olsun olsun<br />
olsun<br />
ḥayrān ḥayrān ḳalmak ḳalmak [1] [1] büyülenmek ‖ şaşakalmak<br />
G426/3 Çarḫ-ı kec-revde ḳalur ḳalur ʿaḳl-ı mühendis ḥayrān ḥayrān / Bir yirin uyduramaz ced<strong>ve</strong>le vü pergāre<br />
1. şaşkınlık<br />
ḥayret ḥayret [7]<br />
[7]<br />
K20/30 Şarāb-ı ḥayret ḥayret ḥayret ile şöyle mest ü medhūşam / Ne dest-i ʿaḳla taṣarruf ne pāy-ı fikre mecāl<br />
G445/4 Temāşā-gāh-ı ḥüsnüñde cihānı ḥayret ḥayret ḥayret almışdur / Ġanīnüñ gözleri ḥayrān faḳīrüñ çeşmi dem-beste<br />
K15/8 Ṭalup ġavvāṣ-ı dil ḳaldı derūn-ı baḥr-i ḥayretde ḥayretde / Ṣanur arayı arayı bulam ol dürr-i yek-tāyı<br />
2. şaşılası, garip<br />
G426/7 Bu taṣavvurlar eger bāṭıl olursa nicʾolur / Ḳatı ḥayret ḥayret yiridür bir gözüñ aç bī-çāre<br />
2.1. şaşılası, garip ‖ esrar<br />
G238/5 Bāḳıyā ḫānḳāh-ı ʿālem-i ḥayretde ḥayretde hemān / Her gelen kimse bu esrār ile ḥayrān ancaḳ<br />
3. şaşakalma<br />
G542/2 Nefse nefsī oldı ʿālem her kişi ḥayretdedür<br />
ḥayretdedür ḥayretdedür / Kimseden hīç kimseye dermāna ṭāḳat ḳalmadı<br />
G376/2 Tīr-i ġamzeñ nice ġarrā rāstlar ḥayretdeyem ḥayretdeyem / Ḳana müstaġrıḳ ciger aṣlā görinmez başdan<br />
561
ḥayretde ayretde ḳalmak ḳalmak [2] [2] şaşakalmak, çok şaşırmak<br />
G31/5 Ḥayretde Ḥayretde ḳaluram ḳaluram göricek Bāḳī nergisi / Bunca zer ile ayaġı gūr içre gözi ac<br />
G387/2 Bir zīnet itdi ʿālemi naḳḳāş-ı ṣunʿ kim / Ḥayretde Ḥayretde ḳald ḳaldı ḳald naḳşına ṣūret-nigār-ı Çīn<br />
ḫayrü’l ḫayrü’l-kel<br />
ḫayrü’l kel kelāmi āmi mu muḫtaṣarun mu<br />
ḫtaṣarun [1] [1] sözün hayırlısı kısa olanıdır<br />
G230/5 Bāḳī kemāl-i vaṣfı ne mümkin duʿāya gel / Ḫayrü’l Ḫayrü’l-kel<br />
Ḫayrü’l kel kelāmi kel āmi mu muḫtaṣarun<br />
mu<br />
ḫtaṣarun didi çün selef<br />
ḫayyāt ḫayyāt [2] [2] terzi<br />
M5/V/1 Ḳaddüñe ḫılʿat biçelden ḥüsni ḫayyāt ḫayyāt-ı ḫayyāt ḳażā<br />
Kt14/2 Bir mübārek ʿīd olur mı kim bu ḫayyāṭ ḫayyāṭ-ı ḫayyāṭ felek / Egnüme ḫilʿat diyü miḥnet libāsın biçmeye<br />
ḥayy ḥayy-i ḥayy i ddānā<br />
d<br />
ānā [2] [2] her insan<br />
G168/6 ‘Unfuvān-ı ṣıḥḥate ey Bāḳī maġrūr olma kim / Lā-cerem her ḥayy ḥayy-i ḥayy i ddānā<br />
d<br />
ānā irtiḫāl üstindedür<br />
1. tat ‖ iz<br />
ḥaẓ ḥaẓ [2]<br />
[2]<br />
G223/6 İlāhī ṭabʿ-ı Bāḳīden rüsūm-ı ġayrı maḥv eyle / Ki aṣlā ḳalmaya ḳalbinde naḳş-ı mā-sivādan ḥaẓ ḥaẓ<br />
ḥaẓ<br />
2. tat ‖ pay, hisse<br />
G223/1 Nʾola gelse dil-i mecrūḥa derd-i dil-rübādan ḥaẓ ḥaẓ / İder ḫaste ne deñlü nā-ümīd olsa devādan ḥaẓ<br />
ḥaẓẓ ḥaẓẓ ḥaẓẓ eylemek eylemek [2] [2] hoşlanmak, zevk duymak<br />
G223/5 Çerāġ-ı māh-ı ḥüsnüñ ḳarşu ṭutma çeşm-i aġyāra / Gözüm nūrı ne deñlü eyleye eyleye aʿmā żiyādan ḥaẓ<br />
ḥaẓ<br />
G199/2 Ġam u ġuṣṣa dil-i ʿuşşāḳa yārān-ı ṣafādandur / Göñül ḥaẓẓ ḥaẓẓ eyler eyler anlardan kişi yārāne incinmez<br />
ḥaẓẓ ḥaẓẓ ḥaẓẓ itmek itmek [4]<br />
[4]<br />
1. hazzetmek<br />
G223/2 Ġam-ı ʿaşḳuñ cihān mülkinde buldum şād-mān oldum / Kişi ġurbet diyārında idermiş idermiş āşinādan ḥaẓ<br />
ḥaẓ<br />
2. hoşlanmak<br />
G223/3 Ṣafā-yı cām-ı laʿlüñden ne ḥālet kesb ider ṣofī / Ki ṭabʿ-ı bī-meẕāḳ itmez itmez şarāb-ı dil-güşādan ḥaẓ ḥaẓ<br />
ḥaẓ<br />
G223/4 Be-her taḳdīr olur māʾil güzeller ʿāşıḳ-ı zāra / Ṭabīb olanlar elbette iderler iderler iderler mübtelādan ḥaẓ<br />
G394/3 Zaḫm-ı tīġından o māhuñ ṣanma ten āzürdedür / Ḥaẓẓ Ḥaẓẓ ider ider cān tīr-i müjgānına āmāc olmadan<br />
ḫazān ḫazān [4]<br />
[4]<br />
K1/19 Müştāḳ būy-ı ḫulḳına ʿaṭṭār-ı nev-bahār / Muḥtāc dest-i himmetine ḫ˅āce-i ḫazān ḫazān<br />
ḫazān<br />
G516/3 Ḫazān Ḫazān beñzüm zemistān āh-ı serdüm / Yüzüñ ev<strong>ve</strong>l-bahār olmış ḳaşuñ yay<br />
K16/11 Āsīb-i rūzgār-ı ḫazāndan ḫazāndan ḫazāndan emīn ola / Gül-zār-ı ʿömr-i devleti bāġ-ı İrem gibi<br />
G406/2 Cihānuñ fenāsın bilen rind-i ʿārif / Muḳayyed gerekmez bahār u ḫazāne<br />
ḫazānlu ḫazānlu [ [1] [ 1] solup sararmış<br />
G102/1 Bāġ u bahār-ı gül-şen-i ʿālem ḫazānludur ḫazānludur / Bezm-i ṣafā hemīşe gül ü erġavānludur<br />
ḫazān ḫazān evrāḳ evrāḳı evrāḳ evrāḳı<br />
ı [1] hazan yaprağı; bkz. ‘berg-i ḫazān’ md.<br />
G373/3 Görinen encüm degül gūyā ḫazān ḫazān evrāḳ evrāḳınuñ evrāḳ ınuñ / ʿAksidür āyīne-i eflāke düşmişdür ʿayān<br />
ḫazef ḫazef [1] [1] çömlek; bkz. ‘pāre-i ḫazef’ md.<br />
G522/3 Şol dil ki cām gibi el üzre ṭutardı Cem / Dest-i zamāne yirlere çaldı ḫazef ḫazef gibi<br />
ḥaẕer ḥaẕer eylemek eylemek eylemek [1] [1] sakınmak<br />
G53/6 Bāḳī gözinden eyle eyle ḥaẕer ḥaẕer ṣorma leblerin / Zinhār ġāfil olma şarābuñ yaṣaġı var<br />
ḥaẕer ḥaẕer ḳḳılmak<br />
ḳ ılmak [1] sakınmak<br />
562
G258/4 Nār-ı āhumdan ḥaẕer ḥaẕer ḳḳıl<br />
ḳ ḳıl<br />
ıl ey sipihr-i pīre-zen / Ṭutışur bir gün ṣaḳın ol āsmānī çenberüñ<br />
ḥāẕ ḥāẕıḳ ḥāẕ ḳ ḳ olmak [1] mahir olmak ‖ çare bulmak<br />
Mtl 4 Her derd ü her seḳāmete ḥāẕ ḥāẕıḳ ḥāẕ ṭabīb olur olur / İllā marīż-i ʿaşḳa bulınmaz devā bilür<br />
ḥā ḥāżır ḥā ır ḥelvā ḥelvā [1] [1] [1] hazır helva (emek <strong>ve</strong>rilmeden erişilen şey bağlamında)<br />
G9/1 Bilini ḳuçmadadur ol ṣanemüñ derd ü belā / Yoġsa ʿāşıḳlara şīrīn lebi ḥā ḥāżır ḥā ır ḥelvā<br />
ḥelvā<br />
ḥā ḥāżır ḥā ır müheyy müheyyā müheyy<br />
ā [1] [1] [1] hazır nazır (daima âmâde olma bağlamında)<br />
G157/2 Ḥūr u Kevs̱erden mey ü maḥbūb ise maḳṣūd eger / ʿīş u nūş esbābı hep ḥā ḥāżır ḥā ır müheyy müheyyā müheyy<br />
bundadur<br />
ḥā ḥāżır ḥā ır itmek [1] hazırlamak<br />
K10/6 Cān virür çoḳdur ser-i kūyuñda ḳurbān olmaġa / Ḥā Ḥāżır Ḥā ır it şemşīr-i bürrānuñla bir ḫançer bile<br />
ḥā ḥāżır ḥā ır olmak [1] hazırlanmak<br />
K25/6 Gūyiyā ḥā ḥāżır ḥā ır olu olur olu<br />
irte ṣalāt-ı ʿīda / Dāl tācın başına geydi sipihr-i ġaddār<br />
ḥāẓ ḥāẓırlanmamak ḥāẓ ırlanmamak [1] he<strong>ve</strong>slenmemek<br />
G307/5 Zāhid ol s̱iḳlet ile uçmaġa ḥāẓ ḥāẓırlanma<br />
ḥāẓ ḥāẓırlanma<br />
ırlanma / Çıḳar ol cübbe vü destārı biraz ḫiffet bul<br />
ḥazīn ḥazīn [2] [2] kederli kederli, hüzünlü hüzünlü (hoş sada bağlamında)<br />
K26/34 Luṭf ṭabʿ ehline ola nitekim ḥālet-baḫş / Çihre-i dil-ber ü şiʿr-i ter ü āvāz-ı ḥazīn ḥazīn<br />
ḥazīn<br />
G387/5 Uyḫu gözine girmez ider sūz-ı derd ile / Vaḳt-i seḥerde mürġ-i çemen nāle-i ḥazīn<br />
ḥazīn<br />
ḫazīne ḫazīne [2] [2] hazine<br />
G282/4 Mıṣr-ı ḥüsn içre ey şeh-i ḫūbān / Almaġa vaṣluñı ḫazīne gerek<br />
G427/2 ʿUşşāḳ idemez ol ḳad-i mevzūnı der-āġūş / Açılmayıcaḳ ḫayme gibi nice ḫazīne<br />
ḫazīne<br />
ḫāzin ḫāzin [1] [1] hazinedar<br />
M1/I/8 Yüz yire ḳodı luṭf ile gül-berg-i ter gibi / Ṣandūḳa ṣaldı ḫāzin ḫāzin-i ḫāzin devrān güher gibi<br />
ḥa ḥażīż ḥa ḥażīż<br />
żīż-i żīż i ḫāk ḫāk ḫāk [1] [1] toprak, yer ‖ mezar<br />
M1/III/6 Mürġ-i revānı göklere irdi hümā gibi / Ḳaldı ḥa ḥażīż ḥa ḥażīż<br />
żīż-i żīż i ḫākde ḫākde bir iki üstüḫān<br />
Ḥa Ḥażret Ḥa Ḥażret<br />
żret-i żret i AAḥmed<br />
A<br />
ḥmed ḥmed Pā Pāşā Pā Pāşā<br />
şā [1] [1] Kara Ahmet Paşa Hazretleri<br />
M2/V/6 Āb-ı rūy-ı vüzerā Ḥa Ḥażret Ḥa Ḥażret<br />
żret-i żret i i AAḥmed<br />
A<br />
ḥmed ḥmed Pā Pāşā Pā şā / Maẓhar-ı luṭf-ı Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i cihān-dār olsun<br />
Ḥa Ḥażret Ḥa Ḥażret<br />
żret-i żret i BBārī<br />
B<br />
ārī Te Teʿā Te Teʿā<br />
ʿālā ʿā ā ā [2] Allah<br />
K15/1 Cihān bāġına virdi revnaḳ-ı firdevs-i aʿlāyı / Temāşā eyle ṣunʿ-ı Ḥa Ḥażret Ḥa Ḥażret<br />
żret-i żret i BBārī<br />
B<br />
ārī Te Teʿālāy Te Teʿālāy<br />
ʿālāyı ʿālāy<br />
G157/7 İctināb it ṣoḥbet-i ehl-i riyādan Bāḳıyā / Kim rıżā-yı Ḥa Ḥażret Ḥa Ḥażret<br />
żret-i żret i BBārī<br />
B<br />
ārī Te Teʿālā Te ʿālā bundadur<br />
Ḥa Ḥażret Ḥa Ḥażret<br />
żret-i żret i DDāvūd<br />
D<br />
āvūd āvūd [2] [2] Davut peygamber<br />
K5/10 Elinde Ḥa Ḥażret Ḥa Ḥażret<br />
żret-i żret i DDāvūduñ<br />
D<br />
āvūduñ āhendür ki mūm oldı / Żiyā-baḫş olsa āfāḳa nʾola şemşīr-i bürrānı<br />
G326/3 Şemşīr-i tāb-nāk u żiyā-baḫşı gūyiyā / Āhendür oldı Ḥa Ḥażret Ḥa Ḥażret<br />
żret-i żret i DDāvūd<br />
D<br />
āvūd elinde mūm<br />
Ḥa Ḥażret Ḥa Ḥażret<br />
żret-i żret i Ġaffār Ġaffār [1] [1] Allah<br />
M2/V/1 Lāyıḳ-ı maġfiret-i Ḥa Ḥażret Ḥa Ḥażret<br />
żret-i żret i Ġaffār Ġaffār olsun / Devlet-i nā-mütenāhīye sezā-vār olsun<br />
Ḥa Ḥażret Ḥa Ḥażret<br />
żret-i żret i Ḥaḳ Ḥaḳ [2] [2] [2] Allah<br />
G348/9 Mā-<strong>ve</strong>rā-yı perde-i esrāra bulmaz kimse rāh / Ḥa Ḥażret Ḥa Ḥażret<br />
żret-i żret i Ḥaḳdur Ḥaḳdur bilen ancaḳ ḥaḳīḳat neydügin<br />
G366/6 Muḳayyed olma ey Bāḳī kemend-i keyd-i aʿdāya / ʿİnāyet Ḥa Ḥażret Ḥa Ḥażret<br />
żret-i żret i Ḥaḳdan Ḥaḳdan kerem Feyyāż-ı Muṭlaḳdan<br />
Ḥa Ḥażret Ḥa Ḥażret<br />
żret-i żret i Ḥassān Ḥassān [1] [1] bkz. ‘Ḥassān’ md.<br />
K6/20 Oḳuduḳça naʿtuñı her gūşeden gūş itmege / Cān-ı Selmān rūḥ-ı pāk-i Ḥa Ḥażret Ḥa Ḥażret<br />
żret-i żret i i Ḥassān Ḥassān gelür<br />
Ḥa Ḥażret Ḥa Ḥażret<br />
żret-i żret i Ḥayy Ḥayy-i Ḥayy i Ḳadīr Ḳadīr Ḳadīr [1] [1] Allah<br />
563
M1/VII/1 Bāḳī cemāl-i Pādişeh-i dil-peẕīri gör / Mirʾāt-i ṣunʿ-ı Ḥa Ḥażret Ḥa Ḥażret<br />
żret-i żret i Ḥay Ḥayy-i Ḥay i Ḳadīri Ḳadīri Ḳadīri gör<br />
Ḥa Ḥażret Ḥa Ḥażret<br />
żret-i żret i Ḳāḍī Ḳāḍī-zāde Ḳāḍī āde [2] Kadızade Hazretleri<br />
K2/41 Muḳtedā-yı ʿulemā Ḥa Ḥażret Ḥa Ḥażret<br />
żret-i żret i i Ḳāḍī Ḳāḍī-zāde Ḳāḍī āde āde / Maʿdin-i fażl u hüner menbaʿ-ı ʿilm ü ʿirfān<br />
K25/18 Vāris̱-i ʿilm-i Nebī Ḥa Ḥażret Ḥa Ḥażret<br />
żret-i żret i Ḳāḍī Ḳāḍī-zāde Ḳāḍī āde / Efżal-i ehl-i zamān eşref-i eşrāf u kibār<br />
Ḥa Ḥażret Ḥa Ḥażret<br />
żret-i żret i PPāşā<br />
P<br />
ā [2]<br />
[2]<br />
1. Paşa Hazretleri ‖ Ali Paşa<br />
K18/26 Dāmenin dürr ü cevāhirle pür itdi gül-i ter / Ki ide ḫāk-i der-i Ḥa Ḥażret Ḥa Ḥażret<br />
żret-i żret i PPāşāya<br />
P<br />
şāya nis̱ār<br />
2. Mehmet Paşa Hazretleri (<strong>ve</strong>ziriazam)<br />
M1/VIII/1 Ḳılduḳça Şāh-ı ʿāleme Ḥaḳ fażl u raḥmeti / Virsün cihānda Ḥa Ḥażret Ḥa<br />
żret żret-i żret i PPāşāya<br />
P<br />
āya devleti<br />
Ḥa Ḥażret Ḥa Ḥażret<br />
żret-i żret i Mevl Mevlā Mevl<br />
ā [1] [1] Allah<br />
K27/22 Cihānda sāġar-ı devlet murāduñ üzre devr itsün / Göñül ḫoşluḳların ḳılsun müyesser Ḥa Ḥażret Ḥa Ḥażret<br />
żret-i żret i Mevl Mevlā Mevl<br />
Ḥa Ḥażret Ḥa Ḥażret<br />
żret-i żret i Mevl Mevlānā Mevl<br />
ānā ānā [1] [1] Mevlânâ Hazretleri<br />
G483/2 ʿArṣa-i ʿaşḳda gör Ḥa Ḥażret Ḥa Ḥażret<br />
żret-i żret i Mevl Mevlānāy Mevl<br />
ānāy ānāyı ānāy / Ṭurmayup daḫı döner üstine yoldaşları<br />
ḥa ḥażret ḥa ḥażret<br />
żret-i żret i Sul Sulṭān Sul<br />
ṭān [3]<br />
[3]<br />
1. Sultan Hazretleri ‖ Sultan Mehmet<br />
K13/9 Derd ü miḥnet çekme der-gāhında ey Bāḳī yüri / ʿArż ḳıl bilmezse ḥālüñ ḥa ḥażret ḥa ḥażret<br />
żret-i żret i i Sul Sulṭān Sul<br />
ṭān ṭān eger<br />
2. Sultan Hazretleri<br />
G331/3 Var ise tāzeledi bāġ-ı nihāl-i emelin / Reşeḥāt-ı ḳalem-i ḥa ḥażret ḥa ḥażret<br />
żret-i żret i sul sulṭān sul<br />
ṭān ṭān-ı ṭān kerem<br />
3. Sultan Hazretleri ‖ Mihrümah Sultan<br />
M2/II/3 Hep o göz yaşlarıdur aḳdı bisāṭ-ı arża / Aġlaşur ehl-i semā Ḥa Ḥażret Ḥa Ḥażret<br />
żret-i żret i Sul Sulṭān Sul<br />
ṭān ṭān üzre<br />
Ḥa Ḥażret Ḥa Ḥażret<br />
żret-i żret i Sul Sulṭān Sul<br />
ṭān Süleymān Süleymān Ḫān Ḫān [1] [1] [1] Sultan Süleyman Han Hazretleri<br />
G136/5 Bāḳıyā baş egme dehr-i dūna çün rūy-ı niyāz / Āsitān-i Ḥa Ḥażret Ḥa Ḥażret<br />
żret-i żret i Sul Sulṭān Sul<br />
ṭān Süleymān Süleymān Ḫānadur<br />
Ḫānadur<br />
heb hebā heb hebā<br />
ā [1] [1] yokluk<br />
M4/III/3 Bād-ı ṣarṣardur fenā ʿālem heb hebādur heb ādur ʿāḳıbet<br />
heb hebā heb hebā<br />
ā olmak [1] mahv olmak, yok olmak<br />
G350/5 Nis̱ār itdümse ḫāk-i der-gehinden ġayra ey Bāḳī / Cihānda lüʾlū-yı mens̱ūr-ı naẓmum hep heb hebā heb ā olsun<br />
hecr hecr [33] [33] ayrılık<br />
G156/5 Bāḳīye āb-ı vaṣluñ irmez ise / Āteş-i hecr hecr ile yanur kül olur<br />
G244/1 Sīne mecrūḥ-ı ġam-ı ġurbet ü efgār-ı firāḳ / Dil esīr-i elem-i hecr hecr ü giriftār-ı firāḳ<br />
G290/4 Şemşīr-i hecr hecr yaralarıdur elem viren / Zaḫm-ı ḫadeng-i ḳavs-ı ḳażā ol ḳadar degül<br />
G292/1 Gitdi hecr hecr irdi dem-i vaṣl u telāḳī berü gel / Olalum bezm-i maḥabbetde mülāḳī berü gel<br />
G292/2 Sāḳıyā sāġarı ṣun hecr hecr ḫumārın yazalum / Nāmeden ḫakk idelüm nām-ı firāḳı berü gel<br />
G475/4 Oḳ gibi ṭoġruyam atma beni yābāne şehā / Ḳāmetüm hecr hecr ile ya eyleme iḥsān eyle<br />
G489/6 Maḥabbet içre giriftār-ı hecr hecr olan ʿāşıḳ / Deñizlere düşüben ṭuʿme-i neheng oldı<br />
G503/4 Ser-rişte-i viṣāl daḫı girmedi ele / Baġrum delindi hecr ile dürr ü güher gibi<br />
G76/1 Dil ne miḥnetden ḳaçar hergiz ne ġamdan incinür / Hecr Hecr elinden çekdügi cevr ü sitemden incinür<br />
G167/3 Naʿīm-i vuṣlat añsam dūzaḫ-ı hecre hecre ṣalar cānum / Baña bī-mūcib ol ḳaddi ḳıyāmet çoḳ ʿaẕāb eyler<br />
G497/3 Ne derd-i ʿaşḳı bilürsin ne miḥnet-i hecri hecri hecri / Hey āfet-i dil ü cān ḳadr-i ḥüsni bil bārī<br />
G18/3 Ṣanma şeb-nemdür düşen hecr hecr-i hecr i ruḫuñda ṣubḥ-dem / Ḳubbe-i gerdūn çıḳardı tāb-ı āhumla gül-āb<br />
G101/5 Bāḳī yanardı tāb-ı teb-i hecr hecr-i hecr i yār ile / Ṣu sepmeyeydi yüregine şiʿr-i āb-dār<br />
564
G200/1 Dil teb-i hecr hecr-i hecr i yāre ḳatlanmaz / Kimse iḥrāḳ-i nāre ḳatlanmaz<br />
G142/1 Hecr Hecr-i Hecr i laʿlüñle dem-ā-dem göz yaşı mey-gūn olur / Dīde dilden dil ḫadeng-i ġuṣṣadan pür-ḫūn olur<br />
G159/1 Hecr Hecr-i Hecr i laʿlüñle dem-ā-dem dīde ḫūn-efşān olur / Gözlerüm sildükçe destüm pençe-i mercān olur<br />
G195/4 Ne ḳanlar aġların hecrinde hecrinde yāruñ derd-i fürḳatden / ʿAceb bir dem mi vardur çeşm-i pür-ḫūn eşk-bār olmaz<br />
G454/3 Rūz-ı hecrinde hecrinde güler dāne-i eşküm göricek / Berg-i güldür ki ṭutar ḳaṭre-i şeb-nem tāze<br />
G36/5 Bāḳī hecrüñ hecrüñ hecrüñ ġamıyla cān virdi / Dād ey pādişāh-ı ʿālem dād<br />
G137/1 Ḫaber-i hecrüñ hecrüñ hecrüñ ile tende dil ü cān ditrer / Esicek bād-ı ḫazān berg-i dıraḫtān ditrer<br />
G334/2 Ayrıldı dil ṣadef gibi sen dürr-i pākden / Şemşīr-i hecrüñ hecrüñ eyledi bī-çāreyi dü-nīm<br />
G465/3 Hecrüñ Hecrüñ ġamıyla dīde ne demler geçürdügin / Fürḳat şebinde ben bilürin bir Ḫudāyile<br />
G125/2 Bezm-i hecrüñde hecrüñde müjeñ nişteri mıżrābından / Reg-i cān nāle ḳılur niteki tār-ı ṭanbūr<br />
G172/2 Başuma ʿayn-i belādur şeb-i hecrüñde hecrüñde gözüm/ Ne görür rūz-ı viṣālüñ ne bilür ḫ˅āb nedür<br />
G178/2 Ḫār-ı hecrüñde hecrüñde görüp ḥālüm baña öykündiler / Bülbülān-ı bāġ-ı ʿālem āh u zārum aldılar<br />
G258/5 Bir içim ṣu istedi hecrüñde hecrüñde Bāḳī ḫaste-dil / Virmedi ḳaṭʿā cevāb aña ṭayandı ḫançerüñ<br />
G358/6 Bāḳīye ʿişret ü ʾīş itmege hecrüñde hecrüñde yiter / Nāle ney göz yaşı mey fikr-i viṣālüñ gül-şen<br />
G496/1 Olmayaydum ʿāleme ʿaşḳuñla rüsvā kāşkī / Gülmeyeydi ḥālüme hecrüñde hecrüñde aʿdā kāşkī<br />
M1/V/6 Yansun yaḳılsun āteş-i hecrüñle hecrüñle āfitāb / Derdüñle ḳara çullara girsün seḥābdan<br />
G37/3 Tīġ-i hecrüñle hecrüñle ber-ā-ber ḳıldı / Nā<strong>ve</strong>k-i ġamzelerüñ zaḫmı żiyād<br />
G109/2 Küh-sār-ı ġamda göz yaşı hecrüñle hecrüñle dem-be-dem / Ḫāşāk u ḫārı şāḫ-ı gül ü erġavān ider<br />
G176/1 Nār-ı hecrüñle hecrüñle olan sīnemde yir yir dāġlar / Ḥālüme raḥm itdüginden dem-be-dem ḳan aġlar<br />
G358/2 Meclis-i ʿaşḳda ney-zen ne çalar yanumda / Ġam-ı hecrüñle hecrüñle ser-āġāz idicek nāleye ben<br />
hed hedāyā hed āyā [1] hediyeler, armağanlar<br />
K19/37 Şol ḳadar irdi hed hedāyā hed āyā şeref-i medḥüñle / Ki benān-ı ḳalemüm oldı ser-ā-ser ḫātem<br />
565<br />
hedef hedef itmek itmek [1] [1] nişangâh yapmak; bkz. ‘āmāc’ md; ‘yüksekde olan nişângâha bürcâs,<br />
zemînde bulunana hedef ıtlâk olunur’ bkz. SALÂHÎ, s. 239.<br />
G228/4 Zaḫm-ı ḫadeng-i yār saʿādet nişānıdur / Sīnem ideydi ideydi ol ḳaşı ya kāşkī hedef hedef<br />
hedef<br />
hedef hedef olmak olmak [1] [1] nişangâh olmak; bkz. ‘āmāc’ md.<br />
G230/4 Atduñ ḫadeng fażl u belāġat nişānına / Tīr-i murāduña ola ola her maḳṣaduñ hedef<br />
hedef<br />
gezegenleri)<br />
heft heft aaḫter<br />
a ḫter [3] [3] yedi yıldız (Ay, Utarit, Zühre, Güneş, Merih, Müşteri, Zuhal<br />
K3/14 Eger peyk olurlarṣa lāyıḳ öñince / İnüp tāc-ı zerrīn ile heft heft aaḫter<br />
a ḫter<br />
K10/15 Eşheb-i zerrīn-sitām-ı baḫtı cevlān eylesün / Nüh felek tā devr ide āfāḳı heft heft heft aaḫter<br />
a ḫter bile<br />
K13/14 Gelmeye bir daḫı mis̱li dehre biñ saʿy itseler / Heft Heft aaḫter<br />
a ḫter nüh felek yanınca çār erkān eger<br />
heft heft āsmān āsmān [1] [1] [1] yedi katlı gök<br />
G77/6 Zaḫm-ı ḫadeng-i āh ile deldüm şu deñlü kim / Kef-gīre döndi günbed-i heft heft āsmān āsmānı āsmān āsmānı<br />
ı gör<br />
heft heft bend bend [1] [1] [1] yedi bend ‖ Kanunî Süleyman Mersiyesi<br />
M1/IV/8 Āheng-i āh u nāleleri idelüm bülend / Eṣḥāb-ı derdi cūşa getürsün bu heft heft bend<br />
bend<br />
heft heft-iḳlīm heft ḳlīm [1] yedi kıta ‖ bütün dünya (Batlamyus coğrafyasına göre)<br />
G236/3 Ḫusrevāne penc-nevbet çaldı heft heft-iḳlīmde<br />
heft ḳlīmde / Nüh ḳıbābın yanḳulandurdı sipihrüñ mīr-i ʿaşḳ<br />
heft eft kiş<strong>ve</strong>r [2] yedi kıta ‖ bütün dünya (Batlamyus coğrafyasına göre)<br />
K5/33 Belāġat kūsın urdum ḫusrevāne heft heft kiş<strong>ve</strong>rde kiş<strong>ve</strong>rde / Suḫan menşūrına çekdüm bu gün ṭuġrā-yı Ḫāḳānī<br />
M3/IV/2 Dā<strong>ve</strong>r-i Dārā-ḫaşem Dārā-yı İskender-ḳadem / Ḫusrev-i fermān-revā-yı heft heft kişv kiş<strong>ve</strong>rdür kişv erdür gelen
heftüm heftüm [1] [1] yedinci<br />
K1/8 Bālā-yı çarḫ-ı heftüme heftüme Keyvān-ı kühne-sāl / Oturmış idi niteki Hindū-yı pīl-bān<br />
heft heft-ser heft ser ejder [1] yedi başlı ejder (hazine bekçisi olma yönüyle)<br />
G341/3 Nigeh-bān eyledüm genc-i ġama bir heft heft-ser heft ser ejder / Ḫayāl-i zülfini çün bu dil-i vīrāne ṭapşurdum<br />
hel helāk hel āk [1] öldürme<br />
G386/5 Rūz-ı ġamuñda ġamzeñe meyl itdügüm bu kim / Kendüm hel helāke hel āke ḳaṣd iderin ḫançer isterin<br />
hel helāk hel hel āk eylemek [4]<br />
1. mah<strong>ve</strong>tmek, perişan etmek<br />
G72/4 Añma ʿaşḳ abdālınuñ rāzın hel helāk hel āk eyler seni / Bunlaruñ esrārı ey zāhid ḳatı ḳattāl olur<br />
G207/3 Gīsūlaruñ firāḳı hel helāk hel āk eyledi bizi / Boynuña alma ey ṣaçı Leylā <strong>ve</strong>bālümüz<br />
G395/2 Nāz ile güftāre gelmezse hel helāk hel āk eyler beni / Ol cefā vü cevri bī-pāyāne söyleñ söylesün<br />
2. öldürmek<br />
G539/1 Derd-i çeşmüñ gördügümce derd-nāk eyler beni / Gözlerüñ derdi senüñ bir gün hel helāk hel<br />
āk āk eyler beni<br />
hel helāk hel āk olmak [2] mahvolmak, perişan olmak<br />
G235/6 Dil-rübā dil-ber se<strong>ve</strong>r dirler hel helāk hel āk oldum meded / Cānuma kār eyledi şimden girü teʾs̱īr-i ʿaşḳ<br />
G458/3 Şu ʿāşıḳ kim senüñ ʿaşḳuñ belāsından hel helāk hel āk old oldı old<br />
/ Ṣan ol bīmārdur ṣıḥḥat yitişdi vardı uyḫuya<br />
ḥelāl ḥelāl ḥelāl olsun! olsun! [1] [1] helal hoş olsun! ‖ buna layıktır!<br />
G372/2 Viṣālüñ bezmine tek maḥrem eyle cān-ı maḥrūmı / İçerlerse ḥarāmī gözlerüñ ḳanum ḥelāl ḥelāl ḥelāl olsun<br />
olsun<br />
hele hele [23]<br />
[23]<br />
K13/5 Aġlamazdum zaḫm-ı ḫārından bu fānī gül-şenüñ / Bir güle baksa hele hele ol ġonca-i ḫandān eger<br />
K21/12 Beyāż düşdi hele hele şekl-i ṭāliʿ-i eyyām / Mis̱āl-i çihre-i baḫt-ı edīb-i ferruḫ-fāl<br />
M3/I/3 Çoḳdan eylerdi cemāl-i bā-kemālin ārzū / Ber-murād oldı hele hele hele tāc-ı saʿādet ṣubḥ-dem<br />
G40/2 Zaḫm-ı sīnemden oḳuñ pārelerin hep alma / Ṭursun Allāhı se<strong>ve</strong>rseñ hele hele bir pāre meded<br />
G123/5 Dehre meftūn olma ey Bāḳī felek rām oldı ṭut / Bī-<strong>ve</strong>fā dünyā hele hele ben bildügüm dünyā mıdur<br />
G192/4 Zühd u ṣalāḥa eylemezüz ilticā hele hele / Ṭutdı egerçi ʿālem-i kevni fesādumuz<br />
G238/4 Pāy-māl olmada āḫır şütür-i gerdūna / Pādişāh ile gedāsı hele hele yeksān ancaḳ<br />
G292/6 Çoḳ tehī devr ide bu sāġar-ı mīnā bizden / Var iken şīşede bāḳī hele hele sāḳī berü gel<br />
G330/4 Bunca cevr ü cefā baña nice bir / Hāy kāfir hele hele müselmānem<br />
G353/3 Dehānuñ teng-i sükker iki şekker-pāredür laʿlüñ / Ṣun ey cān ʿāşıḳ-ı zāra hele hele bir pāre eglensün<br />
G384/1 Seyre çıḳsun ne temāşā ola peydā göresin / Bir iki gün hele hele ṣabr eyle temāşā göresin<br />
G422/6 Ḳafes-i ġamda nʾola ḳaldum ise ṭūṭī-vār / Vaṣf-ı laʿlüñ hele hele hele aġzumda ya şekker yirine<br />
G432/1 Ḳalupdur eşk-i çeşmüm gerçi kim ḫāk-i meẕelletde / Bi-ḥamdiʾllāh hele hele hele āh u fiġānum evc-i rifʿatde<br />
G465/7 Bir kerre būseñ alımaduḳ ḫaṭṭuñ irmedin / Āḫır müyesser oldı hele hele biñ belāyile<br />
G485/2 Göñlümüz alur ele zülf-i dil-āvīzüñ hele hele / Vechden ḫāric degül ḫaṭṭ-ı siyeh-kāruñ gibi<br />
K2/57 Emr-i ʿālī yine dergāh-ı muʿallāñuñdur / Hele Hele biz eyleyelüm vāḳiʿ-i aḥvāli beyān<br />
G125/1 Hele Hele ben şöyle ḳıyās eylerin ey ġayret-i ḥūr / Kūyuña nisbet ola gül-şen-i cennetde ḳuṣūr<br />
G248/4 Hele Hele ey lāle-i sīr-āb-ı çemen-zār-ı cefā / Baġrumuz yaḳdı senüñ ḥasret-i ḫāl-i dehenüñ<br />
G329/3 Sīme beñzer diyenlerüñ tenüñi / Hele Hele ey dost sözleri ḳatı ḫām<br />
G346/4 ʿĀşıḳ-ı teşne-ciger şerbet-i laʿlüñ bulamaz / Hele Hele aġzı ṣulanur çāh-ı zenaḫdānuñdan<br />
G352/5 Bıraḳdı yoḳ ḥisābına felek ben zār u bīmārı / Hele Hele gāhī gelür yoḳlar ġam-ı dil-dār var olsun<br />
G479/6 Bir devā ṣor dil-i bīmāra lebinden Baḳī / Hele Hele ṣabr eyle biraz varsun o yār uyḫuya<br />
566
G525/3 Beni öldürdi firāḳuñ meded ey dost yitiş / Hele Hele bir pāre daḫı tende ḥarāret bāḳī<br />
hele hele bbārī<br />
b ārī [2] hiç olmazsa<br />
G233/2 Ey ki deryā-yı ġam-ı ʿaşḳuña yoḳ hīç kenār / Būse luṭf eyle hele hele bbārī<br />
b ārī kenār olmayıcaḳ<br />
G435/2 Biz daḫı ḳāʾilüz inṣāfa dilā būs u kenār / Her gün olmasa hele hele bbārī<br />
b ārī her aḫşam olsa<br />
1. zaten<br />
hem hem [6]<br />
[6]<br />
K23/11 Nārencdür ṣarardı güneşden yanı disem / Olurdı bu mülāḥaẓa hem bir ḫayāl-i ḫām<br />
2. üstelik, bir de<br />
G343/1 Öpelden laʿlüñi āl ile bāde cām u sāġar hem hem / Benümʾçün dem-be-dem aġlar ṣürāḥī şemʿ-i en<strong>ve</strong>r hem<br />
hem<br />
G343/2 Sen ol sulṭān-ı ḫūbān-ı cihānsın kim işigüñde / Ḳuluñdur nice Ḳul oġlı güzeller belki begler hem<br />
G343/3 Görüp bezmüñde sūzum ḫāl-i ruḫsāruñ firāḳıyla / Ṭutışdı odlara yandı benümʾçün ʿūd u micmer hem<br />
hem<br />
G343/4 ʿAceb ey serv-i ser-keş sen ne naḫl-i ʿālem-ārāsın / Ki ḳaddüñ dikmesidür gökde Ṭūbā yirde ʿarʿar hem<br />
hem<br />
G343/5 Görüp bu dürlü dürlü naẓm-ı pāküm şermden Bāḳī / Ḳızardı pençe-i mercān bozardı lüʾlū-yı ter hem<br />
hem<br />
hem…..hem hem…..hem [6] [6]<br />
[6]<br />
M1/VI/8 Minnet Ḫudāya iki cihānda ḳılup saʿīd / Nām-ı şerīfüñ eyledi hem hem ġāzī hem şehīd<br />
K11/1 Leb-i laʿlin ḫayāl it gūşe-i ʿuzletde pinhān ol / Dilā hem hem hem kān-ı gevher ḳıl özüñ hem gevher-i kān ol<br />
G185/3 Sözüm vaṣf-ı leb-i laʿlüñle hem hem rengīn ü hem şīrīn / ʿAdūlar nükteyi fehm eylemezler sādedür dirler<br />
G355/1 Gün yüzin hem hem gösterür hem hem dir göze nem gelmesün / Çeşme-i çeşme nice eşk-i dem-ā-dem gelmesün<br />
G454/5 Olıcaḳ ḫūb göñül virmege ʿirfān ehli / Şiʿr-i Bāḳī gibi hem hem şūḫ gerek hem hem tāze<br />
G471/7 Bāḳıyā ṭarz-ı şiʿr böyle gerek / Hem Hem ẓarīfāne hem le<strong>ve</strong>ndāne<br />
hem hem-cen hem cen cenāḥ cen ḥ [1] denk<br />
G80/5 Bāḳī suḫanda saña bu gün hem hem-cen hem cen cenāḥ cen yoḳ / Ṭabʿ-ı bülendüñ evc-i belāġat hümāsıdur<br />
hem hem-dem hem dem [6] [6] dost, arkadaş; bkz. ‘yār-ı hem-dem’ md.<br />
G355/2 Sāz-ı āhum baña bes bülbül gerekmez hem-nefes / Nāy-i nālem var iken bir daḫı hem hem-dem hem dem gelmesün<br />
G432/5 Eger Bāḳīnüñ aḥvālinden istifsār iderlerse / Ġam-ı dil-dāra hem hem-dem hem dem vaḳti ḫoş devletde ʿizzetde<br />
G127/2 Ḥarīf-i sādedür sāġar <strong>ve</strong>lī mey ḫūb hem hem-demdür<br />
hem demdür / Nedīm-i şūḫdur bülbül gül ammā meclis-ārādur<br />
G81/2 Yār ise maḥrem-i aġyār göñül hem hem-dem hem dem dem-i dem zār / Gözlerüm ḳan aḳıdursa nʾola ġayret demidür<br />
G520/4 Hem Hem-demümdür<br />
Hem demümdür şeb-i fürḳatde diyü ḫaste göñül / Ögerek göge çıḳardı bu gice feryādı<br />
G132/2 Ṣürāḥī hem-nişīnüñ hem hem-demüñ<br />
hem demüñ demüñ cām / Niçün ben cürʿa gibi atılam dūr<br />
hem hem-dem hem hem dem dem eylemek eylemek [1] dost edinmek<br />
G536/1 Gördiler ol bī-<strong>ve</strong>fāyı terk ider her dem beni / Özlerine eylediler eylediler nāleler hem hem-dem hem<br />
dem beni<br />
hem hem-dem hem dem idinmek [1] dost edinmek<br />
G504/3 ʿĀşıḳ güşāde-meşreb olur cām-ı mey gibi / Hem Hem-dem Hem dem idinse idinse kendüsine ṭañ mı sāġarı<br />
hem hem-dem hem dem olmak [1] dostluk etmek/göstermek<br />
G261/4 Bir nefes hem hem-dem hem dem olup defʿ-i melāl eyleyecek / Bulmadum dünyede cām-ı mey-i ḥamrādan yig<br />
hem hem-dem hem dem ü ü hev hevā-dār hev<br />
ār [1] [1] dost <strong>ve</strong> kafadar (‘cām-ı gül-reng’ <strong>ve</strong> ‘ḥabāb’ paralelliğinde)<br />
G140/6 Bāḳıyā hem hem-dem hem dem ü hev hevā-dāruñ<br />
hev<br />
āruñ āruñ / Cām-ı gül-reng ile ḥabāb yiter<br />
hem hem-derd hem derd [1] dert ortağı<br />
567<br />
G344/3 Diyār-ı ġurbete düşdüm cüdā oldum mekānumdan / Bu yirlerde ġarībem yoḳ-durur yanuñca hem hem-<br />
hem<br />
derdüm<br />
derdüm
hem hem-ḥāl hem ḥāl [1] hâldaş<br />
G496/2 Zāhide ‘aşḳuñ ġamın hem hem-ḥāl hem ḥāl ṣandum söyledüm / Ḳılmayaydum derdümi bī-derde ifşā kāşkī<br />
hem hem-ḫāne hem ḫāne [1] dost<br />
G161/6 Yār Bāḳīyle ne hem hem-ḫāne hem ḫāne ḫāne ne hem-rāh-ı sefer / Derd-mendüñ bu recālarla ḳışı yazı geçer<br />
hem hem-ḫ˅ābe<br />
hem ḫ˅ābe ḫ˅ābe-i ḫ˅ābe i niy niyām niy<br />
ām olmamak olmamak olmamak [1] [1] kınına girmemek<br />
K23/20 Bāzū-yı saʿyı gerden-i maḳṣūda ṣalmadın / Şemşīr-i ʿazmi olmadı olmadı hem hem-ḫ˅ābe<br />
hem ḫ˅ābe ḫ˅ābe-i ḫ˅ābe i niy niyām niy<br />
ām<br />
hem hemīn hem īn [1] hemen ‖ her zaman<br />
K26/30 Ḥāṣıl ey kān-ı kerem irdi bu gün ol dem kim / Es̱er-i ʿāṭıfet ü luṭf ẓuhūr ide hem hemīn hem īn<br />
hem hem-ʿinān hem ʿinān itmek [1] [1] dost edinmek (‘hem-rikāb itmek’in paralelliğinde)<br />
G328/9 Hem-rikāb itdi ʿīdı ḫusrev-i gül / Cām-ı gül-gūnı hem hem-ʿinān hem<br />
ʿinān idelüm<br />
hem hemīşe hem şe [18]<br />
1. her zaman, hep, devamlı<br />
G19/6 Ġam-ı devrān-ı dūnı çekme yüri / Bāḳıyā ol hem hemīşe hem şe şe mest ü ḫarāb<br />
G101/3 Ḳılsun hem hemīşe hem şe anı emān-ı Ḫudā nigāh / İtmez nigāh ḥālüme gerçi o ġamze-kār<br />
G102/1 Bāġ u bahār-ı gül-şen-i ʿālem ḫazānludur / Bezm-i ṣafā hem hemīşe hem şe gül ü erġavānludur<br />
G102/3 Ālūdedür hem hemīşe hem şe dem-i zaḫm-ı sīneden / Bilmez miyin o ġamze-i ḫūnī ne ḳanludur<br />
G163/5 Bāḳī hem hemīşe hem şe gör bu ḫum-ı nīl-gūnı kim / Dürd-i belā vü derdini merd-i hüner çeker<br />
G220/1 ʿAvām oḳur seni tesḫīr içün hem hemīşe hem şe ḫavāṣ / Bu muḫliṣüñ işi dāʾim maḥabbet ü iḫlāṣ<br />
G280/7 Ezmānı tā muḥīṭ ola elṭāf-ı Ẕiʾl-celāl / Bāḳī hem hemīşe hem şe ʿizzet ü iḳbāl ü devletüñ<br />
G386/2 Bāġ-ı bihişt-i kūyına yāruñ irem diyü / Ḥaḳdan hem hemīşe hem şe uçmaġa bāl ü per isterin<br />
G420/6 Bāṭıl hem hemīşe hem şe bāṭıl u bīhūdedür <strong>ve</strong>lī / Müşkil budur ki ṣūret-i Ḥaḳdan ẓuhūr ide<br />
G477/5 Bāḳī ṣafā-yı Kaʿbe-i vuṣlat murād ise / Saʿy it hem hemīşe hem şe saʿy iden irdi menāzile<br />
K. 14/37 Hem Hemīşe Hem şe fetḥ -i fīrūzı livāña iltivā itsün / Ḳapuña ilticā ḳılsun cihānuñ ḫān u ḫāḳānı<br />
K20/31 Hem Hemīşe Hem şe ṣanʿat u pīşem dem-ā-dem endīşem / Özümle baḥs̱ u cedel yılduzumla ceng ü cidāl<br />
K20/46 Hem Hemīşe Hem şe tā meh-i rūze gelüp bu devr içre / Riyāżet ile ire peyker-i hilāle hüzāl<br />
K21/28 Hem Hemīşe Hem şe nergis-i iḳbāl u baḫt ḫ˅āb-ālūd / Hem Hemīşe Hem<br />
şe ṭurra-i ṭāliʿ müşev<strong>ve</strong>şüʾl-aḥvāl<br />
K21/32 Hem Hemīşe Hem şe tā ḳıla keff-i direm-feşān-ı ṣabā / Şitāda dāmen-i küh-sār u deşti māl-ā-māl<br />
G198/3 Hem Hemīşe Hem şe ḫurrem ü ḫandān elinde sāġar-ı zer / Felekde olmaya gün gibi rind-i ʿālem-sūz<br />
G497/5 Hem Hemīşe Hem şe ḳāmet-i bālāñı vaṣf ider Bāḳī / Bülend-mertebe olsa ʿaceb mi eşʿārı<br />
2. hiçbir zaman, asla<br />
G265/3 Piyāle düşmez elümden hem hemīşe hem şe lāle-ṣıfat / Şirār-i nār-ı ġamuñdan ṭutışdı yandı yürek<br />
hem hem-nefes hem nefes [4] dost (ney bağlamında)<br />
G211/1 Pür-hevādur ney gibi ʿaşḳuñla ṭabʿ-ı pür-he<strong>ve</strong>s / Derd-i dilden bā-ḫaber ʿālemde yoḳ bir hem hem-nefes hem nefes<br />
G355/2 Sāz-ı āhum baña bes bülbül gerekmez hem hem-nefes hem nefes / Nāy-i nālem var iken bir daḫı hem-dem gelmesün<br />
hem hem-nefes hem nefes nefes olmak [2] dost olmak<br />
M1/IV/7 Ey dil bu demde sensin olan olan baña hem hem-nefes hem<br />
nefes / Gel nāy gibi iñleyelüm bārī zār zār<br />
G209/2 Kim gūş ururdı ḳavline meclisde def gibi / Nāy olmayaydı olmayaydı nāle-i ʿuşşāḳa hem hem-nefes hem nefes<br />
hem hem-niş hem niş nişīn niş īn [4] can dost/teklifsiz arkadaş<br />
K1/42 Bezmüñde baḫt sāḳī vü iḳbāl hem hem-niş hem niş nişīn niş īn / Cām-ı sipihr sāġar-ı pūlād-ı zer-nişān<br />
G368/1 Saña kūyuñ içre olana ḳarīn / Melek hem hem-niş hem niş nişīn niş īn ü felek şeh-nişīn<br />
568
G2/3 Derūnuñ pür-maʿārif hem hem-niş hem niş nişīnüñ niş īnüñ merd-i ʿārif ḳıl / Açılma ey yüzi gül şaḫṣ-ı nā-dāna kitāb-āsā<br />
G132/2 Ṣürāḥī hem hem-niş hem niş nişīnüñ niş īnüñ hem-demüñ cām / Niçün ben cürʿa gibi atılam dūr<br />
hem hem-niş hem niş nişīn niş īn olmak [2] dost/yakın arkadaş olmak<br />
G379/1 Ṣaḥrālara döşendi bisāṭ-ı zümürrüdīn / Devlet anuñ ki lāle-ruḫı oldı hem hem-niş hem<br />
niş nişīn niş īn<br />
G387/1 Gül-şende ḳurdılar yine taḫt-ı zümürrüdīn / Sulṭān-ı ʿīd güller ile oldı oldı hem hem-niş hem niş nişīn niş īn<br />
<strong>ve</strong>ya vuruşları<br />
569<br />
hem hem-pā hem ā [1] dost, arkadaş ‖ dansta el çırpmalarına refakat eden ayak hareketleri<br />
G385/5 ʿĀşıḳuñ raḳṣda hem hem-pālar hem ālar ālarıdur ālar ıdur dest-efşān / Bāḳıyā anuñ içün serv ü çenārı se<strong>ve</strong>rin<br />
hem hem-pā hem hem ā olmak [1] ayak uydurmak ‖ dost olmak (‘hem-ser’ paralelliğinde)<br />
K24/19 Olamaz Olamaz Olamaz reh-güẕeri ḫākine hem hem-pā hem<br />
ʿanber / İdemez ṭurrasına kendüyi hem-ser sünbül<br />
hem hem-rāh hem āh āh-ı āh ı sefer [1] yol arkadaşı/yoldaş<br />
G161/6 Yār Bāḳīyle ne hem-ḫāne ne hem hem-rāh hem āh āh-ı āh ı sefer / Derd-mendüñ bu recālarla ḳışı yazı geçer<br />
hem hem-rāh hem āh olmak [1] yol arkadaşı/yoldaş olmak<br />
G465/2 Ey kāş ṭavf-ı Kaʿbe-i kūy-ı nigār içün / Hem Hem-rāh Hem āh āh olayd olaydı olayd<br />
ḫāk-i vücūdum ṣabāyile<br />
hem hem-rāz hem āz āz [1] [1] sırdaş<br />
G344/6 Dil-i dermānde-i Bāḳī gibi hem hem-rāzum<br />
hem āzum āzum olsaydı / Belā küncinde bir bir çekdügüm derdüm aña dirdüm<br />
hem hem-rāz hem hem āz olmak [1] sırdaş/dost olmak<br />
G112/1 Ne dem kim ġamuñ cāna hem hem-rāz hem āz olur / Yaşum āh u nālemle dem-sāz olur<br />
hem hem-rāz hem āz idinmek [1] sırdaş/dost edinmek<br />
G515/1 Yār olup aġyāra ādemler begenmez ol perī / Kendüye hem hem-rāz hem<br />
āz idindi yaʿni bizden yigleri<br />
hem hem-reng hem reng reng itmek [1] benzetmek ‖ aynı renge bürünmek<br />
G321/2 Hem Hem-reng Hem reng reng-i reng peleng itdi beni kūh-ı belāda / Cismümde ser-ā-pā görinen dāġ-ı siyāhum<br />
hem hem-reng hem reng ḳılmak ılmak [1] [1] [1] benzetmek ‖ aynı renge bürünmek<br />
G431/1 ʿĀrıżuñ ḳılmış ılmış ḳażā hem hem-reng hem reng o ḫadd-i meh-<strong>ve</strong>şe / Gör ne yüzden imtizāc itdürmiş āb u āteşe<br />
hem hem-reng hem reng olmak [2]<br />
1. aynı renge bürünmek<br />
G204/3 Olamaz meşreb-i rindāna muvāfıḳ şol kim / Cām-<strong>ve</strong>ş bāde-i gül-gūn ile hem hem-reng hem<br />
reng olmaz<br />
2. uymak, tâbi olmak<br />
G307/3 Ḳoyalum sāġarı zāhid saña hem hem-reng hem reng olalum olalum / Bize keyfiyyet-i ṣahbā gibi bir ḥālet bul<br />
hem hem-rik hem rik rikāb rikāb<br />
āb itmek [1] ?<br />
G328/9 Hem Hem-rik Hem rik rikāb rik āb itdi ʿīdı ḫusrev-i gül / Cām-ı gül-gūnı hem-ʿinān idelüm<br />
hem hem-sāye hem āye [2] [2] [2] komşu<br />
G326/4 Gelmez senüñle maʿrekeye ḫaṣm-ı kūr-baḫt / Olmaz hümā-yı devlete hem hem-sāye hem āye būm-ı şūm<br />
K2/36 Oldı vaṣf-ı suḫan-ārāñ ile şiʿr-i Bāḳī / Rifʿat-i pāyede hem hem-sāye hem āye āye-i āye naẓm-ı Selmān<br />
hem hem-sāye hem hem āye olmak olmak [2] [2] komşu olmak<br />
G140/4 Tābı gitmez o zülf-i şeb-rengüñ / Oldı Oldı Oldı hem hem-sāye hem āye āye-i āye meh-i en<strong>ve</strong>r<br />
G27/3 Olurken Olurken rūz u şeb hem hem-sāye hem<br />
āye ol ruḫsār-ı zībāya / Nedür zülf-i dil-āvīzüñ perīşān olmaġa bāʿis̱<br />
1. denk, eş<br />
hem hem-ser hem ser [3]
G175/1 Serv ile ḳāmetüñe kimse dimez hem hem-serdür<br />
hem serdür / Müntehā ḳāmetüñ andan daḫı bālā-terdür<br />
G288/1 Ḳaddüñ nihāli hem hem-ser hem ser ser-i ser serv-i sehī degül / Ṭūbāyı alma sāyeñe ol kūtehi degül<br />
2. benzer<br />
G108/3 Zülfine gerçi hemān sünbül-i ter hem hem-serdür<br />
hem serdür / İkisinden de siyeh kāküli bālā-terdür<br />
hem hem-ser hem ser geçmek/geçinmek [2] (kendini) bir/eş tutmak<br />
K19/1 Zer ü gevherle ḳılup zī<strong>ve</strong>r-i efser ḫātem / Zīb ü zīnetde geçer geçer hem em em-ser em ser ser-i ser Ḳayser ḫātem<br />
K19/3 Meşʿal-i māhdur ol gevher-i şeb-tāb meger / Geçinür Geçinür çenber-i gerdūn ile hem hem-ser hem<br />
ser ḫātem<br />
hem hem-ser hem ser itmek [2] (kendini) bir/denk tutmak ‖ benzetmek<br />
K24/19 Olamaz reh-güẕeri ḫākine hem-pā ʿanber / İdemez İdemez İdemez ṭurrasına kendüyi hem hem-ser hem ser sünbül<br />
G336/5 Sözüm Bāḳī kemālin buldı vaṣf-ı nev-cevānumla / Özüm luṭf-ı suḫanda hem hem-ser hem ser ser-i ser pīr-i Ḫocend itdüm itdüm<br />
hem hem-ser hem hem ser ḳılmak ılmak [1] [1] (kendini) bir/denk tutmak ‖ benzetmek<br />
K27/8 Dem-ā-dem sīm ü zer micmer ḳılur ılur ol ṭurraya hem hem-ser hem ser / Duḫān-ı ʿūd u ʿanberden kemend-i zülf-i müşg-āsā<br />
hem hem-ser hem ser olmak [2] (kendini) bir/eş tutmak<br />
K3/4 Egerçi ser-āmed geçer şāḫ-ı sünbül / Muʿanber ṣaçuñla ḳaçan ola ola hem hem-ser hem<br />
ser<br />
G34/4 Her dūna şāḫ-ı gül gibi meyl itme dostum / Düşmez giyāha hem hem-ser hem ser ola serv-i ser-bülend<br />
hem hem-sif hem sif sifāl sif āl [1]<br />
[1]<br />
içki/meyhane arkadaşı<br />
G96/2 ʿĀr itse ṭañ mı içmege bezm-i Cem içre cām / Her kim segān-ı kūyuñ ile hem hem-sif hem<br />
sif sifāldür sif āldür<br />
hem hem-ṣoḥbet hem ṣoḥbet olmak [1] sohbet arkadaşı olmak<br />
K13/2 ʿĪd ü gül hem hem-ṣoḥbet hem ṣoḥbet old oldı old<br />
cām-ı zer ṣundı hilāl / Göklere çıḳsa yiridür naʿre-i mestān eger<br />
hem hem-şīre hem īre īre [1] [1] kız kardeş<br />
K24/34 Bāde-i laʿlüñe hem hem-şīre hem īre şarāb-ı gül-fām / Zülf-i müşgīn-i semen-sāña birāder sünbül<br />
hem hem-vār hem ār [1] [1] [1] uygun, münasip<br />
K18/41 Geşt iderken çemen-i medḥ ü s̱enāñı ḫāṭır / Lāyiḥ oldı dile nā-gāh bu şiʿr-i hem hem-vār hem ār<br />
hem hem-vāre hem re [4] daima, devamlı<br />
G71/5 Cām içüp hem hem-vāre hem āre āre bī-hūş olduġum maʿẕūr ṭut / Çarḫ peydā itdügi evżāʿ-ı nā-hem-vārı gör<br />
K23/36 Hem Hem-vāre Hem āre āre tā ki edhem-i zerrīn-sitām-ı çarḫ / Naʿl-i zer ile eyleye bu ʿarṣada ḫırām<br />
G311/10 Hem Hem-vāre Hem āre pāy-i taḫt-ı şehenşāha Bāḳīyā / Rengīn sözünden eyle firāvān nis̱ār laʿl<br />
G420/8 Hem Hem-vāre Hem āre tā ki zevraḳ-ı zerrīn-i māh-ı nev / Deryā-yı nīl-gūn-ı felekden ʿubūr ide<br />
hem hem-zānū hem ānū [1] yan yana<br />
G229/5 Cāmiʿ içre göre tā kimlere hem hem-zānūs<br />
hem ānūs ānūsın ānūs ın / Şekl-i saḳḳāda gezer dīde-i giryān ṣaf ṣaf<br />
he hem-zeb he zeb zebān zeb ān [1] kafadar/kafa dengi<br />
G361/4 Anuñ’çün ġonca-i gül rāzın açmaz saña ey bülbül / Hezārān hem hem-zeb hem<br />
zeb zebānuñ zeb ānuñ var çıḳar yārāne söylersin<br />
hem hem-zeb hem zeb zebān<br />
ān-ı ān ı ḥāl ḥāl [1] [1] gönül diliyle (hâl dili) konuşan<br />
G496/7 Maḥrem-i esrār-ı maʿnā hem hem-zeb hem zeb zebān<br />
ān-ı ān ı ḥāl ḥāl yoḳ / ʿAşḳ sırrın ḳılmasañ Bāḳī hü<strong>ve</strong>ydā kāşkī<br />
heng hengām heng hengām<br />
ām [3] zaman, vakit<br />
M9/I/1 Ne heng hengām heng hengām<br />
ām-ı ām ı ṣafā-yı ʿişret-i mül gibi bir dem var<br />
G226/5 Bāḳī zamān-ı ʿişret ü heng hengām heng hengām<br />
ām-ı ām ı ʾīşdur / Virmek gerek ne ḥālet ise muḳteżā-yı bāġ<br />
G152/4 Eyyām-ı zühd ü mevsim-i zerḳ u riyā degül / Heng Hengām Heng Hengām<br />
ām-ı ām ı ı ʿīş u ʿişret ü geşt ü güẕārdur<br />
heng hengām heng hengām<br />
ām-ı ām ı gül [1] gül mevsimi ‖ bahar<br />
G286/4 Ṣavt-ı mürġ u naʿre-i mestāne ṭutdı ʿālemi / Ḥāṣılı hengāmeden ḫālī degül heng hengām heng<br />
ām ām-ı ām ı ı gül<br />
570
heng hengāme heng āme [1] ses ‖ şamata<br />
G286/4 Ṣavt-ı mürġ u naʿre-i mestāne ṭutdı ʿālemi / Ḥāṣılı heng hengāmeden<br />
heng āmeden ḫālī degül hengām-ı gül<br />
hen henūz hen ūz [5] hâlâ, daha<br />
G25/2 Üstād eline girmedi nā-puḫtedür hen henūz hen ūz / Nāzük tenüñle eylemesün sīm-i ḫām baḥs̱<br />
G451/4 Dil mübtelā-yı künc-i ġam-ı fürḳat ü hen henūz hen ūz / Ḫāṭır ḫayāl-i ʿişret-i bezm-i viṣālde<br />
K21/30 Hezār bār belā pūtesinde ḳāl oldum / Hen Henūz Hen ūz āteş-i miḥnetde yoḳ ḫalāṣa mecāl<br />
G198/5 Hen Henūz Hen ūz ġonca murāḳıb derūn-ı perdede gül / Ümīd bu ki ide ʿan-ḳarīb keşf-i rümūz<br />
G397/2 Āşüfte olup ol göze ḥayrān u zār idüm / Nergis henüz henüz ḫ˅āb-ı ʿademden uyanmadın<br />
her her aaḫşam<br />
a şam [1]<br />
[1]<br />
G435/2 Biz daḫı ḳāʾilüz inṣāfa dilā būs u kenār / Her gün olmasa hele bārī her her aaḫşam<br />
a şam olsa<br />
her her ān [1]<br />
G70/3 Güzer-i eşk-i revānum ḳomadı dilde ḳarār / Cūy-bār içre biten ney gibi her her ān ān ditrer<br />
her her bbār<br />
b ār [2]<br />
1. her tanesi, her biri (‘bār’ın mey<strong>ve</strong> anlamı göz önünde bulundurulmalıdır.)<br />
K18/35 Bāġ-ı cūdında nihāl-i kereminden derilür / Luṭf-ı bī-minnetinüñ mī<strong>ve</strong>lerinden her bbār<br />
b<br />
ār<br />
2. daima, her vakit<br />
G447/1 Yazmış debīr-i ḥikmet ezel ṣāfḥa-i güle / Bülbül dem-ā-dem aġlaya her her her bbār<br />
b ār gül güle<br />
her her bir bir [1 [12] [1 2]<br />
K2/43 Bu ṭarīḳuñ nice yıl künc-i medārisde yatup / Elemin çekmiş iken her her her birümüz birümüz nice zamān<br />
K2/45 ʿArṣa-i baḥs̱e girüp cevherümüz ʿarż itdük / Tīġ-<strong>ve</strong>ş her her her birümüz birümüz şimdi ḳalupdur ʿuryān<br />
G25/6 Ḥüsnüñ ḳatında ṭoġmaduġa döndi her her biri biri / Ḫurşīd ü māh eyler iken ṣubḥ u şām baḥs̱<br />
G104/2 Naʿl kesmiş farḳına her her biri biri olmış sīne-rīş / Nā<strong>ve</strong>k-i müjgānuñuñ efgendesidür tīrler<br />
G160/3 Cām-ı şarāb-ı nāb ile rindān-ı mey-gede / Öz ʿāleminde her her biri biri bir şāh-ı tāc-dār<br />
G281/4 Ey ʿāşıḳān-ı ġam-zede ʿīş u ṣafāyı ḳoñ / Kūy-ı belāda her her biriñüz biriñüz bir mekān ṭutuñ<br />
G283/3 Ehl-i diller geçinür ḫāk-i meẕelletde ẕelīl / Gün gibi evc-i felekde yiri her her bir bir dūnuñ<br />
G416/5 Biñ mübtelāyı ʿaşḳuñ ider her her birini birini zār / Gül gibi kim muʿāmele eyler hezār ile<br />
G460/4 Ḥasret-i ḳaddüñ ile ḳanlu elifler çeksem / Sīnede her biri bir serv-i gül-endām olsa<br />
K25/32 Noḳṭalar kim dökilür ḫāme-i müşgīnüñden / Her Her biri biri şāhid-i maʿnāya olur ḫāl-i ʿiẕār<br />
G377/2 Devr-i piyāle devlet-i Cemden ḫaber virür / Her Her bir bir ḥabābı remz ile bir tāc-dārdan<br />
G470/2 Şāḫ-ı şükūfe döndi bir sīm-ten nigāre / Her Her Her bir bir bir nihāl-i mevzūn bir serv-ḳad cevāne<br />
her her ccānib<br />
cc<br />
nib [3] her taraf/yön<br />
G229/8 Kūyuñ eṭrāfına ʿuşşāḳ dizilmiş gūyā / Ḥarem-i Kaʿbede her her ccānibe<br />
c nibe erkān ṣaf ṣaf<br />
Mtl 24 Ṣaḥn-ı bāġuñ ḥavżınuñ her her ccānibi<br />
c<br />
ānibi serv-i sehī / Yāri girmiş ṣuya ṣandum göricek ‘aks-i mehi<br />
K.21/33 Eyādī-i keremüñ berr ü baḥre şāmil ola / Niteki eyleye her her ccānibe<br />
c ānibe şümūl-i şimāl<br />
her her çend çend [1] [1] [1] her ne kadar<br />
G336/1 Beter buldum dil-i dīvāneyi her her çend çend pend itdüm / Ṣaçuñla bend idüp āḫır giriftār-ı kemend itdüm<br />
her her dem [6] her an ‖ daima<br />
G133/1 Biñ mübtelāyı miḥnet ile her her her dem dem öldürür / Dil-ber mülāyim olmayıcaḳ ādem öldürür<br />
G188/3 Sūziş-i ʿaşḳuñ ile āh idicek ben her her her dem dem / Şerer-i āteş-i dil ʿazmini eflāk eyler<br />
G402/5 Ḫayāli her her dem dem ey Bāḳī gezer nice ser ü sīne / Hezārān kūh u deşti geşt ider bir demde bir āhū<br />
571
G475/2 Ṣunuben ḫ˅ān-ı viṣālüñi raḳībe her dem / Ġamuñı baña ġıdā eyleme iḥsān eyle<br />
G476/4 ʿĀlem-i vuṣlatdadur her her her dem dem raḳīb / Āh kim ʿāşıḳlaruñ hicrānda<br />
G536/1 Gördiler ol bī-<strong>ve</strong>fāyı terk ider her her dem dem beni / Özlerine eylediler nāleler hem-dem beni<br />
her her her gice gice [6] [6]<br />
[6]<br />
G396/2 Görüp ben zārı dāmen-gīr olursın ey seg-i dil-ber / Gelür kūy-ı nigāra her her gice gice aġyārı ṭuymazsın<br />
K17/13 Ḳadr ü şerefde her her gicesi gicesi Leyletüʾl-berāt / Eyyām-ı ʿömr-i devleti nev-rūz u nev-bahār<br />
K3/25 Yanar şemʿ-i Nāhid öñinde şihābuñ / Çeker her her gice gice gice ṣubḥa dek ced<strong>ve</strong>l-i zer<br />
K17/13 Ḳadr ü şerefde her her gicesi gicesi Leyletüʾl-berāt / Eyyām-ı ʿömr-i devleti nev-rūz u nev-bahār<br />
G396/2 Görüp ben zārı dāmen-gīr olursın ey seg-i dil-ber / Gelür kūy-ı nigāra her her gice aġyārı ṭuymazsın<br />
G430/2 Ṣubḥ-dem ey fāḫte bīhūde efġān eyleme / Çün girürsin her gice bir serv-i bālā ḳoynına<br />
her her ggūşe<br />
g şe [3] her taraf , her yan<br />
K5/24 Aña her her ggūşeden<br />
g şeden şeden bir ṭaʿne ṭaşın ḳondururlardı / Nigīnüñle muʿārıż görseler mühr-i Süleymānı<br />
K6/20 Oḳuduḳça naʿtuñı her her ggūşeden<br />
g şeden gūş itmege / Cān-ı Selmān rūḥ-ı pāk-i Ḥażret-i Ḥassān gelür<br />
G4/6 Her Her Her ggūşesinde<br />
g şesinde şesinde micmere-gerdān nesīm-i ṣubḥ / Her ṣuffesinde bād-ı seḥer-gāh ʿıṭr-sā<br />
her her gün gün [8]<br />
[8]<br />
M9/IV/1 Görem diyü seni aʿyān-ı erbāb-ı naẓar her her her gün<br />
gün<br />
M9/IV/2 Ḳapuñdan ḥalḳa-i der gibi gitmez çeşm-i ter her her gün<br />
gün<br />
M9/IV/3 Ṭolanur peyk-i āhum kūyuñı şām u seḥer her her her gün gün<br />
gün<br />
M9/IV/4 Ruḫuñ bāġın raḳīb-i dīv-sīret seyr ider her her gün<br />
gün<br />
G63/4 Ruḫuñ bāġın raḳīb-i dīv-sīret seyr ider her her her gün gün gün / Yüzüñi göremez yıllarca ammā bunda ādem var<br />
G168/1 Kevkeb-i baḫtum benüm bürc-i hilāl üstindedür / Āfitāb-ı ṭāliʿum her her gün gün zevāl üstindedür<br />
G505/2 Ṭaḳılup yanına her her gün gün gün bile ṣalınduġı yitmez / Ayaġın öpmege ṣarḳar nigāruñ şāh destūrı<br />
G435/2 Biz daḫı ḳāʾilüz inṣāfa dilā būs u kenār / Her Her gün gün olmasa hele bārī her aḫşam olsa<br />
her her ḳaçan [2] her ne zaman<br />
G119/5 ʿĀrıż u ruḫsāruñı vaṣf itse Bāḳī her her ḳaçan / Şiʿri ey gül-çihre anuñ böyle rengīn-ter düşer<br />
G119/1 Her Her ḳaçan ḳaçan göñlüme fikr-i ʿārıż-ı dil-ber düşer / Gūyiyā mirʾāta ʿaks-i pertev-i ḫā<strong>ve</strong>r düşer<br />
her her ḳanda [3]<br />
1. her nereye<br />
K9/24 Her Her Her ḳanda ʿazm iderseñ ola reh-ber ü refīḳ / Tevfīḳ-i Rabb-i ʿizzet ü teʾyīd-i Kirdigār<br />
M1/VI/3 Her Her Her ḳanda baṣsa pāy-ı semendüñ nis̱ār içün / Ḫānlar yoluñda cümle revān itdi cānları<br />
2. her nerede<br />
Kt3/3 Dārā-yı cihān eylemesün ʿālemi sensüz / Her Her ḳanda ḳanda iseñ pādişehüm dünyede ṣaġ ol<br />
her her ken kenār ken ār [2] [2] her yer<br />
K7/10 Jāle ḳıldı her her her ken kenār ken kenār<br />
ārı ār ṣāhil-i baḥr-i ʿAden / Lāle ḫāk-i gül-şeni kān-ı Bedaḫşān eyledi<br />
K9/5 Deryā-yı keffi mevc-i ʿaṭā urdı şöyle kim / Yek bār sīm-i nāb ile zeyn oldı her her ken kenār ken ār<br />
her her kes kes kes [1] [1] herkes<br />
G210/1 Sīneñe ʿaşḳ ile elifler kes / Bilsün ol servi sevdügüñ her her kes<br />
her her ki ki [2] [2] [2] her kimse ki, hangi kimse ki<br />
K19/36 Fetḥ-i bāb-ı keremi her her ki ki ki ḳapuñdan bilmez / İḥtiyācı eline ḥalḳa-i her der ḫātem<br />
G124/7 Rūy-ı baḫtı bedr olur bürc-i şerefde ʿāḳıbet / Her Her ki ki ki māh-ı nev gibi kesb-i kemāl üstindedür<br />
572
her her kim kim [11] [11] hangi kimse ki<br />
G62/2 Bencileyin günin geçürür āh u vāh ile / Sencileyin <strong>ve</strong>fāsuzı her her kim kim kim se<strong>ve</strong>r geçer<br />
G107/4 Mī<strong>ve</strong>-i vaṣlına bir ḳāmeti Ṭūbā güzelüñ / Zāhidā her her kim kim irişdiyse yitişmiş erdür<br />
G110/4 Gevher-i eşküm eriyüp ṣu gibi aḳsa nʾola / Böyledür aḥvāli her her kim kim kim ʿāşıḳ-ı dīdārdur<br />
G231/1 Bilini diḳḳat idüp fehm idemez mūy-şikāf / Deheni sırrını her kim kim ki bilürse inṣāf<br />
M1/V/5 Ṭıfl-ı sirişki yirlere girsün duʿām odur / Her Her kim kim ġamuñdan aġlamaya şeyḫ u şābdan<br />
G62/5 Her Her kim kim ki meyl ider zen-i dünyāya Bāḳıyā / Merdāneler içinde anı ṣanma er geçer<br />
G79/5 Seyf-i belā vü sehm-i ḳażāya siper gerek / Her Her kim kim ki tīġ-i fażl u kemān-ı hüner çeker<br />
G79/6 Her Her kim kim keşīde ṭutmaya destin o ṭurradan / Zinhār ġaflet eylemesün çoḳ żarar çeker<br />
G96/2 ʿĀr itse ṭañ mı içmege bezm-i Cem içre cām / Her Her kim kim segān-ı kūyuñ ile hem-sifāldür<br />
G97/5 Bāḳī çeker mi bāde-i engūr minnetin / Her Her kim kim ki mest-i cürʿa-i cām-ı Elest olur<br />
G420/7 Bāḳī ʿaceb mi seng-i belā irse pāyine / Her Her Her kim kim bu reh-güẕār-ı fenādan mürūr ide<br />
her her her kişi kişi [4] [4] herkes<br />
G542/2 Nefse nefsī oldı ʿālem her her kişi kişi ḥayretdedür / Kimseden hīç kimseye dermāna ṭāḳat ḳalmadı<br />
Kt11/2 Dād-ı Ḥaḳdur bu süḫan her her kişinüñ Bāḳī-vār / Ṭarz-ı eşʿārı pesendīde vü maḳbūl olmaz<br />
G137/6 Şāh u dervīşe ber-ā-ber yitişür ceẕbe-i ʿaşḳ / Ḥaṣılı teb ṭutıcaḳ her her kişi kişi yeksān ditrer<br />
Kt19/2 Ġam-ı dil taġyīr-i vażʿ itse eger devr-i zamān / Her Her kişi kişi kişi dünyāda geh maḥzūn olur geh şād-mān<br />
her her her ne ne ne bel belā bel ā ise [1]<br />
G506/3 Alayın başuma ol kākül-i müşgīn elemin / Çekeyin her her ne ne bel belā bel ā ise o bālā ġamını<br />
her her ne ne ise ise [2]<br />
[2]<br />
K2/54 Merḥamet mevsimi ihṣān demidür sulṭānum / Luṭf ḳıl her her ne ne ise ise devletüñe lāyıḳ olan<br />
K12/1 Dil-i ṣad-çāki ser-i zülf-i perīşāne çeker / Bilür ol mūy ġamın her her her ne ne ise ise şāne çeker<br />
her her la laḥẓa la ḥẓa [1 [1] [1<br />
] her an<br />
G124/2 ʿĀrıż-ı gül-gūnuñ üzre ḫāl-i fettānuñ senüñ / Fitneden ḫālī degül her la laḥẓa la<br />
ḥẓa ḥẓa āl üstindedür<br />
her her nefes nefes [1] [1] her nefeste ‖ her an<br />
G197/1 Her Her nefes nefes dūd-ı āha mensūbuz / Yaʿnī dūd-ı siyāha mensūbuz<br />
her her her ssū<br />
s<br />
ū [1] [1] her taraf/yer<br />
K1/38 Ḥüsnüñ güliyle bāġ-ı cihān gül-şen-i İrem / Her Her ssū<br />
s hezār bülbül ü ṣad gūne dāstān<br />
her her se seḥer se ḥer [3] [3]<br />
[3]<br />
K2/59 Her Her se seḥer se seḥer<br />
ḥer tā ki nücūm üzre niyām-ı şebden / Çıḳara tīġ-i cihān-gīrini mihr-i raḫşān<br />
K22/34 Her Her Her se seḥer se ḥer ṣaḥn-ı zümürrüd-gūn-ı gerdūn üstine / Āfitāb altun ṭabaḳdan tā ola gevher-feşān<br />
G389/4 Ceẕbe-i ʿaşḳuñ ile olmasa mecẕūb güneş / Her Her se seḥer se ḥer atmaz idi kendüyi eyvānuñdan<br />
her her her ṣubḥ [1]<br />
G515/3 Şām-ı ġamda meskenüm bir künc-i ẓulmetdür <strong>ve</strong>lī / Şūʿle-i āhum yaḳar her her ṣubḥ şemʿ-i ḫā<strong>ve</strong>ri<br />
her her şeb şeb [3] [3] her gece<br />
G128/4 Şirār-ı nār-ı āhumla sipihrüñ ṭās-ı pūlādı / Döner her her şeb belā bezminde cām-ı zer-nişānumdur<br />
G425/1 Bī-tekellüf yüz sürer her her şeb şeb ruḫ-ı rengīnüñe / Böyle niçün yüz virürsin dostum bālīnüñe<br />
G263/4 Her Her şeb şeb ey dil āh-ı āteş-nākden / Çarḫ-ı bed-mihrüñ yirin od eyledüñ<br />
her her ṭaraf [4] [4] her yer<br />
G65/1 Yüzüñ şems-i ḍuḥā rūz-ı viṣālüñ ʿīd-i Eḍḥādur / Cemālüñden müzeyyen her her ṭaraf ʿālem temāşādur<br />
573
G190/5 Ḳaçan mestāne gezseñ çār-sū-yı dehri ey Bāḳī / Olur ol demde peydā her her ṭara ṭarafdan ṭara<br />
fdan nāleler yir yir<br />
M3/IV/3 Nefḥa-i müşgīn-nesīm-i ḫulḳı ṭutdı ʿālemi / Her Her ṭarafdan şimdi būy-ı ʿūd u ʿanberdür gelen<br />
M4/IV/3 Her Her ṭarafdan aḳsa dünyā mālı gelse lā-yuʿad<br />
her her her yañ yañ [9] [9] her taraf/yer<br />
G414/1 Ṭaġıdup her her yaña yaña zülfin ʿanber-efşān itmede / Āh kim bī-dillerin ḫāṭır-perīşān itmede<br />
G414/4 Deşt-i ġamda her her her yaña yaña tenler getürdi seyl-i ḫūn / Ṭurmayup Tātār-ı ġamzeñ tīr-bārān itmede<br />
G524/1 Eṭrāf-ı çemen-zārı yine āb ṭolandı / Gül-zāra girüp her yaña ṣalındı bulandı<br />
K7/9 Her Her yaña yaña mektūb uçurdı bād-ı nev-rūzī yine / Berg-i nesrīni kebūter gibi perrān eyledi<br />
G371/3 Her Her yañadan yañadan ayaġına altun aḳup gelür / Eşcār-ı bāġ himmet umar cūy-bārdan<br />
G461/4 İrmese bir dem eger mevc-i sirişküm her her yaña yaña / Şuʿle-i āhum zemīn ü āsmānı ḥarḳ ide<br />
G337/2 Nihāl-i bān ile her her her yanı şöyle zeyn olmış / Çemen vilāyetini şehr-i bāna beñzetdüm<br />
G522/2 Gūş eyle rāzı perde-i sāz u terāneden / Her Her yaña yaña ṭut ḳulaġuñı meclisde def gibi<br />
K17/5 Dolāb ḳurdı ḳavs-i ḳuzaḫ bāġ-ı ʿāleme / Mīz-āb gibi her yañadan aḳdı cūy-bār<br />
her her yıl yıl [1] [1] yıldan yıla<br />
K24/45 Nʾola ḳadr ü şerefüñ sāl-be-sāl olsa mezīd / Her Her yıl yıl yıl arturmadadur dāneyi dirler sünbül<br />
her her her yir yir [2] [2] her taraf<br />
G402/1 Cihānuñ göñlin aldı evc-i istiġnāda bir meh-rū / ʿAceb mi çıḳsa her her yirden yirden sipihre naʿre-i yā Hū<br />
G95/4 Ḫūbān-ı şehrüñ ḫoş-teri şīrīn ü nāzük her her yiri yiri / Ḫ˅ān-ı viṣāle sükkerī pālūde-i ter kendidür<br />
her her her zam zamān zam ān [1]<br />
G430/3 Niçün aġlarsın felekden bilsem ey şeb-nem seni / Çün girürsin her her zam zamān zam ān bir <strong>ve</strong>rd-i raʿnā ḳoynına<br />
her her-cāyī her āyī āyī [2] [2] şıpsevdi ‖ sebatsız, kararsız<br />
K15/7 Ne mümkin dest-res dāmān-ı vaṣl-ı yāre ey Bāḳī / Felek nā-mihribān düşmen ḳāvī dil-dār her her-cāyī her āyī āyī<br />
G159/4 Dökme yaşuñ ḳaṭresin her her-cāyī her āyī dil-ber yolına / Yüzi açılmış güzel gül gibi ter-dāmān olur<br />
hergiz hergiz [14] [14] asla, hiçbir zaman, ömrübillah<br />
K5/21 Perīşān itmedi devrüñde hergiz hergiz kimseyi kimse / Meger meclisde yārān-ı ṣafā gül-berg-i ḫandānı<br />
G76/1 Dil ne miḥnetden ḳaçar hergiz hergiz ne ġamdan incinür / Hecr elinden çekdügi cevr ü sitemden incinür<br />
G104/5 İrmege ṣubḥ-ı viṣāl-i yāre hergiz hergiz çāre yoḳ / Bāḳıyā āfāḳı ṭutdı nāle-i şeb-gīrler<br />
G166/2 Benüm bilmezdi kimse ʿāşıḳ-ı şeydālıġum hergiz hergiz / Tenümde tāze tāze yaḳmasam dāġ-ı maḥabbetler<br />
G195/3 Kenār itsem diyen ol gevheri ḳaʿr-ı yem-i ġamdan / Kenāra çıḳmasun hergiz hergiz ki gevher der-kenār olmaz<br />
G271/6 Bülend-āvāze ḳıl sāz u nevā-yı ʿaşḳı ey muṭrıb / Ki ḳalmaz ḳubbe-i gerdūnda hergiz hergiz hergiz ol ṣadādan yig<br />
G278/2 Dil-dādelerüñ ḥaḳḳına söz geçmedi hergiz hergiz / İnṣāf ʿaceb teng imiş ey ġonca dehānuñ<br />
G300/3 Devlet-i dünyā içün hergiz hergiz ne ġam-gīn ol ne şād / Ber-ḳarār olmaz bilürsin ḥāl-i ʿālem ey göñül<br />
G350/2 Ne yād eyle geçen cevrin ne yaşuñdan dem ur hergiz hergiz hergiz / Ne fikr-i mā-meżā olsun ne ẕikr-i mā-cerā olsun<br />
G394/1 Çarḫa baş egme göñül hergiz hergiz hergiz daḫı ac olmadan / Yigdür ölmek merd olan nā-merde muḥtāc olmadan<br />
G414/5 Baḳmaz ol sulṭān-ı Mıṣr-ı ḥüsn hergiz hergiz ḥālüme / Nīl-<strong>ve</strong>ş cūy-ı sirişküm ṭurma ṭuġyān itmede<br />
G461/3 Dāne-i tesbīḥüñe ey zāhid aldanmaz göñül / Mürġ-i zīrek ṣanma hergiz hergiz meyl-i dām-ı zerḳ ide<br />
G496/5 ʿAşḳ ile ser-mest olan bilmez dü ʿālemden ḫaber / Aña hergiz hergiz olmasa dünyā vü ʿuḳbā kāşkī<br />
G386/1 Herg Hergiz Herg iz ne ḳadr u cāh u ne sīm ü zer isterin / Bir serv boylu dil-ber-i sīmīn-ber isterin<br />
ḥerīf ḥerīf [1] [1] adam, herifçioğlu<br />
G336/2 Ḥadīs̱-i tār-ı zülfüñden faḳīhe bir süʾāl itdüm / Cevāba ḳādir olmadı ḥerīfi ḥerīfi endbend itdüm<br />
herkes herkes [3] [3]<br />
[3]<br />
574
G286/5 Ẕikr-i ḥüsn ü vaṣf-ı ruḫsāruñla herkes herkes āşinā / Yāda gelmez ruḫlaruñ devrinde ammā nām-ı gül<br />
G391/5 Bu bezm-i dil-güşāya maḥrem olmaz Bāḳıyā herkes herkes / Di gelsün ehl-i diller gelmesün bīgāneler dönsün<br />
G427/4 Āyīne gibi herkese herkese yüz virmesün ol māh / Bir baġrı yanuḳ ʿāşıḳuñ uġrar nefesine<br />
1. rüzgar<br />
hev hevā hev ā [37] ‘bād-ı hevā’, ‘evc-i hevā’ md.<br />
K18/18 Berg-i ezhārı hev hevā hev ā şöyle çıḳardı felege / Pür-kevākib görinür günbed-i çarḫ-ı devvār<br />
2. he<strong>ve</strong>s ‖ ihtiras<br />
M1/VI/4 Deşt-i fenāda mürġ-i hev hevā hev ā ṭurmayup ḳonar / Tīġuñ Ḫudā yolında sebīl itdi ḳanları<br />
M6/VII/3 Seng-i fenāya çaldı hev hevā hev ā ṣabr zevraḳın<br />
G545/2 Nʾeyler seni bildüñ mi hev hevā hev hevā<br />
ā ʿāḳıbet-i kār / Gör bād-ı <strong>ve</strong>zān üzre giden berg-i ḫazānı<br />
3. makam, nağme<br />
G57/6 Āheng-i āhı ṭurma hemān eyle ey göñül / Sāz u nevā-yı ʿaşḳa münāsib hev hevā hev ā budur<br />
4. hava<br />
G318/4 Müşgīn-nesīm oldı hev hevā hev ā ʿanber-şemīm oldı ṣabā / Gül-zāra gelse ġālibā urmaz Ḫutenden nāfe dem<br />
G426/8 Ḳatı el virdi hev hevā hev ā ġāyet açılduḳ ġāyet / İşümüz ḳaldı kemāl-i kerem-i Settāre<br />
G56/5 Cāna rāḥatdur ser-i kūyuñda āh itdükleri / Ol hev hevālar hev ālar Bāḳī-i bīmāre ġāyet ḫoş gelür<br />
G124/8 Çarḫ yüz döndürmedin gül-şende ʿīş it Bāḳıyā / Sebzeler zībā hev hevālar hev ālar iʿtidāl üstindedür<br />
G47/6 Āhum yili çıḳardı sipihri hev hevālara hev ālara / Mānend-i gird-bād ki ʿummāne ṣarmaşur<br />
G342/3 Ḫaber-i būy-ı zülfüñ alınca / Ne hev hevālarda hev ālarda yeldi bād-ı nesīm<br />
G296/2 Naḳşlar baġladı nev-rūz hev hevās hev hevās<br />
āsında ās ında çemen / Eylesün ḫūb edālarla terennüm bülbül<br />
G412/3 Ne mümkin mürġ-i dil vaṣluñ hev hevās hev hevās<br />
āsından ās ından güẕār itmek / Ṭutar ṣayyād-ı ġamzeñ şāh-bāz-ı cān-şikār elde<br />
5. gökyüzü<br />
G459/2 Hümā-yı evc-i istiġnādur ol māh / Anuñʾçün böyle māʾildür hev hevāya hev āya<br />
6. aşk, sevda<br />
G87/2 Ten ḫāk-i rehde dīde zülāl-i viṣālde / Cān āteş-i firāḳda ḫāṭır hev hevādadur hev hevādadur<br />
ādadur<br />
G196/2 Hev Hevādan Hev ādan menʿ ider pendüñi muḥkem ṣanma ey zāhid / Ḳırar zencīr-i pūlādı dil-i dīvāne ḳatlanmaz<br />
G2/2 Hev Hevāñ Hev āñ içre ezel bir ṣadme urdı ṣarṣar-ı āhum / Döner dolāb-ı çarḫ ol dem bu demdür āsiyāb-āsā<br />
G429/4 Cism-i ḥaḳīr ḫāk-i meẕelletde pāy-māl / Ḫāṭır hev hevā-yı hev yı dil-ber-i ʿālī-cenābda<br />
7. arzu, he<strong>ve</strong>s<br />
G503/1 ʿAşḳuñ hev hevās hev hevās<br />
āsı<br />
ı esdi nesīm-i seḥer gibi / Eşküm dökildi pāyüñe gül-berg-i ter gibi<br />
G435/5 Terk iderdi mey ü maḥbūb hev hevās hev hevās<br />
āsın ās ın Bāḳī / Cānda ṣabr u dil-i āvārede ārām olsa<br />
G126/2 Ne hümā ḳaydı ser-i zülfi hev hevās hev hevās<br />
āsında ās ında baña / Göñül o mertebelerden yüce pervāz eyler<br />
G161/2 Kimse pervāz uramaz ʿaşḳı hev hevās hev hevās<br />
āsında ās ında anuñ / Gördügüñ şūḫ-ı cihān Rūm ili şeh-bāzı geçer<br />
G284/4 Maḳṣūdı bu kim lāle-ṣıfat göstere pervāz / Ruḫsārı hev hevās hev<br />
ās āsında ās ında açar bāl ḳaranfül<br />
G19/2 Dūd-ı āhum ruḫuñ hev hevās hev hevās<br />
āsıyıla ās ıyıla / Ebr olur yaġdurur cihāna gül-āb<br />
G510/2 Eglendi biraz ḳaddi hev hevāsiyle hev āsiyle çemende / Dil mürġi ḳonup serv-i ḫırāmāne ṣalındı<br />
K27/12 Zülālinden ʿibāretdür nesīminden kināyetdür / Ṣafā-yı çeşme-i Kevs̱er hev hevā-yı hev yı Cennetüʾl-meʾvā<br />
M1/I/1 Ey pāy-bend-i dām-geh-i ḳayd-ı nām u neng / Tā key hev hevā-yı hev yı meşġale-i dehr-i bī-direng<br />
G3/2 Ḫākümi ide sifāl-i sünbül ü reyḥān felek / Gitmeye başdan hev ev evā-yı ev yı būy-ı zülf-i dil-rübā<br />
G415/5 Ḳılmaz ey Bāḳī hev hevā-yı hev yı yı bāġ u meyl-i būstān / Gül-şen-i firdevs olan ḫāṭır ḫayāl-i yār ile<br />
G419/1 Nevā-yı dil hev hevā-yı hev yı vaṣl-ı yār-i dil-sitān üzre / Ṣadā-yı ṣavt-ı bülbül naḳş-ı bāġ u būstān üzre<br />
575
G27/2 Hev Hevā-yı Hev yı zülfi ḳılmışdur seni ey ebr āvāre / Gözüñ yaşı budur seyl-i firāvān olmaġa bāʿis̱<br />
G27/5 Meger başuñ ser-i kūyında ṭop olmaḳ hev hevās hev hevās<br />
āsıdur ās ıdur / Dem-ā-dem Bāḳıyā ḳoluñda çevgān olmaġa bāʿis̱<br />
G169/3 Hev Hevā-yı Hev yı kāküli bir yaña bir yaña zülfi / Başumda derd ü belānuñ nihāyeti yoḳdur<br />
G347/3 Senüñ kāruñ hevāyılıḳdur ancaḳ ey kebūter sen / Hev Hevā-yı Hev yı ʿaşḳ-ı dil-ber neydügin bilmezsin oynarsın<br />
G459/1 Dilā meyl itme vaṣl-ı dil-rübāya / Hev Hevā-yı Hev yı salṭanat düşmez gedāya<br />
G302/3 Uymadı bir gün hev hevā-yı hev yı bülbül-i şūrīdeye / Meyl ider dāʾim nesīm-i ṣubḥ ile pervāze gül<br />
G317/3 Her tezervüñ nice bir ṣaydı hev hevās hev hevās<br />
āsında ās ında yilüp / Dāʾimā ḥırṣ u ṭamaʿ çeşmini bāz eyleyelüm<br />
hev hevā hev ā ehli [1] âşıklar ‖ rindler<br />
G66/4 Ābı ḫoş ḫāki hev hevā hev ā ehline ehline ġāyet dil-keş / ʿĀlemüñ kūy-ı ḫarābāt bir aʿlā yiridür<br />
hev hevā hev ā vü he<strong>ve</strong>s [1]<br />
sevda hâli ‖ şeh<strong>ve</strong>t duyguları<br />
G210/5 ʿAşḳ yolında baş gide Bāḳī / Başdan gitmeye hev hevā hev ā vü he<strong>ve</strong>s<br />
hev hevā-yı hev yı ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
ḳ [5] [5] aşk he<strong>ve</strong>si; bkz. ‘ʿaşḳ hevāsı’ md.<br />
G152/6 Dil zevraḳını lücce-i ġamdan hev hevā-yı hev yı ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
/ Elbette bir kenāra atar rūzgārdur<br />
G209/5 Bāḳī hev hevā-yı hev ı ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
ne müşkil belā imiş / Benden naṣīḥat ister iseñ eyleme he<strong>ve</strong>s<br />
G369/5 Kesb-i hev hevā-yı hev yı yı ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
ide gör Bāḳıyā hemān / Dil ḫānesine revzen-i dīdeñ ḳapanmadın<br />
G320/4 Hev Hevā-yı Hev yı ʿa ʿaşḳuñ ʿa<br />
ḳuñ içre ben ḳaçurdum Ḳāfa sīmurġı / Cenāḥ-ı himmeti ol dem ki mānend-i ʿuḳāb açdum<br />
G347/3 Senüñ kāruñ hevāyılıḳdur ancaḳ ey kebūter sen / Hev Hevā-yı Hev yı yı ʿa ʿaşḳ-ı ʿa<br />
dil-ber neydügin bilmezsin oynarsın<br />
hev hevā-yı hev yı bbārān<br />
b<br />
ārān [1] [1] yağmurlu hava<br />
K2/32 Ḫalḳ rāḥatda seḥāb-ı keremüñ feyżinden / Belī uyḫu getürür ṭabʿa hev hevā-yı hev yı bbārān<br />
b<br />
ārān<br />
hev hevā-yı hev yı mu muʿtedil mu<br />
ʿtedil [1] [1] ılık hava<br />
G312/4 Revāc-ı revnaḳ-ı ḥüsnüñ nesīm-i āhumuñdur hep / Ṣafā-yı nev-bahārı sen hev hevā-yı hev yı mu muʿtedilden<br />
mu<br />
ʿtedilden bil<br />
hev hevā-dār hev ār ār [1] [1] [1] kafadar, dost<br />
G158/5 Bāḳī o boyı ser<strong>ve</strong> hev hevā-dār hev ār geçermiş / Allāh nice beñzer dil-i nā-şāde ṣanavber<br />
hev hevā-dār hev ār olmak olmak [1] [1] âşık/tutkun olmak<br />
G83/3 Āsīb-i rūzgārı gül-istān-ı dehrde / Sen serv-i gül-ʿiẕāra hev hevā-dār hev ār olan olan bilür<br />
hev hevāyī hev hevāyī<br />
āyī [1] şıpsevdi ‖ uçarı<br />
G370/1 Dil giriftār-ı belā dil-ber hev hevāyī hev āyī nʾeylesün / Dāme düşmez yirlere ḳonmaz hümāyı nʾeylesün<br />
he<strong>ve</strong>s he<strong>ve</strong>s [2]<br />
[2]<br />
1. boş bir hayal<br />
G179/1 Ḫayālüñ ʿāşıḳa eglence besdür / Viṣālüñ istemek zāʾid he<strong>ve</strong>sdür<br />
he<strong>ve</strong>sdür<br />
2. arzu, meyil<br />
G363/3 Zāʾil olmaz he<strong>ve</strong>s he<strong>ve</strong>s-i he<strong>ve</strong>s zülf-i siyāhuñ dilden / Ḥāṣıl olmayacaġın gerçi bu sevdā bilürin<br />
he<strong>ve</strong>s he<strong>ve</strong>s eylememek eylememek [2] [2] he<strong>ve</strong>slenmek<br />
G209/5 Bāḳī hevā-yı ʿaşḳ ne müşkil belā imiş / Benden naṣīḥat ister iseñ eyleme eyleme he<strong>ve</strong>s<br />
he<strong>ve</strong>s<br />
G366/5 Güzeller ṭıfl iken eyler eyler ḳuculmaġa he<strong>ve</strong>s şimdi / Ṣarılmaḳ resm ü āyīnin bilürler daḫı ḳundaḳdan<br />
he<strong>ve</strong>s he<strong>ve</strong>s ḳılmak ılmak [1] [1] he<strong>ve</strong>slenmek<br />
G100/5 Bār-ı belā-yı ʿaşḳa he<strong>ve</strong>s he<strong>ve</strong>s ḳılma ılma Bāḳıyā / Zīrā taḥammül itmeyesin iḥtimāldur<br />
he<strong>ve</strong>s he<strong>ve</strong>s-nāk he<strong>ve</strong>s āk [1] he<strong>ve</strong>sli<br />
G309/5 Varmaz erbāb-ı ṣafā meclisüñe ey vāʿiẓ / Aġlamış ṣūretüñe kimse he<strong>ve</strong>s he<strong>ve</strong>s-nāk he<strong>ve</strong>s āk degül<br />
hey! hey! [6] [6]<br />
[6]<br />
576
G181/3 Müdām içen münāfıḳdur dimiş minberde bir vāʿiẓ / Ne çāre hey hey müselmānlar münafıḳlıḳ zamānıdur<br />
G272/5 Baġrumı ḫūn eyledüñ şemşīr-i istiġnā ile / Nʾeyledüñ hey hey āfet-i devrān yine ḳan eyledüñ<br />
G449/4 İşitdük āḫiretde ḥūr u Kevs̱er var imiş ammā / Naẓīr olur mı hey hey ṣofī mey ü maḥbūba dünyāda<br />
G44/1 Nāz ile ʿāşıḳa ḳılmazsın dād / Hey Hey elā gözlüm elüñden feryād<br />
G145/2 Hey Hey gice ṭıfl-ı belā-engīz olur kim nicesin / Miḥnet-i ʿaşḳı cevān olmazdan ev<strong>ve</strong>l itdi pīr<br />
G497/3 Ne derd-i ʿaşḳı bilürsin ne miḥnet-i hecri / Hey Hey āfet-i dil ü cān ḳadr-i ḥüsni bil bārī<br />
hey hey benüm benüm ʿömrüm [1]<br />
G82/4 Beni daʿvā-yı ḳatlüñden murāduñ baş u cān ise / Yoluña hey hey benüm benüm benüm ʿömrüm senüñle kim nizāʿ eyler<br />
hey hey meded meded hey hey [1]<br />
[1]<br />
G514/5 Göñül virdük bu fānī mülke Bāḳī / ʿAceb ġafletde ḳalduḳ hey hey meded meded hey<br />
hey<br />
heybet heybet [1] [1] azametli/görkemli<br />
Kt5/1 Küh-sāra irse şuʿle-i şemşīr-i heybeti heybeti / Deryālara atardı özin ḫavfdan peleng<br />
hey heyʾet hey ʾet [4]<br />
1. şekil, suret, görünüş<br />
K25/1 Perde-i şām olıcaḳ mihre niḳāb-ı ruḫsār / Ẓāhir oldı gözüme hey heyʾet hey heyʾet<br />
ʾet-i ʾet i i ebrū-yı nigār<br />
K26/4 Görinür ṣaḥn-ı çemenden yine şāḫ-ı nergis / Āsmāndan nitekim hey heyʾet hey heyʾet<br />
ʾet-i ʾet i i ʿıḳd-ı Pervīn<br />
K19/23 Burc-ı devletdür eli eylese peydā ne ʿaceb / Hey Heyʾet Hey Heyʾet<br />
ʾet-i ʾet i i māh-ı nev ü ṣūret-i aḫter ḫātem<br />
2. resim<br />
G213/5 Peyker-i zerd ü nizārum var iken ʿāḳil midür / Hey Heyʾet Hey Heyʾet<br />
ʾet-i ʾet i Mecnūn yazan ṣūret-ger-i dīvāne naḳş<br />
hez hezār hez ār [13]<br />
1. pek çok, binlerce<br />
K1/38 Ḥüsnüñ güliyle bāġ-ı cihān gül-şen-i İrem / Her sū hez hezār hez ār bülbül ü ṣad gūne dāstān<br />
M1/VI/6 Alduñ hez hezār hez ār büt-gedeyi mescid eyledüñ / Nāḳūs yirlerinde oḳutduñ eẕānları<br />
G305/7 Bāḳī birinde görmedi ḫaddüñ leṭāfetin / Gül-zār-ı dehre gerçi gelüpdür hez hezār hez<br />
ār ār gül<br />
G311/8 Ḫurşīd-i āsmān-ı saʿādet Selīm Ḫān / Kim feyż-i cāmı kāne baġışlar hez hezār hez hezār<br />
ār laʿl<br />
G532/1 Allar geymiş ḫırām eyler nihāl-i gül gibi / Günde ʿuşşāḳuñ hez hezār hez hezār<br />
ārın ār ın zār ider bülbül gibi<br />
G396/1 Fenāya virdi bülbül zār ile gül-zārı ṭuymazsın / İşitmezsin hez hezāruñ hez āruñ zārın ey gül zārı ṭuymazsın<br />
2. bülbül<br />
K18/10 Çemen eṭfālinüñ uyḫuların uçurdı yine / Ṣubḥ-dem ġulġule-i fāḫte gül-bāng-ı hez hezār hez<br />
ār<br />
K18/49 Bāġ-ı medḥüñde olur cümleye ġālib tenhā / Baḥs̱ içün gelse eger bülbül-i ḫoş-naġme hez hezār hez<br />
ār<br />
M1/IV/2 Ṭutsun cihānı nāle-i mürġān ṣubḥ-dem / Güller yolınsun āh u fiġān eylesün hez hezār hez<br />
ār<br />
G233/4 Gül-şen-i kūyuña varmaġa göñül yüz gereke / Gül-i ruḫsāruña āşüfte hez hezār hez<br />
ār olmayıcaḳ<br />
G416/5 Biñ mübtelāyı ʿaşḳuñ ider her birini zār / Gül gibi kim muʿāmele eyler hez hezār hez ār ile<br />
G210/4 Oda yandı hez hezāruñ hez āruñ āhından / Ṣanma zeyn oldı güller ile ḳafes<br />
M6/V/1 Olsun hez hezār hez hezār<br />
ār-ı ār zār u dil-efgār çākerüñ<br />
hez hezār hez ār bār [2] pek çok kere, binlerce defa<br />
K9/1 Minnet Cenāb-ı Ḥaḳḳa dem-ā-dem hez hezār hez ār bār / Faṣl-ı şitāda bāġ-ı cihān buldı nev-bahār<br />
K21/30 Hez Hezār Hez ār bār belā pūtesinde ḳāl oldum / Henūz āteş-i miḥnetde yoḳ ḫalāṣa mecāl<br />
hez hezār hez ār aaḥsent!<br />
a<br />
ḥsent! [3] [3] binlerce aferin!<br />
K27/1 Teʿālaʾllāh zehī ṭāḳ-ı bülend-i āsmān-āsā / Hez Hezār Hez ār aaḥsent<br />
a<br />
ḥsent ey burc-ı felek-ḳadr u semā-sīmā<br />
577
G347/7 İşüñ altun ider kār-ı maḥabbet rūy-ı zerd ile / Hez Hezār Hez ār aaḥsent<br />
a<br />
ḥsent ey Bāḳī bu gün fennüñde zer-gersin<br />
G494/6 Felekden seyr idüp rezmüñ disün Behrām-ı ḫaṣm-efgen / Hez Hezār Hez ār aaḥsent<br />
a<br />
ḥsent ey rūz-ı <strong>ve</strong>ġānuñ merd-i meydānı<br />
hez hezār hez ār mertebe [1] [1] bin kat daha<br />
G245/2 Hez Hezār Hez ār mertebe ʿaşḳuñda ġālibem Ḳaysa / Nihāyet ey ṣanem ol deñlü iştihārum yoḳ<br />
hez hezār hez hez ār sāl [1] bin yıl (‘yek-dem’ karşıtlığında)<br />
G469/1 Yoḳdur s̱ebāt çünki cihān-ı ḫarābda / Birdür hez hezār hez ār sāl ile yek-dem ḥisābda<br />
hez hezārān hez ārān [11] [11] binlerce, pek çok<br />
M4/IV/2 Devr içinde ṭurmasañ görseñ hez hezārān hez ārān nīk ü bed<br />
G134/2 Reşk-i zülāl-i ḫançeri ḫalḳuñ bilin büker / Şehr-i dile gelince hez hezārān hez<br />
ārān kemer geçer<br />
K3/29 S̱enāsında Bāḳī-ṣıfat ola ʿāciz / Hez Hezārān Hez ārān ola ʿandelīb-i suḫan-<strong>ve</strong>r<br />
K14/18 Ser-encām-ı ʿadū āḫır ne ḥāle irişür dirken / Hez Hezārān Hez ārān kelleler ṭop itdi nā-geh çarḫ çevgānı<br />
K27/18 Hez Hezārān Hez ārān mürdeye bir demde luṭfuñ tāze cān virdi / Mesīḥā resm ü āyīnin muḥaṣṣal eyledüñ iḥyā<br />
G199/5 Zebān-ı ṭāʿn-ı aʿdādan perīşān olma ey Bāḳī / Hez Hezārān Hez ārān tīşe-i āzār ururlar kāne incinmez<br />
G361/4 Anuñ’çün ġonca-i gül rāzın açmaz saña ey bülbül / Hez Hezārān Hez Hezārān<br />
ārān hem-zebānuñ var çıḳar yārāne söylersin<br />
G402/5 Ḫayāli her dem ey Bāḳī gezer nice ser ü sīne / Hez Hezārān Hez ārān kūh u deşti geşt ider bir demde bir āhū<br />
G456/6 Ḳıl ey Bāḳī seḥer bülbülleriyle / Hez Hezārān Hez ārān ḥamd-i pāk ol Lā-yezāle<br />
G484/3 Hez Hezārān Hez ārān ʿöẕr-i leng eyler ḳaçar meydāna gelmezdi / Eger Tātār-ı ġamzeñ daʿ<strong>ve</strong>t itse cenge Tīmūrı<br />
G511/3 Hez Hezārān Hez ārān mülk ü māl ü cāhdan yig / Cihānda bir nefes ḳalbüñ ḥużūrı<br />
ḥıf ıf ıfẓ ıf ẓ u u ḥimāyet ḥimāyet eyle! eyle! eyle! [1] [1] muhafaza eyle! (dua sözü)<br />
M1/VIII/9 Āsīb-i dehr ü āfet-i devr-i zamāneden / Ḥıf ıf ıfẓ ıf ẓ u u ḥimāyet ḥimāyet eyle eyle eyle o ṣāḥib-saʿādeti<br />
ḥıf ıf ıfẓ ıf ẓ itmek itmek [1] [1] muhafaza etmek ‖ korumak<br />
G230/2 Cism-i laṭīfüñ oldı senüñ dürr-i şāh-vār / Ḥıf ıf ıfẓ ıf ẓ itmek itmek içün anı olupdur cihān ṣadef<br />
ḫıl ıl ılāf ıl āf itmek [1] [1] karşı çıkmak ‖ yalancı çıkmak<br />
G231/3 Kemerüm gibi miyānını kenār ide diyü / Ḳorḳaram vaʿde-i vaṣlına nigār ide ide ḫıl ıl ılāf ıl āf<br />
ḫınn ınn ınnā ā yakmak [1] kına yakmak<br />
G9/4 Ḳızarup ruḫları gül-gūne-i tāb-ı mülden / Şuʿle-i sāġar-ı mey destine ya yaḳm ya yaḳm<br />
ḳmış ḳm ış ḫınn ınn ınnā ınn<br />
ḫınn ınn ınnālamak ınn ālamak [1] kınalamak<br />
K2/23 Ġāzīler pāy-i semendin yine ḫınn ınn ınnālad<br />
āladılar ālad ılar / Ḫūn-ı aʿdāyı o dem kʾeylediler seyl-i revān<br />
ḫınn ınn ınnālar ınn ālar olmak [1] kınalamaya başlamak<br />
G487/7 Rez duḫterinüñ adı çekilse ʿaceb degül / Ḫınn ınn ınnālar ınn ālar old oldı old<br />
illere ḳarşu ayaġını<br />
ḫır ır ırām ır ām [3] salınış ‖ naz <strong>ve</strong> edalı yürüyüş<br />
G30/2 Saña cāy-ı ḫır ır ırām<br />
ām ey naḫl-i bālā gül-şen-i cāndur / Nesīm-i nev-bahārī gibi gel ṣaḥn-ı çemenden geç<br />
K14/26 Ne cünbiş ḳıldı kim āḫır dil-i düşmende yir itdi / Meger gösterdi ol nīze ḫır ır ırām<br />
ām-ı ām ı ḳadd-i ḫūbānı<br />
G221/4 Ārzū-yı cil<strong>ve</strong>-i naḫl-i revānuñdur senüñ / Bāġda seyr-i ḫır ır ırām<br />
ām-ı ām ı serv-i bālādan ġaraż<br />
ḫıram ıram eylemek eylemek [2]<br />
1. dolaşmak ‖ koşturmak (at için)<br />
K23/36 Hem-vāre tā ki edhem-i zerrīn-sitām-ı çarḫ / Naʿl-i zer ile eyleye eyleye bu ʿarṣada ḫır ır ırām<br />
ām<br />
2. salınmak<br />
G532/1 Allar geymiş ḫır ır ırām ām eyler nihāl-i gül gibi / Günde ʿuşşāḳuñ hezārın zār ider bülbül gibi<br />
ḫıram ıram itmek [3]<br />
578
1. salınmak ‖ boy göstermek<br />
G160/2 Meydān-ı ʿīd-gehde perī-çihreler gibi / Fāḫir libāslar ile ḫıram ıram itdi nev-bahār<br />
2. gezinmek, salınmak<br />
K23/5 Çarḫ-ı ʿacūze baġlanup altunlu çenberin / Bir nev-ʿarūs gibi ider ider nāz ile ḫır ır ırām ır ām<br />
3. yürümek ‖ akmak<br />
G229/7 Vaṣf-ı ḳaddüñle ḫır ır ırām ır ām itse itse ʿalem gibi ḳalem / Leşger-i saṭrı çeker defter ü dīvān ṣaf ṣaf<br />
ḫır ır ırāmān ır āmān [4] salınma, nazlı yürüyüş; bkz. ‘serv-i ḫırāmān’, ‘naḫl-i ḫırāmān’ md.<br />
K3/20 Nesīm-i revān-baḫş-ı ṣubḥ-ı ṣafādan / Suḫan gül-şeninde ḫır ır ırāmān ır āmān ṣanavber<br />
Kt10/2 Görme misin itlerüñ ġavġāsını bāzārda / İltifāt itmez güẕār eyler ḫır ır ırāmān ır āmān şīr-i ner<br />
G510/7 Bāḳī görelüm nʾola gerek dest-i ḳażādan / Şeh-bāz-ı dil ol kebk-i ḫır ır ırāmāne ır āmāne ṣalındı<br />
G249/4 Bir belādur ṣalındı ʿuşşāḳa / Dostum ḳāmet-i ḫıram ıram ıramānuñ ıram ānuñ<br />
ḫır ır ırāmān ır āmān eylemek [1] yürümek ‖ gezmek, dolaşmak<br />
G494/3 Yüri Rūm illerin seyr it ḫır ır ırāmān ır āmān eyle yanuñca / ʿĀlem gibi sehī-ḳāmet nigār-ı pāk-dāmānı<br />
ḫır ır ırāmān ır āmān olmak [2]<br />
1. yürümek<br />
M3/II/5 Düşmene ṣalınsa tīġ-i ḫūn-feşānı yaraşur / Yiridür olsa olsa ḫır ır ırāmān ır āmān ol livā-yı salṭanat<br />
2. salınmak<br />
G138/4 Dil-ber beşikden ögrenür oldı ṣalınmaġı / Her ṭıfl-ı nā-resīde ḫır ır ırāmān ır āmān olup gezer<br />
ḫır ır ırāmānī ır āmānī ḫır ır ırāmānī ır āmānī [1] salına salına<br />
G494/4 Nihāl-i serv-i bāġ-āsā nesīm-i fetḥ ü nuṣretden / Ṣalınsun nāz ile nīzeñ ḫır ır ırāmānī ır āmānī ḫır ır ırāmānī<br />
āmānī<br />
ḫır ır ırāş ır ş [2] tırmık izi<br />
Mtl 7 Teninde şerḥaları ʿāşıḳ-ı dil-efgāruñ / Hı Hırāş-ı Hı pençesidür şīr-i ʿaşḳ-ı ḫūn-ḫ˅āruñ<br />
G202/4 Dilde ḫır ır ırāş-ı ır ḫār-ı ġam dīdede eşk dem-be-dem / ʿArż olınur cenābuña gizlümüz āşikāremüz<br />
ḫır ır ırīdār īdār olma olmaḳ olma<br />
ḳ [2] [2] müşteri olmak<br />
K6/2 Vaṣl-ı yāra cān ile oldur ḫır ır ırīdār ır īdār oldu olduġum oldu<br />
ġum / Gelse biñ naḳd-i revāne bir demi erzān gelür<br />
G165/2 Metāʿ-ı vaṣluña cāndan ḫır ır ırīdār ır īdār olma olmaḳ olma<br />
ister dil / Hemān ey ḫ˅āce ancaḳ şübhe hicrānuñda ḳalmışdur<br />
1. hırka<br />
ḫır ır ırḳa ır ḳa [2]<br />
K10/10 Ḫayli demdür ḫır ır ırḳa<br />
ḳa rehn-i ḫāne-i ḫammārdur / Ḫavfum oldur ki ola dīvān ile defter bile<br />
2. derviş hırkası; bkz. DERVİŞ ÇEYİZİ, s. 220-225.<br />
G400/2 Destār-ı ḫ˅āce ḫır ır ırḳa<br />
ḳa-i ḳa ṣofī ridā-yı şeyḫ / Devr-i lebüñde mey-gedelerde yatur girev<br />
ḫır ır ırḳa<br />
ḳa-i ḳa i Hind Hindū Hind<br />
ū ū [1] [1] Hintlilerin hırkası (hırkanın yamalı, bölük pörçük olması bağlamında)<br />
Mtl 5 Tāze tāze dāġlarla ḳanlu ḳanlu şerḥalar / Ḫır ır ırḳa<br />
ḳa-i ḳa i Hind Hindūya Hind<br />
ūya ūya döndürdi ten-i ṣad-çākimüz<br />
ḫır ır ırḳaya ır ḳaya girmek girmek [1] [1] hırkaya bürünmek ‖ derviş olmak; bkz. TASAVVUFTAN DİLİMİZE, s. 149.<br />
G371/2 Eşcār-ı bāġ ḫır ır ırḳa<br />
ḳa-i ḳa tecrīde girdiler girdiler girdiler / Bād-ı ḫazān çemende el aldı çenārdan<br />
ḫırmen ırmen [6]<br />
1. harman ‖ ‘āteş urmak’<br />
K8/12 Zamāne āteş urdı ḫırmen ırmen ırmen-i ırmen aʿdā-yı bed-kīşe / Düşelden şuʿle-i şemşīri Aẕerbāycān üzre<br />
G187/4 Sevād-ı çeşm-i ḥavrāya degişmez ādem ey ṣofī / Ṣaçılmış ḫırmen ırmen ırmen-i ırmen ḥüsninde yāruñ dāneler vardur<br />
579
G237/4 Dāne-i gendüm taḥammül ḳılduġum eksem nʾola / Ḫırmen ırmen ırmen-i ırmen ʿālemde ṣaymaz kūh-ı Ḳāfı kāh şevḳ<br />
G41/5 Dāne-i ḫāl-i siyah ey Bāḳī / Ḫirmen Ḫirmen-i Ḫirmen ʿömrümi itdi ber-bād<br />
G68/3 Ḫirmen Ḫirmen-i Ḫirmen cān u dile āteş urup giñ yirden / Şerer-i āh ile ālūde duḫānum gözedür<br />
2. harman ‖ hâle, ay ağılı; bu anlam için bkz. BURHÂN, s. 361. (‘hirmen’ md.)<br />
G9/3 Āteş urmış yüzi gül ḫırmenine ırmenine ol māhuñ / Devr-i sāġarda ruḫı ʿaksini ḳılmış peydā<br />
ḫırmen ırmen ırmen-i ırmen i gül [1] gül harmanı; bkz. ‘gül ḫırmeni’ md.<br />
G466/5 Erġavānlar ṭutışup ḫırmen ırmen ırmen-i ırmen i gül yanmaġ içün / Gül-sitān milkine āteş ḳodı yir yir lāle<br />
ḫırmen ırmen ırmen-sūz ırmen ūz [1] [1] harman yakıcı<br />
G335/4 Şirār-ı nār-ı ḫırmen ırmen ırmen-sūz ırmen ūz ūz-ı ūz ı ġamdan sīne yanmışdur / Nişān-ı āteş-i endūh-ı ʿaşḳ-ı yārdur dāġum<br />
ḥır ır ırṣ ır ṣ u ṭamaʿ [1] hırs <strong>ve</strong> açgözlülük<br />
G317/3 Her tezervüñ nice bir ṣaydı hevāsında yilüp / Dāʾimā ḥır ır ırṣ ır ṣ u ṭamaʿ çeşmini bāz eyleyelüm<br />
1. can sığınağı<br />
ḥırz ırz ırz-ı ırz ı ccān<br />
c<br />
ān [2]<br />
[2]<br />
K14/35 Ḫudā<strong>ve</strong>ndā Ḫudā ol zāt-ı pāke ḥırz ırz ırz-ı ırz ı ccān<br />
c<br />
ān ān olsun / Duʿā-yı müstecāb-ı ṭāʾifān-ı ʿarş-ı Raḥmānī<br />
2. can muskası<br />
G89/4 Degül dāġ-ı siyehler nüsḫalardur ḥırz ırz ırz-ı ırz ı ı ccān<br />
c<br />
ān içün / Nişān-ı ḍarb-ı tīġuñ sīnede bend-i ḥamāʾildür<br />
ḫıṣāl ṣāl [1] [1] huylar, hasletler<br />
G289/7 Bāḳī ḫıṣāl ṣāl ṣāl-i ṣāl merdüm-i nāḳıṣ-vücūdı ḳo / İnsān-ı kāmil olmaġa saʿy eyle ādem ol<br />
ḥıṣn ṣn ṣn-ı ṣn ı ḥaṣīn ḥaṣīn [1] [1] müstahkem kale (‘sedd-i sedīd’ paralelliğinde)<br />
K26/14 Defʿ-i Yeʾcūc-ı ġama işigidür sedd-i sedīd / Menʿ-i ceyş-i eleme der-gehidür ḥıṣn ṣn ṣn-ı ṣn ı ḥaṣīn<br />
ḥaṣīn<br />
ḫışm ışm [3] hışım, öfke<br />
G117/3 Raḫt u baḫtın zevraḳuñ ḫışm ışm ışm āteşine yaḳmaġa / Vardılar ġammāzlar şāh-ı cihāna çaḳdılar<br />
G518/5 Dil-i Bāḳīyi ser-i zülfüñ elinden cānā / Çeküben ḫışm ışm ile çeşm-i siyehüñ ala gibi<br />
K1/21 ʿAdluñ ḳatında cevr ü sitem dād-ı Keyḳubād / Ḫışmuñ ışmuñ yanında luṭf u kerem ḳahr-ı Ḳahramān<br />
ḫışm ışm u kkīn<br />
k<br />
īn [1] [1] öfke, gazap<br />
K9/16 Şīr-i jeyāna pençe ṣalar gāh-ı ḫışm ışm u kkīn<br />
k<br />
īn īn / Bebr-i yabāna ḳarşu varur vaḳt-i kār-zār<br />
ḫışm ışm ışm itmek [2] öfkelenmek<br />
G174/3 ʿĀşıḳ oldum bir sipāhī-zādeye / Ḫışm ışm idüp baña le<strong>ve</strong>ndin gösterür<br />
G422/3 Görmese yār ġażab-nāk olıcaḳ aġyārı / Ḫışm ışm ışm idüp ʿāşıḳın āzārlar itler yirine<br />
ḫışm ışm ışm-nāk ışm āk āk [1] öfkeli, hışımlı<br />
G539/2 Ḳanlu baġlar gibi dil-ber baġlamış ḫūnī gözin / Ġarḳ-ı ḫūn āḫir o çeşm-i ḫışm şm şm-nāk şm āk eyler beni<br />
ḫıṭāb ṭāb ṭāb-ı ṭāb ı müste müsteṭāb müste<br />
ṭāb [1] [1] [1] güzel sözler/şiirler<br />
G18/6 Dehri enfāsuñ muʿaṭṭar ḳıldı ey Bāḳī yine / Ṭīb-i ḫāṭır virdi beñzer ol ḫıṭāb ṭāb ṭāb-ı ṭāb ı müste müsteṭāb müste<br />
ṭāb ṭāb<br />
ḫıt ıt ıtām ıt ām olmak olmak olmak [1] [1] son bulmak<br />
K23/34 Ḫatm oldı söz duʿā-yı cemīlüñ maḥallidür / Kʾola ʾola raḥīk-i cām-ı s̱enā ʿanberīn ḫıt ıt ıtām ıt ām<br />
ḫıṭṭa ṭṭa [1] diyar, ülke<br />
K6/11 Şehr-i dārüʾl-mülk-i ʿadlin seyr iden ʿāriflere / Ḫıṭṭa ṭṭa ṭṭa-i ṭṭa maʿmūre-i ʿālem dih-i vīrān gelür<br />
ḫıṭṭa ṭṭa ṭṭa-i ṭṭa i Īrān Īrān [1] [1] İran memleketi<br />
K2/30 Menzil-i zendeḳa vü mecmaʿ-ı ilḥād olalı / Ṣarṣar-ı ḳahruñ ile ḫıṭṭa ṭṭa ṭṭa-i ṭṭa i Īrān Īrān vīrān<br />
580
ḫıṭṭa ṭṭa ṭṭa-i ṭṭa i RRūm<br />
R<br />
ūm [1] [1] Rum ülkesi ‖ Anadolu<br />
G292/5 Ḫıṭṭa ṭṭa ṭṭa-i ṭṭa i RRūmdadur<br />
R<br />
ūmdadur ʿırḳ-ı nihāl-i iḳbāl / Özleme ḫāk-i Ḫorāsān u ʿIrāḳı berü gel<br />
ḫıy ıy ıyām ıy ām [2] [2] çadırlar<br />
K20/45 El aç duʿā-yı ḳıyām-ı ḫıy ıy ıyām ıyām<br />
ām-ı ām ı devletine / Yiter uzandı bu deñlü ṭınāb-ı ḳāl u meḳāl<br />
G530/10 Niẓām-ı devletüñ dāʾim ḫıy ıy ıyām<br />
ām-ı ām ı rifʿatüñ ḳāʾim / Cihāna sāye ṣalduḳça bu ʿālī çetr-i zer-dūzī<br />
ḫız ız ızāne ız āne [1] hazineler<br />
G382/7 Bāḳī yolında döke ṣaça ḫarç idüp gözüm / Āḫır düketdi naḳd-i sirişküm ḫız ız ızānesin ız ānesin<br />
Ḫıżr żr żr-<strong>ve</strong>ş żr <strong>ve</strong>ş yetişmek [1] Hızır gibi yetişmek; bkz. ‘çeşme-i Ḫıżr’ md.<br />
G217/3 Teşne-diller vādī-i hicrānda sensüz yandılar / Ḫıżr żr żr-<strong>ve</strong>ş żr <strong>ve</strong>ş ey laʿl-i nābı āb-ı ḥayvānum yetiş<br />
yetiş<br />
Ḥıżr żr ʿaleyhiʾs ʿaleyhiʾs-sel<br />
ʿaleyhiʾs sel selām sel ām [1] [1] Hızır Aleyhisselam (darda kalınınca yardım etmesi yönüyle)<br />
Kt4/2 Öñüñce peyk-i hidāyet delīl ü reh-ber ola / Yanuñca Ḥıżr żr ʿaleyhiʾs ʿaleyhiʾs-sel<br />
ʿaleyhiʾs sel selām sel ām yoldaşuñ<br />
ḥicāb ḥicāb ḥicāb [6]<br />
[6]<br />
1. utanç, utanma<br />
M1/V/4 Gāhī ḥicāb-ı ebre girür ḫusrevā felek / Yād eyledükçe luṭfuñı terler ḥicābdan<br />
ḥicābdan<br />
2. perde, örtü<br />
M1/V/4 Gāhī ḥicāb ḥicāb-ı ḥicāb ı ı ebre girür ḫusrevā felek / Yād eyledükçe luṭfuñı terler ḥicābdan<br />
G80/3 Ḫaṭṭ-ı ruḫuñ ki daḫı ḥicāb ḥicāb-ı ḥicāb ı ı ḫafādadur / ʿAşḳ ehlinüñ efendi görinmez belāsıdur<br />
G214/7 Biñ ḥicāb ḥicāb-ı ḥicāb ı kibriyā ardında göstermez yüzin / Kendüyi gözlerden ol sulṭān-ı ḫūbān gizlemiş<br />
G265/2 Ḫadeng-i āhumuñ eflāke seyr ider güẕerin / Ḥicāb Ḥicābı Ḥicāb şöyle çeker yirlere geçer nā<strong>ve</strong>k<br />
G280/5 Dilden giderdi ḫaṭṭı ġamın ʿaşḳ-ı ḥüsn-i yār / Defʿ itdi nār u nūr ḥicāb ḥicābını ḥicāb ını ẓulmetüñ<br />
ḥicāb ḥicāb eylemek eylemek [1] [1] [1] perdelemek, engel koymak<br />
G167/2 Ne ser-keş servdür ḳaddüñ benüm ey naḫl-i būstānum / Cemālüñ nūrına zülf-i şeb-āsāsın ḥicāb ḥicāb eyler<br />
eyler<br />
ḥicāb ḥicābı ḥicāb ı ġālib ġālib [1] [1] utangaç<br />
G337/4 Gül ü şaḳāyıḳuñ ol reng-i rūların gördüm / Ḥicāb Ḥicābı Ḥicāb ı ġālib ġālib iki dil-sitāna beñzetdüm<br />
1. Hicaz<br />
Ḥicāz Ḥicāz [7]<br />
[7]<br />
K1/29 Ruḫsāruñ üzre ṭurralar olmış girih girih / Gūyā Ḥicāza Ḥicāza baġladılar Şāmiyān miyān<br />
G453/2 Maḳāmın āsitān-ı yār idenler / Ḳoyup gitmez Ṣıfāḥān u Ḥicāza Ḥicāza<br />
G474/2 Berr-i Ḥicāza Ḥicāza Ḥicāza şemme-i zülfüñ yitürse bād / Ḥuccāc ḳala bādiyede Şāma çıḳmaya<br />
G41/3 Dil ceres gibi Ḥicāz Ḥicāz-ı Ḥicāz kūyuñ / Yād idüp ṭurmadın eyler feryād<br />
G179/5 Ser-i kūyuñdaki efġān-ı Bāḳī / Ḥicāzuñ Ḥicāzuñ ḳāfilesinde ceresdür<br />
2. Hicaz makamı; bkz. ÖZTUNA, s. 148-153.<br />
G317/6 Ḥarem-i vaṣla reh-i rāst maḥabbet yolıdur / Rāh-ı ʿuşşāḳdan āheng-i ḥicāz eyleyelüm<br />
G446/2 ʿUşşāḳ-vār şevḳ ile ḥuccāc raḳṣ ider / Āheng-i āh u nālelerümden Ḥicāzda<br />
hicr hicrān hicr ān [26] ayrılık ‖ ayrılık acısı<br />
K2/8 Nice dem derd ile dem-beste ḳalup ġonca-ṣıfat / Baġrumuz delmiş idi miḥnet-i ḫār-ı hicr hicrān hicr ān<br />
M7/II/3 Ciger pür-zaḫm-ı hicr hicrān hicr ān şerḥa şerḥa cism-i ġam-per<strong>ve</strong>rd<br />
G87/3 Ḳuçmaḳ naṣīb olur mı miyānuñ kemer gibi / Cānā niteki ḫançer-i hicr hicrān hicr<br />
ān aradadur<br />
G142/4 Pūte-i hicr hicrān hicr ān içinde sīm-tenler ʿaşḳına / Gerçi yanur yaḳılur ʿāşıḳ <strong>ve</strong>lī altun olur<br />
G219/4 Bulup saḳḳā-yı hicr hicrān hicr ān teşne-dil ṣaḥrāda Mecnūnı / Ecel peymānesin ṣunmış ḥayāt ābına ḳandurmış<br />
581
G272/6 Bāḳīyi gül gibi ḫandān itdüñ ev<strong>ve</strong>l luṭf ile / Ṣoñra döndüñ mübtelā-yı ḫār-ı hicr hicrān hicr<br />
ān eyledüñ<br />
G411/1 Nice demdür ṣabr ider ol tīġ-i bürrān zaḫmına / Şimdi ḳatlanmaz göñül şemşīr-i hicr hicrān hicr hicrān<br />
ān zaḫmına<br />
G466/6 Dāġ-ı hicr hicrān hicr ān elemin ḳılmaġa dilden bīrūn / Ṣaḥn-ı gül-şende ṭutar gül gibi sāġar lāle<br />
G507/2 Aġlamaḳdan ġam-ı hicr hicrān hicr hicrān<br />
ān ile bī-hūş oldum / ʿAḳlumı ḳanlu yaşum aldı mey-i nāb gibi<br />
K19/12 Nusḫa yazdursa ʿaceb olmaya bādām üzre / Teb-i hicr hicrāna hicr āna ʿilāc eylemek ister ḫātem<br />
G146/2 Fürḳat-i yār ḳatı zār u zebūn itdi beni / Döymeyem miḥnet-i hicr hicrāna hicr āna ölem gibi gelür<br />
M9/III/4 Ġam-ı hicr hicrānda hicr ānda ḥālet var dimişler ehl-i derd ammā<br />
G63/3 Ġam-ı hicr hicrānda hicr ānda ḥālet var dimişler ehl-i derd ammā / Mülāyim dil-ber-i şūḫuñ dem-i vaṣlında ʿālem var<br />
G217/3 Teşne-diller vādī-i hicr hicrānda hicr ānda sensüz yandılar / Ḫıżr-<strong>ve</strong>ş ey laʿl-i nābı āb-ı ḥayvānum yetiş<br />
G297/7 Pister-i hicr hicrānda hicr ānda dāʾim zār u bīmār olmada / Ölmege cānlar virürler mübtelālar bilmiş ol<br />
G476/4 ʿĀlem-i vuṣlatdadur her dem raḳīb / Āh kim ʿāşıḳlaruñ hicr hicrānda hicr<br />
ānda<br />
G196/4 Göñül çeng-i maḥabbetde yine ṣabr itse mümkindür / Reg-i cān līk zaḫm-i nāḫun-ı hi hicr hi<br />
cr crāne cr āne ḳatlanmaz<br />
G330/1 Ḫaste-i derd-i ʿaşḳ-ı cānānem / Mübtelā-yı belā-yı hicr hicrānem hicr ānem<br />
G330/3 Nʾola ṣabrum yaḳası çāk olsa / Mest ü medhūş-ı cām-ı hicr hicrānem hicr ānem<br />
G225/4 Ṭop-ı āhumla ider ḫayl-i sirişküm ʿāḳıbet / Ḳalʿa-i hicr hicrān hicr hicrān<br />
ānı ān ḳalʿ u leşger-i endūhı ḳamʿ<br />
G351/1 Nice bir mübtelā-yı ʿaşḳa hicr hicrān hicr hicrān<br />
ānı ān belā olsun / İlāhī kendü gibi bī-<strong>ve</strong>fāya mübtelā olsun<br />
G420/2 Ol gün ṭoġar mı başa ki ṣubḥ-ı viṣāl irüp / Ḥüsnüñ żiyāsı ẓulmet-i hicr hicrān hicr<br />
ān ānı ān dūr ide<br />
G173/2 Belā ʿāşıḳlara rūz-ı ezelde ḳısmet olduḳda / Ṭabībüm derd-i hicr hicrānuñ hicr<br />
ānuñ dil-i bīmāre düşmişdür<br />
G359/3 İl bezm-i <strong>ve</strong>fāñ içre ṣafālarda <strong>ve</strong>lī ben / Ḳanlar yudarın sāḳī-i hicr hicrānuñ hicr ānuñ elinden<br />
G46/4 ʿĀşıḳuñ ḳaʿr-ı yem-i ġuṣṣa-i hicr hicrānuñda<br />
hicr ānuñda / Ṣadef-i dīde-i ġam-dīdesi pür-lüʾlūdur<br />
G165/2 Metāʿ-ı vaṣluña cāndan ḫırīdār olmaḳ ister dil / Hemān ey ḫ˅āce ancaḳ şübhe hicr hicrānuñda<br />
hicr<br />
ānuñda ānuñda ḳalmışdur<br />
hīç īç [12] katiyen, asla<br />
G44/6 Şiʿr-i Bāḳīye naẓīr olmaz hīç īç / Fenn-i ʿaşḳ içre olupdur üstād<br />
G195/2 Ṣaḳın Mecnūnı ṣanmañ ehl-i ʿaşḳuñ iḫtiyārıdur / Güzel sevmekde zīrā kimseye hīç īç iḫtiyār olmaz<br />
G233/2 Ey ki deryā-yı ġam-ı ʿaşḳuña yoḳ hīç īç kenār / Būse luṭf eyle hele bārī kenār olmayıcaḳ<br />
G246/2 Pür oldı dīdemüz ḫāk-i rehüñle / Es̱er yilden <strong>ve</strong>līkin hīç īç es̱er yoḳ<br />
G480/1 İrmedi hīç īç pāye-i ḳaṣr-ı zümürrüd-fāmına / Naʿrelerle āhlar çıḳdı felekler bāmına<br />
G534/5 Dünyede öldügüme hīç īç ġam yimezdüm Bāḳıyā / Bir gice pehlūya çeksem ol melek-sīmācuġı<br />
G541/5 Kim ide vaṣf-ı cemālüñ senüñ āyīne-ṣıfat / Bāḳī-i ṭabʿ gibi olmaya hīç īç vaṣṣāfı<br />
Kt13/1 Emrīnüñ iñen ʿavreti hīç īç evde oturmaz / Ol bilüp ider ḫidmetini kendü eliyle<br />
Mtl 19 Nʾola mūdan es̱er olmasa hīç īç ol serv-ḳāmetde / Şeb olmaz hep ser-ā-ser rūz olur dirler ḳıyāmetde<br />
G328/11 Hīç īç teʾḫīre yir yoḳ ey Bāḳī / Niyyet-i ḫayrdur hemān idelüm<br />
G345/3 Hīç īç bilür mi mey yirine dem-be-dem ḳan yutduġum / İşidür mi ney yirine āh u efġānum benüm<br />
G425/3 ʿĀrıżuñ ṭurmaz öper zülf-i siyeh-rū göz göre / Hīç īç yüz virmezsin ammā ʿāşıḳ-ı miskīnüñe<br />
hīç īç īç kimse [3]<br />
G182/3 Cān evinden ḫānümānum aldı düzd-i ġamzeler / Olmadı hīç īç kimse vāḳıf nāzükāne girdiler<br />
G542/2 Nefse nefsī oldı ʿālem her kişi ḥayretdedür / Kimseden hīç īç kimseye dermāna ṭāḳat ḳalmadı<br />
G67/3 Ġamze aṣlā gözine kimseyi kimseyi hhīç<br />
h īç ildürmez / Yine dil ḫastesin ol nergis-i şehlā gözedür<br />
hīç īç bir [1]<br />
G293/3 Diḳḳat itdüm şol ḳadar vaṣf-ı miyānuñ ḳılmaġa / Bulmadum aña münāsib hīç īç īç bir bir nāzük ḫayāl<br />
hīçe īçe ṣatmak ṣatmak [1] [1] [1] yok pahasına <strong>ve</strong>rmek; bkz. TS. C. III, s. 1919.<br />
G244/4 Şöyle bī-ḳıymet olur ʿāşıḳ-ı miḥnet-zede kim / ʿĀḳıbet hīçe īçe ṣatar ṣatar ḫ˅āce-i bāzār-ı firāḳ<br />
582
583<br />
hīçe īçe ṣaymamak ṣaymamak [1] [1] kâle almamak, önem <strong>ve</strong>rmemek; TS. C. V, s. 2301. (‘pula<br />
almamak/saymamak’ md.)<br />
K14/33 Sikendersin ḳarīnüñ feylesofān-ı cihān olsun / Ḥakīmān-ı zamāne hīçe īçe ṣaymaz ṣaymaz ṣaymaz şaḫṣ-ı nā-dānı<br />
hid hidāyet hid āyet [8] hak/doğru yol (mum, yıldız, rehber bağlamlarıyla)<br />
M2/V/3 Merḳad-i pākin idüp şemʿ-i hid hidāyet hid āyet rūşen / Meşhed-i ṭāhiri müstaġrıḳ-ı envār olsun<br />
M3/I/1 Ṭāliʿ oldı neyyir-i iḳbāl ü devlet ṣubḥ-dem / Şuʿle ṣaldı ʿāleme necm-i hid hidāyet hid hidāyet<br />
āyet ṣubḥ-dem<br />
M3/I/2 Kāʾinātı ḳıldı mirʾāt-ı cemāl-i Şāhdan / Ġarḳ-ı envār-ı hid hidāyet hid āyet Rabb-i ʿizzet ṣubḥ-dem<br />
G93/7 Gāh rind-i gedāya feyż irişür / Cām-ı mey meşʿal-i hid hidāy hid hidāy<br />
āyet āy et olur<br />
Kt1/6 Kime kim reh-ber ola bedraḳa-i iḥsānuñ / Yolına ḳarşu ṭutar şemʿ-i hid hidāyet hid āyet meşʿal<br />
Kt4/2 Öñüñce peyk-i hid hidāyet hid āyet delīl ü reh-ber ola / Yanuñca Ḥıżr ʿaleyhiʾs-selām yoldaşuñ<br />
G523/6 Ne ġam endīşe-i ẕilletden ey Bāḳī bu menzilde / Hid Hidāyet Hid āyet reh-beri luṭfın aña kim dest-gīr itdi<br />
K19/22 Var ise necm-i hid hidāyetdür<br />
hid āyetdür o faṣṣ-ı rūşen / Kʾolur anuñla nice sālike reh-ber ḫātem<br />
ḫidmet ḫidmet [20] [20] hizmet (birinin işini görme, saygı duyulan birinin işlerini yapmaya<br />
hazır olma bağlamında) ayrıca bkz. ‘binā ḫidmeti’ md.<br />
G439/2 Zülfi zencīrine āşüfte göñül bende geçer / Kendüsin lāyıḳ-ı ḫidmet ṣanur ol dīvāne<br />
G7/2 Ṭaḳdı hilāl ḥalḳasını gūş-ı ḫidmete ḫidmete / Oldı sipihr bende-i fermān-peẕīr aña<br />
G136/2 Yanar od içre girür şemʿ-i ruḫuñ şevḳıyla dil / Yanmadan pervāsı yoḳ her ḫidm ḫidmete ḫidm ete pervānedür<br />
G85/2 Bende-i fermān olup gīsū-yı kāfir-kīşüñe / Ḫidmete Ḫidmete bil baġlayupdur ey ṣanem zünnārlar<br />
K23/23 Deryā-yı ʿilme dür gibi ġavvās olanlara / Virdi zamāne ḫidmeti ḫidmeti silkinde intiẓām<br />
M1/VIII/8 Yā Rab kemāl-i luṭfuña ḳaldı senüñ hemān / Pāşā ḳuluñ cihānda tamām itdi ḫidmeti<br />
ḫidmeti<br />
G462/1 Ḫāk-i ḳademüñ küḥli gelürse gözüm üzre / Kūyuñ yolınuñ ḫidmeti başum yüzüm üzre<br />
K19/34 Görür elṭāfuñ ile maṣlaḥat-ı tīġı ḳalem / Bitürür ḳahruñ ile ḫidmet ḫidmet-i ḫidmet<br />
i ḫançer ḫātem<br />
K7/26 Ḫıdmet ıdmet ıdmet-i ıdmet ḫāk-i cenābından gelen ḳadr ü şeref / Ser-firāz-ı ehl-i dil mümtāz-ı aḳrān eyledi<br />
K2/20 Tāc-dārā başına teng ola tāc-ı Dārā / Ḫidmet Ḫidmet-i Ḫidmet ḫāk-i derüñ bilmez ise rifʿat-i şān<br />
G261/5 Bāḳıyā mey-gedenüñ ehl-i ḫarābāt içre / Ḫidmet Ḫidmet-i Ḫidmet ḫāk-i deri devlet-i Dārādan yig<br />
G294/4 Ārzū eylemezin salṭanat-ı dünyāyı / Ḫidmet Ḫidmet-i Ḫidmet ḫāk-i der-i yār yiter cāh u celāl<br />
G321/5 Bāḳī dilemez dehr-i denī salṭanatın dil / Yār işiginüñ ḫidmetidür devlet ü cāhum<br />
K7/22 ʿAbd-i Memlūkī gibi ḫāk-i cenābı ḫıdmetin ıdmetin / Seyyid-i ṣāḥib-<strong>ve</strong>lāyet Ḫān-ı Gīlān eyledi<br />
M2/IV/7 Ḳapusında işigi ḫidmetin ḫidmetin eyler ġılmān / Ḫūrīler ḳarşu ṭurur aṭlas u eksūnlar ile<br />
G60/7 Kīmyādur Bāḳıyā ḫāk-i cenāb-ı mey-fürūş / Āsitānı ḫidmetinden ḫidmetinden ḳaçma bir devletlüdür<br />
K2/44 Şeref-i ḫidmetine ḫidmetine yüz süre geldük gūyā / Cūylar kim olalar ṭālib-i baḥr-i ʿummān<br />
K23/13 Peyk-i zamāne zer teberin dūşına alup / İrgürdi Ḫ˅āce ḫidmetine ḫidmetine ḫidmetine ʿīddan peyām<br />
Kt13/1 Emrīnüñ iñen ʿavreti hīç evde oturmaz / Ol bilüp ider ḫidmetini kendü eliyle<br />
K2/53 Sūz-ı dilden bu ḳadar yanmaz idüm ḫidmetüñe ḫidmetüñe / Cāna kār eylemese āteş-i dāġ-ı ḥirmān<br />
ḫidmet ḫidmet-kār<br />
ḫidmet ḫidmet ār [1] hizmetkâr<br />
K25/17 Ḳamerī yaḳalu bir ḫūb ser-ā-ser geydi / Ola tā bezm-i ḫudā<strong>ve</strong>nde felek ḫidmet ḫidmet-kār<br />
ḫidmet ār<br />
ḫidmet ḫidmet eylemek eylemek [1] [1] hizmet etmek ‖ yardım etmek<br />
K7/6 ʿIrḳını ḳaṭʿ eyledi cünd-i şitānuñ nev-bahār / Berg-i sūsen ḫidmet ḫidmet-i ḫidmet<br />
i şemşīr-i bürrān eyledi<br />
eyledi<br />
ḫidmet idmet itmek [2] hizmet etmek, hizmetinde bulunmak<br />
K19/17 Gözüñ üstinde ḳaşuñ var dimedi kimse daḫı / İdeli İdeli ḫidmet ḫidmet-i ḫidmet<br />
i Pāşā-yı dil-ā<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
K24/17 Yine ferrāş-ṣıfat destine cārūb almış / Ki ide ide ide ḫidmet ḫidmet-i ḫidmet i ḫāk-i der-i dā<strong>ve</strong>r sünbül
ḫidmet ḫidmet ḳḳılmak<br />
ḳ ılmak [1] [1] hizmet etmek<br />
G170/5 O şāhuñ der-geh-i pākinde ḫidmet ḫidmet ḳḳılmada<br />
ḳ ılmada Bāḳī / Gözi saḳḳā yaşı āb-ı revān müjgānı cārūdur<br />
ḫidmete ḫidmete me meşġūl me ġūl olmak olmak [1] [1] [1] görev yapmak, hizmet etmek<br />
K2/51 Bu faḳīr anda ṭurup ḫidmete ḫidmete me meşġūl me ġūl oldum oldum / İtmeyüp ẕerrece saʿyinde ḳuṣūr u noḳṣān<br />
ḫidm ḫidmetini ḫidm etini görmek görmek [1] [1] hizmetinde bulunmak<br />
M1/VII/4 Behrām-ı vaḳti gūra yitürdi bu ṣayd-gāh / Var işigine ḫidmet ḫidmet-i ḫidmet i Şāh Erdşīri gör gör<br />
gör<br />
ḫiffet ḫiffet bulmak bulmak [1] [1] hafiflemek<br />
G307/5 Zāhid ol s̱iḳlet ile uçmaġa ḥāẓırlanma / Çıḳar ol cübbe vü destārı biraz ḫiffet ḫiffet ḫiffet bul<br />
bul<br />
ḥikmet ikmet [4]<br />
1. sebep, neden<br />
G348/8 Öldürür ḳattāl-i ġamzeñ dirgürür laʿl-i lebüñ / ʿĀşıḳ-ı bīmārı bilmez kimse ḥikmet ḥikmet neydügin<br />
2. yaratılış sırları<br />
G447/1 Yazmış debīr-i ḥikmet ḥikmet ḥikmet ezel ṣāfḥa-i güle / Bülbül dem-ā-dem aġlaya her bār gül güle<br />
3. bilge<br />
G469/3 İnkār itme ṣofī şarābuñ menāfiʿin / Üstād-ı ḥikmet ḥikmet öyle buyurmış kitābda<br />
4. sır ‖ öğüt<br />
G157/3 Mürdeye cānlar virür bīmāra ṣıḥḥat lebleri / Ḥikmet Ḥikmet-i Ḥikmet i Loḳmān u iʿcāz-ı Mesīḥā bundadur<br />
1. hilal<br />
hil hilāl hil āl [26]<br />
K13/2 ʿĪd ü gül hem-ṣoḥbet oldı cām-ı zer ṣundı hil hilāl hil āl / Göklere çıḳsa yiridür naʿre-i mestān eger<br />
K20/1 Ne ḫoş yaraşdı sipihre kevākib içre hil hilāl hil āl / Ṭaḳındı pāyine gūyā ki cevherī ḫalḫāl<br />
K20/6 Elinde muṭrıb-ı çarḫuñ ya ḳurs-ı meh defdür / Kenāresi görinür pūlınuñ mis̱āl-i hil hilāl hil<br />
āl<br />
K23/3 Kibrītini degürdi şafaḳ nārına hil hilāl hil āl / Tā kim çerāġ-ı māhı yaḳup refʿ ola ẓalām<br />
K23/10 Cirm-i ḳamer hil hilāl hil āl ile ʿayn-ı ʿAlī yazar / ʿĪd-i şerīfe irmek içün ḳadr ü iḥtirām<br />
K23/15 Mihr-i sipihr-i mekremet ol kim cenābına / Gökden hil hilāl hil hilāl<br />
āl iki bükilüp virür selām<br />
K25/10 Ḳara yaḳlaşdı şeb irdi diyü keştī-i hil hilāl hil āl / Bād-bān açmış ider sürʿat ile ʿazm-i kenār<br />
G7/2 Ṭaḳdı hil hilāl hil āl ḥalḳasını gūş-ı ḫidmete / Oldı sipihr bende-i fermān-peẕīr aña<br />
G59/2 Yazamaz ebrūlaruñ rāsına beñzer bir hil hilāl hil āl / Māh-ı tābān bunca yıllardur mis̱ālin ḳaralar<br />
G168/1 Kevkeb-i baḫtum benüm bürc-i hil hilāl hil āl üstindedür / Āfitāb-ı ṭāliʿum her gün zevāl üstindedür<br />
G291/2 Naʿl-i süm-i semendüñe benzetdiler diyü / Saḳf-ı sipihre degdi küleh-gūşe-i hil hilāl hil<br />
āl<br />
G293/1 Saña teşbīh itmek olmaz ey meh-i ṣāḥib-cemāl / Āfitāba ger hil hilāl hil hilāl<br />
āl ebrū vü Nāhīd olsa ḫāl<br />
G293/5 Bāḳıyā ʿişretdedür ʿaşḳıyla yāruñ kāʾināt / Nuḳl encüm mey şafaḳ sāḳī felek sāġar hil hilāl hil āl<br />
G314/1 Yaraşur ey sipihr-i māh-cemāl / Ḳamerī yaḳa olsa saña hil hilāl hil āl<br />
G279/4 Hil Hilāl Hil Hilāl<br />
āl-āsā āl āsā fürūzān oldı baḥr-i nīl-gūn üzre / Şafaḳdan dem urur āb-ı şarāb-ālūdı deryānuñ<br />
K19/55 Tā bu eyvān-ı muraṣṣaʿ kemer-i ʿālīde / Ṭaḳa engüşt-i hil hilāle hil āle meh-i en<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
K20/46 Hemīşe tā meh-i rūze gelüp bu devr içre / Riyāżet ile ire peyker-i hil hilāle hil āle hüzāl<br />
G262/5 Şehr içre ḫalḳ bir birine gösterür beni / Mihri hil hilāle hil āle beñzedeli meh-liḳālaruñ<br />
G467/5 Pençe-i mihri burarsa nʾola ḥüsniyle o māh / Beñzer engüşti hil hilāle hil<br />
āle āle kef-i desti aya<br />
K23/2 Cām-ı hil hilāli hil āli hep bilece gördiler bu şeb / Ḫalḳ-ı cihāna ḳıldı Ḫudā rūzeyi ḥarām<br />
G417/7 Olur atuñ öñince āsmān peyk-i cihān-peymā / Aña ḫurşīd tāc-ı zer hil hilāl hil hilāl<br />
āl-i āl i çarḫ ser-mūze<br />
584
K20/16 Bülend-himmet-i devrān Ḳubād Pāşā kim / Hil Hilāl Hil Hilāl<br />
āl-i āl i çarḫa maḥal meclisinde ṣaff-ı niʿāl<br />
K20/18 Revāḳ-ı manẓar-ı dīvānı ṭāḳ-ı eyvānı / Hil Hilāl Hil Hilāl<br />
āl-i āl i burc-i saʿādet sipihr-i cāh u celāl<br />
G329/1 Ol iki zülf-i müşg-i ġāliye-fām / Olmış ebrūlaruñ hil hilāline hil<br />
āline lām<br />
K20/14 Hemān bu ḫançer-i zerrīn-ġılāf-ı Pāşādur / Ki ṭāḳ-ı ʿarşa aṣıldı bu şeb hil hilāl hil hilāl<br />
āl-mis̱ āl mis̱ mis̱āl mis̱ āl<br />
2. hocaların ders <strong>ve</strong>rirken satırları takip etmek için kullandıkları kemik <strong>ve</strong>ya özel olarak<br />
yapılmış gümüş <strong>ve</strong> tunç alet (hocalar bunları sarıkları arasında muhafaza ederler); daha geniş<br />
bilgi <strong>ve</strong> tanıklar için bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 245; PAKALIN, C. I, s. 831.<br />
K20/5 Ṣarındı meh yine bir ḫūb Yūsufī destār / Ṣoḳındı farḳına bir dāne ince sīm hil hilāl hil āl<br />
hil hilāl hil āl olmak [1] hilal şeklini almak ‖ iki büklüm olmak<br />
G215/3 Teʿālaʾllāh ne ebrūlardur ol ḥüsn āfitābında / Ġamından ḳāmeti māh-ı şeb-efrūzuñ hil hilāl hil āl olm olmış olm<br />
ış<br />
585<br />
hil hilāl hil hilāl<br />
āl-iʿīd āl ʿīd [1] bayram hilali (bayramın geldiğini anlamak <strong>ve</strong> müjdelemek bağlamında); bkz.<br />
PAKALIN, C. I, s. 831. (‘hilâl-i ramazan’ md.)<br />
G366/1 Cilā vir çeşme ey sāḳī mey-i ṣāf-ı muravvaḳdan / Ḳamaşdı gözlerüm cām-ı hil hilāl hil hilāl<br />
āl-iʿīda āl ʿīda ʿīda baḳmaḳdan<br />
hil hilāl hil āl ebrū [4] bkz. ‘ḳaşı hilāl’ md.<br />
1. hilal kaşlı<br />
G64/5 Güzellik burcına bir māh-ı nevdür ol hil hilāl hil hilāl<br />
āl-ebr āl ebr ebrū ebr / Çerāġ-ı ḥüsnine günden güne ṭurmaz żiyā artar<br />
G46/5 Şol ḳadar cevr ider oldı baña çarḫ-ı bed-mihr / Ṣanki bir dil-ber-i meh-rūy u hil hilāl hil hilāl<br />
āl-ebr āl ebr ebrūdur ebr ūdur<br />
2. hilal kaşlar<br />
G60/6 Gerçi kim ol ġamzeler nāzük geçerler nāzda / Līkin anlardan hil hilāl hil<br />
āl ebrūlaruñ diḳḳatlüdür<br />
G253/1 Fitneye āġāz idelden ġamze-i cādūlaruñ / Geh görinür gāh görinmez hil hilāl hil<br />
āl ebrūlaruñ<br />
ḫıl ıl ılʿat/ḫilʿat ıl ʿat/ḫilʿat [9] padişah <strong>ve</strong> <strong>ve</strong>zirler tarafından birine mükafat olarak giydirilen<br />
kıymetli kaftan ‖ ‘ḫilʿat giydirmek’; bkz. KOÇU, s. 130; PAKALIN, C. I, s. 834.<br />
M4/I/1 Cāme-i ṣıḥḥat Ḫudādan ḫalḳa bir ḫıl ıl ılʿat ıl ʿat gibi<br />
M5/V/1 Ḳaddüñe ḫıl ıl ılʿat ıl ʿat biçelden ḥüsni ḫayyāt-ı ḳażā<br />
Kt14/2 Bir mübārek ʿīd olur mı kim bu ḫayyāṭ-ı felek / Egnüme ḫilʿat ḫilʿat diyü miḥnet libāsın biçmeye<br />
Kt7/2 Başdan bu faḫr saña yiter kim şeh-i cihān / Ḫilʿat Ḫilʿat geyürdi naẓmuña ġarrā firengiler<br />
G409/1 Gör ne ḫilʿatdur ḫilʿatdur naẓar ḳıl sünbül-i raʿnāsına / ʿĀlem-i bālādan inmiş ḳāmet-i zībāsına<br />
K20/25 Eger ki ḫilʿat ḫilʿat-i ḫilʿat luṭfın ḳılaydı erzānī / Siyāh şālını terk ide geymeyeydi leyāl<br />
G60/2 Cāme-i dībā ile ḫurşīd zībālanmasun / Şimdi andan ḫilʿat ḫilʿat-i ḫilʿat<br />
i ḥüsnüñ senüñ şöhretlüdür<br />
G508/4 Zībā yaraşur ḫilʿat ḫilʿat-i ḫilʿat i nāz o boyı ser<strong>ve</strong> / İki ḳolumı ḳılsam aña bil ṭolaması<br />
Kt8/2 Derme çatma geydürür iller libāsı şiʿrine / Ḫilʿat Ḫilʿat-i Ḫilʿat naẓm-ı cihān-gīrüñ senüñ altunludur<br />
ḫıl ıl ılʿat<br />
ʿat-i ʿat i ffāḫire<br />
f<br />
ḫire [1] [1] çok kıymetli kaftan (Mihrümah Sultan bağlamında)<br />
M2/V/2 Ḫıl ıl ılʿat ılʿat<br />
ʿat-i ʿat i ffāḫiresi<br />
f<br />
ḫiresi dāmen-i ʿafv-i Settār / Rūḥ-ı pākine ġıdā leẕẕet-i dīdār olsun<br />
ḥīle ḥīle [1] [1] hile<br />
M8/V/1 Boynuña ḥīle ḥīle ḥīle kemendin biri baġlar nā-gāh<br />
ḥilm ḥilm [1] [1] yumuşak huyluluk<br />
K9/11 ʿİlmi ḳatında baḥre niçün dinile muḥīṭ / Ḥilmi Ḥilmi yanında kūha neden nisbet-i <strong>ve</strong>ḳār<br />
ḥilm ḥilm ḥilm ü ü ü ḥayā ḥayā-yı ḥayā yı ʿOs̱ Os̱ Os̱mān Os̱ ān [1] [1] Hz. Osman’ın haya <strong>ve</strong> yumuşak huyluluğu (Kanuni Süleyman’ı<br />
niteleme bağlamında)
K2/27 ʿAdl ü dād-ı ʿÖmer ü ṣıdḳ u ṣafā-yı Ṣıddīḳ / ʿİlm ü ʿirfān-ı ʿAlī ḥilm ḥilm ü ü ḥayā ḥayā-yı ḥayā yı ʿOs̱ Os̱ Os̱mān Os̱ ān<br />
ḥimāyet ḥimāyet ol! ol! [1]<br />
[1]<br />
G419/8 Duʿā-yı devlet-i sulṭān-ı ʿādil bizden ey Bāḳī / Ḥimāyet Ḥimāyet ol ol ol nigeh-dār-ı zemīn ü āsmān üzre<br />
himmet himmet [28]<br />
[28]<br />
1. yardım, ihsan ‖ lutuf<br />
G348/10 Şah işiginden ḳıl istimdād-ı himmet himmet Bāḳıyā / Çarḫ dūn-per<strong>ve</strong>rdür ol bilmez mürüv<strong>ve</strong>t neydügin<br />
G371/3 Her yañadan ayaġına altun aḳup gelür / Eşcār-ı bāġ himmet umar cūy-bārdan<br />
G542/1 Ey göñül aʿyān-ı devlet içre himmet himmet ḳalmadı / Kimden umarsın kerem ehl-i mürüv<strong>ve</strong>t ḳalmadı<br />
G310/6 Üstümüzden yil gibi geçsün ṣabānuñ himmeti himmeti / İstemezse irdügin ol serv-i sīm-endāma el<br />
G320/4 Hevā-yı ʿaşḳuñ içre ben ḳaçurdum Ḳāfa sīmurġı / Cenāḥ-ı himmeti himmeti ol dem ki mānend-i ʿuḳāb açdum<br />
K12/14 Devlet-i şāh-ı cevān-baḫta duʿā ḳıl ki seni / Kimse çekmez ilerü himmet himmet-i himmet i şāhāne çeker<br />
G105/7 Bāḳī nʾola pervāz-ı bülend itse ġazelde / Bāl ü per aña himmet himmet-i himmet yārān-ı ṣafādur<br />
G537/7 Bāḳıyā şāh-ı cevān-baḫt-ı cihān ṣaġ olsun / Ġayra minnet ḳomadı himmet himmet-i himmet i bī-hem-tāsı<br />
G463/4 Ḳāmet-i naḫl-i ḫırāmānuña öykünmez idi / Himmeti Himmeti ḫaylī bülend olmasa servüñ özine<br />
K13/12 Ḳaṣr-ı ḳadrüñ āsmān eyler olursa dest-gīr / Himmet Himmet-i Himmet i vālā-yı şāhenşāh-ı ʿālī-şān eger<br />
G65/6 Murāduñ Ḫān Murāduñ himmetinden ḳıl recā ey dil / Kim ol sulṭān-ı ṣūret pādişāh-ı mülk-i maʿnādur<br />
K1/19 Müştāḳ būy-ı ḫulḳına ʿaṭṭār-ı nev-bahār / Muḥtāc dest-i himmetine himmetine ḫ˅āce-i ḫazān<br />
K18/36 Manẓar-ı himmetinüñ himmetinüñ küngüre-i rifʿatine / İremez ṣarṣar-ı ṭūfān-ı fenā birle ġubār<br />
K1/26 Çevgān urupdur aña ezel dest-i himmetüñ himmetüñ / Ol dem bu dem-durur ki döner gūy-ı āsmān<br />
K5/16 Ḫudā<strong>ve</strong>ndā sen ol çāpük-süvār-ı mülk ü devletsin / Ki raḫş-ı himmetüñ himmetüñ ev<strong>ve</strong>l ḳademde aldı meydānı<br />
K25/30 Ser-<strong>ve</strong>rā miḥ<strong>ve</strong>r-i gerdūn-ı feżāʾil ḳalemüñ / Merkez-i himmetüñ himmetüñ eflāk-ı meʿālīye medār<br />
K27/14 Cihān-ı himmetüñ himmetüñ baḥr-i firāvānı Ferīdūn Beg / Ki üstine ḥabāb olmış anuñ ol ḳubbe-i ʿulyā<br />
G280/3 Zinhār uzatma destüñi dīnār u dirheme / Ṣal mihr ü māh ṭopına çevgān-ı himmetüñ<br />
himmetüñ<br />
G388/5 Māʾil ol Bāḳī-ṣıfat dāʾim hümālar ṣaydına / Şāh-bāz-ı himmetüñ göklerde pervāz eylesün<br />
K22/28 Himmetüñ Himmetüñ şimşādınuñ şāh-ı bülendi var iken / Ḳanda yapsun şāh-bāz-ı ṭabʿ-ı Bāḳī āşiyān<br />
G274/5 İltifāt itme bu alçaḳlara sen ey Bāḳī / Himm Himmetüñ<br />
Himm etüñ mürġ-i hümāyūnı hümādan yüksek<br />
G151/4 Ġarażuñ ṣayd ise ey dil o hümā-pervāzı / Şāh-bāz-ı naẓar-ı himmetüñi<br />
himmetüñi ṣal yiter<br />
2. manevi güç/yardım; TASAVVUFTAN DİLİMİZE, s. 151-152.<br />
G130/2 Sildi ġubār-ı ġuṣṣayı dilden nesīm-i ṣubḥ / İrdi yitişdi himmet himmet-i himmet i merdān-ı rūzgār<br />
G292/7 Umaruz himmet himmet-i himmet i merdān-ı ṭarīḳat yitişe / Nā-gehān bir gün efendüm diye Bāḳī berü gel<br />
G217/5 Kār-ı düşvār olsa ḳıl ʿazm-i cenāb-ı mey-fürūş / Himmet Himmet-i Himmet i merdān ile āsān olur her müşkil iş<br />
G233/5 Bulmadı saʿy ile ser-menzil-i maḳṣūda vüṣūl / Himmet Himmet-i Himmet i merd-i Ḫudā sālike yār olmayıcaḳ<br />
G341/4 ʿAcūz u pīre-zen dehrüñ çü ḳaṣdı cān imiş bildüm / Erenler himmetinde himmetinde anı ben merdāne ṭapşurdum<br />
G202/2 Çeşm-i sitāre gibi biz alçaġa nāẓır olmazuz / Himmetümüz Himmetümüz bülenddür ḳaddüñedür neẓāremüz<br />
himmet himmet ḳılmak ılmak ılmak [2]<br />
[2]<br />
1. çaba göstermek, gayret etmek<br />
M7/V/3 Ġaraż dermān ise Bāḳī yüri var derde ḳıl ıl himmet<br />
2. yardım etmek<br />
G173/5 Meded Bāḳīye ey pīr-i muġān bir cürʿa himmet himmet ḳıl ıl / Elin alup ayaḳlandur ki ol bī-çāre düşmişdür<br />
Hind Hindī Hind Hindī<br />
ī ġulām ġulām [1] [1] [1] Hintli köle<br />
G85/4 Sünbül-i ter zülfüñüñ Hind Hindī Hind<br />
ī ġulām ġulāmıdur ġulām ıdur senüñ / Ḫāk-sārıdur gül-i ruḫsāruñuñ gül-zārlar<br />
586
1. Hintli<br />
Hin Hindū Hin ū [8 [8] [8 ] bkz. ‘ḫırḳa-i Hindū’ md.<br />
K1/8 Bālā-yı çarḫ-ı heftüme Keyvān-ı kühne-sāl / Oturmış idi niteki Hind Hindū-yı Hind yı pīl-bān<br />
1.1. ben bağlamında;<br />
G434/3 Çeşm ü ebrū ḫāl-i Hind Hindū Hind zülf-i cādū bulsa ger / Öykünürdi āfitāb ol āfet-i devrānuma<br />
G6/3 Nedür bu ʿārıż u ḫadd ü nedür bu çeşm ü ebrūlar / Nedür bu ḫāl-i Hind Hindūlar Hind<br />
ūlar nedür bu ḥabbetü’s-sevdā<br />
K15/4 Zamāne ḫāl-i Hind Hindū-yı Hind yı benefşe zīnetin görsün / Nis̱ār itsün Sitānbūla Semerḳand ü Buḫārāyı<br />
1.2. saç bağlamında;<br />
G253/3 Yüzleri böyle ḳararmazdı eger ey māh-rū / Āfitāba ṭapmayaydı ṭurra-i hind hindūlaruñ<br />
hind ūlaruñ<br />
G89/2 ʿĪẕār-ı yāre ay ile yanaşdı zülf-i Hind Hindūs Hind Hindūs<br />
ūsı ūs / Velī ayrılmadı yanından anuñ bir nice yıldur<br />
2. Hintli ‖ köle<br />
K24/20 Geldi bir Hind Hindū-yı Hind yı bī-çāre-ṣıfat işigüñe / Ġarażı bu ki ḳapuñda ola çāker sünbül<br />
K26/24 Dil-i āşüfte-ṣıfat cevr ile pā-māl itme / Hind Hindū-yı Hind yı ḥalḳa-be-gūşuñdur o zülf-i miskīn<br />
Hind Hindū-sit Hind sit sitān sitān<br />
ān [1] [1] Hintliler ülkesi (‘diyār-ı Rūm’ karşıtlığında)<br />
G337/3 Diyār-ı Rūma gülistānın eyledüm teşbīh / Benefşe-zārını Hind Hindū-sit Hind<br />
sit sitāna sit āna beñzetdüm<br />
hir hirāsān hir āsān olmak [1] korkmak<br />
K8/13 Hir Hirāsān Hir āsān old oldı old<br />
aʿyān-ı Ḫorāsān gözlerin açdı / Ṣabā gerd-i siyāhın sürmesiyle İṣfahān üzre<br />
ḥirmān ḥirmān [1] [1] umutsuzluk ‖ yoksunluk<br />
K2/53 Sūz-ı dilden bu ḳadar yanmaz idüm ḫidmetüñe / Cāna kār eylemese āteş-i dāġ-ı ḥirmān<br />
ḥirmān<br />
ḥisāb ḥisāb ḥisāb [2]<br />
[2]<br />
1. hesap günü ‖ kıyamet günü<br />
G469/1 Yoḳdur s̱ebāt çünki cihān-ı ḫarābda / Birdür hezār sāl ile yek-dem ḥisābda ḥisābda<br />
ḥisābda<br />
2. sayı<br />
G531/1 Ḫaṭṭum ḥisāb ḥisābın ḥisāb ın bil didüñ ġavġālara ṣalduñ beni / Zülfüm ḫayālin ḳıl didüñ sevdālara ṣalduñ beni<br />
ḥisāb ḥisāb eylemek eylemek [1] [1] hesaplamak ‖ ince ince düşünüp taşınmak<br />
G167/4 Ḥisāb olmaz benüm yolında cānlar virdügüm ammā / Baña bir būse virse kendü yüz kerre ḥisāb ḥisāb ḥisāb eyler<br />
eyler<br />
ḥisāb ḥisāb itmek itmek [1] [1] düşünmek ‖ ölçüp biçmek<br />
G256/5 Bāḳıyā maḥṣūl-i ʿömri vaḳtidür şimden girü / Aḳça döküp dīdeden bir bir ḥisāb ḥisāb ḥisāb itmek itmek itmek gerek<br />
ḥisāb ḥisāb olmamak olmamak [1] [1] [1] hesaba sığmamak<br />
G167/4 Ḥisāb Ḥisāb olmaz olmaz benüm yolında cānlar virdügüm ammā / Baña bir būse virse kendü yüz kerre ḥisāb eyler<br />
ḥisāba ḥisāba gelmemek gelmemek gelmemek [ [1] [ 1] hesap edilemeyecek kadar çok olmak<br />
K16/4 Derdüm ḥisāba ḥisāba ḥisāba gelmedi gelmedi ḳıldum muḥāsebe / Göz yaşı dāne dāne dökildi raḳam gibi<br />
1.1. kale<br />
ḥiṣār ḥiṣār [2]<br />
[2]<br />
G178/4 Ṣaff-ı müjgānın görüp ol şāha dil virdüm hemān / Ṭop-ı ġabġabla beden gibi ḥiṣārum ḥiṣārum aldılar<br />
1.2. Siget kalesi (Sokollu bağlamında)<br />
M1/VIII/6 Ġayret kemerlerini ḳuşandı ḳılıç gibi / Aldı Ḥiṣār Ḥiṣārı Ḥiṣār virdi Ḫudā fetḥ ü nuṣreti<br />
ḥiṣār ḥiṣār olmak olmak [1] [1] [1] kale gibi çevrilmek<br />
G32/3 Meclis-i mey ki bedenlerle ḥiṣār ḥiṣār olm olmışdur olm ışdur / Şehr-i ʿişretdür anuñ āfet-i devrānı ḳadeḥ<br />
587
1. artık<br />
ḫo ḫod ḫo d [7]<br />
K25/39 İrdi söz ġāyete Bāḳī ne dimek lāzımdur / Ḥāl maʿlūm ḫod ḫod ḫod ey Ḫ˅āce-i ʿālī-miḳdār<br />
G441/4 Cevr ü cefālar itmede ḫod ḫod başdan aşdı çarḫ / Ṭurmaz ʿitāb u nāz ider ol şī<strong>ve</strong>-kār ise<br />
2. hem<br />
G25/1 Laʿlüñle cām yoḳ yire eyler müdām baḥs̱ / İẓhār-ı ḥaḳ degülse ġaraż ḫod ḥarām baḥs̱<br />
G479/5 Ne ʿaceb meyl-i kenār eylemez ol serv-i revān / Cūy-ı dil ṭurmaz aḳar ḫod ḫod o ḳad-i dil-cūya<br />
3. bile, dahi<br />
G147/5 Meh-i ḥüsnüñ olupdur şöhre-i şehr / Bütün ʿālemde ḳaddüñ ḫod ḫod ḫod ʿalemdür<br />
G502/1 ʿAşḳuñuñ zaḥmeti ḫod ḫod cānuma raḥmetler idi / Dostum cevr ü cefālar da ne zaḥmetler idi<br />
4. ta kendisi<br />
G234/4 Gözüme özge ʿālemler temāşā itdürür sīneñ / Nice sīne bu ḫod āyīne-i ʿālem-nümā ancaḳ<br />
ḫod ḫod-bīn ḫod īn eylemek [1] bencilleştirmek ‖ böbürlendirmek<br />
G515/2 İtlerüñden ġayrıyı görmez raḳībuñ gözleri / Böyle ḫod ḫod-bīn ḫod īn eyleyen hep sensin anı ey perī<br />
ḫod ḫod-rāy ḫod āy āy [1] [1] dik kafalı, başına buyruk<br />
G519/1 Ḳomaz ser-keşligin bu nefs-i ḫod ḫod-rāy ḫod āy / Müdārā eyleseñ vay itmeseñ vay<br />
ḥoḳḳa ḥoḳḳa [9] [9] bkz. ‘zer ḥoḳḳa’ md.<br />
1. maden, billur, topraktan yapılan kutu (ağız bağlamında)<br />
G49/2 Aġzı laʿlīn ḥoḳḳa ḥoḳḳa yāḳūt-ı müferriḥ lebleri / Cevherī terkīb isterseñ leb-i dil-ber yiter<br />
G311/3 Dürc-i dehānı var ise billūr ḥoḳḳadur ḥoḳḳadur / Andan görinür iki laṭīf āb-dār laʿl<br />
K1/31 Laʿlüñ ḫayāli ḥoḳḳa ḥoḳḳa-i ḥoḳḳa ḫāṭırda var iken / Yāḳūt-ı nāba olmamış idi mekān kān<br />
K21/3 Meger ki ḥoḳḳa ḥoḳḳa-i ḥoḳḳa i i çarḫuñ zamāne ḫarrāṭı / Döker tırāşesini kūh u deşte berf-mis̱āl<br />
G170/2 Degüldür laʿl-i nābuñda görinen sīm dendānuñ / Dizilmiş ḥoḳḳa ḥoḳḳa-i ḥoḳḳa i yāḳūt-ı aḥmer içre lüʾlūdur<br />
G320/3 Leṭāʾif söyledüm güldi açıldı ḥoḳḳa ḥoḳḳa-i ḥoḳḳa i laʿli / Yine seyr eylesün yārāne dürc-i dürr-i nāb açdum<br />
G347/2 Gör ey ṭūṭī ne şekker-rīz olupdur ḥoḳḳa ḥoḳḳa-i ḥoḳḳa i laʿli / Egerçi dürre-i dürc-i feṣāḥat nükte-per<strong>ve</strong>rsin<br />
G476/2 Ḥoḳḳa Ḥoḳḳa-i Ḥoḳḳa laʿlüñde dendānuñ senüñ / Jāle ṣandum ġonca-i ḫandānda<br />
2. hokkabaz hokkası<br />
K20/7 Ne ḥoḳḳadur ḥoḳḳadur bu ki altında çarḫ-ı şuʿbede-bāz / Ḳoyınca mühre-i mihri güm eyledi fiʾl-ḥāl<br />
ḥoḳḳa ḥoḳḳa-bāz ḥoḳḳa āz [1] el çabukluğuyla hokka oynatan kimse<br />
G130/6 Bir kīse içre lāle bu gün bezm-i bāġda / Ġayb itdi jāle beyżaların ḥoḳḳa ḥoḳḳa-bāz ḥoḳḳa āz āz-vār āz ār ār<br />
1. Horasan<br />
Ḫorāsān Ḫorāsān [2] [2]<br />
[2]<br />
K8/13 Hirāsān oldı aʿyān-ı Ḫorāsān Ḫorāsān gözlerin açdı / Ṣabā gerd-i siyāhın sürmesiyle İṣfahān üzre<br />
2. harç (tuğla tozu <strong>ve</strong> süzme kireçten yapılan sıva harcı)<br />
G546/7 Esās-ı mülki muḥkem ḳıl ḳıbāb-ı ḳadri müstaḥkem / Binā-yı baḫtuña lāzımdur alsunlar Ḫorāsān Ḫorāsānı Ḫorāsān<br />
Ḫorāsān Ḫorāsān u u ʿIrāḳ ʿIrāḳ [1] [1] Horasan <strong>ve</strong> Irak (‘ḫıṭṭa-i Rūm’ karşıtlığında)<br />
G292/5 Ḫıṭṭa-i Rūmdadur ʿırḳ-ı nihāl-i iḳbāl / Özleme ḫāk-i Ḫorāsān Ḫorāsān u u ʿIrāḳ ʿIrāḳı ʿIrāḳ berü gel<br />
ḫo ḫoş ḫo ş [20] bkz. ‘başı ḫoş’, ‘vaḳti ḫoş’ md.<br />
1. güzel, çok güzel, zarif<br />
588
K19/29 Yazdı ḫo ḫoş ḫo ḫoş<br />
ş āyet-i Nūn <strong>ve</strong>ʾl-Ḳalem engüştüñde / Ne midād istedi ne ḫāme ne mısṭar ḫātem<br />
K19/51 Ḳoma ayaḳda bu maṣnūʿ u muraṣṣaʿ naẓmı / Elde ḫo ḫoş ḫo ş yaraşur ey Āṣaf-ı ṣaf-der ḫātem<br />
K26/37 ʿAndelībān-ı ḫoş-elḥān-ı gül-istān-ı s̱enā / İdeler medḥüñ ile ḫo ḫoş ḫo ş naġamāt-ı rengīn<br />
K27/3 İki mıṣrāʿ iki yanında ḫo ḫoş ḫo ş mevzūn u dil-keşdür / Der-i devlet-sarāy-ı dil-güşā bir maṭlaʿ-ı ġarrā<br />
G1/7 Ṭūṭī gibi ḫo ḫoş ḫo ş nükteler ögretdi dehānuñ / Bāḳī gibi üstād-ı suḫan-per<strong>ve</strong>re cānā<br />
G149/1 Ne laʿl-i kāna māʾil ʿaşḳ eri ne ṭālib-i zerdür / Sirişk-i āl ü rūy-ı zerd aña ḫo ḫoş ḫo ş zīb ü zī<strong>ve</strong>rdür<br />
G218/3 Āvāzeyi bu ʿāleme Dāvūd gibi ṣal / Bāḳī ḳalan bu ḳubbede bir ḫo ḫoş ḫo<br />
ş ṣadā imiş<br />
G268/1 Ġoncayı dil-teng ider laʿl-i dür-efşānuñ senüñ / Lāleye ḫo ḫoş ḫo ḫoş<br />
ş reng ider gül-berg-i ḫandānuñ senüñ<br />
G336/4 Gice şemʿ-i ruḫuñ şevḳınde bir ḳaç beyti yandurdum / ʿAceb ḫūb u dil-efrūz eyledüm ḫo ḫoş ḫo ḫoş<br />
ş dil-pesend itdüm<br />
G377/4 Şol ḫo ḫoş ḫo ḫaber ki andan ire būy-ı vaṣl-ı yār / Yigdür dimāġ-ı ‘āşıḳa bād-ı bahārdan<br />
Kt6/2 Tīrüñe ey sīm-ten olsun nişān āşüfte-dil / Ḫo Ḫoş Ḫo ş yaraşur ol miyāne ḫançer-i zerrīn-ġılāf<br />
G45/2 Dem-i viṣālde ḫo ḫoşdur ḫo şdur yüzüñ görüp ölmek / Bahār günleri olur seḥerde ḫ˅āb leẕīẕ<br />
G331/2 ‘Ālemüñ n’eyleyeyin bāġ u bahārın sensüz / Baña sen ruḫları gül-zār ile ḫo ḫoşdur ḫo<br />
şdur ‘ālem<br />
G412/1 Şebān-geh māh-ı nev gösterdi cām-ı zer-nigār elde / Ki yaʿnī ṣubḥ-dem ḫo ḫoşdur ḫo şdur şarāb-ı ḫoş-güvār elde<br />
G241/2 Ḫo Ḫoş Ḫo ş şevḳ virdi meclise mihr-i münīr-vār / Ṣan ḳurṣ-ı āfitābdur ey meh-liḳā ḳabaḳ<br />
2. tatlı<br />
G66/4 Ābı ḫo ḫoş ḫo ş ḫāki hevā ehline ġāyet dil-keş / ʿĀlemüñ kūy-ı ḫarābāt bir aʿlā yiridür<br />
G217/1 ʿĀrıżuñ fīrdevs-i aʿlā ḳāmetüñ Ṭūbā imiş / Būse-i laʿlüñ alan ḫo ḫoş ḫo ş mī<strong>ve</strong>-i zībā imiş<br />
3. daha güzel<br />
G271/2 Muṣaffā laʿli ol şūḫuñ ṣafāda cām-ı Cemden ḫo ḫoş ḫo ş / Mücellā sīnesi āyīne-i ʿālem-nümādan yig<br />
4. aslında, gerçi<br />
G369/4 Ḫo Ḫoş Ḫo ş ʿādil idi sāḳī-i bezm-i cihān eger / Cām-ı şarāb-ı vuṣlatı almasa ḳanmadın<br />
5. yaraşır<br />
K19/7 Ḥalḳadur devr-i ḳadeḥ laʿl şarāb-ı gül-gūn / Rind-i mey-ḫ˅āreye ḫo ḫoşdur ḫo<br />
şdur ṭolu sāġar ḫātem<br />
ḫo ḫoş ḫo ş bulınmak [1] [1] hoş gelmek<br />
Mtl 15 Bāḳīye ḫo ḫoş ḫo ş bulındı bu ḳaḥṭ-ı keremde ġam / Ol derd-mend şimdi ne yir olmasaydı ġam<br />
ḫo ḫoş ḫo ş gelmek [14] hoşa gitmek ‖ hoş görünmek, güzel gelmek<br />
G56/1 Zaḫm-ı sīnem ol gözi mekkāre ġāyet ḫo ḫoş ḫo ş gelür / Yāre açarsam revādur yāre ġāyet ḫo ḫoş ḫo ş gelür<br />
G56/2 Tūtiyānuñ minnetin keḥḥāl ḳahrın çekmeden / Ḫāk-i pāyüñ dīde-i ḫūn-bāre ġāyet ḫo ḫoş ḫo<br />
ş gelür<br />
G56/3 Eylese cevr ü cefā mihr ü <strong>ve</strong>fādur ġāyeti / Ḥaḳ budur kim ʿāşıḳ-ı ġam-ḫ˅āra ġāyet ḫo ḫoş ḫo ş gelür gelür<br />
G56/4 Bir ʿaceb dārüʾş-şifādur kūyı derd ehline kim / Anda hep nā-ḫoş varan bī-çāre ġāyet ḫo ḫoş ḫo ḫoş<br />
ş gelür<br />
G56/5 Cāna rāḥatdur ser-i kūyuñda āh itdükleri / Ol hevālar Bāḳī-i bīmāre ġāyet ḫo ḫoş ḫo gelür<br />
gelür<br />
G148/1 İllere mihr ü <strong>ve</strong>fāsı ḫo ḫoş ḫo ş gelür gelür / Bendeye cevr ü cefāsı ḫo ḫoş ḫo ḫoş<br />
ş gelür<br />
G148/2 Almazın küḥl-i cilāyı ʿaynuma / Ḫāk-pāyuñ tūtiyāsı ḫo ḫoş ḫo ş gelür<br />
G148/3 Bir ʿaceb dārüʾş-şifādur kūy-i yār / Ḫaste varan mübtelāsı ḫo ḫoş ḫo ḫoş<br />
ş gelür<br />
G148/4 Ḥūr u ġılmān añma kim her ʿāşıḳa / Kendü yār-ı bī-<strong>ve</strong>fāsı ḫo ḫoş ḫo ḫoş<br />
ş gelür<br />
G148/5 Mülk-i ġamda eşk ü āh egler beni / Ol yirüñ āb u hevāsı ḫo ḫoş ḫo ḫoş<br />
ş gelür<br />
G148/6 Ġayrı dermān istemez Bāḳī ḳuluñ / Zaḫmına derdüñ devāsı ḫo ḫoş ḫo ş gelür<br />
G176/3 Düşeli şīrīn lebüñ sevdāsına cānā göñül / Ḫo Ḫoş Ḫo ş gelür Ferhād-<strong>ve</strong>ş ben nā-tevāne ṭaġlar<br />
G206/4 Ḫo Ḫoş Ḫo ş gelür aña rebāb āvāzesi ġavġāsı yoḳ / Pādişāh-ı ʿaşḳ olanlar kūs-ı ḫāḳān istemez<br />
G508/1 Ḫo Ḫoş Ḫo Ḫoş<br />
ş geldi baña mey-gedenüñ āb u hevāsı / Vaʾllāhi güzel yirde yapılmış yıḳılası<br />
589
ḫo ḫoş ḫo ş geldüñ! [1] kalıplaşmış karşılama sözü<br />
G47/2 Ḫo Ḫoş Ḫo ş geldüñ ey nesīm-i ṣabā merḥabā diyü / Bād-ı bahāra ṭurra-i cānāne ṣarmaşur<br />
ḫo ḫoş ḫo ş görmek [3]<br />
1. hoşgörüyle karşılamak<br />
K10/1 Ḳadr-i eşküm ol bilür kim ḳıymet-i gevher bile / Rūy-ı zerdüm ḫo ḫoş ḫo ş görür şol kim ʿayār-ı zer bile<br />
G547/4 O ġonca-leb yanında ḫo ḫoş ḫo gör gör gör ey dil ḫār-ı aġyārı / ʿAsel cemʿ eyleyen nūş eyler eks̱er nīş-i zenbūrı<br />
2. müsamaha etmek, affetmek<br />
G147/3 O laʿl-i nāb içün ḫūn-āb aḳıtma / Mey-i gül-gūnı ḫo ḫoş ḫo<br />
ş gördüm bu demdür<br />
ḫo ḫoş ḫo ş olmak [2]<br />
1. keyiflenmek<br />
G163/3 Miḥnet-sarāy-ı dehre gelüp ʿīş u nūş iden / Bir dem ḫo ḫoş ḫo ş olsa bir nice gün derd-i ser çeker<br />
2. hoşuna gitmek ‖ keyiflenmek<br />
G374/3 Beni öldürmedügin merḥametinden ṣanmañ / Ḫo Ḫoş Ḫo Ḫoş<br />
ş olur olur gūş idicek ḫastelerüñ feryādın<br />
ḫo ḫoş-āb ḫo āb āb [1] hoşaf<br />
G45/5 Ġazellerüñde lebi vaṣfın eyle ey Bāḳī / Şekerle olsa bilürsin olur ḫo ḫoş-āb ḫo āb leẕīẕ<br />
ḫo ḫoş-bū ḫo ū olmak olmak [1] [1] hoş/güzel kokmak<br />
K24/9 Beden-i pāki neden böyle olurdı olurdı olurdı ḫo ḫoş-bū ḫo / Olmasa müşg ü gül-āb ile muḫammer sünbül<br />
ḫo ḫoş-dem ḫo dem olmak [1] hoşça vakitler geçirmek<br />
G289/1 Gül-zāra gel nesīm-i ṣabā gibi ḫo ḫoş-dem ḫo dem ol / Açıl derūn-ı ġonca gibi şād u ḫurrem ol<br />
ḫo ḫoş-el ḫo el elḥān el ḥān [3] güzel sesli (bülbülün niteleyicisi olarak)<br />
K18/9 Ṣubḥ-dem <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le-i nevbet-i şāhī mi degül / Ṣavt-ı mürġān-ı ḫo ḫoş-el ḫo el elḥān el ḥān u ṣadā-yı kūh-sār<br />
K5/25 Ṣabā gibi güẕār itdüm seḥer gül-zār-ı medḥüñde / Bu ebyātı terennüm ḳıldı bir mürġ-i ḫo ḫoş-el ḫo el elḥānī el ḥānī<br />
K26/37 ʿAndelībān-ı ḫo ḫoş-el ḫo el elḥān<br />
ḥān-ı ḥān gül-istān-ı s̱enā / İdeler medḥüñ ile ḫoş naġamāt-ı rengīn<br />
1. hoş sekişli<br />
ḫo ḫoş-ḫır ḫo ır ırām ır ām [3]<br />
G58/4 Dām-ı āġūş içre düşmez ol tezerv-i ḫo ḫoş-ḫır ḫo ır ırām ır ām / Dāne-i eşküm egerçi lüʾlū-yı şeh-vārdur<br />
2. hoş salınışlı<br />
G98/6 Şimşād-ı ḫo ḫoş-ḫır ḫo ır ırām<br />
āmına ām ına ol servüñ öykünüp / Reftāre gelse pāy-ı ṣanavber şikest olur<br />
K5/26 Nihāl-i ḫo ḫoş-ḫır ḫo ır ırāmuñdur<br />
ır āmuñdur cihān gül-zārınuñ bānı / Müsellemdür saña āyīn ü üslūb-ı cihān-bānī<br />
ḫo ḫoş-meşreb ḫo meşreb [1] yaradılışı hoş<br />
G2/8 Ḥasūduñ dürd-i derdin çekme ey Bāḳī bu bezm içre / Nedīmüñ yār-ı ḫo ḫoş-meşreb<br />
ḫo meşreb gerek cām-ı şarāb-āsā<br />
ḫo ḫoş-nes ḫo nes nesīm īm [1] daha hoş esişli/kokulu<br />
G318/5 Bād-ı seḥerden ḫo ḫoş-nes ḫo nes nesīm nes īm ḫulḳ-ı ḫudā<strong>ve</strong>nd-i kerīm / Sulṭān-ı ʿādil Ḫān Selīm şāhenşeh-i ṣāḥib-kerem<br />
1. güzel, hoş<br />
ḫo ḫoş-ter ḫo ter [3]<br />
K3/21 O güftār-ı mevzūn u reftār-ı dil-keş / O sīmā-yı maṭbūʿ u bālā-yı ḫo ḫoş-ter ḫo ter ter<br />
K19/40 Şekl-i ḫāl ü dehenüñ ḫātem-i pīrūze nigīn / Dostum görmedüm aġzuñ gibi ḫo ḫoş-ter ḫo ter ḫātem<br />
2. en güzel<br />
G95/4 Ḫūbān-ı şehrüñ ḫo ḫoş-teri ḫo teri şīrīn ü nāzük her yiri / Ḫ˅ān-ı viṣāle sükkerī pālūde-i ter kendidür<br />
590
ḫūb ḫūb [15]<br />
[15]<br />
1. güzel, dilber<br />
K12/10 Āb-ı rūyın gören ol ḫançer-i āteş-tābı / Sāde-rū ḫūb ḫūb ṣanur sīne-i ʿuryāne çeker<br />
K25/17 Ḳamerī yaḳalu bir ḫūb ḫūb ḫūb ser-ā-ser geydi / Ola tā bezm-i ḫudā<strong>ve</strong>nde felek ḫidmet-kār<br />
G454/5 Olıcaḳ ḫū ḫūb ḫū b göñül virmege ʿirfān ehli / Şiʿr-i Bāḳī gibi hem şūḫ gerek hem tāze<br />
G282/1 Ḫūbda Ḫūbda çihre ile sīne gerek / Baña maḥbūb böylesine gerek<br />
K12/9 Ḫūblar Ḫūblar ṭutsa rikābın yiridür cümle ḳaçan / Esb-i nāzı felek ol ḫusrev-i ḫūbāne çeker<br />
G408/1 Ḫūblar Ḫūblar māʾildür elbet ʿāşıḳ-ı şeydāsına / Dil-ber-i ʿālī-cenābuñ baḳma istiġnāsına<br />
G267/1 Dil-rübālarla ʿaceb kes̱reti var her yoluñ / Geçemez ḫūblar ḫūblarından<br />
ḫūblar ından göñül İstanbūluñ<br />
2. hoş, güzel<br />
K20/5 Ṣarındı meh yine bir ḫūb ḫūb Yūsufī destār / Ṣoḳındı farḳına bir dāne ince sīm hilāl<br />
G105/6 ʿUşşāḳ iñiler güm güm öter günbed-i gerdūn / Ḥaḳḳā bu güzel ḫūb u ṣafā-baḫş ṣadādur<br />
G136/4 Maʿnīde bir dūd peydā ḳılmış āteşdür cihān / Ṣūretā bir ḫūb ḫūb kāşī ḳubbelü kāşānedür<br />
G127/5 Edāsı ḫūbdur ḫūbdur maʿnāsı raʿnā şiʿr-i Bāḳīnüñ / Aña reşk itdüren erbāb-ı naẓmı hep bu maʿnādur<br />
G407/7 Dāʾim ey Bāḳī budur şāhuñ yüzi aġ olduġı / Aḳ güldür ṭalʿat-ı ḫūb ḫūbı ḫūb cihān gül-zārına<br />
M1/VII/3 Gün ṭoġdı şimdi ġāyete irdi sepīde-dem / Ruḫsār-ı ḫūb ḫūb-ı ḫūb ḫusrev-i rūşen-żamīri gör<br />
3. iyi<br />
G127/2 Ḥarīf-i sādedür sāġar <strong>ve</strong>lī mey ḫūb ḫūb hem-demdür / Nedīm-i şūḫdur bülbül gül ammā meclis-ārādur<br />
G243/5 Ḫūbdur Ḫūbdur ḥüsn-i ʿamel taḳvā vü ṭāʿat gerçi kim / Māniʿ olmaz nesne ey Bāḳī olınca feyż-i Ḥaḳ<br />
ḫūb ḫūb ḫūb edā edā [1] [1] güzel söyleyiş; bkz. ‘edā-yı ḫūb’ md.<br />
G296/2 Naḳşlar baġladı nev-rūz hevāsında çemen / Eylesün ḫūb edālarla terennüm bülbül<br />
ḫūb ḫūb u u laṭīf laṭīf [1] [1] hoş, güzel<br />
G105/4 Bāġ-ı ṭarab u ʿīşa mey-i nāb u dem-i nāy / Ḥaḳḳā bu ʿaceb ḫūb ḫūb u u laṭīf laṭīf āb u hevādur<br />
ḫūb ḫūb olmak olmak olmak [5]<br />
[5]<br />
1. güzelleşmek<br />
G111/1 Bir ḥüsn daḫı baġladı ḫaṭdan ʿiẕār-ı yār / Eṭrāf-ı bāġ ḫūb ḫūb olur olur olsa benefşe-zār<br />
2. güzel olmak<br />
G362/1 Cānān odur ki meyl ide anı görince cān / Esbāb-ı ḥüsni ḫūb ola ammā be-şarṭ-ı ān<br />
G174/1 Sevdügüm ḳadd-i bülendin gösterür / Ḫūb Ḫūb olan olan elbette kendin gösterür<br />
3. hoş/güzel olmak<br />
G442/3 Gör viṣālüñ gicesi şevḳ-ı derūnın ʿāşıḳun / Seyr-i deryā ḫūb ḫūb olur olur cānā şeb-i meh-tābda<br />
4. hoş/güzel durmak<br />
K24/35 Ḫūb Ḫūb olur olur ʿārıżuñ üstinde o ḫaṭṭ-ı müşgīn / Āb-ı nāb içre ṭurur tāze vü ḫoş-ter sünbül<br />
ḫūb ḫūb-dem ḫūb ḫūb dem [1] güzel zamanlar<br />
G198/2 Ne ḫūb ḫūb-dem ḫūb dem ne ḳıyāmet-zamān olur bu kim / Nücūm indi yire yir yüzine çıḳdı künūz<br />
ḫūb ḫūb u u dil dil-efr dil efr efrūz ūz eylemek [1] güzel <strong>ve</strong> etkileyici söylemek<br />
G336/4 Gice şemʿ-i ruḫuñ şevḳınde bir ḳaç beyti yandurdum / ʿAceb ḫūb ḫūb u u dil dil-efr dil efr efrūz efr ūz eyledüm ḫoş dil-pesend itdüm<br />
591<br />
ḫūbān ḫūbān [6] [6] güzeller/dilberler; bkz. ‘ḫusrev-i ḫūbān’, ‘sulṭān-ı ḫūbān’, ‘şāhenşāh-ı ḫūbān’, ‘şeh-i<br />
ḫūbān’ md.<br />
G520/5 Cevre ḳatlanmaḳ olurdı nʾidelüm ey Bāḳī / ʿAhd-i ḫūbān gibi yoḳ ṣabrumuzuñ bünyādı
G446/4 Üftādeler şikeste vü mecrūḥ u pāy-māl / Ḫūbān Ḫūbān semend-i nāza binüp türktāzda<br />
K14/26 Ne cünbiş ḳıldı kim āḫır dil-i düşmende yir itdi / Meger gösterdi ol nīze ḫırām-ı ḳadd-i ḫūbān ḫūbānı ḫūbān<br />
M3/V/4 Tār-ı zülf ü ṭurra-i ḫūbān ḫūbān-ı ḫūbān ı müşgīn-mū gibi / Sāl-i iḳbālin Ḫudā bī-ḥadd ü pāyān eylesün<br />
G95/4 Ḫūbān Ḫūbān-ı Ḫūbān şehrüñ ḫoş-teri şīrīn ü nāzük her yiri / Ḫ˅ān-ı viṣāle sükkerī pālūde-i ter kendidür<br />
G335/2 Der-i ümmīdi ḳıldum beste ḫūbānuñ ḫūbānuñ ḫūbānuñ <strong>ve</strong>fāsından / Görinür sīnede yir yir ser-i mismārdur dāġum<br />
ḥubb ḥubb-i ḥubb i düny dünyā düny<br />
ā [1] dünya sevgisi<br />
M4/V/2 Ḥubb Ḥubb-i Ḥubb i düny dünyādan düny<br />
ādan ferāġat gibi olmaz ṭoġrı yol<br />
ḥubb ḥubb-i ḥubb i va vaṭan va<br />
ṭan [1] [1] vatan hasreti<br />
G28/3 Girye ḳılsam ne ʿaceb ḫāk-i rehinden dūram / Hep ġarīb aġlamaġa ḥubb ḥubb-i ḥubb<br />
i va vaṭandur va<br />
ṭandur bāʿis̱<br />
ḥuccāc ḥuccāc [2] [2] hacılar<br />
G446/2 ʿUşşāḳ-vār şevḳ ile ḥuccāc ḥuccāc raḳṣ ider / Āheng-i āh u nālelerümden Ḥicāzda<br />
G474/2 Berr-i Ḥicāza şemme-i zülfüñ yitürse bād / Ḥuccāc Ḥuccāc ḳala bādiyede Şāma çıḳmaya<br />
ḫuceste ḫuceste [1] [1] mübarek, uğurlu<br />
G416/3 Āḫır peyām-ı vaṣl ile gül-berg-i ter gibi / İrdi ḫuceste ḫuceste nāmeleri rūzgār ile<br />
Ḫudā Ḫudā [11] [11] Allah<br />
K4/18 Ḫudā Ḫudā Ḫudā virsün serīr-i salṭanatda / Saʿādet tācı birle ʿizz ü temkīn<br />
K5/36 Duʿā-yı devlet-i şāh-ı cihāna başla ey Bāḳī / Ḫudā Ḫudā Ḫudā pāyende ḳılsun tāc u taḫt-ı ẓıll-ı Yezdānı<br />
K14/35 Ḫudā<strong>ve</strong>ndā Ḫudā Ḫudā ol zāt-ı pāke ḥırz-ı cān olsun / Duʿā-yı müstecāb-ı ṭāʾifān-ı ʿarş-ı Raḥmānī<br />
K23/2 Cām-ı hilāli hep bilece gördiler bu şeb / Ḫalḳ-ı cihāna ḳıldı Ḫudā Ḫudā rūzeyi ḥarām<br />
M1/VIII/6 Ġayret kemerlerini ḳuşandı ḳılıç gibi / Aldı Ḥiṣārı virdi Ḫudā Ḫudā fetḥ ü nuṣreti<br />
M3/V/4 Tār-ı zülf ü ṭurra-i ḫūbān-ı müşgīn-mū gibi / Sāl-i iḳbālin Ḫudā Ḫudā bī-ḥadd ü pāyān eylesün<br />
G101/3 Ḳılsun hemīşe anı emān-ı Ḫudā Ḫudā nigāh / İtmez nigāh ḥālüme gerçi o ġamze-kār<br />
G525/5 Bāḳī ölsün yoluña pādişehüm sen ṣaġ ol / Baḫt pāyende Ḫudā Ḫudā yār saʿādet bāḳī<br />
M4/I/1 Cāme-i ṣıḥḥat Ḫudādan Ḫudādan ḫalḳa bir ḫılʿat gibi<br />
G530/9 Diler Bāḳī Ḫudādan Ḫudādan ol ḫudā<strong>ve</strong>nd-i cihān-dānā / Beḳā-yı baḫt-ı bih-rūzı devām-ı fetḥ-i fīrūzı<br />
G387/4 Şükr-i Ḫudāya Ḫudāya Ḫudāya başın açar lāle-i çemen / Rūy-ı niyāzı ḫāke sürer berg-i yāsemīn<br />
Ḫudā Ḫudā yol yolı yol ı [1] Allah yolu ‖ ‘sırat-ı müstakim’ bkz. ‘rāh-ı Ḫudā’<br />
M1/VI/4 Deşt-i fenāda mürġ-i hevā ṭurmayup ḳonar / Tīġuñ Ḫudā yol yolında yol<br />
ında sebīl itdi ḳanları<br />
Ḫudā Ḫudā-yı Ḫudā yı Te Teʿālā Te<br />
ʿālā [1] [1] Allah Teala<br />
G517/5 Cān virdi şevḳ-i ḥüsnüñe Bāḳī-i ḫaste-dil / Pür-nūr ide Ḫudā Ḫudā-yı Ḫudā yı Te Teʿālā Te<br />
ʿālā mezārını<br />
Ḫudā Ḫudā ḥaḳḳ ḥaḳḳı ḥaḳḳ ı [1]<br />
G234/6 Cihān rūşen żiyāsından maḥabbet ol Ḫudā Ḫudā ḥaḳḳ ḥaḳḳı ḥaḳḳ / Çerāġ-efrūz-ı ʿālem nūr-ı pāk-i Muṣṭafā ancaḳ<br />
ḫudā<strong>ve</strong>nd ḫudā<strong>ve</strong>nd [4] [4] [4] padişah; bkz. ‘bezm-i ḫudā<strong>ve</strong>nd’ md.<br />
G318/5 Bād-ı seḥerden ḫoş-nesīm ḫulḳ-ı ḫudā<strong>ve</strong>nd ḫudā<strong>ve</strong>nd-i<br />
ḫudā<strong>ve</strong>nd i kerīm / Sulṭān-ı ʿādil Ḫān Selīm şāhenşeh-i ṣāḥib-kerem<br />
K17/12 Yüz sür Cenāb-ı Ḥaḳḳa niyāz u tażarruʿ it / Olsun mezīd ʿömr-i Ḫudā<strong>ve</strong>nd Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i Ḫudā<strong>ve</strong>nd rūzgār<br />
G367/5 İşāret besdür ey Bāḳī saña ser-māye-i devlet / Ḫud ud udā<strong>ve</strong>nd<br />
ā<strong>ve</strong>nd-i ā<strong>ve</strong>nd ḳader-ḳudret şehenşāh-ı muʿaẓẓamdan<br />
G484/7 Ḫudā<strong>ve</strong>nd Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i Ḫudā<strong>ve</strong>nd ʿaṭā-baḫş u kerem-güster ki devrinde /Gedā-yı bī-ser ü pālar geyer sincāb u semmūrı<br />
ḫudā<strong>ve</strong>nd ḫudā<strong>ve</strong>nd-i ḫudā<strong>ve</strong>nd i cih cihān cih<br />
ān [4] cihan hükümdarı<br />
G530/8 Derūna şuʿle ṣaldı tīġ-i āteş-tābı gūyā kim / Ḫudā<strong>ve</strong>nd Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i Ḫudā<strong>ve</strong>nd i i cih cihānuñ cih<br />
ānuñ berḳ-i şemşīr-i cihān-sūzı<br />
Sultan Selim bağlamında;<br />
592
K5/7 Ḫudā<strong>ve</strong>nd Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i Ḫudā<strong>ve</strong>nd i cih cihān cih<br />
ān sulṭān-ı ʿādil şāh-ı deryā-dil / Ser-efrāz u serīr-efrūz-ı tāc u taḫt-ı sulṭānī<br />
Kanunî Süleyman bağlamında;<br />
G494/7 Duʿāmuz oldur ey Bāḳi ḫaṭādan ṣaḳlasun Bārī / Ḫudā<strong>ve</strong>nd Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i Ḫudā<strong>ve</strong>nd i cih cihān cih<br />
sulṭān-ı ʿādil Şeh Süleymānı<br />
Kt1/11 Ḥāris-i memleket ü devlet ü iḳbālüñ ola / Māliküʾl-mülk Ḫudā<strong>ve</strong>nd Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i Ḫudā<strong>ve</strong>nd i cih cihān cih<br />
ān ʿazze <strong>ve</strong> cel<br />
ḫudā<strong>ve</strong>nd ḫudā<strong>ve</strong>nd-i ḫudā<strong>ve</strong>nd ḫudā<strong>ve</strong>nd i cih cihān cih<br />
ān ān-bān ān ān [1] cihan hükümdarı ‖ Sultan Murad<br />
K7/16 Devr-i gül ṣanmañ cihānı böyle tezyīn eyleyen / Yümn-i iḳbāl-i Ḫu Ḫudā<strong>ve</strong>nd Ḫu ā<strong>ve</strong>nd ā<strong>ve</strong>nd-i ā<strong>ve</strong>nd i cih cihān cih<br />
ān ān-bān ān ān eyledi<br />
ḫudā<strong>ve</strong>nd ḫudā<strong>ve</strong>nd-i ḫudā<strong>ve</strong>nd i cih cihān cih<br />
ān ān-dān ān ān [1] [1] cihan hükümdarı<br />
G530/9 Diler Bāḳī Ḫudādan ol ḫudā<strong>ve</strong>nd ḫudā<strong>ve</strong>nd-i ḫudā<strong>ve</strong>nd i cih cihān cih<br />
ān ān-dānā ān ānā / Beḳā-yı baḫt-ı bih-rūzı devām-ı fetḥ-i fīrūzı<br />
ḫudā<strong>ve</strong>nd ḫudā<strong>ve</strong>nd-i ḫudā<strong>ve</strong>nd ḫudā<strong>ve</strong>nd i cih cihān cih<br />
ān ān-dār ān ār [1] [1] [1] cihan hükümdarı ‖<br />
M2/V/6 Āb-ı rūy-ı vüzerā Ḥażret-i Aḥmed Pāşā / Maẓhar-ı luṭf-ı Ḫudā<strong>ve</strong>nd Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i Ḫudā<strong>ve</strong>nd i cih cihān cih<br />
ān ān-dār ān ār olsun<br />
ḫudā<strong>ve</strong>nd ḫudā<strong>ve</strong>nd-i ḫudā<strong>ve</strong>nd i ins ü ccān<br />
c<br />
ān [1] [1] bütün varlıkların hükümdarı ‖ Allah<br />
K1/3 Dest urmış idi kilk-i şihāba debīr-i çarḫ / Ṭuġrā-nüvīs-i ḥükm-i Ḫudā<strong>ve</strong>nd Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i Ḫudā<strong>ve</strong>nd<br />
i ins ü ü ccān<br />
c<br />
ān<br />
ḫudā<strong>ve</strong>nd ḫudā<strong>ve</strong>nd-i ḫudā<strong>ve</strong>nd i kkāmil<br />
k<br />
āmil āmil [1] [1] kâmil padişah ‖ Kanunî Süleyman<br />
K3/8 Ḫudā<strong>ve</strong>nd Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i Ḫudā<strong>ve</strong>nd i i kkāmil<br />
k<br />
āmil şehenşāh-ı ʿādil / Cihān-dār-ı muḳbil şeh-i dād-güster<br />
ḫudā<strong>ve</strong>nd ḫudā<strong>ve</strong>nd-i ḫudā<strong>ve</strong>nd ḫudā<strong>ve</strong>nd i zem zemīn zem<br />
īn ü ü āsmān āsmān [2] [2] yer <strong>ve</strong> göğün hükümdarı ‖ Allah<br />
K8/15 Duʿā-yı devletinden ṣoñra vācib saña ey Bāḳī / Te<strong>ve</strong>kküldür Ḫudā<strong>ve</strong>nd Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i Ḫudā<strong>ve</strong>nd i zem zemīn zem<br />
īn ü ü āsmān āsmān üzre<br />
K27/23 Nigeh-dāruñ Ḫudā<strong>ve</strong>nd Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i Ḫudā<strong>ve</strong>nd i zem zemīn zem<br />
īn ü ü āsmān āsmān olsun / Cihān ṭurduḳça ābād olsun ol ṭāḳ-ı felek-fersā<br />
ḫudā<strong>ve</strong>ndā! ḫudā<strong>ve</strong>ndā! [5] [5] padişahım! ‖ ey padişah!<br />
K21/20 Kemīne-bende-i dīrīneñem ḫudā<strong>ve</strong>ndā<br />
ḫudā<strong>ve</strong>ndā ḫudā<strong>ve</strong>ndā / Bu bende cānibini luṭfuñ itmesün ihmāl<br />
G494/2 Bahār oldı dem-i seyr ü temāşādur ḫudā<strong>ve</strong>ndā ḫudā<strong>ve</strong>ndā / Semend-i ʿazmüñ itsün ʿarṣa-i ʿālemde cevlānı<br />
K5/16 Ḫudā<strong>ve</strong>ndā Ḫudā<strong>ve</strong>ndā sen ol çāpük-süvār-ı mülk ü devletsin / Ki raḫş-ı himmetüñ ev<strong>ve</strong>l ḳademde aldı meydānı<br />
K14/25 Ḫudā<strong>ve</strong>ndā Ḫudā<strong>ve</strong>ndā sen ol İskender-i pākīze-meşrebsin / Aḳıtdı ṭabʿ-ı pāküñ ayaġına Āb-ı ḥayvānı<br />
K14/35 Ḫudā<strong>ve</strong>ndā Ḫudā<strong>ve</strong>ndā Ḫudā ol zāt-ı pāke ḥırz-ı cān olsun / Duʿā-yı müstecāb-ı ṭāʾifān-ı ʿarş-ı Raḥmānī<br />
İZAHI, s. 248.<br />
593<br />
ḫuffā ḫuffāş ḫuffā ş [1] yarasa; farklı tanıklar <strong>ve</strong> daha geniş açıklama için bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong><br />
K25/25 Güneşüñ ẕerre ḳadar ḳadrine noḳṣān gelmez / Eylese nūr-ı cihān-tābını ḫuffā ḫuffāş ḫuffā<br />
inkār<br />
ḫulḳ ḫulḳ [5] [5] [5] yaratılış, tabiat (bütün tanıklar güzel koku bağlamında geçmektedir); ayrıca<br />
bkz. ‘būy-ı ḫulḳ’ md.<br />
K23/18 Envār-ı mihri birle münev<strong>ve</strong>r cebīn-i ṣubḥ / Enfās-ı ḫulḳ ḫulḳı ḫulḳ birle muʿaṭṭar meşām-ı şām<br />
M3/IV/3 Nefḥa-i müşgīn-nesīm-i ḫulḳ ḫulḳı ḫulḳ ṭutdı ʿālemi / Her ṭarafdan şimdi būy-ı ʿūd u ʿanberdür gelen<br />
M3/V/1 Gül gibi ḫalḳı nesīm-i ḫulḳ ḫulḳı ḫulḳ ḫandān eylesün / Nev-bahār-ı ʿadli āfāḳı gül-istān eylesün<br />
G318/5 Bād-ı seḥerden ḫoş-nesīm ḫulḳ ḫulḳ-ı ḫulḳ ḫudā<strong>ve</strong>nd-i kerīm / Sulṭān-ı ʿādil Ḫān Selīm şāhenşeh-i ṣāḥib-kerem<br />
K20/23 Nesīm-i ḫulḳ ḫulḳına ḫulḳ ına bir dem ḳarīn olursa eger / Ṣuyı gül-āb ide ṭopraġı müşg bād-ı şimāl<br />
ḫulḳ ḫulḳ u u melāḥat melāḥat [1] [1] şirinlilik <strong>ve</strong> tatlılık<br />
G451/1 Elṭāf u ḥüsn ü ḫulḳ ḫulḳ u u melāḥat melāḥat kemālde / Endām u şekl ü ḳāmet ü ḳadd iʿtidālde<br />
ḫum ḫum [5] [5] küp<br />
G61/4 Ḫum Ḫum gibi sen de taṣfiye-i bāṭın it yüri / Dergāh-ı mey-fürūş ulu ḫānḳāhdur<br />
G192/5 Meyden ṣafā-yı bāṭın-ı ḫumdur ḫumdur ġaraż hemān / Erbāb-ı ẓāhir añlayamazlar murādumuz<br />
G163/5 Bāḳī hemīşe gör bu ḫum ḫum-ı ḫum nīl-gūnı kim / Dürd-i belā vü derdini merd-i hüner çeker<br />
G54/1 Piyāle ḫusrev-i mülk-i ġama tāc-ı Keyānīdür / Ḫum Ḫum-ı Ḫum mey pādişāh-ı ʿaşḳa genc-i ḫusrevānīdür
G279/6 Şarāb-ı nābdan ḫumlar ḫumlar ḫumlar tehī ḫum-ḫāneler tenhā / ʿAceb ḫālīligin buldı riyā ehli bu meydānuñ<br />
ḫum ḫum-ḫāne ḫum ḫāne [2] meyhane<br />
G279/6 Şarāb-ı nābdan ḫumlar tehī ḫum ḫum-ḫāneler<br />
ḫum ḫāneler tenhā / ʿAceb ḫālīligin buldı riyā ehli bu meydānuñ<br />
G391/2 Dilā cām-ı şarāb-ı ʿaşḳ-ı yāri şöyle nūş it kim / Felekler güm güm ötsün başuña ḫum ḫum-ḫāneler<br />
ḫum ḫāneler dönsün<br />
ḫumār ḫumār [3] [3] (içkiden sonra gelen) baş ağrısı, mahmurluk<br />
G258/3 Nūş iden cām-ı lebüñ ölmekden aṣlā ġam yimez / Kim ḫumār ḫumārı ḫumār olmaz ey sāḳī şarāb-ı Kevs̱erüñ<br />
K22/26 Cürʿa-i cām-ı belā-encām-ı ġam bī-hūş idüp / ʿĀḳıbet ḳıldı ḫumār ḫumār-ı ḫumār derd ü miḥnet ser-girān<br />
G292/2 Sāḳıyā sāġarı ṣun hecr ḫumār ḫumārın ḫumār ın yazalum / Nāmeden ḫakk idelüm nām-ı firāḳı berü gel<br />
ḫūn ḫūn [12] [12] kan<br />
K14/23 Meger kim uġramış gerdūn öñinde seyl-i ḫūn ḫūn ḫūn içre / Şafaḳ ṣandı şebān-geh ḫalḳ dāmānındaki ḳanı<br />
G309/6 Almadı būy-ı maḥabbetden es̱er şunlar kim / Ġonca-<strong>ve</strong>ş dilleri ḫūn ḫūn sīneleri çāk degül<br />
G414/4 Deşt-i ġamda her yaña tenler getürdi seyl-i ḫūn ḫūn / Ṭurmayup Tātār-ı ġamzeñ tīr-bārān itmede<br />
G529/1 Çeşmümden aḳan ḫūn ḫūn ḫūn ile sāġar ṭola yazdı / Meclisde geçen gice yine ḳan ola yazdı<br />
G539/2 Ḳanlu baġlar gibi dil-ber baġlamış ḫūnī gözin / Ġarḳ-ı ḫūn ḫūn ḫūn āḫir o çeşm-i ḫışm-nāk eyler beni<br />
G13/3 Zamāne bizde gevher sezdügiçün dil-ḫırāş eyler / Anuñʾçün baġrumuz ḫūndur maʿārif kānıyuz cānā<br />
G236/7 Zaḫmumuz ḫūn ḫūnı ḫūn mey-i gül-gūnumuzdur giceler / Bezmümüzde şemʿ-i rūşen şuʿle-i şemşīr-i ʿaşḳ<br />
G137/4 Teşne-dildür şu ḳadar ḫūn ḫūn-ı ḫūn ı ı müselmān üzre / Tīġ-i kāfir gibi ol ġamze-i bürrān ditrer<br />
G327/7 Bāḳıyā ḫūn ḫūn-ı ḫūn ı dili dīde düketdi gördüm / Mey-i nābı bedel-i mā-yeteḥallel çekdüm<br />
K2/23 Ġāzīler pāy-i semendin yine ḫınnāladılar / Ḫūn Ḫūn-ı Ḫūn aʿdāyı o dem kʾeylediler seyl-i revān<br />
K26/25 Ḫūn Ḫūn-ı Ḫūn ı dil ṣanma görinenleri müjgānumda / Dīde gül-zār-ı ʿiẕāruñdan olupdur gül-çīn<br />
G136/1 Ḫūn Ḫūn-ı Ḫūn ı dil mey kāse-i ser anda bir peymānedür / ʿİşret-ābād-ı maḥabbet bir ʿaceb mey-ḫānedür<br />
ḫūn ḫūn-ı ḫūn ı ı ciger [2] [2] ciğer kanı; bkz. ‘ciger ḫūnı’ md.<br />
M8/II/1 Ḳaynadup nār-ı ġam-ı ʿaşḳ ile ḫūn ḫūn-ı ḫūn ı cigeri<br />
G154/7 Bāḳī ġamuñda ḫūn ḫūn-ı ḫūn ı ı ciger yutsa gūyiyā / Bezm-i ṣafāda cām-ı mey-i erġavān çeker<br />
ḫūn ḫūn-ı ḫūn ı çeşm [1] kanlı gözyaşı<br />
G227/2 Bī-sütūnı gül-şen itmiş ḫūn ḫūn-ı ḫūn ı çeşm çeşm-i çeşm<br />
Kūh-ken / ʿĀşıḳa sevdā-yı vaṣl-ı yār ile ṭaġ üsti bāġ<br />
ḫūn ḫūn-ı ḫūn ḫūn ı ddīde<br />
d<br />
īde [1] [1] kanlı gözyaşı<br />
G473/5 Olur ʿaşḳ içre ḫūn ḫūn-ı ḫūn ı ddīde<br />
d<br />
īde rīzān / Dil-i ʿuşşāḳ-ı ġam-per<strong>ve</strong>r şikeste<br />
ḫūn ḫūn-ı ḫūn ı düşmen [1] düşman kanı<br />
G407/3 Ḫūn Ḫūn-ı Ḫūn ı düşmenden mi rengīn oldı ol yalıñ ḳılıç / ʿAks-i āteş düşdi ya āyīne-i ruḫsārına<br />
ḫūn ḫūn-ı ḫūn ı eşk [2] [2] kanlı gözyaşı<br />
G76/6 Ḫūn Ḫūn-ı Ḫūn ı eşküm eşküm bir zamān ālūde ḳıldı işigin / Baña dil-ber Bāḳıyā daḫı o demden incinür<br />
K16/3 Çeşmüm devāt-ı surḫa dönüp ḫūn ḫūn-ı ḫūn ı eşk ile / Cismüm boyandı ḳana ser-ā-pā ḳalem gibi<br />
ḫūn ḫūn-ı ḫūn ı keb kebūter keb<br />
ūter [2] gü<strong>ve</strong>rcin kanı ‖ şarap; bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 249.<br />
G147/2 Ayaġ elde ṭolu ḫūn ḫūn-ı ḫūn keb kebūter keb<br />
ūter ūter / Bi-ḥamdiʾllāh yine dem der-ḳademdür<br />
G212/1 Ḫūn Ḫūn-ı Ḫūn ı keb kebūter keb<br />
ūter ile pür olup yine kü'ūs / Devr-i piyāle göstere mi dīde-i hurūs<br />
ḫūn ḫūn-ı ḫūn ı ḳurbān ḳurbān [1] [1] kurban kanı<br />
G135/3 Mis̱āl-i ḫūn ḫūn-ı ḫūn ı ḳurbāndur ḳurbāndur şaḳāʾiḳ ṣaḥn-ı gül-şende / Cihān pür-şūr u ġavġā şöyle beñzer ʿīd-i eḍḥādur<br />
G328/10 Aḳıdup ḥalḳ-ı şīşeden mey-i nāb / Ḫūn Ḫūn-ı Ḫūn ı ḳurbān ḳurbān gibi revān idelüm<br />
ḫūn ḫūn-ı ḫūn ı za zaḫm za<br />
ḫm [1] [1] yaradaki kan; bkz. ‘zaḫm ḫūnı’ md.<br />
594
G72/3 Farḳ-ı serde şekl-i şemşīrüñ yiter perr-i küleng / Bā-vücūd ol dem ki ḫūn ḫūn-ı ḫūn ı za zaḫmum za<br />
ḫmum içre āl olur<br />
ḫūn ḫūn ḫūn eyle eylemek/itmek eyle mek/itmek [2] kanatmak ‖ yaralamak<br />
G272/5 Baġrumı ḫūn ḫūn eyledüñ eyledüñ şemşīr-i istiġnā ile / Nʾeyledüñ hey āfet-i devrān yine ḳan eyledüñ<br />
G216/4 Ḫāk-i ḥarīm-i kūyuñ bir lāle-zāre dönmiş / Ḫūn Ḫūn itdügüñ itdügüñ cigerler hep pāre pāre düşmiş<br />
ḫūn ḫūn olmak olmak olmak [1] [1] [1] kan dolmak<br />
G54/3 Leb-ā-leb cām-ı dil ḫūn ḫūn olsa olsa ṭāñ mı bezm-i fürḳatde / Güzeller ʿaşḳına nūş itmek içün dostgānīdür<br />
1. kanlı gözyaşı<br />
ḫūn ḫūn-āb(e) ḫūn āb(e) āb(e) [4]<br />
G147/3 O laʿl-i nāb içün ḫūn ḫūn-āb ḫūn āb aḳıtma / Mey-i gül-gūnı ḫo ḫoş ḫo ş gördüm bu demdür<br />
G492/5 Çeşmüm üzre görinen ḫūn ḫūn-ābe ḫūn ābe ṣanma Bāḳıyā / Gözüme geldi şarāb-ı ‘aşḳ-ı dil-ber mül gibi<br />
M5/VI/1 Gözdeki ḫūn ḫūn-ābe ḫūn ābe ābe-i ābe ālüm görüp raḥm itmedüñ<br />
2. kan<br />
M9/II/2 Ciger ḫūn ḫūn-ābesin<br />
ḫūn ābesin ābesin demdür olursam nūş idüp ḳanzil<br />
ḫūn ḫūn-ābe ḫūn ḫūn ābe ābe-i ābe i i eşk [2] kanlı gözyaşı<br />
K6/5 Cām-ı gül-gūn nūş ider ḫūn ḫūn-ābe ḫūn ābe ābe-i ābe i eşkin döker / Beñzine bir pāre ʿāşıḳ derd-mendüñ ḳan gelür<br />
G213/4 İşigüñ ḫūn ḫūn-ābe ḫūn ābe ābe-i ābe i eşkümle reng-āmīz idi / Yazmadın naḳḳāş-ı ḳudret bu bülend eyvāne naḳş<br />
ḫūn ḫūn-āb ḫūn āb āb-ı āb ı ddīde<br />
d<br />
īde [1] [1] kanlı gözyaşı<br />
G109/6 Rāh-ı <strong>ve</strong>fāda yitüre diyü ġamuñ beni / Ḫūn Ḫūn-āb Ḫūn āb āb-ı āb ı ddīde<br />
d<br />
īde yollara yir yir nişān ider<br />
ḫūn ḫūn-ālūd ḫūn ālūd [3] kanlı<br />
G190/4 Görinen cism-i zerdümde degüldür dāġ-ı ḫūn ḫūn-ālūd ḫūn ālūd / Bitüpdür ṣaḥn-ı ṣaḥrā-yı belāda lāleler yir yir<br />
G423/2 Yazmada naḳş-ı ʿiẕāruñ müje-i ḫūn ḫūn-ālūd ḫūn ālūd / Ḳatı çoḳ renk virüpdür ḳalem-i Bih-zāde<br />
G339/4 Bir ciger ḳalmışdı anı da kebāb itdüm hemān / Dāġ-ı ḫūn ḫūn-ālūdelerden<br />
ḫūn ālūdelerden<br />
ālūdelerden cām-ı ṣahbā eyledüm<br />
ḫūn ḫūn-efş ḫūn efş efşān/fe<br />
ān/feşān ān/fe şān [5] [5] kan dökücü ‖ kan saçıcı<br />
G439/1 Düşse göñlüm nʾola ol ḫançer-i ḫūn ḫūn-efş ḫūn efş efşāne efş āne / Müjeñ oḳlarınuñ eylükleri batdı cāne<br />
G133/4 Ṭursun yirinde ġamze-i ḳattāl-i ḫūn ḫūn-feş ḫūn feş feşān feş ān / Başdan belālu ʿāşıḳı ol perçem öldürür<br />
G182/1 Oḳlaruñ kim tende zaḫm-ı ḫūn ḫūn-feş ḫūn feş feşāna feş āna girdiler / Öldürüp ben ḫasteyi yoḳ yire ḳana girdiler<br />
K9/15 Eyler hücūmı düşmen-i dīne ʿAlī-ṣıfat / Şemşīr-i ḫūn ḫūn-feş ḫūn feş feşān<br />
ānı ān ḳılur kār-ı Züʾl-feḳār<br />
M3/II/5 Düşmene ṣalınsa tīġ-i ḫūn ḫūn-feş ḫūn feş feşānı feş nı yaraşur / Yiridür olsa ḫırāmān ol livā-yı salṭanat<br />
ḫūn ḫūn-efş ḫūn efş efşān efşān<br />
ān olmak olmak [1] [1] kanlar saçmak<br />
G159/1 Hecr-i laʿlüñle dem-ā-dem dīde ḫūn ḫūn-efş ḫūn efş efşān efş ān olur olur olur / Gözlerüm sildükçe destüm pençe-i mercān olur<br />
ḫūn ḫūn-ḫˇār ḫūn ˇār [2] kan dökücü ‖ zalim, gaddar<br />
G396/5 Vefā eyler ṣanursın Bāḳıyā ḫandān görüp yāri / Ne ḳaṣd-ı cān ider ol ġamze-i ḫūn ḫūn-ḫˇār ḫūn ˇār ˇārı ˇār ṭuymazsın<br />
Mtl 7 Teninde şerḥaları ʿāşıḳ-ı dil-efgāruñ / Hırāş-ı pençesidür şīr-i ʿaşḳ-ı ḫūn ḫūn-ḫ˅āruñ<br />
ḫūn ḫ˅āruñ ḫ˅āruñ<br />
ḫūnī ḫūnī [2] [2] kanlı ‖ zalim, gaddar<br />
G102/3 Ālūdedür hemīşe dem-i zaḫm-ı sīneden / Bilmez miyin o ġamze-i ḫūnī ḫūnī ne ḳanludur<br />
G165/4 Benümʾçün acıyup aġlar görenler zaḫm-ı şemşīrüñ / Baña itdüklerüñ ey ḫūnī hep yanuñda ḳalmışdur<br />
ḫūnī ḫūnī göz göz [4] [4] gözü kanlı ‖ kanlı katil<br />
G383/4 Ḫançer-i elmās-ı ġamzeñ var iken ḫūnī ḫūnī gözüñ gözüñ / Çekmesün ʿālemde tīġ-i āhenīnüñ minnetin<br />
G539/2 Ḳanlu baġlar gibi dil-ber baġlamış ḫūnī ḫūnī gözin gözin / Ġarḳ-ı ḫūn āḫir o çeşm-i ḫışm-nāk eyler beni<br />
G77/1 Ḫūnī Ḫūnī göz göz ile ol müje vü ebruvānı gör / Tīr ü kemān elinde iki Türkmānı gör<br />
595
G90/2 Bir ġamze ile laḥẓada biñ ādem öldürür / Ḫū Ḫūnī Ḫū ī gözüñ ki āhū-yı merdüm-şikārdur<br />
ḫūnīn ḫūnīn [9] [9] kanlı<br />
G103/4 Gül-şende baṣdı jāleleri ḳara baġrına / İrdi ṣafāya lāle-i ḫūnīn ḫūnīn piyāleler<br />
G466/8 Şol ḳadar ṭoġradı şemşīr-i firāḳuñ ki gören / Dil-i ḫūnīni ḫūnīni ḫayāl eyledi ḳaṭmer lāle<br />
G449/2 Nümūne ġonca-i gül-şen leb-i rengīn-i Şīrīne / Nişāne lāle-i ṣaḥrā dil-i ḫūnīn ḫūnīn-i ḫūnīn Ferhāde<br />
G12/3 Seng-i bī-dāduñla serde zaḫm-ı ḫūnīnüm ḫūnīnüm ki var / Gūşe-i destārda rengīn ḳaranfüldür baña<br />
G161/1 Dil-i ḫūnīnüñ ḫūnīnüñ o tīr-i müje dem-sāzı geçer / Nīze-i ġamzesinüñ ʿāşıḳına nāzı geçer<br />
G373/1 Çihresinde görinen ṣanmañ o ḫūnīnüñ ḫūnīnüñ dehān / ʿĀşıḳın ḳurbān iderken ṣıçramış bir ḳaṭre ḳan<br />
G507/3 Başumı kesdügine rāżıyem ol ḫūnīnüñ ḫūnīnüñ / Ayaġın baṣsa yüzüm üstine ḳaṣṣāb gibi<br />
G213/6 Rūy-ı zerd ü eşk-i ḫūnīnüñle ḫūnīnüñle ey Bāḳī yüri / Yaza gör ḫāk-i cenāb-ı Ḥażret-i Sulṭāne naḳş<br />
ḫūnīn ḫūnīn kefen kefen [1] [1] [1] kanlı kefen (‘āl vālā’ paralelliğinde)<br />
G85/6 Ḫāl-i yāruñ müşg bir ḫūnīn ḫūnīn kefen kefen maḳtūlidür / Āl vālāya ṣarupdur ṣanmañuz ʿaṭṭārlar<br />
ḫūnīn ḫūnīn olmak olmak [1] [1] [1] kanlanmak, kana boyanmak<br />
G397/3 Ḫūnīn Ḫūnīn Ḫūnīn olup olup olup aḳardı yaşum ırmaġı müdām / Cūş u ḫurūş ile ṣular aḳup bulanmadın<br />
ḫūnīn ḫūnīn-ciger ḫūnīn ciger [1] ciğeri kanlı ‖ yüreği yaralı<br />
G62/1 Ġonca lebüñe ʿāşıḳ-ı ḫūnīn ḫūnīn-ciger<br />
ḫūnīn ciger geçer / Nergis gözüñe bende-i ṣāḥib-naẓar geçer<br />
ḫūn ḫūn-pāş ḫūn ş [1] kanlar saçan<br />
G376/1 Nice ṭūfān oldı peydā dīde-i ḫūn ḫūn-pāşdan<br />
ḫūn şdan / Nūḥ çeşmüm yanına gelse dem urmaz yaşdan<br />
ḫūn ḫūn-rīz ḫūn īz [4] kan dökücü ‖ zalim<br />
G30/5 Kemend-i zülfi ey Bāḳī saña çoḳ bend geçmişdür / Velī sen ġamze-i ḫūn ḫūn-rīzi ḫūn īzi cevrin gör geçenden geç<br />
G86/1 Gerçi ġāyet mestdür ol nergis-i ḫūn ḫūn-rīzler ḫūn īzler / Ḳatı geçkindür <strong>ve</strong>lī ol ġamze-i ser-tīzler<br />
G467/7 Kemer eylerdi ḳolın ince bilüñe Bāḳī / Girmese ḫançer-i ḫūn ḫūn-rīzüñ ḫūn īzüñ eger araya<br />
G144/3 Ḫançer-i ġamze-i ḫūn ḫūn-rīzüñe<br />
ḫūn īzüñe tīġ-i Ḥayder / Ṣafḥa-i ʿārıżuña muṣḥaf-ı ʿOs̱mān dirler<br />
hūr ūr [1] [1] güneş<br />
G114/3 Yansa dāġ-ı sīnem üzre ḥasret-i ḫaddüñle nār / Nār nūr u nūr hūr ūr u hūr ūr pür-envār olur<br />
ḥūr ḥūr [3] [3] huri ‖ ahu gözlü dilber<br />
G420/3 Ṭāvūs gibi cil<strong>ve</strong> ḳılup bāġ-ı ʾīşumuz / Reşk-i cinān u ravża-i Rıḍvān u ḥūr ḥūr ide<br />
G301/4 Vaṣf-ı ḥüsn-i yār ile bir tāze dīvān baġlasun / Tār-ı zülf-i ḥūrdan ḥūrdan bend eylesün şīrāze gül<br />
G285/1 Zülfüñi görsem ʿiẕāruñ üzre ey ḥūr ḥūr-i ḥūr cemīl / Ṣanuram zencīr şeklin baġlamışdur Selsebīl<br />
ḥūr ḥūr ḥūr u u u Kevs̱ Kevs̱er Kevs̱<br />
er er [2] [2] [2] huri <strong>ve</strong> Kevser ırmağı (‘mey ü maḥbūb’ paralelliğinde)<br />
G449/4 İşitdük āḫiretde ḥūr ḥūr ḥūr u u u Kevs̱ Kevs̱er Kevs̱<br />
er var imiş ammā / Naẓīr olur mı hey ṣofī mey ü maḥbūba dünyāda<br />
G157/2 Ḥūr Ḥūr Ḥūr u u Kevs̱ Kevs̱erden Kevs̱<br />
erden erden mey ü maḥbūb ise maḳṣūd eger / ʿīş u nūş esbābı hep ḥāżır müheyyā bundadur<br />
ḥūr ḥūr-ı ḥūr ı ʿīn ʿīn [3] [3] ahu gözlü huri (gözünün siyahı çok siyah, beyazı çok beyaz olması yönüyle)<br />
G379/2 Cārū-keş oldı sünbül-i ter bāġa nitekim / Ṣaḥn-ı bihişte ṭurra-i müşgīn-i ḥūr ḥūr-ı ḥūr<br />
ı ʿīn<br />
ʿīn<br />
G383/1 Dil çeker ol tār-ı mūy-ı ʿanberīnüñ minnetin / İstemez ʿālemde zülf-i ḥūr ḥūr-ı ḥūr ı ʿīnüñ ʿīnüñ minnetin<br />
G392/1 Reşk-i firdevs-i berīn oldı yine rūy-ı zemīn / Āb-ı cū Kevs̱er aña nergis ü gül ḥūr ḥūr-ı ḥūr ı ʿīn<br />
ʿīn<br />
ḥūr ḥūr u u ġġıl<br />
ġ ġıl<br />
ılmān ıl ān [1] [1] [1] ‘yār-ı bī-<strong>ve</strong>fā’ karşıtlığında; bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 249-250.<br />
G148/4 Ḥūr Ḥūr u u ġġılm<br />
ġ ġılm<br />
ılmān<br />
ān añma kim her ʿāşıḳa / Kendü yār-ı bī-<strong>ve</strong>fāsı ḫoş gelür<br />
ḥūr ḥūr-sīmā ḥūr īmā [1] [1] [1] huri yüzlü (güzeller/dilberler)<br />
K26/35 Ḥūr Ḥūr-sīmālar<br />
Ḥūr īmālar īmālar ile şöyle pür olsun ḥaremüñ / Görüp īmāna gele anı ṣanem-ḫāne-i Çīn<br />
596
ḫurde ḫurde geçmek geçmek [1] [1] isabet etmek<br />
G172/1 Göñlümi bende çeken kākül-i pür-tāb nedür / Cānuma ḫurde ḫurde geçen geçen gevher-i nā-yāb nedür<br />
ḫurde ḫurde-i ḫurde i ppīrūze<br />
p<br />
īrūze [2] firuze kırıntıları ‖ ayvatüyü/sakal<br />
K4/6 Mis̱āl-i ḫurde ḫurde-i ḫurde i ppīrūze<br />
p<br />
īrūze ḫaṭṭı / Mücellā ṣafḥası bir levḥ-i sīmīn<br />
G452/1 Açılsa ġonca mānend-i leb-i laʿl-i nigār olsa / Ṣaçılsa ḫurde ḫurde-i ḫurde i ppīrūze<br />
p<br />
īrūze ṣaḥrā sebze-zār olsa<br />
ḫurdeler ḫurdeler geçmek geçmek [1] [1] nükteler, ince anlamlar söylemek<br />
G253/5 Ḫurdeler Ḫurdeler geçmi geçmiş-durur<br />
geçmi durur durur dendānuñ evṣāfında kim / Ḫāme-i Bāḳī delüpdür baġrını lüʿlūlaruñ<br />
ḫurde ḫurde-dān ḫurde ān [1] [1] incelikten farkeden ‖ kıvrak zekalı<br />
K1/32 Bārīk-bīn olanlar ider ḳaşlaruñ ḫayāl / Dendānuñı taṣavvur ider ṭabʿ-ı ḫurde ḫurde-dān ḫurde ān<br />
ḥūrī ḥūrī [3] [3] huri ‖ ahu gözlü dilber<br />
M2/V/8 Ġarḳa-i raḥmet ola rūḥ-ı revān-ı Sulṭān / Ḥūrīler Ḥūrīler mūnis ola gül-şen-i firdevs mekān<br />
M2/IV/7 Ḳapusında işigi ḫidmetin eyler ġılmān / Ḫūrīler Ḫūrīler ḳarşu ṭurur aṭlas u eksūnlar ile<br />
G300/4 Gül-şen-i kūyında meʾvā bulsa ol ḥūrī ḥūrī-<strong>ve</strong>şüñ<br />
ḥūrī <strong>ve</strong>şüñ / İḫtiyār eyler mi bāġ-ı ḫuldi ādem ey göñül<br />
ḫurrem ḫurrem [7]<br />
[7]<br />
1. gönül açıcı, şen<br />
M9/I/5 Ne ṣadr-ı gūşe-i mey-ḫāne gibi cāy-ı ḫurrem ḫurrem var<br />
G63/1 Ne cām-ı bāde-i gül-gūna beñzer yār-i hem-dem var / Ne ṣadr-ı ṣuffa-i mey-ḫāne gibi cāy-ı ḫurrem ḫurrem var<br />
G485/5 Ögmesün ʿāşıḳlara vāʿiẓ riyāż-ı cenneti / Bāġ-ı ḫurrem olmaz ehl-i ʿaşḳa dīdāruñ gibi<br />
G367/1 Ġaraż yār ile ʿişretdür bu nüzhet-gāh-ı ḫurremden ḫurremden / Mey ü maḥbūbdan ġayrı nedür maḳṣūd bu ʿālemden<br />
2. canlı, taze<br />
G147/6 Meger ḫurrem ḫurrem ṭutan gül-zār-ı ḥüsnüñ / Nesīm-i luṭf-ı sulṭān-ı keremdür<br />
2.1. canlı, taze ‖ bir yazı çeşiti; (‘ber-pā’ paralelliğinde)<br />
K27/15 Süṭūr-ı nāmesinden mülk ü millet sebzesi ḫurrem ḫurrem / Sütūn-ı ḫāmesinden dīn ü devlet ḫaymesi ber-pā<br />
3. sevinç, mutluluk<br />
G415/2 Devlet anuñ kim ḫayāl-i yār ola eglencesi / Ḫurrem Ḫurrem ol dem kim geçer endīşe-i dil-dār ile<br />
ḫurrem ḫurrem olmak olmak [1] [1] sevinmek, mutlu olmak<br />
G253/4 Ḫurrem Ḫurrem olsa olsa ġam degül eşk-i revānum görse yār / ʿĀdeti tefrīḥ-i ruḫ itmekdür aḳar ṣularuñ<br />
ḫurrem ḫurrem ü ü ābād ābād olmak olmak [1] [1] canlandırmak, ayakta tutmak (‘vīrān itmek’ karşıtlığında)<br />
G323/4 Menzil-i ʾīş u ṭarāb ḫurrem ḫurrem ḫurrem ü ü ü ābād ābād ābād olsun olsun olsun / Yıḳalum zerḳ u riyā deyrini vīrān idelüm<br />
ḫurrem ḫurrem ü ü ḫandān ḫandān [4] [4] neşeli <strong>ve</strong> güleryüzlü ‖ şen şakrak<br />
K18/55 Gül gibi ḫurrem ḫurrem ü ü ü ḫandān ḫandān ḫandān ola rūy-ı baḫtuñ / Sāġar-ı ʿīşuñ ola lāle-ṣıfat cevher-dār<br />
G337/10 Cemāl-i devleti gül gibi ḫurrem ḫurrem ü ü ḫandān ḫandān / Bisāṭ-ı ʿişretini gül-sitāna beñzetdüm<br />
G198/3 Hemīşe ḫurrem ḫurrem ü ü ḫandān ḫandān elinde sāġar-ı zer / Felekde olmaya gün gibi rind-i ʿālem-sūz<br />
G138/2 Eşküm döker sitāre gibi cevr ile o māh / Ḫurşīd gibi ḫurrem ḫurrem ü ü ḫandān ḫandān ḫandān olup gezer<br />
ḫurrem ḫurrem u u ḫandān ḫandān u u şād şād-mān şād<br />
ān [3] [3] neşeli, güleryüzlü <strong>ve</strong> mutlu ‖ şen şakrak<br />
K1/4 Bezm-i felekde urmış idi Zühre sāza çeng / ʿĪş u ṣafāda ḫurrem ḫurrem ü ü ḫandān ḫandān ḫandān u u şād şād-mān şād<br />
ān<br />
G34/6 Aʿdā yanuñda ḫurrem ḫurrem u u ḫandān ḫandān u u şād şād-mān şād<br />
ān / Bāḳī ġamuñda zār u dil-efgār u derd-mend<br />
G130/7 Güller ṣafāda ḫurrem ḫurrem u u ḫandān ḫandān ḫandān u u şād şād-mān şād<br />
ān / Bülbül belāda bencileyin zār u bī-ḳarār<br />
ḫurrem ḫurrem-dīdār ḫurrem īdār [1] [1] [1] güleryüzlü<br />
K18/34 Manẓar-ı ḳaṣr-ı saʿādetden anuñ reʾyi gibi / Rūy göstermedi bir şāhid-i ḫurrem ḫurrem-dīdār<br />
ḫurrem īdār<br />
597
ḫur ḫurşīd ḫur şīd [36] bkz. ‘yüzi ḫurşīd’ md.<br />
K2/60 Ḳılıcuñ üstün ola niteki tīġ-i ḫur ḫurşīd ḫur şīd / Sāye-i salṭanatuñda ola āsūde cihān<br />
G3/4 ʿAynuma almam zer-i ḫur ḫurşīd ḫur ḫurşīd<br />
şīd ü dürr-i encümi / Fetḥ olaldan baña bāb-ı genc-i iksīr-i fenā<br />
G60/2 Cāme-i dībā ile ḫur ḫurşīd ḫur şīd zībālanmasun / Şimdi andan ḫilʿat-i ḥüsnüñ senüñ şöhretlüdür<br />
G140/7 Biri ḫur ḫurşīd ḫur şīd gibi rūşen-dil / Biri Nāhid gibi pāk-naẓar<br />
G300/5 Devr ider Bāḳī-ṣıfat ḫur ḫurşīd ḫur şīd o māhuñ menzilin / ʿAşḳ ser-gerdānıdur Allāhu aʿlem ey göñül<br />
G309/2 Pertev-i mihrüñ ile buldı kemālin ḫur ḫurşīd ḫur şīd / Ḳameri nʾeyleyelüm āyīnesi pāk degül<br />
G393/3 Yolında nūrdur gūyā ki ḫur ḫurşīd ḫur şīd / Ḳabā-yı ezraḳ üzre rūy-ı cānān<br />
G417/7 Olur atuñ öñince āsmān peyk-i cihān-peymā / Aña ḫur ḫurşīd ḫur şīd tāc-ı zer hilāl-i çarḫ ser-mūze<br />
G484/1 Belürmez ḥüsnüñe ḳarşu çerāġ-ı ṣubḥ-dem nūrı / Ne deñlü fer vire ḫur ḫurşīd ḫur şīd öñinde şemʿ-i kāfūri<br />
K9/3 Ḫur Ḫurşīd Ḫur şīd gibi pertev-i cūd u seḫā ile / Rūy-ı zemīne ṣaçdı zer-i kāmilüʾl-ʿayār<br />
K23/1 Ḫur Ḫurşīd Ḫur şīd öñinde şuʿlelenür māh-ı nev müdām / Gūyā ki şemʿa ḳarşu görinür kenār-ı cām<br />
G7/1 Ḫur Ḫurşīd Ḫur şīd kim feżā-yı felekdür mesīr aña / Degmez gedālar içre işigüñde yir aña<br />
G138/2 Eşküm döker sitāre gibi cevr ile o māh / Ḫur Ḫurşīd Ḫur Ḫurşīd<br />
şīd gibi ḫurrem ü ḫandān olup gezer<br />
G163/2 Ḫur Ḫurşīd Ḫur şīd esīr-i ʿaşḳuñ olupdur eşiʿʿadan / Boynında ṭavḳ-ı şevḳ ile zencīr-i zer çeker<br />
G401/2 Ṣandum kenār-ı bāmda ol māh-ı tāmdur / Ḫur Ḫurşīd Ḫur Ḫurşīd<br />
şīd ufuḳda göstericek ṣubḥ-gāh rū<br />
G420/1 Göster rūḫuñ ki nūr-ı tecellī ẓuhūr ide / Ḫur Ḫurşīd Ḫur īd gibi āyīneler feyż-i nūr ide<br />
Kt3/1 Āfāḳı şehā maʿdeletüñ nūrı pür itsün / Ḫur Ḫurşīd Ḫur şīd gibi encümen-i dehre çerāġ ol<br />
G260/3 Bā‘iŝ cemālüñ oldı cihānuñ ẓuhūrına / Ḫur Ḫurşīddür Ḫur şīddür bahāne vücūdına gündüzüñ<br />
M7/I/2 Degül çünkim müyesser lemʿa-i ḫur ḫurşīde ḫur ḫurşīde<br />
şīde neẓẓāre<br />
G18/1 Ey ṣafā-yı ʿārıżuñdan çeşme-i ḫur ḫurşīde ḫur şīde āb / Şuʿle-i şemʿ-i cemālüñ nūr-baḫş-ı āfitāb<br />
G53/2 Zülfüñ ḫamında ḫaddüñi ḫur ḫurşīde ḫur şīde virmezin / Şemʿi nʾider şu kimse kʾanuñ şeb-çerāġı var<br />
G213/3 Āb-ı rūyuñdan irer āyīne-i ḫur ḫurşīde ḫur şīde tāb / Tāb-ı zülfüñden düşer levḥ-i żamīr-i kāne naḳş<br />
M1/II/8 Ḫur Ḫurşīde Ḫur şīde baḳsa gözleri ḫalḳuñ ṭola gelür / Zīrā görince ḫāṭıra ol meh-liḳā gelür<br />
K22/22 Eyleyüpdür feyż-i ḫur ḫurşīd ḫur ḫurşīd<br />
şīd-i şīd i i kemāl-i ṣunʿ ile / Ẕāt-i pāküñ gevherin per<strong>ve</strong>rde kān-ı Kün fe-kān<br />
M7/II/1 Çerāġın şemʿ-i dāġumdan yaḳar ḫur ḫurşīd ḫur ḫurşīd<br />
şīd-i şīd i ʿālem-gerd<br />
G147/7 O ḫur ḫurşīd ḫur ḫurşīd<br />
şīd-i şīd i sipihr-i salṭanat kim / Öñinde ḳāmet-i eflāk ḫamdur<br />
G499/1 Ṭutsa cām-ı bāde-i gül-gūnı <strong>ve</strong>rd-i ter gibi / Sāʿid-i sāḳī olur şāḫ-ı gül-i aḥmer gibi<br />
G500/2 Ḳaçup dil tāb-ı ḫur ḫurşīd ḫur ḫurşīd<br />
şīd-i şīd i sitemden / Penāh-ı sāye-i Yezdāne geldi<br />
G288/2 Kevn ü mekānı şevḳ-i ruḫuñ şöyle ṭutdı kim / Ḫur Ḫurşīdi Ḫur şīdi kimse ẕerreye ṣaymaz mehi degül<br />
G1/1 Ḫur Ḫurşīd Ḫur Ḫurşīd<br />
şīd-i şīd i ruḫuñ kendüyi kim göstere cānā / Minnet mi ḳalur mihr-i żiyā-güstere cānā<br />
G4/4 Ḫalḳ-ı cihāna melceʾ olaldan penāhına / Ḫur Ḫurşīd Ḫur Ḫurşīd<br />
şīd-i şīd i çarḫ sāye gibi eyler ilticā<br />
G311/8 Ḫur Ḫurşīd Ḫur īd īd-i īd i āsmān-ı saʿādet Selīm Ḫān / Kim feyż-i cāmı kāne baġışlar hezār laʿl<br />
G251/1 Görüp tāb-ı ʿiẕāruñ ḫāṭırı nerm oldı Nāhīdüñ / İçüp ʿaşḳuñ şarābın kellesi germ oldı ḫur ḫurşīdü ḫur ḫurşīdü<br />
şīdüñ şīdü<br />
G530/1 Muʿaṭṭar ḳıldı āfāḳı nesīm-i bād-ı nev-rūzī / Fürūzān oldı ḫur ḫurşīdü ḫur ḫurşīdü<br />
şīdüñ şīdü çerāġ-ı ʿālem-efrūzı<br />
K11/8 Nʾola ḫur ḫurşīd ḫur ḫurşīd<br />
şīd-<strong>ve</strong>ş şīd <strong>ve</strong>ş <strong>ve</strong>ş başuñ göge irdiyse ḥüsn içre / Ser-efrāz-ı cihān ol çāre-sāz-ı derd-mendān ol<br />
G318/7 Ḫur Ḫurşīd Ḫur Ḫurşīd<br />
şīd-<strong>ve</strong>ş şīd <strong>ve</strong>ş <strong>ve</strong>ş pür-nūr u fer Nāhīd-<strong>ve</strong>ş rūşen-güher / Keyvān-ṣıfat ʿālī-naẓar şāhenşeh-i encüm-ḥaşem<br />
ḫur ḫurşīd ḫur şīd ü māh [4] güneş <strong>ve</strong> ay; bkz. ‘māh u ḫurşīd’ md.<br />
M1/II/7 Cān u cihānı gözlerimüz görmese nʾola / Rūşen cemāli ʿāleme ḫur ḫurşīd ḫur şīd ü māh idi<br />
G25/6 Ḥüsnüñ ḳatında ṭoġmaduġa döndi her biri / Ḫur Ḫurşīd Ḫur şīd ü māh eyler iken ṣubḥ u şām baḥs̱<br />
G280/1 İḥsān u cūd u maʿdelet oldıysa ʿādetüñ / Ḫur Ḫurşīd Ḫur şīd ü māh māha māh<br />
fer vire necm-i saʿādetüñ<br />
G446/3 ʿAşḳuñla Zühre çarḫda gerdūn semāʿda / Ḫur Ḫurşīd Ḫur şīd ü māh şevḳ ile sūz u güdāzda<br />
598
ḫur ḫurşīd ḫur ḫurşīd<br />
şīd-i şīd i ʿālem ʿālem-tāb ʿālem āb [8] [8] dünyayı aydınlatan güneş<br />
M5/II/2 Pençe-i ḫur ḫurşīd ḫur ḫurşīd<br />
şīd-i şīd i ʿālem ʿālem-tāba ʿālem āba ḥüsnüñ dest-gīr<br />
G29/2 Semāʿa girse nʾola cām-ı meyden zāhid-i hüşyār / Ki raḳṣ-ı ẕerreye ḫur ḫurşīd ḫur ḫurşīd<br />
şīd-i şīd i ʿālem ʿālem-tāb ʿālem āb olur bāʿis̱<br />
G60/1 ʿĀrıżuñ ḫur ḫurşīd ḫur ḫurşīd<br />
şīd-i şīd i i ʿālem ʿālem-tāb ʿālem āb māhiyyetlüdür / Anuñ içün ḥüsnüñüñ bāzārı germiyyetlüdür<br />
G78/2 ʿĀlem müzeyyen pertev-i ḫur ḫurşīd ḫur ḫurşīd<br />
şīd-i şīd i ʿālem ʿālem-tāb ʿālem āb ile / Naṭʿ-ı ser-ā-ser ṣaldılar rūy-ı zemīne ser-be-ser<br />
G225/1 Şemʿ-i ḥüsnüñdür viren ḫal<strong>ve</strong>t-sarāy-ı cāna lemʿ / Olamaz ol meclise ḫur ḫurşīd ḫur ḫurşīd<br />
şīd-i şīd i ʿālem ālem ālem-tāb ālem āb şemʿ<br />
G438/4 Niçün ol ḫur ḫurşīd ḫur ḫurşīd<br />
şīd-i şīd i ʿālem ʿālem-tāba ʿālem āba öykündüñ diyü / Māh-ı nev ḫançer çeker mihr-i dıraḫşān üstine<br />
G442/5 Çün teb-i ʿaşḳıyla yāruñ Bāḳıyā sūzān degül / Bu ḥarāretler nedür ḫur ḫurşīd ḫur<br />
şīd şīd-i şīd i ʿālem ʿālem-tābda<br />
ʿālem ābda<br />
G490/3 Ṭoġmadı ḫur ḫurşīd ḫur ḫurşīd<br />
şīd-i şīd i i ʿālem ʿālem-tāb ʿālem āb āb-ı āb devlet ʿāşıḳa / Dil-rübā kim ʿālem-i vuṣlatda ʿuryān olmadı<br />
ḫur ḫurşīd ḫur ḫurşīd<br />
şīd-i şīd i i cih cihān cih<br />
ān ān-tāb ān āb [4] [4] dünyayı aydınlatan güneş<br />
K13/10 Ol ki ḫur ḫurşīd ḫur ḫurşīd<br />
şīd-i şīd i cih cihān cih<br />
ān ān-tāba ān āba zekāt-ı zer virür / Kāse-gerdān olsa şehrinde meh-i tābān eger<br />
K19/46 Düşse āyīnesine pertev-i nūr-ı ḫaddüñ / Vire ḫur ḫurşīd ḫur ḫurşīd<br />
şīd-i şīd i cih cihān cih<br />
ān ān-tāb ān āb gibi fer ḫātem<br />
G378/2 İltifāt eylese üftādelere yāre ne ʿār / Ḫākden pertev-i ḫur ḫurşīd ḫur ḫurşīd<br />
şīd-i şīd i cih cihān cih<br />
ān ān-tāba ān āba ne şeyn<br />
G537/8 Cām-ı ḫur ḫurşīd ḫur ḫurşīd<br />
şīd-i şīd i i cih cihān cih<br />
ān ān-tāba ān āba āba żiyā feyż eyler / Ḫātem-i devletinüñ şaʿşaʿa-i elmāsı<br />
ḫur ḫurşīd ḫur ḫurşīd<br />
şīd-i şīd i dıra dıraḫşān dıra<br />
şān [3] parlak güneş<br />
G137/7 Bāḳıyā pīrehenin ṣanma o māhuñ lerzān / Üstine pertev-i ḫur ḫurşīd ḫur ḫurşīd<br />
şīd-i şīd i dıra dıraḫşān dıra<br />
şān şān ditrer<br />
G144/1 İşigüñ ḫākine ser-çeşme-i ḥayvān dirler / Ḳapuña maṭlaʿ-ı ḫur ḫurşīd ḫur ḫurşīd<br />
şīd-i şīd i i dıra dıraḫşān dıra<br />
şān dirler<br />
G354/3 Ruḫlaruñ şevḳine maṭlaʿ diyelüm ḳāfiyeler / Māh-ı tābān ile ḫur ḫurşīd ḫur ḫurşīd<br />
şīd-i şīd i dıra dıraḫşān dıra<br />
şān olsun<br />
ḫur ḫurşīd ḫur ḫurşīd<br />
şīd-i şīd i en<strong>ve</strong>r en<strong>ve</strong>r [4] [4] parlak güneş<br />
K3/26 Aña cild-i ġarrā müzehheb muṭallā / Meh-i ʿālem-ārā vü ḫur ḫurşīd ḫur ḫurşīd<br />
şīd-i şīd i en<strong>ve</strong>r en<strong>ve</strong>r<br />
M3/IV/6 Ṭabʿ-ı pāküñ gevherinden feyżin eyler mi dirīġ / Nūr-baḫş-ı çeşme-i ḫur ḫurşīd ḫur ḫurşīd<br />
şīd-i şīd i en<strong>ve</strong>rdür gelen<br />
M5/I/2 Ber-ter olsa menzilüñ ḫur ḫurşīd ḫur ḫurşīd<br />
şīd-i şīd i en<strong>ve</strong>rden maḥal<br />
G95/2 Şām-ı ġamuñda sākin-i ẓulmet-sarāy-ı miḥnete / Cām-ı ṣabūḥī ṣubḥ-dem ḫur ḫurşīd ḫur ḫurşīd<br />
şīd-i şīd i en<strong>ve</strong>r kendidür<br />
ḫur ḫurşīd ḫur ḫurşīd<br />
şīd-i şīd i nnūr<br />
n<br />
ūr ūr-efş ūr efş efşān efş ān [3] [3] nurlar saçan güneş<br />
K13/11 Feyż-i envār-ı kef-i zer-baḫşı besdür ʿāleme / Aḳmaz olsa çeşme-i ḫur ḫurşīd ḫur ḫurşīd<br />
şīd-i şīd i nnūr<br />
n<br />
ūr ūr-efş ūr efş efşān efşān<br />
ān eger<br />
G159/6 Pertevin bir gün ṣalar mihr-i ʿināyet Bāḳıyā / Ẕerre-i nāçīzler ḫur ḫurşīd ḫur ḫurşīd<br />
şīd-i şīd i nnūr<br />
n<br />
ūr ūr-efş ūr efş efşān efş ān olur<br />
G213/7 Şeh Selīm ol kim ġubār-ı naʿl-i şeb-rengi yazar / Ṣafḥa-i ruḫsāre-i ḫur ḫurşīd ḫur ḫurşīd<br />
şīd-i şīd i nnūr<br />
n<br />
ūr ūr-efş ūr efş efşāne efş āne naḳş<br />
paralelliği)<br />
599<br />
ḥurūf ḥurūf [1] [1] harfler ‖ sözler (hem koku hem yazı biçimi bağlamında ‘reyāḥīn’<br />
K4/11 Edāsı Selsebīl-i bāġ-ı Rıḍvān / Ḥurūf Ḥurūfı Ḥurūf ravżadan gelmiş reyāḥīn<br />
ḫurū ḫurūş ḫurū ş u cūş [1] çoşku ‖ ‘ḫurūşa getirerek’ çoşkuyla<br />
G264/6 Ne dillerden ne dürler dökdügin deryā-ṣıfat görseñ / Ḫurū Ḫurūş Ḫurū Ḫurūş<br />
ş u cūş cūş ile bir gün dil- i dānāyı söyletseñ<br />
Ḫusrev Ḫusrev [18] [18]<br />
[18]<br />
1. Hüsrev-i Pervîz (Hüsrev ü Şirin’in kahramanı)<br />
G520/1 Oldı dil bir büt-i şīrīn-dehenüñ Ferhādı / Aña lālā geçinür Ḫusrev Ḫusrev ü Şīrīn dadı<br />
2. Hüsrev-i Dehlevî; bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 250.<br />
G212/7 Bāḳī suḫanda nevbet-i şāhī saña degüp / Dehlūda gūş-ı Ḫusre<strong>ve</strong> irdi ṣadā-yı kūs<br />
3. hükümdar<br />
K6/16 Şād-mān olsun ʿAcemler gözleri aydın yine / Mīr Ḫaydar nūr-ı çeşm-i ḫusrev ḫusrev-i ḫusrev i i Īrān gelür<br />
M1/VII/3 Gün ṭoġdı şimdi ġāyete irdi sepīde-dem / Ruḫsār-ı ḫūb-ı ḫusrev ḫusrev-i ḫusrev<br />
i rūşen-żamīri gör
M1/VII/8 İḳbāl ü baḫt-ı ḫusrev ḫusrev-i ḫusrev i āfāḳ müstedām / Rūḥ-ı revān-ı Şāha Taḥiyyāt <strong>ve</strong>’s-selām<br />
M8/III/1 Cān yidürseñ eger ol ḫusrev ḫusrev-i ḫusrev i şīrīn-dehene<br />
G7/3 Yüz sürmez idi südde-i devlet-meʾābına / Ḳul olmayaydı ḫusrev ḫusrev-i ḫusrev i gerdūn-serīr aña<br />
G51/1 Lāleler bezm-i çemende cām-ı ʿişret gösterür / Devletinde ḫusrev ḫusrev-i ḫusrev i gül ʿīşa ruḫṣat gösterür<br />
G54/1 Piyāle ḫusrev ḫusrev-i ḫusrev i mülk-i ġama tāc-ı Keyānīdür / Ḫum-ı mey pādişāh-ı ʿaşḳa genc-i ḫusrevānīdür<br />
G61/5 Naʿl u elifler ile göñülde nişān-ı ʿaşḳ / Ṭuġrā-yı ḥükm-i ḫusrev ḫusrev-i ḫusrev i ʿālem-penāhdur<br />
G234/1 Maḥabbet ḫusrev ḫusrev-i ḫusrev i fermān-dih-i şāh u gedā ancaḳ / Musaḫḫar cümle ʿālem ʿaşḳa bir sırr-ı Ḫudā ancaḳ<br />
G328/9 Hem-rikāb itdi ʿīdı ḫusrev ḫusrev-i ḫusrev i gül / Cām-ı gül-gūnı hem-ʿinān idelüm<br />
G414/6 Göñlümüz maʿmūresin ol ḫusrev ḫusrev-i ḫusrev i bī-dād-ger / Mülk-i Īrān ṣandı beñzer ṭurma vīrān itmede<br />
G512/5 Lebine öykünür ol ḫusrev ḫusrev-i ḫusrev i şīrīn-dehenüñ / Bāḳıyā ḫalḳ ʿaceb mi mezelense şekeri<br />
K21/9 Sevāḥil-i çemene çıḳdı genc-i bād-ā<strong>ve</strong>rd / Yöneldi Ḫusrev Ḫusrev-i Ḫusrev nev-rūza devlet ü iḳbāl<br />
M3/IV/2 Dā<strong>ve</strong>r-i Dārā-ḫaşem Dārā-yı İskender-ḳadem / Ḫusrev Ḫusrev-i Ḫusrev i fermān-revā-yı heft kiş<strong>ve</strong>rdür gelen<br />
G308/5 Maḳbūl-i ṭabʿ-ı ḫalḳ-ı cihān oldı nitekim / Dīvān-ı naẓm-ı Ḫusrev Ḫusrev-i Ḫusrev<br />
i ṣāḥib-kemāl gül<br />
G389/5 Ḫusrev Ḫusrev-i Ḫusrev i mülk-i suḫan olduġum ey Bāḳī / Fehm ider ehl-i naẓar defter ü dīvānuñdan<br />
ḫusrev ḫusrev-i ḫusrev i ʿādil ʿādil ʿādil [1] [1] âdil padişah (Kanunî Süleyman bağlamında)<br />
M3/IV/1 Şād oluñ kim Pādişāh-ı dād-güsterdür gelen / Ḫusrev Ḫusrev-i Ḫusrev i i ʿādil ʿādil şehenşāh-ı muẓafferdür gelen<br />
ḫusrev ḫusrev-i ḫusrev i Cem Cem-ʿaẓamet Cem<br />
ʿaẓamet [2] Cem heybetli padişah (Kanunî Süleyman bağlamında)<br />
K2/12 Ḫusrev Ḫusrev-i Ḫusrev i Cem Cem-ʿaẓamet<br />
Cem<br />
ʿaẓamet dā<strong>ve</strong>r-i Ḫāḳān-saṭ<strong>ve</strong>t / Belki eñ kem ḳulı Cem ʿabd-i ḥaḳīri Ḫāḳān<br />
Kt1/2 Ḫ˅āce-i rūy-ı zemīn pādişeh-i devr-i zamān / Ḫusrev Ḫusrev-i Ḫusrev Ḫusrev i Cem Cem-ʿaẓamet<br />
Cem<br />
ʿaẓamet dā<strong>ve</strong>r-i Cemşīd-maḥal<br />
ḫusrev ḫusrev-i ḫusrev i devr devrān devr<br />
ān ān [1] [1] cihan hükümdarı<br />
G395/5 Bāḳıyā diñ durmasun güftāra ṭāḳat var iken / Vaḳtidür ol ḫusrev ḫusrev-i ḫusrev i devr devrāne devr<br />
āne söyleñ söylesün<br />
600<br />
ḫusrev ḫusrev-i ḫusrev i ḫūbān ḫūbān [2] [2] [2] güzeller güzeli ‖ güzeller şâhı; bkz. ‘sulṭān-ı ḫūbān’, ‘şāhenşāh-ı ḫūbān’,<br />
‘şeh-i ḫūbān’ md.<br />
G500/1 Sitem ol ḫusrev ḫusrev-i ḫusrev i i ḫūbāne ḫūbāne geldi / Kerem sulṭān-ı ʿālī-şāne geldi<br />
K12/9 Ḫūblar ṭutsa rikābın yiridür cümle ḳaçan / Esb-i nāzı felek ol ḫusrev ḫusrev-i ḫusrev<br />
i ḫūbāne ḫūbāne çeker<br />
ḫusrev ḫusrev-i ḫusrev i ḫūbān ḫūbān-ı ḫūbān ı cih cihān cih<br />
ān [1] dünya güzellerinin şahı; bkz. ‘sulṭān-ı ḫūbān-ı cihān’ md.<br />
G75/7 Dimez ol ḫusrev ḫusrev-i ḫusrev i ḫūbān ḫūbān-ı ḫūbān ı cih cihān cih<br />
ān ey Bāḳī / Laʿl-i şīrīnüme Ferhād-ı zamānum özenür<br />
ḫusrev ḫusrev-i ḫusrev i ḫur ḫurşīd ḫur ḫurşīd<br />
şīd-ʿalem şīd ʿalem [1] güneş alemli padişah (Kanunî Süleyman bağlamında)<br />
K2/14 Şāh-ı Cemşīd-ḫaşem Ḫusrev Ḫusrev-i Ḫusrev i ḫur ḫurşīd ḫur ḫurşīd<br />
şīd-ʿalem şīd ʿalem / Ser ü ser-dār-ı ser-efrāz-ı selāṭīn-i zamān<br />
ḫusrev ḫusrev-i ḫusrev ḫusrev i i kkām<br />
k<br />
ām ām-kār ām ār ār [1] [1] [1] muradına ermiş hükümdar<br />
G88/1 ʿAdl ile faṣl-ı nev-bahār Kisrī-i nām-dārdur / Taḫt-ı zümürrüd üzre gül Ḫusrev Ḫusrev-i Ḫusrev<br />
i i kkām<br />
k<br />
ām ām-kārdur ām ārdur<br />
ḫusrev ḫusrev-i ḫusrev i kiş<strong>ve</strong>r kiş<strong>ve</strong>r-sit kiş<strong>ve</strong>r<br />
sit sitān sit ān [1] [1] [1] ülkeler fetheden büyük padişah/güzel; bkz. ‘şeh-i kiş<strong>ve</strong>r-sitān’ md.<br />
G419/9 Bahār oldı yine yüzler süre geldi gül ü lāle / Ġubār-ı āsitān-ı ḫu ḫusrev ḫu ḫusrev<br />
srev-i srev i kiş<strong>ve</strong>r kiş<strong>ve</strong>r-sit kiş<strong>ve</strong>r<br />
sit sitān sit ān üzre<br />
ḫusrev ḫusrev-i ḫusrev ḫusrev i ṣāḥib ṣāḥib-dīvān ṣāḥib īvān īvān [1] [1] [1] divan sahibi padişah (Kanunî Süleyman bağlamında)<br />
K2/37 İrdi Selmāna sözi şiʿri kemālin buldı / Luṭfuña ḳaldı eyā ḫusrev ḫusrev-i ḫusrev i ṣāḥib ṣāḥib-dīvān<br />
ṣāḥib īvān<br />
ḫusrev ḫusrev-i ḫusrev i ṣāḥib ṣāḥib-ḳır ṣāḥib ır ırān ān [3] talihi mesut padişah ‖ ulu/heybetli padişah; ‘ṣāḥib-ḳırān’, sa’deyn<br />
denilen Zühre <strong>ve</strong> Müşteri yıldızlarının bir burçta, bir derece <strong>ve</strong> bir dakikada birleşmesi<br />
esnasında dünyaya gelen talihi mesut kimse demektir. Şiirimizde şevket <strong>ve</strong> sat<strong>ve</strong>t sahibi<br />
hükümdar manasında kullanılmıştır.’ bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 390. (‘sâhib-kırân’ md.)<br />
K8/5 ʿİẕār-ı nāzenīnin pür-ġubār-ı müşg-i Çīn itmiş / Yüz urmış ḫāk-i pāy-ı ḫusrev ḫusrev-i ḫusrev i ṣāḥib ṣāḥib-ḳır ṣāḥib ır ırān ır ān üzre
G77/10 Tīr-i cefā-yı çarḫ-ı sitem-gerden iñleme / Şemşīr-i ʿadl-i ḫusrev ḫusrev-i ḫusrev i ṣāḥib ṣāḥib-ḳır ṣāḥib ır ırān<br />
ānı ān gör<br />
G155/2 ʿAdūñuñ tīġ-i kāfir gibi lerzān itdi endāmın / Miyānına ṭaḳındı ḫusrev ḫusrev-i ḫusrev i ṣāḥib ṣāḥib-ḳır ṣāḥib ır ırān ır ān ḫançer<br />
ḫusrevā ḫusrevā [5] [5] ey padişah ‖ padişahım<br />
K9/20 Bāḳī duʿācı pīr ḳuluñ geldi ḫusrevā ḫusrevā / Eyler cenāb-ı ḥażretüñe ʿarż-ı iftiḳār<br />
M1/V/4 Gāhī ḥicāb-ı ebre girür ḫusrevā felek / Yād eyledükçe luṭfuñı terler ḥicābdan<br />
K7/27 Ḫusrevā Ḫusrevā sen ser-<strong>ve</strong>ri ol şāh-ı şāhān eyleyen / Ben ḳuluñ erbāb-ı ṭabʿa mīr-i mīrān eyledi<br />
G145/5 Ḫusrevā Ḫusrevā Bāḳī ḳuluñ naẓm içre Selmān olmaġa / Hep senüñ luṭfuñ muʿīn olmışdur iḥsānuñ ẓahīr<br />
G440/5 Ḫusrevā Ḫusrevā yıllar-durur yolunda Ferhāduñ geçer / Māʾil ol gel Bāḳī-i şīrīn-suḫanden cānibe<br />
ḫusrevān ḫusrevān [2] [2] hükümdarlar; bkz. ‘simāṭ-ı ḫusrevān’ md.<br />
K1/16 Ol şeh-süvār-ı memleket-i ʿadl ü dād kim / Atı öñince olsa revā ḫusrevān ḫusrevān revān<br />
K8/9 Nişān-ı baḫt u devlet gevher-i kān-ı saʿādetdür / Ġubār-ı naʿl-i esbi tāc-ı farḳ-ı ḫusrevān ḫusrevān üzre<br />
ḫusrevāne ḫusrevāne [4] [4] padişahlara yakışır biçimde ‖ ‘nevbet-i hüsrevânî’<br />
K4/4 Virüp fażl u kemāli ḫusrevāne ḫusrevāne / Maʿānī mülkine tertīb ü āyīn<br />
K5/33 Belāġat kūsın urdum ḫusrevāne ḫusrevāne ḫusrevāne heft kiş<strong>ve</strong>rde / Suḫan menşūrına çekdüm bu gün ṭuġrā-yı Ḫāḳānī<br />
G357/6 Bāḳī musaḫḫar oldı baña kiş<strong>ve</strong>r-i suḫan / Geçdüm serīr-i naẓma bu gün ḫusrevāne ḫusrevāne ben<br />
G236/3 Ḫusrevāne<br />
Ḫusrevāne Ḫusrevāne penc-nevbet çaldı heft-iḳlīmde / Nüh ḳıbābın yanḳulandurdı sipihrüñ mīr-i ʿaşḳ<br />
601<br />
ḫusrevānī ḫusrevānī ḫusrevānī [1] [1] şahane, nefis ‖ ‘genc-i ḫusrevānī’ padişah hazinesi ‖ Hüsrev-i Pervîz’in<br />
hazinesi; bkz. BURHÂN, s. 375.<br />
G54/1 Piyāle ḫusrev-i mülk-i ġama tāc-ı Keyānīdür / Ḫum-ı mey pādişāh-ı ʿaşḳa genc-i ḫusrevānīdür<br />
ḫusrevānīdür<br />
ḥussād ḥussād [1] [1] hasetçiler, kıskanç kimseler<br />
G37/2 Beni yād eyledüñ iḥyā itdüñ / Öldiler gitdiler ammā ḥussād<br />
ḥussād<br />
hūş ş [1] akıl<br />
K14/32 Hemān oldur niyāzum senden ey Keyḫusrev-i s̱ānī / Ki gūş-ı hūşa şa mengūş eyle dürr-i pend-i pīrānı<br />
ḫū ḫūşe ḫū ḫūşe<br />
şe-i şe i Perv Pervīn Perv<br />
īn īn [1] [1] Süreyya başağı ‖ Ülker yıldızları; bkz. ‘ʿıḳd-ı Pervīn / S̱üreyyā’ md.<br />
G425/5 Ey felek ol gözleri şehlā ġamından ḫāk olan / Nergis-i ḳabrin degişmez ḫū ḫūşe ḫū ḫūşe<br />
şe-i şe i Perv Pervīnüñe Perv<br />
īnüñe<br />
ḫu ḫuşk ḫu şk [1] kuru; bkz. ‘nān-ı ḫuşk’, ‘giyeh-i ḫuşk’<br />
K13/8 Lā-cerem bir gün zemīn-i i ḫu ḫuşk ḫu şk olur deryā-yı Nīl / Menbaʿından yaġmasa bir nice dem bārān eger<br />
ḫu ḫuşk ḫu şk u ter [1] [1] kuru <strong>ve</strong> yaş<br />
G79/4 Ḫu Ḫuşk Ḫu şk u ter ter ile ḳāniʿ olan ʿīş u nūşda / Dünyā ġamını pādişeh-i baḥr u ber çeker<br />
ḫu ḫuşküñ ḫu şküñ yanınca ter bile bile yanar [1] [1] Kurunun yanında yaş da yanar. (atasözü)<br />
K10/7 Tāb-ı dilden aḫker-i sūzāna döndi gözlerüm / Bu mes̱eldür kim yanar ḫuşküñ uşküñ yanınca ter bile<br />
ḫu ḫuşk ḫu ḫuşk<br />
şk-leb şk leb [2]<br />
1. dudağı kuru ‖ solgun<br />
M1/V/3 Reng-i ʿiẕārı gitdi yatur kendü ḫu ḫuşk ḫu ḫuşk<br />
şk-leb şk leb / Şol gül gibi ki ayru düşüpdür gül-ābdan<br />
2. ağzı kurumuş ‖ susuz<br />
G69/3 Āb-ı zülāl-i vaṣluña muḥtāc tenhā dil degül / Ḫāk üzre ḳalmış ḫu ḫuşk ḫu ḫuşk<br />
şk-leb şk leb deryā-yı ʿUmmān teşnedür<br />
Ḫuten Ḫuten [3] [3] misk ahularıyla ünlü Hıta memleketi; bkz. ‘deşt-i Ḫuten’, ‘müşg-i Ḫuten’,<br />
‘āhū-yı Ḫuten’ md.<br />
G57/4 Dil mūy-ı yāri memleket-i Çīne beñzedür / İller sevād-ı mülk-i Ḫuten Ḫuten dir ḫaṭā budur
G129/2 Var ey Ḫutende Ḫutende Ḫutende ḫāli gibi misk olur diyen / Ṣaḥrā-yı Çīni geşt ü güẕār it Ḫaṭāyı gör<br />
G318/4 Müşgīn-nesīm oldı hevā ʿanber-şemīm oldı ṣabā / Gül-zāra gelse ġālibā urmaz Ḫutenden Ḫutenden nāfe dem<br />
ḥu ḥużūr ḥu żūr [3]<br />
1. taraf, -e taraf<br />
G420/4 Rāḥat yüzini ḫ˅ābda görmez şu kimse kim / Meyl-i ḥu ḥużūr ḥu ḥużūr<br />
żūr-ı żūr ı menzil-i dārüʾl-ġurūr ide<br />
2. kat, makam<br />
G245/3 Ḥu Ḥużūr Ḥu Ḥużūr<br />
żūr-ı żūr pīre yitişdüm egerçi her fende / Velī güzelleri sevmekde iḫtiyārum yoḳ<br />
3. memnuniyet, gönül rahatlığı<br />
G548/4 Bir ḥu ḥużūrum ḥu żūrum var-durur kūyuñda olmaḳdan şehā / ʿArż olınsa almazam baña Ferīdūnuñ yiri<br />
ḥu ḥużūr ḥu ūr eylemek/itmek [2]<br />
1. huzura kavuşmak/ermek<br />
G93/2 Cām-ı derdüñle dil ḥu ḥużūr ḥu żūr eyler / Rāh-ı vaṣluñla rūḥ rāḥat olur<br />
2. huzur bulmak<br />
G420/5 Devr-i zamāne cünbişi nā-dānlıḳ üzredür / Nā-dān ḳomaz ki merdüm-i dānā ḥu ḥużūr ḥu żūr ide<br />
ḥu ḥużūr ḥu ḥużūr<br />
żūr-ı żūr ı ḳalb ḳalb ḳalb [2] [2] gönül rahatlığı; bkz. ‘ḳalb ḥużūrı’ md.<br />
G239/3 Baḥt-ı bī-bünyād içün renc-i ṭalebden fāriġ ol / Bāri bir ḳaç gün ḥu ḥużūr ḥu ḥużūr<br />
żūr-ı żūr ı ḳalb ḳalb ḳalb ile dünyāya baḳ<br />
G281/5 Dünyā evinde olmayıcaḳ bir ḥu ḥużūr ḥu ḥużūr<br />
żūr-ı żūr ı ḳalb ḳalb / Fānī cihānı nʾeyleyelüm cāvidān ṭutuñ<br />
hücre hücre [1] [1] medrese <strong>ve</strong>ya derviş odası<br />
K2/46 Ẕillet ü miḥnet ile şimdi tamām üç yıldur / Yaturuz zāviye-i hücrede hücrede hücrede bī-nām u nişān<br />
hüc hücūm hüc ūm eylemek [4] [4]<br />
1. üşüşmek, akın etmek ‖ (göz yaşı) boşalmak<br />
G491/4 Rūz-ı fürḳatde hüc hücūm hüc ūm eyleyüp eşk-i gül-gūn / Sipeh-i ṣabr u sükūn üzre şebīḫūñ itdi<br />
2. üşüşüp hırpalamak<br />
G529/2 Pend eylemiş ol sāde-ruḫa zāhid-i nā-dān / ʿAşḳ ehli hüc hücūm hüc hücūm<br />
ūm eyledi rīşin yola yazdı<br />
3. saldırmak<br />
K9/15 Eyler Eyler hüc hücūm hüc hücūm<br />
ūmı ūm düşmen-i dīne ʿAlī-ṣıfat / Şemşīr-i ḫūn-feşānı ḳılur kār-ı Züʾl-feḳār<br />
K7/20 Sillesiyle kendüye geldi şecāʿat lā-cerem / Düşmen-i dīne hüc hücūm hüc<br />
ūm ūm-ı ūm şīr-i ġarrān eyledi<br />
eyledi<br />
hüc hücūm hüc ūm ḳılmak ılmak [1] [1] saldırmak<br />
G326/1 Aġyāra ḳıldı ıldı ḫançer ile ġamzesi hüc hücūm hüc hücūm<br />
ūm / Küffāra çekdi tīġını ṣan pādişāh-ı Rūm<br />
hüd hüdā hüd hüdā<br />
ā [2] hidayet<br />
K26/10 Ḥāṣıl-ı ʿömr-i girān-māye-i Şeyḫüʾl-islām / Pertev-i luṭf-ı Ḫudā nūr-ı hüd hüdā hüd<br />
revnaḳ-ı dīn<br />
G57/1 Baḳ cām-ı ʿīşa āyīne-i pür-ṣafā budur / Gel gör ḥabāb-ı sāġarı necm-i hüd hüdā hüd<br />
budur<br />
ḥükm ḥükm [7] [7]<br />
[7]<br />
1. emir, buyruk<br />
K13/13 Biz gedā mihmāniyüz lāyıḳ görürse ḥükm ḥükm anuñ / İşiginde nāne muḥtāc olduġın mihmān eger<br />
K1/3 Dest urmış idi kilk-i şihāba debīr-i çarḫ / Ṭuġrā-nüvīs-i ḥükm ḥükm-i ḥükm<br />
i Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i ins ü cān<br />
G61/5 Naʿl u elifler ile göñülde nişān-ı ʿaşḳ / Ṭuġrā-yı ḥükm ḥükm-i ḥükm i ḫusrev-i ʿālem-penāhdur<br />
2. hüküm, karar<br />
K19/53 Ḫātem-i naẓma bu gün kimse bu ḥükmi ḥükmi ḥükmi viremez / Nice müfsidler ider gerçi müzev<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
602
G76/2 Ḳatlüme engüşt-i yār itsün işāret ġam degül / Ḳanġı nā-dāndur o kim ḥükm ḥükm-i ḥükm i i ḳalemden incinür<br />
G140/3 Yazdı sevdāñı başumuzda ḳażā / Ḳayd olındı rüʾūsa ḥükm ḥükm-i ḥükm i ḳader<br />
3. ferman ‖ hükm-i hümayun<br />
G328/3 Çekelüm ḥükm ḥükm-i ḥükm i ʿaşḳa ṭuġrāyı / ʿAḳlı bī-nām u bī-nişān idelüm<br />
603<br />
ḥükm ükm ükm-i ükm i ḳa ḳażā ḳa żā [2] kazanın buyruğu; ‘ḳażā’yı hem ‘Allah’ın iradesi hem de ‘kadı hükmü’ anlamak<br />
gerekir.<br />
M1/II/5 Ḥükm Ḥükm-i Ḥükm i ḳa ḳażāya ḳa żāya virdi rıżāyı egerçi kim / Şāh-ı ḳażā-tevān u ḳader-dest-gāh idi<br />
G192/1 Fermān-ı ʿaşḳa cān ile var inḳıyādumuz / Ḥükm Ḥükm-i Ḥükm i ḳa ḳażāya ḳa żāya ẕerre ḳadar yoḳ ʿinādumuz<br />
ḥükmi ḥükmi ḥükmi geçmek geçmek [1] [1] hükmetmek<br />
G235/1 Geçdi Geçdi ʿālem ḫalḳına ḥükm ḥükm-i ḥükm i revān-ı tīr-i ʿaşḳ / Kesdi hep daʿvāların şemşīr-i ʿālem-gīr-i ʿaşḳ<br />
ḥükmi ḥükmi revān revān [2] [2] hükmü geçen<br />
K2/10 Güher-i kān-ı kerem naḳd-i ḥayāt-ı ʿālem / Rūḥdur cismi cihān milketine ḥükmi ḥükmi ḥükmi revān<br />
revān<br />
G155/1 İderken İderken tīr-i müjgānuñ gibi ḥükmin rev revān rev<br />
ān ḫançer / Görüp şemşīr-i ġamzeñ kendüden geçdi hemān<br />
ḫançer<br />
ḥükmüñe ḥükmüñe rām rām itmek itmek [1] [1] hükmüne boyun eğdirmek<br />
G250/5 Mis̱āl-i ḥüsnüñe ṭāvūs ḳuyruġı çekeli / Cihānı ḥükmüñe rām itdi ser-be-ser zülfüñ<br />
hüm hümā hüm hümā<br />
ā [17] Osmanlı şiirinde gölgesinin uğurluluğu, kanatları, çok yükseklerde<br />
uçması, Kaf dağında yaşaması gibi yönleriyle ele alınan efsanevî kuş; daha geniş bilgi için bkz.<br />
PALA, s. 238.<br />
M1/III/6 Mürġ-i revānı göklere irdi hüm hümā hüm gibi / Ḳaldı ḥażīż-i ḫākde bir iki üstüḫān<br />
G126/2 Ne hüm hümā hüm ā ḳaydı ser-i zülfi hevāsında baña / Göñül o mertebelerden yüce pervāz eyler<br />
G218/1 Zülf-i siyāhı sāye-i perr-i hüm hümā hüm ā imiş / İḳlīm-i ḥüsne anuñ içün pādişā imiş<br />
G421/1 Ol şeh-i ḥüsnüñ gözi üzre baḳanlar ḳaşına / Sāye-i perr-i hüm hümā hüm ā düşmiş ṣanurlar başına<br />
G438/3 Kāküli ṣanmañ görinen ṭāʾir-i devlet hüm hümā hüm ā / Sāye ṣalmışdur o şāhenşāh-ı ḫūbān üstine<br />
G274/5 İltifāt itme bu alçaḳlara sen ey Bāḳī / Himmetüñ mürġ-i hümāyūnı hüm hümādan hüm<br />
ādan yüksek<br />
G388/5 Māʾil ol Bāḳī-ṣıfat dāʾim hüm hümālar hüm ālar ṣaydına / Şāh-bāz-ı himmetüñ göklerde pervāz eylesün<br />
G80/5 Bāḳī suḫanda saña bu gün hem-cenāḥ yoḳ / Ṭabʿ-ı bülendüñ evc-i belāġat hüm hümās hüm<br />
ās āsıdur ās ıdur<br />
K4/15 Şikār itmek nedür maʿnā hüm hümās hüm hümās<br />
āsın ās ın / Bulınsa ṭabʿ-ı şāhī gibi şāhīn<br />
G216/8 Farḳında ol siyeh per ẓıll-ı hüm hümāya hüm āya beñzer / Ḥaḳḳā bu kim yaraşmış ol tāc-dāre düşmiş<br />
G129/3 Peşmīne geydi egnine zülfüñden aldı el / Göklerde uçdı āḫır efendi hüm hümāy hüm<br />
āy āyı āy gör<br />
G370/1 Dil giriftār-ı belā dil-ber hevāyī nʾeylesün / Dāme düşmez yirlere ḳonmaz hüm hümāy hüm hümāy<br />
āyı āy nʾeylesün<br />
M1/VII/7 Cevlāne gitdi ravżaya ṭāvūs-ı bāġ-ı ḳuds / Ferr-i hüm hümā-yı hüm yı yı evc-i saʿādet-mesīri gör<br />
M3/II/4 Gūşe-i destārına ṣandum otaġa ṭaḳdılar / Sāye ṣalmış farḳına perr-i hüm hümā-yı hüm yı salṭanat<br />
G99/7 Bāḳī hüm hümā-yı hüm yı yı evc-i saʿādet zamānede / Şāhīn baḳışlu Şāh Selīmüñ şikārıdur<br />
G326/4 Gelmez senüñle maʿrekeye ḫaṣm-ı kūr-baḫt / Olmaz hüm hümā-yı hüm yı devlete hem-sāye būm-ı şūm<br />
G459/2 Hüm Hümā-yı Hüm yı yı evc-i istiġnādur ol māh / Anuñʾçün böyle māʾildür hevāya<br />
hüm hümā-perv<br />
hüm perv pervāz perv āz [2] hüma uçuşlu (yükseklerde uçması yönüyle)<br />
G364/1 Nāle-i dil ol ḫam-ı zülf-i hüm hümā-perv<br />
hüm perv pervāzdan perv āzdan / Ṣan fiġān-ı mürġdür ser-pençe-i şeh-bāzdan<br />
G151/4 Ġarażuñ ṣayd ise ey dil o hüm hümā-perv<br />
hüm perv pervāz<br />
āzı āz / Şāh-bāz-ı naẓar-ı himmetüñi ṣal yiter<br />
hüm hümā-sāye hüm hüm āye [1] [1] hümâ gölgeli (cömertlik <strong>ve</strong> iyilikleriyle herkese kol kanat germe bağlamında)
K18/28 Āsmān-pāye hüm hümā-sāye<br />
hüm āye ʿAlī Pāşā kim / İremez ṭāḳ-i celāline kemend-i efkār<br />
hümāyūn’ md.<br />
604<br />
hüm hümāyūn hüm āyūn [2] mübarek, kutlu; bkz. ‘berāt-ı hümāyūn’,‘çetr-i hümāyūn’, ‘rikāb-ı<br />
Kt4/1 Ne yaña ʿazm-i hüm hümāyūn hüm āyūn iderseñ ola şehā / Nesīm-i ṣubḥ-ı saʿādet yoluñda ferrāşuñ<br />
G274/5 İltifāt itme bu alçaḳlara sen ey Bāḳī / Himmetüñ mürġ-i hüm hümāyūn hüm hümāyūn<br />
āyūnı āyūn hümādan yüksek<br />
hüm hümāyūn hüm hümāyūn<br />
āyūn-bāl āyūn āl āl [1] hümayun kanatlı<br />
G527/4 Hüm Hümāyūn Hüm Hümāyūn<br />
āyūn-bāl āyūn āl āl açup şeh-bāz-ı zülfüñ / Tezerv-i ʿaḳlı nā-geh ala düşdi<br />
hüm hümāyūn hüm hümāyūn<br />
āyūn-fāl āyūn āl [1] [1] [1] talihi uğurlu<br />
G72/5 Serde ey Bāḳī ġam-ı zülf-i hüm hümāyūn hüm hümāyūn<br />
āyūn-fāl āyūn āl var / Sāye-i baḫt u saʿādet māye-i iḳbāl olur<br />
hüm hümāyūn hüm hümāyūn<br />
āyūn-ṭāliʿ āyūn ṭāliʿ [1] [1] talihi uğurlu<br />
K5/9 Şehenşāh-ı hüm hümāyūn hüm hümāyūn<br />
āyūn-ṭāliʿ āyūn ṭāliʿ u ferḫunde-ṭalʿatdur / Cihān-ı salṭanatda ol saʿādet taḫtınuñ ḫānı<br />
1. marifet<br />
hüner hüner [6]<br />
[6]<br />
G79/5 Seyf-i belā vü sehm-i ḳażāya siper gerek / Her kim ki tīġ-i fażl u kemān-ı hüner hüner hüner çeker<br />
G349/1 Olur sebze-zār-ı hüner hüner ḫāk olan / Nem-i eşk ile ḫāki nem-nāk olan<br />
G315/3 İltifāt eylemezem ẕerre ḳadar nā-dāne / Āsmān-ı hünere hünere mihr-i cihān-ārāyem<br />
2. maharet<br />
G290/1 Cānlar fidā maḥabbet-i cānāne ser degül / Erbāb-ı ʿaşḳa terk-i ser itmek hüner hüner degül<br />
G366/4 Ṣaḳın mey dirsem ey zāhid mey-i engūrı fehm itme / Hüner Hüner Hüner esrār-ı maʿnā añlamaḳdur lafẓ-ı muġlaḳdan<br />
M1/V/7 Yād eylesün hünerlerüñi<br />
hünerlerüñi hünerlerüñi ḳanlar aġlasun / Tīġuñ boyınca ḳaraya batsun ḳırābdan<br />
hüner hüner ehli ehli [1] [1] arifler; ‘merd-i hüner’ md.<br />
G443/3 Hüner Hüner ehli ehli zamānede gülmez / ʿĀḳil itmez ʿabes̱ yire ḫande<br />
hüner hüner kesb kesb it it hüner! hüner! [1] [1] [1] marifet göster marifet! ‖ ilim öğren ilim!<br />
K11/9 Şeref virmez dür ü gevher kemāl olmaz zer ü zī<strong>ve</strong>r / Hüner Hüner kesb kesb it it hüner hüner baḥr-i fażīlet kān-ı ʿirfān ol<br />
ḥürmet ḥürmet [3] [3] mübarek ‖ şerefli<br />
K16/2 ʿĀlem ḥarīm-i ḥürmet ḥürmet-i ḥürmet i kūyuñda muḥterem / Vaṣluñ ḥarām ʿāşıḳa ṣayd-ı Ḥarem gibi<br />
G289/6 Ḫāk-i ḥarīm-i ḥürmet ḥürmet-i ḥürmet i kūyın maḳām idin / Erkān-ı Kaʿbe gibi muʿazzez mükerrem ol<br />
G65/5 İrişsün Kaʿbe-i kūy-ı rıżāña tek dil-i Bāḳī / Ḥarīm-i ḥürmetüñ ḥürmetüñ ḳurbında ḳurbān ile irżādur<br />
ḥürmet ḥürmet ḥürmet eylememek eylememek eylememek [1] [1] göz açtırmamak<br />
K11/6 Zamāne eylemez eylemez ḥürmet ḥürmet amān virmez dem-i furṣat / Gerek dervīş-i dil-rīş ol gerek şāh-ı cihān-bān ol<br />
Hürmü Hürmüz-i Hürmü i ttāc<br />
t<br />
āc āc-dār āc ār ār [1] [1] Behmen’in oğlu, Nuşirevan’ın torunu (tahttan indirilerek<br />
gözüne mil çekilmesi); Ahmet Talat Onay, Gülistan Şerhi’nden ‘murassa altın tacı ev<strong>ve</strong>l o giydi’<br />
bilgisini aktarıp Hürmüz’e Doğu Edebiyatlarında ‘Hürmüz-i tāc-dār’ denildiğini söylemektedir.<br />
Bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 64.<br />
G88/2 Cām-ı ġurūr ʿāḳıbet ʿālemi görmez eyledi / Nergis-i bāġ gūyiyā Hürmüz Hürmüz-i Hürmüz i ttāc<br />
t<br />
āc āc-dārdur āc ārdur ārdur<br />
hüs hüsām hüs ām [1] kılıç<br />
K23/19 Şemşīr-i ihtimāmına nisbet kelīl ü künd / Ger tīġ-i Ḳahramān ola ya ḫod hüs hüsām hüs hüsām<br />
ām-ı ām Sām<br />
Ḥüseynīye Ḥüseynīye Ḥüseynīye çıkmak [1] Hüseynî makamına geçmek (‘<strong>ve</strong>ch-i ḥasen’ paralelliğinde) ;<br />
bkz. ÖZTUNA, s. 157-160.
G28/4 Perde-i nāleleri çıḳsa Ḥüseynīye Ḥüseynīye n’ola / Dili zār itmege ol <strong>ve</strong>ch-i ḥasendür bāʿis̱<br />
ḥüsn ḥüsn [107] [107] güzellik<br />
K11/8 Nʾola ḫurşīd-<strong>ve</strong>ş başuñ göge irdiyse ḥü ḥüsn ḥü sn içre / Ser-efrāz-ı cihān ol çāre-sāz-ı derd-mendān ol<br />
K27/9 Libās-ı ḥüsn ḥüsn ile bir şūḫ-ı sīm-endāma dönmişdür / Der ü dīvārı zeyn olmış ser-ā-ser aṭlas u dībā<br />
G19/4 Ḳaddüm ey şeh-süvār-ı ḥüsn ḥüsn itdi / Pāy-būsuñ ḫayāli şekl-i rikāb<br />
G86/2 Sen yatursın mesned-i ḥüsn ḥüsn üzre ḫ˅āb-ı nāzda / Ḫalḳı uyutmaz fiġān u nāle-i şeb-ḫīzler<br />
G87/4 Ferzāne-i cihānsın o ruḫlarla sen bu gün / Şāhān-ı ḥüsn atuñ öñince piyādedür<br />
G92/2 Öykünse ḫaddüñe ne ġam ey āfitāb-ı ḥüsn ḥüsn / Māh-ı sipihr kemdür o ne yüzi ḳaradur<br />
G107/5 Cūy-ı ḥüsn ḥüsn ābı ṭaşup çıḳmış o servüñ biline / Bāḳıyā ṣanma miyānında ṭuran ḫançerdür<br />
G111/1 Bir ḥüsn ḥüsn daḫı baġladı ḫaṭdan ʿiẕār-ı yār / Eṭrāf-ı bāġ ḫūb olur olsa benefşe-zār<br />
G166/5 Birine beñzemez ben sevdügüm dil-dār ḥüsn ḥüsn ile / Cihān içinde çoḳdur Bāḳıyā gerçi ki āfetler<br />
G215/3 Teʿālaʾllāh ne ebrūlardur ol ḥüsn ḥüsn āfitābında / Ġamından ḳāmeti māh-ı şeb-efrūzuñ hilāl olmış<br />
G224/2 Çün ṣubḥ olınca bellü olur yüzi ḳarası / Germ olmasun o ḥüsn ḥüsn ile ey māh iñende şemʿ<br />
G282/4 Mıṣr-ı ḥüsn ḥüsn ḥüsn içre ey şeh-i ḫūbān / Almaġa vaṣluñı ḫazīne gerek<br />
G286/5 Ẕikr-i ḥüsn ḥüsn ḥüsn ü vaṣf-ı ruḫsāruñla herkes āşinā / Yāda gelmez ruḫlaruñ devrinde ammā nām-ı gül<br />
G295/1 Ebr-i bahār-ı ʿiş<strong>ve</strong>dür ebrū degüldür ol / Bārān-ı ḥüsn riştesidür mū degüldür ol<br />
G301/1 Döndi bezm-i bāġda bir dil-ber-i ṭannāze gül / Cil<strong>ve</strong>-i ḥüsn ḥüsn eyledi girdi libās-ı nāze gül<br />
G302/5 Göklere irgürdi Bāḳī ġulġul-i ʿaşḳuñ senüñ / Ṣalmadın rūy-ı zemīne ḥüsn ḥüsn ile āvāze gül<br />
G340/1 ʿArż-ı ḥüsn ḥüsn it niyāza başlayalum / Naġme-i ʿaşḳa tāze başlayalum<br />
G390/1 Erġavānī cāme geymiş ol gül-i gül-zār-ı cān / Bāġ-ı ḥüsn ḥüsn içre nihāl-i erġavān olmış hemān<br />
G414/5 Baḳmaz ol sulṭān-ı Mıṣr-ı ḥüsn ḥüsn hergiz ḥālüme / Nīl-<strong>ve</strong>ş cūy-ı sirişküm ṭurma ṭuġyān itmede<br />
G425/4 Ey nihāl-i bāġ-ı ḥüsn ḥüsn andan ne dadı dalı var / Laʿl-i nābı beñzedürlermiş leb-i şīrīnüñe<br />
G5/1 Ḥüsn Ḥüsn ile saña öykünemez çün gül-i raʿnā / Ḥüzn ile baña beñzeyemez bülbül-i şeydā<br />
G45/1 Riyāż-ı ḥüsnde ḥüsnde olmış o laʿl-i nāb leẕīẕ / Cihān içinde bilürsin olur şarāb leẕīẕ<br />
G99/3 Zülfüñ duḫān-ı meşʿale-i bezm-i ḥüsndür ḥüsndür / Aġzuñ çerāġ-ı luṭf u melāḥat şirārıdur<br />
G111/2 Ebr-i bahār-ı ḥüsndür ḥüsndür ol zülf-i müşg-bār / Yaġdı ʿiẕārı bāġına ḫaṭ ṣanma zinhār<br />
G52/4 Gedā-yı bī-ser ü pāyı semend-i nāza çignetme / İñende ḥüsne maġrūr olma sulṭānum bu dünyādur<br />
G91/5 Bir pādişāh-ı ḥüsne ḥüsne ḥüsne ḳul olduḳ ki Bāḳıyā / Anuñ esīr-i ʿaşḳı olupdur cevān u pīr<br />
G218/1 Zülf-i siyāhı sāye-i perr-i hümā imiş / İḳlīm-i ḥüsne ḥüsne anuñ içün pādişā imiş<br />
G277/2 Revnaḳ-ı ḥüsne ḥüsne ḥüsne ḫalel virmez o ḫaṭṭ-ı müşgīn / Arturur belki şeb-i tār şuʿāʿın ḳamerüñ<br />
G461/2 Maṭlaʿından ṣubḥ-dem gün ṭoġdı ṣanurlar ḳaçan / Āfitāb-ı ḥüsne ḥüsne pīrāhen yaḳasın şarḳ ide<br />
M5/V/1 Ḳaddüñe ḫılʿat biçelden ḥüsni ḥüsni ḫayyāt-ı ḳażā<br />
M6/V/3 Dellāl-i ḥüsni ḥüsni mürġ-i çemendür gül-i terüñ<br />
G111/3 Gül-zār-ı ḥüsni ḥüsni ḥüsni olmaz idi böyle sebze-zār / Aḳıtmayaydı yaşumı çoḳ çoḳ o gül-ʿiẕār<br />
G111/4 Esdürmeyeydi ṣarṣar-ı āhum cefā-yı yār / Mirʾāt-ı ḥüsni ḥüsni olmaz idi böyle pür-ġubār<br />
G150/4 Metāʿ-ı ḥüsni ḥüsni bilürlerdi ne ḳumāş idügin / Sen olmasañ eger ey şūḫ-ı dil-sitān ülker<br />
G154/2 Çeksün livā-yı salṭanat-ı ḥüsni ḥüsni ḳadd-i yār / Ol ḳāmeti ne serv ü ṣanavber ne bān çeker<br />
G218/4 Görmez cihānı gözlerümüz yāri görmese / Mirʾāt-ı ḥüsni ḥüsni var ise ʿālem-nümā imiş<br />
G265/1 Çerāġ-ı ḥüsni ḥüsni ḥüsni ışıḳdur o meh-<strong>ve</strong>şüñ girçek / Dehān-ı teng-i dil-āvizi bir güzel kūçek<br />
G313/1 Ālet-i ḥüsni ḥüsni mükemmel ḳad-i dil-cū da güzel / Ol siyeh gözler ile ḥaḳ bu ki ebrū da güzel<br />
G362/1 Cānān odur ki meyl ide anı görince cān / Esbāb-ı ḥüsni ḫūb ola ammā be-şarṭ-ı ān<br />
G497/3 Ne derd-i ʿaşḳı bilürsin ne miḥnet-i hecri / Hey āfet-i dil ü cān ḳadr-i ḥüsni ḥüsni bil bārī<br />
M7/I/1 Ne mümkindür naẓar bir laḥẓa ḥüsn ḥüsn-i ḥüsn i ṭalʿat-i yāre<br />
605
G43/3 Gösterdi gāh zülfi ḳarasın gehī ḳaşın / Deryā-yı ḥüsn ḥüsn-i ḥüsn i dost ʿayān itdi cezr ü med<br />
G66/6 Cil<strong>ve</strong>-i ḥüsn ḥüsn-i ḥüsn i ruḫuñ virdi revāc u revnaḳ / ʿArṣa-i ʿāleme kim seyr ü temāşā yiridür<br />
G100/2 Maġrūr olma pādişehüm ḥüsn ḥüsn-i ḥüsn i ṣūrete / Bir āfitābdur ki serīʿuʾz-zevāldur<br />
G122/1 Mirʾāt-ı gülde ḥüs ḥüsn-i ḥüs i i dil-efrūz-ı yāri gör / Ruḫsāre-i ḥaḳīḳate āyīne-dārı gör<br />
G122/9 Seyr ü ṣāfa-yı bāġ u gülistān ise ġaraż / Gül-zār-ı ḥüsn ḥüsn-i ḥüsn<br />
i pādişeh-i kām-kārı gör<br />
G129/4 Āyīnenüñ ṣafāsı nedür ṣūreti nedür / Mirʾāt-ı ḥüsn ḥüsn-i ḥüsn i yāre naẓar ḳıl ṣafāyı gör<br />
G215/2 Temāşā ḳılmaġa gül-zār-ı ḥüsn ḥüsn-i ḥüsn i yāri bī-minnet / Sevād-ı dīde-i Mecnūn ruḫ-ı Leylāda ḫāl olmış<br />
G257/1 Bahār u bāġ ise maḳṣūd ḥüsn ḥüsn-i ḥüsn i yāri görüñ / Ġaraż cinān ise kūy-ı nigāra varı görüñ<br />
G258/2 Kāḫ-ı ḥüsn ḥüsn-i ḥüsn i yāre baḳ seyr it ḫam-ı ebrūsını / Adın añma ṭāḳ-ı Kisrā ile ḳaṣr-ı Ḳayṣerüñ<br />
G280/5 Dilden giderdi ḫaṭṭı ġamın ʿaşḳ-ı ḥüsn ḥüsn-i ḥüsn i yār / Defʿ itdi nār u nūr ḥicābını ẓulmetüñ<br />
G291/5 Ṣāḥib-cemālüñ ehl-i kemālüñ muḥibbiyüz / Bāḳī ḳul eyledi bizi ol ḥüsn ḥüsn-i ḥüsn i ber-kemāl<br />
G301/4 Vaṣf-ı ḥüsn ḥüsn-i ḥüsn i yār ile bir tāze dīvān baġlasun / Tār-ı zülf-i ḥūrdan bend eylesün şīrāze gül<br />
G301/5 Bāġ-ı ḥüsn ḥüsn-i ḥüsn i şāha baḳ görmek dilerseñBāḳıyā / Baḫt u devlet nev-bahārında açılmış tāze gül<br />
G349/3 Nedür cāna mirʾāt-ı ḥüsn ḥüsn-i ḥüsn i i ezel / Güzel fehm ider ṣāḥib-idrāk olan<br />
G360/5 Cemāli şemʿine pervānedür Bāḳī o māhuñ kim / Yaḳar ḥüsn ḥüsn-i ḥüsn i dil-efrūzı çerāġı nūr-ı aʿżamdan<br />
G409/3 Gerçi ʿālemden ġanīdür ḥüsn ḥüsn-i ḥüsn i i bī-hem-tā ile / Ṣad hezārān āferīn ammā ki istiġnāsına<br />
G415/4 Rūşen itdi gün gibi ās̱ār-ı ḥüsn ḥüsn-i ḥüsn i ṭalʿatuñ / Nūr-baḫşīler çerāġın pertev-i envār ile<br />
G514/2 ʿAceb mi şekl-i ṭūmār olsa ġonca / İder ḥüsn ḥüsn-i ḥüsn i i ruḫuñ gül defterin ṭay<br />
G537/3 Yine āyīne-i nev-rūzda peydā oldı / Nev-bahāruñ seḥerī ḥüsn ḥüsn-i ḥüsn<br />
i cihān-ārāsı<br />
G299/3 Dil-i dānāya şeref pertev-i ʿirfān iledür / Ḥüsn Ḥüsn-i Ḥüsn i āyīneyi ʿaks-i ruḫ-ı zībādan bil<br />
G304/4 Ḥüsn Ḥüsn-i Ḥüsn i ruḫuñla luṭf-ı lebüñden ḫaber virür / Hep āb u tāb-ı cevher-i cām u ṣafā-yı mül<br />
G196/1 Gören dil ān-ı ḥüsnin ḥüsnin vaʿde-i cānāne ḳatlanmaz / Belī ʿāşıḳda ṣabr olmaz göñül ol āne ḳatlanmaz<br />
G414/2 Ṭurralar boynın burup ḥüsnin ḥüsnin temāşālanmada / Zülfi ṭāvūsı İrem bāġında cevlān itmede<br />
G187/4 Sevād-ı çeşm-i ḥavrāya degişmez ādem ey ṣofī / Ṣaçılmış ḫırmen-i ḥüsninde ḥüsninde yāruñ dāneler vardur<br />
G532/4 Vaṣf-ı ḥüsninde ḥüsninde ser-āġāz itdi dil nev-rūzda / Bülbül-i şūrīdenüñ itdükleri ġulġul gibi<br />
G64/5 Güzellik burcına bir māh-ı nevdür ol hilāl-ebrū / Çerāġ-ı ḥüsnine ḥüsnine günden güne ṭurmaz żiyā artar<br />
G91/4 Ḫaṭdan żarar ne ḥüsnine ḥüsnine yāruñ ki mūrdan / Olmaz niẓām-ı mülk-i Süleymān ḫalel-peẕīr<br />
G154/4 Ḥaḳḳā bu kim berāt-ı hümāyūn-ı ḥüsnine ḥüsnine ḥüsnine / Ebrū-yı dil-firībi ne ġarrā nişān çeker<br />
G467/5 Pençe-i mihri burarsa nʾola ḥüsniyle ḥüsniyle o māh / Beñzer engüşti hil hilāle hil āle kef-i desti aya<br />
G539/6 Pertev-i ḥüsniyle ḥüsniyle rūşen mülk-i ʿālem Bāḳıyā / Rāh-ı ʿaşḳa mühtedī ol nūr-ı pāk eyler beni<br />
K1/35 Ṭutdı cihānı pertev-i ḥüsnüñ ḥüsnüñ güneş gibi / Ṭoldı ṣadā-yı ʿaşḳuñ ile kāḫ-ı Kün fe-kān<br />
M5/II/2 Pençe-i ḫurşīd-i ʿālem-tāba ḥüsnüñ ḥüsnüñ ḥüsnüñ dest-gīr<br />
G18/2 Gice ḥüsnüñ ḥüsnüñ şevḳıne encüm sürūr u sūrda / Çarḫ āteş-bāzdur gūyā elinde māh-tāb<br />
G60/2 Cāme-i dībā ile ḫurşīd zībālanmasun / Şimdi andan ḫilʿat-i ḥüsnüñ ḥüsnüñ senüñ şöhretlüdür<br />
G147/5 Meh-i ḥüsnüñ ḥüsnüñ ḥüsnüñ olupdur şöhre-i şehr / Bütün ʿālemde ḳaddüñ ḫod ʿalemdür<br />
G147/6 Meger ḫurrem ṭutan gül-zār-ı ḥüsnüñ ḥüsnüñ ḥüsnüñ / Nesīm-i luṭf-ı sulṭān-ı keremdür<br />
G223/5 Çerāġ-ı māh-ı ḥüsnüñ ḥüsnüñ ḳarşu ṭutma çeşm-i aġyāra / Gözüm nūrı ne deñlü eyleye aʿmā żiyādan ḥaẓ<br />
G242/1 Yazdı bahār āyet-i ḥüsnüñ ḥüsnüñ varaḳ varaḳ / Gül muṣḥafından oḳudı bülbül sebaḳ sebaḳ<br />
G312/4 Revāc-ı revnaḳ-ı ḥüsnüñ ḥüsnüñ ḥüsnüñ nesīm-i āhumuñdur hep / Ṣafā-yı nev-bahārı sen hevā-yı muʿtedilden bil<br />
G352/2 Cemālüñ pertevinden nūr-baḫş ol māh u ḫurşīde / Güneş āyīne-i ḥüsnüñ ḥüsnüñ felek āyīne-dār olsun<br />
G421/1 Ol şeh-i ḥüsnüñ ḥüsnüñ ḥüsnüñ gözi üzre baḳanlar ḳaşına / Sāye-i perr-i hümā düşmiş ṣanurlar başına<br />
G421/7 Naḳş-ı ḥüsnüñ ḥüsnüñ kimse Bāḳī gibi taṣvīr itmeye / Ṣafḥa-i eşʿārda anca ḳalemler aşına<br />
G517/4 Ḫāric <strong>ve</strong>cihden ey ṣanem-i dil-rübā ḫaṭuñ / Yazmış kitāb-ı ḥüsnüñ ḥüsnüñ egerçi kenārını<br />
606
K16/1 Ḥüsnüñ Ḥüsnüñ Ḥüsnüñ żiyāsı pertev-i nūr-ı ḳıdem gibi / Rūşen cemālüñ āyīnesi ṣubḥ-dem gibi<br />
G25/6 Ḥüsnüñ Ḥüsnüñ Ḥüsnüñ ḳatında ṭoġmaduġa döndi her biri / Ḫurşīd ü māh eyler iken ṣubḥ u şām baḥs̱<br />
G91/2 Ḥüsnüñ Ḥüsnüñ Ḥüsnüñ zekātınuñ eger ey ḫ˅āce-i cemāl / Bir müsteḥaḳḳın ister iseñ işte ben faḳīr<br />
G109/3 Ḥüsnüñ Ḥüsnüñ Ḥüsnüñ ḫayāli vaṣluñ ümīdiyle ʿāşıḳa / Nār-ı cāḥīmi gül-şen-i bāġ-ı cinān ider<br />
G403/6 Ḥüsnüñ Ḥüsnüñ Ḥüsnüñ kemāle irdügin is̱bāt ider ḫaṭuñ / Āyāt-ı beyyināt-ı Kelām-ı Ḳadīm ile<br />
G420/2 Ol gün ṭoġar mı başa ki ṣubḥ-ı viṣāl irüp / Ḥüsnüñ Ḥüsnüñ Ḥüsnüñ żiyāsı ẓulmet-i hicrānı dūr ide<br />
G276/5 Māʾil olmaz gül ü şimşād u çemen seyrine dil / Göreli gül-şen-i ḥüsnüñde ḥüsnüñde ḳad u ruḫsāruñ<br />
G294/3 Nic'olur gördi ṣafā āyīne-i ḥüsnüñde ḥüsnüñde ḥüsnüñde / Yirlere geçdi ḥayādan utanup āb-ı zülāl<br />
G440/4 Seyr idelden gül-şen-i ḥüsnüñde ḥüsnüñde ḳadd ü ḫaddüñi / Çekmez oldı ḫāṭırum serv ü çemenden cānibe<br />
G445/4 Temāşā-gāh-ı ḥüsnüñde ḥüsnüñde cihānı ḥayret almışdur / Ġanīnüñ gözleri ḥayrān faḳīrüñ çeşmi dem-beste<br />
G482/2 Ḳaşuñ ol rādur ki yazmış anı ḳudret kātibi / Ḳıl ḳalemle ṣafḥa-i ḥüsnüñde ḥüsnüñde ruḫsār üstine<br />
K8/6 Ḥarīm-i cān u dilde tāb-ı ḥüsnüñden ḥüsnüñden nişān virdi / Ṣafā-yı ṭalʿat-ı nev-rūz bāġ u būstān üzre<br />
G252/4 Baḥs̱ idüp bir daḳīḳa ḥüsnüñden<br />
ḥüsnüñden ḥüsnüñden / Ḥāle māh-ı sipihre aṣdı elek<br />
G225/1 Şemʿ-i ḥüsnüñdür ḥüsnüñdür viren ḫal<strong>ve</strong>t-sarāy-ı cāna lemʿ / Olamaz ol meclise ḫurşīd-i ʿālem-tāb şemʿ<br />
G28/1 Şöhret-i ḥüsnüñe ḥüsnüñe erbāb-ı suḫandur bāʿis̱ / Revnaḳ-ı bezm-i güle mürġ-i çemendür bāʿis̱<br />
G153/1 Ḳaşuñ añılsa ġurre-i ġarrā ḳulaḳ çeker / Ḥaḳḳā budur ki ḥüsnüñe ḥüsnüñe dünyā ḳulaḳ çeker<br />
G250/5 Mis̱āl-i ḥüsnüñe ḥüsnüñe ṭāvūs ḳuyruġı çekeli / Cihānı ḥükmüñe rām itdi ser-be-ser zülfüñ<br />
G324/3 Terk idüp tāc u ḳabāyı şevḳ-i şemʿ-i ḥüsnüñe ḥüsnüñe / Kendümi pervāne-āsā bir nemed-pūş eyledüm<br />
G484/1 Belürmez ḥüsnüñe ḥüsnüñe ḳarşu çerāġ-ı ṣubḥ-dem nūrı / Ne deñlü fer vire ḫurşīd öñinde şemʿ-i kāfūri<br />
G517/5 Cān virdi şevḳ-i ḥüsnüñe ḥüsnüñe Bāḳī-i ḫaste-dil / Pür-nūr ide Ḫudā-yı Teʿālā mezārını<br />
G310/3 Nazenīn ebrūlaruñ ḥaḳḳā ki ḳılmış ḳıl ḳalem / Ḥüsnüñi Ḥüsnüñi şol dem ki taṣvīr itmiş üstād-ı ezel<br />
G52/2 Çerāġ-ı ḥüsnüñüñ ḥüsnüñüñ ḥüsnüñüñ nūrı fürūġ-ı şemʿ-i kāfūrī / Nigār-ı ʿanberīn-gīsū nihāl-i sīm-sīmādur<br />
G60/1 ʿĀrıżuñ ḫurşīd-i ʿālem-tāb māhiyyetlüdür / Anuñ içün ḥüsnüñüñ bāzārı germiyyetlüdür<br />
ḥüsn ḥüsn güli güli [3] [3] [3] güzellik gülü<br />
G153/3 Ṣaḥn-ı çemende ṣubḥ-dem açılduġı bu kim / Ḥüsnüñ Ḥüsnüñ güline güline ġonca-i raʿnā ḳulaḳ çeker<br />
G304/2 Pākīze-ṭabʿ u ṣāf-dil ü pāk-meşrebüz / Ḥüsnüñ Ḥüsnüñ güline güline düşse nʾola jāle-<strong>ve</strong>ş göñül<br />
K1/38 Ḥüsnüñ Ḥüsnüñ güliyle güliyle bāġ-ı cihān gül-şen-i İrem / Her sū hezār bülbül ü ṣad gūne dāstān<br />
ḥüsn ḥüsn kitāb kitābı kitāb ı [1] güzellik kitabı; bkz. ‘kitāb-ı ḥüsn’ md.<br />
G66/7 Vaṣf-ı laʿlin oḳı ey ḥüsn ḥüsn kitāb kitābın kitāb ın oḳuyan / Meded Allāhı se<strong>ve</strong>rseñ ḳatı zībā yiridür<br />
ḥüsn ḥüsn-i ḥüsn i ʿamel ʿamel [1] [1] [1] hayır işleme<br />
G243/5 Ḫūbdur ḥüsn ḥüsn-i ḥüsn i i ʿamel ʿamel ʿamel taḳvā vü ṭāʿat gerçi kim / Māniʿ olmaz nesne ey Bāḳī olınca feyż-i Ḥaḳ<br />
ḥüsn ḥüsn-i ḥüsn ḥüsn i i ed edā ed<br />
ā ā [2] [2] ?<br />
G105/5 Geh ḳulḳul-i mey göñlüm açar gāh dem-i nāy / Maḳṣūd benüm pādişehüm ḥüsn ḥüsn-i ḥüsn i ed edādur ed<br />
ādur<br />
G106/5 Hep derd ü belādur güzelüm ʿaşḳ u maḥabbet / ʿĀlemde hemān mihr ü <strong>ve</strong>fā ḥüsn ḥüsn-i ḥüsn i i ed edādur ed<br />
ādur<br />
ḥüsn ḥüsn-i ḥüsn ḥüsn i ḥāl ḥāl [1] [1] iyi hâl ‖ güzel ahlak<br />
G168/4 Manṣıb-ı ʿizz u ʿalāʾiḳdan ʿalāḳa ḳaṭʿ iden / Merd-i dānādur be-ġāyet ḥüsn ḥüsn-i ḥüsn i ḥāl ḥāl üstindedür<br />
ḥüsn ḥüsn-i ḥüsn i ḫaṭ ḫaṭ [1] [1] güzel yazı ‖ ayvatüyü/sakal<br />
G14/3 Naḳş-ı ḥüsn ḥüsn-i ḥüsn i ḫaṭuñla ḫaṭuñla ṣafḥa-i dil / Bir muṣav<strong>ve</strong>r kitābdur gūyā<br />
607<br />
hüsn hüsn-i hüsn i i re reʾy re<br />
ʾy [1] [1] güzel fikirler ‖ ileri görüşlülük (‘luṭf-ı ṭabʿ’ paralelliğinde); bkz. ‘reʾy-i cemīl’<br />
md.<br />
M3/III/2 Ḥüsn Ḥüsn-i Ḥüsn i re reʾyüñ re<br />
ʾyüñ āfitāb-ı bī-zevāl-i mülk ü dīn / Luṭf-ı ṭabʿuñ nev-bahār-ı bī-ḫazān-ı maʿdelet
ḥüsn ḥüsn-i ḥüsn i tedb tedbīr tedb<br />
īr [1] [1] iyi tedbir ‖ ileri görüşlülük<br />
K22/24 Āfet-i bād-ı ḫazāndan tā ebed maḥfūẓ olur / Bāġ-ı dehre ḥüsn ḥüsn-i ḥüsn<br />
i tedb tedbīrüñ tedb<br />
īrüñ olursa bāġ-bān<br />
ḥüsn ḥüsn ḥüsn ü ü ü bahā bahā [3] [3] güzellik <strong>ve</strong> zarafet<br />
G54/5 Baḫūr-ı micmer-i ḥüsn ḥüsn ü ü bahād bahādur bahād ur ḫāl-i ruḫsāruñ / Anuñ ol ḥalḳa ḥalḳa ṭurra-i müşgīn duḫānıdur<br />
G99/1 Dil merġ-zār-ı mihr ü <strong>ve</strong>fā mürġ-i zārıdur / Dīdār-ı yār ḥüsn ḥüsn ü ü bahā bahā nev-bahārıdur<br />
G508/6 Dünyā deger ol māh-liḳā dil-ber-i ġarrā / Yūsufda daḫı yoḳdur anuñ ḥüsn ü bahās bahāsı bahās<br />
1. uyanık<br />
hüşy hüşyār hüşy ār [2]<br />
G29/2 Semāʿa girse nʾola cām-ı meyden zāhid-i hüşy hüşyār hüşy ār / Ki raḳṣ-ı ẕerreye ḫurşīd-i ʿālem-tāb olur bāʿis̱<br />
2. ayık<br />
G164/5 Seni hüşy hüşyār hüşy ār yazdılar beni mest / Ḳalem-i ṣunʿda ḫaṭā nʾeyler<br />
hü<strong>ve</strong>yd hü<strong>ve</strong>ydā hü<strong>ve</strong>yd ā ḳılmamak ılmamak [1] [1] açığa çıkarmamak, kimseye duyurmamak<br />
G496/7 Maḥrem-i esrār-ı maʿnā hem-zebān-ı ḥāl yoḳ / ʿAşḳ sırrın ḳılmasañ ılmasañ ılmasañ Bāḳī hü<strong>ve</strong>yd hü<strong>ve</strong>ydā hü<strong>ve</strong>yd hü<strong>ve</strong>ydā<br />
ā kāşkī<br />
hüz hüzāl hüz āl irmek irmek [1] cılızlık gelmek, cılızlaşmak<br />
K20/46 Hemīşe tā meh-i rūze gelüp bu devr içre / Riyāżet ile ire ire peyker-i hilāle hüz hüzāl hüz<br />
āl<br />
ḥüzn ḥüzn ḥüzn [2]<br />
[2]<br />
1. gam, keder, tasa<br />
G5/1 Ḥüsn ile saña öykünemez çün gül-i raʿnā / Ḥüzn Ḥüzn ile baña beñzeyemez bülbül-i şeydā<br />
2. hasret ‖ keder, üzüntü<br />
G405/5 Yaʿḳūb-ṣıfat Bāḳīyi ol Yūsuf-ı s̱ānī / Ḥüzn Ḥüzn içre ḳomaz ḳıṣṣayı iḫvāne ṭuyurma<br />
608
ʿıḳāl ḳāl [1] köstek, engel (ʿaḳl-ʿıḳāl bağıntısı)<br />
K20/13 Gelüñ bu fikri ḳoyalum tereddüd itmeyelüm / Bu deñlü nesne niçün ola pāy-ı ʿaḳla ʿıḳāl ḳāl ḳāl<br />
I<br />
609<br />
ʿıḳd ḳd ḳd-ı ḳd ı gevher/ güher [2] inci gerdanlık, ‘ʿıḳd kılādeye dinür ki gerdānlıkdur’ krş.<br />
KAMUS, C. I, s. 648. ‖ şiir<br />
K4/5 Yine naẓm eylemiş bir ʿıḳd ḳd ḳd-ı ḳd ı gevher / İder biñ kerre Ḥassān görse taḥsīn<br />
G254/4 Dür dişi vaṣfında ey dil baġla bir ʿıḳd ḳd ḳd-ı ḳd güher / Lüʾlū-yı lālā-yı naẓmuñ rişte-i efkāre çek<br />
ʿıḳd ḳd ḳd-ı ḳd ı le leʾāl le<br />
ʾāl [1] [1] inci gerdanlık<br />
K20/2 Ṭulūʿ idince ufuḳdan miyān-ı encümde / Ṭaḳıldı gerden-i gerdūna ṣanki ʿıḳd ḳd ḳd-ı ḳd ı ı le leʾāl le<br />
ʾāl<br />
ʿıḳd ḳd ḳd-ı ḳd ı Perv Pervīn Perv<br />
īn / / S̱ S̱üreyy S̱ üreyy üreyyā üreyy ā [2] [2] [2] Ülker yıldız kümesi<br />
K26/4 Görinür ṣaḥn-ı çemenden yine şāḫ-ı nergis / Āsmāndan nitekim heyʾet-i ʿıḳd ḳd ḳd-ı ḳd ı Perv Pervīn Perv<br />
īn<br />
G274/4 Kimse ḥall eylemedi müşkil-i rāz-ı felegi / Var ise ʿıḳd ḳd ḳd-ı ḳd ı ı S̱ S̱üreyy S̱ üreyy üreyyādur üreyy ādur aña noḳṭa-i şek<br />
ıra ıraḳ ıra ḳ [1] [1] gurbet, uzak diyarlar<br />
G340/4 Ġam-ı zülfin çeküp ıra ıraḳlardan ıra ḳlardan / Fikr-i dūr u dırāza başlayalum<br />
ıra ıraḳ ıra ḳ yaḳ yaḳın yaḳ<br />
ın [1] [1] uzak yakın ‖ her yer, herkes<br />
M6/VII/2 Tīr-i ḳażāya oldı ber-ā-ber ıra ıraḳ ıra ḳ yaḳ yaḳın yaḳ<br />
ın<br />
ıra ıraḳdan ıra ıraḳdan<br />
ḳdan merḥabā [1] uzaktan uzağa merhaba<br />
G186/3 Ayaḳ baṣmaḳ ne lāzım meclis-i ʿuşşāḳa ey ṣofī / Raḳīb-i bed-liḳā ile ıra ıraḳdan ıra ḳdan merḥabā merḥabā yigdür<br />
ʿır ır ırḳ ır ḳ [1] kök ‖ damar ‘…tamara dinür, Fārisi’de reg dinür, bedende olur <strong>ve</strong> ağaçda olur<br />
ki kökünde tamar tarzında tel tel saçaklardan ibāretdür <strong>ve</strong> her tarafa sürüp gider…’ krş.<br />
KÂMÛS, C. III, s. 21.<br />
G292/5 Ḫıṭṭa-i Rūmdadur ʿır ır ırḳ-ı ır nihāl-i iḳbāl / Özleme ḫāk-i Ḫorāsān u ʿIrāḳı berü gel<br />
ʿır ır ırḳını ır ını ḳaṭʿ ḳaṭʿ eylemek eylemek [2] [2] kökünü kurutmak ‖ yok etmek<br />
K14/10 Şeh-i kiş<strong>ve</strong>r-sitān Sulṭān Meḥemmed Ḫān-ı Ġāzī kim / ʿAdūnuñ ʿır ır ırḳını ır ını ḳaṭʿ eyledi eyledi şemşīr-i bürrānı<br />
K7/6 ʿIrḳ ʿIrḳını ʿIrḳ ını ḳaṭʿ eyledi cünd-i şitānuñ nev-bahār / Berg-i sūsen ḫidmet-i şemşīr-i bürrān eyledi<br />
ʿır ır ırḳını ır ını kesmek [1] [1] [1] kökünü kurutmak ‖ yok etmek<br />
Mtl 9 Kesdi Kesdi ʿır ır ırḳın ır ın Ḳarġa-zādedür diyen düşmenlerüñ / Zāġlanmış bir ḳılıçdur Bāḳıyā şiʿrüñ senüñ<br />
ırma ırmaġ ırma ırmaġ<br />
ġ [2] [2] akarsu, nehir<br />
G397/3 Ḫūnīn olup aḳardı yaşum ırma ırmaġı ırma müdām / Cūş u ḫurūş ile ṣular aḳup bulanmadın<br />
G176/2 Şöyle beñzer mübtelādur bir perī dīdārına / Eşk-i ʿāşıḳ gibi aġlayup aḳar ırma ırmaġlar ırma ġlar<br />
ıṣmarlamak ṣmarlamak [1] emanet etmek, bırakmak; bkz. TS. C. III, s. 1976-77.<br />
G544/4 O Leylī-<strong>ve</strong>ş ġamından nʾola olsam pādişāh-ı ġam / Cünūn mülkin baña ıṣmarlad ṣmarlad ṣmarladı ṣmarlad Mecnūn ise gitdi<br />
ışı ışıḳ ışı ışıḳ<br />
ḳ [1] [1] Bektaşî/melamî derviş; bkz. TS. C. III, s. 1998; TASAVVUFTAN DİLİMİZE, s.<br />
156-157. (ışık- kūçek paralelliği bağlamında)<br />
G265/1 Çerāġ-ı ḥüsni ışı ışıḳdur ışı ḳdur o meh-<strong>ve</strong>şüñ girçek / Dehān-ı teng-i dil-āvizi bir güzel kūçek<br />
ʿıy ıy ıyāl ıy āl [1] [1] çoluk çocuk, aile
K21/15 Ebū Ḥanīfe-i s̱ānī Ebuʾs-suʿūd ol kim / Feżāʾil içre efāżıl olupdur aña ʿıy ıy ıyāl ıy āl<br />
ıżṭır ır ırāb ır āb eylemek [1]<br />
ıztırap çekmek, acı çekmek<br />
G167/5 Yitişgil ölmedin ey cān ṭabībi dest-gīr ol kim / Bedenden cān-ı Bāḳī ṭurmayuben ıżṭır ır ırāb ır āb eyler<br />
610
İ/ İ/Ī İ/<br />
ʿibāde ʿibāde ççıḳmak<br />
ç ḳmak [1] ibadet yerine geçmek<br />
G162/7 Ṭāʿat u maʿṣıyet ʿibāde ʿibāde ççıḳar<br />
ç ḳar / Ḥaḳ Teʿālā Ġānī-i Muṭlaḳdur<br />
ʿibāret ʿibāret [1] [1] -den başka bir şey değil<br />
K27/12 Zülālinden ʿibāretdür ʿibāretdür nesīminden kināyetdür / Ṣafā-yı çeşme-i Kevs̱er hevā-yı Cennetü’l-meʾvā<br />
İbl İblīs İbl İblīs<br />
īs-i īs i mel melʿūn mel<br />
ʿūn [1] [1] lanetlenmiş Şeytan ‖ rakip<br />
G548/3 Kūyına varsa ʿaceb mi dil-berüñ gāhī raḳīb / Cennet idi bir zamān İbl İblīs İbl İblīs<br />
īs-i īs i mel melʿūnuñ mel<br />
ʿūnuñ ʿūnuñ yiri<br />
İbr İbrāhīm İbr āhīm [1] İbrahim peygamber<br />
G342/1 Ḫāne-i ḳalbüm eylesün termīm / Kaʿbe yapmaḳ dilerse İbr İbrāhīm İbr āhīm<br />
ibr ibrām ibr ām [4] ısrar<br />
G460/3 Gül gibi bāde-i rengīne ne ibr ibrām ibr ām gerek / Zāhidüñ ḳanın içerdüm eger ibr ibrām ibr ibrām<br />
ām olsa<br />
G35/6 İbr İbrām İbr İbrām<br />
āmı ām gel ey sāḳī-i gül-çihre ḳo sen de / Almışdur olan ʿaḳlumuz ol şūḫ-ı perī-zād<br />
G457/5 Tevbe meyden Bāḳıyā āsāndur ammā ḳorḳarın / Döymeyem sāḳī-i sīmīn-sāʿidüñ ibr ibrām ibr ibrām<br />
āmına ām ına<br />
G460/3 Gül gibi bāde-i rengīne ne ibrām gerek / Zāhidüñ ḳanın içerdüm eger ibr ibrām ibr<br />
ām olsa<br />
ʿibret ʿibret gözi gözi [1] [1] gönül/kalp gözü; bkz. ‘dīde-i ʿibret’<br />
M1/I/5 ʿİbret İbret gözinde gözinde niceye dek ġaflet uyḫusı / Yitmez mi saña vāḳıʿa-i Şāh-ı şīr-ceng<br />
ʿibret ʿibret gözin gözin açmak açmak [1] [1] gönül/kalp gözünü açmak<br />
G239/1 Zāhidā ʿibret ʿibret gözin gözin gözin aç aç ṣūret-i zībāya baḳ / Bir naẓar āyīne-i ṣunʿ-ı cihān-ārāya baḳ<br />
ʿibret ʿibret göziyle göziyle nāẓ nāẓır nāẓ ır (olmak) (olmak) [1] [1] gönül/kalp gözüyle bakmak<br />
K1/9 Āyā bu zīb ü zīnet-i ʿālem nedür diyü / ʿİbret İbret göziyle göziyle nnāẓır<br />
n ır ır iken dehre nāgehān<br />
ibr ibrīḳ-i ibr i zer [1] altın ibrik (şarap destisi bağlamında)<br />
G95/3 İbr İbrīḳ-i İbr i zerden sāḳıyā laʿl-i müẕābı ḳıl revān / Altun olur işüñ hemān kibrīt-i aḥmer kendidür<br />
iʿcāz ʿcāz ʿcāz-ı ʿcāz ı Mes Mesīḥā Mes<br />
ḥā [2] İsa/Mesih’in mucizeleri (dudak <strong>ve</strong> nefes bağlamında)<br />
G157/3 Mürdeye cānlar virür bīmāra ṣıḥḥat lebleri / Ḥikmet-i Loḳmān u iʿcāz ʿcāz ʿcāz-ı ʿcāz ı Mes Mesīḥā Mes<br />
ḥā bundadur<br />
G221/2 Mürdeler iḥyā ider enfās-ı müşgīnüñ senüñ / Nuṭḳ-ı cān-baḫşuñdur iʿcāz ʿcāz ʿcāz-ı ʿcāz ı Mes Mesīḥādan<br />
Mes<br />
ḥādan ġaraż<br />
icr icrā icr ā eylemek eylemek eylemek [2] [2] [2] akıtmak ‖ yerine getirmek<br />
K27/19 Cihānda bir ḳurı adı ḳalupdur çeşme-i Ḫıżruñ / Sen eylersin eylersin eylersin bu gün Āb-ı ḥayāt aḥkāmını icr icrā icr<br />
G9/7 Lūle-i ḫāme ile çeşme-i dilden Bāḳī / Eyledi Eyledi Eyledi ḳāʾide-i āb-ı ḥayātı icr icrā icr<br />
ictin ictināb ictin āb itmek itmek [2]<br />
[2]<br />
1. kaçınmak, uzak durmak<br />
G157/7 İctin İctināb İctin āb it ṣoḥbet-i ehl-i riyādan Bāḳıyā / Kim rıżā-yı Ḥażret-i Bārī Teʿālā bundadur<br />
2. çekinmek, sakınmak<br />
G259/3 Ne sende mihr ü <strong>ve</strong>fā var ne bende ṣabr u ḳarār / O yoḳ bu yoḳ ne ʿaceb bizden ictin ictināb ictin āb itdüñ<br />
içmek içmek [31] [31] içmek, yudumlamak (şarap bağlamında);<br />
G478/2 Cem ḳomadı elinden içdi içdi müdām cāmı / ʿAks-i lebüñ görelden cām-ı cihān-nümāda<br />
611
G257/3 Mey içdügüñ içdügüñ lebi yādına bildi beñzümden / Ne reng virdi baña cām-ı ḫoş-güvārı görüñ<br />
G404/5 Baḳīye sāḳıyā feraḥ vir ki fenā bula teraḥ / Şol meyi ṣun ki bir ḳadeḥ pīr içe içe nev-cevān ola<br />
G175/5 Şöyle şol ḳan olacaġı bize ṣunsun Bāḳī / Nev-bahār irdi gedālar içecek demlerdür<br />
G323/3 İçelüm İçelüm laʿl-i müẕābı ṣaçalum cürʿaları / Ḫāk-i gül-zārı bu gün kān-ı Bedaḫşān idelüm<br />
G205/3 Cāna kār eylemesün dārū-yı ḳattāl-i ġamı / Mey-i gül-gūn içelüm bārī ḥakīmāne biraz<br />
G332/5 Ādemüñ ehl-i riyā sözleri ḳanın ḳurıdur / Sāḳıyā ṭoldur a şol ḳan olacaġı içelüm<br />
içelüm<br />
G525/1 Sāḳıyā ḳalmaz imiş çünki bu ṣoḥbet bāḳī / Mey-i gül-gūn içelüm bāde-i cennet bāḳī<br />
G181/3 Müdām içen içen münāfıḳdur dimiş minberde bir vāʿiẓ / Ne çāre hey müselmānlar münafıḳlıḳ zamānıdur<br />
G134/6 Geçmez tenaʿʿumından o kim bezm-i ʿālemüñ / Cām-ı fenāyı ʿāḳıbetüʾl-emr içer içer geçer<br />
G360/3 Nihānī ʿişrete māniʿ degüldür kis<strong>ve</strong>t ey zāhid / İçerler İçerler bunda ʿārifler ṭoluyı tāc-ı Edhemden<br />
G131/4 Eşk-i ḥasret yüzümüz āl ider añduḳça lebin / Mey-i gül-gūn içerüz beñzümüze ḳan getürür<br />
G204/4 İçeyin İçeyin ʿāleme rüsvāy olayın n’olsa gerek / ʿĀşıḳam ʿāşıḳ-ı bed-nāma ġam-ı neng olmaz<br />
G437/1 Lebüñi āl ile öpmiş ola mı peymāne / İçeyin İçeyin ölmez isem ḳanını ḳana ḳana<br />
G169/1 İçilse İçilse bāde lebüñsüz ḥarāreti yoḳdur / Şeker yinilse sözüñsüz ḥalā<strong>ve</strong>ti yoḳdur<br />
G96/2 ʿĀr itse ṭañ mı içmege içmege bezm-i Cem içre cām / Her kim segān-ı kūyuñ ile hem-sifāldür<br />
G181/2 Çemende ṣu gibi ṣofī şarāb içmek içmek gerek şimdi / Behey ṣofī bu mevsimler ne ayıḳlıḳ zamānıdur<br />
G444/3 Şarābı zevraḳ ile içmenüñ içmenüñ zamānı degül / Efendi keştīyi kāġıdda ṣuyı bardaḳda<br />
G308/4 Cām-ı şarābı içmez içmez içmez elinde ṭutar ṭurur / ʿAşḳun meyinden oldı meger bī-mecāl gül<br />
G365/4 Sāḳī-i devr minnet ile ṣunsa içmezin içmezin / Āb-ı ḥayātı cām-ı zer-i āfitābdan<br />
G97/2 Tāb-ı ruḫuñla laʿlüñ añan ʿaḳlın aldurur / Şevḳ ile içse içse kişi meyi ḳatı mest olur<br />
G205/1 Ḳızarur bādeden ol nergis-i mestāne biraz / Mey-i nāb içse içse gözi māʾil olur ḳana biraz<br />
G255/1 Sāḳī elüñde bülbüleyi bülbül eyleseñ / İçseñ İçseñ şarābı ruḫlaruñı gül gül eyleseñ<br />
G251/1 Görüp tāb-ı ʿiẕāruñ ḫāṭırı nerm oldı Nāhīdüñ / İçüp İçüp ʿaşḳuñ şarābın kellesi germ oldı ḫurşīdüñ<br />
G511/4 Düşürdi efser-i iḳbāli serden / İçüp İçüp bī-hūş olan cām-ı ġurūrı<br />
G71/5 Cām içüp içüp hem-vāre bī-hūş olduġum maʿẕūr ṭut / Çarḫ peydā itdügi evżāʿ-ı nā-hem-vārı gör<br />
G307/7 Mey içüp içüp mest-i müdām olsa ʿaceb mi Bāḳī / Derd ü ġamsuz güẕerān eyleye bir sāʿat bul<br />
G309/4 Mey içüp içüp virmedüñ āyīne-i idrāke cilā / Gider ey şeyḫ-i riyā-pīşe bu idrāk degül<br />
G423/7 Mey içüp içüp mest-i müdām olmayıcaḳ ey Bāḳī / Ne göñül baġlasun ādem bu ḫarāb-ābāde<br />
su <strong>ve</strong> zehir bağlamında;<br />
G185/1 Lebüñle çeşmüñe ʿālem bizi dil-dādedür dirler / Ṣu ṣorsaḳ pür-ḫumār ancaḳ ṣu içsek içsek bādedür dirler<br />
Kt14/1 Yār bir meclis ḳurar mı kʾanda bu ġamgīn göñül / Devr elinden ṭās ṭās aġuyı bir dem içmeye içmeye<br />
içmeye<br />
içürmek içürmek [2] [2]<br />
[2]<br />
1. açmak (dil yarası)<br />
M1/VI/1 Tīġuñ içürdi içürdi düşmene zaḫm-ı zebānları / Baḥs̱ itmez oldı kimse kesildi lisānları<br />
2. içirmek<br />
G155/4 Şehā bir dem ney-i ḫāmeñ cihān bezminde diñlensün / İçürsün İçürsün İçürsün düşmene cām-ı fenāyı bir zamān ḫançer<br />
1. içinde, içine<br />
içinde içinde [31]<br />
[31]<br />
G456/5 Çemen pür-mevc bir deryā ṣadef gül / İçinde İçinde lüʾlū-yı şeh-vār jāle<br />
K4/9 Sevād-ı ḫaṭṭ içinde içinde noḳṭalardan / Şeb-i tārīk içinde içinde şekl-i Pervīn<br />
G92/4 Eşʿārum içre vaṣf-ı leb-i yār gūyiyā / Āb-ı zülāl içinde yatur laʿl-pāredür<br />
G128/5 Yaşum deryādur ey Bāḳī içinde içinde şāḫ-ı mercānı / Ḫayāl-i naḫl-i bālā-yı nihāl-i erġavānumdur<br />
612
G329/4 Āb-gīne içinde içinde mey gibidür / Leb-i laʿlüñ ḫayāli dilde müdām<br />
G499/4 Cūy-bār-ı eşküm içre çihre-i zerdüm benüm / Görinür āb-ı revān içinde nīlūfer gibi<br />
G320/2 Yaḳam çāk eyledüm ʿaşḳuñ yolında dāġ-ı sīnemde / İçinden İçinden gene peydā oldı bir künc-i ḫarāb açdum<br />
G478/4 Gir bir nemed içine içine āyīne gibi ṣāf ol / Sulṭān-ı ʿālem ol var gez ṣūret-i gedāda<br />
2. altında<br />
K6/7 Bulsa cām-ı laʿl-i cān-baḫş-ı lebüñden cürʿa ḫāk / Ḫāk içinde içinde içinde mürde-i ṣad-sāle cisme cān gelür<br />
3. arasında<br />
K16/9 Ḳadr-i bülend ü cāh ile mümtāz u ser-firāz / Ḫayl-i mülūk-i ʿālem içinde içinde ʿalem gibi<br />
K21/19 Nücūm içinde içinde içinde S̱üreyyā terāzū ile yürür / Ki ṣādır olmaya eyyām-ı devletinde <strong>ve</strong>bāl<br />
G62/5 Her kim ki meyl ider zen-i dünyāya Bāḳıyā / Merdāneler içinde anı ṣanma er geçer<br />
G342/2 Küḥl idinmek ġubār-ı maḳdemüñi / Cümle aʿyān içinde içinde resm-i ḳadīm<br />
G413/3 Meydān-ı ġama çıḳmaġa Mecnūna ber-ā-ber / Bir merd bulınmaz bu ḳadar ،‘āḳil içinde içinde<br />
içinde<br />
G446/5 Bāḳī ḳarīn-i fürḳatüñ olmaḳ revā mıdur / Aḳrān içinde böyle iken imtiyāzda<br />
G527/7 Kemāle māʾil oldı ṭabʿ-ı Bāḳī / Maḥabbet ḫalḳ içinde içinde içinde māle düşdi<br />
4. –da/-de<br />
K23/16 Devrān içinde içinde aña bu gün māh-ı nev gibi / Kimdür ki ḳaddin itmeye vaḳt-i selām lām<br />
G36/1 Bulmaġ isterdi ʿaşḳ içinde içinde içinde murād / Yār-ı Şīrīn degül midür Ferhād<br />
G45/1 Riyāż-ı ḥüsnde olmış o laʿl-i nāb leẕīẕ / Cihān içi içinde içi<br />
nde nde bilürsin olur şarāb leẕīẕ<br />
G47/5 Meydān-ı ʿaşḳ içinde içinde ölümden ḳaçan ḳaçar / Dīvāne dil ki merg ile ḫaṣmāne ṣarmaşur<br />
G109/1 Bir ān içinde içinde ġamzeñ oḳı nice ḳan ider / Dil cān evinde ṣaḳlayup anı nihān ider<br />
G142/4 Pūte-i hicrān içinde içinde sīm-tenler ʿaşḳına / Gerçi yanur yaḳılur ʿāşıḳ <strong>ve</strong>lī altun olur<br />
G166/5 Birine beñzemez ben sevdügüm dil-dār ḥüsn ile / Cihān içinde içinde çoḳdur Bāḳıyā gerçi ki āfetler<br />
G183/5 Çarḫ bir ṣarrāfdur mihr ile meh mīzān aña / Çār-sū-yı dehr içinde içinde gice gündüz zer çeker<br />
G209/4 Bāzār-ı dehr içinde çinde çinde gözüme ṭoḳınmadı / Ḫāl-i ʿiẕār-ı yār gibi ʿanberīn meges<br />
G290/2 Bāġ-ı ümīd içinde içinde dilā mī<strong>ve</strong>-i viṣāl / Bir mī<strong>ve</strong>-i ġarībdür olur biter degül<br />
G413/1 Cāy itmiş idi Leylīye Mecnūn dil içinde içinde / Bir ṣūret idi cil<strong>ve</strong> ḳılan maḥmil içinde<br />
içinde<br />
G413/2 Derdüñle ölüp ḫˇāb-ı ،‘adem içre yatandur / Āsāyiş ider var ise bu menzil içinde<br />
içinde<br />
G413/4 Bu cism-i dü-tā içre fiġānı reg-i cānuñ / Şol çengdeki naġmeye beñzer ḳıl içinde<br />
G413/5 Göz yaşını şol deñlü revān eyledi Bāḳī / Ḳaldı reh-i ‘aşḳuñda ayaġı gil içinde içinde<br />
içinde<br />
5. arkasına<br />
Mtl 16 Ḫaṭṭuñ ḫadüñ yüzini ṭutmış nitekim ey cān / Ebr-i siyāh içinde içinde gizlendi māh-ı tābān<br />
1. -da/-de, içinde<br />
içre içre [90] [90] Bkz. TS. C. III, s. 2008-11<br />
K2/38 Baḥr-i naẓm içre içre bu gün dürr-i girān-māye iken / Ḫāk-i ẕilletde ḳalupdur nitekim gevher-i kān<br />
K2/48 Ne revādur fużalā ḳala ḳıbāb altında / Kim görüpdür kʾola deryāyı ḥabāb içre içre nihān<br />
K6/22 ʿArṣa-i sīmīn-i ṣubḥ üstinde dāʾim gūy-ı zer / Tā ḫam-ı çevgān-ı gerdūn içre içre ser-gerdān gelür<br />
K3/28 Feṣāḥat gül-istānı içre içre içre dem-ā-dem / Ṣu gibi revān ide bülbüller ez-ber<br />
K11/8 Nʾola ḫurşīd-<strong>ve</strong>ş başuñ göge irdiyse ḥüsn içre içre / Ser-efrāz-ı cihān ol çāre-sāz-ı derd-mendān ol<br />
K14/23 Meger kim uġramış gerdūn öñinde seyl-i ḫūn içre içre / Şafaḳ ṣandı şebān-geh ḫalḳ dāmānındaki ḳanı<br />
K20/35 Bu gül-şen içre içre seni serv-i ser-firāz görüp / Ṣu gibi ayaġuña aḳdı ḫāṭır-ı meyyāl<br />
K22/33 Bāġ u būstān içre içre tā ola bisāṭ-ı sebzeye / Ṣubḥ-dem berg-ı ḫazāndan ḳaṭre-i şeb-nem çekān<br />
K23/21 Fażlı feżāsı içre içre bu eflāk-i bī-ḳarār / Evc-i hevāda yidi muʿallaḳ döner ḥamām<br />
613
K24/35 Ḫūb olur ʿārıżuñ üstinde o ḫaṭṭ-ı müşgīn / Āb-ı nāb içre ṭurur tāze vü ḫoş-ter sünbül<br />
M2/IV/6 Ḳondı ṣaḥn-ı çemene ravża-i firdevs içre içre içre / Sāye-bānlar ḳurılup çetr-i hümāyūnlar ile<br />
G2/2 Hevāñ içre içre ezel bir ṣadme urdı ṣarṣar-ı āhum / Döner dolāb-ı çarḫ ol dem bu demdür āsiyāb-āsā<br />
G2/8 Ḥasūduñ dürd-i derdin çekme ey Bāḳī bu bezm içre içre / Nedīmüñ yār-ı ḫoş-meşreb gerek cām-ı şarāb-āsā<br />
G5/4 Bezm içre içre ṣurāḥī gibi ḳan aġladuġum bu / Sāḳī lebüñe ḳan yaġı oldı mey-i ḥamrā<br />
G44/5 Ḫāk-i rāhuñ ideyin āhumla / Rūzgār içre içre ġamuñla ber-bād<br />
G70/3 Güzer-i eşk-i revānum ḳomadı dilde ḳarār / Cūy-bār içre içre biten ney gibi her ān ditrer<br />
G72/3 Farḳ-ı serde şekl-i şemşīrüñ yiter perr-i küleng / Bā-vücūd ol dem ki ḫūn-ı zaḫmum içre içre āl olur<br />
G96/2 ʿĀr itse ṭañ mı içmege bezm-i Cem içre içre cām / Her kim segān-ı kūyuñ ile hem-sifāldür<br />
G96/5 Reşk itme ʿömr-i devlet-i dünyāya Bāḳıyā / Kim ḫ˅āb-ı ġaflet içre hemān bir ḫayāldür<br />
G120/2 Zaḫm-ı sīnem içre içre cānā ḳanlu peygānuñ senüñ / Ġoncada pinhān olan berg-i gül-i raʿnā mıdur<br />
G120/4 Aġzuñ içre içre diş midür ya ġonca içre içre jāle mi / Kevkeb-i dürrī midür ya lüʾlū-yı lālā mıdur<br />
G130/6 Bir kīse içre içre lāle bu gün bezm-i bāġda / Ġayb itdi jāle beyżaların ḥoḳḳa-bāz-vār<br />
G136/2 Yanar od içre içre girür şemʿ-i ruḫuñ şevḳıyla dil / Yanmadan pervāsı yoḳ her ḫidmete pervānedür<br />
G138/3 Dün ṭoġdı māh-ı nev gibi ol şūḫ-ı meh-liḳā / Şehr içre içre şimdi şöhre-i devrān olup gezer<br />
G145/5 Ḫusrevā Bāḳī ḳuluñ naẓm içre içre Selmān olmaġa / Hep senüñ luṭfuñ muʿīn olmışdur iḥsānuñ ẓahīr<br />
G153/6 Keştīde bād-bān u ṣu içre içre ṣadef degül / Emvāc-ı baḥr-i eşküme deryā ḳulaḳ çeker<br />
G170/2 Degüldür laʿl-i nābuñda görinen sīm dendānuñ / Dizilmiş ḥoḳḳa-i yāḳūt-ı aḥmer içre içre lüʾlūdur<br />
G172/4 Baḥr-i ʿaşḳ içre içre şinā<strong>ve</strong>r geçinenler ne bilür / Düşmese çāh-ı zenaḫdānuña gird-āb nedür<br />
G208/3 Şarāb āb-ı ḥayāt u cām-ı zerrīn āfitāb olsa / Cinān içre içre gerekmez baña cānān olmasa meclis<br />
G214/1 Sīne-i ʿāşıḳda sırr-ı laʿl-i cānān gizlemiş / Kān-ı ebdān içre içre ol kim cevher-i cān gizlemiş<br />
G217/7 Bir güherdür ṭabʿ-ı Bāḳī kān-ı imkān içre içre kim / Āfitāb-ı luṭf-ı sulṭān ile bulmış per<strong>ve</strong>riş<br />
G229/5 Cāmiʿ içre içre göre tā kimlere hem-zānūsın / Şekl-i saḳḳāda gezer dīde-i giryān ṣaf ṣaf<br />
G239/4 Cām-<strong>ve</strong>ş kimdür bu bezm içre içre ciger-ḫūn olmayan / Ġonca-i gül-zārı seyr it lāle-i ḥamrāya baḳ<br />
G243/3 Bezm-i şevḳuñ içre içre devr eyler felek bir cāmdur / Cāmda bir cürʿadur ʿaşḳuñ şarābından şafaḳ<br />
G261/5 Bāḳıyā mey-gedenüñ ehl-i ḫarābāt içre içre / Ḫidmet-i ḫāk-i deri devlet-i Dārādan yig<br />
G262/5 Şehr içre içre ḫalḳ bir birine gösterür beni / Mihri hilāle beñzedeli meh-liḳālaruñ<br />
G279/7 Şu meclis içre içre kim dāʾim ṭoḳuz peymāne devr eyler / Ne deñlü ola ey Bāḳī zamān-ı ʿīşı insānuñ<br />
G282/4 Mıṣr-ı ḥüsn içre içre ey şeh-i ḫūbān / Almaġa vaṣluñı ḫazīne gerek<br />
G308/6 Bezm-i ġam içre içre olmış iken bāde göz yaşı / Bāġ-ı belāda dāġ-ı dil-i pür-melāl gül<br />
G311/7 Nūş itmeyince cürʿa-i şāh-ı cihānı ḫāk / Kān içre içre ḥāṣıl olmadı kāmil-ʿayār laʿl<br />
G311/9 Bāġ içre içre dökse cürʿasın altun piyālesi / Zer ḥoḳḳalarla bitüre şāḫ-ı enār laʿl<br />
G314/2 Gösterür gül-şen içre içre içre ḳāmetüñi / Barmaġ ile biri birine nihāl<br />
G315/1 Nʾola dehr içre içre nişānum yoġ ise ʿAnḳāyem / Ne ʿaceb seyl gibi çaġlamasam deryāyem<br />
G320/4 Hevā-yı ʿaşḳuñ içre içre ben ḳaçurdum Ḳāfa sīmurġı / Cenāḥ-ı himmeti ol dem ki mānend-i ʿuḳāb açdum<br />
G322/3 Ne meclis içre içre içre nūş-ı cām idersem yād-ı laʿlüñle / O bezm ehlinde ḳalmaz cürʿadan ġayrı ayaḳdaşum<br />
G331/6 Āb-dār olsa n’ola mī<strong>ve</strong>-i şi‘r-i Bāḳī / Urmadı kimse bu bāġ içre içre daḫı böyle ḳalem<br />
G334/3 Ḳadr ü şerefde sen güher-i kān-ı salṭanat / Baḥr içre dürr-i nāb gözi yaşlu bir yetīm<br />
G359/3 İl bezm-i <strong>ve</strong>fāñ içre içre ṣafālarda <strong>ve</strong>lī ben / Ḳanlar yudarın sāḳī-i hicrānuñ elinden<br />
G368/1 Saña kūyuñ içre içre olana ḳarīn / Melek hem-nişīn ü felek şeh-nişīn<br />
G379/3 Çīn içre içre yoḳ ṣaçuñ gibi bir müşk-i ter <strong>ve</strong>lī / Müşgīn ṣaçuñda bulmaġ olur ṣad hezār çīn<br />
G387/6 Bir ḫ˅āb-ı ġaflet içre içre ḫayāl-i muḥālde / Geçdi nesīm-i ṣubḥ gibi ʿömr-i nāzenīn<br />
G390/1 Erġavānī cāme geymiş ol gül-i gül-zār-ı cān / Bāġ-ı ḥüsn içre nihāl-i erġavān olmış hemān<br />
614
G390/4 Erġavānī cāmeñ içre içre oldı cismüñ ey perī / Erġavānī cild ile gūyā kitāb-ı Gül-sitān<br />
G398/8 Sevād-ı ḫaṭda naẓm-ı āb-dārum / Çemen-zār içre içre içre olmışdur aḳar ṣu<br />
G405/1 Ṣabr eyle dilā derdüñi cānāne ṭuyurma / Cān içre içre nihān eyle <strong>ve</strong>lī cāna ṭuyurma<br />
G405/5 Yaʿḳūb-ṣıfat Bāḳīyi ol Yūsuf-ı s̱ānī / Ḥüzn içre içre ḳomaz ḳıṣṣayı iḫvāne ṭuyurma<br />
G407/4 Āteş-i rezm içre içre ya āhendür oldı āl reng / Ceng āl ister belī kār-ı ẓafer-kirdārına<br />
G413/2 Derdüñle ölüp ḫˇāb-ı ،‘adem içre içre yatandur / Āsāyiş ider var ise bu menzil içinde<br />
G413/4 Bu cism-i dü-tā içre içre fiġānı reg-i cānuñ / Şol çengdeki naġmeye beñzer ḳıl içinde<br />
G437/2 Nūş-ı cām eyler iken meclis-i mestān içre içre / Lebüñ ol ḥālet ile girmemek olmaz ḳana<br />
G447/4 Sīnemde zaḫmuñ içre içre olan penbe-i fetīl / Ol yāsemīne döndi ki ḳorlar ḳaranfüle<br />
G450/2 Aġzuñ içre içre ey leṭāfet gül-sitānı ol zebān / Ḳırmızı gül yapraġıdur ġonca-i sīr-ābda<br />
G450/4 Berḳ-i āh-ı sūz-nāk içre içre içre şirār-ı nār-ı dil / Zer-nişān ḫaṭdur görinür tīġ-i āteş-tābda<br />
G473/5 Olur ʿaşḳ içre içre ḫūn-ı dīde rīzān / Dil-i ʿuşşāḳ-ı ġam-per<strong>ve</strong>r şikeste<br />
G476/5 Seyl-i eşküm içre içre çeşm-i dür-feşān / Bāḳıyā gūyā ṣadef ʿummānda<br />
G477/2 Ṣaf ṣaf çemende serv dizilsün selāmuña / Sen ṣaḥn-ı gül-şen içre ṣalın ʿizz ü nāz ile<br />
G485/6 Ḳarşu ṭut şemʿ-i ruḫuñ biʾllāhi ben dil-ḫasteye / Künc-i tārīk içre içre ḳaldum çeşm-i bīmāruñ gibi<br />
G489/6 Maḥabbet içre içre giriftār-ı hecr olan ʿāşıḳ / Deñizlere düşüben ṭuʿme-i neheng oldı<br />
G499/4 Cūy-bār-ı eşküm içre içre çihre-i zerdüm benüm / Görinür āb-ı revān içinde nīlūfer gibi<br />
G509/6 Zāhidā ʿaşḳ içre içre teʾs̱īr eylemez Bāḳīye pend / Mest-i lā-yaʿḳil bilürsin diñlemez efsāneyi<br />
G542/1 Ey göñül aʿyān-ı devlet içre içre himmet ḳalmadı / Kimden umarsın kerem ehl-i mürüv<strong>ve</strong>t ḳalmadı<br />
G547/3 Egerçi ḳah<strong>ve</strong>nüñ bir gūne vardur ʿālemi ammā / İki kāse mey içre içre seyr iderler Çīn ü Faġfūrı<br />
2. arasında<br />
K1/2 Ḫayl-i kevākib içre içre yanup meşʿal-i Ḳamer / Ṣaḥn-ı semāda rūşen idi rāh-ı keh-keşān<br />
K1/24 Deryā-mis̱āl ʿaskerüñ içre içre ʿalemlerüñ / Fetḥ ü ẓafer sefīnesine açdı bād-bān<br />
K5/13 ʿAlevlerdür duḫān içre içre görinür tīġler gūyā / Ne dem gerd-i siyāhı rezm-gāhı ḳılsa ẓulmānī<br />
K20/1 Ne ḫoş yaraşdı sipihre kevākib içre içre hilāl / Ṭaḳındı pāyine gūyā ki cevherī ḫalḫāl<br />
K21/15 Ebū Ḥanīfe-i s̱ānī Ebuʾs-suʿūd ol kim / Feżāʾil içre içre efāżıl olupdur aña ʿıyāl<br />
G7/1 Ḫurşīd kim feżā-yı felekdür mesīr aña / Degmez gedālar içre içre işigüñde yir aña<br />
G92/4 Eşʿārum içre içre içre vaṣf-ı leb-i yār gūyiyā / Āb-ı zülāl içinde yatur laʿl-pāredür<br />
G110/3 Ṭutdı başın tīşe-i merge ġam-ı Şīrīn ile / Ehl-i ʿaşḳ içre içre anuñʾçün Kūh-ken ser-dārdur<br />
G112/2 Ser-i nīzeñe irgüren başını / Cihān ḫalḳı içre içre ser-efrāz olur<br />
G277/1 Ġoncalar içre içre nihān eyleme gül-berg-i terüñ / Yaʿnī seyr eyleyelüm sīneñi çöz dügmelerüñ<br />
G493/1 Çeng çün nāleme dem-sāz oldı / Sāzlar içre içre içre ser-efrāz oldı<br />
3. -a/-e, içine<br />
K5/17 Semender-<strong>ve</strong>ş semendüñ yanar od içre içre atar kendin / Ṣu gibi aḳıdur degse şirār-ı naʿli sindānı<br />
G30/4 Bu bāzār içre içre düşmez dāne-i eşküm gibi gevher / Gel ey cān riştesi şimden girü dürr-i ʿAdenden geç<br />
G58/4 Dām-ı āġūş içre içre düşmez ol tezerv-i ḫoş-ḫırām / Dāne-i eşküm egerçi lüʾlū-yı şeh-vārdur<br />
G170/1 Degül pehlū efendi cism-i pāküñ bir içim ṣudur / Miyānuñ ḥavż-ı sīmīn içre içre düşmiş ṣanki bir mūdur<br />
G307/2 Gelme bī-nām u nişān ehl-i ḫarābāt içre içre / Yüri var şehr-i melāmetde biraz şöhret bul<br />
4. -da/-de, hususunda<br />
K20/41 Belāġat içre içre ben ol şeh-süvār-ı meydānem / Ki eyledüm şuʿarā-yı zamāneyi pā-māl<br />
G44/6 Şiʿr-i Bāḳīye naẓīr olmaz hīç / Fenn-i ʿaşḳ içre içre içre olupdur üstād<br />
ʿīd ʿīd [19] [19] bayram; bkz. ‘mübārek ʿīd’ md.<br />
615
K11/11 Yine rūz-ı viṣālinden dem urdı bād-ı ṣubḥ ey dil / Ḳul olduñ nice yıllardur bu gün ʿīd irdi ḳurbān ol<br />
K25/5 Mevsim-i ʿīş u ṭarabdur şeb-i ʿīd ʿīd irdi diyü / Muṭrıb-ı çarḫ eline aldı meger mūsīḳār<br />
G39/1 Ḳıldı āfāḳı münev<strong>ve</strong>r ṭalʿat-ı raḫşān-ı ʿīd ʿīd / Ḫalḳa dībālar geyürdi māh-ı nūr-efşān-ı ʿīd<br />
ʿīd<br />
G39/3 Ayaġuñ tozıyla <strong>ve</strong>zn itmez birin ehl-i naẓar / Ṭopṭolu Yūsuf-liḳālarla bu gün mīzān-ı ʿīd<br />
G39/4 Ṣalınur her şāḫ-ı gül nāzük nihāl-i erġavān / Bāġ-ı cennetden nişān virdi bahār-istān-ı ʿīd<br />
G67/4 Ḫam-ı ebrūña baḳar vaṣluñ ümīdiyle cihān / Ḥasret-i ʿīd ile māh-ı nevi dünyā gözedür<br />
G387/1 Gül-şende ḳurdılar yine taḫt-ı zümürrüdīn / Sulṭān-ı ʿīd güller ile oldı hem-nişīn<br />
M2/III/1 ʿĪd ʿĪd yaḳlaşdı döşensün yine ḳaṣr u dīvān / Çıḳup eyvān-ı saʿādetde buyursun Sulṭān<br />
G392/6 Ḫān Meḥemmed şeh-i ʿādil ki zamān-ı ʿadli / ʿĪd u nev-rūz gibi ḳıldı cihānı tezyīn<br />
G410/5 ʿĪd ʿĪd yaḳlaşdı ṣalıncaġa binüp ṣalına mı / Yine ol Yūsuf-ı s̱ānī gire mi mīzāne<br />
K23/13 Peyk-i zamāne zer teberin dūşına alup / İrgürdi Ḫ˅āce ḫidmetine ʿīddan ʿīddan peyām<br />
G537/6 ʿĪdden ʿĪdden ʿĪdden rūz-ı viṣāli bilürüz aʿlādur / Ḳutlu gündür o gün ammā ḳatı çoḳ ferdāsı<br />
G417/1 Ne ʿīde ʿīde ʿīde beñzedür rūz-ı viṣālüñ dil ne nev-rūze / Şeb-i Ḳadre irişenler irer ol rūz-ı fīrūze<br />
G328/9 Hem-rikāb itdi ʿīd ʿīdı ʿīd ı ḫusrev-i gül / Cām-ı gül-gūnı hem-ʿinān idelüm<br />
G392/7 ʿĀleme ʿīd ʿīd-i ʿīd i i saʿīd ol yiter ey Bāḳī kim / Ola pāyende saʿādetde şehenşāh-ı güzīn<br />
G329/6 Vuṣlatuñ ʿīd ʿīdına ʿīd ʿīdına<br />
ına irersem eger / Bāde-i laʿlüñ ile ṣavmı ṣıyām<br />
G333/4 Dil-i pür-iştiyāḳı tek viṣālüñ ʿīd ʿīdına ʿīd ına irgür / Eger ḳurbān dilerseñ yoluña cānlar fidā ḳıblem<br />
bahar ile bayramın aynı zamana denk gelmesi bağlamında;<br />
G51/2 Mevsim-i gül ʿīd ʿīd ile yār u muṣāḥib düşdiler / Bir birine iki dil-berdür maḥabbet gösterür<br />
K13/2 ʿĪd ʿĪd ü gül hem-ṣoḥbet oldı cām-ı zer ṣundı hilāl / Göklere çıḳsa yiridür naʿre-i mestān eger<br />
ʿīd ʿīd-i ʿīd<br />
i EEḍḥā<br />
E<br />
ḍḥā [3] [3] Kurban bayramı<br />
G65/1 Yüzüñ şems-i ḍuḥā rūz-ı viṣālüñ ʿīd ʿīd-i ʿīd i EEḍḥādur<br />
E<br />
ḍḥādur / Cemālüñden müzeyyen her ṭaraf ʿālem temāşādur<br />
G135/3 Mis̱āl-i ḫūn-ı ḳurbāndur şaḳāʾiḳ ṣaḥn-ı gül-şende / Cihān pür-şūr u ġavġā şöyle beñzer ʿīd ʿīd-i ʿīd<br />
i eeḍḥādur<br />
e<br />
ḍḥādur ḍḥādur<br />
G39/6 Şimdi tīġ-i cevr ile öldürme ḳurbān olduġum / ʿĪd ʿĪd-ı ʿĪd<br />
ı Ed Edḥā Ed<br />
ḥā geldüginde idesin ḳurbān-ı ʿīd<br />
ʿīd ʿīd-i ʿīd<br />
i şer şerīf şer<br />
f f [1] Ramazan bayramı<br />
K23/10 Cirm-i ḳamer hilāl ile ʿayn-ı ʿAlī yazar / ʿĪd ʿĪd-i ʿĪd i şer şerīfe şer<br />
īfe irmek içün ḳadr ü iḥtirām<br />
ʿīd ʿīd-ı ʿīd<br />
ı vi viṣāl vi<br />
ṣāl [1] [1] vuslat bayramı; bkz. ‘viṣāl ʿīdı’, ‘vuṣlat ʿīdı’ md.<br />
G372/5 Dirīġ eyler mi Bāḳī cānı ḳurbān olduġum senden / Fidā yoluña varı tek hemān ʿīd ʿīd-ı ʿīd ı ı vi viṣāl vi<br />
ṣāl olsun<br />
616<br />
ʿīd ʿīd-geh/g ʿīd<br />
geh/g geh/gāh geh/g āh [6] bayram yeri (güzellerin bayram yerinde dolaşması <strong>ve</strong> dolaplarda sallanmaları,<br />
âşıkların ayak seyrine çıkmaları bağlamlarında)<br />
G464/5 ʿĪd ʿĪd-gāhuñ ʿĪd āhuñ göreyin iñlesün ol dolābı / İle seyr itdürür ol sīm-beri döne döne<br />
G135/2 Nihāl-i nār<strong>ve</strong>n ṣaḥn-ı çemende ṣalınur gūyā / Miyān-ı ʿīd ʿīd-gehde ʿīd<br />
gehde bir nigār-ı serv-i bālādur<br />
G160/2 Meydān-ı ʿīd ʿīd-gehde ʿīd gehde perī-çihreler gibi / Fāḫir libāslar ile ḫıram itdi nev-bahār<br />
G412/2 Ṣalındı ʿīd ʿīd-gehde ʿīd gehde gehde serv-ḳadler mest-i nāz olmış / İderdük biz de ayaḳ seyrin olsa dest-i yār elde<br />
G51/3 ʿĪd ʿĪd-gehde ʿĪd gehde varalum dolāba dil-ber seyrine / Görelüm āyīne-i devrān ne ṣūret gösterür<br />
G123/2 Zīnet-i bāġ u bahār olmış nihāl-i erġavān / ʿĪd ʿĪd-gehde ʿĪd<br />
gehde ṣalınur maḥbūb-ı müstes̱nā mıdur<br />
idr idrāk idr āk [1] [1] bkz. ‘āyīne-i idrāk’ md.<br />
G309/4 Mey içüp virmedüñ āyīne-i idrāke cilā / Gider ey şeyḫ-i riyā-pīşe bu idr idrāk idr āk degül<br />
idr idrāk idr idrāk<br />
āk eylemek/itmek eylemek/itmek [3]<br />
[3]<br />
1. anlamak, algılamak<br />
G162/5 Ḳalem-i ṣunʿ-ı Ḥaḳda sehv olmaz / Öyle idr idrāk idr āk idenler idenler aḥmaḳdur
2. farketmek<br />
G188/4 Dil-i dīvāne senüñ görmeyeli zülf ü ruḫuñ / Ṣanma cānā giceden gündüzi idr idrāk idr<br />
āk eyler<br />
eyler<br />
3. tadına varmak<br />
G271/3 Maḥabbet leẕẕetin idr idrāk idr āk iden iden miḥnetden incinmez / Gelür derdüñ dil-i bīmār-ı ʿuşşāḳa devādan yig<br />
ifş ifşā ifş<br />
ā kkılmamak<br />
k ılmamak [1] [1] [1] açmamak, açıklamamak<br />
G496/2 Zāhide ‘aşḳuñ ġamın hem-ḥāl ṣandum söyledüm / Ḳılmayaydum<br />
ılmayaydum derdümi bī-derde ifş ifşā ifş kāşkī<br />
1. şeref<br />
ifti iftiḫār ifti<br />
ḫār [2]<br />
[2]<br />
K17/8 Ol kim ġubār-ı der-gehine intisāb ile / Eflāke irdi küngüre-i tāc-ı ifti iftiḫār ifti<br />
ḫār<br />
2. övünç, gurur<br />
G245/1 Kemāl u fażl ile ʿālemde ifti iftiḫārum ifti iftiḫārum<br />
ḫārum yoḳ / Melāmet eylese ʿaşḳuñ cihāna ʿārum yoḳ<br />
ifti iftiḫār ifti<br />
ḫār eylemek eylemek eylemek [1] [1] övünmek, şeref duymak<br />
K9/9 Farḳında tāc-ı devlet ü iḳbāl ser-firāz / Taḫtında taḫt-ı ʿizzet ü baḫt eyler eyler ifti iftiḫār ifti iftiḫār<br />
ḫār<br />
ifżāl ifżāl ifżāl itmek itmek [1] [1] bağışlamak, lutfetmek<br />
K20/36 Sezā-yı merḥamet ü müstaḥıḳḳ-ı ʿāṭıfetem / Nevāl-i fażluñ iderseñ maḥallidür ifżāl<br />
iġtinām ġtinām itmek [1] nasiplenmek<br />
K23/32 Ḫātem bu devr içinde geleydi cihāna ger / İtmek İtmek dilerdi süfre-i cūduñdan iġtinām ġtinām<br />
iġvā ġvā [1] ayartma, baştan çıkarma<br />
G409/2 Ḫaṣlet ü ḫūy-ı melāʾik yaraşur merdümlere / Uymasun dīv-i raḳībüñ ol perī iġvās ġvās ġvāsına ġvās ına<br />
iḥāṭa ḥāṭa itmek [1] sarmak (elbise bağlamında)<br />
G193/4 Zer-beft cāme geydi ser-ā-ser ṣanur gören / İtse İtse iiḥāṭa<br />
i ḥāṭa cismümüzi yanar odumuz<br />
iḫbār ḫbār itmek [1] bildirmek, rivayet etmek (tarihçi bağlamında)<br />
K25/36 Bu feżāʾil ki saña Bārī Teʿālā virmiş / İtmeyüpdür İtmeyüpdür daḫı bir nāḳil-i aḥbār iḫbār ḫbār<br />
iḫfā ḫfā [1] gizleme, saklama<br />
G409/5 Bāḳıyā tīġ-i cefādan sīne kim ṣad-çāk ola / Ḳādir olmaz ʿaşḳ eri derd-i dilüñ iḫfās ḫfās ḫfāsına ḫfās ına<br />
ihm ihmāl ihm āl itmemek [1]<br />
1. gözden uzak tutmamak<br />
K21/20 Kemīne-bende-i dīrīneñem ḫudā<strong>ve</strong>ndā / Bu bende cānibini luṭfuñ itmesün ihm ihmāl ihm āl<br />
2. savsaklamamak<br />
G177/4 Beni öldürmege gel ey püser ihm ihmāl ihm āl itme itme / Atalar dimediler ḫayr işi teʾḫīr ideler<br />
iḥrāḳ ḥrāḳ ḥrāḳ-i ḥrāḳ i nnār<br />
n<br />
ār [1] [1] diri diri ateşte yanma ‖ ‘iḥrāḳ bi’n-nār (diri diri yakma cezası)<br />
G200/1 Dil teb-i hecr-i yāre ḳatlanmaz / Kimse iḥrāḳ ḥrāḳ ḥrāḳ-i ḥrāḳ i nnāre<br />
n<br />
āre ḳatlanmaz<br />
iḥsān ḥsān [11] cömertlik, lutuf ‖ bağış, hediye (padişah/sevgiliden beklenen iyilik)<br />
K2/54 Merḥamet mevsimi ih ihṣān ih ṣān demidür sulṭānum / Luṭf ḳıl her ne ise devletüñe lāyıḳ olan<br />
K22/35 Mesned-i rifʿatde genc-efşān-ı iḥsān ḥsān ol müdām / ʿÖmr ü devlet pāy-dār iḳbāl ü ʿizzet cāvidān<br />
K26/13 Kef-i kān ḫāṣiyetinden görüp iḥsān ḥsān nicʾolur / Yirlere geçdi ḥayādan utanup genc-i defīn<br />
G39/7 Āşıḳa iḥsān ḥsān ise maḳṣūd elüñde dostum / Dest-būsuñdur muḥaṣṣal Bāḳīye iḥsān-ı ʿīd<br />
G2/5 Zer-efşān ol kef-i iḥsān ḥsān ile seyr eyle ʿālemde / Cihān-gerd ü cevān-merd-i cihān ol āfitāb-āsā<br />
Kt1/3 Kef-i dest-i keremüñ ebr-i bahār-ı iḥsān ḥsān / Nem-i cūduñla ter ü tāze gül-istān-ı emel<br />
617
K5/19 Kef-i cūduñ keremler kim ḳılupdur ehl-i ʿirfāna / Ol iḥsān ḥsān ḥsānı ḥsān gül ü nesrīne ḳılmaz ebr-i nīsānī<br />
K24/25 Ger ṭoḳınsa nefes-i luṭf u dem-i iḥsānuñ ḥsānuñ / Gidere dūd-ı kebūdı vire āẕer sünbül<br />
G145/5 Ḫusrevā Bāḳī ḳuluñ naẓm içre Selmān olmaġa / Hep senüñ luṭfuñ muʿīn olmışdur iḥsānuñ ḥsānuñ ḥsānuñ ẓahīr<br />
Kt1/5 Eyledi keşf ile iẓhār-ı kerāmet keremüñ / İtdi müşkillerümüz ḫ˅āce-i iḥsānuñ ḥsānuñ ḥal<br />
Kt1/6 Kime kim reh-ber ola bedraḳa-i iḥsānuñ ḥsānuñ ḥsānuñ / Yolına ḳarşu ṭutar şemʿ-i hidāyet meşʿal<br />
iḥsān ḥsān ḥsān-ı ḥsān ı ʿīd ʿīd ʿīd [1] [1] [1] bayram hediyesi/bağışı<br />
G39/7 Āşıḳa iḥsān ise maḳṣūd elüñde dostum / Dest-būsuñdur muḥaṣṣal Bāḳīye iḥsān ḥsān ḥsān-ı ḥsān ı ʿīd<br />
iḥsān ḥsān u ʿaṭā [1] lutuf <strong>ve</strong> cömertlik<br />
K19/19 Eli iḥsān ḥsān u ʿaṭā mevcin urur deryādur / Ne ʿaceb ger ola ġarḳ-ı zer ü zī<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
iḥsān ḥsān ḥsān u cūd u maʿdelet [1] cömertlik <strong>ve</strong> adalet (padişah prototipinin en önemli iki özelliği)<br />
G280/1 İḥsān ḥsān u cūd u maʿdelet oldıysa ʿādetüñ / Ḫurşīd ü māha fer vire necm-i saʿādetüñ<br />
iḥsān ḥsān eylemek [4] <strong>ve</strong>rmek, bağışlamak, bahşetmek<br />
K2/42 Ol zamān kim birisin medrese-i ʿāliyenüñ / Eyledüñ Eyledüñ aña kemāl-i keremüñden iḥsān ḥsān<br />
K7/24 Bāḳīye eżʿāfın iḥsān ḥsān eyledi eyledi elṭāf-ı şāh / Ol kerem kim Şeh Selīm ü Ḫān Süleymān eyledi<br />
G272/1 ʿĀşıḳ-ı bī-dillere cevr-i firāvān eyledüñ / Müstedām ol dostum luṭf itdüñ iḥsān ḥsān eyledüñ<br />
G449/3 Disem bir būse vir cānā dir iḥsān ḥsān itdi mi Leylā / Cemāli bāġınuñ şeftālūsından Ḳays-ı nā-şāde<br />
iḥsā ḥsā ḥsān n eyle! [6] lutfet!, büyüklük göster!, kerem et!<br />
G475/1 Baña cevr ile cefā eyleme iḥsān ḥsān eyle / Ġayrıya mihr ü <strong>ve</strong>fā eyleme iḥsān ḥsān eyle eyle<br />
G475/2 Ṣunuben ḫ˅ān-ı viṣālüñi raḳībe her dem / Ġamuñı baña ġıdā eyleme iḥsān ḥsān eyle<br />
G475/3 İllere luṭf u kerem eyleyicek sulṭānum / Cevr ile ḳahrı baña eyleme iḥsān ḥsān eyle eyle<br />
G475/4 Oḳ gibi ṭoġruyam atma beni yābāne şehā / Ḳāmetüm hecr ile ya eyleme iḥsān ḥsān eyle<br />
G475/5 Bāḳī-i ḫaste-dili derd ile dermānde ḳoyup / Ġayrı derdine devā eyleme iḥsān ḥsān eyle<br />
iḥtimāldür!<br />
ḥtimāldür! [1] [1] büyük olasalıkla!, büyük ihtimalle!<br />
G100/5 Bār-ı belā-yı ʿaşḳa he<strong>ve</strong>s ḳılma Bāḳıyā / Zīrā taḥammül itmeyesin iḥtimāldur ḥtimāldur<br />
G96/3 Bār-ı ġam-ı maḥabbeti yüklenme ey göñül / Āḫır taḥammül itmeyesin iḥtimāldür ḥtimāldür<br />
ihtim ihtimām ihtim ām [1] [1] gayret<br />
K23/19 Şemşīr-i ihtim ihtimām ihtim ihtimām<br />
āmına ām ına nisbet kelīl ü künd / Ger tīġ-i Ḳahramān ola ya ḫod hüsām-ı Sām<br />
ihtim ihtimām ihtim ām eylemek eylemek eylemek [1] [1] ihtimam göstermek<br />
K23/25 Gün gibi başı göklere irdi şu kimsenüñ / Kim ẕerre deñlü eyledi şānında ihtim ihtimām ihtim ihtimām<br />
ām<br />
iḫtiraʿ ḫtiraʿ ḫtiraʿ eylemek eylemek [1] [1] bulmak (benzersiz bir şey söylemek) ‖ bestelemek<br />
G82/1 Göñül her naġme kim çeng-i ġamuñda iḫtiraʿ ḫtiraʿ eyler / Ḳoyup elden felekde Zühre sāzın istimāʿ eyler<br />
iḥtirāz ḥtirāz [1] kaçınma, sakınma<br />
G477/4 ʿAşḳ ehline ḫādeng-i belā nā-gehān irer / Tīr-i ḳażādan umma ḫalāṣ iḥtirāz ḥtirāz ile<br />
iḥtirāz ḥtirāz ḥtirāz itmek [1] sakınmak, çekinmek (içkiyi ulu orta içme bağlamında)<br />
G40/4 İḥtirāz ḥtirāz itmedüñüz aldılar elden cāmı / Vāḳıf itmeñ ṣaḳınuñ kimseyi esrāra meded<br />
iḥti ḥti ḥtişām ḥti şām [1] [1] gösterişli, görkemli, muhteşem<br />
K23/35 Dürr-i duʿāñı zeyn idelüm tā ki yaraşa / Sāḳ-ı mesāḳ-ı midḥata ḫalḫāl-i iḥt ḥt ḥtiş<br />
işām iş ām<br />
iḥtiyāc ḥtiyāc [1] [1] nafaka<br />
K19/36 Fetḥ-i bāb-ı keremi her ki ḳapuñdan bilmez / İḥtiyāc ḥtiyāc ḥtiyācı ḥtiyāc eline ḥalḳa-i her der ḫātem<br />
618
619<br />
iḥtiyāc ḥtiyāc ʿar ʿarż ʿar<br />
ż itmemek itmemek [1] [1] yoksulluğunu gizlemek, kimseye dilenmemek; bkz. ‘ʿarż-ı iḥtiyāc<br />
eylememek’ md.<br />
G31/3 Bir pāre nān-ı ḫuşk ile ʿömrüñ geçerse ger / Açma bu rāzı kimseye ʿar ʿarż ʿar ż itme itme iiḥtiyāc<br />
i ḥtiyāc<br />
1. irade<br />
iḫtiyār ḫtiyār [6]<br />
G195/2 Ṣaḳın Mecnūnı ṣanmañ ehl-i ʿaşḳuñ iḫtiyārıdur / Güzel sevmekde zīrā kimseye hīç iḫtiyār ḫtiyār olmaz<br />
G441/1 Ten pāy-māl ü serde ġam-ı ʿaşḳ-ı yār ise / Ayaḳda ḳaldum elde degül iḫtiyār ḫtiyār ise<br />
G178/1 Başdan meclisde sāḳīler ḳarārum aldılar / Çekdiler ev<strong>ve</strong>l elümden iḫtiyārum ḫtiyārum aldılar<br />
G245/3 Ḥużūr-ı pīre yitişdüm egerçi her fende / Velī güzelleri sevmekde iḫtiyārum ḫtiyārum yoḳ<br />
2. kendi isteğimizle<br />
G416/4 Eṭvār-ı ʿaşḳı itmedi çün iḫtiyār ʿaḳl / Andan ferāġat eyleyelüm iḫtiyār ḫtiyār ile<br />
3. yaşlı, ihtiyar ‖ tecrübeli<br />
G195/2 Ṣaḳın Mecnūnı ṣanmañ ehl-i ʿaşḳuñ iḫtiyār ḫtiyār ḫtiyārıdur ḫtiyārıdur<br />
ıdur / Güzel sevmekde zīrā kimseye hīç iḫtiyār olmaz<br />
iḫtiyār ḫtiyār itmek [6] yeğlemek, tercih etmek, seçmek<br />
G30/3 Neden bu menzil-i ḫākīde ārām iḫtiyār ḫtiyār itmek / Senüñ cāndur yirüñ ey tīr-i dil-ber sen bedenden geç<br />
G206/2 Faḳr küncin iḫtiyār ḫtiyār itdi itdi şu kim ḳāniʿ olur / Şemʿası şems olsa baḳmaz ṭāḳ-ı eyvān istemez<br />
G273/5 Bezm-i kes̱retden çekildi cām-<strong>ve</strong>ş Bāḳī göñül / Tekye-i vaḥdetde ʿuzlet iḫtiyār ḫtiyār its itsem its<br />
em em gerek gerek<br />
gerek<br />
G344/4 Mürīd-i ʿaşḳ oldum ben tecerrüd iḫtiyār ḫtiyār itdüm / Eger meyl eyler isem bir zen-i dünyāya nā-merdüm<br />
Kt20/2 Künc-i ʿuzlet iḫtiyār ḫtiyār idüp varup bir gūşede / Ḫāk bilüp kendözin ölmezden ev<strong>ve</strong>l ḫāk ide<br />
G495/3 ʿAşḳa Manṣūr eger olmasa fermān-berdār / İḫtiyār ḫtiyār itmez idi kendüye ber-dārlıġı<br />
iḫtiyār ḫtiyār itmemek itmemek [1] [1] kabul etmek, katlanmak, razı olmak<br />
G416/4 Eṭvār-ı ʿaşḳı itmedi itmedi çün iḫtiyār ḫtiyār ʿaḳl / Andan ferāġat eyleyelüm iḫtiyār ile<br />
iḫtiyār ḫtiyār eylemek [2] yeğlemek, tercih etmek<br />
K19/13 Ṭavḳ-ı zerrīn ṭaḳınup yine ḳazıtmış ḳaşın / İḫtiyār ḫtiyār eylemi eylemiş eylemi<br />
üslūb-ı Ḳalender ḫātem<br />
G300/4 Gül-şen-i kūyında meʾvā bulsa ol ḥūrī-<strong>ve</strong>şüñ / İḫtiyār ḫtiyār eyler mi bāġ-ı ḫuldi ādem ey göñül<br />
iḫtiyār ḫtiyār ḫtiyār yoḳ! [1] [1] elimde değil!<br />
G469/5 Ḳapuñda nāle ḳılmamaġa iḫtiyār ḫtiyār ḫtiyār yoḳ / Vaʾllāhi bī-günāhın efendi bu bābda<br />
G450/5 İḫtiyār ḫtiyār ḫtiyārı ḫtiyār ı yo yoḳ yo<br />
ḳapuñda āh u efġān itmege / Pādişāhum Bāḳīyi maʿẕūr ṭut ol bābda<br />
iḫtiyārī ḫtiyārī ḫtiyārī [1] kendi iradesi ile, bilerek<br />
G277/6 Cümle tedbīr pes-i perdeden üstāduñdur / İḫtiyārī ḫtiyārī mi ṣanursın ḥarekātın ṣu<strong>ve</strong>rüñ<br />
iḫvān ḫvān [1] dostlar, yakınlar ‖ Hz. Yusuf’un kardeşleri<br />
G405/5 Yaʿḳūb-ṣıfat Bāḳīyi ol Yūsuf-ı s̱ānī / Ḥüzn içre ḳomaz ḳıṣṣayı iḫvāne ḫvāne ḫvāne ṭuyurma<br />
iḥyā ḥyā [2]<br />
1. diriltme, hayat <strong>ve</strong>rme<br />
Mtl 6 Būseyle mürde dilleri iḥyāya ḥyāya başladuñ / İḥyā-yı muʿcizāt-ı Mesīḥāya başladuñ<br />
2. canlandırma, gerçekleştirme<br />
Mtl 6 Būseyle mürde dilleri iḥyāya başladuñ / İḥyā ḥyā ḥyā-yı ḥyā yı muʿcizāt-ı Mesīḥāya başladuñ<br />
iḥyā ḥyā eylemek/itmek [4] [4]<br />
1. canlandırmak, gerçekleştirmek
K27/18 Hezārān mürdeye bir demde luṭfuñ tāze cān virdi / Mesīḥā resm ü āyīnin muḥaṣṣal eyl eyledüñ eyl edüñ iiḥyā<br />
i ḥyā<br />
2. sevindirmek, memnun etmek<br />
G37/2 Beni yād eyledüñ iḥyā ḥyā itdüñ itdüñ / Öldiler gitdiler ammā ḥussād<br />
3. diriltmek, hayat <strong>ve</strong>rmek<br />
G221/2 Mürdeler iḥyā ḥyā ider ider enfās-ı müşgīnüñ senüñ / Nuṭḳ-ı cān-baḫşuñdur iʿcāz-ı Mesīḥādan ġaraż<br />
G384/2 Leb-i cān-baḫşı ile mürdeler iḥyā ḥyā itsün itsün / Nicʾolur muʿcize-i Ḥażret-i ʿĪsā göresin<br />
iḳbāl ḳbāl [21] mutluluk, saadet, baht, talih<br />
K1/42 Bezmüñde baḫt sāḳī vü iḳbāl ḳbāl hem-nişīn / Cām-ı sipihr sāġar-ı pūlād-ı zer-nişān<br />
K20/17 O kim debīr-i ezel çekdi kilk-i ḳudretle / Şerīf nāmına tevḳīʿ-nāme-i iḳbāl ḳbāl<br />
K21/22 Kerīm özüñle mükerrem cihānda luṭf u kerem / Şerīf aduñla müşerref ḳabāle-i iḳbāl ḳbāl<br />
K26/31 Lāyıḳ-ı devlet ü şāyeste-i iḳbāl ḳbāl oldur / Ḳalmaya Bāḳī-i bī-çāre melūl ü ġamgīn<br />
G72/5 Serde ey Bāḳī ġam-ı zülf-i hümāyūn-fāl var / Sāye-i baḫt u saʿādet māye-i iḳbāl ḳbāl olur<br />
G233/6 Ṭalʿat-i şāhid-i iḳbāl ḳbāl nümāyān olmaz / Sīne-i ehl-i ṣafā āyīne-dār olmayıcaḳ<br />
G292/5 Ḫıṭṭa-i Rūmdadur ʿırḳ-ı nihāl-i iḳbāl ḳbāl / Özleme ḫāk-i Ḫorāsān u ʿIrāḳı berü gel<br />
G384/7 Bāḳıyā cil<strong>ve</strong> ḳılur ṣūret-i iḳbāl ḳbāl ol dem / Ki göñül āyīnesin pāk ü mücellā göresin<br />
G466/9 Zīnet-i gül-şen-i iḳbāle ḳbāle yiter ey Bāḳī / Çihre-i baḫt-ı şehenşāh-ı muẓaffer lāle<br />
G403/9 Minnet Ḫudāya baḫt müsāʿid sitāre yār / İḳbāl ḳbāl ḳbāl-i ḳbāl Ḫān Murād-ı saʿādet-nedīm ile<br />
K6/10 Ḫān Murād ol kāʾinātuñ ḳıble-i iḳbāli ḳbāli kim / Kaʿbe-i der-gāhına şāhān u dervīşān gelür<br />
K9/14 Ṣaff-ı ġazāda rāyet-i iḳbāli ḳbāli pāy-merd / Rūz-ı <strong>ve</strong>ġāda ḳabża-i şemşīri dest-yār<br />
K14/7 Bisāṭ-ı emni basṭ itdi basīṭ-i arża iḳbāli ḳbāli / Ne deñlü ḳılsa taʿẓīmi felek ol şāha erzānī<br />
K23/26 Āyīnedür ki ṣūret-i iḳbāli ḳbāli gösterür / Ṣaḥn-ı sarāy-ı devleti ferşinde her ruḫām<br />
G511/4 Düşürdi efser-i iḳbāli ḳbāli serden / İçüp bī-hūş olan cām-ı ġurūrı<br />
K7/16 Devr-i gül ṣanmañ cihānı böyle tezyīn eyleyen / Yümn-i iḳbāl ḳbāl ḳbāl-i ḳbāl i Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i cihān-bān eyledi<br />
K7/31 Secde-gāh itsün cihāna ḫāk-i der-gāhuñ o kim / Āsitānuñ ḳıble-i iḳbāl ḳbāl ḳbāl-i ḳbāl i şāhān eyledi<br />
G141/5 Biz ṭālib-i te<strong>ve</strong>ccüh-i iḳbāl ḳbāl ḳbāl-i ḳbāl i rūzgār / Gül-berg-i bāġ-ı ʿömr ise ber-bād olup gider<br />
G235/3 Ḳıble-i iḳbāl ḳbāl ḳbāl-i ḳbāl i ʿālemdür cemālüñ Kaʿbesi / Tā irişdi ʿāleme āvāze-i tekbīr-i ʿaşḳ<br />
M3/V/4 Tār-ı zülf ü ṭurra-i ḫūbān-ı müşgīn-mū gibi / Sāl-i iḳbālin ḳbālin ḳbālin Ḫudā bī-ḥadd ü pāyān eylesün<br />
K5/38 Ser-efrāz ol serīr-i salṭanatda gün gibi dāyim / Münev<strong>ve</strong>r ḳılsun iḳbālüñ ḳbālüñ ḳbālüñ bu nüh fīrūze eyvānı<br />
iḳbāl ḳbāl u baḫt baḫt [6] mutluluk <strong>ve</strong> talih<br />
M1/VII/8 İḳbāl ḳbāl ü baḫt baḫt-ı baḫt<br />
ḫusrev-i āfāḳ müstedām / Rūḥ-ı revān-ı Şāha Taḥiyyāt <strong>ve</strong>ʾs-selām<br />
K3/30 Duʿā idelüm rūy-ı iḳbāl ḳbāl u baḫt baḫtı baḫt<br />
/ Dem-ā-dem ola gül gibi tāze vü ter<br />
K9/8 Ol āsitānı ḳıble-i iḳbāl ḳbāl u u baḫt olan / Sulṭān Meḥemmed aʿẓam-ı şāhān-ı tāc-dār<br />
K16/8 Ol şeh-süvār-ı ʿarṣa-i iḳbāl ḳbāl ü baḫt kim / Şāhān-ı dehr atı öñince ḫadem gibi<br />
K21/28 Hemīşe nergis-i iḳbāl ḳbāl ḳbāl u u baḫt ḫ˅āb-ālūd / Hemīşe ṭurra-i ṭāliʿ müşev<strong>ve</strong>şüʾl-aḥvāl<br />
G417/8 Cihānda ʿarṣa-i iḳbāl ḳbāl ü baḫtuñ şeh-süvārısın / Virür naʿl-i semendüñ şuʿle mihr-i ʿālem-efrūze<br />
iḳbāl ḳbāl ḳbāl ü ü cāh [1] yüce makam<br />
M1/II/1 Ḥaḳḳā ki zīb ü zīnet-i iḳbāl ḳbāl ü cāh idi / Şāh-ı Sikender-efser ü Dārā-sipāh idi<br />
iḳbāl ḳbāl ü devlet [1] talih <strong>ve</strong> mutluluk<br />
M3/I/1 Ṭāliʿ oldı neyyir-i iḳbāl ḳbāl ü ü devlet ṣubḥ-dem / Şuʿle ṣaldı ʿāleme necm-i hidāyet ṣubḥ-dem<br />
iḳbāl ḳbāl ü ʿizzet [2] mevki <strong>ve</strong> itibar ‖ yücelik<br />
M1/III/7 Çāpük-süvār-ı ʿarṣa-i kevn ü mekān idi / İḳbāl ḳbāl ü ʿizzet olmış idi yār ü hem-ʿinān<br />
620
K22/35 Mesned-i rifʿatde genc-efşān-ı iḥsān ol müdām / ʿÖmr ü devlet pāy-dār iḳbāl ḳbāl ü ʿizzet cāvidān<br />
iḳbāl ḳbāl itmek [2] yönelmek, rağbet etmek ‖ karşılamaya çıkmak<br />
M2/III/3 Ḫala Sulṭān diyü şeh-zādeler iḳbāl ḳbāl itsün / Gelsün ol luṭf u kerem kānına şād u ḫandān?<br />
K7/30 Cümle yek-dildür duʿā-yı devletüñde kāʾināt / Ḫalḳ iḳbāl ḳbāl ḳbāl-i ḳbāl i cenāb-ı pāk-i Yezdān eyledi eyledi<br />
iḳbāl ḳbāl ḳbāl ḳḳılmak<br />
ḳ<br />
ılmak [1] [1] yüzünü döndürmek, te<strong>ve</strong>ccüh etmek<br />
K2/7 Devlet iḳbāl ḳbāl ḳḳılup<br />
ḳ<br />
ılup eyledi ṭāliʿ yārī / Ḥāṣılı üstümüze döndi sipihr-i gerdān<br />
iki iki ʿayn ʿayn [1] [1] iki göz (iki mıṣrāʿ paralelliğinde)<br />
G378/1 Aḳsa gözden ḳad-i mevzūnı ġamından iki iki ʿayn ʿayn / İki mıṣrāʿ döner ḳaşlarumuz ẕüʾl-baḥreyn<br />
iki iki ʿālem ʿālem bir bir yaña yaña olmak olmak [2]<br />
[2]<br />
G11/4 Dest-i miḥnetden alınmaya yaḳam / Ger olursa olursa iki ʿālem ʿālem bir bir yaña<br />
yaña<br />
G351/2 Hemān ol Yūsuf-ı s̱ānī iner ancaḳ terāzūdan / ʿAdīl olmaz gerekse iki iki ʿālem ʿālem bir bir yaña yaña olsun<br />
olsun<br />
iki iki cih cihān cih ān [4] dünya <strong>ve</strong> ahiret<br />
M1/VIII/10 Dāʾim çerāġ-ı devlet ü baḫtın münev<strong>ve</strong>r it / İki İki cih cihānda cih ānda göñli murādın müyesser it<br />
G290/5 İki İki cih cihāna cih cihāna<br />
āna virmedi bir yār-i sādeyi / Bāḳī esīr-i ḳayd-ı nuḳūş u ṣu<strong>ve</strong>r degül<br />
M1/VI/8 Minnet Ḫudāya iki iki iki cih cihānda cih ānda ḳılup saʿīd / Nām-ı şerīfüñ eyledi hem ġāzī hem şehīd<br />
M2/IV/8 Minnet Allāha kemāl-i kerem-i Rabbānī / Eyledi iki iki iki cih cihān cih ān devletini erzānī<br />
iki iki ccānib<br />
c cānib<br />
ānib [1] [1] karşı karşıya dizilmiş<br />
G229/2 Seni seyr itmek içün reh-güẕer-i gül-şende / İki İki ccānibde<br />
c ānibde ṭurur serv-i ḫırāmān ṣaf ṣaf<br />
iki iki ccānlu<br />
c ānlu [1] [1] gebe, hamile<br />
G102/5 Ol lebler ile aş yirer belki ḳanuma / İmrenmesün dehānı meded iki ccānludur<br />
c<br />
ānludur ānludur<br />
iki iki ddīde<br />
d īde [1] [1] iki göz<br />
G67/6 Āşıḳuñ düşmeni çoḳ baḥre dönüpdür yaşı / İki zevraḳdur iki ddīdesi<br />
d<br />
īdesi deryā gözedür<br />
iki iki gözü gözü gözü mmā<br />
m ā gözetmek gözetmek [2] [2] iki gözü su ummak/beklemek<br />
G67/7 ʿĀrıżuñ ḥasreti bir ʿārıżadur Bāḳīye kim / Teşne-dil ḫaste yatur iki iki gözi gözi mmā<br />
m ā gözedür<br />
gözedür<br />
G244/5 Teşne-leb iki iki gözi gözi āb āb-ı āb ı ı vi viṣālüñ vi<br />
ṣālüñ gözedür gözedür / Pister-i ġamda yatur Bāḳī-i bīmār-ı firāḳ<br />
iki iki iki kara kara göz göz [1] [1] bkz. ‘ḳara gözler’ md.<br />
G260/4 Şāhīn eline düşmişe döndi tezerv-i dil / İndi süzildi üstine iki iki ḳara ḳara gözüñ<br />
iki iki ḳanlu ḳanlu [1] [1] katil, kan dökücü (şarap <strong>ve</strong> kebap bağlamında)<br />
G20/4 Şaḫne-i devrān nʾola çekse çevürse dem-be-dem / İki İki ḳanludur ḳanludur añılmış bāde-i nāb u kebāb<br />
iki iki iki kem kemān kem ān [1] [1] [1] pehlivan’ın kemankeş anlamı bağlamında;<br />
G154/1 Ebrūlaruñ ġamını dil-i nā-tevān çeker / Şol pehlevāna döndi ki iki kem kemān kem<br />
ān çeker<br />
iki iki iki ḳul ḳul [1] [1] ‘mihr ü māh’ paralelliğinde<br />
G431/3 Sen güzellik taḫtınuñ sulṭān-ı ʿālī-şānısın / Mihr ü māh iki iki ḳuluñ ḳuluñ girmiş ḳabā-yı zer-keşe<br />
iki iki mı mıṣrāʿ mı mıṣrāʿ<br />
ṣrāʿ [3]<br />
[3]<br />
K27/3 İki İki mı mıṣrāʿ mı ṣrāʿ iki yanında ḫoş mevzūn u dil-keşdür / Der-i devlet-sarāy-ı dil-güşā bir maṭlaʿ-ı ġarrā<br />
G378/1 Aḳsa gözden ḳad-i mevzūnı ġamından iki ʿayn / İki İki mı mıṣrāʿ mı ṣrāʿ döner ḳaşlarumuz ẕüʾl-baḥreyn<br />
G398/9 Ya ḫod bir nev-ḫaṭ aʿlā dil-rübādur / İki İki mı mıṣrāʿ mı ṣrāʿ olupdur aña ebrū<br />
iki iki micmer micmer [1] [1] iki buhurdan (yüzün iki tarafına düşen zülüf bağlamında)<br />
K10/2 Nefḥa-i ʿanber ṭutar zülfi ḫamından ʿālemi / Ḳanda gitse iki yanında iki micmer bile<br />
621
iki iki ṣaḥīfe ṣaḥīfe yir yir [1] [1] iki sayfalık yer<br />
G259/5 Ṣaçı kelāmın o deñlü uzatduñ ey Bāḳī / İki İki ṣaḥīfe ṣaḥīfe yiri yiri yiri başḳa bir kitāb itdüñ<br />
iki iki Türkm Türkmān Türkm ān [1] [1] ‘müje vü ebruvān’ paralelliğinde<br />
G77/1 Ḫūnī göz ile ol müje vü ebruvānı gör / Tīr ü kemān elinde iki Türkm Türkmān Türkm<br />
ān ānı ān gör<br />
iki iki yan yan [4]<br />
[4]<br />
K10/2 Nefḥa-i ʿanber ṭutar zülfi ḫamından ʿālemi / Ḳanda gitse iki iki yanında yanında yanında iki micmer bile<br />
K27/3 İki mıṣrāʿ iki iki yanında yanında ḫoş mevzūn u dil-keşdür / Der-i devlet-sarāy-ı dil-güşā bir maṭlaʿ-ı ġarrā<br />
G104/1 Çekdi zencīre beni ʿaşḳuñ nitekim şīrler / Eşk-i çeşmüm iki iki yanumdan yanumdan iki zencīrler<br />
G266/1 Serv-ḳāmetler iki iki yanın yanın yanın alurlar yoluñ / Rāh-ı gül-zāre döner yolları İstanbūluñ<br />
ikide ikide bir bir [1] [1] sık sık<br />
K12/5 Ne çeker adını aṣḥāb-ı riyā ikide ikide bir bir / Ṭutalum rind-i gedā bir iki peymāne çeker<br />
ikl iklīl ikl īl [1] taç<br />
K22/18 Ayaġı ṭopraġıdur küḥl-i cevāhir encüme / Āsitānı ḫākidür ikl iklīl ikl<br />
īl īl-i īl farḳ-ı Farḳadān<br />
iḳlīm ḳlīm [ [5] [<br />
5] memleket, diyar<br />
G218/1 Zülf-i siyāhı sāye-i perr-i hümā imiş / İḳlīm ḳlīm ḳlīm-i ḳlīm ḥüsne anuñ içün pādişā imiş<br />
M1/VIII/2 Ṣāḥib-ḳırān-ı ʿarṣa-i iḳlīm ḳlīm ḳlīm-i ḳlīm i i salṭanat / Ol dem ki ḳıldı mülk-i beḳāya ʿazīmeti<br />
G118/1 Ṣanma iḳlīm ḳlīm ḳlīm-i ḳlīm i tene ḥākim olan cānumdur / Sīnede tīr-i ġam-ı ġamze-i cānānumdur<br />
G288/3 Sulṭān-ı çār-bāliş-i iḳlīm ḳlīm ḳlīm-i ḳlīm i dehre dil / Kem-ter gedānı beñzedemez sen şehi degül<br />
K27/20 Kef-i cūduñ vücūd iḳlīmine ḳlīmine ḳlīmine bir ṭarḥ-ı nev ṣaldı / ʿİmāret buldı luṭfuñla sarāy-ı kühne-i dünyā<br />
iḳlīm ḳlīm ḳlīm-i ḳlīm i çemen [1] çemen ülkesi<br />
K24/1 Urınup farḳına bir tāc-ı mücevher sünbül / Oldı iḳlīm ḳlīm ḳlīm-i ḳlīm i çemen taḫtına ser-<strong>ve</strong>r sünbül<br />
iḳlīm ḳlīm ḳlīm-i ḳlīm i i Türk Türk-ist Türk<br />
ist istān ān [1] [1] Türkistan ülkesi<br />
G546/4 Buyur kem-ter ḳuluñ şāhum irişsün Çīn ü Māçīne / Açup iḳlīm ḳlīm ḳlīm-i ḳlīm i Türk Türk-ist Türk<br />
ist istān<br />
ānı ān alsun taḫt-ı Ḫāḳānı<br />
1. söz<br />
iḳrār ḳrār ḳrār [3]<br />
G194/4 İde gör var ise luṭfuñ beni söyler ṣanma / Gencdür naḳd-i viṣālüñ aña iḳrār ḳrār olmaz<br />
2.kabul etme, söz <strong>ve</strong>rme<br />
G274/2 Dehenüñ var ise bir būse ḳıl iḳrār ḳrār didüm / Nāz ile yoḳ didi ol ġonca-i ḫandān gülerek<br />
3. bir şeyhe bağlanma ‖ şeyh; bkz. TASAVVUFTAN DİLİMİZE, s. 160.<br />
G24/1 ʿĀlem-i vaḥdetde ey sāḳī bizi mest-i Elest / İtdi iḳrār ḳrār ḳrār-ı ḳrār ṣafā mey-ḫanesinde şöyle mest<br />
iḳrār ḳrār ḳrār itmek [1] kabullenmek, tasdik etmek<br />
K25/24 Ne ʿaceb fażlına nā-dān eger inkār itse / İtdi İtdi mi Aḥmed-i Muḫtāra Ebū Cehl iḳrār ḳrār<br />
622<br />
iks iksīr iks<br />
īr [2] [2] [2] bütün madenleri altına çevirdiine inanılan kimya, cevher; bkz.<br />
MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 256-257; LEVEND, s. 189-194.<br />
G481/3 Dil lebüñ yāḳūtına iks iksīr iks īr ile vaṣl olmadı / Naḳd-i ʿömrin ḫarc idüp varın çüritdi cevhere<br />
iks iksīr iks<br />
īr īr-i īr i ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
ḳ [4] [4] aşk iksiri (altına çevirme bağlamında) ‖ aşkın lutfu/himmeti<br />
G43/4 Derd-i maḥabbet eylese cismi ʿaceb mi zerd / İks İksīr İks<br />
īr īr-i īr i i ʿa ʿaşḳ-ı ʿa<br />
pāk ile altun olur cesed<br />
G386/4 Sīm-i sirişki ḫarc iderin ḫāk-i pāyüñe / İks İksīr İks İksīr<br />
īr-i īr i ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
ṭālibiyin cevher isterin<br />
G235/4 İrmese ḥadd-i kemāle ḳalsa dil mānend-i mis / Ġıll u ġışdan ṣāf u pāk altun ider iks iksīr iks iksīr<br />
īr-i īr i i ʿa ʿaşḳ<br />
ʿa
G236/2 Nār-ı miḥnet nerm ider ʿāşıḳ mülāyim-ṭabʿ olur / Āhen-i pūlād ise altun ider iks iksīr iks<br />
īr īr-iʿa īr ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
iks iksīr iks<br />
īr īr-i īr i fen fenā fen<br />
ā [1] manevi himmet<br />
G3/4 ʿAynuma almam zer-i ḫurşīd ü dürr-i encümi / Fetḥ olaldan baña bāb-ı genc-i iks iksīr iks<br />
īr īr-i īr i fen fenā fen<br />
iḳtidār ḳtidār [1] güç, takat<br />
G245/5 ʿAdem diyārına çoḳdan giderdüm ey Bāḳī / Şarāb-ı ʿaşḳ ile reftāra iḳtidārum ḳtidārum yoḳ<br />
iḳti ḳti ḳtiżā żā [1] [1] gerçekleşme, vuku bulma<br />
G162/6 Şu ḳadar var ki iḳti ḳti ḳtiżā<br />
żā-yı żā yı ḳażā / Gāh mübrem gehī muʿallaḳdur<br />
il il [2] [2] el, yabancı<br />
G359/3 İl İl bezm-i <strong>ve</strong>fāñ içre ṣafālarda <strong>ve</strong>lī ben / Ḳanlar yudarın sāḳī-i hicrānuñ elinden<br />
G506/6 Bu şikāyet nedür inṣāf idelüm ey Bāḳī / Sen ṣafāsın süresin il il mi mi çeker ya ġamını<br />
ʿilāc ʿilāc eylemek eylemek [2] [2] çare bulmak, şifa <strong>ve</strong>rmek<br />
K19/12 Nusḫa yazdursa ʿaceb olmaya bādām üzre / Teb-i hicrāna ʿilāc eylemek ister ḫātem<br />
G31/2 Bī-derd olana eylemede ṭurmadın devā / Ol cān ṭabīb ḫastesine eylemez eylemez ʿilāc<br />
ʿilāc<br />
ʿilāc ʿilāc itmek itmek [1] [1] deva bulmak, şifa bulmak<br />
G414/7 Derd-i ʿaşḳ artar ʿilāç ʿilāç itdükçe itdükçe Bāḳī şöyle bil / ʿĀciz olmışdur eṭibbā aña dermān itmede<br />
il ilāhī il āhī [7]<br />
1. ‘ey benim Allahım’ anlamında dua sözü<br />
K3/31 İl İlāhī İl āhī be-āb-ı ruḫ-ı āl-i Aḥmed / Be-nūr-ı cebīn-i mübīn-i Peyem-ber<br />
K4/19 Belālardan emīn olsun cihānda / İl İlāhī İl āhī izzetüñ ḥaḳḳıçün āmīn<br />
G223/6 İl İlāhī İl İlāhī<br />
āhī ṭabʿ-ı Bāḳīden rüsūm-ı ġayrı maḥv eyle / Ki aṣlā ḳalmaya ḳalbinde naḳş-ı mā-sivādan ḥaẓ<br />
G351/1 Nice bir mübtelā-yı ʿaşḳa hicrānı belā olsun / İl İlāhī İl āhī kendü gibi bī-<strong>ve</strong>fāya mübtelā olsun<br />
G519/5 ʿAṭā ḳıl Bāḳīye luṭfuñ İl İlāhī İl āhī / Saña muḥtāc eger yoḫsul eger bay<br />
Kt21/1 ʿAdem iḳlīmine ʿazm eyledi çünkim Süleymān Ḫān / İl İlāhī İl İlāhī<br />
āhī ḳabrine revzenler aç firdevs-i aʿlādan<br />
2. Allah’a ait, Allah’tan gelen<br />
G426/2 Ṭutalum Kaʿbe-i tevfīḳ-i il ilāhī il āhī yolını / Bu beyābānda ʿabes̱ gezmeyelüm āvāre<br />
2035.<br />
623<br />
ildürmemek ildürmemek [1] [1] dokundurmamak, yaklaştırmamak, değdirmemek; bkz. TS, C. III, s.<br />
G67/3 Ġamze aṣlā gözine kimseyi hīç ildürmez ildürmez / Yine dil ḫastesin ol nergis-i şehlā gözedür<br />
ilerü ilerü ilerü çekmek çekmek çekmek [1] [1] [1] ilerletmek, yükseltmek, TS, C. III, s. 2043.<br />
K12/14 Devlet-i şāh-ı cevān-baḫta duʿā ḳıl ki seni / Kimse çekmez çekmez çekmez ilerü ilerü himmet-i şāhāne çeker<br />
1. götürmek<br />
iletmek iletmek [2]<br />
[2]<br />
G131/5 Zülfi endīşesine varma ṣaḳın ey Bāḳī / Anda mecmūʿ ileden ileden ʿaḳlı perīşan getürür<br />
2. göndermek<br />
G353/6 Şarāb-ı dil-güşā egler dil-i mehcūrı ey Bāḳī / İlet İlet ol derd-mendi ḫāne-i ḫammāre eglensün<br />
iler iler çekmek çekmek [1] [1] faydası olmak<br />
G79/7 Bāḳī-i ḫaste-ḫāṭırı dūr itme dīdeden / Ġamzeñden ayru kimsesi yoḳdur iler iler çeker<br />
çeker<br />
il ilḥād il ḥād [1] küfür ‖ mülhid<br />
K2/30 Menzil-i zendeḳa vü mecmaʿ-ı il ilḥād il ḥād olalı / Ṣarṣar-ı ḳahruñ ile ḫıṭṭa-i Īrān vīrān
il il [2]<br />
[2]<br />
ülke, diyar<br />
G362/2 Cānā metāʿ-ı mihrüñe dil müşterī iken / Olmamış idi ʿaşḳ iline iline kārvān revān<br />
G187/3 Seg-i kūyuñ sifālin sāġar-ı Cemşīde virmezler / Ḫarābāt illerinde illerinde sākin-i mey-ḫāneler vardur<br />
iller iller [14] [14] yabancılar, başkaları, herkes<br />
G5/5 İller İller İller yiye şeftālūsını bāġ-ı cemālüñ / Ey sīb-ẕeḳan Bāḳī nice bir diye eyvā<br />
G57/4 Dil mūy-ı yāri memleket-i Çīne beñzedür / İller İller sevād-ı mülk-i Ḫuten dir ḫaṭā budur<br />
G91/3 Fiʾl-cümle öykünürdi senüñ ġamzeñ oḳına / İller İller ḳanadı ile uçar olmayaydı tīr<br />
K5/29 S̱enā-h˅ānuñ olurdı māh-ı Kenʿān ṭalʿatuñ görse / Saña Yūsuf diyeydi iller iller aña Yūsuf-ı s̱ānī<br />
G17/3 Ne bilsünler ḳarañuda anuñ göz ḳıpduġın iller / Gice ḫāl-i ruḫuñla baḥs̱ içün gelmiş meger kevkeb<br />
G463/3 Naġme-i nāleme dem-sāz geçinmezdi benüm / Muṭrıbā ʿūduñ eger uymasa iller iller sözine<br />
G521/2 Öykündi gerçi çeşmüme çoḳ çeşme lūlesi / Ammā ḳulaġın iller anuñ az burmadı<br />
Kt8/2 Derme çatma geydürür iller iller libāsı şiʿrine / Ḫilʿat-i naẓm-ı cihān-gīrüñ senüñ altunludur<br />
Mtl 31 Özüñ ḫāl-i ʿiẕār-ı yāre beñzetmişsin ey aḫter / Ne bilsünler ḳarañuda anuñ göz ḳıpduġın iller iller<br />
G148/1 İllere İllere İllere mihr ü <strong>ve</strong>fāsı ḫoş gelür / Bendeye cevr ü cefāsı ḫoş gelür<br />
G475/3 İllere İllere luṭf u kerem eyleyicek sulṭānum / Cevr ile ḳahrı baña eyleme iḥsān eyle<br />
G193/3 Tāc-ı zümürrüdī görinür var ise meger / Bālā-yı serde illere illere dūd-ı kebūdumuz<br />
G487/7 Rez duḫterinüñ adı çekilse ʿaceb degül / Ḫınnālar oldı illere illere ḳarşu ayaġını<br />
G259/2 Şarāb ṣoḥbetin illerle illerle eyledüñ varduñ / Firāḳuñ āteşine baġrumı kebāb itdüñ<br />
iller iller yüzine yüzine gülüci gülüci [1]<br />
[1]<br />
G465/4 Ey çarḫ nice cevr idüp aġladasın beni / İller İller İller yüzine yüzine yüzine gülüci gülüci bir bī-<strong>ve</strong>fāyile<br />
ilişmek ilişmek [1] [1] takılıp kalmak ‖ donmak<br />
Kt2/2 Bilmeyen anı ṣandı kim yaḫdur / İlişüpdür İlişüpdür kenārına bāmuñ<br />
ill illā ill ā (ki) [6] [6]<br />
1. -dan/-den başkası<br />
K1/12 Kim bu niẓāmı virmedi ʿālem sarāyına / İll İllā İll ā ki yümn-i devlet-i Şāh-ı cihān-sitān<br />
M7/III/3 Yaraşmaz mesned-i ḫal<strong>ve</strong>t-sarāy-ı dilde ill illā ill ā sen<br />
G349/5 Bu rāh-ı ḫaṭar-nākdan Bāḳıyā / Güẕār itmez ill illā ill ā ki bī-bāk olan<br />
2. muhakkak, doğrusu<br />
K23/12 İll İllā İll ā ki māh-ı ʿīda bu sözler baʿīddür / Erbāb-ı ʿaḳl öñinde ḥaḳīḳat budur kelām<br />
3. ancak, sadece<br />
G95/7 Ḳahr-ı zamānuñ zehrini defʿ itmez ey Bāḳī devā / İll İllā İll ā şarāb-ı dil-güşā tiryāḳ-i ekber kendidür<br />
Mtl 4 Her derd ü her seḳāmete ḥāẕıḳ ṭabīb olur / İll İllā İll ā marīż-i ʿaşḳa bulınmaz devā bilür<br />
ʿillet ʿillet [1] [1] dert<br />
M7/V/1 Marīż-i ʿillet ʿillet-i ʿillet ʿaşḳa şarāb-ı laʿlidür şerbet<br />
ʿilm ʿilm [4] [4] [4] ilim<br />
deniz bağlamında;<br />
K25/33 Bir güherdür söz aña ṭabʿ-ı şerīfüñdür kān / ʿİlm İlm bir baḥr-durur sen aña dürr-i şeh-vār<br />
K23/23 Deryā-yı ʿilme ʿilme dür gibi ġavvās olanlara / Virdi zamāne ḫidmeti silkinde intiẓām<br />
K9/11 ʿİlmi İlmi ḳatında baḥre niçün dinile muḥīṭ / Ḥilmi yanında kūha neden nisbet-i <strong>ve</strong>ḳār<br />
bahçe bağlamında;<br />
624
K25/31 Ravża-i ʿilm ʿilm-i ʿilm i ṭarā<strong>ve</strong>tde nem-i ḫāmeñ ile / Tāzeler gül-şen ü bāġı nitekim ebr-i bahār<br />
ʿilm ʿilm ü ü ʿirfān ʿirfān-ı ʿirfān ı ʿAlī ʿAlī [1] [1] Ali’nin ilim <strong>ve</strong> irfanı (Kanunî Süleyman’ın nitelikleri bağlamında)<br />
K2/27 ʿAdl ü dād-ı ʿÖmer ü ṣıdḳ u ṣafā-yı Ṣıddīḳ / ʿİlm İlm ü ü ʿirfān ʿirfān-ı ʿirfān ı ʿAlī ʿAlī ḥilm ü ḥayā-yı ʿOs̱mān<br />
ilmemek ilmemek ilmemek [1] [1] tesir etmemek, TS. C. III, s. 2064.<br />
G486/1 Cism-i żaʿīf ü zārı görüp yār bilmedi / Geçdi ḫandeng-i ġamze-i dil-dūzı ilmedi lmedi<br />
iltmek iltmek iltmek [1] [1] ulaştırmak, götürmek; TS. C.III, s 2065.<br />
G440/2 Defterin bād-ı ṣabā lüʾlū-yı lālānuñ dürer / İlter İlter olsa dişlerüñ vaṣfın ʿAdenden cānibe<br />
maddesi.<br />
625<br />
iltic ilticā iltic ā eylemek/ eylemek/ḳılmak eylemek/ ılmak [3] [3] himayesine girmek, sığınmak; ayrıca bkz. ‘cāy-ı ilticā’<br />
G4/4 Ḫalḳ-ı cihāna melceʾ olaldan penāhına / Ḫurşīd-i çarḫ sāye gibi eyler eyler iltic ilticā iltic<br />
G192/4 Zühd u ṣalāḥa eylemezüz eylemezüz iltic ilticā iltic ā hele / Ṭutdı egerçi ʿālem-i kevni fesādumuz<br />
K14/37 Hemīşe fetḥ -i fīrūzı livāña iltivā itsün / Ḳapuña iltic ilticā iltic<br />
ā ā ḳılsun ılsun cihānuñ ḫān u ḫāḳānı<br />
iltif ltif ltifāt ltif āt [5]<br />
[5]<br />
1. arzu(yla), rağbet(le) (dünyaya bel bağlama anlamında)<br />
G418/4 Şeş-ḫāne-i zamāne degül çünki sāz-kār / Bezm-i cihāna ḳılma naẓar iltif iltifāt iltif āt ile ile<br />
ile<br />
G73/3 İltifat İltifat-ı İltifat ḥāl-i dervīşe ʿulüvv-i şān ḳomaz / Hep bilür aḥvāli şāh-ı kām-rān bilmezlenür<br />
2. te<strong>ve</strong>ccüh, ilgi, güler yüz (güzel/sevgiliden gelen lutuf bağlamında)<br />
G537/5 İltif İltifāt İltif İltifāt<br />
āt ile ile bulur mürdeleri gerçi ḥayāt / ʿĀşıḳ-ı ḫaste-dili öldürür istiġnāsı<br />
G184/6 İltif İltifātuñ İltif ātuñ göricek Bāḳīye ḳapuñda şehā / Ḥased ehli nice bir bunda gelür bu didiler<br />
G297/8 İl İlṭifātu İl İlṭifātu<br />
ṭifātuñ ṭifātu Bāḳīyi dünyāya maḥsūd eyledi / Hep senüñdür çekdügi derd ü belālar bilmiş ol<br />
iltif iltifāt iltif āt eylemek/itmek eylemek/itmek eylemek/itmek [4]<br />
[4]<br />
1. rağbet etmek, ilgilenmek<br />
G315/3 İltif İltifāt İltif āt eylemezem eylemezem ẕerre ḳadar nā-dāne / Āsmān-ı hünere mihr-i cihān-ārāyem<br />
G274/5 İltif İltifāt İltif āt itme itme bu alçaḳlara sen ey Bāḳī / Himmetüñ mürġ-i hümāyūnı hümādan yüksek<br />
2. gönlünü almak, güler yüz göstermek<br />
G378/2 İltif İltifāt İltif āt eylese eylese eylese üftādelere yāre ne ʿār / Ḫākden pertev-i ḫurşīd-i cihān-tāba ne şeyn<br />
3. yüzünü çevirip bakmak, başını döndürmek<br />
Kt10/2 Görme misin itlerüñ ġavġāsını bāzārda / İltif İltifāt İltif āt itmez itmez güẕār eyler ḫırāmān şīr-i ner<br />
iltiv iltivā iltiv iltivā<br />
ā itmek itmek itmek [1] [1] [1] sarılmak<br />
K14/37 Hemīşe fetḥ -i fīrūzı livāña iltiv iltivā iltiv ā itsün itsün itsün / Ḳapuña ilticā ḳılsun cihānuñ ḫān u ḫāḳānı<br />
iltiy iltiyām iltiy ām [1] [1] yaralı olma ‖ yaralı ceylan<br />
G195/5 Ol āhūyı saña ṣayd ola ṣanma iltiy iltiyām iltiy iltiyām<br />
āmından ām ından / Öñüñce ḳaçar ammā Bāḳıyā āḫır şikār olmaz<br />
iltiz iltizām iltiz ām itmemek itmemek [1] [1] gerekli görmemek, (bahsi) kapatmak (münazara terimi)<br />
G25/7 Bāḳī ferīd-i fenn-i suḫandur nizāʿı ḳo / İlzām iderler itme ṣaḳın iltiz iltizām iltiz iltizām<br />
ām baḥs̱<br />
ilz ilzām ilz ām itmek [1] susturmaya çalışmak, bastırmak (münazara terimi)<br />
G25/7 Bāḳī ferīd-i fenn-i suḫandur nizāʿı ḳo / İlzām iderler itme ṣaḳın iltizām baḥs̱<br />
im imām im imām<br />
ām-ı ām ı ṣaff ṣaff-ı ṣaff ı ef efāżıl ef<br />
ıl ıl [1] faziletliler safının imamı/başı ‖ Kadızâde<br />
K21/14 İm İmām İm İmām<br />
ām-ı ām ı ṣaff ṣaff-ı ṣaff ı ef efāżıl ef<br />
ıl emīr-i ḫayl-i kirām / Emīn-i dīn ü dü<strong>ve</strong>l ḫ˅āce-i ḫuceste-ḫıṣāl<br />
īmānumsun! īmānumsun! [1] [1] dostumsun!
G389/3 Niçün ol yāre raḳībā didüñ īmānums īmānumsın<br />
īmānums ın / Göreyin ayrılasın ṣon demi īmānuñdan<br />
īmān īmān getürmek getürmek [1] [1] gönül rızasıyla müslüman olmak<br />
G131/2 Göricek muʿcize-i naḳşını ṣūret-ger-i Çīn / Götürüp ḫāme-ṣıfat barmaġın īmān getürür<br />
īmāna īmāna gelmek gelmek [1] [1] müslüman olmak ‖ yola gelmek<br />
K26/35 Ḥūr-sīmālar ile şöyle pür olsun ḥaremüñ / Görüp īmāna īmāna gele gele anı ṣanem-ḫāne-i Çīn<br />
G498/3 Gelüp kāfir ṣaçuñ ruḫsāruñ üzre / Yüzüñ nūrın görüp īmāne geldi<br />
īmān īmānı īmān īmān ı gev gevremek gev remek [1] [1] içi içini yemek, sıkıntı gelmek<br />
Mtl 26 Nā-geh görince pertev-i ruḫsār-ı Aḥmedi / Bī-iḫtiyār zāhidüñ īmān īmānı īmān ı gevredi<br />
īmānuña īmānuña (kadar (kadar doldurmak) doldurmak) [1] [1] ağzına kadar, tıka basa<br />
G509/3 Medḥ iderdüñ lebleri devrinde ey pīr-i muġān / ʿĀḳıbet īmānuña īmānuña döndürdiler peymāneyi<br />
ʿimāret ʿimāret [2] [2] mamur etme, bayındır etme<br />
K27/20 Kef-i cūduñ vücūd iḳlīmine bir ṭarḥ-ı nev ṣaldı / ʿİm İm İmāret İm āret buldı luṭfuñla sarāy-ı kühne-i dünyā<br />
M2/I/1 Cāy-ı āsāyiş olur ṣanma cihān-ı fānī / Eyleme ḳaṣd-ı ʿimāret ʿimāret ʿimāret bu ḫarāb eyvānı<br />
imd imdi imd i [1] [1] şimdi<br />
G400/5 Bāḳī çek imdi imdi cām-ı ġam-ı bezm-i fürḳatin / Kim didi saña yār gibi bī-<strong>ve</strong>fāyı sev<br />
imrenmek imrenmek [1] [1] canı istemek, arzulamak<br />
G102/5 Ol lebler ile aş yirer belki ḳanuma / İmrenmesün İmrenmesün dehānı meded iki cānludur<br />
imti imtiḥān imti ḥān itmek itmek itmek [2] [2] sınamak, denemek, yoklamak<br />
G109/7 Vaṣlına cān dilerse dirīġ itme Bāḳıyā / Zinhār ġāfil olma seni imti imtiḥān imti ḥān ider<br />
ider<br />
G328/5 Zer gibi ḳalbi ṣāf olan gelsün / Āteş-i meyde imti imtiḥān imti imtiḥān<br />
ḥān idelüm<br />
imti imtiḥān imti ḥān ḳḳılmak<br />
ḳ ılmak [1] [1] tecrübe etmek, yoklamak, sınamak<br />
K22/23 Meclisüñde ḳalbi altun gibi ṣāfī olmayan / Ḳāl ocaġından ḫalāṣ olmaz ḳılursañ ılursañ ılursañ imti imtiḥān imti<br />
ḥān<br />
imtin imtinān imtin ān üzre üzre [2] [2] başa kakmada<br />
K8/7 Göñül bāġ-ı cihānda ārzū-yı berg-i ʿīş eyler / Felek maḥż-ı ḥayāt-ı bī-s̱ebāta imtin imtinān imtin ān üzre<br />
üzre<br />
G419/7 Göñül bāġ-ı cihāndan ārzū-yı berg-i ʿīş eyler / Felek maḥż-ı ḥayāt-ı bī-s̱ebāta imtin imtinān imtin ān üzre<br />
üzre<br />
imtiy imtiyāz imtiy āz [1] [1] ayrıcalıklı, üstün<br />
G446/5 Bāḳī ḳarīn-i fürḳatüñ olmaḳ revā mıdur / Aḳrān içinde böyle iken imtiy imtiyāzda imtiy<br />
āzda<br />
imtiz imtizāc imtiz āc eylemek/itmek eylemek/itmek [2] [2] uyuşmak<br />
K3/2 Ne zībā yaraşmış o leblerle dendān / Ne ḫūb imtiz imtizāc imtiz imtizāc<br />
āc eylemiş eylemiş şīr ü şekker<br />
G431/1 ʿĀrıżuñ ḳılmış ḳażā hem-reng o ḫadd-i meh-<strong>ve</strong>şe / Gör ne yüzden imtiz imtizāc imtiz āc itdürmi itdürmiş itdürmi āb u āteşe<br />
ʿinād ʿinād ʿinād [1] [1] itiraz ‖ asilik<br />
G192/1 Fermān-ı ʿaşḳa cān ile var inḳıyādumuz / Ḥükm-i ḳażāya ẕerre ḳadar yoḳ ʿinādumuz ʿinādumuz<br />
ʿinādumuz<br />
in inʿām in ām [3] [3] lutuf, ihsan<br />
K9/4 Ḳıldı zemīni berf gibi naḳd-i sīme ġarḳ / İn İnʿām İn İnʿām<br />
ʿām-ı ʿām ı ʿām-ı şāh-ı cevān-merd-i baḫtiyār<br />
G317/2 Biñ günāh eylese bir ḳul yine rızḳın kesmez / Şükr-i in inʿām in ām ām-ı ām şeh-i bende-nevāz eyleyelüm<br />
K24/24 Ebr-i cūduñdan eger irse nem-i in inʿāmuñ in ʿāmuñ / Bitüre ḫāre gül ü lāle vü mermer sünbül<br />
626<br />
ʿinān ʿinān-ı ʿinān ı iiḫtiyār<br />
i<br />
ḫtiyār elde elde ḳalmamak ḳalmamak [1] [1] yuları ele <strong>ve</strong>rmek dizginleri <strong>ve</strong>rmek, yuları<br />
kaptırmak ‖ kendi iradesiyle davranamamak; Cem Dilçin, benzer bağlamda ‘iḫtiyār’ın kökü olan
‘ḫayr’ın bir anlamının da ‘at’ olduğunu söyler. ‘El- ḫayr…<strong>ve</strong> at kısmına ıtlak olunur…’; bkz.<br />
DİLÇİN, s. 325; MENINSKI, C. I, süt. 368. (‘ʿinān-ı iḫtiyārı elden itmek’ md.)<br />
G412/4 Ḳoyup ol zülf-i şeb-dīzi göñül geçmek diler gāhī / Velī görsem yine ḳalmaz ḳalmaz ʿinān ʿinān-ı ʿinān ı iiḫtiyār<br />
i<br />
ḫtiyār elde<br />
elde<br />
inandırmak inandırmak [1] [1] kandırmak, ikna etmek<br />
G219/5 Bu gün Bāḳīye ol āfet viṣālin vaʿdeler ḳılmış / Yalanlar söylemiş miskīni gerçekden inandurmış<br />
inandurmış<br />
inanmak inanmak [1] [1] gü<strong>ve</strong>nmek<br />
G15/3 Gömgök itdi sille-i āhum sipihrüñ ṣūretin / Gök yüzine baḳ inanmazsañ eger ey meh-liḳā<br />
ʿināyet ʿināyet ʿināyet [5] [5] lutuf, ihsan<br />
G366/6 Muḳayyed olma ey Bāḳī kemend-i keyd-i aʿdāya / ʿİn İn İnāyet İn āyet Ḥażret-i Ḥaḳdan kerem Feyyāż-ı Muṭlaḳdan<br />
G159/6 Pertevin bir gün ṣalar mihr-i ʿināyet ʿināyet Bāḳıyā / Ẕerre-i nāçīzler ḫurşīd-i nūr-efşān olur<br />
G38/4 Lāyıḳ budur ki biz ḳılavuz cürme iʿtirāf / Vābeste-i ʿināyetidür ʿināyetidür mebdeʾ ü meʿād<br />
K24/28 Ḥāline ʿayn-ı ʿināyetle ʿināyetle nigāh eyler iseñ / Göz açup ide naẓar niteki ʿabher sünbül<br />
G280/6 Geh şī<strong>ve</strong> eyle bendene geh nāz u geh ʿitāb / İrdi zamānı luṭf u kerem ḳıl ʿināyetüñ ʿināyetüñ<br />
ʿināyetüñ<br />
1. ince<br />
ince ince [2] [2]<br />
[2]<br />
K20/5 Ṣarındı meh yine bir ḫūb Yūsufī destār / Ṣoḳındı farḳına bir dāne ince sīm hilāl<br />
2. çokça damıtılmış, kaliteli (şarap)<br />
G513/2 Ben şarābuñ incesin incesin cāmuñ ṭolusın gözlerin / Fikr-i laʿlüñle leb-ā-leb olalı dil şīşesi<br />
ince ince ḫayāl [2]<br />
K21/23 ʿArūs-ı dehre s̱enāñı benem ḳılāde ḳılan / Güher edā-yı girān-māye rişte ince ince ḫayāl<br />
G100/4 Mevzūn ḳaddi şiʿr-i bülendüm mis̱ālidür / Nāzük miyānı anda bir ince ince ḫayāldür<br />
ince ince bil bil [1] [1] ince bel (güzelin en belirgin niteliği bağlamında)<br />
G467/7 Kemer eylerdi ḳolın ince ince bilüñe bilüñe bilüñe Bāḳī / Girmese ḫançer-i ḫūn-rīzüñ eger araya<br />
incinmek incinmek [18]<br />
[18]<br />
1. gücenmek, gönül koymak, gücüne gitmek<br />
G108/1 Lebüñe dirler ise ġonca-i gülden terdür / Ṣaḳın incinme incinme begüm ḫaylīce rengīn yirdür<br />
G173/3 Benefşe kendüyi zülfüñe teşbīh itse incinme incinme / Ki ol bir şāhid-i kāşānedür bāzāre düşmişdür<br />
G347/5 Leṭāfetde tenüñ bir sükkerī pālūdedür dirsem / Hemān incinmek incinmek istersin iñen nāzük iñen tersin<br />
G237/5 Bāḳīnüñ kārına yārān-ı ṣafā incinmesün<br />
incinmesün incinmesün / Gāh gāh anı özinden eylemez āgāh şevḳ<br />
G199/2 Ġam u ġuṣṣa dil-i ʿuşşāḳa yārān-ı ṣafādandur / Göñül ḥaẓẓ eyler anlardan kişi yārāne incinmez incinmez<br />
incinmez<br />
G199/3 Dil-i ṣad-çāk o mūy-ı müşg-būnuñ bendine ḳalmaz / Çeker zülf-i dil-āvīzüñ cefāsın şāne incinmez<br />
incinmez<br />
G199/4 Döker ʿāşıḳ yoluñda dāne dāne gevher-i eşki / Yatur ḫāk-i meẕelletde yine bir dāne incinme incinmez incinme<br />
G76/3 Olsa ḳahruñla muḳayyed luṭfıdur iḥsānıdur / Yār eger incinse incinse de maḥż-ı keremden incinür<br />
G76/3 Olsa ḳahruñla muḳayyed luṭfıdur iḥsānıdur / Yār eger incinse de maḥż-ı keremden incinür<br />
2. zarar gelmek ‖ gücenmek<br />
G345/4 Sebzeler dil uzadup ṭopraġa sürerler yüzin / Kimseden incinmesün incinmesün bu naḫl-i būstānum benüm<br />
G199/1 Eger biñ zaḫm ura ġamzeñ ten-i ʿuryāne incinmez incinmez / Ucından tek hemān bir ḥiṣṣe çıḳsun cāne incinmez<br />
incinmez<br />
G199/5 Zebān-ı ṭāʿn-ı aʿdādan perīşān olma ey Bāḳī / Hezārān tīşe-i āzār ururlar kāne incin incinmez incin mez<br />
3. sakınmak, kaçmak<br />
G271/3 Maḥabbet leẕẕetin idrāk iden miḥnetden incinmez incinmez / Gelür derdüñ dil-i bīmār-ı ʿuşşāḳa devādan yig<br />
627
G76/1 Dil ne miḥnetden ḳaçar hergiz ne ġamdan incinür incinür incinür / Hecr elinden çekdügi cevr ü sitemden incinür<br />
incinür<br />
G76/2 Ḳatlüme engüşt-i yār itsün işāret ġam degül / Ḳanġı nā-dāndur o kim ḥükm-i ḳalemden incinür<br />
incinür<br />
G76/4 Ḳāmeti servin nem-i eşküm ser-efrāz eyledi / Nʾoldı ol nāzük-nihāle şimdi nemden incinür incinür<br />
incinür<br />
G76/5 Gözlerüm yaşını ṣofī istemez yem ḳılduġum / Görmedüm bir böyle ḫār ʿālemde yemden in incinür in incinür<br />
cinür<br />
G76/6 Ḫūn-ı eşküm bir zamān ālūde ḳıldı işigin / Baña dil-ber Bāḳıyā daḫı o demden incinür<br />
incinür<br />
incitmek incitmek [1] [1] [1] zarar <strong>ve</strong>rmek, acıtmak<br />
G312/3 Ḫaṭ u ḫāl öldürür ʿuşşāḳı tāb-ı ʿārıż incitmez incitmez / Zevāli bilmek isterseñ żiyādan bilme ẓılden bil<br />
1. inmek<br />
inmek inmek [10]<br />
[10]<br />
G198/2 Ne ḫūb-dem ne ḳıyāmet-zamān olur bu kim / Nücūm indi indi yire yir yüzine çıḳdı künūz<br />
G482/3 Pençe-i māhı ṣanasın ḳapladı ebr-i sefīd / Çihre-i tābānuñuñ kim indi destār üstine<br />
K22/5 Bāġda gerdān ider evrāḳı ṣanmañ gird-bād / İndiler İndiler seyyāreler ḳılmaġa seyr-i būstān<br />
G351/2 Hemān ol Yūsuf-ı s̱ānī iner iner ancaḳ terāzūdan / ʿAdīl olmaz gerekse iki ʿālem bir yaña olsun<br />
G409/1 Gör ne ḫilʿatdur naẓar ḳıl sünbül-i raʿnāsına / ʿĀlem-i bālādan inmiş inmiş ḳāmet-i zībāsına<br />
K3/14 Eger peyk olurlarṣa lāyıḳ öñince / İn İnüp İn İnüp<br />
üp tāc-ı zerrīn ile heft aḫter<br />
2. sarkmak<br />
G428/3 Ṭurrañdan indi indi ġamzeñe cān-bāz-ı dil yine / Çenberden atdı kendüsini ḫançer üstine<br />
3. kaplamak<br />
K1/36 Eflāke çıḳdı <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le-i ʿarṣa-i zemīn / İndi İndi İndi zemīne ġulġule-i āsmāniyān<br />
4. vurmak ‖ nâzil olmak<br />
K5/12 İner İner Seyf āyeti gibi ser-i aʿdāya şemşīri / Ḥadīs̱-i tīġ-i pulādın nice şerḥ ide Kirmānī<br />
5. alçalmak<br />
G260/4 Şāhīn eline düşmişe döndi tezerv-i dil / İndi İndi süzildi üstine iki ḳara gözüñ<br />
iñen iñen [11]<br />
[11]<br />
1. çok, pek, fazla<br />
K2/56 Ser<strong>ve</strong>rā tevsen-i eyyām ḳatı ser-keşdür / Aña luṭf eyle iñen iñen eyleme irḫā-yı ʿinān<br />
G86/5 Ġam degül Bāḳī iñen iñen açılmasa ol gül-ʿiẕār / Ser-girān olurlar eks̱er ġonca-i nev-ḫīzler<br />
G126/5 Bend-i zülfinden elem çekme iñen iñen ey Bāḳī / Seni aġyārdan ol ḳayd ile mümtāz eyler<br />
G205/2 Çekemez kimse ayaġum diyü lāf urma iñen iñen / Sāḳıyā elleşelüm gel berü meydāne biraz<br />
G270/2 Lāle-<strong>ve</strong>ş bāġ-ı ṣafāda iñen iñen açılduġı yoḳ / Ḫaylī demdür göremez kimse ḳarasın ḳadeḥüñ<br />
G277/5 Zāhidā rind-i ḫarābāta iñen iñen ṭaʿn itme / Var ise ẕerre ḳadar sırr-ı ḳażādan ḫaberüñ<br />
G321/3 Luṭf eyle iñen iñen ḳullaruña cevri çoġ itme / Āh eylemesün kimseye ẓulm eyleme şāhum<br />
G347/5 Leṭāfetde tenüñ bir sükkerī pālūdedür dirsem / Hemān incinmek istersin iñen iñen nāzük iñen tersin<br />
G435/1 Sīneye çekmege bir serv-i dil-ārām olsa / Ser-keş olmasa iñen iñen ʿāşıḳına rām olsa<br />
G33/2 Ḳatı açılmasun devrüñde ġonca / İñen İñen ʿarż itmesün gül-berg-i ter ruḫ<br />
2. çoğu zaman<br />
Kt13/1 Emrīnüñ iñen iñen ʿavreti hīç evde oturmaz / Ol bilüp ider ḫidmetini kendü eliyle<br />
iñende iñende [6]<br />
[6]<br />
1. çok, pek, fazla<br />
G52/4 Gedā-yı bī-ser ü pāyı semend-i nāza çignetme / İñende İñende ḥüsne maġrūr olma sulṭānum bu dünyādur<br />
628
G98/2 Meclisde laʿl-i yāre iñende iñende iñende ezilmesün / Vaʾllāhi yoġsa kelle-i şekker şikest olur<br />
G224/2 Çün ṣubḥ olınca bellü olur yüzi ḳarası / Germ olmasun o ḥüsn ile ey māh iñende iñende şemʿ<br />
G252/3 Naʿre-i mest-i ʿaşḳa beñzedemez / Lāf çatlatmasun iñende iñende tüfek<br />
G266/4 Ḳad-i bālāya göre şī<strong>ve</strong>-i reftār gerek / Ey ṣanavber bize ʿarż itme iñende iñende iñende ṭūluñ<br />
2. daha çok<br />
G250/2 ʿAraḳlar eyler ise bāġ-ı ʿārıżuñ gül-geşt / İñende İñende olmasun andan efendi ter zülfüñ<br />
infi infiʿāl infi infiʿāl<br />
ʿāl [1]<br />
kırgınlık, gücenme, öfke<br />
G207/1 Ancaḳ raḳīb cevri degül infi infiʿālümüz<br />
infi ʿālümüz / Ḫaṭ geldi laʿl-i yāre odur bu melālümüz<br />
1. saklamak<br />
ink inkār ink inkār<br />
ār eylemek/itmek [6]<br />
G469/3 İnk İnkār İnk ār itme ṣofī şarābuñ menāfiʿin / Üstād-ı ḥikmet öyle buyurmış kitābda<br />
G325/2 Laʿlüñe teslīm ider cān borcın ink inkār ink ār itmezin / Ḳılmasun ġamzeñ teḳāżī çekmesün medyūnluġum<br />
2. kabul etmemek, yok saymak<br />
K25/24 Ne ʿaceb fażlına nā-dān eger ink inkār ink ār itse / İtdi mi Aḥmed-i Muḫtāra Ebū Cehl iḳrār<br />
K25/25 Güneşüñ ẕerre ḳadar ḳadrine noḳṣān gelmez / Eylese Eylese Eylese nūr-ı cihān-tābını ḫuffāş ink inkār ink<br />
ār<br />
G220/5 Elüñde ḫātem-i fażl u belāġat ey Bāḳī / ʿAdū-yı kec-naẓar ink inkār ink ār iderse gözine baṣ<br />
G250/1 Göñüller alduġın ink inkār ink inkār<br />
ār ider ider meger zülfüñ / Elini muṣḥafa urmış yemīn ider zülfüñ<br />
ink inkār ink ār olmak [1] yok sayılmak<br />
G194/3 Nice pinhān ideyin sīnede dāġ-ı ʿaşḳuñ / Gül gibi ẓāhir olan nesneye ink inkār ink<br />
ār olmaz olmaz<br />
inkis inkisār inkis ār bulmak [1] gücenmek, kalbi kırılmak<br />
G311/1 Şīrīn lebüñ yanında olur şerm-sār laʿl / Rengīn sözüñ ḳatında bulur inkis inkisār inkis<br />
ār laʿl<br />
inkis inkisār inkis inkisār<br />
ār-ı ār ı ı bbāl<br />
b<br />
āl ile ile ile [1] [1] kolunu kanadını kırarak ‖ aciz bırakarak<br />
K10/8 İnkis İnkisār İnkis İnkisār<br />
ār-ı ār ı bbāl<br />
b<br />
āl ile ile zehr-i ġam itse telḫ-kām / Şehd şīrīn itmez aġzın ʿāşıḳuñ sükker bile<br />
in inḳıṭāʿ in ṭāʿ eylemek [1] elini eteğini çekmek<br />
G82/5 Saçuñ tārına pey<strong>ve</strong>ste ḳılursa rişte-i cānı / ʿAlāʾiḳden geçüp Bāḳī cihāndan in inḳıṭāʿ in ṭāʿ eyler<br />
in inḳıy in ıy ıyād ıy ād [1] [1] boyun eğme, baş eğme, itaat (inḳıyād-ʿinād karşıtlığında)<br />
G192/1 Fermān-ı ʿaşḳa cān ile var in inḳıy in ıy ıyādumuz ıy ādumuz / Ḥükm-i ḳażāya ẕerre ḳadar yoḳ ʿinādumuz<br />
iñilemek iñilemek [1] [1] inlemek<br />
G105/6 ʿUşşāḳ iñiler iñiler güm güm öter günbed-i gerdūn / Ḥaḳḳā bu güzel ḫūb u ṣafā-baḫş ṣadādur<br />
iñlemek iñlemek [9] [9]<br />
[9]<br />
1. inildemek ‖ yakınmak<br />
G77/10 Tīr-i cefā-yı çarḫ-ı sitem-gerden iñleme iñleme iñleme / Şemşīr-i ʿadl-i ḫusrev-i ṣāḥib-ḳırānı gör<br />
K1/20 Devrüñde kimse cevr-i sitem-gerden iñlemez iñlemez iñlemez / Bī-şerʿ ider iderse eger çeng ü ney fiġān<br />
G210/2 Nʾola dilden fiġān u zār itsem / Dili ucından iñlemez mi ceres<br />
2. inildemek ‖ ah etmek<br />
G338/5 Sen gül gibi gül-şende gülmekde açılmaḳda / İñler İñler ḳafes-i tende mürġ-i dil-i nālānum<br />
G128/2 Göñül iñler iñler ġamuñdan dem-be-dem rūḥ-ı revān aġlar / Bu bāġuñ çeşme-sārı hep benüm eşk-i revānumdur<br />
G452/4 Nʾolur bī-raḥm u sengīn-dil cefā-ḫū tünd ü ser-keşden / Göñüller iñlese iñlese şūḫ olsa dil-ber şī<strong>ve</strong>-kār olsa<br />
M1/IV/7 Ey dil bu demde sensin olan baña hem-nefes / Gel nāy gibi iñleyelüm iñleyelüm bārī zār zār<br />
3. dönmek ‖ gıcırdamak<br />
629
G464/5 ʿĪd-gāhuñ göreyin iñlesün iñlesün ol dolābı / İle seyr itdürür ol sīm-beri döne döne<br />
4. ötmek, uğuldamak<br />
G64/4 Ṣular çaġlar ṭuyūr āvāzesinden kūh-sār iñler iñler / Bahār eyyāmıdur şimden girü ṣīt u ṣadā artar<br />
iñletmek iñletmek iñletmek [2] [2] inildetmek ‖ incitmek, üzmek<br />
G262/6 Bāḳī-i ḫaste-ḫāṭırı iñletme iñletme dostum / Maḳbūl olur duʿāsı ṣaḳın mübtelālaruñ<br />
G305/6 Çekmezdi ḫārḫārını gül-zār-ı ʿālemüñ / İñletmeyeydi İñletmeyeydi bülbülini zār zār gül<br />
ins ins ü ü ccān<br />
c ān [2] [2] insanlar <strong>ve</strong> cinler ‖ herkes<br />
K1/3 Dest urmış idi kilk-i şihāba debīr-i çarḫ / Ṭuġrā-nüvīs-i ḥükm-i Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i ins ü ccān<br />
c<br />
ān<br />
K6/19 Şimdi gūş-ı cān ile diñler cihān eşʿārumı / Medḥüñ itsem bir yire mecmūʿ-ı ins ins ins ü ü ccān<br />
c ān gelür<br />
ins ins ü ü per perī per ī [1] insanlar <strong>ve</strong> cinler ‖ herkes<br />
M1/III/4 Yaḳsun derūn-ı sīne-i ins ins ü ü per perīde per īde dāġ / Nār-ı firāḳ-ı Şāh Süleymān-ı kām-rān<br />
in inṣāf in ṣāf [5]<br />
G278/2 Dil-dādelerüñ ḥaḳḳına söz geçmedi hergiz / İn İnṣāf İn ṣāf ʿaceb teng imiş ey ġonca dehānuñ<br />
G427/3 İn İnṣāf İn ṣāf budur kim çıḳarup misk-i ġazāli / İzüñ tozını ṭolduralar nāfe-i Çīne<br />
G231/1 Bilini diḳḳat idüp fehm idemez mūy-şikāf / Deheni sırrını her kim ki bilürse in inṣāf in inṣāf<br />
ṣāf<br />
Mtl 12 Meşrebi ʿāşıḳ-ı mey-ḫ˅āre-ṣıfat ṣāf degül / Daʿvī-i ṣıdḳ u ṣafā ṣofīye in inṣāf in ṣāf degül<br />
G435/2 Biz daḫı ḳāʾilüz in inṣāfa in ṣāfa dilā būs u kenār / Her gün olmasa hele bārī her aḫşam olsa<br />
in inṣāf in ṣāf itmek itmek [1] [1] merhamet etmek<br />
G506/6 Bu şikāyet nedür in inṣāf in inṣāf<br />
ṣāf idelüm idelüm ey Bāḳī / Sen ṣafāsın süresin il mi çeker ya ġamını<br />
ins insān ins ān [5]<br />
M1/I/4 İns İnsān İns ān odur ki āyīne-<strong>ve</strong>ş ḳalbi ṣāf ola / Sīneñde nʾeyler ādem iseñ kīne-i peleng<br />
M2/II/4 Mātemin ṭutsa nʾola ʿālem-i ʿulvīde melek / Sāye-i raḥmet-i Raḥmān idi ins insān ins ān üzre<br />
G64/7 Ṭoyılmaz ḫ˅ān-ı iḥsāna ḳanāʿat gelmez ins insāna ins āna / Kerem gördükçe ey Bāḳī gedālardan recā artar<br />
K14/17 Kimi şemşīr-bāz oldı kimi cān-bāz bu ḫalḳuñ / Temāşā eyleseñ ol günde görseñ ḥāl-i ins insān ins insān<br />
ānı ān<br />
G279/7 Şu meclis içre kim dāʾim ṭoḳuz peymāne devr eyler / Ne deñlü ola ey Bāḳī zamān-ı ʿīşı ins insānuñ ins insānuñ<br />
ānuñ<br />
630<br />
ins insān ins insān<br />
ān-ı ān ı kkāmil<br />
k<br />
āmil [1] [1] kâmil insan, ârif; Allah’ın yeryüzündeki halifesi, ruhu, sureti olması, Hz.<br />
Muhammed’in nuru (hakikat-ı Muhammediye) olarak algılanması gibi konular için bkz.<br />
ULUDAĞ, s. 269-270; PAKALIN, C. II, s. 68-73.<br />
G289/7 Bāḳī ḫıṣāl-i merdüm-i nāḳıṣ-vücūdı ḳo / İns İnsān İns İnsān<br />
ān-ı ān ı kkāmil<br />
k<br />
āmil olmaġa saʿy eyle ādem ol<br />
itmek’ (ölmek)<br />
inti intiḳāl inti ḳāl üstinde üstinde [1] [1] öbür dünyaya göçmek üzere, ölmeye yakın ‖ ‘intiḳāl-i dār-ı beḳā<br />
G168/3 Devlete meyl eylemez dānā-yı maḥmiyyüʾl-cenāb / Kim bilür bir āndur ol da inti intiḳāl inti ḳāl üstindedür<br />
inti intiḳāl inti ḳāl itmek [1] ahirete göçmek, ölmek (Kanunî Süleyman bağlamında)<br />
M1/VII/2 Pīr-i ʿAzīz-i Mıṣr-ı vücūd itdi itdi inti intiḳāl inti ḳāl / Mīr-i cevān-ı çāpük-i Yūsuf-naẓīri gör<br />
inti intiḳām inti ḳām [1] öç alma ‖ savaş<br />
K23/9 Behrām eline ḫançer alup ḳaṣd ider ya ḫod / Aʿdā-yı dīn ü düşmen-i İslāma inti intiḳām inti ḳām<br />
intis intisāb intis intisāb<br />
āb [1] [1] bağlanma, yakınlaşma ‖ tarikata girmek<br />
K17/8 Ol kim ġubār-ı der-gehine intis intisāb intis āb ile ile / Eflāke irdi küngüre-i tāc-ı iftiḫār<br />
intis intisāb intis āb itmek itmek [2] [2] bağlanmak, yakınlaşmak ‖ tarikata girmek
G256/4 Gün gibi rifʿatde olmaḳ isteyen gerdūn-ṣıfat / Bir muʿallā bār-gāha intis intisāb intis āb itmek itmek gerek<br />
G439/3 Bir Ḳul oġlınuñ esīr oldı ḳapusında göñül / İntis İntisāb İntis āb itdi itdi gedā bār-geh-i sulṭāne<br />
inti intiẓām inti ẓām [1] dizmek (incileri dizmek) ‖ işleri düzene koymak<br />
K23/23 Deryā-yı ʿilme dür gibi ġavvās olanlara / Virdi zamāne ḫidmeti silkinde inti intiẓām inti ẓām<br />
inti intiẓār inti intiẓār<br />
ẓār [1] hasret<br />
G200/9 Neye dirlerse ḳatlanur Bāḳī / Miḥnet-i inti intiẓāre inti ẓāre ḳatlanmaz<br />
inti intiẓār inti ẓār çekmek [1] beklemek<br />
M1/IV/5 Gül ḥasretüñle yollara ṭutsun ḳulaġını / Nergis gibi ḳıyāmete dek çeksün çeksün çeksün inti intiẓār inti ẓār<br />
1. ulaşmak<br />
irmek irmek [111]<br />
[111]<br />
K2/37 İrdi İrdi Selmāna sözi şiʿri kemālin buldı / Luṭfuña ḳaldı eyā ḫusrev-i ṣāḥib-dīvān<br />
G212/7 Bāḳī suḫanda nevbet-i şāhī saña degüp / Dehlūda gūş-ı Ḫusre<strong>ve</strong> irdi irdi ṣadā-yı kūs<br />
G466/3 Būy-ı müşgīn-i bahār irdi irdi dimāġ-ı dehre / Yaḳalı dāmen-i küh-sārda micmer lāle<br />
K6/15 Perçem-i tūġından irdükçe irdükçe irdükçe Freng-istāna tāb / Sāye-i serv-i bülend-i ḳaddin özler bān gelür<br />
G316/1 İrişdüm İrişdüm İrişdüm baḥre cūy-āsā basīṭ-i ḫākden geçdüm / Bisāṭ-ı ḳurbe irdüm çenber-i eflākden geçdüm<br />
G377/4 Şol ḫoş ḫaber ki andan ire ire ire būy-ı vaṣl-ı yār / Yigdür dimāġ-ı ‘āşıḳa bād-ı bahārdan<br />
G518/4 Umarın kevkeb-i baḫtum ire ire ire burc-i şerefe / Sīneye ol meh-i tābānı çekem hāle gibi<br />
K18/28 Āsmān-pāye hümā-sāye ʿAlī Pāşā kim / İremez İremez ṭāḳ-i celāline kemend-i efkār<br />
K18/36 Manẓar-ı himmetinüñ küngüre-i rifʿatine / İremez İremez ṣarṣar-ı ṭūfān-ı fenā birle ġubār<br />
G235/3 Ḳıble-i iḳbāl-i ʿālemdür cemālüñ Kaʿbesi / Tā irişdi irişdi ʿāleme āvāze-i tekbīr-i ʿaşḳ<br />
G316/1 İrişdüm İrişdüm baḥre cūy-āsā basīṭ-i ḫākden geçdüm / Bisāṭ-ı ḳurbe irdüm çenber-i eflākden geçdüm<br />
G526/4 Ey āh māhuñ irişemezsin irişemezsin ḳulaġına / Başuñ gerekse göklere irsün fiġān gibi<br />
G4/5 Rifʿatde āsmāna deger āsitānesi / Ḳıymetde naḳd-i encüm irişmez irişmez irişmez aña bahā<br />
G65/5 İrişsün İrişsün Kaʿbe-i kūy-ı rıżāña tek dil-i Bāḳī / Ḥarīm-i ḥürmetüñ ḳurbında ḳurbān ile irżādur<br />
K20/22 Dem-i <strong>ve</strong>ġāda çü pāy-i semendi deprense / Sipihre lerze düşer arża irişür irişür zilzāl<br />
M1/VIII/5 Tedbīri gör ki irmedi irmedi irmedi kimse ḫayāline / Āṣaf cihāna gelse göreydi <strong>ve</strong>zāreti<br />
G289/4 Aḳar ṣu gibi irmege irmege bir baḥr-i kāmile / Seyr it basīṭ-i ḫākde seyyāḥ-ı ʿālem ol<br />
G235/4 İrmese İrmese ḥadd-i kemāle ḳalsa dil mānend-i mis / Ġıll u ġışdan ṣāf u pāk altun ider iksīr-i ʿaşḳ<br />
K9/18 Devrān basīṭ-i ḫāke niçün ṣaldı ferş-i sīm / Devrinde tā ki irmeye irmeye bir ḫāṭıra ġubār<br />
Kt7/1 Ṭabʿuñ ki genc-i gevher-i naẓm oldı Bāḳıyā / İrmez İrmez senüñ ḫayālüñe bir iki bengiler<br />
G156/5 Bāḳīye āb-ı vaṣluñ irmez irmez ise / Āteş-i hecr ile yanur kül olur<br />
G330/5 Bāḳıyā ḫ˅ān-ı vaṣla irmez irmez irmez isem / Ġam tenūrında nice bir yanam<br />
K24/24 Ebr-i cūduñdan eger irse irse nem-i inʿāmuñ / Bitüre ḫāre gül ü lāle vü mermer sünbül<br />
M1/I/3 Āḫır mekānuñ olsa gerek cürʿa gibi ḫāk / Devrān elinden irse gerek gerek cām-ı ʿīşa seng<br />
Kt5/1 Küh-sāra irse irse şuʿle-i şemşīr-i heybeti / Deryālara atardı özin ḫavfdan peleng<br />
G420/2 Ol gün ṭoġar mı başa ki ṣubḥ-ı viṣāl irüp irüp irüp / Ḥüsnüñ żiyāsı ẓulmet-i hicrānı dūr ide<br />
Kt6/1 Ġamzelerden tīġ u ḫançer çekse ḳaṣd-ı ʿāşıḳa / Rüstem irmez irmez Ḳahramān-ı çeşmüñe rūz-ı meṣāf<br />
2. kavuşmak, nail olmak<br />
G103/4 Gül-şende baṣdı jāleleri ḳara baġrına / İrdi İrdi İrdi ṣafāya lāle-i ḫūnīn piyāleler<br />
G107/4 Mī<strong>ve</strong>-i vaṣlına bir ḳāmeti Ṭūbā güzelüñ / Zāhidā her kim irişdiyse irişdiyse yitişmiş erdür<br />
G104/5 İrmege İrmege İrmege ṣubḥ-ı viṣāl-i yāre hergiz çāre yoḳ / Bāḳıyā āfāḳı ṭutdı nāle-i şeb-gīrler<br />
G375/4 İrüp İrüp şerefe saʿīd olurdı / Ḳul olsa eger o māha Keyvān<br />
631
G478/5 Vaṣl-ı nigāre irüp irüp olmadı ber-murād ol / Aġla gözüm yan ey dil Bāḳī-i nā-murāde<br />
3. gelmek<br />
G103/6 Şāḫ-ı gül ü nihāl-i semen biri birinüñ / İrdi İrdi o dem ki ḳolını boynına ṣalalar<br />
G130/2 Sildi ġubār-ı ġuṣṣayı dilden nesīm-i ṣubḥ / İrdi İrdi yitişdi himmet-i merdān-ı rūzgār<br />
G324/1 Zevraḳ-ı ṣahbāyı sāḳī ṣundı çün nūş eyledüm / İrdi İrdi bir ḥālet ki deryālar gibi cūş eyledüm<br />
K18/12 Mevsim-i rezm degüldür dem-i bezm irdi irdi diyü / Sūsenüñ ḫançerini ṭutdı ser-ā-pā jengār<br />
K19/37 Şol ḳadar irdi irdi hedāyā şeref-i medḥüñle / Ki benān-ı ḳalemüm oldı ser-ā-ser ḫātem<br />
K26/30 Ḥāṣıl ey kān-ı kerem irdi irdi bu gün ol dem kim / Es̱er-i ʿāṭıfet ü luṭf ẓuhūr ide hemīn<br />
G292/1 Gitdi hecr irdi irdi dem-i vaṣl u telāḳī berü gel / Olalum bezm-i maḥabbetde mülāḳī berü gel<br />
G308/7 Luṭfuñdan irdi irdi Bāḳīye rengīn filoriler / Gūyā ṣaçıldı meclise bir dest-māl gül<br />
G465/8 Dāġ üzre dāġ urındı felek ʿaşḳ-ı yār ile / Mihr-i sipihre ṣanma küsūf irdi irdi irdi ayile<br />
K20/46 Hemīşe tā meh-i rūze gelüp bu devr içre / Riyāżet ile ire ire peyker-i hilāle hüzāl<br />
G40/6 Mededüñ ḳalmadı feryād u fiġān eyleyecek / Saña kimden ire ire ey Bāḳī-i bī-çāre meded<br />
K18/33 Şöyledür keff-i güher-pāşı yemīn itmek olur / Ki ʿaṭāsından irer irer irer baḥre ġınā kāne yesār<br />
G213/3 Āb-ı rūyuñdan irer irer āyīne-i ḫurşīde tāb / Tāb-ı zülfüñden düşer levḥ-i żamīr-i kāne naḳş<br />
G477/4 ʿAşḳ ehline ḫādeng-i belā nā-gehān irer irer / Tīr-i ḳażādan umma ḫalāṣ iḥtirāz ile<br />
M8/VI/2 Diyelüm semʿa nidā iricek iricek iricek āḫır Lebbeyk<br />
K2/52 Ḥāṣılı cūd u kerem vaḳti irişdi irişdi şimdi / Luṭfuña nāẓıruz ey Pādişeh-ı ʿālī-şān<br />
K26/2 İrişür İrişür bād-ı seḥerden nefeḥāt-ı cennāt / Mevsim-i Ürdibihişt irdi irdi bihişt oldı zemīn<br />
K21/21 Maʿārif ehline ḳapuñdan irişür irişür maʿrūf / Feżāʾil ehline ṭapuñdan irişür irişür irişür efżāl<br />
G20/5 Derd-i ʿaşḳuñ ʿāşıḳ-ı miskīni āḫır öldürür / Mestlik pāyāne yitse irişür irişür elbette ḫ˅āb<br />
G93/7 Gāh rind-i gedāya feyż irişür irişür / Cām-ı mey meşʿal-i hidāyet olur<br />
M6/IV/1 Ḫāṭır ḫarāb u ʿaḳl müşev<strong>ve</strong>ş sen irmeseñ irmeseñ<br />
irmeseñ<br />
M6/IV/2 Gül-zār-ı cennet olmaya dil-keş sen irmeseñ<br />
irmeseñ<br />
M6/IV/3 Güller çemende görinür āteş sen irmeseñ<br />
irmeseñ<br />
4. gelip çatmak, yaklaşmak, erişmek<br />
G130/1 İrdi İrdi nesīm-i maʿdelet-i Kisrī-i bahār / Zencīr-i ʿadl çekdi çemen-zāra cūy-bār<br />
G280/6 Geh şī<strong>ve</strong> eyle bendene geh nāz u geh ʿitāb / İrdi İrdi zamānı luṭf u kerem ḳıl ʿināyetüñ<br />
G416/1 İrdi İrdi bahār müjde-i vaṣl-ı nigār ile / ʿĀlem muʿaṭṭar oldı nesīm-i bahār ile<br />
G540/1 İrdi İrdi vaḳt-i ṣabāḥ ey sāḳī / Bize ṣun var ise mey-i bāḳī<br />
K2/4 Ol zamān irdi irdi ki biñ şevḳ ile ṭāvūs-ı neşāṭ / İde ṣaḥn-ı ḥarem-i bāġ-ı cihānda cevlān<br />
K11/11 Yine rūz-ı viṣālinden dem urdı bād-ı ṣubḥ ey dil / Ḳul olduñ nice yıllardur bu gün ʿīd irdi irdi ḳurbān ol<br />
K24/8 Yine gömgök tere batmış çıḳa geldi çemene / Nev-bahār irdi irdi diyü virdi ḫaberler sünbül<br />
K25/5 Mevsim-i ʿīş u ṭarabdur şeb-i ʿīd irdi irdi diyü / Muṭrıb-ı çarḫ eline aldı meger mūsīḳār<br />
K25/10 Ḳara yaḳlaşdı şeb irdi irdi diyü keştī-i hilāl / Bād-bān açmış ider sürʿat ile ʿazm-i kenār<br />
K26/2 İrişür bād-ı seḥerden nefeḥāt-ı cennāt / Mevsim-i Ürdibihişt irdi irdi bihişt oldı zemīn<br />
G81/1 Dem-i ṣubḥ irdi irdi getür bādeyi ṣoḥbet demidür / Mey-i nāb ile pür it sāġarı ʿişret demidür<br />
G175/5 Şöyle şol ḳan olacaġı bize ṣunsun Bāḳī / Nev-bahār irdi gedālar içecek demlerdür<br />
G287/1 Devr-i gül irdi irdi ġonca-ṣıfat olma teng-dil / ʿAzm eyle ṭarf-ı gül-şene gül gibi gül açıl<br />
G423/6 Rūz-ı şekk irdi irdi yaḳīn geldi meh-i rūze yine / Bādeden reng-peẕīr olsa gerek seccāde<br />
G469/2 Devr-i gül irdi irdi tāze cevāndur cihān yine / Saʿy eyle ʿīş u ʿişrete ʿahd-i şebābda<br />
G392/5 Rūz-ı ʿīd irdügini irdügini ṭuydılar eṭfāl-i çemen / Ṣubḥ-dem geydiler envāʿ-ı libās-ı rengīn<br />
632
G11/1 Nev-bahār irişdi irişdi vü gitdi şitā / Keyfe yuhyiʾl-arża baʿde mevtihā<br />
G224/3 Bād-ı ḫazān irişmedin irişmedin ir ṣaḥn-ı bāġa kim / Bezm-i bahāra nergis olupdur çemende şemʿ<br />
G64/1 Dem-i vaṣluñ irişse irişse irişse çeşm-i ʿāşıḳda bükā artar / Ṣular ṭuġyān ider ev<strong>ve</strong>l bahār olduḳça mā artar<br />
G201/4 Yollarda ḳalur rāh-rev-i Kaʿbe-i vaṣluñ / ʿÖmr āḫır olur mevt irişür irişür zād yitişmez<br />
G357/4 Ṣubḥ-ı viṣālüñ irmedi irmedi pāyāne yitdi ʿömr / Şām-ı ġamuñda şemʿ gibi yana yana ben<br />
G378/5 İrmedin İrmedin rūz-ı firāḳ eyleyelüm cānı revān / Bāḳıyā çün dinilür ey güne ḳatlanmaz deyn<br />
G351/3 Çemende bülbül āvāzı naṣīḥat diñledür mi gör / Bahār irsün irsün yine āfāḳ pür-ṣīt u ṣadā olsun<br />
5. esmek<br />
G403/1 İrdi İrdi nesīm nefḥa-i ʿanber-şemīm ile / Eṭrāf-ı bāġ u rāġ pür oldı nesīm ile<br />
G416/3 Āḫır peyām-ı vaṣl ile gül-berg-i ter gibi / İrdi İrdi ḫuceste nāmeleri rūzgār ile<br />
G228/3 Ḫāk-i rehüñden irdi irdi meger ṣubḥ-dem nesīm / Rūy-ı ʿabīr ü ʿanber ile ṭoldı bu ṭaraf<br />
G470/1 Açdı gülüñ niḳābın bād irdi irdi gül-sitāne / Gösterdi rūy-ı baḫtı āyīne-i zamāne<br />
6. tazelenmek, canlanmak<br />
K18/2 Taze cān buldı cihān irdi irdi irdi nebātāta ḥayāt / Ellerinde ḥarekāt eyleseler serv ü çenār<br />
7. varmak, (gitmekleri ayır), ulaşmak<br />
K19/35 Var ise irdi irdi der-i luṭfuña şeyʾ lillāhe / Kʾeylemiş kāsesini pür-zer ü gevher ḫātem<br />
M6/III/3 Bir ḳaç piyāle bāde çeküp deyr-i bāġa ir<br />
ir<br />
G224/3 Bād-ı ḫazān irişmedin ir ir ṣaḥn-ı bāġa kim / Bezm-i bahāra nergis olupdur çemende şemʿ<br />
G477/5 Bāḳī ṣafā-yı Kaʿbe-i vuṣlat murād ise / Saʿy it hemīşe saʿy iden irdi irdi menāzile<br />
K2/47 İrdiler İrdiler İrdiler pāye-i aʿlāya ser-ā-ser ems̱āl / Buldılar mertebe-i ʿāliye cümle aḳrān<br />
G357/1 İrdüm İrdüm fiġān u zār ile ol āsitāne ben / Çıḳdum kemend-i nāle ile āsmāne ben<br />
G417/1 Ne ʿīde beñzedür rūz-ı viṣālüñ dil ne nev-rūze / Şeb-i Ḳadre irişenler irer irer irer ol rūz-ı fīrūze<br />
G329/6 Vuṣlatuñ ʿīdına irersem irersem eger / Bāde-i laʿlüñ ile ṣavmı ṣıyām<br />
G417/1 Ne ʿīde beñzedür rūz-ı viṣālüñ dil ne nev-rūze / Şeb-i Ḳadre irişenler irişenler irişenler irer ol rūz-ı fīrūze<br />
G546/4 Buyur kem-ter ḳuluñ şāhum irişsün irişsün Çīn ü Māçīne / Açup iḳlīm-i Türk-istānı alsun taḫt-ı Ḫāḳānı<br />
K14/18 Ser-encām-ı ʿadū āḫır ne ḥāle irişür irişür dirken / Hezārān kelleler ṭop itdi nā-geh çarḫ çevgānı<br />
G201/2 Ser-menzile ʿuşşāḳ irişür irişür irişür cümleden ev<strong>ve</strong>l / Ol mertebeye saʿy ile zühhād yitişmez<br />
K23/10 Cirm-i ḳamer hilāl ile ʿayn-ı ʿAlī yazar / ʿĪd-i şerīfe irmek irmek içün ḳadr ü iḥtirām<br />
G461/4 İrmese İrmese bir dem eger mevc-i sirişküm her yaña / Şuʿle-i āhum zemīn ü āsmānı ḥarḳ ide<br />
7.1. varmak ‖ İrem<br />
G386/2 Bāġ-ı bihişt-i kūyına yāruñ irem irem diyü / Ḥaḳdan hemīşe uçmaġa bāl ü per isterin<br />
K11/13 İrişdükçe İrişdükçe seḥer-gāha münācāt eyle der-gāha / Devām-ı devlet-i şāha duʿā-gūy u s̱enā-ḫ˅ān ol<br />
8. dokunmak, isabet etmek<br />
G113/3 Oḳlaruñ sehmi sīneye iricek iricek iricek / Ser-i peykānuñ üstüḫāne deger<br />
G203/4 Şāneden zaḫm irişür irişür diyü dil-i mecrūḥa / Ṣaḳınur ḫāṭır-ı āşüfteyi zülfin ṭaramaz<br />
9. elde edilmek, kazanılmak<br />
G546/2 İrişdi İrişdi nev-be-nev nuṣret o manṣūr oldı her nevbet / Muẓaffer eyledi şāh-ı cihānı fażl-ı Rabbānī<br />
10. yetişmek, erişmek<br />
G248/5 Elüñ irişmedi ol ser<strong>ve</strong> diyü ey Bāḳī / Ṭaʿn u teşnīʿi belāsın çekerüz irişenüñ irişenüñ<br />
irişenüñ<br />
G37/4 Yüri ey serv-i ser-efrāz yüri / Ḳad-i bālāña irişmez irişmez irişmez şimşād<br />
G44/3 Yüri ey serv-i ser-efrāz yüri / Ḳad-i bālāña irişmez irişmez şimşād<br />
633
G481/4 Āh kim ol serv-i bālānuñ irişmez irişmez irişmez gūşına / Gerçi kūyında olan feryādum irdi göklere<br />
G480/1 İrmedi İrmedi hīç pāye-i ḳaṣr-ı zümürrüd-fāmına / Naʿrelerle āhlar çıḳdı felekler bāmına<br />
G35/1 Feryāduma irmezse irmezse irmezse nʾola ol boyı şimşād / Kūyında feleklerden aşar nāle vü feryād<br />
11. çıkmak (sakal bağlamında)<br />
G487/4 Bāġ-ı ruḫuñda ḫaṭṭuñ irişse irişse benefşenüñ / ʿĀlemde kimse almazdı manḳıra bāġını<br />
G465/7 Bir kerre būseñ alımaduḳ ḫaṭṭuñ irmedin irmedin / Āḫır müyesser oldı hele biñ belāyile<br />
12. takılmak<br />
G420/7 Bāḳī ʿaceb mi seng-i belā irse irse pāyine / Her kim bu reh-güẕār-ı fenādan mürūr ide<br />
ide<br />
irişe irişe gelmek gelmek [1] [1] erişi<strong>ve</strong>rmek, gelmek<br />
G326/5 Bāḳī nis̱ār-ı ḫāk-i ḳadem ḳıl vücūdum / Şol günde kim irişe gele müjde-i ḳudūm<br />
Īrān Īrān [4]<br />
[4]<br />
K2/30 Menzil-i zendeḳa vü mecmaʿ-ı ilḥād olalı / Ṣarṣar-ı ḳahruñ ile ḫıṭṭa-i Īrān Īrān vīrān<br />
K6/16 Şād-mān olsun ʿAcemler gözleri aydın yine / Mīr Ḫaydar nūr-ı çeşm-i ḫusrev-i Īrān Īrān gelür<br />
K7/21 Ṭāʿatinde baġlayup mānend-i Keyḫusrev kemer / Ḥākim-i Īrān Īrān ḳabūl-i pend-i pīrān eyledi<br />
G414/6 Göñlümüz maʿmūresin ol ḫusrev-i bī-dād-ger / Mülk-i Īrān Īrān ṣandı beñzer ṭurma vīrān itmede<br />
634<br />
İrem İrem bbāġı<br />
b ı [2] Âd’ın oğlu Şeddad’ın yaptırdığı yalancı cennet, Osmanlı şiirinde güzel<br />
<strong>ve</strong> bakımlı bahçeler için kullanımı ile ilgili bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 258; ayrıca krş. ‘gül-<br />
şen-i İrem’, ‘gül-istān-ı İrem’, ‘bāġ-ı İrem’ maddeleri.<br />
K27/11 İrem İrem bbāġı<br />
b aña nisbet degül bir ṭaşına ḳıymet / Egerçi ḳıymeti ṭaş iledür bünyādı ser-tā-pā<br />
G414/2 Ṭurralar boynın burup ḥüsnin temāşālanmada / Zülfi ṭāvūsı İrem İrem bbāġında<br />
b ında cevlān itmede<br />
İrem İrem ṭāvūs ṭāvūsı ṭāvūs ı [2]<br />
[2]<br />
K14/3 Eşiʿʿa bāl ü per oldı güneş zeyn itdi eṭrāfın / İrem İrem ṭāvūs ṭāvūsı ṭāvūs gibi ṣubḥ-dem gösterdi cevlānı<br />
G498/2 Ḫam-ı zülfüñ ki devr eyler yanaġuñ / İrem İrem ṭāvūs ṭāvūsıdur ṭāvūs ıdur cevlāne geldi<br />
ʿirfān ʿirfān [4] [4]<br />
[4]<br />
K10/11 Ḳorḳaram çāpük-süvār-ı ʿarṣa-i ʿirfān ʿirfān iken / Esb nā-geh bir gice bī-cev ḳala ester bile<br />
K11/9 Şeref virmez dür ü gevher kemāl olmaz zer ü zī<strong>ve</strong>r / Hüner kesb it hüner baḥr-i fażīlet kān-ı ʿirfān ʿirfān ol<br />
G299/3 Dil-i dānāya şeref pertev-i ʿirfān ʿirfān ʿirfān iledür / Ḥüsn-i āyīneyi ʿaks-i ruḫ-ı zībādan bil<br />
G307/4 Meclis-i vaʿẓa oturmaḳ ḳatı alçaḳlıḳdur / Ṣadr-ı mey-ḫāne-i ʿirfāna ʿirfāna yitiş rifʿat bul<br />
ʿirfān ʿirfān ehli ehli [2] [2] irfan sahipleri, ârifler<br />
G22/2 Olsa ʿirfān ʿirfān ehline ehline ehline cānān olınca şöyle kim / Zülf-i müşgīni şikeste ʿahd ü peymānı dürüst<br />
G454/5 Olıcaḳ ḫūb göñül virmege ʿirfān ʿirfān ehli ehli ehli / Şiʿr-i Bāḳī gibi hem şūḫ gerek hem tāze<br />
irgürmek irgürmek [5] [5] ulaştırmak, eriştirmek, yetiştirmek; TS. C, III, s. 1521. (‘erürmek’ md.);<br />
ayrıca bkz. ‘peyām irgürmek’ md.<br />
G333/4 Dil-i pür-iştiyāḳı tek viṣālüñ ʿīdına irgür irgür / Eger ḳurbān dilerseñ yoluña cānlar fidā ḳıblem<br />
G491/2 Sāḳıyā ölmedin irgür irgür mey-i rūḥ-efzāyı / Ḥālümi derd ü ġam-ı ʿaşḳ diger-gūn itdi<br />
G210/3 Ḫākümi kūy-ı yāre irgürdüñ irgürdüñ / Ṭurma ey bād-ı ṣubḥ olup esen es<br />
G112/2 Ser-i nīzeñe irgüren irgüren başını / Cihān ḫalḳı içre ser-efrāz olur<br />
G399/3 Būy-ı zülfüñ şemmesin irgürse irgürse dest-i Çīne bād / Eylemezdi sünbül-i müşgīne āhū ser-fürū<br />
süt. 137.<br />
ir irḫā ir irḫā<br />
ḫā-yı ḫā yı ʿinān ʿinān ʿinān eylemek eylemek [1] [1] dizginleri koyu<strong>ve</strong>rmek/gevşetmek; bkz. MENINSKI, C. I,
K2/56 Ser<strong>ve</strong>rā tevsen-i eyyām ḳatı ser-keşdür / Aña luṭf eyle iñen eyleme eyleme ir irḫā ir irḫā<br />
ḫā-yı ḫā yı ʿinān<br />
ʿinān<br />
irş irşād irş ād [1] [1] doğru yol, hak yol<br />
G374/4 Cürʿa-i cāmın eger ṣunsa yitişdürmek olur / Pīr-i deyrüñ nice terk eyleyelüm irş irşād irş irşād<br />
ādın ād ın<br />
irş irşād irş<br />
ād eylemek eylemek [1] [1] hak yolu göstermek, hidayete erdirmek<br />
G236/8 Ḫānḳāhdan ṭoġru ʿazm itse nʾola mey-ḫāneye / Bāḳīyi çün böyle irş irşād irş<br />
ād eylemi eylemişdür<br />
eylemi şdür pīr-i ʿaşḳ<br />
irte irte [1] [1] sabaha<br />
K25/6 Gūyiyā ḥāżır olur irte irte ṣalāt-ı ʿīda / Dāl tācın başına geydi sipihr-i ġaddār<br />
irte irte bir bir gün gün [1] [1] yarın öbür gün<br />
K6/13 Āsitānı ḫākini ḳıldı Ḳırım ḫānı ḳonaḳ / İrte İrte bir bir gün seyr idüñ ḫāḳān-ı Türk-istān gelür<br />
irti irtiḥāl irti ḥāl itmek/ḳ itmek/ḳılmak itmek/ḳ ılmak [2] [2] göç etmek ‖ ölmek<br />
M1/VI/7 Āḫır çalındı kūs-ı raḥīl itdüñ itdüñ irti irtiḥāl irti ḥāl / Ev<strong>ve</strong>l ḳonaġuñ oldı cinān būstānları<br />
G533/5 Ġam degül Bāḳī beḳā semtine ḳılsa ılsa irti irtiḥāl irti<br />
ḥāl / Nice şehler bu fenā mülkinde bāḳī ḳalmadı<br />
635<br />
irti irtiḫāl irti irtiḫāl<br />
ḫāl üstinde üstinde [1] [1] [1] öbür dünyaya göçmek üzere hazır, ölmeye yakın ‖ ‘intiḳāl-i dār-ı<br />
beḳā itmek’ (ölmek) krş. ‘intiḳāl üstinde’ md.<br />
G168/6 ʿUnfuvān-ı ṣıḥḥate ey Bāḳī maġrūr olma kim / Lā-cerem her ḥayy-i dānā irti irtiḫāl irti irtiḫāl<br />
ḫāl üstindedür<br />
üstindedür<br />
üstindedür<br />
irżā irżā [1] [1] [1] hoşnut, gönlü hoş<br />
G65/5 İrişsün Kaʿbe-i kūy-ı rıżāña tek dil-i Bāḳī / Ḥarīm-i ḥürmetüñ ḳurbında ḳurbān ile irżādur<br />
ʿĪsā ʿĪsā [2] [2] bkz., ‘Ḥażret-i ʿĪsā’ md.<br />
G315/5 Bāḳıyā dīn-i Muḥammed ḥaḳ içün ،‘ālemde / Dem-i cān-baḫş ile naẓm içre bu gün ʿĪsāyem Īsāyem<br />
ʿĪsī ʿĪsī-dem ʿĪsī<br />
dem [1] İsa nefesli (sazendelerin sözlere can <strong>ve</strong>rmesi bağlamında) krş. ‘dem-i ʿĪsā’, ‘enfās-ı<br />
ʿĪsevī’ md.<br />
G388/3 Būs-ı laʿlin isteyen ol muṭrıb-ı ʿĪs ʿĪsī-demüñ ʿĪs demüñ / Nāy-<strong>ve</strong>ş kendin belā bezmine dem-sāz eylesün<br />
īs̱ s̱ s̱ār s̱ ār ḳılmak ılmak [1] [1] saçmak, dökmek<br />
G482/5 Ayaġuñ altında ḫāk olduġı’çün ey meh zemīn / Eşk-i Bāḳī ḳıldı ıldı anuñ laʿl īs̱ s̱ s̱ār s̱ ār üstine<br />
is̱ is̱bāt is̱<br />
āt [1] gösterme, meydana çıkaran<br />
G57/2 Laʿl-i nigāra cān disem is̱ s̱ s̱bāta s̱ āta ḳādirin / Erbāb-ı ʿaşḳ öñinde bu gün müddeʿā budur<br />
is̱ is̱bāt is̱<br />
āt eylemek/itmek [2] göstermek, ortaya koymak<br />
K8/10 Dili dürr-i maʿārifden kefi beẕl-i ʿavārifden / Dem-ā-dem eyler eyler is̱ is̱bāt is̱<br />
āt āt-ı āt fażīlet baḥr u kān üzre<br />
G403/6 Ḥüsnüñ kemāle irdügin is̱ is̱bāt is̱ āt ider ider ḫaṭuñ / Āyāt-ı beyyināt-ı Kelām-ı Ḳadīm ile<br />
İṣfahān ṣfahān [1] İran’ın sürmesiyle ünlü bir şehri, bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 253.<br />
K8/13 Hirāsān oldı aʿyān-ı Ḫorāsān gözlerin açdı / Ṣabā gerd-i siyāhın sürmesiyle İṣfahān ṣfahān üzre<br />
İskender İskender [3] [3] Makedonyalı İskender<br />
K10/13 Cānına minnet bilür Dārāyı der-bān eylese / Ḥaḳ bu kim Dārā degül yanınca İskender bile<br />
M3/V/6 Şevket-i İskender İskender ü dārāt-ı Dārā bī-ḳuṣūr / Mesnedin şimden girü taḫt-ı Süleymān eylesün<br />
G3/3 Mülk-i ʿīş u ʿişretüñ olsaḳ nʾola İskenderi İskenderi / Oldı elde cāmumuz āyīne-i ʿālem-nümā<br />
İskender İskender-i İskender i DDārā<br />
D<br />
ārā ārā-ḥa ārā ḥa ḥaşem ḥa şem [1] Dârâ haşmetli padişah<br />
G318/6 Keyḫusrev-i Cemşīd-fer Cemşīd-i Keyḫusrev-güher / Dārā-yı İskender-ẓafer İskender İskender-i İskender<br />
i DDārā<br />
D<br />
ārā ārā-ḥa ārā ḥa ḥaşem ḥa şem<br />
İskender İskender-i İskender İskender i ppākīze<br />
p<br />
ākīze ākīze-meşreb ākīze meşreb [1] temiz yaratılışlı padişah<br />
K14/25 Ḫudā<strong>ve</strong>ndā sen ol İskender İskender-i İskender i i ppākīze<br />
p<br />
ākīze ākīze-meşrebsin<br />
ākīze meşrebsin / Aḳıtdı ṭabʿ-ı pāküñ ayaġına Āb-ı ḥayvānı
İskender İskender-i İskender i s̱ s̱ānī s̱<br />
ānī [2] [2] ikinci İskender<br />
Sultan Selim’i niteleme bağlamında;<br />
K5/1 Bi-ḥamdiʾllāh şeref buldı yine mülk-i Süleymānī / Cülūs itdi saʿādet taḫtına İskender İskender-i İskender i s̱ s̱ānī s̱<br />
ānī<br />
Sultan Mehmet’i niteleme bağlamında;<br />
K14/5 Cihān emn ü emān buldı yine şemşīr-i pūlādın / Belā Yeʾcūcına sedd eyledi İskender İskender-i İskender i s̱ s̱ānī s̱<br />
ānī<br />
İskender İskender-i İskender i i zam zamān zam<br />
ān [1] [1] zamanın İskenderi (Kanuni Süleyman)<br />
K1/14 Cemşīd-i ʿīş ü ʿişret ü Dārā-yı dār u gīr / Kisrī-i ʿadl ü reʾfet ü İskender İskender-i İskender i zam zamān zam<br />
ān<br />
ʿiṣmet ʿiṣmet [2] [2] iffet, masumiyet<br />
M2/I/8 Mihr ü māh-ı felek-i baḫt u saʿādet Sulṭān / Şemʿ-i eyvān-ı serā-perde-i ʿiṣmet ʿiṣmet Sulṭān<br />
K1/41 Şemʿ-i beḳāñı bād-ı fenādan nigāh ide / Dāmān-ı ʿavn ʿavn u u ʿiṣmet ʿiṣmet-i ʿiṣmet dārende-i cihān?<br />
ism ism [1]<br />
[1]<br />
nam<br />
M3/III/3 Ẕāt-ı pāküñ vaṣfı der-gāh-ı refīʿüñ ismidür ismidür / Āfitāb-ı baḫt u devlet āsmān-ı maʿdelet<br />
ism ism-i ism<br />
i şer şerīf şer<br />
īf īf [2]<br />
[2]<br />
Ali Paşa’nın şerefli ismi bağlamında;<br />
K19/25 Ser-<strong>ve</strong>rā mūmlayup ism ism-i ism i i şer şerīfüñ şer<br />
īfüñ ṣaḳlar / Kāʾinātı ne ʿaceb ḳılsa musaḫḫar ḫātem<br />
Sultan Murat’ın şerefli ismi bağlamında;<br />
M3/III/6 Salṭanat menşūrına ism ism-i ism i i şer şerīfüñ şer<br />
īfüñ īfüñ yazdılar / Daḫı peydā olmadın nām u nişān-ı maʿdelet<br />
ist istāde ist<br />
āde [1] [1] karşılamaya<br />
G158/4 Reftār yolın göster eyā naḫl-i ḫırāmān / Varsun o sehī ḳaddüñe ist istāde ist<br />
āde ṣanavber<br />
İstanb İstanbūl İstanb ūl [2 [2] [2<br />
] ]<br />
G266/1 Serv-ḳāmetler iki yanın alurlar yoluñ / Rāh-ı gül-zāre döner yolları İstanb İstanbūluñ<br />
İstanb<br />
ūluñ<br />
G267/1 Dil-rübālarla ʿaceb kes̱reti var her yoluñ / Geçemez ḫūblarından göñül İstanb İstanbūluñ<br />
İstanb<br />
ūluñ<br />
istemek istemek [61]<br />
[61]<br />
1. dilemek, arzulamak<br />
G348/7 Ḥaḳdan isterseñ naʿīm-i cāvidānı iste iste kim / Gördüñ işitdüñ beḳā-yı ʿömr ü devlet neydügin<br />
G258/5 Bir içim ṣu istedi istedi hecrüñde Bāḳī ḫaste-dil / Virmedi ḳaṭʿā cevāb aña ṭayandı ḫançerüñ<br />
G528/3 Dil bir içim ṣu istedi istedi çeşme-i laʿl-i yārdan / Āb-ı zülāl-i ḫançerin gösterüp işte mā didi<br />
G179/1 Ḫayālüñ ʿāşıḳa eglence besdür / Viṣālüñ istemek istemek zāʾid he<strong>ve</strong>sdür<br />
G383/1 Dil çeker ol tār-ı mūy-ı ʿanberīnüñ minnetin / İstemez İstemez ʿālemde zülf-i ḥūr-ı ʿīnüñ minnetin<br />
G76/5 Gözlerüm yaşını ṣofī istemez istemez istemez yem ḳılduġum / Görmedüm bir böyle ḫār ʿālemde yemden incinür<br />
G206/1 Var mı bir dīvāne kim geşt-i beyābān istemez istemez / ʿUzlet idüp ḫalḳdan bir beyt-i aḥzān istemez<br />
istemez<br />
G206/2 Faḳr küncin iḫtiyār itdi şu kim ḳāniʿ olur / Şemʿası şems olsa baḳmaz ṭāḳ-ı eyvān istemez<br />
istemez<br />
G206/3 Dūd-ı āhın serv idüp ḳanlu yaşın gül-şen bilen / Eylemez ser<strong>ve</strong> naẓar seyr-i gül-istān istemez<br />
istemez<br />
G206/4 Ḫoş gelür aña rebāb āvāzesi ġavġāsı yoḳ / Pādişāh-ı ʿaşḳ olanlar kūs-ı ḫāḳān istemez<br />
istemez<br />
G310/6 Üstümüzden yil gibi geçsün ṣabānuñ himmeti / İstemezse İstemezse irdügin ol serv-i sīm-endāma el<br />
K19/12 Nusḫa yazdursa ʿaceb olmaya bādām üzre / Teb-i hicrāna ʿilāc eylemek ister ister ḫātem<br />
G39/5 Sāḳıyā rıṭl-ı girān eksük gerekmez aradan / Yaḫşı aġırlanmaḳ ister ister ḥāṣılı mihmān-ı ʿīd<br />
G69/2 Cān laʿlin eyler ārzū yār içmek ister ister ḳanumı / Yā Rab ne vādīdür bu kim cān teşne cānān teşnedür<br />
G75/6 Tīr-i āh-ı seḥerī çekdügüm ister ister dil-dār / Çekeyin nʾolsa gerek ḳaşı kemānum özenür<br />
G143/4 Meẕāḳın zehr-i ḳahr-ı miḥnet-i eyyām telḫ itmiş / Lebüñden ʿāşıḳ-ı bī-ṣabr u dil bir pāre ḳand ister<br />
ister<br />
636
G165/2 Metāʿ-ı vaṣluña cāndan ḫırīdār olmaḳ ister ister dil / Hemān ey ḫ˅āce ancaḳ şübhe hicrānuñda ḳalmışdur<br />
G209/5 Bāḳī hevā-yı ʿaşḳ ne müşkil belā imiş / Benden naṣīḥat ister ister iseñ iseñ eyleme he<strong>ve</strong>s<br />
G231/5 Bāḳıyā ister ister ister iseñ iseñ iseñ ḳalbe ṣafā virmek eger / Kaʿbe-i kūyına var döne döne eyle ṭavāf<br />
G249/6 Degenek lāzım oldı aġyāre / Olmaġ ister ister ḳapunda der-bānuñ<br />
G276/6 Jāleler ṭamlamaġ ister ister ister gül-i terden gūyā / Görinen dürr-i bünāgūşı degüldür yāruñ<br />
G361/5 Yanup yaḳılmaġ ister ister kimse yoḳ yanuñca ey Bāḳī / Ḥadīŝ-i ‘aşḳ-ı ‘ālem-sūz-ı yāri ya ne söylersin<br />
G542/5 Cāhil ü nā-dān olıgör ister ster iseñ mertebe / Kim kemāl ehline Bāḳī şimdi raġbet ḳalmadı<br />
G547/5 Ġubār-ı der-geh-i şāha sürer yüz yirde yüz Bāḳī / Süleymāna muḳārin olmaġ ister ister seyr idüñ mūrı<br />
K23/4 Mūy-ı sefīdi ḥalḳasını çarḫ-ı pīre-zen / İsterdi İsterdi daḫı eyleye ḫalḳ-ı cihāna dām<br />
G36/1 Bulmaġ isterdi isterdi ʿaşḳ içinde murād / Yār-ı Şīrīn degül midür Ferhād<br />
G386/1 Hergiz ne ḳadr u cāh u ne sīm ü zer isterin / Bir serv boylu dil-ber-i sīmīn-ber isterin isterin<br />
isterin<br />
G386/2 Bāġ-ı bihişt-i kūyına yāruñ irem diyü / Ḥaḳdan hemīşe uçmaġa bāl ü per isterin<br />
isterin<br />
G386/4 Sīm-i sirişki ḫarc iderin ḫāk-i pāyüñe / İksīr-i ʿaşḳ ṭālibiyin cevher isterin<br />
isterin<br />
G386/5 Rūz-ı ġamuñda ġamzeñe meyl itdügüm bu kim / Kendüm helāke ḳaṣd iderin ḫançer isterin<br />
G386/6 Meylüm cihānda bāde-i gül-gūnadur benüm / Maʿcūn olursa bārī leb-i dil-ber ist isterin ist<br />
erin<br />
G386/7 Bāḳī gedā-yı mey-gede-i ʿaşḳ olup yine / Bezm-i ġamından ol ṣanemüñ sāġar isterin<br />
isterin<br />
G499/3 Mürġ-i cānı şöyle beñzer itmek isterler isterler şikār / Ol ḳara gözler süzildi iki şāhīnler gibi<br />
G247/1 İsterse İsterse n’ola ḫaste göñül yāre ṣarılmaḳ / Mecrūḥ olıcaḳ lāzım olur yara ṣarılmaḳ<br />
M4/V/1 Menzil-i āsāyiş-i ʿuḳbāya isterseñ isterseñ vüṣūl<br />
G145/4 ʿĀrıżuñ mirʾātına āb-ı zülāl olmaz şebīh / Dostum āyīneye baḳ görmek isterseñ isterseñ naẓīr<br />
G239/5 Ḥāl-i zār-ı Bāḳī-i bī-dilden isterseñ isterseñ nişān / Ḳāmet-i çeng-i dü-tāya rūy-ı zerd-i nāya baḳ<br />
G312/3 Ḫaṭ u ḫāl öldürür ʿuşşāḳı tāb-ı ʿārıż incitmez / Zevāli bilmek isterseñ isterseñ żiyādan bilme ẓılden bil<br />
G348/7 Ḥaḳdan isterseñ isterseñ naʿīm-i cāvidānı iste kim / Gördüñ işitdüñ beḳā-yı ʿömr ü devlet neydügin<br />
G347/5 Leṭāfetde tenüñ bir sükkerī pālūdedür dirsem / Hemān incinmek istersin istersin iñen nāzük iñen tersin<br />
K13/1 Cān virürdüm cevher-i cān istese istese cānān eger / Beẕl iderdüm yolına ẕī-ḳıymet olsa cān eger<br />
G98/7 Bāḳī şikenc-i zülfi ġamın yazmaġ istesem istesem / Ṭāḳat getürmez elde ḳalemler şikest olur<br />
G256/4 Gün gibi rifʿatde olmaḳ isteyen isteyen isteyen gerdūn-ṣıfat / Bir muʿallā bār-gāha intisāb itmek gerek<br />
G388/3 Būs-ı laʿlin isteyen isteyen isteyen ol muṭrıb-ı ʿĪsī-demüñ / Nāy-<strong>ve</strong>ş kendin belā bezmine dem-sāz eylesün<br />
G388/4 Pāy-būsın isteyen isteyen ol sāḳī-i gül-çihrenüñ / Kendüyi nergis gibi mest-i ser-endāz eylesün<br />
2. aramak<br />
K19/29 Yazdı ḫoş āyet-i Nūn <strong>ve</strong>ʾl-Ḳalem engüştüñde / Ne midād istedi istedi ne ḫāme ne mısṭar ḫātem<br />
G148/6 Ġayrı dermān istemez istemez istemez Bāḳī ḳuluñ / Zaḫmına derdüñ devāsı ḫoş gelür<br />
G206/5 Derd-i yār ile şunuñ kim başı ḫoşdur Bāḳıyā / Ölmege cānlar virür derdine dermān istemez istemez<br />
istemez<br />
G91/2 Ḥüsnüñ zekātınuñ eger ey ḫ˅āce-i cemāl / Bir müsteḥaḳḳın ister ister iseñ işte ben faḳīr<br />
G143/1 Göñül bir rind-i ʿālem-sūz şūḫ-ı şeh-le<strong>ve</strong>nd ister ister / Ki ʿaşḳ odına yaḳmaġa dil ü cāndan sipend ister<br />
G143/2 Belā-yı bend-i zülfüñden ḫalāṣ it cān-ı miskīni / Esīr-i miḥnet-i ʿaşḳuñ ne bend ü ne kemend ister<br />
ister<br />
G143/3 Ḳarār itmez göñül mürġi bu bāġuñ degme şāḫında / Nihāl-i ḳadd-i dil-ber gibi bir serv-i bülend ister ister<br />
ister<br />
G143/5 Murādı sīneye ol serv-i sīm-endāmı çekmekdür / Semend-i ṭabʿ-ı Bāḳī bir gümişden sīne-bend ister<br />
ister<br />
G516/2 Göñül şāfī cevāb ister ister lebinden / Dilin çeyner o ṭūṭī-i şeker-ḫāy<br />
G386/1 Hergiz ne ḳadr u cāh u ne sīm ü zer isterin isterin / Bir serv boylu dil-ber-i sīmīn-ber isterin<br />
G386/3 Ṣaḥrā vü kūhı geşt ü güẕār itdügüm bu kim / Dīvāne göñlüm egleyecek bir yir isterin isterin<br />
G17/5 Maḥabbet dāġı yaḳ sīneñde ferr-i devlet isterseñ isterseñ / Bilürsin olmaz ey Bāḳī saʿādet-baḫş her kevkeb<br />
G49/2 Aġzı laʿlīn ḥoḳḳa yāḳūt-ı müferriḥ lebleri / Cevherī terkīb isterseñ isterseñ leb-i dil-ber yiter<br />
637
G471/1 Gül-şen isterseñ isterseñ işte mey-ḫāne / Gül-i ḫandān gerekse peymāne<br />
G256/3 Devlet-i dünyā ḫayāl-i ḫ˅āba beñzer nesnedür / Baḥt-ı bī-dār isteyenler isteyenler terk-i ḫ˅āb itmek gerek<br />
3. gerektirmek<br />
G407/4 Āteş-i rezm içre ya āhendür oldı āl reng / Ceng āl ister ister belī kār-ı ẓafer-kirdārına<br />
is istifs is<br />
tifs tifsār tifs ār itmek itmek [2] [2] sormak, öğrenmek istemek<br />
K25/34 Ḳāḍī-i maḥkeme-i ʿālem-i bālā Bircīs / Müşkilin müftī-i reʾyüñden ider ider istifs istifsār istifs ār<br />
G432/5 Eger Bāḳīnüñ aḥvālinden istifs istifsār istifs istifsār<br />
ār iderlerse iderlerse / Ġam-ı dil-dāra hem-dem vaḳti ḫoş devletde ʿizzetde<br />
isti istiġfār isti<br />
ġfār ġfār [1] [1] tövbe etme<br />
G71/7 Giceler ʿīş u ṣafā-yı çeng ü nāy olmaz ʿaceb / Ṣubḥ-dem Bāḳī derūn-ı dilden isti istiġfār isti<br />
ġfār ġfārı ġfār gör<br />
isti istiġfār isti<br />
ġfār itmek itmek [2]<br />
[2]<br />
1. tövbe etmek (vazgeçmek anlamında) ‖ tesbih çekmek<br />
K18/24 Cām-ı mey ḳaṭreleri sübḥa-i mercān olsun / Gelüñüz zerḳ u riyādan idelüm isti istiġfār isti<br />
ġfār<br />
2. af dilemek ‖ tesbih çekme<br />
K25/7 Keh-rübā sübḥasın aldı ele çarḫ-ı sālūs / Ḫalḳa cevr eylemeden yaʿnī ider ider isti istiġfār isti ġfār<br />
1. naz, iş<strong>ve</strong><br />
isti istiġnā isti<br />
ġnā [12]<br />
[12]<br />
G6/5 Vefā ummaz cefādan yüz çevürmez Bāḳī ʿāşıḳdur / Niyāz itmek aña cānā yaraşur saña isti istiġnā isti ġnā<br />
G272/5 Baġrumı ḫūn eyledüñ şemşīr-i isti istiġnā isti istiġnā<br />
ġnā ile / Nʾeyledüñ hey āfet-i devrān yine ḳan eyledüñ<br />
G408/2 Baḳmaz ammā sendedür gül gibi gūşı nʾeylesün / Küḥl-i isti istiġnā isti<br />
ġnā çekilmiş nergis-i raʿnāsına<br />
G402/1 Cihānuñ göñlin aldı evc-i isti istiġnāda isti ġnāda bir meh-rū / ʿAceb mi çıḳsa her yirden sipihre naʿre-i yā Hū<br />
G459/2 Hümā-yı evc-i isti istiġnādur isti ġnādur ol māh / Anuñʾçün böyle māʾildür hevāya<br />
G537/5 İltifāt ile bulur mürdeleri gerçi ḥayāt / ʿĀşıḳ-ı ḫaste-dili öldürür isti istiġnās isti<br />
ġnās ġnāsı ġnās<br />
G408/1 Ḫūblar māʾildür elbet ʿāşıḳ-ı şeydāsına / Dil-ber-i ʿālī-cenābuñ baḳma isti istiġnās isti<br />
ġnās ġnāsına ġnās ına<br />
G409/3 Gerçi ʿālemden ġanīdür ḥüsn-i bī-hem-tā ile / Ṣad hezārān āferīn ammā ki isti istiġnās isti istiġnās<br />
ġnāsına? ġnās ına?<br />
2. tokgözlülük, gönül tokluğu<br />
G431/4 Üstüñe düşmez ne deñlü mest olursa zāhidā / Böyle isti istiġnā isti<br />
ġnā virilmiş ʿāşıḳ-ı dürdī-keşe<br />
G468/3 Miyān-ı baḥr-i isti istiġnādan isti istiġnādan<br />
ġnādan āḫır / Gelürsin rūzgār ile kenāre<br />
G370/4 Mübtelā-yı ʿaşḳuñuñ dermāndan isti istiġnās isti istiġnās<br />
ġnāsı ġnās var / Derdüñe muʿtād olan diller devāyı nʾeylesün<br />
G381/6 Āsitān-ı yārda mesken bulursam Bāḳıyā / Ḳāfda seyr itdürem ʿAnḳāya isti istiġnāy isti istiġnāy<br />
ġnāyı ġnāy ben<br />
isti istiġnā isti<br />
ġnā gelmek [1] bıkmak<br />
G219/3 Dimeñ Mecnūna gelmiş gelmiş gelmiş ʿāḳıbet Leylādan isti istiġnā isti istiġnā<br />
ġnā / Belā-yı ʿaşḳ o ser-gerdānı cānından uṣandurmış<br />
istim istimāʿ istim ʿ eylemek [2] [2] dinlemek, kulak <strong>ve</strong>rmek<br />
K27/16 Ṣadef gūşın müzeyyen ḳılmaġ içün dürr-i lafẓından / Kelāmın istim istimāʿ istim ʿ ʿ eyler pes-i dīvārdan deryā<br />
G82/1 Göñül her naġme kim çeng-i ġamuñda iḫtiraʿ eyler / Ḳoyup elden felekde Zühre sāzın istim istimāʿ istim ʿ ʿ eyler<br />
istimd istimdād istimd ād [1] [1] devam etme<br />
G374/5 Kesilüp ṣoḥbet-i eṣḥāb-ı riyādan Bāḳī / Kesmedi pīr-i ḫarābātdan istimd istimdād istimd<br />
ād ādın ād ın<br />
istimd istimdād istimd ād ḳılmak ılmak [1] [1] devam etmek<br />
G348/10 Şah işiginden ḳıl ıl istimd istimdād istimd<br />
ād ād-ı ād himmet Bāḳıyā / Çarḫ dūn-per<strong>ve</strong>rdür ol bilmez mürüv<strong>ve</strong>t neydügin<br />
istin istinād istin ād [1] [1] [1] dayanak ‖ gü<strong>ve</strong>nç, teslimiyet<br />
G192/3 Biz müttekā-yı zer-keş-i cāha ṭayanmazuz / Ḥaḳḳuñ kemāl-i luṭfınadur istin istinādumuz<br />
istin<br />
ādumuz<br />
638
ʿiṣyān ʿiṣyān [1] [1] günah, suç, kusur; bkz. STEINGASS, s. 852.<br />
Kt20/1 ʿĀḳil odur kim cihānda yād idüp ʿiṣyān ʿiṣyānını ʿiṣyān ını / Dūd-ı āhından dem-ā-dem gözlerin nem-nāk ide<br />
iş iş [2] [2] hal, vaziyet<br />
G220/1 ʿAvām oḳur seni tesḫīr içün hemīşe ḫavāṣ / Bu muḫliṣüñ işi dāʾim maḥabbet ü iḫlāṣ<br />
G491/3 Eksük olmaz ten-i ṣad-pāreden işler yara / Baña bu işleri işleri hep ṭāliʿ-i vārūn itdi<br />
işi işi kem kemāl kem kemāl<br />
āl-i āl i kerem kerem-i kerem<br />
i Sett Settāre Sett<br />
āre ḳalmak ḳalmak [1] [1] işi Allah’a kalmak<br />
G426/8 Ḳatı el virdi hevā ġāyet açılduḳ ġāyet / İşümüz İşümüz ḳald ḳaldı ḳald ı kem kemāl kem<br />
āl āl-i āl i kerem kerem-i kerem<br />
i Sett Settāre Sett<br />
āre<br />
639<br />
işi işi altun altun itmek/o itmek/olmak<br />
itmek/o lmak [2] [2] işini yoluna koymak, işler yolunda gitmek; bkz. TS. C. III, s. 2116. ‖<br />
ilm-i kimya’da cisimlerin altına dönüştürülmesi<br />
G347/7 İşüñ İşüñ altun altun ider ider kār-ı maḥabbet rūy-ı zerd ile / Hezār aḥsent ey Bāḳī bu gün fennüñde zer-gersin<br />
G95/3 İbrīḳ-i zerden sāḳıyā laʿl-i müẕābı ḳıl revān / Altun Altun olur olur işüñ işüñ hemān kibrīt-i aḥmer kendidür<br />
işini işini başa başa iletmek iletmek [1] [1] [1] işi sonlandırmak, işini bitirmek, bkz. TS. C. III, s.<br />
G485/4 Sen semen-ber serv-i sīm-endāma bir kez ṣarılañ / Başa Başa Başa iletdi iletdi iletdi işin işin ʿālemde destāruñ gibi<br />
ʿī ʿīş ʿī<br />
ş [21]<br />
[21]<br />
1. hayat, ömür<br />
K8/7 Göñül bāġ-ı cihānda ārzū-yı berg-i ʿī ʿīş ʿī<br />
ş ş eyler / Felek maḥż-ı ḥayāt-ı bī-s̱ebāta imtinān üzre<br />
G419/7 Göñül bāġ-ı cihāndan ārzū-yı berg-i ʿī ʿīş ʿī<br />
ş eyler / Felek maḥż-ı ḥayāt-ı bī-s̱ebāta imtinān üzre<br />
M1/I/3 Āḫır mekānuñ olsa gerek cürʿa gibi ḫāk / Devrān elinden irse gerek cām-ı ʿī ʿīşa ʿī<br />
şa seng<br />
G198/1 Bisāṭ-ı ʿī ʿīşa ʿī şa ḳadem basdı nāz ile nev-rūz / Şükūfe perde-sarāy-ı ʿademden itdi bürūz<br />
K18/55 Gül gibi ḫurrem ü ḫandān ola rūy-ı baḫtuñ / Sāġar-ı ʿī ʿīşuñ ʿī<br />
şuñ ola lāle-ṣıfat cevher-dār<br />
G406/5 Demüñ ʿī ʿīşa ʿī şa ṣarf eyle Bāḳī niyāzuñ / Cevān-baḫt sulṭān-ı ṣāḥib-ḳırāne<br />
K20/47 Giceñ şerefde şeb-i Ḳadr ü gündüzüñ bayram / Nevāl ü niʿmet ile ḫ˅ān-ı ʿī ʿīş ʿī ş māl-ā-māl<br />
2. zevk ü safa, yiyip içme ‖ keyif<br />
G51/1 Lāleler bezm-i çemende cām-ı ʿişret gösterür / Devletinde ḫusrev-i gül ʿī ʿīşa ʿī<br />
şa ruḫṣat gösterür<br />
G456/2 Çemende ʿī ʿīşa ʿī şa gelmiş ġonca-i ter / Biraz gül baġlamış bir dest-māle<br />
G226/1 Feryāda geldi bülbül-i destān-serā-yı bāġ / Yaʿnī zamān-ı ʾī ʾīşdur ʾī şdur eyler ṣalā-yı bāġ<br />
G226/5 Bāḳī zamān-ı ʿişret ü hengām-ı ʾī ʾīşdur ʾī şdur / Virmek gerek ne ḥālet ise muḳteżā-yı bāġ<br />
G279/7 Şu meclis içre kim dāʾim ṭoḳuz peymāne devr eyler / Ne deñlü ola ey Bāḳī zamān-ı ʿī ʿīşı ʿī şı insānuñ<br />
G429/2 Dürdi bisāṭ-ı ʿī ʿīşı ʿī ʿīşı<br />
şı ḳodı yādgār gül / Rengin şarāb-ı nābda būyın gül-ābda<br />
G420/3 Ṭāvūs gibi cil<strong>ve</strong> ḳılup bāġ-ı ʾī ʾīşumuz ʾī şumuz / Reşk-i cinān u ravża-i Rıḍvān u ḥūr ide<br />
G180/4 ʿī ʿīşuñ ʿī şuñ zamānı ʿişretüñ eyyāmıdur diyü / ʿİşret-geh-i çemende ṣalar ellerin çenār<br />
3. şarap<br />
G57/1 Baḳ cām-ı ʿī ʿīşa ʿī şa āyīne-i pür-ṣafā budur / Gel gör ḥabāb-ı sāġarı necm-i hüdā budur<br />
G270/4 Ḫaymeler ḳurduġı dem ḳanı ḥabābuñ ʿī ʿīşa ʿī şa / İʿtidāl üzre görüp āb u hevāsın ḳadeḥüñ<br />
G328/4 Gül gibi cām-ı ʿī ʿīşı ʿī ʿīşı<br />
şı güldürelüm / Rūḥ-ı Cemşīdi şād-mān idelüm<br />
4. (şarap) içme, içim<br />
G152/1 Sāḳī zamān-ı ʿīş-ı ı mey-i ḫoş-güvārdur / Bir ḳaç piyāle nūş idelüm nev-bahārdur<br />
G318/8 Şāhā muraṣṣaʿ cāmdur sāḳī-i sīm-endāmdur / ʿĪş-i i mey-i gül-fāmdur rāḥat-resān-ı rūḥ-ı Cem<br />
5. zevk ü safa âlemi<br />
G279/2 Miyān-ı āb u āteş oldı cāy-ı keştī-i ṣahbā / Baturdı rūzgār āyīn-i ʿī ʿīşın ʿī<br />
şın bezm-i rindānuñ
ʿī ʿīş-ı ʿī<br />
ı bah bahār bah<br />
ār eylemek [1] baharın tadını çıkarmak/safasını sürmek<br />
G460/5 Bāḳıyā ʿī ʿīş-ı ʿī ı bah bahār bah<br />
ār eyler idük meclisde / Sāḳī-i lāle-ʿiẕār u mey-i gül-fām olsa<br />
īş-ı ı nih nihān nih<br />
ān [1] gizli işret; bkz. ‘nihānī ʿişret’ md.<br />
Mtl 27 Ḥal<strong>ve</strong>tde enīs eyleyüp ol şūḫ-ı cihānı / ʿĀlemde müyesser ola mı ʿīş-ı ı nih nihān nih<br />
ān ānı ān<br />
ʿī ʿīş ʿī<br />
ş ehli ehli [1] [1] keyif ehli<br />
G310/1 Naḳş-ı gül seyr it çemende ṣavt-ı bülbül diñle gel / Şimdi ṣavt u naḳşdur ʿī ʿīş ʿī ʿīş<br />
ş ehline ehline ehline ṣāliḥ ʿamel<br />
ʿī ʿīş ʿī<br />
ş eylemek/itmek/<br />
eylemek/itmek/ḳılmak eylemek/itmek/ ılmak [7] [7] şarap içmek ‖ zevk ü sefa sürmek, keyiflenmek<br />
G445/2 Ayaġı elde ʿī ʿīş ʿī ş eyler eyler çemende baş ḳaldurmaz / Ṣunılmış sāġar-ı ʿişret ezelden nergis-i meste<br />
K26/6 Nergis-i bāġa naẓar ḳıl ne dimekdür bu kim / Cām-ı zerrīn ile ʿī ʿīş ʿī<br />
ş eyleye eyleye bir ḫāk-nişīn<br />
K19/39 Eyleyüp Eyleyüp ʿī ʿīş-i ʿī<br />
i ḫayāl-i leb-i dil-ber ḫātem / Cām-ı zerrīn ile çeksün mey-i aḥmer ḫātem<br />
G205/5 Nice bir daġdaġa-i baḥs̱ u cidāl ey Bāḳī / Varalum ʿī ʿīş ʿī<br />
ş ş idelüm idelüm meclis-i rindāne biraz<br />
G124/8 Çarḫ yüz döndürmedin gül-şende ʿī ʿīş ʿī ş it Bāḳıyā / Sebzeler zībā hevālar iʿtidāl üstindedür<br />
G452/5 Piyāle dönse ey Bāḳī yine gül devrini görsek / Kenār-ı cūda ʿī ʿīş ʿī ʿīş<br />
ş itdükçe itdükçe itdükçe dil-ber der-kenār olsa<br />
G284/5 Geh şīşe gehī kühne-sifāl ile ḳılur ılur ʿī ʿīş ʿī<br />
ş / Bāḳī-<strong>ve</strong>ş olup ʿişrete meyyāl ḳaranfül<br />
ʿīş ş mevsimi mevsimi [1] zevk ü safa zamanı, bkz. ‘mevsim-i ʿīş u ṭarab’ maddesi.<br />
G255/2 Gül devri ʿīş ş ş mevsimidür muṭrıbā bu gün / Bülbül-ṣıfat çemende biraz ġulġul eyleseñ<br />
ʿī ʿīş ʿī<br />
ş u u ʿi ʿişret ʿi ret [3] [3] yeme içme, zevk ü sefa sürme<br />
G3/3 Mülk-i ʿī ʿīş ʿī ş u u ʿi ʿişretüñ ʿi şretüñ olsaḳ nʾola İskenderi / Oldı elde cāmumuz āyīne-i ʿālem-nümā<br />
G152/4 Eyyām-ı zühd ü mevsim-i zerḳ u riyā degül / Hengām-ı ʿī ʿīş ʿī<br />
ş ş u u ʿi ʿişret ʿi şret ü geşt ü güẕārdur<br />
G469/2 Devr-i gül irdi tāze cevāndur cihān yine / Saʿy eyle ʿī ʿīş ʿī ş u u ʿi ʿişrete ʿi şrete ʿahd-i şebābda<br />
ʿī ʿīş ʿī<br />
ş u u işret işret demi demi [1] [1] zevk ü sefa zamanı ‖ bahar<br />
G437/5 ʿĪ ʿĪş ʿĪ ş u u işret işret demidür demidür çekme ġam-ı devrānı / Bāḳıyā gel berü sāġar çekelüm rindāne<br />
ʿī ʿīş ʿī<br />
ş u u nūş nūş [4] [4] şarap içme ‖ keyif sürme<br />
G79/4 Ḫuşk u ter ile ḳāniʿ olan ʿī ʿīş ʿī ş u u nūşda nūşda / Dünyā ġamını pādişeh-i baḥr u ber çeker<br />
G157/2 Ḥūr u Kevs̱erden mey ü maḥbūb ise maḳṣūd eger / ʿĪ ʿĪş ʿĪ ş u u nūş nūş esbābı hep ḥāżır müheyyā bundadur<br />
G455/1 Devr-i gül eyyām-ı ʿī ʿīş ʿī ş u u u nūş nūş-ı nūş ṣahbādur yine / Mevsim-i gül-geşt-i bāġ u seyr-i ṣaḥrādur yine<br />
G488/7 Māʿil ol ʿī ʿīş ʿī ʿīş<br />
ş u u nūşa nūşa ey Bāḳī / Bī-<strong>ve</strong>fādur çü ʿālem-i fānī<br />
ʿī ʿīş ʿī<br />
ş u u nūş nūş itmek itmek [1] [1] şarap içmek ‖ keyif sürmek<br />
G163/3 Miḥnet-sarāy-ı dehre gelüp ʿī ʿīş ʿī ş u u nūş nūş iden iden / Bir dem ḫoş olsa bir nice gün derd-i ser çeker<br />
ʿī ʿīş ʿī<br />
ş u u ṣafā ṣafā [10] [10] zevk ü safa/yiyip içme<br />
K25/12 Māh-ı nev dām ḳurup dökdi kevākib erzen / Umaruz kʾola yine ʿī ʿīş ʿī ş u u ṣafā ṣafā mürġi şikār<br />
G164/4 Bī-riyādur bisāṭ-ı ʿī ʿīş ʿī ʿīş<br />
ş u u ṣafā ṣafā / Ṣaḥn-ı cennetde būriyā nʾeyler<br />
G71/7 Giceler ʿī ʿīş ʿī ş u u ṣafā ṣafā-yı ṣafā çeng ü nāy olmaz ʿaceb / Ṣubḥ-dem Bāḳī derūn-ı dilden istiġfārı gör<br />
G226/2 ʿĪ ʿĪş ʿĪ ş u u ṣafāya ṣafāya ḫāṭırumuz ṭurmayup çeker / Sünbüller oldı silsile-i müşg-sā-yı bāġ<br />
G238/3 Bu cihān kimine ḳaṣr-ı ṭarab u ʿī ʿīş ʿī ş u u ṣafā ṣafā / Kiminüñ miḥnet ile başına zindān ancaḳ<br />
G281/4 Ey ʿāşıḳān-ı ġam-zede ʿī ʿīş ʿī ş u u ṣafāy ṣafāyı ṣafāy ḳoñ / Kūy-ı belāda her biriñüz bir mekān ṭutuñ<br />
G377/3 ʿĪ ʿĪş ʿĪ ş u u ṣafā ṣafā-yı ṣafā yı ‘ahd-i Cem ü devr-i cāmı gör / Baḥŝ itme rezm-i Rüstem ü İsfendiyārdan<br />
G528/1 Derd ü belā vü ġam baña ʿī ʿīş ʿī ʿīş<br />
ş u u ṣafā ṣafā saña didi / Şol ki ezelde derdüñe ḳāʾil olup belā didi<br />
K1/4 Bezm-i felekde urmış idi Zühre sāza çeng / ʿĪ ʿĪş ʿĪ ş u u ṣafāda ṣafāda ḫurrem ü ḫandān u şād-mān<br />
G444/2 Kenār-ı ʿīş ş u ṣafāya ṣafāya ṣafāya geçilse ṭolmış ile / Yine pür olsa mey-i ḫoş-güvār zevraḳda<br />
640
ʿīş ş u tana tanaʿʿum tana<br />
ʿʿum vaḳti vaḳti [1] [1] [1] zevk ü safa/ yeme içme zamanı ‖ bahar<br />
G318/9 ʿĪ ʿĪş ʿĪ ş u u tana tanaʿʿum tana ʿʿum vaḳtidür vaḳtidür sāz u terennüm vaḳtidür / Bāḳī tekellüm vaḳtidür güftāre saʿy it lā-cerem<br />
ʿīş ş u tana tanaʿʿum tana<br />
ʿʿum eylemek eylemek [1] [1] yiyip içmek ‖ zevk ü safa sürmek<br />
G403/3 ʿĀḳil odur ki şimdi ḳoyup pend-i nāṣiḥi / ʿĪ ʿĪş ʿĪ ş u u tana tanaʿʿum tana ʿʿum eyleye eyleye eyleye ḳavl-i ḥakīm ile<br />
ʿī ʿīş ʿī<br />
ş u u ṭarab ṭarab [1] [1] çalıp oynama ‖ saz âlemi<br />
G323/4 Menzil-i ʿī ʿīş ʿī ş u u ṭarāb ṭarāb ḫurrem ü ābād olsun / Yıḳalum zerḳ u riyā deyrini vīrān idelüm<br />
iş işʿār iş<br />
ʿār itmek itmek [1] [1] bildirmek, anlatmak<br />
K25/37 Kelimātum yirine dürr ü güher naẓm itsem / İdemez İdemez İdemez mertebe-i fażluñı eşʿār iş işʿār iş ʿār<br />
iş işāret iş<br />
āret [2] [2] [2] tek bir işaret, emâre<br />
G367/5 İş İşāret İş āret besdür ey Bāḳī saña ser-māye-i devlet / Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i ḳader-ḳudret şehenşāh-ı muʿaẓẓamdan<br />
G38/6 Bāḳī kifāyet eyler iş işāret iş āret efendüñe / Maḫlaṣ yerine yazdurasın aḫlaṣuʾl-ʿibād<br />
iş işāret iş<br />
āret itmek itmek [1] [1] (eliyle) emir <strong>ve</strong>rmek<br />
G76/2 Ḳatlüme engüşt-i yār itsün itsün itsün iş işāret iş işāret<br />
āret ġam degül / Ḳanġı nā-dāndur o kim ḥükm-i ḳalemden incinür<br />
işbu işbu [1] [1] işte bu<br />
M3/IV/7 Dest-gīr-i ehl-i dil kimdür diyü fāl eyledüm / İşbu İşbu beyt-i rūşen ü pākīze-gevherdür gelen<br />
işidilmek işidilmek [1] [1] duyulmak<br />
G518/2 Żaʿfdan şöyle ġam-ı ʿaşḳ ile nā-peydāyem / Ki hemān ṣīt u ṣadām işidilür işidilür nāle gibi<br />
işig işig [25] [25] eşik ‖ kapı ( kapı önündeki taş çıkıntı’dan)<br />
G197/4 Ġayra baş egmesek ʿaceb midür / İşigi İşigi secde-gāha mensūbuz<br />
M2/IV/7 Ḳapusında işigi işigi ḫidmetin eyler ġılmān / Ḫūrīler ḳarşu ṭurur aṭlas u eksūnlar ile<br />
G278/1 Görmez işigi işigi işigi Kaʿbesin ol ḳıble-i cānuñ / Çöp düşdi meger kim gözine ḳıble-nümānuñ<br />
K26/14 Defʿ-i Yeʾcūc-ı ġama işigidür işigidür işigidür sedd-i sedīd / Menʿ-i ceyş-i eleme der-gehidür ḥıṣn-ı ḥaṣīn<br />
G76/6 Ḫūn-ı eşküm bir zamān ālūde ḳıldı işigin işigin / Baña dil-ber Bāḳıyā daḫı o demden incinür<br />
K13/13 Biz gedā mihmāniyüz lāyıḳ görürse ḥükm anuñ / İşiginde İşiginde nāne muḥtāc olduġın mihmān eger<br />
G3/1 Yār işiginde işiginde dinildi ʿāşıḳ-ı şeydā baña / Ḥaḳ dimişler tenzilüʾl-esmāʾü min ṣavbiʾs-semā<br />
G149/3 Raḳīb āzār ider yār işiginde işiginde eylesem secde / Yüzüme yapışur gūyā ġubār-ı kūy-ı dil-berdür<br />
G422/4 Yār işiginde işiginde raḳībüñ yirin umma ṣofī / Baġlamaz kimse seni ol ḳapuda ḫar yirine<br />
K25/21 Māh-ı nev mīl-i zer almış ele keḥḥāl-ṣıfat / İşiginden İşiginden çeke tā dīde-i gerdūna ġubār<br />
G348/10 Şah işiginden işiginden ḳıl istimdād-ı himmet Bāḳıyā / Çarḫ dūn-per<strong>ve</strong>rdür ol bilmez mürüv<strong>ve</strong>t neydügin<br />
M1/VII/4 Behrām-ı vaḳti gūra yitürdi bu ṣayd-gāh / Var işigine işigine ḫidmet-i Şāh Erdşīri gör<br />
G321/5 Bāḳī dilemez dehr-i denī salṭanatın dil / Yār işiginüñ işiginüñ ḫidmetidür devlet ü cāhum<br />
M5/II/1 İşigüñ İşigüñ üftādesi kemter-gedā mihr-i münīr<br />
G17/1 Ayaġuñ ṭopraġın özler bulurken gökde yir kevkeb / İşigüñ İşigüñ İşigüñ cānibin gözler zehī ʿālī-naẓar kevkeb<br />
G113/1 Ḥaremüñ ravża-i cināne deger / İşigüñ İşigüñ ṭāḳ-ı āsmāne deger<br />
G116/3 İşigüñ İşigüñ Mescid-i Aḳṣāya mānend / Yüzüñ ḳıble ḳaşuñ miḥrāba beñzer<br />
G203/5 Ḥarem-i vuṣlatuña iẕn-i şerīf olmayıcaḳ / İşigüñ İşigüñ Kaʿbesine Bāḳī-i bī-dil varamaz<br />
G213/4 İşigüñ İşigüñ ḫūn-ābe-i eşkümle reng-āmīz idi / Yazmadın naḳḳāş-ı ḳudret bu bülend eyvāne naḳş<br />
G54/4 İşigüñde İşigüñde beni ey meh bulur bir gün ʿadū nā-geh / Ḳażā-yı āsmānīdür belā-yı nā-gehānīdür<br />
G7/1 Ḫurşīd kim feżā-yı felekdür mesīr aña / Degmez gedālar içre işigüñde işigüñde işigüñde yir aña<br />
G343/2 Sen ol sulṭān-ı ḫūbān-ı cihānsın kim işigüñde işigüñde / Ḳuluñdur nice Ḳul oġlı güzeller belki begler hem<br />
K24/20 Geldi bir Hindū-yı bī-çāre-ṣıfat işigüñe işigüñe işigüñe / Ġarażı bu ki ḳapuñda ola çāker sünbül<br />
641
G321/1 Rūşen ola tā işigüñe işigüñe varmaġa rāhum / Yil mūmlarını yaḳdı gice şuʿle-i āhum<br />
G400/4 Öykündügi’çün işigüñe işigüñe ey şeh-i cihān / Daḫı ne ḳulplar ṭaḳa eflāke māh-ı nev<br />
işigi işigi ḫāki ḫāki [6] [6] eşik ‖ kapı; bkz. ‘ayaġı tozı/ṭopraġı’ md.<br />
K23/22 Bircīs işigi işigi ḫākine ḫākine olurdı çihre-sāy / Olmasa ger cibāh-ı efāżıldan izdiḥām<br />
G40/5 Gice tenhā işigi işigi ḫākine ḫākine ḫākine yüzler süreyin / Ṣaḳınuñ kimse ḫaber virmesün aġyāre meded<br />
G242/7 Bāḳī işigi işigi ḫākine ḫākine düşmiş niyāz ider / Miskīn fütāde ʿāşıḳ-ı bī-dil babaḳ babaḳ<br />
G379/5 Bāḳī işigi işigi ḫākine ḫākine ṭutsun kimüñ ki var / Aḫter gibi bülend-naẓar çeşm-i dūr-bīn<br />
M2/III/2 Der-i der-gāhına ʿazm eylesün eşrāf-ı diyār / İşigi İşigi ḫākine ḫākine ḫākine yüzler süre gelsün aʿyān<br />
G144/1 İşigüñ İşigüñ ḫākine ser-çeşme-i ḥayvān dirler / Ḳapuña maṭlaʿ-ı ḫurşīd-i dıraḫşān dirler<br />
işigi işigi işigi ṭa ṭaşı ṭa şı [5] [5] eşik ‖ kapı<br />
G43/1 Ey dil gerekse vāsıṭa-i devlet-i ebed / Olmaz nigāruñ işigi ṭa ṭaşı ṭa ṭaşı<br />
şı gibi sened<br />
K18/37 İşigi İşigi ṭa ṭaşı ṭa<br />
şı imiş yüz sürecek ḥayf diyü / Ṭaşdan ṭaşa döger başını şimdi enhār<br />
G422/7 İşigüñ İşigüñ ṭa ṭaşı ṭa<br />
şı ile ḫāk-i ḥarīmüñ besdür / Bāḳī-i ḫaste-dile bāliş ü bister yirine<br />
G15/2 Eşkümüñ gevherlerin dizdüm işigi işigi işigi ṭa ṭaşına ṭa ṭaşına<br />
şına / Yāre ʿarż idem diyü silmiş raḳīb-i bed-liḳā<br />
G408/4 İşigüñ İşigüñ İşigüñ ṭa ṭaşıyla ṭa<br />
şıyla başı ḫoş gedā-yı kūyuñuñ / Ser-fürū ḳılmaz sipihrüñ günbed-i mīnāsına<br />
iş işigüñe iş<br />
igüñe yüz yüz sürmek sürmek [1] [1] lutuf dilemek, saygı <strong>ve</strong> bağlılık göstermek<br />
G333/6 Bilürsin yüz sürerler āsitān-ı Kaʿbeye ben de / İşigüñe İşigüñe İşigüñe yüzüm yüzüm sürsem sürsem sürsem nʾola a Kaʿbem a ḳıblem<br />
işitmek işitmek [13]<br />
[13]<br />
1. duymak, dinlemek<br />
G53/3 Āh itme naʿl-i esbi nişānın görüp dilā / Şāyed kimesne işide işide yirüñ ḳulaġı var<br />
K26/32 Söz tamām oldı niyāz eyleyelüm der-gāha / İşidüp İşidüp diye feleklerde melekler āmīn<br />
G345/3 Hīç bilür mi mey yirine dem-be-dem ḳan yutduġum / İşidür İşidür mi ney yirine āh u efġānum benüm<br />
G396/1 Fenāya virdi bülbül zār ile gül-zārı ṭuymazsın / İşitmezsin İşitmezsin hezāruñ zārın ey gül zārı ṭuymazsın<br />
G264/3 Leb-i laʿlüñle mey baḥs̱inde ġavġā ḥadden aşmışdur / İşitseñ İşitseñ ḳīl ü ḳāli şīşe-i ṣahbāyı söyletseñ<br />
2. haber almak, öğrenmek<br />
G521/1 Gül-şende kūyuñ işideli işideli serv oturmadı / Zencīrlerle baġladılar āb ṭurmadı<br />
K14/15 Elinden ol ḳadar düşmen yimişdür boz doġanı kim / Ḳızılelmadan eyvā ḳopdı nā-geh işidüp işidüp anı<br />
G345/2 Bülbül-i müştāḳuñuñ aġladuġın yār işidüp işidüp / Ḫārlarla açılur mı <strong>ve</strong>rd-i ḫandānum benüm<br />
G535/3 Zaḫm urdı <strong>ve</strong>lī yaralarum ṣarmadı ol yār / Aġyār işidüp işidüp tā dimeye yāre ṣarıldı<br />
G118/4 Ney-şeker vaṣf-ı lebüñ yazduġum işitdi işitdi meger / Ki kemer-beste-i kilk-i şeker-efşānumdur<br />
G449/4 İşitdük İşitdük İşitdük āḫiretde ḥūr u Kevs̱er var imiş ammā / Naẓīr olur mı hey ṣofī mey ü maḥbūba dünyāda<br />
G214/3 Dilde mihr-i ḫātem-i laʿlüñ nihān itmiş raḳīb / Dīv işitdük işitdük bir zamān mühr-i Süleymān gizlemiş<br />
Kt21/2 İşitdüm İşitdüm fevtin ol Sulṭān-ı ʿālī-şānuñ ey Bāḳī / Didüm tārīḫin ʿazm itdi beḳāya dār-ı dünyādan<br />
işlemek işlemek [3] [3] (yara için) kanamak, kapanmamak<br />
G266/2 Ne ʿaceb dāġlaruñ iş işler iş ler ise ey dil-i zār / Çürimiş nerd-i maḥabbetde bir iki pūluñ<br />
G267/2 Nicʾolur daġlaruñ işler işler işler ise ey abdāl / Çürimiş rāh-ı maḥabbetde bir iki pūluñ<br />
G491/3 Eksük olmaz ten-i ṣad-pāreden işler işler işler yara / Baña bu işleri hep ṭāliʿ-i vārūn itdi<br />
işret işret işret [19] [19] [19] bkz. ‘cām-ı ʿişret’, ‘sāġar-ı ʿişret’, ‘meclis-i ʿişreti’ md.<br />
1. zevk ü safa ‖ şarap, içki içme<br />
K2/3 Rūşen oldı açılup dīde-i Yaʿḳūb-ı emel / Demidür menzil-i ʿi ʿişret ʿi<br />
şret ola Beytüʾl-aḥzān<br />
G226/5 Bāḳī zamān-ı ʿi ʿişret ʿi<br />
şret ü hengām-ı ʾīşdur / Virmek gerek ne ḥālet ise muḳteżā-yı bāġ<br />
642
G242/3 Yād-ı lebüñle ʿi ʿişret ʿi şret içün būstānlara / Allāh çekildi bāde-i gül-gūn ḳabaḳ ḳabaḳ<br />
G251/2 Şikest olduġına rāżī degüldi revnaḳ-ı ʿi ʿişret ʿi şret / Anuñʾçün düşmedi bir dem elinden cām Cemşīdüñ<br />
G477/1 Gül gibi ʿi ʿişret ʿi şret olmaz ise berg ü sāz ile / Sünbül gibi geçinmek olur bir piyāz ile<br />
G135/1 Ṣafā bezminde şol zerrīn-ḳadeḥ kim ṭolu ṣahbādur / Kenār-ı bāġ-ı ʿişretde işretde açılmış <strong>ve</strong>rd-i raʿnādur<br />
G516/4 Virür ẕevḳ ehline şevḳi dem-ā-dem / Şeb-i ʿi ʿişretde ʿi şretde bir yil mūmıdur nāy<br />
G32/3 Meclis-i mey ki bedenlerle ḥiṣār olmışdur / Şehr-i ʿi ʿişretdür ʿi<br />
şretdür anuñ āfet-i devrānı ḳadeḥ<br />
G338/4 Cām-ı mey-i ʿi ʿişretdür ʿi ʿişretdür<br />
şretdür ʿaşḳuñda dil-i pür-ḫūn / Şemʿ-i şeb-i vuṣlatdur dāġ-ı dil-i sūzānum<br />
G32/2 Felek-i ʿi ʿişrete ʿi şrete bir aḫter-i ferḫunde iken / Yine Mirrīḫ-ṣıfat ṭurma döker ḳanı ḳadeḥ<br />
G284/5 Geh şīşe gehī kühne-sifāl ile ḳılur ʿīş / Bāḳī-<strong>ve</strong>ş olup ʿi ʿişrete ʿi şrete meyyāl ḳaranfül<br />
G337/10 Cemāl-i devleti gül gibi ḫurrem ü ḫandān / Bisāṭ-ı ʿi ʿişretini ʿi<br />
şretini gül-sitāna beñzetdüm<br />
G180/4 ʿīşuñ zamānı ʿi ʿişretüñ ʿi şretüñ eyyāmıdur diyü / ʿİşret-geh-i çemende ṣalar ellerin çenār<br />
G324/2 ʿİşret İşret İşret-i İşret bezm-i viṣāl-i yār geldi yāduma / Ġuṣṣa-i dehri ġam-ı devri ferāmūş eyledüm<br />
K17/1 Gül meclisinde lāle yine ḳıldı āşikār / Āyīn-i bezm-i ʿi ʿişret ʿi<br />
şret şret-i şret Cemşīd-i kām-kār<br />
G451/4 Dil mübtelā-yı künc-i ġam-ı fürḳat ü henūz / Ḫāṭır ḫayāl-i ʿi ʿişret ʿi ʿişret<br />
şret-i şret bezm-i viṣālde<br />
2. sarhoş ‖ zevk ü safa içinde<br />
G293/5 Bāḳıyā ʿi ʿişretdedür<br />
ʿi ʿişretdedür<br />
şretdedür ʿaşḳıyla yāruñ kāʾināt / Nuḳl encüm mey şafaḳ sāḳī felek sāġar hilāl<br />
3. sarhoşluk, zevk<br />
M9/I/1 Ne hengām-ı ṣafā-yı ʿi ʿişret ʿi ʿişret<br />
şret-i şret mül gibi bir dem var<br />
4. gönül eğlendirme<br />
G367/1 Ġaraż yār ile ʿi ʿişret ʿi<br />
şret şretdür şret dür bu nüzhet-gāh-ı ḫurremden / Mey ü maḥbūbdan ġayrı nedür maḳṣūd bu ʿālemden<br />
ʿi ʿişret ʿi<br />
şret demi demi demi [1] [1] [1] içki içme zamanı ‖ zevk ü safa zamanı<br />
G81/1 Dem-i ṣubḥ irdi getür bādeyi ṣoḥbet demidür / Mey-i nāb ile pür it sāġarı ʿi ʿişret ʿi şret demidür<br />
demidür<br />
ʿi ʿişret ʿi<br />
şret eyyām eyyāmı eyyām ı [1] [1] içki içme zamanı ‖ zevk ü safa zamanı<br />
G180/4 ʿīşuñ zamānı ʿi ʿişretüñ ʿi şretüñ eyy eyyām eyy eyyām<br />
āmıdur ām ıdur diyü / ʿİşret-geh-i çemende ṣalar ellerin çenār<br />
ʿi ʿişret ʿi<br />
şret ü ü ü ʿīş ş itmek itmek [1] içki içmek ‖ yas tutmak (sevgiliden ayrılık nedeniyle)<br />
G358/6 Bāḳīye ʿi ʿişret ʿi şret ü ü ʿīş ş itmege hecrüñde yiter / Nāle ney göz yaşı mey fikr-i viṣālüñ gül-şen<br />
ʿi ʿişret ʿi<br />
şret şret-ābād şret ābād [2]<br />
1. meyhane<br />
G352/6 Çıḳarsun keştī-i bāde kenār-ı ʿi ʿişret ʿi ʿişret<br />
şret-ābāde şret ābāde / Dilā ṣabr eyle bir ḳaç gün muvāfıḳ rūzgār olsun<br />
2. âlem ‖ meyhane<br />
G136/1 Ḫūn-ı dil mey kāse-i ser anda bir peymānedür / ʿİşret İşret İşret-ābād İşret ābād ābād-ı ābād maḥabbet bir ʿaceb mey-ḫānedür<br />
ʿi ʿişret ʿi<br />
şret şret-ḫāne şret ḫāne ḫāne [1] içki meclisi/âlemi<br />
K27/5 Muraṣṣaʿ cāmlarla bir ʿaceb şāhāne meclisdür / Düşinde görmedi Cem böyle ʿi ʿişret ʿi ʿişret<br />
şret-ḫāne şret ḫāne ḫāne-i ḫāne zībā<br />
ʿi ʿişret ʿi<br />
şret şret-sar şret sar sarāy sar āy [1] [1] [1] içki meclisi ‖ dünya<br />
K27/21 Sipihrüñ nitekim cām-ı zümürrüd-fāmı devr eyler / Olur ʿi ʿişret ʿi ʿişret<br />
şret-sar şret sar sarāy<br />
āy-ı āy ı ḫalḳ tā nüh günbed-i ḫaḍrā<br />
işte işte [3]<br />
[3]<br />
G471/1 Gül-şen isterseñ işte işte mey-ḫāne / Gül-i ḫandān gerekse peymāne<br />
G508/3 Gitmez o mehüñ rā gibi ḫançer kemerinden / Üftādelerin öldürür āh işte burası<br />
G528/3 Dil bir içim ṣu istedi çeşme-i laʿl-i yārdan / Āb-ı zülāl-i ḫançerin gösterüp işte mā didi<br />
işte işte ben ben [6]<br />
[6]<br />
643
G40/1 Eylesün laʿlini dermān dil-i bīmāra meded / Dostlar işte işte ben ben öldüm baña bir çāre meded<br />
G91/2 Ḥüsnüñ zekātınuñ eger ey ḫ˅āce-i cemāl / Bir müsteḥaḳḳın ister iseñ işte işte ben ben faḳīr<br />
G380/1 Bir lebi ġonca yüzi gül-zār dirseñ işte işte sen sen / Ḫār-ı ġamda ʿandelīb-i zār dirseñ işte işte ben<br />
ben<br />
G380/3 Pāyine yüzler sürer her serv-i dil-cūnuñ revān / Ṣu gibi bir ʿāşıḳ-ı dīdār dirseñ işte işte ben<br />
ben<br />
G380/5 Fürḳatüñde teşne-leb ḫāṭır-perīşān ḫaste-dil / Künc-i ġamda bī-kes ü bīmār dirseñ işte işte ben<br />
ben<br />
G380/7 Bāḳıyā Ferhād ile Mecnūn-ı şeydādan bedel / ʿĀşıḳ-ı bī-ṣabr u dil kim var dirseñ işte işte ben<br />
ben<br />
işte işte sen sen [3]<br />
[3]<br />
G380/2 Lebleri mül ṣaçları sünbül yañaġı berg-i gül / Bir semen-ber serv-i ḫoş-reftār dirseñ işte işte işte sen<br />
sen<br />
G380/4 Zülfi sāḥir ṭurrası ṭarrār şuḫ-ı şī<strong>ve</strong>-kār / Çeşmi cādū ġamzesi mekkār dirseñ işte işte sen<br />
sen<br />
G380/6 Gözleri ṣabr u selāmet mülkini tārāc ider / Bir amānsuz ġamzesi Tātār dirseñ işte işte sen<br />
sen<br />
iştih iştihā iştih ā [1] [1] arzu, şevk ‖ şeh<strong>ve</strong>t, cinsel istek<br />
G346/5 Görüp ol sāʿid-i sīmīni gümişden bilüñi / İştih İştihā İştih keskin olur ḫançer-i bürrānuñdan<br />
iştih iştihār iştih ār [3] [3] nam, şöhret<br />
K17/9 Mülk-i süḫanda nevbetümüz çaldı rūzgār / Āfāḳı ṭutdı <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le-i kūs-ı iştih iştihār iştih iştihār<br />
ār<br />
G245/2 Hezār mertebe ʿaşḳuñda ġālibem Ḳaysa / Nihāyet ey ṣanem ol deñlü iştih iştihārum iştih ārum yoḳ<br />
G202/3 Nevbet-i iştih iştihārumuz<br />
iştih ārumuz bām-ı felekde çalınur / Ġulġule ṣaldı ʿāleme <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le-i neḳāremüz<br />
iştiy iştiyāḳ iştiy ḳ [1] arzu ‖ özlem<br />
G90/3 Ḳucmaḳ degül ġaraż seni dīdārdur murād / Deryā-yı iştiy iştiyāḳ iştiy begüm bī-kenārdur<br />
1. güzellik<br />
ʿi ʿiş<strong>ve</strong> ʿi<br />
ş<strong>ve</strong> [3]<br />
[3]<br />
G295/1 Ebr-i bahār-ı ʿi ʿiş<strong>ve</strong>dür ʿi ʿiş<strong>ve</strong>dür<br />
ş<strong>ve</strong>dür ebrū degüldür ol / Bārān-ı ḥüsn riştesidür mū degüldür ol<br />
2. cazibe, alımlılık<br />
G299/4 ʿİş<strong>ve</strong> İş<strong>ve</strong> İş<strong>ve</strong>-i İş<strong>ve</strong> dehre göñül virmez o kim ʿāḳildür / Almadı behre begüm kimse bu dünyādan bil<br />
3. kırıtma, cil<strong>ve</strong><br />
G6/1 Nedür bu ḫandeler bu ʿi ʿiş<strong>ve</strong>ler ʿi<br />
ş<strong>ve</strong>ler bu nāz u istiġnā / Nedür bu cil<strong>ve</strong>ler bu şī<strong>ve</strong>ler bu ḳāmet-i bālā<br />
ʿitāb ʿitāb [1] [1] [1] azar<br />
G45/3 Cefā-yı yār ile muʿtād olıncadur müşkil / ʿAẕāb ʿaẕb olur āḫır gelür ʿitāb leẕīẕ<br />
ʿitāb ʿitāb eylemek eylemek [2] [2] azarlamak, terslemek<br />
G280/6 Geh şī<strong>ve</strong> eyle eyle bendene geh nāz u geh ʿitā ʿitāb ʿitā<br />
/ İrdi zamānı luṭf u kerem ḳıl ʿināyetüñ<br />
ʿitāb ʿitāb u u u nāz nāz itmek itmek [1] [1] azarlamak, terslemek<br />
G441/4 Cevr ü cefālar itmede ḫod başdan aşdı çarḫ / Ṭurmaz ʿitāb ʿitāb u u nāz nāz nāz ider ider ol şī<strong>ve</strong>-kār ise<br />
it it [6] [6] [6] köpek ‖ rakip<br />
G504/4 Yaruñ raḳībi gibi iti iti görmedüm daḫı / Olmaya gerçi eşk-i revānum gibi cerī<br />
G242/4 Dün gice ol ġazāli ḳaçurmış raḳīb-i seg / İtler İtler gibi aradı bulınca yataḳ yataḳ<br />
G422/3 Görmese yār ġażab-nāk olıcaḳ aġyārı / Ḫışm idüp ʿāşıḳın āzārlar itler itler yirine<br />
G161/5 Nice aġyār gibi aġzı ḳara var gerçi / İtleri İtlerinüñ İtleri nüñ seg-i tāzī gibi mümtāzı geçer<br />
Kt10/2 Görme misin itlerüñ itlerüñ ġavġāsını bāzārda / İltifāt itmez güẕār eyler ḫırāmān şīr-i ner<br />
G515/2 İtlerüñden İtlerüñden ġayrıyı görmez raḳībuñ gözleri / Böyle ḫod-bīn eyleyen hep sensin anı ey perī<br />
iʿtibārdan ʿtibārdan ʿtibārdan dü düşmek dü şmek [1] [1] eskisi kadar kıymet <strong>ve</strong>rilmemek, itibarını kaybetmek<br />
G371/1 Nām u nişāne ḳalmadı faṣl-ı bahārdan / Düşdi Düşdi çemende berg-i dıraḫt iʿtibārdan ʿtibārdan<br />
644
iʿtidāl ʿtidāl [3]<br />
G100/3 Ḳadd-i bülend ü ḳāmet-i ʿarʿar-ḫırām-ı yār / Gül-zār-ı iʿtidālde ʿtidālde bitmiş nihāldür<br />
G451/1 Elṭāf u ḥüsn ü ḫulḳ u melāḥat kemālde / Endām u şekl ü ḳāmet ü ḳadd iʿtidālde ʿtidālde<br />
K7/18 ʿĀlemi gül gibi ḫandān itdi devr-i devleti / ʿAhd-i ʿadli iʿtidāl ʿtidāl ʿtidāl-i ʿtidāl māh-ı nīsan eyledi<br />
iʿtidāl ʿtidāl üzre/üstinde [2] yumuşak, ılık (hava için)<br />
G270/4 Ḫaymeler ḳurduġı dem ḳanı ḥabābuñ ʿīşa / İʿtidāl ʿtidāl üzre görüp āb u hevāsın ḳadeḥüñ<br />
G124/8 Çarḫ yüz döndürmedin gül-şende ʿīş it Bāḳıyā / Sebzeler zībā hevālar iʿtidāl ʿtidāl üstindedür<br />
iʿtimād ʿtimād [1] teslimiyet, iman ‖ gü<strong>ve</strong>n<br />
G192/2 Baş egmezüz edānīye dünyā-yı dūn içün / Allāhadur te<strong>ve</strong>kkülümüz iʿtim ʿtim ʿtimādumuz<br />
ʿtim ādumuz<br />
iʿtimād ʿtimād ḳḳılmamak<br />
ḳ<br />
ılmamak [1] [1] [1] gü<strong>ve</strong>nmemek, inanmamak<br />
G38/1 Gerdūn-ı dūna ʿāḳil iseñ ḳılma ılma iʿtimād ʿtimād / Dönsün piyāle devr-i Ḳamerden budur murād<br />
iʿtirāf ʿtirāf ḳılmak ılmak [1] [1] itiraf etmek, ortaya koymak<br />
G38/4 Lāyıḳ budur ki biz ḳılavuz ılavuz cürme iʿtirāf ʿtirāf / Vābeste-i ʿināyetidür mebdeʾ ü meʿād<br />
iʿtirāz ʿtirāz ehli [1] [1] isyankâr, bozguncu<br />
G360/2 Ḫaṭ-ı laʿlüñde bulmaz cāy-ı engüşt iʿtirāz ʿtirāz ehli ehli / ʿAceb ẓāhirdür ey ġonca dehānuñ farḳı ḫātemden<br />
iʿtiṣām ʿtiṣām ḳḳılmak<br />
ḳ<br />
ılmak ılmak [1] [1] [1] sımsıkı sarılmak/tutunmak ‖ ‘Allah’ın ipine sıkı sıkı sarılın’<br />
K23/30 Ser-rişte-i murādı nʾola elde bulsa ol / Ḥabl-i metīn-i ʿahdüñe ḳılmışdur ılmışdur ılmışdur iʿtiṣām ʿtiṣām<br />
iʿtiẕār ʿtiẕār [1] [1] af dileme<br />
K17/10 Bāḳī ne deñlü sözlerüñ āb-ı revān ise / Aḳar ṣu gibi yirde gerek rūy-ı iʿtiẕār ʿtiẕār<br />
ittif ittifāḳī ittif ḳī [1] sözleşip ‖ tesadüfen, rastgele<br />
G59/3 Sen meh-i bedrüñ żiyāsın virmek olmaz ʿāleme / İttif İttifāḳī İttif ḳī bir yire cemʿ olsalar meh-pāreler<br />
ʿiẕār ʿiẕār [38] [38] yanak<br />
K25/32 Noḳṭalar kim dökilür ḫāme-i müşgīnüñden / Her biri şāhid-i maʿnāya olur ḫāl-i ʿiẕār<br />
ʿiẕār<br />
G305/1 Lü’lū-yı jāleden ṭaḳınup gūşvār gül / İtdi çemende nāz ile ‘arż-ı ʿiẕār ʿiẕār gül<br />
G305/3 Bir dil-sitāne döndi bu gün ṣaḥn-ı gül-sitān / Ḳad serv ü çeşm nergis-i şehlā ʿiẕār ʿiẕār ʿiẕār gül<br />
K8/5 ʿİẕār ẕār ẕār-ı ẕār ı nāzenīnin pür-ġubār-ı müşg-i Çīn itmiş / Yüz urmış ḫāk-i pāy-ı ḫusrev-i ṣāḥib-ḳırān üzre<br />
G94/4 ʿİẕār ẕār ẕār-ı ẕār ı sādesi üzre ṣan ol ruḫ-ı rengīn / Görinür āyīneden laʿl-i gūşvāresidür<br />
G150/5 ʿİẕār ẕār ẕār-ı ẕār ı yār ʿaraḳ-nāk olınca ey Bāḳī / Görenler itdi ṣanur māh ile ḳırān ülker<br />
G527/3 Siyāh aṭlas gibi zülfüñ yaraşdı / ʿİẕār ẕār ẕār-ı ẕār ı āl-i müşgīn-ḫāle düşdi<br />
M1/V/3 Reng-i ʿiẕār ʿiẕārı ʿiẕār gitdi yatur kendü ḫuşk-leb / Şol gül gibi ki ayru düşüpdür gül-ābdan<br />
G111/2 Ebr-i bahār-ı ḥüsndür ol zülf-i müşg-bār / Yaġdı ʿiẕār ʿiẕārı ʿiẕār bāġına ḫaṭ ṣanma zinhār<br />
G503/3 Ḫaṭṭ-ı ʿiẕār ʿiẕārı ʿiẕār geh görinür gāh olur nihān / Çıḳmaz beyāża baḥs̱-i ḳażā vü ḳader gibi<br />
M6/VI/1 Virmiş ʿiẕār ʿiẕār-ı ʿiẕār ı yāra ṣafā ḫaṭṭ-ı dil-güşā<br />
G111/1 Bir ḥüsn daḫı baġladı ḫaṭdan ʿiẕār ʿiẕār-ı ʿiẕār ı yār / Eṭrāf-ı bāġ ḫūb olur olsa benefşe-zār<br />
G111/5 Bāḳī ʿiẕār ʿiẕār-ı ʿiẕār ı yārda ḫaṭ ṣanma görinen / Ẕerrātdur ki mihr-i münīr itdi āşikār<br />
G209/4 Bāzār-ı dehr içinde gözüme ṭoḳınmadı / Ḫāl-i ʿiẕār ʿiẕār-ı ʿiẕār ı yār gibi ʿanberīn meges<br />
G287/4 Baḥs̱ eyleme ʿiẕār ʿiẕār-ı ʿiẕār ı ʿaraḳ-rīz-i yār ile / Yüzüñ ṣuyıyla ey gül-i ter yüri var açıl<br />
G291/3 Şekl-i ʿiẕār ʿiẕār-ı ʿiẕār ı yār gibi naḳş-ı dil-firīb / Levḥ-i żamīre yazmadı ṣūret-ger-i ḫayāl<br />
G314/5 Öykünürmiş ʿiẕār ʿiẕār-ı ʿiẕār ı dil-dāra / Göricek Bāḳıyā güli ele al<br />
G527/1 Dil-i pāk ol ʿiẕ ʿiẕār ʿiẕ ʿiẕār<br />
ār-ı ār ı āle düşdi / Gül-i rengīne gūyā jāle düşdi<br />
Mtl 29 Ruḫ-ı māh-ı şeb-ārādan ʿiẕār ʿiẕār-ı ʿiẕār ı yār zībādur / Ḳamer aʿlā ise mihr-i münīr aʿlādan aʿlādur<br />
645
Mtl 31 Özüñ ḫāl-i ʿiẕār ʿiẕār-ı ʿiẕār ı ı yāre beñzetmişsin ey aḫter / Ne bilsünler ḳarañuda anuñ göz ḳıpduġın iller<br />
G469/6 Bāḳī şafaḳda mihr-i münev<strong>ve</strong>r ṣanur gören / ʿAks-i ʿiẕār ʿiẕār-i ʿiẕār i sāḳīyi cām-ı şarābda<br />
G89/2 ʿĪẕār ʿĪẕār-ı ʿĪẕār yāre ay ile yanaşdı zülf-i Hindūsı / Velī ayrılmadı yanından anuñ bir nice yıldur<br />
G463/2 Ḫaṭ degüldür görinen āb-ı ʿiẕār ʿiẕārında ʿiẕār ında <strong>ve</strong>lī / Bī-<strong>ve</strong>fālıḳ o mehüñ kir getürüpdür yüzine<br />
G491/6 Ruḫına māʾil iken sevdi ʿiẕār ʿiẕārını ʿiẕār ını göñül / Āh kim derdümi günden güne efzūn itdi<br />
G116/4 Ser-i zülf-i siyeh-kāruñ şeb-i tār / ʿİẕāruñ ẕāruñ pertevi meh-tāba beñzer<br />
G459/3 ʿİẕāruñ ẕāruñ yādı bir rengīn laṭīfe / Dehānuñ ẕikri bir şīrīn ḥikāye<br />
G46/2 Ruḫlaruñdan ne ʿaceb būse temennā ḳılsam / Ey lebi ġonca ʿiẕāruñ gül-i şeftālūdur<br />
G95/1 ʿAks-i ʿiẕāruñ ʿiẕāruñ dīdede berg-i gül-i ter kendidür / Laʿlüñ ḫayāli sīnede rūḥ-ı muṣav<strong>ve</strong>r kendidür<br />
G224/1 Baḥs̱ itmesün ʿiẕāruñ ʿiẕāruñ ile encümende şemʿ / Ḳanda çerāġ-ı māh-ı şeb-efrūz ḳanda şemʿ<br />
G251/1 Görüp tāb-ı ʿiẕāruñ ʿiẕāruñ ḫāṭırı nerm oldı Nāhīdüñ / İçüp ʿaşḳuñ şarābın kellesi germ oldı ḫurşīdüñ<br />
G285/1 Zülfüñi görsem ʿiẕāruñ ʿiẕāruñ üzre ey ḥūr-i cemīl / Ṣanuram zencīr şeklin baġlamışdur Selsebīl<br />
G365/1 Cānā görinse ṭarf-ı ʿiẕāruñ ʿiẕāruñ niḳābdan / Ḫalḳ āfitāb ṭoġdı ṣanurlar seḥābdan<br />
G398/2 Görüp zülfüñ ʿiẕāruñ ʿiẕāruñ üzre bildüm / Muḳarrer batmaz imiş ṣuya cādū<br />
G423/2 Yazmada naḳş-ı ʿiẕāruñ ʿiẕāruñ ʿiẕāruñ müje-i ḫūn-ālūd / Ḳatı çoḳ renk virüpdür ḳalem-i Bih-zāde<br />
G179/4 ʿİẕāruñda ẕāruñda ẕāruñda şehā ḫāl-i siyāhuñ / Şeker üstine ḳonmış bir megesdür<br />
K26/25 Ḫūn-ı dil ṣanma görinenleri müjgānumda / Dīde gül-zār-ı ʿiẕāruñdan olupdur gül-çīn<br />
G499/2 Sāḳıyā ‘aks-i ʿiẕāruñdan ʿiẕāruñdan fürūġ-ı cām-ı mey / Rūşen eyler bezmi ḫurşīd-i żiyā-güster gibi<br />
G232/3 Ṭutdı ebrūña yüzin mihr-i ʿiẕāruñla ʿiẕāruñla göñül / Ḳıbleye ḳarşu ḳılur ṣanki ṣalāt-ı işrāḳ<br />
izdi izdiḥām izdi izdiḥām<br />
ḥām olmak [1] yer bulmak, sıra gelmek<br />
K23/22 Bircīs işigi ḫākine olurdı çihre-sāy / Olmasa Olmasa ger cibāh-ı efāżıldan izdi izdiḥām izdi ḥām<br />
iẓhār ẓhār ẓhār-ı ẓhār ı ḥaḳ ḥaḳ [1] [1] gerçeği açığa çıkarmak<br />
G25/1 Laʿlüñle cām yoḳ yire eyler müdām baḥs̱ / İẓhār ẓhār ẓhār-ı ẓhār ı ḥaḳ ḥaḳ degülse ġaraż ḫod ḥarām baḥs̱<br />
iẓhār ẓhār eylemek/itmek [5] [5]<br />
1. göstermek, açığa vurmak<br />
M3/III/4 Şeb-çerāġ-ı ẓulmet-i ẓulm ol vücūd-ı pākdür / Gevherin ḥaḳḳā ki iẓhār ẓhār itdi kān-ı maʿdelet<br />
G168/2 Miḥnet ü ẕüll ü belā ehline vaṣl iẓhār ẓhār idüp / Derd ü ġam şerḥinde ṭabʿum ḳīl u ḳāl üstindedür<br />
G325/3 ʿĀleme leylī ṣaçuñ sevdāsın iẓhār ẓhār eylerin / Nev-bahār eyyāmıdur bir gün ṭutar mecnūnluġum<br />
G278/5 Ḫançer-ṣıfat iẓhār ẓhār ẓhār-ı ẓhār ṣafā eyledi eyledi dilden / Nāzüklik ile göñlümüz almaġa miyānuñ<br />
2. belli etmek, açığa çıkarmak<br />
G325/1 Kimseye ʿaşḳuñda iẓhār ẓhār itmedüm meftūnluġum / Bildiler ḥāl-i derūnum gördiler maḥzūnluġum<br />
iẓhār ẓhār ẓhār-ı ẓhār ı ker kerāmet ker<br />
āmet eylemek eylemek [1] [1] keramet göstermek<br />
Kt1/5 Eyledi Eyledi keşf ile iiẓhār<br />
i iẓhār<br />
ẓhār-ı ẓhār ı ker kerāmet ker<br />
āmet āmet keremüñ / İtdi müşkillerümüz ḫ˅āce-i iḥsānuñ ḥal<br />
izi izi tozı tozı [7] [7] (sevgili/güzelin) yürüdüğü yol; bkz. ‘ayaġı tozı/ṭopraġı’ maddesi.<br />
G67/5 Bī-baṣar farḳ idemez ḳanda baṣar ol āhū / Yine izi izi tozını tozını dīde-i bīnā gözedür<br />
G106/3 İzüñ İzüñ tozına tozına sürdi yüzin āyīne-<strong>ve</strong>ş dil / Maḳṣūd benüm pādişehüm kesb-i ṣafādur<br />
G149/4 İzüñ İzüñ İzüñ tozına tozına urmış rūy-ı zerdin ʿāşıḳ-ı şeydā / Fenā ehli ḳatında ḫāk ü zer yaʿnī ber-ā-berdür<br />
G368/4 İzüñ İzüñ tozına tozına yüzlerin sürmege / Dökildi ṣaçıldı gül ü yāsemīn<br />
G427/3 İnṣāf budur kim çıḳarup misk-i ġazāli / İzüñ İzüñ tozını tozını ṭolduralar nāfe-i Çīne<br />
K6/23 Ḫaṣm-ı gerden-keş izüñ izüñ tozına tozına ḳılsun ser-fürū / Ser-fürū ḳılmazsa bir gün kellesi ġalṭān gelür<br />
G416/6 Pā-būsuñ özler oldı görelden izüñ izüñ tozın / Bāḳī ʿaceb ḫayāle döşendi ġubār ile<br />
646
iẕn ẕn ẕn-i ẕn i şer şerīf şer<br />
īf [1] [1] [1] özel izin ‖ padişah tarafından <strong>ve</strong>rilen izin<br />
G203/5 Ḥarem-i vuṣlatuña iẕn ẕn ẕn-i ẕn i şer şerīf şer<br />
īf olmayıcaḳ / İşigüñ Kaʿbesine Bāḳī-i bī-dil varamaz<br />
ʿizz ʿizz ʿizz u u ʿalāʾiḳ ʿalāʾiḳ [1] [1] şeref <strong>ve</strong> itibar<br />
G168/4 Manṣıb-ı ʿizz ʿizz u u ʿalāʾiḳdan ʿalāʾiḳdan ʿalāḳa ḳaṭʿ iden / Merd-i dānādur be-ġāyet ḥüsn-i ḥāl üstindedür<br />
ʿizz ʿizz u u ccāh<br />
c āh [2] [2] makam <strong>ve</strong> mevki<br />
G168/5 Yire geçse yiridür ehl-i fażīlet çünki āh / ʿİzz İzz u ccāhuñ<br />
c<br />
āhuñ ḫār u ḫas deryā-mis̱āl üstindedür<br />
G408/5 Vaḳtine mālik olan dervīşdür sulṭān-ı vaḳt / ʿİzz İzz u u ccāh<br />
c cāh<br />
āh-ı āh salṭanat degmez cihān ġavġāsına<br />
ʿizz ʿizz u u devlet devlet [1] [1] şeref, yücelik, itibar<br />
G408/7 Ḳul olursañ Bāḳıyā ol şāh-ı ʿālī-şāne ol / Kim virilmiş ʿizz ʿizz u u devlet devlet dīnine dünyāsına<br />
ʿizz ʿizz u u iḳbāl iḳbāl iḳbāl [1] [1] şan <strong>ve</strong> şeref<br />
Kt19/1 Nice yıllar ʿizz ʿizz u u iḳbāl iḳbāl ile olduñ kām-rān / Ser-figende emrüñe meʾmūr idi ḫalḳ-ı cihān<br />
ʿizz ʿizz u u nāz nāz [3] [3] itibâr <strong>ve</strong> naz<br />
G453/1 Geçüp güller serīr-i ʿizz ʿizz ʿizz u u nāza nāza nāza / Seḥerden geldi bülbüller niyāza<br />
G477/2 Ṣaf ṣaf çemende serv dizilsün selāmuña / Sen ṣaḥn-ı gül-şen içre ṣalın ʿizz ʿizz ü ü nāz nāz nāz ile<br />
Mtl 21 Şimşād u serv yüz yire ḳorlar niyāz ile / Sen kim çemende ṣalınasın ʿizz ʿizz u u u nāz nāz nāz ile<br />
ʿizz ʿizz u u şere şeref şere f [1] [1] itibar <strong>ve</strong> şeref<br />
G294/5 Bāḳıyā baña gedā-yı der-i yār olmaḳdur / Māye-i ʿizz ʿizz u u şeref şeref pāye-i baḫt u iḳbāl<br />
ʿizz ʿizz ü ü ü temkīn temkīn [2] [2] [2] yücelik <strong>ve</strong> sağlamlık (uzun ömür)<br />
K4/18 Ḫudā virsün serīr-i salṭanatda / Saʿādet tācı birle ʿizz ʿizz ü ü temkīn<br />
temkīn<br />
K26/11 Menbaʿ-ı mekremet ü luṭf Meḥemmed Çelebi / Vāhib-i fażl u ʿaṭā ṣāḥib-i ʿizz ʿizz ü ü temkīn temkīn<br />
temkīn<br />
ʿizzet ʿizzet [7] [7]<br />
[7]<br />
1. kudretli, yüce (Allah)<br />
K9/24 Her ḳanda ʿazm iderseñ ola reh-ber ü refīḳ / Tevfīḳ-i Rabb-i ʿizzet ʿizzet ü teʾyīd-i Kirdigār<br />
M3/I/2 Kāʾinātı ḳıldı mirʾāt-ı cemāl-i Şāhdan / Ġarḳ-ı envār-ı hidāyet Rabb-i ʿizzet ʿizzet ṣubḥ-dem<br />
2. şeref, itibar, kıymet<br />
G93/5 Cām-ı mey ṣadr-ı mey-gede kimine / Tāc-ı devlet serīr-i ʿizzet ʿizzet olur<br />
G339/3 Perde-i ʿizzet ʿizzet çeküp yaḳdum maḥabbet şemʿini / Ṣandal-ı rūḥı buḫūr idüp müheyyā eyledüm<br />
G531/4 Yūsuf gibi ʿizzetde ʿizzetde sen Yaʿḳūb-<strong>ve</strong>ş miḥnetde ben / Dil sākin-i Beytüʾl-ḫazen tenhālara ṣalduñ beni<br />
K23/27 Dehre devām-ı devletidür ġāyetüʾl-münā / Çarḫa beḳā-yı ʿizzetidür münteheʾl-merām?<br />
3. hürmet, saygı<br />
K4/19 Belālardan emīn olsun cihānda / İlāhī izzetüñ izzetüñ ḥaḳḳıçün āmīn<br />
ʿizzet ʿizzet ʿizzet ü ü ü baḫt baḫt [1] [1] [1] şerefli <strong>ve</strong> parlak mevki<br />
K9/9 Farḳında tāc-ı devlet ü iḳbāl ser-firāz / Taḫtında taḫt-ı ʿizzet ʿizzet ü ü baḫt baḫt eyler iftiḫār<br />
ʿizzet ʿizzet ʿizzet ü ü iḳbāl iḳbāl ü ü devlet devlet [1] [1] şeref, itibar, mutluluk<br />
G280/7 Ezmānı tā muḥīṭ ola elṭāf-ı Ẕiʾl-celāl / Bāḳī hemīşe ʿizzet ʿizzet ü ü iḳbāl iḳbāl ü ü devletüñ<br />
devletüñ<br />
647
J<br />
jāle āle [29] çiy, şebnem; sabah vakti yaprak <strong>ve</strong> çimenlerde oluşan su damlacıkları<br />
K18/43 Reşk-i dendānuñ ile ḫançere düşdi jāle āle / Berg-i sūsende gören itdi ṣanur anı ḳarār<br />
K24/30 Dāne ḫaṭ jāle āle nuḳaṭ nefḥa-i müşgīn maʿnā / Yazdı levḥ-i çemene bir ġazel-i ter sünbül<br />
G120/4 Aġzuñ içre diş midür ya ġonca içre jāle āle mi / Kevkeb-i dürrī midür ya lüʾlū-yı lālā mıdur<br />
G456/5 Çemen pür-mevc bir deryā ṣadef gül / İçinde lüʾlū-yı şeh-vār jāle āle<br />
G518/1 Sīne dāġın görüp ol ġonca-dehen lāle gibi / Bir avuç ḳanuma girmek diledi jāle āle gibi<br />
K7/10 Jāle āle ḳıldı her kenārı ṣāhil-i baḥr-i ʿAden / Lāle ḫāk-i gül-şeni kān-ı Bedaḫşān eyledi<br />
K18/25 Lāle ṣaḥrāyı bu gün kān-ı Bedaḫşān itdi / Jāle āle gül-zāre nis̱ār eyledi dürr-i şeh-vār<br />
K22/12 Jāle āle vü berg-i ḫazāndan pür-zer ü gevher çemen / Gül-şene varın nis̱ār itdi meger deryā vü kān<br />
G466/7 Jāle āle naḳdin ḳadeḥe ḳoydı çemen bezminde / Cemʿ idüp ṣaḳlamadı ġonca gibi zer lāle<br />
G476/2 Ḥoḳḳa-i laʿlüñde dendānuñ senüñ / Jāle āle ṣandum ġonca-i ḫandānda<br />
K7/8 Nev-ʿarūs-ı gül gibi pīrāhen-i āl üstine / Lāle dürr-i jaleden jaleden jaleden gūy-ı girībān eyledi<br />
G305/1 Lü’lū-yı jāleden āleden ṭaḳınup gūşvār gül / İtdi çemende nāz ile ‘arż-ı ‘iẕār gül<br />
G497/4 Çemende jāle āle āle-durur āle durur ṣanma bülbül-i şeydā / Ṣuladı eşk ile ṣaḥn-ı sarāy-ı gül-zārı<br />
G6/4 Miyānuñ rişte-i cān mı gümiş āyīne mi sīneñ / Bünāgūşuñla mengūşuñ gül ile jāledür āledür gūyā<br />
G84/1 Gül-gūn ḳabāsı ol ṣanemüñ ṣanki lāledür / Cism-i laṭīfi lāle-i ḥamrāda jāledür āledür<br />
G103/1 Cünd-i şitāyı ṭaşa ṭutup yine jāleler āleler / Ḳaṣd itdiler ki milket-i gül-zārı alalar<br />
G110/1 Nergis üzre berg-i zerd u jāleler āleler kim vardur / Er çerāġına dizilmiş dirhem ü dīnārdur<br />
G190/1 Dehān-ı ġonca-i ḥamrāda gūyā jāleler āleler yir yir / Olupdur laʿl-i dil-berde dilā tebḫāleler yir yir<br />
M2/II/2 Cūylar kim ṭolanur dāmen-i ṣaḥrālarda / Jāleler āleler kim görinür lāle-i Nūʿmān üzre<br />
G276/6 Jāleler āleler ṭamlamaġ ister gül-i terden gūyā / Görinen dürr-i bünāgūşı degüldür yāruñ<br />
K24/6 Ṣaḥn-ı gül-zāra gelüp eyledi ʿarż-ı dīdār / Jālelerden ālelerden ṭaḳınup gūşına gevher sünbül<br />
G466/1 Jālelerden ālelerden ṭaḳınur tācına gevher lāle / Şāh olupdur çemen iḳlīmine beñzer lāle<br />
G442/1 Dāne dāne ol ʿaraḳlar ṭurra-i pür-tābda / Ḳaṭre ḳaṭre jālelerdür ālelerdür sünbül-i sīr-ābda<br />
G442/4 Jālelerdür ālelerdür lāle-i sīr-āba düşmiş gūyiyā / Dürr-i dendānuñ ḫayāli çeşm-i pür-ḫūn-ābda<br />
G103/4 Gül-şende baṣdı jāleleri āleleri ḳara baġrına / İrdi ṣafāya lāle-i ḫūnīn piyāleler<br />
G392/3 Lāleler kāselere döndi kʾola cevher-dār / Jālelerle ālelerle görinür gül ṣadef-i dürr-i s̱emīn<br />
G358/4 Ṣaḥn-ı gül-zāra düşersek demidür jāle āle āle-ṣıfat āle ıfat ıfat / Nev-bahār oldı gül açıldı güzellendi çemen<br />
G304/2 Pākīze-ṭabʿ u ṣāf-dil ü pāk-meşrebüz / Ḥüsnüñ güline düşse nʾola jāle āle āle-<strong>ve</strong>ş āle <strong>ve</strong>ş göñül<br />
G328/2 Jāle āle āle-<strong>ve</strong>ş āle <strong>ve</strong>ş <strong>ve</strong>ş bezme varumuz ṣaçalum / Zeri gül gibi der-miyān idelüm<br />
jāle āle bey beyżalar bey<br />
żalar [2] [2] su damlacığı şeklindeki yumurtalar<br />
G130/6 Bir kīse içre lāle bu gün bezm-i bāġda / Ġayb itdi jāle āle bey beyżalar bey<br />
żalar żaların<br />
ın ḥoḳḳa-bāz-vār<br />
G308/8 Açduḳça ġonca beççe-i bülbül gibi dehān / Alduḳça jāle āle bey beyżalar bey<br />
żalar żaların żalar ın zīr-i bāl gül<br />
648<br />
jāle āle dü düşmek dü<br />
şmek [6] çiy düşmek; çiyin (şebnem) sabahleyin yaprak/çiçeklerde görülmesi<br />
bağlamında;<br />
G123/1 Şāḫ-ı gülde jāle āle āle dü düşmiş dü<br />
şmiş ġonca-i raʿnā mıdur / Şāh elinde yā muraṣṣaʿ sāġar-ı ṣahbā mıdur<br />
G278/4 Şol jāle āle dü düşen dü<br />
şen sūsen-i āzāde-<strong>ve</strong>ş ey dil / Dür dişlerinüñ vaṣfı gerek vird-i zebānuñ
G527/1 Dil-i pāk ol ʿiẕār-ı āle düşdi / Gül-i rengīne gūyā jāle āle dü düşdi dü<br />
şdi<br />
K19/24 Dür-i sīr-āb ile gör gül-bün-i engüştinde / Jāle āle dü düşmiş dü şmiş gül-i nesrīne ne beñzer ḫātem<br />
G60/3 Sen ṭarā<strong>ve</strong>t bāġınuñ bir ġonca-i ḫandānısın / Jāle āle dü düşmiş dü şmiş tāze gül bir aġlamış ṣūretlüdür<br />
G376/3 Jāle āle dü düşmiş dü şmiş berg-i sūsendür muraṣṣaʿ ḫançerüñ / Berkdür ey seng-dil ammā demürden ṭaşdan<br />
649<br />
jende jende geymek geymek [1] [1] hırka giymek ‖ dervişliğe soyunmak, ikrar <strong>ve</strong>rmek, bkz.<br />
TASAVVUFTAN DİLİMİZE, s. 149; DERVİŞ ÇEYİZİ, s. 220-225. Ayrıca bkz. ‘peşmīne geymek’,<br />
‘nemed giymek’ md.<br />
G443/4 Terkin urdum ʿāṣā ile tācuñ / Geyeli Geyeli pīr-i ʿaşḳdan jende<br />
jende<br />
1. pas, kir<br />
jeng jengār jeng ār [2]<br />
G295/3 Jeng Jengār Jeng ār ṣanduñ āyīnede naḳş-ı ḫaṭṭuñı / Yañlış görişdüñ ey yüzi gül o degüldür ol<br />
2. bakır yeşili<br />
Mtl 1 Ḳaysı cennet mī<strong>ve</strong>si laʿl-i şeker-bārıca bar / Yā gül-istān sebzesi ol ḫaṭṭ-ı jeng jengār jeng jengār<br />
ārıca<br />
ıca bar<br />
jeng jengār jeng jeng ār ṭutmak ṭutmak [1] [1] pas tutmak<br />
K18/12 Mevsim-i rezm degüldür dem-i bezm irdi diyü / Sūsenüñ ḫançerini ṭutd ṭutdı ṭutd<br />
ser-ā-pā jeng jengār jeng ār
ḳaba ḳaba ḳaba cāhil cāhil [1] [1] kara cahil, kör cahil<br />
K/ K/Ḳ K/<br />
K11/10 Ḳabā-yı cāh ile ādem geçinsün her ḳaba ḳaba cāhil cāhil / Güher göster güher meydāna gir sen tīġ-i ʿuryān ol<br />
650<br />
ḳabā ḳabā ḳabā [7] [7] [7] önü açık kaftan; Onay, Sudî’nin Hafız şerhinden yola çıkarak şu açıklamayı<br />
yapıyor: ‘meydanî denilen beyaz çizgili bir ipekli dokumadan yapılan yan etekleri çift<br />
yırtmaçlı, göğüs kısmı açık <strong>ve</strong> yakası topuğa kadar kesik <strong>ve</strong> bütün yakası sırma <strong>ve</strong> ipek gaytanla<br />
işlenmiş bir entari’ bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 264; KOÇU, s. 136; ayrıca bkz. ‘kühne ḳabā’,<br />
‘tāc u ḳabā’ md.<br />
K7/12 Lāle çāk-i pīrehen gösterdi gül çīnī ḳabā ḳabā / Bülbül-i şūrīde hāy u hūy-ı mestān eyledi<br />
G474/1 Bend-i ḳabā ḳabā ḳabā çözilmeye tā cāme çıḳmaya / Naḳd-i viṣāl ʿāşıḳ-ı nā-kāme çıḳmaya<br />
G84/1 Gül-gūn ḳabās ḳabāsı ḳabās ol ṣanemüñ ṣanki lāledür / Cism-i laṭīfi lāle-i ḥamrāda jāledür<br />
G303/4 Gördüñ ḳabā ḳabā-yı ḳabā yı ʿömre beḳā yoḳ bu bāġda / Gül gibi sen de pīreheni pāre pāre gel<br />
G408/8 Ḫān Murād ol pādişāh-ı ṣūret ü maʿnā kʾanuñ / Salṭanat ḥaḳḳā ḳabā ḳabā-yı ḳabā yı rāstdur bālāsına<br />
K11/10 Ḳabā Ḳabā-yı Ḳabā yı yı cāh ile ādem geçinsün her ḳaba cāhil / Güher göster güher meydāna gir sen tīġ-i ʿuryān ol<br />
G431/3 Sen güzellik taḫtınuñ sulṭān-ı ʿālī-şānısın / Mihr ü māh iki ḳuluñ girmiş ḳabā ḳabā-yı ḳabā yı zer-keşe<br />
ḳabā ḳabā-yı ḳabā yı ezra ezraḳ ezra<br />
ḳ [1] [1] mavi kaftan ‖ gökyüzü<br />
G393/3 Yolında nūrdur gūyā ki ḫurşīd / Ḳabā Ḳabā-yı Ḳabā yı ezra ezraḳ ezra<br />
üzre rūy-ı cānān<br />
ḳabaḳ ḳabaḳ ḳabaḳ [8]<br />
[8]<br />
1. su kabağı ‖ şarap kabı ; ‘Eskiden şişe bol olmadığı, cam <strong>ve</strong> billurdan yapılmış eşyayı zenginler<br />
kullandığı <strong>ve</strong> ağırlığından cüppe altında taşınamadığı için şarap bu kabakların büyüklerine<br />
konurdu. Biraz küçüğü kadeh yerine kullanılırdı.’ MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 264.<br />
G241/1 Ḳaṣd eyler aġzuñ öpmek içün dāʾimā ḳabaḳ ḳabaḳ / Olur boġazı iplü degüldür şehā ḳabaḳ<br />
G241/2 Ḫoş şevḳ virdi meclise mihr-i münīr-vār / Ṣan ḳurṣ-ı āfitābdur ey meh-liḳā ḳabaḳ<br />
ḳabaḳ<br />
G241/6 Ol vāṣıtayla laʿl-i leb-i dil-beri öper / Cāmuñ yüzine gülse nʾola Bāḳıyā ḳabaḳ ḳabaḳ<br />
ḳabaḳ<br />
G241/4 Bezmüñde gerçi sāġar-ı ṣahbāya baş eger / Bedr-i münīre dil uzadur dil-berā ḳabaḳ<br />
G241/5 ʿĀşıḳ ḥadīs̱-i cām-ı lebüñ alsa aġzına / Meclisde çoḳ laḳırdamasun sāḳıyā ḳabaḳ<br />
ḳabaḳ<br />
1.1. ‘boġazı iplü’ deyişi, ‘kabak asmak’ ritüeli bağlamında geçer <strong>ve</strong> kabak (şarap kadehi/tası)<br />
boğazı ipli olmadığı için sevgilinin dudaklarını öpmeye yeltenir; ‘meyhanelerde kabak asmak<br />
adeta oturduğu köşeyi benimsemek, bir nevi balta asmak sayılırmış.’ bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong><br />
İZAHI, s. 265. (‘kabak asmak’ md.)<br />
G241/1 Ḳaṣd eyler aġzuñ öpmek içün dāʾimā ḳabaḳ / Olur boġazı iplü degüldür şehā ḳabaḳ<br />
1.2. kadeh ‖ göz kapağı<br />
G241/3 Bezm-i ġamuñda ṣanma ḳabaḳ minnetin çekem / Eşküm şarāb u dīdelerümdür baña ḳabaḳ<br />
ḳabaḳ<br />
2. esrar<br />
G241/3 Bezm-i ġamuñda ṣanma ḳabaḳ ḳabaḳ ḳabaḳ minnetin çekem / Eşküm şarāb u dīdelerümdür baña ḳabaḳ
ḳabaḳ ḳabaḳ ḳabaḳ ḳabaḳ [1] [1] önden önden, ileri ileri<br />
G242/3 Yād-ı lebüñle ʿişret içün būstānlara / Allāh çekildi bāde-i gül-gūn ḳabaḳ ḳabaḳ ḳabaḳ<br />
651<br />
ḳabāle ḳabāle ḳabāle [1] [1] hüccet (bir iş <strong>ve</strong>ya yere ait iltizamın bir kimseye <strong>ve</strong>rildiğini gösteren<br />
belge); Ebussuud Efendi’nin ‘şerīf adı’nın bulunduğu hücceti<br />
K21/22 Kerīm özüñle mükerrem cihānda luṭf u kerem / Şerīf aduñla müşerref ḳabāle ḳabāle-i ḳabāle iḳbāl<br />
Ka Kaʿbe Ka ʿbe [25]<br />
[25]<br />
G10/3 Bir kez ṭavāfın itmegi biñ ʿömre virmezin / Ey ḥācī saña Ka Kaʿbe Ka ʿbe baña kūy-i dil-rübā<br />
G289/6 Ḫāk-i ḥarīm-i ḥürmet-i kūyın maḳām idin / Erkān-ı Ka Kaʿbe Ka<br />
ʿbe gibi muʿazzez mükerrem ol<br />
G333/2 Ḥarīm-i Beyt-i Maʿmūruñdan aʿlā olmaya Ka Kaʿbe Ka ʿbe / Degüldür şāḫ-ı Sidre ḳāmetüñden müntehā ḳıblem<br />
G333/3 Ḫayāl-i ḫāl-i ruḫsāruñ yoġ anuñ çünki göñlinde / Ne baṣdı baġrına seng-i siyāhı Ka Kaʿbe Ka ʿbe yā ḳıblem<br />
G333/7 Yüzüñ görüp nʾola vaṣluñ temennā eylese Bāḳī / Görinse Ka Kaʿbe Ka ʿbe dirler müstecāb olur duʿā ḳıblem<br />
G342/1 Ḫāne-i ḳalbüm eylesün termīm / Ka Kaʿbe Ka ʿbe yapmaḳ dilerse İbrāhīm<br />
G229/8 Kūyuñ eṭrāfına ʿuşşāḳ dizilmiş gūyā / Ḥarem-i Ka Kaʿbede Ka ʿbede her cānibe erkān ṣaf ṣaf<br />
G535/1 Kūyında göñül dāmen-i dil-dāre ṣarıldı / Ḥācī gibi kim Ka Kaʿbede Ka ʿbede estāre ṣarıldı<br />
K2/6 Umaruz kim bulına Ka Kaʿbe Ka Kaʿbe<br />
ʿbe-i ʿbe i i maḳṣūda vüṣūl / Geçdi çün devlet ile yirlü yirine erkān<br />
K6/10 Ḫān Murād ol kāʾinātuñ ḳıble-i iḳbāli kim / Ka Kaʿbe Ka Kaʿbe<br />
ʿbe-i ʿbe i der-gāhına şāhān u dervīşān gelür<br />
M8/VI/1 Bāḳıyā gel olalum Ka Kaʿbe Ka Kaʿbe<br />
ʿbe-i ʿbe i i dil yolına peyk<br />
G65/5 İrişsün Ka Kaʿbe Ka Kaʿbe<br />
ʿbe-i ʿbe i kūy-ı rıżāña tek dil-i Bāḳī / Ḥarīm-i ḥürmetüñ ḳurbında ḳurbān ile irżādur<br />
G201/4 Yollarda ḳalur rāh-rev-i Ka Kaʿbe Ka Kaʿbe<br />
ʿbe-i ʿbe i vaṣluñ / ʿÖmr āḫır olur mevt irişür zād yitişmez<br />
G231/5 Bāḳıyā ister iseñ ḳalbe ṣafā virmek eger / Ka Kaʿbe Ka Kaʿbe<br />
ʿbe-i ʿbe i kūyına var döne döne eyle ṭavāf<br />
G316/5 Muġaylān-ı belā ṭutmış ṭarīḳ-i Ka Kaʿbe Ka Kaʿbe<br />
ʿbe-i ʿbe i vaṣluñ / Efendi ben o rāh-ı pür-ḫas u ḫāşākden geçdüm<br />
G333/1 Ṭapuñdur Ka Kaʿbe Ka Kaʿbe<br />
ʿbe-i ʿbe i i ʿulyā-yı eṣḥāb-ı ṣafā ḳıblem / Ḳapuñdur Mescid-i Aḳṣā-yı erbāb-ı <strong>ve</strong>fā ḳıblem<br />
G411/3 Kimse rāh-ı Ka Kaʿbe Ka Kaʿbe<br />
ʿbe-i ʿbe i i vaṣluñda cān ḳurtarmadı / Zaḫm-ı ġamzeñ beñzemez ḫār-ı muġaylān zaḫmına<br />
G426/2 Ṭutalum Ka Kaʿbe Ka Kaʿbe<br />
ʿbe-i ʿbe i tevfīḳ-i ilāhī yolını / Bu beyābānda ʿabes̱ gezmeyelüm āvāre<br />
G465/2 Ey kāş ṭavf-ı Ka Kaʿbe Ka Kaʿbe<br />
ʿbe-i ʿbe i kūy-ı nigār içün / Hem-rāh olaydı ḫāk-i vücūdum ṣabāyile<br />
G477/5 Bāḳī ṣafā-yı Ka Kaʿbe Ka Kaʿbe<br />
ʿbe-i ʿbe i vuṣlat murād ise / Saʿy it hemīşe saʿy iden irdi menāzile<br />
G333/6 Bilürsin yüz sürerler āsitān-ı Kaʿbeye ben de / İşigüñe yüzüm sürsem nʾola a Ka Kaʿbem Ka ʿbem a ḳıblem<br />
G235/3 Ḳıble-i iḳbāl-i ʿālemdür cemālüñ Ka Kaʿbesi Ka ʿbesi / Tā irişdi ʿāleme āvāze-i tekbīr-i ʿaşḳ<br />
G278/1 Görmez işigi Ka Kaʿbesin Ka ʿbesin ol ḳıble-i cānuñ / Çöp düşdi meger kim gözine ḳıble-nümānuñ<br />
G203/5 Ḥarem-i vuṣlatuña iẕn-i şerīf olmayıcaḳ / İşigüñ Ka Kaʿbesine Ka<br />
ʿbesine Bāḳī-i bī-dil varamaz<br />
G333/6 Bilürsin yüz sürerler āsitān-ı Kaʿbeye ben de / İşigüñe yüzüm sürsem nʾola a Ka Kaʿbem Ka ʿbem a ḳıblem<br />
ḳābil ḳābil-i ḳābil i fey feyż fey<br />
ż olmak olmak [1] [1] [1] feyizlenebilmek, nasiplenebilmek<br />
G349/2 Olur Olur ḳābil ḳābil-i ḳābil i feyż feyż-i feyż<br />
nūr-ı Ḳıdem / Güneş gibi āyīnesi pāk olan<br />
ḳābil ḳābil olmamak olmamak [2] [2] kabullenmemek<br />
G162/3 Nʾeylesün ḳābil ḳābil olmayınca olmayınca püser / ʿAḳl-ı kül kim pederden eşfaḳdur?<br />
G410/1 Meded öldürdi beni derd ü ġam-ı cānāne / Ḳābil Ḳābil olmaz olmaz dil-i dīvāne ise dermāne<br />
ḳabr ḳabr [3] [3] mezar<br />
G425/5 Ey felek ol gözleri şehlā ġamından ḫāk olan / Nergis-i ḳabrin ḳabrin degişmez ḫūşe-i Pervīnüñe<br />
Kt21/1 ʿAdem iḳlīmine ʿazm eyledi çünkim Süleymān Ḫān / İlāhī ḳabrine ḳabrine revzenler aç firdevs-i aʿlādan<br />
G321/4 Dildür saña ʿarż itmege aḥvālümi gūyā / Ḳabrümdeki Ḳabrümdeki ḫāk üzre biten tāze giyāhum<br />
ḳabūl ḳabūl ḳabūl eylemek eylemek [1] [1] uymak, rıza göstermek
K7/21 Ṭāʿatinde baġlayup mānend-i Keyḫusrev kemer / Ḥākim-i Īrān ḳabūl ḳabūl-i ḳabūl i pend-i pīrān eyledi<br />
ḳabūl ḳabūl itmek itmek [2] [2] kabullenmek<br />
G35/4 Eşkāl-i <strong>ve</strong>fā resmi ḳabūl ḳabūl itmede itmede itmede ḳalbüñ / Āyīnedür ammā begüm āyīne-i pūlād<br />
G505/3 Güvāhī zūr-ı bāzūsın getürmiş Kūh-ken ʿaşḳa / Bu devr içre ḳabūl ḳabūl itmezler itmezler ammā şāhid-i zūrı<br />
1. kılıç kabzası<br />
ḳab ḳabża ḳab ḳabża<br />
ża [2]<br />
K9/14 Ṣaff-ı ġazāda rāyet-i iḳbāli pāy-merd / Rūz-ı <strong>ve</strong>ġāda ḳab ḳabża ḳab ḳabża<br />
ża-i ża şemşīri dest-yār<br />
2. usta, ehliyetli kemankeşlik ‖ pençe<br />
K26/17 Ḳab Ḳabża Ḳab Ḳabża<br />
ża-i ża ḳudretine ḳavs kemān-ı Rüstem / Nā<strong>ve</strong>k-i reʾyine per şeh-per-i Cibrīl-i emīn<br />
ḳaç ḳaç [1] [1] ne kadar, kaç tane<br />
K24/33 Ġoncanuñ cānı mı var öyküne laʿl-i lebüñe / Zülfüñe ḳaç başı var ola ber-ā-ber sünbül<br />
1. nasıl, ne yüzle<br />
ḳaçan ḳaçan [16] [16] bkz. TS. C. IV, s. 2150-55.<br />
K3/4 Egerçi ser-āmed geçer şāḫ-ı sünbül / Muʿanber ṣaçuñla ḳaçan ola hem-ser<br />
K19/44 Anda zehr ola vü tiryāk leb-i dil-berde / Dehen-i yāre ḳaçan ola ber-ā-ber ḫātem<br />
2. ne zaman ki, her ne zaman, ne vakit<br />
K12/9 Ḫūblar ṭutsa rikābın yiridür cümle ḳaçan ḳaçan / Esb-i nāzı felek ol ḫusrev-i ḫūbāne çeker<br />
G59/1 Cāmuñ eṭrāfın ḳaçan ḳaçan ḳaçan kim seyr ider āvāreler / Çarḫ-ı mīnā-fāmı gūyā devr ider seyyāreler<br />
G70/5 Bāḳıyā var ise dil bülbül-i ḫoş-ḫ˅ān dilidür / Şevḳ ile ḳılsa ḳaçan ḳaçan ḳaçan nāle vü efġān ditrer<br />
G74/2 Sīnesin itse ḳaçan ḳaçan ḳaçan kān-ı maʿārif ʿārif / Ḳılsa her ḥarfe naẓar bir nice maʿnī görinür<br />
G114/1 Sūz-ı ʿaşḳuñla ḳaçan ḳaçan ḳaçan kim dilden āh u zār olur / Āh dūd u dūd ebr ü ebr āteş-bār olur<br />
G461/1 Şuʿle-i tīġ-i cihān-tābuñ ḳaçan ḳaçan kim berḳ ide / ʿĀlemi bir laḥẓada bārān-ı eşküm ġarḳ ide<br />
G461/2 Maṭlaʿından ṣubḥ-dem gün ṭoġdı ṣanurlar ḳaçan ḳaçan / Āfitāb-ı ḥüsne pīrāhen yaḳasın şarḳ ide<br />
G483/5 Gözüme ḫāk ile yeksān görinür dürr ü güher / Ḫāke yaş dökse ḳaçan ḳaçan çeşm-i güher-pāşları<br />
G510/5 Ṣalındı yürek żaʿf ile sīnemde ḳaçan ḳaçan kim / Gūşındaki ol gevher-i yek-dāne ṣalındı<br />
G539/5 Ẕikrüñi dilden düşürmez sebze-i ḫāküm ḳaçan ḳaçan / Dāne-<strong>ve</strong>ş dihḳān-ı devrān zīr-i ḫāk eyler beni<br />
G113/4 Zer-i nāb oldı rūy-ı zerd ammā / Ḳaçan Ḳaçan ol ḫāk-i āsitāne deger<br />
G166/1 Ḳaçan Ḳaçan kim nāz ile reftār iderler serv-ḳāmetler / Ḳopar ʿāşıḳlaruñ başına ol demde ḳıyāmetler<br />
G190/5 Ḳaçan Ḳaçan mestāne gezseñ çār-sū-yı dehri ey Bāḳī / Olur ol demde peydā her ṭarafdan nāleler yir yir<br />
G349/4 Ḳaçan Ḳaçan Ḳaçan rāh-ı vaṣluñdan eyler güẕer / Bu seyl-āb-ı eşk üzre ḫāşāk olan<br />
ḳaçan ḳaçan ḳaçar ḳaçar [1] [1] kaçan kaçana<br />
G47/5 Meydān-ı ʿaşḳ içinde ölümden ḳaçan ḳaçan ḳaçar ḳaçar / Dīvāne dil ki merg ile ḫaṣmāne ṣarmaşur<br />
1. yüksünmek<br />
ḳaçmak ḳaçmak [9]<br />
[9]<br />
G76/1 Dil ne miḥnetden ḳaç ḳaçar ḳaç ar hergiz ne ġamdan incinür / Hecr elinden çekdügi cevr ü sitemden incinür<br />
G60/7 Kīmyādur Bāḳıyā ḫāk-i cenāb-ı mey-fürūş / Āsitānı ḫidmetinden ḳaçma bir devletlüdür<br />
2. uzak durmak, kaçınmak<br />
G441/2 Maḥbūb u mey mülāzemetinden ḳaçard ḳaçardı ḳaçard dil / Geldi yitişdi bir yañadan nev-bahār ise<br />
3. uçmak<br />
G398/4 İdermiş zülfüñe perrini teşbīh / Ḳatı alçaḳ ḳaçar ḳaçar geh geh peristū<br />
652
4. korkup çekinmek<br />
G484/3 Hezārān ʿöẕr-i leng eyler ḳaçar ḳaçar meydāna gelmezdi / Eger Tātār-ı ġamzeñ daʿ<strong>ve</strong>t itse cenge Tīmūrı<br />
5. koşmak, seğirtmek; bkz. TS. C. IV, s. 2157.<br />
G195/5 Ol āhūyı saña ṣayd ola ṣanma iltiyāmından / Öñüñce ḳaçar ammā Bāḳıyā āḫır şikār olmaz<br />
6. çekinmek<br />
G125/3 Leblerüñ māʾili ḳaçmaz ḳaçmaz ḫaṭ-ı nev-ḫāsteden / Ġam degül ṭālib-i nūş olana nīş-i zenbūr<br />
7. kaçıp gitmek<br />
G267/4 Bend-i fürḳatde ḳoma bendeñi āzād eyle / Öldürürseñ de eger ḳaçmaz efendi ḳuluñ<br />
8. kurtulmak<br />
G500/2 Ḳaçup Ḳaçup dil tāb-ı ḫurşīd-i sitemden / Penāh-ı sāye-i Yezdāne geldi<br />
1. uçurmak<br />
ḳaçurmak ḳaçurmak [2]<br />
[2]<br />
G320/4 Hevā-yı ʿaşḳuñ içre ben ḳaçurdum ḳaçurdum ḳaçurdum Ḳāfa sīmurġı / Cenāḥ-ı himmeti ol dem ki mānend-i ʿuḳāb açdum<br />
2. kaybetmek<br />
G242/4 Dün gice ol ġazāli ḳaçurm ḳaçurmış ḳaçurm ış raḳīb-i seg / İtler gibi aradı bulınca yataḳ yataḳ<br />
ḳad(d) ḳad(d) [54] [54] boy<br />
G329/2 Ḳaş rā ḳad ḳad ḳad elif dehān ise mīm / Ḳılduñ ey māh ḫalḳı emrüñe rām<br />
G87/1 Dil derd-i ʿaşḳ-ı yār ile bezm-i belādadur / Ḳad Ḳad çeng ü nāle nāy u ciger ḫūnı bādedür<br />
G284/3 Ḳad Ḳad Ḳad serv-i çemen yāre dehen ġonca-i gül-zār / Ḫaṭ müşg-i Ḫuten çihre semen ḫāl ḳaranfül<br />
G305/3 Bir dil-sitāne döndi bu gün ṣaḥn-ı gül-sitān / Ḳad Ḳad serv ü çeşm nergis-i şehlā ʿiẕār gül<br />
G28/2 Naḫl-i zībā ile nāzük tenidür meyle sebeb / Ne ḳad ḳad-i ḳad i serv ne sīmā-yı semendür bāʿis̱<br />
G337/1 Çemende servi ḳad ḳad-i ḳad i i dil-sitāna beñzetdüm / Nihāli dil-ber-i nāzük-miyāna beñzetdüm<br />
G543/5 Ḳadüñ Ḳadüñ servine göz dikmişdi ey serv-i revān ammā / Bu gün Bāḳī yine ġamzeñ oḳın ḫāṭır-nişān itdi<br />
G451/1 Elṭāf u ḥüsn ü ḫulḳ u melāḥat kemālde / Endām u şekl ü ḳāmet ü ḳadd ḳadd iʿtidālde<br />
G100/4 Mevzūn ḳaddi ḳaddi ḳaddi şiʿr-i bülendüm mis̱ālidür / Nāzük miyānı anda bir ince ḫayāldür<br />
G510/2 Eglendi biraz ḳaddi ḳaddi ḳaddi hevāsiyle çemende / Dil mürġi ḳonup serv-i ḫırāmāne ṣalındı<br />
K8/1 Dökilmiş zülf-i müşg-āsā o ḳadd ḳadd-i ḳadd i dil-sitān üzre / Döşenmiş sāye-i Ṭūbā bihişt-i cāvidān üzre<br />
K14/26 Ne cünbiş ḳıldı kim āḫır dil-i düşmende yir itdi / Meger gösterdi ol nīze ḫırām-ı ḳadd ḳadd-i ḳadd i ḫūbānı<br />
G112/4 Nihāl-i cefā şāḫıdur ḳadd ḳadd-i ḳadd i i yār / Anuñ mī<strong>ve</strong>si şī<strong>ve</strong> vü nāz olur<br />
G121/2 Ḳıldı mürġān-ı çemen ḳadd ḳadd-i ḳadd i i nihāl-i servi ḫam / Muṭrib-i bezm-i bahāra gūyiyā çeng itdiler<br />
G143/3 Ḳarār itmez göñül mürġi bu bāġuñ degme şāḫında / Nihāl-i ḳadd ḳadd-i ḳadd i dil-ber gibi bir serv-i bülend ister<br />
G154/2 Çeksün livā-yı salṭanat-ı ḥüsni ḳadd ḳadd-i ḳadd i i yār / Ol ḳāmeti ne serv ü ṣanavber ne bān çeker<br />
G438/2 Bulmaz ol ruḫsār ile ol ḳadd ḳadd-i ḳadd i zībā ḥāletin / Baġlasañ bir deste gül serv-i ḫırāmān üstine<br />
G535/5 Bāḳī görüp ol pīreheni yāre ṣarılmış / Ṣandum ki semen ḳadd ḳadd-i ḳadd i sefīdāre ṣarıldı<br />
K6/15 Perçem-i tūġından irdükçe Freng-istāna tāb / Sāye-i serv-i bülend-i ḳaddin ḳaddin ḳaddin özler bān gelür<br />
K23/16 Devrān içinde aña bu gün māh-ı nev gibi / Kimdür ki ḳaddin ḳaddin ḳaddin itmeye vaḳt-i selām lām<br />
M1/III/1 Döksün seḥāb ḳaddin ḳaddin añup ḳaṭre ḳaṭre ḳan / İtsün nihāl-i nār<strong>ve</strong>ni naḫl-i erġavān<br />
G119/2 Ger ölürsem ḥasret-i ḳaddiyle ḳaddiyle ol servüñ beni / Bir yire defn eyleñüz kim sāye-i ʿarʿar düşer<br />
G109/5 Sen urduġuñca tīrüñi sīnemden özgeye / Ṭaʿn-ı ḥasūd derd ile ḳaddüm ḳaddüm kemān ider<br />
G204/1 Derd u ġam bezmine ḳaddüm ḳaddüm gibi bir çeng olmaz / Nāylar nālelerüm sāzına āheng olmaz<br />
G529/4 Yoluñda delīl oldı dü-tā ḳılmaġa ḳaddüm ḳaddüm / Her dāl ki naʿl-i süm-i esbüñ yola yazdı<br />
653
G19/4 Ḳaddüm Ḳaddüm ey şeh-süvār-ı ḥüsn itdi / Pāy-būsuñ ḫayāli şekl-i rikāb<br />
G298/2 Ḳaddüm Ḳaddüm gibi ḫāk-i ḳademüñ öpdi naʿl-çeñ / Meşhūrdur eʾd-dālü ʿaleʾl-ḫayri ke-fāʿil<br />
G75/5 Derd u ġam ḳaddümi ḳaddümi ḫam ḳılsa göñül çekmez elem / Kemer itmek diler ol mūy-miyānum özenür<br />
G232/2 Yine bir ḳaşı hilālüñ sitemi çarḫ gibi / Ḳaddümi Ḳaddümi ḳıldı kemer ṭāḳatümi eyledi ṭāḳ<br />
G263/1 Ḳaddümi Ḳaddümi çeng eşkümi rūd eyledüñ / Cismüm āteş cānumı ʿūd eyledüñ<br />
G52/1 Nihāl-i ḳāmetüñ ḥaḳḳā ʿaceb naḫl-i dil-ārādur / Egerçi ḳaddüñ ḳaddüñ aʿlā kākülüñ aʿlādan aʿlādur<br />
G147/5 Meh-i ḥüsnüñ olupdur şöhre-i şehr / Bütün ʿālemde ḳaddüñ ḳaddüñ ḫod ʿalemdür<br />
G167/2 Ne ser-keş servdür ḳaddüñ ḳaddüñ benüm ey naḫl-i būstānum / Cemālüñ nūrına zülf-i şeb-āsāsın ḥicāb eyler<br />
G294/2 Ḥasret-i ḳaddüñ ḳaddüñ ḳaddüñ ile bāġda seyl-i eşküm / Ṭaḳdı serv-i çemenüñ pāyine sīmīn ḫalḫāl<br />
G343/4 ʿAceb ey serv-i ser-keş sen ne naḫl-i ʿālem-ārāsın / Ki ḳaddüñ ḳaddüñ dikmesidür gökde Ṭūbā yirde ʿarʿar hem<br />
G347/4 Çekilmiş ḳaddüñ ḳaddüñ eflāke dökilmiş sünbülüñ ḫāke / Leṭāfet gül-şeninde bir nihāl-i sāye-güstersin<br />
G347/6 Muraṣṣaʿ cāmdur aġzuñ leb-ā-leb sükkerī şerbet / Muʿanber şemʿdur ḳaddüñ ḳaddüñ ki ser-tā-pā muʿaṭṭarsın<br />
G460/4 Ḥasret-i ḳaddüñ ḳaddüñ ile ḳanlu elifler çeksem / Sīnede her biri bir serv-i gül-endām olsa<br />
G79/3 Dil kiş<strong>ve</strong>rini ol yürüyişler ḫarāb ider / Ḳaddüñ Ḳaddüñ nihāli rāyet-i fetḥ ü ẓafer çeker<br />
G97/1 Ḳaddüñ Ḳaddüñ Ḳaddüñ ḳatında ḳāmet-i şimşād pest olur / Zülfüñ yanında revnaḳ-ı ʿanber şikest olur<br />
G101/4 Ḥaḳḳā budur ki şimdiye dek rāst gelmedüm / Ḳaddüñ Ḳaddüñ gibi nihāle eyā serv-i gül-ʿiẕār<br />
G242/5 Ḳaddüñ Ḳaddüñ Ḳaddüñ nihāli ruḫlaruñ āli gerek bize / Gül deste deste tāze fidanlar ḳucaḳ ḳucaḳ<br />
G288/1 Ḳaddüñ Ḳaddüñ Ḳaddüñ nihāli hem-ser-i serv-i sehī degül / Ṭūbāyı alma sāyeñe ol kūtehi degül<br />
K10/3 Sāye-i ḳaddüñde ḳaddüñde āhum başḳa sancaḳ çekdügin / Ṭuydı hep mīr-i livā belki şeh-i kiş<strong>ve</strong>r bile<br />
G158/2 Dīvāne-ṣıfat böyle niçün ṭaġlara düşdi / Olmadı ise ḳaddüñe ḳaddüñe üftāde ṣanavber<br />
G158/4 Reftār yolın göster eyā naḫl-i ḫırāmān / Varsun o sehī ḳaddüñe ḳaddüñe istāde ṣanavber<br />
G169/2 Egerçi ʿarʿar-ı bāġuñ bülend ḳāmeti var / Nihāl-i ḳaddüñe nisbet leṭāfeti yoḳdur<br />
G332/3 Bülbülüñ medḥ idüp ol şāḫ-ı gül-i ter didügi / Bir ʿömür dörpüsidür ḳaddüñe ḳaddüñe nisbet güzelüm<br />
M5/V/1 Ḳaddüñe Ḳaddüñe ḫılʿat biçelden ḥüsni ḫayyāt-ı ḳażā<br />
G51/4 Ḳaddüñe Ḳaddüñe ḳul olmaġa gelmiş dizilmiş ḳarşuña / Servler ṭurmış çemen ṣaḥnında ḳāmet gösterür<br />
G528/4 Laʿl-i lebüñle ṭalʿatuñ ravża-i Cennetüʾn-naʿīm / Ḳaddüñe Ḳaddüñe Cebreʾīl-i ʿaḳl Sidre-i müntehā didi<br />
G202/2 Çeşm-i sitāre gibi biz alçaġa nāẓır olmazuz / Himmetümüz bülenddür ḳaddüñedür<br />
ḳaddüñedür ḳaddüñedür neẓāremüz<br />
G229/7 Vaṣf-ı ḳaddüñle ḳaddüñle ḫırām itse ʿalem gibi ḳalem / Leşger-i saṭrı çeker defter ü dīvān ṣaf ṣaf<br />
G66/2 Ḳaddüñüñ Ḳaddüñüñ cil<strong>ve</strong>-gehi sīne-i pür-dāġumdur / Ṣaḥn-ı gül-şen nitekim serv-i dil-ārā yiridür<br />
ḳadd ḳadd ü ü ḫadd ḫadd [1] [1] boy <strong>ve</strong> yanak (‘serv ü çemen’ paralelliğinde)<br />
G440/4 Seyr idelden gül-şen-i ḥüsnüñde ḳadd ḳadd ü ü ḫaddüñi ḫaddüñi ḫaddüñi / Çekmez oldı ḫāṭırum serv ü çemenden cānibe<br />
ḳad ḳad u u ruḫsār ruḫsār ruḫsār [1] [1] boy <strong>ve</strong> yanak (‘gül ü şimşād u çemen’ paralelliğinde)<br />
G276/5 Māʾil olmaz gül ü şimşād u çemen seyrine dil / Göreli gül-şen-i ḥüsnüñde ḳad ḳad u ru ruḫsāruñ ru ḫsāruñ<br />
ḳaddi ḳaddi ḳḳıy<br />
ḳ ḳıy<br />
ıyāmet ıy āmet [1] [1] uzun boylu dilber ‖ ‘felâket’, ‘âfet’, ‘musibet’ (‘ḳıyāmet’in çağrışımları)<br />
G167/3 Naʿīm-i vuṣlat añsam dūzaḫ-ı hecre ṣalar cānum / Baña bī-mūcib ol ḳaddi ḳaddi ḳaddi ḳḳıy<br />
ḳ ḳıy<br />
ıyāmet<br />
āmet çoḳ ʿaẕāb eyler<br />
ḳadd ḳadd-i ḳadd ḳadd i bülend [2] alımlı uzun boy<br />
G100/3 Ḳadd Ḳadd-i Ḳadd i bülend ü ḳāmet-i ʿarʿar-ḫırām-ı yār / Gül-zār-ı iʿtidālde bitmiş nihāldür<br />
G174/1 Sevdügüm ḳadd ḳadd-i ḳadd i i bülendin bülendin gösterür / Ḫūb olan elbette kendin gösterür<br />
ḳad ḳad-i ḳad<br />
i çenber [1] iki büklüm boy<br />
K19/11 Ḥasret-i laʿl-i leb-i yār ile taḥṣīl itmiş / Ten-i lāġar ḳad ḳad-i ḳad<br />
i i çenber ruḫ-ı aṣfer ḫātem<br />
ḳad ḳad-i ḳad<br />
i bbālā<br />
b<br />
ālā ālā [4]<br />
[4]<br />
654
1. uzun boylu dilber<br />
G153/2 Māh-ı ʿalem ki menzili evc-i hevādadur / Reftāra gelse ol ḳad ḳad-i ḳad i bbālā<br />
b<br />
ālā ālā ḳulaḳ çeker<br />
G50/3 Düşüp ol ḳadd ḳadd-i ḳadd i bbālādan<br />
b<br />
ālādan döşenmiş ḫāk-i rāh üzre / Muʿanber zülfi gūyā sāye-i serv ü ṣanavberdür<br />
2. uzun boy<br />
G44/3 Yüri ey serv-i ser-efrāz yüri / Ḳad Ḳad-i Ḳad i bbālāña<br />
b<br />
ālāña irişmez şimşād<br />
G266/4 Ḳad Ḳad-i Ḳad i bbālāya<br />
b<br />
ālāya göre şī<strong>ve</strong>-i reftār gerek / Ey ṣanavber bize ʿarż itme iñende ṭūluñ<br />
ḳad ḳad-i ḳad<br />
i bbālā<br />
b<br />
ālā çekmek çekmek [1] [1] boy atmak, uzamak<br />
K24/23 Bulsa bārān-ı seḫāñ ile eger neşv ü nemā / Ḳad Ḳad-i Ḳad i bbālā<br />
b<br />
ālā çeke çeke mānend-i ṣanavber sünbül<br />
ḳad ḳad-i ḳad<br />
i dil dil-cū dil<br />
ū [4] [4] alımlı uzun boylu (dilber)<br />
M8/I/1 Rāyet-i fitne çeküp ol ḳad ḳad-i ḳad i dil dil-cū dil<br />
begler<br />
G313/1 Ālet-i ḥüsni mükemmel ḳad ḳad-i ḳad i dil dil-cū dil<br />
da güzel / Ol siyeh gözler ile ḥaḳ bu ki ebrū da güzel<br />
G479/5 Ne ʿaceb meyl-i kenār eylemez ol serv-i revān / Cūy-ı dil ṭurmaz aḳar ḫod o ḳad ḳad-i ḳad i dil dil-cūya dil<br />
ūya<br />
G458/1 Göñül aḳdı gözüm yaşı gibi ol ḳadd ḳadd-i ḳadd i dil dil-cūya dil<br />
ūya / Niçün meyl itmez ol serv-i ḫırāmānum aḳar ṣuya<br />
ḳadd ḳadd-i ḳadd i i dü dü-tā dü<br />
ā ā [1 [1] [1 [1]<br />
] iki büklüm boy; bkz. ‘dü-tā ḳadd’ md.<br />
G436/4 Kūyuña ġayrıları çekse raḳīb-i ḫar-ṭabʿ / Seyl-i eşkümle döner ḳadd ḳadd-i ḳadd i dü dü-tā dü<br />
dolāba<br />
ḳad ḳad-i ḳad<br />
i i mevz mevzūn mevz<br />
ūn [2 [2] [2<br />
düzgün boylu dilber<br />
G427/2 ʿUşşāḳ idemez ol ḳad ḳad-i ḳad i mevz mevzūn mevz<br />
ūn ūnı ūn der-āġūş / Açılmayıcaḳ ḫayme gibi nice ḫazīne<br />
G378/1 Aḳsa gözden ḳad ḳad-i ḳad i mevz mevzūn mevz<br />
ūn ūnı ūn ġamından iki ʿayn / İki mıṣrāʿ döner ḳaşlarumuz ẕüʾl-baḥreyn<br />
ḳaddini ḳaddini bükmek bükmek [4] [4] [4] boyu iki büklüm olmak<br />
K19/10 Vādī-i ʿaşḳa düşüp tāze cevān sevdi meger / Bükdi Bükdi ḳaddin nitekim pīr-i muʿammer ḫātem<br />
G523/4 Cevānlıḳ ʿālemi gitdi ne vaḳtin ṭoġrılam yā Rab / Egildüm bār-ı ʿaşḳ-ı yār ḳaddüm ḳaddüm bükdi bükdi pīr itdi<br />
G359/2 Ḳaddüm Ḳaddüm bükilüp bükilüp derdüñ ile döndi kemāne / Ḳullāb-ı ser-i zülf-i perīşānuñ elinden<br />
G58/5 ʿAşḳ ile ḳaddüñ ḳaddüñ ḳaddüñ büküp büküp Ẕüʾn-Nūn-ı vaḳt olsañ yine / Kām-rān ol kimsedür kim Mālik-i Dīnārdur<br />
ḳadar ḳadar [1]<br />
[1]<br />
G202/1 Gūş senüñ ḫaberlerüñ almaġa olsa çāremüz / Kāş ḳulaġumuz ḳadar eyleyelerdi pāremüz<br />
ḳadeḥ ḳadeḥ [20] [20] bkz. ‘devr-i ḳadeḥ’ md.<br />
M9/V/2 Elin çekse ḳadeḥ ḳadeḥ ḳadeḥ ṣunmaḳdan erbāb-ı dile sāḳī<br />
G32/1 Pür olup devr idicek meclis-i mestānı ḳadeḥ ḳadeḥ / Çarḫ olur ḥalḳa-i rindān meh-i tābānı ḳadeḥ<br />
G32/2 Felek-i ʿişrete bir aḫter-i ferḫunde iken / Yine Mirrīḫ-ṣıfat ṭurma döker ḳanı ḳadeḥ<br />
ḳadeḥ<br />
G32/3 Meclis-i mey ki bedenlerle ḥiṣār olmışdur / Şehr-i ʿişretdür anuñ āfet-i devrānı ḳadeḥ<br />
ḳadeḥ<br />
G32/4 Devr-i meclis ki ṣafā cāmiʿinüñ çenberidür / Āb-ı rengīn ile ḳandīl-i fürūzānı ḳadeḥ ḳadeḥ<br />
G32/5 Yaraşur ḥalḳa-i rindāna disem ey Bāḳī / Ḫatem-i Cemdür anuñ laʿl-i Bedaḫşānı ḳadeḥ<br />
ḳadeḥ<br />
G181/4 Açılsun göñlümüz sāḳī ḳadeḥ ḳadeḥ ṣun var ise bāḳī / Temāşā eyle āfāḳı çü açıḳlıḳ zamānıdur<br />
G404/5 Baḳīye sāḳıyā feraḥ vir ki fenā bula teraḥ / Şol meyi ṣun ki bir ḳadeḥ ḳadeḥ pīr içe nev-cevān ola<br />
Mtl 10 Dāʾim olmaz devr-i gül devrān ise bāḳī degül / Gel begüm dönsün ḳadeḥ ḳadeḥ bundan yig olmaz devr-i gül<br />
Mtl 11 Ṭutdı gül-şende yine bülbül-i ḫoş-ḫ˅ān menzil / Başlasun devre ḳadeḥ ḳadeḥ oldı müzeyyen maḥfil<br />
G196/5 Yiter ḫaṭṭ u ruḫ-ı sāḳī bu bezme zīnet ey Bāḳī / Ḳadeḥ Ḳadeḥ nū nūş nū ş it ki dil vaḳt-i gül ü reyḥāne ḳatlanmaz<br />
G208/4 Ḳadeḥ Ḳadeḥ Ḳadeḥ ḳan aġlayup def sīne döger ney fiġān eyler / Meger derd ü ġam-ı ʿaşḳa olupdur mübtelā meclis<br />
G208/5 Ḳadeḥ Ḳadeḥ fısḳıyye mey ṣu ḥalḳa-i rindān anuñ ḥavżı / Sarāy-ı şevḳa şādırvān olupdur Bāḳıyā meclis<br />
G246/1 Ḳadeḥden Ḳadeḥden ġayrı bir laʿlüñ öper yoḳ / Kemerden ġayrı bilüñi ḳucar yoḳ<br />
G466/7 Jāle naḳdin ḳadeḥe ḳadeḥe ḳoydı çemen bezminde / Cemʿ idüp ṣaḳlamadı ġonca gibi zer lāle<br />
655
G299/2 Ḥālet-i ʿaşḳ iledür ādeme nūrāniyyet / Reng-i rūy-ı ḳadeḥi ḳadeḥi bāde-i ḥamrādan bil<br />
G270/1 Bir iki gün çekelüm cevr ü cefāsın ḳadeḥüñ ḳadeḥüñ / Sürevüz bir dem ola ẕevḳ u ṣafāsın ḳadeḥüñ<br />
ḳadeḥüñ<br />
G270/2 Lāle-<strong>ve</strong>ş bāġ-ı ṣafāda iñen açılduġı yoḳ / Ḫaylī demdür göremez kimse ḳarasın ḳadeḥüñ<br />
ḳadeḥüñ<br />
G270/4 Ḫaymeler ḳurduġı dem ḳanı ḥabābuñ ʿīşa / İʿtidāl üzre görüp āb u hevāsın ḳadeḥüñ<br />
G270/5 Bāḳıyā dün gice meclisde gül-efşānlar ile / Māh-tāb itmiş idük bezme żiyāsın ḳadeḥüñ<br />
ḳadeḥüñ<br />
ḳadeḥ ḳadeḥ-i ḳadeḥ i i zer zer [1] altın kadeh ‖ zerrīn-ḳadeḥ (nergis); bkz. ‘sāġar-ı zer’ md. ‖ papatya<br />
K24/27 Cürʿa-rīz olsa eger gül-şene cām-ı keremüñ / Ṭuta nergis-ṣıfat elde ḳadeḥ ḳadeḥ-i ḳadeḥ i zer sünbül<br />
656<br />
ḳadeḥ ḳadeḥ duʿās duʿāsı duʿās ı ooḳumak<br />
o ḳumak [1] [1] yok etmek; Ahmet Talat Onay, harabat alemlerinde, kadehler<br />
doldurulurken çıkan kulkul sesi <strong>ve</strong> böylelikle rintlerin duydukları haz yönüyle açıklamıştır;<br />
bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 182. Kadeh duasının şerhi, ‘ḳadeḥ duʿāsı oḳumak’ deyiminin<br />
çeşitli çağrışımları, bir makaleyle tanıklar yardımıyla ele alınmış <strong>ve</strong> yorumlanmıştır. 24<br />
G270/3 Cām-ı mey böyle şikest olacaġı bellü idi / Ḫalḳ çoḳdan oḳum ḳum ḳumışlardı ḳum ışlardı du duʿās du duʿās<br />
ʿāsın ʿās ın ḳadeḥüñ<br />
ḳadem ḳadem [1] [1] ayak; bkz. ‘ev<strong>ve</strong>l ḳademde’, ‘ḫāk-i ḳadem’ md.<br />
G66/8 Bāḳıyā tāc-ı Sikender yaraşur farḳında / Ol ki zīr-i ḳademi ḳademi būse-i Dārā yiridür<br />
ḳadem ḳadem baṣmak baṣmak [6] [6] bkz. ‘ayaḳ baṣmaḳ’ md.<br />
1. ayak basmak<br />
K5/18 Felekler farḳına ba baṣd ba baṣd<br />
ṣdı ṣd ḳade ḳadem ḳade m devrüñde fażl ehli / Nice pā-māl ide dünyā-yı fānī ehl-i ʿirfānı<br />
G2/6 Yüzüm üzre ḳadem ḳadem ḳadem baṣmaz baṣmaz cefā vü cevrden geçmez / Yolında ḳılduġumdan nʾoldı ben cismüm türāb-āsā<br />
G7/5 Bāḳī suḫanda farḳ-ı sipihre ḳadem ḳadem ḳadem baṣar baṣar / Luṭf-ı Ḫudā olursa eger dest-gīr aña<br />
2. adım atmak ‖ teşrif etmek, gelmek<br />
G23/5 Bir ḳadem ḳadem baṣ baṣ luṭf ile gel gül-şene ey serv-ḳad / Bileler eksükligin her serv-i bālā semt semt<br />
G198/1 Bisāṭ-ı ʿīşa ḳadem ḳadem basd basdı basd nāz ile nev-rūz / Şükūfe perde-sarāy-ı ʿademden itdi bürūz<br />
G373/2 Bāġa sen serv-i revānı bir ḳadem ḳadem baṣsun baṣsun diyü / Ḫaylī dökildi ṣaçıldı yoluña berg-i ḫazān<br />
ḳader ḳader [3]<br />
[3]<br />
K19/6 Tā ki bennā-yı ḳader ḳader yapdı saʿādet ḳaṣrın / Oldı ol ṭāḳ-ı felek-rifʿate manẓar ḫātem<br />
M3/II/7 Kilk-i üstād-ı ḳader ḳader ḳılmış bu ġarrā maṭlaʿı / Zīnet-i eyvān-ı ḳaṣr-ı kibriyā-yı salṭanat<br />
G140/3 Yazdı sevdāñı başumuzda ḳażā / Ḳayd olındı rüʾūsa ḥükm-i ḳader<br />
ḳader<br />
ḳader ḳader-ḳudret ḳader ḳudret [1] kader kudretli (padişah)<br />
G367/5 İşāret besdür ey Bāḳī saña ser-māye-i devlet / Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i ḳader ḳader-ḳudret<br />
ḳader ḳudret şehenşāh-ı muʿaẓẓamdan<br />
ḳādī ḳādī [1] [1] kadı<br />
K25/34 Ḳāḍī Ḳāḍī-i Ḳāḍī maḥkeme-i ʿālem-i bālā Bircīs / Müşkilin müftī-i reʾyüñden ider istifsār<br />
ḳadīm ḳadīm [1] [1] Allah; bkz. ‘Kelām-ı Ḳadīm’, md.<br />
G334/5 Bāḳīye virdi müjde-i vaṣluñ ḥayāt-ı nev / ʿÖmrüñ mezīd pādişehüm yarıcuñ Ḳadīm Ḳadīm<br />
Ḳadīm<br />
ḳadīmī ḳadīmī resm resm resm [1] [1] eski bir âdet ‖ bildik davranış; bkz. ‘resm-i ḳadīm’ md.<br />
G234/2 Şikāyet cevr-i dil-berden ḳadīmī ḳadīmī resmdür resmdür ammā / Ḥaḳīḳatde cefā ehl-i <strong>ve</strong>fāya bir ṣafā ancaḳ<br />
ḳadīmī ḳadīmī ḳadīmī āāşinā<br />
ā şinā [2] [2] eski dost(lar)<br />
G186/1 Dil-i maḥzūna vuṣlatdan firāḳ-ı dil-rübā yigdür / Cihānda yār-i ḥādis̱den ḳadī ḳadīmī ḳadī ī āāşinā<br />
ā şinā yigdür<br />
G297/2 Gerçi ser-gerdān idüp ṣalduñ belā gird-ābına / Yüz çevürmezler ḳadīmī ḳadīmī āāşinālar<br />
ā şinālar bilmiş ol<br />
24 Ömür Ceylan, ‘Kadeh Duası <strong>ve</strong> Şerhine Dair’ Böyle Buyurdu Sûfî [Tasavvuf <strong>ve</strong> Şerh Edebiyatı Araştırmaları], İstanbul 2005, s. 182-193.
ḳādir ḳādir [4]<br />
[4]<br />
1. muktedir, gücü yetme<br />
K11/14 Degülsin medḥine ḳādir ḳādir ne deñlü ṭutsalar māhir / Gerekse Rūmda Bāḳī ʿAcem mülkinde Selmān ol<br />
G297/5 Rişte-i cānumda zülfüñ bir girih bend itdi kim / Ḥalline ḳādir ḳādir degül müşkil-güşālar bilmiş ol<br />
G57/2 Laʿl-i nigāra cān disem is̱bāta ḳādirin ḳādirin / Erbāb-ı ʿaşḳ öñinde bu gün müddeʿā budur<br />
2. layık<br />
G254/5 Sīne bir eglenceden ḫālī gerekmez Bāḳıyā / Yāre sen ḳādir ḳādir degülsin bārī miskīn yara çek<br />
ḳādir ḳādir olmak olmak [3]<br />
[3]<br />
1. gücü yetmek<br />
G209/3 Güftāra ḳādir ḳādir olsa olsa eger çalmasa dili / Taḳrīr iderdi derd-i derūnum saña ceres<br />
2. muktedir olmak, becermek<br />
G336/2 Ḥadīs̱-i tār-ı zülfüñden faḳīhe bir süʾāl itdüm / Cevāba ḳādir ḳādir olmad olmadı olmad ḥerīfi endbend itdüm<br />
G409/5 Bāḳıyā tīġ-i cefādan sīne kim ṣad-çāk ola / Ḳādir Ḳādir olmaz olmaz ʿaşḳ eri derd-i dilüñ iḫfāsına<br />
ḳadr ḳadr [15] [15] [15] bkz. ‘şeb-i Ḳadr’ md.<br />
1. şeref, itibar ‖ yüce, şerefli<br />
G309/1 Ehl-i tecrīd ki kūyuñda yiri ḫāk degül / Pāye-i ḳadri ḳadri ḳadri Mesīḥā gibi eflāk degül<br />
G546/7 Esās-ı mülki muḥkem ḳıl ḳıbāb-ı ḳadri ḳadri müstaḥkem / Binā-yı baḫtuña lāzımdur alsunlar Ḫorāsānı<br />
M3/V/2 Āsmānuñ gūşe-i bām-ı zümürrüd-fāmına / Ḳadri Ḳadri ṭāvūsı çıḳup gün gibi cevlān eylesün<br />
K26/12 Bāġ-ı ḳadrinde ḳadrinde anuñ ṣaḥn-ı sipihr ü encüm / Bir çemendür ki dökilmiş aña berg-i nesrīn<br />
K2/18 Ḥarem-i ḳadrine ḳadrine bir günbed-i zer-kār felek / Aña bir ṭāḳ-ı muraṣṣaʿ kemer-i kāh-keşān<br />
K10/14 Vāṣıl olmaz pāye-i naʿl-i semend-i ḳadrine ḳadrine / Efser-i Ḫāḳān degül tāc-ı ser-i Ḳayser bile<br />
K26/16 Defter-i devletine miḥ<strong>ve</strong>r-i eflāk ḳalem / Ḫātem-i ḳadrine ḳadrine bu günbed-i fīrūze nigīn<br />
K13/12 Ḳaṣr-ı ḳadrüñ ḳadrüñ āsmān eyler olursa dest-gīr / Himmet-i vālā-yı şāhenşāh-ı ʿālī-şān eger<br />
G546/9 Çerāġ-ı kevkeb-i baḫtuñ güneşden tāb-nāk olmış / Felekden ser-firāz olsun sarāy-ı ḳadrüñ ḳadrüñ ḳadrüñ eyvānı<br />
K1/25 Minḳārına dilerse alur çarḫı dāne-vār / ʿAnḳā-yı Ḳāf-ı ḳadrüñe ḳadrüñe bir ṭuʿmedür cihān<br />
K19/27 Felek engüşterī-i ḳadrüñe ḳadrüñe pīrūze nigīn / Ḳapladı nāmuñ ile ʿālemi yek-ser ḫātem<br />
2. paye, rütbe<br />
K16/9 Ḳadr Ḳadr-i Ḳadr bülend ü cāh ile mümtāz u ser-firāz / Ḫayl-i mülūk-i ʿālem içinde ʿalem gibi<br />
K25/41 Māh-ı nev gibi teraḳḳīde dem-ā-dem ḳadrüñ ḳadrüñ / Çeşm-i encüm gibi baḫtuñ gözi dāʾim bī-dār<br />
3. değer, kıymet<br />
G266/5 Añlamaz dehr-i denī merdüm-i dānā ḳadrin ḳadrin ḳadrin / Bāḳıyā minnetini çekmeyelüm her gūluñ<br />
K25/25 Güneşüñ ẕerre ḳadar ḳadr ḳadrine ḳadr ḳadrine<br />
ine noḳṣān gelmez / Eylese nūr-ı cihān-tābını ḫuffāş inkār<br />
657<br />
ḳadr ḳadr-i ḳadr ḳadr i i gevheri bilmemek [1] göz yaşı cevherinin kıymetini bilmemek ‖ ‘kadr-i zer zerger<br />
şinâsed, kadr-i gevher gevherî’ {Altının kıymetini sarraf bilir} bkz. TOKMAK, s. 196.<br />
G404/2 Yaşuma baḳmaz ol perī bilmedi bilmedi ḳadr ḳadr-i ḳadr i gevheri gevheri / Ṭālib ola bu demleri bulmaya bir zamān ola<br />
ḳadr ḳadr u u cāh cāh [1] [1] rütbe <strong>ve</strong> makam<br />
G386/1 Hergiz ne ḳadr ḳadr u u cāh cāh u ne sīm ü zer isterin / Bir serv boylu dil-ber-i sīmīn-ber isterin<br />
ḳadr ḳadr ü ü iḥtirām iḥtirām [1] [1] büyük bir saygıyla<br />
K23/10 Cirm-i ḳamer hilāl ile ʿayn-ı ʿAlī yazar / ʿĪd-i şerīfe irmek içün ḳadr ḳadr ü ü iḥtirām<br />
iḥtirām<br />
ḳadr ḳadr ü ü şeref şeref [4] [4] değer <strong>ve</strong> itibar
K7/26 Ḫıdmet-i ḫāk-i cenābından gelen ḳadr ḳadr ü ü şeref şeref / Ser-firāz-ı ehl-i dil mümtāz-ı aḳrān eyledi<br />
K24/45 Nʾola ḳadr ḳadr ü ü şerefüñ şerefüñ şerefüñ sāl-be-sāl olsa mezīd / Her yıl arturmadadur dāneyi dirler sünbül<br />
K17/13 Ḳadr Ḳadr ü ü şerefde şerefde her gicesi Leyletüʾl-berāt / Eyyām-ı ʿömr-i devleti nev-rūz u nev-bahār<br />
G334/3 Ḳadr Ḳadr ü ü şerefde şerefde şerefde sen güher-i kān-ı salṭanat / Baḥr içre dürr-i nāb gözi yaşlu bir yetīm<br />
ḳadrini ḳadrini bilme bilmek bilme<br />
k [5] kıymetini bilmek<br />
G271/4 Seni cāndan se<strong>ve</strong>n bī-dillerüñ luṭf eyle ḳadrin ḳadrin bil bil / Bulınmaz bende-i muḳbil muḥibb-i bī-riyādan yig<br />
G277/7 Şiʿr-i Bāḳīye ḳulaḳ ṭutmasa zāhid ne ʿaceb / Söz güherdür ne bilür ḳadrini nā-dān güherüñ<br />
G497/3 Ne derd-i ʿaşḳı bilürsin ne miḥnet-i hecri / Hey āfet-i dil ü cān ḳadr ḳadr-i ḳadr i ḥüsni bil bil bārī<br />
G229/9 Ḳadrüñi Ḳadrüñi seng-i muṣallāda bilüp bilüp bilüp ey Bāḳī / Ṭurup el baġlayalar ḳarşuña yārān ṣaf ṣaf<br />
K10/1 Ḳadr Ḳadr-i Ḳadr eşküm ol bilür bilür kim ḳıymet-i gevher bile / Rūy-ı zerdüm ḫoş görür şol kim ʿayār-ı zer bile<br />
ḳadr ḳadr ü ü ḳḳıymet<br />
ḳ ıymet bilmek bilmek [1] [1] takdir etmek, gereken değeri <strong>ve</strong>rmek<br />
Kt9/1 Söz degül dürr ü güher naẓm itsem / Ḳadr Ḳadr ü ü ḳḳıymet<br />
ḳ ıymet bilenüñ bilenüñ bendesiyüz<br />
658<br />
Ḳāf Ḳāf [3] [3] Kaf dağı (dünyayı çevrelemesi <strong>ve</strong> Anka kuşunun yaşadığı mekân olması<br />
yönüyle); bkz. ‘kūh-ı Ḳāf’ md.<br />
G320/4 Hevā-yı ʿaşḳuñ içre ben ḳaçurdum Ḳāfa Ḳāfa sīmurġı / Cenāḥ-ı himmeti ol dem ki mānend-i ʿuḳāb açdum<br />
G381/6 Āsitān-ı yārda mesken bulursam Bāḳıyā / Ḳāfda Ḳāfda seyr itdürem ʿAnḳāya istiġnāyı ben<br />
K1/25 Minḳārına dilerse alur çarḫı dāne-vār / ʿAnḳā-yı Ḳāf Ḳāf-ı Ḳāf ḳadrüñe bir ṭuʿmedür cihān<br />
Ḳāfdan Ḳāfdan Ḳāfa Ḳāfa [1] [1] [1] dünyanın bir ucundan diğer ucuna ‖ bütün dünya; ‘tundan tuna’ bkz.<br />
TASAVVUFTAN DİLİMİZE, s. 169-170.<br />
K2/34 Levḥaşaʾllāh zehī salṭanat-ı ḳāhire kim / Ḳāfdan Ḳāfdan Ḳāfdan Ḳāfa cihān cümle muṭīʿ-i fermān<br />
ḳafā ḳafā-dār ḳafā ār olmak olmak [1]<br />
[1]<br />
kafa dengi dost olmak ‖ peşi sıra gitmekgitmek<br />
K5/22 Ḳafā Ḳafā-dār Ḳafā ār old oldılar old ılar şīr ü peleng āhūya ṣaḥrāda / İderler şol ḳadar şimdi riʿāyet ḥaḳḳ-ı cīrānı<br />
ḳafes ḳafes [9] [9] kafes ‖ vücut, iskelet; bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 271.<br />
G210/4 Oda yandı hezāruñ āhından / Ṣanma zeyn oldı güller ile ḳafes<br />
G211/5 Devr elinden Bāḳıyā ġam çekme ʿālem böyledür / Gül naṣīb-i ḫār u ḫas bülbül giriftār-ı ḳafes<br />
ḳafes<br />
G345/5 Bāḳıyā bir mürġdur gūyā giriftār-ı ḳafes ḳafes / Kūy-ı yāri añıcaḳ uçmaḳ diler cānum benüm<br />
K27/6 Görüp ol cām-ı gül-rengi seḥerden eyler āhengi / Ṣanur güllerle zeyn olmış ḳafesdür ḳafesdür bülbül-i şeydā<br />
G541/3 Ṭoludur dil ḳafesi ḳafesi genc-i maḥabbetle bu gün / ʿAşḳ bāzārınuñ ey ḫ˅āce benem ṣarrāfı<br />
K19/42 Ten-i ṣad-pāre ki şekl-i ḳafes ḳafes-i ḳafes i zer-gerdür / Dāġlar dilde olupdur aña yir yir ḫātem<br />
G338/5 Sen gül gibi gül-şende gülmekde açılmaḳda / İñler ḳafes ḳafes-i ḳafes<br />
i tende mürġ-i dil-i nālānum<br />
G26/5 Ḳafes Ḳafes-i Ḳafes i i ġamda yatur ṭūṭī-i ṭabʿ-ı Bāḳī / Çekdügi ḳahra anuñ luṭf-ı suḫandur bāʿis̱<br />
G422/6 Ḳafes Ḳafes-i Ḳafes i ġamda nʾola ḳaldum ise ṭūṭī-vār / Vaṣf-ı laʿlüñ hele aġzumda ya şekker yirine<br />
ḳafes ḳafes-i ḳafes i zer [1] [1] altın kafes<br />
K19/5 Faṣṣ-ı pīrūze ne ḫoş yaraşur anda seyr it / Oldı bir ṭūṭīye gūyā ḳafes ḳafes-i ḳafes i zer ḫātem<br />
ḳāfile ḳāfile [3] [3] kervan<br />
G244/3 Gitdi mülk-i ʿademe ḳāfile ḳāfile-i ḳāfile i ṣabr u sükūn / Ḳarşu ṭutdı yolına meşʿale-i nār-ı firāḳ<br />
G179/5 Ser-i kūyuñdaki efġān-ı Bāḳī / Ḥicāzuñ ḳāfilesinde ḳāfilesinde ceresdür<br />
K18/4 Yine ferrāş-ı ṣabā ṣaḥn-ı ribāṭ-ı çemene / Geldi bir ḳāfile ḳāfile ḳondurdı yüki cümle bahār<br />
kāfir āfir [7] [7] göz, saç, gamze <strong>ve</strong> rakip bağlamlarında; bkz. ‘tīġ-i kāfir’ md.<br />
G104/3 Yanına alsun diyü kāfir āfir gözüñ ġamzeñ gibi / Girdiler şimdi çelīpā şekline şemşīrler
G272/3 Ġamzeñ oḳın çeşm-i fettānuñ yine almış ele / Şöyle beñzer dostum kāfir āfir müselmān eyledüñ<br />
G330/4 Bunca cevr ü cefā baña nice bir / Hāy kāfir āfir hele müselmānem<br />
G411/2 Bī-günāh öldürmede ġamzeñ ne kāfir āfir nesnedür / Nice maẓlūm uġradı ol nā-müselmān zaḫmına<br />
G498/3 Gelüp kāfir āfir āfir ṣaçuñ ruḫsāruñ üzre / Yüzüñ nūrın görüp īmāne geldi<br />
G372/4 Ser-i kūyuñda ger ġavġā-yı ʿuşşāḳ olmasun dirseñ / Raḳīb-i kāfiri āfiri āfiri öldür ne ceng ü ne cidāl olsun<br />
G97/4 Zinhār eline āyīne virmeñ o kāfirüñ āfirüñ / Zīrā görince ṣūretini büt-perest olur<br />
kāfir āfir müselmān müselmān [1] [1] kâfir müslüman ‖ herkes<br />
G69/5 Cānā zülāl-i vaṣluñı aġyār umar ʿuşşāḳ umar / Āb-ı seḥāb-ı raḥmete kāfir āfir müselmān teşnedür<br />
kāfir āfir āfir-ist āfir ist istān ist ān [2] [2] Kafirler ülkesi (saç <strong>ve</strong> siyahlık bağlamında)<br />
G81/5 Miḥneti dil ser-i zülfinde çeker ey Bāḳī / Kāfir āfir āfir-ist āfir ist istāna ist āna düşen kimsede miḥnet demidür<br />
K14/27 Mis̱āl-i ḥalḳa-i zülf-i girih-gīr-i ḫam-ender-ḫam / Biri birine ḳoydı tīġ-i ḳahruñ kāfir āfir āfir-ist āfir ist istān<br />
ānı ān<br />
kāfir āfir āfir-kīş āfir ş [1] kafir dinli ‖ zalim, gaddar<br />
G85/2 Bende-i fermān olup gīsū-yı kāfir āfir āfir-kīşüñe<br />
āfir şüñe / Ḫidmete bil baġlayupdur ey ṣanem zünnārlar<br />
ḳāfiye ḳāfiye ḳāfiye [2] [2]<br />
[2]<br />
G354/3 Ruḫlaruñ şevḳine maṭlaʿ diyelüm ḳāfiyeler ḳāfiyeler / Māh-ı tābān ile ḫurşīd-i dıraḫşān olsun<br />
G423/5 Mey-i nāb ile şarāb olsun iki ḳāfiyesi ḳāfiyesi / Bir ġazel söyleyeyin laʿlüñe ḥarf-i bāde<br />
kāġıd ıd [1] bkz. ‘zer-efşān kāġıd’ md.<br />
K24/41 Yaraşur zülf ü ruḫuñ vaṣfına defter yazsam / Kāġıdı ıdı berg-i gül ola ḫaṭ-ı defter sünbül<br />
kāh āh āh [1] [1] saman çöpü<br />
G237/4 Dāne-i gendüm taḥammül ḳılduġum eksem nʾola / Ḫırmen-i ʿālemde ṣaymaz kūh-ı Ḳāfı kkāh<br />
k kāh<br />
āh şevḳ<br />
kāḫ [3] dergâh, saray, köşk; bkz. BURHÂN, s. 397.<br />
G417/6 Niçün maḥrūm ola sāʾiller ey şāh-ı Sikender-der / Revādur kāḫuña ḫuña Dārā gelüp eylerse deryūze<br />
K1/35 Ṭutdı cihānı pertev-i ḥüsnüñ güneş gibi / Ṭoldı ṣadā-yı ʿaşḳuñ ile kāḫ-ı Kün fe-kān<br />
G258/2 Kāḫ-ı ḥüsn-i yāre baḳ seyr it ḫam-ı ebrūsını / Adın añma ṭāḳ-ı Kisrā ile ḳaṣr-ı Ḳayṣerüñ<br />
ḳāhire ḳāhire [1] [1] üstün, yüce<br />
K2/34 Levḥaşaʾllāh zehī salṭanat-ı ḳāhire ḳāhire kim / Ḳāfdan Ḳāfa cihān cümle muṭīʿ-i fermān<br />
kāh āh āh-keş āh keş keşān keş ān [2] [2] samanyolu<br />
K2/18 Ḥarem-i ḳadrine bir günbed-i zer-kār felek / Aña bir ṭāḳ-ı muraṣṣaʿ kemer-i kāh āh āh-keş āh keş keşān keş ān<br />
G535/4 Göklerde gören gice ṣanur kāh āh āh-keş āh keş keşāndur keş āndur / Āhum dütüni günbed-i devvāre ṣarıldı<br />
ḳahr ḳahr [15]<br />
[15]<br />
1. perişan edici, mahv <strong>ve</strong> helak edici<br />
M2/I/5 Āb u tābın giderüp teff-i semūm-ı ḳahr ḳahrı ḳahr / Berg-i nīlūfere döndürdi gül-i ḫandānı<br />
G279/3 Yaḳan āb üzre āteş ṣanmañuz keştī-i ṣahbāyı / Şuʿāʿ-i tīġ-i ḳahr ḳahrından ḳahr ḳahrından<br />
ından ṭutışdı Şeh Süleymānuñ<br />
K2/30 Menzil-i zendeḳa vü mecmaʿ-ı ilḥād olalı / Ṣarṣar-ı ḳahruñ ḳahruñ ile ḫıṭṭa-i Īrān vīrān<br />
G153/5 Şemşīr-i dest-i ḳahruña ḳahruña Cemşīd baş eger / Naʿl-i semend-i ʿazmüñe Dārā ḳulaḳ çeker<br />
2. öfke, gazap<br />
G279/1 Reh-i mey-ḫāneyi ḳaṭʿ itdi tīġ-i ḳahr ḳahrı ḳahr ı sulṭānuñ / Ṣu gibi arasın kesdi Sıtanbūl u Ḳalātānuñ<br />
K14/14 S̱üreyyā ṣanmañ üstinde görince şīr-i gerdūnı / Atıldı āsmāne kūh-sār-ı ḳahr ḳahrı ḳahr ḳaplanı<br />
G475/3 İllere luṭf u kerem eyleyicek sulṭānum / Cevr ile ḳahr ḳahrı ḳahr ı baña eyleme iḥsān eyle<br />
K1/21 ʿAdluñ ḳatında cevr ü sitem dād-ı Keyḳubād / Ḫışmuñ yanında luṭf u kerem ḳahr ḳahr-ı ḳahr ı ı Ḳahramān<br />
659
K5/11 Ṣu gibi nār-ı ḳahr ḳahrın ḳahr ḳahrın<br />
ından ın dan erir bir demde Rūyīn-ten / Ṭoḳınsa şuʿle-i şemşīri nerm eyler Nerīmānı<br />
K14/27 Mis̱āl-i ḥalḳa-i zülf-i girih-gīr-i ḫam-ender-ḫam / Biri birine ḳoydı tīġ-i ḳahruñ ḳahruñ kāfir-istānı<br />
K19/34 Görür elṭāfuñ ile maṣlaḥat-ı tīġı ḳalem / Bitürür ḳahruñ ḳahruñ ile ḫidmet-i ḫançer ḫātem<br />
K19/33 Dest-i ḳahruñdan ḳahruñdan eger sille ṭoḳınsa görinür / Dīde-i düşmenüñe ḥalḳa-i ejder ḫātem<br />
3. dert, sıkıntı, keder<br />
G143/4 Meẕāḳın zehr-i ḳahr ḳahr-ı ḳahr ı miḥnet-i eyyām telḫ itmiş / Lebüñden ʿāşıḳ-ı bī-ṣabr u dil bir pāre ḳand ister<br />
G95/7 Ḳahr Ḳahr-ı Ḳahr zamānuñ zehrini defʿ itmez ey Bāḳī devā / İllā şarāb-ı dil-güşā tiryāḳ-i ekber kendidür<br />
G76/3 Olsa ḳahruñla ḳahruñla muḳayyed luṭfıdur iḥsānıdur / Yār eger incinse de maḥż-ı keremden incinür<br />
ḳahr ḳahr ḳahr çekmek çekmek [2] [2] [2] eziyet çekmek<br />
G26/5 Ḳafes-i ġamda yatur ṭūṭī-i ṭabʿ-ı Bāḳī / Çe Çekdügi Çe kdügi ḳahra anuñ luṭf-ı suḫandur bāʿis̱<br />
G56/2 Tūtiyānuñ minnetin keḥḥāl ḳahr ḳahrın ḳahr ın çekmeden / Ḫāk-i pāyüñ dīde-i ḫūn-bāre ġāyet ḫoş gelür<br />
660<br />
Ḳahramān Ḳahramān [3] [3] çocukken devlerin onu çalması <strong>ve</strong> büyütmesi, on dört yaşında suda<br />
kendi aksini görüp insan olduğunu anlaması <strong>ve</strong> devlerle savaşmasıyla ünlü Şehname<br />
kahramanı; daha geniş bilgi için bkz. TÖKEL, s. 208-209; MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 273-274.<br />
K1/21 ʿAdluñ ḳatında cevr ü sitem dād-ı Keyḳubād / Ḫışmuñ yanında luṭf u kerem ḳahr-ı Ḳahramān<br />
Ḳahramān<br />
K23/19 Şemşīr-i ihtimāmına nisbet kelīl ü künd / Ger tīġ-i Ḳahramān Ḳahramān Ḳahramān ola ya ḫod hüsām-ı Sām<br />
Kt6/1 Ġamzelerden tīġ u ḫançer çekse ḳaṣd-ı ʿāşıḳa / Rüstem irmez Ḳahramān Ḳahramān-ı Ḳahramān çeşmüñe rūz-ı meṣāf<br />
ḳaḥṭ ḳaḥṭ ḳaḥṭ [1] [1] [1] kıtlık<br />
Mtl 15 Bāḳīye ḫoş bulındı bu ḳaḥṭ ḳaḥṭ-ı ḳaḥṭ keremde ġam / Ol derd-mend şimdi ne yir olmasaydı ġam<br />
ḳah<strong>ve</strong> ḳah<strong>ve</strong> ḳah<strong>ve</strong> [2] [2] bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 274-275.<br />
G544/5 Dil-i maḥzūn bulurdı ḳah<strong>ve</strong> ḳah<strong>ve</strong> vü berş ile Bāḳī ẕevḳ / Dirīġā aradan ẕevḳ-i dil-i maḥzūn ise gitdi<br />
G547/3 Egerçi ḳah<strong>ve</strong>nüñ ḳah<strong>ve</strong>nüñ bir gūne vardur ʿālemi ammā / İki kāse mey içre seyr iderler Çīn ü Faġfūrı<br />
ḳāʾide ḳāʾide [1]<br />
[1]<br />
G9/7 Lūle-i ḫāme ile çeşme-i dilden Bāḳī / Eyledi ḳāʾide ḳāʾide-i ḳāʾide i āb-ı ḥayātı icrā<br />
ḳāʾil ḳāʾil [2] [2] razı<br />
G171/6 Ser terkine ḳāʾildür ḳāʾildür dünyāya göñül virmez / Terk ehlinüñ ey Bāḳī başında saʿādet var<br />
G435/2 Biz daḫı ḳāʾilüz ḳāʾilüz ḳāʾilüz inṣāfa dilā būs u kenār / Her gün olmasa hele bārī her aḫşam olsa<br />
ḳāʾil ḳāʾil olmak olmak [2] [2] razı olmak<br />
G10/1 Cevr ü cefāña ḳāʾil ḳāʾil olurdum olurdum <strong>ve</strong>lī şehā / Maḫṣūṣ olaydı ol da cihānda hemān baña<br />
G528/1 Derd ü belā vü ġam baña ʿīş u ṣafā saña didi / Şol ki ezelde derdüñe ḳāʾil ḳāʾil olup olup belā didi<br />
ḳāʾim ḳāʾim [1] [1] ayakta, dimdik<br />
G530/10 Niẓām-ı devletüñ dāʾim ḫıyām-ı rifʿatüñ ḳāʾim ḳāʾim / Cihāna sāye ṣalduḳça bu ʿālī çetr-i zer-dūzī<br />
kāʾināt ʾināt [12] âlem ‖ herkes, bütün varlıklar<br />
K4/12 Ne deryādur bu şiʿrüñ baḥri yā Rab / Ki andan kāʾināt ʾināt olmış güher-çīn<br />
K7/30 Cümle yek-dildür duʿā-yı devletüñde kāʾināt ʾināt / Ḫalḳ iḳbāl-i cenāb-ı pāk-i Yezdān eyledi<br />
G122/10 Āsūde ẓıll-ı rāyet-i ʿadlinde kāʾināt ʾināt / Kevn ü mekāna sāye ṣalan şāḫ-sārı gör<br />
G211/3 ʿAşḳuñuñ deryāsına nisbet vücūd-ı kāʾināt ʾināt / Mevc-i baḥr-i bī-kerān üzre bir avuç ḫār u ḫas<br />
G280/2 Ṣīt u ṣadā-yı ʿaşḳuñ ile ṭoldı kāʾināt ʾināt / Āfāḳı ṭutdı <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le-i kūs-ı şöhretüñ<br />
G293/5 Bāḳıyā ʿişretdedür ʿaşḳıyla yāruñ kāʾināt ʾināt / Nuḳl encüm mey şafaḳ sāḳī felek sāġar hilāl<br />
G457/2 Emrine rām oldılar sulṭān-ı ʿaşḳuñ kāʾināt ʾināt / Ḳaşlaruñ tevḳīʿ u ṭuġrā çekdiler aḥkāmına
G310/4 Nāfe-i müşgīn-i zülfinden ḫaber ṣor Çīne var / Ey ṣabā geşt ü güẕār it kāʾināt ʾināt ʾinātı<br />
ı ṭurma yil<br />
K19/25 Ser-<strong>ve</strong>rā mūmlayup ism-i şerīfüñ ṣaḳlar / Kāʾināt ʾināt ʾinātı ʾināt ı ne ʿaceb ḳılsa musaḫḫar ḫātem<br />
M3/I/2 Kāʾināt ʾināt ʾinātı ʾināt ı ḳıldı mirʾāt-ı cemāl-i Şāhdan / Ġarḳ-ı envār-ı hidāyet Rabb-i ʿizzet ṣubḥ-dem<br />
K6/10 Ḫān Murād ol kāʾinātuñ ʾinātuñ ḳıble-i iḳbāli kim / Kaʿbe-i der-gāhına şāhān u dervīşān gelür<br />
G370/2 Kāʾinātuñ ʾinātuñ seyr iden naḳşın ṣafā-yı cāmdan / Ṣafḥa-i āyīne-i ʿālem-nümāyı nʾeylesün<br />
kākül ākül ākül [17 [17] [17<br />
] perçem<br />
G6/2 Nedür bu pīç pīç ü çīn çīn ü ḫam-be-ḫam kākül ākül / Nedür bu ṭurralar bu ḥalḳa ḥalḳa zülf-i müşg-āsā<br />
G296/4 Kendü başında degül mi niçün ol meh bilmez / Dil-i miskīne ne bend eyledügin ol kākül ākül<br />
G492/4 Kākülüñ sevdālarından düşdi göñlüm zülfüñe / Bir belā daḫı ol oldı başuma kākül ākül gibi<br />
G496/3 Bend-i zülfüñden ne miḥnet çekdügin bilseñ göñül / Başuña kākül ākül gibi düşse bu sevdā kāşkī<br />
G108/3 Zülfine gerçi hemān sünbül-i ter hem-serdür / İkisinden de siyeh kāküli āküli bālā-terdür<br />
G169/3 Hevā-yı kāküli āküli bir yaña bir yaña zülfi / Başumda derd ü belānuñ nihāyeti yoḳdur<br />
G276/1 Giceler kāküli āküli sevdāsı ile dil-dāruñ / Ḥaddi pāyānı mı var dūr u dırāz efkāruñ<br />
G445/3 Ṭolaşmaḳdan degül fāriġ kemend-i kāküli āküli āküli dāʾim / Ulaşmaḳdan degül ḫālī kemān ebrūsı pey<strong>ve</strong>ste<br />
G172/1 Göñlümi bende çeken kākül ākül ākül-i ākül i pür-tāb nedür / Cānuma ḫurde geçen gevher-i nā-yāb nedür<br />
G509/1 Ārzū eyler kemend-i kākül ākül ākül-i ākül i cānāneyi / Baġlasañ zencīrler ṭutmaz dil-i dīvāneyi<br />
G536/2 Būy-ı ʿaşḳ ile ṣarıldum nāfe gibi posta / Bir ḳılına aṣmadı ol kākül ākül ākül-i ākül i pür-ḫam beni<br />
G438/3 Kāküli āküli ṣanmañ görinen ṭāʾir-i devlet hümā / Sāye ṣalmışdur o şāhenşāh-ı ḫūbān üstine<br />
G170/4 Didüm müşgīn ṣaçuñ mıdur muʿaṭṭar iden āfāḳı / Perīşān eyleyüp kāküllerini āküllerini didi kim budur<br />
G52/1 Nihāl-i ḳāmetüñ ḥaḳḳā ʿaceb naḫl-i dil-ārādur / Egerçi ḳaddüñ aʿlā kākülüñ ākülüñ aʿlādan aʿlādur<br />
G492/4 Kākülüñ ākülüñ sevdālarından düşdi göñlüm zülfüñe / Bir belā daḫı ol oldı başuma kākül gibi<br />
G506/5 Kākülüñ ākülüñ ākülüñ bend-i belādan beni āzād itsün / Alayın boynuma ol zülf-i semen-sā ġamını<br />
G177/2 Müşg ü ʿanber ezilürken göricek kākülüñi ākülüñi / Yine anlar başuñ üstinde senüñ yir ideler<br />
kākül ākül ākül-i ākül i müşg müşgīn müşg<br />
īn [4] [4] misk sürülmüş perçem (anber <strong>ve</strong> miskin saçlara <strong>ve</strong> sakallara sürülmesi)<br />
G445/5 Bir elde Bāḳıyā gül gibi sāġar var iken geldi / Ḫayāl-i kākül ākül ākül-i ākül i müşg müşgīni müşg<br />
īni sünbül ṣundı bir deste<br />
G495/4 Ḫāl u ḫaṭ milket-i Rūm üstine leşger çekdi / Virdiler kākül ākül ākül-i ākül i müşg müşgīnüñe<br />
müşg<br />
īnüñe ser-dārlıġı<br />
G506/3 Alayın başuma ol ol ol kkākül<br />
k kākül<br />
ākül-i ākül i müşg müşgīn müşg<br />
īn elemin / Çekeyin her ne belā ise o bālā ġamını<br />
G532/2 Kākül ākül ākül-i ākül i müşg müşgīni müşg<br />
īni sevdāsıyla yansam dūd-ı dil / Gūşe-i destārdan peydā olur sünbül gibi<br />
ḳalʿ ḳalʿ itmek itmek [1] [1] temelinden yıkmak<br />
G225/4 Ṭop-ı āhumla ider ider ḫayl-i sirişküm ʿāḳıbet / Ḳalʿa-i hicrānı ḳalʿ ḳalʿ u leşger-i endūhı ḳamʿ<br />
ḳāl ḳāl ocaġ ocaġı ocaġ [1] [1] [1] söz ocağı ‖ şairlik; bkz. ‘ḳīl ü ḳāl’ md.<br />
K22/23 Meclisüñde ḳalbi altun gibi ṣāfī olmayan / Ḳāl Ḳāl Ḳāl oca ocaġından oca ından ḫalāṣ olmaz ḳılursañ imtiḥān<br />
ḳāl ḳāl u u meḳāl meḳāl [1] [1] söz<br />
K20/45 El aç duʿā-yı ḳıyām-ı ḫıyām-ı devletine / Yiter uzandı bu deñlü ṭınāb-ı ḳāl u meḳāl meḳāl<br />
ḳāl ḳāl eylemek eylemek [1] [1] eritmek (maden külçelerini ayrıştırmak için)<br />
K20/8 Nedür bu ḳurṣ-ı nuḫāsī ki zer-ger-i gerdūn / Ṣalup bu pūteye nār-ı şafaḳda eyler ḳāl<br />
ḳāl<br />
ḳāl ḳāl olmak olmak [1] [1] erimek (maden potasında)<br />
K21/30 Hezār bār belā pūtesinde ḳāl ḳāl ḳāl oldum oldum / Henūz āteş-i miḥnetde yoḳ ḫalāṣa mecāl<br />
Ḳalātā Ḳalātā [1] [1] [1] Galata<br />
G279/1 Reh-i mey-ḫāneyi ḳaṭʿ itdi tīġ-i ḳahrı sulṭānuñ / Ṣu gibi arasın kesdi Sıtanbūl u Ḳalātānuñ<br />
Ḳalātānuñ<br />
ḳal al alʿa al ʿa [1] kale<br />
661
G225/4 Ṭop-ı āhumla ider ḫayl-i sirişküm ʿāḳıbet / Ḳalʿa Ḳalʿa-i Ḳalʿa hicrānı ḳalʿ u leşger-i endūhı ḳamʿ<br />
ḳalb ḳalb [18] [18] kalp ‖ gönül<br />
G106/4 ʿAşḳ ehline şol cāmı ṣunar sāḳī-i laʿlüñ / Kim ʿaḳla cilā ḳalbe ḳalbe ṣafā rūḥa ġıdādur<br />
G231/5 Bāḳıyā ister iseñ ḳalbe ḳalbe ṣafā virmek eger / Kaʿbe-i kūyına var döne döne eyle ṭavāf<br />
G356/3 Dil ḍarbın urur ḳalbe ḳalbe firāḳuñda dem-ā-dem / Ḳan aġlasa zaḫmum nʾola peykānuñ ucından<br />
G21/3 Ṣofī kim ider idi meyli aña / Ḳalbe Ḳalbe ger virmese ṣafā mey-i nāb<br />
K14/30 Hemān āyīne-i sırr-ı Ḫudādur ṭabʿ-ı şāhāne / Müberrā ġıll u ġışdan ḳalbi ḳalbi ṣāf u sāde sulṭānī<br />
K22/23 Meclisüñde ḳalbi ḳalbi altun gibi ṣāfī olmayan / Ḳāl ocaġından ḫalāṣ olmaz ḳılursañ imtiḥān<br />
M1/I/4 İnsān odur ki āyīne-<strong>ve</strong>ş ḳalbi ḳalbi ṣāf ola / Sīneñde nʾeyler ādem iseñ kīne-i peleng<br />
G226/3 Gerd-i kederden āyīne-i ḳalbi ḳalbi ṣāf u pāk / Gūyā derūn-ı ehl-i ṣafādur feżā-yı bāġ<br />
G323/1 Nev-bahār oldı gelüñ ʿazm-i gül-istān idelüm / Açalum ġonca-i ḳalbi ḳalbi gül-i ḫandān idelüm<br />
G328/5 Zer gibi ḳalbi ḳalbi ṣāf olan gelsün / Āteş-i meyde imtiḥān idelüm<br />
G191/1 Biz ki ṭabʿ-ı pāk ü ḳalb ḳalb-i ḳalb pür-ṣafāya māliküz / Gūyiyā āyīne-i ʿālem-nümāya māliküz<br />
G223/6 İlāhī ṭabʿ-ı Bāḳīden rüsūm-ı ġayrı maḥv eyle / Ki aṣlā ḳalmaya ḳalbinde ḳalbinde ḳalbinde naḳş-ı mā-sivādan ḥaẓ<br />
K2/9 Ḥamdüliʾllāh viṣāl-i Şeh-i ferḫunde-ḫıṣāl / Ḳalbümüz Ḳalbümüz açdı yine niteki <strong>ve</strong>rd-i ḫandān<br />
G35/4 Eşkāl-i <strong>ve</strong>fā resmi ḳabūl itmede ḳalbüñ ḳalbüñ / Āyīnedür ammā begüm āyīne-i pūlād<br />
G234/3 Naẓarda merḥametden yoḳ es̱er ey şūḫ-ı sengīn-dil / Ḳıya baḳışlaruñdan añlanur ḳalbüñ ḳaya ancaḳ<br />
G355/3 Ṭālib-i dīdār iseñ mirʾāt-ı ḳalbüñ ḳalbüñ ṣāf ṭut / Ḫāṭıra endīşe-i cennet cehennem gelmesün<br />
G541/1 Cām gibi diler iseñ kʾola ḳalbüñ ḳalbüñ ṣāfī / Çeke gör ṣofī ṣafā ile şarāb-ı ṣāfī<br />
G303/3 Meydür miḥekk-i tecribe-i pīr-i mey-fürūş / ʿArż eyle naḳd-i ḳalbüñi ḳalbüñi ṣāḥib-ʿayāre gel<br />
ḳalb ḳalb ḳalb ḥu ḥużūr ḥu ḥużūr<br />
żūrı żūr ı [1] gönül huzuru; bkz. ‘ḥużūr-ı ḳalb’ md.<br />
G511/3 Hezārān mülk ü māl ü cāhdan yig / Cihānda bir nefes ḳalbüñ ḳalbüñ ḥu ḥużūr ḥu ḥużūr<br />
żūrı żūr<br />
ḳaldurmak ḳaldurmak [2]<br />
[2]<br />
K2/39 Ḫākden ḳaldur ḳaldur eyā dā<strong>ve</strong>r-i dīn-per<strong>ve</strong>r kim / Nusḫadur cümle ser-ā-pāy Ḥadīs̱ ü Ḳurʾān<br />
K10/5 Küşte-i şemşīr-i ʿaşḳuñ ḫākden ḳaldursalar ḳaldursalar / Teng ola ṣaḥrā-yı ʿālem ʿarṣa-i maḥşer bile<br />
ḳalem ḳalem [23] [23] bkz. ‘altun ḳalem’, ‘devāt u ḳalem’, ‘ḳıl ḳalem’ md.<br />
1. yazı yazmakta kullanılan kamış kalem; YAZMA KİTAP SANATLARI, s. 32-33.<br />
K3/16 Ḫaṭ-ı naẓm-ı pāki çemen-zār-ı cennet / Elinde ḳalem ḳalem çeşme-i āb-ı Kevs̱er<br />
K16/3 Çeşmüm devāt-ı surḫa dönüp ḫūn-ı eşk ile / Cismüm boyandı ḳana ser-ā-pā ḳalem ḳalem gibi<br />
K19/34 Görür elṭāfuñ ile maṣlaḥat-ı tīġı ḳalem ḳalem / Bitürür ḳahruñ ile ḫidmet-i ḫançer ḫātem<br />
K20/28 Ṣaḥāʾif olsa felekler nihāl-i Sidre ḳalem ḳalem / Yazılmaya keremi defteri ʿaleʾl-icmāl<br />
K22/29 Destüme alsam ḳalem ḳalem naẓm-ı bedīʿümle benem / Nīze-bāz-ı ʿarṣa-i mülk-i maʿānī vü beyān<br />
K26/16 Defter-i devletine miḥ<strong>ve</strong>r-i eflāk ḳalem ḳalem / Ḫātem-i ḳadrine bu günbed-i fīrūze nigīn<br />
M1/V/8 Derd ü ġamuñla çāk-i girībān idüp ḳalem ḳalem / Pīrāhenini pārelesün ġuṣṣadan ʿalem<br />
G90/6 Dil çeşme-i belāġat aña lūledür ḳalem ḳalem / Āb-ı zülāli şiʿr-i selāset-şiʿārdur<br />
G229/7 Vaṣf-ı ḳaddüñle ḫırām itse ʿalem gibi ḳalem ḳalem / Leşger-i saṭrı çeker defter ü dīvān ṣaf ṣaf<br />
G410/7 Bāḳıyā çün ezelī başuña yazu bu imiş / Ser-fürū eyle ḳalem gibi ḫaṭ-ı fermāne<br />
G465/6 Şekl-i dehānuñ eyledi levḥ-i ḳalemde ḳalemde mīm / Cānā ol iki ʿaynı yazan iki yāyile<br />
G76/2 Ḳatlüme engüşt-i yār itsün işāret ġam degül / Ḳanġı nā-dāndur o kim ḥükm-i ḳalemden ḳalemden incinür<br />
G423/3 Nāle beñzer tenümüñ didi gören taṣvīrin / Āferīn anı ḳalemden çıḳaran üstāde<br />
G331/3 Var ise tāzeledi bāġ-ı nihāl-i emelin / Reşeḥāt-ı ḳalem ḳalem-i ḳalem ḥażret-i sulṭān-ı kerem<br />
G98/7 Bāḳī şikenc-i zülfi ġamın yazmaġ istesem / Ṭāḳat getürmez elde ḳalemler ḳalemler şikest olur<br />
662
G421/7 Naḳş-ı ḥüsnüñ kimse Bāḳī gibi taṣvīr itmeye / Ṣafḥa-i eşʿārda anca ḳalemler ḳalemler aşına<br />
K19/37 Şol ḳadar irdi hedāyā şeref-i medḥüñle / Ki benān-ı ḳalemüm oldı ser-ā-ser ḫātem<br />
K20/43 ʿAceb degüldür eger olsa nükte-i ḳalemüm ḳalemüm / Ser-i ʿadū-yı bed-endīşe ḍarbet-i kūpāl<br />
K25/30 Ser-<strong>ve</strong>rā miḥ<strong>ve</strong>r-i gerdūn-ı feżāʾil ḳalemüñ ḳalemüñ / Merkez-i himmetüñ eflāk-ı meʿālīye medār<br />
2. kıl kalem; bkz. MENINSKI, süt. 3751.<br />
G423/2 Yazmada naḳş-ı ʿiẕāruñ müje-i ḫūn-ālūd / Ḳatı çoḳ renk virüpdür ḳalem ḳalem-i ḳalem<br />
i Bih-zāde<br />
3. Allah’ın yaratırken gösterdiği sanatkârlık bağlamında;<br />
K25/3 Ḳamerüñ altına yā ṣafḥa-i eflāk üzre / Rā yazupdur ḳalem ḳalem-i ḳalem<br />
i ṣunʿ-ı Celīl ü Cebbār<br />
G162/5 Ḳalem Ḳalem-i Ḳalem ṣunʿ-ı Ḥaḳda sehv olmaz / Öyle idrāk idenler aḥmaḳdur<br />
G164/5 Seni hüşyār yazdılar beni mest / Ḳalem alem alem-i alem ṣunʿda ḫaṭā nʾeyler<br />
ḳalem ḳalem eylemek eylemek [1]<br />
[1]<br />
G298/5 Bāḳīyi ḳalem ḳalem eyledi eyledi eyledi şemşīr-i fīrāḳuñ / Bir kerre naṣīb olmadı taḳbīl-i enāmil<br />
663<br />
ḳalem ḳalem urmak urmak [1] [1] kalem aşısı yapmak ‖ kalem oynatmak (şiir bağlamında); bkz. MAZMUNLAR<br />
<strong>ve</strong> İZAHI, s. 276. (‘kalem aşısı’ md.)<br />
G331/6 Āb-dār olsa n’ola mī<strong>ve</strong>-i şi‘r-i Bāḳī / Urmadı Urmadı kimse bu bāġ içre daḫı böyle ḳalem<br />
ḳalem<br />
ḳalem ḳalem-kārl<br />
ḳalem ārl ārlıġ ārl ġ [1] madeni eşyaya kalemle tezyinat yapma işi ‖ şiir kuyumculuğu<br />
G495/7 Zer-ger-i kāmilidür ṣanʿat-ı şiʿrüñ Bāḳī / Nicʾolur gel berü seyr eyle ḳa ḳalem ḳa ḳalem<br />
lem-kārl lem ārl ārlıġı ārl<br />
ḳalḳmak ḳalḳmak [1] [1] gitmek, teşebbüs etmek<br />
Kt13/2 Oġlancuġı yestehliyicek ḳalḳar ḳalḳar o miskīn / Kendüsi siler boḳını ṣaçı ṣaḳalıyla<br />
ḳallā ḳallāş ḳallā ş [3] düşkün, yoksul (evsiz yurtsuz)<br />
G376/4 Ḫānḳāh-ı ʿaşḳuñuñ mihmānlarıdur cān u dil / Tekyedür ḫālī degül evbāşdan ḳallā ḳallāşdan ḳallā<br />
şdan<br />
G421/4 Bāde-i ʿaşḳa vücūdı cāmesin rehn itdi Ḳays / Āferīnler ol melāmet bezminüñ ḳallā ḳallāşına ḳallā şına<br />
G483/6 Cürʿa ṣaçdıḳları yir kān-ı Bedaḫşāna deger / Laʿl ü yāḳūtı nʾider mey-gede ḳallā ḳallāşları ḳallā şları<br />
1. kalmak<br />
ḳalmak ḳalmak [58] [58]<br />
[58]<br />
K2/48 Ne revādur fużalā ḳala ḳala ḳıbāb altında / Kim görüpdür kʾola deryāyı ḥabāb içre nihān<br />
K10/11 Ḳorḳaram çāpük-süvār-ı ʿarṣa-i ʿirfān iken / Esb nā-geh bir gice bī-cev ḳala ester bile<br />
G428/2 Peykān-ı dost ḳala ḳala diyü zaḫm-ı sīnede / Görseñ nihāl-i tīri nice ditrer üstine<br />
G474/2 Berr-i Ḥicāza şemme-i zülfüñ yitürse bād / Ḥuccāc ḳala ḳala bādiyede Şāma çıḳmaya<br />
G103/7 Bāḳī bu demde ḥayf ola ehl-i meẕāḳ eger / Künc-i belā vü gūşe-i miḥnetde ḳalalar<br />
G122/7 Baḳ sāġar-ı şikeste-i pür-ḫūn-ı lāleye / Cemşīdden niş nişāne niş nişāne<br />
āne ḳalan yādgārı gör<br />
K2/37 İrdi Selmāna sözi şiʿri kemālin buldı / Luṭfuña ḳald ḳaldı ḳald ı eyā ḫusrev-i ṣāḥib-dīvān<br />
K15/8 Ṭalup ġavvāṣ-ı dil ḳald ḳaldı ḳald ı derūn-ı baḥr-i ḥayretde / Ṣanur arayı arayı bulam ol dürr-i yek-tāyı<br />
K21/5 Bu faṣl içinde şu kim ṣabrı ḳald ḳaldı ḳald ı ser-māye / Olur nihāl-i çemen gibi ġarḳ-ı māl u menāl<br />
M1/VIII/8 Yā Rab kemāl-i luṭfuña ḳald ḳaldı ḳald ı senüñ hemān / Pāşā ḳuluñ cihānda tamām itdi ḫidmeti<br />
G36/4 Şeş-der-i ġamda zār ḳald ḳaldı ḳald ḳaldı<br />
ı göñül / Olmadı vuṣlatuñ ḳapusı güşād<br />
G59/4 Bir Ḳul oġlı āfetüñ kūyında ḳald ḳaldı ḳald ı cān u dil / Ḳapuya çıḳmaz görinmez nʾeylesün bī-çāreler<br />
G102/4 Devr-i ruḫuñda ḳald ḳaldı ḳald ḳaldı<br />
ı ḳamer künc-i ḫānede / Nāmı egerçi ḫaylī zamāndur nişānludur<br />
G220/3 Alındı ʿaşḳuña dil ḳald ḳaldı ḳald ḳaldı<br />
ı fikr-i bī-ḥāṣıl / Sipāhī gibi ki tīmārını iderler ḫāṣ<br />
G360/4 Metāʿ-ı dehr-i fānīden bu gün peymānedür varlıḳ / Ne ḳald ḳaldı ḳald ı cāmdan ġayrı nişān-ı devlet-i Cemden<br />
M1/III/6 Mürġ-i revānı göklere irdi hümā gibi / Ḳald Ḳaldı Ḳald ı ḥażīż-i ḫākde bir iki üstüḫān
G474/5 Ḳald Ḳaldı Ḳald ı ḫayāl-i ḫançeri ṣad-pāre sīnede / Māhīye beñzer ol ki düşe dāme çıḳmaya<br />
G422/6 Ḳafes-i ġamda nʾola ḳaldum ḳaldum ḳaldum ise ṭūṭī-vār / Vaṣf-ı laʿlüñ hele aġzumda ya şekker yirine<br />
G485/6 Ḳarşu ṭut şemʿ-i ruḫuñ biʾllāhi ben dil-ḫasteye / Künc-i tārīk içre ḳaldum ḳaldum çeşm-i bīmāruñ gibi<br />
G74/5 ʿĀlem-i ʿul<strong>ve</strong> ʿurūc it meleʾ-i aʿlā gör / Ḳalma Ḳalma şol pāyede kim anda edānī görinür<br />
G443/2 Zülfüñüñ boynı baġlu ḳulları çoḳ / Geçmedük kimse ḳalmad ḳalmadı ḳalmad ı bende<br />
G516/1 Görinmez dāġdan cismüm ser-ā-pāy / Beni yaḳmaġa cānā ḳalmad ḳalmadı ḳalmad<br />
ı cāy<br />
G533/1 Gitdi Ḳayṣer ḳaṣrınuñ ṭāḳ u revāḳı ḳalmad ḳalmadı ḳalmad ı / Nice Kisrā geçdi ṭāḳ u ṭumṭurāḳı ḳalmad ḳalmadı ḳalmad<br />
G533/2 Bezm-i kes̱retden biz eñ ev<strong>ve</strong>l götürdük ayaġı / Meclis āḫir oldı gitdi bāde sāḳī ḳalmad ḳalmadı ḳalmad<br />
G533/3 Şevḳ u ẕevḳ ehli çekildi biz daḫı yā Hū didük / Ẕevḳi gitdi ʿālemüñ ehl-i meẕāḳı ḳalmad ḳalmadı ḳalmad<br />
G533/4 Ṭolu urmış tarlaya döndürdi devrān ṣoḥbeti / Cām ṣınmış mey dökilmiş dest-i sāḳī ḳalmad ḳalmadı ḳalmad<br />
G533/1 Gitdi Ḳayṣer ḳaṣrınuñ ṭāḳ u revāḳı ḳalmad ḳalmadı ḳalmad ı / Nice Kisrā geçdi ṭāḳ u ṭumṭurāḳı ḳalmad ḳalmadı ḳalmad<br />
G542/1 Ey göñül aʿyān-ı devlet içre himmet ḳalmad ḳalmadı ḳalmad ı / Kimden umarsın kerem ehl-i mürüv<strong>ve</strong>t ḳalmad ḳalmadı ḳalmad<br />
G542/3 Ey dirīġā luṭf u iḥsānuñ ḳapusın yapdılar / Ẕikri ḫayr olsun dinür ṣāḥib-saʿādet ḳalmad ḳalmadı ḳalmad<br />
G542/4 Gel ẓuhūr it ḳandasın ey Mehdī-i ṣāḥib-ḳırān / Kim cihānda ẓāhir olmaduḳ ʿalāmet ḳalmad ḳalmadı ḳalmad<br />
G223/6 İlāhī ṭabʿ-ı Bāḳīden rüsūm-ı ġayrı maḥv eyle / Ki aṣlā ḳalmaya ḳalmaya ḳalbinde naḳş-ı mā-sivādan ḥaẓ<br />
K26/31 Lāyıḳ-ı devlet ü şāyeste-i iḳbāl oldur / Ḳalmaya Ḳalmaya Bāḳī-i bī-çāre melūl ü ġamgīn<br />
K24/11 ʿAşḳ sevdālarına uġramasa ḳalmaz ḳalmaz idi / Mūy-ı jülīde ile bir ten-i lāġar sünbül<br />
G22/1 Gül yüzüñ vaṣfında bülbül ḳılsa elḥānı dürüst / Bāġda bir ġoncanuñ ḳalmaz ḳalmaz girībānı dürüst<br />
G77/4 Aldanma cāh u baḫtına ḳalmaz ḳalmaz bu rūzgār / Bāġ u bahārı nʾeyledi bād-ı ḫazānı gör<br />
G322/3 Ne meclis içre nūş-ı cām idersem yād-ı laʿlüñle / O bezm ehlinde ḳalmaz ḳalmaz cürʿadan ġayrı ayaḳdaşum<br />
G337/6 Tedārük eyle bu çaġlar geçer gider ḳalmaz ḳalmaz ḳalmaz / Zamān-ı furṣatı seyl-i revāna beñzetdüm<br />
G412/4 Ḳoyup ol zülf-i şeb-dīzi göñül geçmek diler gāhī / Velī görsem yine ḳalmaz ḳalmaz ʿinān-ı iḫtiyār elde<br />
G271/6 Bülend-āvāze ḳıl sāz u nevā-yı ʿaşḳı ey muṭrıb / Ki ḳalmaz ḳalmaz ḳubbe-i gerdūnda hergiz ol ṣadādan yig<br />
G69/3 Āb-ı zülāl-i vaṣluña muḥtāc tenhā dil degül / Ḫāk üzre ḳalm ḳalmış ḳalm ḳalmış<br />
ış ḫuşk-leb deryā-yı ʿUmmān teşnedür<br />
Mtl 28 Cām-ı naẓmı ṣunıcaḳ bezm-i ezelde sāḳī / Cürʿa-<strong>ve</strong>ş ḳalm ḳalmış ḳalm ış idi anda kelāmı bāḳī<br />
G339/4 Bir ciger ḳalm ḳalmışdı ḳalm ışdı anı da kebāb itdüm hemān / Dāġ-ı ḫūn-ālūdelerden cām-ı ṣahbā eyledüm<br />
G165/2 Metāʿ-ı vaṣluña cāndan ḫırīdār olmaḳ ister dil / Hemān ey ḫ˅āce ancaḳ şübhe hicrānuñda ḳalm ḳalmışdur ḳalm<br />
ışdur<br />
G165/3 Begüm merdümlik it kendü ciger-gūşeñ gibi besle / Yaşum ṭıfl-ı yetīmüñdür ki dāmānuñda ḳalm ḳalmışdur ḳalm ışdur<br />
G165/5 Reʾīs-i baḥr-i naẓm olduñ bu gün ʿālemde ey Bāḳī / Ġazel dimek senüñ ṭabʿ-ı dür-efşānuñda ḳalm ḳalmışdur ḳalm ḳalmışdur<br />
ışdur<br />
G235/4 İrmese ḥadd-i kemāle ḳalsa ḳalsa dil mānend-i mis / Ġıll u ġışdan ṣāf u pāk altun ider iksīr-i ʿaşḳ<br />
K2/8 Nice dem derd ile dem-beste ḳalup ḳalup ġonca-ṣıfat / Baġrumuz delmiş idi miḥnet-i ḫār-ı hicrān<br />
K2/38 Baḥr-i naẓm içre bu gün dürr-i girān-māye iken / Ḫāk-i ẕilletde ḳalupdur ḳalupdur nitekim gevher-i kān<br />
G432/1 Ḳalupdur Ḳalupdur eşk-i çeşmüm gerçi kim ḫāk-i meẕelletde / Bi-ḥamdiʾllāh hele āh u fiġānum evc-i rifʿatde<br />
G492/1 Ḫalḳ-ı ʿālem gül se<strong>ve</strong>ydi kāşkī bülbül gibi / Ol lebi ġonca baña tenhā ḳalurd ḳalurdı ḳalurd gül gibi<br />
G404/4 Ḫayl-i şirār-ı nār-ı dil cünd-i nücūma muttaṣıl / Böyle ḳalursa ḳalursa şöyle bil gökde nice ḳırān ola<br />
2. evde kalmak<br />
G278/3 Rez duḫterini virmediler kimseye ḳald ḳaldı ḳald ı / Aġırlıġını almadılar rıṭl-ı girānuñ<br />
3. bağlanmak, kapılmak, itibar göstermek, bakmak; bkz. TS. C. IV, s. 2191.<br />
G374/2 Zülfüñüñ ḳald ḳaldı ḳald ı göñül mürġi Ḳara Bāġında / Ruḫuñuñ görmege ʿazm itmiş iken Baġdādın<br />
Mtl 3 Ḫayliden ḳald ḳaldı ḳald ḳaldı<br />
ı göñül ḫāk-i der-i cānāndedür / Mübtelā-yı derd ü ġam bir ʿāciz ü der-māndedür<br />
G26/4 Rūḥ-ı pāk ol yirüñ eflāk ola mānend-i Mesīḥ / Ḳalmaġa Ḳalmaġa ḫāk-i meẕelletde bu tendür bāʿis̱<br />
G199/3 Dil-i ṣad-çāk o mūy-ı müşg-būnuñ bendine ḳalmaz ḳalmaz / Çeker zülf-i dil-āvīzüñ cefāsın şāne incinmez<br />
664
G165/1 Göñül Yūsuf gibi çāh-ı zenaḫdānuñda ḳalm ḳalmışdur ḳalm<br />
ışdur / Ḫalāṣ eyle benüm şāhum ki zindānuñda ḳal ḳalmışdur ḳal ḳalmışdur<br />
mışdur<br />
4. bakakalmak<br />
G319/4 Cānāne giden nāmedeki mühr degüldür / Ardınca ḳalur ḳalur reşk ile çeşm-i nigerānum<br />
ḳamʿ ḳamʿ itmek itmek [1] [1] darmadağın etmek<br />
G225/4 Ṭop-ı āhumla ider ider ḫayl-i sirişküm ʿāḳıbet / Ḳalʿa-i hicrānı ḳalʿ u leşger-i endūhı ḳamʿ<br />
Efendi<br />
665<br />
kām ām ām-ba ām ba baḫş ba ş u kāmrān kāmrān [1] [1] muradına erdiren <strong>ve</strong> ermiş ‖ Baba Efendi/Filipeli Mahmut<br />
K22/16 Ḫ˅āce-i ʿālī-naẓar ser-çeşme-i fażl u hüner / Dā<strong>ve</strong>r-i ferḫunde-aḫter kām ām ām-ba ām ba baḫş ba ş u kāmrān<br />
1. ay<br />
ḳamer ḳamer [11] [11] [11] bkz. ‘cirm-i ḳamer’, ‘devr-i Ḳamer’ md.<br />
G102/4 Devr-i ruḫuñda ḳaldı ḳamer amer künc-i ḫānede / Nāmı egerçi ḫaylī zamāndur nişānludur<br />
G290/3 Pervānedür ki yaḳdı perin şemʿ-i āhuma / Farḳ-ı felekde münḫasif olmış ḳamer ḳamer degül<br />
K1/2 Ḫayl-i kevākib içre yanup meşʿal-i Ḳamer Ḳamer / Ṣaḥn-ı semāda rūşen idi rāh-ı keh-keşān<br />
G139/3 Ḳamer Ḳamer cāmı bu eyvān üzre dāʾim ṣınduġı bu kim / Ṣadā-yı ṭop-ı āhumdan zemīn ü āsmān ditrer<br />
Mtl 29 Ruḫ-ı māh-ı şeb-ārādan ʿiẕār-ı yār zībādur / Ḳamer Ḳamer aʿlā ise mihr-i münīr aʿlādan aʿlādur<br />
G422/2 Giceler ṣanma sipihr üzre ḳamerdür ḳamerdür görinen / Cānumuz ʿaksi geçer mihr-i münev<strong>ve</strong>r yirine<br />
G512/2 Şemʿ-dān süfresidür hāle degüldür görinen / Ḳodılar encümen-i ʿaşḳa çerāġ-ı ḳameri<br />
ḳameri<br />
G309/2 Pertev-i mihrüñ ile buldı kemālin ḫurşīd / Ḳameri Ḳameri nʾeyleyelüm āyīnesi pāk degül<br />
G277/2 Revnaḳ-ı ḥüsne ḫalel virmez o ḫaṭṭ-ı müşgīn / Arturur belki şeb-i tār şuʿāʿın ḳamerüñ<br />
ḳamerüñ<br />
K25/3 Ḳamerüñ Ḳamerüñ altına yā ṣafḥa-i eflāk üzre / Rā yazupdur ḳalem-i i ṣunʿ-ı Celīl ü Cebbār<br />
2. güzel/sevgili<br />
G183/2 Māʾī cāmeñ üzre şemşīrüñ ṭaḳınsañ nāz ile / Ṣan melekler āsmāne ey ḳamer ḳamer ejder çeker<br />
ḳamerī ḳamerī yaḳa yaḳa [2] [2] [2] şekli kamere benzeyen yaka; zülüflü baltacıların yalnız önlerini görebilecek<br />
şekilde enli, atlastan laci<strong>ve</strong>rt yaka; bkz. PAKALIN, C. III, s. 601. (‘yakalı baltacılar’ md.)<br />
K25/17 Ḳamerī Ḳamerī Ḳamerī yaḳalu yaḳalu bir ḫūb ser-ā-ser geydi / Ola tā bezm-i ḫudā<strong>ve</strong>nde felek ḫidmet-kār<br />
G314/1 Yaraşur ey sipihr-i māh-cemāl / Ḳamerī Ḳamerī yaḳa yaḳa olsa saña hilāl<br />
ḳāmet ḳāmet [36] [36] [36] boy<br />
G47/7 Ol ḳāmet ḳāmet üzre zülf-i semen-būya beñzedi / Şol yāsemen ki serv-i ḫırāmāne ṣarmaşur<br />
G348/1 Şimdi bildürdi cihāna ġamzeñ āfet neydügin / ʿĀleme gösterdi ol ḳāmet ḳāmet ḳıyāmet neydügin<br />
G399/4 Bāġa gel āyīne-i āb üzre gāhī cil<strong>ve</strong> ḳıl / Eylesün ol ḳāmete ḳāmete ḳāmete her serv-i dil-cū ser-fürū<br />
G169/2 Egerçi ʿarʿar-ı bāġuñ bülend ḳāmeti ḳāmeti ḳāmeti var / Nihāl-i ḳaddüñe nisbet leṭāfeti yoḳdur<br />
G215/3 Teʿālaʾllāh ne ebrūlardur ol ḥüsn āfitābında / Ġamından ḳāmeti ḳāmeti māh-ı şeb-efrūzuñ hilāl olmış<br />
G486/5 Ebrūlaruñ ġamıyla kemān oldı ḳāmeti ḳāmeti / Baḳī cefā vü cevrüñ elinden çekilmedi<br />
G97/1 Ḳaddüñ ḳatında ḳāmet ḳāmet-i ḳāmet şimşād pest olur / Zülfüñ yanında revnaḳ-ı ʿanber şikest olur<br />
G147/7 O ḫurşīd-i sipihr-i salṭanat kim / Öñinde ḳām ḳāmet ḳām ḳāmet<br />
et-i et eflāk ḫamdur<br />
G299/1 Fitne-i ʿālemi ol ḳāmet ḳāmet-i ḳāmet raʿnādan bil / Her belā kim yitişür ʿālem-i bālādan bil<br />
G530/6 Şu ʿāşıḳ kim viṣālüñ mī<strong>ve</strong>sinden ārzū eyler / Nihāl-i ḳāmet ḳāmet-i ḳāmet<br />
nīzeñ gerek ẕihninde merkūzi<br />
G467/1 Ḳāmeti Ḳāmeti Ḳāmeti vaṣfını ʿarż eylediler Ṭūbāya / Ser-fürū eyledi ol serv-i sehī-bālāya<br />
G126/3 Ḳāmet Ḳāmet-i Ḳāmet naḫle göre ḥālet-i reftār olsa / Yine bu şī<strong>ve</strong>yi ol serv-i ser-efrāz eyler<br />
G239/5 Ḥāl-i zār-ı Bāḳī-i bī-dilden isterseñ nişān / Ḳāmet Ḳāmet-i Ḳāmet çeng-i dü-tāya rūy-ı zerd-i nāya baḳ<br />
G463/4 Ḳāmet Ḳāmet-i Ḳāmet naḫl-i ḫırāmānuña öykünmez idi / Himmeti ḫaylī bülend olmasa servüñ özine
G142/5 Ehl-i ʿaşḳuñ nālesin ney ḳāmetin ḳāmetin çeng eyledüñ / Pādişehsin itdügüñ şimden girü ḳānūn olur<br />
G4/3 Ümmīd-i ḫāk-būs-ı cenābuñla āsmān / Yıllar-durur ki ḳāmetini ḳāmetini eyledi dü-tā<br />
G284/1 ʿAşḳuñla ḳılup ḳāmeti ḳāmetini ḳāmeti ḳāmetini<br />
ni dāl ḳaranfül / ʿArż itdi saña mūy-ı sefīd āl ḳaranfül<br />
G411/4 Ġoncalarla zeyn olınmış naḫle döndi ḳāmetüm ḳāmetüm / Şöyle ġarḳ itdi ḫadeng-i yār peykān zaḫmına<br />
G475/4 Oḳ gibi ṭoġruyam atma beni yābāne şehā / Ḳāmetüm Ḳāmetüm hecr ile ya eyleme iḥsān eyle<br />
G52/1 Nihāl-i ḳā ḳāmetüñ ḳā metüñ ḥaḳḳā ʿaceb naḫl-i dil-ārādur / Egerçi ḳaddüñ aʿlā kākülüñ aʿlādan aʿlādur<br />
G175/1 Serv ile ḳāmetüñe ḳāmetüñe ḳāmetüñe kimse dimez hem-serdür / Müntehā ḳāmetüñ andan daḫı bālā-terdür<br />
G217/1 ʿĀrıżuñ fīrdevs-i aʿlā ḳāmetüñ ḳāmetüñ Ṭūbā imiş / Būse-i laʿlüñ alan ḫoş mī<strong>ve</strong>-i zībā imiş<br />
G388/2 Nāle ḳılsun ḳāmetüñ ḳāmetüñ yādına mürġ-i ḫoş-nevā / Rāstdan bir naġme-i dil-keş ser-āġāz eylesün<br />
G37/5 Ḳāmetüñ Ḳāmetüñ ḳulluġına düşmeyicek / Olmadı serv-i ḫırāmān āzād<br />
G93/3 Ḳāmetüñ Ḳāmetüñ cil<strong>ve</strong>sin dirīġ itme / Pādişehler bülend-himmet olur<br />
G346/2 Ḳāmetüñ Ḳāmetüñ nice ḳıyāmet ḳoparup eṭrāfa / Ne ḫaberler ṣalına serv-i ḫırāmānuñdan<br />
G354/4 Ḳāmetüñ Ḳāmetüñ yādına bir āh ideyin kim dūdı / Gül-şen-i ʿaşḳuña bir serv-i ḫırāmān olsun<br />
G548/2 Ḳāmetüñ Ḳāmetüñ ʿaksi düşerse ṭañ mı eşk-i çeşmüme / Bāġda āb-ı revāndur serv-i dil-cūnuñ yiri<br />
G333/2 Ḥarīm-i Beyt-i Maʿmūruñdan aʿlā olmaya Kaʿbe / Degüldür şāḫ-ı Sidre ḳāmetüñden ḳāmetüñden müntehā ḳıblem<br />
G221/1 Āsitānuñ ḫākidür firdevs-i aʿlādan ġaraż /Ḳāmetüñdür<br />
Ḳāmetüñdür ravża-i cennetde Ṭūbādan ġaraż<br />
K1/34 Ḳıldı sücūd ḫaddüñe ḳarşu gül ü semen / İtdi ḳıyām ḳāmetüñe ḳāmetüñe serv-i būstān<br />
G175/1 Serv ile ḳāmetüñe ḳāmetüñe kimse dimez hem-serdür / Müntehā ḳāmetüñ andan daḫı bālā-terdür<br />
G334/1 Āşüfte bend-i silsile-i zülfüñe nesīm / Māʾil nihāl-i ḳāmetüñe ṭabʿ-ı müstaḳīm<br />
G7/4 Görmez mis̱āl-i ḳāmetüñi ḳāmetüñi çeşm-i rāst-bīn / Aḥ<strong>ve</strong>l baḳa meger ki görenler naẓīr aña<br />
G314/2 Gösterür gül-şen içre ḳāmetüñi ḳāmetüñi / Barmaġ ile biri birine nihāl<br />
G363/1 Ser-i kūyuñ ṣanemā cennet-i aʿlā bilürin / Müntehā ḳāmetüñi Sidre vü Ṭūbā bilürin<br />
ḳāmet ḳāmet ḳāmet ü ü ḳadd ḳadd [1] [1] boy bos<br />
G451/1 Elṭāf u ḥüsn ü ḫulḳ u melāḥat kemālde / Endām u şekl ü ḳāmet ḳāmet ü ü ḳadd ḳadd iʿtidālde<br />
ḳāmet ḳāmet-i ḳāmet i ʿarʿar ʿarʿar-ḫır ʿarʿar ır ırām ır ām [2]<br />
1. ar’ar yürüyüşlü dilber<br />
G97/3 Reftāra gelse ḳāmet ḳāmet-i ḳāmet i ʿarʿar ʿarʿar-ḫır ʿarʿar ır ırām ır ām ile / Bālā-yı yāre serv-i çemen zīr-dest olur<br />
2. salınan boy<br />
G100/3 Ḳadd-i bülend ü ḳāmet ḳāmet-i ḳāmet i ʿarʿar ʿarʿar-ḫır ʿarʿar ır ırām<br />
ām-ı ām yār / Gül-zār-ı iʿtidālde bitmiş nihāldür<br />
ḳāmet ḳāmet-i ḳāmet ḳāmet i bbālā<br />
b<br />
ālā [3] [3] [3] uzun boy<br />
G6/1 Nedür bu ḫandeler bu ʿiş<strong>ve</strong>ler bu nāz u istiġnā / Nedür bu cil<strong>ve</strong>ler bu şī<strong>ve</strong>ler bu ḳāmet ḳāmet-i ḳāmet i bbālā<br />
b<br />
ālā<br />
G468/6 Ḳıyāmı ḳāmet ḳāmet-i ḳāmet i bbālāña<br />
b<br />
ālāña eyler / Anuñʾçün mescide girmez menāre<br />
G497/5 Hemīşe ḳāmet ḳāmet-i ḳāmet i i bbālāñ<br />
b<br />
ālāñ ālāñı ālāñ vaṣf ider Bāḳī / Bülend-mertebe olsa ʿaceb mi eşʿārı<br />
ḳāmet ḳāmet-i ḳāmet ḳāmet i i ḫıram ıram ıramān ıram ān [1] [1] salınan boy<br />
G249/4 Bir belādur ṣalındı ʿuşşāḳa / Dostum ḳāmet ḳāmet-i ḳāmet i ḫıram ıram ıramānuñ ıram ānuñ<br />
ḳāmeti ḳāmeti ḳāmeti ʿarʿar ʿarʿar [1] [1] ar’ar boylu güzel<br />
G183/3 Gül-şen-i bāġ-ı maḥabbetde diker tāze nihāl / Her elif kim sīneme ol ḳāme ḳāmeti ḳāme ḳāmeti<br />
ti ʿarʿar ʿarʿar ʿarʿar çeker<br />
ḳāmeti ḳāmeti serv serv [1] [1] servi boylu güzel<br />
G76/4 Ḳāmeti Ḳāmeti servin servin nem-i eşküm ser-efrāz eyledi / Nʾoldı ol nāzük-nihāle şimdi nemden incinür<br />
ḳāmeti ḳāmeti şimşād şimşād [1] [1] şimşir boylu güzel<br />
G201/1 Feryāduma ol ḳāmeti ḳāmeti şimşād şimşād yitişmez / Beñzer ki anuñ gūşına feryād yitişmez<br />
666
ḳāmeti ḳāmeti Ṭūbā Ṭūbā [2] [2] Tuba boylu dilber<br />
G107/4 Mī<strong>ve</strong>-i vaṣlına bir ḳāmeti ḳāmeti ḳāmeti Ṭūbā Ṭūbā güzelüñ / Zāhidā her kim irişdiyse yitişmiş erdür<br />
G67/1 Mürġ-i dil ḳonmaġa bir ḳāmeti ḳāmeti Ṭūbā Ṭūbā gözedür / Serv ü şimşādı begenmez ḳatı aʿlā gözedür<br />
ḳāmet ḳāmet-i ḳāmet i zzībā<br />
z<br />
ībā [2] [2] [2] fidan boy<br />
G34/2 Bāzārlarda başladı naḫli ṭonatmaġa / Dil baġlayalı ḳāmet ḳāmet-i ḳāmet i zzībāña<br />
z<br />
ībāña naḫl-bend<br />
G409/1 Gör ne ḫilʿatdur naẓar ḳıl sünbül-i raʿnāsına / ʿĀlem-i bālādan inmiş ḳāmet ḳāmet-i ḳāmet i zzībās<br />
z<br />
ībās ībāsına ībās ına<br />
ḳāmet ḳāmet ḳāmet çekmek çekmek [1] [1] boy atmak<br />
G154/2 Çeksün livā-yı salṭanat-ı ḥüsni ḳadd-i yār / Ol ḳāmeti ḳāmeti ne serv ü ṣanavber ne bān çeker<br />
çeker<br />
ḳāmet ḳāmet göstermek göstermek [1] [1] boy göstermek ‖ görünmek<br />
G51/4 Ḳaddüñe ḳul olmaġa gelmiş dizilmiş ḳarşuña / Servler ṭurmış çemen ṣaḥnında ḳāmet ḳāmet gösterür<br />
gösterür<br />
1. hünerli, usta<br />
kāmil āmil [3] [3] bkz. ‘insān-ı kāmil’, ‘baḥr-i kāmil’, ‘nükte-dān-ı kāmil’ md.<br />
G89/1 Göñül tekmīl-i fenn-i ʿaşḳ iden üstād-ı kāmildür āmildür āmildür / Anuñ yanında kimdür Kūh-ken Mecnūn ne cāhildür<br />
G495/7 Zer-ger-i kāmilidür āmilidür ṣanʿat-ı şiʿrüñ Bāḳī / Nicʾolur gel berü seyr eyle ḳalem-kārlıġı<br />
2. insan-ı kâmil, ârif (Kanunî Süleyman)<br />
Kt1/7 Gerçi kāmillere āmillere ʿālemde nihāyet yoḳdur / Minnet Allāha seni cümleden itmiş ekmel<br />
kāmil āmil āmil-ʿayār āmil ʿayār [1] ayarı tam<br />
G311/7 Nūş itmeyince cürʿa-i şāh-ı cihānı ḫāk / Kān içre ḥāṣıl olmadı kāmil āmil āmil-ʿayār āmil ʿayār laʿl<br />
667<br />
kām ām ām-kār ām ār [3] [3] bkz. ‘şehenşāh-ı kām-kār’, ‘ḫusrev-i kām-kār’, ‘pādişeh-i kām-kār’,<br />
‘sulṭān-ı kām-kār’ md.<br />
K17/1 Gül meclisinde lāle yine ḳıldı āşikār / Āyīn-i bezm-i ʿişret-i Cemşīd-i kām ām ām-kār ām ār ār<br />
K2/21 Felek-i salṭanatuñ sebʿa-i seyyāresidür / Kām ām ām-kārā ām ārā ārā o yedi ser-ʿalem-i nūr-efşān<br />
G216/7 Reşk eylesün zamāne Sulṭān Murād Ḫāna / Hep pertev-i saʿādet ol kām ām ām-kāre ām āre düşmiş<br />
rān’ md.<br />
kām ām ām-rān ām ān [1] muradına eren, ikbal sahibi; bkz. ‘şāh-ı kām-rān’, ‘Şāh Süleymān-ı kām-<br />
G58/5 ʿAşḳ ile ḳaddüñ büküp Ẕüʾn-Nūn-ı vaḳt olsañ yine / Kām ām ām-rān ām ān ol kimsedür kim Mālik-i Dīnārdur<br />
kām ām ām-rān ām ān olmak [1] hüküm sürmek<br />
Kt19/1 Nice yıllar ʿizz u iḳbāl ile olduñ olduñ kkām<br />
k kām<br />
ām-rān ām ān / Ser-figende emrüñe meʾmūr idi ḫalḳ-ı cihān<br />
1. her<br />
ḳamu ḳamu [2]<br />
[2]<br />
G181/5 Senüñ naẓm-ı ciger-sūzuñ ṭutupdur dehri ey Bāḳī / Gözin açsun ḳamu ḳamu şāʿir uyanıḳlıḳ zamānıdur<br />
2. bütün, hepsi<br />
G398/1 Ḳıyām itdi çemende yāre ḳarşu / Çenār u ʿarʿar u şimşād ḳamu<br />
ḳamu<br />
1. maden<br />
kān ān [21]<br />
[21]<br />
K1/31 Laʿlüñ ḫayāli ḥoḳḳa-i ḫāṭırda var iken / Yāḳūt-ı nāba olmamış idi mekān kān ān<br />
K25/33 Bir güherdür söz aña ṭabʿ-ı şerīfüñdür kān ān ān / ʿİlm bir baḥr-durur sen aña dürr-i şeh-vār<br />
K26/13 Kef-i kān ān ḫāṣiyetinden görüp iḥsān nicʾolur / Yirlere geçdi ḥayādan utanup genc-i defīn<br />
G501/1 Sīne gencīnesini ḫançer-i cānān deldi / Bu gün ol şūḫ-ı dil-ārā yine bir kān ān deldi
G311/7 Nūş itmeyince cürʿa-i şāh-ı cihānı ḫāk / Kān ān içre ḥāṣıl olmadı kāmil-ʿayār laʿl<br />
G149/1 Ne laʿl-i kāna āna āna māʾil ʿaşḳ eri ne ṭālib-i zerdür / Sirişk-i āl ü rūy-ı zerd aña ḫoş zīb ü zī<strong>ve</strong>rdür<br />
K18/33 Şöyledür keff-i güher-pāşı yemīn itmek olur / Ki ʿaṭāsından irer baḥre ġınā kāne āne yesār<br />
G199/5 Zebān-ı ṭāʿn-ı aʿdādan perīşān olma ey Bāḳī / Hezārān tīşe-i āzār ururlar kāne āne incinmez<br />
G213/3 Āb-ı rūyuñdan irer āyīne-i ḫurşīde tāb / Tāb-ı zülfüñden düşer levḥ-i żamīr-i kāne āne naḳş<br />
G311/8 Ḫurşīd-i āsmān-ı saʿādet Selīm Ḫān / Kim feyż-i cāmı kāne āne baġışlar hezār laʿl<br />
K8/9 Nişān-ı baḫt u devlet gevher-i kān ān ān-ı ān ı saʿādetdür / Ġubār-ı naʿl-i esbi tāc-ı farḳ-ı ḫusrevān üzre<br />
K20/27 ʿAṭā-yı kān ān ān-ı ān ı kef-i zer-feşānına nisbet / Nevāl ü feyż-i seḥāb-ı s̱iḳāl bir mis̱ḳāl<br />
K22/22 Eyleyüpdür feyż-i ḫurşīd-i kemāl-i ṣunʿ ile / Ẕāt-i pāküñ gevherin per<strong>ve</strong>rde kān ān ān-ı ān ı Kün fe-kān<br />
M3/III/4 Şeb-çerāġ-ı ẓulmet-i ẓulm ol vücūd-ı pākdür / Gevherin ḥaḳḳā ki iẓhār itdi kān ān ān-ı ān maʿdelet<br />
G334/3 Ḳadr ü şerefde sen güher-i kān ān ān-ı ān ı salṭanat / Baḥr içre dürr-i nāb gözi yaşlu bir yetīm<br />
G214/1 Sīne-i ʿāşıḳda sırr-ı laʿl-i cānān gizlemiş / Kān ān ān-ı ān ı ebdān içre ol kim cevher-i cān gizlemiş<br />
G307/1 Ehl-i dil cānlara meyl it şeref ü ʿizzet bul / Naẓaruñ kānlara ānlara ḳıl gevher-i ẕī-ḳıymet bul<br />
2. kaynak, menba’, ocak<br />
M2/I/7 Ḳanı ol dürr-i dil-efrūz-ı seḫā deryāsı / Ḳanı ol gevher-i nā-yāb-ı mürüv<strong>ve</strong>t kān ān ānı ān<br />
K11/9 Şeref virmez dür ü gevher kemāl olmaz zer ü zī<strong>ve</strong>r / Hüner kesb it hüner baḥr-i fażīlet kān ān ān-ı ān ı ı ʿirfān ol<br />
G19/3 Kān ān ān-ı ān ı mihr ü maḥabbetüñdendür / Güher-i āfitāb-ı ʿālem-tāb<br />
M2/III/3 Ḫala Sulṭān diyü şeh-zādeler iḳbāl itsün / Gelsün ol luṭf u kerem kkān<br />
k kān<br />
ānına ān ına şād u ḫandān<br />
kān ān ān-ı ān ı gevher gevher [2] mücevher madeni; bkz. ‘gevher-i kān’ md.<br />
K11/1 Leb-i laʿlin ḫayāl it gūşe-i ʿuzletde pinhān ol / Dilā hem kān ān ān-ı ān ı gevher gevher ḳıl özüñ hem gevher-i kān ol<br />
G347/1 Dilā teng olsañ ol şīrīn-dehenden teng-i şekkersin / Ġam-ı laʿlin çeküp ḳanlar yudarsañ kān ān ān-ı ān ı gevhersin<br />
kān ān ān-ı ān ı Beda Bedaḫşān Beda<br />
şān [5] Bedahşan’ın yakut madeni; bkz. ‘Bedaḫşān vilāyeti’, ‘laʿl-i Bedaḫşān’ md.<br />
K7/10 Jāle ḳıldı her kenārı ṣāhil-i baḥr-i ʿAden / Lāle ḫāk-i gül-şeni kān ān ān-ı ān ı Beda Bedaḫşān Beda şān eyledi<br />
K18/25 Lāle ṣaḥrāyı bu gün kān ān ān-ı ān ı ı Beda Bedaḫşān Beda<br />
şān itdi / Jāle gül-zāre nis̱ār eyledi dürr-i şeh-vār<br />
G144/5 Laʿl-gūn ḳaṭreler aḳıtduġı demler çeşmüm / Ayaġuñ ṭopraġına kān ān ān-ı ān ı Beda Bedaḫşān Beda<br />
şān dirler<br />
G323/3 İçelüm laʿl-i müẕābı ṣaçalum cürʿaları / Ḫāk-i gül-zārı bu gün kān ān ān-ı ān ı Beda Bedaḫşān Beda<br />
şān idelüm<br />
G483/6 Cürʿa ṣaçdıḳları yir kān ān ān-ı ān ı Beda Bedaḫşāna Beda<br />
şāna deger / Laʿl ü yāḳūtı nʾider mey-gede ḳallāşları<br />
kān ān ān-ı ān ı imk imkān imk<br />
ān [3] [3] imkân madeni<br />
K5/35 Nis̱ār-ı şāha lāyıḳ mümkin olsa bir güher bulmaḳ / Ḳazardum tīşe-i endīşe birle kān ān ān-ı ān ı ı imk imkān imk<br />
ān ānı ān<br />
G217/7 Bir güherdür ṭabʿ-ı Bāḳī kān ān ān-ı ān ı imk imkān imk<br />
ān içre kim / Āfitāb-ı luṭf-ı sulṭān ile bulmış per<strong>ve</strong>riş<br />
G375/5 Bāḳī sözi gibi cevher itsün / Per<strong>ve</strong>rde iderse kān ān ān-ı ān ı ı imk imkān imk<br />
ān<br />
kān ān ān-ı ān ı mürüv<strong>ve</strong>t [2]<br />
1. cömertlik menba’ı/hazinesi ‖ Kanunî Süleyman<br />
K4/1 Cihān-ı maʿdelet kān ān ān-ı ān ı mürüv<strong>ve</strong>t / Penāh-ı mülk ü millet nuṣratüʾd-dīn<br />
2. cömertlik menba’ı/hazinesi ‖ Sultan Murad<br />
K8/8 Cihān-ı maʿdelet kān ān ān-ı ān ı mürüv<strong>ve</strong>t Ḫān Murād ol kim / Vücūdı sāye-i luṭf-ı ilāhīdür cihān üzre<br />
kān ān ān-ı ān ı kerem kerem [3] bkz. ‘maʿdin-i kerem’ md.<br />
1. cömertlik madeni<br />
K2/10 Güher-i kān ān ān-ı ān ı kerem naḳd-i ḥayāt-ı ʿālem / Rūḥdur cismi cihān milketine ḥükmi revān<br />
2. cömertlik menba’ı/hazinesi ‖ Kanunî Süleyman<br />
K2/26 Luṭf-ı Ḥaḳḳ ile bu gün oldı eyā kān ān ān-ı ān ı kerem / Bir nice faẓl senüñ şān-ı şerīfüñde ʿayān<br />
668
3. cömertlik menba’ı/hazinesi ‖ Mehmet Çelebi (Şam kadısı)<br />
K26/30 Ḥāṣıl ey kān ān ān-ı ān ı kerem kerem irdi bu gün ol dem kim / Es̱er-i ʿāṭıfet ü luṭf ẓuhūr ide hemīn<br />
kān ān ān-ı ān ı ma maʿārif ma<br />
ʿārif [1] [1] marifet ocağı; bkz. ‘maʿārif kānı’ md.<br />
G74/2 Sīnesin itse ḳaçan kkān<br />
k kān<br />
ān-ı ān ı ma maʿārif ma<br />
ʿārif ʿārif ʿārif / Ḳılsa her ḥarfe naẓar bir nice maʿnī görinür<br />
ḳan ḳan [12] [12] bkz. ‘düşmen ḳanı’ md.<br />
G81/2 Yār ise maḥrem-i aġyār göñül hem-dem-i zār / Gözlerüm ḳan aḳıdursa nʾola ġayret demidür<br />
G85/3 Ġonca-āsā ḳan ḳan ile ṭolmış göñüller açmaġı / Leblerüñden ögrenür var ise şīrīn-kārlar<br />
G145/1 Oldı bir ṭıfluñ kemend-i zülfine cānlar esīr / Ġamzesinden ḳan ḳan ṭamar aġzında ammā būy-ı şīr<br />
G373/1 Çihresinde görinen ṣanmañ o ḫūnīnüñ dehān / ʿĀşıḳın ḳurbān iderken ṣıçramış bir ḳaṭre ḳan<br />
ḳan<br />
G454/4 Sīneden ḳan ḳan bulaşıḳ penbe-i dāġum ḳopıcaḳ / Şimdi ḳopmış gül-i rengīne döner tam tāze<br />
G29/1 Gözüm yaşına ol lāʿl-i leb-i sīr-āb olur bāʿis̱ / Dem-ā-dem ḳana ḳana ey sāḳī şarāb-ı nāb olur bāʿis̱<br />
G205/1 Ḳızarur bādeden ol nergis-i mestāne biraz / Mey-i nāb içse gözi māʾil olur ḳana ḳana biraz<br />
G319/1 Laʿlüñ göricek ḳana ḳana döner gözden aḳanum / Oynar yüregüm derd ile diñmez ḥafeḳānum<br />
G376/2 Tīr-i ġamzeñ nice ġarrā rāstlar ḥayretdeyem / Ḳana Ḳana müstaġrıḳ ciger aṣlā görinmez başdan<br />
K14/23 Meger kim uġramış gerdūn öñinde seyl-i ḫūn içre / Şafaḳ ṣandı şebān-geh ḫalḳ dāmānındaki ḳan ḳanı ḳan<br />
G254/2 Ola kim bir pāre yaşın diñdürüp ḳan ḳanın ḳan ın kese / Ḫāk-i pāyuñ tūtiyāsın dīde-i ḫūn-bāre çek<br />
G108/5 Dökilen ḳanlara ḳanlara baḳ dīde-i giryānından / Dostum Bāḳīye raḥm eyleyecek demlerdür<br />
ḳan(lar) ḳan(lar) aġlamak aġlamak [8] [8] kanlı gözyaşı dökmek ‖ çok üzülmek<br />
G5/4 Bezm içre ṣurāḥī gibi ḳan ḳan ḳan aġladuġum aġladuġum bu / Sāḳī lebüñe ḳan yaġı oldı mey-i ḥamrā<br />
G176/1 Nār-ı hecrüñle olan sīnemde yir yir dāġlar / Ḥālüme raḥm itdüginden dem-be-dem ḳan aġlar<br />
G208/4 Ḳadeḥ ḳan ḳan aġlayup aġlayup def sīne döger ney fiġān eyler / Meger derd ü ġam-ı ʿaşḳa olupdur mübtelā meclis<br />
G390/2 Erġavānī cāmeñi görüp nʾola ḳan ḳan aġlasam aġlasam / Yaraşur āb-ı revāna ḳarşu zīrā erġavān<br />
G536/3 Varayın ḳan ḳan aġlayay aġlayayın aġlayay ın āsitān-ı yārda / Fürḳatinde ḳana yudı dīde-i pür-nem beni<br />
G356/3 Dil ḍarbın urur ḳalbe firāḳuñda dem-ā-dem / Ḳan Ḳan Ḳan aġlasa lasa zaḫmum nʾola peykānuñ ucından<br />
M1/V/7 Yād eylesün hünerlerüñi ḳanlar ḳanlar ḳanlar aġlasun aġlasun / Tīġuñ boyınca ḳaraya batsun ḳırābdan<br />
G195/4 Ne ḳanlar ḳanlar aġlar aġların aġlar ın hecrinde yāruñ derd-i fürḳatden / ʿAceb bir dem mi vardur çeşm-i pür-ḫūn eşk-bār olmaz<br />
ḳan ḳan bahās bahāsı bahās [1] [1] diyet, kan akçesi; bkz. TS. C. IV, s. 2203.<br />
G80/1 Cām-ı şarāb laʿl-i lebüñ mübtelāsıdur / Şol būseler ki andan alur ḳan bahās bahāsıdur bahās<br />
ıdur<br />
ḳan(lar) ḳan(lar) ḳan(lar) dökmek dökmek [5]<br />
[5]<br />
1. kanlı gözyaşları dökmek ‖ çok üzülmek<br />
G54/2 Daḫı Cemşīdi yād eyler gözinden ḳan ḳan döker döker meclis / Mey-i gül-gūn sirişki cām çeşm-i ḫūn-feşānıdur<br />
G356/1 Başlar kesilür zülf-i perīşānuñ ucından / Ḳanlar Ḳanlar Ḳanlar dökilür dökilür ġamze-i bürrānuñ ucından<br />
1.1. yas bağlamında;<br />
M1/III/1 Döksün Döksün seḥāb ḳaddin añup ḳaṭre ḳaṭre ḳan ḳan / İtsün nihāl-i nār<strong>ve</strong>ni naḫl-i erġavān<br />
2. öldürmek<br />
G32/2 Felek-i ʿişrete bir aḫter-i ferḫunde iken / Yine Mirrīḫ-ṣıfat ṭurma döker döker ḳan ḳanı ḳan ḳadeḥ<br />
G319/2 Zerd oldı yüzüm derd ile ṣan kim yereḳāndur / Luṭf eyle begüm dökme dökme benüm yoḳ yire ḳanum<br />
ḳanum<br />
ḳan ḳan eylemek eylemek [2] [2] Bkz. TS. C. IV, s. 2220.<br />
1. öldürmek, kan dökmek<br />
G272/5 Baġrumı ḫūn eyledüñ şemşīr-i istiġnā ile / Nʾeyledüñ hey āfet-i devrān yine ḳan ḳan eyledüñ<br />
eyledüñ<br />
669
2. kanla doldurmak<br />
G348/4 Ḥasret-i cām-ı lebi çeşmüm ṭolu ḳan ḳan eyledi eyledi / Yār bilmez mi ṭolu üstinde ʿādet neydügin<br />
670<br />
ḳan ḳan ḥayrān ḥayrān olmak olmak [1] [1] şaşkına dönmek; ‘ḳan ḥayrān olmak’ ile ilgili anlamlandırmalar <strong>ve</strong><br />
‘ḫıyrān’ın etimolojisi için bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 277. ‖ aşırı sarhoş olmak, esrarla<br />
kendinden geçmek<br />
G417/4 Ne ḥālet ḥāṣıl itmişdür kim oldı oldı böyle ḳan ḳan ḥayrān ḥayrān / Gözini dikdi ḳaldı zaḫmum ol tīr-i ciger-dūze<br />
ḳan ḳan içme içmek içme k [2] [2] canilik etmek, adam öldürmek; bkz. ‘ciger ḳanı nūş itmek’ md.<br />
G372/2 Viṣālüñ bezmine tek maḥrem eyle cān-ı maḥrūmı / İçerlerse İçerlerse ḥarāmī gözlerüñ ḳanum ḥelāl olsun<br />
G429/3 Ḳan Ḳan içmek içmek ola bāde-i gül-gūn içilmeye / Mollā-yı ʿaṣr böyle mi görmiş kitābda<br />
ḳan(lar) ḳan(lar) itmek itmek [3] [3] kan dökmek, öldürmek<br />
G109/1 Bir ān içinde ġamzeñ oḳı nice ḳan ḳan ider ider / Dil cān evinde ṣaḳlayup anı nihān ider<br />
G543/3 Lebin aġyār-ı bed-ḫ˅āhuñ virüp aġzına dişletdi / Dirīġā dostlar meclisde ol meh yine ḳan ḳan itdi<br />
itdi<br />
G250/3 Ḳatuñda ḳanlar ḳanlar ḳanlar id idüp id üp oldı muʿteber ġamzeñ / Yanuñda yollara indi idindi yir zülfüñ<br />
ḳan ḳan olmak olmak [2] [2] kan dökülmek; bkz. TS. C. IV, s. 2239.<br />
G437/3 Bezm-i meydür güzelüm ḳan ḳan ḳan ola ola şāyed arada / Çekmesün ḫançerini ġamzelerüñ mestāne<br />
G484/4 Gice ḳan ḳan ḳan old oldı old meclisde bulındı bu diyü muṭrıb / Bir iki tāziyāneyle bu gün söyletdi ṭanbūrı<br />
ḳan ḳan ola ola yazmak yazmak [1] [1] az daha kan dökülmek<br />
G529/1 Çeşmümden aḳan ḫūn ile sāġar ṭola yazdı / Meclisde geçen gice yine ḳan ola yazd yazdı yazd<br />
ḳan ḳan yaġ yaġı yaġ [1] [1] kan düşmanı<br />
G5/4 Bezm içre ṣurāḥī gibi ḳan aġladuġum bu / Sāḳī lebüñe ḳan ḳan yaġ yaġı yaġ<br />
oldı mey-i ḥamrā<br />
ḳan ḳan yaġ yaġı yaġ ı olmak olmak [1] [1] kan düşmanı kesilmek<br />
G5/4 Bezm içre ṣurāḥī gibi ḳan aġladuġum bu / Sāḳī lebüñe ḳan yaġ yaġı yaġ<br />
ı oldı mey-i ḥamrā<br />
ḳan ḳan yutmak yutmak [1] [1] pek çok sıkıntı, azap, ıztırap çekmek; bkz. TS. C. IV, s. 2240.<br />
G345/3 Hīç bilür mi mey yirine dem-be-dem ḳan ḳan yutduġum yutduġum / İşidür mi ney yirine āh u efġānum benüm<br />
ḳana ḳana boyamak boyamak [2] [2] kana bulamak<br />
K2/25 Ser-i aʿdāñı boyar boyar boyar ḳana ḳana dem-ā-dem ḳılıcuñ / Anlara ḫalḳ anuñʾçün didiler sürḫ-serān<br />
K16/3 Çeşmüm devāt-ı surḫa dönüp ḫūn-ı eşk ile / Cismüm boyandı boyandı ḳana ser-ā-pā ḳalem gibi<br />
ḳana ḳana aaş<br />
a ş yirmek yirmek [1] [1] cana kastetmek ‖ ‘kanına etmek doğramak’ bkz. TS. C. IV, s. 2232.<br />
G102/5 Ol lebler ile aş aş yirer yirer belki ḳanuma ḳanuma / İmrenmesün dehānı meded iki cānludur<br />
ḳana ḳana ḳana müstaġraḳ müstaġraḳ ḳḳılmak<br />
ḳ ılmak [1] [1] kana boyamak/bulamak<br />
G155/5 ʿAdūnuñ ḳılsun ılsun endāmın ser-ā-pā ḳana müstaġraḳ müstaġraḳ / Bitürsün bāġ-ı nuṣretde nihāl-i erġavān ḫançer<br />
ḳana ḳana yumak yumak yumak [1] [1] kana boyamak; bkz. TS. C. IV, s. 2202.<br />
G536/3 Varayın ḳan aġlayayın āsitān-ı yārda / Fürḳatinde ḳana ḳana yud yudı yud dīde-i pür-nem beni<br />
ḳan ḳanına ḳan<br />
ına girmek girmek [5]<br />
[5]<br />
1. günaha girmek<br />
G182/1 Oḳlaruñ kim tende zaḫm-ı ḫūn-feşāna girdiler / Öldürüp ben ḫasteyi yoḳ yire ḳana ḳana girdiler<br />
girdiler<br />
2. kandırmak<br />
G215/4 Yine ol ġonca-leb bülbüllerüñ ḳan ḳanına ḳan ḳanına<br />
ına girmişdür / Güzellik var bu gün ġāyet ḳızarmış al al olmış<br />
3. kan dökmek ‖ öldürmek
G437/2 Nūş-ı cām eyler iken meclis-i mestān içre / Lebüñ ol ḥālet ile girmemek olmaz ḳana<br />
ḳana<br />
G390/6 Ḳan Ḳanına Ḳan ına girmiş girmiş boyınca Bāḳī-i dil-ḫastenüñ / Erġavānī cāme geymiş ṣanmañ ol serv-i revān<br />
G518/1 Sīne dāġın görüp ol ġonca-dehen lāle gibi / Bir avuç ḳanuma ḳanuma girmek girmek diledi jāle gibi<br />
ḳan ḳanını ḳan<br />
ını içmek içmek [6] [6] öldürmeye kastetmek<br />
G460/3 Gül gibi bāde-i rengīne ne ibrām gerek / Zāhidüñ ḳan ḳanın ḳan ın içerdüm eger ibrām olsa<br />
G437/1 Lebüñi āl ile öpmiş ola mı peymāne / İçeyin İçeyin ölmez isem ḳan ḳanını ḳan ını ḳana ḳana<br />
G75/2 Ṭıfldur pend-i peder diñlemez ol māh daḫı / Şīr-i māder yirine içmege içmege ḳanum ḳanum özenür<br />
G69/2 Cān laʿlin eyler ārzū yār içmek içmek ister ḳanum ḳanumı ḳanum / Yā Rab ne vādīdür bu kim cān teşne cānān teşnedür<br />
G75/1 Ḳanum Ḳanumı Ḳanum ı içmege ol āfet-i cānum özenür / Meyl ider ölmege dil rūḥ-ı revānum özenür<br />
G405/2 Zinhār ṣaḳın mey yirine ḳanuñ ḳanuñ içerler içerler / Keyfiyyetüñ ol gözleri mestāne ṭuyurma<br />
ḳan ḳanını ḳan<br />
ını ḳur ḳurıtmak ḳur ıtmak [2] [2] bitkin bırakmak, cansız bırakmak; bkz. TS. C. IV, s. 2231-32.<br />
K19/8 Reşk-i laʿl-i leb-i dil-dār ḳurutm ḳurutmış ḳurutm ış ḳan ḳanın ḳan ın / Nʾola ger böyle naḥīf olsa vü lāġar ḫātem<br />
G332/5 Ādemüñ ehl-i riyā sözleri ḳan ḳanın ḳan ın ḳur ḳurıdur ḳur<br />
ıdur ıdur / Sāḳıyā ṭoldur a şol ḳan olacaġı içelüm<br />
ḳanlar ḳanlar ḳanlar yutmak yutmak [5] [5] çok ıztırap çekmek, eziyet <strong>ve</strong> kedere katlanmak<br />
G264/2 Firāḳ-ı cām-ı laʿlüñle ne çekdi sāġar-ı ġamdan / Ne ḳanla ḳanlar ḳanla r yutdı görseñ ġonca-i raʿnāyı söyletseñ<br />
G347/1 Dilā teng olsañ ol şīrīn-dehenden teng-i şekkersin / Ġam-ı laʿlin çeküp ḳanlar ḳanlar yudarsañ yudarsañ kān-ı gevhersin<br />
G452/3 Elinden sāḳī-i dehrüñ ne ḳanlar ḳanlar ḳanlar yutduġum yutduġum görseñ / Açılsa lāle-<strong>ve</strong>ş dāġ-ı nihānum āşikār olsa<br />
G359/3 İl bezm-i <strong>ve</strong>fāñ içre ṣafālarda <strong>ve</strong>lī ben / Ḳanlar Ḳanlar yudar yudarın yudar ın sāḳī-i hicrānuñ elinden<br />
G300/2 Devr elinden kāse kāse yutdu yutduġum yutdu ġum ḳanlardur ol / Ḳaṭre ḳaṭre ṭamlayan gözden dem-ā-dem ey göñül<br />
ḳanlar ḳanları ḳanlar ḳanlar ı seb sebīl seb sebīl<br />
īl itmek itmek [1] [1] kanlar saçmak ‖ kelleler uçurmak<br />
M1/VI/4 Deşt-i fenāda mürġ-i hevā ṭurmayup ḳonar / Tīġuñ Ḫudā yolında seb sebīl seb<br />
īl itdi ḳanlar ḳanları ḳanlar<br />
ḳana ḳana ḳana ḳana ḳana [1] [1] doya doya, kanıncaya kadar<br />
G437/1 Lebüñi āl ile öpmiş ola mı peymāne / İçeyin ölmez isem ḳanını ḳana ḳana ḳana<br />
ḳana<br />
1. nerede<br />
ḳanda ḳanda [8] [8] bkz. TS. C. IV, s. 2209-14.<br />
K22/28 Himmetüñ şimşādınuñ şāh-ı bülendi var iken / Ḳanda Ḳanda yapsun şāh-bāz-ı ṭabʿ-ı Bāḳī āşiyān<br />
G381/2 ʿAşḳınuñ sevdāsına düşdüm yitürdüm kendümi / Ḳanda Ḳanda buldum bilmezin ol şūḫ-ı bī-pervāyı ben<br />
G485/1 Ḳanı bir şīrīn-suḫan laʿl-i şeker-bāruñ gibi / Ḳanda Ḳanda gördi ṭūṭī bir āyīne ruḫsāruñ gibi<br />
G542/4 Gel ẓuhūr it ḳandas ḳandasın ḳandas ın ey Mehdī-i ṣāḥib-ḳırān / Kim cihānda ẓāhir olmaduḳ ʿalāmet ḳalmadı<br />
G277/3 Ḳandas Ḳandasın Ḳandas Ḳandasın<br />
ın biz de gel ey āfet-i devrān görelüm / Nice bir öpe ḳuca görişe ṭavḳ u kemerüñ<br />
2. nereye<br />
K10/2 Nefḥa-i ʿanber ṭutar zülfi ḫamından ʿālemi / Ḳanda Ḳanda gitse iki yanında iki micmer bile<br />
G67/5 Bī-baṣar farḳ idemez ḳanda ḳanda ḳanda baṣar ol āhū / Yine izi tozını dīde-i bīnā gözedür<br />
G534/4 Yaluñuz nev-rüstedür seyr itmege ḳorḳar daḫı / Ḳanda Ḳanda gitse bilesince ṣalınur lālācuġı<br />
ḳanda….. ḳanda….. ḳanda….. ḳand ḳanda ḳand a [1] nerede…..nerede<br />
G224/1 Baḥs̱ itmesün ʿiẕāruñ ile encümende şemʿ / Ḳanda Ḳanda çerāġ-ı māh-ı şeb-efrūz ḳanda ḳanda şemʿ<br />
ḳanda ḳanda ise ise [1] [1] her nerede ise; bkz. TS. C. IV, s. 2218-19. (‘kandasa’ md.)<br />
G40/3 Güher-i cāmı yitürdük bizi ġam öldüriyor / Sāḳıyā gel bulı vir ḳanda ḳanda ise ise ara meded<br />
ḳandan ḳandan [1] [1] nerede<br />
K25/35 Bu ḳadar nūrı güneş ḳandan iderdi taḥṣīl / Olmasa reʾy-i cemīlüñ yüzine āyīne-dār<br />
671
ḳandan….. ḳandan….. ḳandan ḳandan [1] [1] kim…..kim, nerede…..nerede; bkz. TS. C. IV, s. 2217-18.<br />
K17/11 Ḳandan Ḳandan gedā-yı bī-ser ü pālar senüñ gibi / Ḳandan edā-yı medḥ-i şehenşāh-ı tāc-dār<br />
ḳanġ ḳanġı/ ḳanġ ı/ ḳanḳ ḳanḳı ḳanḳ ı [3] hangi<br />
G76/2 Ḳatlüme engüşt-i yār itsün işāret ġam degül / Ḳanġ Ḳanġı Ḳanġ nā-dāndur o kim ḥükm-i ḳalemden incinür<br />
G146/5 Bāḳıyā ḳanḳ ḳanḳı ḳanḳ göñül şehrine gelse şeh-i ʿaşḳ / Bile endūh u belā ḫayl u ḥaşem gibi gelür<br />
G204/2 Ḳanḳ Ḳanḳı Ḳanḳ gündür ki senüñ seng-i ġamuñ zaḫmından / Günbed-i çarḫ-ı felek başumuza teng olmaz<br />
ḳan ḳanı ḳan ı [1] hani, nerede<br />
K19/49 Laʿl-i dil-dār gibi ola mı ḫandān yāḳūt / Dehen-i yār gibi ḳan ḳanı ḳan<br />
suḫan-<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
ḳanāʿat ḳanāʿat-pīşe ḳanāʿat şe [1] kanaatkâr, kanaat sahibi<br />
G317/5 Ṭutalum şī<strong>ve</strong>-i rindān-ı ḳanāʿat ḳanāʿat-pīşe<br />
ḳanāʿat şe / Tā-be-key ḫāṭıra-i niʿmet ü nāz eyleyelüm<br />
ḳanāʿat ḳanāʿat gelmemek gelmemek [1] [1] gözü doymamak<br />
G64/7 Ṭoyılmaz ḫ˅ān-ı iḥsāna ḳanāʿat ḳanāʿat ḳanāʿat gelmez gelmez insāna / Kerem gördükçe ey Bāḳī gedālardan recā artar<br />
ḳanāʿat ḳanāʿat ḳılmak ılmak [1] [1] [1] razı olmak, yetinmek<br />
G468/1 Ḳanāʿat Ḳanāʿat ḳḳıl<br />
ḳ ıl göñül pā-būs-ı yāre / Elinden būse alınmaz ne çāre<br />
ḳanad ḳanad [2] [2] [2] kanat<br />
G91/3 Fiʾl-cümle öykünürdi senüñ ġamzeñ oḳına / İller ḳanad ḳanadı ḳanad ile uçar olmayaydı tīr<br />
K20/10 Ḳanad Ḳanadı Ḳanad gūşesidür āşiyāneden görinür / Ferāġa vardı meger şāh-bāz-ı zerrīn-bāl<br />
ḳanad ḳanadı ḳanad ı altına altına almak almak [1] [1] kanatları altında saklamak ‖ korumaya almak<br />
G78/3 Faṣl-ı şitāda beyża-i sīmīn idi gūy-ı zemīn / Aldı Aldı ḳanad ḳanadı ḳanad ı altına altına sīmürġ-i zerrīn-bāl ü per<br />
ḳand ḳand [3] [3] şeker; bkz. ‘şek(k)er’, ‘şīr ü şekker’ md.<br />
G34/5 Telḫ-i şarāb-ı ġuṣṣa-i devrānı defʿ ider / Şīrīn lebin dehānuma alsam niteki ḳand<br />
ḳand<br />
G143/4 Meẕāḳın zehr-i ḳahr-ı miḥnet-i eyyām telḫ itmiş / Lebüñden ʿāşıḳ-ı bī-ṣabr u dil bir pāre ḳand ḳand ister<br />
G264/5 Nebāt-ı ḫaṭṭ u ḳand ḳand-i ḳand laʿl-i nābuñ düşmez aġzından / Biraz gūş eyleseñ ṭūṭī-i şekker-ḫāyı söyletseñ<br />
672<br />
ḳand ḳand-i ḳand i i neb nebāt neb<br />
āt [1] beyaz şeker ‖ ḳand-i mükerrer; Onay, Burhân-ı Kâtı’dan ‘kand-i sefîd ismidir<br />
ki, hala nebât-ı şekerî muharrefi nöbet şekeri (löbet şekeri) dedikleri şekerdir’ alıntısını yapar.<br />
Bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 278. (kand-i mükerrer md.) Buradan anlaşılacağı üzere ‘ḳand-i<br />
nebāt’, kand-i mükerrer denen suyu üç defa kaynatılarak alınan beyaz şekerdir. Ayrıca bkz.<br />
‘mükerrer şekker’ md.<br />
G418/6 Bāḳī edā-yı ḫūb ile vaṣf itse leblerüñ / Ḳand Ḳand-i Ḳand nebāt ḥall ider āb-ı ḥayāt ile<br />
ḳandīl ḳandīl [7] [7] [7] kandil; bkz. ‘altun ḳandīl’ md.<br />
G450/3 Ḳaşuñ üzre tār-ı mūyuñla cebīnüñ gördiler / Nūrdan ḳandīl ḳandīl aṣılmış ṣandılar miḥrābda<br />
G382/3 Ḳandīl Ḳandīl gibi dīde pür-āb u dilümde tāb / Eflāke çekdüm āteş-i āhum zebānesin<br />
G89/3 Ṣürāḥī üştür-i ser-mestdür gerden-firāz olmış / Lebüñ şevḳi ile cām-ı şarāb-ı nāb ḳandildür ḳandildür<br />
ḳandildür<br />
G285/3 Cāmiʿ-i ʿaşḳında yāruñ çarḫ bir ḳandīldür ḳandīldür / Āfitāb-ı ʿālem-efrūz aña bir rūşen fetīl<br />
G32/4 Devr-i meclis ki ṣafā cāmiʿinüñ çenberidür / Āb-ı rengīn ile ḳandīl ḳandīl-i ḳandīl<br />
fürūzānı ḳadeḥ<br />
G246/5 Felek ṭāḳındaki ḳandīl ḳandīl-i ḳandīl māhı / Uyarmaz Bāḳī āhum giceler yoḳ<br />
G98/5 Seng-i felāḫan ursa eger dest-i rūzgār / Ḳandīl Ḳandīl-i Ḳandīl āfitāb-ı münev<strong>ve</strong>r şikest olur<br />
ḳandurmak ḳandurmak ḳandurmak [1] [1] [1] susuzluğunu gidermek<br />
G219/4 Bulup saḳḳā-yı hicrān teşne-dil ṣaḥrāda Mecnūnı / Ecel peymānesin ṣunmış ḥayāt ābına ḳandurm ḳandurmış<br />
ḳandurm ḳandurmış<br />
ış
ḳan ḳanı ḳan ı [14] hani, nerede<br />
G53/5 Cām-ı şarāb-ı nāb gibi dil-rübā ḳan ḳanı ḳan / Laʿlīn ṭuṭaġı dür dişi gül-gūn yañaġı var<br />
G261/1 Bir ṣafā-baḫş ḳan ḳanı ḳan cām-ı muṣaffādan yig / Bir ṭarab-sāz mı var sāġar-ı ṣahbādan yig<br />
G270/4 Ḫaymeler ḳurduġı dem ḳan ḳanı ḳan ḥabābuñ ʿīşa / İʿtidāl üzre görüp āb u hevāsın ḳadeḥüñ<br />
G309/7 Bāḳıyā bāġ-ı cihānda ḳan ḳanı ḳan bir nāzük-ṭabʿ / Sīnesi gül gibi āzürde-i ḫāşāk degül<br />
K6/17 Ḳan Ḳanı Ḳan ol gelmez diyü baḥs̱ eyleyen cāhilceler / Ḥaḳ budur kim ʿāḳıle anlar ḳatı nā-dān gelür<br />
M2/I/6 Ḳan Ḳanı Ḳan ol küngüre-i tāc-ı saʿādet güheri / Ḳanı ol bār-geh-i luṭf u kerem sulṭānı<br />
M2/I/6 Ḳan Ḳanı Ḳan ol küngüre-i tāc-ı saʿādet güheri / Ḳanı ol bār-geh-i luṭf u kerem sulṭānı<br />
M2/I/7 Ḳan Ḳanı Ḳan ol dürr-i dil-efrūz-ı seḫā deryāsı / Ḳanı ol gevher-i nā-yāb-ı mürüv<strong>ve</strong>t kānı<br />
M2/I/7 Ḳan Ḳanı Ḳan ol dürr-i dil-efrūz-ı seḫā deryāsı / Ḳanı ol gevher-i nā-yāb-ı mürüv<strong>ve</strong>t kānı<br />
M2/III/5 Gelüp aḥbāb serīrüñde seni görmeyicek / Ḳan Ḳanı Ḳan Sulṭān diyü eflāke irişsün efġān<br />
G17/2 Egerçi gök yüzinde aḫter-i ferḫunde-fer çoḳdur / Ḳan Ḳanı Ḳan ḫāl-i ruḫuñ mānendi bir rūşen güher kevkeb<br />
G261/2 Ḳan Ḳanı Ḳan bir cām-ı muṣaffā gibi ṣāfī-meşreb / Ṣafḥa-i sīnesi mirʾāt-ı mücellādan yig<br />
G296/1 Yılda bir açılup ancaḳ şen olur bāġda gül / Ḳan Ḳanı Ḳan Ḳan ol ġonca-i ḫandān gibi şūḫ u şengül<br />
G485/1 Ḳan Ḳanı Ḳan bir şīrīn-suḫan laʿl-i şeker-bāruñ gibi / Ḳanda gördi ṭūṭī bir āyīne ruḫsāruñ gibi<br />
ḳāniʿ ḳāniʿ olmak olmak [3] [3] yetinmek, kanaat etmek<br />
G79/4 Ḫuşk u ter ile ḳāniʿ ḳāniʿ olan olan olan ʿīş u nūşda / Dünyā ġamını pādişeh-i baḥr u ber çeker<br />
G206/2 Faḳr küncin iḫtiyār itdi şu kim ḳāniʿ ḳāniʿ olur olur / Şemʿası şems olsa baḳmaz ṭāḳ-ı eyvān istemez<br />
G544/1 Dilā nūş it ciger ḳanın mey-i gül-gūn ise gitdi / Yüri zehr-i belāya ḳāniʿ ḳāniʿ ol ol afyon ise gitdi<br />
ḳanlu ḳanlu [4] [4] [4] kanlı katil; bkz. TS. C. IV, s. 2237-38; ayrıca bkz. ‘iki ḳanlu’ md.<br />
G117/2 Keştī-i ṣahbā keş-ā-keşden ḫalāṣ olmaz daḫı / Ṭutdılar ḳanlu ḳanlu gibi muḥkem resenler ṭaḳdılar<br />
G539/2 Ḳanlu Ḳanlu baġlar gibi dil-ber baġlamış ḫūnī gözin / Ġarḳ-ı ḫūn āḫir o çeşm-i ḫışm-nāk eyler beni<br />
G102/3 Ālūdedür hemīşe dem-i zaḫm-ı sīneden / Bilmez miyin o ġamze-i ḫūnī ne ḳanludur<br />
G120/2 Zaḫm-ı sīnem içre cānā ḳanlu ḳanlu peygānuñ senüñ / Ġoncada pinhān olan berg-i gül-i raʿnā mıdur<br />
673<br />
ḳanlu ḳanlu ya yaş ya ş [6] kanlı gözyaşı (çok fazla ağlama yönüyle); bkz. ‘ḫūn-ı eşk’, ‘ḫūn-ı çeşm’, ‘ḫūn-ı<br />
dīde’ md.<br />
K20/37 Boyandı ḳanlu ḳanlu ya yaşum ya şum silmedin elüm ale / Ayaḳda ḳaldum eyā maʿdin-i kerem elüm al<br />
G206/3 Dūd-ı āhın serv idüp ḳanlu ḳanlu ya yaşın ya şın gül-şen bilen / Eylemez ser<strong>ve</strong> naẓar seyr-i gül-istān istemez<br />
G244/2 Dīdeden ḳanlu ḳanlu ḳanlu ya yaşum ya şum aḳsa dem-ā-dem ne ʿaceb / Cigerüm pāreledi ḫançer-i āzār-ı firāḳ<br />
G283/2 Gözümüñ ḳanlu ḳanlu ḳanlu ya yaşı ya şı devlet-i ʿaşḳuñda şehā / ʿAynına almaz olupdur aḳışın Ceyḫūnuñ<br />
G507/2 Aġlamaḳdan ġam-ı hicrān ile bī-hūş oldum / ʿAḳlumı ḳanlu ḳanlu ḳanlu ya yaşum ya şum aldı mey-i nāb gibi<br />
G541/4 Nʾola zeyn olsa yine meclisümüz güller ile / Gözümüñ ḳanlu ḳanlu ya yaşı ya<br />
şı eyledi pür eṭrāfı<br />
ḳanlu ḳanlu ya yaş ya ş dökmek [2] kanlı gözyaşı dökmek<br />
K22/8 Ḳanlu Ḳanlu ya yaş ya yaş<br />
ş dökmiş dökmiş ruḫ-ı zerd ü ġubār-ālūdına / Var ise dehrüñ fenāsın añdı mīr-i ʿāşıḳān<br />
G472/2 Ḳanlu Ḳanlu ya yaşlar ya yaşlar<br />
şlar dökdügi dökdügi meyden cüdālıḳ derdidür / Yoḫsa gelmez āteş-i sūzān kebābuñ ʿaynına<br />
ḳanlu ḳanlu elifler elifler [1] [1] gögüse <strong>ve</strong>ya kola dikine çizilen kanlı yaralar bağlamında; bkz. ‘elif(ler)<br />
çekmek’ md.<br />
G327/2 Sīnem üzre görinen ḳanlu ḳanlu elifler elifler ṣanmañ / Ṣafḥa-i derd ü ġama sürḫ ile ced<strong>ve</strong>l çekdüm<br />
ḳanlu ḳanlu elifler elifler çekmek çekmek [1] [1] (göğüse) elif biçimli dikine kanlı yaralar açmak; bkz. ‘elif(ler)<br />
çekmek’ md.<br />
G460/4 Ḥasret-i ḳaddüñ ile ḳanlu ḳanlu elifler elifler çeksem çeksem çeksem / Sīnede her biri bir serv-i gül-endām olsa
ḳanlu ḳanlu ḳanlu ḳanlu [1] [1] kanlı kanlı<br />
Mtl 5 Tāze tāze dāġlarla ḳanlu ḳanlu ḳanlu ḳanlu ḳanlu şerḥalar / Ḫırḳa-i Hindūya döndürdi ten-i ṣad-çākimüz<br />
ḳanmamak ḳanmamak [2] [2] doymamak<br />
G369/4 Ḫoş ʿādil idi sāḳī-i bezm-i cihān eger / Cām-ı şarāb-ı vuṣlatı almasa ḳanmad ḳanmadın ḳanmad ḳanmadın<br />
ın<br />
G365/3 Ḳanmaz Ḳanmaz Ḳanmaz şarāb-ı nāba lebüñ ārzū iden / Sīr-āb olur mı teşne-i Kevs̱er serābdan<br />
ḳānūn ḳānūn [5]<br />
[5]<br />
1. emir, hüküm ‖ kanun enstrümanı; bkz. ÖZTUNA, s. 181.<br />
G142/5 Ehl-i ʿaşḳuñ nālesin ney ḳāmetin çeng eyledüñ / Pādişehsin itdügüñ şimden girü ḳānūn ḳānūn olur<br />
G544/2 Leb-i laʿlini emmek mey gibi ḳānūn idi ammā / Anı defʿ eylediler şerʿ ile ḳānūn ḳānūn ḳānūn ise gitdi<br />
2. yasak<br />
G544/2 Leb-i laʿlini emmek mey gibi ḳān ḳānūn ḳān ūn idi ammā / Anı defʿ eylediler şerʿ ile ḳānūn ise gitdi<br />
2. töre, düzen ‖ şeriat ‖ kanun enstrümanı<br />
K18/40 Şerʿa uymaz nʾidelüm nāle vü zār eyler ise / Gerçi ḳānūna ḳānūna ḳānūna uyar zemzeme-i mūsīḳār<br />
G538/2 Olupdur çār-pāre ney gibi āh itmeden baġrum / Meger kim bezm-i ʿaşḳuñ sāḳıyā bu oldı ḳānūn ḳānūnı ḳānūn<br />
674<br />
ḳanzil ḳanzil olmak olmak [1] [1] [1] körkütük sarhoş olmak ‖ ‘gök kandil’, ‘gök zurna’; farklı tanıklar için<br />
bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 278-279; TS. C. IV, s. 2241-42.<br />
M9/II/2 Ciger ḫūn-ābesin demdür olursam olursam nūş idüp ḳanzil ḳanzil<br />
ḳanzil<br />
ḳapama ḳapama [ [1] [ 1] 1] elbise ‖ astarlı kaftan, pamuklu hırka; bkz. TS. C. IV, s. 2245; KOÇU, s.<br />
144; PAKALIN, C. II, s.164<br />
Kt12/1 Geydügüñ eski püski şol ḳapamañ ḳapamañ / Ḳotan mı bilmezin yā ḫod boġası<br />
ḳapmak ḳapmak [1] [1] [1] kaldırmak<br />
G160/1 Farḳ-ı felekde ẓāhir olup tāc-ı zer-nigār / Üsküflerin menārelerüñ ḳapd ḳapdı ḳapd<br />
rūzgār<br />
ḳaplamak ḳaplamak [2] [2]<br />
[2]<br />
1. sarmak, çevirmek; bkz. TS. C. IV, s. 2247.<br />
G482/3 Pençe-i māhı ṣanasın ḳaplad ḳapladı ḳaplad ebr-i sefīd / Çihre-i tābānuñuñ kim indi destār üstine<br />
2. yayılmak, etrafı sarmak<br />
K19/27 Felek engüşterī-i ḳadrüñe pīrūze nigīn / Ḳaplad Ḳapladı Ḳaplad nāmuñ ile ʿālemi yek-ser ḫātem<br />
ḳaplan ḳaplan [1] [1] bkz. ‘peleng’ md.<br />
K14/14 S̱üreyyā ṣanmañ üstinde görince şīr-i gerdūnı / Atıldı āsmāne kūh-sār-ı ḳahrı ḳaplan ḳaplanı ḳaplan<br />
ḳapu ḳapu [23] [23] [23] padişah/sevgili kapısı ‖ makam, huzur<br />
G422/4 Yār işiginde raḳībüñ yirin umma ṣofī / Baġlamaz kimse seni ol ḳapuda ḳapuda ḫar yirine<br />
G201/3 Āhumdan öñürdi yitişür ḳapuña ḳapuña ḳapuña eşküm / Germiyyet ile şöyle gider bād yitişmez<br />
G144/1 İşigüñ ḫākine ser-çeşme-i ḥayvān dirler / Ḳapuña Ḳapuña maṭlaʿ-ı ḫurşīd-i dıraḫşān dirler<br />
G249/6 Degenek lāzım oldı aġyāre / Olmaġ ister ḳapuñda ḳapuñda der-bānuñ<br />
K24/20 Geldi bir Hindū-yı bī-çāre-ṣıfat işigüñe / Ġarażı bu ki ḳapuñda ḳapuñda ola çāker sünbül<br />
G184/6 İltifātuñ göricek Bāḳīye ḳapuñda ḳapuñda şehā / Ḥased ehli nice bir bunda gelür bu didiler<br />
G368/5 Ṣorarsañ ḳapuñda ḳapuñda şehā Bāḳīyi / Ġulām-ı kemīn bende-i kemterīn<br />
G396/3 Ṭabībüm eyle müstaġnīsin ehl-i derd ḥālinden / Ki ḳapuñda ḳapuñda fiġān u zār iden bīmārı ṭuymazsın<br />
G450/5 İḫtiyārı yoḳ ḳapuñda ḳapuñda āh u efġān itmege / Pādişāhum Bāḳīyi maʿẕūr ṭut ol bābda
G55/2 Ḳapuñda Ḳapuñda ḥāṣıl itdi bu devāsuz derdi hep göñlüm / Ne derde mübtelā oldı dil-i bīmārı görsünler<br />
G185/4 Ḳapuñda Ḳapuñda ḫāk-i rāh olmaḳ baña vaʾllāhi rifʾatdür / Egerçi kim beni düşkün ṣanup üftādedür dirler<br />
G186/2 Ḳapuñda Ḳapuñda ḳullara ẓulm ü cefā itme <strong>ve</strong>fā eyle / Benüm şāh-i cihān-tābum kerem eyle <strong>ve</strong>fā yigdür<br />
G402/3 Ḳapuñda Ḳapuñda çoḳ revān oldı daḫı çoḳ seyl olur yaşum / Mes̱eldür aḳduġı yirde dimişler yine aḳar ṣu<br />
G469/5 Ḳapuñda Ḳapuñda nāle ḳılmamaġa iḫtiyār yoḳ / Vaʾllāhi bī-günāhın efendi bu bābda<br />
G500/3 Ḳapuñda Ḳapuñda dād umar ey şāh-ı ʿādil / Dil-i mecnūnı gör dīvāne geldi<br />
K19/36 Fetḥ-i bāb-ı keremi her ki ḳapuñdan ḳapuñdan bilmez / İḥtiyācı eline ḥalḳa-i her der ḫātem<br />
K21/21 Maʿārif ehline ḳapuñdan ḳapuñdan irişür maʿrūf / Feżāʾil ehline ṭapuñdan irişür efżāl<br />
M9/IV/2 Ḳapuñdan Ḳapuñdan ḥalḳa-i der gibi gitmez çeşm-i ter her gün<br />
G333/1 Ṭapuñdur Kaʿbe-i ʿulyā-yı eṣḥāb-ı ṣafā ḳıblem / Ḳapuñdur Ḳapuñdur Mescid-i Aḳṣā-yı erbāb-ı <strong>ve</strong>fā ḳıblem<br />
G36/4 Şeş-der-i ġamda zār ḳaldı göñül / Olmadı vuṣlatuñ ḳapus ḳapusı ḳapus<br />
güşād<br />
K20/12 Götürdi perdeyi gözden görindi ḥalḳa-i der / Bu gice gök ḳapus ḳapusın ḳapus<br />
ın açdı Bārī-i Müteʿāl<br />
G439/3 Bir Ḳul oġlınuñ esīr oldı ḳapus ḳapusında ḳapus ında göñül / İntisāb itdi gedā bār-geh-i sulṭāne<br />
M2/IV/7 Ḳapus Ḳapusında Ḳapus ında işigi ḫidmetin eyler ġılmān / Ḫūrīler ḳarşu ṭurur aṭlas u eksūnlar ile<br />
ḳapu ḳapu gedāl gedālıġı gedāl ı [1] kapı kulluğu<br />
G77/3 Çekdi ḳapuñ ḳapuñ gedāl gedālıġına gedāl ına ʿāḳıbet ṣaçuñ / ʿÖmr-i dırāz u salṭanat-ı cāvidānı gör<br />
ḳapu ḳapu ḳapu yapmak yapmak [2] [2] [2] kapı kapatmak ‖ ilişkilerini kesmek; bkz. TS. C. IV, s. 2251.<br />
G339/1 Dün gice dil ḫānesin biʾl-cümle tenhā eyledüm / Ḳapu Ḳapu yapdum yapdum ġayra kes̱retden müberrā eyledüm<br />
G542/3 Ey dirīġā luṭf u iḥsānuñ ḳapus ḳapusın ḳapus ın yapdıla yapdılar yapdıla<br />
/ Ẕikri ḫayr olsun dinür ṣāḥib-saʿādet ḳalmadı<br />
ḳapus ḳapusına ḳapus ına iltic ilticā iltic<br />
ā ḳılmak ılmak [1] [1] kapısına sığınmak<br />
K14/37 Hemīşe fetḥ -i fīrūzı livāña iltivā itsün / Ḳapuña Ḳapuña ilticā ilticā ḳḳılsun<br />
ḳ ılsun cihānuñ ḫān u ḫāḳānı<br />
675<br />
ḳapuya ḳapuya ççıḳma<br />
ç ḳma [1] kimseye görünmeme ‘Kapı, saray harici demektir. Kuloğulları bulundukları<br />
yerden harice gidemedikleri için şair tevriye yapmıştır.’ bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 281. ‖<br />
saray hizmetinde bulunanlar ile acemi oğlanların yeniçeri ocağına geçirilmeleri (‘Ḳul oġlı’<br />
paralelliğinde) bkz. PAKALIN, C. II, s. 176.<br />
G59/4 Bir Ḳul oġlı āfetüñ kūyında ḳaldı cān u dil / Ḳapuya Ḳapuya ççıḳmaz<br />
ç ḳmaz görinmez nʾeylesün bī-çāreler<br />
1. iş<br />
kār ār [6] [6] bkz. ‘āḫır-ı kār’, ‘ʿāḳıbet-i kār’ md.<br />
G236/4 ʿAḳlumı itdi perīşān göñlümi ḳıldı ḫarāb / Vażʿ-ı nā-hemvār-ı ʿālem kār ār ār-ı ār ı bī-tedbīr-i ʿaşḳ<br />
G237/5 Bāḳīnüñ kār ār ārına ār ına yārān-ı ṣafā incinmesün / Gāh gāh anı özinden eylemez āgāh şevḳ<br />
2. kazanç<br />
G347/7 İşüñ altun ider kār ār ār-ı ār ı ı maḥabbet rūy-ı zerd ile / Hezār aḥsent ey Bāḳī bu gün fennüñde zer-gersin<br />
3. savaş<br />
G407/4 Āteş-i rezm içre ya āhendür oldı āl reng / Ceng āl ister belī kār ār ār-ı ār ı ẓafer-kirdārına<br />
4. işi gücü<br />
G276/2 ʿĀşıḳuñ āh u enīn olsa ʿaceb mi kār ār ārı ār / Nāle vü zār olur eglenceleri bīmāruñ<br />
G347/3 Senüñ kāruñ āruñ hevāyılıḳdur ancaḳ ey kebūter sen / Hevā-yı ʿaşḳ-ı dil-ber neydügin bilmezsin oynarsın<br />
kār ār ār-ı ār ı cih cihān cih<br />
ān [2] [2] [2] dünyanın işi ‖ dünyanın kârı/kazancı<br />
M2/V/4 ʿĀḳıbet yoḳlıḳ imiş kār ār ār-ı ār ı cih cihān cih<br />
ān ey Bāḳī / Nʾidelüm Şāh-ı cevān-baḫt-ı cihān var olsun<br />
G106/7 Sāḳī mey-i Bāḳīyi getür bezme ṣafā vir / Çün kār ār ār-ı ār ı cih cihān cih<br />
ān ʿāḳıbetüʾl-emr fenādur
kār ār ār-ı ār ı düşv düşvār düşv<br />
ār [1] [1]<br />
[1] bkz. ‘müşkil iş’ md.<br />
G217/5 Kār ār ār-ı ār ı düşv düşvār düşv<br />
ār olsa ḳıl ʿazm-i cenāb-ı mey-fürūş / Himmet-i merdān ile āsān olur her müşkil iş<br />
kār ār eylemek eylemek [3] [3] işlemek<br />
K2/53 Sūz-ı dilden bu ḳadar yanmaz idüm ḫidmetüñe / Cāna kār ār eylemese āteş-i dāġ-ı ḥirmān<br />
G205/3 Cāna kār ār eylemesün<br />
eylemesün dārū-yı ḳattāl-i ġamı / Mey-i gül-gūn içelüm bārī ḥakīmāne biraz<br />
G235/6 Dil-rübā dil-ber se<strong>ve</strong>r dirler helāk oldum meded / Cānuma kār ār eyledi şimden girü teʾs̱īr-i ʿaşḳ<br />
kār ār ḳılmak ılmak [1] [1] (Zülfikar) gibi tesirli olmak ‖ (Zülfikar)’ın işini görmek<br />
K9/15 Eyler hücūmı düşmen-i dīne ʿAlī-ṣıfat / Şemşīr-i ḫūn-feşānı ḳılur ılur kkār<br />
k<br />
ār ār-ı ār ı Züʾl-feḳār<br />
1. kara, kenar<br />
ḳara ḳara [5] [5] bkz. ‘aġzı ḳara’, ‘yüzi ḳara’ md.<br />
K25/10 Ḳara Ḳara yaḳlaşdı şeb irdi diyü keştī-i hilāl / Bād-bān açmış ider sürʿat ile ʿazm-i kenār<br />
2. siyah (saç bağlamında)<br />
G458/2 Baña devlet yüzin göstermeyen baḫt-ı siyāhumdur / Ḳara Ḳara Ḳara zülfüñ ki çekmiş perde ol ruḫsār-ı nīkūya<br />
G43/3 Gösterdi gāh zülfi ḳaras ḳarasın ḳaras ın gehī ḳaşın / Deryā-yı ḥüsn-i dost ʿayān itdi cezr ü med<br />
3. ayıp, kusur; bkz. TS. C. IV, s. 2252.<br />
G202/5 Dāġ-ı siyāh-ı sīnemüz örtile mevc-i eşk ile / Bir gün ola ki Bāḳıyā görmeye kimse ḳaramuz<br />
ḳaramuz<br />
4. yer, toprak<br />
M1/V/7 Yād eylesün hünerlerüñi ḳanlar aġlasun / Tīġuñ boyınca ḳaraya batsun ḳırābdan<br />
ḳaras ḳarasını ḳaras ḳaras ını görememek görememek [1] [1] kusurunu bulamamak, ayıbını yakalayamamak<br />
G270/2 Lāle-<strong>ve</strong>ş bāġ-ı ṣafāda iñen açılduġı yoḳ / Ḫaylī demdür göremez kimse ḳaras ḳarasın ḳaras ın ḳadeḥüñ<br />
Ḳara Ḳara Bāġ Bāġ [1] [1] [1] Karabağ (Kafkasya’da bir kent/Bağdat karşıtlığında)<br />
G374/2 Zülfüñüñ ḳaldı göñül mürġi Ḳara Ḳara Bāġ Bāġında Bāġ ında / Ruḫuñuñ görmege ʿazm itmiş iken Baġdādın<br />
ḳara ḳara baġr baġrın baġr baġrın<br />
ına ın a ba baṣmak ba ṣmak [1] [1] dertli yüreğine gömmek (lalenin içinin siyah olması yönüyle)<br />
G103/4 Gül-şende ba baṣd ba baṣd<br />
ṣdı ṣd jāleleri ḳara ḳara baġr baġrına baġr ına / İrdi ṣafāya lāle-i ḫūnīn piyāleler<br />
676<br />
ḳara ḳara çullara çullara girmek girmek [1] [1] [1] karalar bağlamak/giymek; krş. ‘çullara komak: çul giydirmek, perişan<br />
hale sokmak’ TS. C. II, s. 960.<br />
M1/V/6 Yansun yaḳılsun āteş-i hecrüñle āfitāb / Derdüñle ḳara çullara çullara girsün seḥābdan<br />
ḳara ḳara gözler gözler [1] [1] bkz. ‘iki ḳara göz’ md.<br />
G499/3 Mürġ-i cānı şöyle beñzer itmek isterler şikār / Ol ḳara ḳara gözler gözler süzildi iki şāhīnler gibi<br />
ḳaralamak ḳaralamak ḳaralamak [1] [1] yazmak ‖ meşk etmek; bkz. bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 282.<br />
(‘karalama’ md.); YAZMA KİTAP SANATLARI, s. 36.<br />
G59/2 Yazamaz ebrūlaruñ rāsına beñzer bir hilāl / Māh-ı tābān bunca yıllardur mis̱ālin ḳaralar<br />
1. karanfil<br />
ḳaranfül ḳaranfül [8] [8] [8] bkz. ‘āl ḳaranfül’, ‘ḳırmızı ḳaranfül’ md.<br />
G255/4 Sevdā-yi ḥāl-i yār ile ey dil ʿaceb degül / Meyl-i ḳaranfül ḳaranfül ārzū-yı fülfül eyleseñ<br />
G284/1 ʿAşḳuñla ḳılup ḳāmetini dāl ḳaranfül ḳaranfül / ʿArż itdi saña mūy-ı sefīd āl ḳaranfül<br />
G284/2 Farḳında ḳılup yāsemeni dāġına penbe / ʿAşḳuñda geçer baş açuḳ abdāl ḳaranfül<br />
ḳaranfül<br />
G284/4 Maḳṣūdı bu kim lāle-ṣıfat göstere pervāz / Ruḫsārı hevāsında açar bāl ḳaranfül<br />
ḳaranfül<br />
G284/5 Geh şīşe gehī kühne-sifāl ile ḳılur ʿīş / Bāḳī-<strong>ve</strong>ş olup ʿişrete meyyāl ḳaranfül<br />
ḳaranfül
G12/3 Seng-i bī-dāduñla serde zaḫm-ı ḫūnīnüm ki var / Gūşe-i destārda rengīn ḳaranfüldür ḳaranfüldür baña<br />
G447/4 Sīnemde zaḫmuñ içre olan penbe-i fetīl / Ol yāsemīne döndi ki ḳorlar ḳaranfüle<br />
ḳaranfüle<br />
2. koyu renkli tanesi<br />
G284/3 Ḳad serv-i çemen yāre dehen ġonca-i gül-zār / Ḫaṭ müşg-i Ḫuten çihre semen ḫāl ḳar ḳaranfül ḳar anfül<br />
ḳarañu ḳarañu [2] [2] karanlık ‖ geceleyin; bkz. TS. C. IV, s. 2270-76.<br />
G17/3 Ne bilsünler ḳarañuda ḳarañuda anuñ göz ḳıpduġın iller / Gice ḫāl-i ruḫuñla baḥs̱ içün gelmiş meger kevk<br />
Mtl 31 Özüñ ḫāl-i ʿiẕār-ı yāre beñzetmişsin ey aḫter / Ne bilsünler ḳarañuda ḳarañuda anuñ göz ḳıpduġın iller<br />
ḳarañu ḳarañu gice gice [1] [1] karanlık gece; bkz. ‘şeb-i tār’, ‘şeb-i tārīk’ md.<br />
G92/3 Ḫālüñ ḫayāli ḫāṭır-ı aġyārı ḳıldı cāy / Gūyā ḳarañu ḳarañu gicede gicede rūşen sitāredür<br />
ḳarār u ʿaḳl’ md.<br />
677<br />
ḳarār ḳarār almak almak [1] [1] huzur bırakmamak, rahat <strong>ve</strong>rmemek; bkz. ‘ṣabr u ḳarār’, ‘ṣabr u<br />
G178/1 Başdan meclisde sāḳīler ḳarārum ḳarārum ald aldılar ald ılar / Çekdiler ev<strong>ve</strong>l elümden iḫtiyārum aldılar<br />
ḳarār ḳarār itmek itmek [2] [2] mekân tutmak, yerleşmek<br />
K18/43 Reşk-i dendānuñ ile ḫançere düşdi jāle / Berg-i sūsende gören itdi ṣanur anı ḳarār<br />
ḳarār<br />
G143/3 Ḳarār Ḳarār itmez itmez göñül mürġi bu bāġuñ degme şāḫında / Nihāl-i ḳadd-i dil-ber gibi bir serv-i bülend ister<br />
ḳarār ḳarār ḳomamak ḳomamak [1] [1] huzur/rahat bırakmamak<br />
G70/3 Güzer-i eşk-i revānum ḳomad ḳomadı ḳomad dilde ḳarār ḳarār ḳarār / Cūy-bār içre biten ney gibi her ān ditrer<br />
ḳarār ḳarār olmamak olmamak [1] [1] huzur olmamak ‖ bir yerde duramamak<br />
G240/3 Menzilin bāġ-ı bihişt eyleseñ itmez ārām / Cānda ṣabr u dil-i şeydāda ḳarār ḳarār olmayıca olmayıcaḳ olmayıca<br />
ḳarār ḳarār ḳarār ṭutmak ṭutmak [1] [1] oturmak, mekân tutmak<br />
K25/9 Māhı ṣayd itmek içün baḥre ṣalup ḳullābın / Meh-i nev ṭutd ṭutdı ṭutd<br />
meger sāḥil-i deryāda ḳarār<br />
ḳarār<br />
ḳarār ḳarār virmek virmek [1] [1] huzur/istikrara kavuşturmak<br />
K9/13 Ḫālī degüldi zelzeleden ʿarṣa-i zemīn / Ev<strong>ve</strong>l ḳademde virdi virdi cihān mülkine ḳarār<br />
ḳarāra ḳarāra gelmek gelmek [1] [1] [1] Türk musikisinde bir makamın seyrinin bitişi; bkz. ÖZTUNA, s. 185.<br />
‖ huzur/rahata kavuşmak<br />
G303/5 Bāḳī dem urma seyr-i maḳāmāt-ı ʿaşḳdan/ Geç āh u nāle naġmelerinden ḳarāre gel<br />
ḳarār ḳarārı ḳarār ı ḳalmamak ḳalmamak [1] [1] rahatı kaçmak, huzuru kalmamak<br />
G280/4 Bir dilde meyl ü mihr ü maḥabbet vaṭan ṭuta / Ḳalmaz Ḳalmaz ḳarār ḳarārı ḳarār ṣabr u sükūn u selāmetüñ<br />
ḳararmak ḳararmak [1] [1] [1] siyahlaşmak<br />
G489/3 Ḳarard Ḳarardı Ḳarard mühre-i dāġum ḳızardı şerḥalarum / Bu cism-i zerd baña cāme-i se-reng oldı<br />
kār ār ār-bān ār ān [1] [1] kervan<br />
G182/2 Gözlerüñ ṣabr u ḳarār u ʿaḳlı tārāc itdiler / Şol ḥarāmīler gibi kim kār ār ār-bāna ār āna girdiler<br />
kār ār ār-ferm ār ferm fermāyī ferm āyī [1] [1] hükümdar ‖ Sultan Mehmed<br />
K15/10 Meḥemmed Ḫān-ı Ġāzī āl-i ʿOs̱mānuñ ser-efrāzı / Cihānuñ kār-sāzı ol sezā-yı kār ār ār-ferm ār ferm fermāyī ferm āyī<br />
kār ār ār-gāh ār āh [1] fabrika<br />
M3/V/3 Kār ār ār-gāh ār āh āh-ı āh dīn ü devletde düşen düşvār işin / Ḥaḳ Teʿālā ḥażreti luṭfından āsān eylesün<br />
Ḳarġa Ḳarġa-zāde Ḳarġa āde [1] [1] Kaynaklar, bu lakabın Bakî’ye müezzin babasının kötü sesli olması<br />
nedeniyle <strong>ve</strong>rildiğini, sevmeyenlerinin onu bu lakapla hic<strong>ve</strong>ttiklerini söylemektedir.<br />
Mtl 9 Kesdi ʿırḳın Ḳarġa Ḳarġa-zādedür<br />
Ḳarġa ādedür diyen düşmenlerüñ / Zāġlanmış bir ḳılıçdur Bāḳıyā şiʿrüñ senüñ
kār ār ār-ger ār ger olmamak olmamak [1 [1] [1<br />
] işlememek, tesir etmemek ‖ yıkamamak<br />
G523/3 Binā-yı ʿaşḳa ṭūfān-ı ḥavādis̱ kār ār ār-ger ār ger olmaz / Esāsın gūyiyā bennā-yı ḳudret kār-gīr itdi<br />
kār ār ār-gīr ār īr īr itmek [1] yapmak ‖ (temelini) atmak, örmek<br />
G523/3 Binā-yı ʿaşḳa ṭūfān-ı ḥavādis̱ kār-ger olmaz / Esāsın gūyiyā bennā-yı ḳudret kār ār ār-gīr ār īr īr itdi<br />
ḳaʿr ḳaʿr [2] [2] dip, derinlik<br />
G46/4 ʿĀşıḳuñ ḳaʿr ḳaʿr-ı ḳaʿr yem-i ġuṣṣa-i hicrānuñda / Ṣadef-i dīde-i ġam-dīdesi pür-lüʾlūdur<br />
G195/3 Kenār itsem diyen ol gevheri ḳaʿr ḳaʿr-ı ḳaʿr yem-i ġamdan / Kenāra çıḳmasun hergiz ki gevher der-kenār olmaz<br />
1. yakın olma<br />
ḳarīn ḳarīn ḳarīn [2]<br />
[2]<br />
G446/5 Bāḳī ḳarīn ḳarīn-i ḳarīn fürḳatüñ olmaḳ revā mıdur / Aḳrān içinde böyle iken imtiyāzda<br />
2. padişahlara yakın olan kimse, mabeyinci; bkz. PAKALIN, C. II, s. 203. ‖ Aristo (İskender<br />
bağlamında)<br />
K14/33 Sikendersin ḳarīnüñ ḳarīnüñ ḳarīnüñ feylesofān-ı cihān olsun / Ḥakīmān-ı zamāne hīçe ṣaymaz şaḫṣ-ı nā-dānı<br />
ḳarīn ḳarīn olmak olmak olmak [3] [3] [3] yakın olmak, yaklaşmak<br />
K20/23 Nesīm-i ḫulḳına bir dem ḳarīn ḳarīn olursa olursa olursa eger / Ṣuyı gül-āb ide ṭopraġı müşg bād-ı şimāl<br />
K26/29 Ne ʿaceb ger ola bu naẓm-ı revān rūḥ-efzā / Ki senüñ midḥat-i cān-per<strong>ve</strong>rüñe oldı oldı ḳarīn ḳarīn<br />
ḳarīn<br />
G368/1 Saña kūyuñ içre olana olana olana ḳarīn ḳarīn / Melek hem-nişīn ü felek şeh-nişīn<br />
kār ār ār-sāz ār āz [1] [1] işleri yola koyan<br />
K15/10 Meḥemmed Ḫān-ı Ġāzī āl-i ʿOs̱mānuñ ser-efrāzı / Cihānuñ kār ār ār-sāz ār āz āzı āz ol sezā-yı kār-fermāyī<br />
1. doğru<br />
ḳar ḳarşu ḳar şu [16] bkz. ‘aḫşama ḳarşu’ md.<br />
K1/34 Ḳıldı sücūd ḫaddüñe ḳar ḳarşu ḳar şu gül ü semen / İtdi ḳıyām ḳāmetüñe serv-i būstān<br />
G232/3 Ṭutdı ebrūña yüzin mihr-i ʿiẕāruñla göñül / Ḳıbleye ḳar ḳarşu ḳar şu ḳılur ṣanki ṣalāt-ı işrāḳ<br />
G398/1 Ḳıyām itdi çemende yāre ḳar ḳarşu ḳar şu / Çenār u ʿarʿar u şimşād ḳamu<br />
G453/3 Ṭururlar ḳıble-i kūyına ḳar ḳarşu ḳar<br />
şu şu / Çemende servler ṣaf ṣaf namāza<br />
2. ön<br />
G84/2 Ḳar Ḳarşumda Ḳar şumda āller geyüp ol lāle-ruḫ yine / Gül-gūnīlerle ʿaḳlum alur ṣan piyāledür<br />
2.1. ön ‖ huzur, kat<br />
G51/4 Ḳaddüñe ḳul olmaġa gelmiş dizilmiş ḳar ḳarşuña ḳar şuña / Servler ṭurmış çemen ṣaḥnında ḳāmet gösterür<br />
G229/9 Ḳadrüñi seng-i muṣallāda bilüp ey Bāḳī / Ṭurup el baġlayalar ḳar ḳarşuña ḳar<br />
şuña yārān ṣaf ṣaf<br />
G230/3 Ḥaḳ virdi saña devlet ü baḫt u saʿādeti / Baġlarsa nʾola ḳar ḳarşuña ḳar şuña ehl-i kemāl ṣaf<br />
G265/4 Raḳīb yanını tenhā ḳomaz ol āhūnuñ / Geçer hemān oturur ḳar ḳarşusında<br />
ḳar şusında āh o köpek<br />
M3/V/5 Ḳar Ḳarşusında<br />
Ḳar Ḳarşusında<br />
şusında ayaġın ṭursun mülūk el baġlasun / Kendü çıḳsun bār-gāh-ı ʿadle dīvān eylesün<br />
3. karşı, karşısında<br />
K23/1 Ḫurşīd öñinde şuʿlelenür māh-ı nev müdām / Gūyā ki şemʿa ḳar ḳarşu ḳar şu görinür kenār-ı cām<br />
G390/2 Erġavānī cāmeñi görüp nʾola ḳan aġlasam / Yaraşur āb-ı revāna ḳar ḳarşu ḳar şu zīrā erġavān<br />
4. yeri gelince<br />
G220/4 O dürri vaṣf iderin ḳar ḳarşu ḳar şu baḥr-i naẓmumda / Sözüm güherlerine ser-fürū ider ġavvāṣ<br />
5. mukabil, için<br />
678
G402/4 Ġarīb aḫşama ḳarşu zār u ser-gerdān olur ġāyet / Perīşān olduġı oldur göñül hep zülfüñe ḳar ḳarşu ḳar<br />
şu<br />
6. karşılık olarak, mukabil, nispetle<br />
G484/1 Belürmez ḥüsnüñe ḳar ḳarşu ḳar şu çerāġ-ı ṣubḥ-dem nūrı / Ne deñlü fer vire ḫurşīd öñinde şemʿ-i kāfūri<br />
G487/7 Rez duḫterinüñ adı çekilse ʿaceb degül / Ḫınnālar oldı illere ḳarşu arşu ayaġını<br />
ḳar ḳarşu ḳar<br />
şu ṭurmak ṭurmak [2]<br />
[2]<br />
1. karşılamak<br />
M2/IV/7 Ḳapusında işigi ḫidmetin eyler ġılmān / Ḫūrīler ḳar ḳarşu ḳar şu ṭurur ṭurur aṭlas u eksūnlar ile<br />
2. karşısında durmak; bkz. TS. C. IV, s. 2322.<br />
G137/3 Kūyuña ḳar ḳarşu ḳar şu ṭurup ṭurup ḳıble-nümā mīli gibi / Ser-i peykān-ı ġamuñda ten-i ʿuryān ditrer<br />
ḳar ḳarşu ḳar<br />
şu ṭutmak ṭutmak [6] [6] karşısında tutmak ‖ yoluna tutmak (mum <strong>ve</strong> meşale bağlamında)<br />
K26/20 Mülhim-i ġayb göñül āyīnesin ḳar ḳarşu ḳar şu ṭutup ṭutup / Eyledi ṭūṭī-i cāna bu kelāmı telḳīn<br />
G223/5 Çerāġ-ı māh-ı ḥüsnüñ ḳar ḳarşu ḳar ḳarşu<br />
şu ṭutma ṭutma çeşm-i aġyāra / Gözüm nūrı ne deñlü eyleye aʿmā żiyādan ḥaẓ<br />
G440/1 Ḳar Ḳarşu Ḳar şu ṭutdum ṭutdum sīne-i ṣad-çāki senden cānibe / Gönder ey ḳaşı kemānum tīri benden cānibe<br />
G485/6 Ḳar Ḳarşu Ḳar şu ṭut şemʿ-i ruḫuñ biʾllāhi ben dil-ḫasteye / Künc-i tārīk içre ḳaldum çeşm-i bīmāruñ gibi<br />
Kt1/6 Kime kim reh-ber ola bedraḳa-i iḥsānuñ / Yolına ḳar ḳarşu ḳar şu ṭutar ṭutar şemʿ-i hidāyet meşʿal<br />
G244/3 Gitdi mülk-i ʿademe ḳāfile-i ṣabr u sükūn / Ḳar Ḳarşu Ḳar şu ṭutd ṭutdı ṭutd yolına meşʿale-i nār-ı firāḳ<br />
ḳar ḳarşu ḳar<br />
şu varmak varmak [1] [1] karşı koymak, karşısında durmak; bkz. TS. C. IV, s. 2322.<br />
K9/16 Şīr-i jeyāna pençe ṣalar gāh-ı ḫışm u kīn / Bebr-i yabāna ḳar ḳarşu ḳar<br />
şu varur vaḳt-i kār-zār<br />
679<br />
Ḳārūnuñ Ḳārūnuñ māli māli māli [1] [1] toprağı altın yapma sanatını öğrendiği için büyük hazinelere sahip<br />
kimse; bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 283; ayrıca bkz. ‘māl-i Ḳārūn’ md.<br />
G275/3 Zīr-i ḫāk olsa gerek menzilüñ āḫır nʾidelüm / Māline āline mālik imişsin ṭutalum Ḳārūnuñ<br />
Ḳārūnuñ<br />
kārvā ārvā ārvān ārvā n [1] [1] kervan<br />
G362/2 Cānā metāʿ-ı mihrüñe dil müşterī iken / Olmamış idi ʿaşḳ iline kārvā ārvā ārvān ārvā n revān<br />
kār ār ār-zār ār ār [1] savaş<br />
K9/16 Şīr-i jeyāna pençe ṣalar gāh-ı ḫışm u kīn / Bebr-i yabāna ḳarşu varur vaḳt-i kār ār ār-zār ār ār ār<br />
ḳaṣd ḳaṣd [4] [4] niyet, amaç, gaye<br />
G341/4 ʿAcūz u pīre-zen dehrüñ çü ḳaṣd ḳaṣdı ḳaṣd ı cān imiş bildüm / Erenler himmetinde anı ben merdāne ṭapşurdum<br />
G306/2 Gül-zāre gel ki pāyüñe ḳaṣd ḳaṣd-ı ḳaṣd ı nis̱ār içün / Dāmānın itdi pür-güher-i şāh-vār gül<br />
Kt6/1 Ġamzelerden tīġ u ḫançer çekse ḳaṣd ḳaṣd-ı ḳaṣd ı ʿāşıḳa / Rüstem irmez Ḳahramān-ı çeşmüñe rūz-ı meṣāf<br />
G120/5 Bāḳī-i dil-ḫasteye cevr-i firāvān itmeden / Ḳaṣduñ Ḳaṣduñ öldürmek mi yoġsa nāz u istiġnā mıdur<br />
ḳaṣd ḳaṣd eylemek eylemek [3]<br />
[3]<br />
1. çalışmak, didinmek<br />
M2/I/1 Cāy-ı āsāyiş olur ṣanma cihān-ı fānī / Eyleme Eyleme ḳaṣd ḳaṣd-ı ḳaṣd ı ʿimāret bu ḫarāb eyvānı<br />
2. istemek, uğraşmak<br />
G158/3 Ṭurmaz ayaġın almaġa ḳaṣd ḳaṣd ḳaṣd eyler eyler anuñ āb / Ser-keşlik ider var ise tenhāda ṣanavber<br />
3. niyetlenmek ‖ arzulamak<br />
G241/1 Ḳaṣd Ḳaṣd eyler eyler aġzuñ öpmek içün dāʾimā ḳabaḳ / Olur boġazı iplü degüldür şehā ḳabaḳ<br />
ḳaṣd ḳaṣd ḳaṣd itmek itmek [4] [4]<br />
[4]<br />
1. niyetlenmek ‖ saldırmak
K23/9 Behrām eline ḫançer alup ḳaṣd ḳaṣd ider ider ider ya ḫod / Aʿdā-yı dīn ü düşmen-i İslāma intiḳām<br />
G103/1 Cünd-i şitāyı ṭaşa ṭutup yine jāleler / Ḳaṣd Ḳaṣd itdiler ki milket-i gül-zārı alalar<br />
2. istemek ‖ tasarlamak?<br />
G386/5 Rūz-ı ġamuñda ġamzeñe meyl itdügüm bu kim / Kendüm helāke ḳaṣd iderin ḫançer isterin<br />
3. niyetlenmek ‖ arzulamak<br />
G515/4 Bezm-i meyde būse-i laʿl-i nigāra ḳaṣd ḳaṣd ider ider / Gögsine ursa nʾola cāmuñ ṣurāḥī ḫançeri<br />
ḳaṣd ḳaṣd-ı ḳaṣd ı ccān<br />
c<br />
ān itmek itmek [1] [1] cana kastetmek<br />
G396/5 Vefā eyler ṣanursın Bāḳıyā ḫandān görüp yāri / Ne ḳaṣd ḳaṣd-ı ḳaṣd ı ccān<br />
c<br />
ān ider ider ol ġamze-i ḫūn-ḫˇārı ṭuymazsın<br />
kāse āse [6] [6] bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 284.<br />
1. kadeh, peymane<br />
G547/3 Egerçi ḳah<strong>ve</strong>nüñ bir gūne vardur ʿālemi ammā / İki kāse āse āse mey içre seyr iderler Çīn ü Faġfūrı<br />
1.1. bu tanıkta kadeh karşıtlığında, kadehten büyük şarap maşrapası anlamında kullanılmıştır.<br />
G495/6 Kāseler āseler āseler ṣun bize meclisde ġınā virmez ayaḳ / Sāḳıyā ḫāṭırı teng eyledi el ṭarlıġı<br />
2. kafatası<br />
K14/22 Ser-i bī-maġz-ı düşmenden feżāda kāseler āseler ṭoldı / Sibāʿ-ı kūh u deşte ḳıldılar tertīb-i mihmānī<br />
3. çanak<br />
G392/3 Lāleler kāselere āselere āselere döndi kʾola cevher-dār / Jālelerle görinür gül ṣadef-i dürr-i s̱emīn<br />
G484/2 Raḥīḳ-i cām-ı laʿlüñden alur bir cürʿa Cemşīdi / Şarāb-ı bezm-i ʿaşḳuñdan yıḳar bir kāse āse āse Faġfūrı<br />
3.1. keşkül (dilencilik bağlamında); bkz. TASAVVUFTAN DİLİMİZE, s. 180. (‘keçkûl-keşkûl’ md.)<br />
K19/35 Var ise irdi der-i luṭfuña şeyʾ lillāhe / Kʾeylemiş kāsesini āsesini pür-zer ü gevher ḫātem<br />
kāse āse āse-i āse i ser [1] kafatası<br />
G136/1 Ḫūn-ı dil mey kāse āse āse-i āse i ser anda bir peymānedür / ʿİşret-ābād-ı maḥabbet bir ʿaceb mey-ḫānedür<br />
kāse āse āse-i āse i ser ser-nig ser<br />
nig nigūn nig ūn [1] gökyüzü; bkz. FERHENG, s. 1482.<br />
G164/1 Çarḫ-ı ġaddārda <strong>ve</strong>fā nʾeyler / Kāse āse āse-i āse ser-nigūnda mā nʾeyler<br />
680<br />
kāse āse āse-gerd āse gerd gerdān gerd ān olmak [1] kâse döndürmek ‖ dilencilik yapmak; ‘kâse-gerdân; kapılarda <strong>ve</strong> kapı<br />
önlerinde dilencilik eden adamdır…’ krş. BURHÂN, s. 403; FERHENG, s. 1483.<br />
K13/10 Ol ki ḫurşīd-i cihān-tāba zekāt-ı zer virür / Kāse āse āse-gerd āse gerd gerdān gerd ān olsa şehrinde meh-i tābān eger<br />
kāse āse āse kāse kāse [2] [2] çanak çanak ‖ bol bol<br />
G135/4 Dizilmiş lāleler ṣaḥn-ı ḥarīm-i bāġa zeyn olmış / Sarāy-ı şāhda ṣan kāse āse kāse ḫ˅ān-ı yaġmādur<br />
G300/2 Devr elinden kāse āse kāse yutduġum ḳanlardur ol / Ḳaṭre ḳaṭre ṭamlayan gözden dem-ā-dem ey göñül<br />
ḳaṣīde ḳaṣīde ṣun ṣunılmak ṣun ılmak [1] [1] hükümdarlık göstergesi<br />
Mtl 13 Bu devr içinde benem pādişāh-ı mülk-i suḫan / Baña ṣun ṣunıldı ṣun ṣunıldı<br />
ıldı ḳaṣīde ḳaṣīde baña virildi ġazel<br />
ḳaṣr ḳaṣr [9] [9] köşk ‖ saray<br />
K25/38 Rifʿatum ḳaṣr ḳaṣrı ḳaṣr ṣala saṭḥ-ı semāya sāye / Eger olursa aña bānī-i luṭfuñ miʿmār<br />
K27/13 Nice maṭbūʿ u mevzūn olmaz ol ḳaṣr ḳaṣr-ı ḳaṣr muʿallā kim / Aña miʿmār ola tedbīr-i ṣāḥib-reʾy-i mülk-ārā<br />
M2/I/3 Felegüñ ḳaṣr ḳaṣr-ı ḳaṣr dil-āvīzine meftūn olma / Nice mīrās̱a girüpdür bu sarāy-ı fānī<br />
M3/II/7 Kilk-i üstād-ı ḳader ḳılmış bu ġarrā maṭlaʿı / Zīnet-i eyvān-ı ḳaṣr ḳaṣr-ı ḳaṣr kibriyā-yı salṭanat<br />
G44/4 Bulmasun kimse ḳuṣūrum dir iseñ / Eyleme ḳaṣr ḳaṣr-ı ḳaṣr ı ı cefāyı bünyād<br />
G238/3 Bu cihān kimine ḳaṣr ḳaṣr-ı ḳaṣr ı ṭarab u ʿīş u ṣafā / Kiminüñ miḥnet ile başına zindān ancaḳ
G480/1 İrmedi hīç pāye-i ḳaṣr ḳaṣr-ı ḳaṣr ı zümürrüd-fāmına / Naʿrelerle āhlar çıḳdı felekler bāmına<br />
G545/4 Bilmez bu ḳażā reh-güẕer-i seyl-i fenādur / Pāyende ṣanan ḳaṣr ḳaṣr-ı ḳaṣr<br />
ı dil-efrūz-ı cihānı<br />
K13/12 Ḳaṣr Ḳaṣr-ı Ḳaṣr ḳadrüñ āsmān eyler olursa dest-gīr / Himmet-i vālā-yı şāhenşāh-ı ʿālī-şān eger<br />
ḳaṣr ḳaṣr-ı ḳaṣr ı Ḳayṣer Ḳayṣer [1] [1] Kayser’in sarayı; bkz. ‘Ḳayṣer ḳaṣrı’ md.<br />
G258/2 Kāḫ-ı ḥüsn-i yāre baḳ seyr it ḫam-ı ebrūsını / Adın añma ṭāḳ-ı Kisrā ile ḳaṣr ḳaṣr-ı ḳaṣr ı Ḳayṣerüñ<br />
Ḳayṣerüñ<br />
ḳaṣr ḳaṣr-ı ḳaṣr ı sa saʿādet sa<br />
ʿādet [1] [1] mutluluk sarayı; bkz. ‘saʿādet ḳaṣrı’ md.<br />
K18/34 Manẓar-ı ḳaṣr ḳaṣr-ı ḳaṣr ı ı sa saʿādetden sa<br />
ʿādetden anuñ reʾyi gibi / Rūy göstermedi bir şāhid-i ḫurrem-dīdār<br />
681<br />
ḳaṣr ḳaṣr u u dīvān dīvān [1] [1] köşk <strong>ve</strong> divan (padişahın tahtının kurulacağı <strong>ve</strong> bayramlaşma töreninin<br />
yapılacağı yer bağlamında)<br />
M2/III/1 ʿĪd yaḳlaşdı döşensün yine ḳaṣr ḳaṣr u u dīvān dīvān / Çıḳup eyvān-ı saʿādetde buyursun Sulṭān<br />
ḳaṣṣāb ḳaṣṣāb [1] [1] kasap (kurban kesilirken başın tutulması yönüyle)<br />
G507/3 Başumı kesdügine rāżıyem ol ḫūnīnüñ / Ayaġın baṣsa yüzüm üstine ḳaṣṣāb ḳaṣṣāb gibi<br />
ḳa ḳaş ḳa ş [20 [20] [20<br />
] kaş; bkz. ‘iki ḳaş’ md.<br />
G329/2 Ḳa Ḳaş Ḳa rā ḳad elif dehān ise mīm / Ḳılduñ ey māh ḫalḳı emrüñe rām<br />
G34/1 İtdi şikār gönlümi bir şūḫ-ı şeh-le<strong>ve</strong>nd / Müjgānı tīr ü ḳa ḳaşı ḳa ḳaşı<br />
şı kemān ṭurrası kemend<br />
G249/1 Ḫaṭṭ-ı laʿliyle ḳa ḳaşı ḳa şı cānānuñ / Bir rubāʿīsidür Gülistānuñ<br />
G43/3 Gösterdi gāh zülfi ḳarasın gehī ḳa ḳaşın ḳa şın / Deryā-yı ḥüsn-i dost ʿayān itdi cezr ü med<br />
G421/1 Ol şeh-i ḥüsnüñ gözi üzre baḳanlar ḳa ḳaşına ḳa şına / Sāye-i perr-i hümā düşmiş ṣanurlar başına<br />
G378/1 Aḳsa gözden ḳad-i mevzūnı ġamından iki ʿayn / İki mıṣrāʿ döner ḳa ḳaşlarumuz<br />
ḳa şlarumuz ẕüʾl-baḥreyn<br />
K1/32 Bārīk-bīn olanlar ider ḳa ḳaşlaruñ ḳa şlaruñ ḫayāl / Dendānuñı taṣavvur ider ṭabʿ-ı ḫurde-dān<br />
K12/3 Ḳa Ḳaşlaruñ Ḳa şlaruñ bükdi bilin gerçi kemān-ı ʿaşḳı / ʿĀşıḳuñ Rüstem-i Destān ile ḫasmāne çeker<br />
G457/2 Emrine rām oldılar sulṭān-ı ʿaşḳuñ kāʾināt / Ḳa Ḳaşlaruñ Ḳa şlaruñ tevḳīʿ u ṭuġrā çekdiler aḥkāmına<br />
G482/4 Olduġıʾçün naʿl-i esb-i dil-bere ḳa ḳaşum ḳa şum şebīh / İtdi anı merdüm-i çeşmüm güher-bār üstine<br />
K26/22 Secde ḳıldı göricek māh ḳa ḳaşuñ ḳa şuñ miḥrābın / Bilmeyen şöyle ḫayāl eyledi kim ola cebīn<br />
G5/3 Ṭuġrāsı berātuñ yazılur eks̱eri altun / Rūyuñda ḳa ḳaşuñ ḳa ḳaşuñ<br />
şuñ zerd olur ise nʾola şāhā<br />
G116/3 İşigüñ Mescid-i Aḳṣāya mānend / Yüzüñ ḳıble ḳa ḳaşuñ ḳa şuñ miḥrāba beñzer<br />
G177/1 Ne revādur ki müjeñle ḳa ḳaşuñ ḳa şuñ el bir ideler / Beni öldürmek içün reʾy ile tedbīr ideler<br />
G516/3 Ḫazān beñzüm zemistān āh-ı serdüm / Yüzüñ ev<strong>ve</strong>l-bahār olmış ḳa ḳaşuñ ḳa ḳaşuñ<br />
şuñ yay<br />
G153/1 Ḳa Ḳaşuñ Ḳa şuñ añılsa ġurre-i ġarrā ḳulaḳ çeker / Ḥaḳḳā budur ki ḥüsnüñe dünyā ḳulaḳ çeker<br />
G163/1 Ḳa Ḳaşuñ Ḳa şuñ kemānı kendüyi ḫaylī gerer çeker / Ḳorḳum bu sīne tīr-i müjeñden żarar çeker<br />
G450/3 Ḳa Ḳaşuñ Ḳa şuñ üzre tār-ı mūyuñla cebīnüñ gördiler / Nūrdan ḳandīl aṣılmış ṣandılar miḥrābda<br />
G482/2 Ḳa Ḳaşuñ Ḳa şuñ ol rādur ki yazmış anı ḳudret kātibi / Ḳıl ḳalemle ṣafḥa-i ḥüsnüñde ruḫsār üstine<br />
G538/5 Cemālüñ muṣḥafını dil-berā gördükçe bu Bāḳī / Oḳur Veʾş-şems yüzüñe ḳa ḳaşuña ḳa şuña sūre-i Nūnı<br />
ḳa ḳaşı ḳa şı hil hilāl hil<br />
āl [1] [1] hilal kaşlı dilber<br />
G232/2 Yine bir ḳa ḳaşı ḳa şı hil hilālüñ hil<br />
ālüñ sitemi çarḫ gibi / Ḳaddümi ḳıldı kemer ṭāḳatümi eyledi ṭāḳ<br />
ḳa ḳaşı ḳa ḳaşı<br />
şı kem kemān kem<br />
ān ān [4] [4] keman kaşlı dilber (kaşı kavisli <strong>ve</strong> düzgün olması yönüyle)<br />
G68/2 Ġamzeler tīġ-zen olmışdur ol ebrū ḳavvās / Rāh-ı ʿaşḳı bu gün ol ḳa ḳaşı ḳa şı kem kemānum kem<br />
ānum gözedür<br />
G75/6 Tīr-i āh-ı seḥerī çekdügüm ister dil-dār / Çekeyin nʾolsa gerek ḳa ḳaşı ḳa ḳaşı<br />
şı kem kemānum kem<br />
ānum özenür<br />
G440/1 Ḳarşu ṭutdum sīne-i ṣad-çāki senden cānibe / Gönder ey ḳa ḳaşı ḳa şı kem kemānum kem<br />
ānum ānum tīri benden cānibe<br />
G543/4 Gelüp ḳonmışken ey ḳa ḳaşı ḳa şı kem kemānum kem<br />
ānum ānum dilde peykānuñ / Göñülden geçdi āḫir cān evin vardı mekān itdi<br />
ḳa ḳaşı ḳa ḳaşı<br />
şı ya/y ya/yā ya/y<br />
ā [7] [7] keman kaşlı dilber
M9/III/1 Beni ol ḳa ḳaşı ḳa şı ya ger atmasa yābāna tīr-āsā<br />
G62/3 Saḳın ṣaḳın ki ey ḳa ḳaşı ḳa ḳaşı<br />
şı yyā<br />
y<br />
tīr-i āhdan / Ger gök demür olursa felekler deler geçer<br />
G177/3 Zaḫm-ı tīr-i müjeñ ile ger ölem ey ḳa ḳaşı ḳa şı ya / Üstüḫānum alalar ḳavs ile zih-gīr ideler<br />
G228/4 Zaḫm-ı ḫadeng-i yār saʿādet nişānıdur / Sīnem ideydi ol ḳa ḳaşı ḳa ḳaşı<br />
şı ya kāşkī hedef<br />
G471/3 Kīşden çoḳ çıḳarduñ ey ḳa ḳaşı ḳa şı ya / Oḳ gibi bāri atma yābāne<br />
G501/4 Tīrüñüñ ey ḳa ḳaşı ḳa şı ya manḳıra geçmez saʿyı / Sīnemüñ dāġını ol ḫançer-i bürrān deldi<br />
G356/2 Peykān-ı belā cānuma işler geçer oldı / Ey ḳa ḳaşları ḳa şları ya nā<strong>ve</strong>k-i müjgānuñ ucından<br />
682<br />
ḳa ḳaş ḳa<br />
ş ḳaz ḳazıtmak ḳaz ıtmak [1] [1] ‘kalenderiler; saç, sakal, bıyık <strong>ve</strong> kaşlarını ustura ile tıraş ettirirler, böylece<br />
kendilerini harici zinetten arındırmış sayarlardı’ bkz. TASAVVUFTAN DİLİMİZE, s. 173.<br />
(‘kalender’ md.)<br />
K19/13 Ṭavḳ-ı zerrīn ṭaḳınup yine ḳaz ḳazıtmış ḳaz ıtmış ḳa ḳaşın ḳa şın / İḫtiyār eylemiş üslūb-ı Ḳalender ḫātem<br />
kāş ş [2] keşke; ‘âh nolaydı’ krş. BURHÂN, s. 404.<br />
G465/2 Ey kāş ṭavf-ı Kaʿbe-i kūy-ı nigār içün / Hem-rāh olaydı ḫāk-i vücūdum ṣabāyile<br />
G202/1 Gūş senüñ ḫaberlerüñ almaġa olsa çāremüz / Kāş ḳulaġumuz ḳadar eyleyelerdi pāremüz<br />
1. ev, bark<br />
kāşāne şāne [2] [2] bkz. ‘şāhid-i kāşāne’ md.<br />
G471/6 Sūz-ı ʿaşḳuñla bir şeb āh idicek / Ḳorḳaram oda yanar kāşāne şāne<br />
2. köşk<br />
G136/4 Maʿnīde bir dūd peydā ḳılmış āteşdür cihān / Ṣūretā bir ḫūb kāşī ḳubbelü kāşānedür şānedür<br />
ḳa ḳaşınmak ḳa şınmak [1] kaşınmak ‖ aranmak<br />
Kt11/3 Yüri var bulduġuñ aġaca ḳa ḳaşınma ḳa şınma miskīn / Sen anuñʾçün götüñi yırtar iseñ ol olmaz<br />
kāşī şī ḳubbelü ḳubbelü [1] [1] ilk olarak İran’ın Kâşan kentinde yapılması nedeniyle bu adla anılan<br />
pişmiş kilden sırlanmış duvar kaplaması bkz. STEINGASS, s. 1005; FERHENG, s. 1486. ‖ çinili<br />
kubbe<br />
G136/4 Maʿnīde bir dūd peydā ḳılmış āteşdür cihān / Ṣūretā bir ḫūb kāşī şī ḳubbelü ḳubbelü kāşānedür<br />
kāşkī şkī [11] keşke<br />
G228/4 Zaḫm-ı ḫadeng-i yār saʿādet nişānıdur / Sīnem ideydi ol ḳaşı ya kāşkī şkī şkī hedef<br />
G492/1 Ḫalḳ-ı ʿālem gül se<strong>ve</strong>ydi kāşkī şkī bülbül gibi / Ol lebi ġonca baña tenhā ḳalurdı gül gibi<br />
G496/1 Olmayaydum ʿāleme ʿaşḳuñla rüsvā kāşkī şkī / Gülmeyeydi ḥālüme hecrüñde aʿdā kāşkī şkī<br />
G496/2 Zāhide ‘aşḳuñ ġamın hem-ḥāl ṣandum söyledüm / Ḳılmayaydum derdümi bī-derde ifşā kāşkī şkī<br />
G496/3 Bend-i zülfüñden ne miḥnet çekdügin bilseñ göñül / Başuña kākül gibi düşse bu sevdā kāşkī şkī<br />
G496/4 Ġam çeken māl ü metāʿ-ı dehr-i bī-bünyād içün / Neydügin bilse meʾāl-i ḥāl-i dünyā kāşkī şkī<br />
G496/5 ʿAşḳ ile ser-mest olan bilmez dü ʿālemden ḫaber / Aña hergiz olmasa dünyā vü ʿuḳbā kāşkī şkī<br />
G496/6 Cām-ı ʿaşḳuñ cürʿasın ḳılsañ bu bezm ehline feyż / Ṣulḥa müncer olsa bu bīhūde ġavġā kāşkī şkī<br />
G496/7 Maḥrem-i esrār-ı maʿnā hem-zebān-ı ḥāl yoḳ / ʿAşḳ sırrın ḳılmasañ Bāḳī hü<strong>ve</strong>ydā kāşkī şkī<br />
G502/2 Kāşkī şkī cānı ṣaçuñ dārına ber-dār itseñ / Ḫākden refʿ idi bī-çāreye rifʿatler idi<br />
Mtl 17 Öykünürmiş serv-i ḫoş-reftāre naḫl-i būstān / Kāşkī şkī alsa yürüyivirse ey serv-i revān<br />
ḳat ḳat ḳat ḳat [1]<br />
[1]<br />
G319/3 Āhum ṭolanur ṣubḥa degin gökleri ḳat ḳat ḳat ḳat / Kūyuñ yörenür döne döne eşk-i revānum<br />
ḳaṭʿ ḳaṭʿ itmek itmek [2] [2] bkz. ‘ʿırḳını ḳaṭʿ eylemek’ md.
1. kesmek ‖ vazgeçmek<br />
G168/4 Manṣıb-ı ʿizz u ʿalāʾiḳdan ʿalāḳa ḳaṭʿ ḳaṭʿ iden iden / Merd-i dānādur be-ġāyet ḥüsn-i ḥāl üstindedür<br />
2. kesmek ‖ son <strong>ve</strong>rme, bitirme<br />
G279/1 Reh-i mey-ḫāneyi ḳaṭʿ ḳaṭʿ ḳaṭʿ itdi itdi tīġ-i ḳahrı sulṭānuñ / Ṣu gibi arasın kesdi Sıtanbūl u Ḳalātānuñ<br />
ḳaṭʿā ḳaṭʿā [2] [2] asla, katıyen<br />
M9/III/2 Kesilmezdüm yanından bir naẓar ḫançer gibi ḳaṭʿā<br />
ḳaṭʿā<br />
G258/5 Bir içim ṣu istedi hecrüñde Bāḳī ḫaste-dil / Virmedi ḳaṭʿā ḳaṭʿā cevāb aña ṭayandı ḫançerüñ<br />
ḳatmak ḳatmak [1] [1] eklemek<br />
G60/4 Ḫançer-i cānān ecel cāmına ṭurmaz ṣu ḳatar ḳatar / Yolına cān virmek anuñ şol ḳadar leẕẕetlüdür<br />
ḳaṭerāt ḳaṭerāt-ı ḳaṭerāt ı ı şeb şeb-nem şeb<br />
nem [1] çiğ tanecikleri; bkz. ‘ḳaṭre-i şeb-nem’ md.<br />
K26/5 Bāġuñ evrāḳ-ı bahār u ḳaṭerāt ḳaṭerāt-ı ḳaṭerāt ı şeb şeb-nem şeb<br />
nem / Dāmenin eyledi pür-sīm ü zer ü dürr-i s̱emīn<br />
ḳaṭerāt ḳaṭerāt-ı ḳaṭerāt ı em emṭār em<br />
ṭār [1] [1] yağmur damlacıkları; bkz. ‘ḳaṭre-i bārān’ md.<br />
K18/16 Dür ü yāḳūt ile bir naḫl-i muraṣṣaʿ ṣandum / Erġavān üzre dökilmiş ḳaṭerāt ḳaṭerāt-ı ḳaṭerāt ı em emṭār em<br />
ṭār<br />
1. çok, pek çok<br />
ḳat ḳatı ḳat ı [23] [23] [23] bkz. TS. C. IV, s. 2338-45.<br />
K2/56 Ser<strong>ve</strong>rā tevsen-i eyyām ḳat ḳatı ḳat ser-keşdür / Aña luṭf eyle iñen eyleme irḫā-yı ʿinān<br />
K6/6 Senden ayrılmaḳ ḳat ḳatı ḳat ı müşkil belādur dostum / Yoluña ölmek egerçi ʿāşıḳa āsān gelür<br />
K20/26 Kef ile gerçi terāzū-yı ʿaḳla urmış idüm / Ḫafīf geldi ḳat ḳatı ḳat<br />
ı keffe-i seḥāb-ı s̱iḳāl<br />
G66/7 Vaṣf-ı laʿlin oḳı ey ḥüsn kitābın oḳuyan / Meded Allāhı se<strong>ve</strong>rseñ ḳat ḳatı ḳat ı zībā yiridür<br />
G67/1 Mürġ-i dil ḳonmaġa bir ḳāmeti Ṭūbā gözedür / Serv ü şimşādı begenmez ḳat ḳatı ḳat ḳatı<br />
ı aʿlā gözedür<br />
G72/4 Añma ʿaşḳ abdālınuñ rāzın helāk eyler seni / Bunlaruñ esrārı ey zāhid ḳat ḳatı ḳat<br />
ı ḳattāl olur<br />
G89/5 Nʾola raḥm eylemezse Bāḳıyā aḥvāl-i ʿuşşāḳa / Dil-i sengīni cānānuñ raḳībe ḳat ḳatı ḳat<br />
ı ı māʾildür<br />
G146/2 Fürḳat-i yār ḳat ḳatı ḳat ı zār u zebūn itdi beni / Döymeyem miḥnet-i hicrāna ölem gibi gelür<br />
G189/1 Naẓm-ı rengīnüme kim vaṣf-ı leb-i dil-berdür / Diyemez kimse naẓīre ḳat ḳatı ḳat ı rengīn-terdür<br />
G307/4 Meclis-i vaʿẓa oturmaḳ ḳat ḳatı ḳat ḳatı<br />
ı alçaḳlıḳdur / Ṣadr-ı mey-ḫāne-i ʿirfāna yitiş rifʿat bul<br />
G329/3 Sīme beñzer diyenlerüñ tenüñi / Hele ey dost sözleri ḳat ḳatı ḳat ı ḫām<br />
G384/5 Ṣūret-i mihrine ey dil ḳat ḳatı ḳat ḳatı<br />
ı maġrūr olma / Bī-<strong>ve</strong>fādur felek-i āyīne-sīmā göresin<br />
G33/2 Ḳat Ḳatı Ḳat açılmasun devrüñde ġonca / İñen ʿarż itmesün gül-berg-i ter ruḫ<br />
G86/1 Gerçi ġāyet mestdür ol nergis-i ḫūn-rīzler / Ḳat Ḳatı Ḳat geçkindür <strong>ve</strong>lī ol ġamze-i ser-tīzler<br />
G179/3 Nʾola ger ṣoḥbetine ṭālib olsaḳ / Ḳat Ḳatı Ḳat şevḳ ehlidür ehl-i nefesdür<br />
G252/2 Ḳat Ḳatı Ḳat eller dili ser-i zülfüñ / Dilek ey şūḫ-ı şī<strong>ve</strong>-kār dilek<br />
G398/4 İdermiş zülfüñe perrini teşbīh / Ḳat Ḳatı Ḳat alçaḳ ḳaçar geh geh peristū<br />
G426/7 Bu taṣavvurlar eger bāṭıl olursa nicʾolur / Ḳat Ḳatı Ḳat ı ḥayret yiridür bir gözüñ aç bī-çāre<br />
2. körkütük; bkz. ‘ḳanzil olmak’ md.<br />
G97/2 Tāb-ı ruḫuñla laʿlüñ añan ʿaḳlın aldurur / Şevḳ ile içse kişi meyi ḳat ḳatı ḳat ı mest olur<br />
3. ağır, acı<br />
G537/6 ʿĪdden rūz-ı viṣāli bilürüz aʿlādur / Ḳutlu gündür o gün ammā ḳat ḳatı ḳat<br />
ı çoḳ ferdāsı<br />
4. pek<br />
G423/2 Yazmada naḳş-ı ʿiẕāruñ müje-i ḫūn-ālūd / Ḳat Ḳatı Ḳat ı çoḳ renk virüpdür ḳalem-i Bih-zāde<br />
5. iyice, iyiden iyiye<br />
683
G540/3 Ḫāk-i rāh olduġın görüp cānān / Ḳat Ḳatı Ḳat ı ayaḳlar oldı ʿuşşāḳı<br />
G426/8 Ḳat Ḳatı Ḳat ı el virdi hevā ġāyet açılduḳ ġāyet / İşümüz ḳaldı kemāl-i kerem-i Settāre<br />
ḳat ḳatı ḳat<br />
ı nnā-dān<br />
n ān [1] [1] kara cahil; bkz. ‘ḳaba cāhil’ md.<br />
K6/17 Ḳanı ol gelmez diyü baḥs̱ eyleyen cāhilceler / Ḥaḳ budur kim ʿāḳıle anlar ḳat ḳatı ḳat nnā-dān<br />
n ān gelür<br />
ḳat ḳatılmak ḳat ılmak [1] [1] karıştırılmak, eklenmek<br />
G322/4 Bilürsin nūr-ı dīdem tūtiyāya ḳat ḳatılur ḳat ılur cevher / Nʾola aġlarsa ḫāk-i pāyüñe çeşm-i güher-pāşum<br />
ḳat ḳatında ḳat ında [10] [10] [10] bkz. TS. C. IV, s. 2331.<br />
1. yanında, nispetinde<br />
K1/21 ʿAdluñ ḳat ḳatında ḳat ında cevr ü sitem dād-ı Keyḳubād / Ḫışmuñ yanında luṭf u kerem ḳahr-ı Ḳahramān<br />
K9/11 ʿİlmi ḳat ḳatında ḳat ında baḥre niçün dinile muḥīṭ / Ḥilmi yanında kūha neden nisbet-i <strong>ve</strong>ḳār<br />
G25/6 Ḥüsnüñ ḳat ḳatında ḳat ında ṭoġmaduġa döndi her biri / Ḫurşīd ü māh eyler iken ṣubḥ u şām baḥs̱<br />
G61/3 Ḫaddüñ ḳat ḳatınd ḳat ḳatınd<br />
ında ınd a mihr-i felek bir zavalludur / Alnuñ yanında bedr ise bir sīr-i māhdur<br />
G97/1 Ḳaddüñ ḳat ḳatında ḳat<br />
ında ḳāmet-i şimşād pest olur / Zülfüñ yanında revnaḳ-ı ʿanber şikest olur<br />
G98/1 Laʿlüñ ḳat ḳatında ḳat ında ḳıymet-i gevher şikest olur / Zülfüñ yanında revnaḳ-ı ʿanber şikest olur<br />
G149/4 İzüñ tozına urmış rūy-ı zerdin ʿāşıḳ-ı şeydā / Fenā ehli ḳat ḳatında ḳat ında ḫāk ü zer yaʿnī ber-ā-berdür<br />
G311/1 Şīrīn lebüñ yanında olur şerm-sār laʿl / Rengīn sözüñ ḳat ḳatında ḳat<br />
ında bulur inkisār laʿl<br />
2. huzurunda, nezdinde<br />
G152/7 Bāḳī nihāl-i maʿrifetüñ mī<strong>ve</strong>-i teri / ʿĀrif ḳat ḳatında ḳat<br />
ında bir ġazel-i āb-dārdur<br />
G250/3 Ḳatuñda Ḳatuñda ḳanlar idüp oldı muʿteber ġamzeñ / Yanuñda yollara indi idindi yir zülfüñ<br />
kātib ātib [2]<br />
[2]<br />
G482/2 Ḳaşuñ ol rādur ki yazmış anı ḳudret kātibi ātibi / Ḳıl ḳalemle ṣafḥa-i ḥüsnüñde ruḫsār üstine<br />
G183/4 Kātib ātib ātib-i ātib ġam nāme-i aʿmāl-i ʿaşḳum yazmaġa / Tīġ-i dil-ber şerḥalardan sīneme mısṭar çeker<br />
1. idam<br />
ḳatl ḳatl [2]<br />
[2]<br />
G76/2 Ḳatlüme Ḳatlüme engüşt-i yār itsün işāret ġam degül / Ḳanġı nā-dāndur o kim ḥükm-i ḳalemden incinür<br />
2. öldürme<br />
G82/4 Beni daʿvā-yı ḳatlüñden ḳatlüñden murāduñ baş u cān ise / Yoluña hey benüm ʿömrüm senüñle kim nizāʿ eyler<br />
ḳatl ḳatl itmek itmek [1] [1] öldürmek<br />
G133/3 Çeşmüñ şu resme ʿāşıḳı ġamzeñle ḳatl ḳatl ider ider / Bir nā-tevānı tīġ ile ṣan Rüstem öldürür<br />
ḳatlanmaḳ ḳatlanmaḳ [17] [17] bkz. TS. C. IV, s. 2351-54.<br />
1. tahammül etmek, dayanmak, sabr etmek<br />
G520/5 Cevre ḳatlanmaḳ ḳatlanmaḳ olurdı nʾidelüm ey Bāḳī / ʿAhd-i ḫūbān gibi yoḳ ṣabrumuzuñ bünyādı<br />
G196/1 Gören dil ān-ı ḥüsnin vaʿde-i cānāne ḳatlanmaz ḳatlanmaz / Belī ʿāşıḳda ṣabr olmaz göñül ol āne ḳatlanmaz<br />
ḳatlanmaz<br />
G196/2 Hevādan menʿ ider pendüñi muḥkem ṣanma ey zāhid / Ḳırar zencīr-i pūlādı dil-i dīvāne ḳatlanmaz ḳatlanmaz<br />
ḳatlanmaz<br />
G196/3 Naṣīḥat diñlemez ṭālib olınca şevḳ-i dil ġālib / Vücūdın şuʿle-i şemʿa ṣalar pervāne ḳatlanmaz<br />
ḳatlanmaz<br />
G196/4 Göñül çeng-i maḥabbetde yine ṣabr itse mümkindür / Reg-i cān līk zaḫm-i nāḫun-ı hicrāne ḳatlanmaz ḳatlanmaz<br />
G200/1 Dil teb-i hecr-i yāre ḳatlanmaz ḳatlanmaz / Kimse iḥrāḳ-i nāre ḳatlanmaz<br />
ḳatlanmaz<br />
G200/3 Gül-i maḳṣūd ele getürmez o kim / Zaḫmet-i zaḫm-ı ḫāre ḳatlanmaz<br />
G200/5 Tevbe āsān idi <strong>ve</strong>lī ʿāşıḳ / Bāde-i ḫoş-güvāre ḳatlanmaz<br />
ḳatlanmaz<br />
G200/7 Bir çaḳım ḳav olur ġamuñda göñül / Ṭutışur bir şirāre ḳatlanmaz<br />
ḳatlanmaz<br />
684
G200/8 Sözi vāʿiẓ dırāz ider ʿārif / Ol aṣıl yādgāre ḳatlanmaz<br />
ḳatlanmaz<br />
G200/9 Neye dirlerse ḳatlanur ḳatlanur Bāḳī / Miḥnet-i intiẓāre ḳatlanmaz<br />
ḳatlanmaz<br />
G411/1 Nice demdür ṣabr ider ol tīġ-i bürrān zaḫmına / Şimdi ḳatlanmaz ḳatlanmaz göñül şemşīr-i hicrān zaḫmına<br />
G200/9 Neye dirlerse ḳatlanur Bāḳī / Miḥnet-i intiẓāre ḳatlanmaz<br />
ḳatlanmaz<br />
2. beklemek<br />
G196/5 Yiter ḫaṭṭ u ruḫ-ı sāḳī bu bezme zīnet ey Bāḳī / Ḳadeḥ nūş it ki dil vaḳt-i gül ü reyḥāne ḳatlanmaz<br />
ḳatlanmaz<br />
G200/2 Rind olan cām alur eline müdām / Lāle-<strong>ve</strong>ş nev-bahāre ḳatlanmaz<br />
G200/4 Ḳullanur zevraḳ-ı meyi sāḳī / Çekdürür rūzgāre ḳatlanmaz<br />
ḳatlanmaz<br />
G200/6 Belki dil ṣabr ideydi ammā ʿömr / Vaʿde-i vaṣl-ı yāre ḳatlanmaz<br />
ḳatlanmaz<br />
ḳaṭmer ḳaṭmer lāle lāle [1] [1] lâlenin kat kat yaprakları (‘dil-i ḫūnīn’ karşıtlığında)<br />
G466/8 Şol ḳadar ṭoġradı şemşīr-i firāḳuñ ki gören / Dil-i ḫūnīni ḫayāl eyledi ḳaṭmer lāle<br />
1. gözyaşı damlası<br />
ḳaṭre ḳaṭre [19] [19] bkz. ‘bir ḳaṭre’ md.<br />
G464/8 Ḳaṭre Ḳaṭre-i Ḳaṭre i eşkine öykündi diyü Bāḳīnüñ / Çarḫ-i ḥakkāk yonupdur güheri döne döne<br />
G144/5 Laʿl-gūn ḳaṭreler ḳaṭreler aḳıtduġı demler çeşmüm / Ayaġuñ ṭopraġına kān-ı Bedaḫşān dirler<br />
G267/3 Dökilür ḳaṭreleri ḳaṭreleri ʿāşıḳ-ı mehcūr aġlar / Yılduzı düşkün olur pādişehüm maʿzūlüñ<br />
G464/1 Çıḳar eflāke derūnum şereri döne döne / Dökilür ḫāke yaşum ḳaṭreleri ḳaṭreleri ḳaṭreleri döne döne<br />
G159/4 Dökme yaşuñ ḳaṭresin ḳaṭresin her-cāyī dil-ber yolına / Yüzi açılmış güzel gül gibi ter-dāmān olur<br />
G530/5 Gözümüñ ḳaṭresinden ḳaṭresinden şīşeler ṭoldı derūnumda / Maḥabbet ṭāḳini tā kim diküpdür tīr-i dil-dūzı<br />
G364/3 Aġlayu aġlayu gözden çıḳdum āḫır ḳaṭre ḳaṭre-vār ḳaṭre ār / Ayru düşdüm çeşm-i ḫūn-bārum gibi dem-sāzdan<br />
2. yağmur damlası<br />
M2/II/1 Ebr-i bārān ki yaġar bāġ u gül-istān üzre / Ḳaṭreler Ḳaṭreler kim dökilür sünbül ü reyḥān üzre<br />
3. şarap yudumu<br />
K18/24 Cām-ı mey ḳaṭreleri ḳaṭreleri sübḥa-i mercān olsun / Gelüñüz zerḳ u riyādan idelüm istiġfār<br />
ḳaṭre ḳaṭre ḳaṭre ḳaṭre [7] [7] damla damla<br />
M1/III/1 Döksün seḥāb ḳaddin añup ḳaṭre ḳaṭre ḳaṭre ḳaṭre ḳan / İtsün nihāl-i nār<strong>ve</strong>ni naḫl-i erġavān<br />
G300/2 Devr elinden kāse kāse yutduġum ḳanlardur ol / Ḳaṭre Ḳaṭre ḳaṭre ḳaṭre ṭamlayan gözden dem-ā-dem ey göñül<br />
G442/1 Dāne dāne ol ʿaraḳlar ṭurra-i pür-tābda / Ḳaṭre Ḳaṭre ḳaṭre jālelerdür sünbül-i sīr-ābda<br />
G539/3 Dehre-i dehr-i denī bāġ-ı belāda yaşumı / Ḳaṭre Ḳaṭre ḳaṭre ḳaṭre aḳıdur mānend-i tāk eyler beni<br />
G300/2 Devr elinden kāse kāse yutduġum ḳanlardur ol / Ḳaṭre Ḳaṭre ḳaṭre ḳaṭre ṭamlayan gözden dem-ā-dem ey göñül<br />
G442/1 Dāne dāne ol ʿaraḳlar ṭurra-i pür-tābda / Ḳaṭre Ḳaṭre ḳaṭre ḳaṭre ḳaṭre jālelerdür sünbül-i sīr-ābda<br />
G539/3 Dehre-i dehr-i denī bāġ-ı belāda yaşumı / Ḳaṭre Ḳaṭre ḳaṭre ḳaṭre ḳaṭre aḳıdur mānend-i tāk eyler beni<br />
ḳaṭre ḳaṭre-i ḳaṭre ḳaṭre i bbārān<br />
b<br />
ārān ārān [2] [2] yağmur damlacığı<br />
G429/1 Peykānuñ açdı zaḫmumı cism-i ḫarābda / Güller bitürdi ḳaṭre ḳaṭre-i ḳaṭre i bbārān<br />
b<br />
ārān türābda<br />
G472/4 Ḳaṭre Ḳaṭre-i Ḳaṭre i bbārān<br />
b<br />
ārān degül dürler dökerdi çekseler / Ḫāk-i pāyuñ tūtiyāsından seḥābuñ ʿaynına<br />
ḳaṭre ḳaṭre-i ḳaṭre i nnā-yāb<br />
n<br />
āb [1] [1] gözyaşı ‖ ‘dür-i nā-yāb’<br />
G172/3 Seng-i cevrüñle ne dem dökse göñül şīşesini / Gözlerümden dökilür ḳaṭre ḳaṭre-i ḳaṭre i nnā-yāb<br />
n<br />
āb nedür<br />
ḳaṭre ḳaṭre-i ḳaṭre i şeb şeb-nem şeb<br />
nem nem [4] çiğ taneciği<br />
K8/2 Ten-i pāki ʿaraḳ-rīz olmış ol serv-i gül-endāmuñ / Dökilmiş ḳaṭre ḳaṭre-i ḳaṭre i şeb şeb-nem şeb<br />
nem nihāl-i erġavān üzre<br />
K22/33 Bāġ u būstān içre tā ola bisāṭ-ı sebzeye / Ṣubḥ-dem berg-ı ḫazāndan ḳaṭre ḳaṭre-i ḳaṭre<br />
i şeb şeb-nem şeb<br />
nem çekān<br />
G447/2 Şol deñlü itdi güllere bülbül şeṭāreti / Düşdi çemende ḳaṭre ḳaṭre-i ḳaṭre i şeb şeb-nem şeb nem güle güle<br />
685
G454/3 Rūz-ı hecrinde güler dāne-i eşküm göricek / Berg-i güldür ki ṭutar ḳaṭre ḳaṭre-i ḳaṭre<br />
i şeb şeb-nem şeb<br />
nem tāze<br />
ḳattāl ḳattāl [1] [1] sert ‖ öldürücü; bkz. ‘dārū-yı ḳattāl’ md.<br />
G72/4 Añma ʿaşḳ abdālınuñ rāzın helāk eyler seni / Bunlaruñ esrārı ey zāhid ḳatı ḳat ḳattāl ḳat<br />
āl āl olur<br />
ḳattāl ḳattāl-i ḳattāl i ġamze ġamze [1] [1] öldürücü/katil gamze; bkz. ‘ġamze-i ḳattāl’ md.<br />
G348/8 Öldürür ḳattāl ḳattāl-i ḳattāl i ġamzeñ ġamzeñ dirgürür laʿl-i lebüñ / ʿĀşıḳ-ı bīmārı bilmez kimse ḥikmet neydügin<br />
ḳavī ḳavī [1] [1] amansız<br />
K15/7 Ne mümkin dest-res dāmān-ı vaṣl-ı yāre ey Bāḳī / Felek nā-mihribān düşmen ḳāvī ḳāvī dil-dār her-cāyī<br />
ḳavl ḳavl [6]<br />
[6]<br />
1. nasihat, öğüt<br />
M9/III/3 Dem-i fürḳat degüldür ḳavl ḳavl-i ḳavl<br />
i muḫtār-ı ulüʾl-ārā? (hadis/kavl-i nebi olabilir)<br />
G403/3 ʿĀḳil odur ki şimdi ḳoyup pend-i nāṣiḥi / ʿīş u tanaʿʿum eyleye ḳavl ḳavl-i ḳavl i ḥakīm ile<br />
G449/5 Sözüm diñle muġannī naġmesin gūş eyle ey Bāḳī / Ġaraż saña naṣīḥatdur ḳulaḳ ṭut ḳavl ḳavl-i ḳavl i üstāde<br />
2. söz<br />
G209/2 Kim gūş ururdı ḳavline ḳavline meclisde def gibi / Nāy olmayaydı nāle-i ʿuşşāḳa hem-nefes<br />
G522/1 Ḳıymet gerekse ḳavlüñe ḳavlüñe dürr-i Necef gibi / Bīhūde yire açma dehānuñ ṣadef gibi<br />
2.1. söz ‖ şiir<br />
G162/8 Virdi ḥaḳḳ-ı edāyı maʿnāya / Ḳavl Ḳavl-i Ḳavl Bāḳī ki mā-bihi’l-ḥaḳdur<br />
ḳavs ḳavs [2] [2] yay<br />
K26/17 Ḳabża-i ḳudretine ḳavs ḳavs kemān-ı Rüstem / Nā<strong>ve</strong>k-i reʾyine per şeh-per-i Cibrīl-i emīn<br />
G177/3 Zaḫm-ı tīr-i müjeñ ile ger ölem ey ḳaşı ya / Üstüḫānum alalar ḳavs ḳavs ile zih-gīr ideler<br />
ḳavs ḳavs-ı ḳavs ı ḳa ḳażā ḳa żā [2] kaza yayı<br />
G290/4 Şemşīr-i hecr yaralarıdur elem viren / Zaḫm-ı ḫadeng-i ḳavs ḳavs-ı ḳavs<br />
ı ḳa ḳażā ḳa żā ol ḳadar degül<br />
G298/1 Her tīr-i belā ḳavs ḳavs-i ḳavs i i ḳa ḳażādan ḳa żādan kʾola nāzil / Ṣaḥrā-yı dil-i ehl-i <strong>ve</strong>fādur aña menzil<br />
ḳavs ḳavs-i ḳavs i ḳuzaḫ ḳuzaḫ ḳuzaḫ [1] [1] gök kuşağı<br />
K17/5 Dolāb ḳurdı ḳavs ḳavs-i ḳavs i i ḳuzaḫ ḳuzaḫ bāġ-ı ʿāleme / Mīz-āb gibi her yañadan aḳdı cūy-bār<br />
Kāvūs āvūs [1] [1] Keykâvus; bkz. TÖKEL, s. 221-227. (‘Behrām’ paralelliğinde)<br />
G286/7 Sāġar-ı gül-gūn-ı ʿişret vāye-i Kāvūs āvūs āvūs-ı āvūs ḫār / Ḫançer-i ḫār-ı melāmet behre-i Behrām-ı gül<br />
ḳavvās ḳavvās [1] [1] okçu (‘tīġ-zen’ paralelliğinde)<br />
G68/2 Ġamzeler tīġ-zen olmışdur ol ebrū ḳavvās ḳavvās ḳavvās / Rāh-ı ʿaşḳı bu gün ol ḳaşı kemānum gözedür<br />
ḳaya ḳaya ḳaya [2] [2] [2] taş<br />
G234/3 Naẓarda merḥametden yoḳ es̱er ey şūḫ-ı sengīn-dil / Ḳıya baḳışlaruñdan añlanur ḳalbüñ ḳaya ḳaya ancaḳ<br />
G17/4 Ne ṭaşlar baṣdı seng-endāz-ı āhum deyr-i gerdūna / Düşen altun ḳayalardur degül vaḳt-i seḥer kevkeb<br />
ḳayd ḳayd [7]<br />
[7]<br />
1. bağ ‖ düşünce, endişe<br />
G138/5 Sulṭāna ḳayd ḳayd-ı ḳayd ı salṭanat-ı dehr pāy-bend / Dervīş kendü başına sulṭān olup gezer<br />
G141/1 Dil ḳayd ḳayd-ı ḳayd ı ʿaḳlı selb ideli şād olup gider / Ṣan ṭıfldur ki ḫ˅āceden āzād olup gider<br />
1.1. bağ ‖ emel, arzu<br />
G290/5 İki cihāna virmedi bir yār-i sādeyi / Bāḳī esīr-i ḳayd ḳayd-ı ḳayd ı nuḳūş u ṣu<strong>ve</strong>r degül<br />
G455/5 Ḳayd Ḳayd-ı Ḳayd ʿālemden ḫalāṣ ol cām-ı mey nūş eyle kim / Niceler nā-būd olur dünyā bu dünyādur yine<br />
686
2. bağ, zincir ‖ fark<br />
G126/5 Bend-i zülfinden elem çekme iñen ey Bāḳī / Seni aġyārdan ol ḳayd ile mümtāz eyler<br />
3. he<strong>ve</strong>s<br />
G126/2 Ne hümā ḳayd ḳaydı ḳayd ser-i zülfi hevāsında baña / Göñül o mertebelerden yüce pervāz eyler<br />
4. tasa, kaygı<br />
M1/I/1 Ey pāy-bend-i dām-geh-i ḳayd ḳayd-ı ḳayd nām u neng / Tā key hevā-yı meşġale-i dehr-i bī-direng<br />
ḳayd ḳayd itmek itmek [1] [1] yazmak, kayda geçirmek<br />
G481/1 Zülfüñe bend eyle ben mecnūnı didüm dil-bere / Didi ḳayd ḳayd itdüm itdüm seni dīvāne geçdüñ deftere<br />
ḳayd ḳayd ol olınmak ol ınmak [1] [1] yazılmak<br />
G140/3 Yazdı sevdāñı başumuzda ḳażā / Ḳayd Ḳayd ol olındı ol ındı rüʾūsa ḥükm-i ḳader<br />
687<br />
ḳay ḳayırmaz ḳay ırmaz [1] [1] [1] ehemmiyeti yok!; ayrıca ‘duymazdan gelmek, aldırış etmemek ‖<br />
üzülmemek, tasalanmamak’ anlamları için bkz. TS. C. IV, s. 2375-81. (‘kayırmak’ <strong>ve</strong> ‘kayırmaz’<br />
md.)<br />
G153/7 Bāḳī ḳay ḳayırmaz ḳay ırmaz olsalar aʿdā zebān-dırāz / Aduñ añılsa cümle eḥibbā ḳulaḳ çeker<br />
ḳaynatmak ḳaynatmak ḳaynatmak [1]<br />
[1]<br />
M8/II/1 Ḳaynadup Ḳaynadup nār-ı ġam-ı ʿaşḳ ile ḫūn-ı cigeri<br />
1. Mecnûn<br />
Ḳays Ḳays [7] [7]<br />
[7]<br />
G74/3 Pür-ḫayāl-i ruḫ-ı maʿşūḳa iken dīde-i Ḳays Ḳays / Neye kim ḳılsa naẓar ṣūret-i Leylī görinür<br />
G382/5 Gāhī cenāb-ı Leylīye mektūb uçurmaġa / Urındı Ḳays Ḳays başına mürġ āşiyānesin<br />
G421/4 Bāde-i ʿaşḳa vücūdı cāmesin rehn itdi Ḳays Ḳays / Āferīnler ol melāmet bezminüñ ḳallāşına<br />
G245/2 Hezār mertebe ʿaşḳuñda ġālibem Ḳay Ḳaysa Ḳay Ḳaysa<br />
sa / Nihāyet ey ṣanem ol deñlü iştihārum yoḳ<br />
G275/1 Elemin Ḳaysa Ḳaysa ḳıyās itme dil-i maḥzūnuñ / ʿAḳlı yoġ idi ne derdi var idi Mecnūnuñ<br />
1.1. Mecnûn ‖ kayısı<br />
Mtl 1 Ḳays Ḳaysı Ḳays cennet mī<strong>ve</strong>si laʿl-i şeker-bārıca bar / Yā gül-istān sebzesi ol ḫaṭṭ-ı jengārıca bar<br />
G449/3 Disem bir būse vir cānā dir iḥsān itdi mi Leylā / Cemāli bāġınuñ şeftālūsından Ḳays Ḳays-ı Ḳays nā-şāde<br />
u Ḳayṣer’ md.<br />
Ḳayser Ḳayser [2] [2] hükümdar (Roma <strong>ve</strong> Germen imparatorlarına <strong>ve</strong>rilen unvan); bkz. ‘Ḫāḳān<br />
K10/14 Vāṣıl olmaz pāye-i naʿl-i semend-i ḳadrine / Efser-i Ḫāḳān degül tāc-ı ser-i Ḳayser Ḳayser bile<br />
K19/1 Zer ü gevherle ḳılup zī<strong>ve</strong>r-i efser ḫātem / Zīb ü zīnetde geçer hem-ser-i Ḳayser ḫātem<br />
Ḳayṣer Ḳayṣer ḳaṣr ḳaṣrı ḳaṣr ı [1] [1] Kayser’in sarayı; bkz. ‘ḳaṣr-ı Ḳayṣer’ md.<br />
G533/1 Gitdi Ḳayṣer Ḳayṣer ḳaṣr ḳaṣrınuñ ḳaṣr ınuñ ṭāḳ u revāḳı ḳalmadı / Nice Kisrā geçdi ṭāḳ u ṭumṭurāḳı ḳalmadı<br />
kāz āz [1] [1] makas<br />
G477/3 Ġamzeñ ġamuñda dil varaḳın şöyle ṭoġradı / Efşān-per olsa gül kesemez böyle kāz āz ile<br />
ḳa ḳażā ḳa żā [16] kader, alın yazısı; bkz. ‘baḥs̠-i ḳażā vü ḳader’, ‘ḳavs-i ḳażā’ md.<br />
K21/27 Feżā-yı faḳr u felāketde ṣavlecān-ı ḳa ḳażā ḳa żā / Getürdi gūy-ṣıfat döne döne başuma ḥāl<br />
M5/V/1 Ḳaddüñe ḫılʿat biçelden ḥüsni ḫayyāt-ı ḳa ḳażā ḳa żā<br />
G140/3 Yazdı sevdāñı başumuzda ḳa ḳażā ḳa żā / Ḳayd olındı rüʾūsa ḥükm-i ḳader<br />
G162/6 Şu ḳadar var ki iḳtiżā-yı ḳa ḳażā ḳa żā / Gāh mübrem gehī muʿallaḳdur
G213/1 Yazdı naḳḳāş-ı ḳa ḳażā ḳa żā levḥ-i bahār-istāne naḳş / Baġladı nev-rūzda bülbül bir üstādāne naḳş<br />
G431/1 ʿĀrıżuñ ḳılmış ḳa ḳażā ḳa żā hem-reng o ḫadd-i meh-<strong>ve</strong>şe / Gör ne yüzden imtizāc itdürmiş āb u āteşe<br />
G545/4 Bilmez bu ḳa ḳażā ḳa żā reh-güẕer-i seyl-i fenādur / Pāyende ṣanan ḳaṣr-ı dil-efrūz-ı cihānı<br />
G277/5 Zāhidā rind-i ḫarābāta iñen ṭaʿn itme / Var ise ẕerre ḳadar sırr-ı ḳa ḳażādan ḳa żādan ḫaberüñ<br />
G477/4 ʿAşḳ ehline ḫādeng-i belā nā-gehān irer / Tīr-i ḳa ḳażādan ḳa żādan umma ḫalāṣ iḥtirāz ile<br />
G510/7 Bāḳī görelüm nʾola gerek dest-i ḳa ḳażādan ḳa żādan / Şeh-bāz-ı dil ol kebk-i ḫırāmāne ṣalındı<br />
G508/2 Menʿ eyler imiş mesʾele-i ʿaşḳı müderris / Ey ḫ˅āce anuñ var ise yaḳlaşdı ḳa ḳażās ḳa ḳażās<br />
żāsı żās<br />
M1/II/5 Ḥükm-i ḳa ḳażāya ḳa żāya virdi rıżāyı egerçi kim / Şāh-ı ḳażā-tevān u ḳader-dest-gāh idi<br />
M6/VII/2 Tīr-i ḳa ḳażāya ḳa żāya oldı ber-ā-ber ıraḳ yaḳın<br />
G79/5 Seyf-i belā vü sehm-i ḳa ḳażāya ḳa żāya siper gerek / Her kim ki tīġ-i fażl u kemān-ı hüner çeker<br />
G192/1 Fermān-ı ʿaşḳa cān ile var inḳıyādumuz / Ḥükm-i ḳa ḳażāya ḳa żāya ẕerre ḳadar yoḳ ʿinādumuz<br />
G129/7 Gögsin gererdi zühd ile Bāḳī bu ʿarṣada / Nā-geh ṭoḳındı tīr-i maḥabbet ḳażāy ażāy ażāyı ażāy ı gör<br />
ḳa ḳażāyile ḳa żāyile [1] tesadüfen, kazara<br />
G465/5 Baña ʿadū yanında cefālar ider o serv / Nā-gāh yolda rāst gelürse ḳa ḳażāyile ḳa żāyile<br />
ḳa ḳażā ḳa ḳażā<br />
żā-yı żā yı āsmānī āsmānī [2] [2] ilahî takdir<br />
G54/4 İşigüñde beni ey meh bulur bir gün ʿadū nā-geh / Ḳa Ḳażā Ḳa Ḳażā<br />
żā-yı żā yı āsmānīdür āsmānīdür āsmānīdür belā-yı nā-gehānīdür<br />
G234/5 Ḳa Ḳażā Ḳa Ḳażā<br />
żā-yı żā yı yı āsmānīden āsmānīden ṣaḳınmaḳ sūd-mend olmaz / Rıżādur çāresi ʿaşḳuñ görinmez bir belā ancaḳ<br />
ḳa ḳażā ḳa żā vü vü ḳader ḳader [1] [1] [1] kaza <strong>ve</strong> kader tartışmaları<br />
G503/3 Ḫaṭṭ-ı ʿiẕārı geh görinür gāh olur nihān / Çıḳmaz beyāża baḥs̱-i ḳa ḳażā ḳa żā vü ḳader ḳader ḳader gibi<br />
ḳazmak ḳazmak [3]<br />
[3]<br />
1. nakşetmek, oyarak hakketmek (mermere); bkz. TS. C. IV, s. 2393.<br />
G1/4 Sen seng-dilüñ şol ki derūnında yir eyler / ʿĀlemde hemān sikke ḳazar ḳazar mermere cānā<br />
G481/5 Ṣūret itdüñ şiʿrüñi girdüñ nigāruñ göñline / Bāḳıyā bu naḳş ile sen nükte ḳazduñ ḳazduñ mermere<br />
2. kazmak<br />
K5/35 Nis̱ār-ı şāha lāyıḳ mümkin olsa bir güher bulmaḳ / Ḳazardum Ḳazardum tīşe-i endīşe birle kān-ı imkānı<br />
Ḳazvīn Ḳazvīn ü ü ü ṢṢıf<br />
Ṣ Ṣıf<br />
ıfāḥān ıf ḥān ḥān [1] Kazvin <strong>ve</strong> İsfahan kentleri<br />
G546/6 Ġubār-ı naʿl-i esbin dīde-i aʿdāya küḥl itdi / Ne Tebrīzin ḳodı ceddüñ ne Ḳazvīn Ḳazvīn ü ü ṢṢıf<br />
Ṣ<br />
ıf ıfāḥān ıf ḥān ḥānı ḥān<br />
688<br />
ke kebāb ke āb [4] aşk ateşiyle ciğer <strong>ve</strong> gönlün kebap olması yönüyle; bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong><br />
İZAHI, s. 285; ayrıca bkz. ‘bāde-i nāb u kebāb’ md.<br />
G45/4 Ne deñlü şerbet ile yaraşursa her niʿmet / Şarāb-ı telḫ ile olur begüm keb kebāb keb āb leẕīẕ<br />
G432/2 Kesildüm sīḫ-i miḥnetden çekildüm cām-ı ʿişretden / Keb Kebābum Keb ābum dil şarābum eşk-i çeşmüm künc-i ʿuzletde<br />
G269/4 Peymāne şikest oldı yatur ḫaylī zamāndur / Yanup yaḳılur ḫāṭırı mecrūḥ keb kebābuñ keb ābuñ<br />
G472/2 Ḳanlu yaşlar dökdügi meyden cüdālıḳ derdidür / Yoḫsa gelmez āteş-i sūzān keb kebābuñ keb ābuñ ʿaynına<br />
keb kebāb keb āb eylemek/itmek [3] [3] aşk ateşiyle kavrulmak/yanmak<br />
G167/1 Ne sāḳīdür lebüñ ġam bezmine yaşum şarāb eyler / Ne āteşdür maḥabbet odı kim baġrum keb kebāb keb āb eyler eyler<br />
G259/2 Şarāb ṣoḥbetin illerle eyledüñ varduñ / Firāḳuñ āteşine baġrumı keb kebāb keb āb itdüñ<br />
G339/4 Bir ciger ḳalmışdı anı da keb kebāb keb āb itdüm hemān / Dāġ-ı ḫūn-ālūdelerden cām-ı ṣahbā eyledüm<br />
kebk kebk-i kebk i ra raʿnā ra<br />
ʿnā [1] [1] güzel sesli keklik ‖ güzel dilber<br />
G178/3 Zāġlar bir kebk kebk-i kebk i ra raʿnādan ra<br />
ʿnādan ʿnādan üşüp ayırdılar / Şāh-bāz-ı ʿaşḳ iken elden şikārum aldılar<br />
kebk kebk-i kebk i i ḫır ır ırāmān ır āmān [1]<br />
keklik sekişli dilber
G510/7 Bāḳī görelüm nʾola gerek dest-i ḳażādan / Şeh-bāz-ı dil ol kebk kebk-i kebk<br />
i ḫır ır ırāmāne ır āmāne ṣalındı<br />
keb kebūd keb ūd cāme [1] mavi elbise ‖ gökyüzü; bkz. ‘māʾī cāme’ md.<br />
M1/III/3 Ḳılsun keb kebūd keb ūd cāmelerin āsmān siyāh / Geysün libās-ı mātem-i Şāhı bütün cihān<br />
keb kebūter keb ūter [3] [3] gü<strong>ve</strong>rcin; bkz. ‘ḫūn-ı kebūter’ md.<br />
K7/9 Her yaña mektūb uçurdı bād-ı nev-rūzī yine / Berg-i nesrīni keb kebūter keb<br />
ūter gibi perrān eyledi<br />
K19/30 Şeref-ı nām-ı şerīfüñden olursa ḫālī / Bulımaz raġbet-i ḫalḫāl-i keb kebūter keb<br />
ūter ḫātem<br />
G347/3 Senüñ kāruñ hevāyılıḳdur ancaḳ ey keb kebūter keb ūter sen / Hevā-yı ʿaşḳ-ı dil-ber neydügin bilmezsin oynarsın<br />
keb kebūter keb kebūter<br />
ūter-bāz ūter āz [1] gü<strong>ve</strong>rcinci (gü<strong>ve</strong>rcinleri bir bir gökyüzüne salı<strong>ve</strong>rmesi bağlamında)<br />
G301/2 Elden evrāḳın ṣalup bir bir uçurdı göklere / Beñzedi bir dil-ber-i şūḫ-ı keb kebūter keb<br />
ūter ūter-bāze ūter āze āze gül<br />
kec kec-bāz kec āz [1] [1] hileci ‖ çapraz gitmek (satranç terimi)<br />
G33/3 Alınmazdı göñül yār olmayaydı / Ser-i zülfüñ gibi kec kec-bāze kec<br />
āze āze ger ruḫ<br />
kec kec-end kec end endāz end āz [1] eğri<br />
M2/III/6 Ne ḫaṭā eyledüñ ey tīr-i kec kec-end kec end endāz<br />
āz-ı āz felek / Merdüm-i dīde-i devrāna ṭoḳındı peykān<br />
kec kec-na kec na naẓar na ẓar [1] kıskanç, hasetçi<br />
G220/5 Elüñde ḫātem-i fażl u belāġat ey Bāḳī / ʿAdū-yı kec kec-na kec na naẓar<br />
ẓar inkār iderse gözine baṣ<br />
kec kec-rev kec rev [1] [1] eğri gidişli<br />
G426/3 Çarḫ-ı kec kec-revde kec revde ḳalur ʿaḳl-ı mühendis ḥayrān / Bir yirin uyduramaz ced<strong>ve</strong>le vü pergāre<br />
keder keder [2]<br />
[2]<br />
1. iç sıkıntısı, iç darlığı<br />
G38/3 Ṣofī ṣafā-yı cām ile dilden keder keder gider / Rindān-ı sīne-ṣāf ile gel eyleme ʿinād<br />
2. bulanık ‖ tasa, gam<br />
G226/3 Gerd-i kederden kederden āyīne-i ḳalbi ṣāf u pāk / Gūyā derūn-ı ehl-i ṣafādur feżā-yı bāġ<br />
1. el<br />
kef(f) kef(f) [15]<br />
[15]<br />
K20/26 Kef Kef ile gerçi terāzū-yı ʿaḳla urmış idüm / Ḫafīf geldi ḳatı keffe-i seḥāb-ı s̱iḳāl<br />
K8/10 Dili dürr-i maʿārifden kefi kefi beẕl-i ʿavārifden / Dem-ā-dem eyler is̱bāt-ı fażīlet baḥr u kān üzre<br />
2. avuç ‖ el (‘el’in cömertlik göstergesi olması bağlamında)<br />
K13/11 Feyż-i envār-ı kef kef-i kef zer-baḫşı besdür ʿāleme / Aḳmaz olsa çeşme-i ḫurşīd-i nūr-efşān eger<br />
K19/20 Baḥr-i elṭāf-ı keremdür kef kef-i kef i gevher-baḫşı / Nʾola gird-āb-ṣıfat olsa müdev<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
K20/27 ʿAṭā-yı kān-ı kef kef-i kef i i zer-feşānına nisbet / Nevāl ü feyż-i seḥāb-ı s̱iḳāl bir mis̱ḳāl<br />
G2/5 Zer-efşān ol kef kef-i kef i iḥsān ile seyr eyle ʿālemde / Cihān-gerd ü cevān-merd-i cihān ol āfitāb-āsā<br />
G287/2 İtdi nis̱ār ʿāleme kef kef-i kef i i nesīm sīm / Gül-şende şāḫ-ı gül gibi sen de dökil ṣaçıl<br />
G355/7 Cām zehr-ālūd ise gelsün kef kef-i kef i dil-dārdan / Bāḳıyā aġyār elinden sāġar-ı Cem gelmesün<br />
K20/21 Kef Kef-i Kef i cevādı pür eyler seḥāb dāmānın / Seḥāb egerçi virür dāmen ile vaḳt-i nevāl<br />
K26/13 Kef Kef-i Kef i kān ḫāṣiyetinden görüp iḥsān nicʾolur / Yirlere geçdi ḥayādan utanup genc-i defīn<br />
K9/5 Deryā-yı keffi keffi mevc-i ʿaṭā urdı şöyle kim / Yek bār sīm-i nāb ile zeyn oldı her kenār<br />
K18/32 Güneşi keff keff-i keff i zer-efşānına beñzer dir idüm / Almasa māha ʿaṭā eyledügin āḫır-ı kār<br />
K19/21 Nice deryā diyemem keff keff-i keff i i güher-rīzine kim / Anda ġavvāṣ-ṣıfat buldı güherler ḫātem<br />
K21/32 Hemīşe tā ḳıla keff keff-i keff i direm-feşān-ı ṣabā / Şitāda dāmen-i küh-sār u deşti māl-ā-māl<br />
K23/24 Keff Keff-i Keff i yem-i yemīni nem-i cūdın itse feyż / Bārān yirine dürr ü güher yaġdurur ġamām<br />
689
kef kef-i kef i ccūd<br />
c<br />
ūd [3] [3] cömert el<br />
K5/19 Kef Kef-i Kef i ccūduñ<br />
c<br />
ūduñ keremler kim ḳılupdur ehl-i ʿirfāna / Ol iḥsānı gül ü nesrīne ḳılmaz ebr-i nīsānī<br />
K27/20 Kef Kef-i Kef i ccūduñ<br />
c<br />
ūduñ vücūd iḳlīmine bir ṭarḥ-ı nev ṣaldı / ʿİmāret buldı luṭfuñla sarāy-ı kühne-i dünyā<br />
K5/20 Seḫā resminde ḥaddinden tecāvüz eylemez deryā / Kef Kef-i Kef i ccūduñ<br />
c<br />
ūduñ ṭaşırġatmaz kerem vaḳtinde ʿummānı<br />
ke kef-i ke i dest [2] avuç<br />
G467/5 Pençe-i mihri burarsa nʾola ḥüsniyle o māh / Beñzer engüşti hilāle kef kef-i kef<br />
i desti aya<br />
Kt1/3 Kef Kef-i Kef i dest dest-i dest<br />
keremüñ ebr-i bahār-ı iḥsān / Nem-i cūduñla ter ü tāze gül-istān-ı emel<br />
keff keff-i keff i güher güher-pāş güher<br />
ş [2] mücevherler saçan el ‖ cömert el<br />
K18/33 Şöyledür keff keff-i keff i güher güher-pāşı<br />
güher<br />
şı yemīn itmek olur / Ki ʿaṭāsından irer baḥre ġınā kāne yesār<br />
K19/18 Kerem-i keff keff-i keff i güher güher-pāş-ı güher<br />
ʿAlī Pāşādan / Buldı zerrīn-kemer ü tāc-ı mücevher ḫātem<br />
690<br />
kef kef-i kef i MMūsā<br />
M<br />
ūsā [1] [1] Hz. Musa’nın eli ‖ elini koltuğuna sokup çıkarttığında güneş gibi parlaması<br />
mucizesi (‘baḫūr-ı Meryem’ paralelliğinde)<br />
K18/19 Dem-i ʿĪsā dirilür būy-ı baḫūr-ı Meryem / Açdı zanbaḳ Yed-i Beyżāyı kef kef-i kef i i MMūsā<br />
M<br />
ūsā ūsā-vār ūsā ār<br />
keff keff-i keff keff i ppāy<br />
p<br />
āy āy [1] ayak tabanı, ayağın altı<br />
G401/5 Kūyuñ yolında Bāḳī-i üftāde var iken / Ḥayfā o keff keff-i keff i i ppāye<br />
p<br />
āye süre ḫāk-i rāh rū<br />
kef kef urmak urmak [1] [1] köpürtmek ‖ tokat vurmak<br />
G228/2 Baḥr-i muḥīṭ-i eşküme ger dil uzatmasa / Deryā yüzine urmaz urmaz urmaz idi bād-ı ṣubḥ kef<br />
kef<br />
keffe keffe [1] [1] terazi kefesi<br />
K20/26 Kef ile gerçi terāzū-yı ʿaḳla urmış idüm / Ḫafīf geldi ḳatı keffe keffe-i keffe seḥāb-ı s̱iḳāl<br />
kef kef-gīre kef īre īre dönmek [1] [1] kevgire dönmek ‖ delik deşik olmak<br />
G77/6 Zaḫm-ı ḫadeng-i āh ile deldüm şu deñlü kim / Kef Kef-gīre Kef īre döndi günbed-i heft āsmānı gör<br />
kef kefīl kef kefīl<br />
īl [1]<br />
G505/1 Çerāġ-ı bezm-i vaṣl olmaġa bir şeb ʿārıżı nūrı / Kef Kefīli Kef Kefīli<br />
īli boynıdur ol meh-liḳānuñ şemʿ-i kāfūrī<br />
ke keḥḥāl ke ḥḥāl [2] sürmeci<br />
G56/2 Tūtiyānuñ minnetin ke keḥḥāl ke ḥḥāl ḳahrın çekmeden / Ḫāk-i pāyüñ dīde-i ḫūn-bāre ġāyet ḫoş gelür<br />
K25/21 Māh-ı nev mīl-i zer almış ele ke keḥḥāl ke keḥḥāl<br />
ḥḥāl-ṣıfat ḥḥāl ıfat / İşiginden çeke tā dīde-i gerdūna ġubār<br />
keh keh-keş keh keş keşān keş n [1] samanyolu; bkz. ‘rāh-ı keh-keşān’ md.<br />
K1/17 Ser-keşlik itdi emrine beñzer peleng-i çarḫ / Zencīr ile getürdi yine keh keh-keş keh keş keşān keş ān Keşān<br />
keh keh-rüb keh rüb rübā rüb ā süb sübḥa süb<br />
ḥa ḥa [1] [1] [1] kehribar tespih<br />
K25/7 Keh Keh-rüb Keh rüb rübā rüb ā süb sübḥas süb<br />
ḥas ḥasın ḥas ın aldı ele çarḫ-ı sālūs / Ḫalḳa cevr eylemeden yaʿnī ider istiġfār<br />
kel kelām kel ām [8] [8] söz<br />
K23/12 İllā ki māh-ı ʿīda bu sözler baʿīddür / Erbāb-ı ʿaḳl öñinde ḥaḳīḳat budur kel kelām kel ām<br />
K26/20 Mülhim-i ġayb göñül āyīnesin ḳarşu ṭutup / Eyledi ṭūṭī-i cāna bu kel kelām kel kelām<br />
āmı ām telḳīn<br />
G57/7 Bāḳī kel kelām kel kelām<br />
āmı ām ı cümleden aʿlā edā eder / Ḥaḳḳ-ı suḫanda ḥāṣıl efendi edā budur<br />
G102/6 Bāḳī sözini vaṣf-ı lebüñ şehd-i nāb ider / Şīrīn kel kelām kel kelām<br />
āmı ām ı anuñ içün böyle şānludur<br />
Mtl 28 Cām-ı naẓmı ṣunıcaḳ bezm-i ezelde sāḳī / Cürʿa-<strong>ve</strong>ş ḳalmış idi anda kel kelām kel kelām<br />
āmı ām ı bāḳī<br />
G264/7 Kel Kelām Kel Kelām<br />
ām-ı ām ʿaşḳ ey Bāḳī ser-ā-ser sırr-ı vaḥdetdür / Murādı cümlenüñ birdür bütün dünyāyı söyletseñ<br />
G259/5 Ṣaçı kel kelām kel kelām<br />
āmın ām ın o deñlü uzatduñ ey Bāḳī / İki ṣaḥīfe yiri başḳa bir kitāb itdüñ<br />
K27/16 Ṣadef gūşın müzeyyen ḳılmaġ içün dürr-i lafẓından / Kel Kelām Kel Kelām<br />
āmın<br />
ın istimāʿ eyler pes-i dīvārdan deryā<br />
Kel Kelām Kel Kelām<br />
ām-ı ām ı Ḳadīm Ḳadīm [ [1] [ 1] Kur’an-ı Kerim
G403/6 Ḥüsnüñ kemāle irdügin is̱bāt ider ḫaṭuñ / Āyāt-ı beyyināt-ı Kel Kelām Kel Kelām<br />
ām-ı ām ı Ḳadīm Ḳadīm ile<br />
kel kelīl kel īl ü ü künd künd olmak [1] körelmek<br />
K23/19 Şemşīr-i ihtimāmına nisbet kel kelīl kel īl ü künd / Ger tīġ-i Ḳahramān ola ola ola ya ḫod hüsām-ı Sām<br />
kelim kelimāt kelim āt [1] [1] sözcük; bkz. ‘selāset-i kelimāt’ md.<br />
K25/37 Kelim Kelimātum<br />
Kelim ātum yirine dürr ü güher naẓm itsem / İdemez mertebe-i fażluñı eşʿār işʿār<br />
kelle kelle [2] [2] baş<br />
G251/1 Görüp tāb-ı ʿiẕāruñ ḫāṭırı nerm oldı Nāhīdüñ / İçüp ʿaşḳuñ şarābın kellesi kellesi germ oldı ḫurşīdüñ<br />
K6/23 Ḫaṣm-ı gerden-keş izüñ tozına ḳılsun ser-fürū / Ser-fürū ḳılmazsa bir gün kellesi kellesi ġalṭān gelür<br />
kelle kelle-i kelle kelle i düşmen [1] düşman başı<br />
K16/13 Kesr-i ʿadū vü fetḥ -i memālik ʿaleʾd-devām / Gürz-i girānı kelle kelle-i kelle<br />
i düşmende żam gibi<br />
691<br />
kelle kelle-i kelle i şekker [1] minare külahı şeklinde , üzerine vurularak kırılan iki üç kiloluk eski bir<br />
şeker çeşiti; ‘Eskiden şeker kamışının birinci kaynamış <strong>ve</strong> posası alınmışı süleymanî, bu da<br />
tekrar kaynadılıp şekerci külâhı mahrutî şeklinde bir kapa dökülünce kâniz yahut kelle şekeri<br />
adını alırdı.’ krş. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 288. (kelle şeker md.); PAKALIN, C. II, s. 239.<br />
G98/2 Meclisde laʿl-i yāre iñende ezilmesün / Vaʾllāhi yoġsa kelle kelle-i kelle i şekker şekker şikest olur<br />
kelleleri kelleleri kelleleri ṭop ṭop itmek itmek [2] [2] [2] kelleleri uçurmak ‖ başları yuvarlamak<br />
K14/18 Ser-encām-ı ʿadū āḫır ne ḥāle irişür dirken / Hezārān kelleler kelleler ṭop itdi itdi nā-geh çarḫ çevgānı<br />
K2/24 Ṭop Ṭop idüp idüp kellelerin kellelerin ʿarṣada tīġuñ dāyim / Düşmen-i dīni bu üslūba ḳılur ser-gerdān<br />
kellesi kellesi ṭop ṭopı ṭop ı ġaltān ġaltān olmak olmak [1] [1] başı yuvarlanmak<br />
G359/5 Ey nice ser-efrāzlaruñ kellesi kellesi ṭop ṭopı ṭop / Ġaltān Ġaltān ola ola bu ʿarṣada çevgānuñ elinden<br />
1. değersiz<br />
kem kem [3]<br />
[3]<br />
K2/12 Ḫusrev-i Cem-ʿaẓamet dā<strong>ve</strong>r-i Ḫāḳān-saṭ<strong>ve</strong>t / Belki eñ kem ḳulı Cem ʿabd-i ḥaḳīri Ḫāḳān<br />
G289/5 Başuñ gerekse göklere irsün güneş gibi / Dervīşlik dilerseñ eger ẕerreden kem kem kem ol<br />
2. kötü, fena<br />
G92/2 Öykünse ḫaddüñe ne ġam ey āfitāb-ı ḥüsn / Māh-ı sipihr kemdür kemdür o ne yüzi ḳaradur<br />
kem kem ppīşe<br />
p şe [1] işi gücü<br />
G513/1 ʿĀşıḳ öldürmekdür ol māhuñ tamām endīşesi / Yolına cān virmedür eksüklünüñ kem ppīşesi<br />
p<br />
şesi<br />
kem kemāl kem āl [11] [11] bkz. ‘fażl u kemāl’, md.<br />
1. yücelik, büyüklük<br />
K11/9 Şeref virmez dür ü gevher kem kemāl kem āl olmaz zer ü zī<strong>ve</strong>r / Hüner kesb it hüner baḥr-i fażīlet kān-ı ʿirfān ol<br />
G124/7 Rūy-ı baḫtı bedr olur bürc-i şerefde ʿāḳıbet / Her ki māh-ı nev gibi kesb-i kem kemāl kem āl üstindedür<br />
G235/4 İrmese ḥadd-i kem kemāle kem āle ḳalsa dil mānend-i mis / Ġıll u ġışdan ṣāf u pāk altun ider iksīr-i ʿaşḳ<br />
K2/42 Ol zamān kim birisin medrese-i ‘āliyenüñ / Eyledüñ aña kem kemāl kem<br />
āl āl-i āl keremüñden iḥsān<br />
M2/IV/8 Minnet Allāha kem kemāl kem kemāl<br />
āl-i āl i kerem-i Rabbānī / Eyledi iki cihān devletini erzānī<br />
M3/IV/4 Ṣāḥib-i fażl u kemālüñ virdi ḥaḳḳın rūzgār / Ol kem kemāl kem kemāl<br />
āl-i āl i fażl-ı Ḥaḳdan luṭfa mażhardur gelen<br />
G426/8 Ḳatı el virdi hevā ġāyet açılduḳ ġāyet / İşümüz ḳaldı kem kemāl kem<br />
āl āl-i āl i kerem-i Settāre<br />
2. bütün, her<br />
G230/5 Bāḳī kem kemāl kem kemāl<br />
āl-i āl i vaṣfı ne mümkin duʿāya gel / Ḫayrüʾl-kelāmi muḫtaṣarun didi çün selef
3. mükemmellik<br />
G527/7 Kem Kemāle Kem āle māʾil oldı ṭabʿ-ı Bāḳī / Maḥabbet ḫalḳ içinde māle düşdi<br />
4. değer ‖ fazilet, ilim, ahlak<br />
K4/16 Kem Kemālin Kem Kemālin<br />
ālin añlayup bir bir öñinde / Ḳomışlar yüz yire şāhān-ı pīşīn<br />
5. mükemmel, tam kıvamında<br />
G451/1 Elṭāf u ḥüsn ü ḫulḳ u melāḥat kem kemālde kem ālde / Endām u şekl ü ḳāmet ü ḳadd iʿtidālde<br />
kem kemāl kem<br />
āl ehli ehli [1] [1] ilim irfan sahibi; bkz. ‘ehl-i kemāl’ md.<br />
G542/5 Cāhil ü nā-dān olıgör ister iseñ mertebe / Kim kem kemāl kem āl ehline ehline Bāḳī şimdi raġbet ḳalmadı<br />
kem kemāl kem<br />
āl u u fa fażl fa żl [1] [1] bkz. ‘fażl u kemāl’, md.<br />
G245/1 Kem Kemāl Kem āl u u fa fażl fa żl ile ʿālemde iftiḫārum yoḳ / Melāmet eylese ʿaşḳuñ cihāna ʿārum yoḳ<br />
kem kemāle kem<br />
āle irmek irmek [1] [1] kıvamını bulmak, mükemmelleşmek<br />
G403/6 Ḥüsnüñ kem kemāle kem kemāle<br />
āle irdügin irdügin is̱bāt ider ḫaṭuñ / Āyāt-ı beyyināt-ı Kelām-ı Ḳadīm ile<br />
kem kemālini kem<br />
ālini bulmak bulmak [3] [3] hamlıktan kurtulmak, olmak ‖ kıvamını bulmak, mükemmelleşmek<br />
G336/5 Sözüm Bāḳī kem kemālin kem kemālin<br />
ālin buld buldı buld buldı<br />
ı vaṣf-ı nev-cevānumla / Özüm luṭf-ı suḫanda hem-ser-i pīr-i Ḫocend itdüm<br />
K2/37 İrdi Selmāna sözi şiʿri kem kemālin kem kemālin<br />
ālin buld buldı buld / Luṭfuña ḳaldı eyā ḫusrev-i ṣāḥib-dīvān<br />
G309/2 Pertev-i mihrüñ ile buldı buldı kem kemālin kem ālin ḫurşīd / Ḳameri nʾeyleyelüm āyīnesi pāk degül<br />
kem kemāl kem<br />
āl āl-i āl i ṣunʿ ṣunʿ [2] [2] yüce/mükemmel sanat<br />
K22/22 Eyleyüpdür feyż-i ḫurşīd-i kem kemāl kem kemāl<br />
āl-i āl i ṣunʿ ṣunʿ ile / Ẕāt-i pāküñ gevherin per<strong>ve</strong>rde kān-ı Kün fe-kān<br />
M5/I/3 Sende göstermiş kem kemāl kem kemāl<br />
āl-i āl i ṣunʿ ṣunʿın ṣunʿ ṣunʿın<br />
ın Üstād-ı ezel<br />
kem kemāl kem<br />
āl āl-i āl i lu luṭf lu<br />
ṭf [2] yüce lutuf/ihsan<br />
M1/VIII/8 Yā Rab kem kemāl kem kemāl<br />
āl-i āl i lu luṭfuña lu<br />
ṭfuña ḳaldı senüñ hemān / Pāşā ḳuluñ cihānda tamām itdi ḫidmeti<br />
G192/3 Biz müttekā-yı zer-keş-i cāha ṭayanmazuz / Ḥaḳḳuñ kem kemāl kem<br />
āl āl-i āl i lu luṭf lu<br />
ṭf ṭfınadur<br />
ınadur istinādumuz<br />
kem kemān kem ān [7 [7] [7 [7]<br />
] yay; bkz. ‘tīr ü kemān’, ‘iki kemān’ md.<br />
G34/1 İtdi şikār gönlümi bir şūḫ-ı şeh-le<strong>ve</strong>nd / Müjgānı tīr ü ḳaşı kem kemān kem ān ṭurrası kemend<br />
G436/3 Ser-i zülfiyle çeker kendüye ser-keşleri yār / Ne ḳadar saḫt kem kemān kem ān olsa urur ḳullāba<br />
G445/3 Ṭolaşmaḳdan degül fāriġ kemend-i kāküli dāʾim / Ulaşmaḳdan degül ḫālī kem kemān kem ān ebrūsı pey<strong>ve</strong>ste<br />
G526/5 Tīr-i ġamuñ nişānesidür diyü Bāḳīyi / Allāh ki ḫalḳ çekdi çevürdi kem kemān kem ān gibi<br />
G163/1 Ḳaşuñ kem kemān kem kemān<br />
ānı ān kendüyi ḫaylī gerer çeker / Ḳorḳum bu sīne tīr-i müjeñden żarar çeker<br />
K12/3 Ḳaşlaruñ bükdi bilin gerçi kem kemān kem kemān<br />
ān-ı ān ı ʿaşḳı / ʿĀşıḳuñ Rüstem-i Destān ile ḫasmāne çeker<br />
K26/17 Ḳabża-i ḳudretine ḳavs kem kemān kem kemān<br />
ān-ı ān ı ı Rüstem / Nā<strong>ve</strong>k-i reʾyine per şeh-per-i Cibrīl-i emīn<br />
kem kemān kem<br />
ān çekmek çekmek [2]<br />
[2]<br />
G79/5 Seyf-i belā vü sehm-i ḳażāya siper gerek / Her kim ki tīġ-i fażl u kem kemān kem kemān<br />
ān-ı ān ı hüner çeker<br />
G154/1 Ebrūlaruñ ġamını dil-i nā-tevān çeker / Şol pehlevāna döndi ki iki kem kemān kem<br />
ān çeker<br />
çeker<br />
kem kemān kem<br />
ān itmek itmek [1] [1] eğmek, iki büklüm yapmak<br />
G109/5 Sen urduġuñca tīrüñi sīnemden özgeye / Ṭaʿn-ı ḥasūd derd ile ḳaddüm kem kemān kem ān ider<br />
ider<br />
kem kemān kem<br />
ān olmak olmak [1] [1] eğmek, iki büklüm yapmak<br />
G486/5 Ebrūlaruñ ġamıyla kem kemān kem kemān<br />
ān old oldı old ḳāmeti / Baḳī cefā vü cevrüñ elinden çekilmedi<br />
kem kemāne kem<br />
āne dönmek dönmek [1] [1] eğilmek, iki büklüm olmak<br />
G359/2 Ḳaddüm bükilüp derdüñ ile döndi döndi kem kemāne kem<br />
āne āne / Ḳullāb-ı ser-i zülf-i perīşānuñ elinden<br />
kem kemān kem<br />
ān ān-ebr ān ebr ebrū ebr ū [2]<br />
yay kaşlı dilber<br />
692
G283/1 Kim çeker yasını ey dil o kem kemān kem kemān<br />
ān-ebr ān ebr ebrūnuñ ebr ūnuñ / Kim görür ya tozını ol ḫaṭ-ı ʿanber-būnuñ<br />
G479/4 Aṣdı ḥallāc-ṣıfat ʿaşḳ u maḥabbet yayın / Atılup penbe gibi dil o kem kemān kem<br />
ān ān-ebr ān ebr ebrūya ebr ūya<br />
kem kemānçe kem ānçe [1] [1] kemençe; bkz. ÖZTUNA, s. 192-194.<br />
G2/4 Kem Kemānçe Kem ānçe şekline girdüm elinde muṭrib-i ʿaşḳuñ / Keş-ā-keşden ḫalāṣ olmaz daḫı sīnem rebāb-āsā<br />
kemend kemend [19]<br />
[19]<br />
1. kement (ucu ilmekli uzun ip) ‖ savaşta düşmanın boynuna atılan ip<br />
G336/1 Beter buldum dil-i dīvāneyi her çend pend itdüm / Ṣaçuñla bend idüp āḫır giriftār-ı kemend kemend itdüm<br />
K18/28 Āsmān-pāye hümā-sāye ʿAlī Pāşā kim / İremez ṭāḳ-i celāline kemend kemend-i kemend i efkār<br />
G83/5 Sevdā-yı zülf-i yār ile Bāḳī ne çekdügin / Bend-i kemend kemend-i kemend<br />
i ʿaşḳa giriftār olan bilür<br />
G295/5 Geşt itme deşt-i ḥasreti āhuñla Bāḳıyā / Ṣayd-ı kem kemend kem kemend<br />
end-i end i āh olur āhū degüldür ol<br />
G357/1 İrdüm fiġān u zār ile ol āsitāne ben / Çıḳdum kemend kemend-i kemend i nāle ile āsmāne ben<br />
G366/6 Muḳayyed olma ey Bāḳī kemend kemend-i kemend i keyd-i aʿdāya / ʿİnāyet Ḥażret-i Ḥaḳdan kerem Feyyāż-ı Muṭlaḳdan<br />
K20/32 Kemend Kemend-i Kemend i ʿacz ile olmazdı dest ü pā beste / Bu bendi geçmese baña zamāne-i muḫtāl<br />
1.1. saçın kıvrımı bağlamında<br />
G34/1 İtdi şikār gönlümi bir şūḫ-ı şeh-le<strong>ve</strong>nd / Müjgānı tīr ü ḳaşı kemān ṭurrası kemend<br />
kemend<br />
G143/2 Belā-yı bend-i zülfüñden ḫalāṣ it cān-ı miskīni / Esīr-i miḥnet-i ʿaşḳuñ ne bend ü ne kemend kemend ister<br />
K27/8 Dem-ā-dem sīm ü zer micmer ḳılur ol ṭurraya hem-ser / Duḫān-ı ʿūd u ʿanberden kemend kemend-i kemend i zülf-i müşg-āsā<br />
G90/1 Dil beste-i kemend kemend-i kemend i i ser-i zülf-i yārdur / Cān ḫaste-i girişme-i çeşm-i nigārdur<br />
G145/1 Oldı bir ṭıfluñ kemend kemend-i kemend i zülfine cānlar esīr / Ġamzesinden ḳan ṭamar aġzında ammā būy-ı şīr<br />
G218/5 Zülfüñ esīri Bāḳī-i bī-çāre dostum / Bir mübtelā-yı bend-i kemend kemend-i kemend i belā imiş<br />
G445/3 Ṭolaşmaḳdan degül fāriġ kemend kemend-i kemend i kāküli dāʾim / Ulaşmaḳdan degül ḫālī kemān ebrūsı pey<strong>ve</strong>ste<br />
G509/1 Ārzū eyler kemend kemend-i kemend i kākül-i cānāneyi / Baġlasañ zencīrler ṭutmaz dil-i dīvāneyi<br />
G30/5 Kemend Kemend-i Kemend i zülfi ey Bāḳī saña çoḳ bend geçmişdür / Velī sen ġamze-i ḫūn-rīzi cevrin gör geçenden geç<br />
G473/3 Ruḫ-ı zībāsı bir genc-i güşāde / Kemend Kemend-i Kemend i zülfi mār-ı ser-şikeste<br />
G174/5 Bāḳī mecnūnuñ olup-durur didüm / Ol ṣaçı Leylā kemendin kemendin gösterür<br />
2. yağlı ip (idam bağlamında)<br />
M8/V/1 Boynuña ḥīle kemendin kemendin biri baġlar nā-gāh<br />
kemend kemend kemend ṣalmak ṣalmak [1] [1] kement atmak/fırlatmak<br />
G361/2 Varup Mecnūn gibi āhuñ kemendin ṣalma ṣaḥrāya / Ol āhū saña ṣayd olmaz ،‘abeŝ yābāne söylersin<br />
kemend kemend-end<br />
kemend end endāz end āz [2] kement atıcı<br />
K22/30 Ben kemend kemend-end<br />
kemend end endāz<br />
āz-ı āz meydān-ı belāġat olalı / Ḥalḳa-i teslīme geçmişdür ser-i gerden-keşān<br />
G484/5 Kemend Kemend-end<br />
Kemend end endāz<br />
āz-ı āz dehrüñ kimse bendinden ḫalāṣ olmaz / Zamāne gösterür Behrām olursañ ʿāḳıbet gūrı<br />
693<br />
kemer kemer [9] [9] [9] bkz. ‘ġayret kemerini kuşanmak’, ‘muraṣṣaʿ kemer’ md; ayrıca kemerin<br />
Osmanlı toplumunda çeşitleri <strong>ve</strong> kullanım biçimleri için bkz. KOÇU, s. 152-153.<br />
1. bel bağı, kayış<br />
G87/3 Ḳuçmaḳ naṣīb olur mı miyānuñ kemer kemer gibi / Cānā niteki ḫançer-i hicrān aradadur<br />
G246/1 Ḳadeḥden ġayrı bir laʿlüñ öper yoḳ / Kemerden Kemerden ġayrı bilüñi ḳucar yoḳ<br />
G508/3 Gitmez o mehüñ rā gibi ḫançer kemerinden kemerinden / Üftādelerin öldürür āh işte burası<br />
G231/3 Kemerüm Kemerüm gibi miyānını kenār ide diyü / Ḳorḳaram vaʿde-i vaṣlına nigār ide ḫılāf<br />
G277/3 Ḳandasın biz de gel ey āfet-i devrān görelüm / Nice bir öpe ḳuca görişe ṭavḳ u kemerüñ<br />
kemerüñ
2. tak, uzunlamasına kubbe, toloz<br />
G448/5 Görenler ol kemerde kemerde Bāḳıyā ṭāḳ-ı melāḥatde / Yazılmış şemsedür dirler güzellik ḫānümānında<br />
K2/18 Ḥarem-i ḳadrine bir günbed-i zer-kār felek / Aña bir ṭāḳ-ı muraṣṣaʿ kemer kemer-i kemer i kāh-keşān<br />
K19/55 Tā bu eyvān-ı muraṣṣaʿ kemer kemer-i kemer i ʿālīde / Ṭaḳa engüşt-i hilāle meh-i en<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
G134/2 Reşk-i zülāl-i ḫançeri ḫalḳuñ bilin büker / Şehr-i dile gelince hezārān kemer kemer geçer<br />
keme kemer keme r ba baġlamak ba ġlamak [1] [1] hizmete âmade beklemek ‖ derviş rütüeli; bkz. DERVİŞ ÇEYİZİ, s. 231.<br />
K7/21 Ṭāʿatinde ba baġlayup ba ġlayup mānend-i Keyḫusrev kemer / Ḥākim-i Īrān ḳabūl-i pend-i pīrān eyledi<br />
kemer kemer eylemek/itm<br />
eylemek/itmek eylemek/itm ek [1] [1] dolamak, sarmak<br />
G467/7 Kemer Kemer eylerdi eylerdi ḳolın ince bilüñe Bāḳī / Girmese ḫançer-i ḫūn-rīzüñ eger araya<br />
G75/5 Derd u ġam ḳaddümi ḫam ḳılsa göñül çekmez elem / Kemer Kemer itmek itmek diler ol mūy-miyānum özenür<br />
kemer kemer ḳılmak ılmak [1] [1] eğmek, iki büklüm yapmak<br />
G232/2 Yine bir ḳaşı hilālüñ sitemi çarḫ gibi / Ḳaddümi ḳıldı ıldı kemer kemer ṭāḳatümi eyledi ṭāḳ<br />
694<br />
kemer kemer-beste<br />
kemer beste [1] [1] kuşak bağlamış, hizmete hazır ‖ derviş ritüeli; bkz. TASAVVUFTAN DİLİMİZE,<br />
s. 181; ayrıca bkz. ‘kemer baġlamak’ md.<br />
G118/4 Ney-şeker vaṣf-ı lebüñ yazduġum işitdi meger / Ki kemer kemer-beste<br />
kemer beste beste-i beste kilk-i şeker-efşānumdur<br />
kem kemīne kem kemīne<br />
īne-bende īne bende [2] [2] eksikli/zavallı bir kul<br />
K21/20 Kem Kemīne Kem Kemīne<br />
īne-bende īne bende bende-i bende dīrīneñem ḫudā<strong>ve</strong>ndā / Bu bende cānibini luṭfuñ itmesün ihmāl<br />
K23/28 Ey Ḫ˅āce-i yegāne senüñ āsitānuña / Bāḳī kem kemīne kem īne bende bende geçer kemterīn ġulām<br />
kemter kemter [1] [1] çok değersiz, kıymetsiz<br />
K24/21 Bāġ-ı luṭfuñda meh ü mihr iki aḥḳar nergis / Keremüñ gül-şenine sünbüle kem kem-ter kem<br />
ter ter sünbül<br />
kemter kemter kem kemīne kem kemīne<br />
īne [1] [1] pek zavallı kulunuz<br />
G429/5 Bāḳī kim ola dirse o şāh-ı felek-cenāb / Kem Kem-ter Kem ter kem kemīne kem<br />
īne südde-i devlet-meʾābda<br />
kem kem-ter kem ter ged gedā ged<br />
ā [4]<br />
[4]<br />
1. pek zavallı dilenci/fakir<br />
G348/11 Āsitānı ḫākini mesken ḳılan kem kem-ter kem ter ged gedā ged<br />
/ Gösterür Dārālara dārāt u şevket neydügin<br />
G288/3 Sulṭān-ı çār-bāliş-i iḳlīm-i dehre dil / Kem Kem-ter Kem ter ged gedān ged<br />
ān ānı ān beñzedemez sen şehi degül<br />
M5/II/1 İşigüñ üftādesi kemter kemter-ged<br />
kemter ged gedā ged mihr-i münīr<br />
2. en yoksul kişi<br />
M1/II/3 Kem Kem-ter Kem ter ged gedāy ged<br />
āy āyı āy az ʿaṭāsı ḳılurdı bay / Bir luṭfı çoḳ mürüv<strong>ve</strong>ti çoḳ pādişāh idi<br />
kem kem-ter kem ter ḳul ḳul [2] [2] en hakir/değersiz kul<br />
K5/28 Gedā-yı āsitānuñ āsmāna ser-fürū ḳılmaz / Begenmez ḥāṣılı kem kem-ter kem<br />
ter ḳuluñ ḳuluñ ḳuluñ eyvān-ı Keyvānı<br />
G546/4 Buyur kem kem-ter kem ter ḳuluñ ḳuluñ ḳuluñ şāhum irişsün Çīn ü Māçīne / Açup iḳlīm-i Türk-istānı alsun taḫt-ı Ḫāḳānı<br />
kemter kemterīn kemter īn [2] [2] pek aciz, çok hakir<br />
G368/5 Ṣorarsañ ḳapuñda şehā Bāḳīyi / Ġulām-ı kemīn bende-i kemter kemterīn kemter<br />
īn<br />
K23/28 Ey Ḫ˅āce-i yegāne senüñ āsitānuña / Bāḳī kemīne bende geçer ke kemter ke<br />
mter mterīn<br />
īn ġulām<br />
Ken Kenʿān Ken ʿān [1] Kenan ülkesi (Yusuf bağlamında); bkz. ‘pīr-i Kenʿān’, ‘Yūsuf-ı Kenʿān’ md.<br />
K5/29 S̱enā-h˅ānuñ olurdı māh-ı Ken Kenʿān Ken<br />
ʿān ṭalʿatuñ görse / Saña Yūsuf diyeydi iller aña Yūsuf-ı s̱ānī<br />
1. taraf<br />
ken kenār ken ār [29] bkz. ‘būs u kenār’, ‘zīb-i kenār’ md.
K9/5 Deryā-yı keffi mevc-i ʿaṭā urdı şöyle kim / Yek bār sīm-i nāb ile zeyn oldı her ken kenār ken ār<br />
K7/10 Jāle ḳıldı her ken kenār ken kenār<br />
ārı ār ṣāhil-i baḥr-i ʿAden / Lāle ḫāk-i gül-şeni kān-ı Bedaḫşān eyledi<br />
2. sahil<br />
K25/10 Ḳara yaḳlaşdı şeb irdi diyü keştī-i hilāl / Bād-bān açmış ider sürʿat ile ʿazm-i ken kenār ken ār<br />
G233/2 Ey ki deryā-yı ġam-ı ʿaşḳuña yoḳ hīç ken kenār ken ār / Būse luṭf eyle hele bārī kenār olmayıcaḳ<br />
G152/6 Dil zevraḳını lücce-i ġamdan hevā-yı ʿaşḳ / Elbette bir ken kenāra ken āra atar rūzgārdur<br />
G303/1 Raḥm eyle āb-ı dīde-i gevher-nis̱āre gel / Emvāc-ı baḥr-i eşkümi seyr it ken kenāre ken āre gel<br />
G366/3 Çıḳarsun lücce-i ġamdan ken kenāre ken āre keştī-i bāde / Necāt ümmīdin eylerseñ bir iki çek bu zevraḳdan<br />
G441/3 Ḫāṭır ken kenāre ken āre māʾil iken baḥr-i ʿaşḳda / Gird-āba ṣaldı fülk-i dili rūzgār ise<br />
G468/3 Miyān-ı baḥr-i istiġnādan āḫır / Gelürsin rūzgār ile ken kenāre ken āre<br />
G195/3 Kenār itsem diyen ol gevheri ḳaʿr-ı yem-i ġamdan / Ken Kenāra Ken Kenāra<br />
āra çıḳmasun hergiz ki gevher der-kenār olmaz<br />
G352/6 Çıḳarsun keştī-i bāde ken kenār ken kenār<br />
ār-ı ār ı ʿişret-ābāde / Dilā ṣabr eyle bir ḳaç gün muvāfıḳ rūzgār olsun<br />
G52/5 Ken Kenār Ken Kenār<br />
ār-ı ār ı baḥr-i naẓma yine dürler dizmiş ey Bāḳī / Süṭūr-ı defter-i şiʿrüñ meger emvāc-ı deryādur<br />
G444/2 Ken Kenār Ken Kenār<br />
ār-ı ār ı ı ʾīş u ṣafāya geçilse ṭolmış ile / Yine pür olsa mey-i ḫoş-güvār zevraḳda<br />
3. kucak; bkz. MENINSKI, C. II, süt. 4027.<br />
G233/2 Ey ki deryā-yı ġam-ı ʿaşḳuña yoḳ hīç kenār / Būse luṭf eyle hele bārī ken kenār ken ār olmayıcaḳ<br />
4. kıyı (ırmak bağlamında)<br />
M6/VIII/3 Gel bir ken kenāra ken āra meclis-i mihr ü <strong>ve</strong>fāyı ḳur<br />
G403/5 Devrān nihāl-i servi saña beñzedem diyü / Besler ken kenār ken kenār<br />
ār-ı ār ı cūyda nāz u naʿīm ile<br />
G452/5 Piyāle dönse ey Bāḳī yine gül devrini görsek / Ken Kenār Ken Kenār<br />
ār-ı ār ı cūda ʿīş itdükçe dil-ber der-kenār olsa<br />
5. kıyı ‖ kucak<br />
G338/2 Ben āb-ı revān itmek cān üzre gözüm yaşın / Tek meyl-i ken kenār ken ār itsün ol serv-i ḫırāmānum<br />
G479/5 Ne ʿaceb meyl-i ken kenār ken ār eylemez ol serv-i revān / Cūy-ı dil ṭurmaz aḳar ḫod o ḳad-i dil-cūya<br />
G507/6 Şāyed ol servi ken kenāre ken āre getürem ey Bāḳī / Varayın yüz süreyin ayaġına āb gibi<br />
5.1. kıyı ‖ pervaz<br />
G401/2 Ṣandum ken kenār ken kenār<br />
ār-ı ār ı bāmda ol māh-ı tāmdur / Ḫurşīd ufuḳda göstericek ṣubḥ-gāh rū<br />
Kt2/2 Bilmeyen anı ṣandı kim yaḫdur / İlişüpdür ken kenār ken kenār<br />
ārına ār ına bāmuñ<br />
6. kenar (kadehin kenarı)<br />
K23/1 Ḫurşīd öñinde şuʿlelenür māh-ı nev müdām / Gūyā ki şemʿa ḳarşu görinür ken kenār ken kenār<br />
ār-ı ār ı cām<br />
G18/5 Bade nūş itseñ ken kenār ken kenār<br />
ār-ı ār ı cāma gelse leblerüñ / Duḫter-i rez gūşına gūyā ṭaḳarlar laʿl-i nāb<br />
K20/3 Çerāġ-ı māha yine bir filori dikdi güneş / Gören kimesne ken kenār ken kenār<br />
ārın ār ın meh-i nev itdi ḫayāl<br />
7. yan<br />
G103/5 Oldı çemende bāliş-i ġonca ken kenār ken kenār<br />
ār-ı ār ı ḫār / Mürġ-i seḥer iderse nʾola āh u nāleler<br />
G152/5 Żāyiʿ geçürme ʿömri bu dem künc-i ġamda kim / Menzil ken kenār ken kenār<br />
ār-ı ār ı bāġ u leb-i cūy-bārdur<br />
G135/1 Ṣafā bezminde şol zerrīn-ḳadeḥ kim ṭolu ṣahbādur / Ken Kenār Ken Kenār<br />
ār-ı ār ı bāġ-ı ʿişretde açılmış <strong>ve</strong>rd-i raʿnādur<br />
8. derkenar<br />
G517/4 Ḫāric <strong>ve</strong>cihden ey ṣanem-i dil-rübā ḫaṭuñ / Yazmış kitāb-ı ḥüsnüñ egerçi ken kenār ken kenār<br />
ārını ār ını<br />
ken kenār ken ār eylemek/itmek [3]<br />
1. sahile çıkartmak<br />
G195/3 Ken Kenār Ken ār itsem diyen ol gevheri ḳaʿr-ı yem-i ġamdan / Kenāra çıḳmasun hergiz ki gevher der-kenār olmaz<br />
695
2. kıyıya çekmek/çıkartmak ‖ kucaklamak<br />
G180/5 Ṣaḥn-ı çemende servi ken kenār ken ār eylesem diyü / Dökilmede ṣaçılmada eṭrāfa cūy-bār<br />
3. sarılmak, kucaklamak<br />
G231/3 Kemerüm gibi miyānını ken kenār ken ār ide diyü / Ḳorḳaram vaʿde-i vaṣlına nigār ide ḫılāf<br />
ken kenāra ken āra ççıḳmak<br />
ç<br />
ḳmak ḳmak [1] sahile vurmak<br />
G90/4 Gird-āb-ı ġamda ṣarṣar-ı āhumla fülk-i dil / Elbette bir ken kenāra ken āra ççıḳar<br />
ç<br />
ḳar rūzgārdur<br />
ken kenāre ken āre dü düşmüş dü<br />
şmüş [1] sahile vurmak<br />
G216/3 Būs u kenāruñ özler ʿaşḳuñ ġamında diller / Zevraḳları bu baḥruñ hep ol ken kenāre ken<br />
āre dü düşmüş dü<br />
şmüş şmüş<br />
ken kenāre ken āre [1] kenar, çember<br />
K20/6 Elinde muṭrıb-ı çarḫuñ ya ḳurs-ı meh defdür / Ken Kenāresi Ken āresi görinür pūlınuñ mis̱āl-i hilāl<br />
kendi/ kendi/ kendü kendü [48] [48] kendi, kendisi<br />
G95/1 ʿAks-i ʿiẕāruñ dīdede berg-i gül-i ter kendidür kendidür / Laʿlüñ ḫayāli sīnede rūḥ-ı muṣav<strong>ve</strong>r kendidür<br />
kendidür<br />
G95/2 Şām-ı ġamuñda sākin-i ẓulmet-sarāy-ı miḥnete / Cām-ı ṣabūḥī ṣubḥ-dem ḫurşīd-i en<strong>ve</strong>r kendidür<br />
kendidür<br />
G95/3 İbrīḳ-i zerden sāḳıyā laʿl-i müẕābı ḳıl revān / Altun olur işüñ hemān kibrīt-i aḥmer kendidür<br />
kendidür<br />
G95/4 Ḫūbān-ı şehrüñ ḫoş-teri şīrīn ü nāzük her yiri / Ḫ˅ān-ı viṣāle sükkerī pālūde-i ter kendidür<br />
kendidür<br />
G95/5 Bī-derd iken dil gūyiyā bir miġfer-i pūlād idi / Şimdi ḫadeng-i cevr ile tāc-ı ḳalender kendidür<br />
kendidür<br />
G95/6 Geh bī-dil ü bī-hūş ider geh mest ü geh medhūş ider / ʿAyyāre-i ġamzeñ ġamı dārū-yı hüş-ber kendidür<br />
kendidür<br />
G95/7 Ḳahr-ı zamānuñ zehrini defʿ itmez ey Bāḳī devā / İllā şarāb-ı dil-güşā tiryāḳ-i ekber kendidür<br />
kendidür<br />
K7/11 Zülf-i dil-ber bendine düşmiş gibi āşüfte-ḥāl / Sünbül-i miskīn ʿaceb kendin kendin perīşān eyledi<br />
G214/8 Hep meẓāhir üzre ẓāhir çeşm-i nāẓırdan nihān / Kendü envārında kendin kendin kendin mihr-i raḫşān gizlemiş<br />
G388/3 Būs-ı laʿlin isteyen ol muṭrıb-ı ʿĪsī-demüñ / Nāy-<strong>ve</strong>ş kendin kendin belā bezmine dem-sāz eylesün<br />
K24/16 Bürüdi kendinüñ kendinüñ eṭrāfını bāl ü per ile / Yine ṭāvūs-ṣıfat cil<strong>ve</strong>ler eyler sünbül<br />
M1/V/3 Reng-i ʿiẕārı gitdi yatur kendü kendü ḫuşk-leb / Şol gül gibi ki ayru düşüpdür gül-ābdan<br />
M8/II/2 Gözlerümden aḳıdur kendü kendü kendü görinmez o perī<br />
G165/3 Begüm merdümlik it kendü kendü ciger-gūşeñ gibi besle / Yaşum ṭıfl-ı yetīmüñdür ki dāmānuñda ḳalmışdur<br />
G167/4 Ḥisāb olmaz benüm yolında cānlar virdügüm ammā / Baña bir būse virse kendü kendü yüz kerre ḥisāb eyler<br />
G351/1 Nice bir mübtelā-yı ʿaşḳa hicrānı belā olsun / İlāhī kendü kendü gibi bī-<strong>ve</strong>fāya mübtelā olsun<br />
M3/V/5 Ḳarşusında ayaġın ṭursun mülūk el baġlasun / Kendü Kendü çıḳsun bār-gāh-ı ʿadle dīvān eylesün<br />
G148/4 Ḥūr u ġılmān añma kim her ʿāşıḳa / Kendü Kendü yār-ı bī-<strong>ve</strong>fāsı ḫoş gelür<br />
G214/8 Hep meẓāhir üzre ẓāhir çeşm-i nāẓırdan nihān / Kendü Kendü envārında kendin mihr-i raḫşān gizlemiş<br />
G235/5 Şāh-ı kiş<strong>ve</strong>rden dilā gel çekme sancaḳ minnetin / Kendü Kendü Kendü dūd-ı āhıdur zīrā livā-yı mīr-i ʿaşḳ<br />
G414/3 Kendü Kendü güller gibi ḫandān līk çeşm-i ʿāşıḳı / Dem-be-dem ebr-i bahārī gibi giryān itmede<br />
K21/18 Ḍurūb-ı tīġ-i ḥavādis̱den özge bulmadılar / Şolar ki kendülerin kendülerin aña ṭutdılar ems̱āl<br />
G386/5 Rūz-ı ġamuñda ġamzeñe meyl itdügüm bu kim / Kendüm Kendüm helāke ḳaṣd iderin ḫançer isterin<br />
G324/3 Terk idüp tāc u ḳabāyı şevḳ-i şemʿ-i ḥüsnüñe / Kendümi Kendümi pervāne-āsā bir nemed-pūş eyledüm<br />
G354/2 Yüri ey bād elüñ kendüñe kendüñe çek zülfinden / Nice bir ḫāṭır-ı ʿuşşāḳ perīşān olsun<br />
G382/1 Bildüñ mi sen de kendüñi kendüñi ey bī-<strong>ve</strong>fā nesin / Āşūb-ı dehr ü āfet-i devr-i zamānesin<br />
Kt13/2 Oġlancuġı yestehliyicek ḳalḳar o miskīn / Kendüsi Kendüsi siler boḳını ṣaçı ṣaḳalıyla<br />
G20/1 Şöyle olmış cām-ı ʿaşḳ-ı yārdan mest ü ḫarāb / Kendüsin Kendüsin Kendüsin dīvārdan dīvāra urmış āfitāb<br />
G439/2 Zülfi zencīrine āşüfte göñül bende geçer / Kendüsin Kendüsin lāyıḳ-ı ḫidmet ṣanur ol dīvāne<br />
G504/3 ʿĀşıḳ güşāde-meşreb olur cām-ı mey gibi / Hem-dem idinse kendüsine kendüsine ṭañ mı sāġarı<br />
G428/3 Ṭurrañdan indi ġamzeñe cān-bāz-ı dil yine / Çenberden atdı kendüsini ḫançer üstine<br />
696
34.<br />
697<br />
kendüye/kendüyi kendüye/kendüyi [16] [16] kendine, kendisine/kendini, kendisini; bkz. TS. C. IV, s. 2429-<br />
K5/32 Ẓuhūr itdi Ẓahīrüñ sırrı ṭabʿ-ı nükte-dānumda / Aḳıtdı kendüye kendüye şiʿrüm revān-ı pāk-i Selmānı<br />
K24/39 Ruḫlaruñ üzre yatur zülf-i semen-sā gūyā / Gül-i terden idinür kendüye bister sünbül<br />
G436/3 Ser-i zülfiyle çeker kendüye kendüye ser-keşleri yār / Ne ḳadar saḫt kemān olsa urur ḳullāba<br />
G495/2 Dili dil-ber yapar aġyār yıḳılsun gitsün / Gelmesün görmeyelüm kendüye kendüye miʿmārlıġı<br />
G495/3 ʿAşḳa Manṣūr eger olmasa fermān-berdār / İḫtiyār itmez idi kendüye kendüye ber-dārlıġı<br />
G497/2 Göñüllerini cihān ḫalḳınuñ senüñ ʿaşḳuñ / Aḳıtdı kendüye kendüye deryā niteki enhārı<br />
K24/5 Yazdurup müşg ile boynına ḥamāʾil ṭaḳdı / Kendüye Kendüye itmek içün ḫalḳı musaḫḫar sünbül<br />
G515/1 Yār olup aġyāra ādemler begenmez ol perī / Kendüye Kendüye hem-rāz idindi yaʿni bizden yigleri<br />
K24/19 Olamaz reh-güẕeri ḫākine hem-pā ʿanber / İdemez ṭurrasına kendüyi kendüyi hem-ser sünbül<br />
G61/6 Sulṭān-ı ʿaşḳa bende ṣatar şimdi kendüyi kendüyi / Bāḳī de ḥaḳ budur ki ʿaceb pādişāhdur<br />
G163/1 Ḳaşuñ kemānı kendüyi kendüyi ḫaylī gerer çeker / Ḳorḳum bu sīne tīr-i müjeñden żarar çeker<br />
G173/3 Benefşe kendüyi kendüyi zülfüñe teşbīh itse incinme / Ki ol bir şāhid-i kāşānedür bāzāre düşmişdür<br />
G389/4 Ceẕbe-i ʿaşḳuñ ile olmasa mecẕūb güneş / Her seḥer atmaz idi kendüyi kendüyi eyvānuñdan<br />
Kt5/2 Deryāya düşse sāye-i tīġ-i mehābeti / Pertāb iderdi kendüyi kendüyi ṣaḥrālara neheng<br />
G214/7 Biñ ḥicāb-ı kibriyā ardında göstermez yüzin / Kendüyi Kendüyi Kendüyi gözlerden ol sulṭān-ı ḫūbān gizlemiş<br />
G388/4 Pāy-būsın isteyen ol sāḳī-i gül-çihrenüñ / Kendüyi Kendüyi nergis gibi mest-i ser-endāz eylesün<br />
kendini kendini ʿayān ʿayān itmek itmek itmek [1] [1] kendini göstermek, sergilemek ‖ belirmek, ortaya çıkmak<br />
G109/4 Ṣanmañ göñülde ṣaḳlana rāz-ı maḥabbeti / Ās̱ār-ı mihr gün gibi kendin ʿayān ider<br />
kendi kendini kendi kendi ni göstermek göstermek [1] [1] varlığını belli etmek, ben buradayım demek<br />
G174/1 Sevdügüm ḳadd-i bülendin gösterür / Ḫūb olan elbette kendin gösterür<br />
kendin kendin od od içre içre atmak atmak [1] [1] kendini ateşe/tehlikeye atmak<br />
K5/17 Semender-<strong>ve</strong>ş semendüñ yanar od od içre içre içre atar atar kendin kendin / Ṣu gibi aḳıdur degse şirār-ı naʿli sindānı<br />
kendü kendü başına başına sul sulṭān sul ṭān olup olup gezmek gezmek [1] [1] İbrahim Edhem<br />
G138/5 Sulṭāna ḳayd-ı salṭanat-ı dehr pāy-bend / Dervīş kendü kendü başına başına sulṭān olup gezer<br />
kendü kendü eliyle eliyle [1] [1] kendisi, bizzat<br />
Kt13/1 Emrīnüñ iñen ʿavreti hīç evde oturmaz / Ol bilüp ider ḫidmetini kendü kendü eliyle<br />
eliyle<br />
kendü kendü başında başında degül degül mi? mi? [1] [1] aklı başında değil mi?<br />
G296/4 Kendü Kendü Kendü başında başında başında degül degül degül mi mi mi niçün ol meh bilmez / Dil-i miskīne ne bend eyledügin ol kākül<br />
kendüden kendüden kendüden geçmek geçmek [1] [1] [1] kendini kaybetmek ‖ kendinden geçmek<br />
G155/1 İderken tīr-i müjgānuñ gibi ḥükmin revān ḫançer / Görüp şemşīr-i ġamzeñ kendüden kendüden kendüden geçdi geçdi hemān<br />
ḫançer<br />
kendüni kendüni kendüni yitürmek yitürmek [2] [2] kendini kaybetmek, aklı başından gitmek; bkz. TS. C. IV, s. 2436.<br />
G381/2 ʿAşḳınuñ sevdāsına düşdüm yitürdüm yitürdüm kendümi kendümi / Ḳanda buldum bilmezin ol şūḫ-ı bī-pervāyı ben<br />
K21/17 Şu deñlü şān-ı şerīfinde var anuñ ʿaẓamet / Ki kendüsin kendüsin yitürür yitürür meclisine gelse celāl<br />
kendüsini kendüsini cem cemʿ cem ʿ itmek itmek [1] [1] aklını başına toplayamamak<br />
G72/1 Zülf-i pür-ḫam çün ruḫuñ üzre perīşān-ḥāl olur / Kendüsin Kendüsin ccem<br />
c cem<br />
emʿ em ʿ idemez idemez idemez ol nice māh u sāl olur<br />
kendüye kendüye çekmek çekmek [1] [1] [1] kendine çekmek, başına<br />
G436/3 Ser-i zülfiyle çeker çeker kendüye kendüye ser-keşleri yār / Ne ḳadar saḫt kemān olsa urur ḳullāba
kendüye kendüye kendüye gelmek gelmek gelmek [1] [1] ayılmak ‖ aklı başına gelmek; bkz. TS. C. IV, s. 2432.<br />
K7/20 Sillesiyle kendüye kendüye geldi geldi geldi şecāʿat lā-cerem / Düşmen-i dīne hücūm-ı şīr-i ġarrān eyledi<br />
kendüyi kendüyi kendüyi göstermek göstermek [1] [1] varlığını belli etmek, ben buradayım demek<br />
G1/1 Ḫurşīd-i ruḫuñ kendüyi kendüyi kim göstere göstere cānā / Minnet mi ḳalur mihr-i żiyā-güstere cānā<br />
kendözi kendözi [1 [1] [1 ] kendisi ‖ nefsi; bkz. TS. C. IV, s. 2412-18.<br />
Kt20/2 Künc-i ʿuzlet iḫtiyār idüp varup bir gūşede / Ḫāk bilüp kendözin kendözin ölmezden ev<strong>ve</strong>l ḫāk ide<br />
kendü kendü ḥāline ḥāline ḳomak ḳomak [1] [1] kendi haline bırakmak<br />
G403/4 Urmañ gedā-yı kūy-ı ḫarābāta seng-i ṭaʿn / Ḳoñ Ḳoñ anı kendü ḥāline ḥāline Rabb-i Raḥīm ile<br />
ker kerāmet ker āmet [3]<br />
1. söz (ermişcesine söylenen hikmetler)<br />
G420/9 Deryā-yı ṭabʿ-ı pāk-i güher-rīz-i şāhdan / Lüʾlū-yı fażl u dürr-i ker kerāmet ker āmet ṣudūr ide<br />
2. ikram, cömertlik ‖ harikuladelik<br />
K24/29 Bezmüñe gelmek ile bu ne ker kerāmetdür<br />
ker kerāmetdür<br />
āmetdür kim / Dimeye ṣayf u şitā bitüre micmer sünbül<br />
kerem’ md.<br />
698<br />
kerem kerem [28] [28] bkz. ‘cūd u kerem’, ‘ehl-i kerem’, ‘luṭf u kerem’, ‘kān-ı kerem’, ‘maʿdin-i<br />
1. lutuf, iyilik, ihsan ‖ ululuk, şeref ‖ cömertlik<br />
K3/7 Cihān-ı kerem kerem Ḫān Süleymān-ı Ġāzī / Şeh-i āsmān-taḫt u ḫurşīd-efser<br />
G331/3 Var ise tāzeledi bāġ-ı nihāl-i emelin / Reşeḥāt-ı ḳalem-i ḥażret-i sulṭān-ı kerem kerem<br />
kerem<br />
G366/6 Muḳayyed olma ey Bāḳī kemend-i keyd-i aʿdāya / ʿİnāyet Ḥażret-i Ḥaḳdan kerem kerem Feyyāż-ı Muṭlaḳdan<br />
G542/1 Ey göñül aʿyān-ı devlet içre himmet ḳalmadı / Kimden umarsın kerem kerem kerem ehl-i mürüv<strong>ve</strong>t ḳalmadı<br />
G64/7 Ṭoyılmaz ḫ˅ān-ı iḥsāna ḳanāʿat gelmez insāna / Kerem Kerem Kerem gördükçe ey Bāḳī gedālardan recā artar<br />
G500/1 Sitem ol ḫusrev-i ḫūbāne geldi / Kerem Kerem Kerem sulṭān-ı ʿālī-şāne geldi<br />
Mtl 15 Bāḳīye ḫoş bulındı bu ḳaḥṭ-ı keremde keremde ġam / Ol derd-mend şimdi ne yir olmasaydı ġam<br />
K20/19 Nesebde pāyesi aʿlā ḥasebde bī-hem-tā / Keremde Keremde aña ne aḳrān seḫāda ne ems̱āl<br />
G76/3 Olsa ḳahruñla muḳayyed luṭfıdur iḥsānıdur / Yār eger incinse de maḥż-ı keremden keremden keremden incinür<br />
K19/20 Baḥr-i elṭāf-ı keremdür keremdür kef-i gevher-baḫşı / Nʾola gird-āb-ṣıfat olsa müdev<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
G147/6 Meger ḫurrem ṭutan gül-zār-ı ḥüsnüñ / Nesīm-i luṭf-ı sulṭān-ı keremdür<br />
keremdür<br />
K19/36 Fetḥ-i bāb-ı keremi keremi her ki ḳapuñdan bilmez / İḥtiyācı eline ḥalḳa-i her der ḫātem<br />
K20/28 Ṣaḥāʾif olsa felekler nihāl-i Sidre ḳalem / Yazılmaya keremi keremi defteri ʿaleʾl-icmāl<br />
K25/22 Eline girmek içün fażla-i ḫ˅ān-ı keremi keremi / Meh-i nev destin açar niteki şaḫṣ-ı cerrār<br />
K19/18 Kerem Kerem-i Kerem i i keff-i güher-pāş-ı ʿAlī Pāşādan / Buldı zerrīn-kemer ü tāc-ı mücevher ḫātem<br />
K18/35 Bāġ-ı cūdında nihāl-i kereminden kereminden derilür / Luṭf-ı bī-minnetinüñ mī<strong>ve</strong>lerinden her bār<br />
K2/32 Ḫalḳ rāḥatda seḥāb-ı keremüñ keremüñ feyżinden / Belī uyḫu getürür ṭabʿa hevā-yı bārān<br />
K20/33 Elüñdedür çü bu gün ḥall-i müşkilāt-ı enām / Enāmil-i keremüñ keremüñ ḳıl bu ʿuḳdeye ḥallāl<br />
K20/39 Dilümde şekker-i şükr-i fevāżıl-ı keremüñ keremüñ / Ṭapuña ʿarż ide geldüm ne ise mā-fiʾl-bāl<br />
K.21/33 Eyādī-i keremüñ keremüñ berr ü baḥre şāmil ola / Niteki eyleye her cānibe şümūl-i şimāl<br />
K24/27 Cürʿa-rīz olsa eger gül-şene cām-ı keremüñ keremüñ / Ṭuta nergis-ṣıfat elde ḳadeḥ-i zer sünbül<br />
G229/6 Ehl-i dil derd ü ġamuñ niʿmetine müstaġraḳ / Dizilirler keremüñ ḫ˅ānına mihmān ṣaf ṣaf<br />
Kt1/3 Kef-i dest-i keremüñ keremüñ ebr-i bahār-ı iḥsān / Nem-i cūduñla ter ü tāze gül-istān-ı emel<br />
Kt1/5 Eyledi keşf ile iẓhār-ı kerāmet kerem keremüñ kerem üñ / İtdi müşkillerümüz ḫ˅āce-i iḥsānuñ ḥal<br />
K24/21 Bāġ-ı luṭfuñda meh ü mihr iki aḥḳar nergis / Keremüñ Keremüñ gül-şenine sünbüle kem-ter sünbül
K2/42 Ol zamān kim birisin medrese-i ʿāliyenüñ / Eyledüñ aña kemāl-i keremüñden iḥsān<br />
2. merhamet<br />
M2/IV/8 Minnet Allāha kemāl-i kerem kerem-i kerem i Rabbānī / Eyledi iki cihān devletini erzānī<br />
G426/8 Ḳatı el virdi hevā ġāyet açılduḳ ġāyet / İşümüz ḳaldı kemāl-i kerem kerem-i kerem i Settāre<br />
kerem kerem kerem eylemek eylemek [2] [2]<br />
[2]<br />
1. merhamet etmek, iyi davranmak<br />
G186/2 Ḳapuñda ḳullara ẓulm ü cefā itme <strong>ve</strong>fā eyle / Benüm şāh-i cihān-tābum kerem eyle <strong>ve</strong>fā yigdür<br />
2. lutufta bulunmak ‖ cömertlik yapmak<br />
K7/24 Bāḳīye eżʿāfın iḥsān eyledi elṭāf-ı şāh / Ol kerem kerem kim Şeh Selīm ü Ḫān Süleymān eyledi<br />
eyledi<br />
keremler keremler ḳılmak ılmak [1] [1] lutuf göstermek ‖ cömertlik yapmak<br />
K5/19 Kef-i cūduñ keremler eremler kim ḳılupdur ılupdur ehl-i ʿirfāna / Ol iḥsānı gül ü nesrīne ḳılmaz ebr-i nīsānī<br />
kerem kerem va vaḳti va ḳti [1] [1] lutuf <strong>ve</strong> bağış zamanı; bkz. ‘vaḳt-i nevāl’ md.<br />
K5/20 Seḫā resminde ḥaddinden tecāvüz eylemez deryā / Kef-i cūduñ ṭaşırġatmaz kerem kerem kerem va vaḳtinde va vaḳtinde<br />
ḳtinde ʿummānı<br />
kerem kerem-güster kerem güster [1] lutufkâr <strong>ve</strong> cömert<br />
G484/7 Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i ʿaṭā-baḫş u kerem kerem-güster<br />
kerem güster güster ki devrinde /Gedā-yı bī-ser ü pālar geyer sincāb u semmūrı<br />
ker kerīm ker īm [4] yüce, ulu, şerefli<br />
G318/5 Bād-ı seḥerden ḫoş-nesīm ḫulḳ-ı ḫudā<strong>ve</strong>nd-i ker kerīm ker īm / Sulṭān-ı ʿādil Ḫān Selīm şāhenşeh-i ṣāḥib-kerem<br />
G403/8 Baḳī <strong>ve</strong>līk biz felek-i dūn-nevāzdan / Müstaġnīyüz mürüv<strong>ve</strong>t-i şāh-ı ker kerīm ker īm ile<br />
K21/22 Ker Kerīm Ker īm özüñle mükerrem cihānda luṭf u kerem / Şerīf aduñla müşerref ḳabāle-i iḳbāl<br />
G470/7 Ẕāt-ı ker kerīmi ker īmi vaṣfın Bāḳī ne gūne ḳılsun / Melḥūẓ olan maʿānī mümkin degül beyāne<br />
1. kesmek<br />
kesmek kesmek [10]<br />
[10]<br />
G477/3 Ġamzeñ ġamuñda dil varaḳın şöyle ṭoġradı / Efşān-per olsa gül kesemez böyle kāz ile<br />
G179/2 Ucından zülfüñüñ çoḳ baş kesildi / Meded ʿömrüm anı bir pāre kesdür<br />
kesdür<br />
1.1. kesmek ‖ uzaklaşmak, ilgiyi kesmek<br />
G209/1 Zülf-i nigāre şāne-<strong>ve</strong>ş olursa dest-res / Miḳrāż gibi rişte-i pey<strong>ve</strong>nd-i ġayrı kes<br />
kes<br />
2. yara açmak (elif şeklinde)<br />
G210/1 Sīneñe ʿaşḳ ile elifler kes kes / Bilsün ol servi sevdügüñ her kes<br />
3. gidermek<br />
G48/2 Ġāyetde teşne idi göñül āb-ı vaṣluña / Ṣusızlıġını kesdi o şemşīr-i āb-dār<br />
4. ayırmak<br />
G279/1 Reh-i mey-ḫāneyi ḳaṭʿ itdi tīġ-i ḳahrı sulṭānuñ / Ṣu gibi arasın kesdi Sıtanbūl u Ḳalātānuñ<br />
5. kesin neticeye bağlamak; bkz. TS. C: IV, s. 2452.<br />
G235/1 Geçdi ʿālem ḫalḳına ḥükm-i revān-ı tīr-i ʿaşḳ / Kesdi Kesdi hep daʿvāların şemşīr-i ʿālem-gīr-i ʿaşḳ<br />
6. dindirmek<br />
G254/2 Ola kim bir pāre yaşın diñdürüp ḳanın kese kese / Ḫāk-i pāyuñ tūtiyāsın dīde-i ḫūn-bāre çek<br />
7. yontmak<br />
G51/6 Bī-sütūn-ı ġamda Bāḳī seng-i miḥnet kesmede kesmede / Şöyle üstād oldı kim Ferhāda ṣanʿat gösterür<br />
8. vazgeçmek<br />
699
G374/5 Kesilüp ṣoḥbet-i eṣḥāb-ı riyādan Bāḳī / Kesmedi Kesmedi pīr-i ḫarābātdan istimdādın<br />
kesilmek kesilmek [7] [7] ayrılmak, uzaklaşmak, vazgeçmek; bkz. TS. C. IV, s. 2446-47.<br />
G432/2 Kesildüm Kesildüm sīḫ-i miḥnetden çekildüm cām-ı ʿişretden / Kebābum dil şarābum eşk-i çeşmüm künc-i ʿuzletde<br />
G486/2 Zülfüñ gibi yanuñca ṣalınmaḳ diler göñül / Tīġ-i cefā vü cevr ile senden kesilmedi<br />
kesilmedi<br />
G365/2 Laʿlüñden itme tīġ-i müjeñ birle cānı menʿ / Mümkin degüldür aña kesilmek şarābdan<br />
G312/2 Çeker dil miḥnet ü derdi maḥabbet riştesin ḳırmaz / Kesilmek Kesilmek var ise ol dil-ber-i peymān-güsilden bil<br />
G389/1 Ḫavf ider ṣanma beni ḫançer-i bürrānuñdan / Degme nesneyle kesilmem ṣanemā yanuñdan<br />
M9/III/2 Kesilmezdüm Kesilmezdüm yanından bir naẓar ḫançer gibi ḳaṭʿā<br />
G374/5 Kesilüp Kesilüp ṣoḥbet-i eṣḥāb-ı riyādan Bāḳī / Kesmedi pīr-i ḫarābātdan istimdādın<br />
700<br />
kesilmiş kesilmiş başlar başlar [1] [1] ‘düşmanın kesilen kellelerinin kalenin burçlarına dikilerek teşhir<br />
edilmesi eskiden âdetmiş’; krş. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 288. (‘kelle’ md.)<br />
G458/4 Felekde ay u gün sen şehriyāruñ şehr-i ʿaşḳında / Ke Kesilmiş Ke silmiş başlardur başlardur kim dikildi burc u bārūya<br />
kesb kesb kesb [2] [2] edinme, elde etme ‖ erme<br />
G106/3 İzüñ tozına sürdi yüzin āyīne-<strong>ve</strong>ş dil / Maḳṣūd benüm pādişehüm kesb kesb-i kesb<br />
i i ṣafādur<br />
G124/7 Rūy-ı baḫtı bedr olur bürc-i şerefde ʿāḳıbet / Her ki māh-ı nev gibi kesb kesb-i kesb i kemāl üstindedür<br />
kesb kesb itmek itmek [6]<br />
[6]<br />
1. edinmek, elde etmek, kazanmak<br />
K11/9 Şeref virmez dür ü gevher kemāl olmaz zer ü zī<strong>ve</strong>r / Hüner kesb kesb it it it hüner baḥr-i fażīlet kān-ı ʿirfān ol<br />
G33/4 Ṭarā<strong>ve</strong>t kesb kesb ider ider olsañ olsañ olsañ ʿaraḳ-nāk / Olur berg-i semenden tāze-ter ruḫ<br />
Mtl 2 Kesb esb ider ider derd ü ġamuñ dil çeşm-i giryān ḥarcanur / Cemʿ ider deryā-yı ʿummān ebr-i bārān ḥarcanur<br />
G369/5 Kesb Kesb-i Kesb i hevā-yı ʿaşḳ ide ide gör gör Bāḳıyā hemān / Dil ḫānesine revzen-i dīdeñ ḳapanmadın<br />
2. bulmak<br />
K11/5 Düşer bir ʿuḳdeye gāhī küdūret kesb kesb ider ider ṭāliʿ / Gerekse māh-ı tābān ol gerek mihr-i dıraḫşān ol<br />
G223/3 Ṣafā-yı cām-ı laʿlüñden ne ḥālet kesb kesb ider ider ṣofī / Ki ṭabʿ-ı bī-meẕāḳ itmez şarāb-ı dil-güşādan ḥaẓ<br />
kesb kesb-i kesb i le leṭāfet le<br />
ṭāfet eylemek eylemek [1]<br />
[1]<br />
G289/3 Kesb Kesb-i Kesb i le leṭāfet le<br />
ṭāfet eyle eyle nesīm-i seḥer gibi / Andan derūn-ı perde-i esrāra maḥrem ol<br />
kesel kesel [2] [2] tembellik, uyuşukluk<br />
M6/II/2 Zühd adın añma ṭabʿa nʾidersin kesel kesel virüp<br />
G310/5 Cām-ı mey ṣun sāḳıyā bir pāre gelsün cānumuz / Bī-mecāl olduḳ ġam-ı dehr ile öldürdi kesel<br />
kesel<br />
1. keskin<br />
keskin keskin [2]<br />
[2]<br />
G174/4 Yügrük atuñ ḳılıcuñ kesk keskin kesk in didüm / Gāh tīġın geh semendin gösterür<br />
2. daha şiddetli, daha kuv<strong>ve</strong>tli<br />
G346/5 Görüp ol sāʿid-i sīmīni gümişden bilüñi / İştihā keskin olur ḫançer-i bürrānuñdan<br />
kes̱ kes̱ret kes̱ ret [3] [3] ‘bezm-i kes̱ret’<br />
1. dünya (vahdet karşıtlığında)<br />
G184/2 Götürüp ayaġı rindān-ı selef kes̱ kes̱retden kes̱ retden / Çekdiler cām-ı fenāyı bize yā Hū didiler<br />
G339/1 Dün gice dil ḫānesin biʾl-cümle tenhā eyledüm / Ḳapu yapdum ġayra kes̱ kes̱retden kes̱ retden müberrā eyledüm<br />
2. çokluk, bolluk<br />
G267/1 Dil-rübālarla ʿaceb kes̱ kes̱reti kes̱ reti var her yoluñ / Geçemez ḫūblarından göñül İstanbūluñ
kesr kesr [1] [1] kırma ‖ yok etme<br />
K16/13 Kesr Kesr-i Kesr ʿadū vü fetḥ -i memālik ʿaleʾd-devām / Gürz-i girānı kelle-i düşmende żam gibi<br />
keş keş-ā-keş keş keş [3]<br />
1. göz açamama, nefes alamama ‖ ıztırap, gam; ‘…bir kimse hizmetkârına <strong>ve</strong> bir aher adama<br />
nefes aldırmayıp müte<strong>ve</strong>liya hizmet buyursa, gam, gussa <strong>ve</strong> felaket müteakiben ârız olup bir<br />
lahza göz açtırmasa…’ bkz. BURHÂN, s. 435.<br />
G350/4 Keş Keş-ā-keşden<br />
Keş keşden elüñde cāme-i cism ey dil-i şeydā / Çeker çāk eylerin bir gün ne saña ne baña olsun<br />
2. çekişme, kavga ‖ çekiştirilip durma<br />
G117/2 Keştī-i ṣahbā keş keş-ā-keşden<br />
keş keşden ḫalāṣ olmaz daḫı / Ṭutdılar ḳanlu gibi muḥkem resenler ṭaḳdılar<br />
3. çekiştirilme ‖ gam, dert<br />
G2/4 Kemānçe şekline girdüm elinde muṭrib-i ʿaşḳuñ / Keş Keş-ā-keşden<br />
Keş keşden ḫalāṣ olmaz daḫı sīnem rebāb-āsā<br />
keş keşān keş ān [1] [1] çeke çeke, çekiştire çekiştire<br />
K1/17 Ser-keşlik itdi emrine beñzer peleng-i çarḫ / Zencīr ile getürdi yine keh-keşān Keş Keşān Keş<br />
ān ān<br />
keşef keşef [1] [1] kaplumbağa<br />
G228/7 Esrār keşfin itmek için ṣofī Bāḳıyā / Başın muraḳḳaʿına çeker nitekim keşef<br />
keşef<br />
keşf keşf [2] [2]<br />
[2]<br />
1. Keşşâf; ‘El-Keşşâf an hakâiki’t-Tenzil’ adını taşıyan bu eser genel olarak Zemahşerî diye<br />
anılmaktadır… Zemahşerî’nin 1133/1134’te tamamladığı büyük <strong>ve</strong> ünlü tefsirdir; aşağıdaki<br />
tanık, Kanunî Süleyman’ın Bakî’ye ‘Keşşâf’ hediye etmesi bağlamındadır.<br />
Kt1/5 Eyledi ke keşf ke şf ile iẓhār-ı kerāmet keremüñ / İtdi müşkillerümüz ḫ˅āce-i iḥsānuñ ḥal<br />
2. açma, meydana çıkarma<br />
G340/2 Ġonca-<strong>ve</strong>ş dāġ-ı sīnemüz açalum / Gül gibi keşf keşf-i keşf i rāza başlayalum<br />
keşf keşf itmek itmek itmek [3] [3] açmak, meydana çıkarmak, göstermek<br />
K11/4 Ḳo emvāc-ı belā gelsün naṣībin rūzgār alsun / Derūnuñ derdini keşf itme sen deryā-yı ʿummān ol<br />
G405/3 Esrāruñı keşf keşf eyleme eyleme taḥṣīl-i mizāc it / Nūş eyle mey-i nābı ḥakīmāne ṭuyurma<br />
G228/7 Esrār keşfin keşfin itmek itmek için ṣofī Bāḳıyā / Başın muraḳḳaʿına çeker nitekim keşef<br />
keşf keşf-i keşf i rüm rümūz rüm<br />
ūz itmek itmek [1] [1] sırlarını açmak/göstermek<br />
G198/5 Henūz ġonca murāḳıb derūn-ı perdede gül / Ümīd bu ki ide ide ʿan-ḳarīb keşf keşf-i keşf i rüm rümūz rüm<br />
ūz<br />
keş keşīde keş īde ṭutmak ṭutmak ṭutmak [1] [1] çekmek ‖ uzak tutmak<br />
G79/6 Her kim keş keşīde keş īde ṭutmaya ṭutmaya destin o ṭurradan / Zinhār ġaflet eylemesün çoḳ żarar çeker<br />
keşt eşt eştī ī [3] [3] gemi<br />
G316/2 Şarāb-ı laʿl-fām u zevrāḳ-ı zerrīni terk itdüm / Ben ol keşt keştī keşt ile ol āb-ı āteş-nākden geçdüm<br />
G153/6 Keşt Keştīde Keşt īde bād-bān u ṣu içre ṣadef degül / Emvāc-ı baḥr-i eşküme deryā ḳulaḳ çeker<br />
K25/10 Ḳara yaḳlaşdı şeb irdi diyü keşt keştī-i keşt hilāl / Bād-bān açmış ider sürʿat ile ʿazm-i kenār<br />
keşt keştī-i keşt i i bbāde<br />
b<br />
āde [1] [1] şarap gemisi ‖ şarap kadehi<br />
G352/6 Çıḳarsun keşt keştī-i keşt i bbāde<br />
b<br />
āde kenār-ı ʿişret-ābāde / Dilā ṣabr eyle bir ḳaç gün muvāfıḳ rūzgār olsun<br />
keşt keştī-i keşt keşt i ṣahbā ṣahbā [4] [4] şarap gemisi ‖ şarap kadehi;<br />
G279/2 Miyān-ı āb u āteş oldı cāy-ı keşt keştī-i keşt i ṣahbā ṣahbā / Baturdı rūzgār āyīn-i ʾīşın bezm-i rindānuñ<br />
701
G279/3 Yaḳan āb üzre āteş ṣanmañuz keşt keştī-i keşt i ṣahbāy ṣahbāyı ṣahbāy / Şuʿāʿ-i tīġ-i ḳahrından ṭutışdı Şeh Süleymānuñ<br />
G366/3 Çıḳarsun lücce-i ġamdan kenāre keşt keştī-i keşt i bbāde<br />
b<br />
āde / Necāt ümmīdin eylerseñ bir iki çek bu zevraḳdan<br />
G117/2 Keşt Keştī-i Keşt i ṣahbā ṣahbā keş-ā-keşden ḫalāṣ olmaz daḫı / Ṭutdılar ḳanlu gibi muḥkem resenler ṭaḳdılar<br />
keşt keştīyi keşt īyi kā kāġıdda kā ıdda ṣuy ṣuyı ṣuy ı barda bardaḳda barda ḳda (demi (demişler) (demi şler) [1]<br />
[1]<br />
G444/3 Şarābı zevraḳ ile içmenüñ zamānı degül / Efendi keşt keştīyi keşt<br />
īyi kā kāġıdda kā ıdda ṣuy ṣuyı ṣuy ı bar barda bar barda<br />
daḳda da ḳda<br />
kev kevākib kev ākib [3] [3] yıldızlar<br />
K1/2 Ḫayl-i kev kevākib kev ākib içre yanup meşʿal-i Ḳamer / Ṣaḥn-ı semāda rūşen idi rāh-ı keh-keşān<br />
K20/1 Ne ḫoş yaraşdı sipihre kev kevākib kev ākib içre hilāl / Ṭaḳındı pāyine gūyā ki cevherī ḫalḫāl<br />
K25/12 Māh-ı nev dām ḳurup dökdi kev kevākib kev ākib erzen / Umaruz kʾola yine ʿīş u ṣafā mürġi şikār<br />
kevkeb kevkeb [6] [6] yıldız<br />
G17/1 Ayaġuñ ṭopraġın özler bulurken gökde yir kevkeb kevkeb / İşigüñ cānibin gözler zehī ʿālī-naẓar kevkeb<br />
G17/2 Egerçi gök yüzinde aḫter-i ferḫunde-fer çoḳdur / Ḳanı ḫāl-i ruḫuñ mānendi bir rūşen güher kevkeb<br />
G17/3 Ne bilsünler ḳarañuda anuñ göz ḳıpduġın iller / Gice ḫāl-i ruḫuñla baḥs̱ içün gelmiş meger kevkeb<br />
kevkeb<br />
G17/4 Ne ṭaşlar baṣdı seng-endāz-ı āhum deyr-i gerdūna / Düşen altun ḳayalardur degül vaḳt-i seḥer kevkeb<br />
kevkeb<br />
G17/5 Maḥabbet dāġı yaḳ sīneñde ferr-i devlet isterseñ / Bilürsin olmaz ey Bāḳī saʿādet-baḫş her kevkeb<br />
kevkeb<br />
kevkeb kevkeb-i kevkeb kevkeb i dürr dürrī dürr<br />
ī [1] [1] parlak bir yıldız (diş bağlamında)<br />
G120/4 Aġzuñ içre diş midür ya ġonca içre jāle mi / Kevkeb Kevkeb-i Kevkeb i dürr dürrī dürr<br />
midür ya lüʾlū-yı lālā mıdur<br />
702<br />
kevkeb kevkeb-i kevkeb i ba baḫt ba<br />
ḫt [5] [5] [5] talih yıldızı; ‘talihi (nahs-ı sa’d) yıldıza isnad etmek eski bir telakkidir. Bizim<br />
şiirimize de geçmiştir.’ farklı tanıklar için bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 463.<br />
K12/13 Ṭāliʿuñla nice bir ceng ü cidāl ey Bāḳī / ʿĀḳıbet kevkeb kevkeb-i kevkeb i ba baḫtuñ ba<br />
ḫtuñ seni dīvāne çeker<br />
G518/4 Umarın kevkeb kevkeb-i kevkeb i ba baḫtum ba<br />
ḫtum ire burc-i şerefe / Sīneye ol meh-i tābānı çekem hāle gibi<br />
G546/9 Çerāġ-ı kevkeb kevkeb-i kevkeb i i ba baḫtuñ ba<br />
ḫtuñ güneşden tāb-nāk olmış / Felekden ser-firāz olsun sarāy-ı ḳadrüñ eyvānı<br />
G168/1 Kevkeb Kevkeb-i Kevkeb i ba baḫtum ba<br />
ḫtum benüm bürc-i hilāl üstindedür / Āfitāb-ı ṭāliʿum her gün zevāl üstindedür<br />
G197/3 Kevkeb Kevkeb-i Kevkeb i ba baḫtumuz ba<br />
ḫtumuz saʿīd olmaz / Çünki baḫt-ı siyāha mensūbuz<br />
kevn kevn ü ü mek mekān mek ān [5] [5] varlık âlemi ‖ dünya<br />
M1/III/7 Çāpük-süvār-ı ʿarṣa-i kevn kevn kevn ü ü mek mekān mek ān idi / İḳbāl ü ʿizzet olmış idi yār ü hem-ʿinān<br />
G532/5 Ṭabʿ-ı Bāḳī ol şeh-i Ḫayder-şecāʿat şevḳine / ʿArṣa-i kevn kevn ü ü mek mekān mek mekān<br />
ānı ān geşt ider Düldül gibi<br />
K9/2 Gün gibi tāc-ı devlet-i şāhī ṭulūʿ idüp / Kevn Kevn ü ü mek mekāna mek āna virdi żiyā āfitāb-vār<br />
G122/10 Āsūde ẓıll-ı rāyet-i ʿadlinde kāʾināt / Kevn Kevn ü ü mek mekāna mek āna sāye ṣalan şāḫ-sārı gör<br />
G288/2 Kevn Kevn ü ü mek mekān mek mekān<br />
ānı ān şevḳ-i ruḫuñ şöyle ṭutdı kim / Ḫurşīdi kimse ẕerreye ṣaymaz mehi degül<br />
Kevs̱ Kevs̱er Kevs̱ er er [3] [3] ‘Kimi hadislere göre cennette bir ırmak, kimine göre de Hz.<br />
Muhammed’in göğe çıkışında gösterilen ona özgü bir havuz; bazı kaynaklarda da suyu baldan<br />
tatlı, sütten ak, kaymaktan yumuşak, kardan soğuk olarak tanımlanmıştır. Bunu içen bir daha<br />
susuzluk duymazmış.’ Bkz. AND 1998, s. 39; MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 291-292; ayrıca bkz.<br />
‘çeşme-i Kevs̱er’, ‘ḥūr u Kevs̱er’ md.<br />
G365/3 Ḳanmaz şarāb-ı nāba lebüñ ārzū iden / Sīr-āb olur mı teşne-i Kevs̱ Kevs̱er Kevs̱ er serābdan<br />
G392/1 Reşk-i firdevs-i berīn oldı yine rūy-ı zemīn / Āb-ı cū Kevs̱ Kevs̱er Kevs̱ er aña nergis ü gül ḥūr-ı ʿīn<br />
G523/2 Ṣaçıldı cürʿa-i cām-ı maḥabbet bāġ-ı Rıḍvāna / Ṣuyın Kevs̱ Kevs̱er Kevs̱ er er nebātın ney-şeker ḫākin ʿabīr itdi<br />
Kevs̱ Kevs̱er Kevs̱ er ṣuy ṣuyı ṣuy<br />
ı [1] [1] bkz. ‘āb-ı Kevs̱er’, ‘şarāb-ı Kevs̱er’ md.<br />
G510/4 Kūyında revān eyledügüm eşk-i maḥabbet / Kevs̱ Kevs̱er Kevs̱ er ṣuy ṣuyıdur ṣuy<br />
ıdur ravża-i Rıḍvāne ṣalındı
key key [3]<br />
[3]<br />
1. hiçbir zaman<br />
G503/5 Bāḳī ʿacūz-ı dehre zebūn olma key key ṣaḳın / Merdāne baṣ ayaġuñı meydāne er gibi<br />
2. dâğ, yara<br />
G514/4 Gül-istān-ı ġamuñdur ṣaḥn-ı sīne / Açılmış aḳ güldür penbe-i key<br />
3. hükümdar<br />
G514/1 Çemende lāle geydi efser-i Key Key / Elinde tāc u taḫt-ı Behmen-i dey<br />
key keyān key ān [1] [1] hükümdarlar<br />
K1/13 Bālā-nişīn-i mesned-i şāhān-ı tāc-dār / Vālā-nişān-ı maʿreke-i ʿarṣa-i Key Keyān Key ān<br />
keyd keyd [1] [1] hile, oyun<br />
G366/6 Muḳayyed olma ey Bāḳī kemend-i keyd keyd-i keyd aʿdāya / ʿİnāyet Ḥażret-i Ḥaḳdan kerem Feyyāż-ı Muṭlaḳdan<br />
703<br />
keyfe keyfe yuhyi’l yuhyi’l-arża yuhyi’l arża ba baʿde ba<br />
ʿde mevtihā [1] [1] ‘Allah yeri, ölümünden sonra nasıl diriltiyor’<br />
(Rûm 30/50); bkz. YILMAZ, s. 92.<br />
G11/1 Nev-bahār irişdi vü gitdi şitā / Keyfe Keyfe Keyfe yuhyi’l yuhyi’l-arża yuhyi’l arża ba baʿde ba<br />
ʿde ʿde mevtihā mevtihā<br />
keyfiyyet keyfiyyet [5] [5] keyif, zevk, neşe (esrar <strong>ve</strong> şarap bağlamında) ‖ hal, durum<br />
G12/4 Mest ü medhūşam <strong>ve</strong>lī ḥālī mey-i engūrdan / Laʿl-i nābuñ ḥāleti keyfiyyet keyfiyyet-i keyfiyyet<br />
müldür baña<br />
G307/3 Ḳoyalum sāġarı zāhid saña hem-reng olalum / Bize keyfiyyet keyfiyyet-i keyfiyyet<br />
ṣahbā gibi bir ḥālet bul<br />
G269/2 Keyfiyyet Keyfiyyet-i Keyfiyyet esrāra döşendi ẓürefā hep / Yārān ayaġın almada ḥayrān mey-i nābuñ<br />
G523/1 Şarāb-ı bezm-i ġam ẕevḳın ne mīr ü ne <strong>ve</strong>zīr itdi / Anuñ keyfiyyetin keyfiyyetin benden süʾāl eyleñ faḳīr itdi<br />
G405/2 Zinhār ṣaḳın mey yirine ḳanuñ içerler / Keyfiyyetüñ Keyfiyyetüñ ol gözleri mestāne ṭuyurma<br />
Key Keyḫusrev Key ḫusrev [1] [1] Keykâvus’tan sonra tahta geçen eski Fars hükümdarı; yaşamı<br />
hakkındaki efsaneler <strong>ve</strong> Osmanlı şiirine yansıyış biçimi ile ilgili olarak bkz. TÖKEL, s. 221-229.<br />
K7/21 Ṭāʿatinde baġlayup mānend-i Key Keyḫusrev Key ḫusrev kemer / Ḥākim-i Īrān ḳabūl-i pend-i pīrān eyledi<br />
Key Keyḫusrev Key Keyḫusrev<br />
ḫusrev-i ḫusrev i s̱ s̱ānī s̱<br />
ānī [1] [1] zamanın Keyhüsrevi ‖ Sultan III. Mehmed<br />
K14/32 Hemān oldur niyāzum senden ey Key Keyḫusrev Key Keyḫusrev<br />
ḫusrev-i ḫusrev i s̱ s̱ānī s̱<br />
ānī / Ki gūş-ı hūşa mengūş eyle dürr-i pend-i pīrānı<br />
Key Keyḫusrev Key Keyḫusrev<br />
ḫusrev-i ḫusrev i Cemş Cemşīd Cemş<br />
īd īd-fer īd fer [1] Cemşid kudretli padişah ‖ Sultan Selim<br />
G318/6 Key Keyḫusrev Key Keyḫusrev<br />
ḫusrev-i ḫusrev i Cemş Cemşīd Cemş<br />
īd īd-fer īd fer fer Cemşīd-i Keyḫusrev-güher / Dārā-yı İskender-ẓafer İskender-i Dārā-ḥaşem<br />
Key Keyḳubād Key ḳubād [1] [1] Şehname’de adaleti ile övülen hükümdar; bkz. TÖKEL, s. 227.<br />
K1/21 ʿAdluñ ḳatında cevr ü sitem dād-ı Key Keyḳubād Key ḳubād / Ḫışmuñ yanında luṭf u kerem ḳahr-ı Ḳahramān<br />
Keyv Keyvān Keyv ān [4] [4] yedinci gökteki Zuhal (Satürn) gezegeni; fil üzerine oturmuş bir Hintli<br />
şeklinde minyatürleştirilmiştir; bkz. OSMANLI MİTOLOGYASI, s. 341; ayrıca bkz. ‘eyvān-ı<br />
Keyvān’ md.<br />
G70/2 Şöyle ṣarṣar felegi ṣadme-i bād-ı āhum / ʿĀleme lerze düşer günbed-i Keyv Keyvān Keyv<br />
ān ditrer<br />
G375/4 İrüp şerefe saʿīd olurdı / Ḳul olsa eger o māha Keyv Keyvān Keyv<br />
ān<br />
K1/8 Bālā-yı çarḫ-ı heftüme Keyv Keyvān Keyv Keyvān<br />
ān-ı ān kühne-sāl / Oturmış idi niteki Hindū-yı pīl-bān<br />
G318/7 Ḫurşīd-<strong>ve</strong>ş pür-nūr u fer Nāhīd-<strong>ve</strong>ş rūşen-güher / Keyv Keyvān Keyv Keyvān<br />
ān-ṣıfat ān ıfat ʿālī-naẓar şāhenşeh-i encüm-ḥaşem<br />
ḳıb ıb ıbāb ıbāb<br />
āb [2] kubbeler; bkz. ‘nüh ḳıbāb’ md.<br />
K2/48 Ne revādur fużalā ḳala ḳıb ıb ıbāb ıb āb altında / Kim görüpdür kʾola deryāyı ḥabāb içre nihān<br />
G546/7 Esās-ı mülki muḥkem ḳıl ḳıb ıb ıbāb<br />
āb-ı āb ḳadri müstaḥkem / Binā-yı baḫtuña lāzımdur alsunlar Ḫorāsānı
ḳıble ıble [17] [17] [17] kıble (mukaddes mekân/makam bağlamında)<br />
G116/3 İşigüñ Mescid-i Aḳṣāya mānend / Yüzüñ ḳıble ıble ḳaşuñ miḥrāba beñzer<br />
K6/10 Ḫān Murād ol kāʾinātuñ ḳıble ıble ıble-i ıble iḳbāli kim / Kaʿbe-i der-gāhına şāhān u dervīşān gelür<br />
K7/31 Secde-gāh itsün cihāna ḫāk-i der-gāhuñ o kim / Āsitānuñ ḳıble ıble ıble-i ıble iḳbāl-i şāhān eyledi<br />
K9/8 Ol āsitānı ḳıble ıble ıble-i ıble i i iḳbāl u baḫt olan / Sulṭān Meḥemmed aʿẓam-ı şāhān-ı tāc-dār<br />
G65/4 Cenāb-ı Ḥażrete yüz ṭut kim oldur ḳıble ıble ıble-i ıble i ʿārif / Sücūduñdan ġaraż zīrā rıżā-yı Rabb-i aʿlādur<br />
G212/5 Ebrū-yı ʿanberīn ile miḥrāb-ı dīndür / Ruḫsār-ı āteşīn ile ol ḳıble ıble ıble-i ıble i Mecūs<br />
G278/1 Görmez işigi Kaʿbesin ol ḳıble ıble ıble-i ıble i cānuñ / Çöp düşdi meger kim gözine ḳıble-nümānuñ<br />
G453/3 Ṭururlar ḳıble ıble ıble-i ıble i kūyına ḳarşu / Çemende servler ṣaf ṣaf namāza<br />
G235/3 Ḳıble ıble ıble-i ıble iḳbāl-i ʿālemdür cemālüñ Kaʿbesi / Tā irişdi ʿāleme āvāze-i tekbīr-i ʿaşḳ<br />
G333/1 Ṭapuñdur Kaʿbe-i ʿulyā-yı eṣḥāb-ı ṣafā ḳıblem ıblem / Ḳapuñdur Mescid-i Aḳṣā-yı erbāb-ı <strong>ve</strong>fā ḳıblem ıblem ıblem<br />
G333/2 Ḥarīm-i Beyt-i Maʿmūruñdan aʿlā olmaya Kaʿbe / Degüldür şāḫ-ı Sidre ḳāmetüñden müntehā ḳıblem ıblem<br />
G333/3 Ḫayāl-i ḫāl-i ruḫsāruñ yoġ anuñ çünki göñlinde / Ne baṣdı baġrına seng-i siyāhı Kaʿbe yā ḳıblem ıblem<br />
G333/4 Dil-i pür-iştiyāḳı tek viṣālüñ ʿīdına irgür / Eger ḳurbān dilerseñ yoluña cānlar fidā ḳıblem ıblem ıblem<br />
G333/5 Eger kūy-ı ḥabībe secde ḳılmaḳ cāʾiz olmasa / Cihānda secde-gāh olmazdı kūy-ı Muṣṭafā ḳıblem ıblem<br />
G333/6 Bilürsin yüz sürerler āsitān-ı Kaʿbeye ben de / İşigüñe yüzüm sürsem nʾola a Kaʿbem a ḳıblem ıblem<br />
G333/7 Yüzüñ görüp nʾola vaṣluñ temennā eylese Bāḳī / Görinse Kaʿbe dirler müstecāb olur duʿā ḳıblem ıblem<br />
G232/3 Ṭutdı ebrūña yüzin mihr-i ʿiẕāruñla göñül / Ḳıbleye ıbleye ḳarşu ḳılur ṣanki ṣalāt-ı işrāḳ<br />
ḳıble ıble ıble-nüm ıble nüm nümā ā [2] [2] pusula<br />
G137/3 Kūyuña ḳarşu ṭurup ḳıble ıble ıble-nüm ıble nüm nümā nüm mīli gibi / Ser-i peykān-ı ġamuñda ten-i ʿuryān ditrer<br />
G278/1 Görmez işigi Kaʿbesin ol ḳıble-i cānuñ / Çöp düşdi meger kim gözine ḳıble ıble ıble-nüm ıble nüm nümānuñ nüm ānuñ<br />
ḳıdem ıdem ıdem [2] [2] [2] Allah (varlığının başlangıcı olmaması yönüyle)<br />
K16/1 Ḥüsnüñ żiyāsı pertev-i nūr-ı ḳıdem dem gibi / Rūşen cemālüñ āyīnesi ṣubḥ-dem gibi<br />
G349/2 Olur ḳābil-i feyż-i nūr-ı Ḳıdem ıdem / Güneş gibi āyīnesi pāk olan<br />
704<br />
ḳıl ıl [1] [1] saz teli; bkz. TS. C. IV, s. 2479; çengin dokuz ‘kıl’ının işlevleri için bkz.<br />
ÖZTUNA, s. 66. (‘çeng’ md.)<br />
G413/4 Bu cism-i dü-tā içre fiġānı reg-i cānuñ / Şol çengdeki naġmeye beñzer ḳıl ıl içinde<br />
ḳıl ıl ḳadar ḳadar [1] [1] hiç<br />
G250/6 Yolında nāfe-ṣıfat ḳıldı terk-i ser Bāḳī / Teraḥḥum itmedi miskīne ḳıl ıl ḳadar ḳadar ḳadar zülfüñ<br />
ḳıl ıl ḳalem ḳalem [2] [2] eski ressam <strong>ve</strong> minyatür sanatçılarının kullandıkları ince samur fırça; farklı<br />
tanıklar için bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 292-293; PAKALIN, C. II, s. 266; YAZMA KİTAP<br />
SANATLARI, s. 39.<br />
G310/3 Nazenīn ebrūlaruñ ḥaḳḳā ki ḳılmış ḳıl ıl ḳalem ḳalem / Ḥüsnüñi şol dem ki taṣvīr itmiş üstād-ı ezel<br />
G482/2 Ḳaşuñ ol rādur ki yazmış anı ḳudret kātibi / Ḳıl ıl ḳalemle ḳalemle ṣafḥa-i ḥüsnüñde ruḫsār üstine<br />
ḳıl ıl ılāde ıl āde [1] gerdanlık<br />
K21/23 ʿArūs-ı dehre s̱enāñı benem ḳıl ıl ılāde ıl āde ḳılan / Güher edā-yı girān-māye rişte ince ḫayāl<br />
ḳılıc ılıc [6] [6] bkz. ‘muraṣṣaʿ ḳılıc’, ‘yalıñ ḳılıç’ md.<br />
K2/25 Ser-i aʿdāñı boyar ḳana dem-ā-dem ḳılıcuñ ılıcuñ / Anlara ḫalḳ anuñʾçün didiler sürḫ-serān<br />
G174/4 Yügrük atuñ ḳılıcuñ ılıcuñ ılıcuñ keskin didüm / Gāh tīġın geh semendin gösterür<br />
G502/5 Ten-i Bāḳīyi ser-ā-pā ḳılıcuñ ılıcuñ pārelese / Şöyle va’llāhi begüm cānına minnetler idi
Mtl 9 Kesdi ʿırḳın Ḳarġa-zādedür diyen düşmenlerüñ / Zāġlanmış bir ḳılıçdur ılıçdur Bāḳıyā şiʿrüñ senüñ<br />
K2/60 Ḳılıcuñ ılıcuñ üstün ola niteki tīġ-i ḫurşīd / Sāye-i salṭanatuñda ola āsūde cihān<br />
kılıç kuşanmak; bkz. ‘ġayret kemerini kuşanmak’ md.<br />
M1/VIII/6 Ġayret kemerlerini ḳuşandı ḳılıç ılıç gibi / Aldı Ḥiṣārı virdi Ḫudā fetḥ ü nuṣreti<br />
ḳılıçdan ılıçdan ılıçdan geçürmek [1] [1] öldürmek<br />
K1/23 Tīġuñ ʿadem diyārına rūşen ṭarīḳdur / Aʿdā-yı dīni ṭurma ḳılıçdan ılıçdan ılıçdan geçür hemān<br />
ḳılıçlar ılıçlar ılıçlar ṭutmak ṭutmak [1] [1] kılıç çekmek<br />
G35/2 Devrüñde güle niçün olur bende benefşe / Üstine ḳılıçl ılıçl ılıçlar ar mı ṭutar ṭutar sūsen-i āzād<br />
ḳıp ıp ıpḳızıl ıp ızıl deli [1] [1] azgın deli; bkz. LO, s. 238. (‘kızıl deli’ md.)<br />
G53/4 Lāle çemende başı açuḳ ḳıp ıp ıpḳızıl ıp ızıl deli / Sevdā-yı ḫāl-i yār ile muḫtel dimāġı var<br />
ḳıp ıp ıpḳızıl ıp ızıl ddīvāne<br />
d<br />
īvāne [1] [1] azgın deli<br />
G18/4 Ḥasret-i cām-ı lebüñ şol deñlü teʾs̱īr itdi kim / Ḳıp ıp ıpḳızıl ıp ızıl ddīvāne<br />
d<br />
īvāne mey baş açuḳ abdāluñ ḥabāb<br />
ḳır ır ırāb ır āb [1] kılıç kını<br />
M1/V/7 Yād eylesün hünerlerüñi ḳanlar aġlasun / Tīġuñ boyınca ḳaraya batsun ḳır ır ırābdan ır ābdan<br />
ḳır ır ırān ān itmek [1] yakınlaşmak ‖ iki yıldızın bir araya gelmesi<br />
G150/5 ʿİẕār-ı yār ʿaraḳ-nāk olınca ey Bāḳī / Görenler itdi itdi ṣanur māh ile ḳır ır ırān ır ān ülker<br />
gelmesi<br />
705<br />
ḳır ır ırān ır ān olmak [1] kıyasıya savaş olmak, birbirlerine girmek ‖ iki yıldızın bir araya<br />
G404/4 Ḫayl-i şirār-ı nār-ı dil cünd-i nücūma muttaṣıl / Böyle ḳalursa şöyle bil gökde nice ḳır ır ırān ır ān ola<br />
ḳırılmak ırılmak [1] [1] kırılmak ‖ helâk olmak, telef olmak, ölmek; bkz. TS. C. IV, s. 2508.<br />
G103/2 Ṣaḥn-ı çemende şöyle ḳırıldı ırıldı zücāc-ı yaḫ / Seng-i felāḫan urdı meger aña lāleler<br />
ḳırmak ırmak [1] [1] koparmak ‖ ‘ipini kırmak’ savuşmak, kaçıp gitmek<br />
G312/2 Çeker dil miḥnet ü derdi maḥabbet riştesin ḳırmaz ırmaz / Kesilmek var ise ol dil-ber-i peymān-güsilden bil<br />
Ḳırım ırım ḫān ḫānı ḫān ı [1] [1] ‘ḫāḳān-ı Türk-istān’ paralelliğinde<br />
K6/13 Āsitānı ḫākini ḳıldı Ḳırım ırım ḫān ḫānı ḫān ḳonaḳ / İrte bir gün seyr idüñ ḫāḳān-ı Türk-istān gelür<br />
ḳır ır ırḳ ır ḳ sekiz gün [1] Kanunî’nin öldüğünün gizlendiği zaman dilimi<br />
M1/VIII/4 Ḫalḳ-ı cihāna ḳır ır ırḳ ır ḳ sekiz gün gün ṭuyurmayup / Bir hafta ḳıldı ġayrılar ancaḳ bu ḥāleti<br />
ḳırma ırma yazı yazı [1] [1] farklı farklı hat çeşitlerinin daha süratli <strong>ve</strong> kolay yazılabilecek tarzda<br />
basitleştirilmiş biçimi, ‘Divanî kırması’, ‘Nesih kırması’ vb. (rakibin dişlerini anlatma yönüyle)<br />
G273/3 Ḳırma ırma yazıyla yazıyla yazıyla raḳībüñ dişleri vaṣfın yazup / Nusḫa-i çeşmi sevādın pür-ġubār itsem gerek<br />
ḳırmızı ırmızı ırmızı gül gül yapra yapraġı yapra ı ı [1] ‘zebān’ paralelliğinde<br />
G450/2 Aġzuñ içre ey leṭāfet gül-sitānı ol zebān / Ḳırmızı ırmızı gül gül yapra yapraġıdur<br />
yapra ıdur ġonca-i sīr-ābda<br />
ḳırmızı ırmızı ddībā<br />
d ībā [1] [1] [1] telli al dibâ; bkz. KOÇU, s. 89.<br />
G407/5 Ceng meydānında yā ḫod ḳırmızı ırmızı ddībā<br />
d<br />
ībā geyer / Rezm-gāhuñ tā mehābet göstere küffārına<br />
ḳırmızı ırmızı ḳaranfül ḳaranfül [1] [1] [1] ‘tāze dāġ’ paralelliğinde<br />
G156/2 Dir gören tāze dāġı başumda / Ne güzel ḳırmızı ırmızı ḳaranfül ḳaranfül olur<br />
ḳısmet ısmet ısmet [2]<br />
[2]<br />
1. ezel günü (rūz-ı ezel)
G216/6 Ḳısmetde ısmetde tīr-i ʿaşḳun Bāḳīye oldı rūzī / Sehm-i saʿādet ol gün ol dil-figāre düşmiş<br />
2. nasip, pay<br />
G519/4 Gedāya ḳısmet ısmet ısmet-i ısmet rūz-ı ezelden / Leked-kūb-ı melāmetdür degen pāy<br />
ḳısmet ısmet olmak olmak [1] [1] taksim olunmak, paylaştırılmak<br />
G173/2 Belā ʿāşıḳlara rūz-ı ezelde ḳısmet ısmet oldu olduḳda oldu<br />
ḳda / Ṭabībüm derd-i hicrānuñ dil-i bīmāre düşmişdür<br />
ḳıṣṣa ṣṣa [6]<br />
1. olay, macera<br />
706<br />
G367/3 Maḥabbet resm ü āyīnin be ṣofī ben mi vażʿ itdüm / Muʿayyen ḳıṣṣadur ṣṣadur sevmek sevilmek mā-<br />
teḳaddemden<br />
G405/5 Yaʿḳūb-ṣıfat Bāḳīyi ol Yūsuf-ı s̱ānī / Ḥüzn içre ḳomaz ḳıṣṣay ṣṣay ṣṣayı ṣṣay iḫvāne ṭuyurma<br />
2. hikâye<br />
G361/3 Ḳoyup tesbīḥ-i mercānı seni kim diñler ey vā‘iẓ / Mufaṣṣal ḳıṣṣa ṣṣa başlarsın ġarīb efsāne söylersin<br />
G8/6 Gūş ṭutsa şāh-ı gül çıḳsa libās-ı āl ile / Ḳıṣṣa ṣṣa ṣṣa-ı ṣṣa ı ı rengīne başlar lāle-i laʿlīn-ḳabā<br />
G317/4 Māhdan māhīye dek ṣaldı cefā ḳullābın / Ḳıṣṣa ṣṣa ṣṣa-i ṣṣa ġuṣṣa-i zülfüñ ne dırāz eyleyelüm<br />
3. söz ‖ hikâye<br />
K20/44 Duʿāya başla dırāz itme ḳıṣṣ ṣṣ ṣṣayı ṣṣ ayı Bāḳī / Ki fehm olındı muḥaṣṣal muʿayyen oldı meʾāl<br />
ḳıṣṣa ṣṣa ṣṣa-i ṣṣa i DDārā<br />
D<br />
ārā ārā [1] [1] Dârâ’nın ibretlik öyküsü<br />
G299/5 Devlet-i dār-ı cihān devr-i zamān ey Bāḳī / Pāy-dār olmaduġın ḳıṣṣa ṣṣa ṣṣa-i ṣṣa i DDārādan<br />
D<br />
ārādan ārādan bil<br />
ḳıṣṣa ṣṣa ṣṣa-i ṣṣa i i Leyl Leylā Leyl<br />
ā ā vü vü Mecnūn Mecnūn [1] [1] Leyla <strong>ve</strong> Mecnun hikayesi<br />
G538/1 Ṣaçuñ sevdāsı şeydā ideli ben zār u maḥzūnı / Unutdı ḫalḳ-ı ʿālem ḳıṣṣa ṣṣa ṣṣa-i ṣṣa i Leyl Leylā Leyl<br />
ā vü vü Mecnūn Mecnūnı Mecnūn<br />
ḳış ış basmak basmak [1] [1] [1] kış bastırmak<br />
K22/10 Gerçi merdāne ṣoyındı girdi meydāne dıraḫt / Geldi ḳış ış ba baṣd ba<br />
ṣd ṣdı ṣd <strong>ve</strong>līkin virmedi aṣlā emān<br />
ḳış ış ḳıy ıy ıyāmet ıy āmet [1] [1] karlı fırtınalı soğuk hava<br />
K21/6 Cihānı berf ile yaḫ ṭutdı ḳış ış ḳıy ıy ıyāmetdür ıy āmetdür / ʿAceb mi yir yüzine çıḳsa hep defāʾin-i māl<br />
ḳışı ışı yazı yazı geçmek geçmek [1] [1] yılları geçmek<br />
G161/6 Yār Bāḳīyle ne hem-ḫāne ne hem-rāh-ı sefer / Derd-mendüñ bu recālarla ḳışı ışı yazı geçer<br />
ḳıt ıt ıtār ıt ār [1] [1] katar ‖ saf, sıra<br />
G303/2 Zāhid ne lāzım ehl-i dile kīne-i şütür / Gir bezm-i ʿīş u ʿişrete sen de ḳıt ıt ıtāre ıt āre gel<br />
bakmak’ md.)<br />
ḳıya ıya ba baḳış ba ış ış [1] [1] [1] hiddetli/ sert/öldürücü bakış; bkz. TS. C. IV, s. 2526-27. (‘kıya’ <strong>ve</strong> ‘kıya<br />
G234/3 Naẓarda merḥametden yoḳ es̱er ey şūḫ-ı sengīn-dil / Ḳıya ıya ba baḳışlaruñdan<br />
ba ışlaruñdan añlanur ḳalbüñ ḳaya ancaḳ<br />
ḳıy ıy ıyām ıy ām [1] [1] ayakta kalma ‖ devam etme, sürme<br />
K20/45 El aç duʿā-yı ḳıy ıy ıyām<br />
ām-ı ām ḫıyām-ı devletine / Yiter uzandı bu deñlü ṭınāb-ı ḳāl u meḳāl<br />
ḳıy ıy ıyām ıy ām eylemek eylemek / / itmek itmek [5] [5]<br />
[5]<br />
1. ayağa kalkmak (saygıdan dolayı)<br />
K1/34 Ḳıldı sücūd ḫaddüñe ḳarşu gül ü semen / İtdi İtdi ḳıy ıy ıyām ıy ām ḳāmetüñe serv-i būstān<br />
G398/1 Ḳıy ıy ıyām ām itdi itdi çemende yāre ḳarşu / Çenār u ʿarʿar u şimşād ḳamu<br />
G468/6 Ḳıy ıy ıyām<br />
āmı ām ḳāmet-i bālāña eyler eyler / Anuñʾçün mescide girmez menāre<br />
2. ayaklanmak, kendini bulmak
K23/29 Ḫāk-i derüñ sücūdın ider bir fütādedür / Luṭf eyle dest-gīri ol itsün itsün biraz ḳıy ıy ıyām<br />
ām<br />
3. ayakta kalmak, devam etmek<br />
G546/8 Duʿāsı Bāḳī-i üftādenüñ ol kim ḳıy ıy ıyām ıy ām itsün itsün / Felekler saḳfı ṭurduḳça binā-yı ʿömrüñ erkānı<br />
ḳıy ıy ıyāmet ıy āmet [2] [2] bkz. ‘ḳaddi ḳıyāmet’, ‘ḳış ḳıyāmet’ md.<br />
1. felaket, yaygara<br />
G348/1 Şimdi bildürdi cihāna ġamzeñ āfet neydügin / ʿĀleme gösterdi ol ḳāmet ḳıy ıy ıyāmet ıy āmet neydügin<br />
2. kıyamet günü (devamlı gündüz olması yönüyle)<br />
Mtl 19 Nʾola mūdan es̱er olmasa hīç ol serv-ḳāmetde / Şeb olmaz hep ser-ā-ser rūz olur dirler ḳıy ıy ıyāmetde ıy āmetde<br />
ḳıy ıy ıyāmete ıy āmete dek dek [1] [1] kıyamete kadar ‖ sonsuza kadar<br />
M1/IV/5 Gül ḥasretüñle yollara ṭutsun ḳulaġını / Nergis gibi ḳıy ıy ıyāmete ıy āmete dek dek çeksün intiẓār<br />
ḳıy ıy ıyāmet ıy āmet ḳoparmak ḳoparmak [1] [1] ortalığı birbirine katmak<br />
G346/2 Ḳāmetüñ nice ḳıy ıy ıyāmet<br />
āmet ḳoparup ḳoparup eṭrāfa / Ne ḫaberler ṣalına serv-i ḫırāmānuñdan<br />
ḳıy ıy ıyāmetler ıy āmetler ḳopmak ḳopmak [1] [1] felaketler gelmek, yaygaralar kopmak<br />
G166/1 Ḳaçan kim nāz ile reftār iderler serv-ḳāmetler / Ḳopar Ḳopar ʿāşıḳlaruñ başına ol demde ḳıy ıy ıyāmetler ıy āmetler<br />
ḳıy ıy ıyāmet ıyāmet<br />
āmet-zam āmet zam zamān zam ān [1]<br />
[1]<br />
G198/2 Ne ḫūb-dem ne ḳıy ıy ıyāmet<br />
āmet-zam āmet zam zamān zam ān olur bu kim / Nücūm indi yire yir yüzine çıḳdı künūz<br />
ḳıy ıy ıyās ıy ās eylemek/itmek eylemek/itmek [6]<br />
[6]<br />
1. mukayese etmek, karşılaştırmak<br />
K24/43 Naẓm-ı eşḫāṣa ḳıy ıy ıyās ıy ās eyleme eyleme Bāḳī şiʿrin / Ola mı her giyeh-i ḫuşke ber-ā-ber sünbül<br />
G125/1 Hele ben şöyle ḳıy ıy ıyās ās eylerin eylerin ey ġayret-i ḥūr / Kūyuña nisbet ola gül-şen-i cennetde ḳuṣūr<br />
G71/1 Künc-i ebrūsın ḫayāl it gūşe-i gül-zārı gör / Ḥalḳa-i zülfin ḳıy ıy ıyās ıyās<br />
ās it it ṭabla-i ʿaṭṭārı gör<br />
G275/1 Elemin Ḳaysa ḳıy ıy ıyās ıy ās itme itme dil-i maḥzūnuñ / ʿAḳlı yoġ idi ne derdi var idi Mecnūnuñ<br />
G64/2 Ḳıy ıy ıyās ıy ās eyler yler mi Nīl-i Mıṣra ol Yūsuf-liḳā yaşum / Anuñ miḳyāsı yoḳdur ṭurmaz ol mā dāʾimā artar<br />
2. hayal etmek, farzertmek<br />
G348/6 Ġarḳ ider ʿālemleri bir ḳaṭre āb-ı maġfiret / Var ḳıy ıy ıyās ās it it vüsʿat-i deryā-yı raḥmet neydügin<br />
ḳıymamak ıymamak ıymamak [1] [1] esirgememek, acımamak<br />
Mtl 8 Ḳıymaduñ ıymaduñ sākin-i kūyuñ olana peykānuñ / Bir içim ṣu ile aġırlamaduñ mihmānuñ<br />
ḳıymet ıymet [10]<br />
[10]<br />
1. bedel, karşılık<br />
K27/11 İrem bāġı aña nisbet degül bir ṭaşına ḳıymet ıymet / Egerçi ḳıymeti ṭaş iledür bünyādı ser-tā-pā<br />
G417/5 Cihāna tā ebed zīnet vire bu gevher ey Bāḳī / Aña ḳıymet ıymet olur mı devlet-i dünyā-yı deh-rūze<br />
G522/1 Ḳıymet ıymet gerekse ḳavlüñe dürr-i Necef gibi / Bīhūde yire açma dehānuñ ṣadef gibi<br />
G4/5 Rifʿatde āsmāna deger āsitānesi / Ḳıymetde ıymetde naḳd-i encüm irişmez aña bahā<br />
2. değer<br />
K27/11 İrem bāġı aña nisbet degül bir ṭaşına ḳıymet / Egerçi ḳıymeti ıymeti ṭaş iledür bünyādı ser-tā-pā<br />
K10/1 Ḳadr-i eşküm ol bilür kim ḳıymet ıymet ıymet-i ıymet gevher bile / Rūy-ı zerdüm ḫoş görür şol kim ʿayār-ı zer bile<br />
K25/28 Bir olur mıydı bu gün ḳıymet ıymet ıymet-i ıymet ehl ü nā-ehl / Nāḳıd-ı çarḫ eger eylese teşḫīṣ-i ʿayār<br />
G98/1 Laʿlüñ ḳatında ḳıymet ıymet ıymet-i ıymet i i gevher şikest olur / Zülfüñ yanında revnaḳ-ı ʿanber şikest olur<br />
G473/1 Lebüñden leẕẕet-i şekker şikeste / Sözüñden ḳıymet ıymet ıymet-i ıymet i gevher şikeste<br />
707
3. fiyat, bedel<br />
K7/1 Micmer-i zerrīn-i mihri çarḫ gerdān eyledi / ʿŪd u ʿanber ḳıymetin ıymetin būy-ı gül erzān eyledi<br />
ḳıymetini ıymetini bilmemek [1] [1] değerini bilmemek<br />
G383/3 Dostum her seng-dil bilmez bilmez dehānuñ ḳıymetin ıymetin / Cāna baṣ ol ḫātem-i gevher-nigīnüñ minnetin<br />
1. kızarmak<br />
ḳızarmak ızarmak [9]<br />
[9]<br />
K18/31 Ṭabʿ-ı <strong>ve</strong>ḳḳādın eger āteş-i raḫşān görse / Ḳızara ızara aḫker-i sūzān nitekim dāne-i nār<br />
K19/48 Ṣararup miḥnet ile beñzi ḳızarmış ızarmış çeşmi / Var ise baḫt-ı siyeh-kāruma aġlar ḫātem<br />
1.1. dāġ <strong>ve</strong>ya yaraların kızarması<br />
G489/3 Ḳarardı mühre-i dāġum ḳızardı ızardı şerḥalarum / Bu cism-i zerd baña cāme-i se-reng oldı<br />
G335/5 Ḳızardı ızardı göz gibi nār-ı ġam-ı fürḳatde ey Bāḳī / Derūnum ḥālin aġlar dīde-i ḫūn-bārdur dāġum<br />
1.2. kızarmak ‖ utanmak ‖ kızarıp bozarmak<br />
G343/5 Görüp bu dürlü dürlü naẓm-ı pāküm şermden Bāḳī / Ḳızardı ızardı ızardı pençe-i mercān bozardı lüʾlū-yı ter hem<br />
1.3. yüzü <strong>ve</strong>ya yanakları kızarmak<br />
G215/4 Yine ol ġonca-leb bülbüllerüñ ḳanına girmişdür / Güzellik var bu gün ġāyet ḳızarmış ızarmış al al olmış<br />
G9/4 Ḳızarup ızarup ruḫları gül-gūne-i tāb-ı mülden / Şuʿle-i sāġar-ı mey destine yaḳmış ḫınnā<br />
G205/1 Ḳızarur ızarur bādeden ol nergis-i mestāne biraz / Mey-i nāb içse gözi māʾil olur ḳana biraz<br />
G59/5 Sāḳıyā gül-gūne-<strong>ve</strong>ş gel bāde-i gül-gūnı sür / Lāle-reng olsun ḳızarsun ızarsun ol iki ruḫsāreler<br />
ḳızıl ızıl altun altun [1] [1] çil para; bkz. PAKALIN, C. II, s. 277.<br />
G219/1 Göñül dāġ-ı ġamuñla sīnede bir şemʿ uyandurmış / Çerāġ-ı ʿaşḳa bir ġarrā ḳızıl ızıl ızıl altunı yandurmış<br />
ḳızıl ızıl ızıl ddīnār<br />
d īnār [1] [1] kızıl altın<br />
G335/3 Beni müflis ṣanur gerçi görenler rūy-ı zerdümden / Velī aġ aḳçadur eşküm ḳızıl ızıl ızıl ddīnārdur<br />
d<br />
īnārdur dāġum<br />
708<br />
ḳızıl ızıl elma elma [1] [1] Osmanlı Türkleri tarafından Roma’ya <strong>ve</strong>rilen ad; bkz. PAKALIN, C. II, s.<br />
278. ‖ kırmızı elma (ayva, Bozdoğan armudu bağlamında)<br />
K14/15 Elinden ol ḳadar düşmen yimişdür boz doġanı kim / Ḳızıl ızıl elmadan elmadan eyvā ḳopdı nā-geh işidüp anı<br />
kibr kibrīt kibr īt [1] kükürt; Saadettin Nüzhet Ergun, Bakî Divanı’nda; Tahir Olgun, Bakî’ye<br />
Dâir’de ‘kibrītini dökerdi’ olarak tespit etmişlerdir.<br />
K23/3 Kibr Kibrītini Kibr ītini degürdi şafaḳ nārına hilāl / Tā kim çerāġ-ı māhı yaḳup refʿ ola ẓalām<br />
kibr kibrīt kibr kibrīt<br />
īt-i īt i aaḥmer<br />
a<br />
ḥmer [2] [2] eski ‘ilm-i kimya’ terimi; toğrağı altın yaptığına inanılan iksir<br />
G50/5 Zer-i ḫāliṣ gibi rengīn olup gitmekde eşʿāruñ / Elüñde ḫāme ey Bāḳī meger kibr kibrīt kibr kibrīt<br />
īt-i īt i aaḥmerdür<br />
a<br />
ḥmerdür<br />
G95/3 İbrīḳ-i zerden sāḳıyā laʿl-i müẕābı ḳıl revān / Altun olur işüñ hemān kibr kibrīt kibr kibrīt<br />
īt-i īt i aaḥmer<br />
a<br />
ḥmer kendidür<br />
kibriy kibriyā kibriy kibriyā<br />
ā [4] ulu, yüce; bkz. ‘cenāb-ı Kibriyā’ md.<br />
M3/III/5 Sidre vü Ṭūbāya baġlandı ṭınāb-ı kibriy kibriyā kibriy / Çarḫdan aʿlā ḳurıldı sāye-bān-ı maʿdelet<br />
G214/7 Biñ ḥicāb-ı kibriy kibriyā kibriy ardında göstermez yüzin / Kendüyi gözlerden ol sulṭān-ı ḫūbān gizlemiş<br />
M1/VII/6 Vardı peleng-i kūh-ı <strong>ve</strong>ġā ḫ˅āb-ı rāḥate / Küh-sār-ı kibriy kibriyāda kibriy<br />
āda ṭuran nerre şīri gör<br />
M3/II/7 Kilk-i üstād-ı ḳader ḳılmış bu ġarrā maṭlaʿı / Zīnet-i eyvān-ı ḳaṣr-ı kibriy kibriyā-yı kibriy yı salṭanat<br />
kif kifāyet kif āyet eylemek eylemek [1] [1] [1] yetmek, kâfi gelmek<br />
G38/6 Bāḳī kif kifāyet kif āyet eyler eyler eyler işāret efendüñe / Maḫlaṣ yerine yazdurasın aḫlaṣuʾl-ʿibād<br />
ḳīl ḳīl ḳīl u u ḳāl ḳāl [3]<br />
[3]
1. boş/ esassız söz<br />
G168/2 Miḥnet ü ẕüll ü belā ehline vaṣl iẓhār idüp / Derd ü ġam şerḥinde ṭabʿum ḳīl ḳīl u u ḳāl ḳāl ḳāl üstindedür<br />
2. dedikodu<br />
G264/3 Leb-i laʿlüñle mey baḥs̱inde ġavġā ḥadden aşmışdur / İşitseñ ḳīl ḳīl ü ü ḳāli ḳāli şīşe-i ṣahbāyı söyletseñ<br />
2.1. miyān u leb paralelliğinde<br />
G207/4 Vaṣf ideli miyān u lebin ol perī-<strong>ve</strong>şüñ / Nāzük ḫayāl ile añılur ḳīl ü ḳālümüz<br />
kilk kilk [8] [8] kamış kalem<br />
K1/3 Dest urmış idi kilk kilk-i kilk i şihāba debīr-i çarḫ / Ṭuġrā-nüvīs-i ḥükm-i Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i ins ü cān<br />
K3/17 Buḫār-ı baḫūrıyla ʿālem dimāġın / Ḳılupdur muʿaṭṭar o kilk kilk-i kilk i muʿanber<br />
K20/17 O kim debīr-i ezel çekdi kilk kilk-i kilk i ḳudretle / Şerīf nāmına tevḳīʿ -nāme-i iḳbāl<br />
K26/26 Ebr-i nīsān gibi bu kilk kilk-i kilk i i güher-bārına / Eyledi gūş-ı cihānı ṣadef-i dürr-i s̱emīn<br />
G118/4 Ney-şeker vaṣf-ı lebüñ yazduġum işitdi meger / Ki kemer-beste-i kilk kilk-i kilk i şeker-efşānumdur<br />
G504/5 Bāḳī ṣarīr-i kilk kilk-i kilk i i bedāyiʿ-nigārdur / Şeh-bāz-ı dest-i fikretümüñ ṣīt-i şeh-peri<br />
M3/II/7 Kilk Kilk-i Kilk i üstād-ı ḳader ḳılmış bu ġarrā maṭlaʿı / Zīnet-i eyvān-ı ḳaṣr-ı kibriyā-yı salṭanat<br />
G540/2 Kilk Kilk-i Kilk i āhum yazarsa sūz-ı dili / Dutışur nüh sipihrüñ evrāḳı<br />
kilk kilk kilk ü ü mürekkeb mürekkeb [1] [1] kalem <strong>ve</strong> mürekkep (‘ʿūd u ʿanber’ paralelliğinde)<br />
K3/18 Zamān-ı kitābetde kilk kilk kilk ü ü ü mürekkeb mürekkeb / Elinde olur var ise ʿūd u ʿanber<br />
kīmyā īmyā [3] [3] iksir; bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 294-295.<br />
G218/2 Bir secde ile ḳıldı ruḫ-ı āfitābı zer / Ḫāk-i cenāb-ı dost ʿaceb kīmyā īmyā imiş<br />
G60/7 Kīmyādur īmyādur Bāḳıyā ḫāk-i cenāb-ı mey-fürūş / Āsitānı ḫidmetinden ḳaçma bir devletlüdür<br />
M3/II/2 Āsitānı ṭopraġından tūtiyā-yı çeşm-i baḫt / Ḫāk-i pāyı cevherinden kīmyā īmyā īmyā-yı īmyā yı salṭanat<br />
kīn īn itmek itmek [1] [1] kinlenmek, kin tutmak<br />
K26/23 Kime kkīn<br />
k īn itdi itdi yine çīni var ebrūlaruñuñ / Olmış ol çeşm-i ġazālānelerüñ āhū-yı Çīn<br />
kin kināyet kin āyet [1] kinaye<br />
K27/12 Zülālinden ʿibāretdür nesīminden kin kināyetdür<br />
kin āyetdür / Ṣafā-yı çeşme-i Kevs̱er hevā-yı Cennetüʾl-meʾvā<br />
kīne īne īne-i īne i peleng [1] kaplan kini<br />
M1/I/4 İnsān odur ki āyīne-<strong>ve</strong>ş ḳalbi ṣāf ola / Sīneñde nʾeyler ādem iseñ kīne īne īne-i īne i peleng<br />
kīne īne īne-i īne i şütür [1] de<strong>ve</strong> kini<br />
G303/2 Zāhid ne lāzım ehl-i dile kīne īne īne-i īne i şütür / Gir bezm-i ʿīş u ʿişrete sen de ḳıtāre gel<br />
kir kirām kir m [1] cömert kimseler, kerem sahipleri ‖ şerefli <strong>ve</strong> ulu kimseler<br />
K23/33 Luṭfuñ zülālin eyle ʿaṭā teşne-dillere / Ey menbaʿ-ı mekārim ü ser-çeşme-i kir kirām kir kirām<br />
ām<br />
Kirdig Kirdigār Kirdig ār [2] Allah<br />
K9/24 Her ḳanda ʿazm iderseñ ola reh-ber ü refīḳ / Tevfīḳ-i Rabb-i ʿizzet ü teʾyīd-i Kirdig Kirdigār Kirdig ār<br />
M1/III/8 Ser-keşlik itdi tevsen-i baḫt-ı sitīze-kār / Düşdi zemīne sāye-i elṭāf-ı Kirdig Kirdigār Kirdig ār<br />
Kirm Kirmānī Kirm ānī [1] [1] Şemseddin Kirmanî (öl. 1384) Buharî şarihi olmasıyla ünlü muhaddis<br />
K5/12 İner Seyf āyeti gibi ser-i aʿdāya şemşīri / Ḥadīs̱-i tīġ-i pulādın nice şerḥ ide Kirm Kirmānī Kirm ānī<br />
kirpüg kirpüg [1] [1] [1] kirpik<br />
G42/3 Yiter kirpügüm kirpügüm kūy-ı ʿaşḳuñda cārūb / Üzilsün kesilsün hemān rīş-i zāhid<br />
709
710<br />
kirpügine kirpügine kirpügine ṣal ṣalındurmamak<br />
ṣal ṣalındurmamak<br />
ındurmamak [1] [1] [1] itibar etmemek, değer <strong>ve</strong>rmemek; bkz. TS. C. III, s. 1834. (‘gözüne<br />
salındırmamak’ md.)<br />
K18/47 Degme bir gevheri kirpügine kirpügine ṣal ṣalındurmaz<br />
ṣal<br />
ındurmaz / Göreli laʿl-i revān-baḫşuñı çeşm-i ḫūn-bār<br />
kīse īse [1] [1] kese, torba<br />
G130/6 Bir kīse īse içre lāle bu gün bezm-i bāġda / Ġayb itdi jāle beyżaların ḥoḳḳa-bāz-vār<br />
1. hükümdar<br />
Kisr Kisrā/Kisrī Kisr ā/Kisrī [4] [4] bkz. ‘tāc-ı Kisrā’, ‘ṭāḳ-ı Kisrā’ md.<br />
G533/1 Gitdi Ḳayṣer ḳaṣrınuñ ṭāḳ u revāḳı ḳalmadı / Nice Kisr Kisrā Kisr geçdi ṭāḳ u ṭumṭurāḳı ḳalmadı<br />
1.1. hükümdar ‖ Nuşirevân (Kisrâ lakabının ilk defa <strong>ve</strong>rilmesi <strong>ve</strong> adaletiyle ünlü olması<br />
yönüyle); bkz. TÖKEL, s. 242-247.<br />
G88/1 ʿAdl ile faṣl-ı nev-bahār Kisr Kisrī-i Kisr nām-dārdur / Taḫt-ı zümürrüd üzre gül Ḫusrev-i kām-kārdur<br />
G130/1 İrdi nesīm-i maʿdelet-i Kisr Kisrī-i Kisr bahār / Zencīr-i ʿadl çekdi çemen-zāra cūy-bār<br />
K2/28 Saña Kisr Kisrīyi Kisr īyi ʿadāletde muʿādil ṭutsam / Fażladur sende olan devlet-i dīn ü īmān<br />
kisr kisrī-i kisr i ʿadl ʿadl ü ü reʾfet reʾfet reʾfet [1] [1] [1] merhametli <strong>ve</strong> âdil hükümdar ‖ Kanûnî Süleyman<br />
K1/14 Cemşīd-i ʿīş ü ʿişret ü Dārā-yı dār u gīr / Kisr Kisrī-i Kisr Kisr i ʿadl ʿadl ü ü reʾfet reʾfet ü İskender-i zamān<br />
1. elbise<br />
kis<strong>ve</strong>t kis<strong>ve</strong>t kis<strong>ve</strong>t [2] [2] [2] bkz. ‘tāc u kis<strong>ve</strong>t’<br />
M4/I/2 Bir libās-ı fāḫir olmaz cisme ol kis<strong>ve</strong>t kis<strong>ve</strong>t gibi<br />
2. kılık kıyafet<br />
G360/3 Nihānī ʿişrete māniʿ degüldür kis<strong>ve</strong>t kis<strong>ve</strong>t ey zāhid / İçerler bunda ʿārifler ṭoluyı tāc-ı Edhemden<br />
kīşden şden çı çıḳarmak çı ḳarmak [1] [1] dinden çıkarmak ‖ ok kuburu<br />
G471/3 Kīşden şden çoḳ çı çıḳarduñ çı ḳarduñ ey ḳaşı ya / Oḳ gibi bāri atma yābāne<br />
kişi kişi [7] [7] adam, insan, kimse; bkz. TS. C. IV, s. 2579.<br />
G97/2 Tāb-ı ruḫuñla laʿlüñ añan ʿaḳlın aldurur / Şevḳ ile içse kişi kişi kişi meyi ḳatı mest olur<br />
G199/2 Ġam u ġuṣṣa dil-i ʿuşşāḳa yārān-ı ṣafādandur / Göñül ḥaẓẓ eyler anlardan kişi yārāne incinmez<br />
G394/2 Pādişehseñ terk-i tāc u kis<strong>ve</strong>t itmekdür yoluñ / Pādişāh olmaz kişi kişi başında bir tāc olmadan<br />
G471/2 Ṭālib-i şemʿ-i vaṣl olınca kişi kişi kişi / Oda yanmaḳdan aña pervāne<br />
G517/1 Cevr ile terk ider mi kişi kişi şehr-i yārını / Lāyıḳ mıdur ki terk ide ḳul şehriyārını<br />
Kt11/1 Şāʿir olup kişi kişi söz söylemege ey Emrī / Bizdeki ṭabʿ gerek sencileyin gūl olmaz<br />
G223/2 Ġam-ı ʿaşḳuñ cihān mülkinde buldum şād-mān oldum / Kişi Kişi ġurbet diyārında idermiş āşinādan ḥaẓ<br />
kiş<strong>ve</strong>r kiş<strong>ve</strong>r [4] [4] ülke; ‘şāh-ı kiş<strong>ve</strong>r’, ‘şeh-i kiş<strong>ve</strong>r’, ‘heft kiş<strong>ve</strong>r’ md.<br />
G357/6 Bāḳī musaḫḫar oldı baña kiş<strong>ve</strong>r kiş<strong>ve</strong>r-i kiş<strong>ve</strong>r suḫan / Geçdüm serīr-i naẓma bu gün ḫusrevāne ben<br />
G86/3 Yaḳdılar dil kiş<strong>ve</strong>rin kiş<strong>ve</strong>rin cevr ile tālān itdiler / Dil-berān-ı şūḫ u şehr-āşūb u şūr-engīzler<br />
G320/5 Ṣalup şemşīr-i naẓm-ı āb-dārı dehre Bāḳī-<strong>ve</strong>ş / Belāġat kiş<strong>ve</strong>rin kiş<strong>ve</strong>rin kiş<strong>ve</strong>rin ey pādişāh-ı kām-yāb açdum<br />
G79/3 Dil kiş<strong>ve</strong>rini kiş<strong>ve</strong>rini ol yürüyişler ḫarāb ider / Ḳaddüñ nihāli rāyet-i fetḥ ü ẓafer çeker<br />
kiş<strong>ve</strong>r kiş<strong>ve</strong>r-güş kiş<strong>ve</strong>r güş güşā güş ā [1] ülkeler açan/fetheden<br />
M3/II/3 Çeşme-sār-ı sebze-zār-ı devletinden reşḥadur / Āb-ı rūy-ı ḫançer-i kiş<strong>ve</strong>r kiş<strong>ve</strong>r-güş kiş<strong>ve</strong>r güş güşā-yı güş yı salṭanat<br />
kit kitāb kit<br />
āb [5]<br />
[5]<br />
G2/3 Derūnuñ pür-maʿārif hem-nişīnüñ merd-i ʿārif ḳıl / Açılma ey yüzi gül şaḫṣ-ı nā-dāna kit kitāb kit kitāb<br />
āb-āsā āb āsā
G429/3 Ḳan içmek ola bāde-i gül-gūn içilmeye / Mollā-yı ʿaṣr böyle mi görmiş kit kitābda kit ābda<br />
G469/3 İnkār itme ṣofī şarābuñ menāfiʿin / Üstād-ı ḥikmet öyle buyurmış ki kitābda ki ābda<br />
G14/3 Naḳş-ı ḥüsn-i ḫaṭuñla ṣafḥa-i dil / Bir muṣav<strong>ve</strong>r kit kitābdur kit ābdur gūyā<br />
G121/3 Cān u dil baḥs̱-i kit kitāb kit kitāb<br />
āb-ı āb ı ı ʿaşḳda bülbülleri / Ġonca-<strong>ve</strong>ş söyletmeyüp dem-beste vü deng itdiler<br />
kit kitāb kit<br />
āb āb-ı āb ı Gül Gül-sit Gül<br />
sit sitān sit ān [1] [1] Gülistan kitabı; Şeyh Sadî’nin dünyaca ünlü eseri<br />
G390/4 Erġavānī cāmeñ içre oldı cismüñ ey perī / Erġavānī cild ile gūyā kit kitāb kit<br />
āb āb-ı āb ı Gül Gül-sit Gül<br />
sit sitān sit ān<br />
kit kitāb kit<br />
āb āb-ı āb ı ḥüsn ḥüsn [1] [1] güzellik kitabı; bkz. ‘ḥüsn kitābı’ md.<br />
G517/4 Ḫāric <strong>ve</strong>cihden ey ṣanem-i dil-rübā ḫaṭuñ / Yazmış kit kitāb kit kitāb<br />
āb-ı āb ı ḥüsnüñ ḥüsnüñ egerçi kenārını<br />
kit kitāb kit<br />
āb açmak açmak [1]<br />
[1]<br />
711<br />
fal bakmak için Kur’an-ı Kerim, Mesnevî, Hafız Divanı’nı rastgele açarak çıkan<br />
şiiri yorumlama; bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 207-208.<br />
G320/1 Cemāl-i ʿālem-ārāsından ol māhuñ niḳāb açdum / ʿAceb ferḫunde geldi fāl-i aḥvālüm kit kitāb kit āb açdum<br />
açdum<br />
kit kitāb kit<br />
āb itmek itmek [1]<br />
[1]<br />
G259/5 Ṣaçı kelāmın o deñlü uzatduñ ey Bāḳī / İki ṣaḥīfe yiri başḳa bir kit kitāb kit āb itdüñ<br />
itdüñ<br />
kit kitābet kit<br />
ābet [1] [1] yazma, kaleme alma<br />
K3/18 Zamān-ı kit kitābetde kit kitābetde<br />
ābetde kilk ü mürekkeb / Elinde olur var ise ʿūd u ʿanber<br />
ḳo! [6] [6] bırak!<br />
G87/5 Menʿ eyleme yanuñca sürinsün ḳo ḳo sāye-vār / Bāḳī ḳuluñ da pādişehüm bir fütādedür<br />
G282/5 Künc-i ġamda ḳo ḳo aġlasun Bāḳī / Yār sevmek anuñ nesine gerek<br />
G391/3 Ḫayāl-i şemʿ-i ruḫsāruñ ḳo ḳo ḳo yansun ḫāne-i dilde / Perin ol şemʿa yaḳup şevḳ ile pervāneler dönsün<br />
K11/4 Ḳo Ḳo emvāc-ı belā gelsün naṣībin rūzgār alsun / Derūnuñ derdini keşf itme sen deryā-yı ʿummān ol<br />
G147/10 Ḳo Ḳo şiʿri Bāḳıyā dāʾim niyāz it / Duʿāʾ-i devlet-i sulṭān ehemdür<br />
G396/4 Ḳo Ḳo cengi çeng-i ،‘aşḳuñ n’eydügin bilmezsin ey vā‘iẓ / Ne ra‘nā söyler ol çeng ile mūsīḳārı ṭuymazsın<br />
ḳomak ḳomak [ [44] [ 44] bkz. TS. C. IV, s. 2619-26.<br />
1. bırakmak, vazgeçmek, terketmek<br />
G25/7 Bāḳī ferīd-i fenn-i suḫandur nizāʿı ḳo ḳo / İlzām iderler itme ṣaḳın iltizām baḥs̱<br />
G35/6 İbrāmı gel ey sāḳī-i gül-çihre ḳo ḳo sen de / Almışdur olan ʿaḳlumuz ol şūḫ-ı perī-zād<br />
G289/7 Bāḳī ḫıṣāl-i merdüm-i nāḳıṣ-vücūdı ḳo ḳo / İnsān-ı kāmil olmaġa saʿy eyle ādem ol<br />
G404/3 Gūş ṭutup münāfıḳa cevri ḳo ḳo yār-ı ṣādıḳa / Dil-ber odur ki ʿāşıḳa müşfik ü mihrbān ola<br />
G478/3 Yā terk-i nām u neng it yā ʿaşḳı ḳo ḳo göñül gel / Neng ile nām ṣıġmaz ʿaşḳ ile bir arada<br />
G31/4 Mecnūnı gör ki ḳomadı ʿaşḳını Leylīnüñ / Nāmūs u nengi ḳod ḳodı ḳod vü terk itdi taḫt u tāc<br />
G466/5 Erġavānlar ṭutışup ḫırmen-i gül yanmaġ içün / Gül-sitān milkine āteş ḳod ḳodı ḳod yir yir lāle<br />
G546/6 Ġubār-ı naʿl-i esbin dīde-i aʿdāya küḥl itdi / Ne Tebrīzin ḳod ḳodı ḳod ceddüñ ne Ḳazvīn ü Ṣıfāḥānı<br />
G267/4 Bend-i fürḳatde ḳoma ḳoma ḳoma bendeñi āzād eyle / Öldürürseñ de eger ḳaçmaz efendi ḳuluñ<br />
G319/5 Cānum özenür kim ḳomaya şīşede Bāḳī / Meclisde didüm ben de görince ḳoma cānum<br />
K18/48 Ḳoma Ḳoma Bāḳī ḳuluñı cürʿa-ṣıfat ayaḳda / Dest-gīr ol aña ey dā<strong>ve</strong>r-i ʿālī-miḳdār<br />
K19/51 Ḳoma Ḳoma ayaḳda bu maṣnūʿ u muraṣṣaʿ naẓmı / Elde ḫoş yaraşur ey Āṣaf-ı ṣaf-der ḫātem<br />
G31/4 Mecnūnı gör ki ḳomad ḳomadı ḳomad ʿaşḳını Leylīnüñ / Nāmūs u nengi ḳodı vü terk itdi taḫt u tāc<br />
G70/3 Güzer-i eşk-i revānum ḳomad ḳomadı ḳomad dilde ḳarār / Cūy-bār içre biten ney gibi her ān ditrer<br />
G537/7 Bāḳıyā şāh-ı cevān-baḫt-ı cihān ṣaġ olsun / Ġayra minnet ḳomad ḳomadı ḳomad himmet-i bī-hem-tāsı<br />
G319/5 Cānum özenür kim ḳomaya ḳomaya ḳomaya şīşede Bāḳī / Meclisde didüm ben de görince ḳoma cānum<br />
G409/4 Şemʿ-i ruḫsāruñ ḳomaz ḳomaz raġbet sipihrüñ ẕerrece / Mihr-i ʿālem-tābına māh-ı cihān-ārāsına
G93/4 Ḳomad Ḳomadı Ḳomad dilde ġıll u ġış mey-i nāb / Ne güzel ḫāṣıyetlü şerbet olur<br />
G73/3 İltifat-ı ḥāl-i dervīşe ʿulüvv-i şān ḳomaz ḳomaz / Hep bilür aḥvāli şāh-ı kām-rān bilmezlenür<br />
G217/6 Göz yaşın çoḳ çoḳ revān it cürm ü ʿiṣyān üzre kim / Aḳduġı yerde ḳomaz ḳomaz āb-ı firāvān ġıll u ġış<br />
G265/4 Raḳīb yanını tenhā ḳomaz ḳomaz ol āhūnuñ / Geçer hemān oturur ḳarşusında āh o köpek<br />
G405/5 Yaʿḳūb-ṣıfat Bāḳīyi ol Yūsuf-ı s̱ānī / Ḥüzn içre ḳomaz ḳomaz ḳıṣṣayı iḫvāne ṭuyurma<br />
G420/5 Devr-i zamāne cünbişi nā-dānlıḳ üzredür / Nā-dān ḳomaz ki merdüm-i dānā ḥużūr ide<br />
G338/1 Şeb-nem gibi ṣaçılsun ḳoñ ḳoñ eşk-i firāvānum / Güller gibi açılsun tek ġonca-i ḫandānum<br />
G1/5 Zer ṣaḳlamaya ġonca-ṣıfat ʿāḳil odur kim / Gül gibi olan naḳdi ḳoya sāġare cānā<br />
K20/13 Gelüñ bu fikri ḳoyalum ḳoyalum tereddüd itmeyelüm / Bu deñlü nesne niçün ola pāy-ı ʿaḳla ʿıḳāl<br />
G519/1 Ḳomaz Ḳomaz ser-keşligin bu nefs-i ḫod-rāy / Müdārā eyleseñ vay itmeseñ vay<br />
G281/4 Ey ʿāşıḳān-ı ġam-zede ʿīş u ṣafāyı ḳoñ ḳoñ / Kūy-ı belāda her biriñüz bir mekān ṭutuñ<br />
G447/4 Sīnemde zaḫmuñ içre olan penbe-i fetīl / Ol yāsemīne döndi ki ḳorlar ḳorlar ḳaranfüle<br />
G307/3 Ḳoyalum Ḳoyalum sāġarı zāhid saña hem-reng olalum / Bize keyfiyyet-i ṣahbā gibi bir ḥālet bul<br />
G466/7 Jāle naḳdin ḳadeḥe ḳoyd ḳoydı ḳoyd çemen bezminde / Cemʿ idüp ṣaḳlamadı ġonca gibi zer lāle<br />
G403/3 ʿĀḳil odur ki şimdi ḳoyup ḳoyup pend-i nāṣiḥi / ʿīş u tanaʿʿum eyleye ḳavl-i ḥakīm ile<br />
G475/5 Bāḳī-i ḫaste-dili derd ile dermānde ḳoyup ḳoyup / Ġayrı derdine devā eyleme iḥsān eyle<br />
G82/1 Göñül her naġme kim kim çeng-i ġamuñda iḫtiraʿ eyler / Ḳoyu Ḳoyup Ḳoyu elden felekde Zühre sāzın istimāʿ eyler<br />
G166/3 Ḳoyup Ḳoyup Ḳoyup nāmūs ile ʿārı düşüp kūy-ı ḫarābāta / Yürür çāk-i girībān olup erbāb-ı melāmetler<br />
G361/3 Ḳoyup Ḳoyup Ḳoyup tesbīḥ-i mercānı seni kim diñler ey vā‘iẓ / Mufaṣṣal ḳıṣṣa başlarsın ġarīb efsāne söylersin<br />
G412/4 Ḳoyup Ḳoyup ol zülf-i şeb-dīzi göñül geçmek diler gāhī / Velī görsem yine ḳalmaz ʿinān-ı iḫtiyār elde<br />
2. koymak<br />
K25/13 Ḳod Ḳodı Ḳod bir pāre yaḫı ṭās-ı zer-endūda felek / Ṣıvara tā Ramażān teşnelerin saḳḳā-vār<br />
G512/2 Şemʿ-dān süfresidür hāle degüldür görinen / Ḳod Ḳodılar Ḳod Ḳodılar<br />
ılar encümen-i ʿaşḳa çerāġ-ı ḳameri<br />
K19/43 Ḥasret-i laʿl-i lebüñ baġrını pür-ḫūn itmiş / Dāġ yaḳmaġa ḳom ḳomış ḳom ış gögsine aḫger ḫātem<br />
K20/7 Ne ḥoḳḳadur bu ki altında çarḫ-ı şuʿbede-bāz / Ḳoy Ḳoyınca Ḳoy ınca mühre-i mihri güm eyledi fiʾl-ḥāl<br />
3. sokmak<br />
G430/5 Ruḫlaruñ şevḳıyla pür-dāġ itdi Bāḳī sīnesin / Bir avuç berg-i gül-i ter ḳoyd ḳoydı ḳoyd gūyā ḳoynına<br />
4. büründürmek, giydirmek<br />
G470/4 Fāḫir libāsa ḳoyd ḳoydı ḳoyd ı eşcār-ı bāġı devrān / Bādām-naḳşī kemḫā geydürdi erġavāne<br />
5. taşımak<br />
K8/4 Ḥamāʾil gibi dāʾim dāġ-ı derdüm ʿāşıḳ-ı bī-dil / Ḳosun Ḳosun baş üstine dirse nʾola vaʾllāhi cān üzre<br />
ḳoyup ḳoyup gitmemek gitmemek [1] [1] [1] bırakıp gitmemek<br />
G453/2 Maḳāmın āsitān-ı yār idenler / Ḳoyup Ḳoyup gitmez gitmez gitmez Ṣıfāḥān u Ḥicāza<br />
ḳol ḳol [6] [6] kol ‖ el<br />
G467/7 Kemer eylerdi ḳol ḳolın ḳol ın ince bilüñe Bāḳī / Girmese ḫançer-i ḫūn-rīzüñ eger araya<br />
G337/9 Ḳol Ḳolında Ḳol ında şāhid-i baḫtı görince ol şāhı / Şikāra pençe uran arslana beñzetdüm<br />
G508/4 Zībā yaraşur ḫilʿat-i nāz o boyı ser<strong>ve</strong> / İki ḳolum ḳolumı ḳolum ḳılsam aña bil ṭolaması<br />
G425/2 ʿĀşıḳ-ı bī-dil ruḫ-ı zerd ile yaṣdansun ḳoluñ ḳoluñ / Yaraşur zerrīn ḥamāʾil sāʿid-i sīmīnüñe<br />
G27/5 Meger başuñ ser-i kūyında ṭop olmaḳ hevāsıdur / Dem-ā-dem Bāḳıyā ḳoluñda ḳoluñda çevgān olmaġa bāʿis̱<br />
G266/3 Devr-i ġamzeñde senüñ kimseye ḫançer çekmez / Boynuma Boynuma alurın alurın ey şūḫ-ı dil-ārā ḳoluñ<br />
ḳola ḳola ḳanlu ḳanlu elifler elifler yazmak yazmak [1] [1] kola elif çekmek<br />
712
G529/5 Ḫāṣiyyet ile yāre yaḳīn itmek içündür / Bāḳī ki biraz ḳanlu ḳanlu elifler elifler ḳola ḳola yazd yazdı yazd<br />
713<br />
ḳol ḳolını ḳol ını boynına ṣalmak ṣalmak [2] [2] kolunu boynuna dolamak ‖ sarılmak, kucakamak; bkz. TS. C. I, s. 650.<br />
(‘boynuna el/kol bırakmak’ md.)<br />
G103/6 Şāḫ-ı gül ü nihāl-i semen biri birinüñ / İrdi o dem ki ḳolını olını boynına ṣalalar<br />
G42/1 Ne devrān muvāfıḳ ne ṭāliʿ müsāʿid / Ḳol Ḳolın Ḳol ın boynuma boynuma ṣalmaz ol sīm- sāʿid<br />
ḳollar ḳollarını ḳollar ını açmak açmak [1]<br />
G543/2 Ṭonatdı dāġ ile bāzūlarını ol gül-endāmuñ / Açınca Açınca ḳollar ḳolların ḳollar ḳolların<br />
ın eṭrāfı gūyā gül-sitān itdi<br />
ḳoluña ḳoluña ḳuv<strong>ve</strong>t! ḳuv<strong>ve</strong>t! [1]<br />
[1]<br />
K14/13 Didi Behrām-ı düşmen-kām gördi ḍarb-ı şemşīrin / Ḳoluña Ḳoluña ḳuv<strong>ve</strong>t ḳuv<strong>ve</strong>t ey rūz-ı <strong>ve</strong>ġānuñ Şāh-ı Merdānı<br />
ḳonaḳ ḳonaḳ [1] [1] misafirhane, menzil ‖ makam; bkz. TS. C. IV, s. 2626.<br />
M1/VI/7 Āḫır çalındı kūs-ı raḥīl itdüñ irtiḥāl / Ev<strong>ve</strong>l ḳonaġuñ ḳonaġuñ oldı cinān būstānları<br />
ḳonaḳ ḳonaḳ ḳonaḳ ḳonaḳ [1] [1] [1] menzil mezil, bir konaklık aralarla<br />
G242/2 ʿAşḳuñ yolında bulmadı dil emn ü rāḥatı / Tātār-ı ġamzeñ eyledi yaġmā ḳonaḳ ḳonaḳ ḳonaḳ ḳonaḳ ḳonaḳ<br />
ḳonaḳ<br />
ḳonaḳ ḳonaḳ ḳonaḳ ḳḳılmak<br />
ḳ ılmak [1] [1] konak edinmek, mekân tutmak; bkz. TS. C. IV, s. 2629. (‘konak idinmek’ md.)<br />
K6/13 Āsitānı ḫākini ḳıldı ıldı Ḳırım ḫānı ḳonaḳ ḳonaḳ / İrte bir gün seyr idüñ ḫāḳān-ı Türk-istān gelür<br />
ḳondurmak ḳondurmak [2]<br />
[2]<br />
1. getirmek, yerleştirmek (misafir bağlamında); bkz. TS. C. IV, s. 2630-31.<br />
K18/4 Yine ferrāş-ı ṣabā ṣaḥn-ı ribāṭ-ı çemene / Geldi bir ḳāfile ḳondurd ḳondurdı ḳondurd yüki cümle bahār<br />
2. yapıştırmak ‖ ‘toz kondurmak’<br />
G383/2 Gerd-i rāhın çihre-i aġyāra ḳondurm ḳondurmış<br />
ḳondurm ış ṣabā / Yükledük ol gā<strong>ve</strong> hep rūy-ı zemīnüñ minnetin<br />
ḳonmak ḳonmak ḳonmak [11] [11]<br />
[11]<br />
1. dönmek ‖ konup kalkmak<br />
M1/VI/4 Deşt-i fenāda mürġ-i hevā ṭurmayup ḳonar ḳonar / Tīġuñ Ḫudā yolında sebīl itdi ḳanları<br />
2. yerleşmek, konaklamak; bkz. TS. C. IV, s. 2632.<br />
M2/IV/6 Ḳond Ḳondı Ḳond ṣaḥn-ı çemene ravża-i firdevs içre / Sāye-bānlar ḳurılup çetr-i hümāyūnlar ile<br />
G543/4 Gelüp ḳonm ḳonmışken<br />
ḳonm ışken ey ḳaşı kemānum dilde peykānuñ / Göñülden geçdi āḫir cān evin vardı mekān itdi<br />
2.1. yerleşmek ‖ yurt edinmek, istila etmek<br />
G23/3 Leşger-i ġam geldi dil şehrine ḳond ḳondı ḳond cavḳ cavḳ / Ḳopdı yir yir fitne vü āşūb u ġavġā semt semt<br />
3. konmak (kuş <strong>ve</strong> sinek bağlamında)<br />
G67/1 Mürġ-i dil ḳonmaġa ḳonmaġa bir ḳāmeti Ṭūbā gözedür / Serv ü şimşādı begenmez ḳatı aʿlā gözedür<br />
G370/1 Dil giriftār-ı belā dil-ber hevāyī nʾeylesün / Dāme düşmez yirlere ḳonmaz ḳonmaz hümāyı nʾeylesün<br />
G179/4 ʿİẕāruñda şehā ḫāl-i siyāhuñ / Şeker üstine ḳonm ḳonmış ḳonm ḳonmış<br />
ış bir megesdür<br />
G510/2 Eglendi biraz ḳaddi hevāsiyle çemende / Dil mürġi ḳonup ḳonup ḳonup serv-i ḫırāmāne ṣalındı<br />
4. koyulmak, dizilmek<br />
K22/4 Reh-güẕār-ı bāġa ser-tā-pā dökilmiş berg-i zer / Ṣandum altun tebsiler ḳonm ḳonmış ḳonm ḳonmış<br />
ış simāṭ-ı ḫusrevān<br />
5. bırakılmak, yerleştirilmek<br />
G12/2 ʿĀrıżuñda ol iki zülf-i girih-gīrüñ senüñ / Ṣuya ḳonm ḳonmış ḳonm ış iki ġarrā tāze sünbüldür baña<br />
6. oturmak, mekân edinmek<br />
G314/4 Ḫaymedür gözlerüm ṭınāb müjem / Nʾola ger ḳonsa ḳonsa aña şāh-ı ḫayāl
ḳoparmak ḳoparmak ḳoparmak [1] [1] koparmak (çiçek bağlamında)<br />
G35/3 Bir ġonca benefşe ḳoparup ḳoparup tācına ṣoḳmış / Ṭaġlarda külüng atduġı dem başına Ferhād<br />
ḳopmak ḳopmak [5] [5] bkz. TS. C. IV, s. 2654-58.<br />
1. bitmek, çıkmak, zuhur etmek, meydana gelmek (çiçek bağlamında)<br />
G454/4 Sīneden ḳan bulaşıḳ penbe-i dāġum ḳopıcaḳ / Şimdi ḳopm ḳopmış ḳopm ḳopmış<br />
ış gül-i rengīne döner tam tāze<br />
K24/32 Var ise ṭurralaruñ bāġ-ı cinān sünbülidür / Ḳopmad Ḳopmadı Ḳopmad bāġdan ol resme muʿanber sünbül<br />
G424/2 Leb-i cānāne gibi ġonca-i ter / Ḳopmad Ḳopmadı Ḳopmad daḫı dehr bāġında<br />
G424/1 Ṭıfl iken dāyesi ḳucaġında / Gül idi ḳopmaduḳ ḳopmaduḳ budaġında<br />
2. kalkmak ‖ meydana çıkmak, gözükmek<br />
G454/4 Sīneden ḳan bulaşıḳ penbe-i dāġum ḳop ḳopıca ḳop ḳopıca<br />
ıcaḳ ıca / Şimdi ḳopmış gül-i rengīne döner tam tāze<br />
ḳorḳmak ḳorḳmak [1] [1] çekinmek, ürkmek<br />
G534/4 Yaluñuz nev-rüstedür seyr itmege ḳorḳar ḳorḳar daḫı / Ḳanda gitse bilesince ṣalınur lālācuġı<br />
ḳorḳaram/ ḳorḳaram/ ḳorḳar ḳorḳarın! ḳorḳar ın! [6] [6] korkarım! (endişe, şüphe, ihtimal bağlamlarında)<br />
G119/4 Anuñ içün varmazam ben kūyuña giryān olup / Ḫāk-i rāhuñ ḳorḳaram cānā gözümden ter düşer<br />
K10/11 Ḳorḳaram Ḳorḳaram çāpük-süvār-ı ʿarṣa-i ʿirfān iken / Esb nā-geh bir gice bī-cev ḳala ester bile<br />
G231/3 Kemerüm gibi miyānını kenār ide diyü / Ḳorḳaram Ḳorḳaram vaʿde-i vaṣlına nigār ide ḫılāf<br />
G471/6 Sūz-ı ʿaşḳuñla bir şeb āh idicek / Ḳorḳaram Ḳorḳaram oda yanar kāşāne<br />
G457/5 Tevbe meyden Bāḳıyā āsāndur ammā ḳorḳar ḳorḳarın ḳorḳar ın / Döymeyem sāḳī-i sīmīn-sāʿidüñ ibrāmına<br />
G376/5 Bāḳīyi ġam öldürür ʿaşḳuñ yolında ḳorḳar ḳorḳarın ḳorḳar ın / Şimdi mi çekdi belāyı rāh-rev yoldaşdan<br />
ḳorḳum ḳorḳum bu! bu! bu! [1] [1] korkarım!<br />
G163/1 Ḳaşuñ kemānı kendüyi ḫaylī gerer çeker / Ḳorḳum Ḳorḳum bu sīne tīr-i müjeñden żarar çeker<br />
ḳorkum orkum orkum oldur! oldur! [2] [2] [2] korkarım!<br />
G426/6 Ẓulmet-i cehlde cevher diyü cemʿ itdügümüz / Ḳorkum Ḳorkum oldur oldur çıḳa ol rūzda seng-i ḫāre<br />
G434/1 Ḳorḳum Ḳorḳum oldur oldur göz dege ḫāk-i der-i cānānuma / Yoġsa küḥl-āsā çekerdüm çeşm-i ḫūn-efşānuma<br />
ḳotan ḳotan [1] [1] [1] ? ?<br />
?<br />
Kt12/1 Geydügüñ eski püski şol ḳapamañ / Ḳotan Ḳotan mı bilmezin yā ḫod boġası<br />
ḳoyun ḳoyun [3] [3] bağır, sine (göğüsle elbise arasındaki kısım)<br />
G430/4 Dür dişüñ vaṣfında şiʿrüm defterin gördi meger / Kim ṣadef mecmūʿasını ṣaldı deryā ḳoyn ḳoynına ḳoyn ına<br />
G430/5 Ruḫlaruñ şevḳıyla pür-dāġ itdi Bāḳī sīnesin / Bir avuç berg-i gül-i ter ḳoydı gūyā ḳoyn ḳoynına ḳoyn ına<br />
G214/4 Sīne çoḳ seyr itdük ey dil var ise ol sīm-ber / Siḥr ile ḳoyn ḳoynında ḳoyn ında ḳurṣ-ı māh-ı tābān gizlemiş<br />
ḳoyn ḳoynına ḳoyn ḳoyn ına almak almak [1] [1] bağrına basmak<br />
G214/5 Bir ṣadefdür dürr-i evṣāfuñla dīvānum benüm / ʿĀrif almış almış almış ḳoyn ḳoynına ḳoyn ına mānend-i ʿummān gizlemiş<br />
ḳoyn ḳoynına ḳoyn ḳoyn ına girmek girmek [3] [3] içine girmek ‖ sevişmek için yatağına girmek<br />
G430/1 Cāme-ḫ˅āb ol āfeti alduḳça tenhā ḳoynına / Ṣanuram ebrüñ girür māh-ı şeb-ārā ḳoyn ḳoynına ḳoyn<br />
ına<br />
G430/2 Ṣubḥ-dem ey fāḫte bīhūde efġān eyleme / Çün girürsin girürsin her gice bir serv-i bālā ḳoyn ḳoynına ḳoyn ḳoynına<br />
ına<br />
G430/3 Niçün aġlarsın felekden bilsem ey şeb-nem seni / Çün girürsin girürsin her zamān bir <strong>ve</strong>rd-i raʿnā ḳoyn ḳoynına ḳoyn ına<br />
köpek köpek [1] [1] rakip<br />
G265/4 Raḳīb yanını tenhā ḳomaz ol āhūnuñ / Geçer hemān oturur ḳarşusında āh o köpek<br />
köpek<br />
körpe körpe körpe [1] [1] çocuk, yavru (Mihrümah Sultan’ın çocukları bağlamında)<br />
M2/V/7 Aḳ gül ġoncaları gibi güzel körpelerin körpelerin körpelerin / Ḫār-ı āzārdan Allāh nigeh-dār olsun<br />
714
kū ū [1] [1] semt (‘kūy’ sevgilinin semti)<br />
G399/1 İtdürür zühhāda ol miḥrāb-ı ebrū ser-fürū / Ḳıldurur ʿuşşāḳa ol ḫāk-i ser-i kū ser-fürū<br />
Ḳubād Ḳubād Pā Pāşā Pā şā [1]<br />
K20/16 Bülend-himmet-i devrān Ḳubād Ḳubād Pā Pāşā Pā şā kim / Hilāl-i çarḫa maḥal meclisinde ṣaff-ı niʿāl<br />
ḳubbe ḳubbe [4] [4] kubbe ‖ gökyüzü; bkz. ‘kāşī ḳubbelü’ md.<br />
G218/3 Āvāzeyi bu ʿāleme Dāvūd gibi ṣal / Bāḳī ḳalan bu ḳubbede ḳubbede bir ḫoş ṣadā imiş<br />
K27/14 Cihān-ı himmetüñ baḥr-i firāvānı Ferīdūn Beg / Ki üstine ḥabāb olmış anuñ ol ḳubbe ḳubbe-i ḳubbe ʿulyā<br />
G271/6 Bülend-āvāze ḳıl sāz u nevā-yı ʿaşḳı ey muṭrıb / Ki ḳalmaz ḳubbe ḳubbe-i ḳubbe gerdūnda hergiz ol ṣadādan yig<br />
G18/3 Ṣanma şeb-nemdür düşen hecr-i ruḫuñda ṣubḥ-dem / Ḳubbe Ḳubbe-i Ḳubbe gerdūn çıḳardı tāb-ı āhumla gül-āb<br />
ḳucmak ḳucmak [3] [3] kucaklamak, sarmak; bkz. ‘bilüñi ḳucmak’ md.<br />
G277/3 Ḳandasın biz de gel ey āfet-i devrān görelüm / Nice bir öpe ḳuca ḳuca görişe ṭavḳ u kemerüñ<br />
G90/3 Ḳucmaḳ Ḳucmaḳ degül ġaraż seni dīdārdur murād / Deryā-yı iştiyāḳ begüm bī-kenārdur<br />
G87/3 Ḳuçmaḳ Ḳuçmaḳ naṣīb olur mı miyānuñ kemer gibi / Cānā niteki ḫançer-i hicrān aradadur<br />
ḳucaḳ ḳucaḳ [1]<br />
[1]<br />
G424/1 Ṭıfl iken dāyesi ḳucaġ ḳucaġında ḳucaġ ında / Gül idi ḳopmaduḳ budaġında<br />
ḳucaḳ ḳucaḳ ḳucaḳ ḳucaḳ [1] [1] kucaklar dolusu ‖ çok sayıda, pek çok<br />
G242/5 Ḳaddüñ nihāli ruḫlaruñ āli gerek bize / Gül deste deste tāze fidanlar ḳucaḳ ḳucaḳ ḳucaḳ<br />
ḳucaḳ<br />
ḳundaḳ ḳundaḳ [1] [1] [1] beşik<br />
G366/5 Güzeller ṭıfl iken eyler ḳuculmaġa he<strong>ve</strong>s şimdi / Ṣarılmaḳ resm ü āyīnin bilürler daḫı ḳundaḳdan<br />
ḳundaḳdan<br />
715<br />
kūçek ūçek ūçek [1] [1] Mevlevi <strong>ve</strong> Bektaşilerde sema eden genç derviş ‖ Mevlevîlerde şeyhin<br />
hizmetindeki genç derviş (‘ışıḳ’ paralelliğinde); bkz. GÖLPINARLI 2004, s. 193.<br />
G265/1 Çerāġ-ı ḥüsni ışıḳdur o meh-<strong>ve</strong>şüñ girçek / Dehān-ı teng-i dil-āvizi bir güzel kūçek ūçek<br />
1. güç, takat<br />
ḳudret ḳudret [8]<br />
[8]<br />
G149/2 Ġamuñdan nevbet-i āh u fiġān u zāra ḳudret ḳudret yoḳ / Çemende bülbül-i şūrīde şimdi başḳa mehterdür<br />
2. kudret, iktidar ‖ Allah’ın ezeli gücü<br />
K15/3 Cihāna zīb ü fer virdi yine meşşāṭa-i ḳudret ḳudret / ʿArūs-ı nev gibi ārāyiş itdi kühne dünyāyı<br />
K25/2 Āfitāb üzre meger ḫāme-i dest-i ḳudret ḳudret / Çekdi bir med nitekim ḥācib-i rūy-ı dil-dār<br />
G213/4 İşigüñ ḫūn-ābe-i eşkümle reng-āmīz idi / Yazmadın naḳḳāş-ı ḳudret ḳudret ḳudret bu bülend eyvāne naḳş<br />
G482/2 Ḳaşuñ ol rādur ki yazmış anı ḳudret ḳudret ḳudret kātibi / Ḳıl ḳalemle ṣafḥa-i ḥüsnüñde ruḫsār üstine<br />
G523/3 Binā-yı ʿaşḳa ṭūfān-ı ḥavādis̱ kār-ger olmaz / Esāsın gūyiyā bennā-yı ḳudret ḳudret kār-gīr itdi<br />
K26/17 Ḳabża-i ḳudretine ḳudretine ḳavs kemān-ı Rüstem / Nā<strong>ve</strong>k-i reʾyine per şeh-per-i Cibrīl-i emīn<br />
K20/17 O kim debīr-i ezel çekdi kilk-i ḳudretle ḳudretle / Şerīf nāmına tevḳīʿ -nāme-i iḳbāl<br />
ḳudūm ḳudūm [2] [2] ayak basma, geliş<br />
G326/5 Bāḳī nis̱ār-ı ḫāk-i ḳadem ḳıl vücūdum / Şol günde kim irişe gele müjde-i ḳudūm<br />
K14/2 Ḳudūm Ḳudūm-ı Ḳudūm şāh ile ḫalḳuñ bu gün başına gün ṭoġdı / Yine tāb-ı rikābından cihānı ḳıldı nūrānī<br />
kūh ūh [8] [8] dağ<br />
G114/4 Kūhdan geçse ġam-ı zülfüñle āhum ṣarṣarı / Kūh ūh deşt ü deşt bāġ u bāġ sünbül-zār olur<br />
K9/11 ʿİlmi ḳatında baḥre niçün dinile muḥīṭ / Ḥilmi yanında kūha ūha neden nisbet-i <strong>ve</strong>ḳār<br />
G114/4 Kūhdan geçse ġam-ı zülfüñle āhum ṣarṣarı / Kūh ūh deşt ü deşt bāġ u bāġ sünbül-zār olur
K23/6 Yā nāḫunı görindi felek bir pelengdür / Kʾolmışdur aña ḳulle-i kūh ūh ūh-ı ūh cefā maḳām<br />
M1/VII/6 Vardı peleng-i kūh ūh ūh-ı ūh <strong>ve</strong>ġā ḫ˅āb-ı rāḥate / Küh-sār-ı kibriyāda ṭuran nerre şīri gör<br />
G133/5 Bāḳī peleng-i kūh ūh ūh-ı ūh ġamuñ pençesindedür / Luṭfuñ meded yitişmez ise bir dem öldürür<br />
G321/2 Hem-reng-i peleng itdi beni kūh ūh ūh-ı ūh belāda / Cismümde ser-ā-pā görinen dāġ-ı siyāhum<br />
G41/1 Kūh ūh ūh-ı ūh ʿaşḳuñda olursam Ferhād / Acıyup eyleye Şīrīn lebi dād<br />
kūh ūh ūh-ı ūh ı Ḳāf Ḳāf [1] [1] Kaf dağı<br />
G237/4 Dāne-i gendüm taḥammül ḳılduġum eksem nʾola / Ḫırmen-i ʿālemde ṣaymaz kūh ūh ūh-ı ūh ı Ḳāf Ḳāfı Ḳāf ı kāh şevḳ<br />
kūh ūh u u de deşt de şt [4] dağ ova<br />
K14/22 Ser-i bī-maġz-ı düşmenden feżāda kāseler ṭoldı / Sibāʿ-ı kūh ūh u de deşte de<br />
şte ḳıldılar tertīb-i mihmānī<br />
K21/3 Meger ki ḥoḳḳa-i çarḫuñ zamāne ḫarrāṭı / Döker tırāşesini kūh ūh u de deşte de<br />
şte berf-mis̱āl<br />
G402/5 Ḫayāli her dem ey Bāḳī gezer nice ser ü sīne / Hezārān kūh ūh u de deşti de<br />
şti geşt ider bir demde bir āhū<br />
G66/3 Tāze dāġumla ser ü sīne nʾola zeyn olsa / Kūh ūh u u de deşt de şt ey yüzi gül lāle-i ḥamrā yiridür<br />
Kūh ūh ūh-ken ūh ken [7] Ferhat<br />
G89/1 Göñül tekmīl-i fenn-i ʿaşḳ iden üstād-ı kāmildür / Anuñ yanında kimdür KKūh<br />
K<br />
ūh ūh-ken ūh ken ken Mecnūn ne cāhildür<br />
G110/3 Ṭutdı başın tīşe-i merge ġam-ı Şīrīn ile / Ehl-i ʿaşḳ içre anuñʾçün Kūh-ken ken ken ser-dārdur<br />
G227/2 Bī-sütūnı gül-şen itmiş ḫūn-ı çeşm-i Kūh ūh ūh-ken ūh ken / ʿĀşıḳa sevdā-yı vaṣl-ı yār ile ṭaġ üsti bāġ<br />
G381/5 Laʿl-i şīrīnüñ ümīdin ḳılsa göñlüm ʿāḳıbet / Pārelerdüm Kūh ūh ūh-ken ūh ken ken gibi nice ḫārāyı ben<br />
G505/3 Güvāhī zūr-ı bāzūsın getürmiş Kūh ūh ūh-ken ūh ken ken ʿaşḳa / Bu devr içre ḳabūl itmezler ammā şāhid-i zūrı<br />
G513/3 Her şirārın aḫter-i devlet bilürdi Kūh ūh ūh-ken ūh ken / Sīne-i ḫārādan āteşler çıḳarsa tīşesi<br />
M8/III/2 Ġālib olsañ reh-i ʿaşḳında bu gün Kūh ūh ūh-kene ūh kene<br />
ku kuḥlü’l ku kuḥlü’l<br />
ḥlü’l-cev ḥlü’l cev cevāhir cevāhir<br />
āhir [1] [1] göz sürmesi ‖ ilaç olarak göze sürülen sürme<br />
K3/19 Naẓar ehline mīl-i ku kuḥlü’l ku kuḥlü’l<br />
ḥlü’l-cev ḥlü’l cev cevāhir cev āhir / Reg-i cān-ı bed-ḫ˅āha nebtīz ü nişter<br />
kūh ūh ūh-sār ūh ār ār [4] [4] dağlar ‖ dağ doruğu<br />
K18/9 Ṣubḥ-dem <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le-i nevbet-i şāhī mi degül / Ṣavt-ı mürġān-ı ḫoş-elḥān u ṣadā-yı kūh ūh ūh-sār ūh ār<br />
M1/IV/3 Sünbüllerini matem idüp çözsün aġlasun / Dāmāne döksün eşk-i firāvānı kūh ūh ūh-sār ūh ār<br />
G64/4 Ṣular çaġlar ṭuyūr āvāzesinden kūh ūh ūh-sār ūh ār iñler / Bahār eyyāmıdur şimden girü ṣīt u ṣadā artar<br />
K14/14 S̱üreyyā ṣanmañ üstinde görince şīr-i gerdūnı / Atıldı āsmāne kūh ūh ūh-sār ūh ār ār-ı ār ı ḳahrı ḳaplanı<br />
G322/2 Peleng-i ʿaşḳ-ı yāruñ bīşesidür mūy-ı jülīdem / Diyār-ı derd ü miḥnet kūh ūh ūh-sār ūh ār ārıdur ār ıdur benüm başum<br />
716<br />
ḳul ḳul [16] [16] kul-Allah/sultan/sevgili ‖ reaya (devletin <strong>ve</strong>rgi ödeyen kesimi) ‖<br />
hükümdârın saraya bağlı hizmetkârları<br />
G317/2 Biñ günāh eylese bir ḳul ḳul yine rızḳın kesmez / Şükr-i inʿām-ı şeh-i bende-nevāz eyleyelüm<br />
G517/1 Cevr ile terk ider mi kişi şehr-i yārını / Lāyıḳ mıdur ki terk ide ḳul ḳul şehriyārını<br />
K2/12 Ḫusrev-i Cem-ʿaẓamet dā<strong>ve</strong>r-i Ḫāḳān-saṭ<strong>ve</strong>t / Belki eñ kem ḳul ḳulı ḳul Cem ʿabd-i ḥaḳīri Ḫāḳān<br />
M3/V/7 Mülk-i Mıṣra nitekim bir bendesin sulṭān ider / Bir ḳul ḳulın ḳul ın ṣalsun diyār-ı Çīne ḥāḳān eylesün<br />
Kt17/1 Luṭf idüp ol şeh-i firişte-ḫıṣāl / Ḳuzılar eylemiş ḳul ḳulına ḳul ḳulına<br />
ına ʿaṭā<br />
K10/12 Āsitānı ḫākine muḥtāc muṭlaḳ ḫās u ʿām / Yaluñuz ḳullar degül taḫtında sulṭānlar bile<br />
G186/2 Ḳapuñda ḳullara ḳullara ẓulm ü cefā itme <strong>ve</strong>fā eyle / Benüm şāh-i cihān-tābum kerem eyle <strong>ve</strong>fā yigdür<br />
G443/2 Zülfüñüñ boynı baġlu ḳullar ḳulları ḳullar<br />
çoḳ / Geçmedük kimse ḳalmadı bende<br />
G321/3 Luṭf eyle iñen ḳullaruña ḳullaruña cevri çoġ itme / Āh eylemesün kimseye ẓulm eyleme şāhum<br />
G37/5 Ḳāmetüñ ḳulluġ ḳulluġın ḳulluġ ḳulluġın<br />
ına ın düşmeyicek / Olmadı serv-i ḫırāmān āzād<br />
K5/28 Gedā-yı āsitānuñ āsmāna ser-fürū ḳılmaz / Begenmez ḥāṣılı kem-ter ḳuluñ ḳuluñ ḳuluñ eyvān-ı Keyvānı
K9/20 Bāḳī duʿācı pīr ḳuluñ ḳuluñ geldi ḫusrevā / Eyler cenāb-ı ḥażretüñe ʿarż-ı iftiḳār<br />
M1/VIII/8 Yā Rab kemāl-i luṭfuña ḳaldı senüñ hemān / Pāşā ḳuluñ ḳuluñ cihānda tamām itdi ḫidmeti<br />
G267/4 Bend-i fürḳatde ḳoma bendeñi āzād eyle / Öldürürseñ de eger ḳaçmaz efendi ḳuluñ ḳuluñ<br />
G546/4 Buyur kem-ter ḳuluñ ḳuluñ ḳuluñ şāhum irişsün Çīn ü Māçīne / Açup iḳlīm-i Türk-istānı alsun taḫt-ı Ḫāḳānı<br />
G343/2 Sen ol sulṭān-ı ḫūbān-ı cihānsın kim işigüñde / Ḳuluñdur Ḳuluñdur nice Ḳul oġlı güzeller belki begler hem<br />
ḳul ḳul eylemek eylemek [2] [2] hükmü altına almak, bağlamak<br />
G291/5 Ṣāḥib-cemālüñ ehl-i kemālüñ muḥibbiyüz / Bāḳī ḳul ḳul eyledi eyledi bizi ol ḥüsn-i ber-kemāl<br />
G520/2 Biʾllāh ey naḫl-i ter ol şī<strong>ve</strong>-i reftār nedür / Serv-i āzāduña ḳul ḳul ḳul eyledüñ eyledüñ a şimşādı<br />
ḳul ḳul olmak olmak [7] [7] hükmüne girmek, bağlanmak ‖ kulluk yapmak ‖ hizmette bulunmak<br />
G37/6 Bāḳīye emr nedür sulṭānum / Saña ḳul ḳul old oldı old muṭī u münḳād<br />
G51/4 Ḳaddüñe ḳul ḳul olmaġa olmaġa gelmiş dizilmiş ḳarşuña / Servler ṭurmış çemen ṣaḥnında ḳāmet gösterür<br />
G91/5 Bir pādişāh-ı ḥüsne ḳul ḳul olduḳ olduḳ olduḳ ki Bāḳıyā / Anuñ esīr-i ʿaşḳı olupdur cevān u pīr<br />
K11/11 Yine rūz-ı viṣālinden dem urdı bād-ı ṣubḥ ey dil / Ḳul Ḳul olduñ olduñ nice yıllardur bu gün ʿīd irdi ḳurbān ol<br />
G7/3 Yüz sürmez idi südde-i devlet-meʾābına / Ḳul Ḳul Ḳul olmayayd olmayaydı olmayayd ḫusrev-i gerdūn-serīr aña<br />
G375/4 İrüp şerefe saʿīd olurdı / Ḳul Ḳul Ḳul olsa olsa eger o māha Keyvān<br />
G408/7 Ḳul Ḳul olursañ olursañ Bāḳıyā ol şāh-ı ʿālī-şāne ol / Kim virilmiş ʿizz u devlet dīnine dünyāsına<br />
717<br />
Ḳul Ḳul oġl oġlı oġl ı [3] asker olarak yetiştirilen yeniçeri genci; bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 302;<br />
PAKALIN, C. II, s. 320-321.<br />
G59/4 Bir Ḳul Ḳul oġl oġlı oġl āfetüñ kūyında ḳaldı cān u dil / Ḳapuya çıḳmaz görinmez nʾeylesün bī-çāreler<br />
G343/2 Sen ol sulṭān-ı ḫūbān-ı cihānsın kim işigüñde / Ḳuluñdur nice Ḳul ul ooġl<br />
o oġl<br />
ġlı ġl güzeller belki begler hem<br />
G439/3 Bir Ḳul Ḳul Ḳul oġl oġlınuñ oġl ınuñ esīr oldı ḳapusında göñül / İntisāb itdi gedā bār-geh-i sulṭāne<br />
ḳull ḳullıḳlar ḳull ḳlar itmek [1] kul köle olmak ‖ hizmette bulunmak; bkz. TS. C. IV, s. 2722-23.<br />
G35/5 ʿAhdüñde eger ʿāleme bir daḫı gelürse / Ḳullı ullı ullıḳlar ḳlar ider sen yüzi ḫurşīde Feraḫşād<br />
ḳulaḳ ḳulaḳ ḳulaḳ [4]<br />
[4]<br />
G526/4 Ey āh māhuñ irişemezsin ḳulaġ ḳulaġına ḳulaġ ına / Başuñ gerekse göklere irsün fiġān gibi<br />
G487/3 Odlar yaḳardı başına mürġuñ çemende gül / Şeb-nem ṣuvarmayaydı seḥerden ḳulaġ ḳulaġını ḳulaġ ını<br />
G311/5 Degdi dehānı söyledi bir gün ḳulaġuma ḳulaġuma / Gūyā ṭaḳıldı gūşuma bir gūşvār laʿl<br />
G202/1 Gūş senüñ ḫaberlerüñ almaġa olsa çāremüz / Kāş ḳulaġumuz ḳulaġumuz ḳadar eyleyelerdi pāremüz<br />
ḳulaġ ḳulaġını ḳulaġ ını yollara ṭutmak ṭutmak [1]<br />
[1]<br />
M1/IV/5 Gül ḥasretüñle yollara yollara ṭutsun ṭutsun ḳulaġ ḳulaġını ḳulaġ ını / Nergis gibi ḳıyāmete dek çeksün intiẓār<br />
ḳulaḳ ḳulaḳ burmak burmak [1] [1] [1] kulağını bükmek ‖ uyarmak, ikaz etmek; bkz. TS. C. IV, s. 2716.<br />
G521/2 Öykündi gerçi çeşmüme çoḳ çeşme lūlesi / Ammā ḳulaġ ḳulaġın ḳulaġ ın iller anuñ az burmadı<br />
ḳulaḳ ḳulaḳ çekmek çekmek [7] [7] kulak <strong>ve</strong>rmek, dikkatle dinlemek; bkz. TS. C. IV, s. 2717.<br />
G153/1 Ḳaşuñ añılsa ġurre-i ġarrā ḳulaḳ ḳulaḳ çeker çeker / Ḥaḳḳā budur ki ḥüsnüñe dünyā ḳulaḳ çeker çeker<br />
çeker<br />
G153/2 Māh-ı ʿalem ki menzili evc-i hevādadur / Reftāra gelse ol ḳad-i bālā ḳulaḳ ḳulaḳ çeker<br />
çeker<br />
G153/3 Ṣaḥn-ı çemende ṣubḥ-dem açılduġı bu kim / Ḥüsnüñ güline ġonca-i raʿnā ḳul ḳulaḳ ḳul<br />
ḳ çeker çeker<br />
G153/4 Ṭāḳ-ı felekde hāle degüldür o meh-<strong>ve</strong>şüñ / Mihr-i ruḫına çarḫ-ı muʿallā ḳulaḳ ḳulaḳ çeker<br />
G153/5 Şemşīr-i dest-i ḳahruña Cemşīd baş eger / Naʿl-i semend-i ʿazmüñe Dārā ḳulaḳ ḳulaḳ çeker<br />
çeker<br />
G153/6 Keştīde bād-bān u ṣu içre ṣadef degül / Emvāc-ı baḥr-i eşküme deryā ḳulaḳ ḳulaḳ ḳulaḳ çeker<br />
çeker<br />
G153/7 Bāḳī ḳayırmaz olsalar aʿdā zebān-dırāz / Aduñ añılsa cümle eḥibbā ḳulaḳ ḳulaḳ çeker çeker<br />
ḳulaḳ ḳulaḳ ṭutmak ṭutmak [3] [3] [3] kulak <strong>ve</strong>rmek, dikkatle dinlemek; bkz. TS. C. IV, s. 2718-19.
G522/2 Gūş eyle rāzı perde-i sāz u terāneden / Her yaña ṭut ṭut ḳulaġuñ ḳulaġuñı ḳulaġuñ meclisde def gibi<br />
G277/7 Şiʿr-i Bāḳīye ḳulaḳ ḳulaḳ ḳulaḳ ṭutmasa ṭutmasa zāhid ne ʿaceb / Söz güherdür ne bilür ḳadrini nā-dān güherüñ<br />
G449/5 Sözüm diñle muġannī naġmesin gūş eyle ey Bāḳī / Ġaraż saña naṣīḥatdur ḳulaḳ ḳulaḳ ḳulaḳ ṭut ṭut ḳavl-i üstāde<br />
ḳulaḳ ḳulaḳ urmak urmak [1] [1] [1] kulak <strong>ve</strong>rmek, dinlemek; bkz. TS. C. IV, 2719-20.<br />
M6/VIII/1 Gül gibi şiʿr-i Bāḳīye bir dem ḳulaġuñ ḳulaġuñ ur<br />
ur<br />
718<br />
ḳulḳul ḳulḳul [2] [2] ağzı dar sürahi <strong>ve</strong>ya kabaktan dökülürken çıkan ses; bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong><br />
İZAHI, s. 301-302. (‘kulkul, gulgul md.)<br />
G105/5 Geh ḳulḳul ḳulḳul-i ḳulḳul mey göñlüm açar gāh dem-i nāy / Maḳṣūd benüm pādişehüm ḥüsn-i edādur<br />
G12/1 Gül-sitān bezm-i şarāb u cām-ı mey güldür baña / Ḳulḳul Ḳulḳul-i Ḳulḳul ḥalḳ-i ṣurāḥī ṣavt-ı bülbüldür baña<br />
ḳulḳul ḳulḳul ḳulḳul eylemek eylemek [2]<br />
[2]<br />
1. söylemek<br />
G255/3 Söyletseñ ey ṣurāḥī sen erbāb-ı meclisi / Muṭrıb ferāġat eyleyicek ḳulḳul ḳulḳul eeyleseñ<br />
e yleseñ<br />
2. dökülmek<br />
G447/5 Bāḳī çemende şīşe-i mey ḳulḳul ḳulḳul ḳulḳul eylese eylese / Bülbül terāne başlayıcaḳ uysa bülbüle<br />
ḳullāb ḳullāb [3] [3]<br />
[3]<br />
1. kukuleta, külah ‖ hedef; ‘the hood put on a hawk’ bkz. STEINGASS, s. 982.<br />
G436/3 Ser-i zülfiyle çeker kendüye ser-keşleri yār / Ne ḳadar saḫt kemān olsa urur ḳullāba ḳullāba<br />
ḳullāba<br />
2. çengel, kanca<br />
G359/2 Ḳaddüm bükilüp derdüñ ile döndi kemāne / Ḳullāb Ḳullāb-ı Ḳullāb ser-i zülf-i perīşānuñ elinden<br />
G154/5 Sürdükçe nīzelerle yanuñdan müjeñ dili / Ḳullāblarla Ḳullāblarla ṭurra-i ʿanber-feşān çeker<br />
ḳullāb ḳullāb ṣalmak [2] [2] olta atmak<br />
K25/9 Māhı ṣayd itmek içün baḥre ṣalup ṣalup ḳullāb ḳullābın ḳullāb ın / Meh-i nev ṭutdı meger sāḥil-i deryāda ḳarār<br />
G317/4 Māhdan māhīye dek ṣald ṣaldı ṣald ı cefā ḳullāb ḳullābın ḳullāb ḳullābın<br />
ın / Ḳıṣṣa-i ġuṣṣa-i zülfüñ ne dırāz eyleyelüm<br />
ḳullanmak ḳullanmak [2]<br />
[2]<br />
1. takınmak, davranmak<br />
G73/2 Āşinālıḳ virmeyüp bīgāne resmin ḳullanur ḳullanur / Nāz ider her gördügince bir zamān bilmezlenür<br />
2. çekmek ‖ kürek çekmek/şarap çekmek<br />
G200/4 Ḳullanur Ḳullanur zevraḳ-ı meyi sāḳī / Çekdürür rūzgāre ḳatlanmaz<br />
ḳulle ḳulle [2] [2] [2] kule<br />
K23/6 Yā nāḫunı görindi felek bir pelengdür / Kʾolmışdur aña ḳull ḳulle-i ḳull i kūh-ı cefā maḳām<br />
G288/5 Bāḳī peleng-i ḳulle ḳulle-i ḳulle i küh-sār-ı ʿaşḳdur / Sālūs u zerḳ bīşesinüñ rūbehi degül<br />
ḳulplar ḳulplar takmak takmak [1] [1] [1] kusur bulmak<br />
G400/4 Öykündügiʾçün işigüñe ey şeh-i cihān / Daḫı ne ḳulplar ḳulplar ṭaḳa eflāke māh-ı nev<br />
ḳulūb ḳulūb [1] [1] kalpler<br />
K21/24 Selāset-i kelimātum ṣafā-yı eşʿārum / Aḳar ṣu gibi ḳılupdur ḳulūb ḳulūbı ḳulūb<br />
hep meyyāl<br />
Ḳulzüm Ḳulzüm [1] [1] Kızıldeniz; ‘bilhassa Sü<strong>ve</strong>yş yahud Şab denizi’ bkz. SALĀHİ, kıs. IV, s. 232.<br />
G23/4 Giryeden cūy-ı sirişküm sū-be-sū oldı revān / Yine Ḳulzüm Ḳulzüm gibi cūş itdi bu deryā semt semt<br />
ḳumā ḳumāş ḳumā ş [3] [3]<br />
[3]<br />
G150/4 Metāʿ-ı ḥüsni bilürlerdi ne ḳumā ḳumāş ḳumā idügin / Sen olmasañ eger ey şūḫ-ı dil-sitān ülker
G474/7 Bāḳī ḥarīr-i zülfi gibi şöyle añlaram / Sāʾir ḳumā ḳumāş ḳumā o serv-i gül-endāme çıḳmaya<br />
G444/1 Metāʿ-ı bāde-i gül-reng şimdi ayaḳda / Ḳumā Ḳumāş-ı Ḳumā zühd ü riyā ṭurmayup ṣatılmaḳda<br />
ḳundaḳ ḳundaḳ ḳundaḳ [1] [1] [1] beşik<br />
G366/5 Güzeller ṭıfl iken eyler ḳuculmaġa he<strong>ve</strong>s şimdi / Ṣarılmaḳ resm ü āyīnin bilürler daḫı ḳundaḳdan<br />
ḳundaḳdan<br />
ḳundaḳdan<br />
kūpāl ūpāl [1] [1] gürz, topuz<br />
K20/43 ʿAceb degüldür eger olsa nükte-i ḳalemüm / Ser-i ʿadū-yı bed-endīşe ḍarbet-i kūpāl ūpāl<br />
ḳurʿa ḳurʿa [2] [2] kura (elest bezminde ‘aşk’ talihi)<br />
G216/5 Bundan ziyāde ʿāşıḳ ferḫunde-fāl olur mı / Rūz-ı ezelde ḳurʿa naḳş-ı nigāre düşmiş<br />
G527/6 Ezelde ḳurʿa ḳurʿa-i ḳurʿa i mihr ü maḥabbet / Dil-i fīrūz-ı ferruḫ-fāle düşdi<br />
Ḳurʾān Ḳurʾān [2] [2] Kur’an-ı Kerim; bkz. ‘Ḥadīs̱ ü Ḳurʾān’, ‘ḫatm-i Ḳurʾān eylemek’ md.<br />
K2/11 Ḥāfıẓ-ı dīn-i ḳavī ḥāmī-i şerʿ-i Nebevī / Ṭāyiʿ-i emr-i Ḫudā tābiʿ-i naṣṣ-ı Ḳurʾān<br />
Ḳurʾān<br />
G476/1 Ḫaddüñ ey meh şol ḫaṭ-ı reyḥānda / Sūre-i Veʾş-Şemsdür Ḳurʾānda<br />
Ḳurʾānda<br />
kūr ūr ūr-ba ūr ba baḫt ba ḫt [1] kör bahtlı ‖ kör olasıca<br />
G326/4 Gelmez senüñle maʿrekeye ḫaṣm-ı kūr ūr ūr-ba ūr ba baḫt ba ḫt / Olmaz hümā-yı devlete hem-sāye būm-ı şūm<br />
1. yakın<br />
ḳurb ḳurb [3]<br />
[3]<br />
G65/5 İrişsün Kaʿbe-i kūy-ı rıżāña tek dil-i Bāḳī / Ḥarīm-i ḥürmetüñ ḳurb ḳurbında ḳurb<br />
ında ḳurbān ile irżādur<br />
G316/1 İrişdüm baḥre cūy-āsā basīṭ-i ḫākden geçdüm / Bisāṭ-ı ḳurbe ḳurbe irdüm çenber-i eflākden geçdüm<br />
2. yakınlık<br />
K19/16 Göz ḳulaġ oldı ser-ā-ser gözedür āfāḳı / Bulalı ḳurb ḳurb-i ḳurb i <strong>ve</strong>zīr-i şeh-i kiş<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
ḳurb ḳurb-i ḳurb ḳurb i İl İlāh İl<br />
āh [1] [1] [1] Allah’a yakın olma<br />
M1/II/6 Gerdūn-ı dūna zār u zebūn oldı ṣanmañuz / Maḳṣūdı terk-i cāh ile ḳurb ḳurb-i ḳurb i İl İlāh İl<br />
āh idi<br />
ḳurbān ḳurbān [2] [2] kurban olma ‖ canını feda etme; bkz. ‘ḫūn-ı ḳurbān’ md.<br />
G65/5 İrişsün Kaʿbe-i kūy-ı rıżāña tek dil-i Bāḳī / Ḥarīm-i ḥürmetüñ ḳurbında ḳurbān ile irżādur<br />
G333/4 Dil-i pür-iştiyāḳı tek viṣālüñ ʿīdına irgür / Eger ḳurbān ḳurbān dilerseñ yoluña cānlar fidā ḳıblem<br />
ḳurbān ḳurbān-ı ḳurbān ı ʿīd ʿīd itmek itmek [1] [1] bayramlık kurban yapmak<br />
G39/6 Şimdi tīġ-i cevr ile öldürme ḳurbān olduġum / ʿĪd-ı Edḥā geldüginde idesin ḳurbān ḳurbān-ı ḳurbān ı ı ʿīd<br />
ḳurbān ḳurbān ḳurbān itmek itmek [1] [1] kurban etmek ‖ öldürmek<br />
G373/1 Çihresinde görinen ṣanmañ o ḫūnīnüñ dehān / ʿĀşıḳın ḳurbān ḳurbān ḳurbān iderken iderken iderken ṣıçramış bir ḳaṭre ḳan<br />
ḳurbān ḳurbān olmak olmak [2] [2] kurban olmak ‖ canını feda etmek<br />
K10/6 Cān virür çoḳdur ser-i kūyuñda ḳurbān ḳurbān olmaġa olmaġa / Ḥāżır it şemşīr-i bürrānuñla bir ḫançer bile<br />
K11/11 Yine rūz-ı viṣālinden dem urdı bād-ı ṣubḥ ey dil / Ḳul olduñ nice yıllardur bu gün ʿīd irdi ḳurbān ḳurbān ol ol<br />
ol<br />
ḳurbān ḳurbān ḳurbān olduġum! olduġum! [3] [3] kurban olduğum dilber (yalvarma yakarma sözü)<br />
G39/6 Şimdi tīġ-i cevr ile öldürme ḳurbān ḳurbān olduġum olduġum / ʿĪd-ı Edḥā geldüginde idesin ḳurbān-ı ʿīd<br />
G372/5 Dirīġ eyler mi Bāḳī cānı ḳurbān ḳurbān olduġum olduġum senden / Fidā yoluña varı tek hemān ʿīd-ı viṣāl olsun<br />
G39/6 Şimdi tīġ-i cevr ile öldürme ḳurbān ḳurbān olduġum olduġum / ʿĪd-ı Edḥā geldüginde idesin ḳurbān-ı ʿīd<br />
ḳur ḳurı ḳur ḳurı<br />
ı [1] değersiz; bkz.TS. C. IV, s. 2744-45. ‖ çeşmenin kuruması<br />
K27/19 Cihānda bir ḳur ḳurı ḳur ḳurı<br />
ı adı ḳalupdur çeşme-i Ḫıżruñ / Sen eylersin bu gün Āb-ı ḥayāt aḥkāmını icrā<br />
ḳurmak ḳurmak [10] [10] bkz. ‘dām ḳurmak’ md.<br />
719
1. tertip etmek, hazırlamak<br />
M6/VIII/3 Gel bir kenāra meclis-i mihr ü <strong>ve</strong>fāyı ḳur<br />
ḳur<br />
Kt14/1 Yār bir meclis ḳurar ḳurar mı kʾanda bu ġamgīn göñül / Devr elinden ṭās ṭās aġuyı bir dem içmeye<br />
2. salıncak kurmak<br />
K17/5 Dolāb ḳurd ḳurdı ḳurd ı ḳavs-i ḳuzaḫ bāġ-ı ʿāleme / Mīz-āb gibi her yañadan aḳdı cūy-bār<br />
3. kurmak, inşa etmek, bina etmek (çadır, saray vb.)<br />
K18/7 Dikdi leşger-geh-i ezhāra ṣanavber tūġın / Ḫaymeler ḳurd ḳurdı ḳurd ı yine ṣaḥn-ı çemende eşcār<br />
G466/2 Salṭanat bār-gehin ḳurd ḳurdı ḳurd ı yine faṣl-ı bahār / Taḫt-ı Cemşīd çemen tāc-ı Sikender lāle<br />
G387/1 Gül-şende ḳurd ḳurdılar ḳurd ılar yine taḫt-ı zümürrüdīn / Sulṭān-ı ʿīd güller ile oldı hem-nişīn<br />
M2/II/5 Bu fenā gül-şeninüñ ḫār u ḫasından göçürüp / Ḳurd Ḳurdılar Ḳurd ılar bār-gehin ravża-i Rıḍvān üzre<br />
G270/4 Ḫaymeler ḳurduġ ḳurduġı ḳurduġ dem ḳanı ḥabābuñ ʿīşa / İʿtidāl üzre görüp āb u hevāsın ḳadeḥüñ<br />
M3/III/5 Sidre vü Ṭūbāya baġlandı ṭınāb-ı kibriyā / Çarḫdan aʿlā ḳur ḳurıldı ḳur ıldı sāye-bān-ı maʿdelet<br />
M2/IV/6 Ḳondı ṣaḥn-ı çemene ravża-i firdevs içre / Sāye-bānlar ḳur ḳurılup ḳur<br />
ılup çetr-i hümāyūnlar ile<br />
ḳurs ḳurs ḳurs [4] [4] yassı, yuvarlak şey<br />
K20/6 Elinde muṭrıb-ı çarḫuñ ya ḳurs ḳurs-ı ḳurs meh defdür / Kenāresi görinür pūlınuñ mis̱āl-i hilāl<br />
G511/2 Deger bir kez yüzin görmek o māhuñ / Güneş ḳurṣ ḳurṣı ḳurṣ gibi yüz bin filori<br />
G214/4 Sīne çoḳ seyr itdük ey dil var ise ol sīm-ber / Siḥr ile ḳoynında ḳurṣ ḳurṣ-ı ḳurṣ māh-ı tābān gizlemiş<br />
G241/2 Ḫoş şevḳ virdi meclise mihr-i münīr-vār / Ṣan ḳurṣ ḳurṣ-ı ḳurṣ<br />
āfitābdur ey meh-liḳā ḳabaḳ<br />
ḳurṣ ḳurṣ-ı ḳurṣ ı ı nu nuḫāsī nu<br />
ḫāsī [1] yuvarlak bakır<br />
K20/8 Nedür bu ḳurṣ ḳurṣ-ı ḳurṣ ı nu nuḫāsī nu<br />
ḫāsī ki zer-ger-i gerdūn / Ṣalup bu pūteye nār-ı şafaḳda eyler ḳāl<br />
ḳurt ḳurtılamamak ḳurt ılamamak [1] [1] [1] kurtulamamak<br />
G448/4 Düşer fülk-i dil-i ehl-i maḥabbet aña ḳurt ḳurtılmaz ḳurt ılmaz / Cemāli baḥrinüñ gird-āba dönmişdür miyānında<br />
720<br />
kūs ūs [3] [3] kös; davulun sekiz on misli büyüklüğünde mehterhane çalgısı; özel günler ile<br />
savaş meydanlarında çalınır; bkz. PAKALIN, C. II, s. 328.<br />
G212/7 Bāḳī suḫanda nevbet-i şāhī saña degüp / Dehlūda gūş-ı Ḫusre<strong>ve</strong> irdi ṣadā-yı kūs ūs<br />
K17/9 Mülk-i süḫanda nevbetümüz çaldı rūzgār / Āfāḳı ṭutdı <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le-i kūs ūs ūs-ı ūs ı iştihar<br />
G280/2 Ṣīt u ṣadā-yı ʿaşḳuñ ile ṭoldı kāʾināt / Āfāḳı ṭutdı <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le-i kūs ūs ūs-ı ūs ı şöhretüñ<br />
kūs ūs ūs-ı ūs ı ḫāḳān ḫāḳān [1] [1] [1] de<strong>ve</strong> sırtında taşınan padişah davulu (kūs-ı ḫāḳānī)<br />
G206/4 Ḫoş gelür aña rebāb āvāzesi ġavġāsı yoḳ / Pādişāh-ı ʿaşḳ olanlar kūs ūs ūs-ı ūs ı ḫāḳān ḫāḳān istemez<br />
kūs ūs ūs-ı ūs ı ra raḥīl ra<br />
ḥīl çal çalınmak çal ınmak [1] [1] göç davulu çalınmak ‖ ölüm/ecel davulu; ‘eskiden bir ordunun <strong>ve</strong>ya<br />
yazlık yahut kışlakta bulunan bir kabilenin bulunduğu yerden kalkılacağı davulla haber<br />
<strong>ve</strong>rildiği için bu tabir meydana gelmiştir.’ bkz. PAKALIN, C. II, s. 329.<br />
M1/VI/7 Āḫır çalındı çalındı kkūs<br />
k kūs<br />
ūs-ı ūs ı ı ra raḥīl ra<br />
ḥīl itdüñ irtiḥāl / Ev<strong>ve</strong>l ḳonaġuñ oldı cinān būstānları<br />
kūs ūs u u nefīr nefīr [1] [1] kös <strong>ve</strong> boru ‖ ‘nefir’ bağırtı, nale<br />
G236/5 Lerze virdi ʿāleme ṣaldı zemīne zelzele / Ġulġul-i kūs ūs u nefīr nefīr-i nefīr<br />
ṣīt-i ʿālem-gīr-i ʿaşḳ<br />
kūs ūs ūsın ūs ın urmak urmak [1] [1] kös çalınmak (hükümdarlık geleneği bağlamında)<br />
K5/33 Belāġat kūs ūs ūsın ūs ın urdum urdum ḫusrevāne heft kiş<strong>ve</strong>rde / Suḫan menşūrına çekdüm bu gün ṭuġrā-yı Ḫāḳānī<br />
kūslar ūslar ūslar çalmak/çal<br />
çalmak/çalınmak<br />
çalmak/çal<br />
ınmak [2] [2] [2] kös çalmak/çalınmak<br />
K14/16 Çalındı Çalındı kkūslar<br />
k ūslar ṭabl u neḳāre ṣaldı āvāze / Dügün bayram idi gūyā ġuzāta ceng meydānı<br />
M3/I/6 Nevbet ol Şāh-ı cevān-baḫt-ı cihānuñdur diyü / Çaldılar Çaldılar Çaldılar eflākdan kūs ūs ūs-ı ūs ı beşāret ṣubḥ-dem
ḳuṣūr ḳuṣūr [2] [2] [2] eksik, noksan ‖ cennet köşkleri<br />
G125/1 Hele ben şöyle ḳıyās eylerin ey ġayret-i ḥūr / Kūyuña nisbet ola gül-şen-i cennetde ḳuṣūr<br />
ḳuṣūr<br />
G511/1 Riyāż-ı cennetüñ ey reşk-i ḥūrī / Bulınur kūyuña nisbet ḳuṣūr ḳuṣūrı ḳuṣūr<br />
ḳuṣūr ḳuṣūr bulmak bulmak [1] [1] hata bulmak<br />
G44/4 Bulmasun Bulmasun kimse ḳuṣūrum ḳuṣūrum dir iseñ / Eyleme ḳaṣr-ı cefāyı bünyād<br />
ḳuṣūr ḳuṣūr u u noḳṣān noḳṣān itmemek itmemek [1] [1] ihmal göstermemek, gevşeklik göstermemek<br />
K2/51 Bu faḳīr anda ṭurup ḫidmete meşġūl oldum / İtmeyüp İtmeyüp ẕerrece saʿyinde ḳuṣūr ḳuṣūr ḳuṣūr u u noḳṣān noḳṣān<br />
noḳṣān<br />
721<br />
ḳu ḳuşa ḳu ḳuşa<br />
şaḳ şa ḳ [1] [1] bele sarılan kumaş, şal; Osmanlı kadın <strong>ve</strong> erkek giyiminde kuşağın önemi<br />
için bkz. KOÇU, s. 160-161; ayrıca bkz. ‘demür ḳuşaḳlu cihān pehlevānları’ md.<br />
G487/8 Mestāne ṣoydı o mehi Bāḳī geçen gice / Nāzüklik ile çözdi muḳaddem ḳu ḳuşa ḳu ḳuşa<br />
şaġını şa ını<br />
kūteh ūteh [1] [1] kısa boylu<br />
G288/1 Ḳaddüñ nihāli hem-ser-i serv-i sehī degül / Ṭūbāyı alma sāyeñe ol kūtehi ūtehi degül<br />
ḳutlu ḳutlu ḳutlu gün gün [1] [1] mübarek gün; bkz. ‘rūz-ı viṣāl’ md.<br />
G537/6 ʿĪdden rūz-ı viṣāli bilürüz aʿlādur / Ḳutlu Ḳutlu Ḳutlu gündür gündür o gün ammā ḳatı çoḳ ferdāsı<br />
ḳuv<strong>ve</strong>t ḳuv<strong>ve</strong>t [1] [1] güç<br />
G254/3 Cām-ı gül-gūn al ele nūş eyle bī-pervā bu gün / Ḳuv<strong>ve</strong>t Ḳuv<strong>ve</strong>t-i Ḳuv<strong>ve</strong>t bāzūñ ile bir dil-ber-i meh-pāre çek<br />
ḳuv<strong>ve</strong>t ḳuv<strong>ve</strong>t ü ü ü ḳudret ḳudret [1] [1] [1] zindelik <strong>ve</strong> sağlamlık<br />
M4/I/3 Var iken baḫt u saʿādet ḳuv<strong>ve</strong>t ḳuv<strong>ve</strong>t ḳuv<strong>ve</strong>t ü ü ḳudret ḳudret gibi<br />
ḳuv<strong>ve</strong>t ḳuv<strong>ve</strong>t bulmak bulmak [1] [1] [1] güç bulmak, kendini toparlamak<br />
K18/46 Dil-i mecrūḥa şifā-baḫş ruḫ u laʿlüñdür / Gül-be-şekkerle bulur ḳuv<strong>ve</strong>ti ṭabʿ-ı bīmār<br />
ḳuv<strong>ve</strong>tlü ḳuv<strong>ve</strong>tlü [1] [1] tesirli<br />
G60/5 Yeñmez āb-ı çeşme-i çeşmüm dökinse leẕẕetin / Şehd-i şīrīn-i maḥabbet şol ḳadar ḳuv<strong>ve</strong>tlüdür<br />
ḳuv<strong>ve</strong>tlüdür<br />
kūy ūy [73] [73] [73] sevgilinin semti/mekânı<br />
G56/4 Bir ʿaceb dārüʾş-şifādur kūy ūy ūyı ūy derd ehline kim / Anda hep nā-ḫoş varan bī-çāre ġāyet ḫoş gelür<br />
G42/3 Yiter kirpügüm kūy-ı ı ı ʿaşḳuñda cārūb / Üzilsün kesilsün hemān rīş-i zāhid<br />
G65/5 İrişsün Kaʿbe-i kkūy<br />
k kūy<br />
ūy-ı ūy ı rıżāña tek dil-i Bāḳī / Ḥarīm-i ḥürmetüñ ḳurbında ḳurbān ile irżādur<br />
G149/3 Raḳīb āzār ider yār işiginde eylesem secde / Yüzüme yapışur gūyā ġubār-ı kūy ūy ūy-ı ūy ı dil-berdür<br />
G333/5 Eger kūy-ı ḥabībe secde ḳılmaḳ cāʾiz olmasa / Cihānda secde-gāh olmazdı kūy ūy ūy-ı ūy Muṣṭafā ḳıblem<br />
G396/1 Fenāya virdi bülbül zār ile gül-zārı ṭuymazsın / İşitmezsin hezāruñ zārın ey gül zārı ṭuymazsın<br />
G251/5 Gedā-yı kūy ūy ūy-ı ūy ı cānāne ṣaḳın öykünme ey Bāḳī / Sefāhatdür bilürsin muḳteżā-yı şāha taḳlīdüñ<br />
G357/3 Yād-ı lebüñle cām-ı mey-i laʿl-fām içün / Kūy ūy ūy-ı ūy ı ı muġānı geşt iderin ḫāne ḫāne ben<br />
G289/6 Ḫāk-i ḥarīm-i ḥürmet-i kūy ūy ūyın ūy ın maḳām idin / Erkān-ı Kaʿbe gibi muʿazzez mükerrem ol<br />
G216/2 Eşküm götürdi gitdi kūy ūy ūyına ūy ına cism-i zerdüm / Berg-i ḫazāne beñzer bir cūy-bāre düşmiş<br />
G231/5 Bāḳıyā ister iseñ ḳalbe ṣafā virmek eger / Kaʿbe-i kkūy<br />
k<br />
ūy ūyına ūy ına var döne döne eyle ṭavāf<br />
G285/5 Muntaẓır olsa nʾola nergis ġubār-ı kūy ūy ūyına ūy ına / Tūtiyāya Bāḳıyā muḥtāc olur çeşm-i ʿalīl<br />
G386/2 Bāġ-ı bihişt-i kūyına yına yāruñ irem diyü / Ḥaḳdan hemīşe uçmaġa bāl ü per isterin<br />
G453/3 Ṭururlar ḳıble-i kkūy<br />
k kūy<br />
ūyına ūy ına ḳarşu / Çemende servler ṣaf ṣaf namāza<br />
G548/3 Kūy ūy ūyına ūy ına varsa ʿaceb mi dil-berüñ gāhī raḳīb / Cennet idi bir zamān İblīs-i melʿūnuñ yiri<br />
G27/5 Meger başuñ ser-i kūy ūy ūyın<br />
ında ın da ṭop olmaḳ hevāsıdur / Dem-ā-dem Bāḳıyā ḳoluñda çevgān olmaġa bāʿis̱<br />
G59/4 Bir Ḳul oġlı āfetüñ kūy ūy ūyında ūy ında ḳaldı cān u dil / Ḳapuya çıḳmaz görinmez nʾeylesün bī-çāreler
G120/1 Ṣalınan kūy ūy ūyında ūy ında ol serv-i semen-sīmā mıdur / Gül-şen-i cennetde şāḫ-ı Sidre vü Ṭūbā mıdur<br />
G127/1 Temāşā-gāh-ı ʿuşşāḳ ol cemāl-i ʿālem-ārādur / Ser-i kūy ūy ūyında ūy ında ʿālem mest ü şeydā bir temāşādur<br />
G128/3 Temāşā-yı gül ü gül-şende ārām eylemez cānum / Ser-i kūy ūy ūyında ūy ında cānānuñ ġaraż ārām-ı cānumdur<br />
G251/4 ʿAlāʾiḳdan mücerred ol ser-i kūy ūy ūyında ūy ında mesken bul / Mesīḥā-<strong>ve</strong>ş mekānı āsmāndur ehl-i tecrīdüñ<br />
G300/4 Gül-şen-i kūy ūy ūyında ūy ında meʾvā bulsa ol ḥūrī-<strong>ve</strong>şüñ / İḫtiyār eyler mi bāġ-ı ḫuldi ādem ey göñül<br />
G324/5 Nāleler ḳıldum ser-i kūy ūy ūyında ūy ında yāruñ Bāḳıyā / Bülbülān-ı gül-sitān-ı dehri ḫāmūş eyledüm<br />
G481/4 Āh kim ol serv-i bālānuñ irişmez gūşına / Gerçi kūy ūy ūyında ūy ında olan feryādum irdi göklere<br />
G35/1 Feryāduma irmezse nʾola ol boyı şimşād / Kūy ūy ūyında ūy ında feleklerden aşar nāle vü feryād<br />
G510/4 Kūy ūy ūyında ūy ında revān eyledügüm eşk-i maḥabbet / Kevs̱er ṣuyıdur ravża-i Rıḍvāne ṣalındı<br />
G535/1 Kūy ūy ūyında ūy ında göñül dāmen-i dil-dāre ṣarıldı / Ḥācī gibi kim Kaʿbede estāre ṣarıldı<br />
G397/4 Döne döne ṭolanur idüm kūy ūy ūyını ūy ını anuñ / Çarḫa girüp felek daḫı ṭoḳuz ṭolanmadın<br />
G483/1 Müstedām ola fenā kūy ūy ūyınuñ ūy ınuñ evbāşları / Kim olur bir biri yolında fidā başları<br />
G355/6 Naʿre-i mestānemi gūş eyleyüp dil-ber dimiş / Kūyuma ūyuma bir daḫı ol rüsvāy-ı ʿālem gelmesün<br />
G41/3 Dil ceres gibi Ḥicāz-ı kūyuñ ūyuñ / Yād idüp ṭurmadın eyler feryād<br />
G67/2 Menzilin bāġ-ı İrem ḳılsalar itmez ārām / Ehl-i dil cennet-i kūyuñ ūyuñ gibi meʾvā gözedür<br />
G96/2 ʿĀr itse ṭañ mı içmege bezm-i Cem içre cām / Her kim segān-ı kūyuñ ūyuñ ile hem-sifāldür<br />
G147/4 Semendüñ naʿli mirʾāt-ı Sikender / Seg-i kūyuñ ūyuñ ūyuñ sifāli cām-ı Cemdür<br />
G157/1 Var iken kūyuñ ūyuñ ki seyr-i bāġ-ı ʿuḳbā bundadur / Cennet evṣāfın ḳılur ılur vāʿiẓ temāşā bundadur<br />
G187/3 Seg-i kūyuñ ūyuñ sifālin sāġar-ı Cemşīde virmezler / Ḫarābāt illerinde sākin-i mey-ḫāneler vardur<br />
G216/4 Ḫāk-i ḥarīm-i kūyuñ ūyuñ bir lāle-zāre dönmiş / Ḫūn itdügüñ cigerler hep pāre pāre düşmiş<br />
G363/1 Ser-i kūyuñ ūyuñ ṣanemā cennet-i aʿlā bilürin / Müntehā ḳāmetüñi Sidre vü Ṭūbā bilürin<br />
G368/1 Saña kūyuñ ūyuñ içre olana ḳarīn / Melek hem-nişīn ü felek şeh-nişīn<br />
G391/4 Sen aġyār ile devr itdür şehā peymāneyi dāʾim / Ser-i kūyuñ ūyuñ ṭolaşup ʿāşıḳ-ı dīvāneler dönsün<br />
G521/1 Gül-şende kūyuñ ūyuñ işideli serv oturmadı / Zencīrlerle baġladılar āb ṭurmadı<br />
Mtl 8 Ḳıymaduñ sākin-i kūyuñ ūyuñ olana peykānuñ / Bir içim ṣu ile aġırlamaduñ mihmānuñ<br />
G129/1 Kūyuñ ūyuñ gedāsı oldı dil-i mübtelāyı gör / Sevdā-yı mülk ü salṭanat eyler gedāyı gör<br />
G229/8 Kūyuñ ūyuñ eṭrāfına ʿuşşāḳ dizilmiş gūyā / Ḥarem-i Kaʿbede her cānibe erkān ṣaf ṣaf<br />
G319/3 Āhum ṭolanur ṣubḥa degin gökleri ḳat ḳat / Kūyuñ ūyuñ yörenür döne döne eşk-i revānum<br />
G334/4 Sensüz cināne ḳalmadı meylüm cihān degül / Kūyuñ ūyuñ riyāż-ı ḫuld viṣālüñ yiter naʿīm<br />
G462/1 Ḫāk-i ḳademüñ küḥli gelürse gözüm üzre / Kūyuñ ūyuñ yolınuñ ḫidmeti başum yüzüm üzre<br />
G79/1 Kūyuñ ūyuñ ġubārı minnetin ehl-i naẓar çeker / Küḥl-i cilā żarūretini bī-baṣar çeker<br />
G66/1 Cennet-i kūyuña ūyuña meyl eylese Ṭūbā yiridür / Āsitānuñ dilese gökde Mesīḥā yiridür<br />
G119/4 Anuñ içün varmazam ben kūyuña ūyuña giryān olup / Ḫāk-i rāhuñ ḳorḳaram cānā gözümden ter düşer<br />
G141/4 Erbāb-ı ʿaşḳa ṣabr u tesellī ṭarīḳi yoḳ / Varan ḥarīm-i kūyuña ūyuña nā-şād olup gider<br />
G229/4 Gökde efġān iderek ṣanma geçer ḫayl-i küleng / Çekilür kūyuña ūyuña mürġān-ı dil ü cān ṣaf ṣaf<br />
G233/4 Gül-şen-i kūyuña ūyuña varmaġa göñül yüz gereke / Gül-i ruḫsāruña āşüfte hezār olmayıcaḳ<br />
G511/1 Riyāż-ı cennetüñ ey reşk-i ḥūrī / Bulınur kūyuña ūyuña nisbet ḳuṣūrı<br />
G125/1 Hele ben şöyle ḳıyās eylerin ey ġayret-i ḥūr / Kūyuña ūyuña nisbet ola gül-şen-i cennetde ḳuṣūr<br />
G137/3 Kūyuña ūyuña ḳarşu ṭurup ḳıble-nümā mīli gibi / Ser-i peykān-ı ġamuñda ten-i ʿuryān ditrer<br />
G436/4 Kūyuña ūyuña ġayrıları çekse raḳīb-i ḫar-ṭabʿ / Seyl-i eşkümle döner ḳadd-i dü-tā dolāba<br />
K10/6 Cān virür çoḳdur ser-i kūyuñda ūyuñda ūyuñda ḳurbān olmaġa / Ḥāżır it şemşīr-i bürrānuñla bir ḫançer bile<br />
K16/2 ʿĀlem ḥarīm-i ḥürmet-i kūyuñda ūyuñda ūyuñda muḥterem / Vaṣluñ ḥarām ʿāşıḳa ṣayd-ı Ḥarem gibi<br />
G56/5 Cāna rāḥatdur ser-i kūyuñda ūyuñda āh itdükleri / Ol hevālar Bāḳī-i bīmāre ġāyet ḫoş gelür<br />
722
G65/2 Ḥaremden naʿre-i Lebbeyke Lebbeyk irdi eflāke / Ser-i kūyuñda ūyuñda gūyā nāle-i ʿuşşāḳ-ı şeydādur<br />
G125/4 Ser-i kūyuñda ūyuñda ūyuñda benüm āh-ı seḥer-gāhlarum / Ne bilür ʿaşḳ elemin çekmedi ol daḫı uyur<br />
G139/1 Eser āhum yili kūyuñda ūyuñda ūyuñda cism-i nā-tevān ditrer / Çemen ṣaḥnında gūyā bāddan berg-i ḫazān ditrer<br />
G189/4 Ṣanki kkūyuñda<br />
k kūyuñda<br />
ūyuñda felek encüm-i seyyāre ile / Bir nice aḫker ile tūde-i ḫākisterdür<br />
G309/1 Ehl-i tecrīd ki kkūyuñda<br />
k kūyuñda<br />
ūyuñda yiri ḫāk degül / Pāye-i ḳadri Mesīḥā gibi eflāk degül<br />
G338/7 Döksün güher-i eşki Bāḳī reh-i kūyuñda ūyuñda / Maḥṣūl-i dil ü dīde hep yoluña sulṭānum<br />
G372/4 Ser-i kūyuñda ūyuñda ger ġavġā-yı ʿuşşāḳ olmasun dirseñ / Raḳīb-i kāfiri öldür ne ceng ü ne cidāl olsun<br />
G548/4 Bir ḥużūrum var-durur kūyuñda ūyuñda olmaḳdan şehā / ʿArż olınsa almazam baña Ferīdūnuñ yiri<br />
G179/5 Ser-i kūyuñdaki ūyuñdaki efġān-ı Bāḳī / Ḥicāzuñ ḳāfilesinde ceresdür<br />
G84/5 Kūyuñdan ūyuñdan itse ʿazm-i sefer cān-ı mübtelā / Zād-ı reh aña ġuṣṣa vü nāle nevāledür<br />
M9/IV/3 Ṭolanur peyk-i āhum kūyuñ ūyuñ ūyuñı ūyuñ şām u seḥer her gün<br />
G285/2 Secde-i ḫāk-i ser-i kūyuñla ūyuñla māh-ı çār-deh / Çihre-i zerdin ġubār-ālūde ḳılmış bir ẕelīl<br />
G408/4 İşigüñ ṭaşıyla başı ḫoş gedā-yı kūyuñuñ ūyuñuñ / Ser-fürū ḳılmaz sipihrüñ günbed-i mīnāsına<br />
kūy ūy ūy-ı ūy ı ı ʿadem ʿadem [1] [1] yokluk semti ‖ ölüm<br />
K16/10 Ḥaḳdan niyāzum ol ki ʿadūsı zamānede / Rāḥat yirini bulmaya kūy ūy ūy-ı ūy ı ʿadem ʿadem gibi<br />
kūy ūy ūy-i ūy i i bel belā bel<br />
ā [2] bela yeri<br />
G84/3 Ṭāḳ-ı cefāda manẓara-i çeşm-i dil-rübā / Kūy ūy ūy-i ūy i bel belāda bel<br />
āda āda ḫāne-i cāna ḥavāledür<br />
G281/4 Ey ʿāşıḳān-ı ġam-zede ʿīş u ṣafāyı ḳoñ / Kūy ūy ūy-ı ūy ı bel belāda bel<br />
āda āda her biriñüz bir mekān ṭutuñ<br />
kūy ūy ūy-ı ūy ı dil dil-rüb dil<br />
rüb rübā rüb ā [2] sevgilinin mekânı<br />
G237/3 Pāy-kūbān dest-efşān naʿre-zen efġān-künān / ʿAzm-i kūy ūy ūy-ı ūy ı dil dil-rüb dil<br />
rüb rübā rüb itdüm olup der-rāh-ı şevḳ<br />
G10/3 Bir kez ṭavāfın itmegi biñ ʿömre virmezin / Ey ḥācī saña Kaʿbe baña kūy ūy ūy-i ūy i dil dil-rüb dil<br />
rüb rübā rüb<br />
kūy ūy ūy-ı ūy ı ḥabīb ḥabīb [2] [2] sevgilinin mekânı/semti<br />
G488/6 Sākinān-ı ḥarīm-i kūy ūy ūy-ı ūy ı ı ḥabīb ḥabīb / Dilemezler riyāż-ı Rıḍvānı<br />
G333/5 Eger kūy ūy ūy-ı ūy ı ḥabībe ḥabībe secde ḳılmaḳ cāʾiz olmasa / Cihānda secde-gāh olmazdı kūy-ı Muṣṭafā ḳıblem<br />
kūy ūy ūy-ı ūy ı ḫarābāt ḫarābāt [3] [3] [3] meyhane ‖ harabat yatağı<br />
M5/VII/1 Bāḳıyā kūy ūy ūy-ı ūy ı ḫarābāt ḫarābātı ḫarābāt nişīmen ḳılduġum<br />
G66/4 Ābı ḫoş ḫāki hevā ehline ġāyet dil-keş / ʿĀlemüñ kūy ūy ūy-ı ūy ı ḫarābāt ḫarābāt bir aʿlā yiridür<br />
G403/4 Urmañ gedā-yı kūy ūy ūy-ı ūy ı ı ḫarābāta ḫarābāta seng-i ṭaʿn / Ḳoñ anı kendü ḥāline Rabb-i Raḥīm ile<br />
kūy ūy ūy-ı ūy ı ḫarābāta ḫarābāta dü düşmek dü şmek [3]<br />
K11/2 Eger taḥṣīl-i derd itdüñse düş düş kkūy<br />
k kūy<br />
ūy-ı ūy ı ḫarābāta ḫarābāta / Seni genc itdiler çünkim muḳīm-i künc-i vīrān ol<br />
G166/3 Ḳoyup nāmūs ile ʿārı düşüp düşüp kkūy<br />
k kūy<br />
ūy-ı ūy ı ı ḫarābāta ḫarābāta / Yürür çāk-i girībān olup erbāb-ı melāmetler<br />
G188/1 Mest olup ʿāşıḳ-ı rüsvā yaḳasın çāk eyler / Düşüben Düşüben kkūy<br />
k kūy<br />
ūy-ı ūy ı ḫarābāta ḫarābāta özin ḫāk eyler<br />
kūy ūy ūy-ı ūy ı nig nigār nig<br />
ār [2] dilberlerin mekânı/semti<br />
G257/1 Bahār u bāġ ise maḳṣūd ḥüsn-i yāri görüñ / Ġaraż cinān ise kūy ūy ūy-ı ūy ı nig nigāra nig<br />
āra varı görüñ<br />
G465/2 Ey kāş ṭavf-ı Kaʿbe-i kkūy<br />
k kūy<br />
ūy-ı ūy ı ı nig nigār nig<br />
ār içün / Hem-rāh olaydı ḫāk-i vücūdum ṣabāyile<br />
kūy ūy ūy-ı ūy ı yyār<br />
y<br />
ār [5] [5] sevgilinin mekânı/semti<br />
K11/12 Dilā āhuñla yaḳduñ milket-i Rūmı nedür derdüñ / Gedā-yı kūy ūy ūy-ı ūy ı yyār<br />
y<br />
ār olmaḳ dilerseñ Mıṣra sulṭān ol<br />
G210/3 Ḫākümi kūy ūy ūy-ı ūy ı yyāre<br />
y<br />
āre irgürdüñ / Ṭurma ey bād-ı ṣubḥ olup esen es<br />
G461/5 Bāḳıyā ehl-i naẓar oldur ki kkūy<br />
k kūy<br />
ūy-ı ūy ı ı yyārda<br />
y<br />
ārda / Ṣūret-i dīvārdan cism-i nizārum farḳ ide<br />
G345/5 Bāḳıyā bir mürġdur gūyā giriftār-ı ḳafes / Kūy ūy ūy-ı ūy ı yyāri<br />
y<br />
āri āri añıcaḳ uçmaḳ diler cānum benüm<br />
G148/3 Bir ʿaceb dārüʾş-şifādur kūy ūy ūy-i ūy i yyār<br />
y<br />
ār / Ḫaste varan mübtelāsı ḫoş gelür<br />
723
kūyuñ ūyuñ yol yolı yol ı [3] sevgilinin semtinin yolu<br />
G141/3 Kūyuñ ūyuñ yol yolında yol ında döne döne aḳdı göz yaşı / Seyl-āb-ı dīde Dicle-i Baġdād olup gider<br />
G91/1 Kūyuñ ūyuñ yol yolında yol ında nice kez ey mihr-i bī-naẓīr / Şeb-rev diyü ṭutıldı giceyle meh-i münīr<br />
G401/5 Kūyuñ ūyuñ yol yolında yol ında Bāḳī-i üftāde var iken / Ḥayfā o keff-i pāye süre ḫāk-i rāh rū<br />
ḳuyūd ḳuyūd [1] [1] kayıtlar, bağlar ‖ dünya meşgaleleri<br />
G418/3 Ḳılma ʿalāḳa ʿāleme rūḥ-ı mücerred ol / Yaʿnī muḳayyed olma ḳuyūd ḳuyūd-ı ḳuyūd cihāt ile<br />
kūze ūze [1] [1] testi<br />
G417/3 Bihişt-i cāvidānīdür cemālüñ ol dehen gūyā / Leb-ā-leb āb-ı Kevs̱erle ṭolu bir laʿlden kūze ūze<br />
1. kuzu<br />
ḳuzu ḳuzu [2] [2]<br />
[2]<br />
Kt17/1 Luṭf idüp ol şeh-i firişte-ḫıṣāl / Ḳuz Ḳuzılar Ḳuz ılar eylemiş ḳulına ʿaṭā<br />
2. yavru ‖ çocuk<br />
Kt17/2 Dāʾimā ḳıl duʿāyı ey Bāḳī /Ḳuz Ḳuz Ḳuzıların<br />
ıların baġışlasun Mevlā<br />
küd küdūret küd küdūret<br />
ūret [3] [3] bulanıklık ‖ gam, tasa<br />
K11/5 Düşer bir ʿuḳdeye gāhī küd küdūret küd ūret kesb ider ṭāliʿ / Gerekse māh-ı tābān ol gerek mihr-i dıraḫşān ol<br />
G13/4 Mükedder ḳılmasun gerd-i küd küdūret küd ūret çeşme-i cānı / Bilürsin āb-ı rūy-ı milket-i ʿOs̱mānīyüz cānā<br />
G385/4 Bāde-i ṣāf-ı ṣafā-baḫşda ḥayrānem ben / Ne küd küdūret küd ūret götürür dil ne ġubārı se<strong>ve</strong>rin<br />
küff küffār küff ār [5] [5] kafirler<br />
G326/1 Aġyāra ḳıldı ḫançer ile ġamzesi hücūm / Küff Küffāra Küff Küffāra<br />
āra çekdi tīġını ṣan pādişāh-ı Rūm<br />
K14/19 Dil-ā<strong>ve</strong>rler oyunlar oynadı küff küffāre küff āre ol gün kim / Gören bāzīçe-i taḳdīrüñ oldı deng ü ḥayrānı<br />
M1/I/7 Baş egdi āb-ı tīġına küff küffār küff küffār<br />
ār-ı ār Üngürūs / Şemşīri gevherini pesend eyledi Freng<br />
K16/12 Pā-māl-i esb-i devleti küff küffār küff küffār<br />
ār-i ār ḫāk-sār / Ḫāḳān-ı Çīn muṭīʿ ola şāh-ı ʿAcem gibi<br />
G407/5 Ceng meydānında yā ḫod ḳırmızı dībā geyer / Rezm-gāhuñ tā mehābet göstere küff küffār küff küffār<br />
ārına ār ına<br />
küfr küfr küfr ü ü ṭuġyān ṭuġyān [1] [1] küfür <strong>ve</strong> azgınlık ‖ karanlık<br />
K14/9 Güneşdür ṭalʿatı gūyā cihāndan defʿ u refʿ itdi / Ẓalām-i ẓulm u ʿudvānı ḍalāl-i küfr küfr ü ü ü ṭuġyān ṭuġyānı ṭuġyān<br />
724<br />
küfr küfr ü ü il ilḥād il ḥād [1] [1] zındıklık <strong>ve</strong> mülhidlik; ‘bu beyit, Kanunî’nin ihtiyarlığı hengâmında<br />
sazı, şarabı men’, kalenderleri nefy <strong>ve</strong> emsali bâtınî tarikatlar mensuplarını tazyik ettiği malum<br />
olduğundan küfr ü ilhad kütüphanesinden maksadınbatınî zümrelere ait eserler olmak <strong>ve</strong><br />
padişah emriyle yakılmış bulunmak tabii görünmektedir… Tokatlı Molla Lutfî’nin ilhâdına<br />
hükm olunarak idam olunduğunu biliyoruz.’ bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 309.<br />
K2/19 Āteş-i şuʿle-i şemşīr-i cihān-tābından / Küfr Küfr ü ü il ilḥād il ḥād kütüb-ḫānesin itdi sūzān<br />
kühen kühen [1] [1] köhne, eski<br />
G224/4 Olsun çerāġı ruḫlaruñuñ rūşen ey ṣanem / Yaḳduḳça mihr ü māh bu deyr-i kühende kühende şemʿ<br />
kühen kühen-sāl kühen kühen āl [1] [1] yaşlı, pir-i fanî; bkz. ‘sāl-ı kühen’ md.<br />
K2/2 Şād-mān oldı bu gün devr-i kühen kühen-sāl kühen āl yine / Vuṣlat-ı Yūsuf ile niteki pīr-i Kenʿān<br />
kü küḥl kü ḥl [3] [3] sürme<br />
G472/3 Ḫāk-i rāh-ı yāre ṭutmış mīl-i zerrīnin şihāb / Kü Küḥl Kü ḥl içün her aḫter-i gerdūn-cenābuñ ʿaynına<br />
G462/1 Ḫāk-i ḳademüñ kü küḥli kü küḥli<br />
ḥli gelürse gözüm üzre / Kūyuñ yolınuñ ḫidmeti başum yüzüm üzre<br />
G263/5 Kü Küḥl Kü Küḥl<br />
ḥl-i ḥl ḫāk-i pāy-i yāri çeşmüñe / Sürmeden Bāḳī ʿaceb sūd eyledüñ
kü küḥl kü küḥl<br />
ḥl-i ḥl i cev cevāhir cev<br />
āhir [1] [1] sürme ‖ göz ilacı; bkz. ‘kuḥlü’l-cevāhir’ md.<br />
K22/18 Ayaġı ṭopraġıdur kü küḥl kü küḥl<br />
ḥl-i ḥl i cev cevāhir cev<br />
āhir encüme / Āsitānı ḫākidür iklīl-i farḳ-ı Farḳadān<br />
kü küḥl kü küḥl<br />
ḥl-i ḥl i cil cilā cil<br />
ā [5] [5] göz sürmesi<br />
G148/2 Almazın kü küḥl kü küḥl<br />
ḥl-i ḥl i cil cilāy cil<br />
āy āyı āy ʿaynuma / Ḫāk-pāyuñ tūtiyāsı ḫoş gelür<br />
G277/4 ʿĀşıḳa kü küḥl kü küḥl<br />
ḥl-i ḥl i cil cilā cil<br />
yāruñ ayaġı tozıdur / Ḥāṣılı bendesiyüz ʿārif-i ṣāḥib-naẓaruñ<br />
G467/6 Ḫāk-i pāyın ṣaḳın ey bād-ı ṣabā nergisden / Ḥayfdur kü küḥl kü küḥl<br />
ḥl-i ḥl i cil cilā cil<br />
dīde-i nā-bīnāya<br />
G515/5 Almaz oldum Bāḳıyā kü küḥl kü küḥl<br />
ḥl-i ḥl i i cil cilāy cil<br />
āy āyı āy ʿaynuma / Tūtiyā-yı çeşm idelden ḫāk-pāy-ı dil-beri<br />
G79/1 Kūyūñ ġubārı minnetin ehl-i naẓar çeker / Kü Küḥl Kü Küḥl<br />
ḥl-i ḥl i cil cilā cil<br />
żarūretini bī-baṣar çeker<br />
725<br />
kü küḥl kü küḥl<br />
ḥl-i ḥl i Ṣıf ıf ıfāhān ıf āhān [1] [1] Isfahan sürmesi; ‘sürme: Isfahan’da bir köydür ki, sürme madeni oradadır.<br />
Meşhur olan sürme-i safâhây o madendir; bkz. FERHENG, s. ayrıca bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI,<br />
s. 301.<br />
G131/1 Bād şol dem ki ġubār-ı reh-i cānān getürür / Naẓar-ı ehl-i dile kü küḥl kü küḥl<br />
ḥl-i ḥl i Ṣıf ıf ıfāhān ıf āhān getürür<br />
kü küḥl kü ḥl çekmek/çekilmek çekmek/çekilmek [2] sürme çekmek<br />
G408/2 Baḳmaz ammā sendedür gül gibi gūşı nʾeylesün / Kü Küḥl Kü Küḥl<br />
ḥl-i ḥl istiġnā çekilmiş çekilmiş çekilmiş nergis-i raʿnāsına<br />
G434/1 Ḳorḳum oldur göz dege ḫāk-i der-i cānānuma / Yoġsa kü küḥl kü küḥl<br />
ḥl-āsā ḥl āsā çekerdüm çeşm-i ḫūn-efşānuma<br />
kü küḥl kü ḥl idinmek [1] sürme çekmek<br />
G342/2 Kü Küḥl Kü ḥl idinmek ġubār-ı maḳdemüñi / Cümle aʿyān içinde resm-i ḳadīm<br />
kü küḥl kü ḥl itmek itmek [2] sürme çekmek<br />
M7/I/3 Ġubār-ı der-gehin kü küḥl kü ḥl itmedi itmedin itmedi<br />
çeşm-i güher-bāre<br />
G546/6 Ġubār-ı naʿl-i esbin dīde-i aʿdāya kü küḥl kü küḥl<br />
ḥl itdi / Ne Tebrīzin ḳodı ceddüñ ne Ḳazvīn ü Ṣıfāḥānı<br />
kü küḥl kü ḥl olmak [1] sürme çekmek<br />
G464/6 Dīde-i encüme kü küḥl kü ḥl olmaġ içün eflāke / Gird-bād ile çıḳar ḫāk-i deri döne döne<br />
kühne kühne [2] [2] köhne<br />
K15/3 Cihāna zīb ü fer virdi yine meşşāṭa-i ḳudret / ʿArūs-ı nev gibi ārāyiş itdi kühne kühne dünyāyı<br />
K27/20 Kef-i cūduñ vücūd iḳlīmine bir ṭarḥ-ı nev ṣaldı / ʿİmāret buldı luṭfuñla sarāy-ı kühne kühne-i kühne dünyā<br />
kühne kühne ḳabā [2] eskimiş/yıpranmış elbise<br />
G191/3 Cismümüz şekl-i muraḳḳaʿdur ser-ā-ser dāġdan / Şimdilik ʿālemde bir kühne kühne ḳabāya māliküz<br />
G354/1 Tende bir kühne kühne ḳabā elde biraz nān olsun / ʿĀşıḳ-ı bī-ser ü pā başına sulṭān olsun<br />
kühne kühne-sāl kühne āl āl [1] [1] [1] ihtiyar<br />
K1/8 Bālā-yı çarḫ-ı heftüme Keyvān-ı kühne kühne-sāl kühne āl / Oturmış idi niteki Hindū-yı pīl-bān<br />
kühne kühne-ser kühne ser serā serā<br />
ā [1] [1] köhne bir yer<br />
M2/I/2 Menzil-i bār-ı belā kühne kühne-ser kühne ser serādur ser ādur dünyā / Künc-i rāḥat yiri ẓann eyleme bu vīrānı<br />
kühne kühne-sif kühne sif sifāl sif āl [1] [1] eski çanak (kadeh bağlamında)<br />
G284/5 Geh şīşe gehī kühne kühne-sif kühne sif sifāl sif āl ile ḳılur ʿīş / Bāḳī-<strong>ve</strong>ş olup ʿişrete meyyāl ḳaranfül<br />
küh küh-sār küh ār [6] [6] dağ<br />
Kt5/1 Küh Küh-sāra Küh āra irse şuʿle-i şemşīr-i heybeti / Deryālara atardı özin ḫavfdan peleng<br />
G466/3 Būy-ı müşgīn-i bahār irdi dimāġ-ı dehre / Yaḳalı dāmen-i küh küh-sārda küh ārda micmer lāle<br />
G158/1 Küh Küh-sārda Küh ārda olsa nʾola üftāde ṣanavber / Üftāde geçer sen boyı şimşāde ṣanavber<br />
G288/5 Bāḳī peleng-i ḳulle-i küh küh-sār küh ār ār-ı ār ʿaşḳdur / Sālūs u zerḳ bīşesinüñ rūbehi degül<br />
M1/VII/6 Vardı peleng-i kūh-ı <strong>ve</strong>ġā ḫ˅āb-ı rāḥate / Küh Küh-sār Küh<br />
ār ār-ı ār kibriyāda ṭuran nerre şīri gör
G109/2 Küh Küh-sār Küh ār ār-ı ār ġamda göz yaşı hecrüñle dem-be-dem / Ḫāşāk u ḫārı şāḫ-ı gül ü erġavān ider<br />
küh küh-sār küh ār u u de deşt de deşt<br />
şt [1] [1] dağ bayır ‖ her yer<br />
K21/32 Hemīşe tā ḳıla keff-i direm-feşān-ı ṣabā / Şitāda dāmen-i küh küh-sār küh ār u u de deşti de şti māl-ā-māl<br />
küh küh-sāre küh küh āre dü düşmek dü şmek [1] yabana düşmek<br />
G173/4 Ser-i zülfüñle zencīrin sürer dīvānedür sünbül / Ġam-ı ḫālüñle yanup lāleler küh küh-sāre küh<br />
āre āre düşmişdür<br />
kül kül kül olmak olmak [1] [1] yok olmak, helak olmak<br />
G156/5 Bāḳīye āb-ı vaṣluñ irmez ise / Āteş-i hecr ile yanur yanur kül kül olur<br />
olur<br />
kül külāh kül külāh<br />
āh-gūşe āh şe [3] külahın köşesi/kenarı<br />
G84/4 Sünbül ṭaḳınmış alnına ṣanman o gül-ʿiẕār / Çıḳmış kül külāh kül külāh<br />
āh-gūşeye āh şeye şeye tār-ı külāledür<br />
G291/2 Naʿl-i süm-i semendüñe benzetdiler diyü / Saḳf-ı sipihre degdi küleh küleh-gūşe<br />
küleh şe şe-i şe hilāl<br />
G84/4 Sünbül ṭaḳınmış alnına ṣanman o gül-ʿiẕār / Çıḳmış kül külāh kül külāh<br />
āh-gūşeye āh şeye tār-ı külāledür<br />
kül külāle kül āle [2] [2] kıvırcık saç<br />
G84/4 Sünbül ṭaḳınmış alnına ṣanman o gül-ʿiẕār / Çıḳmış külāh-gūşeye tār-ı kül külāledür kül āledür<br />
G103/3 Çözdi çemende ṭurraların sünbül-i ṭarī / Gūyā ṭaġıtdı mūyını müşgīn kül külāleler kül āleler<br />
726<br />
külbe külbe-i külbe i ʿAṭṭār ʿAṭṭār [2] [2] [2] Attar’ın kulübesi (Feridü’ddin Attar) ‖ attar dükkanı (‘Manṭıḳuʾṭ-<br />
ṭayr’ paralelliğinde)<br />
G110/2 Manṭıḳuʾṭ-ṭayr oḳumaġa başladı mürġ-i çemen / Gūşe-i gül-zār şimdi külbe külbe-i külbe i ʿAṭṭārdur<br />
ʿAṭṭārdur<br />
küleh küleh küleh [1] [1] külah; ‘Türlü çeşitleri ile yüzyıllar boyunca yalnız erkekler <strong>ve</strong> askerler ile<br />
her tabakadan halk tarafından giyilmiş bir serpuş… Mevlevî külahı müstesna külahın tepesi<br />
sivri idi.’ külah çizimleri <strong>ve</strong> farklı tanıklar için bkz. KOÇU, s. 162-163.<br />
K24/2 Şeh-le<strong>ve</strong>ndāne şikest eyledi ṭarf-ı külehin külehin / Gögsinüñ dügmelerin çözdi ser-ā-ser sünbül<br />
küleng küleng [1] [1] turna; bkz. ‘perr-i küleng’ md.<br />
G229/4 Gökde efġān iderek ṣanma geçer ḫayl-i küleng küleng / Çekilür kūyuña mürġān-ı dil ü cān ṣaf ṣaf<br />
kül külḫan kül ḫan [2] ocak (hamamların içini <strong>ve</strong> suyunu ısıtmak için ateş yakılan yer); bkz.<br />
MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 307-308.<br />
G49/4 Pādişāh-ı ʿaşḳa besdür gūşe-i kül külḫan kül ḫan serīr / Bister-i sincāb ise maḳṣūd ḫākister yiter<br />
G463/5 Göremez kül külḫan kül külḫan<br />
ḫan-ı ḫan sīnemde olan āteşümi / Bāḳıyā girsem eger menḳal-i nāruñ gözine<br />
külüng külüng atmak atmak [1] [1] kazma sallamak<br />
G35/3 Bir ġonca benefşe ḳoparup tācına ṣoḳmış / Ṭaġlarda külüng külüng külüng atdu atduġı atdu dem başına Ferhād<br />
kümeyt kümeyt [1] [1] doru at<br />
K6/18 El süvār oldı kümeyt kümeyt-i kümeyt ḫāmeye şimden girü / Ṣanma Bāḳī gibi şāhā fāris-i meydān gelür<br />
Kün Kün fe fe-kān fe ān ān [2] [2] ‘Ol, hemen oldu.’ Bu söz Kur’an’da ‘kün fe-yekûn: Ol, hemen olur’<br />
(Bakara, 2/17; Âl-i İmran, 3/47, 59; En’âm, 6/73; Nahl, 16/40; Meryem, 19/35; Yasin, 36/82;<br />
Mümin, 40/68) şeklindedir. Bkz. YILMAZ, s. 98.<br />
K1/35 Ṭutdı cihānı pertev-i ḥüsnüñ güneş gibi / Ṭoldı ṣadā-yı ʿaşḳuñ ile kāḫ-ı Kün Kün fe fe-kān fe ān<br />
K22/22 Eyleyüpdür feyż-i ḫurşīd-i kemāl-i ṣunʿ ile / Ẕāt-i pāküñ gevherin per<strong>ve</strong>rde kān-ı Kün Kün fe fe-kān fe ān<br />
künc künc [14] [14] köşe<br />
K2/43 Bu ṭarīḳuñ nice yıl künc künc-i künc i medārisde yatup / Elemin çekmiş iken her birümüz nice zamān<br />
K11/2 Eger taḥṣīl-i derd itdüñse düş kūy-ı ḫarābāta / Seni genc itdiler çünkim muḳīm-i künc künc-i künc i vīrān ol
G102/4 Devr-i ruḫuñda ḳaldı ḳamer künc künc-i künc i ḫānede / Nāmı egerçi ḫaylī zamāndur nişānludur<br />
G320/2 Yaḳam çāk eyledüm ʿaşḳuñ yolında dāġ-ı sīnemde / İçinden gene peydā oldı bir künc künc-i künc<br />
i ḫarāb açdum<br />
G417/2 Temāşā bunda kim faṣl-ı bahār eyyām-ı ʿīd oldı / Daḫı künc künc-i künc i riyāżetde ṭutarlar ehl-i dil rūze<br />
G515/3 Şām-ı ġamda meskenüm bir künc künc-i künc i ẓulmetdür <strong>ve</strong>lī / Şūʿle-i āhum yaḳar her ṣubḥ şemʿ-i ḫā<strong>ve</strong>ri<br />
M2/I/2 Menzil-i bār-ı belā kühne-serādur dünyā / Künc Künc-i Künc i rāḥat yiri ẓann eyleme bu vīrānı<br />
G71/1 Künc Künc-i Künc i ebrūsın ḫayāl it gūşe-i gül-zārı gör / Ḥalḳa-i zülfin ḳıyās it ṭabla-i ʿaṭṭārı gör<br />
G332/1 Levḥ-i ḫāṭırda ḫaṭuñ naḳşını yazmaḳ ʿamelüm / Künc Künc-i Künc i ḫal<strong>ve</strong>tde senüñ fikr-i lebüñdür emelüm<br />
G435/4 Künc Künc-i Künc i mey-ḫāne ile gūşe-i gül-şen birdür / Sāḳī-i lāle-ʿiẕār u mey-i gül-fām olsa<br />
G485/6 Ḳarşu ṭut şemʿ-i ruḫuñ biʾllāhi ben dil-ḫasteye / Künc Künc-i Künc i tārīk içre ḳaldum çeşm-i bīmāruñ gibi<br />
G157/6 Hāy u hūy-ı ḫānḳāh u naʿre-i mestāneden / Hep viṣālüñ küncidür küncidür maḳṣūd ġavġā bundadur<br />
G206/2 Faḳr küncin küncin iḫtiyār itdi şu kim ḳāniʿ olur / Şemʿası şems olsa baḳmaz ṭāḳ-ı eyvān istemez<br />
G344/6 Dil-i dermānde-i Bāḳī gibi hem-rāzum olsaydı / Belā küncinde küncinde bir bir çekdügüm derdüm aña dirdüm<br />
künc künc-i künc i bel belā bel<br />
ā [2] [2] bela köşesi<br />
G103/7 Bāḳī bu demde ḥayf ola ehl-i meẕāḳ eger / Künc Künc-i Künc i bel belā bel<br />
vü gūşe-i miḥnetde ḳalalar<br />
G193/2 Evtār-ı çeng-i bezm-i ṣafādur ṣanur gören / Künc Künc-i Künc i bel belāda bel<br />
āda gözden aḳan iki rūdumuz<br />
künc künc-i künc i ġam ġam [5] [5] gam köşesi<br />
G152/5 Żāyiʿ geçürme ʿömri bu dem künc künc-i künc i ġamda ġamda kim / Menzil kenār-ı bāġ u leb-i cūy-bārdur<br />
G451/4 Dil mübtelā-yı künc künc-i künc i ġam am am-ı am fürḳat ü henūz / Ḫāṭır ḫayāl-i ʿişret-i bezm-i viṣālde<br />
G503/2 Bend-i belā-yı zülfüñ ile künc künc-i künc i ġamda ġamda dil / Zencīrlerle baġlu yatur şīr-i ner gibi<br />
G282/5 Künc Künc-i Künc i ġamda ġamda ġamda ḳo aġlasun Bāḳī / Yār sevmek anuñ nesine gerek<br />
G380/5 Fürḳatüñde teşne-leb ḫāṭır-perīşān ḫaste-dil / Künc Künc-i Künc i ġamda ġamda ġamda bī-kes ü bīmār dirseñ işte ben<br />
künc künc-i künc i ʿuzlet ʿuzlet [3] [3] inziva köşesi<br />
G408/6 Geç otur sedd-i Sikender gibi künc künc-i künc i ʿuzlete ʿuzlete / Başuñ egme dehr-i dūnuñ efser-i Dārāsına<br />
G432/2 Kesildüm sīḫ-i miḥnetden çekildüm cām-ı ʿişretden / Kebābum dil şarābum eşk-i çeşmüm künc künc-i künc i i ʿuzletde<br />
ʿuzletde<br />
Kt20/2 Künc Künc-i Künc i ʿuzlet ʿuzlet iḫtiyār idüp varup bir gūşede / Ḫāk bilüp kendözin ölmezden ev<strong>ve</strong>l ḫāk ide<br />
küngüre küngüre [5]<br />
[5]<br />
1. tacın üzerindeki ziynet/sorguç; ‘plumes upon helmets, ornaments upon crowns {miğferin<br />
üzerindeki sorguç, tacın üzerindeki süs/ziynet}’ bkz. STEINGASS, s. 1056.<br />
K17/8 Ol kim ġubār-ı der-gehine intisāb ile / Eflāke irdi küngüre küngüre-i küngüre tāc-ı iftiḫār<br />
M2/I/6 Ḳanı ol küngüre küngüre-i küngüre tāc-ı saʿādet güheri / Ḳanı ol bār-geh-i luṭf u kerem sulṭānı<br />
2. kubbe<br />
K1/1 Hengām-ı şeb ki küngüre küngüre-i küngüre ḳaṣr-ı āsmān / Zeyn olmış idi şu‘lelenüp şem‘-i aḫterān<br />
K18/36 Manẓar-ı himmetinüñ küngüre küngüre-i küngüre rifʿatine / İremez ṣarṣar-ı ṭūfān-ı fenā birle ġubār<br />
M1/III/5 Ḳıldı firāz-ı küngüre küngüre-i küngüre ʿarşı cil<strong>ve</strong>-gāh / Lāyıḳ degüldi şānına ḥaḳḳā bu ḫāk-dān<br />
kün künūz kün ūz [1] hazineler<br />
G198/2 Ne ḫūb-dem ne ḳıyāmet-zamān olur bu kim / Nücūm indi yire yir yüzine çıḳdı kün künūz kün ūz<br />
kürs kürsī kürs ī [2]<br />
[2]<br />
1. padişahların ata binerken üzerine bastıkları, kadife <strong>ve</strong> kırmızı çuha kaplı iskemle; kürsî-i<br />
hümâyûn; bkz. PAKALIN C. II, s. 345.<br />
K3/11 Rikābında kürs kürsī kürs gerek tāc-ı Kisrā / Ola şol zamān kim süvār-ı tek-ā<strong>ve</strong>r<br />
727
2. vaiz kürsüsü<br />
G474/3 Vāʿiẓ çıḳarsa kürs kürsīye kürs kürsīye<br />
īye her cumʿa ġam degül / Ammā bolayki luṭf ide bayrama çıḳmaya<br />
kürsiyy kürsiyy [1] [1] taht<br />
G546/5 Tırāş itdi ser-i aʿdāyı bir bir tīġ-i bürrānı / Atañ fetḥ itdi kürsiyy kürsiyy-i kürsiyy bilād-ı Berber-istānı<br />
küsmek küsmek [1] [1] darılmak, gücenmek<br />
G395/1 Söylemez küsmiş küsmiş baña cānāne söyleñ söylesün / Nʾeyledüm ol yār-ı ʿālī-şāne söyleñ söylesün<br />
küs küsūf küs ūf irmek irmek [1] [1] güneş tutulmak<br />
G465/8 Dāġ üzre dāġ urındı felek ʿaşḳ-ı yār ile / Mihr-i sipihre ṣanma küs küsūf küs ūf irdi irdi ayile<br />
küşte küşte küşte [1] [1] ceset<br />
K10/5 Küşte Küşte-i Küşte şemşīr-i ʿaşḳuñ ḫākden ḳaldursalar / Teng ola ṣaḥrā-yı ʿālem ʿarṣa-i maḥşer bile<br />
kütüb kütüb-ḫāne kütüb ḫāne [2]<br />
Kt1/10 Ola vaṣfuñla müzeyyen ṣafaḥāt-ı eyyām / Ṭola medḥüñle kütüb kütüb-ḫāne<br />
kütüb<br />
ḫāne ḫāne-i ḫāne edyān u milel<br />
K2/19 Āteş-i şuʿle-i şemşīr-i cihān-tābından / Küfr ü ilḥād kütüb kütüb-ḫānesin<br />
kütüb ḫānesin itdi sūzān<br />
kü küʾūs kü ʾūs [1] kâseler/kadehler<br />
G212/1 Ḫūn-ı kebūter ile pür olup yine kü küʾūs kü ʾūs / Devr-i piyāle göstere mi dīde-i hurūs<br />
728
L<br />
729<br />
lā ā ḫayre ḫayre illā illā fi’l fi’l-vasa fi’l vasa vasaṭ vasa ṭ [1] [1] ‘Hayır ancak ortadır’; ‘Edebiyatımızda İslami Kaynaklı<br />
Sözler’de Aclûnî’ni Keşfü’l-Hafâ’sından (1/391) alınarak açıklanmıştır. Bkz. YILMAZ, s.101.<br />
G222/4 Aldılar ol şemʿ-i bezm-ārāyı aġyār ortaya / Ẓāhir oldı nükte-i lā ā ḫay ḫayre ḫay re ill illā ill<br />
ā fi’l fi’l-vasa fi’l vasa vasaṭ vasa<br />
lā-cerem cerem [5]<br />
1. kuşkusuz, hiç şüphesiz<br />
G217/4 Geçdi sen serv-i semen-sīmā ṭururken ser-firāz / Gördi ʿarʿar lā-cerem cerem bād-ı ṣabādan serzeniş<br />
K13/8 Lā-cerem cerem bir gün zemīn-i ḫuşk olur deryā-yı Nīl / Menbaʿından yaġmasa bir nice dem bārān eger<br />
G168/6 ʿUnfuvān-ı ṣıḥḥate ey Bāḳī maġrūr olma kim / Lā-cerem cerem her ḥayy-i dānā irtiḫāl üstindedür<br />
2. hiç durmadan<br />
G318/9 ʿīş u tanaʿʿum vaḳtidür sāz u terennüm vaḳtidür / Bāḳī tekellüm vaḳtidür güftāre saʿy it lā-cerem cerem cerem<br />
3. durmaksızın, hemen<br />
K7/20 Sillesiyle kendüye geldi şecāʿat lā-cerem cerem / Düşmen-i dīne hücūm-ı şīr-i ġarrān eyledi<br />
lācü<strong>ve</strong>rdī ācü<strong>ve</strong>rdī [1] [1] laci<strong>ve</strong>rt renkli<br />
G156/3 Ġam-ı zülfüñle dūd-ı āh-ı kebūd / Lācü<strong>ve</strong>rdī ācü<strong>ve</strong>rdī ācü<strong>ve</strong>rdī laṭīf sünbül olur<br />
lāf āf çatlatmak [1] [1] yüksekten atmak, atıp tutmak; bkz. TS. C. IV, s. 2785.<br />
G252/3 Naʿre-i mest-i ʿaşḳa beñzedemez / Lāf āf çatlatmasun çatlatmasun iñende tüfek<br />
lāf āf urmak [1] [1] yüksekten atmak, atıp tutmak, böbürlenmek; bkz. TS. C. IV, s. 2785;<br />
MENINSKI, C. II, süt. 4132-4133. (Meninski, Farsça ‘lāf zeden’ karşılığını da <strong>ve</strong>rmiştir.)<br />
G205/2 Çekemez kimse ayaġum diyü lāf āf urma iñen / Sāḳıyā elleşelüm gel berü meydāne biraz<br />
laf lafẓ laf ẓ [3] [3] söz<br />
K26/27 Gerden-i dehre yine silk-i cevāhir ṭaḳdum / Riştedür maʿnī-i bārīk ü güher laf lafẓ-ı laf güzīn<br />
G313/6 Söylese laf lafẓ-ı laf ı dürer-bārına söz yoḳ Bāḳī / Dürc-i laʿlindeki her dāne-i lüʾlū da güzel<br />
K27/16 Ṣadef gūşın müzeyyen ḳılmaġ içün dürr-i laf lafẓından laf ından / Kelāmın istimāʿ eyler pes-i dīvārdan deryā<br />
laf lafẓ-ı laf<br />
ı ı mu muġlaḳ mu<br />
ġlaḳ ġlaḳ [1] [1] [1] kapalı söz<br />
G366/4 Ṣaḳın mey dirsem ey zāhid mey-i engūrı fehm itme / Hüner esrār-ı maʿnā añlamaḳdur laf lafẓ-ı laf ı ı mu muġlaḳdan<br />
mu<br />
ġlaḳdan<br />
lāġar ġar [1] cılız, zayıf; bkz. ‘ten-i lāġar’ maddesi.<br />
K19/8 Reşk-i laʿl-i leb-i dil-dār ḳurutmış ḳanın / Nʾola ger böyle naḥīf olsa vü lāġar ġar ḫātem<br />
la laḥẓa la ḥẓa [1] anında ‖ ‘bir nesneye göz kuyruğuyla bakmak’ bkz. KÂMÛS, C. II, s. 537;<br />
ayrıca Fuzulî’de ‘bir laḥẓa’nın kullanımı için bkz. DİLÇİN, s. 191; ayrıca bkz. ‘bir laḥẓa’, ‘her<br />
laḥẓa’ md.<br />
G90/2 Bir ġamze ile la laḥẓada la ḥẓada biñ ādem öldürür / Ḫūnī gözüñ ki āhū-yı merdüm-şikārdur<br />
2787.<br />
la laḳırdamak la ırdamak [1] [1] [1] lak lak ses çıkarmak, laklaka yapmak ‖ boş ge<strong>ve</strong>zelik; bkz. TS. C. IV, s.<br />
G241/5 ʿĀşıḳ ḥadīs̱-i cām-ı lebüñ alsa aġzına / Meclisde çoḳ la laḳırdamasun<br />
la ırdamasun sāḳıyā ḳabaḳ
la laʿl la laʿl<br />
ʿl [136]<br />
1. la’l, la’lden (parlaklığı <strong>ve</strong> kırmızı rngi bağlamında)<br />
K17/6 Çarḫ oḳlarını atdı yine gül-şene seḥāb / Altun göbeklü bir siper-i la laʿl la<br />
ʿl ṭutdı ḫār<br />
K22/7 Rāygān aldum ṣanurdı la laʿl la laʿl<br />
ʿl u yāḳūtı <strong>ve</strong>lī / Şimdi naḳd altun ṣayar ṭurmış nihāl-i erġavān<br />
K26/21 Ruḫuña beñzer idi āyīne olsa rengīn / Öykünürdi lebüñe la laʿl la<br />
ʿl olaydı şīrīn<br />
G311/1 Şīrīn lebüñ yanında olur şerm-sār la laʿl la ʿl / Rengīn sözüñ ḳatında bulur inkisār la laʿl la ʿl<br />
G311/2 Ḫāl-i ruḫuñ gedāsı bir āvāre müşg-i Çīn / Laʿl-i lebüñ fütādesi bir ḫāk-isār la laʿl la ʿl<br />
G311/4 Nāzük nihāli ol leb ü ruḫsār-ı āl ile / Bir şāḫdur ki olmış aña berg ü bār la laʿl la ʿl<br />
G311/5 Degdi dehānı söyledi bir gün ḳulaġuma / Gūyā ṭaḳıldı gūşuma bir gūşvār la laʿl la ʿl<br />
G311/6 Dirsem ʿaceb mi ḫātem-i Cem devr-i meclise / Elmās cām-ı sāde mey-i ḫoş-güvār la laʿl la ʿl<br />
G311/7 Nūş itmeyince cürʿa-i şāh-ı cihānı ḫāk / Kān içre ḥāṣıl olmadı kāmil-ʿayār la laʿl la ʿl<br />
G311/8 Ḫurşīd-i āsmān-ı saʿādet Selīm Ḫān / Kim feyż-i cāmı kāne baġışlar hezār la laʿl la ʿl<br />
G311/9 Bāġ içre dökse cürʿasın altun piyālesi / Zer ḥoḳḳalarla bitüre şāḫ-ı enār la laʿl la<br />
ʿl<br />
G311/10 Hem-vāre pāy-i taḫt-ı şehenşāha Bāḳīyā / Rengīn sözünden eyle firāvān nis̱ār la laʿl la<br />
ʿl ʿl<br />
G482/5 Ayaġuñ altında ḫāk olduġıʾçün ey meh zemīn / Eşk-i Bāḳī ḳıldı anuñ la laʿl la ʿl īs̱ār üstine<br />
G483/6 Cürʿa ṣaçdıḳları yir kān-ı Bedaḫşāna deger / La Laʿl La ʿl ü yāḳūtı nʾider mey-gede ḳallāşları<br />
G417/3 Bihişt-i cāvidānīdür cemālüñ ol dehen gūyā / Leb-ā-leb āb-ı Kevs̱erle ṭolu bir la laʿlden la ʿlden kūze<br />
M5/III/2 Cāna ol la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i muṣaffādur mey-i bezm-i ṣafā<br />
G18/5 Bade nūş itseñ kenār-ı cāma gelse leblerüñ / Duḫter-i rez gūşına gūyā ṭaḳarlar la laʿl la<br />
ʿl ʿl-i ʿl i i nāb<br />
G149/1 Ne la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i kāna māʾil ʿaşḳ eri ne ṭālib-i zerdür / Sirişk-i āl ü rūy-ı zerd aña ḫoş zīb ü zī<strong>ve</strong>rdür<br />
G257/4 Güler bu güfte-i rengīni gūşvār idinüp / Ruḫına şevḳ viren la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i āb-dārı görüñ<br />
G433/2 Baḥr-i sīm-āb yaşum zevraḳ-ı la laʿlin la ʿlin çeşmüm / Gel deñiz yüzlerin ol zevraḳ ile seyr eyle<br />
G214/3 Dilde mihr-i ḫātem-i la laʿlüñ la ʿlüñ nihān itmiş raḳīb / Dīv işitdük bir zamān mühr-i Süleymān gizlemiş<br />
2. la’l renkli, kırmızı<br />
G93/6 Mey-i la laʿl la ʿl ādeme ziyān itmez / Belki ser-māye-i saʿādet olur<br />
G94/5 Ḥayāt bulsa nʾola vaṣl-ı yār ile Bāḳī / Dehānı cānı leb-i la laʿli la laʿli<br />
ʿli cānı pāresidür<br />
G320/3 Leṭāʾif söyledüm güldi açıldı ḥoḳḳa-i la laʿli la ʿli / Yine seyr eylesün yārāne dürc-i dürr-i nāb açdum<br />
G347/2 Gör ey ṭūṭī ne şekker-rīz olupdur ḥoḳḳa-i la laʿli la ʿli / Egerçi dürre-i dürc-i feṣāḥat nükte-per<strong>ve</strong>rsin<br />
K6/7 Bulsa cām-ı la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i i cān-baḫş-ı lebüñden cürʿa ḫāk / Ḫāk içinde mürde-i ṣad-sāle cisme cān gelür<br />
K19/8 Reşk-i la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i leb-i dil-dār ḳurutmış ḳanın / Nʾola ger böyle naḥīf olsa vü lāġar ḫātem<br />
K19/11 Ḥasret-i la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i leb-i yār ile taḥṣīl itmiş / Ten-i lāġar ḳad-i çenber ruḫ-ı aṣfer ḫātem<br />
K19/43 Ḥasret-i la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i lebüñ baġrını pür-ḫūn itmiş / Dāġ yaḳmaġa ḳomış gögsine aḫger ḫātem<br />
K24/33 Ġoncanuñ cānı mı var öyküne la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i lebüñe / Zülfüñe ḳaç başı var ola ber-ā-ber sünbül<br />
G80/1 Cām-ı şarāb la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i lebüñ mübtelāsıdur / Şol būseler ki andan alur ḳan bahāsıdur<br />
G163/4 Açılma cām-ı bāde-i gül-gūna ġonca-vār / Nāzüklik ile la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i lebüñden ḫaber çeker<br />
G189/2 Ġonca mecmūʿasınuñ her varaḳ-ı rengīni / Vaṣf-ı la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i leb-i dil-dāruma bir defterdür<br />
G212/2 Meclisde cām-ı la laʿl-i la i i lebüñ vaṣfın eyledüm / Taḥsīnler itdi cürʿa baña ḳıldı ḫāk-būs<br />
G241/6 Ol vāṣıtayla la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i leb-i dil-beri öper / Cāmuñ yüzine gülse nʾola Bāḳıyā ḳabaḳ<br />
G268/4 Sāġar-ı la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i leb-i cān-baḫş-ı dil-ber devridür / Döndi ey cām-ı mey-i gül-reng devrānuñ senüñ<br />
G286/3 Buldı zīnet lüʾlū-yı şeh-vār-ı şeb-nemden yine / Tāc-ı la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i ġonca vü taḫt-ı zümürrüd-fām-ı gül<br />
G348/8 Öldürür ḳattāl-i ġamzeñ dirgürür la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i i lebüñ / ʿĀşıḳ-ı bīmārı bilmez kimse ḥikmet neydügin<br />
G451/2 Mużmer ḫayāl-i la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i lebüñ her laṭīfede / Müdġam miyān-ı bī-bedelüñ her ḫayālde<br />
730
G452/1 Açılsa ġonca mānend-i leb-i la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i nigār olsa / Ṣaçılsa ḫurde-i pīrūze ṣaḥrā sebze-zār olsa<br />
G504/2 Çekdi çevürdi sāḳī-i meclis piyāleyi / Āl ile öpdi diyü leb-i la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i dil-beri<br />
G27/1 Ġubār-ı ḫaṭṭuñ olmaz çünki ḥayrān olmaġa bāʿis̱ / Nedür lāʿl ʿl ʿl-i ʿl lebüñ çaḳ böyle ḫandān olmaġa bāʿis̱<br />
G29/1 Gözüm yaşına ol lāʿl ʿl ʿl-i ʿl leb-i sīr-āb olur bāʿis̱ / Dem-ā-dem ḳana ey sāḳī şarāb-ı nāb olur bāʿis̱<br />
M7/V/1 Marīż-i ʿillet-i ʿaşḳa şarāb-ı la laʿlidür la ʿlidür şerbet<br />
G544/2 Leb-i la laʿlini la ʿlini emmek mey gibi ḳānūn idi ammā / Anı defʿ eylediler şerʿ ile ḳānūn ise gitdi<br />
G79/2 Nergis çemende ġonca-i la laʿlüñ la ʿlüñ ṣafāsına / Taḫt-ı zümürrüd üzre çıḳar cām-ı zer çeker<br />
G115/1 Medhūş-ı cām-ı la laʿlüñ la ʿlüñ mestānedür ṣanurlar / Mest-i şarāb-ı ʿaşḳuñ dīvānedür ṣanurlar<br />
G116/1 Ruḫuñ berg-i gül-i sīr-āba beñzer / Leb-i la laʿlüñ la laʿlüñ<br />
ʿlüñ şarāb-ı nāba beñzer<br />
G249/2 Bāde-i nābdur leb-i la laʿlüñ la ʿlüñ / Sāġar-ı sīmdür zenaḫdānuñ<br />
G329/4 Āb-gīne içinde mey gibidür / Leb-i la laʿlüñ la ʿlüñ ḫayāli dilde müdām<br />
G329/6 Vuṣlatuñ ʿīdına irersem eger / Bāde-i la laʿlüñ la ʿlüñ ile ṣavmı ṣıyām<br />
G346/4 ʿĀşıḳ-ı teşne-ciger şerbet-i la laʿlüñ la ʿlüñ bulamaz / Hele aġzı ṣulanur çāh-ı zenaḫdānuñdan<br />
G383/6 Cām-ı la laʿlüñ la laʿlüñ<br />
ʿlüñ cürʿasın luṭf eyle dürdī-keşlere / Çekmesün erbāb-ı himmet her denīnüñ minnetin<br />
G223/3 Ṣafā-yı cām-ı la laʿlüñden la ʿlüñden ne ḥālet kesb ider ṣofī / Ki ṭabʿ-ı bī-meẕāḳ itmez şarāb-ı dil-güşādan ḥaẓ<br />
G484/2 Raḥīḳ-i cām-ı la laʿlüñden la ʿlüñden alur bir cürʿa Cemşīdi / Şarāb-ı bezm-i ʿaşḳuñdan yıḳar bir kāse Faġfūrı<br />
K24/34 Bāde-i la laʿlüñe la ʿlüñe hem-şīre şarāb-ı gül-fām / Zülf-i müşgīn-i semen-sāña birāder sünbül<br />
K24/40 Ḫaṭ-ı müşgīn-i leb-i la laʿlüñe la ʿlüñe mānend olmaz / Bulsa ger per<strong>ve</strong>riş-i çeşme-i Kevs̱er sünbül<br />
G185/3 Sözüm vaṣf-ı leb-i la laʿlüñle la ʿlüñle hem rengīn ü hem şīrīn / ʿAdūlar nükteyi fehm eylemezler sādedür dirler<br />
G264/3 Leb-i la laʿlüñle la ʿlüñle mey baḥs̱inde ġavġā ḥadden aşmışdur / İşitseñ ḳīl ü ḳāli şīşe-i ṣahbāyı söyletseñ<br />
3. kırmızı dudaklar<br />
G311/3 Dürc-i dehānı var ise billūr ḥoḳḳadur / Andan görinür iki laṭīf āb-dār la laʿl la ʿl<br />
G73/4 Ġamzesi zaḫm urduġınca la laʿli la ʿli dermān itmede / Gerçi kim dil derdin ol āşūb-ı cān bilmezlenür<br />
G469/4 Rūyında la laʿli la ʿli üzre ḫaṭ-ı müşg-bār-ı yār / Şīrīnlik yazar şeref-i āfitābda<br />
K18/47 Degme bir gevheri kirpügine ṣalındurmaz / Göreli la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i revān-baḫşuñı çeşm-i ḫūn-bār<br />
M5/III/3 Rūḥ-baḫş olmış Mesīḥā-<strong>ve</strong>ş o la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i cān-fezā<br />
G98/2 Meclisde la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i yāre iñende ezilmesün / Vaʾllāhi yoġsa kelle-i şekker şikest olur<br />
G187/1 Öper meclisde la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i i dil-beri peymāneler vardur / Ṣunar destin ser-i zülf-i nigāra şāneler vardur<br />
G190/1 Dehān-ı ġonca-i ḥamrāda gūyā jāleler yir yir / Olupdur la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i dil-berde dilā tebḫāleler yir yir<br />
G190/2 Dilerlerse dür-i dendān-ı la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i dil-beri ey dil / Revādur āşinālar baḥr-i ʿaşḳa ṭalalar yir yir<br />
G194/1 Dehen-i ġoncada ol la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i i şeker-bār olmaz / Bülbül-i bāġda bu leẕẕet-i güftār olmaz<br />
G207/1 Ancaḳ raḳīb cevri degül infiʿālümüz / Ḫaṭ geldi la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i yāre odur bu melālümüz<br />
G214/1 Sīne-i ʿāşıḳda sırr-ı la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i i cānān gizlemiş / Kān-ı ebdān içre ol kim cevher-i cān gizlemiş<br />
G268/1 Ġoncayı dil-teng ider la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i i dür-efşānuñ senüñ / Lāleye ḫoş reng ider gül-berg-i ḫandānuñ senüñ<br />
G271/1 Şarāb-ı dil-güşā olmaz o la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i cān-fezādan yig / Müferriḥ ḥab bulınmaz ḫāl-i rūy-ı dil-rübādan yig<br />
G292/4 Ṣunma la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i şeker-efşānuñı bī-ẕevḳlere / Eyle şīrīn dehen-i ehl-i meẕāḳı berü gel<br />
G415/3 Ḫ˅ān-ı iḥsān-ı firāvān çekdi şīrīn sözlerüñ / Niʿmetuʾllāhīlere ol la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i şekker-bār ile<br />
G485/1 Ḳanı bir şīrīn-suḫan la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i şeker-bāruñ gibi / Ḳanda gördi ṭūṭī bir āyīne ruḫsāruñ gibi<br />
G515/4 Bezm-i meyde būse-i la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i nigāra ḳaṣd ider / Gögsine ursa nʾola cāmuñ ṣurāḥī ḫançeri<br />
G528/3 Dil bir içim ṣu istedi çeşme-i la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i yārdan / Āb-ı zülāl-i ḫançerin gösterüp işte mā didi<br />
Mtl 1 Ḳaysı cennet mī<strong>ve</strong>si la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i şeker-bārıca bar / Yā gül-istān sebzesi ol ḫaṭṭ-ı jengārıca bar<br />
G214/9 Nükte-i lāʿl ʿl ʿl-i ʿl revān-baḫş ile ey Bāḳī yine / Ẓulmet-ābād-ı midāduñ āb-ı ḥayvān gizlemiş<br />
G215/1 Benem şol la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i mey-gūnuñ ġamından eşki āl olmış / Ḫarābāt ehline göñli şikeste bir sifāl olmış<br />
731
K19/49 La Laʿl La Laʿl<br />
ʿl-i ʿl i dil-dār gibi ola mı ḫandān yāḳūt / Dehen-i yār gibi ḳanı suḫan-<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
G57/2 La Laʿl La Laʿl<br />
ʿl-i ʿl i nigāra cān disem is̱bāta ḳādirin / Erbāb-ı ʿaşḳ öñinde bu gün müddeʿā budur<br />
G268/5 Nükte-i rengīn ile elfāẓuñ ey Bāḳī revān / La Laʿl La Laʿl<br />
ʿl-i ʿl i dil-berdür meger ser-çeşme-i cānuñ senüñ<br />
G311/2 Ḫāl-i ruḫuñ gedāsı bir āvāre müşg-i Çīn / La Laʿl La Laʿl<br />
ʿl-i ʿl i lebüñ fütādesi bir ḫāk-isār laʿl<br />
G359/4 La Laʿl La Laʿl<br />
ʿl-i ʿl i leb-i dil-dāra özin nisbet idelden / Āzürde-dilem pençe-i mercānuñ elinden<br />
G528/4 La Laʿl La Laʿl<br />
ʿl-i ʿl i lebüñle ṭalʿatuñ ravża-i Cennetüʾn-naʿīm / Ḳaddüñe Cebreʾīl-i ʿaḳl Sidre-i müntehā didi<br />
K11/1 Leb-i la laʿlin la ʿlin ḫayāl it gūşe-i ʿuzletde pinhān ol / Dilā hem kān-ı gevher ḳıl özüñ hem gevher-i kān ol<br />
G66/7 Vaṣf-ı la laʿlin la laʿlin<br />
ʿlin oḳı ey ḥüsn kitābın oḳuyan / Meded Allāhı se<strong>ve</strong>rseñ ḳatı zībā yiridür<br />
G69/2 Cān la laʿlin la ʿlin eyler ārzū yār içmek ister ḳanumı / Yā Rab ne vādīdür bu kim cān teşne cānān teşnedür<br />
G222/5 Ḫaṭṭ-ı la laʿlin la ʿlin Bāḳıyā ol ġonca-i nev-rüstenüñ / Seyr idenler didiler ḫandānuñ olmaḳdur bu ḫaṭ<br />
G347/1 Dilā teng olsañ ol şīrīn-dehenden teng-i şekkersin / Ġam-ı la laʿlin la ʿlin çeküp ḳanlar yudarsañ kān-ı gevhersin<br />
G388/3 Būs-ı la laʿlin la ʿlin isteyen ol muṭrıb-ı ʿĪsī-demüñ / Nāy-<strong>ve</strong>ş kendin belā bezmine dem-sāz eylesün<br />
G434/4 Düşmese aġzumdan ol şīrīn-dehānuñ lebleri / Vaṣf-ı la laʿlin la ʿlin ṭurmasam ẕikr eylesem yārānuma<br />
G313/6 Söylese lafẓ-ı dürer-bārına söz yoḳ Bāḳī / Dürc-i la laʿlindeki la<br />
ʿlindeki her dāne-i lüʾlū da güzel<br />
G40/1 Eylesün la laʿlini la laʿlini<br />
ʿlini dermān dil-i bīmāra meded / Dostlar işte ben öldüm baña bir çāre meded<br />
G247/2 Olmadı müyesser baña bir serv-i revānuñ / La Laʿlini La Laʿlini<br />
ʿlini öpüp biline bir pāre ṣarılmaḳ<br />
G249/1 Ḫaṭṭ-ı la laʿliyle la ʿliyle ḳaşı cānānuñ / Bir rubāʿīsidür Gülistānuñ<br />
G97/2 Tāb-ı ruḫuñla la laʿlüñ la ʿlüñ añan ʿaḳlın aldurur / Şevḳ ile içse kişi meyi ḳatı mest olur<br />
G106/4 ʿAşḳ ehline şol cāmı ṣunar sāḳī-i la laʿlüñ la ʿlüñ / Kim ʿaḳla cilā ḳalbe ṣafā rūḥa ġıdādur<br />
G212/6 Evṣāf-ı la laʿlüñ la ʿlüñ ile pür-efsūndur sözüm / Kʾeyler oḳınsa çihre-i aʿdāyı senderūs<br />
G217/1 ʿĀrıżuñ fīrdevs-i aʿlā ḳāmetüñ Ṭūbā imiş / Būse-i la laʿlüñ la ʿlüñ alan ḫoş mī<strong>ve</strong>-i zībā imiş<br />
G246/1 Ḳadeḥden ġayrı bir la laʿlüñ la ʿlüñ öper yoḳ / Kemerden ġayrı bilüñi ḳucar yoḳ<br />
G353/3 Dehānuñ teng-i sükker iki şekker-pāredür la laʿlüñ la ʿlüñ / Ṣun ey cān ʿāşıḳ-ı zāra hele bir pāre eglensün<br />
G411/6 Bāḳīyi söyletmez olduñ la laʿlüñ la ʿlüñ alsa aġzına / Döymez ol nāzük-lebüñ beñzer ki dendān zaḫmına<br />
G422/6 Ḳafes-i ġamda nʾola ḳaldum ise ṭūṭī-vār / Vaṣf-ı la laʿlüñ la laʿlüñ<br />
ʿlüñ hele aġzumda ya şekker yirine<br />
K1/31 La Laʿlüñ La ʿlüñ ḫayāli ḥoḳḳa-i ḫāṭırda var iken / Yāḳūt-ı nāba olmamış idi mekān kān<br />
G95/1 ʿAks-i ʿiẕāruñ dīdede berg-i gül-i ter kendidür / La Laʿlüñ La ʿlüñ ḫayāli sīnede rūḥ-ı muṣav<strong>ve</strong>r kendidür<br />
G98/1 La Laʿlüñ La ʿlüñ ḳatında ḳıymet-i gevher şikest olur / Zülfüñ yanında revnaḳ-ı ʿanber şikest olur<br />
G319/1 La Laʿlüñ La ʿlüñ göricek ḳana döner gözden aḳanum / Oynar yüregüm derd ile diñmez ḥafeḳānum<br />
G360/2 Ḫaṭ-ı la laʿlüñde la ʿlüñde bulmaz cāy-ı engüşt iʿtirāz ehli / ʿAceb ẓāhirdür ey ġonca dehānuñ farḳı ḫātemden<br />
G476/2 Ḥoḳḳa-i la laʿlüñde la ʿlüñde dendānuñ senüñ / Jāle ṣandum ġonca-i ḫandānda<br />
G365/2 La Laʿlüñden La ʿlüñden itme tīġ-i müjeñ birle cānı menʿ / Mümkin degüldür aña kesilmek şarābdan<br />
G418/5 La Laʿlüñden La Laʿlüñden<br />
ʿlüñden alsa leẕẕeti milḥ-i ücāc-i baḥr / Baḥs̱ eyler idi çeşme-i ʿaẕb-i furāt ile<br />
K18/46 Dil-i mecrūḥa şifā-baḫş ruḫ u la laʿlüñdür la ʿlüñdür / Gül-be-şekkerle bulur ḳuv<strong>ve</strong>ti ṭabʿ-ı bīmār<br />
G258/1 Cām la laʿlüñdür la ʿlüñdür senüñ āyīne rūy-ı en<strong>ve</strong>rüñ / Adı var cām-ı Cem ü āyīne-i İskenderüñ<br />
K1/33 Mesken şeh-i maḥabbetüñe taḫt-gāh-ı dil / Menzil ḫayāl-i la laʿlüñe la ʿlüñe ḫal<strong>ve</strong>t-sarāy-ı cān<br />
G5/2 Cān almada nāzüklik ile la laʿlüñe la ʿlüñe söz yoḳ / Ḫālüñ daḫı bir dāne-durur fitnede ammā<br />
G69/1 Āb-ı ḥayāt-ı la laʿlüñe la ʿlüñe ser-çeşme-i cān teşnedür / Ṣun cürʿa-i cām-ı lebüñ kim āb-ı ḥayvān teşnedür<br />
G423/5 Mey-i nāb ile şarāb olsun iki ḳāfiyesi / Bir ġazel söyleyeyin la laʿlüñe la ʿlüñe ḥarf-i bāde<br />
Kt18/2 Geh la laʿlüñe la ʿlüñe şekker ezilür gāh mey-i nāb / Feryād mey-i nābdan u dād şekerden<br />
G325/2 La Laʿlüñe La ʿlüñe teslīm ider cān borcın inkār itmezin / Ḳılmasun ġamzeñ teḳāżī çekmesün medyūnluġum<br />
G343/1 Öpelden la laʿlüñi la ʿlüñi āl ile bāde cām u sāġar hem / Benümʾçün dem-be-dem aġlar ṣürāḥī şemʿ-i en<strong>ve</strong>r hem<br />
G252/1 Umaruz cām-ı la laʿlüñi la laʿlüñi<br />
ʿlüñi emmek / Çoḳ çekilmişdür ol ümīde emek<br />
732
G121/4 Dil derūn-ı sīnede la laʿlüñle la ʿlüñle ḳıldı baḥs̱-i ʿaşḳ / Bir biriyle iki bülbül gūyiyā ceng itdiler<br />
G142/1 Hecr-i la laʿlüñle la laʿlüñle<br />
ʿlüñle dem-ā-dem göz yaşı mey-gūn olur / Dīde dilden dil ḫadeng-i ġuṣṣadan pür-ḫūn olur<br />
G159/1 Hecr-i la laʿlüñle la ʿlüñle dem-ā-dem dīde ḫūn-efşān olur / Gözlerüm sildükçe destüm pençe-i mercān olur<br />
G264/2 Firāḳ-ı cām-ı la laʿlüñle la laʿlüñle<br />
ʿlüñle ne çekdi sāġar-ı ġamdan / Ne ḳanlar yutdı görseñ ġonca-i raʿnāyı söyletseñ<br />
G322/3 Ne meclis içre nūş-ı cām idersem yād-ı la laʿlüñle la ʿlüñle / O bezm ehlinde ḳalmaz cürʿadan ġayrı ayaḳdaşum<br />
G513/2 Ben şarābuñ incesin cāmuñ ṭolusın gözlerin / Fikr-i la laʿlüñle la ʿlüñle leb-ā-leb olalı dil şīşesi<br />
G25/1 La Laʿlüñle La ʿlüñle cām yoḳ yire eyler müdām baḥs̱ / İẓhār-ı ḥaḳ degülse ġaraż ḫod ḥarām baḥs̱<br />
G25/3 Gül ġoncasınuñ olmadı mesmūʿ sözleri / La Laʿlüñle La ʿlüñle gerçi eyledi mā-lā-kelām baḥs̱<br />
4. kanlar (kanın çokluğunu <strong>ve</strong> kırmızı rengini vurgulama bağlamında)<br />
G407/2 La Laʿl La ʿl ü ü yāḳūt yāḳūt eyledi elmās tīġından revān / Ḫalḳ taḥsīn itdiler şemşīr-i gevher-bārına<br />
5. yüzük taşı (la’lden)<br />
K19/7 Ḥalḳadur devr-i ḳadeḥ la laʿl la ʿl şarāb-ı gül-gūn / Rind-i mey-ḫ˅āreye ḫoşdur ṭolu sāġar ḫātem<br />
6. şarap<br />
G274/1 Devr-i la laʿlüñde la laʿlüñde<br />
ʿlüñde ümīdüm bu ki ḥakkāk-i felek / Gevherüñ nāmın ide ṣafḥa-i ʿālemden ḥak<br />
G472/5 Devr-i la laʿlüñde la ʿlüñde ne ẕevḳin buldı bilsem şekkerüñ / Var ise şīrīn görinmişdür ẕübābuñ ʿaynına<br />
733<br />
la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i Beda Bedaḫşān Beda<br />
şān [3] Bedahşan dağlarından çıkarılan yakut/la’l; Ahmet Talat Onay,<br />
‘Cevâhirnâme’den alıntılayarak, la’lin Bedahşan’a nisbetinin madeninden dolayı değil,<br />
madenden çıktıktan sonra orada işlenmesinden kaynaklandığı bilgisini <strong>ve</strong>rmektedir. Krş.<br />
MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 119, 311-312; ayrıca bkz. ‘Bedaḫşān vilāyeti’, ‘kān-ı Bedaḫşān’ md.<br />
G32/5 Yaraşur ḥalḳa-i rindāna disem ey Bāḳī / Ḫatem-i Cemdür anuñ la laʿl la<br />
ʿl ʿl-i ʿl i Beda Bedaḫşān Beda<br />
şān şānı şān ḳadeḥ<br />
G131/3 Çihresinden lebi yādıyla gelür dil gūyā / Şarḳdan ḫ˅āce gelür la laʿl la<br />
ʿl ʿl-i ʿl i Beda Bedaḫşān Beda<br />
şān getürür<br />
G501/2 Müje-i dīde-i pür-nem gibi ter-dest olmaz / Yine bir demde nice la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i Beda Bedaḫşān Beda<br />
şān şān deldi<br />
la laʿl la ʿl gū gūşvār gū<br />
şvār [1] [1] la’l küpe<br />
G311/5 Degdi dehānı söyledi bir gün ḳulaġuma / Gūyā ṭaḳıldı gūşuma bir gūşvār şvār la laʿl la<br />
ʿl<br />
la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i ggūşvāre<br />
g<br />
şvāre [1] la’l küpe<br />
G94/4 ʿİẕār-ı sādesi üzre ṣan ol ruḫ-ı rengīn / Görinür āyīneden la laʿl la<br />
ʿl ʿl-i ʿl i ggūşvāresidür<br />
g<br />
şvāresidür<br />
la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i mu muṣaffā mu<br />
ṣaffā [2] [2] bkz. ‘muṣaffā laʿl’ md.<br />
1. la’l küpe<br />
G431/2 Gūşına ṭaḳmış iki la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i mu muṣaffā mu<br />
ṣaffā ṣaffā leblerüñ / Hep budur revnaḳ viren cām-ı şarāb-ı bī-ġışa<br />
2. işlenmiş saf la’l (şarap karşıtlığında)<br />
G459/4 Olur la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i mu muṣaffā mu<br />
ṣaffā dil-keş ammā / Naẓīr olmaz şarāb-ı dil-güşāya<br />
la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i mü müẕāb mü<br />
ẕāb [3] [3] [3] şarap (erimiş la’l’den hareketle)<br />
G95/3 İbrīḳ-i zerden sāḳıyā la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i mü müẕāb mü<br />
ẕāb ẕābı ẕāb ḳıl revān / Altun olur işüñ hemān kibrīt-i aḥmer kendidür<br />
G256/2 Çoḳ direng itmez bize bu şīşe-i pīrūze-reng / Sāḳıyā la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i mü müẕāb mü<br />
ẕāb ẕābı ẕāb ṣun şitāb itmek gerek<br />
G323/3 İçelüm la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i mü müẕāb mü<br />
ẕāb ẕābı ẕāb ṣaçalum cürʿaları / Ḫāk-i gül-zārı bu gün kān-ı Bedaḫşān idelüm<br />
la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i nnāb<br />
n<br />
āb [11 [11] [11<br />
1. kırmızı dudaklar<br />
G45/1 Riyāż-ı ḥüsnde olmış o la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i nnāb<br />
n<br />
āb leẕīẕ / Cihān içinde bilürsin olur şarāb leẕīẕ<br />
G147/3 O la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i nnāb<br />
n<br />
āb içün ḫūn-āb aḳıtma / Mey-i gül-gūnı ḫoş gördüm bu demdür<br />
G170/2 Degüldür la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i nnābuñda<br />
n<br />
ābuñda görinen sīm dendānuñ / Dizilmiş ḥoḳḳa-i yāḳūt-ı aḥmer içre lüʾlūdur
G217/3 Teşne-diller vādī-i hicrānda sensüz yandılar / Ḫıżr-<strong>ve</strong>ş ey la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i nnāb<br />
n<br />
āb ābı āb āb-ı ḥayvānum yetiş<br />
G264/5 Nebāt-ı ḫaṭṭ u ḳand-i la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i nnābuñ<br />
n<br />
ābuñ düşmez aġzından / Biraz gūş eyleseñ ṭūṭī-i şekker-ḫāyı söyletseñ<br />
G352/4 Ne deñlü telḫ-kām eylerse nūş it zehr-i eyyāmı / Ḫayāl-i la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i nnāb<br />
n<br />
āb ābı āb tek şarāb-ı ḫoş-güvār olsun<br />
G12/4 Mest ü medhūşam <strong>ve</strong>lī ḥālī mey-i engūrdan / La Laʿl La Laʿl<br />
ʿl-i ʿl i nnābuñ<br />
n<br />
ābuñ ḥāleti keyfiyyet-i müldür baña<br />
G159/3 Aġzumuz şīrīn ider bir nükte-i rengīn ile / La Laʿl La<br />
ʿl ʿl-i ʿl i nnābuñ<br />
n<br />
ābuñ ey yüzi gül-şen ne nāzük cān olur<br />
2. saf <strong>ve</strong> halis la’l<br />
G113/5 La Laʿl La Laʿl<br />
ʿl-i ʿl i nnāb<br />
n<br />
āb oldı göz yaşı āḫır / Bu ḫaber gūş-ı dil-sitāne deger<br />
G425/4 Ey nihāl-i bāġ-ı ḥüsn andan ne dadı dalı var / La Laʿl La Laʿl<br />
ʿl-i ʿl i nnāb<br />
n<br />
āb ābı āb beñzedürlermiş leb-i şīrīnüñe<br />
3. la’l renkli<br />
G472/1 Var ise geldi şarāb-ı la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i nābuñ ābuñ ʿaynına / Kim görinmez bāde-i gül-gūn ḥabābuñ ʿaynına<br />
la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i rumm rummānī rumm<br />
ānī [1] [1] nar çiçeği renkli la’l (sīb-nārenc bağlamında)<br />
G488/3 Sībdür ġabġabı ruḫı nārenc / Leb-i rengīni la laʿl la<br />
ʿl ʿl-i ʿl i rumm rummānī rumm<br />
ānī<br />
la laʿl la laʿl<br />
ʿl-i ʿl i şşīrīn<br />
ş<br />
īrīn [2] [2] tatlı dudaklar (Şirin-Ferhat bağlamında)<br />
G75/7 Dimez ol ḫusrev-i ḫūbān-ı cihān ey Bāḳī / La Laʿl La Laʿl<br />
ʿl-i ʿl i şşīrīnüme<br />
ş<br />
īrīnüme īrīnüme Ferhād-ı zamānum özenür<br />
G381/5 La Laʿl La Laʿl<br />
ʿl-i ʿl i şşīrīnüñ<br />
ş<br />
īrīnüñ īrīnüñ ümīdin ḳılsa göñlüm ʿāḳıbet / Pārelerdüm Kūh-ken gibi nice ḫārāyı ben<br />
la laʿl la laʿl<br />
ʿl-fām ʿl ām [3] [3] la’l renkli (şarap)<br />
G316/2 Şarāb-ı la laʿl la laʿl<br />
ʿl-fām ʿl ām u zevrāḳ-ı zerrīni terk itdüm / Ben ol keştī ile ol āb-ı āteş-nākden geçdüm<br />
G357/3 Yād-ı lebüñle cām-ı mey-i la laʿl la laʿl<br />
ʿl-fām ʿl ām içün / Kūy-ı muġānı geşt iderin ḫāne ḫāne ben<br />
G373/4 Al ele cām-ı şarāb-ı la laʿl la laʿl<br />
ʿl-fām ʿl ām āmı ām lāle āle āle-vār āle /Eylesün derd-i ḥased rūy-ı ʿadūyı zaʿferān<br />
la laʿl la laʿl<br />
ʿl-gūn ʿl ūn [1] [1]<br />
la’l renkli (gözyaşı)<br />
G144/5 La Laʿl La Laʿl<br />
ʿl-gūn ʿl ūn ḳaṭreler aḳıtduġı demler çeşmüm / Ayaġuñ ṭopraġına kān-ı Bedaḫşān dirler<br />
la laʿl la laʿl<br />
ʿl-pāre ʿl āre [1] la’l parçası (kırmızı dudaklar)<br />
G92/4 Eşʿārum içre vaṣf-ı leb-i yār gūyiyā / Āb-ı zülāl içinde yatur la laʿl la laʿl<br />
ʿl-pāredür ʿl āredür āredür<br />
la laʿlīn la ʿlīn [ [2] [<br />
2] la’l renkli, kırmızı<br />
G49/2 Aġzı la laʿlīn la ʿlīn ḥoḳḳa yāḳūt-ı müferriḥ lebleri / Cevherī terkīb isterseñ leb-i dil-ber yiter<br />
G53/5 Cām-ı şarāb-ı nāb gibi dil-rübā ḳanı / La Laʿlīn La ʿlīn ṭuṭaġı dür dişi gül-gūn yañaġı var<br />
la laʿlīn la laʿlīn<br />
ʿlīn-ḳabā ʿlīn ḳabā [2] la’l renkli, kırmızı kaftan<br />
G8/6 Gūş ṭutsa şāh-ı gül çıḳsa libās-ı āl ile / Ḳıṣṣa-ı rengīne başlar lāle-i la laʿlīn la<br />
ʿlīn ʿlīn-ḳabā ʿlīn ḳabā<br />
M3/II/6 Kim biri bir dil-ber-i zerrīn-külāh-ı baḫtdur / Ol biri bir şāhid-i la laʿlīn la laʿlīn<br />
ʿlīn-ḳabā ʿlīn ḳabā ḳabā-yı ḳabā yı yı salṭanat<br />
la laʿlīn la ʿlīn ṭabaḳ [1] lal renkli tabak<br />
G78/5 Bāḳī nis̱ār-ı maḳdem-i sulṭān-ı ʿālī-şān içün / Destinde şāḫ-ı gül ṭutar la laʿlīn la laʿlīn<br />
ʿlīn ṭabaḳ ṭabaḳ lüʾlū-yı ter<br />
la laʿlīn la ʿlīn tāc [1] [1] lal işlemeli murassa tac<br />
G456/1 Geyer gül-şende la laʿlīn la ʿlīn tāc tāc lāle / Elinde nergisün altun piyāle<br />
lālā ālā [3] erkek çocuk terbiyecisi<br />
G520/1 Oldı dil bir büt-i şīrīn-dehenüñ Ferhādı / Aña lālā ālā geçinür Ḫusrev ü Şīrīn dadı<br />
G534/4 Yaluñuz nev-rüstedür seyr itmege ḳorḳar daḫı / Ḳanda gitse bilesince ṣalınur lālācu ālācu ālācuġı ālācu<br />
K15/9 Sözin lüʾlū-yı lālādan zamāne ṭutdı ẕī-ḳıymet / Neden şāh-ı cihān bī-ḳıymet eyler böyle lālāy ālāy ālāyı ālāy<br />
734<br />
lāle āle āle [62] Çemen ülkesinin hükümdarı olması, kırmızı rengi, kadeh şeklinde olması,<br />
etrafı aydnlatması vb. bağlamlarda geçer. Nurhan Atasoy, Batılı gözlemci <strong>ve</strong> elçilerin
tanıklıklarına dayanarak, XVI. yüzyılda lale’nin Osmanlılarca bilindiğini, onun Osmanlı çiçek<br />
kültürü içinde gülden sonra çok önemli bir yeri olduğunu belirtir. Bkz. HASBAHÇE, s. 56-60.<br />
K17/1 Gül meclisinde lāle āle āle yine ḳıldı āşikār / Āyīn-i bezm-i ʿişret-i Cemşīd-i kām-kār<br />
K17/4 Ṣaḥrāyı ḳıldı lāle āle Bedaḫşān vilāyeti / Gül-zārı itdi tāze çemen mülk-i sebze-zār<br />
K24/24 Ebr-i cūduñdan eger irse nem-i inʿāmuñ / Bitüre ḫāre gül ü lāle āle vü mermer sünbül<br />
K26/3 Demidür lāle āle yaḳa bezm-i bahāra meşʿal / Ġonca-i zanbaḳ ola nergise şemʿ-i bālīn<br />
G130/6 Bir kīse içre lāle āle bu gün bezm-i bāġda / Ġayb itdi jāle beyżaların ḥoḳḳa-bāz-vār<br />
G306/3 Bezminde sürdi lāle āle muraṣṣaʿ piyālesin / Oldı emīr-i meclis-i bāġ u bahār gül<br />
G323/2 Ḳomayup lāle āle gibi elden ayaġı bir dem / Mest olup ġonca-ṣıfat çāk-ı girībān idelüm<br />
G419/9 Bahār oldı yine yüzler süre geldi gül ü lāle āle / Ġubār-ı āsitān-ı ḫusrev-i kiş<strong>ve</strong>r-sitān üzre<br />
G424/3 Ruḫuñuñ lāle āle āle baş açuḳ delüsi / Ḫāli sevdāsı var dimāġında<br />
G456/1 Geyer gül-şende laʿlīn tāc lāle āle / Elinde nergisün altun piyāle<br />
G466/1 Jālelerden ṭaḳınur tācına gevher lāle āle / Şāh olupdur çemen iḳlīmine beñzer lāle āle<br />
G466/1 Jālelerden ṭaḳınur tācına gevher lāle āle āle / Şāh olupdur çemen iḳlīmine beñzer lāle āle āle<br />
G466/2 Salṭanat bār-gehin ḳurdı yine faṣl-ı bahār / Taḫt-ı Cemşīd çemen tāc-ı Sikender lāle āle<br />
G466/3 Būy-ı müşgīn-i bahār irdi dimāġ-ı dehre / Yaḳalı dāmen-i küh-sārda micmer lāle āle<br />
G466/4 Āl fānūs ile geldi giceden gül-zāra / Virdi ṣaḥn-ı çemenüñ yollarına fer lāle āle<br />
G466/5 Erġavānlar ṭutışup ḫırmen-i gül yanmaġ içün / Gül-sitān milkine āteş ḳodı yir yir lāle āle āle<br />
G466/6 Dāġ-ı hicrān elemin ḳılmaġa dilden bīrūn / Ṣaḥn-ı gül-şende ṭutar gül gibi sāġar lāle āle āle<br />
G466/7 Jāle naḳdin ḳadeḥe ḳoydı çemen bezminde / Cemʿ idüp ṣaḳlamadı ġonca gibi zer lāle āle āle<br />
G466/8 Şol ḳadar ṭoġradı şemşīr-i firāḳuñ ki gören / Dil-i ḫūnīni ḫayāl eyledi ḳaṭmer lāle āle<br />
G466/9 Zīnet-i gül-şen-i iḳbāle yiter ey Bāḳī / Çihre-i baḫt-ı şehenşāh-ı muẓaffer lāle āle<br />
G487/2 Gül-şende lāle āle ṣanma ʿaraḳ-nāk olup çemen / Bir āl dest-māl ile sildi yañaġını<br />
G514/1 Çemende lāle āle āle geydi efser-i Key / Elinde tāc u taḫt-ı Behmen-i dey<br />
G518/1 Sīne dāġın görüp ol ġonca-dehen lāle āle gibi / Bir avuç ḳanuma girmek diledi jāle gibi<br />
G527/2 Ruḫ-ı rengīnüñ āb-ı ʿārıżuñda / Gören dir ṣuya ʿaks-i lāle āle düşdi<br />
K7/8 Nev-ʿarūs-ı gül gibi pīrāhen-i āl üstine / Lāle āle dürr-i jaleden gūy-ı girībān eyledi<br />
K7/10 Jāle ḳıldı her kenārı ṣāhil-i baḥr-i ʿAden / Lāle āle ḫāk-i gül-şeni kān-ı Bedaḫşān eyledi<br />
K7/12 Lāle āle çāk-i pīrehen gösterdi gül çīnī ḳabā / Bülbül-i şūrīde hāy u hūy-ı mestān eyledi<br />
K7/14 Lāle āle hā<strong>ve</strong>n yaḳdı sūsen āsmānīler yine / Şāh-ı gül taḫt-ı zümürrüd üzre seyrān eyledi<br />
K18/25 Lāle āle ṣaḥrāyı bu gün kān-ı Bedaḫşān itdi / Jāle gül-zāre nis̱ār eyledi dürr-i şeh-vār<br />
K24/36 Lāle āle reşk-i ruḫ-ı gül-gūnuñ ile pā-der-gil / Ġam-ı zülfüñle perīşān u mükedder sünbül<br />
G53/4 Lāle āle çemende başı açuḳ ḳıpḳızıl deli / Sevdā-yı ḫāl-i yār ile muḫtel dimāġı var<br />
G222/3 Bir Gülistān yazdı bir ay içre faṣl-ı nev-bahār / Lāle āle yir yir sürḫ olupdur sebze ḫaṭ şeb-nem nuḳaṭ<br />
G84/1 Gül-gūn ḳabāsı ol ṣanemüñ ṣanki lāledür āledür / Cism-i laṭīfi lāle-i ḥamrāda jāledür<br />
G8/6 Gūş ṭutsa şāh-ı gül çıḳsa libās-ı āl ile / Ḳıṣṣa-ı rengīne başlar lāle āle āle-i āle i laʿlīn-ḳabā<br />
G103/4 Gül-şende baṣdı jāleleri ḳara baġrına / İrdi ṣafāya lāle āle āle-i āle i ḫūnīn piyāleler<br />
G387/4 Şükr-i Ḫudāya başın açar lāle āle āle-i āle i çemen / Rūy-ı niyāzı ḫāke sürer berg-i yāsemīn<br />
G449/2 Nümūne ġonca-i gül-şen leb-i rengīn-i Şīrīne / Nişāne lāle āle āle-i āle i ṣaḥrā dil-i ḫūnīn-i Ferhāde<br />
G529/3 Bir pāre yaşum tāzeledi vādī-i derdi / Mecnūn gideli lāle āle āle-i āle i miḥnet ṣola yazdı<br />
G103/2 Ṣaḥn-ı çemende şöyle ḳırıldı zücāc-ı yaḫ / Seng-i felāḫan urdı meger aña lāleler āleler<br />
G135/4 Dizilmiş lāleler āleler ṣaḥn-ı ḥarīm-i bāġa zeyn olmış / Sarāy-ı şāhda ṣan kāse kāse ḫ˅ān-ı yaġmādur<br />
735
G173/4 Ser-i zülfüñle zencīrin sürer dīvānedür sünbül / Ġam-ı ḫālüñle yanup lāleler āleler küh-sāre düşmişdür<br />
G190/4 Görinen cism-i zerdümde degüldür dāġ-ı ḫūn-ālūd / Bitüpdür ṣaḥn-ı ṣaḥrā-yı belāda lāleler āleler yir yir<br />
G51/1 Lāleler āleler bezm-i çemende cām-ı ʿişret gösterür / Devletinde ḫusrev-i gül ʿīşa ruḫṣat gösterür<br />
G392/3 Lāleler āleler kāselere döndi kʾola cevher-dār / Jālelerle görinür gül ṣadef-i dürr-i s̱emīn<br />
G176/4 Gūyiyā yir yir açılmış lālelerdür ālelerdür ḫākde / Sīne üstinde görinen tāze tāze dāġlar<br />
K18/54 Nitekim lālelere ālelere şeb-nem olup üftāde / Güllere bülbül-i şeydā geçine ʿāşıḳ-ı zār<br />
K18/53 Lālelerle ālelerle bezene niteki deşt ü ṣaḥrā / Nitekim güller ile zeyn ola dest ü destār<br />
G135/5 Gül ü nergis yine altun beneklü cāme geymişler / Libāsı lālenüñ ālenüñ egninde bir dībā-yı zībādur<br />
G514/3 Ḥarāretden dilinde lālenüñ ālenüñ dāġ / Ḫacāletden yüzinde güllerüñ ḫay<br />
K18/55 Gül gibi ḫurrem ü ḫandān ola rūy-ı baḫtuñ / Sāġar-ı ʿīşuñ ola lāle āle āle-ṣıfat āle ıfat cevher-dār<br />
G265/3 Piyāle düşmez elümden hemīşe lāle āle āle-ṣıfat āle ıfat / Şirār-i nār-ı ġamuñdan ṭutışdı yandı yürek<br />
G284/4 Maḳṣūdı bu kim lāle āle āle-ṣıfat āle ıfat göstere pervāz / Ruḫsārı hevāsında açar bāl ḳaranfül<br />
G373/4 Al ele cām-ı şarāb-ı laʿl-fāmı lāle āle āle-vār āle ār /Eylesün derd-i ḥased rūy-ı ʿadūyı zaʿferān<br />
M1/IV/4 Añduḳça būy-ı ḫulḳuñı derdüñle lāle āle āle-<strong>ve</strong>ş āle <strong>ve</strong>ş / Olsun derūn-ı nāfe-i müşg-i Tātār tār<br />
G452/3 Elinden sāḳī-i dehrüñ ne ḳanlar yutduġum görseñ / Açılsa lāle āle āle-<strong>ve</strong>ş āle <strong>ve</strong>ş dāġ-ı nihānum āşikār olsa<br />
G200/2 Rind olan cām alur eline müdām / Lāle āle āle-<strong>ve</strong>ş āle <strong>ve</strong>ş nev-bahāre ḳatlanmaz<br />
G270/2 Lāle āle āle-<strong>ve</strong>ş āle <strong>ve</strong>ş <strong>ve</strong>ş bāġ-ı ṣafāda iñen açılduġı yoḳ / Ḫaylī demdür göremez kimse ḳarasın ḳadeḥüñ<br />
G273/2 Gül gibi pīrāhen-i nāmūsı ṣad-çāk eyleyüp / Lāle āle āle-<strong>ve</strong>ş āle <strong>ve</strong>ş dāġ-ı nihānum āşikār itsem gerek<br />
G300/1 Gül gibi olmaḳ dilerseñ şād u ḫurrem ey göñül / Lāle āle āle-<strong>ve</strong>ş āle <strong>ve</strong>ş elden düşürme cāmı bir dem ey göñül<br />
G122/7 Baḳ sāġar-ı şikeste-i pür-ḫūn-ı lāleye āleye / Cemşīdden nişāne ḳalan yādgārı gör<br />
G393/2 Urupdur lāleye āleye mihr-i ruḫuñ dāġ / İdüpdür sünbüli zülfüñ perīşān<br />
G268/1 Ġoncayı dil-teng ider laʿl-i dür-efşānuñ senüñ / Lāleye āleye ḫoş reng ider gül-berg-i ḫandānuñ senüñ<br />
lāle āle āle-i āle i ḥamrā ḥamrā [3] [3] kızıl lale<br />
G66/3 Tāze dāġumla ser ü sīne nʾola zeyn olsa / Kūh u deşt ey yüzi gül lāle āle āle-i āle i ḥamrā ḥamrā yiridür<br />
G84/1 Gül-gūn ḳabāsı ol ṣanemüñ ṣanki lāledür / Cism-i laṭīfi lāle āle āle-i āle i ḥamrāda ḥamrāda jāledür<br />
G239/4 Cām-<strong>ve</strong>ş kimdür bu bezm içre ciger-ḫūn olmayan / Ġonca-i gül-zārı seyr it lāle āle āle-i āle i i ḥamrāya ḥamrāya baḳ<br />
lāle āle āle-i āle i NNūʿmān<br />
N<br />
ʿmān [3] gelincik<br />
M2/II/2 Cūylar kim ṭolanur dāmen-i ṣaḥrālarda / Jāleler kim görinür lāle āle āle-i āle i NNūʿmān<br />
N<br />
ʿmān üzre<br />
G191/6 Tīre-dildür lāle āle āle-i āle i Nu Nuʿmān Nu<br />
ʿmān ʿmānı ʿmān ʿarż itmeñ bize / Gül gibi cām-ı şarāb-ı dil-güşāya māliküz<br />
G13/2 Seḥāb-i luṭfuñ ābın teşne-dillerden dirīġ itme / Bu deştüñ baġrı yanmış Lāle āle āle-i āle i i Nu Nuʿmān Nu<br />
ʿmān ʿmānıyuz ʿmān ıyuz cānā<br />
lāle āle āle-i āle i ssīr<br />
s<br />
īr īr-āb īr āb āb [3] [3]<br />
1. taze/körpe lale<br />
G442/4 Jālelerdür lāle āle āle-i āle i ssīr<br />
s<br />
īr īr-āba īr āba düşmiş gūyiyā / Dürr-i dendānuñ ḫayāli çeşm-i pür-ḫūn-ābda<br />
G15/5 ʿAks-i ḫāl-i ʿārıżından sāḳī-i gül-çihrenüñ / Lāle āle āle-i āle i ssīr<br />
s<br />
īr īr-āb īr āb olur cām-ı şarāb-ı dil-güşā<br />
2. taze/körpe lale ‖ güzel/sevgili<br />
G248/4 Hele ey lāle āle āle-i āle i ssīr<br />
s<br />
īr īr-āb īr āb āb-ı āb çemen-zār-ı cefā / Baġrumuz yaḳdı senüñ ḥasret-i ḫāl-i dehenüñ<br />
lāle āle āle-ḫadler āle ḫadler [1] lale yanaklılar ‖ güzeller<br />
G23/1 Lāle āle āle-ḫadler āle ḫadler ḫadler ḳıldılar gül-geşt-i ṣaḥrā semt semt / Bāġ u rāġı gezdiler idüp temāşā semt semt<br />
lāle āle āle-ʿiẕār āle ʿiẕār [3] bkz. ‘sāḳī-i lāle-ʿiẕār’ md.<br />
1. lale yanaklı<br />
K18/14 Pīrehen berg-i semen gūy-ı girībān şeb-nem / Gül-sitān oldı bu gün bir ṣanem-i lāle āle āle-ʿiẕār āle ʿiẕār<br />
736
2. lale yanaklı ‖ güzel/sevgili<br />
G385/3 Yaḳma dāġum göricek sen de beni ey ṣofī / Se<strong>ve</strong>rin nʾeyleyin ol lāle āle āle-ʿiẕār āle ʿiẕār ʿiẕārı ʿiẕār se<strong>ve</strong>rin<br />
G107/1 Berg-i gülden ruḫı ol lāle āle āle-ʿiẕāruñ āle ʿiẕāruñ terdür / Nükte fehm eyle begüm ḫaylīce rengīn yirdür<br />
lāle āle āle-reng āle reng [4] [4]<br />
1. lale renkli<br />
M1/I/2 Añ ol güni ki āḫır olup nev-bahār-ı ʿömr / Berg-i ḫazāne dönse gerek rūy-ı lāle āle āle-reng āle reng<br />
G124/4 Naḳş-ı ḫadd-i lāle āle āle-reng āle reng ol ʿārıż-ı pākīzede / Berg-i güldür gūyiyā āb-ı zülāl üstindedür<br />
G406/3 Mey-i lāle āle āle-reng āle reng elde meclis müheyyā / Ne ḥācet zamān-ı gül ü gül-sitāne<br />
2. kıpkızıl, kıpkırmızı<br />
G59/5 Sāḳıyā gül-gūne-<strong>ve</strong>ş gel bāde-i gül-gūnı sür / Lāle āle āle-reng āle reng olsun ḳızarsun ol iki ruḫsāreler<br />
lāle āle āle-ru āle ru ruḫ ru ḫ [2] lale yanaklı ‖ güzel/sevgili<br />
G379/1 Ṣaḥrālara döşendi bisāṭ-ı zümürrüdīn / Devlet anuñ ki lāle āle āle-ru āle ru ruḫı ru oldı hem-nişīn<br />
G84/2 Ḳarşumda āller geyüp ol lāle āle āle-ru āle ru ruḫ ru ḫ yine / Gül-gūnīlerle ʿaḳlum alur ṣan piyāledür<br />
lāle āle āle-sit āle sit sitān sitān<br />
ān eylemek eylemek [1] [1] lale bahçesine çevirmek ‖ kan gölüne çevirmek<br />
K2/22 Eyledi Eyledi leşger-i manṣūruñ o bayraḳlar ile / Vādī-i nuṣret ü deşt-i ẓaferi lāle āle āle-sit āle sit sitān<br />
ān<br />
lāle āle āle-zār āle ār [4]<br />
1. lale bahçesi<br />
G390/3 Lāle āle āle-zār āle ār itmiş leṭāfet gül-sitānın ser-te-ser / Ruḫlaruñla erġavānī cāmeñ ey naḫl-i revān<br />
G216/1 Pākīze-dil ṣafādan ruḫsār-ı yāre düşmiş / Bir ḳaṭre şeb-nem olmış bir lāle āle āle-zāre āle āre düşmiş<br />
2. lale bahçesi ‖ kan gölü<br />
G99/2 Bir ābdur ki aḳduġı yir lāle āle āle-zār āle ār olur / Tīġuñ ki gül-sitān-ı ṣafā cūy-bārıdur<br />
G216/4 Ḫāk-i ḥarīm-i kūyuñ bir lāle āle āle-zāre āle āre dönmiş / Ḫūn itdügüñ cigerler hep pāre pāre düşmiş<br />
lāle āle āle-zār āle ār itmek [1] lale bahçesine çevirmek ‖ kan gölüne çevirmek<br />
K14/24 Dem-i aʿdā ile deşt-i cihānı lāle āle āle-zār āle ār itdi / Sipāh-ı berḳ-reftār-ı Tatāruñ tīr-bārānı<br />
lām ām itmek [2] boynunu bükmek (saygı göstergesi olarak)<br />
K23/16 Devrān içinde aña bu gün māh-ı nev gibi / Kimdür ki ḳaddin itmeye itmeye vaḳt-i selām lām ām<br />
G329/1 Ol iki zülf-i müşg-i ġāliye-fām / Olmış Olmış ebrūlaruñ hilāline lām ām ām<br />
la laṭīf la ṭīf [4]<br />
hoş, güzel; bkz. ‘cism-i laṭīf’ md.<br />
G156/3 Ġam-ı zülfüñle dūd-ı āh-ı kebūd / Lācü<strong>ve</strong>rdī la laṭīf la laṭīf<br />
ṭīf sünbül olur<br />
G311/3 Dürc-i dehānı var ise billūr ḥoḳḳadur / Andan görinür iki la laṭīf la<br />
ṭīf āb-dār laʿl<br />
G513/5 Tāze dil-ber sevdi Bāḳī şimdi fikr-i vaṣl ider / Bir güzel eglencesi var bir la laṭīf la laṭīf<br />
ṭīf endīşesi<br />
şiirin niteliği bağlamında;<br />
Mtl 30 Medḥ eyledüm nigārı bir aʿlā ġazel didüm / Ġarrā la laṭīf la ṭīf ü dil-keş ü ġāyet güzel didüm<br />
la laṭīfe la ṭīfe [2]<br />
G459/3 ʿİẕāruñ yādı bir rengīn la laṭīfe la ṭīfe / Dehānuñ ẕikri bir şīrīn ḥikāye<br />
G451/2 Mużmer ḫayāl-i laʿl-i lebüñ her la laṭīfede la ṭīfede / Müdġam miyān-ı bī-bedelüñ her ḫayālde<br />
lāubālī āubālī [1] kayıt tanımayan, kimseye aldırış etmeyen (âşık)<br />
G49/3 Ḫ˅āce ursun başına destār-ı mermerşāhīyi / Lāubālī āubālī ʿāşıḳuñ farḳında bir sāġar yiter<br />
Lā-yez yez yezāl yez āl [1] Allah, bkz. YILMAZ, s. 108.<br />
737
G456/6 Ḳıl ey Bāḳī seḥer bülbülleriyle / Hezārān ḥamd-i pāk ol Lā-yez yez yezāle yez āle<br />
lāyi āyi āyiḥ āyi ḥ olmak olmak [1] [1] gelmek<br />
K18/41 Geşt iderken çemen-i medḥ ü s̱enāñı ḫāṭır / Lāyi āyi āyiḥ āyi ḥ old oldı old dile nā-gāh bu şiʿr-i hem-vār<br />
lāy āy āyıḳ āy ḳ [6]<br />
1. yaraşır, münasip<br />
K3/14 Eger peyk olurlarṣa lāy āy āyıḳ āy ḳ ḳ öñince / İnüp tāc-ı zerrīn ile heft aḫter<br />
K5/35 Nis̱ār-ı şāha lāy āy āyıḳ āy ḳ mümkin olsa bir güher bulmaḳ / Ḳazardum tīşe-i endīşe birle kān-ı imkānı<br />
K6/21 Bī-nihāyet luṭfuña lāy āy āyıḳ āy ḳ ḳ edā mümkin degül / Gerçi maʿnā ḫāṭıra bī-ḥadd ü bī-pāyān gelür<br />
G439/2 Zülfi zencīrine āşüfte göñül bende geçer / Kendüsin lāy āy āyıḳ-ı āy ı ḫidmet ṣanur ol dīvāne<br />
2. yakışık alır mı?, akıl alacak iş mi?<br />
G517/1 Cevr ile terk ider mi kişi şehr-i yārını / Lāy āy āyıḳ āy ḳ mmıdur<br />
m<br />
ıdur ki terk ide ḳul şehriyārını<br />
3. uygun olan şey, yakışan<br />
K26/31 Lāy āy āyıḳ-ı āy ı devlet ü şāyeste-i iḳbāl oldur / Ḳalmaya Bāḳī-i bī-çāre melūl ü ġamgīn<br />
lāy āy āyıḳ āy ḳ ḳ görmek [1] uygun bulmak, münasip görmek, yaraştırmak<br />
K13/13 Biz gedā mihmāniyüz lāy āy āyıḳ āy ḳ görürse görürse ḥükm anuñ / İşiginde nāne muḥtāc olduġın mihmān eger<br />
lāy āy āyıḳ āy ḳ olmak [2] [2]<br />
1. yaraşan<br />
K2/54 Merḥamet mevsimi ihṣān demidür sulṭānum / Luṭf ḳıl her ne ise devletüñe lāy āy āyıḳ āy ḳ olan<br />
2. hak kazanmak<br />
M2/V/1 Lāy āy āyıḳ-ı āy ı maġfiret-i Ḥażret-i Ġaffār olsun olsun / Devlet-i nā-mütenāhīye sezā-vār olsun<br />
lāy āy āyıḳ āy ḳ budur ki [3] doğrusu/münasibi/yakışığı budur<br />
K9/10 Dārā revā ki ġāşiyesin ala dūşına / Lāy āy āyıḳ āy ḳ budur ki ki ola Sikender rikāb-dār<br />
G38/4 Lāy āy āyıḳ āy ḳ budur budur ki biz ḳılavuz cürme iʿtirāf / Vābeste-i ʿināyetidür mebdeʾ ü meʿād<br />
G428/4 Lāy āy āyıḳ āy ḳ budur budur ki vaṣf-ı ruḫuñ mihr-i āsmān / Altun ḳalemle yaza meh-i en<strong>ve</strong>r üstine<br />
lāy āy āyıḳ āy ḳ degül! [3] yakışmaz!<br />
K9/21 Mevrūs̱dur cenābuña memlūk ṭapuña / Lāy āy āyıḳ āy ḳ degül ki devr-i zamān ide ḫ˅ār u zār<br />
G297/3 Yanuña ḳalur ne ḳılsañ pādişehsin dostum / Şānuña lāy āy āyıḳ āy ḳ degül ammā cefālar bilmiş ol<br />
M1/III/5 Ḳıldı firāz-ı küngüre-i ʿarşı cil<strong>ve</strong>-gāh / Lāy āy āyıḳ āy ḳ degüldi şānına ḥaḳḳā bu ḫāk-dān<br />
lā-yu yu yuʿad ʿad [1] [1] pek çok, sayısız<br />
M4/IV/3 Her ṭarafdan aḳsa dünyā mālı gelse lā-yu yu yuʿad yu ʿad<br />
lāz āz āzım āz ım [3] gerekli<br />
K3/22 Selāṭīne dīvān olur çünki lāz āz āzım āz ım / Nʾola ḳılsa tertīb-i dīvān u defter<br />
K25/39 İrdi söz ġāyete Bāḳī ne dimek lāz āz āzımdur āz ımdur / Ḥāl maʿlūm ḫod ey Ḫ˅āce-i ʿālī-miḳdār<br />
G546/7 Esās-ı mülki muḥkem ḳıl ḳıbāb-ı ḳadri müstaḥkem / Binā-yı baḫtuña lāz āz āzımdur āz ımdur alsunlar Ḫorāsānı<br />
lāz āz āzım āz ım degül! [2] gerekmez!<br />
G151/1 Leşger-i fitne saña ḫayl-i ḫaṭ u ḫāl yiter / Tīġ lāz āz āzım āz ım degül ol ġamze-i ḳattāl yiter<br />
G358/3 Şemʿ lāz āz āzım āz ım degül ey sāḳī yiter meclisde / Şuʿle-i cām-ı şeb-efrūz çerāġ-ı rūşen<br />
lāz āz āzım āz ım olmak [2] gerekmek<br />
G247/1 İsterse nʾola ḫaste göñül yāre ṣarılmaḳ / Mecrūḥ olıcaḳ lāz āz āzım āz ım olur olur yara ṣarılmaḳ<br />
G249/6 Degenek lāz āz āzım āz ım oldı aġyāre / Olmaġ ister ḳapunda der-bānuñ<br />
738
1. dudak<br />
leb leb [131 [131] [131<br />
G311/4 Nāzük nihāli ol leb leb ü ruḫsār-ı āl ile / Bir şāḫdur ki olmış aña berg ü bār laʿl<br />
G9/1 Bilini ḳuçmadadur ol ṣanemüñ derd ü belā / Yoġsa ʿāşıḳlara şīrīn lebi lebi ḥāżır ḥelvā<br />
G41/1 Kūh-ı ʿaşḳuñda olursam Ferhād / Acıyup eyleye Şīrīn lebi lebi lebi dād<br />
G45/5 Ġazellerüñde lebi lebi vaṣfın eyle ey Bāḳī / Şekerle olsa bilürsin olur ḫoş-āb leẕīẕ<br />
G348/4 Ḥasret-i cām-ı lebi lebi lebi çeşmüm ṭolu ḳan eyledi / Yār bilmez mi ṭolu üstinde ʿādet neydügin<br />
G380/1 Bir lebi lebi ġonca yüzi gül-zār dirseñ işte sen / Ḫār-ı ġamda ʿandelīb-i zār dirseñ işte ben<br />
K19/39 Eyleyüp ʿīş-i ḫayāl-i leb leb-i leb i i dil-ber ḫātem / Cām-ı zerrīn ile çeksün mey-i aḥmer ḫātem<br />
K19/44 Anda zehr ola vü tiryāk leb leb-i leb i dil-berde / Dehen-i yāre ḳaçan ola ber-ā-ber ḫātem<br />
G9/5 Meclis-i meyde leb leb-i leb i yāre ṭolaşur dirler / Elüme girmeye mi bir daḫı cām-ı ṣahbā<br />
G49/2 Aġzı laʿlīn ḥoḳḳa yāḳūt-ı müferriḥ lebleri / Cevherī terkīb isterseñ leb leb-i leb i dil-ber yiter<br />
G92/4 Eşʿārum içre vaṣf-ı leb leb-i leb i yār gūyiyā / Āb-ı zülāl içinde yatur laʿl-pāredür<br />
G107/3 ʿAynına ṣanma ġubārı ala erbāb-ı naẓar / Bizi ḥayrān iden esrār-ı leb leb-i leb i dil-berdür<br />
G189/1 Naẓm-ı rengīnüme kim vaṣf-ı leb leb-i leb i i dil-berdür / Diyemez kimse naẓīre ḳatı rengīn-terdür<br />
G296/3 Ruḫlaruñdur gül-i ter ġonca leb leb-i leb i mey-gūnuñ / Saña meyl itdi göñül baña gerekmez gül ü mül<br />
G367/2 Bulınmaz cāy-ı engüşt ol leb leb-i leb i şekker-feşān üzre / Meẕāḳ ehli bilürler şehd-i nābuñ farḳın ol femden<br />
G386/6 Meylüm cihānda bāde-i gül-gūnadur benüm / Maʿcūn olursa bārī leb leb-i leb i dil-ber isterin<br />
G435/3 Mevsim-i gülde nʾolur medrese vü mescidden / Leb-i cūy u leb leb-i leb i cānān u leb-i cām olsa<br />
G449/2 Nümūne ġonca-i gül-şen leb leb-i leb i rengīn-i Şīrīne / Nişāne lāle-i ṣaḥrā dil-i ḫūnīn-i Ferhāde<br />
G506/2 Sāḳıyā cürʿa-i cām-i leb leb-i leb i i cān-baḫşuñı ṣun / Çekmesün ehl-i ṣafā bāde-i ḥamrā ġamı<br />
G525/2 Ḫ˅ābda almış idüm būs-ı leb leb-i leb i cānānı / Cān dimaġında daḫı şimdi o leẕẕet bāḳī<br />
G544/3 Ġubār-ı ḫaṭṭ-ı rūyıyla meger ḥayrān ola göñlüm / Dirīġ elden leb leb-i leb i dil-ber gibi maʿcūn ise gitdi<br />
K4/13 Nice nāzükdür ol şiʿr-i şeker-bār / Leb Leb-i Leb i dil-ber gibi şīrīn ü rengīn<br />
M9/II/1 Leb Leb-i Leb i mey-gūn-ı sāḳī yādına cūş eyleyüp ey dil<br />
G37/1 Leb Leb-i Leb i ḫandānuñ ile ḳılduñ yād / Eyledüñ mürdelerüñ rūḥını şād<br />
G108/2 Dehenüñ ṭūṭī-i şekker-şiken olsa ne ʿaceb / Leb Leb-i Leb i şīrīn ü ḫaṭ-ı sebz aña bāl ü perdür<br />
G353/5 Leb Leb-i Leb i şīrīni vaṣfında ʿaceb rengīn ġazel düşdi / Oḳuñ bu şiʿri ṭūṭī-i şeker-güftāre eglensün<br />
G384/2 Leb Leb-i Leb i cān-baḫşı ile mürdeler iḥyā itsün / Nicʾolur muʿcize-i Ḥażret-i ʿĪsā göresin<br />
G424/2 Leb Leb-i Leb i cānāne gibi ġonca-i ter / Ḳopmadı daḫı dehr bāġında<br />
G488/3 Sībdür ġabġabı ruḫı nārenc / Leb Leb-i Leb i rengīni laʿl-i rummānī<br />
G34/5 Telḫ-i şarāb-ı ġuṣṣa-i devrānı defʿ ider / Şīrīn lebin dehānuma alsam niteki ḳand<br />
G80/2 Rişteyle baġlayup lebin lebin lebin ol şūḫ didi kim / Mihmān-ı ḫ˅ān-ı vaṣluma bu diş kirāsıdur<br />
G131/4 Eşk-i ḥasret yüzümüz āl ider añduḳça lebin lebin / Mey-i gül-gūn içerüz beñzümüze ḳan getürür<br />
G207/4 Vaṣf ideli miyān u lebin lebin ol perī-<strong>ve</strong>şüñ / Nāzük ḫayāl ile añılur ḳīl ü ḳālümüz<br />
G543/3 Lebin Lebin aġyār-ı bed-ḫ˅āhuñ virüp aġzına dişletdi / Dirīġā dostlar meclisde ol meh yine ḳan itdi<br />
G428/5 Nūşīn lebinde lebinde ḫaṭṭını kim görse Bāḳıyā / Şīrīnlik yazıldı ṣanur şekker üstine<br />
G479/6 Bir devā ṣor dil-i bīmāra lebinden lebinden Baḳī / Hele ṣabr eyle biraz varsun o yār uyḫuya<br />
G516/2 Göñül şāfī cevāb ister lebinden lebinden / Dilin çeyner o ṭūṭī-i şeker-ḫāy<br />
G521/5 Bāḳī lebinden ebinden oldı bize ḥayf o ẓālimüñ / Ammā ne çāre nʾeyleyelüm kimse ṣormadı<br />
G512/5 Lebine Lebine Lebine öykünür ol ḫusrev-i şīrīn-dehenüñ / Bāḳıyā ḫalḳ ʿaceb mi mezelense şekeri<br />
K3/1 Ḫaṭ-ı müşg-fāmuñla ey ġonca-i ter / Şekerdür o lebler lebler mümessek mükerrer<br />
739
G102/5 Ol lebler lebler ile aş yirer belki ḳanuma / İmrenmesün dehānı meded iki cānludur<br />
G375/2 Ol ḫāl-i siyeh Bilāl ü lebler lebler / Yāḳūt biri birisi mercān<br />
G161/3 Lebler Lebler ile nice zībā dirilür mürdeleri / Gerçi üftādeleri ġamze-i ġammāzı geçer<br />
G1/8 Redd olmaz o leblerden leblerden olan ṭurma duʿā ḳıl / Dārā-yı cihān Şāh-ı Ferīdūn-fere cānā<br />
G48/4 Yāḳūt u laʿli bir birine urdı lebleri lebleri / İdüp nis̱ār sözde nice dürr-i şāh-vār<br />
G49/2 Aġzı laʿlīn ḥoḳḳa yāḳūt-ı müferriḥ lebleri lebleri / Cevherī terkīb isterseñ leb-i dil-ber yiter<br />
G157/3 Mürdeye cānlar virür bīmāra ṣıḥḥat lebleri lebleri / Ḥikmet-i Loḳmān u iʿcāz-ı Mesīḥā bundadur<br />
G354/5 Bāḳıyā söyle biraz lebleri lebleri esrārından / Ehl-i dil naẓm-ı dil-āvīzüñe ḥayrān olsun<br />
G374/1 Yād ider lebleri lebleri yanında nebātuñ adın / Var ise bilmez o şīrīn-dehen aġzı dadın<br />
G434/4 Düşmese aġzumdan ol şīrīn-dehānuñ lebleri lebleri / Vaṣf-ı laʿlin ṭurmasam ẕikr eylesem yārānuma<br />
G509/3 Medḥ iderdüñ lebleri lebleri devrinde ey pīr-i muġān / ʿĀḳıbet īmānuña döndürdiler peymāneyi<br />
G380/2 Lebleri Lebleri Lebleri mül ṣaçları sünbül yañaġı berg-i gül / Bir semen-ber serv-i ḫoş-reftār dirseñ işte sen<br />
G53/6 Bāḳī gözinden eyle ḥaẕer ṣorma leblerin leblerin / Zinhār ġāfil olma şarābuñ yaṣaġı var<br />
G8/5 Leblerin Leblerin yād eylese yāruñ lisān-ı ḥāl ile / Naḳl ider şīrīn ḥikāyet ġonca-i rengīn-edā<br />
K3/2 Ne zībā yaraşmış o leblerle leblerle dendān / Ne ḫūb imtizāc eylemiş şīr ü şekker<br />
G18/5 Bade nūş itseñ kenār-ı cāma gelse leblerüñ leblerüñ / Duḫter-i rez gūşına gūyā ṭaḳarlar laʿl-i nāb<br />
G418/6 Bāḳī edā-yı ḫūb ile vaṣf itse leblerüñ leblerüñ / Ḳand-i nebāt ḥall ider āb-ı ḥayāt ile<br />
G431/2 Gūşına ṭaḳmış iki laʿl-i muṣaffā leblerüñ leblerüñ / Hep budur revnaḳ viren cām-ı şarāb-ı bī-ġışa<br />
G125/3 Leblerüñ Leblerüñ Leblerüñ māʾili ḳaçmaz ḫaṭ-ı nev-ḫāsteden / Ġam degül ṭālib-i nūş olana nīş-i zenbūr<br />
G455/6 Leblerüñ Leblerüñ vaṣfında şekker-rīz olup güftār ider / Bāḳī-i şīrīn-suḫan ṭūṭī-i gūyādur yine<br />
G11/2 Leblerüñde Leblerüñde ḫaṭṭuñ ey şīrīn-dehen / Mūrlar cüllāba düşmiş gūyiyā<br />
G85/3 Ġonca-āsā ḳan ile ṭolmış göñüller açmaġı / Leblerüñden Leblerüñden ögrenür var ise şīrīn-kārlar<br />
M5/III/1 ʿĀşıḳa yād-ı lebüñ lebüñ cām-ı şarāb-ı dil-güşā<br />
G18/4 Ḥasret-i cām-ı lebüñ lebüñ lebüñ şol deñlü teʾs̱īr itdi kim / Ḳıpḳızıl dīvāne mey baş açuḳ abdāluñ ḥabāb<br />
G69/1 Āb-ı ḥayāt-ı laʿlüñe ser-çeşme-i cān teşnedür / Ṣun cürʿa-i cām-ı lebüñ lebüñ kim āb-ı ḥayvān teşnedür<br />
G102/6 Bāḳī sözini vaṣf-ı lebüñ lebüñ şehd-i nāb ider / Şīrīn kelāmı anuñ içün böyle şānludur<br />
G118/4 Ney-şeker vaṣf-ı lebüñ lebüñ yazduġum işitdi meger / Ki kemer-beste-i kilk-i şeker-efşānumdur<br />
G167/1 Ne sāḳīdür lebüñ lebüñ lebüñ ġam bezmine yaşum şarāb eyler / Ne āteşdür maḥabbet odı kim baġrum kebāb eyler<br />
G176/3 Düşeli şīrīn lebüñ lebüñ sevdāsına cānā göñül / Ḫoş gelür Ferhād-<strong>ve</strong>ş ben nā-tevāne ṭaġlar<br />
G225/3 Yaḳdı nār-ı fürḳat-i şehd-i lebüñ lebüñ cān riştesin / Aḳıdursam ṭāñ degül şemʿ-i şeb-ārā gibi demʿ<br />
G241/5 ʿĀşıḳ ḥadīs̱-i cām-ı lebüñ lebüñ alsa aġzına / Meclisde çoḳ laḳırdamasun sāḳıyā ḳabaḳ<br />
G258/3 Nūş iden cām-ı lebüñ lebüñ ölmekden aṣlā ġam yimez / Kim ḫumārı olmaz ey sāḳī şarāb-ı Kevs̱erüñ<br />
G311/1 Şīrīn lebüñ lebüñ yanında olur şerm-sār laʿl / Rengīn sözüñ ḳatında bulur inkisār laʿl<br />
G365/3 Ḳanmaz şarāb-ı nāba lebüñ lebüñ ārzū iden / Sīr-āb olur mı teşne-i Kevs̱er serābdan<br />
G478/2 Cem ḳomadı elinden içdi müdām cāmı / ʿAks-i lebüñ lebüñ görelden cām-ı cihān-nümāda<br />
G89/3 Ṣürāḥī üştür-i ser-mestdür gerden-firāz olmış / Lebüñ Lebüñ şevḳi ile cām-ı şarāb-ı nāb ḳandildür<br />
G274/3 Telḫ-kām itme beni dostum acı söz ile / Lebüñ Lebüñ emdürmez iseñ ṭatlu dilüñ bārī gerek<br />
G437/2 Nūş-ı cām eyler iken meclis-i mestān içre / Lebüñ Lebüñ ol ḥālet ile girmemek olmaz ḳana<br />
G400/2 Destār-ı ḫ˅āce ḫırḳa-i ṣofī ridā-yı şeyḫ / Devr-i lebüñde lebüñde mey-gedelerde yatur girev<br />
G205/4 Behre-mend eyler idi būs-ı lebüñden lebüñden cānı / Dönmese ṭursa eger ʿahdine peymāne biraz<br />
G304/4 Ḥüsn-i ruḫuñla luṭf-ı lebüñden lebüñden lebüñden ḫaber virür / Hep āb u tāb-ı cevher-i cām u ṣafā-yı mül<br />
G143/4 Meẕāḳın zehr-i ḳahr-ı miḥnet-i eyyām telḫ itmiş / Lebüñden Lebüñden ʿāşıḳ-ı bī-ṣabr u dil bir pāre ḳand ister<br />
G473/1 Lebüñden Lebüñden leẕẕet-i şekker şikeste / Sözüñden ḳıymet-i gevher şikeste<br />
740
G332/1 Levḥ-i ḫāṭırda ḫaṭuñ naḳşını yazmaḳ ʿamelüm / Künc-i ḫal<strong>ve</strong>tde senüñ fikr-i lebüñdür lebüñdür emelüm<br />
G5/4 Bezm içre ṣurāḥī gibi ḳan aġladuġum bu / Sāḳī lebüñe lebüñe lebüñe ḳan yaġı oldı mey-i ḥamrā<br />
G9/6 Öykünürdi lebüñe lebüñe cām-ı mey ammā dönmiş / Bu gün almışlar ele bir yire gelmiş ẓürefā<br />
G62/1 Ġonca lebüñe lebüñe lebüñe ʿāşıḳ-ı ḫūnīn-ciger geçer / Nergis gözüñe bende-i ṣāḥib-naẓar geçer<br />
G108/1 Lebüñe Lebüñe Lebüñe dirler ise ġonca-i gülden terdür / Ṣaḳın incinme begüm ḫaylīce rengīn yirdür<br />
G437/1 Lebüñi Lebüñi āl ile öpmiş ola mı peymāne / İçeyin ölmez isem ḳanını ḳana ḳana<br />
G173/1 Göñül cām-ı lebüñle lebüñle lebüñle sāḳıyā āvāre düşmişdür / Görelden çeşm-i mestüñ ḫāne-i ḫammāre düşmişdür<br />
G242/3 Yād-ı lebüñle lebüñle lebüñle ʿişret içün būstānlara / Allāh çekildi bāde-i gül-gūn ḳabaḳ ḳabaḳ<br />
G357/3 Yād-ı lebüñle lebüñle cām-ı mey-i laʿl-fām içün / Kūy-ı muġānı geşt iderin ḫāne ḫāne ben<br />
G185/1 Lebüñle Lebüñle çeşmüñe ʿālem bizi dil-dādedür dirler / Ṣu ṣorsaḳ pür-ḫumār ancaḳ ṣu içsek bādedür dirler<br />
G114/5 Ġoncaya baḳsa lebüñsüz lebüñsüz çeşm-i Bāḳī bir naẓar / Ġonca berg ü berg ḫār u ḫār ḫançer-dār olur<br />
G169/1 İçilse bāde lebüñ lebüñsüz lebüñ süz ḥarāreti yoḳdur / Şeker yinilse sözüñsüz ḥalā<strong>ve</strong>ti yoḳdur<br />
G541/2 Lebüñüñ Lebüñüñ şāfiyesi vire diyü şāfī cevāb / Bu göñül ḫastesinüñ virdi dürer yā Şāfī<br />
1.1. la’l/yakut bağlamında;<br />
K19/8 Reşk-i laʿl-i leb leb-i leb i dil-dār ḳurutmış ḳanın / Nʾola ger böyle naḥīf olsa vü lāġar ḫātem<br />
K19/43 Ḥasret-i laʿl-i lebüñ lebüñ lebüñ baġrını pür-ḫūn itmiş / Dāġ yaḳmaġa ḳomış gögsine aḫger ḫātem<br />
K19/11 Ḥasret-i laʿl-i leb leb-i leb i yār ile taḥṣīl itmiş / Ten-i lāġar ḳad-i çenber ruḫ-ı aṣfer ḫātem<br />
K24/40 Ḫaṭ-ı müşgīn-i leb leb-i leb i laʿlüñe mānend olmaz / Bulsa ger per<strong>ve</strong>riş-i çeşme-i Kevs̱er sünbül<br />
G29/1 Gözüm yaşına ol lāʿl-i leb leb-i leb i sīr-āb olur bāʿis̱ / Dem-ā-dem ḳana ey sāḳī şarāb-ı nāb olur bāʿis̱<br />
G94/5 Ḥayāt bulsa nʾola vaṣl-ı yār ile Bāḳī / Dehānı cānı leb leb-i leb i laʿli cānı pāresidür<br />
G185/3 Sözüm vaṣf-ı leb leb-i leb i laʿlüñle hem rengīn ü hem şīrīn / ʿAdūlar nükteyi fehm eylemezler sādedür dirler<br />
G189/2 Ġonca mecmūʿasınuñ her varaḳ-ı rengīni / Vaṣf-ı laʿl-i leb leb-i leb i dil-dāruma bir defterdür<br />
G241/6 Ol vāṣıtayla laʿl-i leb leb-i leb i dil-beri öper / Cāmuñ yüzine gülse nʾola Bāḳıyā ḳabaḳ<br />
G249/2 Bāde-i nābdur leb leb-i leb i laʿlüñ / Sāġar-ı sīmdür zenaḫdānuñ<br />
G268/4 Sāġar-ı laʿl-i leb leb-i leb i cān-baḫş-ı dil-ber devridür / Döndi ey cām-ı mey-i gül-reng devrānuñ senüñ<br />
G359/4 Laʿl-i leb leb-i leb i dil-dāra özin nisbet idelden / Āzürde-dilem pençe-i mercānuñ elinden<br />
G452/1 Açılsa ġonca mānend-i leb leb-i leb i i laʿl-i nigār olsa / Ṣaçılsa ḫurde-i pīrūze ṣaḥrā sebze-zār olsa<br />
G504/2 Çekdi çevürdi sāḳī-i meclis piyāleyi / Āl ile öpdi diyü leb leb-i leb i laʿl-i dil-beri<br />
K11/1 Leb Leb-i Leb i laʿlin ḫayāl it gūşe-i ʿuzletde pinhān ol / Dilā hem kān-ı gevher ḳıl özüñ hem gevher-i kān ol<br />
G116/1 Ruḫuñ berg-i gül-i sīr-āba beñzer / Leb Leb-i Leb i laʿlüñ şarāb-ı nāba beñzer<br />
G264/3 Leb Leb-i Leb i laʿlüñle mey baḥs̱inde ġavġā ḥadden aşmışdur / İşitseñ ḳīl ü ḳāli şīşe-i ṣahbāyı söyletseñ<br />
G329/4 Āb-gīne içinde mey gibidür / Leb Leb-i Leb laʿlüñ ḫayāli dilde müdām<br />
G544/2 Leb Leb-i Leb i i laʿlini emmek mey gibi ḳānūn idi ammā / Anı defʿ eylediler şerʿ ile ḳānūn ise gitdi<br />
G27/1 Ġubār-ı ḫaṭṭuñ olmaz çünki ḥayrān olmaġa bāʿis̱ / Nedür lāʿl-i lebüñ lebüñ çaḳ böyle ḫandān olmaġa bāʿis̱<br />
G80/1 Cām-ı şarāb laʿl-i llebüñ<br />
l lebüñ<br />
ebüñ mübtelāsıdur / Şol būseler ki andan alur ḳan bahāsıdur<br />
G212/2 Meclisde cām-ı laʿl-i lebüñ lebüñ lebüñ vaṣfın eyledüm / Taḥsīnler itdi cürʿa baña ḳıldı ḫāk-būs<br />
G311/2 Ḫāl-i ruḫuñ gedāsı bir āvāre müşg-i Çīn / Laʿl-i lebüñ lebüñ fütādesi bir ḫāk-isār laʿl<br />
G348/8 Öldürür ḳattāl-i ġamzeñ dirgürür laʿl-i lebüñ lebüñ / ʿĀşıḳ-ı bīmārı bilmez kimse ḥikmet neydügin<br />
G425/4 Ey nihāl-i bāġ-ı ḥüsn andan ne dadı dalı var / Laʿl-i nābı beñzedürlermiş leb leb-i leb i şīrīnüñe<br />
G451/2 Mużmer ḫayāl-i laʿl-i lebüñ lebüñ her laṭīfede / Müdġam miyān-ı bī-bedelüñ her ḫayālde<br />
G481/3 Dil lebüñ lebüñ yāḳūtına iksīr ile vaṣl olmadı / Naḳd-i ʿömrin ḫarc idüp varın çüritdi cevhere<br />
K6/7 Bulsa cām-ı laʿl-i cān-baḫş-ı lebüñden lebüñden cürʿa ḫāk / Ḫāk içinde mürde-i ṣad-sāle cisme cān gelür<br />
G163/4 Açılma cām-ı bāde-i gül-gūna ġonca-vār / Nāzüklik ile laʿl-i lebüñden lebüñden ḫaber çeker<br />
741
K24/33 Ġoncanuñ cānı mı var öyküne laʿl-i lebüñe lebüñe / Zülfüñe ḳaç başı var ola ber-ā-ber sünbül<br />
K26/21 Ruḫuña beñzer idi āyīne olsa rengīn / Öykünürdi lebüñe lebüñe laʿl olaydı şīrīn<br />
G528/4 Laʿl-i lebüñle lebüñle lebüñle ṭalʿatuñ ravża-i Cennetüʾn-naʿīm / Ḳaddüñe Cebreʾīl-i ʿaḳl Sidre-i müntehā didi<br />
2. kenar<br />
G152/5 Żāyiʿ geçürme ʿömri bu dem künc-i ġamda kim / Menzil kenār-ı bāġ u leb leb-i leb i cūy-bārdur<br />
G435/3 Mevsim-i gülde nʾolur medrese vü mescidden / Leb Leb-i Leb i cūy u leb-i cānān u leb-i cām olsa<br />
G435/3 Mevsim-i gülde nʾolur medrese vü mescidden / Leb-i cūy u leb-i cānān u leb leb-i leb i i cām olsa<br />
lebi lebi ġonca [2] gonca dudaklı (güzel)<br />
G46/2 Ruḫlaruñdan ne ʿaceb būse temennā ḳılsam / Ey lebi lebi ġonca ʿiẕāruñ gül-i şeftālūdur<br />
G492/1 Ḫalḳ-ı ʿālem gül se<strong>ve</strong>ydi kāşkī bülbül gibi / Ol lebi lebi ġonca baña tenhā ḳalurdı gül gibi<br />
lebi lebi lebi yyād<br />
y yād<br />
ādı ād ı [3] [3] [3] bkz. ‘yād-ı leb’ md.<br />
G131/3 Çihresinden lebi lebi yyād<br />
y yād<br />
ādıyla ād ıyla gelür dil gūyā / Şarḳdan ḫ˅āce gelür laʿl-i Bedaḫşān getürür<br />
G257/3 Mey içdügüñ lebi lebi yyād<br />
y yād<br />
ādına ād ına bildi beñzümden / Ne reng virdi baña cām-ı ḫoş-güvārı görüñ<br />
G276/7 Bāḳıyā söyle lebi lebi yyād<br />
y yād<br />
ādına ād ına rengīn ġazeli / Demidür nūş-ı meyüñ mevsimidür eşʿāruñ<br />
lebin lebin lebin dişlemek dişlemek [1] [1] ‘dudağını ısırmak’ (korku <strong>ve</strong> şaşkınlıktan dolayı)<br />
G440/3 Görmesün kimse ṣaḳın diyü lebin lebin lebin dişler dişler baña / Baḳduġumca ol büt-i şekker-şikenden cānibe<br />
leb leb-ā-leb leb leb [4] [4] ağzına kadar dolu<br />
G347/6 Muraṣṣaʿ cāmdur aġzuñ leb leb-ā-leb leb leb sükkerī şerbet / Muʿanber şemʿdur ḳaddüñ ki ser-tā-pā muʿaṭṭarsın<br />
G54/3 Leb Leb-ā-leb Leb leb leb cām-ı dil ḫūn olsa ṭāñ mı bezm-i fürḳatde / Güzeller ʿaşḳına nūş itmek içün dostgānīdür<br />
G417/3 Bihişt-i cāvidānīdür cemālüñ ol dehen gūyā / Leb Leb-ā-leb Leb leb āb-ı Kevs̱erle ṭolu bir laʿlden kūze<br />
G498/4 Dil-i pür-ḫūn baña bezm-i ezelden / Leb Leb-ā-leb Leb leb bir ṭolu peymāne geldi<br />
leb leb-ā-leb leb leb olmak [1] [1]<br />
ağzına kadar dolmak<br />
G513/2 Ben şarābuñ incesin cāmuñ ṭolusın gözlerin / Fikr-i laʿlüñle leb leb-ā-leb leb leb olalı dil şīşesi<br />
Lebbeyk Lebbeyk Lebbeyk [1]<br />
[1]<br />
M8/VI/2 Diyelüm semʿa nidā iricek āḫır Lebbeyk<br />
Lebbeyk<br />
Lebbeyke Lebbeyke Lebbeyke Lebbeyk Lebbeyk [1]<br />
[1]<br />
G65/2 Ḥaremden naʿre-i Lebbeyke Lebbeyke Lebbeyk Lebbeyk irdi eflāke / Ser-i kūyuñda gūyā nāle-i ʿuşşāḳ-ı şeydādur<br />
leb lebīb leb lebīb<br />
īb-i īb i ḥabīb ḥabīb-i ḥabīb i ḫalḳ ḫalḳ [1] [1] Filipeli Mahmut Efendi (Baba Efendi)<br />
K23/14 Ol fāżıl-ı zamāne leb lebīb leb lebīb<br />
īb-i īb i ḥabīb ḥabīb-i ḥabīb i ḫalḳ ḫalḳ / Ol ʿārif-i yegāne edīb-i bülend-nām<br />
leked leked-kūb leked ūb [1] [1] ayak altına alıp çiğneme<br />
G519/4 Gedāya ḳısmet-i rūz-ı ezelden / Leked Leked-kūb Leked ūb ūb-ı ūb melāmetdür degen pāy<br />
lem lemʿ lem ʿ virmek virmek virmek [1] [1] [1] ışık saçmak<br />
G225/1 Şemʿ-i ḥüsnüñdür viren viren ḫal<strong>ve</strong>t-sarāy-ı cāna lem lemʿ lem lemʿ<br />
ʿ / Olamaz ol meclise ḫurşīd-i ʿālem-tāb şemʿ<br />
lem lemʿa lem ʿa [1] [1] [1] parıltı<br />
M7/I/2 Degül çünkim müyesser lem lemʿa lem lemʿa<br />
ʿa-i ʿa i ḫurşīde neẓẓāre<br />
lem lem-yezel lem yezel [1] yok olmaz, zeval bulmaz<br />
M5/I/1 Ey cemālüñ pertev-i envār-ı ṣubḥ-ı lem lem-yezel lem yezel<br />
lenger lenger [2] [2] çapa ‖ tekke sahanı, bkz. BURHĀN, s. 487.<br />
K24/14 Sāḳıyā zevraḳı sür bād-ı bahār esdi yine / Sebze-zār oldı yem-i aḫḍar u lenger lenger lenger sünbül<br />
G322/1 Maḥabbet baḥridür āhum yilinden mevc urur yaşum / Melāmet fülkidür ser aña lengerdür lengerdür lengerdür iki ḳaşum<br />
742
lerz lerzān lerz ān [1] titreme<br />
G137/7 Bāḳıyā pīrehenin ṣanma o māhuñ lerz lerzān lerz ān / Üstine pertev-i ḫurşīd-i dıraḫşān ditrer<br />
lerz lerzān lerz lerz ān itmek [2] tir tir titretmek<br />
K22/32 Muttaṣıl şiʿrüm yazarken ḫāme ṭurmaz deprenür / Neydür anı gūyiyā lerz lerzān lerz ān ider āb-ı revān<br />
G155/2 ʿAdūñuñ tīġ-i kāfir gibi lerz lerzān lerz ān itdi endāmın / Miyānına ṭaḳındı ḫusrev-i ṣāḥib-ḳırān ḫançer<br />
lerze lerze düşmek düşmek [3] [3] içine korku düşmek, yüreği titremek<br />
K20/22 Dem-i <strong>ve</strong>ġāda çü pāy-i semendi deprense / Sipihre lerze düşer arża irişür zilzāl<br />
G70/2 Şöyle ṣarṣar felegi ṣadme-i bād-ı āhum / ʿĀleme lerze lerze düşer düşer günbed-i Keyvān ditrer<br />
G480/2 ʿArż idince şī<strong>ve</strong>-i reftārını bād-ı ṣabā / Lerze Lerze düşdi düşdi serv-i bāġuñ cümle-i endāmına<br />
lerze lerze ṭutmak ṭutmak [1] [1] yüreği titremek<br />
G137/2 Gözlerüm segridügi bu ki ḫayālüñ üzre / Göricek lerze lerze ṭutar dīde-i giryān ditrer<br />
lerze lerze virmek virmek [1] [1] titretmek ‖ içine korku düşürmek<br />
G236/5 Lerze Lerze Lerze virdi virdi ʿāleme ṣaldı zemīne zelzele / Ġulġul-i kūs u nefīr-i ṣīt-i ʿālem-gīr-i ʿaşḳ<br />
lerzende lerzende [1] [1] titrerken<br />
K1/22 Lerzende Lerzende görse ḫavfuñ ile teb ṭutar ṣanur / Baġlar şihāb gerden-i gerdūna rīsmān<br />
leşger leşger [14] [14] askerler<br />
M6/VII/1 Seyl-āb gibi ṣaldı belā leşgeri leşgeri aḳın<br />
K2/22 Eyledi leşger leşger-i leşger i manṣūruñ o bayraḳlar ile / Vādī-i nuṣret ü deşt-i ẓaferi lāle-sitān<br />
K5/37 Zümürrüd taḫtına çıḳduḳça şāh-ı leşger leşger-i leşger i encüm / Cihānı efser-i zerrīn ile ḳılduḳça nūrānī<br />
K14/11 Süleymān gibi ḥaşr oldı livāsı ẓıllına ʿālem / Ziyāde leşger leşger-i leşger i mūr u melaḫdan ādem oġlanı<br />
G130/3 Güller siperler ile üleşdi fīloriyi / Mülk-i şitāyı ġāret idüp leşger leşger-i leşger i bahār<br />
G146/3 Uydurup leşger leşger-i leşger i i ʿuşşāḳını ol şāh-ı cihān / Nāz ile ṣalını ṣalını ʿalem gibi gelür<br />
G225/4 Ṭop-ı āhumla ider ḫayl-i sirişküm ʿāḳıbet / Ḳalʿa-i hicrānı ḳalʿ u leşger leşger-i leşger i endūhı ḳamʿ<br />
G489/1 Bu gice leşger leşger-i leşger i ḫ˅āb ile ḫaylī ceng oldı / Feżā-yı dīde sipāh-ı sirişke teng oldı<br />
K7/5 Ṭaġılup cünd-i şitā fetḥ oldı mülk-i bāġ u rāġ / Leşger Leşger-i Leşger i ebr-i bahārī tīr-bārān eyledi<br />
K18/5 Leşger Leşger-i Leşger i ebr çemen mülkine aḳın ṣaldı / Ṭurma yaġmada yine niteki yaġı Tātār<br />
G23/3 Leşger Leşger-i Leşger i ġam geldi dil şehrine ḳondı cavḳ cavḳ / Ḳopdı yir yir fitne vü āşūb u ġavġā semt semt<br />
G151/1 Leşger Leşger-i Leşger i fitne saña ḫayl-i ḫaṭ u ḫāl yiter / Tīġ lāzım degül ol ġamze-i ḳattāl yiter<br />
G229/3 Leşger Leşger-i Leşger i eşk-i firāvān ile ceng itmek içün / Gönderür mevclerin lücce-i ʿummān ṣaf ṣaf<br />
G229/7 Vaṣf-ı ḳaddüñle ḫırām itse ʿalem gibi ḳalem / Leşger Leşger-i Leşger i saṭrı çeker defter ü dīvān ṣaf ṣaf<br />
743<br />
leşger leşger leşger çekmek çekmek çekmek [3] [3] asker toplamak ‖ asker salmak, akın etmek; Farsça’dan deyim aktarması yolu<br />
ile ‘leşker keşīden’, bzk. ‘lashkar kashīdan’, STEINGASS, s. 1122.<br />
G183/1 Meclisüñde şol ki dāʾim sāḳıyā sāġar çeker / Ḫayl-i ġam tālānına her cürʿası leşger leşger leşger çeker çeker<br />
çeker<br />
G257/2 Metāʿ-ı zühd ü riyā varmasun mı yaġmāya / Çemen diyārına leşger leşger çeken çeken çeken bahārı görüñ<br />
G495/4 Ḫāl u ḫaṭ milket-i Rūm üstine leşger leşger çekdi çekdi / Virdiler kākül-i müşgīnüñe ser-dārlıġı<br />
leşger leşger getürmek getürmek getürmek [1] [1] asker salmak, akın etmek; bkz. TS. C. II, s. 876. (‘çeri çekmek’ md.)<br />
K24/46 Götürüp tā ki şehenşāh-ı bahāruñ tūġın / Getüre Getüre cünd-i şitā üstine leşger leşger sünbül<br />
leşger leşger-gāh leşger āh āh-ı āh ı ı ʿOs̱ Os̱ Os̱mānī Os̱ ānī [1] [1] Osmanlı ordusu<br />
K14/21 Neheng-āsā dil-ā<strong>ve</strong>rler ʿadūyı yutdılar gitdi / ʿAceb deryā imiş ḥaḳḳā bu leşger leşger-gāh leşger āh āh-ı āh ı ı ʿOs̱ Os̱ Os̱mānī Os̱ ānī<br />
leşger leşger-geh leşger geh [1] [1] ordugâh
K18/7 Dikdi leşger leşger-geh leşger geh geh-i geh ezhāra ṣanavber tūġın / Ḫaymeler ḳurdı yine ṣaḥn-ı çemende eşcār<br />
le leṭāfet le ṭāfet [12]<br />
1. güzellik, hoşluk<br />
G54/6 Çerāġı māh-ı en<strong>ve</strong>rden yaḳar ol ʿārıż u gerden / Girībānuñ senüñ bezm-i le leṭāfet le<br />
ṭāfet şemʿ-dānıdur<br />
G171/4 Bu ḥālet ile ey dil ṣaġ olmada ʿālemde / Derd ü ġam-ı dil-ber ile ölmekde le leṭāfet le ṭāfet var<br />
G197/2 Tūtiyā-yı baṣar le leṭāfetde le ṭāfetde / Yine bir ḫāk-i rāha mensūbuz<br />
K27/10 Le Leṭāfetde Le ṭāfetde ruḫāmı sīm-i ḫāmı itdi bī-raġbet / Mücellā mermeri mevcin görenler ṣandılar ḫārā<br />
G347/5 Le Leṭāfetde Le ṭāfetde tenüñ bir sükkerī pālūdedür dirsem / Hemān incinmek istersin iñen nāzük iñen tersin<br />
G305/7 Bāḳī birinde görmedi ḫaddüñ le leṭāfetin le ṭāfetin / Gül-zār-ı dehre gerçi gelüpdür hezār gül<br />
1.1. ‘gül bahçesi’nin niteleyicisi olarak;<br />
G390/3 Lāle-zār itmiş le leṭāfet le ṭāfet gül-sitānın ser-te-ser / Ruḫlaruñla erġavānī cāmeñ ey naḫl-i revān<br />
G448/3 Meger ḫ˅ān-ı melāḥatde gümişden bir ṭabaḳdur ol / Açılmış aḳ güldür ya le leṭāfet le ṭāfet gül-sitānında<br />
G450/2 Aġzuñ içre ey le leṭāfet le ṭāfet gül-sitānı ol zebān / Ḳırmızı gül yapraġıdur ġonca-i sīr-ābda<br />
G347/4 Çekilmiş ḳaddüñ eflāke dökilmiş sünbülüñ ḫāke / Le Leṭāfet Le ṭāfet gül-şeninde bir nihāl-i sāye-güstersin<br />
2. güzellik ‖ incelik<br />
G169/2 Egerçi ʿarʿar-ı bāġuñ bülend ḳāmeti var / Nihāl-i ḳaddüñe nisbet le leṭāfeti le<br />
ṭāfeti yoḳdur<br />
3. tat, lezzet ‖ yumuşak (su); bkz. ‘latîf su’ TS. C. VIII (<strong>Dizin</strong>), s. 238.<br />
G451/6 Bāḳī le leṭāfet le leṭāfet<br />
ṭāfet-i ṭāfet ġazel-i āb-dāruñı / Ḥaḳḳā budur ki görmedük āb-ı zülālde<br />
le leṭāfet le ṭāfet virmek [1] güzelleştirmek, güzellik <strong>ve</strong>rmek<br />
G276/4 Gül-şene nergis ü gül ḫaylī le leṭāfet le ṭāfet virdi / Şimdi açıldı daḫı yüzi gözi gül-zāruñ<br />
le leṭāʾif le ṭāʾif söylemek [2] nükteler söylemek, şakalar yapmak (gülüp açılmak ile)<br />
K18/22 Dehen-i ġonca-i ter dürlü le leṭāʾif le ṭāʾif söyler / Gülüp açılsa ʿaceb mi gül-i rengīn-ruḫsār<br />
G320/3 Le Leṭāʾif Le Leṭāʾif<br />
ṭāʾif söyledüm güldi açıldı ḥoḳḳa-i laʿli / Yine seyr eylesün yārāne dürc-i dürr-i nāb açdum<br />
744<br />
le<strong>ve</strong>nd le<strong>ve</strong>nd [1] [1] hizmetkâr, seyis, harabat dalkavuğu; Osmanlı kültüründe asi yaramaz,<br />
hırsız (Farsça’dan geçtiği anlamlarla) <strong>ve</strong> donanma askeri anlamları olmasına karşın <strong>ve</strong>rilen<br />
tanıkta, sipahizâde’nin ayak işlerine bakan hizmetkârı <strong>ve</strong>ya dalkavuğu anlamı bağlamla ilintili<br />
görünüyor. Bkz. PAKALIN, C.II, s. 358-359; BURHÂN, s. 488; MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 313.<br />
Ayrıca Ahmet Talat Onay, ‘le<strong>ve</strong>nd’ maddesinde Bakî’nin bu beytini ‘sipahî; süvari, yeniçeri<br />
demek olduğuna göre bu beyitteki le<strong>ve</strong>nd; hizmetkâr, seyis gibi bir manâ’da ifade etmektedir.’<br />
diye yorumlamaktadır.<br />
G174/3 ʿĀşıḳ oldum bir sipāhī-zādeye / Ḫışm idüp baña le<strong>ve</strong>ndin gösterür<br />
le<strong>ve</strong>nd le<strong>ve</strong>ndāne le<strong>ve</strong>nd le<strong>ve</strong>nd āne [1] [1]<br />
edâlı/gösterişli, çekici ‖ ‘le<strong>ve</strong>ndler’in boyu posu yeinde <strong>ve</strong> yakışıklı delikanlılar<br />
olması yönüyle; bu terimin Osmanlı şiir eleştirisinde kullanımı için bkz. TOLASA, s. 347.<br />
G471/7 Bāḳıyā ṭarz-ı şiʿr böyle gerek / Hem ẓarīfāne hem le<strong>ve</strong>nd le<strong>ve</strong>ndāne le<strong>ve</strong>nd āne<br />
lev levḥa lev ḥa [1 [1] [1 ] kitap başlıklarına <strong>ve</strong>rilen ad; ayrıca başlık <strong>ve</strong> serlevha da denir; bkz.<br />
YAZMA KİTAP SANATLARI, s. 43.<br />
G327/6 Beden-i zerd ü nizārumla degül çihre-i zer / ʿAşḳ ser-nāmesine lev levḥa lev ḥa yazup ḥal çekdüm
745<br />
Lev Levḥa Lev Levḥa<br />
ḥaşa’llāh ḥa şa’llāh [1] mâşallah, bârekallah ‖ ‘lā-evhaşallāh’ (Allah uzaklaştırmasın)<br />
anlamından gelen takdir <strong>ve</strong> beğenme sözü)<br />
K2/34 Lev Levḥa Lev Levḥa<br />
ḥaşa<br />
şaʾllāh şa ʾllāh zehī salṭanat-ı ḳāhire kim / Ḳāfdan Ḳāfa cihān cümle muṭīʿ-i fermān<br />
lev levḥ lev ḥ [13] [13] sayfa ‖ üzerine yazı yazılan düz şey (yazmak <strong>ve</strong> nakş yazmak bağlamında)<br />
K4/6 Mis̱āl-i ḫurde-i pīrūze ḫaṭṭı / Mücellā ṣafḥası bir lev levḥ-i lev i sīmīn<br />
K24/30 Dāne ḫaṭ jāle nuḳaṭ nefḥa-i müşgīn maʿnā / Yazdı lev levḥ-i lev i çemene bir ġazel-i ter sünbül<br />
G147/9 Beyāż-ı ṣubḥ-dem bir lev levḥ-i lev i sīmīn / Şuʿāʿ-i āfitāb altun ḳalemdür<br />
G213/1 Yazdı naḳḳāş-ı ḳażā lev levḥ-i lev bahār-istāne naḳş / Baġladı nev-rūzda bülbül bir üstādāne naḳş<br />
G213/3 Āb-ı rūyuñdan irer āyīne-i ḫurşīde tāb / Tāb-ı zülfüñden düşer lev levḥ-i lev<br />
i żamīr-i kāne naḳş<br />
G419/4 Gül ü ġonca yine rūmī ḫaṭāyī resm idüp sūsen / Ser-ā-pā çekdi ḫançer berg-i lev levḥ-i lev<br />
i i gül-sitān üzre<br />
Kt1/9 Nitekim lev levḥ-i lev i zer-efşānına çarḫuñ çekile / Ṣubḥ-dem şaʿşaʿa-i mihrden altun ced<strong>ve</strong>l<br />
K2/31 Maḥv olupdur ser-i şemşīr-i cihān-gīrüñ ile / Lev Levḥ-i Lev i ʿālemde olan naḳş-ı ḍalāl u ṭuġyān<br />
K19/38 Tuḥfe-i bezmüñ içün bu ġazel-i rengīni / Lev Levḥ-i Lev<br />
i zerrīne yazup eylesün ez-ber ḫātem<br />
K24/42 Lev Levḥ-i Lev i ḫāṭırda ḫaṭuñ naḳşını taṣvīr itdüm / Olmadın ṣafḥa-i gül-zāra muṣav<strong>ve</strong>r sünbül<br />
G291/3 Şekl-i ʿiẕār-ı yār gibi naḳş-ı dil-firīb / Lev Levḥ-i Lev i i żamīre yazmadı ṣūret-ger-i ḫayāl<br />
G332/1 Lev Levḥ-i Lev i ḫāṭırda ḫaṭuñ naḳşını yazmaḳ ʿamelüm / Künc-i ḫal<strong>ve</strong>tde senüñ fikr-i lebüñdür emelüm<br />
G465/6 Şekl-i dehānuñ eyledi lev levḥ-i lev i i ḳalemde mīm / Cānā ol iki ʿaynı yazan iki yāyile?<br />
ley leyāl ley āl [1] [1] gece<br />
K20/25 Eger ki ḫilʿat-i luṭfın ḳılaydı erzānī / Siyāh şālını terk ide geymeyeydi ley leyāl ley āl<br />
Leyl Leylā/leylī Leyl ā/leylī [10] [10] [10] bkz. ‘ṣaçı Leylā’, ‘ḳıṣṣa-i Leylā vü Mecnūn’<br />
1. Leylâ (Mecnūn/ Ḳays bağlamlarında)<br />
G449/3 Disem bir būse vir cānā dir iḥsān itdi mi Leyl Leylā Leyl ā / Cemāli bāġınuñ şeftālūsından Ḳays-ı nā-şāde<br />
G215/2 Temāşā ḳılmaġa gül-zār-ı ḥüsn-i yāri bī-minnet / Sevād-ı dīde-i Mecnūn ruḫ-ı Leyl Leylāda Leyl āda ḫāl olmış<br />
G219/3 Dimeñ Mecnūna gelmiş ʿāḳıbet Leyl Leylādan Leyl ādan istiġnā / Belā-yı ʿaşḳ o ser-gerdānı cānından uṣandurmış<br />
G74/3 Pür-ḫayāl-i ruḫ-ı maʿşūḳa iken dīde-i Ḳays / Neye kim ḳılsa naẓar ṣūret-i Leyl Leylī Leyl görinür<br />
G31/4 Mecnūnı gör ki ḳomadı ʿaşḳını Leyl Leylīnüñ Leyl īnüñ / Nāmūs u nengi ḳodı vü terk itdi taḫt u tāc<br />
G69/6 Giryān o Leyl Leylī-<strong>ve</strong>ş Leyl <strong>ve</strong>ş <strong>ve</strong>ş nʾola ṣaḥrāya ṣalsa Bāḳīyi / Mecnūnuñ āb-ı çeşmine ḫāk-i beyābān teşnedür<br />
G544/4 O Leyl Leylī-<strong>ve</strong>ş Leyl <strong>ve</strong>ş <strong>ve</strong>ş ġamından nʾola olsam pādişāh-ı ġam / Cünūn mülkin baña ıṣmarladı Mecnūn ise gitdi<br />
G382/5 Gāhī cenāb-ı Leyl Leylīye Leyl īye mektūb uçurmaġa / Urındı Ḳays başına mürġ āşiyānesin<br />
G413/5 Cāy itmiş idi Leyl Leylīye Leyl īye Mecnūn dil içinde / Bir ṣūret idi cil<strong>ve</strong> ḳılan maḥmil içinde<br />
2. siyah ‖ Leylâ<br />
G325/3 ʿĀleme leyl leylī leyl ṣaçuñ sevdāsın iẓhār eylerin / Nev-bahār eyyāmıdur bir gün ṭutar mecnūnluġum<br />
leyletü’l leyletü’l-ber<br />
leyletü’l ber berāt āt [1] Berât gecesi, Şaban ayının onbeşinci gecesi hakkında<br />
K17/13 Ḳadr ü şerefde her gicesi Leyletü’l Leyletü’l-ber<br />
Leyletü’l ber berāt ber āt / Eyyām-ı ʿömr-i devleti nev-rūz u nev-bahār<br />
leyli leyli neh nehār neh nehār<br />
ārından ār ından yig gelmek [1] gecesi gündüzünden iyi gelmek ‖ Leyla<br />
G530/2 Dil-i mecnūna şimdi yig yig gelür gelür leyli leyli leyli neh nehār neh nehār<br />
ārından ār ından / Olaldan āsitān-būsuñ şeb-i tārīkde rūzī<br />
bağlamlarında<br />
leym leymūnī leym ūnī olmak olmak olmak [1] [1] sararmak, limon rengine dönmek ‖ turunç (portakal), ayva, limon<br />
G538/3 Turuncī ġabġabuña el ṣuna diyü raḳīb ey māh / Günüm eyvā ile geçdi vü beñzüm oldı oldı leym leymūnī leym ūnī<br />
le leẕīẕ le ẕīẕ olmak olmak [4] [4]
1. lezzetlenmek, tatlanmak<br />
G45/1 Riyāż-ı ḥüsnde olmış olmış olmış o laʿl-i nāb le leẕīẕ le ẕīẕ / Cihān içinde bilürsin olur şarāb le leẕīẕ le ẕīẕ<br />
G45/4 Ne deñlü şerbet ile yaraşursa her niʿmet / Şarāb-ı telḫ ile olur olur begüm kebāb le leẕīẕ le<br />
ẕīẕ ẕīẕ<br />
G45/5 Ġazellerüñde lebi vaṣfın eyle ey Bāḳī / Şekerle olsa bilürsin olur olur ḫoş-āb le leẕīẕ le<br />
ẕīẕ ẕīẕ<br />
2. tatlı gelmek (uyku bağlamında)<br />
G45/2 Dem-i viṣālde ḫoşdur yüzüñ görüp ölmek / Bahār günleri olur seḥerde ḫ˅āb le leẕīẕ le<br />
ẕīẕ<br />
le leẕīẕ le ẕīẕ gelme gelmek gelme<br />
k [1] hoşa gitmek<br />
G45/3 Cefā-yı yār ile muʿtād olıncadur müşkil / ʿAẕāb ʿaẕb olur āḫır gelür gelür ʿitāb le leẕīẕ le leẕīẕ<br />
ẕīẕ<br />
1. zevk, haz<br />
le leẕẕet le ẕẕet [8]<br />
G525/2 Ḫ˅ābda almış idüm būs-ı leb-i cānānı / Cān dimaġında daḫı şimdi o le leẕẕet le ẕẕet bāḳī<br />
G28/5 Ṭūṭīyi le leẕẕet le leẕẕet<br />
ẕẕet-i ẕẕet i güftārı giriftār eyler / Derd ü ġam çekmege Bāḳīye bu fendür bāʿis̱<br />
G194/1 Dehen-i ġoncada ol laʿl-i şeker-bār olmaz / Bülbül-i bāġda bu le leẕẕet le<br />
ẕẕet ẕẕet-i ẕẕet i güftār olmaz<br />
G426/9 Bāḳīyi le leẕẕet le leẕẕet<br />
ẕẕet-i ẕẕet i vaṣluñ ṭamaʿı söyletdi / Ṭūṭīyi şevḳ-i şekerdür getüren güftāre<br />
G271/3 Maḥabbet le leẕẕet le leẕẕet<br />
ẕẕetin ẕẕet in idrāk iden miḥnetden incinmez / Gelür derdüñ dil-i bīmār-ı ʿuşşāḳa devādan yig<br />
G60/4 Ḫançer-i cānān ecel cāmına ṭurmaz ṣu ḳatar / Yolına cān virmek anuñ şol ḳadar le leẕẕetlüdür<br />
le leẕẕetlüdür<br />
ẕẕetlüdür<br />
2. tat<br />
G473/1 Lebüñden le leẕẕet le leẕẕet<br />
ẕẕet-i ẕẕet i şekker şikeste / Sözüñden ḳıymet-i gevher şikeste<br />
G60/5 Yeñmez āb-ı çeşme-i çeşmüm dökinse le leẕẕetin le ẕẕetin / Şehd-i şīrīn-i maḥabbet şol ḳadar ḳuv<strong>ve</strong>tlüdür<br />
le leẕẕet le leẕẕet<br />
ẕẕet-i ẕẕet i ddīdār<br />
d<br />
īdār [1] [1] [1] Allah’ı görme zevki<br />
M2/V/2 Ḫılʿat-i fāḫiresi dāmen-i ʿafv-i Settār / Rūḥ-ı pākine ġıdā le leẕẕet le<br />
ẕẕet ẕẕet-i ẕẕet i ddīdār<br />
d<br />
īdār olsun<br />
le leẕẕet le ẕẕet almak [1] tatlanmak<br />
G418/5 Laʿlüñden alsa alsa le leẕẕeti le ẕẕeti milḥ-i ücāc-i baḥr / Baḥs̱ eyler idi çeşme-i ʿaẕb-i furāt ile<br />
li liʾām li ʾām [2] alçaklar<br />
K23/31 Gerdūn-ı dūna eylemez ol ʿarż-ı iḥtiyāc / Ṭapuñ ṭururken eyleye mi minnet-i li liʾām li<br />
ʾām<br />
G193/5 Bāḳī metāʿ-ı naẓm ile bāzār-ı dehrde / Cevr-i li liʾām li ʾām u miḥnet-i eyyām sūdumuz<br />
lib libās lib ās [8] elbise, giysi<br />
G162/1 Āsmān kim lib libās lib libās<br />
āsı ās ı ezraḳdur / Delḳ-pūşān-ı zerḳa mülḥaḳdur<br />
G431/5 Maʿnī-i pākīze ey Bāḳī edā-yı ḫūb ile / Sīm-ten dil-dāre beñzer kim lib libās lib libās<br />
āsı ās ı yaraşa<br />
Kt8/2 Derme çatma geydürür iller lib libās lib libās<br />
āsı āsı<br />
ı şiʿrine / Ḫilʿat-i naẓm-ı cihān-gīrüñ senüñ altunludur<br />
G301/1 Döndi bezm-i bāġda bir dil-ber-i ṭannāze gül / Cil<strong>ve</strong>-i ḥüsn eyledi girdi lib libās lib libās<br />
ās-ı ās ı nāze gül<br />
G392/5 Rūz-ı ʿīd irdügini ṭuydılar eṭfāl-i çemen / Ṣubḥ-dem geydiler envāʿ-ı lib libās lib libās<br />
ās-ı ās ı ı rengīn<br />
G135/5 Gül ü nergis yine altun beneklü cāme geymişler / Lib Libās Lib Libās<br />
āsı ās ı lālenüñ egninde bir dībā-yı zībādur<br />
K27/9 Lib Libās Lib Libās<br />
ās-ı ās ı ḥüsn ile bir şūḫ-ı sīm-endāma dönmişdür / Der ü dīvārı zeyn olmış ser-ā-ser aṭlas u dībā<br />
Kt14/2 Bir mübārek ʿīd olur mı kim bu ḫayyāṭ-ı felek / Egnüme ḫilʿat diyü miḥnet lib libās lib libās<br />
āsın ās ın biçmeye<br />
biçmeye<br />
lib libās lib libās<br />
ās-ı ās ı āl āl āl [1] [1] kırmızı kaftan<br />
G8/6 Gūş ṭutsa şāh-ı gül çıḳsa lib libās lib libās<br />
ās-ı ās ı āl āl ile / Ḳıṣṣa-ı rengīne başlar lāle-i laʿlīn-ḳabā<br />
lib libās lib libās<br />
ās-ı ās ı gül gül-gūn gül<br />
ūn ūn [1] gül renkli (kırmızı) elbise (gülün açılması bağlamında)<br />
G537/4 Açdı ol ġonca-i raʿnāyı lib libās lib libās<br />
ās-ı ās ı gül gül-gūn gül<br />
ūn / Düşdi ruḫsārına zülfi başuma sevdāsı<br />
lib libās lib libās<br />
ās-ı ās ı ffāḫir<br />
f<br />
ḫir [1] gösterişli, şaşaalı, şık elbise (sıhhat elbisesi bağlamında); bkz. ‘fāḫir libās’ md.<br />
746
M4/I/2 Bir lib libās lib libās<br />
ās-ı ās ı ffāḫir<br />
f<br />
ḫir olmaz cisme ol kis<strong>ve</strong>t gibi<br />
747<br />
lib libās lib libās<br />
ās-ı ās ı mmātem<br />
m<br />
ātem ātem-i ātem i ŞŞāhī<br />
Ş<br />
āhī [1 [1] [1 ] yas elbisesi, bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 320-321. (‘matem elbisesi’<br />
maddesi)<br />
M1/III/3 Ḳılsun kebūd cāmelerin āsmān siyāh / Geysün lib libās lib libās<br />
ās-ı ās ı mmātem<br />
m<br />
ātem ātem-i ātem i ŞŞāhī<br />
Ş<br />
āhī āhī bütün cihān<br />
lic licām lic ām [1] [1] gem, dizgin<br />
K14/28 Lic Licāmuñda<br />
Lic Licāmuñda<br />
āmuñda sitām olmaḳ yaraşur çarḫuñ ecrāmı / Semendüñ sīne-bendinde gül-i zer māh-ı tābānı<br />
līk/ īk/ līkin [7] [7] lâkin, ancak, ama<br />
G196/4 Göñül çeng-i maḥabbetde yine ṣabr itse mümkindür / Reg-i cān līk īk zaḫm-i nāḫun-ı hicrāne ḳatlanmaz<br />
G389/2 Gül gibi pāreledüñ sīnemüzi ʿaşḳ ile līk īk / Almaduḳ būy-ı <strong>ve</strong>fā ġonca-i ḫandānuñdan<br />
G400/3 Ṭutdı çemende nāle-i bülbül cihānı līk īk / Gülde ne çāre olmasa gūş-ı suḫan-şinev<br />
G414/3 Kendü güller gibi ḫandān līk īk çeşm-i ʿāşıḳı / Dem-be-dem ebr-i bahārī gibi giryān itmede<br />
Kt16/1 ʿÖmrüm olduḳça güzel sevmeyeyin dirdüm līk īk / Nʾideyin bu dil-i şeydā beni yalan itdi<br />
K24/44 Gerçi sünbül çoġ olur gül-şen-i ʿālemdür bu / Līk īk īk rengīn ü muṭarrā olamaz her sünbül<br />
G60/6 Gerçi kim ol ġamzeler nāzük geçerler nāzda / Līkin īkin anlardan hilāl ebrūlaruñ diḳḳatlüdür<br />
lis lisān lis<br />
ān ān-ı ān ı ḥāl ḥāl [1] [1] gönül dili (sözle değil hal <strong>ve</strong> davranışla anlatma)<br />
G8/5 Leblerin yād eylese yāruñ lis lisān lis lisān<br />
ān-ı ān ı ı ḥāl ḥāl ḥāl ile / Naḳl ider şīrīn ḥikāyet ġonca-i rengīn-edā<br />
lis lisānlar lis<br />
ānlar ānları ānlar ı kesilmek kesilmek kesilmek [1] [1] dilleri tutulmak<br />
M1/VI/1 Tīġuñ içürdi düşmene zaḫm-ı zebānları / Baḥs̱ itmez oldı kimse kesildi kesildi lis lisānl lis lisānl<br />
ānları<br />
arı<br />
liv livā liv ā [4] [4] bayrak, sancak<br />
K14/37 Hemīşe fetḥ -i fīrūzı liv livāña liv āña iltivā itsün / Ḳapuña ilticā ḳılsun cihānuñ ḫān u ḫāḳānı<br />
K14/11 Süleymān gibi ḥaşr oldı liv livās liv livās<br />
āsı ās ẓıllına ʿālem / Ziyāde leşger-i mūr u melaḫdan ādem oġlanı<br />
G235/5 Şāh-ı kiş<strong>ve</strong>rden dilā gel çekme sancaḳ minnetin / Kendü dūd-ı āhıdur zīrā liv livā-yı liv<br />
yı mīr-i ʿaşḳ<br />
K14/4 Yine ol sancaḳ-ı zerrīn-ser ü sīmīn-ḳabā ḳıldı / Liv Livā-yı Liv yı ṣubḥ-ı nūrānī gibi rūşen bu eyvānı<br />
liv livā-yı liv<br />
yı sal salṭanat sal<br />
ṭanat [1] [1] Osmanlı/saltanat sancağı<br />
M3/II/5 Düşmene ṣalınsa tīġ-i ḫūn-feşānı yaraşur / Yiridür olsa ḫırāmān ol liv livā-yı liv yı sal salṭanat sal<br />
ṭanat<br />
liv livā liv<br />
ā çekmek çekmek [2] [2] sancak çekmek<br />
G326/2 Ol kim liv livā-yı liv yı fetḥ ü ẓafer reh-berin çeker / Ṣaḥn-ı feżā-yı çarḫda ser-ʿasker-i nücūm<br />
G154/2 Çeksün Çeksün liv livā-yı liv<br />
yı salṭanat-ı ḥüsni ḳadd-i yār / Ol ḳāmeti ne serv ü ṣanavber ne bān çeker<br />
Lo Loḳmān Lo ḳmān [1] [1] hikmetli sözleri <strong>ve</strong> hikayeleri ile efsaneleşip her derdin devasını bilen<br />
hekim; bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 314.<br />
G157/3 Mürdeye cānlar virür bīmāra ṣıḥḥat lebleri / Ḥikmet-i Lo Loḳmān Lo Loḳmān<br />
ḳmān u iʿcāz-ı Mesīḥā bundadur<br />
lu luʿb lu ʿb itmek [1 [1] [1<br />
] oyun etmek, hile yapmak<br />
G322/5 Ayırdı siḥr idüp yāri sipihr-i pīre-zen benden / Ne lu luʿb lu ʿb itdi itdi baña gör biʾllāhi oynaşum<br />
lūle ūle ūle [3] [3] lüle<br />
G90/6 Dil çeşme-i belāġat aña lūledür ūledür ḳalem / Āb-ı zülāli şiʿr-i selāset-şiʿārdur<br />
G9/7 Lūle ūle ūle-i ūle ḫāme ile çeşme-i dilden Bāḳī / Eyledi ḳāʾide-i āb-ı ḥayātı icrā<br />
G521/2 Öykündi gerçi çeşmüme çoḳ çeşme lūlesi ūlesi / Ammā ḳulaġın iller anuñ az burmadı<br />
lu luṭf lu ṭf [45]<br />
1. bağış, kerem, cömertlik, ihsan<br />
K24/25 Ger ṭoḳınsa nefes-i lu luṭf lu luṭf<br />
ṭf u dem-i iḥsānuñ / Gidere dūd-ı kebūdı vire āẕer sünbül
K26/34 Lu Luṭf Lu ṭf ṭabʿ ehline ola nitekim ḥālet-baḫş / Çihre-i dil-ber ü şiʿr-i ter ü āvāz-ı ḥazīn<br />
M3/IV/4 Ṣāḥib-i fażl u kemālüñ virdi ḥaḳḳın rūzgār / Ol kemāl-i fażl-ı Ḥaḳdan lu luṭfa lu ṭfa mażhardur gelen<br />
K4/3 Ne ḫoş ḳıldı görüñ ās̱ār-ı lu luṭf lu luṭf<br />
ṭfı ṭf / Cihān-ı ṣūret ü maʿnāyı tezyīn<br />
M1/II/3 Kem-ter gedāyı az ʿaṭāsı ḳılurdı bay / Bir lu luṭf lu luṭf<br />
ṭfı ṭf çoḳ mürüv<strong>ve</strong>ti çoḳ pādişāh idi<br />
K6/9 Cānuma cānlar ḳatar gelse peyām-ı vaṣl-ı yār / Ṣan nesīm-i lu luṭf lu luṭf<br />
ṭf-ı ṭf Şāhenşāh-ı ʿālī-şān gelür<br />
M2/V/6 Āb-ı rūy-ı vüzerā Ḥażret-i Aḥmed Pāşā / Maẓhar-ı lu luṭf-ı lu ı Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i cihān-dār olsun<br />
G147/6 Meger ḫurrem ṭutan gül-zār-ı ḥüsnüñ / Nesīm-i lu luṭf lu luṭf<br />
ṭf-ı ṭf ı sulṭān-ı keremdür<br />
G217/7 Bir güherdür ṭabʿ-ı Bāḳī kān-ı imkān içre kim / Āfitāb-ı lu luṭf lu luṭf<br />
ṭf-ı ṭf ı sulṭān ile bulmış per<strong>ve</strong>riş<br />
G304/4 Ḥüsn-i ruḫuñla lu luṭf lu luṭf<br />
ṭf-ı ṭf ı ı lebüñden ḫaber virür / Hep āb u tāb-ı cevher-i cām u ṣafā-yı mül<br />
G310/7 Bāḳıyā ser-levḥa-i eşʿārı tezhīb eyle kim / Müşkilüñ lu luṭf lu luṭf<br />
ṭf-ı ṭf ı şehenşāh itdi altun gibi ḥal<br />
K7/17 Şāh-ı ʿādil Ḫān Murād ol kim nesīm-i ʿadl ile / Lu Luṭf Lu Luṭf<br />
ṭfı ṭf bāġ-ı ʿālemi reşk-i gül-istān eyledi<br />
K18/35 Bāġ-ı cūdında nihāl-i kereminden derilür / Lu Luṭf Lu Luṭf<br />
ṭf-ı ṭf ı bī-minnetinüñ mī<strong>ve</strong>lerinden her bār<br />
M3/III/2 Ḥüsn-i reʾyüñ āfitāb-ı bī-zevāl-i mülk ü dīn / Lu Luṭf Lu Luṭf<br />
ṭf-ı ṭf ı ṭabʿuñ nev-bahār-ı bī-ḫazān-ı maʿdelet<br />
K20/25 Eger ki ḫilʿat-i lu luṭf lu luṭf<br />
ṭfın ṭf ın ḳılaydı erzānī / Siyāh şālını terk ide geymeyeydi leyāl<br />
K1/18 Ṣāḥib-vücūd-ı memleket-i luṭf u cūd o kim / Mebẕūl ḫ˅ān-ı lu luṭf lu<br />
ṭf ṭfına<br />
ına maḥṣūl-i baḥr u kān<br />
K18/29 Şāḫ-ı gül neşv ü nemā bulsa nem-i lu luṭf lu luṭf<br />
ṭfından ṭf ından / Ola her ġonca-i ter bülbül-i şīrīn-güftār<br />
K2/29 Ravża-i dīn ü çemen-zār-ı şerīʿat olalı / Maṭar-ı lu luṭfuñ lu ṭfuñ ile milket-i Rūm ābādān<br />
K18/51 Ḫām var ise eger micmere-i naẓmumda / Dāmen-i lu luṭfuñ lu ṭfuñ anı setr ider ey faḫr-i kibār<br />
K21/20 Kemīne-bende-i dīrīneñem ḫudā<strong>ve</strong>ndā / Bu bende cānibini lu luṭfuñ lu<br />
ṭfuñ itmesün ihmāl<br />
K24/26 Nūr-baḫş olsa eger bāġa çerāġ-ı lu luṭfuñ lu ṭfuñ / Şemʿ-vār eyleye eṭrāfı münev<strong>ve</strong>r sünbül<br />
K25/38 Rifʿatum ḳaṣrı ṣala saṭḥ-ı semāya sāye / Eger olursa aña bānī-i lu luṭfuñ lu ṭfuñ miʿmār<br />
K27/18 Hezārān mürdeye bir demde lu luṭfuñ lu ṭfuñ tāze cān virdi / Mesīḥā resm ü āyīnin muḥaṣṣal eyledüñ iḥyā<br />
G13/2 Seḥāb-i lu luṭfuñ lu ṭfuñ ābın teşne-dillerden dirīġ itme / Bu deştüñ baġrı yanmış Lāle-i Nuʿmānıyuz cānā<br />
G194/4 İde gör var ise lu luṭfuñ lu ṭfuñ beni söyler ṣanma / Gencdür naḳd-i viṣālüñ aña iḳrār olmaz<br />
K23/33 Lu Luṭfuñ Lu ṭfuñ zülālin eyle ʿaṭā teşne-dillere / Ey menbaʿ-ı mekārim ü ser-çeşme-i kirām<br />
G306/4 Lu Luṭfuñ Lu ṭfuñ göziyle bir güle baḳsañ yiter baña / Baḳ sīne dāġın eyledüm ey gül-ʿiẕār gül<br />
K6/21 Bī-nihāyet lu luṭfuña lu ṭfuña lāyıḳ edā mümkin degül / Gerçi maʿnā ḫāṭıra bī-ḥadd ü bī-pāyān gelür<br />
K19/35 Var ise irdi der-i lu luṭfuña lu ṭfuña şeyʾ lillāhe / Kʾeylemiş kāsesini pür-zer ü gevher ḫātem<br />
K20/38 Ṭapuña yüz süre geldüm ṣafā-yı ḫāṭır ile / Zülāl gibi beni gül-sitān-ı lu luṭfuña lu<br />
ṭfuña ṭfuña ṣal<br />
K2/37 İrdi Selmāna sözi şiʿri kemālin buldı / Lu Luṭfuña Lu ṭfuña ḳald ḳaldı ḳald<br />
eyā ḫusrev-i ṣāḥib-dīvān<br />
K.2/52 Ḥāṣılı cūd u kerem vaḳti irişdi şimdi / Lu Luṭfuña Lu ṭfuña nāẓıruz ey Pādişeh-ı ʿālī-şān<br />
K24/21 Bāġ-ı lu luṭfuñda lu luṭfuñda<br />
ṭfuñda meh ü mihr iki aḥḳar nergis / Keremüñ gül-şenine sünbüle kem-ter sünbül<br />
G308/7 Lu Luṭfuñdan Lu ṭfuñdan irdi Bāḳīye rengīn filoriler / Gūyā ṣaçıldı meclise bir dest-māl gül<br />
M1/V/4 Gāhī ḥicāb-ı ebre girür ḫusrevā felek / Yād eyledükçe lu luṭfuñ lu luṭfuñ<br />
ṭfuñı ṭfuñ terler ḥicābdan<br />
K27/20 Kef-i cūduñ vücūd iḳlīmine bir ṭarḥ-ı nev ṣaldı / ʿİmāret buldı lu luṭfuñla lu ṭfuñla sarāy-ı kühne-i dünyā<br />
2. (söz) söyleme/bağışlama<br />
G26/5 Ḳafes-i ġamda yatur ṭūṭī-i ṭabʿ-ı Bāḳī / Çekdügi ḳahra anuñ lu luṭf lu<br />
ṭf ṭf-ı ṭf ı suḫandur bāʿis̱<br />
G336/5 Sözüm Bāḳī kemālin buldı vaṣf-ı nev-cevānumla / Özüm lu luṭf lu luṭf<br />
ṭf-ı ṭf ı suḫanda hem-ser-i pīr-i Ḫocend itdüm<br />
3. iyilik, yardım<br />
G523/6 Ne ġam endīşe-i ẕilletden ey Bāḳī bu menzilde / Hidāyet reh-beri lu luṭf lu luṭf<br />
ṭfın ṭf ın aña kim dest-gīr itdi<br />
G192/3 Biz müttekā-yı zer-keş-i cāha ṭayanmazuz / Ḥaḳḳuñ kemāl-i lu luṭf lu luṭf<br />
ṭfınadur ṭf ınadur istinādumuz<br />
M3/V/3 Kār-gāh-ı dīn ü devletde düşen düşvār işin / Ḥaḳ Teʿālā ḥażreti lu luṭf lu luṭf<br />
ṭfından ṭfından<br />
ından āsān eylesün<br />
748
G145/5 Ḫusrevā Bāḳī ḳuluñ naẓm içre Selmān olmaġa / Hep senüñ lu luṭfuñ lu<br />
ṭfuñ muʿīn olmışdur iḥsānuñ ẓahīr<br />
G519/5 ʿAṭā ḳıl Bāḳīye lu luṭfuñ lu ṭfuñ İlāhī / Saña muḥtāc eger yoḫsul eger bay<br />
G133/5 Bāḳī peleng-i kūh-ı ġamuñ pençesindedür / Lu Luṭfuñ Lu ṭfuñ meded yitişmez ise bir dem öldürür<br />
M1/VIII/8 Yā Rab kem kemāl kem kemāl<br />
āl-i āl i lu luṭfuña lu<br />
ṭfuña ḳald ḳaldı ḳald<br />
senüñ hemān / Pāşā ḳuluñ cihānda tamām itdi ḫidmeti<br />
lu luṭf lu luṭf<br />
ṭf-ı ṭf ı Ḥaḳḳ Ḥaḳḳ [1] [1] Allah’ın ihsanı/yardımı<br />
K2/26 Lu Luṭf Lu Luṭf<br />
ṭf-ı ṭf ı Ḥaḳḳ Ḥaḳḳ ile bu gün oldı eyā kān-ı kerem / Bir nice faẓl senüñ şān-ı şerīfüñde ʿayān<br />
lu luṭf lu luṭf<br />
ṭf-ı ṭf ı Ḫudā Ḫudā [3] [3] Allah’ın ihsanı/yardımı<br />
K26/10 Ḥāṣıl-ı ʿömr-i girān-māye-i Şeyḫüʾl-islām / Pertev-i lu luṭf lu luṭf<br />
ṭf-ı ṭf ı Ḫudā Ḫudā nūr-ı hüdā revnaḳ-ı dīn<br />
Kt1/1 Ey şehenşāh-ı kerem-güster ü dāniş-per<strong>ve</strong>r / Sāye-i lu luṭf lu luṭf<br />
ṭf-i ṭf i Ḫudā Ḫudā pertev-i envār-ı ezel<br />
G7/5 Bāḳī suḫanda farḳ-ı sipihre ḳadem baṣar / Lu Luṭf Lu Luṭf<br />
ṭf-ı ṭf ı Ḫudā Ḫudā olursa eger dest-gīr aña<br />
lu luṭf lu luṭf<br />
ṭf-ı ṭf ı il ilāhī il<br />
āhī [1] [1] Allah’ın ihsanı/yardımı<br />
K8/8 Cihān-ı maʿdelet kān-ı mürüv<strong>ve</strong>t Ḫān Murād ol kim / Vücūdı sāye-i lu luṭf lu luṭf<br />
ṭf-ı ṭf ı il ilāhīdür il<br />
āhīdür cihān üzre<br />
lu luṭf lu luṭf<br />
ṭf eylemek/itmek [14]<br />
1. iyi yapmak/davranmak, iyilikte bulunmak<br />
K2/56 Ser<strong>ve</strong>rā tevsen-i eyyām ḳatı ser-keşdür / Aña lu luṭf lu ṭf eyle iñen eyleme irḫā-yı ʿinān<br />
G185/5 Ruḫuñ vaṣfıyla Bāḳīnüñ görüp güftār-ı rengīnin / Naẓardan düşmesün lu luṭf lu ṭf eyle merdüm-zādedür dirler<br />
G271/4 Seni cāndan se<strong>ve</strong>n bī-dillerüñ lu luṭf lu ṭf eyle ḳadrin bil / Bulınmaz bende-i muḳbil muḥibb-i bī-riyādan yig<br />
G272/1 ʿĀşıḳ-ı bī-dillere cevr-i firāvān eyledüñ / Müstedām ol dostum lu luṭf lu ṭf itdüñ iḥsān eyledüñ<br />
G321/3 Lu Luṭf Lu ṭf eyle iñen ḳullaruña cevri çoġ itme / Āh eylemesün kimseye ẓulm eyleme şāhum<br />
2. bağışlamak, ihsan etmek<br />
G233/2 Ey ki deryā-yı ġam-ı ʿaşḳuña yoḳ hīç kenār / Būse lu luṭf lu luṭf<br />
ṭf eyle hele bārī kenār olmayıcaḳ<br />
G383/6 Cām-ı laʿlüñ cürʿasın lu luṭf lu ṭf eyle dürdī-keşlere / Çekmesün erbāb-ı himmet her denīnüñ minnetin<br />
G490/5 Derdine dil zaḫmınuñ lu luṭf lu luṭf<br />
ṭf eyle dermān ol didüm / Şol ḳadar minnetler itdüm yāre dermān olmadı<br />
G531/3 Vaṣlum dilersin çün didüñ lu luṭf lu ṭf idüben olsun didüñ / Yarın didüñ bir gün didüñ ferdālara ṣalduñ beni<br />
K2/54 Merḥamet mevsimi ihṣān demidür sulṭānum / Lu Luṭf Lu ṭf ḳḳıl<br />
ḳ<br />
ıl her ne ise devletüñe lāyıḳ olan<br />
K23/29 Ḫāk-i derüñ sücūdın ider bir fütādedür / Lu Luṭf Lu ṭf eyle dest-gīri ol itsün biraz ḳıyām<br />
Kt17/1 Lu Luṭf Lu ṭf idüp ol şeh-i firişte-ḫıṣāl / Ḳuzılar eylemiş ḳulına ʿaṭā<br />
3. acımak, bağışlamak<br />
G319/2 Zerd oldı yüzüm derd ile ṣan kim yereḳāndur / Lu Luṭf Lu ṭf eyle begüm dökme benüm yoḳ yire ḳanum<br />
4. lutufta bulunmak<br />
G474/3 Vāʿiẓ çıḳarsa kürsīye her cumʿa ġam degül / Ammā bolayki lu luṭf lu ṭf ide ide bayrama çıḳmaya<br />
lu luṭf lu ṭf ile [3] [3]<br />
1. yumuşakça/yavaşça<br />
M1/I/8 Yüz yire ḳodı lu luṭf lu ṭf ile gül-berg-i ter gibi / Ṣandūḳa ṣaldı ḫāzin-i devrān güher gibi<br />
G23/5 Bir ḳadem baṣ lu luṭf lu luṭf<br />
ṭf ile gel gül-şene ey serv-ḳad / Bileler eksükligin her serv-i bālā semt semt<br />
2. yüz göstererek<br />
G272/6 Bāḳīyi gül gibi ḫandān itdüñ ev<strong>ve</strong>l lu luṭf lu ṭf ile / Ṣoñra döndüñ mübtelā-yı ḫār-ı hicrān eyledüñ<br />
lu luṭf lu ṭf u cūd [1] cömertlik<br />
K1/18 Ṣāḥib-vücūd-ı memleket-i lu luṭf lu ṭf u cūd o kim / Mebẕūl ḫ˅ān-ı luṭfına maḥṣūl-i baḥr u kān<br />
lu luṭf lu ṭf u iḥsān [2]<br />
749
1. cömertlik, eli açıklık<br />
G542/3 Ey dirīġā lu luṭf lu luṭf<br />
ṭf u iiḥsānuñ<br />
i<br />
ḥsānuñ ḳapusın yapdılar / Ẕikri ḫayr olsun dinür ṣāḥib-saʿādet ḳalmadı<br />
2. bağışlama <strong>ve</strong> kerem<br />
G317/1 Mā-sivādan ṭamaʿ-ı nuṣreti az eyleyelüm / Lu Luṭf Lu ṭf u iḥsān iḥsānı iḥsān<br />
çoḳ Allāha niyāz eyleyelüm<br />
lu luṭf lu luṭf<br />
ṭf u kerem [5] ihsan <strong>ve</strong> cömertlik<br />
K1/21 ʿAdluñ ḳatında cevr ü sitem dād-ı Keyḳubād / Ḫışmuñ yanında lu luṭf lu ṭf u kerem kerem ḳahr-ı Ḳahramān<br />
K21/22 Kerīm özüñle mükerrem cihānda lu luṭf lu ṭf u kerem / Şerīf aduñla müşerref ḳabāle-i iḳbāl<br />
M2/I/6 Ḳanı ol küngüre-i tāc-ı saʿādet güheri / Ḳanı ol bār-geh-i lu luṭf lu<br />
ṭf u kerem kerem sulṭānı<br />
M2/III/3 Ḫala Sulṭān diyü şeh-zādeler iḳbāl itsün / Gelsün ol lu luṭf lu ṭf u kerem kānına şād u ḫandān<br />
G146/1 Yārdan cevr ü cefā lu luṭf lu ṭf u u kerem gibi gelür / Ġayrdan mihr ü <strong>ve</strong>fā derd ü elem gibi gelür<br />
lu luṭf lu ṭf u kerem eylemek [1] [1] ihsan etmek, bağışlamak ‖ yüz göstermek (sevgili bağlamında)<br />
G475/3 İllere lu luṭf lu ṭf u kerem eyleyicek sulṭānum / Cevr ile ḳahrı baña eyleme iḥsān eyle<br />
lu luṭf lu ṭf u kerem ḳḳılmak<br />
ḳ<br />
ılmak ılmak [1] [1] [1] ihsan etmek, bağışlamak ‖ yüz göstermek (sevgili bağlamında)<br />
G280/6 Geh şī<strong>ve</strong> eyle bendene geh nāz u geh ʿitāb / İrdi zamānı lu luṭf lu luṭf<br />
ṭf u kerem ḳıl ıl ʿināyetüñ<br />
lu luṭf lu luṭf<br />
ṭf u melāḥat [1] güzellik <strong>ve</strong> tatlılık<br />
G99/3 Zülfüñ duḫān-ı meşʿale-i bezm-i ḥüsndür / Aġzuñ çerāġ-ı lu luṭf lu<br />
ṭf u u melāḥat şirārıdur<br />
lu luṭf lu ṭf iḥsān iḥsān [2] yardım, inayet<br />
G76/3 Olsa ḳahruñla muḳayyed lu luṭf lu luṭf<br />
ṭfıdur ıdur iiḥsān<br />
i iḥsān<br />
ḥsānıdur<br />
ıdur / Yār eger incinse de maḥż-ı keremden incinür<br />
G249/7 Bāḳī senden cefā vü cevr ummaz / Eger olursa lu luṭfuñ lu ṭfuñ iḥsānuñ<br />
lücce lücce [2] [2] [2] engin deniz, umman<br />
G152/6 Dil zevraḳını lücce lücce-i lücce i ġamdan hevā-yı ʿaşḳ / Elbette bir kenāra atar rūzgārdur<br />
G366/3 Çıḳarsun lücce lücce-i lücce i ġamdan kenāre keştī-i bāde / Necāt ümmīdin eylerseñ bir iki çek bu zevraḳdan<br />
lücce lücce-i lücce i ʿummān ʿummān ʿummān [1] [1] [1] Umman Denizi<br />
G229/3 Leşger-i eşk-i firāvān ile ceng itmek içün / Gönderür mevclerin lücce lücce-i lücce i ʿummān ʿummān ṣaf ṣaf<br />
lü lüʾlū lü ʾlū [10] inci<br />
G535/2 ʿArż itdüm aña nāme ile lü lüʾlū lü lüʾlū<br />
ʾlū-yı ʾlū yı eşküm / Cān riştesi mektūb-ı dürer-bāre ṣarıldı<br />
G305/1 Lü Lüʾlū Lü Lüʾlū<br />
ʾlū-yı ʾlū yı jāleden ṭaḳınup gūşvār gül / İtdi çemende nāz ile ‘arż-ı ‘iẕār gül<br />
G420/9 Deryā-yı ṭabʿ-ı pāk-i güher-rīz-i şāhdan / Lü Lüʾlū Lü Lüʾlū<br />
ʾlū-yı ʾlū yı fażl u dürr-i kerāmet ṣudūr ide<br />
diş bağlamında<br />
G313/6 Söylese lafẓ-ı dürer-bārına söz yoḳ Bāḳī / Dürc-i laʿlindeki her dāne-i lü lüʾlū lü lüʾlū<br />
ʾlū da güzel<br />
G357/2 Lü Lüʾlū Lü ʾlū dişüñ ġamıyla şirişküm güherlerin / Dizdüm ümīd riştesine dāne dāne ben<br />
G170/2 Degüldür laʿl-i nābuñda görinen sīm dendānuñ / Dizilmiş ḥoḳḳa-i yāḳūt-ı aḥmer içre lü lüʾlūdur lü lüʾlūdur<br />
ʾlūdur<br />
şiir bağlamında<br />
G399/5 Dürr-i naẓmuñ Bāḳıyā baş egdürür ṭāliblere / Kim żarūrī itdürür ġavvāṣa lü lüʾlū lü ʾlū ser-fürū<br />
G253/5 Ḫurdeler geçmiş-durur dendānuñ evṣāfında kim / Ḫāme-i Bāḳī delüpdür baġrını lü lüʿlūlaruñ lü ʿlūlaruñ<br />
G350/5 Nis̱ār itdümse ḫāk-i der-gehinden ġayra ey Bāḳī / Cihānda lü lüʾlū lü lüʾlū<br />
ʾlū-yı ʾlū yı mens̱ūr-ı naẓmum hep hebā olsun<br />
G352/7 Cenāb-ı şāha ey Bāḳī nis̱ār it lü lüʾlū lü lüʾlū<br />
ʾlū-yı ʾlū yı naẓmuñ / Bu ṣandūḳ-ı ṣadef-kārīde dürr-i şāh-vār olsun<br />
lü lüʾlū lü lüʾlū<br />
ʾlū-yı ʾlū yı llālā<br />
l<br />
ālā [4] [4] parlak inci<br />
K15/9 Sözin lü lüʾlū lü lüʾlū<br />
ʾlū-yı ʾlū yı yı llālādan<br />
l<br />
ālādan zamāne ṭutdı ẕī-ḳıymet / Neden şāh-ı cihān bī-ḳıymet eyler böyle lālāyı<br />
G120/4 Aġzuñ içre diş midür ya ġonca içre jāle mi / Kevkeb-i dürrī midür ya lü lüʾlū lü lüʾlū<br />
ʾlū-yı ʾlū yı llālā<br />
l<br />
ālā ālā mmıdur<br />
m ıdur<br />
750
G440/2 Defterin bād-ı ṣabā lü lüʾlū lü lüʾlū<br />
ʾlū-yı ʾlū yı yı llālānuñ<br />
l<br />
ālānuñ ālānuñ dürer / İlter olsa dişlerüñ vaṣfın ʿAdenden cānibe<br />
G254/4 Dür dişi vaṣfında ey dil baġla bir ʿıḳd-ı güher / Lü Lüʾlū Lü Lüʾlū<br />
ʾlū-yı ʾlū yı yı llālā<br />
l<br />
ālā ālā-yı ālā yı naẓmuñ rişte-i efkāre çek<br />
lü lüʾlū lü lüʾlū<br />
ʾlū-yı ʾlū yı şeh şeh-vār şeh<br />
ār [3] [3] iri inci<br />
G58/4 Dām-ı āġūş içre düşmez ol tezerv-i ḫoş-ḫırām / Dāne-i eşküm egerçi lü lüʾlū lü lüʾlū<br />
ʾlū-yı ʾlū yı şeh şeh-vārdur<br />
şeh<br />
ārdur<br />
G286/3 Buldı zīnet lü lüʾlū lü lüʾlū<br />
ʾlū-yı ʾlū yı şeh şeh-vār şeh<br />
ār ār-ı ār şeb-nemden yine / Tāc-ı laʿl-i ġonca vü taḫt-ı zümürrüd-fām-ı gül<br />
G456/5 Çemen pür-mevc bir deryā ṣadef gül / İçinde lü lüʾlū lü lüʾlū<br />
ʾlū-yı ʾlū yı yı şeh şeh-vār şeh<br />
ār jāle<br />
lü lüʾlū lü lüʾlū<br />
ʾlū-yı ʾlū yı ter [2] güzel parlak inci<br />
G78/5 Bāḳī nis̱ār-ı maḳdem-i sulṭān-ı ʿālī-şān içün / Destinde şāḫ-ı gül ṭutar laʿlīn ṭabaḳ lü lüʾlū lü lüʾlū<br />
ʾlū-yı ʾlū yı ter<br />
G343/5 Görüp bu dürlü dürlü naẓm-ı pāküm şermden Bāḳī / Ḳızardı pençe-i mercān bozardı lü lüʾlū lü lüʾlū<br />
ʾlū-yı ʾlū yı ter hem<br />
751
1. su<br />
mā ā [5]<br />
[5]<br />
M<br />
G67/7 ʿĀrıżuñ ḥasreti bir ʿārıżadur Bāḳīye kim / Teşne-dil ḫaste yatur iki gözi mā gözedür<br />
G164/1 Çarḫ-ı ġaddārda <strong>ve</strong>fā nʾeyler / Kāse-i ser-nigūnda mā nʾeyler<br />
2. nah!, al!; bkz. TS. C. IV, s. 2798. ‖ su<br />
G528/3 Dil bir içim ṣu istedi çeşme-i laʿl-i yārdan / Āb-ı zülāl-i ḫançerin gösterüp işte mā didi<br />
3. yağmur<br />
G64/1 Dem-i vaṣluñ irişse çeşm-i ʿāşıḳda bükā artar / Ṣular ṭuġyān ider ev<strong>ve</strong>l bahār olduḳça mā artar<br />
4. nehir ‖ ağlayış<br />
G64/2 Ḳıyās eyler mi Nīl-i Mıṣra ol Yūsuf-liḳā yaşum / Anuñ miḳyāsı yoḳdur ṭurmaz ol mā dā’imā artar<br />
ma maʿānī ma<br />
ʿānī ʿānī [3]<br />
[3]<br />
1. belagat ilminin sözün hale uygunluğunu inceleyen dalı<br />
G118/5 Ẓāhirā gerçi gedā-ṣūretem ammā Bāḳī / Maḥzen-i genc-i ma maʿānī ma<br />
ʿānī ʿānī dil-i vīrānumdur<br />
K4/4 Virüp fażl u kemāli ḫusrevāne / Ma Maʿānī Ma Maʿānī<br />
ʿānī mülkine tertīb ü āyīn<br />
2. anlamlar<br />
G470/7 Ẕāt-ı kerīmi vaṣfın Bāḳī ne gūne ḳılsun / Melḥūẓ olan ma maʿānī ma<br />
ʿānī mümkin degül beyāne<br />
ma maʿānī ma<br />
ʿānī vü vü vü beyān beyān [1]<br />
[1]<br />
K22/29 Destüme alsam ḳalem naẓm-ı bedīʿümle benem / Nīze-bāz-ı ʿarṣa-i mülk-i ma maʿānī ma ʿānī vü vü beyān<br />
beyān<br />
ma maʿārif ma ʿārif [1] [1] irfan, marifet<br />
K8/10 Dili dürr-i ma maʿārifden<br />
ma maʿārifden<br />
ʿārifden kefi beẕl-i ʿavārifden / Dem-ā-dem eyler is̱bāt-ı fażīlet baḥr u kān üzre<br />
ma maʿārif ma<br />
ʿārif ehli ehli [1] [1] gönül adamları/ârifler<br />
K21/21 Ma Maʿārif Ma ʿārif ehline ehline ḳapuñdan irişür maʿrūf / Feżāʾil ehline ṭapuñdan irişür efżāl<br />
ma maʿārif ma<br />
ʿārif kān kānı kān ı [1] [1] irfan ocağı; bkz. ‘kān-ı maʿārif’ md.<br />
G13/3 Zamāne bizde gevher sezdügiçün dil-ḫırāş eyler / Anuñʾçün baġrumuz ḫūndur ma maʿārif ma<br />
ʿārif ʿārif kān kānıyuz kān kānıyuz<br />
ıyuz cānā<br />
ma maʿā ma maʿā<br />
ʿāş ʿā ş [1] [1] rızık ‖ geçim<br />
G355/4 Eşk-i sīm ü çihre-i zerdi yiter <strong>ve</strong>ch-i ma maʿā ma maʿā<br />
ʿāş ʿā / Bir cihetden ʿāşıḳa dīnār u dirhem gelmesün<br />
mā-bihi’l bihi’l bihi’l-ḥaḳ bihi’l ḥaḳ [1] [1]<br />
G162/8 Virdi ḥaḳḳ-ı edāyı maʿnāya / Ḳavl-i Bāḳī ki mā-bihi’l bihi’l bihi’l-ḥaḳdur<br />
bihi’l ḥaḳdur<br />
mā-cer cer cerā ā [4]<br />
1. baştan geçen olaylar ‖ ‘su’ <strong>ve</strong> ‘akmak’ paralelliğinde<br />
G57/3 Göñlüm aḳıtdı şimdi beni ṭurmaz aġladur / Ol şūḫ-ı dil-sitān ile hep mā-cer cer cerā cer budur<br />
G64/3 Bu nüh dolābı gerdān eyleyen seyl-āb-ı eşkümdür / Yaşum ser-çeşmesinden baḥs̱ idersem mā-cer cer cerā cer artar<br />
G350/2 Ne yād eyle geçen cevrin ne yaşuñdan dem ur hergiz / Ne fikr-i mā-meżā olsun ne ẕikr-i mā-cer cer cerā cer olsun<br />
2. murad, istek ‖ ‘su’ <strong>ve</strong> ‘akmak’ paralelliğinde<br />
752
G11/5 Eşk-i çeşmüm yāre ʿarż itdüm didi / Bāḳıyā maʿlūm oldı mā-cer cer cerā cer<br />
753<br />
ma maʿcūn ma maʿcūn<br />
ʿcūn [2] [2] ‘Afyon, beng, haşhaş gibi müskir mevâd <strong>ve</strong>yahut eczâ-yı devâiye baharat<br />
ile tertip olunarak kaynatılan kıvamlı tatlı’ [Kâmûs-ı Osmanî]; ayrıca Ahmet Talat Onay, ‘leb-i<br />
dil-ber’ (dilber dudağı tatlısı) macunu olabileceğini belirtir. bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI; s. 315.<br />
‖ ‘ġubār’ (esrar anlamı çağrışımı) <strong>ve</strong> ‘bāde-i gül-gūn’ paralelliğinde<br />
G544/3 Ġubār-ı ḫaṭṭ-ı rūyıyla meger ḥayrān ola göñlüm / Dirīġ elden leb-i dil-ber gibi ma maʿcūn ma<br />
ʿcūn ise gitdi<br />
G386/6 Meylüm cihānda bāde-i gül-gūnadur benüm / Ma Maʿcūn Ma ʿcūn olursa bārī leb-i dil-ber isterin<br />
mādām ādām ki ki [ [1] [ 1] 1] değil mi ki, çünkü, -dığı için<br />
G74/6 Olamazsın ḥarem-i vaṣlına maḥrem dervīş / Sende mādām ādām ki ki taḳṣīr ü tevānī görinür<br />
1. adalet<br />
ma maʿdelet ma ʿdelet [11]<br />
[11]<br />
K4/1 Cihān-ı ma maʿdelet ma maʿdelet<br />
ʿdelet kān-ı mürüv<strong>ve</strong>t / Penāh-ı mülk ü millet nuṣratüʾd-dīn<br />
K8/8 Cihān-ı ma maʿdelet ma ʿdelet kān-ı mürüv<strong>ve</strong>t Ḫān Murād ol kim / Vücūdı sāye-i luṭf-ı ilāhīdür cihān üzre<br />
M3/III/2 Ḥüsn-i reʾyüñ āfitāb-ı bī-zevāl-i mülk ü dīn / Luṭf-ı ṭabʿuñ nev-bahār-ı bī-ḫazān-ı ma maʿdelet ma<br />
ʿdelet<br />
M3/III/3 Ẕāt-ı pāküñ vaṣfı der-gāh-ı refīʿüñ ismidür / Āfitāb-ı baḫt u devlet āsmān-ı ma maʿdelet ma ʿdelet<br />
M3/III/4 Şeb-çerāġ-ı ẓulmet-i ẓulm ol vücūd-ı pākdür / Gevherin ḥaḳḳā ki iẓhār itdi kān-ı ma maʿdelet ma maʿdelet<br />
ʿdelet<br />
M3/III/5 Sidre vü Ṭūbāya baġlandı ṭınāb-ı kibriyā / Çarḫdan aʿlā ḳurıldı sāye-bān-ı ma maʿdelet ma maʿdelet<br />
ʿdelet<br />
M3/III/6 Salṭanat menşūrına ism-i şerīfüñ yazdılar / Daḫı peydā olmadın nām u nişān-ı ma maʿdelet ma<br />
ʿdelet<br />
M3/III/7 Hep bu beyt-i dil-keş üzre baġlanur gūş eyleseñ / Ṣavt u naḳş-ı bülbülān-ı gül-sitān-ı ma maʿdelet ma ʿdelet<br />
G130/1 İrdi nesīm-i ma maʿdelet ma maʿdelet<br />
ʿdelet-i ʿdelet Kisrī-i bahār / Zencīr-i ʿadl çekdi çemen-zāra cūy-bār<br />
Kt3/1 Āfāḳı şehā ma maʿdel ma maʿdel<br />
ʿdeletüñ ʿdel etüñ nūrı pür itsün / Ḫurşīd gibi encümen-i dehre çerāġ ol<br />
2. adalet ‖ Osmanlı hanedanı<br />
M3/III/1 Sensin ey çeşm-i çerāġ-ı dūdmān-ı ma maʿdelet ma ʿdelet / Şemʿ-i nūr-efşān-ı bezm-i ḫānedān-ı ma maʿdelet ma ʿdelet<br />
ma maʿdin ma maʿdin<br />
ʿdin-i ʿdin i fażl u hüner [1] fazilet <strong>ve</strong> hüner ocağı<br />
K2/41 Muḳtedā-yı ʿulemā Ḥażret-i Ḳāḍī-zāde / Ma Maʿdin Ma Maʿdin<br />
ʿdin-i ʿdin i fażl u hüner menbaʿ-ı ʿilm ü ʿirfān<br />
ma maʿdin ma maʿdin<br />
ʿdin-i ʿdin i kerem [1] cömertlik ocağı/menba’ı; bkz. ‘kān-ı kerem’ md.<br />
K20/37 Boyandı ḳanlu yaşum silmedin elüm ale / Ayaḳda ḳaldum eyā ma maʿdin ma maʿdin<br />
ʿdin-i ʿdin i kerem elüm al<br />
mā-fi’l fi’l fi’l-bāl fi’l āl [1] yürekte yatan şey, gönüldeki şey<br />
K20/39 Dilümde şekker-i şükr-i fevāżıl-ı keremüñ / Ṭapuña ʿarż ide geldüm ne ise mā-fi fi fiʾl<br />
ʾl-bāl ʾl āl<br />
ma maġbūnluk ma maġbūnluk<br />
ġbūnluk [1] [1] aldanmışlık ‖ zarar ziyan<br />
G325/5 Olmadum Bāḳī-ṣıfat mālik metāʿ-ı vaṣlına / Gitdi elden naḳd-i cān āḫır görün maġbūnluġum<br />
ġbūnluġum<br />
ma maġfiret ma ġfiret [2] [2] merhamet, lutuf ‖ af, bağış<br />
G348/6 Ġarḳ ider ʿālemleri bir ḳaṭre āb-ı ma maġfiret ma ġfiret / Var ḳıyās it vüsʿat-i deryā-yı raḥmet neydügin<br />
M2/V/1 Lāyıḳ-ı ma maġfiret ma maġfiret<br />
ġfiret-i ġfiret Ḥażret-i Ġaffār olsun / Devlet-i nā-mütenāhīye sezā-vār olsun<br />
ma maġfiret ma<br />
ġfiret de dery de dery<br />
ryās<br />
āsı ās ı [1] [1] merhamet denizi; bkz. ‘deryā-yı raḥmet’ md.<br />
G71/6 Görme ey zāhid günāhum çoḳluġın şol ʿālemi / Ma Maġfiret Ma<br />
ġfiret deryās deryāsına deryās ına ġarḳ eyleyen Ġaffārı gör<br />
ma maġrūr ma ġrūr [1] [1] aldanmış<br />
G129/6 Ma Maġrūr Ma ġrūr idüñ <strong>ve</strong>fāsına bir şūḫuñ ey göñül / Rüsvāy-ı ʿālem eyledi şimdi cefāyı gör<br />
ma maġrūr ma<br />
ġrūr olmak olmak [5]<br />
[5]
1. böbürlenmek, gururlanmak<br />
K22/9 Salṭanat tācın geyen ʿālemde ma maġrūr ma ġrūr olmasun olmasun / Nice sulṭān börkin almışdur begüm bād-ı ḫazān<br />
2. aldanmak<br />
G52/4 Gedā-yı bī-ser ü pāyı semend-i nāza çignetme / İñende ḥüsne ma maġrūr ma<br />
ġrūr olma olma sulṭānum bu dünyādur<br />
G168/6 ʿUnfuvān-ı ṣıḥḥate ey Bāḳī ma maġrūr ma ġrūr olma olma kim / Lā-cerem her ḥayy-i dānā irtiḫāl üstindedür<br />
G384/5 Ṣūret-i mihrine ey dil ḳatı ma maġrūr ma ġrūr olma olma / Bī-<strong>ve</strong>fādur felek-i āyīne-sīmā göresin<br />
G426/4 Mülk-i bāḳī dir iken bāġ-ı İremden çıḳdı / Yine ma maġr ma<br />
ġr ġrūr ġr ūr olur ādem bu fenā gül-zāre<br />
754<br />
ma maġrūr ma<br />
ġrūr olma olma pādi pādişehüm!<br />
pādi şehüm! [1] [1] padişahlar, bayramlaşmalarda <strong>ve</strong> diğer tören zamanlarında tahta<br />
oturduklarında ‘Aleyke Avnullah!’, ‘Uğurun açık olsun, ikbalin füzun, padişahım devletinle bin<br />
yaşa!’, ‘Maşallah, mağrur olma padişahım senden büyük Allah var!’ diye tezahürat yapılırdı. Bu<br />
bağırma işine ‘alkış’ denirdi. Bkz. PAKALIN, C. I, s. 52-53. (‘alkış’ md.)<br />
G100/2 Ma Maġrūr Ma ġrūr olma olma pādi pādişehüm<br />
pādi şehüm ḥüsn-i ṣūrete / Bir āfitābdur ki serīʿuʾz-zevāldur<br />
1. ay<br />
māh āh [63] [63] [63] bkz. ‘ḫurşīd ü māh’, ‘mihr ü māh’ md.<br />
K25/40 Nitekim her ser-i māh āh āh ola bir altun ḳandīl / Zī<strong>ve</strong>r-i dāʾire-i çenber-i çarḫ-ı devvār<br />
K26/22 Secde ḳıldı göricek māh āh ḳaşuñ miḥrābın / Bilmeyen şöyle ḫayāl eyledi kim ola cebīn<br />
G124/6 Mīmdür gūyā dehānuñ ṣafḥa-i māh āh üzredür / Sīne beñzer şāne-i zülfüñ ki sāl üstindedür<br />
G150/5 ʿİẕār-ı yār ʿaraḳ-nāk olınca ey Bāḳī / Görenler itdi ṣanur māh āh ile ḳırān ülker<br />
G224/2 Çün ṣubḥ olınca bellü olur yüzi ḳarası / Germ olmasun o ḥüsn ile ey māh āh iñende şemʿ<br />
G368/3 Sücūd itdi miḥrāb-ı ebrūña māh āh / Anı bilmeyenler ṣanurlar cebīn<br />
G401/3 Ruḫsār-ı zerdi ḫāke bulaşmış benüm gibi / Beñzer ayaġı ṭopraġına sürdi māh āh rū<br />
G457/1 Sancaġın dikmezden ev<strong>ve</strong>l māh āh çarḫuñ bāmına / Sikke-i şāhī yürürdi mīr-i ʿaşḳuñ nāmına<br />
K18/32 Güneşi keff-i zer-efşānına beñzer dir idüm / Almasa māha āha ʿaṭā eyledügin āḫır-ı kār<br />
K20/3 Çerāġ-ı māha āha yine bir filori dikdi güneş / Gören kimesne kenārın meh-i nev itdi ḫayāl<br />
G375/4 İrüp şerefe saʿīd olurdı / Ḳul olsa eger o māha āha Keyvān<br />
G110/5 Bāḳıyā ol āfitāb-ı ʿālem-ārā germ olup / Māhdan āhdan ġarrā yirüm var dirse <strong>ve</strong>chi vardur<br />
G317/4 Māhdan āhdan māhīye dek ṣaldı cefā ḳullābın / Ḳıṣṣa-i ġuṣṣa-i zülfüñ ne dırāz eyleyelüm<br />
G493/2 Māhdan āhdan çihre-i zībā-yı nigār / Çeşm ü ebrū ile mümtāz oldı<br />
K19/3 Meşʿal-i māhdur āhdur ol gevher-i şeb-tāb meger / Geçinür çenber-i gerdūn ile hem-ser ḫātem<br />
G61/3 Ḫaddüñ ḳatında mihr-i felek bir zavalludur / Alnuñ yanında bedr ise bir sīr-i māhdur āhdur āhdur<br />
G488/2 Menzil-i māhdur āhdur ḫam-ı zülfi / Maṭlaʿ-ı mihrdür girībānı<br />
K23/3 Kibrītini degürdi şafaḳ nārına hilāl / Tā kim çerāġ-ı māh āh āhı āh ı yaḳup refʿ ola ẓalām<br />
K25/11 Çizmege dāʾire-i şemse-i māh āh āhı āh ı felege / Aldı üstād-ı zamān destine zerrīn pergār<br />
G246/5 Felek ṭāḳındaki ḳandīl-i māh āh āhı āh ı / Uyarmaz Bāḳī āhum giceler yoḳ<br />
G468/2 Saña taṣvīr-i māh āh āhı āh ı beñzedince / Ne gözler nūrını dökdi sitāre<br />
G482/3 Pençe-i māh āh āhı āh ı ṣanasın ḳapladı ebr-i sefīd / Çihre-i tābānuñuñ kim indi destār üstine<br />
K19/28 Görinür naḳş-ı nigīninde sevād-ı mührüñ / Devletüñ barmaġına māh āh āh-ı āh ı münev<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
K22/21 Rāh-ı bāġa berg-i zer düşmiş degüldür ser-<strong>ve</strong>rā / Reh-güẕāruñda yüzin ferş itdi māh āh āh-ı āh ı ı āsmān<br />
K25/23 Sīne-i āyīne-sīmāsına beñzerdi eger / Ṣafḥa-i māh āh āh-ı āh ı ı şeb-efrūzda olmasa ġubār<br />
G39/1 Ḳıldı āfāḳı münev<strong>ve</strong>r ṭalʿat-ı raḫşān-ı ʿīd / Ḫalḳa dībālar geyürdi māh āh āh-ı āh ı nūr-efşān-ı ʿīd<br />
G77/9 Şāh-i bülend-kevkebe māh āh āh-ı āh ı felek-cenāb / Sulṭān Murād Ḫān-ı sipihr-āsitānı gör
G215/3 Teʿālaʾllāh ne ebrūlardur ol ḥüsn āfitābında / Ġamından ḳāmeti māh āh āh-ı āh ı şeb-efrūzuñ hilāl olmış<br />
G223/5 Çerāġ-ı māh āh āh-ı āh ı ḥüsnüñ ḳarşu ṭutma çeşm-i aġyāra / Gözüm nūrı ne deñlü eyleye aʿmā żiyādan ḥaẓ<br />
G224/1 Baḥs̱ itmesün ʿiẕāruñ ile encümende şemʿ / Ḳanda çerāġ-ı māh āh āh-ı āh ı şeb-efrūz ḳanda şemʿ<br />
G252/4 Baḥs̱ idüp bir daḳīḳa ḥüsnüñden / Ḥāle māh āh āh-ı āh ı sipihre aṣdı elek<br />
G409/4 Şemʿ-i ruḫsāruñ ḳomaz raġbet sipihrüñ ẕerrece / Mihr-i ʿālem-tābına māh āh āh-ı āh ı cihān-ārāsına<br />
G430/1 Cāme-ḫ˅āb ol āfeti alduḳça tenhā ḳoynına / Ṣanuram ebrüñ girür māh āh āh-ı āh ı şeb-ārā ḳoynına<br />
G450/1 Sāḳıyā şevḳ-i ruḫuñ cām-ı şarāb-ı nābda / ʿAks-i māh āh āh-ı āh ı ʿālem-ārādur miyān-ı ābda<br />
Mtl 29 Ruḫ-ı māh āh āh-ı āh ı şeb-ārādan ʿiẕār-ı yār zībādur / Ḳamer aʿlā ise mihr-i münīr aʿlādan aʿlādur<br />
K25/9 Māh āh āhı āh ı ṣayd itmek içün baḥre ṣalup ḳullābın / Meh-i nev ṭutdı meger sāḥil-i deryāda ḳarār<br />
G92/2 Öykünse ḫaddüñe ne ġam ey āfitāb-ı ḥüsn / Māh āh āh-ı āh ı sipihr kemdür o ne yüzi ḳaradur<br />
G153/2 Māh āh āh-ı āh ı ʿalem ki menzili evc-i hevādadur / Reftāra gelse ol ḳad-i bālā ḳulaḳ çeker<br />
G227/4 Māh āh āh-ı āh ı çarḫ üzre nedür bilmek dilerseñ ol sevād / Yaḳdı yāre ṣunmaġa devrān turunç üstine dāġ<br />
G526/4 Ey āh māhuñ āhuñ irişemezsin ḳulaġına / Başuñ gerekse göklere irsün fiġān gibi<br />
M6/VI/3 Bulmış cemāli āyīnesi māh āh āh-<strong>ve</strong>ş āh <strong>ve</strong>ş cilā<br />
2. ay yüzlü güzel<br />
G75/2 Ṭıfldur pend-i peder diñlemez ol māh āh āh daḫı / Şīr-i māder yirine içmege ḳanum özenür<br />
G138/2 Eşküm döker sitāre gibi cevr ile o māh āh / Ḫurşīd gibi ḫurrem ü ḫandān olup gezer<br />
G329/2 Ḳaş rā ḳad elif dehān ise mīm / Ḳılduñ ey māh āh ḫalḳı emrüñe rām<br />
G427/4 Āyīne gibi herkese yüz virmesün ol māh āh / Bir baġrı yanuḳ ʿāşıḳuñ uġrar nefesine<br />
G459/2 Hümā-yı evc-i istiġnādur ol māh āh / Anuñʾçün böyle māʾildür hevāya<br />
G467/5 Pençe-i mihri burarsa nʾola ḥüsniyle o māh āh / Beñzer engüşti hilāle kef-i desti aya<br />
G512/1 Çıḳsa eflāke nʾola āteş-i āhum şereri / Çarḫdur encüm-i seyyārenüñ ey māh āh yiri<br />
G538/3 Turuncī ġabġabuña el ṣuna diyü raḳīb ey māh āh / Günüm eyvā ile geçdi vü beñzüm oldı leymūnī<br />
G504/1 Beñzetdiler o māha āha diyü mihr-i en<strong>ve</strong>ri / Biri birine ḳoydı fiġānum felekleri<br />
G228/5 Bir māhdur āhdur ki cevresin almış sitāreler / Bezm-i şarāba gice ʿaceb şevḳ virdi def<br />
G9/3 Āteş urmış yüzi gül ḫırmenine ol māhuñ āhuñ / Devr-i sāġarda ruḫı ʿaksini ḳılmış peydā<br />
G14/5 Ṭutdı mihri cihānı ol māhuñ āhuñ / Pertev-i āfitābdur gūyā<br />
G137/7 Bāḳıyā pīrehenin ṣanma o māhuñ āhuñ lerzān / Üstine pertev-i ḫurşīd-i dıraḫşān ditrer<br />
G188/2 Bilmezem nice göreyüm ben o māhuñ āhuñ yüzini / Baḳıcaḳ gün yüzine gözünü nem-nāk eyler<br />
G300/5 Devr ider Bāḳī-ṣıfat ḫurşīd o māhuñ āhuñ menzilin / ʿAşḳ ser-gerdānıdur Allāhu aʿlem ey göñül<br />
G251/3 Peyām-ı ḫançer-i ser-tīzin ol māhuñ āhuñ degürmişdür / Anuñʾçün ditrer endāmı çemende bāddan bīdüñ<br />
G360/5 Cemāli şemʿine pervānedür Bāḳī o māhuñ āhuñ kim / Yaḳar ḥüsn-i dil-efrūzı çerāġı nūr-ı aʿżamdan<br />
G320/1 Cemāl-i ʿālem-ārāsından ol māhuñ āhuñ niḳāb açdum / ʿAceb ferḫunde geldi fāl-i aḥvālüm kitāb açdum<br />
G394/3 Zaḫm-ı tīġından o māhuñ āhuñ ṣanma ten āzürdedür / Ḥaẓẓ ider cān tīr-i müjgānına āmāc olmadan<br />
G462/4 Gözden ṣaḳınur ḫāk-i derin beñzer o māhuñ āhuñ / Āhum dütüni perde çeker yılduzum üzre<br />
G511/2 Deger bir kez yüzin görmek o māhuñ āhuñ / Güneş ḳurṣı gibi yüz bin filori<br />
G513/1 ʿĀşıḳ öldürmekdür ol māhuñ āhuñ tamām endīşesi / Yolına cān virmedür eksüklünüñ kem pīşesi<br />
māh āh u u ḫur ḫurşīd ḫur<br />
şīd [2] ay <strong>ve</strong> güneş<br />
G352/2 Cemālüñ pertevinden nūr-baḫş ol māh āh u u ḫur ḫurşīde ḫur<br />
şīde / Güneş āyīne-i ḥüsnüñ felek āyīne-dār olsun<br />
K5/39 Żiyā-baḫş ol rikābuñ şuʿlesinden māh āh u u ḫur ḫurşīde ḫur<br />
şīde / Semend-i baḫtuñ itsün ʿarṣa-i ʿālemde cevlānı<br />
māh āh āh-ı āh ı en<strong>ve</strong>r en<strong>ve</strong>r [3] parlak ay<br />
G54/6 Çerāġı māh āh āh-ı āh ı en<strong>ve</strong>rden yaḳar ol ʿārıż u gerden / Girībānuñ senüñ bezm-i leṭāfet şemʿ-dānıdur<br />
755
G58/6 Mihr-i ʿālem-tāb olupdur ol büt-i meh-<strong>ve</strong>ş bu gün / Aña nisbet māh āh āh-ı āh ı en<strong>ve</strong>r ṣūret-i dīvārdur<br />
G227/1 Sīnesine yaḳmada şemʿ-i ruḫuñ şevḳ ile dāġ / Māh āh āh-ı āh ı en<strong>ve</strong>r mihr-i ʿālem-tābdan yaḳar çerāġ<br />
māh āh āh-ı āh ı ı ççār<br />
ç<br />
ār ār-deh ār deh [1] ayın ondördü ‖ dolunay<br />
G285/2 Secde-i ḫāk-i ser-i kūyuñla māh āh āh-ı āh ı ççār<br />
ç<br />
ār ār-deh ār deh / Çihre-i zerdin ġubār-ālūde ḳılmış bir ẕelīl<br />
māh āh āh-ı āh ı ʿīd ʿīd [1] [1] bayram ayı<br />
K23/12 İllā ki māh āh āh-ı āh ı ʿīda bu sözler baʿīddür / Erbāb-ı ʿaḳl öñinde ḥaḳīḳat budur kelām<br />
māh āh āh-ı āh ı Ken Kenʿān Ken<br />
ʿān [1] [1] Kenan ülkesinin ayı ‖ Yusuf peygamber<br />
K5/29 S̱enā-h˅ānuñ olurdı māh āh āh-ı āh ı Ken Kenʿān Ken<br />
ʿān ṭalʿatuñ görse / Saña Yūsuf diyeydi iller aña Yūsuf-ı s̱ānī<br />
756<br />
māh āh āh-ı āh ı Mu Muḥarrem Mu<br />
ḥarrem [1] [1] Muharrem ayı ‖ Kerbelâ’da Hz. Hüseyin’in Muharrem’in ononda şehit<br />
edilmesi; bu günün anısına yapılan yas törenleri <strong>ve</strong> ritüelleri; bkz. OSMANLI MİTOLOGYASI, s.<br />
374. (‘On iki imam <strong>ve</strong> Şia mitologyası’ bl.)<br />
G454/2 Tāzeler derd-i dili miḥnet-i eyyām-ı firāḳ / Dāġın abdāluñ ider māh āh āh-ı āh ı Mu Muḥarrem<br />
Mu<br />
ḥarrem tāze<br />
māh āh āh-ı āh ı nev [19] hilâl<br />
K19/23 Burc-ı devletdür eli eylese peydā ne ʿaceb / Heyʾet-i māh āh āh-ı āh ı ı nev ü ṣūret-i aḫter ḫātem<br />
K23/1 Ḫurşīd öñinde şuʿlelenür māh āh āh-ı āh nev müdām / Gūyā ki şemʿa ḳarşu görinür kenār-ı cām<br />
K23/8 Zerrīn devāt māh āh āh-ı āh ı ı nev nev altun ḳalem şihāb / Erḳāmdur nücūm u felek defter-i ṣıyām<br />
K23/16 Devrān içinde aña bu gün māh āh āh-ı āh ı nev gibi / Kimdür ki ḳaddin itmeye vaḳt-i selām lām<br />
G64/5 Güzellik burcına bir māh āh āh-ı āh ı ı nevdür nevdür ol hilāl-ebrū / Çerāġ-ı ḥüsnine günden güne ṭurmaz żiyā artar<br />
G67/4 Ḫam-ı ebrūña baḳar vaṣluñ ümīdiyle cihān / Ḥasret-i ʿīd ile māh āh āh-ı āh ı nevi dünyā gözedür<br />
G124/7 Rūy-ı baḫtı bedr olur bürc-i şerefde ʿāḳıbet / Her ki māh āh āh-ı āh ı nev nev gibi kesb-i kemāl üstindedür<br />
G138/3 Dün ṭoġdı māh āh āh-ı āh ı nev gibi ol şūḫ-ı meh-liḳā / Şehr içre şimdi şöhre-i devrān olup gezer<br />
G155/3 Çemende berg-i sūsen gökde māh āh āh-ı āh ı nev degül peydā / Çeker aʿdā-yı dīn üzre zemīn ü āsmān ḫançer<br />
G400/1 Cānā şafaḳda ṣanma ṭulūʿ itdi māh āh āh-ı āh ı nev / Yaḳdı cihānı ʿaşḳuñ odı çıḳdı bir ʿalev<br />
G400/4 Öykündügiʾçün işigüñe ey şeh-i cihān / Daḫı ne ḳulplar ṭaḳa eflāke māh āh āh-ı āh ı nev<br />
G412/1 Şebān-geh māh āh āh-ı āh ı ı nev gösterdi cām-ı zer-nigār elde / Ki yaʿnī ṣubḥ-dem ḫoşdur şarāb-ı ḫoş-güvār elde<br />
G420/8 Hem-vāre tā ki zevraḳ-ı zerrīn-i māh āh āh-ı āh ı nev / Deryā-yı nīl-gūn-ı felekden ʿubūr ide<br />
G451/3 Biñ meşk iderse ṣafḥa-i çarḫ üzre māh āh āh-ı āh ı nev / Ebrū-yı yāre öykünebilmez mis̱ālde<br />
G474/4 Bāmuñda pās-bānlıġuñ itmezse māh āh āh-ı āh ı nev / Şāma irişmeye dilerin bāme çıḳmaya<br />
K25/12 Māh āh āh-ı āh ı nev dām ḳurup dökdi kevākib erzen / Umaruz kʾola yine ʿīş u ṣafā mürġi şikār<br />
K25/21 Māh āh āh-ı āh ı ı nev mīl-i zer almış ele keḥḥāl-ṣıfat / İşiginden çeke tā dīde-i gerdūna ġubār<br />
K25/41 Māh āh āh-ı āh ı nev gibi teraḳḳīde dem-ā-dem ḳadrüñ / Çeşm-i encüm gibi baḫtuñ gözi dāʾim bī-dār<br />
G438/4 Niçün ol ḫurşīd-i ʿālem-tāba öykündüñ diyü / Māh āh āh-ı āh ı ı nev ḫançer çeker mihr-i dıraḫşān üstine<br />
māh āh āh-ı āh ı ı nnīsan<br />
n<br />
īsan [1] Nisan ayı ‖ bahar<br />
K7/18 ʿĀlemi gül gibi ḫandān itdi devr-i devleti / ʿAhd-i ʿadli iʿtidāl-i māh āh āh-ı āh ı nnīsan<br />
n<br />
īsan eyledi<br />
māh āh āh-ı āh ı ttābān<br />
t<br />
ābān [10] [10] parlak ay<br />
K5/23 Felek ġırbāl ile zer buldı dirler ḫāk-i rāhuñda / Miyān-ı hālede seyr eyleyenler māh āh āh-ı āh ı ı ttābān<br />
t<br />
ābān ābānı ābān<br />
K11/5 Düşer bir ʿuḳdeye gāhī küdūret kesb ider ṭāliʿ / Gerekse māh āh āh-ı āh ı ttābān<br />
t<br />
ābān ol gerek mihr-i dıraḫşān ol<br />
K14/28 Licāmuñda sitām olmaḳ yaraşur çarḫuñ ecrāmı / Semendüñ sīne-bendinde gül-i zer māh āh āh-ı āh ı ttābān<br />
t<br />
ābān ābānı ābān<br />
G214/4 Sīne çoḳ seyr itdük ey dil var ise ol sīm-ber / Siḥr ile ḳoynında ḳurṣ-ı māh āh āh-ı āh ı ı ttābān<br />
t<br />
ābān ābān gizlemiş<br />
G272/2 Āsmān-ı mihrüñe āhum şirārıdur nücūm / Şuʿle-i dāġ-ı derūnum māh āh āh-ı āh ı ttābān<br />
t<br />
ābān eyledüñ<br />
G353/4 Ruḫuñ seyr itdür ey rūy-ı zemīnüñ māh āh āh-ı āh ı ttābān<br />
t<br />
ābān ābānı ābān / Biraz baḳsun felekden sebʿa-i seyyāre eglensün
G448/1 Gümişden pāleheng ol naḫl-i bālānuñ miyānında / Görinür māh āh āh-ı āh ı ttābāndur<br />
t<br />
ābāndur nihāl-i serv yanında<br />
Mtl 16 Ḫaṭṭuñ ḫadüñ yüzini ṭutmış nitekim ey cān / Ebr-i siyāh içinde gizlendi māh āh āh-ı āh ı ı ttābān<br />
t<br />
ābān<br />
G59/2 Yazamaz ebrūlaruñ rāsına beñzer bir hilāl / Māh āh āh-ı āh ı ttābān<br />
t<br />
ābān bunca yıllardur mis̱ālin ḳaralar<br />
G354/3 Ruḫlaruñ şevḳine maṭlaʿ diyelüm ḳāfiyeler / Māh āh āh-ı āh ı ttābān<br />
t<br />
ābān ile ḫurşīd-i dıraḫşān olsun<br />
māh āh āh-ı āh ı ttām<br />
t<br />
ām [1] [1] dolunay<br />
G401/2 Ṣandum kenār-ı bāmda ol māh āh āh-ı āh ı ttāmdur<br />
t<br />
āmdur / Ḫurşīd ufuḳda göstericek ṣubḥ-gāh rū<br />
māh āh āh-cem āh cem cemāl cem āl [1] [1] ay yüzlü<br />
G314/1 Yaraşur ey sipihr-i māh āh āh-cem āh cem cemāl cem āl / Ḳamerī yaḳa olsa saña hilāl<br />
māh āh āh-li āh li liḳā li ḳā [1] ay yüzlü<br />
G508/6 Dünyā deger ol māh āh āh-li āh li liḳā li ḳā dil-ber-i ġarrā / Yūsufda daḫı yoḳdur anuñ ḥüsn ü bahāsı<br />
māh āh āh-rū āh ū [4]<br />
1. ay yüzlü güzel/dilber<br />
G191/4 Yaşumuz deryālara döndürdi cevr-i rūzgār / Ḥāliyā ey māh āh āh-rū āh ū baḥr-i belāya māliküz<br />
G253/3 Yüzleri böyle ḳararmazdı eger ey māh āh āh-rū āh ū / Āfitāba ṭapmayaydı ṭurra-i hindūlaruñ<br />
G381/1 Māh āh āh-rūlar āh ūlar ūlar bī-ʿaded bir ʿāşıḳ-ı rüsvāyı ben / Yitmeye biñ pāre ḳılsam bu dil-i şeydāyı ben<br />
2. ay yüzlü<br />
G401/1 Ol āfitāb-ṭalʿata kim dirse māh āh āh-rū āh ū / Olsun cihānda meh gibi dāʾim siyāh-rū<br />
māh āh āh-tāb āh āb āb [3]<br />
[3]<br />
1. dolunay ‖ maytap<br />
G18/2 Gice ḥüsnüñ şevḳıne encüm sürūr u sūrda / Çarḫ āteş-bāzdur gūyā elinde māh āh āh-tāb āh āb<br />
2. havaî fişek, maytap; bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 174-175. (‘donanma fişeği’ md.)<br />
G270/5 Bāḳıyā dün gice meclisde gül-efşānlar ile / Māh āh āh-tāb āh āb itmiş idük bezme żiyāsın ḳadeḥüñ<br />
3. yakamoz<br />
G14/2 Dilde envār-ı mihr-i ruḫsāruñ / Ābda māh āh āh-tābdur āh ābdur gūyā<br />
757<br />
ma maḥabbet ma maḥabbet<br />
ḥabbet [33 [33] [33 ] aşk, sevda; bkz. ‘mihr ü maḥabbet’, ‘ehl-i maḥabbet’, ‘erbāb-ı<br />
maḥabbet’, ‘ʿaşḳ u maḥabbet’, ‘derd-i maḥabbet’, ‘derd ü maḥabbet ehli’, ‘bezm-i maḥabbet’ md.<br />
G60/5 Yeñmez āb-ı çeşme-i çeşmüm dökinse leẕẕetin / Şehd-i şīrīn-i ma maḥabbet ma<br />
ḥabbet ḥabbet şol ḳadar ḳuv<strong>ve</strong>tlüdür<br />
G109/4 Ṣanmañ göñülde ṣaḳlana rāz-ı ma maḥabbeti ma ḥabbeti / Ās̱ār-ı mihr gün gibi kendin ʿayān ider<br />
G129/7 Gögsin gererdi zühd ile Bāḳī bu ʿarṣada / Nā-geh ṭoḳındı tīr-i ma maḥabbet ma<br />
ḥabbet ḥabbet ḳażāyı gör<br />
G136/1 Ḫūn-ı dil mey kāse-i ser anda bir peymānedür / ʿİşret-ābād-ı ma maḥabbet ma ḥabbet bir ʿaceb mey-ḫānedür<br />
G167/1 Ne sāḳīdür lebüñ ġam bezmine yaşum şarāb eyler / Ne āteşdür ma maḥabbet ma ḥabbet odı kim baġrum kebāb eyler<br />
G183/3 Gül-şen-i bāġ-ı ma maḥabbetde<br />
ma maḥabbetde<br />
ḥabbetde diker tāze nihāl / Her elif kim sīneme ol ḳāmeti ʿarʿar çeker<br />
G234/6 Cihān rūşen żiyāsından ma maḥabbet ma maḥabbet<br />
ḥabbet ol Ḫudā ḥaḳḳı / Çerāġ-efrūz-ı ʿālem nūr-ı pāk-i Muṣṭafā ancaḳ<br />
G281/3 Bālā-yı serde āteş-i āhum duḫānını / Şāh-ı ma maḥabbet ma ḥabbet üstine bir sāye-bān ṭutuñ<br />
G312/2 Çeker dil miḥnet ü derdi ma maḥabbet ma maḥabbet<br />
ḥabbet riştesin ḳırmaz / Kesilmek var ise ol dil-ber-i peymān-güsilden bil<br />
G339/3 Perde-i ʿizzet çeküp yaḳdum ma maḥabbet ma ḥabbet şemʿini / Ṣandal-ı rūḥı buḫūr idüp müheyyā eyledüm<br />
G347/7 İşüñ altun ider kār-ı ma maḥabbet ma ḥabbet rūy-ı zerd ile / Hezār aḥsent ey Bāḳī bu gün fennüñde zer-gersin<br />
G369/1 Pervāne gibi şuʿle-i şevḳuñle yanmadın / ʿĀşıḳ ma maḥabbet ma<br />
ḥabbet adın añar mı utanmadın<br />
G510/4 Kūyında revān eyledügüm eşk-i ma maḥabbet ma ḥabbet / Kevs̱er ṣuyıdur ravża-i Rıḍvāne ṣalındı<br />
G513/4 Cism-i pür-dāġ u ten-i zerd ile merd-i ʿaşḳdan / Ser-be-ser şīr ü peleng olmış ma maḥabbet ma ḥabbet bīşesi
G523/2 Ṣaçıldı cürʿa-i cām-ı ma maḥabbet ma ḥabbet bāġ-ı Rıḍvāna / Ṣuyın Kevs̱er nebātın ney-şeker ḫākin ʿabīr itdi<br />
Mtl 25 Nihān olmaz ma maḥabbet ma ḥabbet gizlü ḳalmaz ʿāşıḳuñ şūrı / Ne mümkindür gele bir araya mestī vü mestūrī<br />
G13/1 Ezelden şāh-ı ʿaşḳuñ bende-i fermānıyuz cānā / Ma Maḥabbet Ma Maḥabbet<br />
ḥabbet mülkinüñ sulṭān-ı ʿālī-şānıyuz cānā<br />
G234/1 Ma Maḥabbet Ma ḥabbet ḫusrev-i fermān-dih-i şāh u gedā ancaḳ / Musaḫḫar cümle ʿālem ʿaşḳa bir sırr-ı Ḫudā ancaḳ<br />
G271/3 Ma Maḥabbet Ma ḥabbet leẕẕetin idrāk iden miḥnetden incinmez / Gelür derdüñ dil-i bīmār-ı ʿuşşāḳa devādan yig<br />
758<br />
G367/3 Ma Maḥabbet Ma ḥabbet resm ü āyīnin be ṣofī ben mi vażʿ itdüm / Muʿayyen ḳıṣṣadur sevmek sevilmek mā-<br />
teḳaddemden<br />
G489/6 Ma Maḥabbet Ma ḥabbet içre giriftār-ı hecr olan ʿāşıḳ / Deñizlere düşüben ṭuʿme-i neheng oldı<br />
G527/7 Kemāle māʾil oldı ṭabʿ-ı Bāḳī / Ma Maḥabbet Ma ḥabbet ḫalḳ içinde māle düşdi<br />
G530/5 Gözümüñ ḳaṭresinden şīşeler ṭoldı derūnumda / Ma Maḥabbet Ma ḥabbet ṭāḳini tā kim diküpdür tīr-i dil-dūzı<br />
G196/4 Göñül çeng-i ma maḥabbetde<br />
ma ḥabbetde yine ṣabr itse mümkindür / Reg-i cān līk zaḫm-i nāḫun-ı hicrāne ḳatlanmaz<br />
G266/2 Ne ʿaceb dāġlaruñ işler ise ey dil-i zār / Çürimiş nerd-i ma maḥabbetde<br />
ma ḥabbetde bir iki pūluñ<br />
G524/4 Ārām-geh-i mürġ idi dirler ser-i Mecnūn / Meydān-ı ma maḥabbetde<br />
ma<br />
ḥabbetde ne başlar yuvalandı<br />
G309/6 Almadı būy-ı ma maḥabbetden<br />
ma maḥabbetden<br />
ḥabbetden es̱er şunlar kim / Ġonca-<strong>ve</strong>ş dilleri ḫūn sīneleri çāk degül<br />
G344/2 Teb-i tāb-ı ma maḥab ma maḥab<br />
ḥabbetden ḥab betden şu deñlü nā-tevānem kim / Ḥayātum gül-şeninde zaʿferān oldı ruḫ-ı zerdüm<br />
G96/3 Bār-ı ġam-ı ma maḥabbeti ma ḥabbeti yüklenme ey göñül / Āḫır taḥammül itmeyesin iḥtimāldür<br />
G290/1 Cānlar fidā ma maḥabbet ma maḥabbet<br />
ḥabbet-i ḥabbet i cānāne ser degül / Erbāb-ı ʿaşḳa terk-i ser itmek hüner degül<br />
G541/3 Ṭoludur dil ḳafesi genc-i ma maḥabbetle<br />
ma ḥabbetle bu gün / ʿAşḳ bāzārınuñ ey ḫ˅āce benem ṣarrāfı<br />
G141/2 Maʿmūre-i derūnı ḫarāb itdi ġam <strong>ve</strong>lī / Maḥrūsa-i ma maḥabbetüñ<br />
ma ḥabbetüñ ābād olup gider<br />
K1/33 Mesken şeh-i ma maḥabbetüñe<br />
ma ḥabbetüñe taḫt-gāh-ı dil / Menzil ḫayāl-i laʿlüñe ḫal<strong>ve</strong>t-sarāy-ı cān<br />
ma maḥabbet ma<br />
ḥabbet ü ü iḫlāṣ iḫlāṣ iḫlāṣ [1]<br />
[1]<br />
G220/1 ʿAvām oḳur seni tesḫīr içün hemīşe ḫavāṣ / Bu muḫliṣüñ işi dāʾim ma maḥabbet ma ḥabbet ü ü iḫlāṣ<br />
iḫlāṣ<br />
ma maḥabbet ma<br />
ḥabbet baḥri baḥri [1] [1] aşk denizi; bkz. ‘baḥr-i ʿaşḳ’ md.<br />
G322/1 Ma Maḥabbet Ma ḥabbet baḥridür baḥridür āhum yilinden mevc urur yaşum / Melāmet fülkidür ser aña lengerdür iki ḳaşum<br />
ma maḥabbet ma<br />
ḥabbet yol yolı yol ı [1] aşk yolu; bkz. ‘rāh-ı maḥabbet’ md.<br />
G317/6 Ḥarem-i vaṣla reh-i rāst ma maḥabbet ma ḥabbet yol yolıdur yol yolıdur<br />
ıdur / Rāh-ı ʿuşşāḳdan āheng-i ḥicāz eyleyelüm<br />
ma maḥabbet ma<br />
ḥabbet dāġ dāġı dāġ ı [1] aşk yarası; bkz. ‘dāġ-ı maḥabbet’ md.<br />
G17/5 Ma Maḥabbet Ma ḥabbet dā dāġı dā yaḳ sīneñde ferr-i devlet isterseñ / Bilürsin olmaz ey Bāḳī saʿādet-baḫş her kevkeb<br />
ma maḥabbet ma<br />
ḥabbet gül gül-şeni gül şeni [2] aşk bahçesi<br />
G55/3 Açıldı dāġlar sīnemde çāk itdüm girībānum / Ma Maḥabbet Ma ḥabbet gül gül-şeninde<br />
gül şeninde açılan gül-nārı görsünler<br />
G335/1 Ṣafā gül-zārıdur sīnem gül-i bī-ḫārdur dāġum / Ma Maḥabbet Ma ḥabbet gül gül-şeninde<br />
gül şeninde açılan gül-nārdur dāġum<br />
ma maḥabbet ma<br />
ḥabbet ehli ehli [1] [1] âşıklar<br />
G94/2 Şihāb ṣanma felekde giceyle ẓāhir olan / Ma Maḥabbet Ma ḥabbet ehlinüñ ehlinüñ ol tīġ-i āhı yarasıdur<br />
ma maḥabbet ma<br />
ḥabbet meclisi meclisi [1] [1] [1] aşk meclisi; bkz. ‘meclis-i ʿaşḳ’ md.<br />
G187/5 Sipihrüñ bu ṭoḳuz peymānesin bir demde ey Bāḳī / Ma Maḥabbet Ma ḥabbet meclisinde meclisinde nūş ider mestāneler vardur<br />
ma maḥabbet ma<br />
ḥabbet göstermek göstermek [1] [1] muhabbet beslemek<br />
G51/2 Mevsim-i gül ʿīd ile yār u muṣāḥib düşdiler / Bir birine iki dil-berdür ma maḥabbet ma<br />
ḥabbet gösterür<br />
gösterür<br />
ma maḥal ma ḥal [4]<br />
[4]<br />
1. layık, münasip<br />
K20/16 Bülend-himmet-i devrān Ḳubād Pāşā kim / Hilāl-i çarḫa ma maḥal ma<br />
ḥal meclisinde ṣaff-ı niʿāl<br />
M5/I/2 Ber-ter olsa menzilüñ ḫurşīd-i en<strong>ve</strong>rden ma maḥal ma ḥal
2. yeri ‖ zamanı<br />
K20/36 Sezā-yı merḥamet ü müstaḥıḳḳ-ı ʿāṭıfetem / Nevāl-i fażluñ iderseñ ma maḥallidür<br />
ma<br />
ḥallidür ḥallidür ifżāl<br />
K23/34 Ḫatm oldı söz duʿā-yı cemīlüñ ma maḥallidür<br />
ma maḥallidür<br />
ḥallidür / Kʾola raḥīk-i cām-ı s̱enā ʿanberīn ḫıtām<br />
mā-ḥa ḥa ḥażar ḥa żar [1] hali hazırda<br />
G362/3 Mihmān olınca derd ü ġamuñ dilde mā-ḥa ḥa ḥażar ḥa żar / İki enār dāneledi çeşm-i ḫūn-feşān<br />
ma maḥbes ma ḥbes [1] [1] [1] hapishane<br />
G501/3 Cān ġam-ı ġamzeñ ile ma maḥbes ma maḥbes<br />
ḥbes-i ḥbes i tenden çıḳdı / Ṣanki bir merdüm-i maḥbūs idi zindān deldi<br />
ma maḥbūb ma ḥbūb [2] [2] dilber; bkz. ‘mey ü maḥbūb’ md.<br />
G282/1 Ḫūbda çihre ile sīne gerek / Baña ma maḥbūb ma ḥbūb böylesine gerek<br />
G123/2 Zīnet-i bāġ u bahār olmış nihāl-i erġavān / ʿĪd-gehde ṣalınur ma maḥbūb ma<br />
ḥbūb ḥbūb-ı ḥbūb müstes̱nā mıdur<br />
ma maḥbūb ma<br />
ḥbūb u u mey mey [1] [1] [1] dilber <strong>ve</strong> şarap; bkz. ‘mey ü maḥbūb’ md.<br />
G441/2 Ma Maḥbūb Ma ḥbūb u u mey mey mülāzemetinden ḳaçardı dil / Geldi yitişdi bir yañadan nev-bahār ise<br />
ma maḫdūm ma ḫdūm [1] [1] soylu, efendi<br />
K26/9 Bāġa ʿazm eyle yüri ṭurma ki ṣaḥn-ı gül-şen / Cān-fezādur niteki meclis-i ma maḫdūm ma maḫdūm<br />
ḫdūm-ı ḫdūm güzīn<br />
ma maḥfil ma ḥfil [1] [1] meclis<br />
Mtl 11 Ṭutdı gül-şende yine bülbül-i ḫoş-ḫ˅ān menzil / Başlasun devre ḳadeḥ oldı müzeyyen ma maḥfil ma ḥfil<br />
ma maḥfūẓ ma ḥfūẓ olmak olmak [1] [1] korunmak<br />
K22/24 Āfet-i bād-ı ḫazāndan tā ebed ma maḥfūẓ ma ḥfūẓ olur olur / Bāġ-ı dehre ḥüsn-i tedbīrüñ olursa bāġ-bān<br />
māhī āhī [3] [3] balık<br />
G139/4 Şu māhī āhī āhī gibi kim ḫāk üzre düşmiş ṣudan ayrılmış / Zülāl-i tīġ-i dil-berden cüdā cismünde cān ditrer<br />
G317/4 Māhdan māhīye āhīye dek ṣaldı cefā ḳullābın / Ḳıṣṣa-i ġuṣṣa-i zülfüñ ne dırāz eyleyelüm<br />
G474/5 Ḳaldı ḫayāl-i ḫançeri ṣad-pāre sīnede / Māhīye āhīye beñzer ol ki düşe dāme çıḳmaya<br />
māhir āhir ṭutmak [1] usta saymak<br />
K11/14 Degülsin medḥine ḳādir ne deñlü ṭutsalar ṭutsalar māhir māhir / Gerekse Rūmda Bāḳī ʿAcem mülkinde Selmān ol<br />
759<br />
māhiyyetlü āhiyyetlü [1] [1] asıllı, halli ‖ emsalsiz güzellikte; bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 70-<br />
71. (‘âfetlenmek’ md.)<br />
G60/1 ʿĀrıżuñ ḫurşīd-i ʿālem-tāb māhiyyetlüdür<br />
āhiyyetlüdür / Anuñ içün ḥüsnüñüñ bāzārı germiyyetlüdür<br />
ma maḥkeme ma ḥkeme [1]<br />
[1]<br />
K25/34 Ḳāḍī-i ma maḥkeme ma maḥkeme<br />
ḥkeme-i ḥkeme ʿālem-i bālā Bircīs / Müşkilin müftī-i reʾyüñden ider istifsār<br />
ma maḫlaṣ ma ḫlaṣ [1]<br />
[1]<br />
G38/6 Bāḳī kifāyet eyler işāret efendüñe / Ma Maḫlaṣ Ma ḫlaṣ yerine yazdurasın aḫlaṣuʾl-ʿibād<br />
ma maḥmil ma maḥmil<br />
ḥmil [1] [1] ‘Mahfe gibi de<strong>ve</strong> üstüne çatılıp her birine bir adam oturmak için iki<br />
taraflı, tepesi mahrutî nakil vasıtasının adıdır. İnsan omuzunda da götürülürdü.’ bkz. PAKALIN,<br />
C. II, s. 384.<br />
G413/5 Cāy itmiş idi Leylīye Mecnūn dil içinde / Bir ṣūret idi cil<strong>ve</strong> ḳılan ma maḥmil ma ḥmil içinde<br />
ma maḥmiyyü’l<br />
ma maḥmiyyü’l<br />
ḥmiyyü’l-cen<br />
ḥmiyyü’l cen cenāb cen āb [1] Allah’ın himayesindeki (ârif) ‖ Allah adamı<br />
G168/3 Devlete meyl eylemez dānā-yı ma maḥmiyyü’l<br />
ma maḥmiyyü’l<br />
ḥmiyyü’l-cen<br />
ḥmiyyü’l cen cenāb cen āb / Kim bilür bir āndur ol da intiḳāl üstindedür<br />
ma maḫmūr ma ḫmūr [1] [1] [1] sarhoş, kendinden geçmiş<br />
G139/5 Mey-i dūşīneden Bāḳī yine ma maḫmūra ma ḫmūra beñzersin / Elüñde ṭurmayup cām-ı şarāb-ı erġavān ditrer
ma maḫmūr ma<br />
ḫmūr ḫmūr-ı ḫmūr ı ḫ˅āb ḫ˅āb [1] [1] uyku mahmuru ‖ yarı uykulu<br />
G472/6 Nev-bahār eyyāmıdur yaz uyḫusından Bāḳıyā / Döndi nergis merdüm-i ma maḫmūr ma<br />
ḫmūr ḫmūr-ı ḫmūr ı ḫ˅ābuñ ḫ˅ābuñ ʿaynına<br />
ma maḥrem ma ḥrem [4] [4] sırdaş ‖ samimi dost<br />
M9/I/3 Ne mānend-i ḫayāl-i yār bezm-i dilde ma maḥrem ma ḥrem var<br />
G194/2 Bulmadum cāna ġamuñ gibi muvāfıḳ ma maḥrem ma ḥrem / Çoḳ olur yār <strong>ve</strong>lī yār-ı <strong>ve</strong>fā-dār olmaz<br />
G81/2 Yār ise ma maḥrem ma maḥrem<br />
ḥrem-i ḥrem i aġyār göñül hem-dem-i zār / Gözlerüm ḳan aḳıdursa nʾola ġayret demidür<br />
G496/7 Ma Maḥrem Ma Maḥrem<br />
ḥrem-i ḥrem i esrār-ı maʿnā hem-zebān-ı ḥāl yoḳ / ʿAşḳ sırrın ḳılmasañ Bāḳī hü<strong>ve</strong>ydā kāşkī<br />
ma maḥrem ma<br />
ḥrem eylemek eylemek [2]<br />
[2]<br />
1. saklamak<br />
G317/7 Cān u dilden ṣaḳın esrār-ı ġamın ey Bāḳī / Dime bīgāneleri ma maḥrem ma<br />
ḥrem ḥrem-i ḥrem i rāz eyleyelüm<br />
eyleyelüm<br />
2. kabul etmek ‖ sırdaş yapmak<br />
G372/2 Viṣālüñ bezmine tek ma maḥrem ma ḥrem eyle eyle cān-ı maḥrūmı / İçerlerse ḥarāmī gözlerüñ ḳanum ḥelāl olsun<br />
ma maḥrem ma<br />
ḥrem olmak olmak [4]<br />
[4]<br />
1. kabul olunmak<br />
G74/6 Olamazsın Olamazsın ḥarem-i vaṣlına ma maḥrem ma ḥrem dervīş / Sende mādām ki taḳṣīr ü tevānī görinür<br />
G391/5 Bu bezm-i dil-güşāya ma maḥrem ma maḥrem<br />
ḥrem olmaz olmaz Bāḳıyā herkes / Di gelsün ehl-i diller gelmesün bīgāneler dönsün<br />
G348/3 Cān nis̱ār itmekdür ev<strong>ve</strong>l şarṭ bezm-i ʿaşḳına / Ma Maḥrem Ma ḥrem olmaz olmaz bilmeyen ādāb-ı ṣoḥbet neydügin<br />
2. nüfuz etmek<br />
G289/3 Kesb-i leṭāfet eyle nesīm-i seḥer gibi / Andan derūn-ı perde-i esrāra ma maḥrem ma<br />
ḥrem ol ol<br />
ol<br />
ma maḥrūm ma maḥrūm<br />
ḥrūm [1] [1] nasipsiz, yoksun<br />
G372/2 Viṣālüñ bezmine tek maḥrem eyle cān-ı ma maḥrūm ma maḥrūm<br />
ḥrūmı ḥrūm / İçerlerse ḥarāmī gözlerüñ ḳanum ḥelāl olsun<br />
ma maḥrūm ma ḥrūm olmak [1] [1] yoksun bırakılmak ‖ nasibini alamamak<br />
G417/6 Niçün ma maḥrūm ma ḥrūm ola ola sāʾiller ey şāh-ı Sikender-der / Revādur kāhuña Dārā gelüp eylerse deryūze<br />
ma maḥrūsa ma ḥrūsa [1] [1] şehir (‘korunmuş yer’ kök anlamından)<br />
G141/2 Maʿmūre-i derūnı ḫarāb itdi ġam <strong>ve</strong>lī / Ma Maḥr Ma Maḥr<br />
ḥrūsa<br />
ūsa-i ūsa maḥabbetüñ ābād olup gider<br />
ma maḥsūd ma ḥsūd eylemek eylemek [1] [1] düşman etmek, haset ettirmek<br />
G297/8 İlṭifātuñ Bāḳīyi dünyāya ma maḥsūd ma ḥsūd eyledi eyledi / Hep senüñdür çekdügi derd ü belālar bilmiş ol<br />
ma maḥṣūl ma ḥṣūl [4] [4] semere<br />
K1/18 Ṣāḥib-vücūd-ı memleket-i luṭf u cūd o kim / Mebẕūl ḫ˅ān-ı luṭfına ma maḥṣūl ma<br />
ḥṣūl ḥṣūl-i ḥṣūl i i baḥr u kān<br />
K13/7 Ḫarc kim bī-daḫl ola mevcūd olan nā-būd olur / Olsa mālüñ fiʾl-mes̱el ma maḥṣūl ma maḥṣūl<br />
ḥṣūl-i ḥṣūl i i baḥr u kān eger<br />
G256/5 Bāḳıyā ma maḥṣūl ma maḥṣūl<br />
ḥṣūl-i ḥṣūl ʿömri vaḳtidür şimden girü / Aḳça döküp dīdeden bir bir ḥisāb itmek gerek<br />
G338/7 Döksün güher-i eşki Bāḳī reh-i kūyuñda / Ma Maḥṣūl Ma Maḥṣūl<br />
ḥṣūl-i ḥṣūl dil ü dīde hep yoluña sulṭānum<br />
ma maḫṣūṣ ma ḫṣūṣ olmak olmak [1] [1] ait olmak<br />
G10/1 Cevr ü cefāña ḳāʾil olurdum <strong>ve</strong>lī şehā / Ma Maḫṣūṣ Ma ḫṣūṣ olayd olaydı olayd ol da cihānda hemān baña<br />
ma maḥv ma maḥv<br />
ḥv eylemek eylemek [2] [2] yok etmek<br />
G223/6 İlāhī ṭabʿ-ı Bāḳīden rüsūm-ı ġayrı ma maḥv ma ḥv eyle eyle / Ki aṣlā ḳalmaya ḳalbinde naḳş-ı mā-sivādan ḥaẓ<br />
Mtl 14 Zaḫm-ı şemşīrüñ <strong>ve</strong>fā resmin gidermez sīneden / Āb naḳş-ı ṣūreti ma maḥv ma maḥv<br />
ḥv eylemez eylemez āyīneden<br />
ma maḥv ma ḥv olmak olmak [1] [1] [1] ortadan kalkmak ‖ perişan olmak<br />
K2/31 Ma Maḥv Ma ḥv olupdur olupdur ser-i şemşīr-i cihān-gīrüñ ile / Levḥ-i ʿālemde olan naḳş-ı ḍalāl u ṭuġyān<br />
760
ma maḥzen ma ḥzen [1]<br />
[1]<br />
G118/5 Ẓāhirā gerçi gedā-ṣūretem ammā Bāḳī / Ma Maḥzen Ma Maḥzen<br />
ḥzen-i ḥzen genc-i maʿānī dil-i vīrānumdur<br />
761<br />
ma maḫzenü’l ma maḫzenü’l<br />
ḫzenü’l-esr<br />
ḫzenü’l esr esrār esr ār [1] [1] esrar mahfazası/torbası ‖ sırlar hazinesi ‖ Nizamî’nin eseri<br />
(‘maṭlaʿuʾl-envār’ paralelliğinde); bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 297. (‘kitaplar’ md.)<br />
G58/1 Cürʿa-dān abdāla gerçi ma maḫzenü’l ma maḫzenü’l<br />
ḫzenü’l-esr<br />
ḫzenü’l esr esrārdur esr ārdur / Rind-i dürd-āşāma sāġar maṭlaʿuʾl-envārdur<br />
ma maḥż ma ż [3] [3] aslı, kendisi<br />
K8/7 Göñül bāġ-ı cihānda ārzū-yı berg-i ʿīş eyler / Felek ma maḥż-ı ma ḥayāt-ı bī-s̱ebāta imtinān üzre<br />
G76/3 Olsa ḳahruñla muḳayyed luṭfıdur iḥsānıdur / Yār eger incinse de ma maḥż-ı ma<br />
keremden incinür<br />
G419/7 Göñül bāġ-ı cihāndan ārzū-yı berg-i ʿīş eyler / Felek ma maḥż-ı ma ḥayāt-ı bī-s̱ebāta imtinān üzre<br />
ma maḥzūn ma maḥzūn<br />
ḥzūn [1] [1] hüzünlü, gamlı; bkz. ‘dil-i maḥzūn’, ‘zār u maḥzūn’ ‘ḫāṭırı maḥzūn’ md.<br />
G548/1 Nice yıldur deşt-i ġamdur cān-ı ma maḥzūnuñ<br />
ma ḥzūnuñ yiri / Ey ṣaçı Leylā virildi baña Mecnūnuñ yiri<br />
ma maḥzūn ma<br />
ḥzūn olmak olmak [1]<br />
[1] kederlenmek, üzülmek<br />
Kt19/2 Ġam-ı dil taġyīr-i vażʿ itse eger devr-i zamān / Her kişi dünyāda geh ma maḥzūn ma maḥzūn<br />
ḥzūn olur olur olur geh şād-mān<br />
ma maḥzūnluk ma<br />
ḥzūnluk [1] [1] perişanlık ‖ hüzünlü, gamlı hâl<br />
G325/1 Kimseye ʿaşḳuñda iẓhār itmedüm meftūnluġum / Bildiler ḥāl-i derūnum gördiler ma maḥzūnluġum<br />
ma<br />
ḥzūnluġum<br />
ḥzūnluġum<br />
māʾī ʾī cāme [1] mavi elbise<br />
G183/2 Māʾī ʾī cāmeñ üzre şemşīrüñ ṭaḳınsañ nāz ile / Ṣan melekler āsmāne ey ḳamer ejder çeker<br />
māʾil ʾil [9]<br />
1. he<strong>ve</strong>sli, arzulu<br />
G149/1 Ne laʿl-i kāna māʾil ʾil ʿaşḳ eri ne ṭālib-i zerdür / Sirişk-i āl ü rūy-ı zerd aña ḫoş zīb ü zī<strong>ve</strong>rdür<br />
G125/3 Leblerüñ māʾili ʾili ḳaçmaz ḫaṭ-ı nev-ḫāsteden / Ġam degül ṭālib-i nūş olana nīş-i zenbūr<br />
2. meyilli<br />
G441/3 Ḫāṭır kenāre māʾil ʾil iken baḥr-i ʿaşḳda / Gird-āba ṣaldı fülk-i dili rūzgār ise<br />
G89/5 Nʾola raḥm eylemezse Bāḳıyā aḥvāl-i ʿuşşāḳa / Dil-i sengīni cānānuñ raḳībe ḳatı māʾildür ʾildür ʾildür<br />
3. düşkün<br />
G491/6 Ruḫına māʾil ʾil iken sevdi ʿiẕārını göñül / Āh kim derdümi günden güne efzūn itdi<br />
G334/1 Āşüfte bend-i silsile-i zülfüñe nesīm / Māʾil ʾil nihāl-i ḳāmetüñe ṭabʿ-ı müstaḳīm<br />
G408/1 Ḫūblar māʾildür ʾildür elbet ʿāşıḳ-ı şeydāsına / Dil-ber-i ʿālī-cenābuñ baḳma istiġnāsına<br />
G459/2 Hümā-yı evc-i istiġnādur ol māh / Anuñʾçün böyle māʾildür ʾildür hevāya<br />
G385/1 Bāġ pür-naḳş u nigār oldı bahārı se<strong>ve</strong>rin / Māʾilem ʾilem naḳşına ġāyetde nigārı se<strong>ve</strong>rin<br />
māʾil ʾil olmak [11]<br />
1. eğilmek, boynunu eğmek<br />
K21/4 Zemīne dāmen-i ebr ile ṣaçdı sīmi felek / Bu ḥāleti göricek māʾil ʾil old oldı old<br />
ı tāze nihāl<br />
2. meyletmek<br />
G42/5 Sözinden ne ġam Bāḳıyā müddeʿīnüñ / Saña māʾil ʾil ol olınca ol<br />
ınca ʿālemde şāhid<br />
G276/5 Māʾil ʾil olmaz gül ü şimşād u çemen seyrine dil / Göreli gül-şen-i ḥüsnüñde ḳad u ruḫsāruñ<br />
3. düşkün olmak, he<strong>ve</strong>sli olmak<br />
G223/4 Be-her taḳdīr olur lur māʾil ʾil güzeller ʿāşıḳ-ı zāra / Ṭabīb olanlar elbette iderler mübtelādan ḥaẓ<br />
G453/5 Yaḳarlar Bāḳīyi nālān iderler / Güzeller māʾil ʾil olur sūz ü sāza
G488/7 Māʿil ʿil ol ʿīş u nūşa ey Bāḳī / Bī-<strong>ve</strong>fādur çü ʿālem-i fānī<br />
G388/5 Māʾil ʾil ʾil ol Bāḳī-ṣıfat dāʾim hümālar ṣaydına / Şāh-bāz-ı himmetüñ göklerde pervāz eylesün<br />
G174/2 Dil-rübālar māʾil ʾil ʾil-i ʾil ʿuşşāḳ olur olur olur / Bir birine derd-mendin gösterür<br />
4. erişmek, ulaşmak<br />
G527/7 Kemāle māʾil ʾil old oldı old<br />
ṭabʿ-ı Bāḳī / Maḥabbet ḫalḳ içinde māle düşdi<br />
5. gelmek, yönelmek<br />
G440/5 Ḫusrevā yıllar-durur yolunda Ferhāduñ geçer / Māʾil ʾil ol gel Bāḳī-i şīrīn-suḫanden cānibe<br />
G353/2 Dil ü cān nāleler ḳılsun reg ü pey virsün āvāze / Tek olsun olsun yār māʾil ʾil naġme-i evtāre eglensün<br />
ma maḳām ma maḳām<br />
ḳām [2] [2]<br />
[2]<br />
1. musiki makamı; bkz.ÖZTUNA, s. 228-29.<br />
G25/4 Bülbül nevā-yı nāleme ḳılmaz muʿāraża / Zīrā götürmez ey yüzi gül her ma maḳām ma<br />
ḳām baḥs̱<br />
2. mekân, yer<br />
G453/2 Ma Maḳām Ma Maḳām<br />
ḳāmın ḳām ın āsitān-ı yār idenler / Ḳoyup gitmez Ṣıfāḥān u Ḥicāza<br />
762<br />
ma maḳām ma<br />
ḳām ḳām-ı ḳām ı dil dil-güş dil<br />
güş güşā güşā<br />
ā [1] Türk Musikisinde mürekkep bir makam, bkz. ÖZTUNA, s. 96. ‖ iç açıcı,<br />
gönle ferahlık <strong>ve</strong>ren<br />
G8/3 Göklere irdi yine gül-bāng-i mürġ-i ḫoş-nevā / Ṣaḥn-ı gül-şen gördi bir aʿlā ma maḳām ma<br />
ḳām ḳām-ı ḳām ı dil dil-güş dil<br />
güş güşā güş<br />
ma maḳām ma<br />
ḳām olmak olmak [2] [2] mekân olmak<br />
K23/6 Yā nāḫunı görindi felek bir pelengdür / K’olmışdur K’olmışdur aña ḳulle-i kūh-ı cefā ma maḳām ma<br />
ḳām<br />
G318/3 Bezm-i ṣafā vü reşh-i cām bu zemzem olmış olmış ol ma maḳām ma ḳām / Mey-ḫāneler Beytüʾl-Ḥarām pīr-i muġān şeyḫüʾl-<br />
ḥarem<br />
ma maḳām ma<br />
ḳām idinmek idinmek [1] [1] mekân edinmek, yurt edinmek<br />
G289/6 Ḫāk-i ḥarīm-i ḥürmet-i kūyın ma maḳām ma ḳām idin idin / Erkān-ı Kaʿbe gibi muʿazzez mükerrem ol<br />
ma maḳāmāt ma<br />
ḳāmāt [1] [1] musiki makamları<br />
G303/5 Bāḳī dem urma seyr-i ma maḳāmāt ma maḳāmāt<br />
ḳāmāt-ı ḳāmāt ʿaşḳdan/ Geç āh u nāle naġmelerinden ḳarāre gel<br />
ma maḳbūl ma maḳbūl<br />
ḳbūl [1] [1] kabul<br />
G267/5 Yoluña Bāḳī-i dil-ḫaste revān eyler idi / Tuḥfe-i cān-ı ḥaḳīr olsa eger ma maḳbūlüñ ma<br />
ḳbūlüñ<br />
ma maḳbūl ma<br />
ḳbūl olmak olmak [2] [2]<br />
[2]<br />
1. kabul olunmak<br />
G262/6 Bāḳī-i ḫaste-ḫāṭırı iñletme dostum / Ma Maḳbūl Ma ḳbūl olur olur duʿāsı ṣaḳın mübtelālaruñ<br />
2. kabul görmek, beğenilmek<br />
G308/5 Ma Maḳbūl Ma Maḳbūl<br />
ḳbūl-i ḳbūl ṭabʿ-ı ḫalḳ-ı cihān oldı oldı nitekim / Dīvān-ı naẓm-ı Ḫusrev-i ṣāḥib-kemāl gül<br />
1. geliş<br />
ma maḳdem ma ḳdem [3] [3]<br />
[3]<br />
K2/1 İtdi şehri şeref-i ma maḳdem ma maḳdem<br />
ḳdem-i ḳdem i Sulṭān-ı cihān / Reşk-i bāġ-ı İrem ü ġayret-i gül-zār-ı cinān<br />
2. ayak<br />
G342/2 Küḥl idinmek ġubār-ı ma maḳdemüñi<br />
ma ḳdemüñi / Cümle aʿyān içinde resm-i ḳadīm<br />
3. ayaklarının altı ‖ saçı saçmak<br />
G78/5 Bāḳī nis̱ār-ı ma maḳdem ma maḳdem<br />
ḳdem-i ḳdem i sulṭān-ı ʿālī-şān içün / Destinde şāḫ-ı gül ṭutar laʿlīn ṭabaḳ lüʾlū-yı ter<br />
ma maḳṣad ma ḳṣad [1] [1] arzu, niyet
G230/4 Atduñ ḫadeng fażl u belāġat nişānına / Tīr-i murāduña ola her ma maḳṣaduñ ma<br />
ḳṣaduñ ḳṣaduñ hedef<br />
ma maḳṣūd ma maḳṣūd<br />
ḳṣūd [19] [19] amaç, maksat, gaye<br />
G39/7 Āşıḳa iḥsān ise ma maḳṣūd ma ḳṣūd elüñde dostum / Dest-būsuñdur muḥaṣṣal Bāḳīye iḥsān-ı ʿīd<br />
G49/4 Pādişāh-ı ʿaşḳa besdür gūşe-i külḫan serīr / Bister-i sincāb ise ma maḳṣūd ma ḳṣūd ḫākister yiter<br />
G157/2 Ḥūr u Kevs̱erden mey ü maḥbūb ise ma maḳṣūd ma ḳṣūd eger / ʿīş u nūş esbābı hep ḥāżır müheyyā bundadur<br />
G157/6 Hāy u hūy-ı ḫānḳāh u naʿre-i mestāneden / Hep viṣālüñ küncidür ma maḳṣūd ma<br />
ḳṣūd ġavġā bundadur<br />
G200/3 Gül-i ma maḳṣūd ma ḳṣūd ele getürmez o kim / Zaḫmet-i zaḫm-ı ḫāre ḳatlanmaz<br />
G240/5 Bāḳıyā şāhid-i ma maḳṣūd ma maḳṣūd<br />
ḳṣūd olur çihre-nümā / Ṣāf u pāk āyīne-i dilde ġubār olmayıcaḳ<br />
G257/1 Bahār u bāġ ise ma maḳṣūd ma maḳṣūd<br />
ḳṣūd ḥüsn-i yāri görüñ / Ġaraż cinān ise kūy-ı nigāra varı görüñ<br />
G360/1 Ḫayāl-i ʿālem-i vuṣlat ḫalāṣ eyler dili ġamdan / Ki ʿaşḳ ehline vaṣl-ı yārdur ma maḳṣūd ma ḳṣūd ʿālemden<br />
G367/1 Ġaraż yār ile ʿişretdür bu nüzhet-gāh-ı ḫurremden / Mey ü maḥbūbdan ġayrı nedür ma maḳṣūd ma<br />
ḳṣūd ḳṣūd bu ʿālemden<br />
G25/5 Erbāb-ı ʿaşḳ ceng ider eṣḥāb-ı zühd ile / Ma Maḳṣūd Ma ḳṣūd sensin eyleseler ḫāṣ u ʿām baḥs̱<br />
G105/5 Geh ḳulḳul-i mey göñlüm açar gāh dem-i nāy / Ma Maḳṣūd Ma ḳṣūd benüm pādişehüm ḥüsn-i edādur<br />
G106/3 İzüñ tozına sürdi yüzin āyīne-<strong>ve</strong>ş dil / Ma Maḳṣūd Ma Maḳṣūd<br />
ḳṣūd benüm pādişehüm kesb-i ṣafādur<br />
G106/6 Vaʾllāhi ġazel söylemeden çoḳdan uṣanduḳ / Ma Maḳṣūd Ma Ma ḳṣūd hemān ḥāside bir pāre eẕādur<br />
K2/6 Umaruz kim bulına Kaʿbe-i ma maḳṣūda ma ḳṣūda vüṣūl / Geçdi çün devlet ile yirlü yirine erkān<br />
K23/20 Bāzū-yı saʿyı gerden-i ma maḳṣūda ma maḳṣūda<br />
ḳṣūda ṣalmadın / Şemşīr-i ʿazmi olmadı hem-ḫ˅ābe-i niyām<br />
G233/5 Bulmadı saʿy ile ser-menzil-i maḳṣūda ḳṣūda vüṣūl / Himmet-i merd-i Ḫudā sālike yār olmayıcaḳ<br />
G394/4 Var ise ol dil-ber-i serrāc ṣayd itmek diler / Müddeʿīnüñ ṣaġrıdur ma maḳṣūd ma maḳṣūd<br />
ḳṣūdı ḳṣūd serrāc olmadan<br />
M1/II/6 Gerdūn-ı dūna zār u zebūn oldı ṣanmañuz / Ma Maḳṣūd Ma Maḳṣūd<br />
ḳṣūdı ḳṣūd terk-i cāh ile ḳurb-i İlāh idi<br />
G284/4 Ma Maḳṣūd Ma Maḳṣūd<br />
ḳṣūdı ḳṣūd bu kim lāle-ṣıfat göstere pervāz / Ruḫsārı hevāsında açar bāl ḳaranfül<br />
ma maḳṣūd ma<br />
ḳṣūd idinmek idinmek [1] [1] istemek<br />
G339/5 Ṣoḥbet-i ḫāṣ eylemek ma maḳṣūd ma ḳṣūd idindüm idindüm Bāḳıyā / Cānı āgāh itmedin cānānı peydā eyledüm<br />
ma maḳṭaʿ ma ḳṭaʿ [1] [1] makta beyti<br />
Mtl 22 Mihr-i ruḫsārını vaṣf it o mehüñ maṭlaʿda / Ser-i aʿdāyı nihāyet añasın ma maḳṭaʿda ma maḳṭaʿda<br />
ḳṭaʿda<br />
ma maḳtūl ma ḳtūl [1] [1] ceset<br />
G85/6 Ḫāl-i yāruñ müşg bir ḫūnīn kefen ma maḳtūlidür<br />
ma maḳtūlidür<br />
ḳtūlidür / Āl vālāya ṣarupdur ṣanmañuz ʿaṭṭārlar<br />
māl āl [1] [1] bkz. ‘dünyā mālı’, ‘defāʾin-i māl’ md.<br />
K13/7 Ḫarc kim bī-daḫl ola mevcūd olan nā-būd olur / Olsa mālüñ ālüñ fi’l-mes̱el maḥṣūl-i baḥr u kān eger<br />
763<br />
māl āl āl-i āl i Ḳārūn Ḳārūn [1] [1] Karun’un ser<strong>ve</strong>ti ‖ büyük ser<strong>ve</strong>t; bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 283; ayrıca<br />
bkz. ‘Ḳārūnuñ māli’ md.<br />
G548/5 Dirhem-i eşküm dükenmez nice demdür Bāḳıyā / Ḫāk-i cismümdür meger kim māl āl āl-i āl i i Ḳārūnuñ Ḳārūnuñ yiri<br />
māl āl u u menāl menāl menāl [1] [1] [1] mal mülk<br />
K21/5 Bu faṣl içinde şu kim ṣabrı ḳaldı ser-māye / Olur nihāl-i çemen gibi ġarḳ-ı mmāl<br />
m<br />
āl u u menāl<br />
menāl<br />
māl āl āl ü ü metā metāʿ metā ʿ [1] [1] [1] mal mülk<br />
G496/4 Ġam çeken māl āl āl ü ü metā metāʿ-ı metā dehr-i bī-bünyād içün / Neydügin bilse meʾāl-i ḥāl-i dünyā kāşkī<br />
māle āle dü düşmek dü şmek [1] ayaklar altına düşmek, değerini kaybetmek<br />
G527/7 Kemāle māʾil oldı ṭabʿ-ı Bāḳī / Maḥabbet ḫalḳ içinde māle āle dü düşdi dü şdi<br />
mā-lā-kel kel kelām! kel ām! [1] diyecek bir şey yok! ‖ boş yere<br />
G25/3 Gül ġoncasınuñ olmadı mesmūʿ sözleri / Laʿlüñle gerçi eyledi mā-lā-kel kel kelām<br />
ām baḥs̱
māl āl āl-ā-māl āl āl [1] [1] dopdolu<br />
K20/47 Giceñ şerefde şeb-i Ḳadr ü gündüzüñ bayram / Nevāl ü niʿmet ile ḫ˅ān-ı ʿīş māl āl āl-ā-māl āl āl<br />
māl āl āl-ā-māl āl āl ḳılmak ılmak [1] [1] doldurmak<br />
K21/32 Hemīşe tā ḳıla ıla keff-i direm-feşān-ı ṣabā / Şitāda dāmen-i küh-sār u deşti māl āl āl-ā-māl āl āl<br />
mālik ālik [8] [8] sahip<br />
G191/1 Biz ki ṭabʿ-ı pāk ü ḳalb-i pür-ṣafāya māliküz āliküz / Gūyiyā āyīne-i ʿālem-nümāya māliküz āliküz<br />
G191/2 Ḫānümānı nʾeylerüz bu günbed-i mīnāda biz / ʿĀlemüñ sulṭānıyuz ṣırça sarāya māliküz āliküz<br />
G191/3 Cismümüz şekl-i muraḳḳaʿdur ser-ā-ser dāġdan / Şimdilik ʿālemde bir kühne ḳabāya māliküz āliküz<br />
G191/4 Yaşumuz deryālara döndürdi cevr-i rūzgār / Ḥāliyā ey māh-rū baḥr-i belāya māliküz āliküz<br />
G191/5 Yaḳdı yandurdı ġamuñda dostum düşmen beni / Didi kim biz dūzaḫ-ı cevr ü cefāya māliküz āliküz<br />
G191/6 Tīre-dildür lāle-i Nuʿmānı ʿarż itmeñ bize / Gül gibi cām-ı şarāb-ı dil-güşāya māliküz āliküz<br />
G191/7 Ser-firāz olsaḳ bu devr içre ʿaceb mi Bāḳıyā / Biz ṣürāḥī-<strong>ve</strong>ş bu gün rengīn-edāya māliküz āliküz<br />
G275/3 Zīr-i ḫāk olsa gerek menzilüñ āḫır nʾidelüm / Māline mālik ālik imişsin ṭutalum Ḳārūnuñ<br />
mālik ālik ālik-i ālik i i ccām<br />
c<br />
ām ām u u u ḫātem ḫātem ḫātem [1] [1] [1] hatem <strong>ve</strong> kadeh sahibi ‖ Sadrazam Semiz Ali Paşa<br />
K18/27 Ṣāḥib-i tīġ u ḳalem mālik ālik ālik-i ālik i ccām<br />
c<br />
ām u u u ḫātem ḫātem / Āṣāf-ı Cem-ʿaẓamet dā<strong>ve</strong>r-i Cemşīd-<strong>ve</strong>ḳār<br />
764<br />
Mālik ālik ālik-i ālik i DDīnār<br />
D<br />
īnār [1] altın sahibi ‖ Zünnûn Ebu’l-fazl (‘Ẕüʾn-Nūn-ı vaḳt’ paralelliğinde); bkz.<br />
MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s.473.<br />
G58/5 ʿAşḳ ile ḳaddüñ büküp Ẕüʾn-Nūn-ı vaḳt olsañ yine / Kām-rān ol kimsedür kim Mālik ālik ālik-i ālik i DDīnārdur<br />
D<br />
īnārdur<br />
mālik ālik ālik olmak olmak [3] [3]<br />
[3]<br />
1. sahip olmak ‖ ulaşmak<br />
G325/5 Olmadum Olmadum Bāḳī-ṣıfat mālik ālik metāʿ-ı vaṣlına / Gitdi elden naḳd-i cān āḫır görün maġbūnluġum<br />
K19/2 Nām ile tutdı cihān mülkin olursa olursa ṭañ mı / Mālik ālik ālik-i ālik Cām-ı Cem ü tāc-ı Sikender ḫātem<br />
2. tasarruf etmek ‖ ‘ibnü’l-vakt’<br />
G408/5 Vaḳtine mālik ālik olan olan dervīşdür sulṭān-ı vaḳt / ʿİzz u cāh-ı salṭanat degmez cihān ġavġāsına<br />
māli āli ālikü’l<br />
kü’l-mülk kü’l mülk [1] mülkün sahibi (Kanunî Süleyman bağlamında)<br />
Kt1/11 Ḥāris-i memleket ü devlet ü iḳbālüñ ola / Mālikü’l ālikü’l ālikü’l-mülk<br />
ālikü’l mülk Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i cihān ʿazze <strong>ve</strong> cel<br />
ma maʿlūm ma maʿlūm<br />
ʿlūm [2] [2] belli<br />
K21/31 Duʿā-yı devletine ḳıl ʿazīmet ey Bāḳī / Murād neydügi ma maʿlūm ma<br />
ʿlūm ẓāhir oldı meʾāl<br />
K25/39 İrdi söz ġāyete Bāḳī ne dimek lāzımdur / Ḥāl ma maʿlūm ma<br />
ʿlūm ḫod ey Ḫ˅āce-i ʿālī-miḳdār<br />
ma maʿlūm ma<br />
ʿlūm olmak olmak [1] [1] belli olmak, anlaşılmak<br />
G11/5 Eşk-i çeşmüm yāre ʿarż itdüm didi / Bāḳıyā ma maʿlūm ma ʿlūm old oldı old mā-cerā<br />
mā-meżā meżā [1] [1] geçmiş zaman<br />
G350/2 Ne yād eyle geçen cevrin ne yaşuñdan dem ur hergiz / Ne fikr-i mā-meżā meżā olsun ne ẕikr-i mā-cerā olsun<br />
ma maʿmūre ma ʿmūre [4]<br />
[4]<br />
1. güzel, bayındır, bakımlı<br />
K6/11 Şehr-i dārüʾl-mülk-i ʿadlin seyr iden ʿāriflere / Ḫıṭṭa-i ma maʿmūre ma maʿmūre<br />
ʿmūre-i ʿmūre ʿālem dih-i vīrān gelür<br />
G333/2 Ḥarīm-i Beyt-i Ma Maʿmūruñdan<br />
Ma ūruñdan aʿlā olmaya Kaʿbe / Degüldür şāḫ-ı Sidre ḳāmetüñden müntehā ḳıblem<br />
2. şehir<br />
G141/2 Ma Maʿmūre Ma Maʿmūre<br />
ʿmūre-i ʿmūre derūnı ḫarāb itdi ġam <strong>ve</strong>lī / Maḥrūsa-i maḥabbetüñ ābād olup gider
G414/6 Göñlümüz ma maʿmūresin<br />
ma ʿmūresin ol ḫusrev-i bī-dād-ger / Mülk-i Īrān ṣandı beñzer ṭurma vīrān itmede<br />
ma maʿnā ma ʿnā [13] [13] bkz. ‘şāhid-i maʿnā’, ‘ṣūret ü maʿnā’ md.<br />
1. anlam ‖ hayal ‖ fikir<br />
K4/10 Egerçi noḳṭadur ṣūretde anlar / Velī ma maʿnā ma ʿnā yüzinde ḫāl-i müşgīn<br />
K4/15 Şikār itmek nedür ma maʿnā ma ʿnā hümāsın / Bulınsa ṭabʿ-ı şāhī gibi şāhīn<br />
K6/21 Bī-nihāyet luṭfuña lāyıḳ edā mümkin degül / Gerçi ma maʿnā ma<br />
ʿnā ḫāṭıra bī-ḥadd ü bī-pāyān gelür<br />
K24/30 Dāne ḫaṭ jāle nuḳaṭ nefḥa-i müşgīn ma maʿnā ma ʿnā / Yazdı levḥ-i çemene bir ġazel-i ter sünbül<br />
K27/17 Düḫūl-i meclis-i ḫāṣına ruḫṣat mümkin olmazsa / Buḫārīden gelür diñler ḥadīs̱in ṭālib-i ma maʿnā ma<br />
ʿnā<br />
G312/5 Vücūduñ ḫākini ter ṭut gözün yaşıyla ey Bāḳī / Gül-i gül-zār-ı ma maʿnā ma<br />
ʿnā açılur bu āb u gilden bil<br />
G366/4 Ṣaḳın mey dirsem ey zāhid mey-i engūrı fehm itme / Hüner esrār-ı ma maʿnā ma maʿnā<br />
ʿnā añlamaḳdur lafẓ-ı muġlaḳdan<br />
G496/7 Maḥrem-i esrār-ı ma maʿnā ma maʿnā<br />
ʿnā hem-zebān-ı ḥāl yoḳ / ʿAşḳ sırrın ḳılmasañ Bāḳī hü<strong>ve</strong>ydā kāşkī<br />
G65/6 Murāduñ Ḫān Murāduñ himmetinden ḳıl recā ey dil / Kim ol sulṭān-ı ṣūret pādişāh-ı mülk-i ma maʿnādur ma ʿnādur<br />
G127/5 Edāsı ḫūbdur ma maʿnās ma maʿnās<br />
ʿnāsı ʿnās raʿnā şiʿr-i Bāḳīnüñ / Aña reşk itdüren erbāb-ı naẓmı hep bu maʿnādur<br />
G162/8 Virdi ḥaḳḳ-ı edāyı ma maʿnāya ma maʿnāya<br />
ʿnāya / Ḳavl-i Bāḳī ki mā-bihiʾl-ḥaḳdur<br />
G264/4 Ḥadīs̱-i ʿaşḳı ḥarf u lafẓ ile ḳılmaz edā ammā / Ne raʿnā söyler ol ma maʿnāy ma maʿnāy<br />
ʿnāyı<br />
ı çeng ü nāyı söyletseñ<br />
2. gerçek, hakikat ‖ anlam<br />
G127/5 Edāsı ḫūbdur maʿnāsı raʿnā şiʿr-i Bāḳīnüñ / Aña reşk itdüren erbāb-ı naẓmı hep bu ma maʿnādur ma<br />
ʿnādur ʿnādur<br />
ma maʿnī ma ʿnī [3]<br />
[3]<br />
1. anlam ‖ hayal ‖ fikir<br />
G74/2 Sīnesin itse ḳaçan kān-ı maʿārif ʿārif / Ḳılsa her ḥarfe naẓar bir nice ma maʿnī ma<br />
ʿnī görinür<br />
G431/5 Ma Maʿnī Ma Maʿnī<br />
ʿnī-i ʿnī i pākīze ey Bāḳī edā-yı ḫūb ile / Sīm-ten dil-dāre beñzer kim libāsı yaraşa<br />
2. iç yüz ‖ mana alemi (‘ṣūret’ paralelliğinde)<br />
G136/4 Ma Maʿnīde Ma ʿnīde bir dūd peydā ḳılmış āteşdür cihān / Ṣūretā bir ḫūb kāşī ḳubbelü kāşānedür<br />
ma maʿnī ma<br />
ʿnī ʿnī-i ʿnī i bbārīk<br />
b<br />
ārīk [2] [2] ince zarif hayal<br />
K26/27 Gerden-i dehre yine silk-i cevāhir ṭaḳdum / Riştedür ma maʿnī ma maʿnī<br />
ʿnī-i ʿnī i bbār<br />
b<br />
ār ārīk ār īk ü güher lafẓ-ı güzīn<br />
G383/7 Silk-i gevher ma maʿnī ma maʿnī<br />
ʿnī-i ʿnī i bbārīk<br />
b<br />
ārīk ü naẓm-ı ter yiter / Bāḳıyā çekmez göñül dürr-i s̱emīnüñ minnetin<br />
1. gibi<br />
mānend ānend [18 [18] [18<br />
K3/24 Yazınmaġa mānend ānend ānend-i ānend i i naẓm-ı S̱üreyyā / Varaḳlar zer-efşān ider çarḫ-ı aḫḍar<br />
K7/21 Ṭāʿatinde baġlayup mān ān ānend ānend<br />
end-i end i Keyḫusrev kemer / Ḥākim-i Īrān ḳabūl-i pend-i pīrān eyledi<br />
K24/23 Bulsa bārān-ı seḫāñ ile eger neşv ü nemā / Ḳad-i bālā çeke mānend ānend ānend-i ānend i i ṣanavber sünbül<br />
M9/I/3 Ne mānend ānend ānend-i ānend i ḫayāl-i yār bezm-i dilde maḥrem var<br />
G26/4 Rūḥ-ı pāk ol yirüñ eflāk ola mānend ānend ānend-i ānend i Mesīḥ / Ḳalmaġa ḫāk-i meẕelletde bu tendür bāʿis̱<br />
G214/5 Bir ṣadefdür dürr-i evṣāfuñla dīvānum benüm / ʿĀrif almış ḳoynına mānend ānend ānend-i ānend i ʿummān gizlemiş<br />
G222/1 Ṣaḥn-ı gül-şen mülk-i Baġdād oldı āb-ı cūy Şaṭ / Yāsemenler ṣu yüzinde seyr ider mānend ānend ānend-i ānend i baṭ<br />
G235/4 İrmese ḥadd-i kemāle ḳalsa dil mānend ānend ānend-i ānend i mis / Ġıll u ġışdan ṣāf u pāk altun ider iksīr-i ʿaşḳ<br />
G289/2 Ṣaḥn-ı ḥarīm-i vaṣlına düşmek murād ise / Ev<strong>ve</strong>l ṣafā-yı ṭabʿ ile mānend ānend ānend-i ānend i şeb-nem ol<br />
G320/4 Hevā-yı ʿaşḳuñ içre ben ḳaçurdum Ḳāfa sīmurġı / Cenāḥ-ı himmeti ol dem ki mānend ānend ānend-i ānend i i ʿuḳāb açdum<br />
G407/6 Tīġı resmin ehl-i dil mānend ānend ānend-i ānend i şekl-i Ẕüʾl-feḳār / Ḫānḳāh-ı ʿālemüñ naḳş eylesün dīvārına<br />
G452/1 Açılsa ġonca mānend ānend ānend-i ānend i leb-i laʿl-i nigār olsa / Ṣaçılsa ḫurde-i pīrūze ṣaḥrā sebze-zār olsa<br />
G539/3 Dehre-i dehr-i denī bāġ-ı belāda yaşumı / Ḳaṭre ḳaṭre aḳıdur mānend ānend ānend-i ānend i tāk eyler beni<br />
765
K9/6 Berg-i gül-i sefīdi yolup bāġ-bān-ı çarḫ / Mānend ānend ānend-i ānend i berf yollarına eyledi nis̱ār<br />
G47/4 Zülfüñ ġamını vaṣf idemez bī-hüşān-ı ʿaşḳ / Mānend ānend ānend-i ānend i şāne dilleri mestāne ṣarmaşur<br />
G47/6 Āhum yili çıḳardı sipihri hevālara / Mānend ānend ānend-i ānend i gird-bād ki ʿummāne ṣarmaşur<br />
2. eş, benzer<br />
G116/3 İşigüñ Mescid-i Aḳṣāya mānend ānend ānend / Yüzüñ ḳıble ḳaşuñ miḥrāba beñzer<br />
G17/2 Egerçi gök yüzinde aḫter-i ferḫunde-fer çoḳdur / Ḳanı ḫāl-i ruḫuñ mānendi ānendi bir rūşen güher kevkeb<br />
māne āne ānend āne nd olmamak [1] benzememek<br />
K24/40 Ḫaṭ-ı müşgīn-i leb-i laʿlüñe mānend ānend olmaz olmaz / Bulsa ger per<strong>ve</strong>riş-i çeşme-i Kevs̱er sünbül<br />
māni āni āniʿ āni ʿ [1] [1] engel<br />
G360/3 Nihānī ʿişrete māni āni āniʿ āni degüldür kis<strong>ve</strong>t ey zāhid / İçerler bunda ʿārifler ṭoluyı tāc-ı Edhemden<br />
māni āni āniʿ āni ʿ olma olmamak olma<br />
mak [2] [2] engellememek<br />
G348/5 Zāhidā olmaz olmaz riyā māni āni āniʿ āni nihānī ʿişrete / Gūlsin ġāyetde bilmezsin ẓarāfet neydügin<br />
G243/5 Ḫūbdur ḥüsn-i ʿamel taḳvā vü ṭāʿat gerçi kim / Māni āni āniʿ āni olmaz olmaz nesne ey Bāḳī olınca feyż-i Ḥaḳ<br />
766<br />
Mānī ānī [1] [1] Osmanlı şiirinde bir din kurucusu <strong>ve</strong> resimdeki ustalığı ile bilinen Çinli<br />
ressam; bkz. TÖKEL, s. 232-239.<br />
G470/3 Bülbülde ṣavt-ı rengīn güllerde ṣūret-i Çīn / Faṣl-ı bahār Mānī ānī ānī gül-şen Nigār-ḫāne<br />
man manḳır man ır [1] [1] bakır para; bkz. PAKALIN, C.II, s. 405. (‘mangır’ md.)<br />
G487/4 Bāġ-ı ruḫuñda ḫaṭṭuñ irişse benefşenüñ / ʿĀlemde kimse almazdı almazdı almazdı man manḳıra man ıra ıra bāġını<br />
man manḳıra man ıra geçmemek geçmemek [1] [1] değeri olmamak ‖ para etmemek<br />
G501/4 Tīrüñüñ ey ḳaşı ya man manḳıra man ıra geçmez saʿyı / Sīnemüñ dāġını ol ḫançer-i bürrān deldi<br />
man manṣıb man ıb [2] [2] makam<br />
G505/5 Virildi cāna ey Bāḳī nigāruñ man manṣıb man ıb ıb-ı ıb ʿaşḳı / Elifler naʿllerdür sīnede ṭuġrā-yı menşūrı<br />
G168/4 Man Manṣıb Man ıb ıb-ı ıb ʿizz u ʿalāʾiḳdan ʿalāḳa ḳaṭʿ iden / Merd-i dānādur be-ġāyet ḥüsn-i ḥāl üstindedür<br />
man manṣıb man ıb u u ccāh<br />
c āh [1] [1] makam mevki<br />
Mtl 23 Ne ġam ʿaẕl-i ebed nefy-i beled olduñsa ey Bāḳī / Cihānuñ man manṣıb man ıb u u ccāh<br />
c cāh<br />
āhı āh degüldür kimseye bāḳī<br />
1. zafer<br />
man manṣūr man manṣūr<br />
ṣūr [4]<br />
K2/5 Mehçe-i rāyet-i man manṣūr man manṣūr<br />
ṣūr-ı ṣūr cihān-efrūzı / Maṭlaʿ-ı ṣubḥ-ı ẓaferden yine oldı tābān<br />
2. muzaffer<br />
K2/22 Eyledi leşger-i man manṣūruñ man ṣūruñ o bayraḳlar ile / Vādī-i nuṣret ü deşt-i ẓaferi lāle-sitān<br />
3. Hallac-ı Mansur<br />
G495/3 ʿAşḳa Man Manṣūr Man Manṣūr<br />
ṣūr eger olmasa fermān-berdār / İḫtiyār itmez idi kendüye ber-dārlıġı<br />
G505/4 Fenāsın bildi dünyānuñ çekildi dār-ı ʿuḳbāya / Saʿādet mülkine Bārī muẓaffer ḳıldı Man Manṣūr Man Manṣūr<br />
ṣūrı ṣūr<br />
man manṣūr man manṣūr<br />
ṣūr olmak olmak [1] [1] ele geçirilmek<br />
G546/2 İrişdi nev-be-nev nuṣret o man manṣūr man ṣūr old oldı old<br />
her nevbet / Muẓaffer eyledi şāh-ı cihānı fażl-ı Rabbānī<br />
paralelliğinde)<br />
Man Manṭıḳu’ṭ Man ḳu’ṭ ḳu’ṭ-ṭayr ḳu’ṭ ṭayr [1] Feridüddin Attar’ın ünlü mesnevisi (‘külbe-i ʿAṭṭār’<br />
G110/2 Man Manṭıḳu’ṭ Man ḳu’ṭ ḳu’ṭ-ṭayr ḳu’ṭ ṭayr oḳumaġa başladı mürġ-i çemen / Gūşe-i gül-zār şimdi külbe-i ʿAṭṭārdur<br />
man manẓar/manẓara<br />
man manẓar/manẓara<br />
ẓar/manẓara [1]<br />
[1]
1. nâzır<br />
K19/6 Tā ki bennā-yı ḳader yapdı saʿādet ḳaṣrın / Oldı ol ṭāḳ-ı felek-rifʿate man manẓar man manẓar<br />
ẓar ḫātem<br />
2. gösterişli, görkemli<br />
K20/18 Revāḳ-ı man manẓar man manẓar<br />
ẓar-ı ẓar dīvānı ṭāḳ-ı eyvānı / Hilāl-i burc-i saʿādet sipihr-i cāh u celāl<br />
3. pencere<br />
K18/34 Man Manẓar Man Manẓar<br />
ẓar-ı ẓar ḳaṣr-ı saʿādetden anuñ reʾyi gibi / Rūy göstermedi bir şāhid-i ḫurrem-dīdār<br />
G401/4 Bürc-i şerefde aḫter-i baḫtum ṭulūʿ ider / Gösterse yār man manẓaradan<br />
man ẓaradan gāh gāh rū<br />
4. kule (gözetleme yeri bağlamında)<br />
K18/36 Man Manẓar Man Manẓar<br />
ẓar-ı ẓar himmetinüñ küngüre-i rifʿatine / İremez ṣarṣar-ı ṭūfān-ı fenā birle ġubār<br />
man manẓara man manẓara<br />
ẓara-i ẓara i çeşm [1] gözbebeği<br />
G84/3 Ṭāḳ-ı cefāda man manẓara man manẓara<br />
ẓara-i ẓara i çeşm çeşm-i çeşm<br />
dil-rübā / Kūy-i belāda ḫāne-i cāna ḥavāledür<br />
mār ār [1] [1] yılan<br />
G473/3 Ruḫ-ı zībāsı bir genc-i güşāde / Kemend-i zülfi mār ār ār-ı ār ser-şikeste<br />
ma maʿreke ma ʿreke [3] [3] savaş meydanı<br />
K1/6 Bir tīġ-i zer-nişān ile girmişdi ʿarṣaya / Şemşīr-bāz-ı ma maʿreke ma<br />
ʿreke ʿreke-i ʿreke ṣaḥn-ı āsmān<br />
K1/13 Bālā-nişīn-i mesned-i şāhān-ı tāc-dār / Vālā-nişān-ı ma maʿreke ma<br />
ʿreke ʿreke-i ʿreke ʿarṣa-i Keyān<br />
G326/4 Gelmez senüñle ma maʿrekeye ma ʿrekeye ḫaṣm-ı kūr-baḫt / Olmaz hümā-yı devlete hem-sāye būm-ı şūm<br />
ma maʿrifet ma ʿrifet [3] [3] [3] hüner, maharet (şiirsel beceri bağlamında)<br />
K5/5 Metāʿ-ı ma maʿrifet ma ʿrifet geldi revācın bulduġı demler / Zer-efşān eylesün nergisler evrāḳ-ı gül-istānı<br />
G315/4 Ṣūretā gerçi gedā şeklin urındum ammā / Mesned-i memleket-i ma‘rifete ma‘rifete Dārāyem<br />
G152/7 Bāḳī nihāl-i ma maʿrifetüñ ma ʿrifetüñ mī<strong>ve</strong>-i teri / ʿĀrif ḳatında bir ġazel-i āb-dārdur<br />
ma maʿrifet ma<br />
ʿrifet ü ü fa fażl fa żl u u hüner hüner [1] [1] ilim, fazilet <strong>ve</strong> hüner<br />
G332/4 Benem ol şāḫ-ı nihāl-i çemen-i miḥnet kim / Mī<strong>ve</strong>-i ma maʿrifet ma ʿrifet ü ü fa fażl fa fażl<br />
żl u u hüner hüner bükdi bilüm<br />
mar marīż-i mar i ( (ʿillet (<br />
ʿillet ʿillet-i) ʿillet i) ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
ḳ [2] [2] aşk hastalığı<br />
Mtl 4 Her derd ü her seḳāmete ḥāẕıḳ ṭabīb olur / İllā mar marīż-i mar i ʿa ʿaşḳa ʿa<br />
ḳa bulınmaz devā bilür<br />
M7/V/1 Mar Marīż-i Mar i ʿillet ʿillet-i ʿillet i ʿa ʿaşḳa ʿa<br />
ḳa şarāb-ı laʿlidür şerbet<br />
ma maʿrūf ma ʿrūf [1] [1] iyilik (‘efżāl’ paralelliğinde)<br />
K21/21 Maʿārif ehline ḳapuñdan irişür ma maʿrūf ma ʿrūf / Feżāʾil ehline ṭapuñdan irişür efżāl<br />
mā-siv siv sivā siv ā [3] [3] [3] herşey ‖ insanı Allah’tan uzaklaştıran dünya sevgisi<br />
G223/6 İlāhī ṭabʿ-ı Bāḳīden rüsūm-ı ġayrı maḥv eyle / Ki aṣlā ḳalmaya ḳalbinde naḳş-ı mā-siv siv sivādan siv ādan ḥaẓ<br />
G317/1 Mā-siv iv ivādan iv ādan ṭamaʿ-ı nuṣreti az eyleyelüm / Luṭf u iḥsānı çoḳ Allāha niyāz eyleyelüm<br />
G327/1 Meclis-i ʿaşḳa girüp ayaġı ev<strong>ve</strong>l çekdüm / Mā-siv siv sivādan siv ādan götüri āḫır-ı kār el çekdüm<br />
ma maṣlaḥat ma maṣlaḥat<br />
ṣlaḥat [2] [2] [2] iş, görev<br />
K2/50 Bir yıl emrüñle binā ḫidmetine nāẓır olup / Gördük ol maṣlaḥat ṣlaḥat ṣlaḥat-ı ṣlaḥat ḫayrı bi-ḳadriʾl-imkān<br />
K19/34 Görür elṭāfuñ ile ma maṣlaḥat ma maṣlaḥat<br />
ṣlaḥat-ı ṣlaḥat tīġı ḳalem / Bitürür ḳahruñ ile ḫidmet-i ḫançer ḫātem<br />
birbirine uyan)<br />
767<br />
ma maṣnūʿ ma ṣnūʿ u u muraṣṣaʿ muraṣṣaʿ [1] [1] sanatlı <strong>ve</strong> murassa (iki dizesi seci bakımından kelime kelime<br />
K19/51 Ḳoma ayaḳda bu ma maṣnūʿ ma ṣnūʿ u u mura muraṣṣaʿ mura ṣṣaʿ naẓmı / Elde ḫoş yaraşur ey Āṣaf-ı ṣaf-der ḫātem<br />
ma maṣūn ma ṣūn [1] [1] korunmuş, emin
K22/19 Rūzgāruñ şiddetinden gül-şen-i baḫtı ma maṣūn ma maṣūn<br />
ṣūn / Nitekim bād-ı ḫazāndan ṣaḥn-ı gül-zār-ı cinān<br />
ma maʿşer ma şer şer-i şer i i bel belā bel<br />
ā [1] bela taifesi ‖ âşıklar<br />
G528/2 Derd ü maḥabbet ehlini ʿaşḳuña daʿ<strong>ve</strong>t eyleyen / Gel berü ma maʿşer ma şer şer-i şer i bel belā bel<br />
derd ü ġama ṣalā didi<br />
māşı şı şıṭa şı ṭa [3] [3] gelin süsleyicisi<br />
K18/15 Zīb ü fer virmek içün rūy-ı ʿarūs-ı çemene / Yāsemen şāne ṣabā māşı şı şıṭa şı ṭa āb āyīne-dār<br />
K24/13 Nev-ʿarūs-ı çemene māşı şı şıṭadur şı ṭadur faṣl-ı bahār / Kim anuñ ḫāme-i müşgīnine beñzer sünbül<br />
K26/33 Nitekim māşı şı şıṭa<br />
ṭa-i ṭa i dehr ʿarūs-ı çemenüñ / Çihresin eyleye ārāyiş-i zīb ü tezyīn<br />
ma maʿşū ma şū şūḳa ḳa [1] [1] sevgili<br />
G74/3 Pür-ḫayāl-i ruḫ-ı ma maʿşū ma şū şūḳa<br />
ḳa iken dīde-i Ḳays / Neye kim ḳılsa naẓar ṣūret-i Leylī görinür<br />
ma maṭar ma ṭar [1] [1] yağmur<br />
K2/29 Ravża-i dīn ü çemen-zār-ı şerīʿat olalı / Ma Maṭar Ma Maṭar<br />
ṭar-ı ṭar ı luṭfuñ ile milket-i Rūm ābādān<br />
ma maṭbūʿ ma ṭbūʿ [1] [1] güzel<br />
K3/21 O güftār-ı mevzūn u reftār-ı dil-keş / O sīmā-yı ma maṭbūʿ ma maṭbūʿ<br />
ṭbūʿ u bālā-yı ḫoş-ter<br />
ma maṭbūʿ ma<br />
ṭbūʿ u u mevzūn mevzūn [1] [1] güzel <strong>ve</strong> hoş ‖ estetik <strong>ve</strong> intizamlı<br />
K27/13 Nice ma maṭbūʿ ma ṭbūʿ u u mevzūn mevzūn mevzūn olmaz ol ḳaṣr-ı muʿallā kim / Aña miʿmār ola tedbīr-i ṣāḥib-reʾy-i mülk-ārā<br />
mā-te te teḳaddem te ḳaddem [1] [1] eskiden beri<br />
G367/3 Maḥabbet resm ü āyīnin be ṣofī ben mi vażʿ itdüm / Muʿayyen ḳıṣṣadur sevmek sevilmek mā-<br />
te teḳaddemden<br />
te<br />
ḳaddemden<br />
ḳaddemden<br />
mātem ātem [2] [2] keder, üzüntü; bkz. ‘libās-ı mātem’ md.<br />
G132/4 Gehī vuṣlatda ʿāşıḳ gāh mehcūr / Bu dünyādur gehī mātem ātem gehī sūr<br />
G342/4 ʿĀlem-i vuṣlatuñ riyāż-ı bihişt / Mātem ātem ātem-i ātem fürḳatüñ ʿaẕāb-ı caḥīm<br />
mātem ātem itmek itmek [1] [1] yas tutmak<br />
M1/IV/3 Sünbüllerini mātem ātem idüp idüp çözsün aġlasun / Dāmāne döksün eşk-i firāvānı kūh-sār<br />
mātem ātem ṭutmak ṭutmak [1] [1] yas tutmak<br />
M2/II/4 Mātemin ātemin ṭutsa ṭutsa nʾola ʿālem-i ʿulvīde melek / Sāye-i raḥmet-i Raḥmān idi insān üzre<br />
ma maṭlaʿ ma ṭlaʿ [9]<br />
[9]<br />
1. matla beyti (‘maḳṭaʿ’ paralelliğinde)<br />
G354/3 Ruḫlaruñ şevḳine ma maṭla ma maṭla<br />
ṭlaʿ ṭla diyelüm ḳāfiyeler / Māh-ı tābān ile ḫurşīd-i dıraḫşān olsun<br />
Mtl 22 Mihr-i ruḫsārını vaṣf it o mehüñ ma maṭlaʿda ma maṭlaʿda<br />
ṭlaʿda / Ser-i aʿdāyı nihāyet añasın maḳṭaʿda<br />
2. ufuk (güneşin doğduğu yer)<br />
G144/1 İşigüñ ḫākine ser-çeşme-i ḥayvān dirler / Ḳapuña ma maṭlaʿ ma<br />
ṭlaʿ ṭlaʿ-ı ṭlaʿ ı ı ḫurşīd-i dıraḫşān dirler<br />
G198/4 Ṭoġarsa ma maṭlaʿ ma maṭlaʿ<br />
ṭlaʿ-ı ṭlaʿ ı ṣubḥ-ı ṣafādan ol meh-rū / Zehī sitāre-i ferḫunde ṭāliʿ-i fīrūz<br />
K2/5 Mehçe-i rāyet-i manṣūr-ı cihān-efrūzı / Ma Maṭlaʿ Ma Maṭlaʿ<br />
ṭlaʿ-ı ṭlaʿ ı ṣubḥ-ı ẓaferden yine oldı tābān<br />
K7/29 Ma Maṭlaʿ Ma Maṭlaʿ<br />
ṭlaʿ-ı ṭlaʿ ı ṣubḥ-ı ẓaferden şāhid-i nuṣret yüzin / Gün gibi āyīne-i tīġuñ nümāyān eyledi<br />
G488/2 Menzil-i māhdur ḫam-ı zülfi / Ma Maṭlaʿ Ma Maṭlaʿ<br />
ṭlaʿ-ı ṭlaʿ ı mihrdür girībānı<br />
K3/27 Suḫan ma maṭlaʿ ma maṭlaʿ<br />
ṭlaʿından<br />
ından güneş gibi ṭoġsun / Ḳosunlar şerīf adını genc-i gevher<br />
G461/2 Ma Maṭlaʿ Ma Maṭlaʿ<br />
ṭlaʿından ṭlaʿ ından ṣubḥ-dem gün ṭoġdı ṣanurlar ḳaçan / Āfitāb-ı ḥüsne pīrāhen yaḳasın şarḳ ide<br />
ma maṭlaʿ ma<br />
ṭlaʿ ṭlaʿ-ı ṭlaʿ ı ġarrā ġarrā [1] [1] [1] güzel bir matla ‖ kapının çift kanatları; bkz. ‘ġarrā maṭlaʿ’ md.<br />
K27/3 İki mıṣrāʿ iki yanında ḫoş mevzūn u dil-keşdür / Der-i devlet-sarāy-ı dil-güşā bir ma maṭlaʿ ma maṭlaʿ<br />
ṭlaʿ-ı ṭlaʿ ı ġarrā ġarrā<br />
ġarrā<br />
768
paralelliğinde)<br />
769<br />
ma maṭlaʿu’l ma maṭlaʿu’l<br />
ṭlaʿu’l-env ṭlaʿu’l env envār env ār [1] Hüsrev-i Dihlevî’nin eseri ‖ şarap kadehi (‘maḫzenüʾl-esrār’<br />
G58/1 Cürʿa-dān abdāla gerçi maḫzenüʾl-esrārdur / Rind-i dürd-āşāma sāġar ma maṭlaʿu’l ma maṭlaʿu’l<br />
ṭlaʿu’l-env ṭlaʿu’l env envārdur env ārdur<br />
mā-<strong>ve</strong>r <strong>ve</strong>r <strong>ve</strong>rā <strong>ve</strong>r ā [1] [1] öte<br />
G348/9 Mā-<strong>ve</strong>r <strong>ve</strong>r <strong>ve</strong>rā-yı <strong>ve</strong>r yı yı perde-i esrāra bulmaz kimse rāh / Ḥażret-i Ḥaḳdur bilen ancaḳ ḥaḳīḳat neydügin<br />
māy āy āye āy e [2] [2] cevher ‖ sermaye<br />
G72/5 Serde ey Bāḳī ġam-ı zülf-i hümāyūn-fāl var / Sāye-i baḫt u saʿādet māye āye āye-i āye iḳbāl olur<br />
G294/5 Bāḳıyā baña gedā-yı der-i yār olmaḳdur / Māye āye āye-i āye ʿizz u şeref pāye-i baḫt u iḳbāl<br />
ma maẓhar ma ẓhar [1] [1] layık<br />
M3/IV/4 Ṣāḥib-i fażl u kemālüñ virdi ḥaḳḳın rūzgār / Ol kemāl-i fażl-ı Ḥaḳdan luṭfa ma maẓhardur<br />
ma ẓhardur gelen<br />
mażhar mażhar olmak olmak [1] [1] [1] nail olmak, erişmek<br />
M2/V/6 Āb-ı rūy-ı vüzerā Ḥażret-i Aḥmed Pāşā / Ma Maẓhar Ma Maẓhar<br />
ẓhar-ı ẓhar luṭf-ı Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i cihān-dār olsun<br />
ma maẓlūm ma ẓlūm [1] [1] âşık<br />
G411/2 Bī-günāh öldürmede ġamzeñ ne kāfir nesnedür / Nice ma maẓlūm ma ẓlūm uġradı ol nā-müselmān zaḫmına<br />
ma maʿzūl ma maʿzūl<br />
ʿzūl [1] [1] düşkün, zavallı<br />
G267/3 Dökilür ḳaṭreleri ʿāşıḳ-ı mehcūr aġlar / Yılduzı düşkün olur pādişehüm ma maʿzūlüñ ma<br />
ʿzūlüñ<br />
ma maʿẕūr! ma ʿẕūr! [1] [1] hoş (gör)!, mazur tut!<br />
G132/5 Ṣaçuñ zencīri sevdāsında Bāḳī / Begüm dīvānedür dīvāne ma maʿẕūr ma<br />
ʿẕūr<br />
ma maʿẕūr ma<br />
ʿẕūr ṭutmak ṭutmak [3] [3] [3] hoş görmek, affetmek<br />
G71/5 Cām içüp hem-vāre bī-hūş olduġum ma maʿẕūr ma ʿẕūr ṭut ṭut / Çarḫ peydā itdügi evżāʿ-ı nā-hem-vārı gör<br />
G203/2 ʿĀşıḳı şürb-i müdām eylese ma maʿẕūr ma ʿẕūr ṭutuñ ṭutuñ / Gözine gelmiyecek sevdügine yalvaramaz<br />
G450/5 İḫtiyārı yoḳ ḳapuñda āh u efġān itmege / Pādişāhum Bāḳīyi ma maʿẕūr ma ʿẕūr ṭut ṭut ol bābda<br />
me meʿād me ʿād [1] [1] ahiret; bkz. ‘mebdeʾ ü meʿād’ md.<br />
G38/5 Fikr-i meʾāl ü ẕikr-i me meʿād me meʿād<br />
ʿād eylemez gibi / Ol ṣūret-i ṣalāḥa giren mebdeʾ-i fesād<br />
me meʾāl me meʾāl<br />
ʾāl [4]<br />
[4]<br />
1. meram (anlatılmak istenen şey)<br />
K20/44 Duʿāya başla dırāz itme ḳıṣṣayı Bāḳī / Ki fehm olındı muḥaṣṣal muʿayyen oldı me meʾāl me ʾāl<br />
K21/31 Duʿā-yı devletine ḳıl ʿazīmet ey Bāḳī / Murād neydügi maʿlūm ẓāhir oldı me meʾāl me ʾāl<br />
2. son ‖ ölüm<br />
G38/5 Fikr-i me meʾāl me meʾāl<br />
ʾāl ü ẕikr-i meʿād eylemez gibi / Ol ṣūret-i ṣalāḥa giren mebdeʾ-i fesād<br />
3. anlam, mana<br />
G496/4 Ġam çeken māl ü metāʿ-ı dehr-i bī-bünyād içün / Neydügin bilse me meʾāl me meʾāl<br />
ʾāl-i ʾāl ḥāl-i dünyā kāşkī<br />
me meʿālī me meʿālī<br />
ʿālī [1] [1] yüce<br />
K25/30 Ser-<strong>ve</strong>rā miḥ<strong>ve</strong>r-i gerdūn-ı feżāʾil ḳalemüñ / Merkez-i himmetüñ eflāk-ı me meʿālīy me meʿālīy<br />
ʿālīye ʿālīy medār<br />
mebde mebdeʾ-i mebde i i fes fesād fes<br />
ād [1] [1] fesadın başı ‖ fesat kumkuması<br />
G38/5 Fikr-i meʾāl ü ẕikr-i meʿād eylemez gibi / Ol ṣūret-i ṣalāḥa giren mebde mebdeʾ-i mebde i fes fesād fes<br />
ād<br />
mebde mebdeʾ mebde mebde ʾ ü meʿād [1] dünya <strong>ve</strong> ahiret<br />
G38/4 Lāyıḳ budur ki biz ḳılavuz cürme iʿtirāf / Vābeste-i ʿināyetidür mebde mebdeʾ mebde ʾ ü meʿād<br />
meb mebẕūl meb ẕūl [1] bol bol saçılmış
K1/18 Ṣāḥib-vücūd-ı memleket-i luṭf u cūd o kim / Meb Mebẕūl Meb ẕūl ḫ˅ān-ı luṭfına maḥṣūl-i baḥr u kān<br />
mec mecāl mec mecāl<br />
āl [2]<br />
[2]<br />
1. takat, derman<br />
K20/30 Şarāb-ı ḥayret ile şöyle mest ü medhūşam / Ne dest-i ʿaḳla taṣarruf ne pāy-ı fikre mec mecāl mec āl<br />
2. imkân, fırsat<br />
K21/30 Hezār bār belā pūtesinde ḳāl oldum / Henūz āteş-i miḥnetde yoḳ ḫalāṣa mec mecāl mec āl<br />
770<br />
meclis meclis [54] [54] [54] bkz. ‘bezm’; ayrıca ‘devr-i meclis’, ‘emīr-i meclis’, ‘erbāb-ı meclis’, ‘mīr-i<br />
meclis’, ‘muṭrıb-ı meclis’ md.<br />
G54/2 Daḫı Cemşīdi yād eyler gözinden ḳan döker meclis meclis / Mey-i gül-gūn sirişki cām çeşm-i ḫūn-feşānıdur<br />
G208/1 Gel ey sāḳī bulınmaz böyle ʿālī dil-güşā meclis meclis / Getür cām-ı muṣaffāyı kim olsun pür-ṣafā meclis<br />
meclis<br />
G208/2 Piyāle ʿaksi mirʾāt-ı felekde āfitāb olsun / Fürūġ-ı sāġar-ı ṣahbādan olsun pür-żiyā meclis meclis<br />
G208/3 Şarāb āb-ı ḥayāt u cām-ı zerrīn āfitāb olsa / Cinān içre gerekmez baña cānān olmasa meclis<br />
meclis<br />
G208/4 Ḳadeḥ ḳan aġlayup def sīne döger ney fiġān eyler / Meger derd ü ġam-ı ʿaşḳa olupdur mübtelā meclis meclis<br />
meclis<br />
G208/5 Ḳadeḥ fısḳıyye mey ṣu ḥalḳa-i rindān anuñ ḥavżı / Sarāy-ı şevḳa şādırvān olupdur Bāḳıyā meclis meclis<br />
meclis<br />
G279/7 Şu meclis meclis içre kim dāʾim ṭoḳuz peymāne devr eyler / Ne deñlü ola ey Bāḳī zamān-ı ʿīşı insānuñ<br />
G322/3 Ne meclis meclis içre nūş-ı cām idersem yād-ı laʿlüñle / O bezm ehlinde ḳalmaz cürʿadan ġayrı ayaḳdaşum<br />
G391/1 Müheyyā oldı meclis meclis sāḳıyā peymāneler dönsün / Bu bezm-i rūḥ-baḫşuñ şevḳine mestāneler dönsün<br />
G406/3 Mey-i lāle-reng elde meclis meclis meclis müheyyā / Ne ḥācet zamān-ı gül ü gül-sitāne<br />
G504/2 Çekdi çevürdi sāḳī-i meclis meclis piyāleyi / Āl ile öpdi diyü leb-i laʿl-i dil-beri<br />
Kt14/1 Yār bir meclis meclis meclis ḳurar mı kʾanda bu ġamgīn göñül / Devr elinden ṭās ṭās aġuyı bir dem içmeye<br />
G533/2 Bezm-i kes̱retden biz eñ ev<strong>ve</strong>l götürdük ayaġı / Meclis Meclis āḫir oldı gitdi bāde sāḳī ḳalmadı<br />
K5/21 Perīşān itmedi devrüñde hergiz kimseyi kimse / Meger meclisde meclisde yārān-ı ṣafā gül-berg-i ḫandānı<br />
G69/4 Bezm-i ġamında cān u dil yandı yaḳıldı sāḳıyā / Depret elüñ sür ayaġı meclisde meclisde yārān teşnedür<br />
G178/1 Başdan meclisde meclisde sāḳīler ḳarārum aldılar / Çekdiler ev<strong>ve</strong>l elümden iḫtiyārum aldılar<br />
G187/1 Öper meclisde meclisde laʿl-i dil-beri peymāneler vardur / Ṣunar destin ser-i zülf-i nigāra şāneler vardur<br />
G209/2 Kim gūş ururdı ḳavline meclisde meclisde def gibi / Nāy olmayaydı nāle-i ʿuşşāḳa hem-nefes<br />
G270/5 Bāḳıyā dün gice meclisde meclisde gül-efşānlar ile / Māh-tāb itmiş idük bezme żiyāsın ḳadeḥüñ<br />
G323/5 Oḳusun vaṣf-ı ruḫ-ı yār ile Bāḳī şiʿrin / Bülbül-i gül-şeni meclisde ġazel-ḫ˅ān idelüm<br />
G358/3 Şemʿ lāzım degül ey sāḳī yiter meclisde meclisde / Şuʿle-i cām-ı şeb-efrūz çerāġ-ı rūşen<br />
G424/5 Bāde ḫaylī alındı meclisde meclisde / Öpdiler sāḳīyi dudaġında<br />
G460/5 Bāḳıyā ʿīş-ı bahār eyler idük meclisde meclisde / Sāḳī-i lāle-ʿiẕār u mey-i gül-fām olsa<br />
G484/4 Gice ḳan oldı meclisde meclisde bulındı bu diyü muṭrıb / Bir iki tāziyāneyle bu gün söyletdi ṭanbūrı<br />
G495/6 Kāseler ṣun bize meclisde meclisde ġınā virmez ayaḳ / Sāḳıyā ḫāṭırı teng eyledi el ṭarlıġı<br />
G522/2 Gūş eyle rāzı perde-i sāz u terāneden / Her yaña ṭut ḳulaġuñı meclisde def gibi<br />
G543/3 Lebin aġyār-ı bed-ḫ˅āhuñ virüp aġzına dişletdi / Dirīġā dostlar meclisde meclisde ol meh yine ḳan itdi<br />
G98/2 Mecli Meclisde Mecli Meclisde<br />
sde laʿl-i yāre iñende ezilmesün / Vaʾllāhi yoġsa kelle-i şekker şikest olur<br />
G212/2 Meclisde Meclisde cām-ı laʿl-i lebüñ vaṣfın eyledüm / Taḥsīnler itdi cürʿa baña ḳıldı ḫāk-būs<br />
G241/5 ʿĀşıḳ ḥadīs̱-i cām-ı lebüñ alsa aġzına / Meclisde Meclisde çoḳ laḳırdamasun sāḳıyā ḳabaḳ<br />
G288/4 Meclisde Meclisde būseñe ṭolaşur şöyle añların / Cāmuñ efendi bir ġarażı var tehī degül<br />
G319/5 Cānum özenür kim ḳomaya şīşede Bāḳī / Meclisde Meclisde didüm ben de görince ḳoma cānum<br />
G529/1 Çeşmümden aḳan ḫūn ile sāġar ṭola yazdı / Meclisde Meclisde geçen gice yine ḳan ola yazdı<br />
K27/5 Muraṣṣaʿ cāmlarla bir ʿaceb şāhāne meclisdür meclisdür / Düşinde görmedi Cem böyle ʿişret-ḫāne-i zībā
G225/1 Şemʿ-i ḥüsnüñdür viren ḫal<strong>ve</strong>t-sarāy-ı cāna lemʿ / Olamaz ol meclise meclise meclise ḫurşīd-i ʿālem-tāb şemʿ<br />
G241/2 Ḫoş şevḳ virdi meclise meclise mihr-i münīr-vār / Ṣan ḳurṣ-ı āfitābdur ey meh-liḳā ḳabaḳ<br />
G308/7 Luṭfuñdan irdi Bāḳīye rengīn filoriler / Gūyā ṣaçıldı meclise meclise meclise bir dest-māl gül<br />
G444/4 Bihişt şevḳına şādīliġ eyleyüp vāʿiẓ / Miyān-ı meclise meclise atıldı yek muʿallaḳda<br />
G489/5 Yüzin eline alup geldi meclise meclise ṣofī / Bu gice rişte-i tesbīḥi tār-ı çeng oldı<br />
K26/9 Bāġa ʿazm eyle yüri ṭurma ki ṣaḥn-ı gül-şen / Cān-fezādur niteki meclis meclis-i meclis<br />
maḫdūm-ı güzīn<br />
M6/VIII/3 Gel bir kenāra meclis meclis-i meclis mihr ü <strong>ve</strong>fāyı ḳur<br />
G186/3 Ayaḳ baṣmaḳ ne lāzım meclis meclis-i meclis ʿuşşāḳa ey ṣofī / Raḳīb-i bed-liḳā ile ıraḳdan merḥabā yigdür<br />
G306/3 Bezminde sürdi lāle muraṣṣaʿ piyālesin / Oldı emīr-i meclis meclis-i meclis bāġ u bahār gül<br />
K19/31 Nāmuñ āfaḳa ṣalar nefḥa-i ʿūd u ʿanber / Meclis Meclis-i Meclis devletüñe olalı micmer ḫātem<br />
G307/4 Meclis Meclis-i Meclis vaʿẓa oturmaḳ ḳatı alçaḳlıḳdur / Ṣadr-ı mey-ḫāne-i ʿirfāna yitiş rifʿat bul<br />
G421/6 Meclis Meclis-i Meclis cānāneye sāḳī çoġ alsun bādeyi / Başḳa bir destī gerek zīrā raḳībuñ başına<br />
K17/1 Gül meclisinde meclisinde lāle yine ḳıldı āşikār / Āyīn-i bezm-i ʿişret-i Cemşīd-i kām-kār<br />
K20/16 Bülend-himmet-i devrān Ḳubād Pāşā kim / Hilāl-i çarḫa maḥal meclisinde<br />
meclisinde meclisinde ṣaff-ı niʿāl<br />
K21/17 Şu deñlü şān-ı şerīfinde var anuñ ʿaẓamet / Ki kendüsin yitürür meclisine meclisine gelse celāl<br />
G541/4 Nʾola zeyn olsa yine meclisümüz meclisümüz güller ile / Gözümüñ ḳanlu yaşı eyledi pür eṭrāfı<br />
G328/7 Meclisüñ Meclisüñ şūḫ-ı gül-ʿiẕārların / Ġonca-<strong>ve</strong>ş mest-i ser-girān idelüm<br />
K22/23 Meclisüñde Meclisüñde ḳalbi altun gibi ṣāfī olmayan / Ḳāl ocaġından ḫalāṣ olmaz ḳılursañ imtiḥān<br />
G183/1 Meclisüñde Meclisüñde şol ki dāʾim sāḳıyā sāġar çeker / Ḫayl-i ġam tālānına her cürʿası leşger çeker<br />
G309/5 Varmaz erbāb-ı ṣafā meclisüñe meclisüñe meclisüñe ey vāʿiẓ / Aġlamış ṣūretüñe kimse he<strong>ve</strong>s-nāk degül<br />
meclis meclis-i meclis i i ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
ḳ ḳ [4] [4] [4] aşk meclisi; bkz. ‘maḥabbet meclisi’<br />
G98/3 Başlar yitürse meclis meclis-i meclis i i ʿa ʿaşḳuñda ʿa<br />
ḳuñda ḳuñda ġam degül / Bezm-i şarābda nice sāġar şikest olur<br />
G86/4 Meclis Meclis-i Meclis i ʿa ʿaşḳuñda ʿa<br />
ḳuñda çengī Zühre deffāf āfitāb / Nʾeylesün raḳṣ itmesün mi ẕerre-i nāçīzler<br />
G327/1 Meclis Meclis-i Meclis i ʿa ʿaşḳa ʿa<br />
ḳa girüp ayaġı ev<strong>ve</strong>l çekdüm / Mā-sivādan götüri āḫır-ı kār el çekdüm<br />
G358/2 Meclis Meclis-i Meclis i ʿa ʿaşḳda ʿa<br />
ḳda ney-zen ne çalar yanumda / Ġam-ı hecrüñle ser-āġāz idicek nāleye ben<br />
meclis meclis-i meclis i ḫāṣ ḫāṣ [1] [1] hususi meclis ‖ hususi ders<br />
K27/17 Düḫūl-i meclis meclis-i meclis i i ḫāṣ ḫāṣına ḫāṣ ına ruḫṣat mümkin olmazsa / Buḫārīden gelür diñler ḥadīs̱in ṭālib-i maʿnā<br />
meclis meclis-i meclis i ʿi ʿişret ʿi<br />
şret [1] [1] zevk ü safa meclisi<br />
K26/18 Meclis Meclis-i Meclis i ʿi ʿişretine ʿi<br />
şretine bāde şafaḳ bādiye çarḫ / Nuḳl encüm meh ü ḫurşīd iki cām-ı zerrīn<br />
meclis meclis-i meclis i mey [2] içki meclisi<br />
G9/5 Meclis Meclis-i Meclis i i meyde leb-i yāre ṭolaşur dirler / Elüme girmeye mi bir daḫı cām-ı ṣahbā<br />
G32/3 Meclis Meclis-i Meclis i mey ki bedenlerle ḥiṣār olmışdur / Şehr-i ʿişretdür anuñ āfet-i devrānı ḳadeḥ<br />
meclis meclis-i meclis meclis i i mest mestān mest<br />
ān [2] [2] mest meclisi<br />
G32/1 Pür olup devr idicek meclis meclis-i meclis i mest mestān mest<br />
ān ānı ān ḳadeḥ / Çarḫ olur ḥalḳa-i rindān meh-i tābānı ḳadeḥ<br />
G437/2 Nūş-ı cām eyler iken meclis meclis-i meclis i mest mestān mest<br />
ān içre / Lebüñ ol ḥālet ile girmemek olmaz ḳana<br />
meclis meclis-i meclis i rind rindān rind<br />
ān ān [1] [1] rintler meclisi; bkz. ‘bezm-i rindān’ md.<br />
G205/5 Nice bir daġdaġa-i baḥs̱ u cidāl ey Bāḳī / Varalum ʿīş idelüm meclis meclis-i meclis i rind rindāne rind<br />
āne biraz<br />
meclis meclis-ārā meclis ārā [1] güzelliğiyle meclisi süsleyen<br />
G127/2 Ḥarīf-i sādedür sāġar <strong>ve</strong>lī mey ḫūb hem-demdür / Nedīm-i şūḫdur bülbül gül ammā meclis meclis-ārādur<br />
meclis ārādur<br />
mecma mecmaʿ mecma ʿ [1] [1] merkez, yer<br />
K2/30 Menzil-i zendeḳa vü mecma mecmaʿ-ı mecma ilḥād olalı / Ṣarṣar-ı ḳahruñ ile ḫıṭṭa-i Īrān vīrān<br />
771
1. tam, sağlam<br />
mecm mecmūʿ mecm ʿ [2]<br />
G131/5 Zülfi endīşesine varma ṣaḳın ey Bāḳī / Anda mecm mecmūʿ mecm ileden ʿaḳlı perīşan getürür<br />
2. hepsi, tümü<br />
K6/19 Şimdi gūş-ı cān ile diñler cihān eşʿārumı / Medḥüñ itsem bir yire mecm mecmūʿ-ı mecm ins ü cān gelür<br />
mecm mecmūʿa mecm ʿa [3] şiir defteri<br />
G427/5 Pürdür güher-i pāk ile mecm mecmūʿa mecm ʿa ʿa-i ʿa Bāḳī / Deryā dil-i dānādur aña sīne sefīne<br />
G430/4 Dür dişüñ vaṣfında şiʿrüm defterin gördi meger / Kim ṣadef mecm mecmūʿas mecm ʿas ʿasını ʿas ını ṣaldı deryā ḳoynına<br />
G189/2 Ġonca mecm mecmūʿas mecm ʿas ʿasınuñ ʿas ınuñ her varaḳ-ı rengīni / Vaṣf-ı laʿl-i leb-i dil-dāruma bir defterdür<br />
mecn mecnūn mecn ūn [1] (aşkından) deli divane; bkz. ‘dil-i mecnūn’ md.<br />
G174/5 Bāḳī mecn mecnūnuñ<br />
mecn ūnuñ olup-durur didüm / Ol ṣaçı Leylā kemendin gösterür<br />
mec mecnūn mec ūn itmek [1] deli divane etmek, aklını başından almak<br />
G491/1 ʿAḳlumı ġamze-i cādūları meftūn itdi / Göñlümi silsile-i mūları mecn mecnūn mecn mecnūn<br />
ūn itdi itdi<br />
mecn mecnūnlu mecn mecnūnlu<br />
ūnluġı ūnlu ı ṭutmak ṭutmak [1] [1] deliliği tutmak, çıldırmak ‖ ‘cin tutmak’<br />
(‘meftūn itmek’ paralelliğinde)<br />
G325/3 ʿĀleme leylī ṣaçuñ sevdāsın iẓhār eylerin / Nev-bahār eyyāmıdur bir gün ṭutar mecnūnluġum<br />
mecnūnluġum<br />
Mecn Mecnūn Mecn ūn [22] bkz. ‘ḳıṣṣa-i Leylā vü Mecnūn’, ‘Ferhād u Mecnūn’ md.<br />
G89/1 Göñül tekmīl-i fenn-i ʿaşḳ iden üstād-ı kāmildür / Anuñ yanında kimdür Kūh-ken Mecn Mecnūn Mecn<br />
ūn ne cāhildür<br />
G213/5 Peyker-i zerd ü nizārum var iken ʿāḳil midür / Heyʾet-i Mecn Mecnūn Mecn ūn yazan ṣūret-ger-i dīvāne naḳş<br />
G215/2 Temāşā ḳılmaġa gül-zār-ı ḥüsn-i yāri bī-minnet / Sevād-ı dīde-i Mecn Mecnūn Mecn ūn ruḫ-ı Leylāda ḫāl olmış<br />
G361/1 Tesellī virmez ey dil derdüñ ol cānāne söylersin / Açılmaz saña gūyā ġonca-i ḫandāne söylersin<br />
G413/5 Cāy itmiş idi Leylīye Mecn Mecnūn Mecn ūn dil içinde / Bir ṣūret idi cil<strong>ve</strong> ḳılan maḥmil içinde<br />
G524/4 Ārām-geh-i mürġ idi dirler ser-i Mecn Mecnūn Mecn ūn / Meydān-ı maḥabbetde ne başlar yuvalandı<br />
G529/3 Bir pāre yaşum tāzeledi vādī-i derdi / Mecn Mecnūn Mecn ūn gideli lāle-i miḥnet ṣola yazdı<br />
G544/4 O Leylī-<strong>ve</strong>ş ġamından nʾola olsam pādişāh-ı ġam / Cünūn mülkin baña ıṣmarladı Mecn Mecnūn Mecn ūn ise gitdi<br />
G219/3 Dimeñ Mecn Mecnūna Mecn ūna gelmiş ʿāḳıbet Leylādan istiġnā / Belā-yı ʿaşḳ o ser-gerdānı cānından uṣandurmış<br />
G413/5 Cāy itmiş idi Leylīye Mecn Mecnūn Mecn ūn dil içinde / Bir ṣūret idi cil<strong>ve</strong> ḳılan maḥmil içinde<br />
G481/1 Zülfüñe bend eyle ben mecn mecnūn mecn mecnūn<br />
ūnı ūn didüm dil-bere / Didi ḳayd itdüm seni dīvāne geçdüñ deftere<br />
G370/3 Göñlin egler nāle-i zencīr ile mecn mecnūn mecn mecnūn<br />
ūn-ı ūn ʿaşḳ / Naġme-i ʿūd u ṣadā-yı çeng ü nāyı nʾeylesün<br />
G31/4 Mecn Mecnūn Mecn Mecnūn<br />
ūnı ūn gör ki ḳomadı ʿaşḳını Leylīnüñ / Nāmūs u nengi ḳodı vü terk itdi taḫt u tāc<br />
G195/2 Ṣaḳın Mecn Mecnūn Mecn Mecnūn<br />
ūnı ūn ṣanmañ ehl-i ʿaşḳuñ iḫtiyārıdur / Güzel sevmekde zīrā kimseye hīç iḫtiyār olmaz<br />
G219/4 Bulup saḳḳā-yı hicrān teşne-dil ṣaḥrāda Mecn Mecnūn Mecn Mecnūn<br />
ūnı ūn ı / Ecel peymānesin ṣunmış ḥayāt ābına ḳandurmış<br />
G380/7 Bāḳıyā Ferhād ile Mecn Mecnūn Mecn Mecnūn<br />
ūn-ı ūn ı şeydādan bedel / ʿĀşıḳ-ı bī-ṣabr u dil kim var dirseñ işte ben<br />
G531/2 Geh āb-<strong>ve</strong>ş giryān idüp geh bād-<strong>ve</strong>ş pūyān idüp / Mecn Mecnūn Mecn Mecnūn<br />
ūn-ı ūn ı ser-gerdān idüp ṣaḥrālara ṣalduñ beni<br />
G410/6 Yazmadı defterine ʿāşıḳ-ı Mecn Mecnūn Mecn Mecnūn<br />
ūn-ṣıfatı ūn ıfatı / Ḥāṣılı ṣıġmadı bir deftere bir dīvāne<br />
G69/6 Giryān o Leylī-<strong>ve</strong>ş nʾola ṣaḥrāya ṣalsa Bāḳīyi / Mecn Mecnūnuñ<br />
Mecn ūnuñ āb-ı çeşmine ḫāk-i beyābān teşnedür<br />
G275/1 Elemin Ḳaysa ḳıyās itme dil-i maḥzūnuñ / ʿAḳlı yoġ idi ne derdi var idi Mecn Mecnūnuñ<br />
Mecn ūnuñ<br />
G283/4 Başdan mürġ-i aḳıl uçmaz idi başından / Ṭıfllar üstine ṭaş atmasalar Mecn Mecnūnuñ<br />
Mecn ūnuñ<br />
G548/1 Nice yıldur deşt-i ġamdur cān-ı maḥzūnuñ yiri / Ey ṣaçı Leylā virildi baña Mecn Mecnūnuñ<br />
Mecn ūnuñ yiri<br />
1. yaralı<br />
mecr mecrūḥ mecr ḥ [4] bkz. ‘dil-i mecrūḥ’, ‘ḫāṭırı mecrūḥ’ md.<br />
G341/1 Dil-i pür-derd-i mecr mecrūḥı mecr der-i cānāne ṭapşurdum / Varup dārüʾş-şifāya yine bir dīvāne ṭapşurdum<br />
772
G244/1 Sīne mecr mecrūḥ-ı mecr ġam-ı ġurbet ü efgār-ı firāḳ / Dil esīr-i elem-i hecr ü giriftār-ı firāḳ<br />
2. gamlı, tasalı<br />
G411/5 Sīne-i mecr mecrūḥ-ı mecr mehcūruñ oñulmaz yarası / Merhem-i vaṣluñ olur olursa dermān zaḫmına<br />
G446/4 Üftādeler şikeste vü mecr mecrūḥ mecr ḥ ḥ u pāy-māl / Ḫūbān semend-i nāza binüp türktāzda<br />
mecr mecrūḥ mecr ḥ olmak [1] yaralanmak<br />
G247/1 İsterse nʾola ḫaste göñül yāre ṣarılmaḳ / Mecr Mecrūḥ Mecr ḥ ol olıca ol<br />
ıca ıcaḳ ıca lāzım olur yara ṣarılmaḳ<br />
Mec Mecūs Mec ūs [1] [1] Mecusî, Zerdüşt<br />
G212/5 Ebrū-yı ʿanberīn ile miḥrāb-ı dīndür / Ruḫsār-ı āteşīn ile ol ḳıble-i Mec Mecūs Mec ūs<br />
mec mecẕūb mec ẕūb olmak olmak [1] [1] kendinden geçmek, cezbeye girmek<br />
G389/4 Ceẕbe-i ʿaşḳuñ ile olmasa olmasa mec mecẕūb mec ẕūb güneş / Her seḥer atmaz idi kendüyi eyvānuñdan<br />
md.<br />
773<br />
med med çekmek çekmek [1] [1] med işareti (˜) çekmek(kaş benzerliği yönüyle); bkz. ‘cezr ü med’<br />
K25/2 Āfitāb üzre meger ḫāme-i dest-i ḳudret / Çekdi Çekdi bir bir med nitekim ḥācib-i rūy-ı dil-dār<br />
med medār med medār<br />
ār [1] [1] yörünge, mahrek (‘miḥ<strong>ve</strong>r’ paralelliğinde)<br />
K25/30 Ser-<strong>ve</strong>rā miḥ<strong>ve</strong>r-i gerdūn-ı feżāʾil ḳalemüñ / Merkez-i himmetüñ eflāk-ı meʿālīye med medār med medār<br />
ār<br />
med medāris med āris [1] [1] Süleymaniye medresesi (külliyesi)<br />
K2/43 Bu ṭarīḳuñ nice yıl künc-i med medārisde med ārisde yatup / Elemin çekmiş iken her birümüz nice zamān<br />
medd meddāḥ medd ḥ [1 [1] [1<br />
] övücü, övgücü ‖ Osmanlı’da saray <strong>ve</strong> kübera konaklarında musahiplik,<br />
nedimlik yapan meddahlar <strong>ve</strong> meddahlık sanatı için bkz. PAKALIN, C. II, s. 432-434.<br />
G274/7 Yaʿnī sulṭān-ı cevān-baḫt Meḥemmed Ḫān kim / Yirde medd meddāḥı medd beşer gökde s̱enā-ḫ˅ānı melek<br />
medd meddāḥ medd ḥ ḥ olmak [1] [1] övmek, methetmek<br />
G508/7 Medd Meddāḥ Medd ḥ olal olalı olal<br />
çeşm-i ġazālāneñe Bāḳī / Ögrendi ġazel ṭarzını Rūmuñ şuʿarāsı<br />
meded meded [15] [15] bkz. ‘hey meded hey’ md.<br />
1. aman!, aman aman!, eyvah!, yetiş!, yardım et!<br />
G40/1 Eylesün laʿlini dermān dil-i bīmāra meded meded / Dostlar işte ben öldüm baña bir çāre meded meded<br />
meded<br />
G40/2 Zaḫm-ı sīnemden oḳuñ pārelerin hep alma / Ṭursun Allāhı se<strong>ve</strong>rseñ hele bir pāre meded<br />
meded<br />
G40/3 Güher-i cāmı yitürdük bizi ġam öldüriyor / Sāḳıyā gel bulı vir ḳanda ise ara meded meded<br />
meded<br />
G40/4 İḥtirāz itmedüñüz aldılar elden cāmı / Vāḳıf itmeñ ṣaḳınuñ kimseyi esrāra meded<br />
meded<br />
G40/5 Gice tenhā işigi ḫākine yüzler süreyin / Ṣaḳınuñ kimse ḫaber virmesün aġyāre meded<br />
meded<br />
G102/5 Ol lebler ile aş yirer belki ḳanuma / İmrenmesün dehānı meded iki cānludur<br />
G133/5 Bāḳī peleng-i kūh-ı ġamuñ pençesindedür / Luṭfuñ meded meded yitişmez ise bir dem öldürür<br />
G235/6 Dil-rübā dil-ber se<strong>ve</strong>r dirler helāk oldum meded meded meded / Cānuma kār eyledi şimden girü teʾs̱īr-i ʿaşḳ<br />
G363/4 Bilmezin nʾeyleye derd ü ġam-ı cānāne baña / Ne müdārāya meded meded var ne müdāvā bilürin<br />
G525/3 Beni öldürdi firāḳuñ meded meded meded ey dost yitiş / Hele bir pāre daḫı tende ḥarāret bāḳī<br />
G66/7 Vaṣf-ı laʿlin oḳı ey ḥüsn kitābın oḳuyan / Meded Meded Allāhı se<strong>ve</strong>rseñ ḳatı zībā yiridür<br />
G173/5 Meded Meded Bāḳīye ey pīr-i muġān bir cürʿa himmet ḳıl / Elin alup ayaḳlandur ki ol bī-çāre düşmişdür<br />
G179/2 Ucından zülfüñüñ çoḳ baş kesildi / Meded Meded ʿömrüm anı bir pāre kesdür<br />
G410/1 Meded Meded öldürdi beni derd ü ġam-ı cānāne / Ḳābil olmaz dil-i dīvāne ise dermāne<br />
2. yardım, lutuf<br />
G40/6 Mededüñ ḳalmadı feryād u fiġān eyleyecek / Saña kimden ire ey Bāḳī-i bī-çāre meded<br />
meded
meded meded meded All Allāh All All āh meded! meded! [1]<br />
[1]<br />
M2/III/8 Meded Meded All Allāh All āh meded meded ʿavn ü ʿināyet senden / Bu firāḳ āteşine döymege ṭāḳat senden<br />
mededi mededi mededi ḳalmamak ḳalmamak [1] [1] takati kalmamak, dermanı olmamak<br />
G40/6 Mededüñ Mededüñ ḳalmad ḳalmadı ḳalmad<br />
feryād u fiġān eyleyecek / Saña kimden ire ey Bāḳī-i bī-çāre meded<br />
med medḥ med ḥ [12] [12] övgü<br />
K17/11 Ḳandan gedā-yı bī-ser ü pālar senüñ gibi / Ḳandan edā-yı med medḥ-i med<br />
i şehenşāh-ı tāc-dār<br />
K22/15 Bir yeşil ġarrā zer-efşān kāġıd olmışdur çemen / Yaraşur yazılsa ger med medḥ-i med i edīb-i nükte-dān<br />
G306/6 Rengīn varaḳlar aldı ele tā ki eyleye / Taḥrīr-i med medḥ-i med i ḫ˅āce-i ṣāḥib-<strong>ve</strong>ḳār gül<br />
G387/7 Bülbül edā-yı med medḥ-i med i gül ü gül-sitān ider / Bāḳī duʿā-yı devlet-i sulṭān-ı pāk-dīn<br />
G121/5 Ruḫlaruñ med medḥin med ḥin ser-āġāz itdi Bāḳī bāġda / Düşdiler hep yanına bülbüller āheng itdiler<br />
K11/14 Degülsin med medḥine med<br />
ḥine ḳādir ne deñlü ṭutsalar māhir / Gerekse Rūmda Bāḳī ʿAcem mülkinde Selmān ol<br />
G125/5 Ruḫlaruñ med medḥini med ḥini eflāke çıḳardı Bāḳī / Şevḳden ṭoldı bu gün nūr ile Beytüʾl-Maʿmūr<br />
K1/27 Bāġ-ı s̱enā vü gül-şen-i med medḥüñde<br />
med ḥüñde mürġ-i dil / Bu naẓm-ı rūḥ-baḫşı oḳur ṣu gibi revān<br />
K5/25 Ṣabā gibi güẕār itdüm seḥer gül-zār-ı med medḥüñde<br />
med ḥüñde / Bu ebyātı terennüm ḳıldı bir mürġ-i ḫoş-elḥānī<br />
K18/49 Bāġ-ı med medḥüñde<br />
med medḥüñde<br />
ḥüñde olur cümleye ġālib tenhā / Baḥs̱ içün gelse eger bülbül-i ḫoş-naġme hezār<br />
K19/37 Şol ḳadar irdi hedāyā şeref-i med medḥüñle med ḥüñle / Ki benān-ı ḳalemüm oldı ser-ā-ser ḫātem<br />
Kt1/10 Ola vaṣfuñla müzeyyen ṣafaḥāt-ı eyyām / Ṭola med medḥüñle med ḥüñle kütüb-ḫāne-i edyān u milel<br />
med medḥ med ḥ eylemek/itmek eylemek/itmek [5] [5] övüp yüceltmek<br />
G332/3 Bülbülüñ med medḥ med ḥ idüp idüp ol şāḫ-ı gül-i ter didügi / Bir ʿömür dörpüsidür ḳaddüñe nisbet güzelüm<br />
G509/3 Med Medḥ Med ḥ iderdüñ iderdüñ lebleri devrinde ey pīr-i muġān / ʿĀḳıbet īmānuña döndürdiler peymāneyi<br />
Mtl 30 Med Medḥ Med ḥ eyledüm eyledüm nigārı bir aʿlā ġazel didüm / Ġarrā laṭīf ü dil-keş ü ġāyet güzel didüm<br />
K26/37 ʿAndelībān-ı ḫoş-elḥān-ı gül-istān-ı s̱enā / İdeler İdeler med medḥüñ med ḥüñ ile ḫoş naġamāt-ı rengīn<br />
K6/19 Şimdi gūş-ı cān ile diñler cihān eşʿārumı / Med Medḥüñ Med ḥüñ itsem itsem bir yire mecmūʿ-ı ins ü cān gelür<br />
med medḥ med ḥ ü ü s̱ s̱en s̱<br />
en enā ā [3] övme yüceltme<br />
K2/35 ʿArṣa-i med medḥ med ḥ ü ü s̱ s̱en s̱<br />
en enānuñ en ānuñ bulımaz pāyānın / Peyk-i endīşe eger biñ yıl olursa pūyān<br />
K18/41 Geşt iderken çemen-i med medḥ med ḥ ü ü s̱ s̱en s̱<br />
en enāñ<br />
āñı āñ ḫāṭır / Lāyiḥ oldı dile nā-gāh bu şiʿr-i hem-vār<br />
K9/22 Destinde ḫāme fażl u belāġat nihālidür / Med Medḥ Med ḥ ü ü s̱ s̱en s̱<br />
en enā-yı en yı yı şāh-ı cihān aña berg ü bār<br />
774<br />
medh medhūş medh ş [1] hayran; ‘ed-dehş, … sergeşte <strong>ve</strong> hayrân olmak… gafletden, talgınlıkdan<br />
yahud hayretten akl gidüp öylece denk ü bî-hûş olmak ma’nâsınadır’ bkz. KÂMÛS, C. II, s. 329;<br />
ayrıca bkz. ‘mest ü medhūş’ md.<br />
G115/1 Medh Medhūş-ı Medh cām-ı laʿlüñ mestānedür ṣanurlar / Mest-i şarāb-ı ʿaşḳuñ dīvānedür ṣanurlar<br />
medh medhūş medh itmek itmek [1] [1] [1] hayran etmek, aklını başından almak<br />
G95/6 Geh bī-dil ü bī-hūş ider geh mest ü geh medh medhūş medh ş ider / ʿAyyāre-i ġamzeñ ġamı dārū-yı hüş-ber kendidür<br />
medrese medrese-i medrese i ʿāliye ʿāliye [1] [1]<br />
[1]<br />
K2/42 Ol zamān kim birisin medrese medrese-i medrese i ʿāliyenüñ ʿāliyenüñ / Eyledüñ aña kemāl-i keremüñden iḥsān<br />
medrese medrese vü vü mescid mescid [1] [1] [1] ‘leb-i cūy, leb-i cānān, leb-i cām’ paralelliğinde<br />
G435/3 Mevsim-i gülde nʾolur medrese medrese vü vü mescidden mescidden / Leb-i cūy u leb-i cānān u leb-i cām olsa<br />
medy medyūnlu medy medyūnlu<br />
ūnluḳ ūnlu ḳ [1] borçlu olma<br />
G325/2 Laʿlüñe teslīm ider cān borcın inkār itmezin / Ḳılmasun ġamzeñ teḳāżī çekmesün medy medyūnlu medy medyūnlu<br />
ūnluġum ūnlu ġum<br />
meft meftūnlu meft meftūnlu<br />
ūnluḳ ūnlu ḳ [1] [1] tutkunluk, âşıklık
G325/1 Kimseye ʿaşḳuñda iẓhār itmedüm meft meftūnlu meft meftūnlu<br />
ūnluġum ūnlu ġum / Bildiler ḥāl-i derūnum gördiler maḥzūnluġum<br />
meft meftūn meft ūn olmamak olmamak [4] [4] gönül <strong>ve</strong>rmemek<br />
M2/I/3 Felegüñ ḳaṣr-ı dil-āvīzine meft meftūn meft ūn olma olma / Nice mīrās̱a girüpdür bu sarāy-ı fānī<br />
G123/5 Dehre meft meftūn meft ūn olma olma ey Bāḳī felek rām oldı ṭut / Bī-<strong>ve</strong>fā dünyā hele ben bildügüm dünyā mıdur<br />
G135/6 Ne reng ü būya meft meftūn meft ūn ol ol ol ne hāy u hūya ey Bāḳī / Bu fānīden beḳā itmez temennā şol ki dānādur<br />
G232/4 Merd iseñ dehr-i denī mekrine meft meftūn meft ūn olma olma / Er odur kim vire bu pīre-zen-i dehre ṭalāḳ<br />
meges meges [2] [2] sinek<br />
G209/4 Bāzār-ı dehr içinde gözüme ṭoḳınmadı / Ḫāl-i ʿiẕār-ı yār gibi ʿanberīn meges<br />
meges<br />
G179/4 ʿİẕāruñda şehā ḫāl-i siyāhuñ / Şeker üstine ḳonmış bir megesdür<br />
megesdür<br />
1. ay<br />
meh meh [29]<br />
[29]<br />
K20/5 Ṣarındı meh meh yine bir ḫūb Yūsufī destār / Ṣoḳındı farḳına bir dāne ince sīm hilāl<br />
K20/6 Elinde muṭrıb-ı çarḫuñ ya ḳurs-ı meh meh defdür / Kenāresi görinür pūlınuñ mis̱āl-i hilāl<br />
G183/5 Çarḫ bir ṣarrāfdur mihr ile meh meh mīzān aña / Çār-sū-yı dehr içinde gice gündüz zer çeker<br />
G401/1 Ol āfitāb-ṭalʿata kim dirse māh-rū / Olsun cihānda meh gibi dāʾim siyāh-rū<br />
G183/7 Bāḳıyā gökde şihāb atılmadı Mirrīḫ-i çarḫ / Rūy-ı yāre öykünür diyü mehe mehe ḫançer çeker<br />
G288/2 Kevn ü mekānı şevḳ-i ruḫuñ şöyle ṭutdı kim / Ḫurşīdi kimse ẕerreye ṣaymaz mehi mehi degül<br />
Mtl 24 Ṣaḥn-ı bāġuñ ḥavżınuñ her cānibi serv-i sehī / Yāri girmiş ṣuya ṣandum göricek ‘aks-i mehi<br />
mehi<br />
M5/V/2 Gün gibi yaḳduñ cihānı ey meh meh-i meh i zerrīn-ḳabā<br />
G91/1 Kūyuñ yolında nice kez ey mihr-i bī-naẓīr / Şeb-rev diyü ṭutıldı giceyle meh meh-i meh i münīr<br />
G293/1 Saña teşbīh itmek olmaz ey meh meh-i meh i ṣāḥib-cemāl / Āfitāba ger hilāl ebrū vü Nāhīd olsa ḫāl<br />
K3/26 Aña cild-i ġarrā müzehheb muṭallā / Meh Meh-i Meh i ʿālem-ārā vü ḫurşīd-i en<strong>ve</strong>r<br />
G147/5 Meh Meh-i Meh i ḥüsnüñ olupdur şöhre-i şehr / Bütün ʿālemde ḳaddüñ ḫod ʿalemdür<br />
G463/2 Ḫaṭ degüldür görinen āb-ı ʿiẕārında <strong>ve</strong>lī / Bī-<strong>ve</strong>fālıḳ o mehüñ mehüñ kir getürüpdür yüzine<br />
G58/6 Mihr-i ʿālem-tāb olupdur ol büt-i meh meh-<strong>ve</strong>ş meh <strong>ve</strong>ş bu gün / Aña nisbet māh-ı en<strong>ve</strong>r ṣūret-i dīvārdur<br />
G431/1 ʿĀrıżuñ ḳılmış ḳażā hem-reng o ḫadd-i meh meh-<strong>ve</strong>şe meh <strong>ve</strong>şe / Gör ne yüzden imtizāc itdürmiş āb u āteşe<br />
2. güzel, dilber<br />
G54/4 İşigüñde beni ey meh meh bulur bir gün ʿadū nā-geh / Ḳażā-yı āsmānīdür belā-yı nā-gehānīdür<br />
G118/3 Görinen encüm-i eflāk degüldür ey meh meh / Dūd-ı āh-ı şerer-ālūd-ı dil ü cānumdur<br />
G296/4 Kendü başında degül mi niçün ol meh meh bilmez / Dil-i miskīne ne bend eyledügin ol kākül<br />
G476/1 Ḫaddüñ ey meh meh şol ḫaṭ-ı reyḥānda / Sūre-i Veʾş-Şemsdür Ḳurʾānda<br />
G482/5 Ayaġuñ altında ḫāk olduġıʾçün ey meh meh meh zemīn / Eşk-i Bāḳī ḳıldı anuñ laʿl īs̱ār üstine<br />
G543/3 Lebin aġyār-ı bed-ḫ˅āhuñ virüp aġzına dişletdi / Dirīġā dostlar meclisde ol meh meh yine ḳan itdi<br />
G487/8 Mestāne ṣoydı o mehi mehi Bāḳī geçen gice / Nāzüklik ile çözdi muḳaddem ḳuşaġını<br />
G384/4 O mehüñ mehüñ şevḳına yir yir yaḳayın nice fetīl / Sīnemüñ dāġların şekl-i S̱üreyyā göresin<br />
G487/6 Yıllar-durur ki şemʿ-i ruḫuñ reşkine mehüñ mehüñ / Ḥakkāk-i dehr çarḫa dutar şeb-çerāġını<br />
G493/5 Bāḳıyā mihr ü <strong>ve</strong>fāsın o mehüñ mehüñ mehüñ / Çoḳ ṭamaʿ eyler idük az oldı<br />
G508/3 Gitmez o mehüñ mehüñ rā gibi ḫançer kemerinden / Üftādelerin öldürür āh işte burası<br />
Mtl 22 Mihr-i ruḫsārını vaṣf it o mehüñ mehüñ maṭlaʿda / Ser-i aʿdāyı nihāyet añasın maḳṭaʿda<br />
G153/4 Ṭāḳ-ı felekde hāle degüldür o meh meh-<strong>ve</strong>şüñ<br />
meh <strong>ve</strong>şüñ / Mihr-i ruḫına çarḫ-ı muʿallā ḳulaḳ çeker<br />
G265/1 Çerāġ-ı ḥüsni ışıḳdur o meh meh-<strong>ve</strong>şüñ<br />
meh <strong>ve</strong>şüñ <strong>ve</strong>şüñ girçek / Dehān-ı teng-i dil-āvizi bir güzel kūçek<br />
meh meh-i meh i bedr [2] dolunay<br />
775
G190/3 Görenler ruḫlaruñda ḥalḳa ḥalḳa zülfüñi dirler / Meh Meh-i Meh i bedr ile ṣan kim cemʿ olupdur hāleler yir yir<br />
G59/3 Sen meh meh-i meh i bedrüñ żiyāsın virmek olmaz ʿāleme / İttifāḳī bir yire cemʿ olsalar meh-pāreler<br />
meh meh-i meh i ʿīd ʿīd [1] [1] bayram ayı<br />
K25/16 Urdı çevgān-ı zeri gūy-ı zümürrüd-gūna / Meh Meh-i Meh i ʿīd oldı yine tevsen-i gerdūna süvār<br />
meh meh-i meh i nev [6] hilâl<br />
K20/3 Çerāġ-ı māha yine bir filori dikdi güneş / Gören kimesne kenārın meh meh-i meh<br />
i nev itdi ḫayāl<br />
K25/15 Bāmdan düşdi dilā ṭaşt-ı meh meh-i meh i nev bu gice / Güft ü gūy ile pür olsa nʾola şehr ü bāzār<br />
G155/6 Nis̱ār itdi ġazā yolına der-gāh-ı şehenşāha / Muraṣṣaʿ bir kemer gerdūn meh meh-i meh i nev zer-nişān ḫançer<br />
K25/8 Dehr bir şāḫ-ı sipend urdı felek micmerine / Meh Meh-i Meh i nev ṣanma şafaḳda görinen zerd ü nizār<br />
K25/9 Māhı ṣayd itmek içün baḥre ṣalup ḳullābın / Meh Meh-i Meh i nev ṭutdı meger sāḥil-i deryāda ḳarār<br />
K25/22 Eline girmek içün fażla-i ḫ˅ān-ı keremi / Meh Meh-i Meh i nev destin açar niteki şaḫṣ-ı cerrār<br />
meh meh-i meh meh i i ttābān<br />
t<br />
ābān ābān [5] [5] parlak ay<br />
K13/10 Ol ki ḫurşīd-i cihān-tāba zekāt-ı zer virür / Kāse-gerdān olsa şehrinde meh meh-i meh i ttābān<br />
t<br />
ābān eger<br />
G32/1 Pür olup devr idicek meclis-i mestānı ḳadeḥ / Çarḫ olur ḥalḳa-i rindān meh meh-i meh<br />
i ttābān<br />
t<br />
ābān ābānı ābān ḳadeḥ<br />
G144/4 Kimlerüñ rūşen ider menzilin āyā bilsem / Giceler seyre çıḳar ol meh eh eh-i eh i i ttābān<br />
t<br />
ābān ābān dirler<br />
G518/4 Umarın kevkeb-i baḫtum ire burc-i şerefe / Sīneye ol meh meh-i meh i ttābān<br />
t<br />
ābān ābānı ābān çekem hāle gibi<br />
G132/1 Cemālüñ āfitābından alup nūr / Meh Meh-i Meh i ttābāna<br />
t<br />
ābāna döndi cām-ı billūr<br />
meh meh meh ü ü mihr mihr mihr [1] [1] ay <strong>ve</strong> güneş<br />
K24/21 Bāġ-ı luṭfuñda meh meh meh ü ü ü mihr mihr iki aḥḳar nergis / Keremüñ gül-şenine sünbüle kem-ter sünbül<br />
meh meh ü ü ü ḫur ḫurşīd ḫur şīd [1] [1] ay <strong>ve</strong> güneş<br />
K26/18 Meclis-i ʿişretine bāde şafaḳ bādiye çarḫ / Nuḳl encüm meh ü ḫur ḫurşīd ḫur ḫurşīd<br />
şīd iki cām-ı zerrīn<br />
meh meh-i meh i i en<strong>ve</strong>r [3] parlak ay<br />
K19/55 Tā bu eyvān-ı muraṣṣaʿ kemer-i ʿālīde / Ṭaḳa engüşt-i hilāle meh meh-i meh<br />
i en<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
G140/4 Tābı gitmez o zülf-i şeb-rengüñ / Oldı hem-sāye-i meh meh-i meh i en<strong>ve</strong>r<br />
G428/4 Lāyıḳ budur ki vaṣf-ı ruḫuñ mihr-i āsmān / Altun ḳalemle yaza meh meh-i meh i en<strong>ve</strong>r üstine<br />
meh meh-i meh i rrūze<br />
r<br />
ūze ūze [2] [2] oruç ayı ‖ Ramazan ayı<br />
G423/6 Rūz-ı şekk irdi yaḳīn geldi meh meh-i meh i rrūze<br />
r<br />
ūze yine / Bādeden reng-peẕīr olsa gerek seccāde<br />
K20/46 Hemīşe tā meh meh-i meh i rrūze<br />
r<br />
ūze ūze gelüp bu devr içre / Riyāżet ile ire peyker-i hilāle hüzāl<br />
meh meh-li meh li liḳā li ḳā [10] ay yüzlü güzel/dilber<br />
M1/II/8 Ḫurşīde baḳsa gözleri ḫalḳuñ ṭola gelür / Zīrā görince ḫāṭıra ol meh meh-li meh li liḳā<br />
ḳā gelür<br />
G8/1 Gün yüzin ʿarż eyledi nev-rūzda ol meh meh-li meh li liḳā li ḳā / Mihr altun ḳaplu bir āyīne virdi rū-nümā<br />
G15/3 Gömgök itdi sille-i āhum sipihrüñ ṣūretin / Gök yüzine baḳ inanmazsañ eger ey meh meh-li meh<br />
li liḳā li ḳā<br />
G138/3 Dün ṭoġdı māh-ı nev gibi ol şūḫ-ı meh meh-li meh li liḳā li ḳā / Şehr içre şimdi şöhre-i devrān olup gezer<br />
G186/6 Şeb-i fürḳatde ey Bāḳī ṭulūʿ-ı mihr-i en<strong>ve</strong>rden / Bu göñlüm ḫānesin rūşen iden ol meh meh-li meh<br />
li liḳā li ḳā yigdür<br />
G241/2 Ḫoş şevḳ virdi meclise mihr-i münīr-vār / Ṣan ḳurṣ-ı āfitābdur ey meh meh-li meh li liḳā li ḳā ḳabaḳ<br />
G485/3 Sīm-sīmā serv-bālā meh meh-li meh li liḳālar li ḳālar çoḳ <strong>ve</strong>lī / Kimsede yoḳdur senüñ evżāʿ u eṭvāruñ gibi<br />
G262/5 Şehr içre ḫalḳ bir birine gösterür beni / Mihri hilāle beñzedeli meh meh-li meh<br />
li liḳālaruñ<br />
ḳālaruñ<br />
G505/1 Çerāġ-ı bezm-i vaṣl olmaġa bir şeb ʿārıżı nūrı / Kefīli boynıdur ol meh meh-li meh li liḳānuñ li ḳānuñ şemʿ-i kāfūrī<br />
G465/1 Diller revāne oldılar ol meh meh-li meh li liḳāyile li ḳāyile / Eṭfāl-i şehr ṣanki segirdürler ay ile<br />
meh meh-pāre meh meh āre āre [2] [2] ay parçası (güzeller)<br />
G254/3 Cām-ı gül-gūn al ele nūş eyle bī-pervā bu gün / Ḳuv<strong>ve</strong>t-i bāzūñ ile bir dil-ber-i meh meh-pāre meh āre çek<br />
776
G59/3 Sen meh-i bedrüñ żiyāsın virmek olmaz ʿāleme / İttifāḳī bir yire cemʿ olsalar meh meh-pāreler<br />
meh āreler<br />
meh meh-rū meh meh ū [5] ay yüzlü güzel/dilber<br />
G41/2 Baġlar Sünbülede ey meh meh-rū meh ū / Vaṣf-ı zülfüñdeki şiʿrüm üstād<br />
G198/4 Ṭoġarsa maṭlaʿ-ı ṣubḥ-ı ṣafādan ol meh meh-rū meh ū / Zehī sitāre-i ferḫunde ṭāliʿ-i fīrūz<br />
G402/1 Cihānuñ göñlin aldı evc-i istiġnāda bir meh meh-rū meh ū / ʿAceb mi çıḳsa her yirden sipihre naʿre-i yā Hū<br />
G253/2 Baḳmasa yıllarca Nāhīdüñ yüzine ġam yimez / Ayda bir kez ḫāl-i ruḫsārın gören meh meh-rūlaruñ<br />
meh<br />
ūlaruñ ūlaruñ<br />
G46/5 Şol ḳadar cevr ider oldı baña çarḫ-ı bed-mihr / Ṣanki bir dil-ber-i meh meh-rūy meh ūy u hilāl-ebrūdur<br />
meh meh-sīmā meh īmā [2] [2] ay yüzlü<br />
G537/1 ʿĀlemi tāze bahār itdi ruḫ-ı zībāsı / Virdi āfāḳa żiyā ṭalʿat-i meh meh-sīmās<br />
meh īmās īmāsı īmās<br />
G408/3 Pertev-i mihr-i melāḥat ṣaldılar ṣubḥ-ı ezel / Ṣafḥa-i āyīne-i ruḫsār-ı meh meh-sīmās<br />
meh īmās īmāsına<br />
ına<br />
meh meh-tāb meh āb [1] [1] ay ışığı, ay aydınlığı (‘şeb-i tār’ karşıtlığı); bkz. ‘şeb-i meh-tāb’ md.<br />
G116/4 Ser-i zülf-i siyeh-kāruñ şeb-i tār / ʿİẕāruñ pertevi meh meh-tāba meh āba beñzer<br />
mehçe mehçe [1] [1] bayrak <strong>ve</strong> sancak direklerinin başındaki hilâl şeklindeki alem<br />
K2/5 Mehçe Mehçe-i Mehçe rāyet-i manṣūr-ı cihān-efrūzı / Maṭlaʿ-ı ṣubḥ-ı ẓaferden yine oldı tābān<br />
meh mehābet meh ābet [1] büyük, heybetli<br />
Kt5/2 Deryāya düşse sāye-i tīġ-i meh mehābeti meh ābeti / Pertāb iderdi kendüyi ṣaḥrālara neheng<br />
meh mehābet meh ābet göstermek göstermek [1] [1] [1] azmetiyle/heybetiyle korku salmak<br />
G407/5 Ceng meydānında yā ḫod ḳırmızı dībā geyer / Rezm-gāhuñ tā meh mehābet meh<br />
ābet göstere göstere küffārına<br />
mehc mehcūr mehc mehcūr<br />
ūr [5]<br />
1. gurbet (‘vuṣlat’ karşıtlığında)<br />
G132/4 Gehī vuṣlatda ʿāşıḳ gāh mehc mehcūr mehc ūr / Bu dünyādur gehī mātem gehī sūr<br />
2. unutulmuş, bırakılmış<br />
G432/3 Der-i dil-dārdan dūram diyār-ı ġamda mehc mehcūram<br />
mehc ūram / Müselmānlar esirgeñ ḫaste ḳaldum dār-ı ġurbetde<br />
3. ayrı düşmüş, garip kalmış<br />
G267/3 Dökilür ḳaṭreleri ʿāşıḳ-ı mehc mehcūr mehc ūr aġlar / Yılduzı düşkün olur pādişehüm maʿzūlüñ<br />
G353/6 Şarāb-ı dil-güşā egler dil-i mehc mehcūr mehc mehcūr<br />
ūrı ūr ey Bāḳī / İlet ol derd-mendi ḫāne-i ḫammāre eglensün<br />
4. âşık (sevdiğinden ayrı düşmesi bağlamında)<br />
G411/5 Sīne-i mecrūḥ-ı mehc mehcūruñ mehc mehcūruñ<br />
ūruñ oñulmaz yarası / Merhem-i vaṣluñ olur olursa dermān zaḫmına<br />
mehd mehd mehd [1] [1] [1] beşik<br />
K7/4 Mehd Mehd-i Mehd gül-zār üzre geldi dāye-i ebr-i bahār / Ṭıfl-ı ġonca aġzın açdı meyl-i pistān eyledi<br />
Mehd Mehdī-i Mehd i ṣāḥib ṣāḥib-ḳır ṣāḥib ır ırān ān [1] talihi mesut Mehdî<br />
G542/4 Gel ẓuhūr it ḳandasın ey Mehd Mehdī-i Mehd i ṣāḥib ṣāḥib-ḳır ṣāḥib ır ırān ır ān / Kim cihānda ẓāhir olmaduḳ ʿalāmet ḳalmadı<br />
Me Meḥemmed Me ḥemmed Ḫān Ḫān-ı Ḫān ı ı Ġāzī Ġāzī [1] [1] Sultan III. Mehmed<br />
K15/10 Me Meḥemmed Me ḥemmed Ḫān Ḫān-ı Ḫān ı ı Ġāzī Ġāzī āl-i ʿOs̱mānuñ ser-efrāzı / Cihānuñ kār-sāzı ol sezā-yı kār-fermāyī<br />
Me Meḥemmed Me Meḥemmed<br />
ḥemmed Çelebi Çelebi [2] [2] bkz. ‘Ḫān Meḥemmed’ md.<br />
K24/18 Fāżıl-ı dehr Me Meḥemmed Me Meḥemmed<br />
ḥemmed Çelebi Çelebi kim eflāk / Bāġ-ı fażlında ṭoḳuz dānelü bir ter sünbül<br />
K26/11 Menbaʿ-ı mekremet ü luṭf Me Meḥemmed Me ḥemmed Çelebi Çelebi Çelebi / Vāhib-i fażl u ʿaṭā ṣāḥib-i ʿizz ü temkīn<br />
Me Meḥemmed Me ḥemmed Ḫān Ḫān [1] [1] [1] Sultan III. Mehmed<br />
G274/7 Yaʿnī sulṭān-ı cevān-baḫt Me Meḥemmed Me ḥemmed Ḫān Ḫān kim / Yirde meddāḥı beşer gökde s̱enā-ḫ˅ānı melek<br />
777
mehter mehter [2] [2] mehter musikisi; bkz. PAKALIN, C. II, s. 444-445.<br />
G149/2 Ġamuñdan nevbet-i āh u fiġān u zāra ḳudret yoḳ / Çemende bülbül-i şūrīde şimdi başḳa mehterdür<br />
mehterdür<br />
G175/4 Nʾola gül şevḳıne çalup çaġurursa bülbül / Muṭrıbā ol daḫı başḳa başına mehterdür<br />
mehterdür<br />
1. mesken<br />
mek mekān mek ān [5] [5] bkz. ‘kevn ü mekān’ md.<br />
K1/31 Laʿlüñ ḫayāli ḥoḳḳa-i ḫāṭırda var iken / Yāḳūt-ı nāba olmamış idi mek mekān mek ān kān<br />
M2/V/8 Ġarḳa-i raḥmet ola rūḥ-ı revān-ı Sulṭān / Ḥūrīler mūnis ola gül-şen-i firdevs mek mekān mek ān<br />
2. durak<br />
G251/4 ʿAlāʾiḳdan mücerred ol ser-i kūyında mesken bul / Mesīḥā-<strong>ve</strong>ş mek mekān mek mekān<br />
ānı ān ı āsmāndur ehl-i tecrīdüñ<br />
3. yurt, vatan<br />
778<br />
G344/3 Diyār-ı ġurbete düşdüm cüdā oldum mek mekānumdan<br />
mek ānumdan / Bu yirlerde ġarībem yoḳ-durur yanuñca hem-<br />
derdüm<br />
4. yer<br />
M1/I/3 Āḫır mek mekānuñ mek ānuñ olsa gerek cürʿa gibi ḫāk / Devrān elinden irse gerek cām-ı ʿīşa seng<br />
mek mekān mek ān itmek itmek itmek [2]<br />
[2]<br />
1. yurt edinmek, yerleşmek<br />
G150/2 Fetīli şuʿle virür tāze dāġlar yaḳdum / Murādum ol ki ide ide sīnede mek mekān mek ān ülker<br />
2. mesken edinmek<br />
G543/4 Gelüp ḳonmışken ey ḳaşı kemānum dilde peykānuñ / Göñülden geçdi āḫir cān evin vardı mek mekān mek<br />
ān itdi<br />
itdi<br />
mek mekān mek mek ān ṭutmak ṭutmak [1] [1] yer tutmak, yurt edinmek<br />
G281/4 Ey ʿāşıḳān-ı ġam-zede ʿīş u ṣafāyı ḳoñ / Kūy-ı belāda her biriñüz bir mek mekān mek<br />
ān ṭutuñ<br />
mek mekārim mek ārim [1] [1] cömertlik<br />
K23/33 Luṭfuñ zülālin eyle ʿaṭā teşne-dillere / Ey menbaʿ-ı mek mekārim mek ārim ü ser-çeşme-i kirām<br />
mekr mekr [1] [1] hile<br />
G232/4 Merd iseñ dehr-i denī mekrine mekrine meftūn olma / Er odur kim vire bu pīre-zen-i dehre ṭalāḳ<br />
mekr mekr-i mekr i Zel Zelīḫā Zel<br />
ḫā ḫā [1] Züleyha’nın Yusuf’a hilesi (Yusuf’un eteğini yırtması)<br />
K15/6 Gülüñ pīrāhen-i Yūsuf gibi dāmānı çāk olmış / Nesīm-i perde-der ḳıldı meger mekr mekr-i mekr i Zel Zelīḫāy Zel<br />
ḫāy ḫāyı ḫāy<br />
mekr mekr ü ü fiten fiten fiten [1] [1] hile <strong>ve</strong> fitne<br />
G30/1 Gel ey dil ḥalḳa-i müşgīn-i zülf-i pür-şikenden geç / Düşersin dām-ı tezvīre reh-i mekr mekr ü ü fitenden fitenden geç<br />
mekremet mekremet [3] [3] cömertlik, lutuf, ihsan<br />
K20/34 Seḥāb-ı mekremet mekremet mekremet ü menbaʿ-ı mürüv<strong>ve</strong>tsin / Nem-i seḫāñ ile ser-sebz gül-şen-i āmāl<br />
K23/15 Mihr-i sipihr-i mekremet mekremet ol kim cenābına / Gökden hilāl iki bükilüp virür selām<br />
K26/11 Menbaʿ-ı mekremet mekremet ü luṭf Meḥemmed Çelebi / Vāhib-i fażl u ʿaṭā ṣāḥib-i ʿizz ü temkīn<br />
mekt mektūb mekt ūb [2]<br />
[2]<br />
G535/2 ʿArż itdüm aña nāme ile lüʾlū-yı eşküm / Cān riştesi mekt mektūb mekt mektūb<br />
ūb-ı ūb dürer-bāre ṣarıldı<br />
G470/5 Mekt Mektūb Mekt Mektūb<br />
ūbın ūb ın elde ṭutmış zanbaḳ reh-i çemende / ʿArż ide tā ki ḥālin sulṭān-ı kām-kāre<br />
mekt mektūb mekt ūb uçurmak uçurmak uçurmak [2] [2] haber göndermek<br />
K7/9 Her yaña mekt mektūb mekt ūb uçurd uçurdı uçurd bād-ı nev-rūzī yine / Berg-i nesrīni kebūter gibi perrān eyledi<br />
G382/5 Gāhī cenāb-ı Leylīye mekt mektūb mekt ūb uçurma uçurmaġa uçurma ġa / Urındı Ḳays başına mürġ āşiyānesin
mel melāḥat mel ḥat [4] güzellik; bkz. ‘luṭf u melāḥat’ md.<br />
G408/3 Pertev-i mihr-i mel melāḥat mel ḥat ṣaldılar ṣubḥ-ı ezel / Ṣafḥa-i āyīne-i ruḫsār-ı meh-sīmāsına<br />
G451/1 Elṭāf u ḥüsn ü ḫulḳ u mel melāḥat mel ḥat kemālde / Endām u şekl ü ḳāmet ü ḳadd iʿtidālde<br />
G448/3 Meger ḫ˅ān-ı mel melāḥatde mel ḥatde ḥatde gümişden bir ṭabaḳdur ol / Açılmış aḳ güldür ya leṭāfet gül-sitānında<br />
G448/5 Görenler ol kemerde Bāḳıyā ṭāḳ-ı mel melāḥatde mel ḥatde / Yazılmış şemsedür dirler güzellik ḫānümānında<br />
mel melāḥat mel ḥat MMıṣr<br />
M<br />
ṣr ṣrı ṣr ı [1] [1]<br />
[1]<br />
güzellik ülkesi; bkz. ‘Mıṣr-ı ḥüsn’ md.<br />
G142/2 Ol mel melāḥat mel ḥat MMıṣr<br />
M<br />
ṣr ṣrınuñ ṣr ınuñ Yūsuf-cemāli şevḳıne / Seyl-i eşküm Nīl-<strong>ve</strong>ş günden güne efzūn olur<br />
mel melāʾik mel ʾik [1] melekler<br />
G409/2 Ḫaṣlet ü ḫūy-ı mel melāʾik mel ʾik yaraşur merdümlere / Uymasun dīv-i raḳībüñ ol perī iġvāsına<br />
mel melāl mel melāl<br />
āl [2] [2] hüzün, keder; bkz. ‘defʿ-i melāl eylemek’ md.<br />
K21/26 Velīkin āyīne-i ṭabʿ-ı ṣaf<strong>ve</strong>t-āyīnüñ / Bu rūzgārda var ṣūretinde gerd-i mel melāl mel āl<br />
G207/1 Ancaḳ raḳīb cevri degül infiʿālümüz / Ḫaṭ geldi laʿl-i yāre odur bu mel melālümüz<br />
mel ālümüz<br />
mel melāmet mel āmet [8] [8] bkz. TASAVVUFTAN DİLİMİZE, s. 213-214.<br />
K24/47 Ser-i aʿdāña ṭaḳa seng-i mel melāmet mel āmet güller / Ola düşmenlerüñüñ başına şeş-per sünbül<br />
G286/7 Sāġar-ı gül-gūn-ı ʿişret vāye-i Kāvūs-ı ḫār / Ḫançer-i ḫār-ı mel melāmet mel<br />
āmet behre-i Behrām-ı gül<br />
G421/4 Bāde-i ʿaşḳa vücūdı cāmesin rehn itdi Ḳays / Āferīnler ol mel melāmet mel āmet bezminüñ ḳallāşına<br />
G245/1 Kemāl u fażl ile ʿālemde iftiḫārum yoḳ / Mel Melāmet Mel āmet eylese ʿaşḳuñ cihāna ʿārum yoḳ<br />
G322/1 Maḥabbet baḥridür āhum yilinden mevc urur yaşum / Mel Melāmet Mel āmet fülkidür ser aña lengerdür iki ḳaşum<br />
G119/3 Ṭañ mı ġam öldürse meydān-ı mel melāmetde<br />
mel āmetde beni / Bu neberd-i ʿaşḳdur anca dil-ā<strong>ve</strong>rler düşer<br />
G307/2 Gelme bī-nām u nişān ehl-i ḫarābāt içre / Yüri var şehr-i mel melāmetde<br />
mel āmetde biraz şöhret bul<br />
G519/4 Gedāya ḳısmet-i rūz-ı ezelden / Leked-kūb-ı mel melāmetdür<br />
mel āmetdür degen pāy<br />
mel melāẕ mel ẕ u melceʾ [1] [1] sığınma yeri<br />
K21/16 O kim yazılmış ezel ṭāḳ-ı bār-gāhında / Mel Melāẕ Mel ẕ u melceʾ melceʾ-i melceʾ<br />
erbāb-ı fażl u ehl-i kemāl<br />
melce melceʾ melce ʾ olmak olmak olmak [1] [1] sığınmak<br />
G4/4 Ḫalḳ-ı cihāna melce melceʾ melce melceʾ<br />
ʾ olaldan olaldan olaldan penāhına / Ḫurşīd-i çarḫ sāye gibi eyler ilticā<br />
mele meleʾ-i mele i aaʿlā<br />
a<br />
ʿlā [1] [1] peygamber ruhları ile meleklerin bulunduğu yer<br />
G74/5 ʿĀlem-i ʿul<strong>ve</strong> ʿurūc it mele meleʾ-i mele i aaʿlā<br />
a<br />
ʿlā gör / Ḳalma şol pāyede kim anda edānī görinür<br />
melek melek [5]<br />
[5]<br />
M2/II/4 Mātemin ṭutsa nʾola ʿālem-i ʿulvīde melek melek / Sāye-i raḥmet-i Raḥmān idi insān üzre<br />
G274/7 Yaʿnī sulṭān-ı cevān-baḫt Meḥemmed Ḫān kim / Yirde meddāḥı beşer gökde s̱enā-ḫ˅ānı melek melek<br />
G368/1 Saña kūyuñ içre olana ḳarīn / Melek Melek hem-nişīn ü felek şeh-nişīn<br />
K26/32 Söz tamām oldı niyāz eyleyelüm der-gāha / İşidüp diye feleklerde melekler melekler āmīn<br />
G183/2 Māʾī cāmeñ üzre şemşīrüñ ṭaḳınsañ nāz ile / Ṣan melekler melekler āsmāne ey ḳamer ejder çeker<br />
melek melek-sīmācu<br />
melek īmācu īmācuḳ īmācu ḳ [1] [1] melek yüzlü dilber<br />
G534/5 Dünyede öldügüme hīç ġam yimezdüm Bāḳıyā / Bir gice pehlūya çeksem ol melek melek-sīmācu<br />
melek īmācu īmācuġı īmācu<br />
mel melḥūẓ mel ḥūẓ olmak olmak [1] [1] düşünülmek, beklenmek<br />
G470/7 Ẕāt-ı kerīmi vaṣfın Bāḳī ne gūne ḳılsun / Mel Melḥūẓ Mel ḥūẓ olan olan olan maʿānī mümkin degül beyāne<br />
mel melūl mel ūl [1] [1] üzgün, boynu bükük<br />
M4/V/3 Şād-mān erbāb-ı ʿuzletdür hemān Bāḳī mel melūl mel ūl<br />
mel melūl mel ūl ü ü ġamgīn ġamgīn [1] [1] mahzun <strong>ve</strong> gamlı<br />
779
K26/31 Lāyıḳ-ı devlet ü şāyeste-i iḳbāl oldur / Ḳalmaya Bāḳī-i bī-çāre mel melūl mel ūl ü ü ġamgīn ġamgīn<br />
mem memālik mem ālik [4] [4]<br />
[4]<br />
1. bir hükümdarın hükmü altında bulunan yerler<br />
K2/16 Tāc-dārān-ı cihān sāye-nişīn-i ʿalemi / Ser-firāzān-ı mem memālik mem<br />
ālik yolına ser-bāzān<br />
K2/17 Güher-i tācı żiyāsıyla mem memālik mem ālik rūşen / Ḫançer-i ʿadli cilāsıyla cihān pür-lemeʿān<br />
K8/11 Mem Memālik Mem ālik ẓıll-ı rifʿatde ḫalāʾiḳ ḫ˅āb-ı rāḥatde / Cihān āsūde ʿadlinde zamān emn ü emān üzre<br />
2. ülkeler, memleketler (fethedilecek yerler bağlamında)<br />
K16/13 Kesr-i ʿadū vü fetḥ -i mem memālik mem ālik ʿale’d-devām / Gürz-i girānı kelle-i düşmende żam gibi<br />
memleket memleket [5]<br />
[5]<br />
G51/5 ʿĀşıḳı bī-ṣabr u ārām eyleyüp seyyāḥ ider / Memleket Memleket seyr itdürür ʿaşḳuñ vilāyet gösterür<br />
K1/16 Ol şeh-süvār-ı memleket memleket-i<br />
memleket i ʿadl ü dād kim / Atı öñince olsa revā ḫusrevān revān<br />
K1/18 Ṣāḥib-vücūd-ı memleket memleket-i<br />
memleket i i luṭf u cūd o kim / Mebẕūl ḫ˅ān-ı luṭfına maḥṣūl-i baḥr u kān<br />
G315/4 Ṣūretā gerçi gedā şeklin urındum ammā / Mesned-i memleket memleket-i memleket ma‘rifete Dārāyem<br />
Kt1/11 Ḥāris-i memleket memleket memleket ü devlet ü iḳbālüñ ola / Māliküʾl-mülk Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i cihān ʿazze <strong>ve</strong> cel<br />
memleket memleket-i memleket i ÇÇīn<br />
Ç<br />
īn [1] [1] [1] Çin ülkesi<br />
G57/4 Dil mūy-ı yāri memleket memleket-i memleket i i ÇÇīne<br />
Ç<br />
īne īne beñzedür / İller sevād-ı mülk-i Ḫuten dir ḫaṭā budur<br />
meml memlūk meml ūk [1] [1] kul, köle; bkz. ‘ʿabd-i Memlūkī’ md.<br />
K9/21 Mevrūs̱dur cenābuña meml memlūk meml ūk ṭapuña / Lāyıḳ degül ki devr-i zamān ide ḫ˅ār u zār<br />
me meʾmūr me ʾmūr [1] [1] [1] tâbi, hazır<br />
Kt19/1 Nice yıllar ʿizz u iḳbāl ile olduñ kām-rān / Ser-figende emrüñe me meʾmūr me<br />
ʾmūr idi ḫalḳ-ı cihān<br />
men menʿ men ʿ [1] engelleme, önleme, savmak<br />
K26/14 Defʿ-i Yeʾcūc-ı ġama işigidür sedd-i sedīd / Men Menʿ-i Men ceyş-i eleme der-gehidür ḥıṣn-ı ḥaṣīn<br />
men menʿ men ʿ eylemek/itmek eylemek/itmek [5]<br />
1. alıkoymak, uzaklaştırmak<br />
G365/2 Laʿlüñden itme itme tīġ-i müjeñ birle cānı men menʿ men ʿ / Mümkin degüldür aña kesilmek şarābdan<br />
2. önüne geçmek<br />
G486/4 Meydān-ı ʿaşḳa derd ile ḫaṣmāne girdi dil / Ḥāṣıl şu deñlü men menʿ men ʿ ide gördüm yeñilmedi<br />
3. engellemek<br />
G87/5 Men Menʿ Men Menʿ<br />
ʿ eyleme eyleme yanuñca sürinsün ḳo sāye-vār / Bāḳī ḳuluñ da pādişehüm bir fütādedür<br />
4. yasaklamak<br />
G196/2 Hevādan men menʿ men ʿ ider pendüñi muḥkem ṣanma ey zāhid / Ḳırar zencīr-i pūlādı dil-i dīvāne ḳatlanmaz<br />
G508/2 Men Menʿ Men eyler eyler imiş imiş mesʾele-i ʿaşḳı müderris / Ey ḫ˅āce anuñ var ise yaḳlaşdı ḳażāsı<br />
men menāfi men menāfi<br />
āfiʿ āfi ʿ [1] yararlar, faydalar<br />
G469/3 İnkār itme ṣofī şarābuñ men menāfi men menāfi<br />
āfiʿin āfi ʿin / Üstād-ı ḥikmet öyle buyurmış kitābda<br />
men menāre men āre [2] minare<br />
G468/6 Ḳıyāmı ḳāmet-i bālāña eyler / Anuñʾçün mescide girmez men menāre men āre<br />
G160/1 Farḳ-ı felekde ẓāhir olup tāc-ı zer-nigār / Üsküflerin men menārelerüñ<br />
men<br />
ārelerüñ ḳapdı rūzgār<br />
1. kaynak<br />
menba menbaʿ menba ʿ [4]<br />
780
K20/34 Seḥāb-ı mekremet ü menba menbaʿ-ı menba ı mürüv<strong>ve</strong>tsin / Nem-i seḫāñ ile ser-sebz gül-şen-i āmāl<br />
K26/11 Menba Menbaʿ-ı Menba ı mekremet ü luṭf Meḥemmed Çelebi / Vāhib-i fażl u ʿaṭā ṣāḥib-i ʿizz ü temkīn<br />
K13/8 Lā-cerem bir gün zemīn-i ḫuşk olur deryā-yı Nīl / Menba Menbaʿından<br />
Menba ından yaġmasa bir nice dem bārān eger<br />
2. pınar<br />
K23/33 Luṭfuñ zülālin eyle ʿaṭā teşne-dillere / Ey menba menbaʿ-ı menba ı mekārim ü ser-çeşme-i kirām<br />
menba menbaʿ-ı menba ı ʿilm ʿilm ü ü ʿirfān ʿirfān [1] [1] ilim <strong>ve</strong> irfan ocağı<br />
K2/41 Muḳtedā-yı ʿulemā Ḥażret-i Ḳāḍī-zāde / Maʿdin-i fażl u hüner menba menbaʿ-ı menba<br />
ı ʿilm ʿilm ü ü ʿirfān<br />
ʿirfān<br />
meng mengūş meng ş [1] küpe; bkz. ‘gūş-ı hūşa mengūş eylemek’, ‘zer mengūş’ md.<br />
G6/4 Miyānuñ rişte-i cān mı gümiş āyīne mi sīneñ / Bünāgūşuñla meng mengūşuñ meng<br />
şuñ gül ile jāledür gūyā<br />
men menḳal men ḳal [1 [1] [1<br />
] mangal<br />
G463/5 Göremez külḫan-ı sīnemde olan āteşümi / Bāḳıyā girsem eger men menḳal men menḳal<br />
ḳal-i ḳal nāruñ gözine<br />
1. ait, -e bağlı<br />
mens mensūb mens ūb [6]<br />
[6]<br />
G197/1 Her nefes dūd-ı āha mens mensūbuz mens ūbuz / Yaʿnī dūd-ı siyāha mens mensūbuz mens ūbuz<br />
G197/2 Tūtiyā-yı baṣar leṭāfetde / Yine bir ḫāk-i rāha mens ens ensūbuz<br />
ūbuz<br />
G197/3 Kevkeb-i baḫtumuz saʿīd olmaz / Çünki baḫt-ı siyāha mens mensūbuz mens ūbuz<br />
G197/4 Ġayra baş egmesek ʿaceb midür / İşigi secde-gāha mens mensūbuz mens<br />
ūbuz<br />
G197/5 Yaḳamaz bedr-i āfitāb-ı sitem / Bir yüce bār-gāha mens mensūbuz mens<br />
ūbuz<br />
2. sahip<br />
G197/6 Cünd-i ġam şāhısın ne ġam Bāḳī / Bunca ḫayl ü sipāha mens mensūbuz mens<br />
ūbuz<br />
mens̱ mens̱ūr mens̱ ūr [1] [1] saçılmış ‖ ‘mens̱ūr’-‘naẓm’<br />
G350/5 Nis̱ār itdümse ḫāk-i der-gehinden ġayra ey Bāḳī / Cihānda lüʾlū-yı mens̱ mens̱ūr mens̱ ūr ūr-ı ūr naẓmum hep hebā olsun<br />
781<br />
menş menşūr menş menşūr<br />
ūr [2] [2] padişah fermanı (<strong>ve</strong>zirlik, müşirlik, beylerbeyi vb. rütbelerin<br />
atamalarında); bkz. PAKALIN, C. II, s. 478-479; ayrıca bkz. ‘ḫaṭ-ı menşūr’, ‘ṭuġrā-yı menşūr’ md.<br />
K5/33 Belāġat kūsın urdum ḫusrevāne heft kiş<strong>ve</strong>rde / Suḫan menş menşūr menş<br />
ūr ūrına ūr ına çekdüm bu gün ṭuġrā-yı Ḫāḳānī<br />
M3/III/6 Salṭanat menş menşūr menş menşūr<br />
ūrına ūr ına ism-i şerīfüñ yazdılar / Daḫı peydā olmadın nām u nişān-ı maʿdelet<br />
menzil menzil [21]<br />
[21]<br />
1. menzil taşı ‖ mesafe (okçulukta); bkz. PAKALIN, C. II, s. 479; TÜRK OKÇULUĞU, s. 76.<br />
(‘menzil’, ‘menzil dikmek’ md.)<br />
G298/1 Her tīr-i belā ḳavs-i ḳażādan kʾola nāzil / Ṣaḥrā-yı dil-i ehl-i <strong>ve</strong>fādur aña menzil menzil<br />
menzil<br />
2. dünya<br />
G413/2 Derdüñle ölüp ḫˇāb-ı ،‘adem içre yatandur / Āsāyiş ider var ise bu menzil menzil içinde<br />
G523/6 Ne ġam endīşe-i ẕilletden ey Bāḳī bu menzilde menzilde / Hidāyet reh-beri luṭfın aña kim dest-gīr itdi<br />
3. konak<br />
K1/33 Mesken şeh-i maḥabbetüñe taḫt-gāh-ı dil / Menzil Menzil ḫayāl-i laʿlüñe ḫal<strong>ve</strong>t-sarāy-ı cān<br />
4. yer, mekân<br />
G152/5 Żāyiʿ geçürme ʿömri bu dem künc-i ġamda kim / Menzil Menzil kenār-ı bāġ u leb-i cūy-bārdur<br />
K2/3 Rūşen oldı açılup dīde-i Yaʿḳūb-ı emel / Demidür menzil menzil-i menzil<br />
ʿişret ola Beytüʾl-aḥzān<br />
M2/I/2 Menz Menzil Menz Menzil<br />
il-i il i bār-ı belā kühne-serādur dünyā / Künc-i rāḥat yiri ẓann eyleme bu vīrānı
G275/3 Zīr-i ḫāk olsa gerek menzilüñ menzilüñ āḫır nʾidelüm / Māline mālik imişsin ṭutalum Ḳārūnuñ<br />
M5/I/2 Ber-ter olsa menzilüñ menzilüñ ḫurşīd-i en<strong>ve</strong>rden maḥal<br />
G420/4 Rāḥat yüzini ḫ˅ābda görmez şu kimse kim / Meyl-i ḥużūr-ı menzil menzil-i menzil<br />
i dārüʾl-ġurūr ide<br />
M4/V/1 Menzil Menzil-i Menzil i āsāyiş-i ʿuḳbāya isterseñ vüṣūl<br />
G323/4 Menzil Menzil-i Menzil i ʾīş u ṭarāb ḫurrem ü ābād olsun / Yıḳalum zerḳ u riyā deyrini vīrān idelüm<br />
4.1. yer ‖ yörünge<br />
G153/2 Māh-ı ʿalem ki menzili menzili evc-i hevādadur / Reftāra gelse ol ḳad-i bālā ḳulaḳ çeker<br />
G488/2 Menzil Menzil-i Menzil i māhdur ḫam-ı zülfi / Maṭlaʿ-ı mihrdür girībānı<br />
5. çevre, etraf<br />
G300/5 Devr ider Bāḳī-ṣıfat ḫurşīd o māhuñ menzilin menzilin / ʿAşḳ ser-gerdānıdur Allāhu aʿlem ey göñül<br />
6. yuva<br />
K2/30 Menzil Menzil-i Menzil i zendeḳa vü mecmaʿ-ı ilḥād olalı / Ṣarṣar-ı ḳahruñ ile ḫıṭṭa-i Īrān vīrān<br />
7. yol<br />
G144/4 Kimlerüñ rūşen ider menzilin menzilin āyā bilsem / Giceler seyre çıḳar ol meh-i tābān dirler<br />
8. makam<br />
K7/25 Anlar itdi ḫākden eflāke gerçi ser-firāz / Menzilin Menzilin şāh-ı cihān eyvān-ı Keyvān eyledi<br />
G67/2 Menzilin Menzilin bāġ-ı İrem ḳılsalar itmez ārām / Ehl-i dil cennet-i kūyuñ gibi meʾvā gözedür<br />
G240/3 Menzilin Menzilin bāġ-ı bihişt eyleseñ itmez ārām / Cānda ṣabr u dil-i şeydāda ḳarār olmayıcaḳ<br />
K26/15 Nisbet olınsa eger fażlına ẓannum bu kim / Menzil Menzil-i Menzil i <strong>ve</strong>hmdedür muʿteḳad-ı ehl-i yaḳīn<br />
menzil menzil ü ü me meʾvā me meʾvā<br />
ʾvā [1] [1] yurt, mesken ‖ yüce, ulu<br />
G363/5 Bāḳıyā gül-şen-i firdevsi baña ʿarż itme / Āsitānın ben anuñ menzil ü me meʾvā me<br />
ʾvā bilürin<br />
menzil menzil-i menzil i ffānī<br />
f<br />
ānī [1] [1] fani dünya<br />
G545/5 Bāḳī gider endīşe-i dünyāyı göñülden / Degmez bu ḳadar raġbete bu menzil menzil-i menzil<br />
i ffānī<br />
f<br />
ānī<br />
782<br />
menzil menzil-i menzil i ḫākī ḫākī [1] [1] ayaklar altı ‖ ok meydanlarında belli bir rüzgarla 900 gezden aşırı ok atılıp<br />
açılan <strong>ve</strong> rekor kırıldıkça raş dikilen sabit atış yeri; bkz. TÜRK OKÇULUĞU, s. 76.<br />
G30/3 Neden bu menzil menzil-i menzil i ḫākīde ḫākīde ārām iḫtiyār itmek / Senüñ cāndur yirüñ ey tīr-i dil-ber sen bedenden geç<br />
menzil menzil ṭutmak utmak [1] [1] yerini almak<br />
Mtl 11 Ṭutd Ṭutdı Ṭutd ı gül-şende yine bülbül-i ḫoş-ḫ˅ān menzil / Başlasun devre ḳadeḥ oldı müzeyyen maḥfil<br />
merc mercān merc mercān<br />
ān [1] [1] mercan ‖ köle adı; bkz. ‘pençe-i mercān’, ‘sübḥa-i mercān’, ‘tesbīḥ-i<br />
mercān’, ‘şāḫ-ı mercān’ md.<br />
G375/2 Ol ḫāl-i siyeh Bilāl ü lebler / Yāḳūt biri birisi merc mercān merc ān<br />
merd merd [4]<br />
[4]<br />
1. yiğit, cesur, kahraman<br />
G394/1 Çarḫa baş egme göñül hergiz daḫı ac olmadan / Yigdür ölmek merd merd olan nā-merde muḥtāc olmadan<br />
G413/3 Meydān-ı ġama çıḳmaġa Mecnūna ber-ā-ber / Bir merd merd bulınmaz bu ḳadar ،‘āḳil içinde<br />
G232/4 Merd Merd iseñ dehr-i denī mekrine meftūn olma / Er odur kim vire bu pīre-zen-i dehre ṭalāḳ<br />
2. kişi, kimse<br />
G2/3 Derūnuñ pür-maʿārif hem-nişīnüñ merd merd-i merd<br />
i ʿārif ḳıl / Açılma ey yüzi gül şaḫṣ-ı nā-dāna kitāb-āsā<br />
merd merd-i merd merd i ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
ḳ ḳ [1] [1] [1] âşık; bkz. ‘ʿaşḳ eri’ md.
G513/4 Cism-i pür-dāġ u ten-i zerd ile merd merd-i merd i ʿa ʿaşḳdan ʿa<br />
ḳdan / Ser-be-ser şīr ü peleng olmış maḥabbet bīşesi<br />
merd merd-i merd merd i Ḫudā Ḫudā Ḫudā [2] [2] Allah adamı ‖ ermiş<br />
G233/5 Bulmadı saʿy ile ser-menzil-i maḳṣūda vüṣūl / Himmet-i merd merd-i merd i Ḫudā Ḫudā sālike yār olmayıcaḳ<br />
G307/6 Bī-riyā merd merd-i merd i Ḫudās Ḫudāsın Ḫudās ın bilürüz ey ṣofī / Ġarażuñ raḥmet-i Ḥaḳdur o ḳadar raḥmet bul<br />
merd merd-i merd i ddānā<br />
d<br />
ānā [1] [1] âlim ‖ ârif; bkz. ‘merdüm-i dānā’<br />
G168/4 Manṣıb-ı ʿizz u ʿalāʾiḳdan ʿalāḳa ḳaṭʿ iden / Merd Merd-i Merd i ddānādur<br />
d<br />
ānādur be-ġāyet ḥüsn-i ḥāl üstindedür<br />
merd merd-i merd i ffāri<br />
f<br />
āri āriġ ġ [1] dünyadan elini eteğini çekmiş adam<br />
M4/II/2 Merd Merd-i Merd i ffāri<br />
f<br />
āri āriġ āri ʿālemüñ mümtāz ü müstes̱nāsıdur<br />
merd merd-i merd merd i hüner [1] ârif kişi<br />
G163/5 Bāḳī hemīşe gör bu ḫum-ı nīl-gūnı kim / Dürd-i belā vü derdini merd merd-i merd i hüner çeker<br />
merd merd-i merd i meyd meydān meyd<br />
ān [2] [2] yiğit, bahadır<br />
K11/3 Ṭoḳınsa tīr-i miḥnet ger mübāhāt ile gögsüñ ger / Ṣoyınduñ ʿarṣa-i rindāne girdüñ merd merd-i merd i meyd meydān meyd<br />
ān ol<br />
G494/6 Felekden seyr idüp rezmüñ disün Behrām-ı ḫaṣm-efgen / Hezār aḥsent ey rūz-ı <strong>ve</strong>ġānuñ merd merd-i merd<br />
i meyd meydān meyd<br />
ān ānı ān<br />
merd merdān merd ān [5] [5]<br />
[5]<br />
1. eren, er (gönül adamları bağlamında); bkz. ‘Şāh-ı Merdān’ md.<br />
G217/5 Kār-ı düşvār olsa ḳıl ʿazm-i cenāb-ı mey-fürūş / Himmet-i merd merdān merd ān ile āsān olur her müşkil iş<br />
G130/2 Sildi ġubār-ı ġuṣṣayı dilden nesīm-i ṣubḥ / İrdi yitişdi himmet-i merd merdān merd merdān<br />
ān-ı ān ı rūzgār<br />
G304/5 Bāḳī ʿacūz-ı dehre er olmaz zebūn olan / Merd Merdān Merd Merdān<br />
ān-ı ān ı rāh-ı ʿaşḳ dimezler aña recül<br />
2. yiğitler<br />
G498/5 Zebūn olmaz ʿacūz-ı dehre Bāḳī / Bu meydāne begüm merd merdāne merd<br />
āne geldi<br />
G62/5 Her kim ki meyl ider zen-i dünyāya Bāḳıyā / Merd Merdāneler<br />
Merd āneler içinde anı ṣanma er geçer<br />
merd merdān merd merdān<br />
ān-ı ān ı ṭarīḳat ṭarīḳat [1] [1] tarikat erenleri<br />
G292/7 Umaruz himmet-i merd merdān merd merdān<br />
ān-ı ān ı ṭarīḳat ṭarīḳat yitişe / Nā-gehān bir gün efendüm diye Bāḳī berü gel<br />
merd merdāne merd merdāne<br />
āne [3] [3] mertçe, yiğitçe<br />
K22/10 Gerçi merd merdāne merd āne ṣoyındı girdi meydāne dıraḫt / Geldi ḳış baṣdı <strong>ve</strong>līkin virmedi aṣlā emān<br />
G341/4 ʿAcūz u pīre-zen dehrüñ çü ḳaṣdı cān imiş bildüm / Erenler himmetinde anı ben merd merdāne merd āne ṭapşurdum<br />
G503/5 Bāḳī ʿacūz-ı dehre zebūn olma key ṣaḳın / Merd Merdāne Merd āne baṣ ayaġuñı meydāne er gibi<br />
merdüm merdüm [4] [4] kişi, kimse ‖ adam, insan<br />
G99/6 Çeşm ü çerāġ-ı merdüm merdüm-i merdüm ṣāḥib-naẓar yiter / Cām-ı şarāb-ı nāb ki Cem yādgārıdur<br />
G472/6 Nev-bahār eyyāmıdur yaz uyḫusından Bāḳıyā / Döndi nergis merdüm merdüm-i merdüm<br />
maḫmūr-ı ḫ˅ābuñ ʿaynına<br />
G501/3 Cān ġam-ı ġamzeñ ile maḥbes-i tenden çıḳdı / Ṣanki bir merdüm merdüm-i merdüm maḥbūs idi zindān deldi<br />
G409/2 Ḫaṣlet ü ḫūy-ı melāʾik yaraşur merdümlere merdümlere / Uymasun dīv-i raḳībüñ ol perī iġvāsına<br />
merdümlik merdümlik merdümlik itmek itmek itmek [1] [1] [1] insanlık etmek<br />
G165/3 Begüm merdümlik merdümlik merdümlik it it kendü ciger-gūşeñ gibi besle / Yaşum ṭıfl-ı yetīmüñdür ki dāmānuñda ḳalmışdur<br />
merdüm merdüm-i merdüm i çeşm [2] göz bebeği<br />
G421/5 Şöyle aġlar merdüm merdüm-i merdüm i çeşmüm ki ġarḳ itdi özin / Gūyiyā bir ṭıfldur ol şimdi girdi yaşına<br />
G482/4 Olduġıʾçün naʿl-i esb-i dil-bere ḳaşum şebīh / İtdi anı merdüm merdüm-i merdüm i çeşmüm güher-bār üstine<br />
merdüm merdüm-i merdüm i ddānā<br />
d<br />
ānā [2] [2] [2] ârif, gönül adamı<br />
G266/5 Añlamaz dehr-i denī merdüm merdüm-i merdüm i ddānā<br />
d<br />
ānā ḳadrin / Bāḳıyā minnetini çekmeyelüm her gūluñ<br />
G420/5 Devr-i zamāne cünbişi nā-dānlıḳ üzredür / Nā-dān ḳomaz ki merdüm merdüm-i merdüm i ddānā<br />
d<br />
ānā ḥużūr ide<br />
783
merdüm merdüm-i merdüm i ddīde<br />
d<br />
īde [1 [1] [1 ] göz bebeği<br />
M2/III/6 Ne ḫaṭā eyledüñ ey tīr-i kec-endāz-ı felek / Merdüm Merdüm-i Merdüm i ddīde<br />
d<br />
īde īde-i īde devrāna ṭoḳındı peykān<br />
merdüm merdüm-i merdüm i nnā-dān<br />
n<br />
ān [1] [1] cahil<br />
K12/12 Ehl-i dil gūşe-i bī-tūşe-i miḥnetde yatur / Ḫ˅ān-ı iḥsānı felek merdüm merdüm-i merdüm<br />
i nnā-dāne<br />
n<br />
āne çeker<br />
merdüm merdüm-i merdüm i nnāḳıṣ-vüc<br />
n<br />
vüc vücūd vüc ūd [1] cahil (‘insān-ı kāmil’ karşıtlığında)<br />
G289/7 Bāḳī ḫıṣāl-i merdüm merdüm-i merdüm i nnāḳıṣ-vüc<br />
n<br />
vüc vücūd<br />
ūdı ūd ḳo / İnsān-ı kāmil olmaġa saʿy eyle ādem ol<br />
merdüm merdüm-şik<br />
merdüm şik şikār şik ār [1] [1] adam öldüren<br />
G90/2 Bir ġamze ile laḥẓada biñ ādem öldürür / Ḫūnī gözüñ ki āhū-yı merdüm merdüm-şik<br />
merdüm<br />
şik şikārdur şik ārdur<br />
merdüm merdüm-zāde merdüm āde [1] insan evlâdı (acıma bağlamında)<br />
G185/5 Ruḫuñ vaṣfıyla Bāḳīnüñ görüp güftār-ı rengīnin / Naẓardan düşmesün luṭf eyle merdüm merdüm-zādedür<br />
merdüm ādedür dirler<br />
meremmetlemek meremmetlemek [1] [1] onarmak<br />
G502/4 Gelse ol şūḫ-ı cefā-pīşe dil-i vīrānı / Tīşe-i cevr ile bir pāre meremmetler meremmetler meremmetler idi<br />
idi<br />
merg merg [2] [2] ölüm<br />
G47/5 Meydān-ı ʿaşḳ içinde ölümden ḳaçan ḳaçar / Dīvāne dil ki merg merg merg ile ḫaṣmāne ṣarmaşur<br />
G110/3 Ṭutdı başın tīşe-i merge merge ġam-ı Şīrīn ile / Ehl-i ʿaşḳ içre anuñʾçün Kūh-ken ser-dārdur<br />
mer merġ-zār mer ār ār [2] çimenlik ‖ bahçe<br />
G122/4 Ḫāmūş yatma bister-i ġafletde ṣubḥ-dem / Gel mer merġ-zāra mer āra āra ġulġule-i mürġ-i zārı gör<br />
G99/1 Dil mer merġ-zār mer ār ār-ı ār mihr ü <strong>ve</strong>fā mürġ-i zārıdur / Dīdār-ı yār ḥüsn ü bahā nev-bahārıdur<br />
1. merhaba<br />
mer merḥabā mer ḥabā [2] [2] bkz. ‘ıraḳdan merḥabā’ md.<br />
G47/2 Ḫoş geldüñ ey nesīm-i ṣabā mer merḥabā mer ḥabā diyü / Bād-ı bahāra ṭurra-i cānāne ṣarmaşur<br />
2. merhaba ‖ şarap kadehi<br />
G465/9 Ümmīd-i vaṣl-ı yārdan el çekme Bāḳıyā / Şāyed ki dest-gīr ola bir mer merḥabāyile<br />
mer ḥabāyile<br />
mer merḥabā mer mer ḥabā eylemek eylemek [1] [1] selamlaşmak, merhabalaşmak<br />
G460/1 Devlet el virse yüzin gördügüm eyyām olsa / Mer Merḥabā Mer ḥabā eylesem eylesem ol şūḫ ile bayram olsa<br />
1. yardım, lutuf<br />
mer merḥamet mer ḥamet [3]<br />
[3]<br />
K20/36 Sezā-yı mer merḥamet mer ḥamet ü müstaḥıḳḳ-ı ʿāṭıfetem / Nevāl-i fażluñ iderseñ maḥallidür ifżāl<br />
2. acıma, şefkat<br />
G234/3 Naẓarda mer merḥametden<br />
mer merḥametden<br />
ḥametden yoḳ es̱er ey şūḫ-ı sengīn-dil / Ḳıya baḳışlaruñdan añlanur ḳalbüñ ḳaya ancaḳ<br />
G374/3 Beni öldürmedügin mer merḥametinden<br />
mer merḥametinden<br />
ḥametinden ṣanmañ / Ḫoş olur gūş idicek ḫastelerüñ feryādın<br />
mer merḥamet mer ḥamet mevsimi mevsimi [1] [1] yardım/lutuf zamanı<br />
K2/54 Mer Merḥamet Mer ḥamet mevsimi mevsimi mevsimi ihṣān demidür sulṭānum / Luṭf ḳıl her ne ise devletüñe lāyıḳ olan<br />
merhem merhem [1]<br />
[1]<br />
G411/5 Sīne-i mecrūḥ-ı mehcūruñ oñulmaz yarası / Merhem Merhem-i Merhem vaṣluñ olur olursa dermān zaḫmına<br />
merhem merhem urmak urmak [1] [1] merhem sürmek<br />
M7/IV/3 Dil-i mecrūḥa şemşīrinden ayru urmadı urmadı merhem merhem<br />
merhem<br />
mer merḳad mer ḳad [1] [1] [1] mezar, kabir<br />
M2/V/3 Mer Merḳad Mer Merḳad<br />
ḳad-i ḳad pākin idüp şemʿ-i hidāyet rūşen / Meşhed-i ṭāhiri müstaġrıḳ-ı envār olsun<br />
784
merkez merkez [1]<br />
[1]<br />
K25/30 Ser-<strong>ve</strong>rā miḥ<strong>ve</strong>r-i gerdūn-ı feżāʾil ḳalemüñ / Merkez Merkez-i Merkez himmetüñ eflāk-ı meʿālīye medār<br />
merk merkūz merk ūz [1] [1] dikilmiş (fidan bağlamında)<br />
G530/6 Şu ʿāşıḳ kim viṣālüñ mī<strong>ve</strong>sinden ārzū eyler / Nihāl-i ḳāmet-i nīzeñ gerek ẕihninde merk merkūzi merk<br />
ūzi ūzi<br />
mermer mermer [4]<br />
[4]<br />
K24/24 Ebr-i cūduñdan eger irse nem-i inʿāmuñ / Bitüre ḫāre gül ü lāle vü mermer sünbül<br />
G1/4 Sen seng-dilüñ şol ki derūnında yir eyler / ʿĀlemde hemān sikke ḳazar mermere mermere cānā<br />
G481/5 Ṣūret itdüñ şiʿrüñi girdüñ nigāruñ göñline / Bāḳıyā bu naḳş ile sen nükte ḳazduñ mermere<br />
mermere<br />
K27/10 Leṭāfetde ruḫāmı sīm-i ḫāmı itdi bī-raġbet / Mücellā mermeri mermeri mevcin görenler ṣandılar ḫārā<br />
1. makam, rütbe<br />
mertebe mertebe [6] [6] bkz. ‘hezār mertebe’ md.<br />
G542/5 Cāhil ü nā-dān olıgör ister iseñ mertebe mertebe / Kim kemāl ehline Bāḳī şimdi raġbet ḳalmadı<br />
K2/47 İrdiler pāye-i aʿlāya ser-ā-ser ems̱āl / Buldılar mertebe mertebe-i mertebe i ʿāliye cümle aḳrān<br />
G126/2 Ne hümā ḳaydı ser-i zülfi hevāsında baña / Göñül o mertebelerden yüce pervāz eyler<br />
G201/2 Ser-menzile ʿuşşāḳ irişür cümleden ev<strong>ve</strong>l / Ol mertebeye mertebeye saʿy ile zühhād yitişmez<br />
2. derece<br />
G315/2 Göze göstermez ise ṭañ mı beni her ednā / Ki naẓar farḳ idecek mertebeden mertebeden a‘lāyem<br />
K25/37 Kelimātum yirine dürr ü güher naẓm itsem / İdemez mertebe mertebe-i mertebe i fażluñı eşʿār işʿār<br />
mes mesāḳ mes ḳ [1] [1] hareket etme ‖ yürüme<br />
K23/35 Dürr-i duʿāñı zeyn idelüm tā ki yaraşa / Sāḳ-ı mes mesāḳ-ı mes midḥata ḫalḫāl-i iḥtişām<br />
mescid mescid [1] [1] cami<br />
G468/6 Ḳıyāmı ḳāmet-i bālāña eyler / Anuñʾçün mescide mescide girmez menāre<br />
Mescid Mescid-i Mescid Mescid i AAḳṣā<br />
A<br />
ḳṣā [2]<br />
[2]<br />
G116/3 İşigüñ Mescid Mescid-i Mescid i i AAḳṣāya<br />
A<br />
ḳṣāya mānend / Yüzüñ ḳıble ḳaşuñ miḥrāba beñzer<br />
G333/1 Ṭapuñdur Kaʿbe-i ʿulyā-yı eṣḥāb-ı ṣafā ḳıblem / Ḳapuñdur Mescid Mescid-i Mescid i AAḳṣā<br />
A<br />
ḳṣā ḳṣā-yı ḳṣā yı yı erbāb-ı <strong>ve</strong>fā ḳıblem<br />
mescid mescid mescid ü ü mi miḥrāb mi ḥrāb [1]<br />
[1]<br />
G21/1 Tāʾib itdi nice zamān Tevvāb / Yirümüz oldı mescid mescid ü mi miḥrāb mi<br />
ḥrāb<br />
785<br />
mescid mescid mescid eylemek eylemek [1] [1] camiye çevirmek (fethedilen yerlerdeki kilisenin camiye çevrilmesi<br />
geleneği)<br />
M1/VI/6 Alduñ hezār büt-gedeyi mescid mescid eyledüñ eyledüñ / Nāḳūs yirlerinde oḳutduñ eẕānları<br />
mes̱ mes̱eldür mes̱ eldür eldür/<br />
/ bu bu mes̱ mes̱eldür mes̱<br />
eldür [2] [2] atasözlerine yer <strong>ve</strong>rilirken yazılan bir söyleyiş kalıbı<br />
K10/7 Tāb-ı dilden aḫker-i sūzāna döndi gözlerüm / Bu Bu mes̱ mes̱eldür mes̱<br />
eldür kim yanar ḫuşküñ yanınca ter bile<br />
G402/3 Ḳapuñda çoḳ revān oldı daḫı çoḳ seyl olur yaşum / Mes̱ Mes̱eldür Mes̱ eldür aḳduġı yirde dimişler yine aḳar ṣu<br />
mes mesʾele mes ʾele [1] [1] konu, husus<br />
G508/2 Menʿ eyler imiş mes mesʾe mes mesʾe<br />
ʾele<br />
le-i le ʿaşḳı müderris / Ey ḫ˅āce anuñ var ise yaḳlaşdı ḳażāsı<br />
Mes Mesīḥ Mes ḥ [1] İsa peygamber<br />
G26/4 Rūḥ-ı pāk ol yirüñ eflāk ola mānend-i Mes Mesīḥ Mes / Ḳalmaġa ḫāk-i meẕelletde bu tendür bāʿis̱<br />
Mes Mesīḥ Mes ḥ ḥ enfās enfāsı enfās<br />
ı ı [1] İsa nefesi ‖ can bağışlayıcı mucizevî nefes<br />
M4/II/3 Gör ne dir ol kim sözi gūyā Mes Mesīḥ Mes ḥ enfās enfāsıdur enfās<br />
ıdur
Mes Mesīḥā Mes ḥā [10] İsa; bkz. ‘iʿcāz-ı Mesīḥā’ md.<br />
K27/18 Hezārān mürdeye bir demde luṭfuñ tāze cān virdi / Mes Mesīḥā Mes ḥā resm ü āyīnin muḥaṣṣal eyledüñ iḥyā<br />
G66/1 Cennet-i kūyuña meyl eylese Ṭūbā yiridür / Āsitānuñ dilese gökde Mes Mesīḥā Mes<br />
ḥā yiridür<br />
G309/1 Ehl-i tecrīd ki kūyuñda yiri ḫāk degül / Pāye-i ḳadri Mes Mesīḥā Mes ḥā gibi eflāk degül<br />
K26/28 Ser-<strong>ve</strong>rā şiʿr degül nuṭḳ-ı Mes Mesīḥādur Mes ḥādur bu / Ṭutalum ġayrīler eşʿārı ola siḥr-i mübīn<br />
K18/1 Rūḥ-baḫş oldı Mes Mesīḥā Mes ḥā ḥā-ṣıfat ḥā ıfat enfās-ı bahār / Açdılar dīdelerin ḫ˅āb-ı ʿademden ezhār<br />
M5/III/3 Rūḥ-baḫş olmış Mes Mesīḥā Mes ḥā ḥā-<strong>ve</strong>ş ḥā <strong>ve</strong>ş o laʿl-i cān-fezā<br />
G251/4 ʿAlāʾiḳdan mücerred ol ser-i kūyında mesken bul / Mes Mesīḥā Mes ḥā ḥā-<strong>ve</strong>ş ḥā <strong>ve</strong>ş mekānı āsmāndur ehl-i tecrīdüñ<br />
Mtl 6 Būseyle mürde dilleri iḥyāya başladuñ / İḥyā-yı muʿcizāt-ı Mes Mesīḥāya Mes ḥāya başladuñ<br />
K15/5 İrişdi ḫākden būy-ı baḫūr-ı Meryem eflāke / Muʿaṭṭar eyledi göklerde dāmān-ı Mes Mesīḥāy Mes ḥāy ḥāyı ḥāy<br />
G251/4 ʿAlāʾiḳdan mücerred ol ser-i kūyında mesken bul / Mes Mesīḥā Mes ḥā ḥā-<strong>ve</strong>ş ḥā <strong>ve</strong>ş mekānı āsmāndur ehl-i tecrīdüñ<br />
Mes Mesīḥā Mes ḥā ḥā-dem ḥā dem [2] İsa nefesli (şifa <strong>ve</strong>ren mucizevî nefes bağlamında)<br />
K25/20 Bū ʿAlī-ḥikmet ü Ḫātem-kef ü Nuʿmān-meẕheb / Muṣṭafā-ḫulḳ u Mes Mesīḥā Mes ḥā ḥā-dem ḥā dem ü Yūsuf-dīdār<br />
G433/5 Nefesüñ rūḥ virüp tā ola mürġ-i bāmuñ / Ey Mes Mesīḥā Mes Mes ḥā ḥā-dem ḥā dem dem ölürsem gilümi ṭayr eyle<br />
mes mesīr mes īr [1] [1] gezinti yeri<br />
G7/1 Ḫurşīd kim feżā-yı felekdür mes mesīr mes īr aña / Degmez gedālar içre işigüñde yir aña<br />
mesken mesken [2] [2] mekân, yer<br />
K1/33 Mesken Mesken şeh-i maḥabbetüñe taḫt-gāh-ı dil / Menzil ḫayāl-i laʿlüñe ḫal<strong>ve</strong>t-sarāy-ı cān<br />
G515/3 Şām-ı ġamda meskenüm meskenüm bir künc-i ẓulmetdür <strong>ve</strong>lī / Şūʿle-i āhum yaḳar her ṣubḥ şemʿ-i ḫā<strong>ve</strong>ri<br />
mesken mesken bulmak bulmak [1] [1] yer bulmak<br />
G381/6 Āsitān-ı yārda mesken mesken bulursam bulursam Bāḳıyā / Ḳāfda seyr itdürem ʿAnḳāya istiġnāyı ben<br />
mesken mesken ḳılmak ılmak ılmak [1] [1] [1] mekân edinmek<br />
G348/11 Āsitānı ḫākini mesken mesken ḳılan ılan ılan kem-ter gedā / Gösterür Dārālara dārāt u şevket neydügin<br />
mesken mesken ṭutmak ṭutmak [1] [1] mekân edinmek, yerleşmek<br />
G242/6 Mesken Mesken ṭutal ṭutalı ṭutal ol ḫam-ı ebrūda çeşm-i yār / Āşūb u fitne gizlenür oldı bucaḳ bucaḳ<br />
mesm mesmūʿ mesm ʿ olmamak [1] [1] işitilmemek, duyulmamak<br />
G25/3 Gül ġoncasınuñ olmadı olmadı mesm mesmūʿ mesm sözleri / Laʿlüñle gerçi eyledi mā-lā-kelām baḥs̱<br />
mesned mesned [7] [7] makam<br />
K1/13 Bālā-nişīn-i mesned mesned-i mesned şāhān-ı tāc-dār / Vālā-nişān-ı maʿreke-i ʿarṣa-i Keyān<br />
M7/III/3 Yaraşmaz mesned mesned-i mesned ḫal<strong>ve</strong>t-sarāy-ı dilde illā sen<br />
G86/2 Sen yatursın mesned mesned-i mesned ḥüsn üzre ḫ˅āb-ı nāzda / Ḫalḳı uyutmaz fiġān u nāle-i şeb-ḫīzler<br />
K19/56 Mesned Mesned-i Mesned ṣadr-ı <strong>ve</strong>zāretde ser-efrāz olasın / Ḳıla teslīm şehenşāh-ı muẓaffer ḫātem<br />
K22/35 Mesned Mesned-i Mesned rifʿatde genc-efşān-ı iḥsān ol müdām / ʿÖmr ü devlet pāy-dār iḳbāl ü ʿizzet cāvidān<br />
G315/4 Ṣūretā gerçi gedā şeklin urındum ammā / Me Mesned Me Mesned<br />
sned-i sned memleket-i ma‘rifete Dārāyem<br />
M3/V/6 Şevket-i İskender ü dārāt-ı Dārā bī-ḳuṣūr / Mesnedin Mesnedin şimden girü taḫt-ı Süleymān eylesün<br />
mest mest [12] [12] sarhoş; bkz. ‘nergis-i mest’, ‘çeşm-i mest’ md.<br />
G164/5 Seni hüşyār yazdılar beni mest mest mest / Ḳalem-i ṣunʿda ḫaṭā nʾeyler<br />
G316/4 Beni ālūde-dāmen ṣañma vāʿiẓ mest mest gördüñse / Senüñ bezmüñ gibi ben nice cāy-ı pākden geçdüm<br />
G86/1 Gerçi ġāyet mestdür mestdür ol nergis-i ḫūn-rīzler / Ḳatı geçkindür <strong>ve</strong>lī ol ġamze-i ser-tīzler<br />
G115/3 Şöyle fütāde mestem mestem ḫāk-i der-i muġānda / Görenler āsitān-ı mey-ḫānedür ṣanurlar<br />
G252/3 Naʿre-i mest mest-i mest i ʿaşḳa beñzedemez / Lāf çatlatmasun iñende tüfek<br />
786
G286/1 Yaluñuz bülbül degül mest mest-i mest i şarāb-ı cām-ı gül / Başumuzda ḥālet-i cām-ı sürūr-encām-ı gül<br />
G388/4 Pāy-būsın isteyen ol sāḳī-i gül-çihrenüñ / Kendüyi nergis gibi mest mest-i mest<br />
i ser-endāz eylesün<br />
G412/2 Ṣalındı ʿīd-gehde serv-ḳadler mest mest-i mest i nāz olmış / İderdük biz de ayaḳ seyrin olsa dest-i yār elde<br />
G423/7 Mey içüp mest mest-i mest i müdām olmayıcaḳ ey Bāḳī / Ne göñül baġlasun ādem bu ḫarāb-ābāde<br />
G115/1 Medhūş-ı cām-ı laʿlüñ mestānedür ṣanurlar / Mest Mest-i Mest i şarāb-ı ʿaşḳuñ dīvānedür ṣanurlar<br />
G222/2 Ṣaḥn-ı bāġı ṭutdı encüm gibi nergis şöyle kim / Mestler Mestler farḳ eylemez yirden gögi eyler ġalaṭ<br />
G20/5 Derd-i ʿaşḳuñ ʿāşıḳ-ı miskīni āḫır öldürür / Mestlik Mestlik pāyāne yitse irişür elbette ḫ˅āb<br />
mest mest itmek itmek [2] [2] kendinden geçirmek, sarhoş etmek<br />
G24/1 ʿĀlem-i vaḥdetde ey sāḳī bizi mest-i Elest / İtdi İtdi iḳrār-ı ṣafā mey-ḫanesinde şöyle mest<br />
mest<br />
G95/6 Geh bī-dil ü bī-hūş ider geh mest mest ü geh medhūş ider ider / ʿAyyāre-i ġamzeñ ġamı dārū-yı hüş-ber kendidür<br />
mes mest mes t olmak olmak [4] [4] [4] kendinden geçmek, sarhoş olmak<br />
G97/2 Tāb-ı ruḫuñla laʿlüñ añan ʿaḳlın aldurur / Şevḳ ile içse kişi meyi ḳatı mest mest olur olur<br />
olur<br />
G431/4 Üstüñe düşmez ne deñlü mest mest olursa olursa zāhidā / Böyle istiġnā virilmiş ʿāşıḳ-ı dürdī-keşe<br />
G188/1 Mest Mest olup olup olup ʿāşıḳ-ı rüsvā yaḳasın çāk eyler / Düşüben kūy-ı ḫarābāta özin ḫāk eyler<br />
G323/2 Ḳomayup lāle gibi elden ayaġı bir dem / Mest Mest olup ġonca-ṣıfat çāk-ı girībān idelüm<br />
mest mest mest ü ü ü medh medhūş medh ş [3] sarhoş, kendini kaybetme<br />
K20/30 Şarāb-ı ḥayret ile şöyle mest mest ü ü medh medhūşam<br />
medh şam / Ne dest-i ʿaḳla taṣarruf ne pāy-ı fikre mecāl<br />
G12/4 Mest Mest ü ü medh medhūşam<br />
medh şam <strong>ve</strong>lī ḥālī mey-i engūrdan / Laʿl-i nābuñ ḥāleti keyfiyyet-i müldür baña<br />
G330/3 Nʾola ṣabrum yaḳası çāk olsa / Mest Mest ü ü medh medhūş-ı medh cām-ı hicrānem<br />
mest mest-i mest mest i Elest [2] Elest bezminin sarhoşu<br />
G24/1 ʿĀlem-i vaḥdetde ey sāḳī bizi mest mest-i mest i Elest / İtdi iḳrār-ı ṣafā mey-ḫanesinde şöyle mest<br />
G97/5 Bāḳī çeker mi bāde-i engūr minnetin / Her kim ki mest mest-i mest i cür cürʿa cür<br />
ʿa ʿa-i ʿa i ccām<br />
c<br />
ām ām-ı ām ı Elest olur<br />
mest mest ü ü ḫarāb ḫarāb ḫarāb [2] [2] zil zurna sarhoş<br />
G19/6 Ġam-ı devrān-ı dūnı çekme yüri / Bāḳıyā ol hemīşe mest mest ü ü ḫarāb<br />
ḫarāb<br />
G20/1 Şöyle olmış cām-ı ʿaşḳ-ı yārdan mest mest ü ü ḫarāb ḫarāb / Kendüsin dīvārdan dīvāra urmış āfitāb<br />
mest mest-i mest i müd müdām müd<br />
ām [1] [1] devamlı sarhoş, hiç ayık gezmeyen ‖ ‘müdām’ın şarap anlamı<br />
G307/7 Mey içüp mest mest-i mest i müd müdām müd<br />
ām olsa ʿaceb mi Bāḳī / Derd ü ġamsuz güẕerān eyleye bir sāʿat bul<br />
787<br />
mest mest-i mest i ṣabūḫī ṣabūḫī [1] [1] mahmurluk söken sarhoş (neşe tazelemek için sabahleyin içilen şarap<br />
yönüyle); bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 385-386.<br />
G301/3 Sīnesin çāk eyledi mest mest-i mest i ṣabūḫīler ṣabūḫīler ṣabūḫīler gibi / Ṣubḥ-dem mürġ-i çemenden gūş idüp āvāze gül<br />
mest mest-i mest i i ser ser-gir ser<br />
gir girān girān<br />
ān itmek itmek [1] sarhoş etmek<br />
G328/7 Meclisüñ şūḫ-ı gül-ʿiẕārların / Ġonca-<strong>ve</strong>ş mest mest-i mest i ser ser-gir ser<br />
gir girān gir ān idelüm idelüm<br />
mest mest mest ü ü şeyd şeydā şeyd ā [1] [1] hayran, kendinden geçmiş<br />
G127/1 Temāşā-gāh-ı ʿuşşāḳ ol cemāl-i ʿālem-ārādur / Ser-i kūyında ʿālem mest mest ü ü şeyd şeydā şeyd bir temāşādur<br />
mest mest-i mest i i llā-ya<br />
l<br />
ya yaʿkil ya ʿkil [3] [3] körkütük sarhoş<br />
M9/II/4 Beni ʿayb eylemeñ dāʾim olursam mest mest-i mest i llā-ya<br />
l<br />
ya yaʿkil ya ʿkil<br />
G63/2 Beni ʿayb eylemeñ dāʾim olursam mest mest-i mest i llā-ya<br />
l<br />
ya yaʿḳil ya ʿḳil / Ki bī-hūş olmasam āsūde ḳılmaz bende bir ġam var<br />
G509/6 Zāhidā ʿaşḳ içre teʾs̱īr eylemez Bāḳīye pend / Mest Mest-i Mest i llā-ya<br />
l<br />
ya yaʿḳil ya ʿḳil bilürsin diñlemez efsāneyi<br />
mest mestī mest mest ī vü vü mestūrī mestūrī [1] [1] [1] sarhoş <strong>ve</strong> sofu; ‘mestûr, afîf <strong>ve</strong> perhîzkâr kişiye ıtlâk olunur.’ KÂMÛS, C.<br />
I, s. 886.
Mtl 25 Nihān olmaz maḥabbet gizlü ḳalmaz ʿāşıḳuñ şūrı / Ne mümkindür gele bir araya mes mestī mes ī ī vü vü mestūrī<br />
mestūrī<br />
md.<br />
788<br />
mest mestān mest ān [1] [1] [1] sarhoşlar gibi; bkz. ‘gözleri mestān’, ‘meclis-i mestān’, ‘naʿre-i mestān’<br />
K7/12 Lāle çāk-i pīrehen gösterdi gül çīnī ḳabā / Bülbül-i şūrīde hāy u hūy-ı mest mestān mest<br />
ān eyledi<br />
mest mestāne mest āne [11]<br />
[11]<br />
1. baygın ‖ sarhoş<br />
K12/6 Sīneme nīzelerin ol müjeler ṭoġrıldur / Üstüme ḫançerin ol ġamze-i mest mestāne mest<br />
āne çeker<br />
G205/1 Ḳızarur bādeden ol nergis-i mest mestāne mest āne biraz / Mey-i nāb içse gözi māʾil olur ḳana biraz<br />
2. kendinden geçercesine, sarhoşca<br />
G487/8 Mest Mestāne Mest āne ṣoydı o mehi Bāḳī geçen gice / Nāzüklik ile çözdi muḳaddem ḳuşaġını<br />
G47/4 Zülfüñ ġamını vaṣf idemez bī-hüşān-ı ʿaşḳ / Mānend-i şāne dilleri mest mestāne mest<br />
āne ṣarmaşur<br />
G190/5 Ḳaçan mest mestāne mest āne gezseñ çār-sū-yı dehri ey Bāḳī / Olur ol demde peydā her ṭarafdan nāleler yir yir<br />
G437/3 Bezm-i meydür güzelüm ḳan ola şāyed arada / Çekmesün ḫançerini ġamzelerüñ mest mestāne mest<br />
āne<br />
G510/1 Reftāre gelüp nāz ile mest mestāne mest mestāne<br />
āne ṣalındı / Āyā ne belādur ki yine cāne ṣalındı<br />
G428/1 Mest Mestāne Mest āne düşmişin bu gice sāġar üstine / Sāḳī-i bezm didi yüzüñ güller üstine<br />
3. sarhoş<br />
G115/1 Medhūş-ı cām-ı laʿlüñ mest mestānedür<br />
mest ānedür ṣanurlar / Mest-i şarāb-ı ʿaşḳuñ dīvānedür ṣanurlar<br />
G187/5 Sipihrüñ bu ṭoḳuz peymānesin bir demde ey Bāḳī / Maḥabbet meclisinde nūş ider mest mestāneler<br />
mest āneler vardur<br />
G391/1 Müheyyā oldı meclis sāḳıyā peymāneler dönsün / Bu bezm-i rūḥ-baḫşuñ şevḳine mest mestāne mest mestāne<br />
āneler āne ler dönsün<br />
mest mestūr mest ūr [1] [1] örtmek<br />
G364/2 Beydaḳ-ı ḫāl-i ruḫuñ zülfüñle mest mestūr mest<br />
ūr eyleme eyleme / Almaġa şāhum göñül ferzānesin açmazdan<br />
meş meşʿal/ meş meşʿal/<br />
ʿal/meş ʿal/ meş meşʿale ʿale [9] [9] [9] meşale<br />
G99/3 Zülfüñ duḫān-ı meş meşʿale meş meşʿale<br />
ʿale-i ʿale bezm-i ḥüsndür / Aġzuñ çerāġ-ı luṭf u melāḥat şirārıdur<br />
G244/3 Gitdi mülk-i ʿademe ḳāfile-i ṣabr u sükūn / Ḳarşu ṭutdı yolına meş meşʿale meş meşʿale<br />
ʿale-i ʿale i nār-ı firāḳ<br />
G369/2 Pertev ṣalardı sīnede dāġ-ı maḥabbetüñ / Ṣaḥn-ı felekde meş meşʿale meş<br />
ʿale ʿale-i ʿale i mihr yanmadın<br />
G397/6 Bāḳī yanardı āteş-i ʿaşḳ ile odlara / Ṭāḳ-ı felekde meş meşʿale meş meşʿale<br />
ʿale-i ʿale i mihr yanmadın<br />
G462/2 Rūşen ḳılalı meş meşʿale meş meşʿale<br />
ʿale-i ʿale i i āh-ı derūnum / Ġālib görinür gicelerüm gündüzüm üzre<br />
G507/4 Göñlümi rūşen ider şuʿle-i dāġ-ı ʿaşḳuñ / Pertev-i meş meşʿale meş meşʿale<br />
ʿale-i ʿale i mihr-i cihān-tāb gibi<br />
K1/2 Ḫayl-i kevākib içre yanup meş meşʿal meş meşʿal<br />
ʿal-i ʿal Ḳamer / Ṣaḥn-ı semāda rūşen idi rāh-ı keh-keşān<br />
G93/7 Gāh rind-i gedāya feyż irişür / Cām-ı mey meş meşʿal meş meşʿal<br />
ʿal-i ʿal hidāyet olur<br />
K19/3 Meş Meşʿal Meş Meşʿal<br />
ʿal-i ʿal māhdur ol gevher-i şeb-tāb meger / Geçinür çenber-i gerdūn ile hem-ser ḫātem<br />
meş meşʿal meş ʿal ṭutmak ṭutmak [1] [1] meşale tutmak ‖ ışık tutmak<br />
Kt1/6 Kime kim reh-ber ola bedraḳa-i iḥsānuñ / Yolına ḳarşu ṭutar ṭutar şemʿ-i hidāyet meş meşʿal meş ʿal<br />
meş meşʿal meş ʿal yaḳmak yaḳmak [1] [1] meşale yakmak<br />
K26/3 Demidür lāle ya yaḳa ya ḳa bezm-i bahāra meş meşʿal meş<br />
ʿal / Ġonca-i zanbaḳ ola nergise şemʿ-i bālīn<br />
meş meşām meş ām [2] [2] koku ‖ burun<br />
K23/18 Envār-ı mihri birle münev<strong>ve</strong>r cebīn-i ṣubḥ / Enfās-ı ḫulḳı birle muʿaṭṭar meş meşām meş meşām<br />
ām-ı ām şām<br />
G263/2 Ḫāli sevdāsıyla āh itdüñ dilā / Cān meş meşām meş meşām<br />
āmın ām ın ʿanber-ālūd eyledüñ<br />
meş meşġale meş meşġale<br />
ġale [1] [1] iş güç<br />
M1/I/1 Ey pāy-bend-i dām-geh-i ḳayd-ı nām u neng / Tā key hevā-yı meş meşġale meş meşġale<br />
ġale-i ġale dehr-i bī-direng
meş meşġūl meş ġūl olmak olmak [1] [1] alâkadar olmak<br />
K2/51 Bu faḳīr anda ṭurup ḫidmete meş meşġūl meş ġūl oldum oldum / İtmeyüp ẕerrece saʿyinde ḳuṣūr u noḳṣān<br />
meşhed meşhed-i meşhed i ṭāhir ṭāhir [1] [1] mübarek mezar (Mihrümah Sultan’ın mezarı)<br />
M2/V/3 Merḳad-i pākin idüp şemʿ-i hidāyet rūşen / Meşhed Meşhed-i Meşhed i ṭāhiri ṭāhiri müstaġrıḳ-ı envār olsun<br />
meşh meşhūr meşh ūr [2]<br />
[2]<br />
1. şöhretli, ünlü<br />
K16/7 Meşh Meşhūr Meşh ūr bezm-i devlet-i şāh-ı yegānede / Ṭabʿuñ ṣafā-yı meşreb ile Cām-ı Cem gibi<br />
2. herkesce bilinir<br />
G298/2 Ḳaddüm gibi ḫāk-i ḳademüñ öpdi naʿl-çeñ / Meşh Meşhūrdur<br />
Meşh ūrdur eʾd-dālü ʿaleʾl-ḫayri ke-fāʿil<br />
meşk meşk itmek itmek [1] [1] karalamak (hat sanatında alıştırma yapmak bağlamında)<br />
G451/3 Biñ meşk meşk iderse iderse ṣafḥa-i çarḫ üzre māh-ı nev / Ebrū-yı yāre öykünebilmez mis̱ālde<br />
meşreb meşreb [5]<br />
[5]<br />
1. yaratılış, tabiat, huy ‖ şarap içilen yer<br />
K16/7 Meşhūr bezm-i devlet-i şāh-ı yegānede / Ṭabʿuñ ṣafā-yı meşreb meşreb ile Cām-ı Cem gibi<br />
G337/7 Cilā-yı āyīne-i āb-ı cūyı seyr itdüm / Ṣafā-yı meşreb meşreb-i meşreb i şāh-ı cihāna beñzetdüm<br />
Mtl 12 Meşrebi Meşrebi ʿāşıḳ-ı mey-ḫ˅āre-ṣıfat ṣāf degül / Daʿvī-i ṣıdḳ u ṣafā ṣofīye inṣāf degül<br />
G528/5 Nüktelerüñde Bāḳıyā ʿālem-i ʿaşḳı seyr iden / Meşreb Meşreb-i Meşreb i ṣāf ü pāküñe Cām-ı cihān-nümā didi<br />
2. yol ‖ meyhane<br />
G204/3 Olamaz meşreb meşreb-i meşreb i rindāna muvāfıḳ şol kim / Cām-<strong>ve</strong>ş bāde-i gül-gūn ile hem-reng olmaz<br />
meşş meşşāṭa meşş ṭa [1] [1] gelin süsleyicisi<br />
K15/3 Cihāna zīb ü fer virdi yine meşş meşşāṭa meşş ṭa ṭa-i ṭa ḳudret / ʿArūs-ı nev gibi ārāyiş itdi kühne dünyāyı<br />
met metāʿ met ʿ [9] mal<br />
G154/3 Gelmez vücūda naḳd-i viṣālüñ taṣavvurı / ʿAşḳuñ met metāʿı met<br />
ḫ˅āceleri çoḳ ziyān çeker<br />
G193/5 Bāḳī met metāʿ-ı met naẓm ile bāzār-ı dehrde / Cevr-i liʾām u miḥnet-i eyyām sūdumuz<br />
G325/5 Olmadum Bāḳī-ṣıfat mālik met metāʿ-ı met vaṣlına / Gitdi elden naḳd-i cān āḫır görün maġbūnluġum<br />
G362/2 Cānā met metāʿ-ı met mihrüñe dil müşterī iken / Olmamış idi ʿaşḳ iline kārvān revān<br />
K5/5 Met Metāʿ-ı Met maʿrifet geldi revācın bulduġı demler / Zer-efşān eylesün nergisler evrāḳ-ı gül-istānı<br />
G150/4 Met Metāʿ-ı Met ḥüsni bilürlerdi ne ḳumāş idügin / Sen olmasañ eger ey şūḫ-ı dil-sitān ülker<br />
G165/2 Met Metāʿ-ı Met vaṣluña cāndan ḫırīdār olmaḳ ister dil / Hemān ey ḫ˅āce ancaḳ şübhe hicrānuñda ḳalmışdur<br />
G257/2 Met Metāʿ-ı Met zühd ü riyā varmasun mı yaġmāya / Çemen diyārına leşger çeken bahārı görüñ<br />
G444/1 Met Metāʿ-ı Met bāde-i gül-reng şimdi ayaḳda / Ḳumāş-ı zühd ü riyā ṭurmayup ṣatılmaḳda<br />
met metāʿ-ı met ı dehr [2] dünya malı; bkz. ‘dünyā metāʿı’ md.<br />
G316/6 Met Metāʿ-ı Met ı dehr bir puldur aḳar ṣu ʿömr-i müstaʿcel / Anuñʾçün Bāḳıyā esbābdan emlākden geçdüm<br />
G360/4 Met et etāʿ-ı et ı dehr dehr-i dehr<br />
fānīden bu gün peymānedür varlıḳ / Ne ḳaldı cāmdan ġayrı nişān-ı devlet-i Cemden<br />
me meʾvā me meʾvā<br />
ʾvā [2] [2] yer, yurt<br />
G67/2 Menzilin bāġ-ı İrem ḳılsalar itmez ārām / Ehl-i dil cennet-i kūyuñ gibi me meʾvā me<br />
ʾvā gözedür<br />
G363/5 Bāḳıyā gül-şen-i firdevsi baña ʿarż itme / Āsitānın ben anuñ menzil ü me meʾvā me<br />
ʾvā bilürin<br />
me meʾvā me<br />
ʾvā bulmak bulmak [1] [1] yer bulmak, mekân edinmek<br />
G300/4 Gül-şen-i kūyında me meʾvā me meʾvā<br />
ʾvā bulsa bulsa ol ḥūrī-<strong>ve</strong>şüñ / İḫtiyār eyler mi bāġ-ı ḫuldi ādem ey göñül<br />
mevc mevc [5] [5]<br />
[5]<br />
789
1. dalga<br />
G202/5 Dāġ-ı siyāh-ı sīnemüz örtile mevc mevc-i mevc eşk ile / Bir gün ola ki Bāḳıyā görmeye kimse ḳaramuz<br />
G461/4 İrmese bir dem eger mevc mevc-i mevc i i sirişküm her yaña / Şuʿle-i āhum zemīn ü āsmānı ḥarḳ ide<br />
G211/3 ʿAşḳuñuñ deryāsına nisbet vücūd-ı kāʾināt / Mevc Mevc-i Mevc i baḥr-i bī-kerān üzre bir avuç ḫār u ḫas<br />
G229/3 Leşger-i eşk-i firāvān ile ceng itmek içün / Gönderür mevclerin lücce-i ʿummān ṣaf ṣaf<br />
2. mermerin dalga şeklindeki damarları<br />
K27/10 Leṭāfetde ruḫāmı sīm-i ḫāmı itdi bī-raġbet / Mücellā mermeri mevcin mevcin görenler ṣandılar ḫārā<br />
mevc mevc urmak urmak [6] [6] dalgalanmak<br />
G239/2 Dildür ol baḥr-i ḥaḳīḳatden vücūduñ mülkine / Şol derūnuñ ،‘āleminde mevc mevc uran uran deryāya baḳ<br />
G287/3 Deryā-yı aḫḍar oldı çemen mevc mevc mevc urup urup yatur / Rūy-ı zemīni faṣl-ı bahār itdi yem yeşil<br />
G322/1 Maḥabbet baḥridür āhum yilinden mevc mevc urur urur yaşum / Melāmet fülkidür ser aña lengerdür iki ḳaşum<br />
G123/3 Mevc Mevc urur urur bād-ı seḥerden sebze-i ter mi ʿaceb / Yā bisāṭ-ı bezm-i ʿīş olmış yeşil ḫārā mıdur<br />
K9/5 Deryā-yı keffi mevc mevc-i mevc i ʿaṭā urdı urdı şöyle kim / Yek bār sīm-i nāb ile zeyn oldı her kenār<br />
K19/19 Eli iḥsān u ʿaṭā mevcin mevcin urur urur deryādur / Ne ʿaceb ger ola ġarḳ-ı zer ü zī<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
mevc mevcūd mevc ūd [1] [1] [1] var olan<br />
K13/7 Ḫarc kim bī-daḫl ola mevc mevcūd mevc ūd olan nā-būd olur / Olsa mālüñ fiʾl-mes̱el maḥṣūl-i baḥr u kān eger<br />
Mevl Mevlā Mevl ā [2] [2] Allah; bkz. ‘Ḥażret-i Mevlā’ md.<br />
Kt17/2 Dāʾimā ḳıl duʿāyı ey Bāḳī /Ḳuzıların baġışlasun Mevl Mevlā Mevl<br />
K15/2 Uyandur çeşm-i cānı ḫ˅āb-ı rāḥatdan seḥer-ḫīz ol / Çemen bülbülleriyle ṣubḥ-dem ẕikr eyle Mevl Mevlāy Mevl Mevlāy<br />
āyı āy<br />
mevr mevrūs̱ mevr s̱ [1] [1] miras kalmış<br />
K9/21 Mevr Mevrūs̱ Mevr s̱ s̱dur s̱ dur cenābuña memlūk ṭapuña / Lāyıḳ degül ki devr-i zamān ide ḫ˅ār u zār<br />
mev mevsim mev sim [5]<br />
[5]<br />
K2/54 Merḥamet mevsimi mevsimi mevsimi ihṣān demidür sulṭānum / Luṭf ḳıl her ne ise devletüñe lāyıḳ olan<br />
G152/4 Eyyām-ı zühd ü mevsim mevsim-i mevsim i zerḳ u riyā degül / Hengām-ı ʿīş u ʿişret ü geşt ü güẕārdur<br />
G455/1 Devr-i gül eyyām-ı ʿīş u nūş-ı ṣahbādur yine / Mevsim Mevsim-i Mevsim i gül-geşt-i bāġ u seyr-i ṣaḥrādur yine<br />
G276/7 Bāḳıyā söyle lebi yādına rengīn ġazeli / Demidür nūş-ı meyüñ mevsimidür eşʿāruñ<br />
G181/2 Çemende ṣu gibi ṣofī şarāb içmek gerek şimdi / Behey ṣofī bu mevsimler mevsimler ne ayıḳlıḳ zamānıdur<br />
mevsim mevsim-i mevsim i gül [3] gül mevsimi ‖ bahar<br />
G51/2 Mevsim Mevsim-i Mevsim i gül ʿīd ile yār u muṣāḥib düşdiler / Bir birine iki dil-berdür maḥabbet gösterür<br />
G88/5 Mevsim Mevsim-i Mevsim i i gülde gülde Bāḳıyā gül-şene varduġum bu kim / Naġme-i āhı bülbülüñ nāleme sāz-kārdur<br />
G435/3 Mevsim Mevsim-i Mevsim i gülde nʾolur medrese vü mescidden / Leb-i cūy u leb-i cānān u leb-i cām olsa<br />
mevsim mevsim-i mevsim mevsim i i ʿī ʿīş ʿī<br />
ş u u ṭarab ṭarab ṭarab [1] [1] [1] çalıp oynama/eğlence zamanı<br />
K25/5 Mevsim Mevsim-i Mevsim i ʿī ʿīş ʿī<br />
ş u u ṭarabdur ṭarabdur şeb-i ʿīd irdi diyü / Muṭrıb-ı çarḫ eline aldı meger mūsīḳār<br />
mevsim mevsim-i mevsim i rezm [1] savaş mevsimi<br />
K18/12 Mevsim Mevsim-i Mevsim i rezm degüldür dem-i bezm irdi diyü / Sūsenüñ ḫançerini ṭutdı ser-ā-pā jengār<br />
mevsim mevsim-i mevsim i Ürdibihişt [1] bahar mevsimi ‖ Nisan ayı<br />
K26/2 İrişür bād-ı seḥerden nefeḥāt-ı cennāt / Mevsim Mevsim-i Mevsim i Ürdibihişt irdi bihişt oldı zemīn<br />
mevt mevt [1] [1] ölüm<br />
G201/4 Yollarda ḳalur rāh-rev-i Kaʿbe-i vaṣluñ / ʿÖmr āḫır olur mevt mevt irişür zād yitişmez<br />
mevz mevzūn mevz ūn [3] [3] [3] bkz. ‘maṭbūʿ u mevzūn’ md.<br />
790
1. ahenkli, düzgün, biçimli<br />
K3/21 O güftār-ı mevz mevzūn mevz ūn u reftār-ı dil-keş / O sīmā-yı maṭbūʿ u bālā-yı ḫoş-ter<br />
G22/6 Bāḳıyā fennüñde ṭutmaz kimse noḳṣānuñ senüñ / Ḥamdüliʾllāh ṭabʿ mevz mevzūn mevz ūn ʿaḳl mīzānı dürüst<br />
2. düzgün boylu<br />
G470/2 Şāḫ-ı şükūfe döndi bir sīm-ten nigāre / Her bir nihāl-i mevz mevzūn mevz<br />
ūn bir serv-ḳad cevāne<br />
mevz mevzūn mevz ūn ḳadd [1] [1] düzgün/uzun boy; bkz. ‘ḳad-i mevzūn’ md. ‖ <strong>ve</strong>zinli şiir<br />
G100/4 Mevz Mevzūn Mevz ūn ḳaddi şiʿr-i bülendüm mis̱ālidür / Nāzük miyānı anda bir ince ḫayāldür<br />
mevz mevzūn mevz ūn u u dil dil-keş dil keş [1] ahenkli <strong>ve</strong> çekici<br />
K27/3 İki mıṣrāʿ iki yanında ḫoş mevz mevzūn mevz ūn u u dil dil-keşdür dil keşdür / Der-i devlet-sarāy-ı dil-güşā bir maṭlaʿ-ı ġarrā<br />
mey mey [56] [56] şarap; bkz. ‘cām-ı mey’, ‘bezm-i mey’, ‘meclis-i mey’ md.<br />
G9/4 Ḳızarup ruḫları gül-gūne-i tāb-ı mülden / Şuʿle-i sāġar-ı mey mey destine yaḳmış ḫınnā<br />
G18/4 Ḥasret-i cām-ı lebüñ şol deñlü teʾs̱īr itdi kim / Ḳıpḳızıl dīvāne mey mey baş açuḳ abdāluñ ḥabāb<br />
G54/1 Piyāle ḫusrev-i mülk-i ġama tāc-ı Keyānīdür / Ḫum-ı mey pādişāh-ı ʿaşḳa genc-i ḫusrevānīdür<br />
G105/5 Geh ḳulḳul-i mey mey göñlüm açar gāh dem-i nāy / Maḳṣūd benüm pādişehüm ḥüsn-i edādur<br />
G127/2 Ḥarīf-i sādedür sāġar <strong>ve</strong>lī mey mey mey ḫūb hem-demdür / Nedīm-i şūḫdur bülbül gül ammā meclis-ārādur<br />
G136/1 Ḫūn-ı dil mey mey kāse-i ser anda bir peymānedür / ʿİşret-ābād-ı maḥabbet bir ʿaceb mey-ḫānedür<br />
G208/5 Ḳadeḥ fısḳıyye mey mey ṣu ḥalḳa-i rindān anuñ ḥavżı / Sarāy-ı şevḳa şādırvān olupdur Bāḳıyā meclis<br />
G264/3 Leb-i laʿlüñle mey mey baḥs̱inde ġavġā ḥadden aşmışdur / İşitseñ ḳīl ü ḳāli şīşe-i ṣahbāyı söyletseñ<br />
G282/2 Geçmege baḥr-i ġamdan ey sāḳī / Zevraḳ-ı mey mey gibi sefīne gerek<br />
G293/5 Bāḳıyā ʿişretdedür ʿaşḳıyla yāruñ kāʾināt / Nuḳl encüm mey şafaḳ sāḳī felek sāġar hilāl<br />
G329/4 Āb-gīne içinde mey mey gibidür / Leb-i laʿlüñ ḫayāli dilde müdām<br />
G345/3 Hīç bilür mi mey mey yirine dem-be-dem ḳan yutduġum / İşidür mi ney yirine āh u efġānum benüm<br />
G358/6 Bāḳīye ʿişret ü ʾīş itmege hecrüñde yiter / Nāle ney göz yaşı mey mey fikr-i viṣālüñ gül-şen<br />
G366/4 Ṣaḳın mey mey dirsem ey zāhid mey-i engūrı fehm itme / Hüner esrār-ı maʿnā añlamaḳdur lafẓ-ı muġlaḳdan<br />
G405/2 Zinhār ṣaḳın mey mey yirine ḳanuñ içerler / Keyfiyyetüñ ol gözleri mestāne ṭuyurma<br />
G447/5 Bāḳī çemende şīşe-i mey mey ḳulḳul eylese / Bülbül terāne başlayıcaḳ uysa bülbüle<br />
G473/6 Belī bezm ehli bī-hūş olsa Bāḳī / Olur mey mey rīḫte sāġar şikeste<br />
G533/4 Ṭolu urmış tarlaya döndürdi devrān ṣoḥbeti / Cām ṣınmış mey mey dökilmiş dest-i sāḳī ḳalmadı<br />
G544/2 Leb-i laʿlini emmek mey mey gibi ḳānūn idi ammā / Anı defʿ eylediler şerʿ ile ḳānūn ise gitdi<br />
G547/3 Egerçi ḳah<strong>ve</strong>nüñ bir gūne vardur ʿālemi ammā / İki kāse mey mey içre seyr iderler Çīn ü Faġfūrı<br />
K10/4 Sūz-ı ʿaşḳuñdan dimāġum şol ḳadar āşüfte kim / Mey Mey degül āsūde ḳılmaz dārū-yı hüş-ber bile<br />
G117/1 Rindler cāmuñ ḥabāb-āsā yüzine baḳdılar / Mey Mey gibi sāḳī-i bezmüñ ayaġına aḳdılar<br />
G257/3 Mey Mey Mey içdügüñ lebi yādına bildi beñzümden / Ne reng virdi baña cām-ı ḫoş-güvārı görüñ<br />
G307/7 Mey Mey içüp mest-i müdām olsa ʿaceb mi Bāḳī / Derd ü ġamsuz güẕerān eyleye bir sāʿat bul<br />
G309/4 Mey Mey Mey içüp virmedüñ āyīne-i idrāke cilā / Gider ey şeyḫ-i riyā-pīşe bu idrāk degül<br />
G423/7 Mey Mey içüp mest-i müdām olmayıcaḳ ey Bāḳī / Ne göñül baġlasun ādem bu ḫarāb-ābāde<br />
G328/5 Zer gibi ḳalbi ṣāf olan gelsün / Āteş-i meyde meyde imtiḥān idelüm<br />
G42/4 Ferāġat güzel sevmeden tevbe meyden meyden / Zehī reʾy-i bāṭıl zehī fikr-i fāsid<br />
G134/3 Irmaz gözini sāġar-ı meyden meyden ḥabāb-vār / Her rūzgār-dīde ki ṣāḥib-naẓar geçer<br />
G457/5 Tevbe meyden meyden Bāḳıyā āsāndur ammā ḳorḳarın / Döymeyem sāḳī-i sīmīn-sāʿidüñ ibrāmına<br />
G472/2 Ḳanlu yaşlar dökdügi meyden meyden cüdālıḳ derdidür / Yoḫsa gelmez āteş-i sūzān kebābuñ ʿaynına<br />
G192/5 Meyden Meyden ṣafā-yı bāṭın-ı ḫumdur ġaraż hemān / Erbāb-ı ẓāhir añlayamazlar murādumuz<br />
791
G243/2 Gül gül oldı bāde-i ʿaşḳuñla rūy-ı gül-sitān / Tāb-ı meydendür meydendür cebīn-i ġonca-i terde ʿaraḳ<br />
G303/3 Meydür Meydür Meydür miḥekk-i tecribe-i pīr-i mey-fürūş / ʿArż eyle naḳd-i ḳalbüñi ṣāḥib-ʿayāre gel<br />
G530/4 Bize esrārını açmaz meye meye meye ṭaʿn itmeden geçmez / Gel ey sāḳī geçür bundan bu ʿaḳl-ı dāniş-endūzı<br />
G97/2 Tāb-ı ruḫuñla laʿlüñ añan ʿaḳlın aldurur / Şevḳ ile içse kişi meyi meyi ḳatı mest olur<br />
G200/4 Ḳullanur zevraḳ-ı meyi meyi sāḳī / Çekdürür rūzgāre ḳatlanmaz<br />
G404/5 Baḳīye sāḳıyā feraḥ vir ki fenā bula teraḥ / Şol meyi meyi ṣun ki bir ḳadeḥ pīr içe nev-cevān ola<br />
K19/39 Eyleyüp ʿīş-i ḫayāl-i leb-i dil-ber ḫātem / Cām-ı zerrīn ile çeksün mey mey-i mey i aḥmer ḫātem<br />
M5/III/2 Cāna ol laʿl-i muṣaffādur mey mey-i mey i bezm-i ṣafā<br />
G106/7 Sāḳī mey mey-i mey i Bāḳīyi getür bezme ṣafā vir / Çün kār-ı cihān ʿāḳıbetüʾl-emr fenādur<br />
G268/4 Sāġar-ı laʿl-i leb-i cān-baḫş-ı dil-ber devridür / Döndi ey cām-ı mey mey-i mey i gül-reng devrānuñ senüñ<br />
G318/8 Şāhā muraṣṣaʿ cāmdur sāḳī-i sīm-endāmdur / ʿīş-i mey mey-i mey i gül-fāmdur rāḥat-resān-ı rūḥ-ı Cem<br />
G350/1 Ele cām-ı muṣaffā al derūnuñ pür-ṣafā olsun / Ḥarīm-i bezmüñe tāb-ı mey mey-i mey i rūşen żiyā olsun<br />
G366/1 Cilā vir çeşme ey sāḳī mey mey-i mey i ṣāf-ı muravvaḳdan / Ḳamaşdı gözlerüm cām-ı hilāl-iʿīda baḳmaḳdan<br />
G435/4 Künc-i mey-ḫāne ile gūşe-i gül-şen birdür / Sāḳī-i lāle-ʿiẕār u mey mey-i mey i gül-fām olsa<br />
G460/5 Bāḳıyā ʿīş-ı bahār eyler idük meclisde meclisde / Sāḳī-i lāle-ʿiẕār u mey mey-i mey i gül-fām olsa<br />
G491/2 Sāḳıyā ölmedin irgür mey mey-i mey i i rūḥ-efzāyı / Ḥālümi derd ü ġam-ı ʿaşḳ diger-gūn itdi<br />
G540/1 İrdi vaḳt-i ṣabāḥ ey sāḳī / Bize ṣun var ise mey mey-i mey i bāḳī<br />
G544/1 Dilā nūş it ciger ḳanın mey mey-i mey i i gül-gūn ise gitdi / Yüri zehr-i belāya ḳāniʿ ol afyon ise gitdi<br />
G93/6 Mey Mey-i Mey i laʿl ādeme ziyān itmez / Belki ser-māye-i saʿādet olur<br />
G139/5 Mey Mey-i Mey i dūşīneden Bāḳī yine maḫmūra beñzersin / Elüñde ṭurmayup cām-ı şarāb-ı erġavān ditrer<br />
G275/4 Mey Mey-i Mey i rāḥat dileyü çekme ġam-ı devrānı / Cām-ı gül-reng yiter saña dil-i pür-ḫūnuñ<br />
G406/3 Mey Mey-i Mey i lāle-reng elde meclis müheyyā / Ne ḥācet zamān-ı gül ü gül-sitāne<br />
G308/4 Cām-ı şarābı içmez elinde ṭutar ṭurur / ʿAşḳun meyinden oldı meger bī-mecāl gül<br />
G276/7 Bāḳıyā söyle lebi yādına rengīn ġazeli / Demidür nūş-ı meyüñ mevsimidür eşʿāruñ<br />
mey mey ü ü ma maḥbūb ma ḥbūb [4] [4] [4] şarap <strong>ve</strong> dilber; bkz. ‘maḥbūb u mey’ md.<br />
G157/2 Ḥūr u Kevs̱erden mey mey üü<br />
ü ma maḥb ma maḥb<br />
ḥbūb ḥb ūb ise maḳṣūd eger / ʿīş u nūş esbābı hep ḥāżır müheyyā bundadur<br />
G435/5 Terk iderdi mey mey ü ü ü ma maḥbūb ma ḥbūb hevāsın Bāḳī / Cānda ṣabr u dil-i āvārede ārām olsa<br />
G449/4 İşitdük āḫiretde ḥūr u Kevs̱er var imiş ammā / Naẓīr olur mı hey ṣofī mey mey mey ü ü ma maḥbūba ma ḥbūba dünyāda<br />
G367/1 Ġaraż yār ile ʿişretdür bu nüzhet-gāh-ı ḫurremden / Mey Mey ü ü ma maḥbūbdan<br />
ma ḥbūbdan ġayrı nedür maḳṣūd bu ʿālemden<br />
mey mey-i mey i eng engūr eng<br />
ūr [2] üzüm şarabı<br />
G12/4 Mest ü medhūşam <strong>ve</strong>lī ḥālī mey mey-i mey i eng engūrdan eng<br />
ūrdan / Laʿl-i nābuñ ḥāleti keyfiyyet-i müldür baña<br />
G366/4 Ṣaḳın mey dirsem ey zāhid mey mey-i mey i eng engūr eng<br />
ūr ūrı ūr fehm itme / Hüner esrār-ı maʿnā añlamaḳdur lafẓ-ı muġlaḳdan<br />
792<br />
mey mey-i mey mey i i er erġavān er<br />
ġavān [2] [2] erguvan renkli şarap ‖ erguvan şarabı; Onay, erguvan şarabının humârı<br />
gidermekte eşsiz olduğunu Burhân’dan aktararak belirtmektedir. Bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI,<br />
s. 418. (‘şarabın çeşitleri’ md.)<br />
G154/7 Bāḳī ġamuñda ḫūn-ı ciger yutsa gūyiyā / Bezm-i ṣafāda cām-ı mey mey-i mey i er erġavān er<br />
ġavān çeker<br />
G281/2 Ey sākinān-ı mey-gede ṭutmañ göñülde ġam / Bezm-i ṣafāda cām-ı mey mey-i mey i er erġavān er<br />
ġavān ṭutuñ<br />
mey mey-i mey i gül gül-fām gül<br />
ām [3] [3] gül renkli şarap<br />
G435/4 Künc-i mey-ḫāne ile gūşe-i gül-şen birdür / Sāḳī-i lāle-ʿiẕār u mey mey-i mey i gül gül-fām gül<br />
ām olsa<br />
G460/5 Bāḳıyā ʿīş-ı bahār eyler idük meclisde / Sāḳī-i lāle-ʿiẕār u mey mey-i mey i gül gül-fām gül<br />
ām olsa<br />
G318/8 Şāhā muraṣṣaʿ cāmdur sāḳī-i sīm-endāmdur / ʿīş-i me mey-i me i gül gül-fāmdur<br />
gül<br />
āmdur rāḥat-resān-ı rūḥ-ı Cem
793<br />
mey mey-i mey i gül gül-gūn gül<br />
ūn [10] gül renkli şarap; bkz. ‘bāde-i gül-gūn’, ‘şarāb-ı gül-gūn’, ‘cām-ı gül-gūn’<br />
md.<br />
G71/4 Seyr-i bāġ-ı bezme gel cām-ı mey mey-i mey i gül gül-gūna gül<br />
ūna baḳ / Gül-şen-i cennetde açılmış gül-i bī-ḫārı gör<br />
G124/3 Sāʿid-i sāḳī ile cām-ı mey mey-i mey i i gül gül-gūn gül<br />
ūn ūna ūn baḳ / Bir gül-i sīr-ābdur gūyā nihāl üstindedür<br />
G236/7 Zaḫmumuz ḫūnı mey mey-i mey i i gül gül-gūnumuzdur<br />
gül<br />
ūnumuzdur giceler / Bezmümüzde şemʿ-i rūşen şuʿle-i şemşīr-i ʿaşḳ<br />
G275/5 Yāre ʿarż eyleyemez çihre-i zerdin Bāḳī / Virdügi rengi görüñ aña mey mey-i mey<br />
i gül gül-gūnuñ gül<br />
ūnuñ ūnuñ<br />
G54/2 Daḫı Cemşīdi yād eyler gözinden ḳan döker meclis / Mey Mey-i Mey i gül gül-gūn gül<br />
ūn sirişki cām çeşm-i ḫūn-feşānıdur<br />
G131/4 Eşk-i ḥasret yüzümüz āl ider añduḳça lebin / Mey Mey-i Mey i gül gül-gūn gül<br />
ūn içerüz beñzümüze ḳan getürür<br />
G147/3 O laʿl-i nāb içün ḫūn-āb aḳıtma / Mey Mey-i Mey i gül gül-gūn gül<br />
ūn ūnı ūn ḫoş gördüm bu demdür<br />
G205/3 Cāna kār eylemesün dārū-yı ḳattāl-i ġamı / Mey Mey-i Mey i gül gül-gūn gül<br />
ūn içelüm bārī ḥakīmāne biraz<br />
G483/4 Ṣanma şeb-dīz ile bir āh-ı seḥer-gāhların / Mey Mey-i Mey i gül gül-gūn gül<br />
ūn olur olursa ayaḳdaşları<br />
G525/1 Sāḳıyā ḳalmaz imiş çünki bu ṣoḥbet bāḳī / Mey Mey-i Mey i gül gül-gūn gül<br />
ūn içelüm bāde-i cennet bāḳī<br />
mey mey-i mey i gül gül-reng gül<br />
reng [1] gül renkli şarap<br />
G2/7 Ṭutarken cāmı nāşī gelse tāc ü günbed altında / Mey Mey-i Mey i i gül gül-rengi gül<br />
rengi rengi pinhān eyle ey ṣofī ḥabāb-āsā<br />
mey mey-i mey i ḥamrā ḥamrā [3] [3] kırmızı şarap<br />
G5/4 Bezm içre ṣurāḥī gibi ḳan aġladuġum bu / Sāḳī lebüñe ḳan yaġı oldı mey mey-i mey<br />
i ḥamrā<br />
ḥamrā<br />
G120/3 Mürde-i derd ü ġama cānlar baġışlar cürʿası / Sāḳıyā biʾllāh mey mey-i mey i i ḥamrā ḥamrā dem-i ʿĪsā mıdur<br />
G261/4 Bir nefes hem-dem olup defʿ-i melāl eyleyecek / Bulmadum dünyede cām-ı mey mey-i mey i i ḥamrā ḥamrādan ḥamrā ḥamrādan<br />
dan yig<br />
mey mey-i mey i ḫo ḫoş-güv ḫo güv güvār güv ār [3] hoş içimli/lezzetli şarap; bkz. ‘şarāb-ı ḫoş-güvār’ md.<br />
G152/1 Sāḳī zamān-ı ʿīş-ı mey mey-i mey i ḫo ḫoş-güv ḫo güv güvārdur güv ārdur / Bir ḳaç piyāle nūş idelüm nev-bahārdur<br />
G311/6 Dirsem ʿaceb mi ḫātem-i Cem devr-i meclise / Elmās cām-ı sāde mey mey-i mey i ḫo ḫoş-güv ḫo güv güvār güv ār laʿl<br />
G444/2 Kenār-ı ʾīş u ṣafāya geçilse ṭolmış ile / Yine pür olsa mey mey-i mey i ḫo ḫoş-güv ḫo güv güvār güv ār zevraḳda<br />
mey mey-i mey i nnāb<br />
n<br />
āb [15] halis şarap<br />
G21/3 Ṣofī kim ider idi meyli aña / Ḳalbe ger virmese ṣafā mey mey-i mey i nnāb<br />
n<br />
āb<br />
G93/4 Ḳomadı dilde ġıll u ġış mey mey-i mey i nnāb<br />
n<br />
āb / Ne güzel ḫāṣıyetlü şerbet olur<br />
G105/4 Bāġ-ı ṭarab u ʿīşa mey mey-i mey i nnāb<br />
n<br />
āb u dem-i nāy / Ḥaḳḳā bu ʿaceb ḫūb u laṭīf āb u hevādur<br />
G269/1 Devrān ayaġın şöyle şikest itdi şarābuñ / Gūyā ki mey mey-i mey i nnāba<br />
n<br />
āba gözi degdi ḥabābuñ<br />
G269/2 Keyfiyyet-i esrāra döşendi ẓürefā hep / Yārān ayaġın almada ḥayrān mey mey-i mey i nnābuñ<br />
n<br />
ābuñ<br />
G269/3 Esbāb-ı ṭarab seyl-i mey mey-i mey i nnāb<br />
n<br />
āb ile gitdi / Āvāzı boġıldı giderek çeng ü rebābuñ<br />
G328/10 Aḳıdup ḥalḳ-ı şīşeden mey mey-i mey i nnāb<br />
n<br />
āb / Ḫūn-ı ḳurbān gibi revān idelüm<br />
G405/3 Esrāruñı keşf eyleme taḥṣīl-i mizāc it / Nūş eyle mey mey-i mey i nnāb<br />
n<br />
āb ābı āb ḥakīmāne ṭuyurma<br />
G507/2 Aġlamaḳdan ġam-ı hicrān ile bī-hūş oldum / ʿAḳlumı ḳanlu yaşum aldı mey mey-i mey i nnāb<br />
n<br />
āb gibi<br />
G524/5 Bāḳīyi mey mey-i mey i nnāba<br />
n<br />
āba yemīn itdi dimişler / Gül gibi ele sāġar alup içmez ol andı<br />
Kt18/2 Geh laʿlüñe şekker ezilür gāh mey mey-i mey i nnāb<br />
n<br />
āb / Feryād mey mey-i mey i nnābdan<br />
n<br />
ābdan u dād şekerden<br />
G81/1 Dem-i ṣubḥ irdi getür bādeyi ṣoḥbet demidür / Mey Mey-i Mey i nnāb<br />
n<br />
āb ile pür it sāġarı ʿişret demidür<br />
G205/1 Ḳızarur bādeden ol nergis-i mestāne biraz / Mey Mey-i Mey i nnāb<br />
n<br />
āb içse gözi māʾil olur ḳana biraz<br />
G327/7 Bāḳıyā ḫūn-ı dili dīde düketdi gördüm / Mey Mey-i Mey i nnāb<br />
n<br />
āb ābı āb bedel-i mā-yeteḥallel çekdüm<br />
G423/5 Mey Mey-i Mey i nnāb<br />
n<br />
āb ile şarāb olsun iki ḳāfiyesi / Bir ġazel söyleyeyin laʿlüñe ḥarf-i bāde<br />
mey mey-für mey für fürūş für ş [4] meyhaneci<br />
G60/7 Kīmyādur Bāḳıyā ḫāk-i cenāb-ı mey mey-für mey für fürūş für ş / Āsitānı ḫidmetinden ḳaçma bir devletlüdür<br />
G61/4 Ḫum gibi sen de taṣfiye-i bāṭın it yüri / Dergāh-ı mey mey-für mey<br />
für fürūş für ş ulu ḫānḳāhdur
G217/5 Kār-ı düşvār olsa ḳıl ʿazm-i cenāb-ı mey mey-für mey für fürūş für ş / Himmet-i merdān ile āsān olur her müşkil iş<br />
G303/3 Meydür miḥekk-i tecribe-i pīr-i mey mey-für mey für fürūş für ş / ʿArż eyle naḳd-i ḳalbüñi ṣāḥib-ʿayāre gel<br />
mey mey-gede mey gede [11] meyhane<br />
G21/2 Ola kim bāb-ı mey mey-ge mey ge gede ge de açıla / Diyelüm yā Müfettiḥeʾl-ebvāb<br />
G93/5 Cām-ı mey ṣadr-ı mey mey-gede mey gede kimine / Tāc-ı devlet serīr-i ʿizzet olur<br />
G160/3 Cām-ı şarāb-ı nāb ile rindān-ı mey mey-gede mey gede / Öz ʿāleminde her biri bir şāh-ı tāc-dār<br />
G281/2 Ey sākinān-ı mey mey-gede mey gede ṭutmañ göñülde ġam / Bezm-i ṣafāda cām-ı mey-i erġavān ṭutuñ<br />
G483/6 Cürʿa ṣaçdıḳları yir kān-ı Bedaḫşāna deger / Laʿl ü yāḳūtı nʾider mey mey-gede mey gede ḳallāşları<br />
G66/5 Nām u neng ehli ne bilsün reviş-i rindānı / Mey Mey-gede Mey gede bencileyin ʿāşıḳ-ı şeydā yiridür<br />
G386/7 Bāḳī gedā-yı mey mey-gede mey gede gede-i gede ʿaşḳ olup yine / Bezm-i ġamından ol ṣanemüñ sāġar isterin<br />
G400/2 Destār-ı ḫ˅āce ḫırḳa-i ṣofī ridā-yı şeyḫ / Devr-i lebüñde mey mey-gedelerde<br />
mey<br />
gedelerde yatur girev<br />
G261/5 Bāḳıyā mey mey-gedenüñ<br />
mey gedenüñ ehl-i ḫarābāt içre / Ḫidmet-i ḫāk-i deri devlet-i Dārādan yig<br />
G508/1 Ḫoş geldi baña mey mey-gedenüñ<br />
mey gedenüñ āb u hevāsı / Vaʾllāhi güzel yirde yapılmış yıḳılası<br />
G483/7 Ġarażı bu ki fenā mey mey-gedesinde<br />
mey gedesinde gedesinde Bāḳī / Ḳıla müjgānını cārūb ola ferrāşları<br />
mey mey-gūn mey ūn [4] şarap renkli ‖ kırmızı<br />
G142/1 Hecr-i laʿlüñle dem-ā-dem göz yaşı mey mey-gūn mey ūn olur / Dīde dilden dil ḫadeng-i ġuṣṣadan pür-ḫūn olur<br />
M9/II/1 Leb-i mey mey-gūn mey ūn ūn-ı ūn sāḳī yādına cūş eyleyüp ey dil<br />
G215/1 Benem şol laʿl-i mey mey-gūnuñ<br />
mey ūnuñ ūnuñ ġamından eşki āl olmış / Ḫarābāt ehline göñli şikeste bir sifāl olmış<br />
G296/3 Ruḫlaruñdur gül-i ter ġonca leb-i mey mey-gūnuñ<br />
mey ūnuñ / Saña meyl itdi göñül baña gerekmez gül ü mül<br />
mey mey-ḫāne mey ḫāne [12] meyhane<br />
M9/I/5 Ne ṣadr-ı gūşe-i mey mey-ḫāne mey ḫāne ḫāne gibi cāy-ı ḫurrem var<br />
G63/1 Ne cām-ı bāde-i gül-gūna beñzer yār-i hem-dem var / Ne ṣadr-ı ṣuffa-i mey mey-ḫāne mey ḫāne gibi cāy-ı ḫurrem var<br />
G435/4 Künc-i mey mey-ḫāne mey ḫāne ile gūşe-i gül-şen birdür / Sāḳī-i lāle-ʿiẕār u mey-i gül-fām olsa<br />
G471/1 Gül-şen isterseñ işte mey mey-ḫāne mey ḫāne / Gül-i ḫandān gerekse peymāne<br />
G115/3 Şöyle fütāde mestem ḫāk-i der-i muġānda / Görenler āsitān-ı mey mey-ḫānedür<br />
mey ḫānedür ṣanurlar<br />
G136/1 Ḫūn-ı dil mey kāse-i ser anda bir peymānedür / ʿİşret-ābād-ı maḥabbet bir ʿaceb mey mey-ḫānedür<br />
mey ḫānedür<br />
G307/4 Meclis-i vaʿẓa oturmaḳ ḳatı alçaḳlıḳdur / Ṣadr-ı mey mey-ḫāne mey ḫāne ḫāne-i ḫāne ʿirfāna yitiş rifʿat bul<br />
G187/3 Seg-i kūyuñ sifālin sāġar-ı Cemşīde virmezler / Ḫarābāt illerinde sākin-i mey mey-ḫāneler<br />
mey ḫāneler vardur<br />
794<br />
G318/3 Bezm-i ṣafā vü reşh-i cām bu zemzem olmış ol maḳām / Mey Mey-ḫāneler<br />
Mey ḫāneler Beytüʾl-Ḥarām pīr-i muġān şeyḫüʾl-<br />
ḥarem<br />
G24/1 ʿĀlem-i vaḥdetde ey sāḳī bizi mest-i Elest / İtdi iḳrār-ı ṣafā mey mey-ḫanesinde<br />
mey ḫanesinde ḫanesinde şöyle mest<br />
G236/8 Ḫānḳāhdan ṭoġru ʿazm itse nʾola mey mey-ḫāneye<br />
mey ḫāneye / Bāḳīyi çün böyle irşād eylemişdür pīr-i ʿaşḳ<br />
G279/1 Reh-i mey mey-ḫāneyi<br />
mey ḫāneyi ḳaṭʿ itdi tīġ-i ḳahrı sulṭānuñ / Ṣu gibi arasın kesdi Sıtanbūl u Ḳalātānuñ<br />
mey mey-ḫ˅ār mey ḫ˅ār [3] şarap içen<br />
G127/4 Ḫaṭ-ı menşūr-ı devletdür benefşe rind-i mey mey-ḫ˅āra mey ḫ˅āra / Çemende şāḫ-ı sünbül aña bir ṭuġrā-yı ġarrādur<br />
Mtl 12 Meşrebi ʿāşıḳ-ı mey mey-ḫ˅āre mey ḫ˅āre ḫ˅āre-ṣıfat ḫ˅āre ıfat ṣāf degül / Daʿvī-i ṣıdḳ u ṣafā ṣofīye inṣāf degül<br />
K19/7 Ḥalḳadur devr-i ḳadeḥ laʿl şarāb-ı gül-gūn / Rind-i mey mey-ḫ˅āreye<br />
mey<br />
ḫ˅āreye ḫ˅āreye ḫoşdur ṭolu sāġar ḫātem<br />
meyd meydān meyd ān [12] [12] [12] bkz. ‘ceng meydānı’, ‘merd-i meydān’ md.<br />
K6/18 El süvār oldı kümeyt-i ḫāmeye şimden girü / Ṣanma Bāḳī gibi şāhā fāris-i meyd meydān meyd ān gelür<br />
G484/3 Hezārān ʿöẕr-i leng eyler ḳaçar meyd meydāna meyd āna gelmezdi / Eger Tātār-ı ġamzeñ daʿ<strong>ve</strong>t itse cenge Tīmūrı<br />
G205/2 Çekemez kimse ayaġum diyü lāf urma iñen / Sāḳıyā elleşelüm gel berü meyd meydāne meyd āne biraz<br />
G439/4 Zer devātın ṭaḳınup çıḳsa evinden seḥerī / Āfitāb aña ber-ā-ber gelemez meyd meydāne meyd<br />
āne āne
G498/5 Zebūn olmaz ʿacūz-ı dehre Bāḳī / Bu meyd meydāne meyd āne begüm merdāne geldi<br />
G503/5 Bāḳī ʿacūz-ı dehre zebūn olma key ṣaḳın / Merdāne baṣ ayaġuñı meyd meydāne meyd<br />
āne āne er gibi<br />
K20/41 Belāġat içre ben ol şeh-süvār-ı meyd meydānem<br />
meyd ānem / Ki eyledüm şuʿarā-yı zamāneyi pā-māl<br />
K22/30 Ben kemend-endāz-ı meyd meydān meyd meydān<br />
ān-ı ān ı belāġat olalı / Ḥalḳa-i teslīme geçmişdür ser-i gerden-keşān<br />
G12/5 Ḥayder-i Kerrārıyam meyd meydān meyd meydān<br />
ān-ı ān ı naẓmuñ Bāḳıyā / Nevk-i ḫāme Ẕüʾl-feḳār u ṭabʿ Düldüldür baña<br />
G119/3 Ṭañ mı ġam öldürse meyd meydān meyd meydān<br />
ān-ı ān ı melāmetde beni / Bu neberd-i ʿaşḳdur anca dil-ā<strong>ve</strong>rler düşer<br />
G160/2 Meyd Meydān Meyd Meydān<br />
ān-ı ān ı ʿīd-gehde perī-çihreler gibi / Fāḫir libāslar ile ḫıram itdi nev-bahār<br />
G413/3 Meyd Meydān Meyd Meydān<br />
ān-ı ān ı ġama çıḳmaġa Mecnūna ber-ā-ber / Bir merd bulınmaz bu ḳadar ،‘āḳil içinde<br />
meyd meydān meyd meydān<br />
ān-ı ān ı ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
ḳ [2] [2] aşk meydanı<br />
G47/5 Meyd Meydān Meyd Meydān<br />
ān-ı ān ı ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
içinde ölümden ḳaçan ḳaçar / Dīvāne dil ki merg ile ḫaṣmāne ṣarmaşur<br />
G486/4 Meyd Meydān Meyd Meydān<br />
ān-ı ān ı ʿa ʿaşḳa ʿa<br />
ḳa derd ile ḫaṣmāne girdi dil / Ḥāṣıl şu deñlü menʿ ide gördüm yeñilmedi<br />
meyd meydān meyd meydān<br />
ān-ı ān ı ma maḥabbet ma<br />
ḥabbet [1] [1] aşk meydanı<br />
G524/4 Ārām-geh-i mürġ idi dirler ser-i Mecnūn / Meyd Meydān Meyd Meydān<br />
ān-ı ān ı ma maḥabbetde<br />
ma<br />
ḥabbetde ne başlar yuvalandı<br />
meyd meydān meyd ān almak almak [1] [1] [1] meydana hakim olmak ‖ fethetmek; bkz. TS. C. IV, s. 2806.<br />
K5/16 Ḫudā<strong>ve</strong>ndā sen ol çāpük-süvār-ı mülk ü devletsin / Ki raḫş-ı himmetüñ ev<strong>ve</strong>l ḳademde aldı aldı meyd meydān meyd meydān<br />
ānı ān<br />
meyd meydāne meyd āne girmek girmek [5] [5] ileriye doğru atılmak (savaşmak <strong>ve</strong>ya kendini göstermek için)<br />
G189/5 Bāḳıyā duḫter-i rez girdi girdi girdi yine meyd meydāne meyd āne / Ayaġın kim çekebilürse er oġlı erdür<br />
K22/10 Gerçi merdāne ṣoyındı girdi girdi girdi meyd meydāne meyd meydāne<br />
āne dıraḫt / Geldi ḳış baṣdı <strong>ve</strong>līkin virmedi aṣlā emān<br />
G130/5 Meyd Meydāna Meyd āna girdi girdi şevḳ ile şemşīr-bāz-ı berḳ / Çoḳ aḳçe ṣaçdı üstine ebr-i güher-nis̱ār<br />
K11/10 Ḳabā-yı cāh ile ādem geçinsün her ḳaba cāhil / Güher göster güher meyd meydāna meyd meydāna<br />
āna gir gir sen tīġ-i ʿuryān ol<br />
G341/5 Ser-i zülfi ucında ʿāḳıbet ser terkini urdum / Girüp Girüp meyd meydāne meyd āne Bāḳī ṭopumı çevgāne ṭapşurdum<br />
meyd meydān meyd meydān<br />
ānı ān ı ḫālī ḫālī bulmak bulmak [1] [1] meydanı boş bulmak<br />
G279/6 Şarāb-ı nābdan ḫumlar tehī ḫum-ḫāneler tenhā / ʿAceb ḫālīligin ḫālīligin buldı riyā ehli bu meyd meydānuñ meyd<br />
nuñ<br />
meyl meyl [5]<br />
[5]<br />
1. gönül <strong>ve</strong>rme<br />
G28/2 Naḫl-i zībā ile nāzük tenidür meyle meyle sebeb / Ne ḳad-i serv ne sīmā-yı semendür bāʿis̱<br />
2. ilgi<br />
G203/3 Her perī-rūnuñ olur meyli meyli meyli raḳīb-i dī<strong>ve</strong> / Cān u dil virmek ile bunlara ādem yaramaz<br />
3. arzu, istek<br />
G415/5 Ḳılmaz ey Bāḳī hevā-yı bāġ u meyl meyl-i meyl i būstān / Gül-şen-i firdevs olan ḫāṭır ḫayāl-i yār ile<br />
G334/4 Sensüz cināne ḳalmadı meylüm meylüm cihān degül / Kūyuñ riyāż-ı ḫuld viṣālüñ yiter naʿīm<br />
G386/6 Meylüm Meylüm cihānda bāde-i gül-gūnadur benüm / Maʿcūn olursa bārī leb-i dil-ber isterin<br />
meyl meyl meyl ü ü mihr mihr ü ü ma maḥabbet ma maḥabbet<br />
ḥabbet [1 [1] [1 ilgi, sevgi <strong>ve</strong> aşk (ṣabr u sükūn u selāmet paralelliğinde)<br />
G280/4 Bir dilde meyl meyl ü ü mihr mihr ü ü ma maḥabbet ma ḥabbet vaṭan ṭuta / Ḳalmaz ḳarārı ṣabr u sükūn u selāmetüñ<br />
meyl meyl eylemek eylemek [5] [5] [5] gönül bağlamak<br />
G49/5 Bāḳıyā meyl meyl eylemez eylemez ārāyiş-i dünyāya dil / Rūy-ı zerd ü gevher-i eşküm zer ü zī<strong>ve</strong>r yiter<br />
G66/1 Cennet-i kūyuña meyl meyl eylese eylese Ṭūbā yiridür / Āsitānuñ dilese gökde Mesīḥā yiridür<br />
G344/4 Mürīd-i ʿaşḳ oldum ben tecerrüd iḫtiyār itdüm / Eger meyl meyl meyl eyler eyler isem isem bir zen-i dünyāya nā-merdüm<br />
G255/4 Sevdā-yi ḥāl-i yār ile ey dil ʿaceb degül / Meyl Meyl-i Meyl i i ḳaranfül ārzū-yı fülfül eyleseñ<br />
G168/3 Devlete meyl meyl eylemez eylemez eylemez dānā-yı maḥmiyyüʾl-cenāb / Kim bilür bir āndur ol da intiḳāl üstindedür<br />
795
meyl meyl itmek itmek [19] [19] gönül bağlamak, istek <strong>ve</strong> arzu duymak, yönelmek<br />
G21/3 Ṣofī kim ider ider idi idi meyli meyli aña / Ḳalbe ger virmese ṣafā mey-i nāb<br />
K7/4 Mehd-i gül-zār üzre geldi dāye-i ebr-i bahār / Ṭıfl-ı ġonca aġzın açdı meyl meyl-i meyl<br />
pistān eyledi<br />
eyledi<br />
G461/3 Dāne-i tesbīḥüñe ey zāhid aldanmaz göñül / Mürġ-i zīrek ṣanma hergiz meyl meyl-i meyl<br />
i i dām-ı zerḳ ide de<br />
G420/4 Rāḥat yüzini ḫ˅ābda görmez şu kimse kim / Meyl Meyl-i Meyl i ḥużūr-ı menzil-i dārüʾl-ġurūr ide<br />
G34/4 Her dūna şāḫ-ı gül gibi meyl meyl itme itme dostum / Düşmez giyāha hem-ser ola serv-i ser-bülend<br />
G46/6 Nʾola meyl meyl itseler itseler itseler eşʿāruña erbāb-ı ṣafā / Bāḳıyā şiʿr degüldür bu bir aḳar ṣudur<br />
G62/5 Her kim ki meyl meyl ider ider zen-i dünyāya Bāḳıyā / Merdāneler içinde anı ṣanma er geçer<br />
G203/1 Gerçi dil ṭurrañ elinden yaḳasın ḳurtaramaz / Ruḫuña meyl idene zülf-i siyāh el ḳaramaz<br />
G296/3 Ruḫlaruñdur gül-i ter ġonca leb-i mey-gūnuñ / Saña meyl meyl itdi itdi göñül baña gerekmez gül ü mül<br />
G307/1 Ehl-i dil cānlara meyl meyl it it şeref ü ʿizzet bul / Naẓaruñ kānlara ḳıl gevher-i ẕī-ḳıymet bul<br />
G362/1 Cānān odur ki meyl meyl ide ide anı görince cān / Esbāb-ı ḥüsni ḫūb ola ammā be-şarṭ-ı ān<br />
G386/5 Rūz-ı ġamuñda ġamzeñe meyl meyl itdügüm itdügüm bu kim / Kendüm helāke ḳaṣd iderin ḫançer isterin<br />
G421/3 Ṣūret-i zībāya meyl meyl meyl itsem itsem itsem baña ṭaʿn eyleme / Var suʾāl it böyle dil-keş naḳş iden naḳḳāşına<br />
G436/2 Ser-i zülfüñde iken çeşmüñe meyl meyl itse itse göñül / Beñzer ol ṭıfla varur ev<strong>ve</strong>l-i şebden ḫ˅āba<br />
G458/1 Göñül aḳdı gözüm yaşı gibi ol ḳadd-i dil-cūya / Niçün meyl meyl itmez itmez ol serv-i ḫırāmānum aḳar ṣuya<br />
G459/1 Dilā meyl meyl meyl itme itme vaṣl-ı dil-rübāya / Hevā-yı salṭanat düşmez gedāya<br />
Kt8/1 Ṭabʿ-ı sāḥir-pīşeñe Bāḳī göñüller meyl meyl ider ider ider / Şekker-i şiʿr-i dil-āvīzüñ meger efsūnludur<br />
G75/1 Ḳanumı içmege ol āfet-i cānum özenür / Meyl Meyl ider ider ölmege dil rūḥ-ı revānum özenür<br />
G302/3 Uymadı bir gün hevā-yı bülbül-i şūrīdeye / Meyl Meyl ider ider dāʾim nesīm-i ṣubḥ ile pervāze gül<br />
meyl meyl-i meyl meyl i ken kenār ken<br />
ār eylemek/itmek [2] kenara çıkmak ‖ kucağa gelmek<br />
G338/2 Ben āb-ı revān itmek cān üzre gözüm yaşın / Tek meyl meyl-i meyl<br />
i ken kenār ken<br />
ār itsün ol serv-i ḫırāmānum<br />
G479/5 Ne ʿaceb meyl meyl-i meyl i ken kenār ken<br />
ār eylemez ol serv-i revān / Cūy-ı dil ṭurmaz aḳar ḫod o ḳad-i dil-cūya<br />
meym meymūn meym ūn itmek itmek [1] [1] maymuna çevirmek ‖ gülünç duruma sokmak<br />
G491/7 Bāḳıyā şādīlıḳ eylerse ʿaceb mi aġyār / Çarḫ anuñ ṭāliʿini gör nice meym meymūn meym ūn itdi<br />
itdi<br />
meyy meyyāl meyy āl [1] [1] meyilli, he<strong>ve</strong>sli<br />
K20/35 Bu gül-şen içre seni serv-i ser-firāz görüp / Ṣu gibi ayaġuña aḳdı ḫāṭır-ı meyy meyyāl meyy āl<br />
meyy meyyāl meyy āl ḳılmak ılmak [1] [1] akıtmak ‖ yönlendirmek<br />
K21/24 Selāset-i kelimātum ṣafā-yı eşʿārum / Aḳar ṣu gibi ḳılupdur ılupdur ḳulūbı hep meyy meyyāl meyy<br />
āl<br />
meyy meyyāl meyy meyy āl olmak olmak [1] [1] ilgi duymak, he<strong>ve</strong>slenmek<br />
G284/5 Geh şīşe gehī kühne-sifāl ile ḳılur ʿīş / Bāḳī-<strong>ve</strong>ş olup olup ʿişrete meyy meyyāl meyy āl ḳaranfül<br />
me meẓāhir me ẓāhir [2]<br />
[2]<br />
1. varlıklar, mevcudât<br />
G214/8 Hep me meẓāhir me ẓāhir üzre ẓāhir çeşm-i nāẓırdan nihān / Kendü envārında kendin mihr-i raḫşān gizlemiş<br />
2. görünür (‘vahdet-i vücut’ bağlamında)<br />
G172/5 Nūr-ı Ḥaḳdur çü me meẓāhirdeki<br />
me ẓāhirdeki eşyā Bāḳī / Görinen arada bu ṣūret-i esbāb nedür<br />
me meẕāḳ me ẕāḳ [1] [1] ağız, damak ‖ ‘ağzının tadı kaçmak’<br />
G143/4 Me Meẕāḳ Me Meẕāḳ<br />
ẕāḳın ẕāḳ ın zehr-i ḳahr-ı miḥnet-i eyyām telḫ itmiş / Lebüñden ʿāşıḳ-ı bī-ṣabr u dil bir pāre ḳand ister<br />
me meẕāḳ me<br />
ẕāḳ ehli ehli [1] [1] ağzının tadını bilenler<br />
G367/2 Bulınmaz cāy-ı engüşt ol leb-i şekker-feşān üzre / Me Meẕāḳ Me ẕāḳ ehli ehli bilürler şehd-i nābuñ farḳın ol femden<br />
796
mez mezār mez mezār<br />
ār [2] [2] kabir<br />
G517/5 Cān virdi şevḳ-i ḥüsnüñe Bāḳī-i ḫaste-dil / Pür-nūr ide Ḫudā-yı Teʿālā mez mezār mez<br />
ār ārını ār ını<br />
G462/3 Güller bitüre gül-şen ola ḫāk-i mez mezārum mez ārum / Peykānuñ eger ṣu sepelerse tozum üzre<br />
III, süt. 4602.<br />
797<br />
mezelenmek mezelenmek [1] [1] meze yapmak (meze sayarak yemeyi istemek); bkz. MENINSKI, C.<br />
G512/5 Lebine öykünür ol ḫusrev-i şīrīn-dehenüñ / Bāḳıyā ḫalḳ ʿaceb mi mezelense mezelense şekeri<br />
mezheb mezheb [1] [1] yol<br />
M6/III/1 Terk eyle zühdi mezheb mezheb-i mezheb rindān-ı ʿaşḳa gir<br />
mez mezīd mez īd [1] [1] artmak, çoğalmak<br />
K24/45 Nʾola ḳadr ü şerefüñ sāl-be-sāl olsa olsa mez mezīd mez īd / Her yıl arturmadadur dāneyi dirler sünbül<br />
me meẕkūr me meẕkūr<br />
ẕkūr olmak olmak [1] [1] zikredilmek, anılmak<br />
G484/6 Añarlar devlet-i şāh-ı cihānda nāmuñ ey Bāḳī / Süleymān yād olınduḳça bile me meẕkūr me ẕkūr olur olur mūrı<br />
1. Mısır ‖ ülke<br />
Mı Mıṣr Mı ṣr [5]<br />
[5]<br />
K7/15 Ṭutdı eṭrāfın benefşe mülk-i Mı Mıṣra Mı ṣra döndi bāġ / Ṣandılar seyr eyleyenler Nīl ṭuġyān eyledi<br />
K11/12 Dilā āhuñla yaḳduñ milket-i Rūmı nedür derdüñ / Gedā-yı kūy-ı yār olmaḳ dilerseñ Mı Mıṣra Mı ṣra sulṭān ol<br />
M3/V/7 Mülk-i Mı Mıṣra Mı ṣra nitekim bir bendesin sulṭān ider / Bir ḳulın ṣalsun diyār-ı Çīne ḥāḳān eylesün<br />
G64/2 Ḳıyās eyler mi Nīl-i Mı Mıṣra Mı ṣra ol Yūsuf-liḳā yaşum / Anuñ miḳyāsı yoḳdur ṭurmaz ol mā dāʾimā artar<br />
2. ülke<br />
M1/VII/2 Pīr-i ʿAzīz-i Mı Mıṣr Mı Mıṣr<br />
ṣr-ı ṣr ı vücūd itdi intiḳāl / Mīr-i cevān-ı çāpük-i Yūsuf-naẓīri gör<br />
Mı Mıṣr Mı<br />
ṣr ṣr-ı ṣr ı ḥüsn ḥüsn [3] [3] güzellik ülkesi; bkz. ‘melāḥat Mıṣrı’ md.<br />
G282/4 Mı Mıṣr Mı Mıṣr<br />
ṣr-ı ṣr ı ḥüsn ḥüsn içre ey şeh-i ḫūbān / Almaġa vaṣluñı ḫazīne gerek<br />
G414/5 Baḳmaz ol sulṭān-ı Mı Mıṣr Mı Mıṣr<br />
ṣr-ı ṣr ı ı ḥüsn ḥüsn hergiz ḥālüme / Nīl-<strong>ve</strong>ş cūy-ı sirişküm ṭurma ṭuġyān itmede<br />
G142/2 Ol mel melāḥat mel ḥat MMıṣr<br />
M<br />
ṣr ṣrınuñ ṣr ınuñ Yūsuf-cemāli şevḳıne / Seyl-i eşküm Nīl-<strong>ve</strong>ş günden güne efzūn olur<br />
mıs mısṭar mıs ṭar [1] [1] [1] satır çizmeye yarayan âlet; bkz. PAKALIN, C. II, s. 531.<br />
K19/29 Yazdı ḫoş āyet-i Nūn <strong>ve</strong>ʾl-Ḳalem engüştüñde / Ne midād istedi ne ḫāme ne mıs mısṭar mıs ṭar ḫātem<br />
mıs mısṭar mıs<br />
ṭar çekmek çekmek [1]<br />
[1]<br />
yazma kitapların satırlarını çizmek<br />
G183/4 Kātib-i ġam nāme-i aʿmāl-i ʿaşḳum yazmaġa / Tīġ-i dil-ber şerḥalardan sīneme mıs mısṭar mıs<br />
ṭar çeker<br />
çeker<br />
mı mıżrāb mı mıżrāb<br />
żrāb [1] [1] tezene, zahme (telli sazları çalmaya yarayan alet)<br />
G125/2 Bezm-i hecrüñde müjeñ nişteri mı mıżrāb mı mıżrāb<br />
żrābından<br />
ından / Reg-i cān nāle ḳılur niteki tār-ı ṭanbūr<br />
micmer micmer [12] [12] buhurdanlık (altın gümüş <strong>ve</strong>ya bakırdan); bkz. PAKALIN, C. II, s. 532.<br />
K19/31 Nāmuñ āfaḳa ṣalar nefḥa-i ʿūd u ʿanber / Meclis-i devletüñe olalı micmer micmer ḫātem<br />
K24/29 Bezmüñe gelmek ile bu ne kerāmetdür kim / Dimeye ṣayf u şitā bitüre micmer micmer micmer sünbül<br />
K27/8 Dem-ā-dem sīm ü zer micmer micmer ḳılur ol ṭurraya hem-ser / Duḫān-ı ʿūd u ʿanberden kemend-i zülf-i müşg-āsā<br />
G343/3 Görüp bezmüñde sūzum ḫāl-i ruḫsāruñ firāḳıyla / Ṭutışdı odlara yandı benümʾçün ʿūd u micmer micmer micmer hem<br />
G466/3 Būy-ı müşgīn-i bahār irdi dimāġ-ı dehre / Yaḳalı dāmen-i küh-sārda micmer micmer lāle<br />
G50/1 Ruḫuñ āteş ḫaṭ u ḫālüñ baḫūr-ı misk ü ʿanberdür / Ḫam-ı zülf-i siyāhuñ ḥalḳa ḥalḳa dūd-ı micmerdür<br />
micmerdür<br />
K18/51 Ḫām var ise eger micmere micmere-i micmere naẓmumda / Dāmen-i luṭfuñ anı setr ider ey faḫr-i kibār<br />
G54/5 Baḫūr-ı micmer micmer-i micmer ḥüsn ü bahādur ḫāl-i ruḫsāruñ / Anuñ ol ḥalḳa ḥalḳa ṭurra-i müşgīn duḫānıdur<br />
G117/5 Bāḳıyā ḳılsun muʿaṭṭar bezm-i āfāḳı nesīm / Pādişāhuñ micmer micmer-i micmer<br />
ʿadlinde ṣandal yaḳdılar
K7/1 Micmer Micmer-i Micmer zerrīn-i mihri çarḫ gerdān eyledi / ʿŪd u ʿanber ḳıymetin būy-ı gül erzān eyledi<br />
G8/4 Micmer Micmer-i Micmer gülde nesīm-i ṣubḥ-gāhī ʿūd-sūz / Ṣafḥa-i gül-zārda bād-ı bahārī ʿıṭr-sā<br />
K25/8 Dehr bir şāḫ-ı sipend urdı felek micmerine micmerine / Meh-i nev ṣanma şafaḳda görinen zerd ü nizār<br />
micmere micmere-gerd<br />
micmere gerd gerdān gerd n [1] buhurdanlık dolaştırma<br />
G4/6 Her gūşesinde micmere micmere-gerd<br />
micmere gerd gerdān gerd ān nesīm-i ṣubḥ / Her ṣuffesinde bād-ı seḥer-gāh ʿıṭr-sā<br />
SANATLARI, s. 45.<br />
798<br />
mid midād mid ād [2] [2] dûde denilen isten yapılan yazı mürekkepi; bkz. YAZMA KİTAP<br />
K19/29 Yazdı ḫoş āyet-i Nūn <strong>ve</strong>ʾl-Ḳalem engüştüñde / Ne mid midād mid ād istedi ne ḫāme ne mısṭar ḫātem<br />
G214/9 Nükte-i lāʿl-i revān-baḫş ile ey Bāḳī yine / Ẓulmet-ābād-ı mid midāduñ mid āduñ āb-ı ḥayvān gizlemiş<br />
mid midḥat mid ḥat [3] [3] [3] övgü<br />
K23/35 Dürr-i duʿāñı zeyn idelüm tā ki yaraşa / Sāḳ-ı mesāḳ-ı mid midḥata mid ḥata ḫalḫāl-i iḥtişām<br />
G78/7 Destān-serā-yı mid midḥati mid ḥati şāḫ-ı ṭarabda naġme-sāz / Ṭāvūs-ı baḫt u devleti bām-ı felekde cil<strong>ve</strong>-ger<br />
K26/29 Ne ʿaceb ger ola bu naẓm-ı revān rūḥ-efzā / Ki senüñ mid midḥat mid<br />
ḥat ḥat-i ḥat cān-per<strong>ve</strong>rüñe oldı ḳarīn<br />
mi miġfer mi miġfer<br />
ġfer-i ġfer i ppūlād<br />
p<br />
ūlād [3] çelik miğfer<br />
G36/3 Günbed-i çarḫ u şuʿle-i āhum / Tīġ-i elmās u mi miġfer mi<br />
ġfer ġfer-i ġfer i i ppūlād<br />
p<br />
ūlād<br />
G71/3 Baḳma çarḫ-ı ser-keşüñ ol mi miġfer mi miġfer<br />
ġfer-i ġfer i i ppūlād<br />
p<br />
ūlād ūlādına ūlād ına / Dilden āhum çekdügi şemşīr-i āteş-bārı gör<br />
G95/5 Bī-derd iken dil gūyiyā bir mi miġfer mi miġfer<br />
ġfer-i ġfer i ppūlād<br />
p<br />
ūlād idi / Şimdi ḫadeng-i cevr ile tāc-ı ḳalender kendidür<br />
mi miḥekk mi miḥekk<br />
ḥekk [2] [2] mihenk taşı (üzerine sürtülen altının ayarını ölçmeye yarayan sert taş)<br />
K25/14 Es̱eridür görinen urdı mi miḥekk mi miḥekk<br />
ḥekk-i ḥekk i şāma / Ṣatıcaḳ ṣayrafī-i dehre felek bir dīnār<br />
G303/3 Meydür mi miḥekk mi miḥekk<br />
ḥekk-i ḥekk tecribe-i pīr-i mey-fürūş / ʿArż eyle naḳd-i ḳalbüñi ṣāḥib-ʿayāre gel<br />
mihm mihmān mihm ān [5] misafir, konuk<br />
K13/13 Biz gedā mihmāniyüz lāyıḳ görürse ḥükm anuñ / İşiginde nāne muḥtāc olduġın mihm mihmān mihm<br />
ān eger<br />
G229/6 Ehl-i dil derd ü ġamuñ niʿmetine müstaġraḳ / Dizilirler keremüñ ḫ˅ānına mihm mihmān mihm<br />
ān ṣaf ṣaf<br />
G80/2 Rişteyle baġlayup lebin ol şūḫ didi kim / Mihm Mihmān Mihm Mihmān<br />
ān-ı ān ı ḫ˅ān-ı vaṣluma bu diş kirāsıdur<br />
K13/13 Biz gedā mihm mihmāniyüz<br />
mihm āniyüz lāyıḳ görürse ḥükm anuñ / İşiginde nāne muḥtāc olduġın mihmān eger<br />
G376/4 Ḫānḳāh-ı ʿaşḳuñuñ mihm mihmānlar<br />
mihm mihmānlar<br />
ānlarıdur ānlar ıdur cān u dil / Tekyedür ḫālī degül evbāşdan ḳallāşdan<br />
mihm mihmān mihm ān mihmān mihmān üstine üstine [1]<br />
[1]<br />
misafir üstüne misafir ‖ misafir eksik olmamak<br />
G438/6 Ġam degül gelse dile Bāḳī pey-ā-pey derd ü ġam / Eksük olmaz tekyedür mihm mihmān mihm ān mihmān mihmān üstine<br />
üstine<br />
mihm mihmān mihm mihmān<br />
ān-ı ān ı ʿīd ʿīd [1] [1] bayram misafiri<br />
G39/5 Sāḳıyā rıṭl-ı girān eksük gerekmez aradan / Yaḫşı aġırlanmaḳ ister ḥāṣılı mihm mihmān mihm mihmān<br />
ān-ı ān ı ʿīd<br />
mihm mihmān mihm mihm ān aaġırlamak<br />
a ırlamak [1] [1] misafir ağırlamak<br />
Mtl 8 Ḳıymaduñ sākin-i kūyuñ olana peykānuñ / Bir içim ṣu ile aġırlamaduñ ırlamaduñ mihm mihmānuñ<br />
mihm<br />
ānuñ<br />
mihm mihmān mihm ān gelmek gelmek [1] [1] misafir gelmek<br />
K6/12 ʿĀleme çekdi simāṭ-ı niʿmet-i bī-minnetin / Şāhlar şeh-zādeler der-gāhına mihm mihmān mihm<br />
ān gelür gelür<br />
gelür<br />
mihm mihmān mihm mihm ān olmak olmak [1] [1] misafir olmak<br />
G362/3 Mihm Mihmān Mihm ān ol olınca ol olınca<br />
ınca derd ü ġamuñ dilde mā-ḥażar / İki enār dāneledi çeşm-i ḫūn-feşān<br />
1. bela, musibet<br />
mi miḥnet mi ḥnet [31]<br />
[31]<br />
K11/3 Ṭoḳınsa tīr-i mi miḥnet mi ḥnet ger mübāhāt ile gögsüñ ger / Ṣoyınduñ ʿarṣa-i rindāne girdüñ merd-i meydān ol<br />
2. üzüntü
K19/48 Ṣararup mi miḥnet mi ḥnet ile beñzi ḳızarmış çeşmi / Var ise baḫt-ı siyeh-kāruma aġlar ḫātem<br />
3. gam, keder, elem<br />
G51/6 Bī-sütūn-ı ġamda Bāḳī seng-i mi miḥnet mi ḥnet kesmede / Şöyle üstād oldı kim Ferhāda ṣanʿat gösterür<br />
G236/2 Nār-ı mi miḥn mi miḥn<br />
ḥnet ḥn et nerm ider ʿāşıḳ mülāyim-ṭabʿ olur / Āhen-i pūlād ise altun ider iksīr-iʿaşḳ<br />
G237/2 Birʿaceb ḥālet-durur bu ʿaşḳ olmaz müstemir / Gāh mi miḥnet mi ḥnet gāh ḥasret gāh fürḳat gāh şevḳ<br />
G238/3 Bu cihān kimine ḳaṣr-ı ṭarab u ʿīş u ṣafā / Kiminüñ mi miḥnet mi<br />
ḥnet ile başına zindān ancaḳ<br />
G332/4 Benem ol şāḫ-ı nihāl-i çemen-i mi miḥnet mi ḥnet kim / Mī<strong>ve</strong>-i maʿrifet ü fażl u hüner bükdi bilüm<br />
G529/3 Bir pāre yaşum tāzeledi vādī-i derdi / Mecnūn gideli lāle-i mi miḥnet mi<br />
ḥnet ṣola yazdı<br />
G539/4 Ṭurra-i müşgīnüñe olmazsa rūzī dest-res / Şāne-<strong>ve</strong>ş minşār-ı mi miḥnet mi ḥnet çāk çāk eyler beni<br />
Kt14/2 Bir mübārek ʿīd olur mı kim bu ḫayyāṭ-ı felek / Egnüme ḫilʿat diyü mi miḥnet mi ḥnet libāsın biçmeye<br />
K12/12 Ehl-i dil gūşe-i bī-tūşe-i mi miḥnetde mi ḥnetde yatur / Ḫ˅ān-ı iḥsānı felek merdüm-i nā-dāne çeker<br />
K21/30 Hezār bār belā pūtesinde ḳāl oldum / Henūz āteş-i mi miḥnetde mi ḥnetde yoḳ ḫalāṣa mecāl<br />
G103/7 Bāḳī bu demde ḥayf ola ehl-i meẕāḳ eger / Künc-i belā vü gūşe-i mi miḥnetde mi<br />
ḥnetde ḳalalar<br />
G531/4 Yūsuf gibi ʿizzetde sen Yaʿḳūb-<strong>ve</strong>ş mi miḥnetde mi miḥnetde<br />
ḥnetde ben / Dil sākin-i Beytüʾl-ḫazen tenhālara ṣalduñ beni<br />
G76/1 Dil ne mi miḥnetd mi miḥnetd<br />
ḥnetden<br />
en ḳaçar hergiz ne ġamdan incinür / Hecr elinden çekdügi cevr ü sitemden incinür<br />
G271/3 Maḥabbet leẕẕetin idrāk iden mi miḥnetden<br />
mi ḥnetden incinmez / Gelür derdüñ dil-i bīmār-ı ʿuşşāḳa devādan yig<br />
G432/2 Kesildüm sīḫ-i mi miḥnetden<br />
mi ḥnetden çekildüm cām-ı ʿişretden / Kebābum dil şarābum eşk-i çeşmüm künc-i ʿuzletde<br />
G95/2 Şām-ı ġamuñda sākin-i ẓulmet-sarāy-ı mi miḥnete mi ḥnete / Cām-ı ṣabūḥī ṣubḥ-dem ḫurşīd-i en<strong>ve</strong>r kendidür<br />
K2/8 Nice dem derd ile dem-beste ḳalup ġonca-ṣıfat / Baġrumuz delmiş idi mi miḥnet mi miḥnet<br />
ḥnet-i ḥnet i ḫār-ı hicrān<br />
M3/IV/5 Devletinde mi miḥnet mi miḥnet<br />
ḥnet-i ḥnet i i devrāndan ey Bāḳī ne ġam / Ḥamdüliʾllāh Pādişāh-ı bende-per<strong>ve</strong>rdür gelen<br />
G143/2 Belā-yı bend-i zülfüñden ḫalāṣ it cān-ı miskīni / Esīr-i mi miḥnet mi miḥnet<br />
ḥnet-i ḥnet i ʿaşḳuñ ne bend ü ne kemend ister<br />
G146/2 Fürḳat-i yār ḳatı zār u zebūn itdi beni / Döymeyem mi miḥnet mi miḥnet<br />
ḥnet-i ḥnet i hicrāna ölem gibi gelür<br />
G497/3 Ne derd-i ʿaşḳı bilürsin ne mi miḥnet mi miḥnet<br />
ḥnet-i ḥnet i hecri / Hey āfet-i dil ü cān ḳadr-i ḥüsni bil bārī<br />
4. ıztırap, azap, acı<br />
G133/1 Biñ mübtelāyı mi miḥnet mi ḥnet ile her dem öldürür / Dil-ber mülāyim olmayıcaḳ ādem öldürür<br />
G81/5 Miḥneti dil ser-i zülfinde çeker ey Bāḳī / Kāfir-istāna düşen kimsede mi miḥnet mi ḥnet demidür<br />
G454/2 Tāzeler derd-i dili mi miḥnet mi miḥnet<br />
ḥnet-i ḥnet i eyyām-ı firāḳ / Dāġın abdāluñ ider māh-ı Muḥarrem tāze<br />
G143/4 Meẕāḳın zehr-i ḳahr-ı mi miḥnet mi miḥnet<br />
ḥnet-i ḥnet i eyyām telḫ itmiş / Lebüñden ʿāşıḳ-ı bī-ṣabr u dil bir pāre ḳand ister<br />
G193/5 Bāḳī metāʿ-ı naẓm ile bāzār-ı dehrde / Cevr-i liʾām u mi miḥnet mi miḥnet<br />
ḥnet-i ḥnet i eyyām sūdumuz<br />
5. dert<br />
K2/49 Mi Miḥnet Mi Miḥnet<br />
ḥnet-i ḥnet i faḳr belā ġayret-i aḳrān müşkil / Fuḳarā bendelerüñ arada deng ü ḥayrān<br />
G145/2 Hey gice ṭıfl-ı belā-engīz olur kim nicesin / Mi Miḥnet Mi Miḥnet<br />
ḥnet-i ḥnet i ʿaşḳı cevān olmazdan ev<strong>ve</strong>l itdi pīr<br />
G200/9 Neye dirlerse ḳatlanur Bāḳī / Mi Miḥnet Mi Miḥnet<br />
ḥnet-i ḥnet i intiẓāre ḳatlanmaz<br />
mi miḥnet mi<br />
ḥnet çekmek çekmek [4] [4] sıkıntı çekmek, eziyete katlanmak<br />
G496/3 Bend-i zülfüñden ne mi miḥnet mi<br />
ḥnet çekdügin çekdügin bilseñ göñül / Başuña kākül gibi düşse bu sevdā kāşkī<br />
G81/5 Mi Miḥneti Mi ḥneti dil ser-i zülfinde çeker çeker ey Bāḳī / Kāfir-istāna düşen kimsede miḥnet demidür<br />
G105/3 Dünyāda çeker çeker mi miḥneti mi ḥneti erbāb-ı maḥabbet / Ey ṣofī bu gün baña ise irte ṣañadur<br />
G26/3 Sünbülüñ niyyetidür başuma sevdā getüren / Çekdügüm Çekdügüm mi miḥnete mi<br />
ḥnete göñlümde bitendür bāʿis̱<br />
mi miḥn mi<br />
ḥn ḥnet ḥn et ü ü derd çekmek [1] sıkıntı <strong>ve</strong> derde katlanmak<br />
G312/2 Çeker Çeker Çeker dil mi miḥnet mi ḥnet ü ü derdi derdi maḥabbet riştesin ḳırmaz / Kesilmek var ise ol dil-ber-i peymān-güsilden bil<br />
mi miḥnet mi<br />
ḥnet ḥnet ü ü ẕüll ẕüll ü ü belā belā belā ehli ehli [1] [1] [1] âşıklar<br />
G168/2 Mi Miḥnet Mi ḥnet ü ü ẕüll ẕüll ẕüll ü ü belā belā ehline ehline vaṣl iẓhār idüp / Derd ü ġam şerḥinde ṭabʿum ḳīl u ḳāl üstindedür<br />
799
mi miḥnet mi<br />
ḥnet ḥnet-ḫāne ḥnet ḫāne [1] dünya<br />
G509/5 Ḫ˅āb-ı ġaflet nice bir ey ṭālib-i dünyā-yı dūn / Var ise rāḥat yiri ṣanduñ bu mi miḥnet mi miḥnet<br />
ḥnet-ḫāneyi<br />
ḥnet ḫāneyi ḫāneyi<br />
mi miḥnet mi<br />
ḥnet ḥnet-sar ḥnet sar sarāy sar āy [1] [1] mihnet sarayı<br />
G163/3 Mi Miḥnet Mi Miḥnet<br />
ḥnet-sar ḥnet sar sarāy<br />
āy-ı āy dehre gelüp ʿīş u nūş iden / Bir dem ḫoş olsa bir nice gün derd-i ser çeker<br />
mi miḥnet mi<br />
ḥnet ḥnet-zede ḥnet zede [1] mihnet görmüş, sıkıntılı<br />
G244/4 Şöyle bī-ḳıymet olur ʿāşıḳ-ı mi miḥnet mi miḥnet<br />
ḥnet-zede ḥnet zede kim / ʿĀḳıbet hīçe ṣatar ḫ˅āce-i bāzār-ı firāḳ<br />
1. güneş<br />
mihr mihr [52] [52] bkz. ‘meh ü mihr’md.<br />
K1/5 Bu çarḫ-ı çenberīde ṭutup devr uṣūlini / Deffāf-ı mihr mihr ḳılmış idi çihresin nihān<br />
K1/10 Eṭrāfa ṣaldı şaʿşaʿasın gūşe gūşe mihr mihr / Oldı ufuḳda mühr-i Süleymān gibi ʿayān<br />
K26/7 Sāḥil-i baḥr-i ʿAdendür meger eṭrāf-ı çemen / Dest-i mihr mihr anuñ içün oldı bu gün gevher-çīn<br />
G109/4 Ṣanmañ göñülde ṣaḳlana rāz-ı maḥabbeti / Ās̱ār-ı mihr mihr gün gibi kendin ʿayān ider<br />
G183/5 Çarḫ bir ṣarrāfdur mihr mihr mihr ile meh mīzān aña / Çār-sū-yı dehr içinde gice gündüz zer çeker<br />
G369/2 Pertev ṣalardı sīnede dāġ-ı maḥabbetüñ / Ṣaḥn-ı felekde meşʿale-i mihr mihr mihr yanmadın<br />
G397/6 Bāḳī yanardı āteş-i ʿaşḳ ile odlara / Ṭāḳ-ı felekde meşʿale-i mihr mihr yanmadın<br />
G8/1 Gün yüzin ʿarż eyledi nev-rūzda ol meh-liḳā / Mihr Mihr altun ḳaplu bir āyīne virdi rū-nümā<br />
G397/5 Mihr Mihr ile raḳṣ iderdi tozum ẕerre-<strong>ve</strong>ş benüm / Ġırbāl ile bu ḫāk-i vücūdum elenmedin<br />
Kt1/9 Nitekim levḥ-i zer-efşānına çarḫuñ çekile / Ṣubḥ-dem şaʿşaʿa-i mihrden mihrden altun ced<strong>ve</strong>l<br />
G488/2 Menzil-i māhdur ḫam-ı zülfi / Maṭlaʿ-ı mihrdür mihrdür girībānı<br />
K25/1 Perde-i şām olıcaḳ mihre mihre niḳāb-ı ruḫsār / Ẓāhir oldı gözüme heyʾet-i ebrū-yı nigār<br />
G236/6 Gerden-i mihre mihre eşiʿʿa ṭaḳdı altun silsile / Sīm-tenler ideli dīvāne-i zencīr-i ʿaşḳ<br />
K7/1 Micmer-i zerrīn-i mihri mihri çarḫ gerdān eyledi / ʿŪd u ʿanber ḳıymetin būy-ı gül erzān eyledi<br />
K20/7 Ne ḥoḳḳadur bu ki altında çarḫ-ı şuʿbede-bāz / Ḳoyınca mühre-i mihri mihri güm eyledi fiʾl-ḥāl<br />
K23/18 Envār-ı mihri mihri birle münev<strong>ve</strong>r cebīn-i ṣubḥ / Enfās-ı ḫulḳı birle muʿaṭṭar meşām-ı şām<br />
G422/1 Ṭutalum mihri mihri mihri görem ṭalʿat-i dil-ber yirine / Kime dil baġlayam ol zülf-i muʿanber yirine<br />
G467/5 Pençe-i mihri mihri burarsa nʾola ḥüsniyle o māh / Beñzer engüşti hilāle kef-i desti aya<br />
K6/1 Rāh-ı çeşmümden dile tāb-ı ruḫ-ı cānān gelür / Ḫāne-i cāna żiyā-yı mihr mihr-i mihr i nūr-efşān gelür<br />
K18/8 Döşedi mihr mihr-i mihr i felek yolları dībālar ile / İtdi teşrīf çemen mülkini sulṭān-ı bahār<br />
G1/1 Ḫurşīd-i ruḫuñ kendüyi kim göstere cānā / Minnet mi ḳalur mihr mihr-i mihr i żiyā-güstere cānā<br />
G14/2 Dilde envār-ı mihr mihr-i mihr i ruḫsāruñ / Ābda māh-tābdur gūyā<br />
G33/1 Baña ʿarż itmesün mihr mihr-i mihr i seḥer ruḫ / Degül ḫaddüñ gibi ferḫunde ferruḫ<br />
G61/3 Ḫaddüñ ḳatında mihr mihr-i mihr i i felek bir zavalludur / Alnuñ yanında bedr ise bir sīr-i māhdur<br />
G91/1 Kūyuñ yolında nice kez ey mihr mihr-i mihr i bī-naẓīr / Şeb-rev diyü ṭutıldı giceyle meh-i münīr<br />
G116/2 Fürūġ-ı dāġ-ı ʿaşḳuñ sīnem üzre / Şuʿāʿ-i mihr mihr-i mihr i ʿālem-tāba beñzer<br />
G159/6 Pertevin bir gün ṣalar mihr mihr-i mihr i ʿināyet Bāḳıyā / Ẕerre-i nāçīzler ḫurşīd-i nūr-efşān olur<br />
G227/1 Sīnesine yaḳmada şemʿ-i ruḫuñ şevḳ ile dāġ / Māh-ı en<strong>ve</strong>r mihr mihr-i mihr i ʿālem-tābdan yaḳar çerāġ<br />
G232/3 Ṭutdı ebrūña yüzin mihr mihr-i mihr i i ʿiẕāruñla göñül / Ḳıbleye ḳarşu ḳılur ṣanki ṣalāt-ı işrāḳ<br />
G315/3 İltifāt eylemezem ẕerre ḳadar nā-dāne / Āsmān-ı hünere mihr mihr-i mihr<br />
cihān-ārāyem<br />
G393/2 Urupdur lāleye mihr mihr-i mihr i ruḫuñ dāġ / İdüpdür sünbüli zülfüñ perīşān<br />
G408/3 Pertev-i mihr mihr-i mihr i i melāḥat ṣaldılar ṣubḥ-ı ezel / Ṣafḥa-i āyīne-i ruḫsār-ı meh-sīmāsına<br />
G417/8 Cihānda ʿarṣa-i iḳbāl ü baḫtuñ şeh-süvārısın / Virür naʿl-i semendüñ şuʿle mihr mihr-i mihr i ʿālem-efrūze<br />
G428/4 Lāyıḳ budur ki vaṣf-ı ruḫuñ mihr mihr-i mihr i āsmān / Altun ḳalemle yaza meh-i en<strong>ve</strong>r üstine<br />
800
G490/6 Bāḳıyā germ oldı gerçi mihr mihr-i mihr i ʿālem-sūz-ı ʿaşḳ / Mī<strong>ve</strong>-i bāġ-ı ümīd-i vaṣl-ı cānān olmadı<br />
G507/4 Göñlümi rūşen ider şuʿle-i dāġ-ı ʿaşḳuñ / Pertev-i meşʿale-i mihr mihr-i mihr i cihān-tāb gibi<br />
G262/5 Şehr içre ḫalḳ bir birine gösterür beni / Mihri Mihri hilāle beñzedeli meh-liḳālaruñ<br />
K23/15 Mihr Mihr-i Mihr i sipihr-i mekremet ol kim cenābına / Gökden hilāl iki bükilüp virür selām<br />
G53/1 Mihr Mihr-i Mihr i ruḫuñla dilde kimüñ tāze dāġı var / Tāb-ı çerāġ-ı şems u ḳamerden ferāġı var<br />
G58/6 Mihr Mihr-i Mihr i ʿālem-tāb olupdur ol büt-i meh-<strong>ve</strong>ş bu gün / Aña nisbet māh-ı en<strong>ve</strong>r ṣūret-i dīvārdur<br />
G92/6 Bāḳī derūnum āteşinüñ dūdıdur felek / Mihr Mihr-i Mihr i sipihr āhum odından şirāredür<br />
G153/4 Ṭāḳ-ı felekde hāle degüldür o meh-<strong>ve</strong>şüñ / Mihr Mihr-i Mihr i ruḫına çarḫ-ı muʿallā ḳulaḳ çeker<br />
G409/4 Şemʿ-i ruḫsāruñ ḳomaz raġbet sipihrüñ ẕerrece / Mihr Mihr-i Mihr i ʿālem-tābına māh-ı cihān-ārāsına<br />
G465/8 Dāġ üzre dāġ urındı felek ʿaşḳ-ı yār ile / Mihr Mihr-i Mihr i sipihre ṣanma küsūf irdi ayile<br />
Mtl 22 Mihr Mihr-i Mihr i ruḫsārını vaṣf it o mehüñ maṭlaʿda / Ser-i aʿdāyı nihāyet añasın maḳṭaʿda<br />
G384/5 Ṣūret-i mihrine mihrine ey dil ḳatı maġrūr olma / Bī-<strong>ve</strong>fādur felek-i āyīne-sīmā göresin<br />
G309/2 Pertev-i mihrüñ mihrüñ mihrüñ ile buldı kemālin ḫurşīd / Ḳameri nʾeyleyelüm āyīnesi pāk degül<br />
G272/2 Āsmān-ı mihrüñe mihrüñe āhum şirārıdur nücūm / Şuʿle-i dāġ-ı derūnum māh-ı tābān eyledüñ<br />
2. aşk<br />
G14/5 Ṭutdı mihri mihri cihānı ol māhuñ / Pertev-i āfitābdur gūyā<br />
G214/3 Dilde mihr mihr-i mihr i ḫātem-i laʿlüñ nihān itmiş raḳīb / Dīv işitdük bir zamān mühr-i Süleymān gizlemiş<br />
G73/1 Ḥadden efzūn mihrüm mihrüm ol nā-mihribān bilmezlenür / Hep bilür çoḳ sevdügüm ammā hemān bilmezlenür<br />
G362/2 Cānā metāʿ-ı mihrüñe mihrüñe dil müşterī iken / Olmamış idi ʿaşḳ iline kārvān revān<br />
mihr mihr ü ü ü ma maḥabbet ma ḥabbet [4] [4] aşk<br />
G19/3 Kān-ı mihr mihr ü ü ma maḥabbetüñdendür<br />
ma ḥabbetüñdendür / Güher-i āfitāb-ı ʿālem-tāb<br />
G54/7 Ṣafā-yı şiʿr-i Bāḳī bāʿis̱-i mihr mihr ü ü ma maḥabbetdür<br />
ma ḥabbetdür / Bu āb-ı zindegānī ol ḥayāt-ı cāvidānīdür<br />
G485/7 Nükte-i mihr mihr ü ü ma maḥabbetdür<br />
ma ḥabbetdür ser-ā-ser Bāḳıyā / Bulmaya ʿaşḳ ehli bir eglence eşʿāruñ gibi<br />
G527/6 Ezelde ḳurʿa-i mihr mihr ü ü ma maḥabbet ma ḥabbet / Dil-i fīrūz-ı ferruḫ-fāle düşdi<br />
801<br />
mihr mihr ü ü <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fā <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fā<br />
ā [9] [9] sevgi <strong>ve</strong> dostluk; (‘cevr ü cefā/derd ü belā’ karşıtlığında) bkz. ‘<strong>ve</strong>fā vü mihr’<br />
md.<br />
M6/VIII/3 Gel bir kenāra meclis-i mihr mihr ü ü <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fāy <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fāy<br />
āyı āy ḳur<br />
G56/3 Eylese cevr ü cefā mihr mihr ü ü ü <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fādur <strong>ve</strong>f ādur ġāyeti / Ḥaḳ budur kim ʿāşıḳ-ı ġam-ḫ˅āra ġāyet ḫoş gelür<br />
G99/1 Dil merġ-zār-ı mihr mihr ü ü <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fā <strong>ve</strong>f mürġ-i zārıdur / Dīdār-ı yār ḥüsn ü bahā nev-bahārıdur<br />
G106/5 Hep derd ü belādur güzelüm ʿaşḳ u maḥabbet / ʿĀlemde hemān mihr mihr ü ü <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fā <strong>ve</strong>f ḥüsn-i edādur<br />
G146/1 Yārdan cevr ü cefā luṭf u kerem gibi gelür / Ġayrdan mihr mihr mihr ü ü <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fā <strong>ve</strong>f derd ü elem gibi gelür<br />
G148/1 İllere mihr mihr mihr ü ü <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fās <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fās<br />
āsı ās ḫoş gelür / Bendeye cevr ü cefāsı ḫoş gelür<br />
G259/3 Ne sende mihr mihr ü ü <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fā <strong>ve</strong>f var ne bende ṣabr u ḳarār / O yoḳ bu yoḳ ne ʿaceb bizden ictināb itdüñ<br />
G332/6 Bāde-i mihr mihr ü ü <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fā <strong>ve</strong>f sāġarıdur ey Bāḳī / Nʾola devr eyler ise bezm-i cihānı ġazelüm<br />
G493/5 Bāḳıyā mihr mihr ü ü <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fās <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fās<br />
āsın ās ın o mehüñ / Çoḳ ṭamaʿ eyler idük az oldı<br />
mihr mihr ü ü <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fā <strong>ve</strong>f ā eylemek/itmek eylemek/itmek [2] [2] sevgi <strong>ve</strong> dostluk göstermek<br />
G475/1 Baña cevr ile cefā eyleme iḥsān eyle / Ġayrıya mihr mihr ü ü <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fā <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fā<br />
ā eyleme eyleme iḥsān eyle<br />
G262/2 Mihr Mihr ü ü <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fālar <strong>ve</strong>f ālar itmez itmez iseñ dostum nʾola / Minnet degül mi cānuma cevr ü cefālaruñ<br />
mihr mihr ü ü mmāh<br />
m āh [4] [4] güneş <strong>ve</strong> ay<br />
G224/4 Olsun çerāġı ruḫlaruñuñ rūşen ey ṣanem / Yaḳduḳça mihr mihr mihr ü ü ü mmāh<br />
m māh<br />
āh bu deyr-i kühende şemʿ<br />
M2/I/8 Mihr Mihr ü ü mmāh<br />
m māh<br />
āh-ı āh ı felek-i baḫt u saʿādet Sulṭān / Şemʿ-i eyvān-ı serā-perde-i ʿiṣmet Sulṭān<br />
G431/3 Sen güzellik taḫtınuñ sulṭān-ı ʿālī-şānısın / Mihr Mihr ü ü mmāh<br />
m āh iki ḳuluñ girmiş ḳabā-yı zer-keşe
‘dīnār u dirhem’ paralelliğinde;<br />
G280/3 Zinhār uzatma destüñi dīnār u dirheme / Ṣal mihr mihr ü ü mmāh<br />
mm<br />
āh ṭopına çevgān-ı himmetüñ<br />
mihr mihr-i mihr i dıra dıraḫşān dıra<br />
şān [3] parlak güneş<br />
K11/5 Düşer bir ʿuḳdeye gāhī küdūret kesb ider ṭāliʿ / Gerekse māh-ı tābān ol gerek mihr mihr-i mihr i i dıra dıraḫşān dıra<br />
şān ol<br />
K14/8 Dür ü gevher nis̱ār itsün yolına ebr-i bārānī / Ser-ā-ser aṭlas u dībā döşetsün mihr mihr-i mihr i i ra raḫşānī ra<br />
şānī<br />
G438/4 Niçün ol ḫurşīd-i ʿālem-tāba öykündüñ diyü / Māh-ı nev ḫançer çeker mihr mihr-i mihr<br />
i dıra dıraḫşān dıra<br />
şān üstine<br />
mihr mihr-i mihr i münev<strong>ve</strong>r [2] parlak güneş<br />
G422/2 Giceler ṣanma sipihr üzre ḳamerdür görinen / Cānumuz ʿaksi geçer mihr mihr-i mihr i münev münev<strong>ve</strong>r münev<br />
<strong>ve</strong>r yirine<br />
G469/6 Bāḳī şafaḳda mihr mihr-i mihr i münev<strong>ve</strong>r münev<strong>ve</strong>r ṣanur gören / ʿAks-i ʿiẕār-i sāḳīyi cām-ı şarābda<br />
mihr mihr-i mihr i mün münīr mün<br />
īr [5] parlak güneş<br />
M5/II/1 İşigüñ üftādesi kemter-gedā mihr mihr-i mihr i mün münīr mün<br />
īr<br />
G111/5 Bāḳī ʿiẕār-ı yārda ḫaṭ ṣanma görinen / Ẕerrātdur ki mihr mihr-i mihr i mün münīr mün<br />
īr itdi āşikār<br />
G241/2 Ḫoş şevḳ virdi meclise mihr mihr-i mihr i mün münīr mün<br />
īr īr-vār īr ār / Ṣan ḳurṣ-ı āfitābdur ey meh-liḳā ḳabaḳ<br />
Mtl 29 Ruḫ-ı māh-ı şeb-ārādan ʿiẕār-ı yār zībādur / Ḳamer aʿlā ise mihr mihr-i mihr i i mün münīr mün<br />
īr aʿlādan aʿlādur<br />
G96/1 Şām-ı firāḳuñ āḫırı ṣubḥ-ı viṣāldür / Mihr Mihr-i Mihr i mün münīri mün<br />
īri pertev-i nūr-ı cemāldür<br />
mihr mihr-i mihr i i ra raḫşān ra<br />
şān [2] parlak güneş<br />
G214/8 Hep meẓāhir üzre ẓāhir çeşm-i nāẓırdan nihān / Kendü envārında kendin mihr mihr-i mihr<br />
i i ra raḫşān ra<br />
şān gizlemiş<br />
K2/59 Her seḥer tā ki nücūm üzre niyām-ı şebden / Çıḳara tīġ-i cihān-gīrini mihr mihr-i mihr<br />
i ra raḫşān ra<br />
şān<br />
mihr mihr-i mihr i en<strong>ve</strong>r [3] [3] parlak güneş<br />
G186/6 Şeb-i fürḳatde ey Bāḳī ṭulūʿ-ı mihr mihr-i mihr i en<strong>ve</strong>rden / Bu göñlüm ḫānesin rūşen iden ol meh-liḳā yigdür<br />
G504/1 Beñzetdiler o māha diyü mihr mihr-i mihr i en<strong>ve</strong>ri en<strong>ve</strong>ri / Biri birine ḳoydı fiġānum felekleri<br />
G1/2 Bir yirde ki pertev ṣala envār-ı tecellī / Ḥācet mi ḳalur mihr mihr ü ü meh meh-i meh i en<strong>ve</strong>re cānā<br />
mihrib mihribān mihrib mihrib ān olmamak olmamak [2] muhabbet göstermemek, güler yüz göstermemek<br />
G55/5 Güzeller mihrib mihribān mihrib ān olmaz dimek yañlışdur ey Bāḳī / Olur vaʾllāhi biʾllāhi hemān yalvarı görsünler<br />
mi miḥrāb mi ḥrāb [8] [8] kaşa benzerliğiyle; bkz. ‘mescid ü miḥrāb’ md.<br />
G116/3 İşigüñ Mescid-i Aḳṣāya mānend / Yüzüñ ḳıble ḳaşuñ mi miḥrāba mi<br />
ḥrāba beñzer<br />
G436/5 Ṭāḳ-ı ebrū-yı nigārı göreli ey Bāḳī / Ser-fürū ḳılmadı ʿaşḳ ehli daḫı mi miḥrāba mi ḥrāba<br />
G450/3 Ḳaşuñ üzre tār-ı mūyuñla cebīnüñ gördiler / Nūrdan ḳandīl aṣılmış ṣandılar mi miḥrābda mi ḥrābda<br />
G212/5 Ebrū-yı ʿanberīn ile mi miḥrāb mi miḥrāb<br />
ḥrāb-ı ḥrāb ı dīndür / Ruḫsār-ı āteşīn ile ol ḳıble-i Mecūs<br />
G262/3 Baş egmez oldı gūşe-i mi miḥrāb mi miḥrāb<br />
ḥrāb-ı ḥrāb ı ı ṭāʿate / Ebrūlarına secde ḳılan dil-rübālaruñ<br />
G368/3 Sücūd itdi mi miḥrāb mi miḥrāb<br />
ḥrāb-ı ḥrāb ı ı ebrūña māh / Anı bilmeyenler ṣanurlar cebīn<br />
G399/1 İtdürür zühhāda ol mi miḥrāb mi miḥrāb<br />
ḥrāb-ı ḥrāb ı ebrū ser-fürū / Ḳıldurur ʿuşşāḳa ol ḫāk-i ser-i kū ser-fürū<br />
K26/22 Secde ḳıldı göricek māh ḳaşuñ mi miḥrāb mi miḥrāb<br />
ḥrābın ḥrāb ın / Bilmeyen şöyle ḫayāl eyledi kim ola cebīn<br />
mi miḥ<strong>ve</strong>r mi miḥ<strong>ve</strong>r<br />
ḥ<strong>ve</strong>r [2] [2] eksen, mil<br />
K25/30 Ser-<strong>ve</strong>rā mi miḥ<strong>ve</strong>r mi miḥ<strong>ve</strong>r<br />
ḥ<strong>ve</strong>r-i ḥ<strong>ve</strong>r gerdūn-ı feżāʾil ḳalemüñ / Merkez-i himmetüñ eflāk-ı meʿālīye medār<br />
K26/16 Defter-i devletine mi miḥ<strong>ve</strong>r mi miḥ<strong>ve</strong>r<br />
ḥ<strong>ve</strong>r-i ḥ<strong>ve</strong>r eflāk ḳalem / Ḫātem-i ḳadrine bu günbed-i fīrūze nigīn<br />
mi miḳrā mi miḳrā<br />
ḳrāż ḳrā ż [1] makas<br />
G209/1 Zülf-i nigāre şāne-<strong>ve</strong>ş olursa dest-res / Mi Miḳrā Mi Miḳrā<br />
ḳrāż ḳrā gibi rişte-i pey<strong>ve</strong>nd-i ġayrı kes<br />
mi miḳyās mi ḳyās [1]<br />
[1]<br />
ölçü, nispet<br />
G64/2 Ḳıyās eyler mi Nīl-i Mıṣra ol Yūsuf-liḳā yaşum / Anuñ mi miḳyās mi miḳyās<br />
ḳyāsı ḳyās yoḳdur ṭurmaz ol mā dāʾimā artar<br />
802
mīl īl [2]<br />
[2]<br />
1. pusula ibresi<br />
G137/3 Kūyuña ḳarşu ṭurup ḳıble-nümā mīli īli īli gibi / Ser-i peykān-ı ġamuñda ten-i ʿuryān ditrer<br />
2. göze sürme çekmek için kemik, fildişi vb. nesnelerden yapılan alet; ‘Mil: süs için, tedavi için<br />
sürmeyi göz kapaklarına çekmekte kullanıldığı gibi, bir takım acayip şeyler görmek için göze<br />
hassalı eczalar çekmekte kullanılırmış.’ bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 300, 328.<br />
K3/19 Naẓar ehline mīl īl īl-i īl kuḥlüʾl-cevāhir / Reg-i cān-ı bed-ḫ˅āha nebtīz ü nişter<br />
mīl īl īl-i īl i zer [1] altın mil<br />
K25/21 Māh-ı nev mīl īl īl-i īl i zer almış ele keḥḥāl-ṣıfat / İşiginden çeke tā dīde-i gerdūna ġubār<br />
mīl īl īl-i īl i zerr zerrīn zerr<br />
īn [1] [1] altın mil<br />
G472/3 Ḫāk-i rāh-ı yāre ṭutmış mīl īl īl-i īl i zerr zerrīnin zerr<br />
īnin şihāb / Küḥl içün her aḫter-i gerdūn-cenābuñ ʿaynına<br />
803<br />
mil milḥ-i mil i üc ücāc üc<br />
āc [1] [1] tuzlu <strong>ve</strong> acı (ʿaẕb-i furāt karşıtlığında) ; ‘O iki denizi birbirine<br />
salmıştır. Bu tatlı, susuzluğu giderici; şu tuzlu <strong>ve</strong> acıdır. Ve ikisinin arasına, birbirine<br />
kavuşmasına engel bir perde koymuştur.’ (Furkan, 25/53; Fâtır, 35/12); bkz. YILMAZ, s. 126;<br />
ayrıca bkz. ‘ʿaẕb-i furāt’ md.<br />
G418/5 Laʿlüñden alsa leẕẕeti mil milḥ-i mil i üc ücāc üc<br />
āc āc-i āc baḥr / Baḥs̱ eyler idi çeşme-i ʿaẕb-i furāt ile<br />
milket milket [3] [3] mülk ‖ ülke<br />
G103/1 Cünd-i şitāyı ṭaşa ṭutup yine jāleler / Ḳaṣd itdiler ki milket milket-i milket gül-zārı alalar<br />
K2/10 Güher-i kān-ı kerem naḳd-i ḥayāt-ı ʿālem / Rūḥdur cismi cihān milketine milketine ḥükmi revān<br />
G101/1 Dil milketini milketini yaḳdı ḫayāl-i dehān-ı yār / Virdi fenāya gösgötüri şehri bir şirār<br />
milk milket milk milket<br />
et-i et i ÇÇīn<br />
Ç<br />
īn [1] [1] Çin ülkesi<br />
K18/45 Ṭurralar milket milket-i milket i ÇÇīn<br />
Ç<br />
īn nāfe-i müşgīn ol ḫāl / Gözüñ āhū-yı Ḫuten ġamzelerüñdür Tātār<br />
milket milket-i milket i ʿOs̱ Os̱ Os̱mānī Os̱ ānī [1] [1] Osmanlı ülkesi<br />
G13/4 Mükedder ḳılmasun gerd-i küdūret çeşme-i cānı / Bilürsin āb-ı rūy-ı milket milket-i milket i i ʿOs̱ Os̱ Os̱mānīyüz<br />
Os̱ ānīyüz cānā<br />
milket milket-i milket i i RRūm<br />
R<br />
ūm [3]<br />
[3]<br />
K2/29 Ravża-i dīn ü çemen-zār-ı şerīʿat olalı / Maṭar-ı luṭfuñ ile milket milket-i milket i RRūm<br />
R<br />
ūm ābādān<br />
K11/12 Dilā āhuñla yaḳduñ milket milket-i milket i RRūm<br />
R<br />
ūm ūmı ūm ı nedür derdüñ / Gedā-yı kūy-ı yār olmaḳ dilerseñ Mıṣra sulṭān ol<br />
G495/4 Ḫāl u ḫaṭ milket milket-i milket i i RRūm<br />
R<br />
ūm üstine leşger çekdi / Virdiler kākül-i müşgīnüñe ser-dārlıġı<br />
mīm īm [2] [2] mim harfi ‖ ağız; bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 328.<br />
G329/2 Ḳaş rā ḳad elif dehān ise mīm īm / Ḳılduñ ey māh ḫalḳı emrüñe rām<br />
G124/6 Mīmdür īmdür īmdür gūyā dehānuñ ṣafḥa-i māh üzredür / Sīne beñzer şāne-i zülfüñ ki sāl üstindedür<br />
mīm īm eylemek eylemek [1] [1]<br />
[1]<br />
G465/6 Şekl-i dehānuñ eyledi eyledi eyledi levḥ-i ḳalemde mīm īm / Cānā ol iki ʿaynı yazan iki yāyile<br />
mi miʿmār mi ʿmār olmak olmak olmak [2] [2] mimarlık yapmak<br />
K25/38 Rifʿatum ḳaṣrı ṣala saṭḥ-ı semāya sāye / Eger olursa olursa aña bānī-i luṭfuñ mi miʿmār mi<br />
ʿmār<br />
K27/13 Nice maṭbūʿ u mevzūn olmaz ol ḳaṣr-ı muʿallā kim / Aña mi miʿmār mi ʿmār ola ola ola tedbīr-i ṣāḥib-reʾy-i mülk-ārā<br />
mi miʿmārl mi miʿmārl<br />
ʿmārlıḳ ʿmārl ḳ [1]<br />
G495/2 Dili dil-ber yapar aġyār yıḳılsun gitsün / Gelmesün görmeyelüm kendüye mi miʿmārl mi<br />
ʿmārl ʿmārlıġı<br />
ʿmārl
minber minber [1] [1] kürsü ‖ cami<br />
G181/3 Müdām içen münāfıḳdur dimiş minberde minberde bir vāʿiẓ / Ne çāre hey müselmānlar münafıḳlıḳ zamānıdur<br />
min minḳār min minḳār<br />
ḳār [1] gaga<br />
K1/25 Min Minḳār Min Minḳār<br />
ḳārına ḳār ına dilerse alur çarḫı dāne-vār / ʿAnḳā-yı Ḳāf-ı ḳadrüñe bir ṭuʿmedür cihān<br />
1. iyilik, lutuf<br />
minnet minnet [8]<br />
[8]<br />
G365/4 Sāḳī-i devr minnet minnet ile ṣunsa içmezin / Āb-ı ḥayātı cām-ı zer-i āfitābdan<br />
G383/1 Dil çeker ol tār-ı mūy-ı ʿanberīnüñ minnetin / İstemez ʿālemde zülf-i ḥūr-ı ʿīnüñ minnetin<br />
minnetin<br />
G383/3 Dostum her seng-dil bilmez dehānuñ ḳıymetin / Cāna baṣ ol ḫātem-i gevher-nigīnüñ minnetin minnetin<br />
2. naz<br />
G383/5 Ārzū-yı ḫāl-i müşgīnüñ alurduḳ nāfeden / Dil götürmez ḥāṣılı āhū-yı Çīnüñ minnetin<br />
3. ihtiyaç<br />
G537/7 Bāḳıyā şāh-ı cevān-baḫt-ı cihān ṣaġ olsun / Ġayra minnet minnet minnet ḳomadı himmet-i bī-hem-tāsı<br />
4. gerek<br />
G1/1 Ḫurşīd-i ruḫuñ kendüyi kim göstere cānā / Minnet Minnet mi mi mi ḳalur mihr-i żiyā-güstere cānā<br />
5. eziyet<br />
G56/2 Tūtiyānuñ minnetin minnetin keḥḥāl ḳahrın çekmeden / Ḫāk-i pāyüñ dīde-i ḫūn-bāre ġāyet ḫoş gelür<br />
6. ağırlık, yük<br />
G383/2 Gerd-i rāhın çihre-i aġyāra ḳondurmış ṣabā / Yükledük ol gā<strong>ve</strong> hep rūy-ı zemīnüñ minnetin<br />
minnet minnet minnet All Allāha! All āha! [2] [2] şükür Allah’a!<br />
M2/IV/8 Minnet Minnet Minnet All Allāha All āha kemāl-i kerem-i Rabbānī / Eyledi iki cihān devletini erzānī<br />
Kt1/7 Gerçi kāmillere ʿālemde nihāyet yoḳdur / Minnet Minnet All Allāha All āha seni cümleden itmiş ekmel<br />
minnet minnet Cen Cenāb Cen Cenāb<br />
āb-ı āb ı ı Ḥaḳḳa! Ḥaḳḳa! [1] [1] şükür Allah’a!<br />
K9/1 Minnet Minnet Minnet Cen Cenāb Cen Cenāb<br />
āb-ı āb Ḥaḳḳa Ḥaḳḳa dem-ā-dem hezār bār / Faṣl-ı şitāda bāġ-ı cihān buldı nev-bahār<br />
minnet minnet minnet Ḫudāya Ḫudāya! Ḫudāya Ḫudāya!<br />
! [4] [4] şükür Allah’a!<br />
M1/VI/8 Minnet Minnet Minnet Ḫudāya Ḫudāya iki cihānda ḳılup saʿīd / Nām-ı şerīfüñ eyledi hem ġāzī hem şehīd<br />
G192/6 Minnet Minnet Ḫudāya Ḫudāya Ḫudāya devlet-i dünyā fenā bulur / Bāḳī ḳalur ṣaḥīfe-i ʿālemde adumuz<br />
G403/9 Minnet Minnet Ḫudāya Ḫudāya Ḫudāya baḫt müsāʿid sitāre yār / İḳbāl-i Ḫān Murād-ı saʿādet-nedīm ile<br />
G459/5 Ferāmūş it ġam-ı ferdāyı Bāḳī / Bu gün ṣıḥḥatteyüz minnet minnet minnet Ḫudāya Ḫudāya<br />
Ḫudāya<br />
minnet minnet çekmek çekmek [9] [9] [9] eziyet çekmek, altında ezilmek?<br />
G79/1 Kūyūñ ġubārı minnetin innetin innetin ehl-i naẓar çeker / Küḥl-i cilā żarūretini bī-baṣar çeker<br />
G97/5 Bāḳī çeker çeker mi mi bāde-i engūr minnetin / Her kim ki mest-i cürʿa-i cām-ı Elest olur<br />
G235/5 Şāh-ı kiş<strong>ve</strong>rden dilā gel çekme çekme çekme sancaḳ minnetin minnetin / Kendü dūd-ı āhıdur zīrā livā-yı mīr-i ʿaşḳ<br />
G241/3 Bezm-i ġamuñda ṣanma ḳabaḳ minnetin minnetin çekem çekem / Eşküm şarāb u dīdelerümdür baña ḳabaḳ<br />
G383/1 Dil çeker çeker ol tār-ı mūy-ı ʿanberīnüñ minnetin minnetin / İstemez ʿālemde zülf-i ḥūr-ı ʿīnüñ minnetin<br />
G383/4 Ḫançer-i elmās-ı ġamzeñ var iken ḫūnī gözüñ / Çekmesün Çekmesün ʿālemde tīġ-i āhenīnüñ minnetin<br />
G383/6 Cām-ı laʿlüñ cürʿasın luṭf eyle dürdī-keşlere / Çekmesün Çekmesün erbāb-ı himmet her denīnüñ minnetin<br />
G266/5 Añlamaz dehr-i denī merdüm-i dānā ḳadrin / Bāḳıyā minnetini minnetini minnetini çekmeyelüm çekmeyelüm her gūluñ<br />
G383/7 Silk-i gevher maʿnī-i bārīk ü naẓm-ı ter yiter / Bāḳıyā çekmez çekmez göñül dürr-i s̱emīnüñ minnetin<br />
minnet minnet eylemek eylemek [1] [1] minnet etmek, boyun eğmek<br />
804
K23/31 Gerdūn-ı dūna eylemez ol ʿarż-ı iḥtiyāc / Ṭapuñ ṭururken eyleye mi minnet minnet-i minnet<br />
liʾām<br />
minnet(ler) minnet(ler) itmek itmek [2] [2] [2] yalvarıp yakarmak<br />
G490/5 Derdine dil zaḫmınuñ luṭf eyle dermān ol didüm / Şol ḳadar minnetler minnetler itdüm itdüm itdüm yāre dermān olmadı<br />
G423/1 Elüm irmez nʾideyin āh o boyı şimşāde / İdeyin İdeyin minneti minneti yirden göke dek feryāde<br />
minş minşār minş ār [1] [1] bıçkı, testere<br />
G539/4 Ṭurra-i müşgīnüñe olmazsa rūzī dest-res / Şāne-<strong>ve</strong>ş minş minşār minş minşār<br />
ār-ı ār miḥnet çāk çāk eyler beni<br />
mīr īr īr-i īr i mmīrān<br />
m<br />
īrān [1] [1] beylerbeyi (‘şāh-ı şāhān’ paralelliğinde); bkz. PAKALIN, C. II, s. 545.<br />
K7/27 Ḫusrevā sen ser-<strong>ve</strong>ri ol şāh-ı şāhān eyleyen / Ben ḳuluñ erbāb-ı ṭabʿa mīr īr īr-i īr i mmīrān<br />
m<br />
īrān eyledi<br />
mīrā īrā īrās̱<br />
s̱a s̱ a girmek girmek girmek [2]<br />
[2]<br />
M2/I/3 Felegüñ ḳaṣr-ı dil-āvīzine meftūn olma / Nice mmīrā<br />
m<br />
īrā īrās̱ īrās̱<br />
s̱a s̱ a girüpdür girüpdür bu sarāy-ı fānī<br />
G136/3 Çarḫuñ ey dil umma bu ṣırça sarāyından s̱ebāt / Kim nice mīrā īrā īrās̱<br />
s̱a s̱ a girmiş girmiş girmiş ḫāne-i vīrānedür<br />
mir mirʾāt mir mirʾāt<br />
ʾāt [16] [16] ayna<br />
G119/1 Her ḳaçan göñlüme fikr-i ʿārıż-ı dil-ber düşer / Gūyiyā mi mirʾāta mi ʾāta ʿaks-i pertev-i ḫā<strong>ve</strong>r düşer<br />
M2/III/7 Kimse ummazdı bu tārīḫe degin çaḳ bu ḳadar / Bī-<strong>ve</strong>fālıḳ yüzini göstere mir mirʾāt mir mirʾāt<br />
ʾāt-ı ʾāt ı zamān<br />
M3/I/2 Kāʾinātı ḳıldı mir mirʾāt mir mirʾāt<br />
ʾāt-ı ʾāt ı ı cemāl-i Şāhdan / Ġarḳ-ı envār-ı hidāyet Rabb-i ʿizzet ṣubḥ-dem<br />
G98/4 Seng-i cefā-yı dehr ile mir mirʾāt mir mirʾāt<br />
ʾāt-ı ʾāt ı dil degül / Cām-ı cihān-nümā-yı Sikender şikest olur<br />
G208/2 Piyāle ʿaksi mir mirʾāt mir mirʾāt<br />
ʾāt-ı ʾāt ı felekde āfitāb olsun / Fürūġ-ı sāġar-ı ṣahbādan olsun pür-żiyā meclis<br />
G261/2 Ḳanı bir cām-ı muṣaffā gibi ṣāfī-meşreb / Ṣafḥa-i sīnesi mir mirʾāt mir mirʾāt<br />
ʾāt-ı ʾāt ı mücellādan yig<br />
G349/3 Nedür cāna mir mirʾāt mir mirʾāt<br />
ʾāt-ı ʾāt ı ḥüsn-i ezel / Güzel fehm ider ṣāḥib-idrāk olan<br />
G355/3 Ṭālib-i dīdār iseñ mir mirʾāt mir mirʾāt<br />
ʾāt-ı ʾāt ı ḳalbüñ ṣāf ṭut / Ḫāṭıra endīşe-i cennet cehennem gelmesün<br />
M3/II/1 Ṭabʿı mir mirʾāt mir mirʾāt<br />
ʾāt-i ʾāt i cemāl-i cān-fezā-yı salṭanat / Sīnesi āyīne-i ʿālem-nümā-yı salṭanat<br />
G111/4 Esdürmeyeydi ṣarṣar-ı āhum cefā-yı yār / Mir Mirʾāt Mir Mirʾāt<br />
ʾāt-ı ʾāt ı ḥüsni olmaz idi böyle pür-ġubār<br />
G122/1 Mir Mirʾāt Mir Mirʾāt<br />
ʾāt-ı ʾāt ı gülde ḥüsn-i dil-efrūz-ı yāri gör / Ruḫsāre-i ḥaḳīḳate āyīne-dārı gör<br />
G129/4 Āyīnenüñ ṣafāsı nedür ṣūreti nedür / Mir Mirʾāt Mir Mirʾāt<br />
ʾāt-ı ʾāt ı ḥüsn-i yāre naẓar ḳıl ṣafāyı gör<br />
G218/4 Görmez cihānı gözlerümüz yāri görmese / Mir Mirʾāt Mir Mirʾāt<br />
ʾāt-ı ʾāt ı ḥüsni var ise ʿālem-nümā imiş<br />
M1/VII/1 Bāḳī cemāl-i Pādişeh-i dil-peẕīri gör / Mir Mirʾāt Mir Mirʾāt<br />
ʾāt-i ʾāt ṣunʿ-ı Ḥażret-i Ḥayy-i Ḳadīri gör<br />
G15/4 Gözüme ʿālem görinmez görmesem ruḫsāruñı / ʿĀrıżuñ mir mirʾāt mir<br />
ʾāt ʾātıdur ʾāt ıdur āyīne-i ʿālem-nümā<br />
G145/4 ʿĀrıżuñ mir mirʾāt mir mirʾāt<br />
ʾātına ʾātına<br />
ına āb-ı zülāl olmaz şebīh / Dostum āyīneye baḳ görmek isterseñ naẓīr<br />
mir mirʾāt mir mirʾāt<br />
ʾāt-ı ʾāt ı İskender [2] [2] İskender’in aynası; bkz. ‘āyīne-i İskender’ md.<br />
G24/2 Nice cām-ı Cem nice mir mirʾāt mir mirʾāt<br />
ʾāt-ı ʾāt ı İskender dilā / Dest-i miḥnetden cefā ṭaşıyla bulmışdur şikest<br />
G147/4 Semendüñ naʿli mir mirʾāt mir mirʾāt<br />
ʾāt-ı ʾāt ı ı Sikender / Seg-i kūyuñ sifāli cām-ı Cemdür<br />
mir mirʾātü’ṣ mir mirʾātü’ṣ<br />
ʾātü’ṣ-ṣafā ʾātü’ṣ ṣafā [1] safa aynası ‖ Bakî’nin gazeline <strong>ve</strong>rilen ad<br />
G15/6 Ruḫlaruñ vaṣfında Bāḳī bir ġazel naẓm itdi kim / Ehl-i diller ḳodılar adını mir mirʾātüʾṣ mir mirʾātüʾṣ<br />
ʾātüʾṣ-ṣafā ʾātüʾṣ ṣafā ṣafā<br />
mīr īr [3] padişah<br />
G523/1 Şarāb-ı bezm-i ġam ẕevḳın ne mīr īr īr ü ne <strong>ve</strong>zīr itdi / Anuñ keyfiyyetin benden süʾāl eyleñ faḳīr itdi<br />
K22/8 Ḳanlu yaş dökmiş ruḫ-ı zerd ü ġubār-ālūdına / Var ise dehrüñ fenāsın añdı mīr īr īr-i īr i ʿāşıḳān<br />
M1/VII/2 Pīr-i ʿAzīz-i Mıṣr-ı vücūd itdi intiḳāl / Mīr īr īr-i īr i cevān-ı çāpük-i Yūsuf-naẓīri gör<br />
mīr īr īr-i īr i ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
ḳ [3] [3] aşk padişahı<br />
G235/5 Şāh-ı kiş<strong>ve</strong>rden dilā gel çekme sancaḳ minnetin / Kendü dūd-ı āhıdur zīrā livā-yı mīr īr īr-i īr i ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
G236/3 Ḫusrevāne penc-nevbet çaldı heft-iḳlīmde / Nüh ḳıbābın yanḳulandurdı sipihrüñ mīr īr īr-i īr i i ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
G457/1 Sancaġın dikmezden ev<strong>ve</strong>l māh çarḫuñ bāmına / Sikke-i şāhī yürürdi mīr īr īr-i īr i ʿa ʿaşḳuñ ʿa<br />
ḳuñ ḳuñ nāmına<br />
805
mīr īr īr-i īr i liv livā liv<br />
ā [1] [1] sancak beyi; bkz. PAKALIN, C. II, s. 545.<br />
K10/3 Sāye-i ḳaddüñde āhum başḳa sancaḳ çekdügin / Ṭuydı hep mīr īr īr-i īr i liv livā liv<br />
belki şeh-i kiş<strong>ve</strong>r bile<br />
mīr īr īr-i īr i meclis meclis [2] meclisi yönlendiren kişi<br />
K25/19 Füṣeḥā vü büleġā bezmine mīr īr īr-i īr i meclis / ʿUlemā vü fużalā zümresine şāh-süvār<br />
G84/6 Bir bezme mīr īr īr-i īr i meclis olupdur göñül kʾaña / Baḥr-i muḥīṭ cürʿa vü gerdūn piyāledür<br />
Mīr īr īr Ḫaydar Ḫaydar [1] [1] İran şahı<br />
K6/16 Şād-mān olsun ʿAcemler gözleri aydın yine / Mīr īr Ḫaydar Ḫaydar nūr-ı çeşm-i ḫusrev-i Īrān gelür<br />
806<br />
Mirr Mirrīḫ Mirr ḫ ḫ [2] Merih/Mars; bu gezegene ‘cellâd-ı felek’ de denir. Bir elinde kılıç, diğer<br />
elinde kesik baş tutar. Minyatürlerde aslan üzerinde kılıç çekmiş biçimde resimlenmektedir;<br />
bkz. AND 1998, s. 343.<br />
G183/7 Bāḳıyā gökde şihāb atılmadı Mirr Mirrīḫ-i Mirr çarḫ / Rūy-ı yāre öykünür diyü mehe ḫançer çeker<br />
G32/2 Felek-i ʿişrete bir aḫter-i ferḫunde iken / Yine Mirr Mirrīḫ-ṣıfat<br />
Mirr<br />
ıfat ṭurma döker ḳanı ḳadeḥ<br />
mis mis [1] [1] bakır<br />
G235/4 İrmese ḥadd-i kemāle ḳalsa dil mānend-i mis mis / Ġıll u ġışdan ṣāf u pāk altun ider iksīr-i ʿaşḳ<br />
mis̱ mis̱āl mis̱ āl [13]<br />
[13]<br />
1. hocanın yeni hat talebesine örnek almasını istediği harf<br />
G451/3 Biñ meşk iderse ṣafḥa-i çarḫ üzre māh-ı nev / Ebrū-yı yāre öykünebilmez mis̱ mis̱ālde mis̱ ālde<br />
G59/2 Yazamaz ebrūlaruñ rāsına beñzer bir hilāl / Māh-ı tābān bunca yıllardur mis̱ mis̱ālin mis̱<br />
ālin ḳaralar<br />
2. gibi<br />
K20/6 Elinde muṭrıb-ı çarḫuñ ya ḳurs-ı meh defdür / Kenāresi görinür pūlınuñ mis̱ mis̱āl mis̱<br />
āl āl-i āl i hilāl<br />
K14/27 Mis̱ Mis̱āl Mis̱ āl āl-i āl i ḥalḳa-i zülf-i girih-gīr-i ḫam-ender-ḫam / Biri birine ḳoydı tīġ-i ḳahruñ kāfir-istānı<br />
K21/12 Beyāż düşdi hele şekl-i ṭāliʿ-i eyyām / Mis̱ Mis̱āl Mis̱ āl āl-i āl i çihre-i baḫt-ı edīb-i ferruḫ-fāl<br />
G100/4 Mevzūn ḳaddi şiʿr-i bülendüm mis̱ mis̱ālidür mis̱ ālidür / Nāzük miyānı anda bir ince ḫayāldür<br />
3. benzer<br />
G7/4 Görmez mis̱ mis̱āl mis̱ āl āl-i āl i ḳāmetüñi çeşm-i rāst-bīn / Aḥ<strong>ve</strong>l baḳa meger ki görenler naẓīr aña<br />
G135/3 Mis̱ Mis̱āl Mis̱ āl āl-i āl i ḫūn-ı ḳurbāndur şaḳāʾiḳ ṣaḥn-ı gül-şende / Cihān pür-şūr u ġavġā şöyle beñzer ʿīd-i eḍḥādur<br />
K4/6 Mis̱ Mis̱āl Mis̱ āl āl-i āl i ḫurde-i pīrūze ḫaṭṭı / Mücellā ṣafḥası bir levḥ-i sīmīn<br />
3.1. benzer ‖ ferman<br />
G52/3 Beyāż-ı ṣafḥa-i ruḫsāruñ üzre zülf-i pür-çīnüñ / Mis̱ Mis̱ālin Mis̱ ālin ālin görmemişdür kimse bir ṭuġrā-yı ġarrādur<br />
4. ferman<br />
G124/1 Ḥalḳa ḥalḳa zülf kim ol ḫaṭṭ u ḫāl üstindedür / Şekl-i ṭuġrādur mis̱ mis̱āl mis̱ āl āl-i āl i i bī-mis̱āl üstindedür<br />
K20/24 Mis̱ Mis̱āl Mis̱ āl āl-i āl i cūdına ʿunvān yazar debīr-i felek / Mürebbī-i fużalā dest-gīr-i ehl-i kemāl<br />
G250/5 Mis̱ Mis̱āl Mis̱ āl āl-i āl i ḥüsnüñe ṭāvūs ḳuyruġı çekeli / Cihānı ḥükmüñe rām itdi ser-be-ser zülfüñ<br />
misk misk [4] [4] bkz. ‘nāfe-i misk’ md.<br />
G129/2 Var ey Ḫutende ḫāli gibi misk misk olur diyen / Ṣaḥrā-yı Çīni geşt ü güẕār it Ḫaṭāyı gör<br />
G402/2 Muʿaṭṭar zülf ü ḫālüñ seyr idenler ey gözi āhū / Dimişlerdür ḥaḳīḳat misk misk odur ʿālemde ʿanber bu<br />
G249/3 Göricek sīn-i miske miske miske beñzetdüm / Şāne-i zülf-i ʿanber-efşānuñ<br />
G427/3 İnṣāf budur kim çıḳarup misk misk-i misk ġazāli / İzüñ tozını ṭolduralar nāfe-i Çīne<br />
misk misk misk ü ü ʿanber ʿanber [1] [1] misk <strong>ve</strong> amber<br />
G50/1 Ruḫuñ āteş ḫaṭ u ḫālüñ baḫūr-ı misk misk ü ü ʿanberdür ʿanberdür / Ḫam-ı zülf-i siyāhuñ ḥalḳa ḥalḳa dūd-ı micmerdür
misk miskī misk ī ḥarīr ḥarīr [1] [1] misk kokulu ipek kağıt<br />
G145/3 Zülf-i müşg-efşānı vaṣfın yazduġum bildi devāt / Ḫāmenüñ ṣaldı ayaġı altına misk miskī misk miskī<br />
ī ḥarīr<br />
ḥarīr<br />
md.<br />
807<br />
misk miskīn misk īn [11] [11] âciz, zavallı ‖ âşık ‖ saç bağlamında misk kokulu; bkz. ‘ʿāşıḳ-ı miskīn’<br />
K7/11 Zülf-i dil-ber bendine düşmiş gibi āşüfte-ḥāl / Sünbül-i misk miskīn misk īn ʿaceb kendin perīşān eyledi<br />
K26/24 Dil-i āşüfte-ṣıfat cevr ile pā-māl itme / Hindū-yı ḥalḳa-be-gūşuñdur o zülf-i misk miskīn misk<br />
īn<br />
G254/5 Sīne bir eglenceden ḫālī gerekmez Bāḳıyā / Yāre sen ḳādir degülsin bārī misk miskīn misk miskīn<br />
īn yara çek<br />
Kt11/3 Yüri var bulduġuñ aġaca ḳaşınma misk miskīn misk īn / Sen anuñʾçün götüñi yırtar iseñ ol olmaz<br />
Kt13/2 Oġlancuġı yestehliyicek ḳalḳar o misk miskīn misk īn / Kendüsi siler boḳını ṣaçı ṣaḳalıyla<br />
G100/1 Yıllar-durur yoluñda senüñ pāy-māldur / Misk Miskīn Misk īn zülfüñ ayaġa ṣalma <strong>ve</strong>bāldur<br />
G242/7 Bāḳī işigi ḫākine düşmiş niyāz ider / Misk Miskīn Misk īn fütāde ʿāşıḳ-ı bī-dil babaḳ babaḳ<br />
G250/6 Yolında nāfe-ṣıfat ḳıldı terk-i ser Bāḳī / Teraḥḥum itmedi misk miskīne misk īne ḳıl ḳadar zülfüñ<br />
G296/4 Kendü başında degül mi niçün ol meh bilmez / Dil-i misk miskīne misk īne ne bend eyledügin ol kākül<br />
G143/2 Belā-yı bend-i zülfüñden ḫalāṣ it cān-ı misk miskīni misk īni / Esīr-i miḥnet-i ʿaşḳuñ ne bend ü ne kemend ister<br />
G219/5 Bu gün Bāḳīye ol āfet viṣālin vaʿdeler ḳılmış / Yalanlar söylemiş misk miskīni misk miskīni<br />
īni gerçekden inandurmış<br />
misk miskīnlik misk īnlik itmek itmek [2] [2] [2] bkz. TASAVVUFTAN DİLİMİZE, s. 221.<br />
G20/2 Nāfe ḳıldı zülf-i müşgīnüñ görüp ser-ber-zemīn / Ayaġuñ ṭopraġına misk miskīnlik misk īnlik itdi itdi müşg-i nāb<br />
G398/7 Gelüp misk miskīnlik misk miskīnlik<br />
īnlik itdi itdi ḫāl-i yāre / Ḫaṭādan nāfe-i müşgīn-i āhū<br />
mis̱ mis̱l mis̱ l [1] [1] benzer, eş<br />
K13/14 Gelmeye bir daḫı mis̱ mis̱li mis̱ li dehre biñ saʿy itseler / Heft aḫter nüh felek yanınca çār erkān eger<br />
mism mismār mism ār [2] [2] çivi<br />
G335/2 Der-i ümmīdi ḳıldum beste ḫūbānuñ <strong>ve</strong>fāsından / Görinür sīnede yir yir ser-i mism mismārdur<br />
mism ārdur dāġum<br />
G117/4 Bir iki mism mismār mism mismār<br />
ārına ār ına var ise göz dikdüñ diyü / Başına ġammāzuñ erbāb-ı ẓarāfet ḳaḳdılar<br />
mī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong> [10] [10] mey<strong>ve</strong><br />
G152/7 Bāḳī nihāl-i maʿrifetüñ mī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong>-i ī<strong>ve</strong> teri / ʿĀrif ḳatında bir ġazel-i āb-dārdur<br />
G217/1 ʿĀrıżuñ fīrdevs-i aʿlā ḳāmetüñ Ṭūbā imiş / Būse-i laʿlüñ alan ḫoş mī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong>-i ī<strong>ve</strong> i zībā imiş<br />
G290/2 Bāġ-ı ümīd içinde dilā mī<strong>ve</strong>-i viṣāl / Bir mī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong>-i ī<strong>ve</strong> i ġarībdür olur biter degül<br />
G331/6 Āb-dār olsa n’ola mī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong>-i ī<strong>ve</strong> şi‘r-i Bāḳī / Urmadı kimse bu bāġ içre daḫı böyle ḳalem<br />
G85/5 Fürḳatüñde ṭañ mı şeftālū dilerse cān u dil / Mī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong>-i ī<strong>ve</strong> i bī-vaḳt iderler ārzū bīmārlar<br />
G332/4 Benem ol şāḫ-ı nihāl-i çemen-i miḥnet kim / Mī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong>-i ī<strong>ve</strong> i maʿrifet ü fażl u hüner bükdi bilüm<br />
G490/6 Bāḳıyā germ oldı gerçi mihr-i ʿālem-sūz-ı ʿaşḳ / Mī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong>-i ī<strong>ve</strong> i i bāġ-ı ümīd-i vaṣl-ı cānān olmadı<br />
K18/35 Bāġ-ı cūdında nihāl-i kereminden derilür / Luṭf-ı bī-minnetinüñ mī<strong>ve</strong>lerinden<br />
ī<strong>ve</strong>lerinden her bār<br />
G112/4 Nihāl-i cefā şāḫıdur ḳadd-i yār / Anuñ mī<strong>ve</strong>si ī<strong>ve</strong>si şī<strong>ve</strong> vü nāz olur<br />
Mtl 1 Ḳaysı cennet mī<strong>ve</strong>si ī<strong>ve</strong>si laʿl-i şeker-bārıca bar / Yā gül-istān sebzesi ol ḫaṭṭ-ı jengārıca bar<br />
mī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong>-i ī<strong>ve</strong> i va vaṣl va<br />
ṣl ṣl [2] [2] vuslat mey<strong>ve</strong>si; bkz. ‘viṣāl mī<strong>ve</strong>si’ md.<br />
G107/4 Mī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong>-i ī<strong>ve</strong> i va vaṣl va<br />
ṣl ṣlına ṣl ına bir ḳāmeti Ṭūbā güzelüñ / Zāhidā her kim irişdiyse yitişmiş erdür<br />
G332/2 Yitişinceydi hemān derdine ben bīmāruñ / Mī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong>-i ī<strong>ve</strong> i va vaṣl va<br />
ṣl ṣlına ṣl ına yāruñ nʾideyin irmez elüm<br />
mī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong>-i ī<strong>ve</strong> i vi viṣāl vi<br />
ṣāl [1] [1] vuslat mey<strong>ve</strong>si<br />
G290/2 Bāġ-ı ümīd içinde dilā mī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong>-i ī<strong>ve</strong> i i vi viṣāl vi<br />
ṣāl / Bir mī<strong>ve</strong>-i ġarībdür olur biter degül<br />
miy miyān miy ān [23]<br />
[23]
1. bel<br />
G113/6 Bilüñe yoḳ bedel <strong>ve</strong>lī ṣaçuñuñ / Girihin çözseñ ol miy miyāne miy āne deger<br />
Kt6/2 Tīrüñe ey sīm-ten olsun nişān āşüfte-dil / Ḫoş yaraşur ol miy miyāne miy āne ḫançer-i zerrīn-ġılāf<br />
G100/4 Mevzūn ḳaddi şiʿr-i bülendüm mis̱ālidür / Nāzük miy miyān miy<br />
ān ānı ān anda bir ince ḫayāldür<br />
G451/2 Mużmer ḫayāl-i laʿl-i lebüñ her laṭīfede / Müdġam miy miyān miy miyān<br />
ān-ı ān ı bī-bedelüñ her ḫayālde<br />
G231/3 Kemerüm gibi miy miyān miy miyān<br />
ānını ān ını kenār ide diyü / Ḳorḳaram vaʿde-i vaṣlına nigār ide ḫılāf<br />
G87/3 Ḳuçmaḳ naṣīb olur mı miy miyānuñ miy ānuñ kemer gibi / Cānā niteki ḫançer-i hicrān aradadur<br />
G246/4 Didüm var mı dehānuñla miy miyānuñ miy ānuñ / Didi kim söyleme ortada var yoḳ<br />
G278/5 Ḫançer-ṣıfat iẓhār-ı ṣafā eyledi dilden / Nāzüklik ile göñlümüz almaġa miy miyānuñ miy<br />
ānuñ<br />
G293/3 Diḳḳat itdüm şol ḳadar vaṣf-ı miy miyānuñ miy ānuñ ḳılmaġa / Bulmadum aña münāsib hīç bir nāzük ḫayāl<br />
G6/4 Miy Miyānuñ Miy ānuñ rişte-i cān mı gümiş āyīne mi sīneñ / Bünāgūşuñla mengūşuñ gül ile jāledür gūyā<br />
G170/1 Degül pehlū efendi cism-i pāküñ bir içim ṣudur / Miy Miyānuñ Miy ānuñ ḥavż-ı sīmīn içre düşmiş ṣanki bir mūdur<br />
2. arasında, içinde<br />
K20/2 Ṭulūʿ idince ufuḳdan miy miyān miy miyān<br />
ān-ı ān ı encümde / Ṭaḳıldı gerden-i gerdūna ṣanki ʿıḳd-ı leʾāl<br />
G450/1 Sāḳıyā şevḳ-i ruḫuñ cām-ı şarāb-ı nābda / ʿAks-i māh-ı ʿālem-ārādur miy miyān miy miyān<br />
ān-ı ān ı ı ābda<br />
K5/23 Felek ġırbāl ile zer buldı dirler ḫāk-i rāhuñda / Miy Miyān Miy Miyān<br />
ān-ı ān ı hālede seyr eyleyenler māh-ı tābānı<br />
G279/2 Miy Miyān Miy Miyān<br />
ān-ı ān ı ı āb u āteş oldı cāy-ı keştī-i ṣahbā / Baturdı rūzgār āyīn-i ʾīşın bezm-i rindānuñ<br />
G313/5 Eyledüm diḳḳat ile mūy-ı miy miyān miy miyān<br />
ānına ān ına naẓar / Cümleten bī-bedel ü sāʿid ü bāzū da güzel<br />
G155/2 ʿAdūñuñ tīġ-i kāfir gibi lerzān itdi endāmın / Miy Miyān Miy Miyān<br />
ānına<br />
ına ṭaḳındı ḫusrev-i ṣāḥib-ḳırān ḫançer<br />
G107/5 Cūy-ı ḥüsn ābı ṭaşup çıḳmış o servüñ biline / Bāḳıyā ṣanma miy miyān miy miyān<br />
ānında<br />
ında ṭuran ḫançerdür<br />
G448/1 Gümişden pāleheng ol naḫl-i bālānuñ miy miyān miy<br />
ān ānında ān ında / Görinür māh-ı tābāndur nihāl-i serv yanında<br />
3. ortası<br />
G135/2 Nihāl-i nār<strong>ve</strong>n ṣaḥn-ı çemende ṣalınur gūyā / Miy Miyān Miy Miyān<br />
ān-ı ān ı ʿīd-gehde bir nigār-ı serv-i bālādur<br />
G444/4 Bihişt şevḳına şādīliġ eyleyüp vāʿiẓ / Miy Miyān Miy Miyān<br />
ān-ı ān ı meclise atıldı yek muʿallaḳda<br />
G468/3 Miy Miyān Miy Miyān<br />
ān-ı ān ı baḥr-i istiġnādan āḫır / Gelürsin rūzgār ile kenāre<br />
G448/4 Düşer fülk-i dil-i ehl-i maḥabbet aña ḳurtılmaz / Cemāli baḥrinüñ gird-āba dönmişdür miy miyān miy miyān<br />
ānında ān ında<br />
miy miyān miy ān u u leb leb leb [1] [1] bel <strong>ve</strong> dudak (‘ḳīl/kıl ü ḳāl’ paralelliğinde)<br />
G207/4 Vaṣf ideli miy miyān miy ān u u u lebin lebin ol perī-<strong>ve</strong>şüñ / Nāzük ḫayāl ile añılur ḳīl ü ḳālümüz<br />
808<br />
miy miyān miy<br />
ān ba baġlamak ba ġlamak [1] [1] meyanını bestelemek ‖ hazırlanmak; bu yorumlar için bkz. MAZMUNLAR<br />
<strong>ve</strong> İZAHI, s. 414-415.<br />
K1/29 Ruḫsāruñ üzre ṭurralar olmış girih girih / Gūyā Ḥicāza ba baġlad ba baġlad<br />
ġladılar ġlad ılar Şāmiyān miy miyān miy ān<br />
mi miʿyār mi ʿyār [1] [1] [1] altın, gümüş gibi madenlerin istenilen değerde olup olmdaığını ölçen alet<br />
K25/27 Ṣadr-ı ʿālīye geçürse nʾola nā-dānı felek / Dāʾimā nāḳıṣı aʿlāya çıḳarur mi miʿyār mi ʿyār<br />
mīzāb īzāb [ [2] [ 2] oluk<br />
G507/1 Aġlayup iñlemeden derd ile dolāb gibi / Oldı çihremde yaşum yolları mīzāb īzāb gibi<br />
K17/5 Dolāb ḳurdı ḳavs-i ḳuzaḫ bāġ-ı ʿāleme / Mīz īz īz-āb īz āb gibi her yañadan aḳdı cūy-bār<br />
miz mizāc miz āc [2] [2]<br />
[2]<br />
G31/1 Göstermeseydi bādesini sāġar-ı zücāc / Ẕevḳ itmez idi bezm-i ṣafādan göñül miz mizāc miz āc<br />
G405/3 Esrāruñı keşf eyleme taḥṣīl-i miz mizāc miz āc it / Nūş eyle mey-i nābı ḥakīmāne ṭuyurma<br />
mīzān īzān [2] [2] [2] terazi<br />
G183/5 Çarḫ bir ṣarrāfdur mihr ile meh mmīzān<br />
m īzān aña / Çār-sū-yı dehr içinde gice gündüz zer çeker
G22/6 Bāḳıyā fennüñde ṭutmaz kimse noḳṣānuñ senüñ / Ḥamdüliʾllāh ṭabʿ mevzūn ʿaḳl mīzān īzān īzānı īzān dürüst<br />
mīzān īzān īzān-ı īzān ı ʿīd ʿīd [1]<br />
[1]<br />
G39/3 Ayaġuñ tozıyla <strong>ve</strong>zn itmez birin ehl-i naẓar / Ṭopṭolu Yūsuf-liḳālarla bu gün mīzān īzān īzān-ı īzān ı ʿīd<br />
mīzāne īzāne girmek girmek [2] [2] tartılmak (Hz. Yusuf’ın tüccarlara tartılarak satılması<br />
G410/5 ʿĪd yaḳlaşdı ṣalıncaġa binüp ṣalına mı / Yine ol Yūsuf-ı s̱ānī gire gire gire mi mmīzāne<br />
m<br />
īzāne<br />
G308/2 Geldi ẓuhūra çāh-ı ʿademden çıḳup yine / Mīzāne īzāne girdi girdi Yūsuf-ı Kenʿān-mis̱āl gül<br />
moll mollā moll ā [1]<br />
[1]<br />
G429/3 Ḳan içmek ola bāde-i gül-gūn içilmeye / Moll Mollā-yı Moll yı ʿaṣr böyle mi görmiş kitābda<br />
mū ū [2] [2] saç<br />
G295/1 Ebr-i bahār-ı ʿiş<strong>ve</strong>dür ebrū degüldür ol / Bārān-ı ḥüsn riştesidür mū degüldür ol<br />
G491/1 ʿAḳlumı ġamze-i cādūları meftūn itdi / Göñlümi silsile-i mūlar ūlar ūları ūlar mecnūn itdi<br />
mu muʿabbir mu ʿabbir [1] [1] rüya tabircisi<br />
G177/5 Görse seyrinde seni bir gice nā-geh Bāḳī / Hep mu muʿabbirler<br />
mu<br />
ʿabbirler anı vuṣlata tāʿbīr ideler<br />
mu muʿādil mu muʿādil<br />
ʿādil [1] [1] eş, denk<br />
G407/1 Āferīn ol rūzgāruñ Ḥayder-i Kerrārına / Ẕüʾl-feḳār olmaz mu muʿādil mu muʿādil<br />
ʿādil tīġ-i cevher-dārına<br />
mu muʿādil mu<br />
ʿādil ʿādil ṭutmak ṭutmak [1] [1] [1] eş değer tutmak<br />
K2/28 Saña Kisrīyi ʿadāletde mu muʿādil mu ʿādil ṭutsam ṭutsam / Fażladur sende olan devlet-i dīn ü īmān<br />
mu muʿallā mu ʿallā [3] [3] yüksek, yüce<br />
K27/13 Nice maṭbūʿ u mevzūn olmaz ol ḳaṣr-ı mu muʿallā mu ʿallā kim / Aña miʿmār ola tedbīr-i ṣāḥib-reʾy-i mülk-ārā<br />
G153/4 Ṭāḳ-ı felekde hāle degüldür o meh-<strong>ve</strong>şüñ / Mihr-i ruḫına çarḫ-ı mu muʿallā mu<br />
ʿallā ḳulaḳ çeker<br />
K2/57 Emr-i ʿālī yine dergāh-ı mu muʿallāñuñdur<br />
mu ʿallāñuñdur / Hele biz eyleyelüm vāḳiʿ-i aḥvāli beyān<br />
mu muʿallā mu<br />
ʿallā bār bār-gāh bār āh [2] ulu bir mekân ‖ padişah sarayı<br />
G256/4 Gün gibi rifʿatde olmaḳ isteyen gerdūn-ṣıfat / Bir mu muʿallā mu ʿallā bār bār-gāha bār āha intisāb itmek gerek<br />
G417/9 Mu Muʿallā Mu Muʿallā<br />
ʿallā bār bār-gāhuñda<br />
bār<br />
āhuñda āhuñda güneş bir şemse-i zerrīn / Muraṣṣaʿ pāy-i taḫtuñda felek bir dāne pīrūze<br />
mu muʿallaḳ mu ʿallaḳ [1] [1] askıda; bkz. ‘yidi muʿallaḳ’, ‘yek muʿallaḳ’ md.<br />
G162/6 Şu ḳadar var ki iḳtiżā-yı ḳażā / Gāh mübrem gehī mu muʿallaḳdur<br />
mu<br />
ʿallaḳdur<br />
mu muʿallim mu allim allim-ḫāne allim ḫāne [1] [1] okul<br />
G530/3 Ḥakīm-i feylesof oldı <strong>ve</strong>lī pīr-i ḫıred olmaz / Mu Muʿallim Mu Muʿallim<br />
ʿallim-ḫāne<br />
ʿallim ḫāne ḫāne-i ḫāne ʿaşḳuñ daḫı ṭıfl-ı nev-āmūzı<br />
mu muʿanber mu muʿanber<br />
ʿanber [5] [5] [5] amber kokulu<br />
K3/17 Buḫār-ı baḫūrıyla ʿālem dimāġın / Ḳılupdur muʿaṭṭar o kilk-i mu muʿanber mu muʿanber<br />
ʿanber<br />
K19/45 Dehen-i teng-i dil-āvīzüñe beñzer bulsa / Ḫāl-i müşgīn ile ger ḫaṭṭ-ı mu muʿanber mu ʿanber ḫātem<br />
K24/4 Çihre gül sīne semen çeşm-i mükeḥḥal nergis / Ḫaṭ çemen ġonca dehen caʿd-ı mu muʿanber mu ʿanber sünbül<br />
K24/32 Var ise ṭurralaruñ bāġ-ı cinān sünbülidür / Ḳopmadı bāġdan ol resme mu muʿanber mu ʿanber sünbül<br />
G347/6 Muraṣṣaʿ cāmdur aġzuñ leb-ā-leb sükkerī şerbet / Mu Muʿanber Mu ʿanber şemʿdur ḳaddüñ ki ser-tā-pā muʿaṭṭarsın<br />
mu muʿanber mu<br />
ʿanber ʿanber ṣaç ṣaç [1] [1] anber kokulu saç<br />
K3/4 Egerçi ser-āmed geçer şāḫ-ı sünbül / Mu Muʿanber Mu ʿanber ṣaçuñla ḳaçan ola hem-ser<br />
mu muʿanber mu<br />
ʿanber zülf zülf [1] [1] [1] anber kokulu saç; bkz. ‘zülf-i muʿanber’ md.<br />
G50/3 Düşüp ol ḳadd-i bālādan döşenmiş ḫāk-i rāh üzre / Mu Muʿanber Mu Muʿanber<br />
ʿanber zülfi gūyā sāye-i serv ü ṣanavberdür<br />
mu muʿāra mu muʿāra<br />
ʿāraża ʿāra ża ḳılmamak ılmamak ılmamak [1] [1] karşı koymak, karşı çıkmak<br />
G25/4 Bülbül nevā-yı nāleme ḳılmaz ılmaz ılmaz mu muʿāra mu<br />
ʿāra ʿāraża ʿāra ża / Zīrā götürmez ey yüzi gül her maḳām baḥs̱<br />
809
mu muʿār mu muʿār<br />
ʿārıż ʿār ż görmek [1] muhalif görmek<br />
K5/24 Aña her gūşeden bir ṭaʿne ṭaşın ḳondururlardı / Nigīnüñle mu muʿār mu<br />
ʿār ʿārıż ʿār ż görseler mühr-i Süleymānı<br />
mu muʿaṭṭar mu ʿaṭṭar [3] [3] hoş kokulu<br />
K23/18 Envār-ı mihri birle münev<strong>ve</strong>r cebīn-i ṣubḥ / Enfās-ı ḫulḳı birle muʿaṭṭar ʿaṭṭar meşām-ı şām<br />
G402/2 Mu Muʿaṭṭar Mu ʿaṭṭar zülf ü ḫālüñ seyr idenler ey gözi āhū / Dimişlerdür ḥaḳīḳat misk odur ʿālemde ʿanber bu<br />
G347/6 Muraṣṣaʿ cāmdur aġzuñ leb-ā-leb sükkerī şerbet / Muʿanber şemʿdur ḳaddüñ ki ser-tā-pā mu muʿaṭṭars mu muʿaṭṭars<br />
ʿaṭṭarsın ʿaṭṭars ın<br />
mu muʿaṭṭar mu<br />
ʿaṭṭar eylemek/itmek eylemek/itmek [4 [4] [4 ] kokulandırmak, güzel kokuya bürümek<br />
K24/22 Būy-ı ḫulḳuñla güẕār eylemese bāġa nesīm / İdemez İdemez ḫalḳ dimāġını mu muʿaṭṭar mu<br />
ʿaṭṭar sünbül<br />
G170/4 Didüm müşgīn ṣaçuñ mıdur mu muʿaṭṭar mu ʿaṭṭar iden iden āfāḳı / Perīşān eyleyüp kāküllerini didi kim budur<br />
Kt3/2 Geh nāfe gibi eyle eyle der ü deşti mu muʿaṭṭar mu ʿaṭṭar / Geh ġonca gibi gül-şene gel zīnet-i bāġ ol<br />
K15/5 İrişdi ḫākden būy-ı baḫūr-ı Meryem eflāke / Mu Muʿaṭṭar Mu ʿaṭṭar eyledi göklerde dāmān-ı Mesīḥāyı<br />
mu muʿaṭṭar mu<br />
ʿaṭṭar ḳḳılmak<br />
ḳ ılmak [6] [6] kokulandırmak, güzel kokuya bürümek<br />
K3/17 Buḫār-ı baḫūrıyla ʿālem dimāġın / Ḳılu ılu ılupdur ılu pdur mu muʿaṭṭar mu<br />
ʿaṭṭar o kilk-i muʿanber<br />
G18/6 Dehri enfāsuñ mu muʿaṭṭar mu ʿaṭṭar ḳḳıldı<br />
ḳ ıldı ey Bāḳī yine / Ṭīb-i ḫāṭır virdi beñzer ol ḫıṭāb-ı müsteṭāb<br />
G117/5 Bāḳıyā ḳılsun ılsun mu muʿaṭṭar mu<br />
ʿaṭṭar bezm-i āfāḳı nesīm / Pādişāhuñ micmer-i ʿadlinde ṣandal yaḳdılar<br />
G184/1 Ehl-i diller şiken-i zülfüñe şebbū didiler / ʿĀlemi ḳıldı ıldı mu muʿaṭṭar mu<br />
ʿaṭṭar nice şeb bu didiler<br />
G487/5 Ḫālüñ ḫaberleriyle mu muʿaṭṭar mu muʿaṭṭar<br />
ʿaṭṭar ḳḳılur<br />
ḳ ılur nesīm / Deşt-i Ḫutende nāfe-i misküñ dimāġını<br />
G530/1 Mu Muʿaṭṭar Mu Muʿaṭṭar<br />
ʿaṭṭar ḳḳıldı<br />
ḳ<br />
ıldı āfāḳı nesīm-i bād-ı nev-rūzī / Fürūzān oldı ḫurşīdüñ çerāġ-ı ʿālem-efrūzı<br />
mu muʿaṭṭar mu<br />
ʿaṭṭar olma olmak olma olmak<br />
k [1] [1] güzel koluyla kaplanmak<br />
G416/1 İrdi bahār müjde-i vaṣl-ı nigār ile / ʿĀlem mu muʿaṭṭar mu ʿaṭṭar old oldı old nesīm-i bahār ile<br />
mu muʿayyen mu ʿayyen [2] [2] meşhur, bilinen<br />
810<br />
G367/3 Maḥabbet resm ü āyīnin be ṣofī ben mi vażʿ itdüm / Mu Muʿayyen Mu Muʿayyen<br />
ʿayyen ḳıṣṣadur sevmek sevilmek mā-<br />
teḳaddemden<br />
mu muʿayyen mu<br />
ʿayyen olmak olmak [1] [1] belli olmak<br />
K20/44 Duʿāya başla dırāz itme ḳıṣṣayı Bāḳī / Ki fehm olındı muḥaṣṣal mu muʿayyen mu muʿayyen<br />
ʿayyen old oldı old meʾāl<br />
mu muʿazzez mu ʿazzez [1] [1] saygıdeğer ‖ değerli, kıymetli<br />
G289/6 Ḫāk-i ḥarīm-i ḥürmet-i kūyın maḳām idin / Erkān-ı Kaʿbe gibi mu muʿazzez mu ʿazzez mükerrem ol<br />
mūcib ūcib ūcib-i ūcib i ḳabūl ḳabūl olmak olmak olmak [1] [1] kabulüne <strong>ve</strong>sile olmak<br />
K9/23 Ümmīd o kim duʿāña ola ola mmūcib<br />
m mūcib<br />
ūcib-i ūcib i ḳabūl ḳabūl / Sūz-ı derūn u derd-i dil ü çeşm-i eşk-bār<br />
mūcib ūcib ūcib-i ūcib i beş beşāret beş<br />
āret āret olmak olmak [1] [1] müjdeye <strong>ve</strong>sile olmak, müjde gibi anlaşılmak<br />
G93/9 Dostdan yek işāret ey Bāḳī / Cāna ṣad mūcib ūcib ūcib-i ūcib i beş beşāret beş<br />
āret olur<br />
olur<br />
mu muʿciz mu ʿciz [1] [1] herkesi acze düşüren<br />
G85/7 Ḥaḳ budur Bāḳī naẓīr olmaz bu mu muʿciz mu ʿciz naẓmuña / Şiʿre āġāz itseler şimden girü seḫḫārlar<br />
mu muʿcizāt mu muʿcizāt<br />
ʿcizāt-ı ʿcizāt ı Mes Mesīḥā Mes<br />
ḥā [1] İsa’nın mucizeleri<br />
Mtl 6 Būseyle mürde dilleri iḥyāya başladuñ / İḥyā-yı mu muʿcizāt mu muʿcizāt<br />
ʿcizāt-ı ʿcizāt Mesīḥāya başladuñ<br />
mu muʿcize mu ʿcize [1]<br />
[1]<br />
G131/2 Göricek mu muʿcize mu muʿcize<br />
ʿcize-i ʿcize i naḳşını ṣūret-ger-i Çīn / Götürüp ḫāme-ṣıfat barmaġın īmān getürür<br />
mu muʿcize mu<br />
ʿcize ʿcize-i ʿcize i Ḥa Ḥażret Ḥa Ḥażret<br />
żret-i żret i ʿĪsā ʿĪsā [1] [1] Hazreti İsa’nın mucizesi (ölüleri diriltme bağlamında)<br />
G384/2 Leb-i cān-baḫşı ile mürdeler iḥyā itsün / Nicʾolur mu muʿcize mu muʿcize<br />
ʿcize-i ʿcize i Ḥażret-i ʿĪsā göresin<br />
mū ū [3] [3] tüy, kıl
G313/4 Ṣaḥn-ı ḥammāmda dün gördüm o nāzük-bedeni / Sīnede mūdan ūdan es̱er yoḳ daḫı pehlū da güzel<br />
Mtl 19 Nʾola mūdan ūdan es̱er olmasa hīç ol serv-ḳāmetde / Şeb olmaz hep ser-ā-ser rūz olur dirler ḳıyāmetde<br />
G170/1 Degül pehlū efendi cism-i pāküñ bir içim ṣudur / Miyānuñ ḥavż-ı sīmīn içre düşmiş ṣanki bir mūdur ūdur<br />
mufa mufaṣṣal mufa ṣṣal [1] [1] uzun uzadıya<br />
G361/3 Ḳoyup tesbīḥ-i mercānı seni kim diñler ey vā‘iẓ / Mufa Mufaṣṣal Mufa ṣṣal ḳıṣṣa başlarsın ġarīb efsāne söylersin<br />
mu muġān mu ġān [1] [1] meyhaneci; bkz. ‘der-i muġān’, ‘pīr-i muġān’ md.<br />
G357/3 Yād-ı lebüñle cām-ı mey-i laʿl-fām içün / Kūy-ı mu muġān mu muġān<br />
ġānı ġān geşt iderin ḫāne ḫāne ben<br />
mu muġannī mu ġannī [1] [1] hanende<br />
G449/5 Sözüm diñle mu muġannī mu ġannī naġmesin gūş eyle ey Bāḳī / Ġaraż saña naṣīḥatdur ḳulaḳ ṭut ḳavl-i üstāde<br />
mu muġaylān mu ġaylān [1] [1] de<strong>ve</strong> dikeni; bkz. ‘ḫār-ı muġaylān’ md.<br />
G316/5 Mu Muġaylān Mu Muġaylān<br />
ġaylān-ı ġaylān belā ṭutmış ṭarīḳ-i Kaʿbe-i vaṣluñ / Efendi ben o rāh-ı pür-ḫas u ḫāşākden geçdüm<br />
mu muġber mu ġber olmak olmak [1] [1] gücenmek, kırılmak<br />
G530/7 Ṣabā ḫāk-i rehin būs itdi mu muġber mu ġber olduñ olduñ ey ʿāşıḳ / Ġubār-ı ḫaṭṭ-ı müşgīni belürsin göresin tozı<br />
mu muḥaḳḳaḳ mu ḥaḳḳaḳ [1] [1] şüphesiz, mutlaka ‖ altı hat çeşitinden (aklâm-ı sitte) biri<br />
G547/2 Beyāż-ı ṣafḥa-i ruḫsāra ol ḫaṭṭ-ı cemālüñle / Mu Muḥaḳḳaḳ Mu Muḥaḳḳaḳ<br />
ḥaḳḳaḳ ḫaṭṭ-ı Nūrī mi ki yazmış āyet-i Nūrı<br />
mu muḥāl mu ḥāl [2] [2] [2] imkânsız<br />
G215/5 Temennā ḳılsa Bāḳī sen şehüñ vaṣlın n’ola Ḥaḳdan / Ne deñlüyse umar cāndur ṭutalum kim mu muḥāl mu muḥāl<br />
ḥāl olmış<br />
G387/6 Bir ḫ˅āb-ı ġaflet içre ḫayāl-i mu muḥālde mu ḥālde / Geçdi nesīm-i ṣubḥ gibi ʿömr-i nāzenīn<br />
mu muḫammer mu muḫammer<br />
ḫammer olmak olmak [1] [1] yoğrulmak<br />
K24/9 Beden-i pāki neden böyle olurdı ḫoş-bū / Olmasa Olmasa müşg ü gül-āb ile mu muḫammer<br />
mu ḫammer sünbül<br />
mu muḥannā mu muḥannā<br />
ḥannā [1] [1] kınalı<br />
G366/2 Ne zībādur ol engüşt-i mu muḥannā mu ḥannā pāy-ı sāġarda / Ṣaḳın dūr itme ey sāḳī o zer ḫalḫāli ayaḳdan<br />
mu muḥāsebe mu ḥāsebe ḳḳılmak<br />
ḳ ḳılmak<br />
ılmak [1] saymak<br />
K16/4 Derdüm ḥisāba gelmedi ḳıldum ıldum mu muḥāsebe mu<br />
ḥāsebe / Göz yaşı dāne dāne dökildi raḳam gibi<br />
mu muḥaṣṣal mu muḥaṣṣal<br />
ḥaṣṣal [4] [4] hasılı, sözün kısası, sonunda<br />
K20/44 Duʿāya başla dırāz itme ḳıṣṣayı Bāḳī / Ki fehm olındı mu muḥaṣṣal mu ḥaṣṣal muʿayyen oldı meʾāl<br />
G39/7 Āşıḳa iḥsān ise maḳṣūd elüñde dostum / Dest-būsuñdur mu muḥaṣṣal mu<br />
ḥaṣṣal ḥaṣṣal Bāḳīye iḥsān-ı ʿīd<br />
K14/12 ʿAdūyı dil-figār itdi peleng-āsā şikār itdi / Mu Muḥaṣṣal Mu ḥaṣṣal āşikār itdi neberd-i Şīr-i Yezdānı<br />
K27/18 Hezārān mürdeye bir demde luṭfuñ tāze cān virdi / Mesīḥā resm ü āyīnin mu muḥaṣṣal mu muḥaṣṣal<br />
ḥaṣṣal eyledüñ iḥyā<br />
mu muḥibb mu ḥibb [2] [2] dost<br />
G271/4 Seni cāndan se<strong>ve</strong>n bī-dillerüñ luṭf eyle ḳadrin bil / Bulınmaz bende-i muḳbil mu muḥibb mu<br />
ḥibb ḥibb-i ḥibb bī-riyādan yig<br />
G291/5 Ṣāḥib-cemālüñ ehl-i kemālüñ mu muḥibbiyüz<br />
mu ḥibbiyüz / Bāḳī ḳul eyledi bizi ol ḥüsn-i ber-kemāl<br />
mu muḥīṭ mu ḥīṭ [2] [2] bkz. ‘baḥr-i muḥīṭ’ md.<br />
K9/11 ʿİlmi ḳatında baḥre niçün dinile mu muḥīṭ mu ḥīṭ / Ḥilmi yanında kūha neden nisbet-i <strong>ve</strong>ḳār<br />
G280/7 Ezmānı tā mu muḥīṭ mu ḥīṭ ola elṭāf-ı Ẕiʾl-celāl / Bāḳī hemīşe ʿizzet ü iḳbāl ü devletüñ<br />
mu muḥkem mu ḥkem [3]<br />
[3]<br />
1. iyice, adamakıllı<br />
M7/IV/1 Egerçi tīġ-i bī-dādı derūnum ṭoġradı mu muḥkem mu ḥkem<br />
2. sağlam, dayanıklı<br />
811
G117/2 Keştī-i ṣahbā keş-ā-keşden ḫalāṣ olmaz daḫı / Ṭutdılar ḳanlu gibi mu muḥkem mu ḥkem resenler ṭaḳdılar<br />
G196/2 Hevādan menʿ ider pendüñi mu muḥkem mu ḥkem ṣanma ey zāhid / Ḳırar zencīr-i pūlādı dil-i dīvāne ḳatlanmaz<br />
mu muḥkem mu<br />
ḥkem ḳḳılmak<br />
ḳ ḳılmak<br />
ılmak [1] [1] sağlam atmak<br />
G546/7 Esās-ı mülki muḥkem ḥkem ḳḳıl<br />
ḳ<br />
ıl ḳıbāb-ı ḳadri müstaḥkem / Binā-yı baḫtuña lāzımdur alsunlar Ḫorāsānı<br />
mu muḫliṣ mu ḫliṣ [1] [1] samimi, açık yürekli kimse<br />
G220/1 ʿAvām oḳur seni tesḫīr içün hemīşe ḫavāṣ / Bu mu muḫliṣüñ mu<br />
ḫliṣüñ işi dāʾim maḥabbet ü iḫlāṣ<br />
mu muḥtāc mu muḥtāc<br />
ḥtāc [4]<br />
[4]<br />
K10/12 Āsitānı ḫākine mu muḥtāc mu ḥtāc muṭlaḳ ḫās u ʿām / Yaluñuz ḳullar degül taḫtında sulṭānlar bile<br />
G69/3 Āb-ı zülāl-i vaṣluña mu muḥtāc mu ḥtāc tenhā dil degül / Ḫāk üzre ḳalmış ḫuşk-leb deryā-yı ʿUmmān teşnedür<br />
K1/19 Müştāḳ būy-ı ḫulḳına ʿaṭṭār-ı nev-bahār / Mu Muḥtāc Mu ḥtāc dest-i himmetine ḫ˅āce-i ḫazān<br />
G519/5 ʿAṭā ḳıl Bāḳīye luṭfuñ İlāhī / Saña mu muḥtāc mu ḥtāc eger yoḫsul eger bay<br />
mu muḥtāc mu<br />
ḥtāc olmak olmak [4] [4] ihtiyaç duymak<br />
K13/13 Biz gedā mihmāniyüz lāyıḳ görürse ḥükm anuñ / İşiginde nāne mu muḥtāc mu<br />
ḥtāc olduġ olduġın olduġ ın mihmān eger<br />
G285/5 Muntaẓır olsa nʾola nergis ġubār-ı kūyına / Tūtiyāya Bāḳıyā mu muḥtāc mu ḥtāc olur olur çeşm-i ʿalīl<br />
G394/1 Çarḫa baş egme göñül hergiz daḫı ac olmadan / Yigdür ölmek merd olan nā-merde mu muḥtāc mu ḥtāc olmadan<br />
olmadan<br />
G394/5 Pīre-zāl-i dehre Bāḳī kimse mu muḥtāc mu ḥtāc olmasun olmasun / Ṣaḳlasun Ḥaḳ ḳulların nā-merde mu muḥtāc mu ḥtāc olmadan<br />
olmadan<br />
mu muḫtāl mu ḫtāl [1] [1] hilekâr<br />
K20/32 Kemend-i ʿacz ile olmazdı dest ü pā beste / Bu bendi geçmese baña zamāne-i mu muḫtāl mu<br />
ḫtāl<br />
mu muḫtār mu muḫtār<br />
ḫtār-ı ḫtār ı ulü’l ulü’l-ārā ulü’l<br />
ārā [1] rey sahibi seçkin<br />
M9/III/3 Dem-i fürḳat degüldür ḳavl-i mu muḫtār mu muḫtār<br />
ḫtār-ı ḫtār ı ulü’l ulü’l-ārā ulü’l<br />
ārā<br />
mu muḫtel mu ḫtel [1] [1] [1] karışık, bozuk<br />
G53/4 Lāle çemende başı açuḳ ḳıpḳızıl deli / Sevdā-yı ḫāl-i yār ile mu muḫtel mu muḫtel<br />
ḫtel dimāġı var<br />
mu muḥterem mu ḥterem [1] [1] saygıdeğer<br />
K16/2 ʿĀlem ḥarīm-i ḥürmet-i kūyuñda mu muḥterem mu muḥterem<br />
ḥterem / Vaṣluñ ḥarām ʿāşıḳa ṣayd-ı Ḥarem gibi<br />
mu muʿīn mu ʿīn olmak olmak [1] [1] destek olmak, yardım etmek<br />
G145/5 Ḫusrevā Bāḳī ḳuluñ naẓm içre Selmān olmaġa / Hep senüñ luṭfuñ mu muʿīn mu<br />
ʿīn olm olmışdur olm ışdur iḥsānuñ ẓahīr<br />
mu muʿizz mu ʿizz [1] [1] haysiyetli <strong>ve</strong> itibarlı kılan<br />
G135/7 Eger dünyā vü dīn emrinde nāfiʿ bir ʿamel dirseñ / Duʿā-yı devlet-i sulṭān mu muʿizz mu muʿizz<br />
ʿizz-i ʿizz i dīn ü dünyādur<br />
mu muʿizz mu<br />
ʿizz ʿizz-i ʿizz i sal salṭanat sal<br />
ṭanat [5] [5] saltanatı yücelten, saltanata itibar <strong>ve</strong>ren<br />
M3/I/8 Sāye-i Yezdān penāh-ı dīn ü devlet Ḫān Murād / Dā<strong>ve</strong>r-i devrān mu muʿizz mu muʿizz<br />
ʿizz-i ʿizz i i sal salṭanat sal<br />
ṭanat Sulṭān Murād<br />
M3/II/8 Sāye-i Yezdān penāh-ı dīn ü devlet Ḫān Murād / Dā<strong>ve</strong>r-i devrān mu muʿizz mu muʿizz<br />
ʿizz-i ʿizz i i sal salṭanat sal<br />
ṭanat Sulṭān Murād<br />
M3/III/8 Sāye-i Yezdān penāh-ı dīn ü devlet Ḫān Murād / Dā<strong>ve</strong>r-i devrān mu muʿizz mu muʿizz<br />
ʿizz-i ʿizz i sal salṭanat sal<br />
ṭanat ṭanat Sulṭān Murād<br />
M3/IV/8 Sāye-i Yezdān penāh-ı dīn ü devlet Ḫān Murād / Dā<strong>ve</strong>r-i devrān mu muʿizz mu muʿizz<br />
ʿizz-i ʿizz i sal salṭanat sal<br />
ṭanat Sulṭān Murād<br />
M3/V/8 Sāye-i Yezdān penāh-ı dīn ü devlet Ḫān Murād / Dā<strong>ve</strong>r-i devrān mu muʿizz mu muʿizz<br />
ʿizz-i ʿizz i sal salṭana sal<br />
ṭana ṭanat ṭana Sulṭān Murād<br />
Mu Muʿizzü’d Mu Muʿizzü’d<br />
ʿizzü’d-devle ʿizzü’d devle [1] makamını yücelten ‖ talihi mübarek<br />
K4/2 Şeh-i ʿādil Süleymān Ḫān-ı Ġāzī / Mu Muʿizzü’d Mu Muʿizzü’d<br />
ʿizzü’d-devle<br />
ʿizzü’d devle sulṭānü’s-selāṭīn<br />
mu muḳābil mu ḳābil olmak olmak [1] [1] karşı karşıya kalmak<br />
G463/1 Ol perī-rū güzelüñ oldı oldı mu muḳābil mu muḳābil<br />
ḳābil yüzine / Yine āyīnenüñ ey dil görinür var gözine<br />
mu muḳaddem mu ḳaddem [1] [1] önce, ev<strong>ve</strong>lâ<br />
G487/8 Mestāne ṣoydı o mehi Bāḳī geçen gice / Nāzüklik ile çözdi mu muḳaddem<br />
mu ḳaddem ḳuşaġını<br />
812
mu muḳārin mu ḳārin olmak olmak [1] [1] yakın olmak, yanında olmak<br />
G547/5 Ġubār-ı der-geh-i şāha sürer yüz yirde yüz Bāḳī / Süleymāna muḳārin ḳārin olmaġ ister seyr idüñ mūrı<br />
mu muḳarrer mu ḳarrer [1] [1] şüphesiz, muhakkak<br />
G398/2 Görüp zülfüñ ʿiẕāruñ üzre bildüm / Mu Muḳarrer Mu ḳarrer batmaz imiş ṣuya cādū<br />
mu muḳayyed mu ḳayyed [1] [1] bağlı olma, gönül <strong>ve</strong>rme<br />
G406/2 Cihānuñ fenāsın bilen rind-i ʿārif / Mu Muḳayyed Mu ḳayyed gerekmez bahār u ḫazāne<br />
mu muḳayyed mu<br />
ḳayyed ḳḳılmak<br />
ḳ ılmak [1] [1] bağlamak, salındırmak<br />
G353/1 Ṣaçuñ zencīrine bend it dil-i āvāre eglensün / Mu Muḳayyed Mu ḳayyed ḳḳıl<br />
ḳ<br />
ıl biraz ol zülf-i müşgīn-tāre eglensün<br />
mu muḳayyed mu<br />
ḳayyed olmak olmak [3] [3] bağlanmak<br />
G76/3 Olsa Olsa ḳahruñla mu muḳayyed mu<br />
ḳayyed luṭfıdur iḥsānıdur / Yār eger incinse de maḥż-ı keremden incinür<br />
G418/3 Ḳılma ʿalāḳa ʿāleme rūḥ-ı mücerred ol / Yaʿnī mu muḳayyed mu ḳayyed olma olma ḳuyūd-ı cihāt ile<br />
G366/6 Mu Muḳayyed Mu Muḳayyed<br />
ḳayyed olma ey Bāḳī kemend-i keyd-i aʿdāya / ʿİnāyet Ḥażret-i Ḥaḳdan kerem Feyyāż-ı Muṭlaḳdan<br />
mu muḳbil mu ḳbil [1] [1] bahtı açık, ikbal sahibi; bkz. ‘cihān-dār-ı muḳbil’, ‘şāh-ı muḳbil’ md.<br />
G271/4 Seni cāndan se<strong>ve</strong>n bī-dillerüñ luṭf eyle ḳadrin bil / Bulınmaz bende-i mu muḳbil mu<br />
ḳbil ḳbil muḥibb-i bī-riyādan yig<br />
mu muḳīm mu ḳīm olmak olmak [1] [1] [1] yerleşmek, mekân tutmak<br />
K11/2 Eger taḥṣīl-i derd itdüñse düş kūy-ı ḫarābāta / Seni genc itdiler çünkim mu muḳīm mu muḳīm<br />
ḳīm-i ḳīm künc-i vīrān ol<br />
ol<br />
mu muḳtedā mu muḳtedā<br />
ḳtedā-yı ḳtedā yı ʿulemā ʿulemā [1] [1] âlimlerin rehberi<br />
K2/41 Mu Muḳtedā Mu Muḳtedā<br />
ḳtedā-yı ḳtedā yı ʿulemā ʿulemā Ḥażret-i Ḳāḍī-zāde / Maʿdin-i fażl u hüner menbaʿ-ı ʿilm ü ʿirfān<br />
1. icap, gerek<br />
mu muḳte mu muḳte<br />
ḳteżā ḳte żā [2]<br />
[2]<br />
G226/5 Bāḳī zamān-ı ʿişret ü hengām-ı ʾīşdur / Virmek gerek ne ḥālet ise mu muḳte mu muḳte<br />
ḳteżā ḳteżā<br />
żā-yı żā yı yı bāġ<br />
2. gibi olma, benzeme<br />
G251/5 Gedā-yı kūy-ı cānāne ṣaḳın öykünme ey Bāḳī / Sefāhatdür bilürsin mu muḳte mu<br />
ḳte ḳteżā ḳteżā<br />
żā-yı żā yı şāha taḳlīdüñ<br />
mūm ūm [1] [1] boyun eğmiş, râm; bkz. ‘yil mūmı’ md.<br />
K19/57 Mūmdur ūmdur mülk-i cihān saña duʿām ol ki hemān / ʿAn-ḳarīb eyleye Allāh müyesser ḫātem<br />
mūm ūm olmak olmak [2] [2] yumuşamak, erimek<br />
K5/10 Elinde Ḥażret-i Dāvūduñ āhendür ki mūm ūm old oldı old / Żiyā-baḫş olsa āfāḳa nʾola şemşīr-i bürrānı<br />
G326/3 Şemşīr-i tāb-nāk u żiyā-baḫşı gūyiyā / Āhendür oldı Ḥażret-i Dāvūd elinde mūm ūm<br />
mūmlamak ūmlamak ūmlamak [1] [1] mühürlemek (eritilmiş mum üstüne mühür basmak)<br />
K19/25 Ser-<strong>ve</strong>rā mūmlayup ūmlayup ism-i şerīfüñ ṣaḳlar / Kāʾinātı ne ʿaceb ḳılsa musaḫḫar ḫātem<br />
mūnis ūnis ūnis [2] [2] dostu, yar<br />
M2/V/8 Ġarḳa-i raḥmet ola rūḥ-ı revān-ı Sulṭān / Ḥūrīler mūnis ūnis ola gül-şen-i firdevs mekān<br />
M4/III/1 Ṭāʿat-i Ḥaḳ mūnis ūnis ūnis-i ūnis bezm-i beḳādur ʿāḳıbet<br />
munta muntaẓır munta ır [1] beklemek, gözlemek<br />
G285/5 Munta Muntaẓır Munta ır olsa nʾola nergis ġubār-ı kūyına / Tūtiyāya Bāḳıyā muḥtāc olur çeşm-i ʿalīl<br />
mūr ūr [7] [7] karınca<br />
G91/4 Ḫaṭdan żarar ne ḥüsnine yāruñ ki mūrdan ūrdan / Olmaz niẓām-ı mülk-i Süleymān ḫalel-peẕīr<br />
G484/6 Añarlar devlet-i şāh-ı cihānda nāmuñ ey Bāḳī / Süleymān yād olınduḳça bile meẕkūr olur mūr ūr ūrı ūr<br />
G547/5 Ġubār-ı der-geh-i şāha sürer yüz yirde yüz Bāḳī / Süleymāna muḳārin olmaġ ister seyr idüñ mūr ūr ūrı<br />
ūr<br />
813
G372/1 Ġam-ı ḫaṭṭıyla yāruñ nice bir dil pür-melāl olsun / Sür ey sāḳī ayaġı mūr ūr ūr-ı ūr ġuṣṣa pāy-māl olsun<br />
K12/7 Mūr ūr ūr-ı ūr endīşe ki peygūle-i ġamdur vaṭanı / Ṭurmayup ḫāli ḫayālin getürür dāne çeker<br />
G11/2 Leblerüñde ḫaṭṭuñ ey şīrīn-dehen / Mūrlar ūrlar cüllāba düşmiş gūyiyā<br />
K12/4 Yāre ser ḳılsa fidā mūr ūr ūr-ṣıfat ūr ıfat cān-ı żaʿif / Pīş-keş pāy-ı melaḫdur ki Süleymāna çeker<br />
mūr ūr u u mela melaḫ mela ḫ [1] [1] [1] karınca <strong>ve</strong> çekirge; bkz. ‘pāy-ı melaḫ’ md.<br />
K14/11 Süleymān gibi ḥaşr oldı livāsı ẓıllına ʿālem / Ziyāde leşger-i mūr ūr u u mela melaḫdan mela ḫdan ādem oġlanı<br />
mur murād mur ād [19]<br />
[19]<br />
1. maksat, meram, niyet<br />
G38/1 Gerdūn-ı dūna ʿāḳil iseñ ḳılma iʿtimād / Dönsün piyāle devr-i Ḳamerden budur mur murād mur<br />
ād<br />
G90/3 Ḳucmaḳ degül ġaraż seni dīdārdur mur murād mur ād / Deryā-yı iştiyāḳ begüm bī-kenārdur<br />
G289/2 Ṣaḥn-ı ḥarīm-i vaṣlına düşmek mur murād mur ād ise / Ev<strong>ve</strong>l ṣafā-yı ṭabʿ ile mānend-i şeb-nem ol<br />
G477/5 Bāḳī ṣafā-yı Kaʿbe-i vuṣlat mur murād mur ād ise / Saʿy it hemīşe saʿy iden irdi menāzile<br />
K21/31 Duʿā-yı devletine ḳıl ʿazīmet ey Bāḳī / Mur Murād Mur ād neydügi maʿlūm ẓāhir oldı meʾāl<br />
G3/5 Şiʿr ü inşādan mur murād mur murād<br />
ādı ād ı ʿāşıḳ-ı bī-çārenüñ / ʿArż-ı iḫlāṣ eylemekdür yāre Bāḳī <strong>ve</strong>ʾd-duʿā<br />
G143/5 Mur Murād Mur Murād<br />
ādı<br />
ı sīneye ol serv-i sīm-endāmı çekmekdür / Semend-i ṭabʿ-ı Bāḳī bir gümişden sīne-bend ister<br />
G264/7 Kelām-ı ʿaşḳ ey Bāḳī ser-ā-ser sırr-ı vaḥdetdür / Mur Murād Mur Murād<br />
ādı ādı<br />
ı cümlenüñ birdür bütün dünyāyı söyletseñ<br />
G150/2 Fetīli şuʿle virür tāze dāġlar yaḳdum / Mur Murādum Mur Murādum<br />
ādum ol ki ide sīnede mekān ülker<br />
G192/5 Meyden ṣafā-yı bāṭın-ı ḫumdur ġaraż hemān / Erbāb-ı ẓāhir añlayamazlar mur murādumuz<br />
mur<br />
ādumuz<br />
2. istek, dilek, arzu<br />
G36/1 Bulmaġ isterdi ʿaşḳ içinde mur murād mur ād / Yār-ı Şīrīn degül midür Ferhād<br />
K23/30 Ser-rişte-i mur murād mur murād<br />
ādı ād ı nʾola elde bulsa ol / Ḥabl-i metīn-i ʿahdüñe ḳılmışdur iʿtiṣām<br />
K3/33 Ümīdin revā eyle ʿömrin ziyāde / Mühimmin müheyyā mur murād mur murād<br />
ādın ād ın müyesser<br />
M1/VIII/10 Dāʾim çerāġ-ı devlet ü baḫtın münev<strong>ve</strong>r it / İki cihānda göñli mur murād mur<br />
ād ādın<br />
ın müyesser it<br />
K27/22 Cihānda sāġar-ı devlet mur murāduñ mur āduñ üzre devr itsün / Göñül ḫoşluḳların ḳılsun müyesser Ḥażret-i Mevlā<br />
G82/4 Beni daʿvā-yı ḳatlüñden mur murāduñ mur āduñ baş u cān ise / Yoluña hey benüm ʿömrüm senüñle kim nizāʿ eyler<br />
G65/6 Mur Murāduñ Mur āduñ Ḫān Murāduñ himmetinden ḳıl recā ey dil / Kim ol sulṭān-ı ṣūret pādişāh-ı mülk-i ma maʿnādur ma ʿnādur<br />
G65/6 Mur Murāduñ Mur āduñ Ḫān Murāduñ himmetinden ḳıl recā ey dil / Kim ol sulṭān-ı ṣūret pādişāh-ı mülk-i ma maʿnādur ma ʿnādur<br />
G230/4 Atduñ ḫadeng fażl u belāġat nişānına / Tīr-i mur murāduña mur āduña ola her maḳṣaduñ hedef<br />
Mur Murād Mur ād ibni Selīm ibni ibni Süleymān Ḫān Ḫān-ı Ḫān ı ʿOs̱ Os̱ Os̱mānī Os̱ ānī [1] [1] Süleyman oğlu Selim oğlu Murad Han<br />
G546/3 Şehenşāh-ı felek-mesned şeh ü şeh-zāde ced-ber-ced / Mur Murād Mur ād ibni Selīm ibni Süleymān Ḫān Ḫān-ı Ḫān ı ı ʿOs̱ Os̱ Os̱mānī Os̱ ānī<br />
mur murādāt mur mur ādāt [1] [1] dilekler, istekler<br />
K21/34 Cihān musaḫḫar-ı fermān ola mur murādātuñ<br />
mur ādātuñ / Müyesser eyleye dāʾim Müyessirüʾl-aʿmāl<br />
814<br />
mur murāḳıb mur ıb [1] [1] murakabe halinde; ‘dervişlerin dizüstü oturup elller böğürlere yahut<br />
dize konarak gözler kapanmak üzere gönülden çıkarmaya çalışmak… ilahî feyiz beklemek’ bkz.<br />
TASAVVUFTAN DİLİMİZE, s. 223.<br />
G198/5 Henūz ġonca mur murāḳıb mur ıb ıb derūn-ı perdede gül / Ümīd bu ki ide ʿan-ḳarīb keşf-i rümūz<br />
mura muraḳḳaʿ mura ḳḳaʿ [1] [1] yamalı hırka; ‘Eskiden sufiler , hırkaların helal maldan olmasını<br />
sağlamak için gerçekliğine inandıkları kişilerden kumaş alırlar, bunları birbirine dikerek<br />
kendilerine hırka yaparlarmış. Bu yüzden hırkalarına, yamalı anlamına ‘murakka’ denmiş,
sonradan bu söz derviş hırkası adı olmuştur.’ TASAVVUFTAN DİLİMİZE, s. 223; ayrıca bkz.<br />
‘başın muraḳḳaʿına çekmek’ md.<br />
G191/3 Cismümüz şekl-i mura muraḳḳaʿdur<br />
mura ḳḳaʿdur ser-ā-ser dāġdan / Şimdilik ʿālemde bir kühne ḳabāya māl āl āliküz āl<br />
815<br />
mura muraṣṣaʿ mura muraṣṣaʿ<br />
ṣṣaʿ naḫl [1] mücevherlerle süslenmiş nahıl; murassa nahıllar için bkz.<br />
OSMANLI ŞENLİKLERİ, s. 236-254; bkz. ‘naḫl-i muraṣṣaʿ’ md.<br />
K18/17 Şīşe-i çarḫda gör bunca mura muraṣṣ mura muraṣṣ<br />
ṣṣaʿ ṣṣ ʿ naḫli / Nice ārāste ḳılmış yine ṣunʿ-ı Cebbār<br />
mura muraṣṣaʿ mura ṣṣaʿ sāġar sāġar-ı sāġar<br />
ı ṣahbā ṣahbā [1] [1] mücevherlerle bezenmiş şarap kadehi<br />
G123/1 Şāḫ-ı gülde jāle düşmiş ġonca-i raʿnā mıdur / Şāh elinde yā mura muraṣṣaʿ mura muraṣṣaʿ<br />
ṣṣaʿ sāġar sāġar-ı sāġar<br />
ı ṣahbā ṣahbā mıdur<br />
mura muraṣṣaʿ mura ṣṣaʿ piy piyāle piy āle [1] [1] mücevher işlemeli kadeh<br />
G306/3 Bezminde sürdi lāle mura muraṣṣaʿ mura ṣṣaʿ piy piyālesin piy ālesin / Oldı emīr-i meclis-i bāġ u bahār gül<br />
mura muraṣṣaʿ mura ṣṣaʿ ccām<br />
c ām [4] [4] mücevher işlemeli kadeh<br />
G318/8 Şāhā mura muraṣṣaʿ mura ṣṣaʿ ccāmdur<br />
c cāmdur<br />
āmdur sāḳī-i sīm-endāmdur / ʿīş-i mey-i gül-fāmdur rāḥat-resān-ı rūḥ-ı Cem<br />
K27/5 Mura Muraṣṣaʿ Mura ṣṣaʿ cāmlarl cāmlarla cāmlarl<br />
bir ʿaceb şāhāne meclisdür / Düşinde görmedi Cem böyle ʿişret-ḫāne-i zībā<br />
G347/6 Mura Muraṣṣaʿ Mura ṣṣaʿ ccāmdur<br />
c āmdur aġzuñ leb-ā-leb sükkerī şerbet / Muʿanber şemʿdur ḳaddüñ ki ser-tā-pā muʿaṭṭarsın<br />
G412/5 Nis̱ār it bezmine Bāḳī bu dürr-i pāki seyr itsün / Mura Muraṣṣaʿ Mura Muraṣṣaʿ<br />
ṣṣaʿ ccām<br />
c cām<br />
āmı ām ṭutduḳça o şāh-ı tāc-dār elde<br />
mura muraṣṣaʿ mura ṣṣaʿ ḳılıc ılıc [1] [1] mücevher kabzalı kılıç<br />
G346/8 Dür-i fażl ile mura muraṣṣaʿ mura ṣṣaʿ ḳılıcuñdur ılıcuñdur Bāḳī / Anı dūr itme benüm pādişehüm yanuñdan<br />
mura muraṣṣaʿ mura ṣṣaʿ ḫançer ḫançer [1] [1] mücevher kabzalı hançer<br />
G376/3 Jāle düşmiş berg-i sūsendür mura muraṣṣaʿ mura ṣṣaʿ ḫa ḫançerüñ ḫa nçerüñ / Berkdür ey seng-dil ammā demürden ṭaşdan<br />
mura muraṣṣaʿ mura muraṣṣaʿ<br />
ṣṣaʿ ppāy<br />
p pāy<br />
āy-i āy i i ta taḫt ta<br />
ḫt [1] [1] mücevher işlemeli taht<br />
G417/9 Muʿallā bār-gāhuñda güneş bir şemse-i zerrīn / Mura Muraṣṣaʿ Mura Muraṣṣaʿ<br />
ṣṣaʿ ppāy<br />
p pāy<br />
āy-i āy i ta taḫtuñda ta<br />
ḫtuñda ḫtuñda felek bir dāne pīrūze<br />
mura muraṣṣaʿ mura ṣṣaʿ ssāye<br />
s sāye<br />
āye-bān āye ān [1] [1] değerli taşlarla süslü otağ/çadır<br />
G419/5 Mura Muraṣṣaʿ Mura Muraṣṣaʿ<br />
ṣṣaʿ ssāye<br />
s sāye<br />
āye-bān āye ān ānından ān ından dökildi ebr-i nīsānuñ / Dür ü yāḳūt-ı rummānī nihāl-i erġavān üzre<br />
mura muraṣṣaʿ mura ṣṣaʿ kemer [1] mücevherlerle bezenmiş kemer; bkz. KOÇU, s. 152. (‘kemer’ md.)<br />
G155/6 Nis̱ār itdi ġazā yolına der-gāh-ı şehenşāha / Mura Muraṣṣaʿ Mura ṣṣaʿ bir kemer kemer gerdūn meh-i nev zer-nişān ḫançer<br />
muravva muravvaḳ muravva ḳ [1] [1] ?<br />
G366/1 Cilā vir çeşme ey sāḳī mey-i ṣāf-ı muravva muravvaḳdan<br />
muravva ḳdan / Ḳamaşdı gözlerüm cām-ı hilāl-iʿīda baḳmaḳdan<br />
mu muṣaddaḳ mu ṣaddaḳ [1] [1] doğrulanmış, tasdik edilmiş<br />
G162/2 Çoġ olur güft u gūy-ı bī-ḥāṣıl / Anı gūş eyle kim mu muṣaddaḳdur<br />
mu ṣaddaḳdur<br />
mu muṣaffā mu muṣaffā<br />
ṣaffā [2] [2] saf, duru, arı; bkz. ‘cām-ı muṣaffā’ md.<br />
K14/31 Mücellā sīnesi āyīne-dār-ı şāhid-i ġaybī / Mu Muṣaffā Mu ṣaffā ḫāṭırı ṣūret-peẕīr-i rāz-ı pinhānī<br />
G65/3 Göñül ḫāk-i ḥarīm-i āsitānuñ ārzū eyler / Derūn-ı dilde niyyet āb-ı Zemzemden mu muṣaffādur<br />
mu ṣaffādur<br />
mu muṣaffā mu<br />
ṣaffā laʿl laʿl [1] [1] parlak dudak; bkz. ‘laʿl-i muṣaffā’ md.<br />
G271/2 Mu Muṣaffā Mu ṣaffā laʿli ol şūḫuñ ṣafāda cām-ı Cemden ḫoş / Mücellā sīnesi āyīne-i ʿālem-nümādan yig<br />
musa musaḫḫar musa ḫḫar [2] [2] boyun eğmiş, emrine âmâde<br />
K3/10 O Şāh-ı felek-ḳadr kim der-gehine / Mülūk-i cihān bende ʿālem musa musaḫḫar musa ḫḫar<br />
G234/1 Maḥabbet ḫusrev-i fermān-dih-i şāh u gedā ancaḳ / Musa Musaḫḫar Musa ḫḫar cümle ʿālem ʿaşḳa bir sırr-ı Ḫudā ancaḳ<br />
musa musaḫḫar musa ḫḫar itmek itmek [1] [1] boyun eğdirmek, emri altına almak<br />
K24/5 Yazdurup müşg ile boynına ḥamāʾil ṭaḳdı / Kendüye itm itmek itm<br />
ek içün ḫalḳı musa musaḫḫar musa<br />
ḫḫar sünbül
musa musaḫḫar musa ḫḫar ḳḳılmak<br />
ḳ ılmak [1] emri altına almak<br />
K19/25 Ser-<strong>ve</strong>rā mūmlayup ism-i şerīfüñ ṣaḳlar / Kāʾinātı ne ʿaceb ḳılsa ılsa musa musaḫḫar musa<br />
ḫḫar ḫātem<br />
musa musaḫḫar musa ḫḫar olmak olmak [2] [2] emri altına girmek, boyun eğmek<br />
G357/6 Bāḳī musa musaḫḫar musa ḫḫar old oldı old baña kiş<strong>ve</strong>r-i suḫan / Geçdüm serīr-i naẓma bu gün ḫusrevāne ben<br />
K21/34 Cihān musa musaḫḫar musa musaḫḫar<br />
ḫḫar-ı ḫḫar fermān ola ola murādātuñ / Müyesser eyleye dāʾim Müyessirüʾl-aʿmāl<br />
Mūsā ūsā [3] [3]<br />
[3]<br />
K24/12 Yine Firʿavn-ı şitā ceyşine Mūsā ūsā ūsā-mānend<br />
ūsā ānend / Eyledi elde ʿaṣāsını bir ejder sünbül<br />
K18/19 Dem-i ʿĪsā dirilür būy-ı baḫūr-ı Meryem / Açdı zanbaḳ Yed-i Beyżāyı kef-i Mūsā ūsā ūsā-vār ūsā ār ār<br />
G74/4 Sīne pür-şuʿle-i şevḳ olsa dil-i Mūsī ūsī ūsī-vār ūsī ār / Nār ẓann eyledügüñ nūr-ı tecellī görinür<br />
mu muṣav<strong>ve</strong>r mu ṣav<strong>ve</strong>r [2]<br />
[2]<br />
1. suret bulmuş, biçime girmiş<br />
G95/1 ʿAks-i ʿiẕāruñ dīdede berg-i gül-i ter kendidür / Laʿlüñ ḫayāli sīnede rūḥ-ı mu muṣav<strong>ve</strong>r mu muṣav<strong>ve</strong>r<br />
ṣav<strong>ve</strong>r kendidür<br />
2. suret, görüntü<br />
K22/20 Ṣafḥa-i āyīne-i ʿālem-nümā-yı ṭabʿına / Cümle-i dünyā vü mā-fīhā mu muṣav<strong>ve</strong>rdür<br />
mu ṣav<strong>ve</strong>rdür ʿayān<br />
mu muṣav<strong>ve</strong>r mu<br />
ṣav<strong>ve</strong>r kitāb kitāb [1] [1] resimli kitap<br />
G14/3 Naḳş-ı ḥüsn-i ḫaṭuñla ṣafḥa-i dil / Bir mu muṣav<strong>ve</strong>r mu ṣav<strong>ve</strong>r kit kitābdur kit ābdur gūyā<br />
mu muṣav<strong>ve</strong>r mu<br />
ṣav<strong>ve</strong>r olmak olmak [1] [1] suret <strong>ve</strong>rilmek, görünür olmak<br />
K24/42 Levḥ-i ḫāṭırda ḫaṭuñ naḳşını taṣvīr itdüm / Olmadın Olmadın ṣafḥa-i gül-zāra mu muṣav<strong>ve</strong>r mu<br />
ṣav<strong>ve</strong>r ṣav<strong>ve</strong>r sünbül<br />
mu muṣayḳal mu muṣayḳal<br />
ṣayḳal [1] [1] parlatılmış, mücella<br />
G327/3 ʿAlev-i āteş-i āhum degül eflāke çıḳan / Aḫter-i baḫtuma bir tīġ-i mu muṣayḳal mu ṣayḳal çekdüm<br />
mu muṣḥaf mu ṣḥaf [3] [3] Kur’an-ı Kerim<br />
G242/1 Yazdı bahār āyet-i ḥüsnüñ varaḳ varaḳ / Gül mu muṣḥaf mu<br />
ṣḥaf ṣḥafından ṣḥaf ından oḳudı bülbül sebaḳ sebaḳ<br />
G243/1 Nev-bahār açdı cemālüñ mu muṣḥaf mu muṣḥaf<br />
ṣḥafından ṣḥaf ından bir varaḳ / Ol varaḳdan başladı gül-şende bülbüller sebaḳ<br />
G538/5 Cemālüñ mu muṣḥaf mu muṣḥaf<br />
ṣḥafını ṣḥaf ını dil-berā gördükçe bu Bāḳī / Oḳur Veʾş-şems yüzüñe ḳaşuña sūre-i Nūnı<br />
mu muṣḥafa mu<br />
ṣḥafa elini elini urmak urmak [1] [1] Kur’an’a elini basmak, yemin etmek<br />
G250/1 Göñüller alduġın inkār ider meger zülfüñ / Elini Elini mu muṣḥafa mu<br />
ṣḥafa urm urmış urm urmış<br />
ış yemīn ider zülfüñ<br />
816<br />
mu muṣḥaf mu<br />
ṣḥaf ṣḥaf-ı ṣḥaf ı ʿOs̱ Os̱ Os̱mān Os̱ n [1] Hafız Osman mushafı (25 mushaf yazdığı bilinmektedir); Hafız Osman <strong>ve</strong><br />
hat ekolü ile ilgili olarak bkz. ALPARSLAN, s. 64-73.<br />
G144/3 Ḫançer-i ġamze-i ḫūn-rīzüñe tīġ-i Ḥayder / Ṣafḥa-i ʿārıżuña mu muṣḥaf mu<br />
ṣḥaf ṣḥaf-ı ṣḥaf ı ʿOs̱ Os̱ Os̱mān Os̱ ān dirler<br />
ÖZTUNA, s. 273.<br />
mūsī ūsī ūsīḳār ūsī ḳār [4] birkaç neyin bir araya getirilmesiyle oluşan nefesli saz, mıskal; bkz.<br />
K18/40 Şerʿa uymaz nʾidelüm nāle vü zār eyler ise / Gerçi ḳānūna uyar zemzeme-i mūsī ūsī ūsīḳār ūsīḳār<br />
ḳār<br />
K25/5 Mevsim-i ʿīş u ṭarabdur şeb-i ʿīd irdi diyü / Muṭrıb-ı çarḫ eline aldı meger mmūsī<br />
m<br />
ūsī ūsīḳār ūsī ḳār<br />
G55/4 Ten-i zārumda pehlūm üstüḫānı ṣayılur bir bir / Beni seyr itmeyen aḥbāb mūsī ūsī ūsīḳār<br />
ḳārı ḳār görsünler<br />
G396/4 Ḳo cengi çeng-i ‘aşḳuñ n’eydügin bilmezsin ey vā‘iẓ / Ne ra‘nā söyler ol çeng ile mūsī ūsī ūsīḳār<br />
ḳārı ḳār ṭuymazsın<br />
Mu Muṣṭafā Mu ṣṭafā [3] Hz. Muhammed<br />
G234/6 Cihān rūşen żiyāsından maḥabbet ol Ḫudā ḥaḳḳı / Çerāġ-efrūz-ı ʿālem nūr-ı pāk-i Mu Muṣṭafā Mu ṣṭafā ancaḳ<br />
G333/5 Eger kūy-ı ḥabībe secde ḳılmaḳ cāʾiz olmasa / Cihānda secde-gāh olmazdı kūy-ı Mu Muṣṭafā Mu ṣṭafā ḳıblem<br />
G308/3 Döndi ṣafāda encümen-i Mu Muṣṭafāya Mu Muṣṭafāya<br />
ṣṭafāya bāġ / Ḫayl-i şükūfe zümre-i Eṣḥāb u Āl gül
Mu Muṣṭafā Mu Muṣṭafā<br />
ṣṭafā-ḫulḳ ṣṭafā ḫulḳ [1] peygamber tabiatlı/ahlaklı (Kadızâde hakkında)<br />
K25/20 Bū ʿAlī-ḥikmet ü Ḫātem-kef ü Nuʿmān-meẕheb / Mu Muṣṭafā Mu Muṣṭafā<br />
ṣṭafā-ḫulḳ ṣṭafā ḫulḳ u Mesīḥā-dem ü Yūsuf-dīdār<br />
mu muʿtād mu ʿtād olmak olmak [4] [4] alışmak, adet edinmek<br />
G44/2 Var ise çekmege her bār-ı ġamuñ / Ḫar gibi oldı oldı raḳībüñ mu muʿtād mu<br />
ʿtād<br />
G45/3 Cefā-yı yār ile mu muʿtād mu ʿtād ol olıncadur ol ıncadur müşkil / ʿAẕāb ʿaẕb olur āḫır gelür ʿitāb leẕīẕ<br />
G141/6 Bīhūde yire cevri güzeller çoġ itmesün / Bāḳī cefā vü miḥnete mu muʿtād mu ʿtād olup olup gider<br />
gider<br />
G370/4 Mübtelā-yı ʿaşḳuñuñ dermāndan istiġnāsı var / Derdüñe muʿtād ʿtād olan diller devāyı nʾeylesün<br />
mu muṭallā mu ṭallā [1] [1] yaldızlı (cilt üzerine altın yaldız serpiştirilmiş)<br />
K3/26 Aña cild-i ġarrā müzehheb mu muṭallā mu ṭallā / Meh-i ʿālem-ārā vü ḫurşīd-i en<strong>ve</strong>r<br />
mu muṭarrā mu muṭarrā<br />
ṭarrā [1] [1] taze, körpe; bkz. ‘rengīn ü muṭarrā’ md.<br />
G261/3 Cām-ı mey bezmde bir dil-ber-i raʿnādur kim / Çihre-i nāzüki gül-berg-i mu muṭarrādan<br />
mu<br />
ṭarrādan yig<br />
mu muʿteber mu ʿteber olmak olmak [1] [1] göze girmek, makbul olmak<br />
G250/3 Ḳatuñda ḳanlar idüp oldı oldı mu muʿteber mu ʿteber ġamzeñ / Yanuñda yollara indi idindi yir zülfüñ<br />
mu muʿteḳad mu ʿteḳad [1] [1] itikat<br />
K26/15 Nisbet olınsa eger fażlına ẓannum bu kim / Menzil-i <strong>ve</strong>hmdedür mu muʿteḳad mu muʿteḳad<br />
ʿteḳad-ı ʿteḳad ehl-i yaḳīn<br />
mu muṭī mu ṭī [2] [2] [2] boyun eğmiş, tâbi olmuş<br />
K23/37 Devrān mu muṭīʿ mu ṭīʿ u gerdiş-i gerdūn be-kām-ı dil / Ecrām rām devlet ü iḳbāl müstedām<br />
K2/34 Levḥaşaʾllāh zehī salṭanat-ı ḳāhire kim / Ḳāfdan Ḳāfa cihān cümle mu muṭīʿ mu muṭīʿ<br />
ṭīʿ-i ṭīʿ fermān<br />
mu muṭī mu<br />
ṭī u u münḳād münḳād [1] [1] boyun eğerek, itaat ederek<br />
G37/6 Bāḳīye emr nedür sulṭānum / Saña ḳul oldı mu muṭī mu muṭī<br />
ṭī u u münḳād<br />
münḳād<br />
mu muṭīʿ mu<br />
ṭīʿ olmak olmak [1] [1] boyun eğmek, itaat etmek<br />
K16/12 Pā-māl-i esb-i devleti küffār-i ḫāk-sār / Ḫāḳān-ı Çīn mu muṭīʿ mu<br />
ṭīʿ ola ola şāh-ı ʿAcem gibi<br />
mu muṭlaḳ mu ṭlaḳ [1] [1] bütün, cümle; bkz. ‘Feyyāż-ı Muṭlaḳ’, ‘Ġānī-i Muṭlaḳ’ md.<br />
K10/12 Āsitānı ḫākine muḥtāc mu muṭlaḳ mu ṭlaḳ ḫās u ʿām / Yaluñuz ḳullar degül taḫtında sulṭānlar bile<br />
mu muṭr mu muṭr<br />
ṭrıb/<br />
ıb/mu ıb/ mu muṭr<br />
ṭrıb ṭrıb<br />
ıbā ıb ā [13] sazende ‖ hanende; bkz. ÖZTUNA, s. 277.<br />
K18/39 Eylemez kimse bu gün kimse elinden nāle / Bezm-i ʿişretde meger mu muṭr mu muṭr<br />
ṭrıb ṭr ıb elinden evtār<br />
G271/6 Bülend-āvāze ḳıl sāz u nevā-yı ʿaşḳı ey mu muṭr mu muṭr<br />
ṭrıb ṭr ıb / Ki ḳalmaz ḳubbe-i gerdūnda hergiz ol ṣadādan yig<br />
G484/4 Gice ḳan oldı meclisde bulındı bu diyü mu muṭr mu muṭr<br />
ṭrıb ṭr ıb / Bir iki tāziyāneyle bu gün söyletdi ṭanbūrı<br />
G255/3 Söyletseñ ey ṣurāḥī sen erbāb-ı meclisi / Mu Muṭr Mu Muṭr<br />
ṭrıb ṭr ıb ferāġat eyleyicek ḳulḳul eyleseñ<br />
G255/2 Gül devri ʾīş mevsimidür mu muṭr mu muṭr<br />
ṭrıb<br />
ıbā ıb bu gün / Bülbül-ṣıfat çemende biraz ġulġul eyleseñ<br />
G175/4 Nʾola gül şevḳıne çalup çaġurursa bülbül / Mu Muṭr Mu Muṭr<br />
ṭrıb<br />
ıbā ıb ol daḫı başḳa başına mehterdür<br />
G240/2 Ṣavt-ı mürġān-ı çemen ʿālemi ṭutdı gerçi / Mu Muṭr Mu Muṭr<br />
ṭrıb ṭrıb<br />
ıbā ıb nʾeyleyelüm naḳş-ı nigār olmayıcaḳ<br />
G463/3 Naġme-i nāleme dem-sāz geçinmezdi benüm / Mu Muṭr Mu Muṭr<br />
ṭrıb ṭrıb<br />
ıbā ıb ʿūduñ eger uymasa iller sözine<br />
M9/I/2 Ne sāz-ı mu muṭr mu muṭr<br />
ṭrıb<br />
ıb-ās ıb ās āsā ās cān-fezā-yı mürde-i ġam var<br />
G388/3 Būs-ı laʿlin isteyen ol mu muṭr mu muṭr<br />
ṭrıb ṭrıb<br />
ıb-ı ıb ʿĪsī-demüñ / Nāy-<strong>ve</strong>ş kendin belā bezmine dem-sāz eylesün<br />
G2/4 Kemānçe şekline girdüm elinde mu muṭrib mu muṭrib<br />
ṭrib-i ṭrib ʿaşḳuñ / Keş-ā-keşden ḫalāṣ olmaz daḫı sīnem rebāb-āsā<br />
G364/5 Vaṣf-ı nāz-ı nāzenīnümdür bu şiʿrüm Bāḳıyā / Mu Muṭr Mu Muṭr<br />
ṭrıb<br />
ıb-ı ıb meclis ser-āġāz eylesün şehnāzdan<br />
G121/2 Ḳıldı mürġān-ı çemen ḳadd-i nihāl-i servi ḫam / Mu Muṭrib Mu Muṭrib<br />
ṭrib-i ṭrib bezm-i bahāra gūyiyā çeng itdiler<br />
mu muṭr mu<br />
ṭr ṭrıb<br />
ıb-ı ıb ı çar çarḫ çar<br />
ḫ ḫ [2] [2] feleğin çalgıcısı ‖ zühre, <strong>ve</strong>nüs; bkz. OSMANLI MİTOLOGYASI, s. 345-346.<br />
K20/6 Elinde mu muṭr mu muṭr<br />
ṭrıb<br />
ıb-ı ıb ı çar çarḫuñ çar<br />
ḫuñ ya ḳurs-ı meh defdür / Kenāresi görinür pūlınuñ mis̱āl-i hilāl<br />
817
K25/5 Mevsim-i ʿīş u ṭarabdur şeb-i ʿīd irdi diyü / Mu Muṭr Mu Muṭr<br />
ṭrıb ṭrıb<br />
ıb-ı ıb ı çar çarḫ çar<br />
eline aldı meger mūsīḳār<br />
mutta muttaṣıl mutta ıl [3]<br />
[3]<br />
1. yan yana, karşı karşıya<br />
G404/4 Ḫayl-i şirār-ı nār-ı dil cünd-i nücūma mutta muttaṣıl mutta ıl / Böyle ḳalursa şöyle bil gökde nice ḳırān ola<br />
2. sürekli, durmaksızın<br />
K22/32 Mutta Muttaṣıl Mutta ıl şiʿrüm yazarken ḫāme ṭurmaz deprenür / Neydür anı gūyiyā lerzān ider āb-ı revān<br />
G364/4 Mutta Muttaṣıl Mutta ıl ġamzeñ geçer bir laḥẓa baḳsañ ḥālüme / ʿĀciz olduḳ dostum <strong>ve</strong>ʾl-ḥāṣıl ol ġammāzdan<br />
YILMAZ, s. 128.<br />
818<br />
mūtū ūtū [1] [1] ‘mûtû kable en-temûtû’ {‘Ölemden önce ölünüz’ (Keşfü’l-hafâ, 2/291)}; bkz.<br />
G184/4 Ölmedin yoluña cān virmege ʿahd itmiş idüm / Şol zamān ʿālem-i ervāḥa ki mūtū ūtū didiler<br />
muv muvāf muv muvāf<br />
āfıḳ āf ḳ [3] münasip, uygun<br />
G42/1 Ne devrān muv muvāf muv muvāf<br />
āfıḳ āf ḳ ne ṭāliʿ müsāʿid / Ḳolın boynuma ṣalmaz ol sīm- sāʿid<br />
G194/2 Bulmadum cāna ġamuñ gibi muv muvāf muv muvāf<br />
āfıḳ āf ḳ maḥrem / Çoḳ olur yār <strong>ve</strong>lī yār-ı <strong>ve</strong>fā-dār olmaz<br />
G352/6 Çıḳarsun keştī-i bāde kenār-ı ʿişret-ābāde / Dilā ṣabr eyle bir ḳaç gün muv muvāf muv muvāf<br />
āfıḳ āf ḳ ḳ rūzgār olsun<br />
muv muvāf muv muvāf<br />
āfıḳ āf ḳ olmak [1] [1] ayak uydurmak<br />
G204/3 Olamaz Olamaz meşreb-i rindāna muv muvāf muv muvāf<br />
āfıḳ āf ḳ şol kim / Cām-<strong>ve</strong>ş bāde-i gül-gūn ile hem-reng olmaz<br />
mūy ūy ūy [7] [7] saç<br />
K12/1 Dil-i ṣad-çāki ser-i zülf-i perīşāne çeker / Bilür ol mūy ūy ġamın her ne ise şāne çeker<br />
K24/7 Beñzer ol būy-ı dil-āvīz ile mūy ūy ūy-ı ūy yāre / Başlar üzre nʾola ger eyler ise yir sünbül<br />
G57/4 Dil mūy ūy ūy-ı ūy ı yāri memleket-i Çīne beñzedür / İller sevād-ı mülk-i Ḫuten dir ḫaṭā budur<br />
G156/4 Rişte-i mūy ūy ūy-ı ūy ı dil-bere ṭolaşan / Beste-i bend-i zülf ü kākül olur<br />
G383/1 Dil çeker ol tār-ı mūy ūy ūy-ı ūy ı ʿanberīnüñ minnetin / İstemez ʿālemde zülf-i ḥūr-ı ʿīnüñ minnetin<br />
G103/3 Çözdi çemende ṭurraların sünbül-i ṭarī / Gūyā ṭaġıtdı mūy ūy ūyını ūy ını müşgīn külāleler<br />
G450/3 Ḳaşuñ üzre tār-ı mūyuñla ūyuñla cebīnüñ gördiler / Nūrdan ḳandīl aṣılmış ṣandılar miḥrābda<br />
mūy ūy ūy-miy ūy miy miyān miy ān [1] [1] ince bel<br />
G75/5 Derd u ġam ḳaddümi ḫam ḳılsa göñül çekmez elem / Kemer itmek diler ol mūy ūy ūy-miy ūy miy miyānum miy ānum özenür<br />
mūy ūy ūy-şik ūy şik şikāf şik āf [1] [1] bir şeyi kılı kırk yararcasına büyük bir titizlikle inceleyen<br />
G231/1 Bilini diḳḳat idüp fehm idemez mūy ūy ūy-şik ūy şik şikāf<br />
āf / Deheni sırrını her kim ki bilürse inṣāf<br />
mūy ūy ūy-ı ūy ı jül jülīde jül<br />
īde [2] karışık/dağınık saç<br />
G322/2 Peleng-i ʿaşḳ-ı yāruñ bīşesidür mūy ūy ūy-ı ūy ı ı jül jülīdem jül<br />
īdem / Diyār-ı derd ü miḥnet kūh-sārıdur benüm başum<br />
K24/11 ʿAşḳ sevdālarına uġramasa ḳalmaz idi / Mūy ūy ūy-ı ūy ı ı jül jülīde jül<br />
īde īde ile bir ten-i lāġar sünbül<br />
mūy ūy ūy-ı ūy ı ı miy miyān miy<br />
ān [1] [1] ince bel<br />
G313/5 Eyledüm diḳḳat ile mūy ūy ūy-ı ūy ı miy miyān miy<br />
ān ānına ān ına naẓar / Cümleten bī-bedel ü sāʿid ü bāzū da güzel<br />
mūy ūy ūy-ı ūy ı müşg müşg-bū müşg<br />
ū [1] misk kokulu saç<br />
G199/3 Dil-i ṣad-çāk o mūy ūy ūy-ı ūy ı ı müşg müşg-būnuñ<br />
müşg<br />
ūnuñ bendine ḳalmaz / Çeker zülf-i dil-āvīzüñ cefāsın şāne incinmez<br />
mūy ūy ūy-ı ūy ı sef sefīd sef<br />
īd [2] [2] ağarmış saç<br />
G284/1 ʿAşḳuñla ḳılup ḳāmetini dāl ḳaranfül / ʿArż itdi saña mūy ūy ūy-ı ūy ı sef sefīd sef<br />
īd āl ḳaranfül<br />
K23/4 Mūy ūy ūy-ı ūy ı sef sefīdi sef<br />
īdi ḥalḳasını çarḫ-ı pīre-zen / İsterdi daḫı eyleye ḫalḳ-ı cihāna dām<br />
mu muẓaffer mu ẓaffer eylemek eylemek [1] [1] üstün getirmek, zaferler kazandırmak<br />
G546/2 İrişdi nev-be-nev nuṣret o manṣūr oldı her nevbet / Mu Muẓaffer Mu ẓaffer eyledi şāh-ı cihānı fażl-ı Rabbānī
mu muẓaffer mu ẓaffer ḳḳılmak<br />
ḳ ḳılmak<br />
ılmak [2] [2] üstün getirmek, zaferler kazandırmak<br />
G505/4 Fenāsın bildi dünyānuñ çekildi dār-ı ʿuḳbāya / Saʿādet mülkine Bārī mu muẓaffer mu ẓaffer ḳḳıldı<br />
ḳ ıldı Manṣūrı<br />
K14/1 Bi-ḥamdiʾllāh refīḳ oldı yine tevfīḳ-i Rabbānī / Mu Muẓaffer Mu ẓaffer ḳḳıldı<br />
ḳ<br />
ıldı sulṭān-ı cevān-baḫt-ı cihān-bānı<br />
mu muʿẓamāt mu ʿẓamāt [1] [1] önemli<br />
K1/7 Tedbīr-i mu muʿẓamāt mu muʿẓamāt<br />
ʿẓamāt-ı ʿẓamāt umūr-ı cihān içün / Yaḳmışdı şemʿ-i fikreti Bircīs-i nükte-dān<br />
mużmer mużmer [1] [1] [1] saklı, gizli (‘müdġam’ paralelliğinde)<br />
G451/2 Mużmer Mużmer Mużmer ḫayāl-i laʿl-i lebüñ her laṭīfede / Müdġam miyān-ı bī-bedelüñ her ḫayālde<br />
müb mübāhāt müb āhāt [1] övünerek<br />
K11/3 Ṭoḳınsa tīr-i miḥnet ger müb mübāhāt müb āhāt ile gögsüñ ger / Ṣoyınduñ ʿarṣa-i rindāne girdüñ merd-i meydān ol<br />
müb mübārek müb ārek [1]<br />
G355/5 Ġuṣṣamuz yād eyleyüp yanında bārī dostlar / Adumuz añmañ müb mübārek müb ārek ḫāṭıra ġam gelmesün<br />
müb mübārek müb ārek ʿīd ʿīd [1] [1] [1] mübarek bayram<br />
Kt14/2 Bir müb mübārek müb mübārek<br />
ārek ʿīd olur mı kim bu ḫayyāṭ-ı felek / Egnüme ḫilʿat diyü miḥnet libāsın biçmeye<br />
müb mübārek müb ārek olsun! olsun! [1] [1] hayırlı olsun!<br />
G375/3 Zülf-i siyehüñ müb mübārek müb ārek olsun / Ẕī-ḫilʿat-i ʿanberīn-girībān<br />
müberr müberrā müberr ā [1] arınmış ‖ ilgisini kesmiş<br />
K14/30 Hemān āyīne-i sırr-ı Ḫudādur ṭabʿ-ı şāhāne / Müberr Müberrā Müberr ġıll u ġışdan ḳalbi ṣāf u sāde sulṭānī<br />
müberr müberrā müberr ā eylemek [2] [2] ilgi alakayı kesmek<br />
G339/1 Dün gice dil ḫānesin biʾl-cümle tenhā eyledüm / Ḳapu yapdum ġayra kes̱retden müberr müberrā müberr ā eyledüm<br />
K3/31 İlāhī be-āb-ı ruḫ-ı āl-i Aḥmed / Be-nūr-ı cebīn-i müb mübīn müb<br />
īn īn-i īn Peyem-ber<br />
mübrem mübrem [1] [1] kaçınılmaz<br />
G162/6 Şu ḳadar var ki iḳtiżā-yı ḳażā / Gāh mübrem mübrem gehī muʿallaḳdur<br />
mübtel mübtelā mübtel ā [24] tutkun, âşık; bkz. ‘zār u mübtelā’ md.<br />
G84/5 Kūyuñdan itse ʿazm-i sefer cān-ı mübtel mübtelā mübtel / Zād-ı reh aña ġuṣṣa vü nāle nevāledür<br />
G164/6 Düşdi Bāḳī belālara dimedüñ / ʿAceb ol derde mübtel mübtelā mübtel nʾeyler<br />
G186/4 Dilā bir nev-cevānı sev <strong>ve</strong>fāsı olsun olmasun / Cihānda ʿaşḳsuz olmaḳdan ise mübtel mübtelā mübtel yigdür<br />
G208/4 Ḳadeḥ ḳan aġlayup def sīne döger ney fiġān eyler / Meger derd ü ġam-ı ʿaşḳa olupdur mübtel mübtelā mübtel meclis<br />
G223/4 Be-her taḳdīr olur māʾil güzeller ʿāşıḳ-ı zāra / Ṭabīb olanlar elbette iderler mübtel mübtelādan<br />
mübtel ādan ḥaẓ<br />
G176/2 Şöyle beñzer mübtel mübtelādur<br />
mübtel ādur bir perī dīdārına / Eşk-i ʿāşıḳ gibi aġlayup aḳar ırmaġlar<br />
G297/7 Pister-i hicrānda dāʾim zār u bīmār olmada / Ölmege cānlar virürler mübtel mübtelālar<br />
mübtel ālar bilmiş ol<br />
G262/1 Gönder efendi sīneme tīr-i belālaruñ / Olsun siper belālaruña mübtel mübtelālaruñ<br />
mübtel<br />
ālaruñ ālaruñ<br />
G262/6 Bāḳī-i ḫaste-ḫāṭırı iñletme dostum / Maḳbūl olur duʿāsı ṣaḳın mübtel mübtelālaruñ<br />
mübtel ālaruñ<br />
G148/3 Bir ʿaceb dārüʾş-şifādur kūy-i yār / Ḫaste varan mübtel mübtelās mübtel<br />
ās āsı ās ḫoş gelür<br />
G80/1 Cām-ı şarāb laʿl-i lebüñ mübtel mübtelās mübtel mübtelās<br />
āsıdur ās ıdur / Şol būseler ki andan alur ḳan bahāsıdur<br />
G93/1 Ṣoḥbetüñ mübtel mübtelāya mübtel mübtelāya<br />
āya ṣıḥḥat olur / Bir selāmuñ alan selāmet olur<br />
G129/1 Kūyuñ gedāsı oldı dil-i mübtel mübtelāy mübtel mübtelāy<br />
āyı āy gör / Sevdā-yı mülk ü salṭanat eyler gedāyı gör<br />
G133/1 Biñ mübtel mübtelāy mübtel mübtelāy<br />
āyı āy miḥnet ile her dem öldürür / Dil-ber mülāyim olmayıcaḳ ādem öldürür<br />
G370/5 Ḫalḳ-ı ʿālem Bāḳıyā ʿaşḳında yāruñ ḫaste-ḥāl / Bir ṭabīb andan bu deñlü mübtel mübtelāy mübtel<br />
āy āyı āy nʾeylesün<br />
G416/5 Biñ mübtel mübtelāy mübtel mübtelāy<br />
āyı āy ʿaşḳuñ ider her birini zār / Gül gibi kim muʿāmele eyler hezār ile<br />
G129/5 Ey mübtel mübtelā-yı<br />
mübtel yı yı şī<strong>ve</strong>-i bālā-yı yār olan / Sevdā-yı zülfi başuña düşsün belāyı gör<br />
819
G218/5 Zülfüñ esīri Bāḳī-i bī-çāre dostum / Bir mübtel mübtelā-yı<br />
mübtel yı bend-i kemend-i belā imiş<br />
G272/6 Bāḳīyi gül gibi ḫandān itdüñ ev<strong>ve</strong>l luṭf ile / Ṣoñra döndüñ mübtel mübtelā-yı<br />
mübtel<br />
yı yı ḫār-ı hicrān eyledüñ<br />
G351/1 Nice bir mübtel mübtelā-yı<br />
mübtel yı ʿaşḳa hicrānı belā olsun / İlāhī kendü gibi bī-<strong>ve</strong>fāya mübtelā olsun<br />
G451/4 Dil mübtel mübtelā-yı<br />
mübtel yı künc-i ġam-ı fürḳat ü henūz / Ḫāṭır ḫayāl-i ʿişret-i bezm-i viṣālde<br />
G330/1 Ḫaste-i derd-i ʿaşḳ-ı cānānem / Mübtel Mübtelā-yı<br />
Mübtel yı belā-yı hicrānem<br />
G370/4 Mübtel Mübtelā-yı<br />
Mübtel yı ʿaşḳuñuñ dermāndan istiġnāsı var / Derdüñe muʿtād olan diller devāyı nʾeylesün<br />
Mtl 3 Ḫayliden ḳaldı göñül ḫāk-i der-i cānāndedür / Mübtel Mübtelā-yı<br />
Mübtel yı derd ü ġam bir ʿāciz ü der-māndedür<br />
mübtel mübtelā mübtel ā olmak [3]<br />
1. yakalanmak<br />
G55/2 Ḳapuñda ḥāṣıl itdi bu devāsuz derdi hep göñlüm / Ne derde mübtel mübtelā mübtel mübtelā<br />
ā old oldı old<br />
dil-i bīmārı görsünler<br />
2. alışmak<br />
G436/1 Mübtel Mübtelā Mübtel ā old oldı old<br />
göñül cām-ı şarāb-ı nāba / Āh kim zevraḳ-ı dil düşdi yine gird-āba<br />
3. tutulmak, sevdalanmak<br />
G351/1 Nice bir mübtelā-yı ʿaşḳa hicrānı belā olsun / İlāhī kendü gibi bī-<strong>ve</strong>fāya mübtel mübtelā mübtel ā olsun olsun<br />
1. parlak<br />
mücell mücellā mücell ā [5] [5] bkz. ‘pāk ü mücellā’ md.<br />
K14/31 Mücell Mücellā Mücell sīnesi āyīne-dār-ı şāhid-i ġaybī / Muṣaffā ḫāṭırı ṣūret-peẕīr-i rāz-ı pinhānī<br />
G271/2 Muṣaffā laʿli ol şūḫuñ ṣafāda cām-ı Cemden ḫoş / Mücell Mücellā Mücell sīnesi āyīne-i ʿālem-nümādan yig<br />
2. cilalı, parlak<br />
G261/2 Ḳanı bir cām-ı muṣaffā gibi ṣāfī-meşreb / Ṣafḥa-i sīnesi mirʾāt-ı mücell mücellādan<br />
mücell ādan yig<br />
K4/6 Mis̱āl-i ḫurde-i pīrūze ḫaṭṭı / Mücell Mücellā Mücell ṣafḥası bir levḥ-i sīmīn<br />
K27/10 Leṭāfetde ruḫāmı sīm-i ḫāmı itdi bī-raġbet / Mü Mücell Mü Mücell<br />
cellā cell mermeri mevcin görenler ṣandılar ḫārā<br />
mücerred mücerred olmak olmak olmak [1] [1] ilgiyi kesmek, terketmek; bkz. ‘rūḥ-ı mücerred’ md.<br />
G251/4 ʿAlāʾiḳdan mücerred mücerred ol ol ser-i kūyında mesken bul / Mesīḥā-<strong>ve</strong>ş mekānı āsmāndur ehl-i tecrīdüñ<br />
müd müdām müd müdām<br />
ām [10] [10] bkz. ‘mest-i müdām’ md.<br />
1. her zaman, daima, devamlı ‖ şarap<br />
K22/35 Mesned-i rifʿatde genc-efşān-ı iḥsān ol müd müdām müd ām / ʿÖmr ü devlet pāy-dār iḳbāl ü ʿizzet cāvidān<br />
K23/1 Ḫurşīd öñinde şuʿlelenür māh-ı nev müd müdām müd ām / Gūyā ki şemʿa ḳarşu görinür kenār-ı cām<br />
G25/1 Laʿlüñle cām yoḳ yire eyler müd müdām müd ām baḥs̱ / İẓhār-ı ḥaḳ degülse ġaraż ḫod ḥarām baḥs̱<br />
G200/2 Rind olan cām alur eline müd müdām müd ām / Lāle-<strong>ve</strong>ş nev-bahāre ḳatlanmaz<br />
G203/2 ʿĀşıḳı şürb-i müd müdām müd ām eylese maʿẕūr ṭutuñ / Gözine gelmiyecek sevdügine yalvaramaz<br />
G329/4 Āb-gīne içinde mey gibidür / Leb-i laʿlüñ ḫayāli dilde müd müdām müd ām<br />
G397/3 Ḫūnīn olup aḳardı yaşum ırmaġı müd müdām müd ām / Cūş u ḫurūş ile ṣular aḳup bulanmadın<br />
G478/2 Cem ḳomadı elinden içdi müd müdām müd ām cāmı / ʿAks-i lebüñ görelden cām-ı cihān-nümāda<br />
G181/3 Müd Müdām Müd ām içen münāfıḳdur dimiş minberde bir vāʿiẓ / Ne çāre hey müselmānlar münafıḳlıḳ zamānıdur<br />
2. hiçbir zaman ‖ şarap<br />
G195/1 Dilā bezm-i cihānda kimse āḫır pāy-dār olmaz / Müd Müdām Müd ām elden ḳoma ayaġı furṣat ber-ḳarār olmaz<br />
müd müdārā müd ārā [1] [1] dost<br />
G363/4 Bilmezin nʾeyleye derd ü ġam-ı cānāne baña / Ne müd müdārāya müd ārāya meded var ne müdāvā bilürin<br />
müd müdārā müd ārā eylemek eylemek [1] [1] iyi geçinmek, yüzüne gülmek<br />
820
G519/1 Ḳomaz ser-keşligin bu nefs-i ḫod-rāy / Müd Müdārā Müd ārā eyleseñ vay itmeseñ vay<br />
müd müdāvā müd āvā [1] [1] tedavi<br />
G363/4 Bilmezin nʾeyleye derd ü ġam-ı cānāne baña / Ne müdārāya meded var ne müd müdāvā müd āvā bilürin<br />
müdde müddeʿā müdde ʿā [1] iddia konusu<br />
G57/2 Laʿl-i nigāra cān disem is̱bāta ḳādirin / Erbāb-ı ʿaşḳ öñinde bu gün müdde müddeʿā müdde<br />
ʿā budur<br />
müdde müddeʿī müdde ʿī [2]<br />
G42/5 Sözinden ne ġam Bāḳıyā müdde müddeʿīnüñ<br />
müdde ʿīnüñ / Saña māʾil olınca ʿālemde şāhid<br />
G394/4 Var ise ol dil-ber-i serrāc ṣayd itmek diler / Müdde Müddeʿīnüñ<br />
Müdde ʿīnüñ ṣaġrıdur maḳṣūdı serrāc olmadan<br />
müddet müddet [2] [2] [2] zaman<br />
G286/6 Bezme gelse bir dem eglenmez gider ol ġonca-leb / Az olur gül-şende ġāyet müddet müddet-i müddet ārām-ı gül<br />
G211/4 ʿĀḳil oldur gelmeye dünyā metāʿından ġurūr / Müddet Müddet-i Müddet devr-i felek bir demdür ādem bir nefes<br />
müderris müderris [1]<br />
[1]<br />
G508/2 Menʿ eyler imiş mesʾele-i ʿaşḳı müderris müderris / Ey ḫ˅āce anuñ var ise yaḳlaşdı ḳażāsı<br />
müdev<strong>ve</strong>r müdev<strong>ve</strong>r [1] [1] [1] yuvarlak<br />
K3/5 Ṭolar būy-ı müşgīn-i zülfüñle ʿālem / Döner nāfe-i miske çarḫ-ı müdev<strong>ve</strong>r müdev<strong>ve</strong>r<br />
müdev<strong>ve</strong>r<br />
müdev<strong>ve</strong>r müdev<strong>ve</strong>r müdev<strong>ve</strong>r olma olmak olma olma k [1] [1] döndürmek<br />
K19/20 Baḥr-i elṭāf-ı keremdür kef-i gevher-baḫşı / Nʾola gird-āb-ṣıfat olsa olsa müdev<strong>ve</strong>r müdev<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
müd müdġam müd ġam [1] [1] mevcut<br />
G451/2 Mużmer ḫayāl-i laʿl-i lebüñ her laṭīfede / Müd Müdġam Müd ġam miyān-ı bī-bedelüñ her ḫayālde<br />
müferri müferriḥ müferri ḥ [1] gönlü ferahlatan<br />
G49/2 Aġzı laʿlīn ḥoḳḳa yāḳūt-ı müferri müferriḥ müferri lebleri / Cevherī terkīb isterseñ leb-i dil-ber yiter<br />
müferri müferriḥ müferri ḥ ḥab [1] gönlü ferahlatıcı hap (ḫāl)<br />
G271/1 Şarāb-ı dil-güşā olmaz o laʿl-i cān-fezādan yig / Müferri Müferriḥ Müferri ḥ ḥab ḥab bulınmaz ḫāl-i rūy-ı dil-rübādan yig<br />
821<br />
Müfetti üfetti üfettiḥe’l<br />
ḥe’l-ebv ḥe’l ebv ebvāb! ebv āb! [1] kapıları açan! ‖ Allah (dua sözlerinin başında seslenme<br />
olarak); bkz. YILMAZ, s. 129.<br />
G21/2 Ola kim bāb-ı mey-gede açıla / Diyelüm yā ā Müfetti Müfettiḥeʾl<br />
Müfetti Müfettiḥeʾl<br />
ḥeʾl-ebv ḥeʾl ebv ebvāb ebv āb<br />
müflis müflis [1] [1] züğürt, beş parasız<br />
G335/3 Beni müflis müflis ṣanur gerçi görenler rūy-ı zerdümden / Velī aġ aḳçadur eşküm ḳızıl dīnārdur dāġum<br />
müfsid müfsid [1] [1] arabozucu, iftiracı<br />
K19/53 Ḫātem-i naẓma bu gün kimse bu ḥükmi viremez / Nice müfsidler müfsidler ider gerçi müzev<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
müft müftī müft ī [1] [1] fetva ‖ şeyhülislamlık (Kadızâde bağlamında)<br />
K25/34 Ḳāḍī-i maḥkeme-i ʿālem-i bālā Bircīs / Müşkilin müft müftī-i müft<br />
i reʾyüñden ider istifsār<br />
müft müftī-i müft i ʿālem ʿālem [1] [1] [1] âlemin şeyhülislamı ‖ Ebussuud Efendi<br />
K21/13 Ser-i efāżıl-ı āfāḳ müft müftī-i müft i ʿālem ʿālem ʿālem / Sipihr-i fażl u kemāl āfitāb-ı cāh u celāl<br />
mühendis mühendis [1]<br />
[1]<br />
G426/3 Çarḫ-ı kec-revde ḳalur ʿaḳl-ı mühendis mühendis ḥayrān / Bir yirin uyduramaz ced<strong>ve</strong>le vü pergāre<br />
müheyy müheyyā müheyy ā [1] [1] hazır<br />
G406/3 Mey-i lāle-reng elde meclis müheyy müheyyā müheyy / Ne ḥācet zamān-ı gül ü gül-sitāne<br />
müheyy müheyyā müheyy ā eylemek eylemek [2] [2]<br />
[2]
1. hazırlamak<br />
G339/3 Perde-i ʿizzet çeküp yaḳdum maḥabbet şemʿini / Ṣandal-ı rūḥı buḫūr idüp müheyy müheyyā müheyy<br />
ā eyledüm<br />
eyledüm<br />
2. gidermek, karşılamak<br />
K3/33 Ümīdin revā eyle eyle ʿömrin ziyāde / Mühimmin müheyy müheyyā müheyy murādın müyesser<br />
müheyy müheyyā müheyy müheyy ā olmak olmak [1] [1] hazırlanmak<br />
G391/1 Müheyy Müheyyā Müheyy ā old oldı old<br />
meclis sāḳıyā peymāneler dönsün / Bu bezm-i rūḥ-baḫşuñ şevḳine mestāneler dönsün<br />
mühim mühim [1] [1] ihtiyaç, lâzım<br />
K3/33 Ümīdin revā eyle ʿömrin ziyāde / Mühimmin Mühimmin müheyyā murādın müyesser<br />
mühr mühr mühr [2] [2] mühür<br />
G319/4 Cānāne giden nāmedeki mühr mühr degüldür / Ardınca ḳalur reşk ile çeşm-i nigerānum<br />
K19/28 Görinür naḳş-ı nigīninde sevād-ı mührüñ mührüñ / Devletüñ barmaġına māh-ı münev<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
822<br />
mühr mühr-i mühr i i Süleym Süleymān Süleym<br />
ān [4] [4] Süleyman peygambere atfedilen altı köşeli yıldız, tılsım gücüne<br />
inanılmıştır; bkz. KUYUMCULUK TERİMLERİ, s. 160.<br />
K1/10 Eṭrāfa ṣaldı şaʿşaʿasın gūşe gūşe mihr / Oldı ufuḳda mühr mühr-i mühr i Süleym Süleymān Süleym<br />
ān ān gibi ʿayān<br />
K5/24 Aña her gūşeden bir ṭaʿne ṭaşın ḳondururlardı / Nigīnüñle muʿārıż görseler mühr mühr-i mühr i Süleym Süleymān Süleym<br />
ān ānı ān<br />
K19/54 Bedel olmaz buña zīrā ki senüñ nāmuñadur / Ṭutamaz mühr mühr-i mühr i i Süleym Süleymān Süleym<br />
ān yirin āḫer ḫātem<br />
G214/3 Dilde mihr-i ḫātem-i laʿlüñ nihān itmiş raḳīb / Dīv işitdük bir zamān mühr mühr-i mühr i i Süleym Süleymān Süleym<br />
ān gizlemiş<br />
mühre mühre [2] [2] boncuk<br />
K20/7 Ne ḥoḳḳadur bu ki altında çarḫ-ı şuʿbede-bāz / Ḳoyınca mühre mühre-i mühre i mihri güm eyledi fiʾl-ḥāl<br />
G489/3 Ḳarardı mühre mühre-i mühre i dāġum ḳızardı şerḥalarum / Bu cism-i zerd baña cāme-i se-reng oldı<br />
mühted mühtedī mühted ī olmak [1] koyulmak (yola çıkmak anlamında)<br />
G539/6 Pertev-i ḥüsniyle rūşen mülk-i ʿālem Bāḳıyā / Rāh-ı ʿaşḳa mühted mühtedī mühted ī ol nūr-ı pāk eyler beni<br />
müjde müjde müjde [3] [3] sevinçli haber, muştu<br />
G326/5 Bāḳī nis̱ār-ı ḫāk-i ḳadem ḳıl vücūdum / Şol günde kim irişe gele müjde müjde-i müjde ḳudūm<br />
G331/1 Eyledi müjde müjde-i müjde gül bülbüli şād u ḫurrem / Ġoncanuñ göñli açıldı güle düşdi şeb-nem<br />
G416/1 İrdi bahār müjde müjde-i müjde vaṣl-ı nigār ile / ʿĀlem muʿaṭṭar oldı nesīm-i bahār ile<br />
müjde müjde virmek virmek [1] [1]<br />
[1]<br />
G334/5 Bāḳīye virdi virdi müjde müjde-i müjde vaṣluñ ḥayāt-ı nev / ʿÖmrüñ mezīd pādişehüm yarıcuñ Ḳadīm<br />
müje müje müje [10] [10] [10] kirpik; bkz. ‘tīġ-i müje’ md.<br />
G229/1 Müje Müje ḫaylin dizer ol ġamze-i fettān ṣaf ṣaf / Gūyiyā cenge ṭurur nīze-güẕārān ṣaf ṣaf<br />
G423/2 Yazmada naḳş-ı ʿiẕāruñ müje müje-i müje ḫūn-ālūd / Ḳatı çoḳ renk virüpdür ḳalem-i Bih-zāde<br />
G501/2 Müje Müje-i Müje dīde-i pür-nem gibi ter-dest olmaz / Yine bir demde nice laʿl-i Bedaḫşān deldi<br />
K12/6 Sīneme nīzelerin ol müjeler müjeler ṭoġrıldur / Üstüme ḫançerin ol ġamze-i mestāne çeker<br />
G314/4 Ḫaymedür gözlerüm ṭınāb müjem üjem / Nʾola ger ḳonsa aña şāh-ı ḫayāl<br />
G462/5 Bāḳī gibi naẓm eyler iken dür dişi vaṣfın / Dāmān-ı müjem dökdi cevāhir sözüm üzre<br />
G327/4 Nuḳra-i eşküm ile sīm-keş oldum şimdi / Müjemüñ Müjemüñ aralarından bir iki tel çekdüm<br />
G125/2 Bezm-i hecrüñde müjeñ müjeñ nişteri mıżrābından / Reg-i cān nāle ḳılur niteki tār-ı ṭanbūr<br />
G154/5 Sürdükçe nīzelerle yanuñdan müjeñ müjeñ dili / Ḳullāblarla ṭurra-i ʿanber-feşān çeker<br />
G177/1 Ne revādur ki müjeñle müjeñle ḳaşuñ el bir ideler / Beni öldürmek içün reʾy ile tedbīr ideler<br />
müje müje vü vü ebruv ebruvān ebruv ān [1] kirpik <strong>ve</strong> kaşlar (‘tīr ü kemān’ paralelliğinde)
G77/1 Ḫūnī göz ile ol müje müje vü vü ebruv ebruvān ebruv ebruvān<br />
ānı ān gör / Tīr ü kemān elinde iki Türkmānı gör<br />
müje müje ooḳlar<br />
o oḳlar<br />
ḳları ḳlar ı [2] kirpik okları; bkz. ‘tīr-i müje’ md.<br />
G516/5 Nişān itsün dil-i Bāḳīyi ġamzeñ / Öñine hep müjeñ müjeñ ooḳlar<br />
o oḳlar<br />
ḳlarını ḳlar ını yay<br />
G439/1 Düşse göñlüm nʾola ol ḫançer-i ḫūn-efşāne / Müjeñ Müjeñ ooḳlar<br />
o oḳlar<br />
ḳlarınuñ ḳlar ınuñ eylükleri batdı cāne<br />
müjg müjgān müjg ān [6] kirpikler; bkz. ‘tīr-i müjgān’, ‘nā<strong>ve</strong>k-i müjgān’ md.<br />
G170/5 O şāhuñ der-geh-i pākinde ḫidmet ḳılmada Bāḳī / Gözi saḳḳā yaşı āb-ı revān müjg müjgān müjg müjgān<br />
ānı ān cārūdur<br />
G34/1 İtdi şikār gönlümi bir şūḫ-ı şeh-le<strong>ve</strong>nd / Müjg Müjgān Müjg Müjgān<br />
ānı ān tīr ü ḳaşı kemān ṭurrası kemend<br />
G178/4 Ṣaff-ı müjg müjgān müjg müjgān<br />
ānın ān ın görüp ol şāha dil virdüm hemān / Ṭop-ı ġabġabla beden gibi ḥiṣārum aldılar<br />
G483/7 Ġarażı bu ki fenā mey-gedesinde Bāḳī / Ḳıla müjg müjgān müjg müjgān<br />
ānını ān ını cārūb ola ferrāşları<br />
K26/25 Ḫūn-ı dil ṣanma görinenleri müjg müjgānumda<br />
müjg ānumda / Dīde gül-zār-ı ʿiẕāruñdan olupdur gül-çīn<br />
G68/4 Gözeden ʿālemi müjg müjgānuñ müjg ānuñ ile ġamzeñdür / Dime ey şāh-ı cihān tīġ u sinānum gözedür<br />
mükedder mükedder [1] [1] bulandırmak<br />
G13/4 Mükedder Mükedder ḳılmasun ılmasun gerd-i küdūret çeşme-i cānı / Bilürsin āb-ı rūy-ı milket-i ʿOs̱mānīyüz cānā<br />
mükemmel mükemmel mükemmel [1] [1] [1] kusursuz<br />
G313/1 Ālet-i ḥüsni mükemmel mükemmel ḳad-i dil-cū da güzel / Ol siyeh gözler ile ḥaḳ bu ki ebrū da güzel<br />
mükerrem mükerrem [3]<br />
[3]<br />
1. saygıdeğer, hürmete lâyık<br />
K21/22 Kerīm özüñle mü mükerrem mü kerrem cihānda luṭf u kerem / Şerīf aduñla müşerref ḳabāle-i iḳbāl<br />
2. yüce, aziz<br />
K3/32 Be-dīn-i güzīn-i Nebiyy-i mükerrem mükerrem / Be-rūḥ-ı revān-ı Resūl-i muṭahhar<br />
G289/6 Ḫāk-i ḥarīm-i ḥürmet-i kūyın maḳām idin / Erkān-ı Kaʿbe gibi muʿazzez mükerrem mükerrem mükerrem ol<br />
823<br />
mükerrer mükerrer mükerrer şekker [2] [2] kand-i mükerrer; şeker kamışının suyunun üç defa kaynatılarak<br />
alınan şekeri; bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 278; ayrıca bkz. ‘ḳand-i nebāt’ md.<br />
K3/1 Ḫaṭ-ı müşg-fāmuñla ey ġonca-i ter / Şekerdür Şekerdür o lebler mümessek mükerrer<br />
mükerrer<br />
G418/2 Şekker Şekker dökerdi bāġa mükerrer şitāda berf / Ebr-i bahār geldi pür itdi nebāt ile<br />
mül mül [7] [7] şarap<br />
M9/I/1 Ne hengām-ı ṣafā-yı ʿişret-i mül mül gibi bir dem var<br />
G296/3 Ruḫlaruñdur gül-i ter ġonca leb-i mey-gūnuñ / Saña meyl itdi göñül baña gerekmez gül gül ü ü mül<br />
mül<br />
G304/4 Ḥüsn-i ruḫuñla luṭf-ı lebüñden ḫaber virür / Hep āb u tāb-ı cevher-i cām u ṣafā-yı mül<br />
mül<br />
G380/2 Lebleri mül mül ṣaçları sünbül yañaġı berg-i gül / Bir semen-ber serv-i ḫoş-reftār dirseñ işte sen<br />
G492/5 Çeşmüm üzre görinen ḫūn-ābe ṣanma Bāḳıyā / Gözüme geldi şarāb-ı ‘aşḳ-ı dil-ber mül mül gibi<br />
G9/4 Ḳızarup ruḫları gül-gūne-i tāb-ı mülden / Şuʿle-i sāġar-ı mey destine yaḳmış ḫınnā<br />
G12/4 Mest ü medhūşam <strong>ve</strong>lī ḥālī mey-i engūrdan / Laʿl-i nābuñ ḥāleti keyfiyyet-i müldür müldür baña<br />
mül mülāḥaẓa mül ḥaẓa [1] düşünce<br />
K23/11 Nārencdür ṣarardı güneşden yanı disem / Olurdı bu mül mülāḥaẓa mül ḥaẓa hem bir ḫayāl-i ḫām<br />
mül mülāḳī mül ḳī olmak [1] görüşmek ‖ kavuşmak<br />
G292/1 Gitdi hecr irdi dem-i vaṣl u telāḳī berü gel / Olalum Olalum bezm-i maḥabbetde mül mülāḳī mül<br />
ḳī berü gel<br />
mül mülāyim mül āyim [3] yumuşak huylu<br />
G133/1 Biñ mübtelāyı miḥnet ile her dem öldürür / Dil-ber mül mülāyim mül<br />
āyim olmayıcaḳ ādem öldürür<br />
M9/III/5 Mül Mülāyim Mül āyim dil-ber-i şūḫuñ dem-i vaṣlında ʿālem var
G63/3 Ġam-ı hicrānda ḥālet var dimişler ehl-i derd ammā / Mül Mülāyim Mül āyim dil-ber-i şūḫuñ dem-i vaṣlında ʿālem var<br />
mül mülāyim mül mülāyim<br />
āyim-ṭabʿ āyim ṭabʿ [1] yumuşak huylu<br />
G236/2 Nār-ı miḥnet nerm ider ʿāşıḳ mül mülāyim mül mülāyim<br />
āyim-ṭabʿ āyim ṭabʿ olur / Āhen-i pūlād ise altun ider iksīr-iʿaşḳ<br />
mül mülāzemet mül mülāzemet<br />
āzemet [1] tutku, keyif<br />
G441/2 Maḥbūb u mey mül mülāzemetinden<br />
mül mülāzemetinden<br />
āzemetinden ḳaçardı dil / Geldi yitişdi bir yañadan nev-bahār ise<br />
mül mülḥaḳ mül ḥaḳ [1] [1] bağlı, tâbi<br />
G162/1 Āsmān kim libāsı ezraḳdur / Delḳ-pūşān-ı zerḳa mül mülḥaḳdur<br />
mül ḥaḳdur<br />
mülhim mülhim-i mülhim i ġayb ġayb [1] [1] gayb âleminin sırlarını ilham eden ‖ Tanrı<br />
K26/20 Mülhim Mülhim-i Mülhim i ġayb ġayb göñül āyīnesin ḳarşu ṭutup / Eyledi ṭūṭī-i cāna bu kelāmı telḳīn<br />
1. ülke<br />
mülk mülk [19]<br />
[19]<br />
K7/5 Ṭaġılup cünd-i şitā fetḥ oldı mülk mülk-i mülk i bāġ u rāġ / Leşger-i ebr-i bahārī tīr-bārān eyledi<br />
K17/4 Ṣaḥrāyı ḳıldı lāle Bedaḫşān vilāyeti / Gül-zārı itdi tāze çemen mülk mülk-i mülk i i sebze-zār<br />
K22/29 Destüme alsam ḳalem naẓm-ı bedīʿümle benem / Nīze-bāz-ı ʿarṣa-i mülk mülk-i mülk i maʿānī vü beyān<br />
G54/1 Piyāle ḫusrev-i mülk mülk-i mülk i ġama tāc-ı Keyānīdür / Ḫum-ı mey pādişāh-ı ʿaşḳa genc-i ḫusrevānīdür<br />
G65/6 Murāduñ Ḫān Murāduñ himmetinden ḳıl recā ey dil / Kim ol sulṭān-ı ṣūret pādişāh-ı mülk mülk-i mülk i i maʿnādur<br />
G171/5 Gitdükçe ḫarāb eyler mülk mülk-i mülk i dil-i vīrānı / Dehrüñ bu cefāsından bir şāha şikāyet var<br />
G3/3 Mülk Mülk-i Mülk i ʿīş u ʿişretüñ olsaḳ nʾola İskenderi / Oldı elde cāmumuz āyīne-i ʿālem-nümā<br />
G130/3 Güller siperler ile üleşdi fīloriyi / Mülk Mülk-i Mülk i şitāyı ġāret idüp leşger-i bahār<br />
G148/5 Mülk Mülk-i Mülk i ġamda eşk ü āh egler beni / Ol yirüñ āb u hevāsı ḫoş gelür<br />
G544/4 O Leylī-<strong>ve</strong>ş ġamından nʾola olsam pādişāh-ı ġam / Cünūn mülkin mülkin baña ıṣmarladı Mecnūn ise gitdi<br />
K4/4 Virüp fażl u kemāli ḫusrevāne / Maʿānī mülkine mülkine tertīb ü āyīn<br />
G239/2 Dildür ol baḥr-i ḥaḳīḳatden vücūduñ mülkine mülkine / Şol derūnuñ ،‘āleminde mevc uran deryāya baḳ<br />
G505/4 Fenāsın bildi dünyānuñ çekildi dār-ı ʿuḳbāya / Saʿādet mülkine mülkine Bārī muẓaffer ḳıldı Manṣūrı<br />
G221/5 Bāḳıyā dil mülkini mülkini dil-ber niçün tārāc ider / Pādişāh olan nedür şehrini yaġmādan ġaraż̓<br />
G380/6 Gözleri ṣabr u selāmet mülkini mülkini tārāc ider / Bir amānsuz ġamzesi Tātār dirseñ işte sen<br />
G13/1 Ezelden şāh-ı ʿaşḳuñ bende-i fermānıyuz cānā / Maḥabbet mülkinüñ mülkinüñ sulṭān-ı ʿālī-şānıyuz cānā<br />
2. dünya<br />
G514/5 Göñül virdük bu fānī mülke mülke Bāḳī / ʿAceb ġafletde ḳalduḳ hey meded hey<br />
G533/5 Ġam degül Bāḳī beḳā semtine ḳılsa irtiḥāl / Nice şehler bu fenā mülkinde bāḳī ḳalmadı<br />
3. bina<br />
G546/7 Esās-ı mülki mülki muḥkem ḳıl ḳıbāb-ı ḳadri müstaḥkem / Binā-yı baḫtuña lāzımdur alsunlar Ḫorāsānı<br />
mülk mülk-i mülk mülk i ʿadem ʿadem ʿadem [1] [1] [1] yokluk ülkesi ‖ ölüm; bkz. ‘adem mülki’ md.<br />
G244/3 Gitdi mülk mülk-i mülk i ʿademe ʿademe ʿademe ḳāfile-i ṣabr u sükūn / Ḳarşu ṭutdı yolına meşʿale-i nār-ı firāḳ<br />
mülk mülk-i mülk i ʿālem ʿālem [1] [1] dünya<br />
G539/6 Pertev-i ḥüsniyle rūşen mülk mülk-i mülk i ʿālem ʿālem Bāḳıyā / Rāh-ı ʿaşḳa mühtedī ol nūr-ı pāk eyler beni<br />
mülk mülk-i mülk i Ba Baġdād Ba<br />
ġdād [1] [1] Bağdad şehri<br />
G222/1 Ṣaḥn-ı gül-şen mülk mülk-i mülk i Ba Baġdād Ba<br />
ġdād ġdād oldı āb-ı cūy Şaṭ / Yāsemenler ṣu yüzinde seyr ider mānend-i baṭ<br />
mülk mülk-i mülk i i bbāḳī<br />
b<br />
ḳī [1] ebedî bir yurt<br />
G426/4 Mülk Mülk-i Mülk i bbāḳī<br />
b<br />
ḳī dir iken bāġ-ı İremden çıḳdı / Yine maġrūr olur ādem bu fenā gül-zāre<br />
824
mülk mülk-i mülk i be beḳā be<br />
ḳā ḳā [1] ahiret yurdu ‖ ölüm<br />
M1/VIII/2 Ṣāḥib-ḳırān-ı ʿarṣa-i iḳlīm-i salṭanat / Ol dem ki ḳıldı mülk mülk-i mülk i be beḳāya be<br />
ḳāya ʿazīmeti<br />
mülk mülk-i mülk i cih cihān cih<br />
ān [1] bkz. ‘cihān mülki’<br />
K19/57 Mūmdur mülk mülk-i mülk i cih cihān cih<br />
ān saña duʿām ol ki hemān / ʿAn-ḳarīb eyleye Allāh müyesser ḫātem<br />
mülk mülk-i mülk i Ḥabe Ḥabeş Ḥabe ş [1] Habeş ülkesi<br />
K17/3 Döndi diyār-ı Rūma semenlerle ṣaḥn-ı bāġ / Gūyā sevād-ı mülk mülk-i mülk i Ḥabe Ḥabeşdür Ḥabe şdür benefşe-zār<br />
mülk mülk-i mülk mülk i Ḫuten Ḫuten [1] [1] [1] Huten diyarı<br />
G57/4 Dil mūy-ı yāri memleket-i Çīne beñzedür / İller sevād-ı mülk mülk-i mülk i Ḫuten Ḫuten Ḫuten dir ḫaṭā budur<br />
mülk mülk-i mülk i Īrān Īrān [1] [1] İran ülkesi; bkz. ‘ʿAcem mülki’ md.<br />
G414/6 Göñlümüz maʿmūresin ol ḫusrev-i bī-dād-ger / Mülk Mülk-i Mülk i Īrān Īrān ṣandı beñzer ṭurma vīrān itmede<br />
mülk mülk-i mülk i Mı Mıṣr Mı<br />
ṣr [2] [2] Mısır ülkesi<br />
K7/15 Ṭutdı eṭrāfın benefşe mülk mülk-i mülk i Mı Mıṣra Mı<br />
ṣra döndi bāġ / Ṣandılar seyr eyleyenler Nīl ṭuġyān eyledi<br />
M3/V/7 Mülk Mülk-i Mülk i Mı Mıṣra Mı<br />
ṣra nitekim bir bendesin sulṭān ider / Bir ḳulın ṣalsun diyār-ı Çīne ḥāḳān eylesün<br />
mülk mülk-i mülk i sa saʿādet sa<br />
ʿādet [1] [1] mutluluk ülkesi ‖ Osmanlı ülkesi<br />
M1/I/6 Ol şeh-süvār-ı mülk mülk-i mülk i i sa saʿādet sa<br />
ʿādet ki raḫşına / Cevlān deminde ʿarṣa-i ʿālem gelürdi teng<br />
mülk mülk-i mülk i sü süḫan sü<br />
ḫan [3] [3] şiir ülkesi<br />
G389/5 Ḫusrev-i mülk mülk-i mülk i su suḫan su<br />
ḫan olduġum ey Bāḳī / Fehm ider ehl-i naẓar defter ü dīvānuñdan<br />
Mtl 13 Bu devr içinde benem pādişāh-ı mülk mülk-i mülk i su suḫan su<br />
ḫan / Baña ṣunıldı ḳaṣīde baña virildi ġazel<br />
K17/9 Mülk Mülk-i Mülk i sü süḫanda sü<br />
ḫanda nevbetümüz çaldı rūzgār / Āfāḳı ṭutdı <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le-i kūs-ı iştihar<br />
mülk mülk-i mülk i Süleym Süleymān Süleym<br />
ān [2]<br />
[2]<br />
1. Osmanlı ülkesi<br />
K5/1 Bi-ḥamdiʾllāh şeref buldı yine mülk mülk-i mülk i Süleym Süleymānī Süleym<br />
ānī / Cülūs itdi saʿādet taḫtına İskender-i s̱ānī<br />
2. Süleyman peygamberin ülkesi ‖ Osmanlı ülkesi<br />
G91/4 Ḫaṭdan żarar ne ḥüsnine yāruñ ki mūrdan / Olmaz niẓām-ı mülk mülk-i mülk i Süleym Süleymān Süleym<br />
ān ḫalel-peẕīr<br />
mülk mülk ü ü ü ddīn<br />
d īn [1]<br />
[1]<br />
M3/III/2 Ḥüsn-i reʾyüñ āfitāb-ı bī-zevāl-i mülk mülk ü ü ddīn<br />
d īn / Luṭf-ı ṭabʿuñ nev-bahār-ı bī-ḫazān-ı maʿdelet<br />
mülk mülk ü ü ü devlet devlet [1]<br />
[1]<br />
K5/16 Ḫudā<strong>ve</strong>ndā sen ol çāpük-süvār-ı mülk mülk ü ü devletsin devletsin / Ki raḫş-ı himmetüñ ev<strong>ve</strong>l ḳademde aldı meydānı<br />
mülk mülk ü ü mmāl<br />
m āl ü ü cāh cāh [1] [1] mal mülk makam<br />
G511/3 Hezārān mülk mülk ü ü mmāl<br />
m māl<br />
āl ü ü cāhdan cāhdan yig / Cihānda bir nefes ḳalbüñ ḥużūrı<br />
mülk mülk mülk ü ü ü millet millet [3] [3] [3] mülk <strong>ve</strong> din<br />
K4/1 Cihān-ı maʿdelet kān-ı mürüv<strong>ve</strong>t / Penāh-ı mülk mülk ü millet nuṣratüʾd-dīn<br />
M3/I/4 Şeş cihātı rūşen itdi ṭalʿatından gün gibi / Buldı zīnet çār-sū-yı mülk mülk ü ü millet millet millet ṣubḥ-dem<br />
K27/15 Süṭūr-ı nāmesinden mülk mülk mülk ü ü millet millet millet sebzesi ḫurrem / Sütūn-ı ḫāmesinden dīn ü devlet ḫaymesi ber-pā<br />
mülk mülk ü ü sal salṭanat sal ṭanat [1]<br />
[1]<br />
G129/1 Kūyuñ gedāsı oldı dil-i mübtelāyı gör / Sevdā-yı mülk mülk ü ü sal salṭanat sal ṭanat eyler gedāyı gör<br />
mülk mülk-ārā mülk ārā [1] memleketi süsleyen<br />
K27/13 Nice maṭbūʿ u mevzūn olmaz ol ḳaṣr-ı muʿallā kim / Aña miʿmār ola tedbīr-i ṣāḥib-reʾy-i mülk mülk-ārā mülk ārā<br />
mül mülūk mül ūk [5] hükümdarlar<br />
825
M3/V/5 Ḳarşusında ayaġın ṭursun mül mülūk mül el baġlasun / Kendü çıḳsun bār-gāh-ı ʿadle dīvān eylesün<br />
K2/13 Dā<strong>ve</strong>r-i devr-i zamān Şāh Süleymān ol kim / Yüz sürer pāy-i semendine mül mülūk mül mülūk<br />
ūk-i ūk i i devrān<br />
K16/9 Ḳadr-i bülend ü cāh ile mümtāz u ser-firāz / Ḫayl-i mül mülūk mül mülūk<br />
ūk-i ūk i ʿālem içinde ʿalem gibi<br />
K3/10 O Şāh-ı felek-ḳadr kim der-gehine / Mül Mülūk Mül Mülūk<br />
ūk-i ūk i cihān bende ʿālem musaḫḫar<br />
K3/12 Mül Mülūk Mül Mülūk<br />
ūk-i ūk i zamāne öñince revāne / Rikāb-ı hümāyūnda Ḫāḳān u Ḳayṣer<br />
mümessek mümessek [1] [1] miskle terbiye edilmiş ‖ misk kokulu<br />
K3/1 Ḫaṭ-ı müşg-fāmuñla ey ġonca-i ter / Şekerdür o lebler mümessek mümessek mükerrer<br />
mümkin mümkin [1] [1] olası, muhtemel<br />
G196/4 Göñül çeng-i maḥabbetde yine ṣabr itse mümkindür mümkindür / Reg-i cān līk zaḫm-i nāḫun-ı hicrāne ḳatlanmaz<br />
mümkin mümkin degül degül [3] [3] mümkünü yok, imkânsız<br />
K6/21 Bī-nihāyet luṭfuña lāyıḳ edā mümkin mümkin degül degül / Gerçi maʿnā ḫāṭıra bī-ḥadd ü bī-pāyān gelür<br />
G470/7 Ẕāt-ı kerīmi vaṣfın Bāḳī ne gūne ḳılsun / Melḥūẓ olan maʿānī mümkin degül degül beyāne<br />
G365/2 Laʿlüñden itme tīġ-i müjeñ birle cānı menʿ / Mümkin Mümkin degüldür degüldür aña kesilmek şarābdan<br />
mümkin mümkin mümkin olmak olmak olmak [2] [2]<br />
[2]<br />
K5/35 Nis̱ār-ı şāha lāyıḳ mümkin mümkin olsa bir güher bulmaḳ / Ḳazardum tīşe-i endīşe birle kān-ı imkānı<br />
K27/17 Düḫūl-i meclis-i ḫāṣına ruḫṣat mümkin mümkin olmazsa olmazsa / Buḫārīden gelür diñler ḥadīs̱in ṭālib-i maʿnā<br />
mümt mümtāz mümt āz [1] [1] gözde, seçkin<br />
G161/5 Nice aġyār gibi aġzı ḳara var gerçi / İtlerinüñ seg-i tāzī gibi mümt mümtāz mümt<br />
āz āzı āz geçer<br />
mümt mümtāz mümt āz ü ü mü müstes̱ mü müstes̱<br />
stes̱nā stes̱ ā [1] seçkin <strong>ve</strong> üstün<br />
M4/II/2 Merd-i fāriġ ʿālemüñ mümt mümtāz mümt āz ü ü mü müstes̱ mü müstes̱<br />
stes̱nās stes̱ ās āsıdur ās ıdur<br />
mümt mümtāz mümt mümt āz u u ser ser-fir ser fir firāz fir āz [1] [1] imtiyazlı <strong>ve</strong> seçkin<br />
K16/9 Ḳadr-i bülend ü cāh ile mümt mümtāz mümt āz u u ser ser-fir ser fir firāz fir āz / Ḫayl-i mülūk-i ʿālem içinde ʿalem gibi<br />
mümt mümtāz mümt āz eylemek eylemek eylemek [2] [2] [2] ayrıcalık tanımak, ayrı tutmak<br />
G126/5 Bend-i zülfinden elem çekme iñen ey Bāḳī / Seni aġyārdan ol ḳayd ile mümt mümtāz mümt āz eyler<br />
eyler<br />
K7/26 Ḫıdmet-i ḫāk-i cenābından gelen ḳadr ü şeref / Ser-firāz-ı ehl-i dil mümt mümtāz mümt mümtāz<br />
āz-ı āz aḳrān eyledi eyledi<br />
eyledi<br />
mümt mümtāz mümt āz olmak olmak [1] [1] üstün ‖ gözde<br />
G493/2 Māhdan çihre-i zībā-yı nigār / Çeşm ü ebrū ile mümt mümtāz mümt āz old oldı old<br />
mün münācāt mün ācāt eylemek [1] yalvarmak ‖ dua <strong>ve</strong> niyazda bulunmak<br />
K11/13 İrişdükçe seḥer-gāha mün münācāt mün ācāt eyle der-gāha / Devām-ı devlet-i şāha duʿā-gūy u s̱enā-ḫ˅ān ol<br />
mün münāf mün münāf<br />
āfıḳ āf [2]<br />
[2]<br />
G404/3 Gūş ṭutup mün münāf mün münāf<br />
āfıḳa āf ḳa cevri ḳo yār-ı ṣādıḳa / Dil-ber odur ki ʿāşıḳa müşfik ü mihrbān ola<br />
G181/3 Müdām içen mün münāf mün münāf<br />
āfıḳdur āf ḳdur dimiş minberde bir vāʿiẓ / Ne çāre hey müselmānlar münafıḳlıḳ zamānıdur<br />
münafı münafıḳl münafı münafıḳl<br />
ḳlıḳ ḳl ḳ zamān zamānı zamān<br />
ı [1] [1] içme zamanı<br />
G181/3 Müdām içen münāfıḳdur dimiş minberde bir vāʿiẓ / Ne çāre hey müselmānlar münafı münafıḳl münafı münafıḳl<br />
ḳlıḳ ḳl ḳ ḳ zamān zamānıdur<br />
zamān<br />
ıdur<br />
mün münʿakis mün ʿakis olmak [1] yansımak<br />
G231/2 Mün Münʿakis Mün ʿakis olmaz imi imiş imi<br />
anda ḫayāl-i ruḫ-ı dost / Āb-ı ṣāfī olamaz ger ṭurılup olmasa ṣaf<br />
müna münaḳḳa müna münaḳḳa<br />
ḳḳaş ḳḳa ş [1] nakışlı<br />
K27/4 Ḥarīm-i ḫāṣa yol virmez açılmaz şaḫṣ-ı nā-dāna / Nigār-ı pāk-dāmendür müna münaḳḳa müna münaḳḳa<br />
ḳḳaş ḳḳa perdesi gūyā<br />
mün münāsib mün āsib [2] uygun<br />
G57/6 Āheng-i āhı ṭurma hemān eyle ey göñül / Sāz u nevā-yı ʿaşḳa mün münāsib mün āsib hevā budur<br />
826
G293/3 Diḳḳat itdüm şol ḳadar vaṣf-ı miyānuñ ḳılmaġa / Bulmadum aña mün münāsib mün āsib hīç bir nāzük ḫayāl<br />
müncer müncer olmak olmak [1] [1] varmak, ulaşmak, sonuçlanmak<br />
G496/6 Cām-ı ʿaşḳuñ cürʿasın ḳılsañ bu bezm ehline feyż / Ṣulḥa müncer müncer müncer olsa olsa olsa bu bīhūde ġavġā kāşkī<br />
münev<strong>ve</strong>r münev<strong>ve</strong>r [5] [5] bkz. ‘mihr-i münev<strong>ve</strong>r’ md.<br />
1. aydınlık, ışıklandırılmış<br />
K3/9 Vücūd-ı şerīfiyle dünyā müşerref / Żamīr-i münīriyle ʿālem münev<strong>ve</strong>r<br />
münev<strong>ve</strong>r<br />
K23/18 Envār-ı mihri birle münev<strong>ve</strong>r münev<strong>ve</strong>r cebīn-i ṣubḥ / Enfās-ı ḫulḳı birle muʿaṭṭar meşām-ı şām<br />
2. parlak<br />
K19/28 Görinür naḳş-ı nigīninde sevād-ı mührüñ / Devletüñ barmaġına māh-ı münev<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
G98/5 Seng-i felāḫan ursa eger dest-i rūzgār / Ḳandīl-i āfitāb-ı münev<strong>ve</strong>r münev<strong>ve</strong>r şikest olur<br />
G230/1 Ey aṣlı pāk nesli güzīn zübde-i ḫalef / Virdüñ cihāna şems-i münev<strong>ve</strong>r münev<strong>ve</strong>r gibi şeref<br />
münev<strong>ve</strong>r münev<strong>ve</strong>r eylemek/itmek eylemek/itmek [2] [2] aydınlatmak, ışıtmak<br />
K24/26 Nūr-baḫş olsa eger bāġa çerāġ-ı luṭfuñ / Şemʿ-vār eyleye eyleye eṭrāfı münev<strong>ve</strong>r münev<strong>ve</strong>r sünbül<br />
M1/VIII/10 Dāʾim çerāġ-ı devlet ü baḫtın münev<strong>ve</strong>r münev<strong>ve</strong>r it it it / İki cihānda göñli murādın müyesser it<br />
münev<strong>ve</strong>r münev<strong>ve</strong>r ḳılmak ılmak ılmak [2] [2] aydınlatmak<br />
G39/1 Ḳıldı ıldı āfāḳı münev<strong>ve</strong>r münev<strong>ve</strong>r ṭalʿat-ı raḫşān-ı ʿīd / Ḫalḳa dībālar geyürdi māh-ı nūr-efşān-ı ʿīd<br />
K5/38 Ser-efrāz ol serīr-i salṭanatda gün gibi dāyim / Münev<strong>ve</strong>r Münev<strong>ve</strong>r ḳılsun ılsun iḳbālüñ bu nüh fīrūze eyvānı<br />
mün münḫasif mün ḫasif olmak [1] [1] tutulmak (ay) ‖ ışığı sönmek<br />
G290/3 Pervānedür ki yaḳdı perin şemʿ-i āhuma / Farḳ-ı felekde mün münḫasif mün ḫasif olmış olmış ḳamer degül<br />
mün münīr mün īr [3] parlak<br />
G91/1 Kūyuñ yolında nice kez ey mihr-i bī-naẓīr / Şeb-rev diyü ṭutıldı giceyle meh-i mün münīr mün münīr<br />
īr<br />
G241/4 Bezmüñde gerçi sāġar-ı ṣahbāya baş eger / Bedr-i mün münīre mün īre dil uzadur dil-berā ḳabaḳ<br />
K3/9 Vücūd-ı şerīfiyle dünyā müşerref / Żamīr-i mün münīriyle mün īriyle ʿālem münev<strong>ve</strong>r<br />
mün münḳād mün ḳād [1] boyun eğmiş, tâbi<br />
K23/17 Mün Münḳād Mün ḳād emr ü nehyine eṣḥāb-ı iʿtibār / Ednā işaretine ẕeviʾl-iḥtirām rām<br />
münteh müntehā münteh ā [3] uzun; bkz. ‘Sidre-i müntehā’ md.<br />
G333/2 Ḥarīm-i Beyt-i Maʿmūruñdan aʿlā olmaya Kaʿbe / Degüldür şāḫ-ı Sidre ḳāmetüñden münteh müntehā münteh ḳıblem<br />
G175/1 Serv ile ḳāmetüñe kimse dimez hem-serdür / Münteh Müntehā Münteh ḳāmetüñ andan daḫı bālā-terdür<br />
G363/1 Ser-i kūyuñ ṣanemā cennet-i aʿlā bilürin / Münteh Müntehā Münteh ḳāmetüñi Sidre vü Ṭūbā bilürin<br />
müntehe’l müntehe’l-mer<br />
müntehe’l mer merām mer ām [1] [1] [1] son isteği<br />
K23/27 Dehre devām-ı devletidür ġāyetüʾl-münā / Çarḫa beḳā-yı ʿizzetidür müntehe münteheʾl müntehe münteheʾl<br />
ʾl-mer ʾl mer merām mer ām<br />
mür mürāʾīlik mür ʾīlik [1] ikiyüzlülük<br />
G43/5 Āyīne gibi ḫalḳa mür mürāʾīlik mür ʾīlik eylemez / Bāḳī ṣafā-yı ḫāṭır ile geydi bir nemed<br />
mürde mürde [11] [11] ölü<br />
Mtl 6 Būseyle mürde mürde mürde dilleri iḥyāya başladuñ / İḥyā-yı muʿcizāt-ı Mesīḥāya başladuñ<br />
K6/7 Bulsa cām-ı laʿl-i cān-baḫş-ı lebüñden cürʿa ḫāk / Ḫāk içinde mürde mürde-i mürde i ṣad-sāle cisme cān gelür<br />
M9/I/2 Ne sāz-ı muṭrıb-āsā cān-fezā-yı mürde mürde-i mürde i ġam var<br />
G120/3 Mürde Mürde-i Mürde i i derd ü ġama cānlar baġışlar cürʿası / Sāḳıyā biʾllāh mey-i ḥamrā dem-i ʿĪsā mıdur<br />
G384/2 Leb-i cān-baḫşı ile mürdeler mürdeler iḥyā itsün / Nicʾolur muʿcize-i Ḥażret-i ʿĪsā göresin<br />
G221/2 Mürdeler Mürdeler iḥyā ider enfās-ı müşgīnüñ senüñ / Nuṭḳ-ı cān-baḫşuñdur iʿcāz-ı Mesīḥādan ġaraż<br />
827
G161/3 Lebler ile nice zībā dirilür dirilür mürdeleri mürdeleri / Gerçi üftādeleri ġamze-i ġammāzı geçer<br />
G537/5 İltifāt ile bulur mürdeleri mürdeleri gerçi ḥayāt / ʿĀşıḳ-ı ḫaste-dili öldürür istiġnāsı<br />
G37/1 Leb-i ḫandānuñ ile ḳılduñ yād / Eyledüñ mürdelerüñ mürdelerüñ rūḥını şād<br />
K27/18 Hezārān mürdeye mürdeye bir demde luṭfuñ tāze cān virdi / Mesīḥā resm ü āyīnin muḥaṣṣal eyledüñ iḥyā<br />
G157/3 Mürdeye Mürdeye cānlar virür bīmāra ṣıḥḥat lebleri / Ḥikmet-i Loḳmān u iʿcāz-ı Mesīḥā bundadur<br />
828<br />
mürebb mürebbī-i mürebb i fużalā dest dest-gīr dest<br />
īr īr-i īr i ehl ehl-i ehl<br />
i kem kemāl kem<br />
āl [1] [1] kâmil insanların hocası, ilim irfan<br />
sahiblerinin yardımcısı (unvan/Kubad Paşa)<br />
K20/24 Mis̱āl-i cūdına ʿunvān yazar debīr-i felek / Mürebb Mürebbī-i Mürebb i fużalā dest dest-gīr dest<br />
īr īr-i īr i ehl ehl-i ehl<br />
i kem kemāl kem<br />
āl<br />
mürekkeb mürekkeb [1] [1] bkz. ‘kilk ü mürekkeb’ md.<br />
G61/1 Ḥarf-i ġama devāt u ḳalem şekl-i āhdur / Aña mürekkeb mürekkeb āhda dūd-ı siyāhdur<br />
1. kuş<br />
mür mürġ mür ġ [ [11] [ 11]<br />
G286/4 Ṣavt-ı mür mürġ mür ġ u naʿre-i mestāne ṭutdı ʿālemi / Ḥāṣılı hengāmeden ḫālī degül hengām-ı gül<br />
G345/5 Bāḳıyā bir mür mürġdur mür ġdur gūyā giriftār-ı ḳafes / Kūy-ı yāri añıcaḳ uçmaḳ diler cānum benüm<br />
G364/1 Nāle-i dil ol ḫam-ı zülf-i hümā-pervāzdan / Ṣan fiġān-ı mür mürġdür mür<br />
ġdür ser-pençe-i şeh-bāzdan<br />
K25/12 Māh-ı nev dām ḳurup dökdi kevākib erzen / Umaruz kʾola yine ʿīş u ṣafā mür mürġi mür ġi şikār<br />
K14/29 Bilürsin anı mür mürġ-i mür i i beyża-i pūlād-ı nuṣretdür / ʿAceb mi dāne divşürse elinde tīġ-i bürrānı<br />
M1/VI/4 Deşt-i fenāda mür mürġ-i mür i hevā ṭurmayup ḳonar / Tīġuñ Ḫudā yolında sebīl itdi ḳanları<br />
G274/5 İltifāt itme bu alçaḳlara sen ey Bāḳī / Himmetüñ mür mürġ-i mür<br />
i hümāyūnı hümādan yüksek<br />
G283/4 Başdan mür mürġ-i mür i aḳıl uçmaz idi başından / Ṭıfllar üstine ṭaş atmasalar Mecnūnuñ<br />
M1/III/6 Mür Mürġ-i Mür i revānı göklere irdi hümā gibi / Ḳaldı ḥażīż-i ḫākde bir iki üstüḫān<br />
G461/3 Dāne-i tesbīḥüñe ey zāhid aldanmaz göñül / Mür Mürġ-i Mür i zīrek ṣanma hergiz meyl-i dām-ı zerḳ ide<br />
2. bülbül<br />
G487/3 Odlar yaḳardı başına mür mürġuñ mür ġuñ çemende gül / Şeb-nem ṣuvarmayaydı seḥerden ḳulaġını<br />
mür mürġ mür ġ āāşiyānesi<br />
ā şiyānesi [1] kuş yuvası; bkz. ‘ārām-geh-i mürġ’ md.<br />
G382/5 Gāhī cenāb-ı Leylīye mektūb uçurmaġa / Urındı Ḳays başına mür mürġ mür ġ āāşiyānesin<br />
ā şiyānesin<br />
mür mürġ-i mür i bbām<br />
b<br />
ām [1] [1] bülbül<br />
G433/5 Nefesüñ rūḥ virüp tā ola mür mürġ-i mür i bbāmuñ<br />
b<br />
āmuñ / Ey Mesīḥā-dem ölürsem gilümi ṭayr eyle<br />
mür mürġ-i mür i ccān<br />
c<br />
ān [1] [1] can kuşu; bkz. ‘cān mürġı’ md.<br />
G499/3 Mür Mürġ-i Mür i ccān<br />
c<br />
ān ānı ān şöyle beñzer itmek isterler şikār / Ol ḳara gözler süzildi iki şāhīnler gibi<br />
mür mürġ-i mür mür i dil dil [9] [9] gönül kuşu; bkz. ‘göñül mürġi’, ‘dil mürġı’ md.<br />
K1/27 Bāġ-ı s̱enā vü gül-şen-i medḥüñde mür mürġ-i mür i dil dil / Bu naẓm-ı rūḥ-baḫşı oḳur ṣu gibi revān<br />
G171/2 Uçdı bu feżālardan mür mürġ-i mür i dil dil-i dil<br />
nālānum / Ārām idemez oldum efkār-ı seyāḥat var<br />
G338/5 Sen gül gibi gül-şende gülmekde açılmaḳda / İñler ḳafes-i tende mür mürġ-i mür i dil dil-i dil<br />
nālānum<br />
G412/3 Ne mümkin mür mürġ-i mür i dil vaṣluñ hevāsından güẕār itmek / Ṭutar ṣayyād-ı ġamzeñ şāh-bāz-ı cān-şikār elde<br />
G480/3 Ārzū-yı dāne-i ḫāl-i ruḫuñla ʿāḳıbet / Düşdi ḥayfā mür mürġ-i mür i dil ṣayyād-ı zülfüñ dāmına<br />
G492/3 Eksük olmaz sīneden gül gibi tāze dāġlar / Nāleler ḳılsa ،‘aceb mi mür mürġ-i mür i dil bülbül gibi<br />
G67/1 Mür Mürġ-i Mür i dil ḳonmaġa bir ḳāmeti Ṭūbā gözedür / Serv ü şimşādı begenmez ḳatı aʿlā gözedür<br />
G107/2 Mür Mürġ-i Mür i i dil naġmeleri şevḳıne gül ruḫlarınuñ / Ne ṣafā-baḫş edālar ne güzel yirlerdür<br />
G356/5 Mür Mürġ-i Mür i dil dil-i dil<br />
Bāḳīyi görüñ fāḫte-āsā / Efġān ider ol serv-i ḫırāmānuñ ucından
mür mürġ-i mür i çemen [7] bülbül<br />
M6/V/3 Dellāl-i ḥüsni mür mürġ-i mür i çemendür gül-i terüñ<br />
G28/1 Şöhret-i ḥüsnüñe erbāb-ı suḫandur bāʿis̱ / Revnaḳ-ı bezm-i güle mür mürġ-i mür<br />
i çemendür çemendür bāʿis̱<br />
G110/2 Manṭıḳuʾṭ-ṭayr oḳumaġa başladı mür mürġ-i mür i çemen / Gūşe-i gül-zār şimdi külbe-i ʿAṭṭārdur<br />
G161/4 Başına mür mürġ-i mür i çemen gibi üşer nālelerüm / Dūd-ı dil bāġ-ı ġamuñ serv-i ser-efrāzı geçer<br />
G301/3 Sīnesin çāk eyledi mest-i ṣabūḫīler gibi / Ṣubḥ-dem mür mürġ-i mür<br />
i çemenden gūş idüp āvāze gül<br />
G387/5 Uyḫu gözine girmez ider sūz-ı derd ile / Vaḳt-i seḥerde mür mürġ-i mür i çemen nāle-i ḥazīn<br />
G537/2 Batdı sāl-ı kühenüñ ṣīt u ṣadāsı şimdi / Çıḳdı mür mürġ-i mür i çemenüñ naġme-i nev-peydāsı<br />
mür mürġ-i mür i i ḫo ḫoş-el ḫo el elḥānī el ḥānī [1] bülbül<br />
K5/25 Ṣabā gibi güẕār itdüm seḥer gül-zār-ı medḥüñde / Bu ebyātı terennüm ḳıldı bir mür mürġ-i mür i ḫo ḫoş-el ḫo el elḥānī el ḥānī<br />
mür mürġ-i mür i ḫo ḫoş-nev ḫo nev nevā nev ā [3] bülbül<br />
G310/2 Başladı gül-şende mür mürġ-i mür i ḫo ḫoş-nev ḫo nev nevā nev nev-rūzdan / Şāh-ı gül bezminde taḳsīm itdi bir ġarrā ġazel<br />
G388/2 Nāle ḳılsun ḳāmetüñ yādına mür mürġ-i mür i ḫo ḫoş-nev ḫo nev nevā nev / Rāstdan bir naġme-i dil-keş ser-āġāz eylesün<br />
G8/3 Göklere irdi yine gül-bāng-i mür mürġ-i mür i ḫo ḫoş-nev ḫo nev nevā nev / Ṣaḥn-ı gül-şen gördi bir aʿlā maḳām-ı dil-güşā<br />
mür mürġ-i mür mür i se seḥer se<br />
ḥer [2] [2] bülbül, bkz. ‘seḥer bülbülleri’ md.<br />
G78/4 Ḫ˅āb-ı ʿademden dīde-i ezhārı bī-dār eyledi / Taḥrīk-i bād-ı ṣubḥ-dem āvāze-i mür mürġ-i mür<br />
i se seḥer se<br />
ḥer<br />
G103/5 Oldı çemende bāliş-i ġonca kenār-ı ḫār / Mür Mürġ-i Mür i se seḥer se<br />
ḥer iderse nʾola āh u nāleler<br />
mür mürġ-i mür i zzār<br />
z<br />
ār [2] [2] [2] inleyen bülbül; bkz. ‘ʿandelīb-i zār’, ‘bülbül-i zār’ md.<br />
G99/1 Dil merġ-zār-ı mihr ü <strong>ve</strong>fā mür mürġ-i mür i zzār<br />
z<br />
ār ārıdur ār ıdur / Dīdār-ı yār ḥüsn ü bahā nev-bahārıdur<br />
G122/4 Ḫāmūş yatma bister-i ġafletde ṣubḥ-dem / Gel merġ-zāra ġulġule-i mür mürġ-i mür<br />
i zzār<br />
z<br />
ār ārı ār gör<br />
mür mürġān mür ġān [2] [2] [2] kuşlar<br />
M1/IV/2 Ṭutsun cihānı nāle-i mür mürġān mür mürġān<br />
ġān ṣubḥ-dem / Güller yolınsun āh u fiġān eylesün hezār<br />
G229/4 Gökde efġān iderek ṣanma geçer ḫayl-i küleng / Çekilür kūyuña mür mürġān mür mürġān<br />
ġān-ı ġān ı dil ü cān ṣaf ṣaf<br />
mür mürġān mür mürġān<br />
ġān-ı ġān ı ḫo ḫoş-el ḫo el elḥān el ḥān [1] bülbüller<br />
K18/9 Ṣubḥ-dem <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le-i nevbet-i şāhī mi degül / Ṣavt-ı mür mürġān mür mürġān<br />
ġān-ı ġān ı ḫo ḫoş-el ḫo el elḥān<br />
ḥān u ṣadā-yı kūh-sār<br />
mür mürġān mür mürġān<br />
ġān-ı ġān ı çemen [4] bülbüller<br />
K7/3 Çıḳdı bir yirden ṣadā vü ṣīt-ı mür mürġān mür mürġān<br />
ġān-ı ġān ı çemen / Gūyiyā eṭfāl-i mekteb ḫatm-i Ḳurʾān eyledi<br />
G121/2 Ḳıldı mür mürġān mür mürġān<br />
ġān-ı ġān ı çemen çemen ḳadd-i nihāl-i servi ḫam / Muṭrib-i bezm-i bahāra gūyiyā çeng itdiler<br />
G240/2 Ṣavt-ı mür mürġān mür mürġān<br />
ġān-ı ġān ı çemen ʿālemi ṭutdı gerçi / Muṭrıbā nʾeyleyelüm naḳş-ı nigār olmayıcaḳ<br />
G455/3 Günbed-i eflāke çıḳdı ġulġul-i mür mürġān mür mürġān<br />
ġān-ı ġān ı ı bbāġ<br />
b<br />
/ Dem-be-dem başında servüñ şūr u ġavġādur yine<br />
mür mürīd mür īd [1] [1] derviş<br />
G344/4 Mür Mürīd Mür Mürīd<br />
īd-i īd ʿaşḳ oldum ben tecerrüd iḫtiyār itdüm / Eger meyl eyler isem bir zen-i dünyāya nā-merdüm<br />
mürş mürşīd mürş īd [1] [1] [1] şeyh<br />
G281/1 Ey reh-revān-ı ʿaşḳ reh-i rāstān ṭutuñ / Mürş Mürşīd Mürş īd gerekse dāmen-i pīr-i muġān ṭutuñ<br />
mür mürūr mür mürūr<br />
ūr itmek itmek [1] [1] [1] geçmek<br />
G420/7 Bāḳī ʿaceb mi seng-i belā irse pāyine / Her kim bu reh-güẕār-ı fenādan mür mürūr mür<br />
ūr ide<br />
ide<br />
mürüv<strong>ve</strong>t mürüv<strong>ve</strong>t [7] [7] cömertlik, ihsan, lutuf; bkz. ‘ehl-i mürüv<strong>ve</strong>t’ md.<br />
K4/1 Cihān-ı maʿdelet kān-ı mürüv<strong>ve</strong>t mürüv<strong>ve</strong>t mürüv<strong>ve</strong>t / Penāh-ı mülk ü millet nuṣratüʾd-dīn<br />
K8/8 Cihān-ı maʿdelet kān-ı mürüv<strong>ve</strong>t mürüv<strong>ve</strong>t Ḫān Murād ol kim / Vücūdı sāye-i luṭf-ı ilāhīdür cihān üzre<br />
M2/I/7 Ḳanı ol dürr-i dil-efrūz-ı seḫā deryāsı / Ḳanı ol gevher-i nā-yāb-ı mürüv<strong>ve</strong>t kānı<br />
829
G348/10 Şah işiginden ḳıl istimdād-ı himmet Bāḳıyā / Çarḫ dūn-per<strong>ve</strong>rdür ol bilmez mürüv<strong>ve</strong>t neydügin<br />
M1/II/3 Kem-ter gedāyı az ʿaṭāsı ḳılurdı bay / Bir luṭfı çoḳ mürüv<strong>ve</strong>ti mürüv<strong>ve</strong>ti çoḳ pādişāh idi<br />
G403/8 Baḳī <strong>ve</strong>līk biz felek-i dūn-nevāzdan / Müstaġnīyüz mürüv<strong>ve</strong>t mürüv<strong>ve</strong>t-i mürüv<strong>ve</strong>t<br />
şāh-ı kerīm ile<br />
K20/34 Seḥāb-ı mekremet ü menbaʿ-ı mürüv<strong>ve</strong>tsin mürüv<strong>ve</strong>tsin / Nem-i seḫāñ ile ser-sebz gül-şen-i āmāl<br />
müs müsāʿid müs ʿid [2] el<strong>ve</strong>rişli<br />
G42/1 Ne devrān muvāfıḳ ne ṭāliʿ müs müsāʿid müs ʿid / Ḳolın boynuma ṣalmaz ol sīm- sāʿid<br />
G403/9 Minnet Ḫudāya baḫt müs müsāʿid müs ʿid sitāre yār / İḳbāl-i Ḫān Murād-ı saʿādet-nedīm ile<br />
müsellem müsellem [2] [2] herkes tarafından kabul edilmiş, inkar edilemez<br />
G342/5 Şiʿr-i Bāḳī müsellem müsellem olsa nʾola / Vaṣf-ı pāküñ ider bu ṭabʿ-ı selīm<br />
K5/26 Nihāl-i ḫoş-ḫırāmuñdur cihān gül-zārınuñ bānı / Müsellemdür Müsellemdür saña āyīn ü üslūb-ı cihān-bānī<br />
müsellem müsellem ṭutmak ṭutmak [1] [1] üstün tutmak<br />
G318/10 Ḫāmūşlıḳ senden ʿaceb ṭabʿuñ müsellem müsellem ṭutd ṭutdı ṭutd hep / Siḥr-āferīnān-ı ʿArab pākīze-gūyān-ı ʿAcem<br />
830<br />
mü müs̱elles̱ mü s̱elles̱ [1] [1] üzüm şırasının üçte biri kalacak şekilde kaynatılan <strong>ve</strong> haram<br />
sayılmayan bir çeşit şarap ‖ üç parça<br />
K5/15 Mü Müs̱elles̱ Mü s̱elles̱ gösterür dāyim temāşā eyleseñ elde / Meger kim pāre-i elmāsdur cām-ı dıraḫşānı<br />
müselm müselmān müselm ān [5] [5] müslüman; bkz. ‘kāfir müselmān’<br />
G137/4 Teşne-dildür şu ḳadar ḫūn-ı müselm müselmān müselm ān üzre / Tīġ-i kāfir gibi ol ġamze-i bürrān ditrer<br />
G272/3 Ġamzeñ oḳın çeşm-i fettānuñ yine almış ele / Şöyle beñzer dostum kāfir müselm müselmān müselm ān eyledüñ<br />
G330/4 Bunca cevr ü cefā baña nice bir / Hāy kāfir hele müselm müselmānem<br />
müselm<br />
ānem<br />
G181/3 Müdām içen münāfıḳdur dimiş minberde bir vāʿiẓ / Ne çāre hey müselm müselmānlar<br />
müselm müselmānlar<br />
ānlar münafıḳlıḳ zamānıdur<br />
G432/3 Der-i dil-dārdan dūram diyār-ı ġamda mehcūram / Müselm Müselmānlar<br />
Müselm ānlar esirgeñ ḫaste ḳaldum dār-ı ġurbetde<br />
müsta müstaʿcel müsta ʿcel [1] [1] çabucak gelip geçen<br />
G316/6 Metāʿ-ı dehr bir puldur aḳar ṣu ʿömr-i müsta müstaʿcel müsta ʿcel / Anuñʾçün Bāḳıyā esbābdan emlākden geçdüm<br />
müsta müstaġnī müsta müstaġnī<br />
ġnī [3]<br />
[3]<br />
1. umursamaz, kayıtsız<br />
G396/3 Ṭabībüm eyle müsta müstaġnīsin<br />
müsta müstaġnīsin<br />
ġnīsin ehl-i derd ḥālinden / Ki ḳapuñda fiġān u zār iden bīmārı ṭuymazsın<br />
2. ihtiyaç duymama, umursamama<br />
G365/5 Bezm-i belāda nāle vü āhuñla Bāḳıyā / Müsta Müstaġnīyüz<br />
Müsta ġnīyüz terāne-i çeng ü rebābdan<br />
G403/8 Baḳī <strong>ve</strong>līk biz felek-i dūn-nevāzdan / Müsta Müstaġnīyüz<br />
Müsta ġnīyüz mürüv<strong>ve</strong>t-i şāh-ı kerīm ile<br />
müsta müstaġraḳ müsta müstaġraḳ<br />
ġraḳ [1] [1] içine gömülmüş<br />
G229/6 Ehl-i dil derd ü ġamuñ niʿmetine müsta müstaġraḳ müsta ġraḳ / Dizilirler keremüñ ḫ˅ānına mihmān ṣaf ṣaf<br />
müsta müstaġr müsta müstaġr<br />
ġrıḳ ġr ḳ [1] [1] batmış, bulanmış<br />
G376/2 Tīr-i ġamzeñ nice ġarrā rāstlar ḥayretdeyem / Ḳana müsta müstaġr müsta müstaġr<br />
ġrıḳ ġr ciger aṣlā görinmez başdan<br />
müsta müstaġr müsta müstaġr<br />
ġrıḳ-ı ġr ı ı env envār env<br />
ār olmak olmak [1] [1] nurlara gark olmak, nurlarla dolmak<br />
M2/V/3 Merḳad-i pākin idüp şemʿ-i hidāyet rūşen / Meşhed-i ṭāhiri müsta müstaġr müsta müstaġr<br />
ġrıḳ-ı ġr ı env envār env<br />
ār ār olsun olsun<br />
olsun<br />
müsta müstaḥıḳḳ müsta ḳḳ [1] layık<br />
K20/36 Sezā-yı merḥamet ü müsta müstaḥıḳḳ müsta ḳḳ ḳḳ-ı ḳḳ ʿāṭıfetem / Nevāl-i fażluñ iderseñ maḥallidür ifżāl<br />
müsta müstaḥkem müsta ḥkem ḳḳılmak<br />
ḳ ılmak [1] [1] dayanıklı yapmak (bina bağlamında)<br />
G546/7 Esās-ı mülki muḥkem ḳıl ıl ḳıbāb-ı ḳadri müsta müstaḥkem<br />
müsta ḥkem / Binā-yı baḫtuña lāzımdur alsunlar Ḫorāsānı
müsta müstaḳīm müsta ḳīm [1]<br />
[1]<br />
doğru, düzgün (‘nihāl-i ḳāmet’ bağlamında)<br />
G334/1 Āşüfte bend-i silsile-i zülfüñe nesīm / Māʾil nihāl-i ḳāmetüñe ṭabʿ-ı müsta müstaḳīm müsta müstaḳīm<br />
ḳīm<br />
müstec müstecāb müstec āb [1] [1] kabul edilen (dua)<br />
K14/35 Ḫudā<strong>ve</strong>ndā Ḫudā ol zāt-ı pāke ḥırz-ı cān olsun / Duʿā-yı müstec müstecāb müstec müstecāb<br />
āb-ı āb ṭāʾifān-ı ʿarş-ı Raḥmānī<br />
müstec müstecāb müstec āb olmak olmak [1] [1] kabul olunmak<br />
G333/7 Yüzüñ görüp nʾola vaṣluñ temennā eylese Bāḳī / Görinse Kaʿbe dirler müstec müstecāb müstec āb olur olur olur duʿā ḳıblem<br />
müsted müstedām müsted ām [3] [3] devamlı, daim, ebedî<br />
K9/25 Eyyām-ı ʿömr ü devlet ü iclāl müsted müstedām müsted ām / Bünyād-ı baḫt u ʿizzet ü iḳbāl üstüvār<br />
K23/37 Devrān muṭīʿ u gerdiş-i gerdūn be-kām-ı dil / Ecrām rām devlet ü iḳbāl müsted müstedām müsted ām<br />
M1/VII/8 İḳbāl ü baḫt-ı ḫusrev-i āfāḳ müsted müstedām müsted ām / Rūḥ-ı revān-ı Şāha Taḥiyyāt <strong>ve</strong>ʾs-selām<br />
müsted müstedām müsted ām ol! ol! [1] [1] eksik olma! çok yaşa!<br />
G272/1 ʿĀşıḳ-ı bī-dillere cevr-i firāvān eyledüñ / Müsted Müstedām Müsted ām ol ol dostum luṭf itdüñ iḥsān eyledüñ<br />
müsted müstedām müsted ām olmak olmak [1] [1] eksilmemek<br />
G483/1 Müsted Müstedām Müsted ām ola ola fenā kūyınuñ evbāşları / Kim olur bir biri yolında fidā başları<br />
müste müsteḥaḳḳ müste müsteḥaḳḳ<br />
ḥaḳḳ [1] [1] hak eden, layık<br />
G91/2 Ḥüsnüñ zekātınuñ eger ey ḫ˅āce-i cemāl / Bir müste müsteḥaḳḳ<br />
müste müsteḥaḳḳ<br />
ḥaḳḳın ḥaḳḳ ın ister iseñ işte ben faḳīr<br />
müstemir müstemir olmamak olmamak [1] [1] [1] bir karar üzere durmamak<br />
G237/2 Birʿaceb ḥālet-durur bu ʿaşḳ olmaz olmaz müstemir müstemir / Gāh miḥnet gāh ḥasret gāh fürḳat gāh şevḳ<br />
mü müstes̱ mü müstes̱<br />
stes̱nā stes̱ ā [1] sıra dışı, özge<br />
G123/2 Zīnet-i bāġ u bahār olmış nihāl-i erġavān / ʿĪd-gehde ṣalınur maḥbūb-ı mü müstes̱ mü<br />
stes̱ stes̱nā stes̱ ā mmıdur<br />
m<br />
ıdur<br />
müş müşāhade müş āhade eylemek eylemek [1] [1] görmek, anlamak<br />
G306/7 Bāḳī-<strong>ve</strong>ş āḫır eyledi eyledi ʿaczin müş müşāhade müş āhade / Evrāḳın itdi defterinüñ tārumār gül<br />
1. görmek<br />
müş müşāhade müş āhade ḳılmak ılmak ılmak [2]<br />
[2]<br />
K1/11 Ḳıldı ıldı ıldı bu ḥāli dīde-i ʿibret müş müşāhade müş āhade / Ṭuydı bu sırrı ʿāḳıbetüʾl-emr gūş-ı cān<br />
2. bakmak, temaşa etmek<br />
G122/2 Her naḳş u her nigār ki ḳılsañ ılsañ müş müşāhade müş āhade / Elṭāf-ı ṣunʿ-ı Ḫāliḳ-i Per<strong>ve</strong>rdigārı gör<br />
müşerref müşerref [2] [2] şereflendirilmiş<br />
K3/9 Vücūd-ı şerīfiyle dünyā müşerre müşerref müşerre / Żamīr-i münīriyle ʿālem münev<strong>ve</strong>r<br />
K21/22 Kerīm özüñle mükerrem cihānda luṭf u kerem / Şerīf aduñla müşerref müşerref ḳabāle-i iḳbāl<br />
müşev<strong>ve</strong>ş müşev<strong>ve</strong>ş [1] [1] karmakarışık<br />
M6/IV/1 Ḫāṭır ḫarāb u ʿaḳl müşev<strong>ve</strong>ş müşev<strong>ve</strong>ş müşev<strong>ve</strong>ş sen irmeseñ<br />
müşev<strong>ve</strong>şü’l<br />
müşev<strong>ve</strong>şü’l-aḥvāl müşev<strong>ve</strong>şü’l ḥvāl ḥvāl [1] hali karışık/duman<br />
K21/28 Hemīşe nergis-i iḳbāl u baḫt ḫ˅āb-ālūd / Hemīşe ṭurra-i ṭāliʿ müşev<strong>ve</strong>şü<br />
müşev<strong>ve</strong>şüʾl<br />
müşev<strong>ve</strong>şü<br />
müşev<strong>ve</strong>şüʾl<br />
ʾl-aḥvāl ʾl ḥvāl<br />
müşfik müşfik ü ü mihrb mihrbān mihrb ān olmak olmak [1] [1] şefkat <strong>ve</strong> sevgi göstermek<br />
G404/3 Gūş ṭutup münāfıḳa cevri ḳo yār-ı ṣādıḳa / Dil-ber odur ki ʿāşıḳa müşfik müşfik ü ü mihrb mihrbān mihrb ān ola<br />
ola<br />
müşg müşg [6] [6] misk (ahu göbeğinden çıkarılan koku)<br />
K20/23 Nesīm-i ḫulḳına bir dem ḳarīn olursa eger / Ṣuyı gül-āb ide ṭopraġı müşg bād-ı şimāl<br />
G85/6 Ḫāl-i yāruñ müşg müşg bir ḫūnīn kefen maḳtūlidür / Āl vālāya ṣarupdur ṣanmañuz ʿaṭṭārlar<br />
831
K8/1 Dökilmiş zülf-i müşg müşg-āsā müşg āsā o ḳadd-i dil-sitān üzre / Döşenmiş sāye-i Ṭūbā bihişt-i cāvidān üzre<br />
K27/8 Dem-ā-dem sīm ü zer micmer ḳılur ol ṭurraya hem-ser / Duḫān-ı ʿūd u ʿanberden kemend-i zülf-i müşg müşg-āsā müşg āsā<br />
G6/2 Nedür bu pīç pīç ü çīn çīn ü ḫam-be-ḫam kākül / Nedür bu ṭurralar bu ḥalḳa ḥalḳa zülf-i mü müşg mü<br />
şg şg-āsā şg āsā āsā<br />
G456/4 Cihān pür-būy-ı müşg müşg-i müşg i i nāfe-i Çīn / Ḥamel burcında seyr eyler ġazāle<br />
müşg müşg ü ü ʿanber ʿanber [1] [1] [1] misküamber<br />
G177/2 Müşg Müşg ü ü ʿanber ʿanber ezilürken göricek kākülüñi / Yine anlar başuñ üstinde senüñ yir ideler<br />
müşg müşg ü ü gül gül-āb gül āb [2] misk <strong>ve</strong> gül suyu<br />
K18/30 Āb u gil müşg müşg ü ü gül gül-āb gül āb ola çemen ṣaḥnında / Būy-ı ḫulḳıyla güẕār itse nesīm-i esḥār<br />
K24/9 Beden-i pāki neden böyle olurdı ḫoş-bū / Olmasa müşg müşg ü ü gül gül-āb gül āb ile muḫammer sünbül<br />
müşg müşg ile ile yazdurmak yazdurmak [1] [1] muska yazılacak mürekkepe misk katmak<br />
K24/5 Yazdurup Yazdurup müşg müşg iile<br />
i le boynına ḥamāʾil ṭaḳdı / Kendüye itmek içün ḫalḳı musaḫḫar sünbül<br />
müşg müşg-i müşg i ÇÇīn<br />
Ç<br />
īn [2] [2] Çin miski<br />
K8/5 ʿİẕār-ı nāzenīnin pür-ġubār-ı müşg müşg-i müşg<br />
i ÇÇīn<br />
Ç<br />
īn itmiş / Yüz urmış ḫāk-i pāy-ı ḫusrev-i ṣāḥib-ḳırān üzre<br />
G311/2 Ḫāl-i ruḫuñ gedāsı bir āvāre müşg müşg-i müşg i i ÇÇīn<br />
Ç<br />
īn / Laʿl-i lebüñ fütādesi bir ḫāk-isār laʿl<br />
müşg müşg-i müşg i Ḫuten Ḫuten [2] [2] Huten diyarının miski<br />
M5/IV/1 Ḥalḳa-i zülf-i siyāhuñ ey ṣaçı müşg müşg-i müşg i Ḫuten<br />
Ḫuten<br />
G284/3 Ḳad serv-i çemen yāre dehen ġonca-i gül-zār / Ḫaṭ müşg müşg-i müşg i Ḫuten Ḫuten çihre semen ḫāl ḳaranfül<br />
müşg müşg-i müşg i i nnāb<br />
n<br />
āb āb [4] halis misk<br />
G2/1 Ayaḳlarda ḳalur sünbül o zülf-i nīm-tāb-āsā / Ṣaçuñla baḥs̱ iderse başa çıḳmaz müşg müşg-i müşg i nnāb<br />
n<br />
āb āb-āsā āb āsā āsā<br />
G14/6 Bāḳıyā ḫāl-i ʿanberīni anuñ / Nāfe-i müşg müşg-i müşg i nnābdur<br />
n<br />
ābdur gūyā<br />
G20/2 Nāfe ḳıldı zülf-i müşgīnüñ görüp ser-ber-zemīn / Ayaġuñ ṭopraġına miskīnlik itdi müşg müşg-i müşg i i nnāb<br />
n<br />
āb<br />
G259/4 Şemīm-i nāfe-i ḫālinden ey nesīm-i seḥer / Dimāġ-ı ʿālemi pür-būy-ı müşg müşg-i müşg i nnāb<br />
n<br />
āb itdüñ<br />
müşg müşg-i müşg i ter [2]<br />
G379/3 Çīn içre yoḳ ṣaçuñ gibi bir müşk müşk-i müşk i ter <strong>ve</strong>lī / Müşgīn ṣaçuñda bulmaġ olur ṣad hezār çīn<br />
G213/2 Bulmaya ol ḫadd-i gül-gūn üzre ḫaṭṭuñ ḥāletin / Müşg Müşg-i Müşg i terden yazsalar berg-i gül-i ḫandāne naḳş<br />
müşg müşg-sā müşg ā [1] [1] misk kokan<br />
G226/2 ʿīş u ṣafāya ḫāṭırumuz ṭurmayup çeker / Sünbüller oldı silsile-i müşg müşg-sā-yı<br />
müşg yı bāġ<br />
müşg müşgīn müşg īn [9] [9] misk kokulu, misk gibi; ḫāl-i müşgīn, ḫaṭṭ-ı müşgīn, nāfe-i müşgīn<br />
K24/30 Dāne ḫaṭ jāle nuḳaṭ nefḥa-i müşg müşgīn müşg īn maʿnā / Yazdı levḥ-i çemene bir ġazel-i ter sünbül<br />
G71/2 Ṭurralar egnindeki müşg müşgīn müşg īn zirihler seyrin it / Ġamzeler ṭaḳınduġı şemşīr-i cevher-dārı gör<br />
G103/3 Çözdi çemende ṭurraların sünbül-i ṭarī / Gūyā ṭaġıtdı mūyını müş müşgīn müş īn külāleler<br />
K3/5 Ṭolar būy-ı müşg müşgīn müşg müşgīn<br />
īn-i īn i zülfüñle ʿālem / Döner nāfe-i miske çarḫ-ı müdev<strong>ve</strong>r<br />
G30/1 Gel ey dil ḥalḳa-i müşg müşgīn müşg müşgīn<br />
īn-i īn i zülf-i pür-şikenden geç / Düşersin dām-ı tezvīre reh-i mekr ü fitenden geç<br />
G466/3 Būy-ı müşg müşgīn müşg müşgīn<br />
īn-i īn i bahār irdi dimāġ-ı dehre / Yaḳalı dāmen-i küh-sārda micmer lāle<br />
G221/2 Mürdeler iḥyā ider enfās-ı müşg müşgīnüñ müşg īnüñ senüñ / Nuṭḳ-ı cān-baḫşuñdur iʿcāz-ı Mesīḥādan ġaraż<br />
G368/2 Görüp çīn-i ebrū-yı müşg müşgīnüñi<br />
müşg īnüñi / Siyeh çeşmüñi ṣandum āhū-yı Çīn<br />
G398/10 Cihān enfās-ı müşg müşgīnüñle<br />
müşg īnüñle ṭoldı / Saña Ḥaḳdan ʿaṭādur Bāḳıyā bu<br />
832<br />
müşg müşgīn müşg īn ṣaç [3] misk kokulu saç; bkz. ‘kākül-i müşgīn’, ‘ṭurra-i müşgīn’, ‘sünbül-i müşgīn’,<br />
‘zülf-i müşgīn’ md.<br />
G170/4 Didüm müşg müşgīn müşg īn ṣaçuñ mıdur muʿaṭṭar iden āfāḳı / Perīşān eyleyüp kāküllerini didi kim budur
G379/3 Çīn içre yoḳ ṣaçuñ gibi bir müşk-i ter <strong>ve</strong>lī / Müşg Müşgīn Müşg īn ṣaçuñda bulmaġ olur ṣad hezār çīn<br />
G447/3 Müşg Müşgīn Müşg īn ṣaçuñda ey yüzi gül cān-ı nā-tevān / Ol riştedür ki baġlana bir deste sünbüle<br />
müşg müşgīn müşg müşgīn<br />
īn-ḫāl īn ḫāl [1] misk renkli ben (‘siyāh aṭlas’ paralelliğinde)<br />
G527/3 Siyāh aṭlas gibi zülfüñ yaraşdı / ʿİẕār-ı āl-i müşg müşgīn müşg müşgīn<br />
īn-ḫāle īn ḫāle düşdi<br />
müşg müşgīn müşg müşgīn<br />
īn-mer īn mer merġūl mer ġūl [1] [1] misk kokulu büklüm büklüm saçlı<br />
K24/3 Oldı gül-şen yine bir dil-ber-i müşg müşgīn müşg müşgīn<br />
īn-mer īn mer merġūl mer ġūl / Şol ḳadar virdi aña zīnet ü zī<strong>ve</strong>r sünbül<br />
müşg müşgīn müşg müşgīn<br />
īn-mū īn ū [1] [1] [1] misk kokulu saç<br />
M3/V/4 Tār-ı zülf ü ṭurra-i ḫūbān-ı müşg müşgīn müşg müşgīn<br />
īn-mū īn gibi / Sāl-i iḳbālin Ḫudā bī-ḥadd ü pāyān eylesün<br />
müşg müşgīn müşg müşgīn<br />
īn-nes īn nes nesīm nes īm [2] misk kokulu seher yeli<br />
G318/4 Müşg Müşgīn Müşg Müşgīn<br />
īn-nes īn nes nesīm nes īm oldı hevā ʿanber-şemīm oldı ṣabā / Gül-zāra gelse ġālibā urmaz Ḫutenden nāfe dem<br />
M3/IV/3 Nefḥa-i müşg müşgīn müşg müşgīn<br />
īn-nes īn nes nesīm nesīm<br />
īm-i īm ḫulḳı ṭutdı ʿālemi mi / Her ṭarafdan şimdi būy-ı ʿūd u ʿanberdür gelen<br />
müşg müşgīn müşg müşgīn<br />
īn-ra īn ra raḳam ra ḳam [1] misk kokulu yazan (kalem)<br />
G147/8 Dem-i taḥrīr-i elṭāfında ʿālem / Ṭufeyl-i ḫāme-i müşg müşgīn müşg müşgīn<br />
īn-ra īn ra raḳamdur ra ḳamdur<br />
1. çetin<br />
müşkil müşkil [7]<br />
[7]<br />
K2/49 Miḥnet-i faḳr belā ġayret-i aḳrān müşkil müşkil / Fuḳarā bendelerüñ arada deng ü ḥayrān<br />
2. güçlük<br />
G45/3 Cefā-yı yār ile muʿtād olıncadur müşkil müşkil / ʿAẕāb ʿaẕb olur āḫır gelür ʿitāb leẕīẕ<br />
3. zor, güç<br />
G404/1 Müşkil Müşkil imiş ki dil-rübā ṭıfl ola dil-sitān ola / ʿĀşıḳ-ı zār u mübtelā pīr ola nā-tevān ola<br />
4. sorun, mesele<br />
G193/1 ʿĀlemde ẕerre deñlü degülken vücūdumuz / Müşkil Müşkil budur ki ẕerreden artuḳ ḥasūdumuz<br />
G420/6 Bāṭıl hemīşe bāṭıl u bīhūdedür <strong>ve</strong>lī / Müşkil Müşkil budur ki ṣūret-i Ḥaḳdan ẓuhūr ide<br />
G274/4 Kimse ḥall eylemedi müşkil müşkil-i müşkil rāz-ı felegi / Var ise ʿıḳd-ı S̱üreyyādur aña noḳṭa-i şek<br />
K25/34 Ḳāḍī-i maḥkeme-i ʿālem-i bālā Bircīs / Müşkilin Müşkilin müftī-i reʾyüñden ider istifsār<br />
müşkil müşkil bel belā bel belā<br />
ā [3] [3] çetin belâ<br />
K6/6 Senden ayrılmaḳ ḳatı müşkil müşkil bel belādur bel ādur dostum / Yoluña ölmek egerçi ʿāşıḳa āsān gelür<br />
G209/5 Bāḳī hevā-yı ʿaşḳ ne müşkil müşkil bel belā bel imiş / Benden naṣīḥat ister iseñ eyleme he<strong>ve</strong>s<br />
G382/4 Müşkil Müşkil bel belā bel degül mi <strong>ve</strong>fāsuz güzel sevüp / Ġuṣṣayla yata derd ü ġam ile uyanasın<br />
müşkilleri müşkilleri ḥal ḥal itmek itmek [2] [2] [2] sorunları çözmek<br />
Kt1/5 Eyledi keşf ile iẓhār-ı kerāmet keremüñ / İtdi İtdi müşkillerümüz müşkillerümüz ḫ˅āce-i iḥsānuñ ḥal ḥal<br />
G310/7 Bāḳıyā ser-levḥa-i eşʿārı tezhīb eyle kim / Müşkilüñ Müşkilüñ luṭf-ı şehenşāh itdi altun gibi ḥal<br />
ḥal<br />
müşkil müşkil ḥāl ḥāl [1] [1] güç durum<br />
G527/5 Ṣaçuñ bendinde dil derdin ṣorarsañ / Ġarīb üftāde müşkil müşkil müşkil ḥāle ḥāle düşdi<br />
müşkil müşkil müşkil iş iş iş [1] [1] zor iş, çetin iş; bkz. ‘kār-ı düşvār’, ‘düşvār iş’<br />
G217/5 Kār-ı düşvār olsa ḳıl ʿazm-i cenāb-ı mey-fürūş / Himmet-i merdān ile āsān olur her müşkil müşkil iş<br />
iş<br />
müşkil müşkilāt müşkil āt [1] [1] sorunlar<br />
K20/33 Elüñdedür çü bu gün ḥall-i müşkil müşkilāt müşkil müşkilāt<br />
āt-ı āt enām / Enāmil-i keremüñ ḳıl bu ʿuḳdeye ḥallāl<br />
müşkil müşkil-güş<br />
müşkil müşkil güş güşā güş ā [1] [1] zorlukları yenen, çetin işleri halleden<br />
833
G297/5 Rişte-i cānumda zülfüñ bir girih bend itdi kim / Ḥalline ḳādir degül müşkil müşkil-güş<br />
müşkil güş güşālar güş ālar bilmiş ol<br />
müşt müştāḳ müşt ḳ [2] hasret<br />
K1/19 Müşt Müştāḳ Müşt būy-ı ḫulḳına ʿaṭṭār-ı nev-bahār / Muḥtāc dest-i himmetine ḫ˅āce-i ḫazān<br />
G345/2 Bülbül-i müşt müştāḳuñuñ<br />
müşt ḳuñuñ aġladuġın yār işidüp / Ḫārlarla açılur mı <strong>ve</strong>rd-i ḫandānum benüm<br />
müşter müşterī müşter ī [1]<br />
[1]<br />
G362/2 Cānā metāʿ-ı mihrüñe dil müşter müşterī müşter iken / Olmamış idi ʿaşḳ iline kārvān revān<br />
834<br />
müttek müttekā müttek ā [1] [1] dayanak ‖ koltuk altına alınıp üzerine dayanılan derviş asası; bkz.<br />
DERVİŞ ÇEYİZİ, s. 254-257.<br />
G192/3 Biz müttek müttekā-yı<br />
müttek yı zer-keş-i cāha ṭayanmazuz / Ḥaḳḳuñ kemāl-i luṭfınadur istinādumuz<br />
müyesser müyesser müyesser [1] [1] nasip<br />
M7/I/2 Degül çünkim müyesser müyesser lemʿa-i ḫurşīde neẓẓāre<br />
müyesser müyesser eylemek/itmek eylemek/itmek [5] [5] nasip etmek<br />
K3/33 Ümīdin revā eyle eyle eyle ʿömrin ziyāde / Mühimmin müheyyā murādın müyesser müyesser<br />
müyesser<br />
K19/57 Mūmdur mülk-i cihān saña duʿām ol ki hemān / ʿAn-ḳarīb eyleye eyleye eyleye Allāh müyesser müyesser ḫātem<br />
K21/34 Cihān musaḫḫar-ı fermān ola murādātuñ / Müyesser Müyesser eyleye dāʾim Müyessirüʾl-aʿmāl<br />
G546/1 Bi-ḥamdiʾllāh ki yārī ḳıldı ferr-i baḫt-ı sulṭānī / Müyesser Müyesser eyledi eyledi eyledi Bārī Teʿālā fetḥ -i Şirvānı<br />
M1/VIII/10 Dāʾim çerāġ-ı devlet ü baḫtın münev<strong>ve</strong>r it / İki cihānda göñli murādın müyesser it it<br />
müyesser müyesser müyesser ḳılmak ılmak [1] [1] nasip etmek<br />
K27/22 Cihānda sāġar-ı devlet murāduñ üzre devr itsün / Göñül ḫoşluḳların ḳılsun ılsun müyesser Ḥażret-i Mevlā<br />
müyesser müyesser müyesser olmak olmak olmak [5] [5] nasip olmak<br />
G211/2 Çāk çāk itsün beni şemşīr-i ġamzeñ şāne-<strong>ve</strong>ş / Zülfüñe tek ʿāḳıbet olsun olsun müyesser müyesser dest-res<br />
G247/2 Olmadı Olmadı müyesser müyesser baña bir serv-i revānuñ / Laʿlini öpüp biline bir pāre ṣarılmaḳ<br />
G465/7 Bir kerre būseñ alımaduḳ ḫaṭṭuñ irmedin / Āḫır müyesser müyesser oldı oldı oldı hele biñ belāyile<br />
G526/1 Terk itdi ben żaʿīfini gitdi revān gibi / Gelmek müyesser müyesser olmadı olmadı olmadı bir daḫı cān gibi<br />
Mtl 27 Ḥal<strong>ve</strong>tde enīs eyleyüp ol şūḫ-ı cihānı / ʿĀlemde müyesser müyesser ola ola mı mı ʿīş-ı nihānı<br />
Müyessirü’l<br />
Müyessirü’l-aʿmāl Müyessirü’l ʿmāl [1] Allah<br />
K21/34 Cihān musaḫḫar-ı fermān ola murādātuñ / Müyesser eyleye dāʾim Müyessirü Müyessirüʾl<br />
Müyessirü Müyessirüʾl<br />
ʾl-aʿmāl ʾl ʿmāl<br />
müzehheb müzehheb [1] [1] yaldızlı<br />
K3/26 Aña cild-i ġarrā müzehheb müzehheb muṭallā / Meh-i ʿālem-ārā vü ḫurşīd-i en<strong>ve</strong>r<br />
müzev<strong>ve</strong>r müzev<strong>ve</strong>r [1] [1] [1] uydurmak<br />
K19/53 Ḫātem-i naẓma bu gün kimse bu ḥükmi viremez / Nice müfsidler ider ider gerçi müzev<strong>ve</strong>r müzev<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
müzeyyen müzeyyen [3] [3] bezenmiş, süslenmiş<br />
G65/1 Yüzüñ şems-i ḍuḥā rūz-ı viṣālüñ ʿīd-i Eḍḥādur / Cemālüñden müzeyyen müzeyyen her ṭaraf ʿālem temāşādur<br />
G78/2 ʿĀlem müzeyyen müzeyyen pertev-i ḫurşīd-i ʿālem-tāb ile / Naṭʿ-ı ser-ā-ser ṣaldılar rūy-ı zemīne ser-be-ser<br />
Kt1/10 Ola vaṣfuñla müzeyyen müzeyyen müzeyyen ṣafaḥāt-ı eyyām / Ṭola medḥüñle kütüb-ḫāne-i edyān u milel<br />
müzeyyen müzeyyen müzeyyen ḳılmak ılmak [2] [2] bezemek, süslemek<br />
K27/16 Ṣadef gūşın müzeyyen müzeyyen müzeyyen ḳılma ılma ılmaġ ılma içün dürr-i lafẓından / Kelāmın istimāʿ eyler pes-i dīvārdan deryā<br />
M5/VII/2 Bezm-i ʿaşḳı şemʿ-i āhumla müzeyyen müzeyyen ḳıldu ıldu ılduġum ıldu ġum<br />
müzeyyen müzeyyen olmak olmak olmak [1] [1] bezenmek, süslenmek ‖ hazırlanmak<br />
Mtl 11 Ṭutdı gül-şende yine bülbül-i ḫoş-ḫ˅ān menzil / Başlasun devre ḳadeḥ oldı oldı oldı müzeyyen müzeyyen maḥfil
nā-bed bed bedīd bed īd itmek [1] yok etmek<br />
K14/36 Belā gird-ābına ṣalsun ʿadūñı nā-bed bed bedīd bed īd itsün / Fenā deryāsına ġarḳ eyleyen Firʿavn u Hāmānı<br />
nā-be be be-kār be ār [1] [1] arsız, utanmaz<br />
G130/9 Bāḳī bu şiʿri ṣafḥa-i çarḫ-ı berīne yaz / Görsün felekde söz nicʾolur ḫaṣm-ı nā-be be be-kār be ār<br />
nā-būd ūd olmak [2] yok olmak<br />
K13/7 Ḫarc kim bī-daḫl ola mevcūd olan nā-būd ūd olur / Olsa mālüñ fiʾl-mes̱el maḥṣūl-i baḥr u kān eger<br />
G455/5 Ḳayd-ı ʿālemden ḫalāṣ ol cām-ı mey nūş eyle kim / Niceler nā-būd ūd olur dünyā bu dünyādur yine<br />
1. zor ‖ cahilce<br />
N<br />
nā-dān ān [12] [12] [12] bkz. ʿşaḫṣ-ı nā-dān’, ʿmerdüm-i nā-dān’ md.<br />
K6/17 Ḳanı ol gelmez diyü baḥs̱ eyleyen cāhilceler / Ḥaḳ budur kim ʿāḳıle anlar ḳatı nā-dān ān gelür<br />
2. cahil<br />
K25/24 Ne ʿaceb fażlına nā-dān ān eger inkār itse / İtdi mi Aḥmed-i Muḫtāra Ebū Cehl iḳrār<br />
G149/5 Şikest eylerse nā-dān ān sözlerüñ ġam çekme ey Bāḳī / Yine ehl-i baṣīret tūtiyā eyler bu cevherdür<br />
G277/7 Şiʿr-i Bāḳīye ḳulaḳ ṭutmasa zāhid ne ʿaceb / Söz güherdür ne bilür ḳadrini nā-dān ān güherüñ<br />
G529/2 Pend eylemiş ol sāde-ruḫa zāhid-i nā-dān ān / ʿAşḳ ehli hücūm eyledi rīşin yola yazdı<br />
G43/2 Nā-dān ān elinden alma eger irse destüñe / Şeh-bāz-ı āşiyāne-i devlet yeden bi-yed<br />
G420/5 Devr-i zamāne cünbişi nā-dānlıḳ üzredür / Nā-dān ān ḳomaz ki merdüm-i dānā ḥużūr ide<br />
G76/2 Ḳatlüme engüşt-i yār itsün işāret ġam degül / Ḳanġı nā-dāndur āndur o kim ḥükm-i ḳalemden incinür<br />
G315/3 İltifāt eylemezem ẕerre ḳadar nā-dāne āne / Āsmān-ı hünere mihr-i cihān-ārāyem<br />
G405/4 Ṣofī gelicek açma ṣaḳın ʿaşḳ ḥadīs̱in / Dānā-dil iseñ sırruñı nā-dāne āne āne ṭuyurma<br />
K5/34 Egerçi pīr-i dānādur göñül fenn-i belāġatda / Velī olmaz deb-istān-ı s̱enāñuñ ṭıfl-ı nā-dān ān ānı ān<br />
K25/27 Ṣadr-ı ʿālīye geçürse nʾola nā-dān ān ānı ān felek / Dāʾimā nāḳıṣı aʿlāya çıḳarur miʿyār<br />
nā-dānl ānl ānlıḳ ānl ḳ [1] kabalık ‖ cahilce davranış<br />
G420/5 Devr-i zamāne cünbişi nā-dānl ānl ānlıḳ ānl üzredür / Nā-dān ḳomaz ki merdüm-i dānā ḥużūr ide<br />
1. göbek miski<br />
nāfe āfe āfe [10] [10] bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 81. (ʿâhû-yı Hoten’ <strong>ve</strong> ʿâhû-yı müşgîn’ md.)<br />
G318/4 Müşgīn-nesīm oldı hevā ʿanber-şemīm oldı ṣabā / Gül-zāra gelse ġālibā urmaz Ḫutenden nāfe āfe dem<br />
Kt3/2 Geh nāfe āfe āfe gibi eyle der ü deşti muʿaṭṭar / Geh ġonca gibi gül-şene gel zīnet-i bāġ ol<br />
G20/2 Nāfe āfe āfe ḳıldı zülf-i müşgīnüñ görüp ser-ber-zemīn / Ayaġuñ ṭopraġına miskīnlik itdi müşg-i nāb<br />
G383/5 Ārzū-yı ḫāl-i müşgīnüñ alurduḳ nāfeden āfeden / Dil götürmez ḥāṣılı āhū-yı Çīnüñ minnetin<br />
G259/4 Şemīm-i nāfe āfe āfe-i āfe i ḫālinden ey nesīm-i seḥer / Dimāġ-ı ʿālemi pür-būy-ı müşg-i nāb itdüñ<br />
G291/1 Ṣaḥrālara düşerse nʾola nāfe āfe āfe-i āfe i ġazāl / Sevdālara ṣalupdur anı dil-berā o ḫāl<br />
G14/6 Bāḳıyā ḫāl-i ʿanberīni anuñ / Nāfe āfe āfe-i āfe i müşg-i nābdur gūyā<br />
G250/6 Yolında nāfe āfe āfe-ṣıfat āfe ıfat ḳıldı terk-i ser Bāḳī / Teraḥḥum itmedi miskīne ḳıl ḳadar zülfüñ<br />
G184/3 Nāfeye āfeye beñzedicek ḫālüñi erbāb-ı naẓar / Nergis-i mestüñi yād eyleyüp āhū didiler<br />
2. göbek miski ‖ post (miskin çıkarıldığında güneş görmemesi bağlamında)<br />
835
G536/2 Būy-ı ʿaşḳ ile ṣarıldum nāfe āfe gibi posta / Bir ḳılına aṣmadı ol kākül-i pür-ḫam beni<br />
nāfe āfe āfe-i āfe i ÇÇīn<br />
Ç<br />
īn [2] [2] Çin ahusunun misk kesesi<br />
G427/3 İnṣāf budur kim çıḳarup misk-i ġazāli / İzüñ tozını ṭolduralar nāfe āfe āfe-i āfe i ÇÇīne<br />
Ç<br />
īne<br />
G456/4 Cihān pür-būy-ı müşg-i nāfe āfe āfe-i āfe i ÇÇīn<br />
Ç<br />
īn / Ḥamel burcında seyr eyler ġazāle<br />
nāfe āfe āfe-i āfe i misk misk [2] misk torbası/kesesi<br />
K3/5 Ṭolar būy-ı müşgīn-i zülfüñle ʿālem / Döner nnāfe<br />
n nāfe<br />
āfe-i āfe i miske çarḫ-ı müdev<strong>ve</strong>r<br />
G487/5 Ḫālüñ ḫaberleriyle muʿaṭṭar ḳılur nesīm / Deşt-i Ḫutende nāfe āfe āfe-i āfe i misküñ dimāġını<br />
nāfe āfe āfe-i āfe i müşg müşgīn müşg<br />
īn [3] [3] misk torbası/kesesi<br />
G398/7 Gelüp miskīnlik itdi ḫāl-i yāre / Ḫaṭādan nāfe āfe āfe-i āfe i müşg müşgīn müşg<br />
īn īn-i īn āhū<br />
G310/4 Nāfe āfe āfe-i āfe i müşg müşgīn müşg<br />
īn īn-i īn zülfinden ḫaber ṣor Çīne var / Ey ṣabā geşt ü güẕār it kāʾinātı ṭurma yil<br />
K18/45 Ṭurralar milket-i Çīn nāfe āfe āfe-i āfe i i müşg müşgīn müşg<br />
īn ol ḫāl / Gözüñ āhū-yı Ḫuten ġamzelerüñdür Tātār<br />
nāfe āfe āfe-i āfe i müşg müşg-i müşg<br />
i TTātār<br />
T<br />
ātār ātār [1] Tatar miskinin kesesi<br />
M1/IV/4 Añduḳça būy-ı ḫulḳuñı derdüñle lāle-<strong>ve</strong>ş / Olsun derūn-ı nāfe āfe āfe-i āfe i müşg müşg-i müşg<br />
i TTātār<br />
T<br />
ātār ātār tār<br />
nāfe āfe āfe-i āfe i Tat Tatār Tat<br />
ār ār [1] [1] Tatar ahusu miski<br />
G48/5 Ḫaylī dimāġ baġladı ʿālemde Bāḳıyā / Ḫāl-i nigāra beñzeyeli nāfe āfe āfe-i āfe i Tat Tatār Tat<br />
ār ār<br />
nāfi āfi āfiʿ āfi ʿ [1] hayırlı, faydalı<br />
G135/7 Eger dünyā vü dīn emrinde nāfi āfi āfiʿ āfi bir ʿamel dirseñ / Duʿā-yı devlet-i sulṭān muʿizz-i dīn ü dünyādur<br />
nā-gāh/nā āh/nā āh/nā-geh/n<br />
āh/nā geh/n geh/nā-geh<br />
geh/n geh gehān ān [19] ansızın, birdenbire; bkz. ʿbelā-yı nā-gehānī’ md.<br />
K18/41 Geşt iderken çemen-i medḥ ü s̱enāñı ḫāṭır / Lāyiḥ oldı dile nā-gāh āh bu şiʿr-i hem-vār<br />
M8/V/1 Boynuña ḥīle kemendin biri baġlar nā-gāh āh<br />
G237/1 Şām-ı ġamda ḥāṣıl olsa göñlüme nā-gāh āh şevḳ / Şuʿle-i āhumla ṭolar nīl-gūn ḫargāh şevḳ<br />
G465/5 Baña ʿadū yanında cefālar ider o serv / Nā-gāh āh yolda rāst gelürse ḳażāyile<br />
K10/11 Ḳorḳaram çāpük-süvār-ı ʿarṣa-i ʿirfān iken / Esb nā-geh geh bir gice bī-cev ḳala ester bile<br />
K14/15 Elinden ol ḳadar düşmen yimişdür boz doġanı kim / Ḳızılelmadan eyvā ḳopdı nā-geh geh işidüp anı<br />
K14/18 Ser-encām-ı ʿadū āḫır ne ḥāle irişür dirken / Hezārān kelleler ṭop itdi nā-geh geh çarḫ çevgānı<br />
G54/4 İşigüñde beni ey meh bulur bir gün ʿadū nā-geh geh / Ḳażā-yı āsmānīdür belā-yı nā-gehānīdür<br />
G177/5 Görse seyrinde seni bir gice nā-geh geh Bāḳī / Hep muʿabbirler anı vuṣlata tāʿbīr ideler<br />
G527/4 Hümāyūn-bāl açup şeh-bāz-ı zülfüñ / Tezerv-i ʿaḳlı nā-geh geh ala düşdi<br />
G77/5 Pīrāne-ser elüñde ʿaṣā-<strong>ve</strong>ş piyāle ṭut / Nā-geh geh ṭoḳınsa bād-ı ḥavādis̱ ṭayanı gör<br />
G129/7 Gögsin gererdi zühd ile Bāḳī bu ʿarṣada / Nā-geh geh geh ṭoḳındı tīr-i maḥabbet ḳażāyı gör<br />
Mtl 26 Nā-geh geh görince pertev-i ruḫsār-ı Aḥmedi / Bī-iḫtiyār zāhidüñ īmānı gevredi<br />
K1/9 Āyā bu zīb ü zīnet-i ʿālem nedür diyü / ʿİbret göziyle nāẓır iken dehre nāgehān āgehān āgehān<br />
G477/4 ʿAşḳ ehline ḫādeng-i belā nā-geh geh gehān geh ān irer / Tīr-i ḳażādan umma ḫalāṣ iḥtirāz ile<br />
G488/5 Āh kim düşdi nā-geh geh gehān geh ān göñlüm / Göricek ol çeh-i zenaḫdānı<br />
M3/I/5 Nā-geh geh gehān geh ān bir toz ḳopardı bād-pāy-ı devleti / Rūşen oldı dīde-i aʿyān-ı devlet ṣubḥ-dem<br />
G292/7 Umaruz himmet-i merdān-ı ṭarīḳat yitişe / Nā-geh geh gehān geh ān bir gün efendüm diye Bāḳī berü gel<br />
G54/4 İşigüñde beni ey meh bulur bir gün ʿadū nā-geh / Ḳażā-yı āsmānīdür bel belā-yı bel yı nnā-geh<br />
n<br />
geh gehānīdür geh ānīdür<br />
na naġamāt na ġamāt [1] nağmeler<br />
K26/37 ʿAndelībān-ı ḫoş-elḥān-ı gül-istān-ı s̱enā / İdeler medḥüñ ile ḫoş na naġamāt na naġamāt<br />
ġamāt-ı ġamāt rengīn<br />
na naġamāt na naġamāt<br />
ġamāt eylemek [ [1] [<br />
1] nağmeler geçmek<br />
G358/1 Na Naġamāt Na Naġamāt<br />
ġamāt eylemege başladı ṣanma anı sen / Ehl-i sūzuñ ṣanemā āteşin üfler ney-zen<br />
836
na naġme na ġme [12]<br />
G82/1 Göñül her na naġme na ġme kim çeng-i ġamuñda iḫtiraʿ eyler / Ḳoyup elden felekde Zühre sāzın istimāʿ eyler<br />
G353/2 Dil ü cān nāleler ḳılsun reg ü pey virsün āvāze / Tek olsun yār māʾil na naġme na naġme<br />
ġme-i ġme i evtāre eglensün<br />
G388/2 Nāle ḳılsun ḳāmetüñ yādına mürġ-i ḫoş-nevā / Rāstdan bir na naġme na naġme<br />
ġme-i ġme i dil-keş ser-āġāz eylesün<br />
G537/2 Batdı sāl-ı kühenüñ ṣīt u ṣadāsı şimdi / Çıḳdı mürġ-i çemenüñ na naġme na<br />
ġme ġme-i ġme i nev-peydāsı<br />
G88/5 Mevsim-i gülde Bāḳıyā gül-şene varduġum bu kim / Na Naġme Na Naġme<br />
ġme-i ġme i āhı bülbülüñ nāleme sāz-kārdur<br />
G340/1 ʿArż-ı ḥüsn it niyāza başlayalum / Na Naġme Na Naġme<br />
ġme-i ġme i ʿaşḳa tāze başlayalum<br />
G370/3 Göñlin egler nāle-i zencīr ile mecnūn-ı ʿaşḳ / Na Naġme Na Naġme<br />
ġme-i ġme i ʿūd u ṣadā-yı çeng ü nāyı nʾeylesün<br />
G463/3 Na Naġme Na Naġme<br />
ġme-i ġme i nāleme dem-sāz geçinmezdi benüm / Muṭrıbā ʿūduñ eger uymasa iller sözine<br />
G107/2 Mürġ-i dil na naġmeleri na ġmeleri şevḳıne gül ruḫlarınuñ / Ne ṣafā-baḫş edālar ne güzel yirlerdür<br />
G303/5 Bāḳī dem urma seyr-i maḳāmāt-ı ʿaşḳdan/ Geç āh u nāle na naġmelerinden<br />
na melerinden ḳarāre gel<br />
G449/5 Sözüm diñle muġannī na naġmesin na ġmesin gūş eyle ey Bāḳī / Ġaraż saña naṣīḥatdur ḳulaḳ ṭut ḳavl-i üstāde<br />
G413/4 Bu cism-i dü-tā içre fiġānı reg-i cānuñ / Şol çengdeki na naġmeye na ġmeye beñzer ḳıl içinde<br />
na naġme na naġme<br />
ġme-sāz ġme āz [1] [1] şakımae ‖ şarkı söylemee<br />
G78/7 Destān-serā-yı midḥati şāḫ-ı ṭarabda na naġme na naġme<br />
ġme-sāz ġme āz / Ṭāvūs-ı baḫt u devleti bām-ı felekde cil<strong>ve</strong>-ger<br />
na naḫcīr na naḫcīr<br />
ḫcīr [2] [2] av<br />
G236/1 Degme naḫcīrin şikār itmez bu deştüñ şīr-i ʿaşḳ / Şīr-merdān-ı dil-ā<strong>ve</strong>rdür yine na naḫcīr na naḫcīr<br />
ḫcīr-i ḫcīr ʿaşḳ<br />
G236/1 Degme na naḫcīrin na ḫcīrin şikār itmez bu deştüñ şīr-i ʿaşḳ / Şīr-merdān-ı dil-ā<strong>ve</strong>rdür yine naḫcīr-i ʿaşḳ<br />
nā-hemv hemv hemvār ār [2] [2] [2] uygunsuz, karmaşık<br />
G236/4 ʿAḳlumı itdi perīşān göñlümi ḳıldı ḫarāb / Vażʿ-ı nā-hemv hemv hemvār hemvār<br />
ār-ı ār ı ʿālem kār-ı bī-tedbīr-i ʿaşḳ<br />
G71/5 Cām içüp hem-vāre bī-hūş olduġum maʿẕūr ṭut / Çarḫ peydā itdügi evżāʿ-ı nā-hem hem hem-vār hem ār ārı ār gör<br />
837<br />
Nāhid āhid [7] Zühre, Venüs; bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 471; OSMANLI<br />
MİTOLOGYASI, s. 345-346; ayrıca bkz. ʿmuṭrıb-ı çarḫ’, ‘Zühre’ md.<br />
K3/25 Yanar şemʿ-i Nāhid āhid āhid öñinde şihābuñ / Çeker her gice ṣubḥa dek ced<strong>ve</strong>l-i zer<br />
G140/7 Biri ḫurşīd gibi rūşen-dil / Biri Nāhid āhid gibi pāk-naẓar<br />
M2/V/5 Daḫı ol duḫter-i saʿd-aḫter-i pākīze-güher / Çeşm-i Nāhīd āhīd gibi rūşen ü bī-dār olsun<br />
G293/1 Saña teşbīh itmek olmaz ey meh-i ṣāḥib-cemāl / Āfitāba ger hilāl ebrū vü Nāhīd āhīd olsa ḫāl<br />
G251/1 Görüp tāb-ı ʿiẕāruñ ḫāṭırı nerm oldı Nāhīdüñ āhīdüñ / İçüp ʿaşḳuñ şarābın kellesi germ oldı ḫurşīdüñ<br />
G253/2 Baḳmasa yıllarca Nāhīdüñ āhīdüñ yüzine ġam yimez / Ayda bir kez ḫāl-i ruḫsārın gören meh-rūlaruñ<br />
G318/7 Ḫurşīd-<strong>ve</strong>ş pür-nūr u fer Nāhīd āhīd āhīd-<strong>ve</strong>ş āhīd <strong>ve</strong>ş rūşen-güher / Keyvān-ṣıfat ʿālī-naẓar şāhenşeh-i encüm-ḥaşem<br />
na naḥīf na ḥīf [1] zayıf, çelimsiz<br />
K19/8 Reşk-i laʿl-i leb-i dil-dār ḳurutmış ḳanın / Nʾola ger böyle na naḥīf na ḥīf olsa vü lāġar ḫātem<br />
na naḫl na ḫl [8] fidan ‖ renkli kağıt <strong>ve</strong> mumlar ile çeşitli çiçek <strong>ve</strong> süslerden yapılmış<br />
fidan;bkz. TS. C. IV, s. 2824-25; Osmanlı şenliklerindeki nahıllar için bkz. HASBAHÇE, s. 24, 36;<br />
PAKALIN, C. II, s. 642-644; ayrca bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 343; ayrıca bkz. ‘muraṣṣaʿ naḫl’<br />
md.<br />
G126/3 Ḳāmet-i na naḫle na ḫle göre ḥālet-i reftār olsa / Yine bu şī<strong>ve</strong>yi ol serv-i ser-efrāz eyler<br />
G411/4 Ġoncalarla zeyn olınmış na naḫle na ḫle döndi ḳāmetüm / Şöyle ġarḳ itdi ḫadeng-i yār peykān zaḫmına<br />
G34/2 Bāzārlarda başladı na naḫli na naḫli<br />
ḫli ṭonatmaġa / Dil baġlayalı ḳāmet-i zībāña naḫl-bend<br />
K8/3 Gören bezm-i maḥabbetde vücūdum na naḫl na naḫl<br />
ḫl-i ḫl i gül ṣandı / Ser-ā-pā tāze dāġumdan bu cism-i nā-tevān üzre
G52/1 Nihāl-i ḳāmetüñ ḥaḳḳā ʿaceb na naḫl na naḫl<br />
ḫl-i ḫl i dil-ārādur / Egerçi ḳaddüñ aʿlā kākülüñ aʿlādan aʿlādur<br />
G343/4 ʿAceb ey serv-i ser-keş sen ne na naḫl na naḫl<br />
ḫl-i ḫl i ʿālem-ārāsın / Ki ḳaddüñ dikmesidür gökde Ṭūbā yirde ʿarʿar hem<br />
G520/2 Biʾllāh ey na naḫl na naḫl<br />
ḫl-i ḫl i ter ol şī<strong>ve</strong>-i reftār nedür / Serv-i āzāduña ḳul eyledüñ a şimşādı<br />
G28/2 Na Naḫl Na Naḫl<br />
ḫl-i ḫl i zībā ile nāzük tenidür meyle sebeb / Ne ḳad-i serv ne sīmā-yı semendür bāʿis̱<br />
na naḫl na naḫl<br />
ḫl-i ḫl i bbālā<br />
b<br />
ālā [3] [3] fidan boylu (dilber)<br />
G30/2 Saña cāy-ı ḫırām ey na naḫl na naḫl<br />
ḫl-i ḫl i i bbālā<br />
b<br />
ālā gül-şen-i cāndur / Nesīm-i nev-bahārī gibi gel ṣaḥn-ı çemenden geç<br />
G128/5 Yaşum deryādur ey Bāḳī içinde şāḫ-ı mercānı / Ḫayāl-i na naḫl na naḫl<br />
ḫl-i ḫl i bbālā<br />
b<br />
ālā ālā-yı ālā yı yı nihāl-i erġavānumdur<br />
G448/1 Gümişden pāleheng ol na naḫl na naḫl<br />
ḫl-i ḫl i bbālānuñ<br />
b<br />
ālānuñ miyānında / Görinür māh-ı tābāndur nihāl-i serv yanında<br />
na naḫl na naḫl<br />
ḫl-i ḫl i bbūstān<br />
b<br />
ūstān [3] [3] bağın fidan boylu güzeli<br />
G167/2 Ne ser-keş servdür ḳaddüñ benüm ey na naḫl na naḫl<br />
ḫl-i ḫl i bbūstānum<br />
b<br />
ūstānum / Cemālüñ nūrına zülf-i şeb-āsāsın ḥicāb eyler<br />
G345/4 Sebzeler dil uzadup ṭopraġa sürerler yüzin / Kimseden incinmesün bu na naḫl na naḫl<br />
ḫl-i ḫl i bbūstānum<br />
b<br />
ūstānum benüm<br />
Mtl 17 Öykünürmiş serv-i ḫoş-reftāre na naḫl na naḫl<br />
ḫl-i ḫl i bbūstān<br />
b<br />
ūstān / Kāşkī alsa yürüyivirse ey serv-i revān<br />
na naḫl na naḫl<br />
ḫl-i ḫl i er erġavān er<br />
ġavān [1] [1] erguvan fidanı<br />
M1/III/1 Döksün seḥāb ḳaddin añup ḳaṭre ḳaṭre ḳan / İtsün nihāl-i nār<strong>ve</strong>ni na naḫl na<br />
ḫl ḫl-i ḫl i i er erġavān er<br />
ġavān<br />
na naḫl na naḫl<br />
ḫl-i ḫl i ḫır ır ırāmān ır āmān [3] fidan boylu güzel<br />
G158/4 Reftār yolın göster eyā na naḫl na naḫl<br />
ḫl-i ḫl i ḫır ır ırāmān ır āmān / Varsun o sehī ḳaddüñe istāde ṣanavber<br />
G268/2 Serv ü şimşādı yürütmez ṭaʿn-ı bülbül bāġda / Seyr idelden cil<strong>ve</strong>-i na naḫl na naḫl<br />
ḫl-i ḫl i ḫır ır ırāmānuñ ır āmānuñ senüñ<br />
G463/4 Ḳāmet-i na naḫl na naḫl<br />
ḫl-i ḫl i i ḫır ır ırāmānuña<br />
ır āmānuña öykünmez idi / Himmeti ḫaylī bülend olmasa servüñ özine<br />
na naḫl na naḫl<br />
ḫl-i ḫl i rev revān rev<br />
ān ān [2] [2] [2] fidan boylu (güzel)<br />
G221/4 Ārzū-yı cil<strong>ve</strong>-i na naḫl na naḫl<br />
ḫl-i ḫl i i rev revānuñdur<br />
rev<br />
ānuñdur ānuñdur senüñ / Bāġda seyr-i ḫırām-ı serv-i bālādan ġaraż<br />
G390/3 Lāle-zār itmiş leṭāfet gül-sitānın ser-te-ser / Ruḫlaruñla erġavānī cāmeñ ey na naḫl na naḫl<br />
ḫl-i ḫl i i rev revān rev<br />
ān<br />
na naḫl-i na i i mura muraṣṣaʿ mura<br />
ṣṣaʿ [1] [1] bkz. ʿmuraṣṣaʿ naḫl’ md.<br />
K18/16 Dür ü yāḳūt ile bir na naḫl na naḫl<br />
ḫl-i ḫl i i mura muraṣṣaʿ mura<br />
ṣṣaʿ ṣandum / Erġavān üzre dökilmiş ḳaṭerāt-ı emṭār<br />
na naḫl na naḫl<br />
ḫl-bend ḫl bend bend [2] [2] nahıl ustası, nakılbend; PAKALIN, C. II, s. 644.<br />
G34/2 Bāzārlarda başladı naḫli ṭonatmaġa / Dil baġlayalı ḳāmet-i zībāña na naḫl na naḫl<br />
ḫl-bend ḫl bend<br />
K7/7 Nevbet-i sūr u sürūr oldı ṭonandı her nihāl / Na Naḫl Na Naḫl<br />
ḫl-bend ḫl bend bend-i bend nev-bahār eşkāl u elvān eyledi<br />
nā-ḫo ḫo ḫoş ḫo ş [1] hasta<br />
G56/4 Bir ʿaceb dārüʾş-şifādur kūyı derd ehline kim / Anda hep nā-ḫo ḫo ḫoş ḫo varan bī-çāre ġāyet ḫoş gelür<br />
nāḫun ḫun [3 [3] [3<br />
] tırnak<br />
K23/6 Yā nāḫun ḫun ḫunı ḫun görindi felek bir pelengdür / Kʾolmışdur aña ḳulle-i kūh-ı cefā maḳām<br />
K18/13 Semenüñ sīne-i sīmīnin açup bād-ı seḥer / Çözdi gül-şende gülüñ dügmelerin nāḫun ḫun ḫun-ı ḫun ı ı ḫār<br />
G196/4 Göñül çeng-i maḥabbetde yine ne ṣabr itse mümkindür / Reg-i cān līk zaḫm-i nāḫun ḫun ḫun-ı ḫun ı hicrāne ḳatlanmaz<br />
na naʿīm na ʿīm [2] nimet ‖ cennet<br />
G334/4 Sensüz cināne ḳalmadı meylüm cihān degül / Kūyuñ riyāż-ı ḫuld viṣālüñ yiter na naʿīm na ʿīm<br />
G167/3 Na Naʿīm Na Naʿīm<br />
ʿīm-i ʿīm vuṣlat añsam dūzaḫ-ı hecre ṣalar cānum / Baña bī-mūcib ol ḳaddi ḳıyāmet çoḳ ʿaẕāb eyler<br />
na naʿīm na naʿīm<br />
ʿīm-i ʿīm i ccāvidān<br />
c<br />
āvidān [1] [1] [1] ebedî cennet; bkz. ʿbihişt-i cāvidān’ md.<br />
G348/7 Ḥaḳdan isterseñ na naʿīm na naʿīm<br />
ʿīm-i ʿīm i ccāvidān<br />
c<br />
āvidān āvidānı āvidān iste kim / Gördüñ işitdüñ beḳā-yı ʿömr ü devlet neydügin<br />
na naḳd na ḳd [12]<br />
1. para, akçe ‖ sermaye<br />
K22/7 Rāygān aldum ṣanurdı laʿl u yāḳūtı <strong>ve</strong>lī / Şimdi na naḳd na ḳd altun ṣayar ṭurmış nihāl-i erġavān<br />
838
G1/5 Zer ṣaḳlamaya ġonca-ṣıfat ʿāḳil odur kim / Gül gibi olan na naḳdi na ḳdi ḳoya sāġare cānā<br />
K2/10 Güher-i kān-ı kerem na naḳd na naḳd<br />
ḳd-i ḳd i ḥayāt-ı ʿālem / Rūḥdur cismi cihān milketine ḥükmi revān<br />
G4/5 Rifʿatde āsmāna deger āsitānesi / Ḳıymetde na naḳd na naḳd<br />
ḳd-i ḳd i encüm irişmez aña bahā<br />
G68/1 Dāġ-ı ġam na naḳd na naḳd<br />
ḳd-i ḳd i dil ü raḫt-ı revānum gözedür / Dīde-bān oldı meger ḫāne-i cānum gözedür<br />
G303/3 Meydür miḥekk-i tecribe-i pīr-i mey-fürūş / ʿArż eyle na naḳd na naḳd<br />
ḳd-i ḳd i ḳalbüñi ṣāḥib-ʿayāre gel<br />
G382/7 Bāḳī yolında döke ṣaça ḫarç idüp gözüm / Āḫır düketdi na naḳd na naḳd<br />
ḳd-i ḳd i sirişküm ḫızānesin<br />
M2/IV/4 Na Naḳd Na Naḳd<br />
ḳd-i ḳd i vaḳt oldı bize eşk-i sefīd ü ruḫ-ı zerd / Derd ü ġam ṭālibiyüz aḳçeler altunlar ile<br />
G481/3 Dil lebüñ yāḳūtına iksīr ile vaṣl olmadı / Na Naḳd Na Naḳd<br />
ḳd-i ḳd i ʿömrin ḫarc idüp varın çüritdi cevhere<br />
G219/2 Göñüller na naḳdin na ḳdin almış yār girmiş ḥalḳa-i ẕikre / Bir iki derd-mend āvāreyi varmış ṭolandurmış<br />
K3/3 Göñül na naḳdini na ḳdini aldı ʿayyār-ı ġamzeñ / Ġamuñdan virüp cāna dārū-yı hüş-ber<br />
2. kadehe altın koyma âdeti<br />
G466/7 Jāle na naḳdin na ḳdin ḳadeḥe ḳoydı çemen bezminde / Cemʿ idüp ṣaḳlamadı ġonca gibi zer lāle<br />
na naḳd na naḳd<br />
ḳd-i ḳd i ccān<br />
c<br />
ān [1] [1] can sermayesi<br />
G325/5 Olmadum Bāḳī-ṣıfat mālik metāʿ-ı vaṣlına / Gitdi elden na naḳd na naḳd<br />
ḳd-i ḳd i ccān<br />
c<br />
ān āḫır görün maġbūnluġum<br />
na naḳd na naḳd<br />
ḳd-i ḳd i rev revān rev<br />
ān ān [4] [4] [4] geçer akçe<br />
K6/2 Vaṣl-ı yāra cān ile oldur ḫırīdār olduġum / Gelse biñ na naḳd na naḳd<br />
ḳd-i ḳd i rev revāne rev<br />
āne bir demi erzān gelür<br />
M8/III/3 Ne ḳadar na naḳd na naḳd<br />
ḳd-i ḳd i i rev revānuñda<br />
rev<br />
ānuñda ānuñda nis̱ār olsa yine<br />
M6/III/2 Na Naḳd Na Naḳd<br />
ḳd-i ḳd i rev revān rev<br />
ān ānı ān bir büt-i zībā-cemāle vir<br />
G486/3 Na Naḳd Na Naḳd<br />
ḳd-i ḳd i rev revān rev<br />
ān ānı ān almada bī-iḫtiyār iken / Eşküm güherlerini o ʿayyār silmedi<br />
na naḳd na naḳd<br />
ḳd-i ḳd i ssīm<br />
s<br />
īm [1] [1] gümüş para ‖ kar<br />
K9/4 Ḳıldı zemīni berf gibi na naḳd na naḳd<br />
ḳd-i ḳd i ssīme<br />
s<br />
īme ġarḳ / İnʿām-ı ʿām-ı şāh-ı cevān-merd-i baḫtiyār<br />
na naḳd na naḳd<br />
ḳd-i ḳd i vi viṣāl vi<br />
ṣāl [3] [3] [3] vuslat akçesi<br />
G194/4 İde gör var ise luṭfuñ beni söyler ṣanma / Gencdür na naḳd na naḳd<br />
ḳd-i ḳd i vi viṣālüñ vi<br />
ṣālüñ aña iḳrār olmaz<br />
G474/1 Bend-i ḳabā çözilmeye tā cāme çıḳmaya / Na Naḳd Na Naḳd<br />
ḳd-i ḳd i vi viṣāl vi<br />
ṣāl ʿāşıḳ-ı nā-kāme çıḳmaya<br />
G154/3 Gelmez vücūda na naḳd na naḳd<br />
ḳd-i ḳd i vi viṣālüñ vi<br />
ṣālüñ taṣavvurı / ʿAşḳuñ metāʿı ḫ˅āceleri çoḳ ziyān çeker<br />
nāḳıd ıd [1] [1] sahte parayla gerçek parayı ayıran kişi<br />
K25/28 Bir olur mıydı bu gün ḳıymet-i ehl ü nā-ehl / Nāḳıd ıd ıd-ı ıd çarḫ eger eylese teşḫīṣ-i ʿayār<br />
nāḳıṣ ṣ [1] eksik, noksan ‖ cahil<br />
K25/27 Ṣadr-ı ʿālīye geçürse nʾola nā-dānı felek / Dāʾimā nāḳıṣı aʿlāya çıḳarur miʿyār<br />
nāḳil ḳil ḳil-i ḳil i aaḥbār<br />
a<br />
ḥbār ḥbār [1] [1] haberci, ravi<br />
K25/36 Bu feżāʾil ki saña Bārī Teʿālā virmiş / İtmeyüpdür daḫı bir nāḳi ḳi ḳil-i ḳi i i aaḥbār<br />
a<br />
ḥbār iḫbār<br />
839<br />
na naḳḳā na naḳḳā<br />
ḳḳāş ḳḳā ş [3] nakış ustası; Osmanlı’daki nakış esnafları <strong>ve</strong> nakkaşların görevleri için<br />
bkz. PAKALIN, C. II, s. 649-650.<br />
G246/3 Gelürse bir yire na naḳḳā na naḳḳā<br />
ḳḳāş-ı ḳḳā ı ʿālem / Bu resm ile seni taṣvīr ider yoḳ<br />
G134/5 Ḫalḳ-ı cihānı naḳşına eyler firīfte / Na Naḳḳā Na Naḳḳā<br />
ḳḳāş-ı ḳḳā ı rūzgār ʿaceb rengler geçer<br />
G421/3 Ṣūret-i zībāya meyl itsem baña ṭaʿn eyleme / Var suʾāl it böyle dil-keş naḳş iden na naḳḳā na naḳḳā<br />
ḳḳāşına ḳḳā şına<br />
na naḳḳā na naḳḳā<br />
ḳḳāş-ı ḳḳā ı ḳa ḳażā ḳa żā [1] [1] Allah<br />
G213/1 Yazdı na naḳḳā na naḳḳā<br />
ḳḳāş-ı ḳḳā ı ḳa ḳażā ḳa żā levḥ-i bahār-istāne naḳş / Baġladı nev-rūzda bülbül bir üstādāne naḳş<br />
na naḳḳā na naḳḳā<br />
ḳḳāş-ı ḳḳā ı ḳudret ḳudret [1] [1] [1] Allah<br />
G213/4 İşigüñ ḫūn-ābe-i eşkümle reng-āmīz idi / Yazmadın na naḳḳā na naḳḳā<br />
ḳḳāş-ı ḳḳā ı ḳudret ḳudret ḳudret bu bülend eyvāne naḳş
na naḳḳā na naḳḳā<br />
ḳḳāş-ı ḳḳā ı ṣunʿ ṣunʿ [1] [1] Allah<br />
G387/2 Bir zīnet itdi ʿālemi na naḳḳā na naḳḳā<br />
ḳḳāş-ı ḳḳā ı ṣunʿ ṣunʿ kim / Ḥayretde ḳaldı naḳşına ṣūret-nigār-ı Çīn<br />
na naḳl na ḳl iitmek<br />
i<br />
tmek [1] [1] anlatmak<br />
G8/5 Leblerin yād eylese yāruñ lisān-ı ḥāl ile / Na Naḳl Na ḳl ider şīrīn ḥikāyet ġonca-i rengīn-edā<br />
1. şekil<br />
na naḳş na ş [25] [25] [25] bkz. ʿṣavt u naḳş’ md.<br />
G122/2 Her na naḳş na u her nigār ki ḳılsañ müşāhade / Elṭāf-ı ṣunʿ-ı Ḫāliḳ-i Per<strong>ve</strong>rdigārı gör<br />
K19/28 Görinür na naḳş-ı na ı nigīninde sevād-ı mührüñ / Devletüñ barmaġına māh-ı münev<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
2. tasvir<br />
G481/5 Ṣūret itdüñ şiʿrüñi girdüñ nigāruñ göñline / Bāḳıyā bu na naḳş na ile sen nükte ḳazduñ mermere<br />
3. iz<br />
K2/31 Maḥv olupdur ser-i şemşīr-i cihān-gīrüñ ile / Levḥ-i ʿālemde olan na naḳş-ı na ı ḍalāl u ṭuġyān<br />
G223/6 İlāhī ṭabʿ-ı Bāḳīden rüsūm-ı ġayrı maḥv eyle / Ki aṣlā ḳalmaya ḳalbinde na naḳş-ı na ı mā-sivādan ḥaẓ<br />
4. resim<br />
G291/3 Şekl-i ʿiẕār-ı yār gibi na naḳş-ı na ı dil-firīb / Levḥ-i żamīre yazmadı ṣūret-ger-i ḫayāl<br />
5. akis, görüntü<br />
G295/3 Jengār ṣanduñ āyīnede na naḳş-ı na ı ḫaṭṭuñı / Yañlış görişdüñ ey yüzi gül o degüldür ol<br />
Mtl 14 Zaḫm-ı şemşīrüñ <strong>ve</strong>fā resmin gidermez sīneden / Āb na naḳş-ı na ı ṣūreti maḥv eylemez āyīneden<br />
6. resim, nakış<br />
G14/3 Na Naḳş-ı Na ı ḥüsn-i ḫaṭuñla ṣafḥa-i dil / Bir muṣav<strong>ve</strong>r kitābdur gūyā<br />
G61/2 Na Naḳş-ı Na ı ḫaṭuñla yazıludur ṣafḥa-i derūn / Odlara yaḳma yazuġ efendi günāhdur<br />
G124/4 Na Naḳş-ı Na ı ḫadd-i lāle-reng ol ʿārıż-ı pākīzede / Berg-i güldür gūyiyā āb-ı zülāl üstindedür<br />
G310/1 Na Naḳş-ı Na ı gül seyr it çemende ṣavt-ı bülbül diñle gel / Şimdi ṣavt u naḳşdur ʿīş ehline ṣāliḥ ʿamel<br />
G421/7 Na Naḳş-ı Na ı ḥüsnüñ kimse Bāḳī gibi taṣvīr itmeye / Ṣafḥa-i eşʿārda anca ḳalemler aşına<br />
K24/42 Levḥ-i ḫāṭırda ḫaṭuñ na naḳşını na şını taṣvīr itdüm / Olmadın ṣafḥa-i gül-zāra muṣav<strong>ve</strong>r sünbül<br />
7. güzellik ‖ nakış<br />
G419/1 Nevā-yı dil hevā-yı vaṣl-ı yār-i dil-sitān üzre / Ṣadā-yı ṣavt-ı bülbül na naḳş-ı na ı bāġ u būstān üzre<br />
G370/2 Kāʾinātuñ seyr iden na naḳşın na şın ṣafā-yı cāmdan / Ṣafḥa-i āyīne-i ʿālem-nümāyı nʾeylesün<br />
G419/2 Ḥarīm-i gül-sitān reşk-i Nigār-istān-ı Çīn oldı / Zemīn na naḳşın na şın gören tercīḥ ider şimdi zamān üzre<br />
G8/2 Nev-bahāruñ na naḳşına na şına şına bir ṣavt-ı rengīn baġladı / Başladı sāz u nevāya bülbül-i destān-serā<br />
G35/7 Rengīn ider evṣāf-ı ruḫuñ ḫāme-i Bāḳī / Ol ṣūreti virmez ṣanemā na naḳşına na şına Bih-zād<br />
G134/5 Ḫalḳ-ı cihānı na naḳşına na şına eyler firīfte / Naḳḳāş-ı rūzgār ʿaceb rengler geçer<br />
G385/1 Bāġ pür-naḳş u nigār oldı bahārı se<strong>ve</strong>rin / Māʾilem na naḳşına na şına ġāyetde nigārı se<strong>ve</strong>rin<br />
G387/2 Bir zīnet itdi ʿālemi naḳḳāş-ı ṣunʿ kim / Ḥayretde ḳaldı na naḳşına na şına şına ṣūret-nigār-ı Çīn<br />
G213/3 Āb-ı rūyuñdan irer āyīne-i ḫurşīde tāb / Tāb-ı zülfüñden düşer levḥ-i żamīr-i kāne na naḳş na<br />
G131/2 Göricek muʿcize-i na naḳşını na şını şını ṣūret-ger-i Çīn / Götürüp ḫāme-ṣıfat barmaġın īmān getürür<br />
8. aynı<br />
G387/3 Bir ṭarḥ ṣaldı ṣafḥa-i dehr-i dü-renge kim / Eşkāl-i Cemle na naḳş na görindi zamān zemīn<br />
na naḳş-ı na ı nig nigār nig<br />
ār [2]<br />
bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 353.<br />
840<br />
‘Büt, sanem <strong>ve</strong> nakş manasınadır. Ekseriya redif olup nakş u nigâr derler.’
G216/5 Bundan ziyāde ʿāşıḳ ferḫunde-fāl olur mı / Rūz-ı ezelde ḳurʿa na naḳş-ı na ı nig nigāre nig<br />
āre düşmiş<br />
G240/2 Ṣavt-ı mürġān-ı çemen ʿālemi ṭutdı gerçi / Muṭrıbā nʾeyleyelüm na naḳş-ı na ı nig nigār nig<br />
ār olmayıcaḳ<br />
na naḳş-ı na ı peleng [1] kaplan benekleri gibi yapılan nakış ‖ çintemani<br />
G385/2 Dāġlarla bedenüm olsa nʾola na naḳş-ı na ı peleng / Ben ol āhū-beçe-i şīr-şikārı se<strong>ve</strong>rin<br />
na naḳş na<br />
ş ba baġlamak ba<br />
ġlamak [2] [2] nakış bestelemek; bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 344.<br />
G213/1 Yazdı naḳḳāş-ı ḳażā levḥ-i bahār-istāne naḳş / Ba Baġlad Ba Baġlad<br />
ġladı ġlad nev-rūzda bülbül bir üstādāne na naḳş na<br />
G296/2 Na Naḳşlar Na şlar ba baġlad ba<br />
ġlad ġladı ġlad nev-rūz hevāsında çemen / Eylesün ḫūb edālarla terennüm bülbül<br />
na naḳş na ş eylemek eylemek [1] [1] nakşetmek<br />
G407/6 Tīġı resmin ehl-i dil mānend-i şekl-i Ẕüʾl-feḳār / Ḫānḳāh-ı ʿālemüñ na naḳş na ş eylesün dīvārına<br />
G421/3 Ṣūret-i zībāya meyl itsem baña ṭaʿn eyleme / Var suʾāl it böyle dil-keş na naḳş na ş iden naḳḳāşına<br />
na naḳş na<br />
ş yazmak [8] [8] nakşetmek, süsleyip bezemek; bkz. TS. C. VI, s. 4457-58. (‘yazmak’ md.)<br />
G213/1 Yazdı Yazdı naḳḳāş-ı ḳażā levḥ-i bahār-istāne na naḳş na / Baġladı nev-rūzda bülbül bir üstādāne naḳş<br />
G213/2 Bulmaya ol ḫadd-i gül-gūn üzre ḫaṭṭuñ ḥāletin / Müşg-i terden yazsalar yazsalar berg-i gül-i ḫandāne na naḳş na<br />
G213/4 İşigüñ ḫūn-ābe-i eşkümle reng-āmīz idi / Yazm Yazmadın Yazm adın naḳḳāş-ı ḳudret bu bülend eyvāne na naḳş na<br />
G213/5 Peyker-i zerd ü nizārum var iken ʿāḳil midür / Heyʾet-i Mecnūn yazan yazan yazan ṣūret-ger-i dīvāne na naḳş na<br />
G213/6 Rūy-ı zerd ü eşk-i ḫūnīnüñle ey Bāḳī yüri / Yaza Yaza gör gör ḫāk-i cenāb-ı Ḥażret-i Sulṭāne na naḳş na<br />
G213/7 Şeh Selīm ol kim ġubār-ı naʿl-i şeb-rengi yazar yazar / Ṣafḥa-i ruḫsāre-i ḫurşīd-i nūr-efşāne na naḳş na<br />
G423/2 Yazmada Yazmada Yazmada na naḳş-ı na ı ʿiẕāruñ müje-i ḫūn-ālūd / Ḳatı çoḳ renk virüpdür ḳalem-i Bih-zāde<br />
G332/1 Levḥ-i ḫāṭırda ḫaṭuñ na naḳşını na şını şını yazma yazmaḳ yazma<br />
ʿamelüm / Künc-i ḫal<strong>ve</strong>tde senüñ fikr-i lebüñdür emelüm<br />
na naḳş na ş virmek virmek [1] [1] [1] şeklini <strong>ve</strong>rmek<br />
G456/3 Felek cevlān ider bāġ-ı cihānda / Düm-i ṭāvūs na naḳşın na şın virdi hāle<br />
nāḳūs ḳūs yirler [1] çan kuleleri ‖ Hristiyan topraklarında<br />
M1/VI/6 Alduñ hezār büt-gedeyi mescid eyledüñ / Nāḳūs ḳūs yirlerinde oḳutduñ eẕānları<br />
na naʿl na ʿl [6]<br />
1. nal şeklindeki dağ<br />
G80/4 Bālā-yı ser-nişīmen-i şeh-bāz-ı ʿaşḳdur / Farḳumda na naʿl na ʿl ṣūreti şāhīn yuvasıdur<br />
2. at nalı<br />
K5/17 Semender-<strong>ve</strong>ş semendüñ yanar od içre atar kendin / Ṣu gibi aḳıdur degse şirār-ı na naʿli na ʿli sindānı<br />
G147/4 Semendüñ na naʿli na li mirʾāt-ı Sikender / Seg-i kūyuñ sifāli cām-ı Cemdür<br />
G213/7 Şeh Selīm ol kim ġubār-ı na naʿl na naʿl<br />
ʿl-i ʿl i şeb-rengi yazar / Ṣafḥa-i ruḫsāre-i ḫurşīd-i nūr-efşāne naḳş<br />
M5/IV/2 Na Naʿl Na Naʿl<br />
ʿl-i ʿl i i şeb-dīz-i ḫaṭuñdur dirler erbāb-ı suḫan<br />
G294/1 Esb-i nāz ile beni yār ḳılupdur pā-māl / Na Naʿller Na ʿller şekli aña sīnede olmışdur dāl<br />
na naʿl na naʿl<br />
ʿl-i ʿl i i esb [6] at nalı<br />
K8/9 Nişān-ı baḫt u devlet gevher-i kān-ı saʿādetdür / Ġubār-ı na naʿl na naʿl<br />
ʿl-i ʿl i esbi tāc-ı farḳ-ı ḫusrevān üzre<br />
G53/3 Āh itme na naʿl na naʿl<br />
ʿl-i ʿl i esbi esbi nişānın görüp dilā / Şāyed kimesne işide yirüñ ḳulaġı var<br />
G225/2 Almaġa āvāze-i pāy-i semendüñ gūş-i cān / Ḳaldı yollarda nişān-ı na naʿl na naʿl<br />
ʿl-i ʿl i esbüñ esbüñ gibi semʿ<br />
G482/4 Olduġıʾçün na naʿl na naʿl<br />
ʿl-i ʿl i i esb esb-i esb<br />
dil-bere ḳaşum şebīh / İtdi anı merdüm-i çeşmüm güher-bār üstine<br />
G546/6 Ġubār-ı na naʿl na naʿl<br />
ʿl-i ʿl i esbin dīde-i aʿdāya küḥl itdi / Ne Tebrīzin ḳodı ceddüñ ne Ḳazvīn ü Ṣıfāḥānı<br />
G529/4 Yoluñda delīl oldı dü-tā ḳılmaġa ḳaddüm / Her dāl ki na naʿl na naʿl<br />
ʿl-i ʿl i süm süm-i süm<br />
i esbüñ esbüñ yola yazdı<br />
na naʿl na naʿl<br />
ʿl-i ʿl i semend [4] at nalı<br />
841
K10/14 Vāṣıl olmaz pāye-i na naʿl na naʿl<br />
ʿl-i ʿl i semend semend-i semend<br />
ḳadrine / Efser-i Ḫāḳān degül tāc-ı ser-i Ḳayser bile<br />
G417/8 Cihānda ʿarṣa-i iḳbāl ü baḫtuñ şeh-süvārısın / Virür na naʿl na naʿl<br />
ʿl-i ʿl i semendüñ şuʿle mihr-i ʿālem-efrūze<br />
G291/2 Na Naʿl Na Naʿl<br />
ʿl-i ʿl i süm süm-i süm<br />
i semendüñe benzetdiler diyü / Saḳf-ı sipihre degdi küleh-gūşe-i hilāl<br />
G153/5 Şemşīr-i dest-i ḳahruña Cemşīd baş eger / Na Naʿl Na Naʿl<br />
ʿl-i ʿl i semend semend-i semend<br />
ʿazmüñe Dārā ḳulaḳ çeker<br />
na naʿl na naʿl<br />
ʿl-i ʿl i zer [1] altın nal<br />
K23/36 Hem-vāre tā ki edhem-i zerrīn-sitām-ı çarḫ / Na Naʿl Na Naʿl<br />
ʿl-i ʿl i zer ile eyleye bu ʿarṣada ḫırām<br />
na naʿl na ʿl kesmek [3] vücudunu damga ile dağlamak; bkz. TS. C. IV, s. 2826.<br />
K19/9 Cismine na naʿl na ʿl kesüp farḳına bir dāġ urmış / Var ise sevdi meger yār-ı sitem-ger ḫātem<br />
G489/2 Ġamuñla farḳuma bir tāze na naʿl na ʿl kesmi kesmiş kesmi<br />
ş idüm idüm / Başumda āle boyanmış per-i küleng oldı<br />
G104/2 Na Naʿl Na ʿl kesmi kesmiş kesmi<br />
farḳına her biri olmış sīne-rīş / Nā<strong>ve</strong>k-i müjgānuñuñ efgendesidür tīrler<br />
na naʿl na ʿl ü elifler [2] nal <strong>ve</strong> elif şekilli dağlar<br />
G327/5 Dāġlar na naʿl na ʿl ü eliflerle eliflerle degül pey<strong>ve</strong>ste / Ṣafḥa-i sīneye bir ḫaṭṭ-ı müselsel çekdüm<br />
G61/5 Na Naʿl Na ʿl u elifler ile göñülde nişān-ı ʿaşḳ / Ṭuġrā-yı ḥükm-i ḫusrev-i ʿālem-penāhdur<br />
na naʿl na naʿl<br />
ʿl-çe ʿl çe çe [1] [1] nalça (ayakkabı ökçesine çakılan demir)<br />
G298/2 Ḳaddüm gibi ḫāk-i ḳademüñ öpdi na naʿl na naʿl<br />
ʿl-çeñ ʿl çeñ / Meşhūrdur eʾd-dālü ʿaleʾl-ḫayri ke-fāʿil<br />
nālān ālān [7] inleyen<br />
G166/4 Olur mıydum gehī giryān gehī sūzān gehī nālān ālān / Felek āyīnesi göstermeyeydi dürlü ṣūretler<br />
G238/1 Ḥāl-i ʿālem ezelī böyle perīşān ancaḳ / Kimi ḫandān kimi giryān kimi nālān ālān ancaḳ<br />
G395/3 Derd-i ʿaşḳı ġayrıdan ṣormañ ne bilsün çekmeyen / Anı yine ʿāşıḳ-ı nālāne ālāne söyleñ söylesün<br />
G238/2 Kimisi bülbül-i nālān ālān ālān-ı ālān ı gül-i ʿārıż-ı yār / Kimi pervāne-i şemʿ-i ruḫ-ı cānān ancaḳ<br />
G171/2 Uçdı bu feżālardan mürġ-i dil-i nnālānum<br />
n ālānum / Ārām idemez oldum efkār-ı seyāḥat var<br />
G338/5 Sen gül gibi gül-şende gülmekde açılmaḳda / İñler ḳafes-i tende mürġ-i dil-i nnālānum<br />
n<br />
ālānum<br />
G372/3 Yiter ṣīt u ṣadā-yı cān-ı nālānum ālānum bu gül-zāra / Çemen bülbülleri şimden girü ḫāmūş u lāl olsun<br />
nālān ālān itmek [1] inletmek<br />
G453/5 Yaḳarlar Bāḳīyi nālān ālān iderler / Güzeller māʾil olur sūz ü sāza<br />
nālān ālān olmak [1] inlemek<br />
G359/7 Bāḳī nice bir fāḫte-<strong>ve</strong>ş bāġ-ı belāda / Nālān ālān olam ol serv-i ḫırāmānuñ elinden<br />
nāle āle [27] inilti ‖ feryat<br />
G87/1 Dil derd-i ʿaşḳ-ı yār ile bezm-i belādadur / Ḳad çeng ü nāle āle nāy u ciger ḫūnı bādedür<br />
G357/1 İrdüm fiġān u zār ile ol āsitāne ben / Çıḳdum kemend-i nāle āle āle ile āsmāne ben<br />
G437/4 Rāzumı nāle āle ile ʿāleme fāş itdi göñül / Bizi rüsvāy-ı cihān eyledi bir dīvāne<br />
G518/2 Żaʿfdan şöyle ġam-ı ʿaşḳ ile nā-peydāyem / Ki hemān ṣīt u ṣadām işidilür nāle āle āle gibi<br />
G358/6 Bāḳīye ʿişret ü ʾīş itmege hecrüñde yiter / Nāle āle ney göz yaşı mey fikr-i viṣālüñ gül-şen<br />
G423/3 Nāle āle beñzer tenümüñ didi gören taṣvīrin / Āferīn anı ḳalemden çıḳaran üstāde<br />
M1/IV/2 Ṭutsun cihānı nāle āle āle-i āle i mürġān ṣubḥ-dem / Güller yolınsun āh u fiġān eylesün hezār<br />
G65/2 Ḥaremden naʿre-i Lebbeyke Lebbeyk irdi eflāke / Ser-i kūyuñda gūyā nāle āle āle-i āle i ʿuşşāḳ-ı şeydādur<br />
G104/5 İrmege ṣubḥ-ı viṣāl-i yāre hergiz çāre yoḳ / Bāḳıyā āfāḳı ṭutdı nāle āle āle-i āle i şeb-gīrler<br />
G209/2 Kim gūş ururdı ḳavline meclisde def gibi / Nāy olmayaydı nāle āle āle-i āle i ʿuşşāḳa hem-nefes<br />
G370/3 Göñlin egler nāle āle āle-i āle i zencīr ile mecnūn-ı ʿaşḳ / Naġme-i ʿūd u ṣadā-yı çeng ü nāyı nʾeylesün<br />
G387/5 Uyḫu gözine girmez ider sūz-ı derd ile / Vaḳt-i seḥerde mürġ-i çemen nāle āle āle-i āle i i ḥazīn<br />
G400/3 Ṭutdı çemende nāle āle āle-i āle i bülbül cihānı līk / Gülde ne çāre olmasa gūş-ı suḫan-şinev<br />
842
G364/1 Nāle āle āle-i āle i dil ol ḫam-ı zülf-i hümā-pervāzdan / Ṣan fiġān-ı mürġdür ser-pençe-i şeh-bāzdan<br />
G190/5 Ḳaçan mestāne gezseñ çār-sū-yı dehri ey Bāḳī / Olur ol demde peydā her ṭarafdan nāleler āleler āleler yir yir<br />
G536/1 Gördiler ol bī-<strong>ve</strong>fāyı terk ider her dem beni / Özlerine eylediler nnāleler<br />
n āleler hem-dem beni<br />
G28/4 Perde-i nāleleri āleleri çıḳsa Ḥüseynīye nʾola / Dili zār itmege ol <strong>ve</strong>ch-i ḥasendür bāʿis̱<br />
G161/4 Başına mürġ-i çemen gibi üşer nālelerüm ālelerüm / Dūd-ı dil bāġ-ı ġamuñ serv-i ser-efrāzı geçer<br />
G204/1 Derd u ġam bezmine ḳaddüm gibi bir çeng olmaz / Nāylar nālelerüm ālelerüm sāzına āheng olmaz<br />
G355/2 Sāz-ı āhum baña bes bülbül gerekmez hem-nefes / Nāy-i nālem ālem var iken bir daḫı hem-dem gelmesün<br />
G25/4 Bülbül nevā-yı nnāleme<br />
n āleme ḳılmaz muʿāraża / Zīrā götürmez ey yüzi gül her maḳām baḥs̱<br />
G88/5 Mevsim-i gülde Bāḳıyā gül-şene varduġum bu kim / Naġme-i āhı bülbülüñ nāleme āleme sāz-kārdur<br />
G463/3 Naġme-i nnāleme<br />
n āleme dem-sāz geçinmezdi benüm / Muṭrıbā ʿūduñ eger uymasa iller sözine<br />
G493/1 Çeng çün nāleme āleme dem-sāz oldı / Sāzlar içre ser-efrāz oldı<br />
G29/3 Ṣurāḥī nālesin ālesin artursa nʾola cām-ı ṣahbādan / Fiġān-ı ʿandelībe çün gül-i sīr-āb olur bāʿis̱<br />
G142/5 Ehl-i ʿaşḳuñ nālesin ālesin ālesin ney ḳāmetin çeng eyledüñ / Pādişehsin itdügüñ şimden girü ḳānūn olur<br />
G358/2 Meclis-i ʿaşḳda ney-zen ne çalar yanumda / Ġam-ı hecrüñle ser-āġāz idicek nāleye āleye ben<br />
nāle(ler) āle(ler) eylemek [3] inim inim inlemek, feryat etmek<br />
K18/39 Eylemez Eylemez Eylemez kimse bu gün kimse elinden nāle āle āle / Bezm-i ʿişretde meger muṭrıb elinden evtār<br />
G81/3 Çoḳ belā çekdi senüñ çeng-i ġamunda dil-i zār / Nāy-<strong>ve</strong>ş nāleler āleler eylerse şikāyet demidür<br />
G464/3 Pister-i ġamda gözüm giceler uyḫu görmez / İderin İderin İderin ṣubḥa degin nāleleri āleleri döne döne<br />
nāle(ler) āle(ler) ḳılmak ılmak [6] [6] inim inim inlemek, feryat etmek<br />
G125/2 Bezm-i hecrüñde müjeñ nişteri mıżrābından / Reg-i cān nāle āle ḳılur ılur niteki tār-ı ṭanbūr<br />
G469/5 Ḳapuñda nāle āle ḳılmama ılmama ılmamaġa ılmama ġa iḫtiyār yoḳ / Vaʾllāhi bī-günāhın efendi bu bābda<br />
G388/2 Nāle āle ḳılsun ılsun ḳāmetüñ yādına mürġ-i ḫoş-nevā / Rāstdan bir naġme-i dil-keş ser-āġāz eylesün<br />
G353/2 Dil ü cān nāleler āleler ḳılsun ılsun ılsun reg ü pey virsün āvāze / Tek olsun yār māʾil naġme-i evtāre eglensün<br />
G324/5 Nāleler āleler ḳıldum ıldum ser-i kūyında yāruñ Bāḳıyā / Bülbülān-ı gül-sitān-ı dehri ḫāmūş eyledüm<br />
G492/3 Eksük olmaz sīneden gül gibi tāze dāġlar / Nāleler āleler ḳılsa ılsa ،ʿaceb mi mürġ-i dil bülbül gibi<br />
nāle āle vü āh [1] inleyip ah çekme<br />
G365/5 Bezm-i belāda nāle āle vü āhuñla Bāḳıyā / Müstaġnīyüz terāne-i çeng ü rebābdan<br />
nāle āle vü zār eylemek [1] inlemek<br />
K18/40 Şerʿa uymaz nʾidelüm nāle āle vü zār ār eyler ise / Gerçi ḳānūna uyar zemzeme-i mūsīḳār<br />
nāle āle vü ef efġān ef<br />
ġān [2] [2] inilti <strong>ve</strong> feryat<br />
G434/2 Bāġda dolābı çoḳ çekdi çevürdi bāġ-bān / Öykünür diyü ġamuñda nāle āle vü vü ef efġānuma ef<br />
ġānuma<br />
G501/5 Bāḳıyā bezm-i belāda neye döndük görseñ / Nāy-<strong>ve</strong>ş baġrumuzı nāle āle vü ef efġā ef<br />
ġā ġān ġā deldi<br />
nāle āle vü ef efġān ef<br />
ġān ḳḳılmak<br />
ḳ ılmak [1] [1] inleyip feryat etmek<br />
G70/5 Bāḳıyā var ise dil bülbül-i ḫoş-ḫ˅ān dilidür / Şevḳ ile ḳılsa ılsa ḳaçan nāle āle āle vü ef efġān ef<br />
ġān ġān ditrer<br />
nāle āle vü feryād [1] inilti <strong>ve</strong> feryat<br />
G35/1 Feryāduma irmezse nʾola ol boyı şimşād / Kūyında feleklerden aşar nāle āle āle vü feryād<br />
nāle āle vü zār [2] inilti <strong>ve</strong> feryat<br />
G232/5 Bāḳīnüñ nāle āle āle vü zāriyle cihān ṭoldı bu gün / Yine var ise ʿadū eyledi yārine nifāḳ<br />
G276/2 ʿĀşıḳuñ āh u enīn olsa ʿaceb mi kārı / Nāle āle vü zār zār olur eglenceleri bīmāruñ<br />
1. ad<br />
nām ām [8]<br />
843
G286/5 Ẕikr-i ḥüsn ü vaṣf-ı ruḫsāruñla herkes āşinā / Yāda gelmez ruḫlaruñ devrinde ammā nām ām ām-ı ām ı gül<br />
G292/2 Sāḳıyā sāġarı ṣun hecr ḫumārın yazalum / Nāmeden ḫakk idelüm nām ām ām-ı ām ı firāḳı berü gel<br />
G274/1 Devr-i laʿlüñde ümīdüm bu ki ḥakkāk-i felek / Gevherüñ nām ām āmın ām ın ide ṣafḥa-i ʿālemden ḥak<br />
G457/1 Sancaġın dikmezden ev<strong>ve</strong>l māh çarḫuñ bāmına / Sikke-i şāhī yürürdi mīr-i ʿaşḳuñ nām ām āmına ām ına<br />
K19/54 Bedel olmaz buña zīrā ki senüñ nāmuñadur āmuñadur / Ṭutamaz mühr-i Süleymān yirin āḫer ḫātem<br />
2. şan, şöhret<br />
K19/27 Felek engüşterī-i ḳadrüñe pīrūze nigīn / Ḳapladı nāmuñ āmuñ ile ʿālemi yek-ser ḫātem<br />
K19/2 Nām ām ile tutdı cihān mülkin olursa ṭañ mı / Mālik-i Cām-ı Cem ü tāc-ı Sikender ḫātem<br />
G102/4 Devr-i ruḫuñda ḳaldı ḳamer künc-i ḫānede / Nām ām āmı ām egerçi ḫaylī zamāndur nişānludur<br />
nām ām ām-ı ām ı şer şerīf şer<br />
īf īf [2] [2] bkz. ʿşerīf nām’ md.<br />
1. mübarek ad ‖ Ali Paşa<br />
K19/30 Şeref-ı nām ām ām-ı ām ı şer şerīfüñden<br />
şer<br />
īfüñden olursa ḫālī / Bulımaz raġbet-i ḫalḫāl-i kebūter ḫātem<br />
2. mübarek ad ‖ Kanunî Süleyman<br />
M1/VI/8 Minnet Ḫudāya iki cihānda ḳılup saʿīd / Nām ām ām-ı ām ı ı şer şerīfüñ şer<br />
īfüñ eyledi hem ġāzī hem şehīd<br />
nām ām ṣalmak ṣalmak [1] [1] adını duyurmak<br />
K19/31 Nāmuñ āmuñ āmuñ āfaḳa ṣalar ṣalar nefḥa-i ʿūd u ʿanber / Meclis-i devletüñe olalı micmer ḫātem<br />
nām ām āmı ām ı añılmak añılmak [1] [1] adı anılmak<br />
G484/6 Añarlar Añarlar devlet-i şāh-ı cihānda nāmuñ āmuñ āmuñ ey Bāḳī / Süleymān yād olınduḳça bile meẕkūr olur mūrı<br />
nām ām u neng [1 [1] [1<br />
] şan şöhret<br />
M1/I/1 Ey pāy-bend-i dām-geh-i ḳayd-ı nām ām u neng / Tā key hevā-yı meşġale-i dehr-i bī-direng<br />
nām ām u neng ehli [1] şan şöhret düşkünleri<br />
G66/5 Nām ām u neng ehli ne bilsün reviş-i rindānı / Mey-gede bencileyin ʿāşıḳ-ı şeydā yiridür<br />
nām ām u ni nişā ni<br />
şā şān şā n [1] [1] ad san<br />
M3/III/6 Salṭanat menşūrına ism-i şerīfüñ yazdılar / Daḫı peydā olmadın nām ām u ni nişān ni<br />
şān şān-ı şān maʿdelet<br />
nām ām u u ni nişāne ni şāne ḳalmamak ḳalmamak [1] [1] izi bile kalmayıp unutulmak<br />
G371/1 Nām ām u ni nişāne ni<br />
şāne ḳalmad ḳalmadı ḳalmad faṣl-ı bahārdan / Düşdi çemende berg-i dıraḫt iʿtibārdan<br />
nā-ma ma maḥrem ma ḥrem [1] [1] yabancı<br />
G328/6 Gelmesün bezm-i ʿīşa nā-ma ma maḥrem ma ḥrem / Nergis-i bāġı dīde-bān idelüm<br />
nam namāz nam āz [1] [1] bkz. ‘namazda düşünmek’ MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 345-346.<br />
G446/1 Der-gāh-ı Ḥaḳḳa derd ile ʿāşıḳ niyāzda / Bāṭıl taṣavvur itmede zāhid nam namāzda nam āzda<br />
nam namāz nam namāz<br />
āza āz a ṭurmak ṭurmak [1] [1] [1] namaza başlamak<br />
G453/3 Ṭururlar Ṭururlar ḳıble-i kūyına ḳarşu / Çemende servler ṣaf ṣaf nam namāza nam namāza<br />
āza<br />
nām ām ām-dār ām ār [1] [1] ünlü, meşhur<br />
G88/1 ʿAdl ile faṣl-ı nev-bahār Kisrī-i nām ām ām-dārdur<br />
ām ārdur / Taḫt-ı zümürrüd üzre gül Ḫusrev-i kām-kārdur<br />
1. mektup<br />
nāme āme āme [4]<br />
G535/2 ʿArż itdüm aña nāme āme ile lüʾlū-yı eşküm / Cān riştesi mektūb-ı dürer-bāre ṣarıldı<br />
G319/4 Cānāne giden nāmedeki āmedeki mühr degüldür / Ardınca ḳalur reşk ile çeşm-i nigerānum<br />
G416/3 Āḫır peyām-ı vaṣl ile gül-berg-i ter gibi / İrdi ḫuceste nāmeleri āmeleri rūzgār ile<br />
844
2. kitap<br />
K27/15 Süṭūr-ı nāmesinden<br />
āmesinden mülk ü millet sebzesi ḫurrem / Sütūn-ı ḫāmesinden dīn ü devlet ḫaymesi ber-pā<br />
nāme āme āme-i āme i aaʿmāl<br />
a<br />
ʿmāl [1] [1] amel defteri<br />
G183/4 Kātib-i ġam nāme āme āme-i āme i i aaʿmāl<br />
a<br />
ʿmāl ʿmāl-i ʿmāl ʿaşḳum yazmaġa / Tīġ-i dil-ber şerḥalardan sīneme mısṭar çeker<br />
nāmeden āmeden ḫakk ḫakk iitmek<br />
i tmek [1] [1] defterden silmek<br />
G292/2 Sāḳıyā sāġarı ṣun hecr ḫumārın yazalum / Nāmeden āmeden ḫakk ḫakk idelüm idelüm nām-ı firāḳı berü gel<br />
nā-merd merd [1] alçak, sözünün eri olmayan<br />
G344/4 Mürīd-i ʿaşḳ oldum ben tecerrüd iḫtiyār itdüm / Eger meyl eyler isem bir zen-i dünyāya nā-merdüm merdüm<br />
nā-merde merde mu muḥtāc mu<br />
ḥtāc olmamak olmamak olmamak [2]<br />
[2]<br />
G394/1 Çarḫa baş egme göñül hergiz daḫı ac olmadan / Yigdür ölmek merd olan nā-merde merde mu muḥtāc mu<br />
ḥtāc olmadan<br />
olmadan<br />
G394/5 Pīre-zāl-i dehre Bāḳī kimse muḥtāc olmasun / Ṣaḳlasun Ḥaḳ ḳulların nā-merde merde mu muḥtāc mu<br />
ḥtāc olmadan<br />
olmadan<br />
nā-mihrib mihrib mihribān mihrib ān [ [2] [<br />
2] 2]<br />
1. şefkatsiz, acımasız<br />
K15/7 Ne mümkin dest-res dāmān-ı vaṣl-ı yāre ey Bāḳī / Felek nā-mihrib mihrib mihribān mihrib ān düşmen ḳāvī dil-dār her-cāyī<br />
2. zalim<br />
G73/1 Ḥadden efzūn mihrüm ol nā-mihrib mihrib mihribān mihrib ān bilmezlenür / Hep bilür çoḳ sevdügüm ammā hemān bilmezlenür<br />
nā-mur mur murād mur ād [1]<br />
[1]<br />
bahtsız<br />
G478/5 Vaṣl-ı nigāre irüp olmadı ber-murād ol / Aġla gözüm yan ey dil Bāḳī-i nā-mur mur murāde<br />
āde<br />
nāmūs āmūs [1] [1] haya, iffet<br />
G273/2 Gül gibi pīrāhen-i nāmūs āmūs āmūsı āmūs ṣad-çāk eyleyüp / Lāle-<strong>ve</strong>ş dāġ-ı nihānum āşikār itsem gerek<br />
nāmūs āmūs ile ʿār ʿār [1] [1] utanıp arlanma<br />
G166/3 Ḳoyup nnāmūs<br />
n āmūs ile ʿār ʿārı ʿār düşüp kūy-ı ḫarābāta / Yürür çāk-i girībān olup erbāb-ı melāmetler<br />
nāmūs āmūs u u neng [1] utanıp arlanma<br />
G31/4 Mecnūnı gör ki ḳomadı ʿaşḳını Leylīnüñ / Nāmūs āmūs u nengi ḳodı vü terk itdi taḫt u tāc<br />
nā-müselm müselm müselmān müselm ān [1] [1] kafir<br />
G411/2 Bī-günāh öldürmede ġamzeñ ne kāfir nesnedür / Nice maẓlūm uġradı ol nā-müselm müselm müselmān müselm ān zaḫmına<br />
nā-müten müten mütenāhī müten āhī [1] sonsuz<br />
M2/V/1 Lāyıḳ-ı maġfiret-i Ḥażret-i Ġaffār olsun / Devlet-i nā-müten müten mütenāhīye<br />
müten āhīye sezā-vār olsun<br />
nān ān [3] ekmek<br />
K13/6 Cūʿ u ẕillet derdidür eṭfāli giryān eyleyen / Aġlamazdı ṭıfl-ı dil olsa elinde nān ān eger<br />
G354/1 Tende bir kühne ḳabā elde biraz nān ān olsun / ʿĀşıḳ-ı bī-ser ü pā başına sulṭān olsun<br />
K13/13 Biz gedā mihmāniyüz lāyıḳ görürse ḥükm anuñ / İşiginde nāne āne muḥtāc olduġın mihmān eger<br />
nān ān ān-ı ān ı ḫu ḫuşk ḫu şk [1] [1] [1] kuru ekmek<br />
G31/3 Bir pāre nān ān ān-ı ān ı ḫu ḫuşk ḫu şk ile ʿömrüñ geçerse ger / Açma bu rāzı kimseye ʿarż itme iḥtiyāc<br />
nā-pāy āy āy-dār āy ār ār [1] [1] gelip geçici<br />
G152/3 Ġāfil geçürme furṣatı kim bāġ-ı ʿālemüñ / Gül devri gibi devleti nā-pāy āy āy-dārdur āy ārdur ārdur<br />
nā-peyd peyd peydā peydā<br />
ā [1] belli belirsiz<br />
G518/2 Żaʿfdan şöyle ġam-ı ʿaşḳ ile nā-peyd peyd peydāyem peyd āyem / Ki hemān ṣīt u ṣadām işidilür nāle gibi<br />
nā-pu pu puḫte pu ḫte [1] [1] ham ‖ acemi<br />
845
G25/2 Üstād eline girmedi nā-pu pu puḫtedür puḫtedür<br />
ḫtedür henūz / Nāzük tenüñle eylemesün sīm-i ḫām baḥs̱<br />
nār ār [23] ateş; bkz. ʿdāne-i nār’ md.<br />
G114/3 Yansa dāġ-ı sīnem üzre ḥasret-i ḫaddüñle nār ār / Nār nūr u nūr hūr u hūr pür-envār olur<br />
G74/4 Sīne pür-şuʿle-i şevḳ olsa dil-i Mūsī-vār / Nār ār ẓann eyledügüñ nūr-ı tecellī görinür<br />
G114/3 Yansa dāġ-ı sīnem üzre ḥasret-i ḫaddüñle nār / Nār ār nūr u nūr hūr u hūr pür-envār olur<br />
G200/1 Dil teb-i hecr-i yāre ḳatlanmaz / Kimse iḥrāḳ-i nāre āre ḳatlanmaz<br />
K3/15 Ṣaçar bezme nūrı döker rezme nār ār ārı ār / O tāc-ı muraṣṣaʿ o tīġ-i mücevher<br />
K5/11 Ṣu gibi nār ār ār-ı ār ı ḳahrından erir bir demde Rūyīn-ten / Ṭoḳınsa şuʿle-i şemşīri nerm eyler Nerīmānı<br />
M8/II/1 Ḳaynadup nār ār ār-ı ār ı ġam-ı ʿaşḳ ile ḫūn-ı cigeri<br />
G225/3 Yaḳdı nār ār ār-ı ār ı fürḳat-i şehd-i lebüñ cān riştesin / Aḳıdursam ṭāñ degül şemʿ-i şeb-ārā gibi demʿ<br />
G244/3 Gitdi mülk-i ʿademe ḳāfile-i ṣabr u sükūn / Ḳarşu ṭutdı yolına meşʿale-i nār ār ār-ı ār ı firāḳ<br />
G265/3 Piyāle düşmez elümden hemīşe lāle-ṣıfat / Şirār-i nār ār ār-ı ār ı ġamuñdan ṭutışdı yandı yürek<br />
G335/4 Şirār-ı nār ār ār-ı ār ı ḫırmen-sūz-ı ġamdan sīne yanmışdur / Nişān-ı āteş-i endūh-ı ʿaşḳ-ı yārdur dāġum<br />
G335/5 Ḳızardı göz gibi nār ār ār-ı ār ı ı ġam-ı fürḳatde ey Bāḳī / Derūnum ḥālin aġlar dīde-i ḫūn-bārdur dāġum<br />
G404/4 Ḫayl-i şirār-ı nār ār ār-ı ār ı dil cünd-i nücūma muttaṣıl / Böyle ḳalursa şöyle bil gökde nice ḳırān ola<br />
G422/5 Iṣınurdum yirüme nār ār ār-ı ār ı firāḳa nisbet / Ben olaydum eger āteşde semender yirine<br />
G450/4 Berḳ-i āh-ı sūz-nāk içre şirār-ı nār ār ār-ı ār ı dil / Zer-nişān ḫaṭdur görinür tīġ-i āteş-tābda<br />
M1/III/4 Yaḳsun derūn-ı sīne-i ins ü perīde dāġ / Nār ār ār-ı ār ı firāḳ-ı Şāh Süleymān-ı kām-rān<br />
G176/1 Nār ār ār-ı ār ı hecrüñle olan sīnemde yir yir dāġlar / Ḥālüme raḥm itdüginden dem-be-dem ḳan aġlar<br />
G236/2 Nār ār ār-ı ār ı miḥnet nerm ider ʿāşıḳ mülāyim-ṭabʿ olur / Āhen-i pūlād ise altun ider iksīr-iʿaşḳ<br />
G464/2 ʿĀşıḳ-ı ḫaste-dilüñ niteki fānūs-ı ḫayāl / Nār ār ār-ı ār ı ʿaşḳuñla yanupdur cigeri döne döne<br />
K23/3 Kibrītini degürdi şafa şafaḳ şafa şafaḳ<br />
ḳ nār nārına nār ına hilāl / Tā kim çerāġ-ı māhı yaḳup refʿ ola ẓalām<br />
K24/38 Dūdlar çıḳdı yanup reşk-i ruḫuñ nār ār ārına ār ına bāġ / Cā-be-cā ṣanma çemende görinenler sünbül<br />
G463/5 Göremez külḫan-ı sīnemde olan āteşümi / Bāḳıyā girsem eger menḳal-i nāruñ āruñ gözine<br />
nār ār u nūr [1] ateş <strong>ve</strong> nur<br />
G280/5 Dilden giderdi ḫaṭṭı ġamın ʿaşḳ-ı ḥüsn-i yār / Defʿ itdi nār ār u nūr ḥicābını ẓulmetüñ<br />
nār ār ār-ı ār ı āh āh [3] [3] âh ateşi<br />
G50/2 Benüm dūd-ı kebūd-ı nār ār ār-ı ār ı ı āhum āhum başdan aşmışdur / Senüñ zülf-i siyāhuñ ayaġuñla baş ber-ā-berdür<br />
G128/4 Şirār-ı nār ār ār-ı ār ı āhumla āhumla sipihrüñ ṭās-ı pūlādı / Döner her şeb belā bezminde cām-ı zer-nişānumdur<br />
G258/4 Nār ār ār-ı ār ı āhumdan āhumdan ḥaẕer ḳıl ey sipihr-i pīre-zen / Ṭutışur bir gün ṣaḳın ol āsmānī çenberüñ<br />
nār ār ār-ı ār ı ccāḥīm<br />
c<br />
ḥīm ḥīm [1] [1] cehennem ateşi<br />
G109/3 Ḥüsnüñ ḫayāli vaṣluñ ümīdiyle ʿāşıḳa / Nār ār ār-ı ār ı ccāḥīmi<br />
c<br />
ḥīmi gül-şen-i bāġ-ı cinān ider<br />
nār ār ār-ı ār ı şafa şafaḳ şafa<br />
ḳ ḳ [1 [1] [1 ] şafak ateşi ‖ şafak kızıllığı; bkz. ʿşafaḳ nārı’ md.<br />
K20/8 Nedür bu ḳurṣ-ı nuḫāsī ki zer-ger-i gerdūn / Ṣalup bu pūteye nār ār ār-ı ār ı şafa şafaḳda şafa<br />
ḳda eyler ḳāl<br />
na naʿre na ʿre [3] [3] nara<br />
G65/2 Ḥaremden na naʿre na naʿre<br />
ʿre-i ʿre Lebbeyke Lebbeyk irdi eflāke / Ser-i kūyuñda gūyā nāle-i ʿuşşāḳ-ı şeydādur<br />
G402/1 Cihānuñ göñlin aldı evc-i istiġnāda bir meh-rū / ʿAceb mi çıḳsa her yirden sipihre na naʿre na naʿre<br />
ʿre-i ʿre i i yā Hū<br />
G480/1 İrmedi hīç pāye-i ḳaṣr-ı zümürrüd-fāmına / Na Naʿrelerle Na ʿrelerle āhlar çıḳdı felekler bāmına<br />
na naʿre na naʿre<br />
ʿre-i ʿre i mest( mest(ān) mest(<br />
ān) [5] [5] sarhoş narası<br />
K13/2 ʿĪd ü gül hem-ṣoḥbet oldı cām-ı zer ṣundı hilāl / Göklere çıḳsa yiridür na naʿre na naʿre<br />
ʿre-i ʿre i mest mestān mest<br />
ān eger<br />
G157/6 Hāy u hūy-ı ḫānḳāh u na naʿre na naʿre<br />
ʿre-i ʿre i mest mestāneden<br />
mest<br />
āneden / Hep viṣālüñ küncidür maḳṣūd ġavġā bundadur<br />
846
G286/4 Ṣavt-ı mürġ u na naʿre na naʿre<br />
ʿre-i ʿre i mest mestāne mest<br />
āne ṭutdı ʿālemi / Ḥāṣılı hengāmeden ḫālī degül hengām-ı gül<br />
G252/3 Na Naʿre Na Naʿre<br />
ʿre-i ʿre i mest mest-i mest<br />
ʿaşḳa beñzedemez / Lāf çatlatmasun iñende tüfek<br />
G355/6 Na Naʿre Na Naʿre<br />
ʿre-i ʿre i mest mestānemi<br />
mest<br />
ānemi gūş eyleyüp dil-ber dimiş / Kūyuma bir daḫı ol rüsvāy-ı ʿālem gelmesün<br />
na naʿre na naʿre<br />
ʿre-zen ʿre zen [1] nara atan<br />
G237/3 Pāy-kūbān dest-efşān na naʿre na naʿre<br />
ʿre-zen ʿre zen efġān-künān / ʿAzm-i kūy-ı dil-rübā itdüm olup der-rāh-ı şevḳ<br />
nārenc ārenc [2] turunc<br />
G488/3 Sībdür ġabġabı ruḫı nārenc ārenc ārenc / Leb-i rengīni laʿl-i rummānī<br />
K23/11 Nārencdür ārencdür ṣarardı güneşden yanı disem / Olurdı bu mülāḥaẓa hem bir ḫayāl-i ḫām<br />
nā-sāz āz u u nā nā-sez nā sez sezā ā [1] [1] ‘ʿvāʿiẓ ü şeyḫ’ karşıtlığında;<br />
G164/3 Gelemez bezm-i ʿīşa vāʿiẓ ü şeyḫ / Bunda nā-sāz āz u u nā nā-sez nā sez sezā sez nʾeyler<br />
na naṣīb na ṣīb [2] kısmet<br />
G211/5 Devr elinden Bāḳıyā ġam çekme ʿālem böyledür / Gül na naṣīb na naṣīb<br />
ṣīb-i ṣīb ḫār u ḫas bülbül giriftār-ı ḳafes<br />
K11/4 Ḳo emvāc-ı belā gelsün na naṣībin na ībin rūzgār alsun / Derūnuñ derdini keşf itme sen deryā-yı ʿummān ol<br />
na naṣīb na ṣīb olmak [3] [3] kısmet olmak<br />
G87/3 Ḳuçmaḳ na naṣīb na ṣīb olur mmı<br />
m<br />
miyānuñ kemer gibi / Cānā niteki ḫançer-i hicrān aradadur<br />
G247/5 Żāyiʿ ola mı bunca belā dünyede Bāḳī / Yā Rabbi na naṣīb na ṣīb ola ola mmı<br />
m<br />
dil-dāra ṣarılmaḳ<br />
G298/5 Bāḳīyi ḳalem eyledi şemşīr-i fīrāḳuñ / Bir kerre na naṣīb na ṣīb olmad olmadı olmad<br />
taḳbīl-i enāmil<br />
nāṣiḥ ṣiḥ [1] nasihat eden, öğüt <strong>ve</strong>ren<br />
G403/3 ʿĀḳil odur ki şimdi ḳoyup pend-i nāṣiḥi ṣiḥi / ʿīş u tanaʿʿum eyleye ḳavl-i ḥakīm ile<br />
na naṣīḥat na ṣīḥat [2] öğüt<br />
G209/5 Bāḳī hevā-yı ʿaşḳ ne müşkil belā imiş / Benden na naṣīḥat na ṣīḥat ister iseñ eyleme he<strong>ve</strong>s<br />
G449/5 Sözüm diñle muġannī naġmesin gūş eyle ey Bāḳī / Ġaraż saña na naṣīḥatdur<br />
na ṣīḥatdur ḳulaḳ ṭut ḳavl-i üstāde<br />
na naṣīḥat na ṣīḥat diñlememek [2] söz dinlememek<br />
G351/3 Çemende bülbül āvāzı na naṣīḥat na ṣīḥat diñledür mi gör / Bahār irsün yine āfāḳ pür-ṣīt u ṣadā olsun<br />
G196/3 Na Naṣīḥat Na ṣīḥat diñlemez ṭālib olınca şevḳ-i dil ġālib / Vücūdın şuʿle-i şemʿa ṣalar pervāne ne ḳatlanmaz<br />
nā-şād ād [2] [2] gamlı, kederli<br />
G158/5 Bāḳī o boyı ser<strong>ve</strong> hevā-dār geçermiş / Allāh nice beñzer dil-i nā-şāde āde ṣanavber<br />
G449/3 Disem bir būse vir cānā dir iḥsān itdi mi Leylā / Cemāli bāġınuñ şeftālūsından Ḳays-ı nā-şāde āde<br />
nā-şād ād olmak olmak [1] [1] gamlanmak, kederlenmek<br />
G141/4 Erbāb-ı ʿaşḳa ṣabr u tesellī ṭarīḳi yoḳ / Varan ḥarīm-i kūyuña nā-şād ād olup olup gider<br />
nāşī şī [1] yabancı biri; bkz. TS. C. IV, s. 2828. (‘naşı’ md.)<br />
G2/7 Ṭutarken cāmı nāşī şī gelse tāc ü günbed altında / Mey-i gül-rengi pinhān eyle ey ṣofī ḥabāb-āsā<br />
nā-tev tev tevān tev ān [7] [7] güçsüz, zayıf ‖ zavallı; bkz. ʿcān-ı nā-tevān’, ʿcism-i nā-tevān’ md.<br />
G154/1 Ebrūlaruñ ġamını dil-i nā-tev tev tevān tev ān çeker / Şol pehlevāna döndi ki iki kemān çeker<br />
G235/7 Bāḳīyi zār u zebūn itdüñ yigitlik bu mıdur / Sen tevānā nev-cevān ol nā-tev tev tevān tev ān bir pīr-i ʿaşḳ<br />
G404/1 Müşkil imiş ki dil-rübā ṭıfl ola dil-sitān ola / ʿĀşıḳ-ı zār u mübtelā pīr ola nā-tev tev tevān tev ān ola<br />
G473/2 O çeşm-i nā-tev tev tevān tev ān u zülf elinden / Göñüller ḫaste ḫāṭırlar şikeste<br />
G176/3 Düşeli şīrīn lebüñ sevdāsına cānā göñül / Ḫoş gelür Ferhād-<strong>ve</strong>ş ben nnā-tev<br />
n<br />
tev tevāne tev āne ṭaġlar<br />
G344/2 Teb-i tāb-ı maḥabbetden şu deñlü nā-tev tev tevānem tev ānem kim / Ḥayātum gül-şeninde zaʿferān oldı ruḫ-ı zerdüm<br />
G133/3 Çeşmüñ şu resme ʿāşıḳı ġamzeñle ḳatl ider / Bir nā-tev tev tevān<br />
ānı ān tīġ ile ṣan Rüstem öldürür<br />
847
na naʿt na ʿt [1] övgü, medh<br />
K6/20 Oḳuduḳça na naʿtuñ na naʿtuñ<br />
ʿtuñı ʿtuñ her gūşeden gūş itmege / Cān-ı Selmān rūḥ-ı pāk-i Ḥażret-i Ḥassān gelür<br />
na naṭʿ na ṭʿ [2] örtü, yaygı; bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 347.<br />
K18/3 Döşedi yine çemen na naṭʿ na naṭʿ<br />
ṭʿ-ı ṭʿ zümürrüd-fāmın / Sīm-i ḫām olmış iken ferş-i ḥarīm-i gül-zār<br />
G78/2 ʿĀlem müzeyyen pertev-i ḫurşīd-i ʿālem-tāb ile / Na Naṭʿ Na Naṭʿ<br />
ṭʿ-ı ṭʿ ser-ā-ser ṣaldılar rūy-ı zemīne ser-be-ser<br />
na naṭʿ na naṭʿ<br />
ṭʿ-ı ṭʿ ı zem zemīn zem<br />
īn [1] [1] yeryüzü ‖ satranç örtüsü<br />
G180/1 Na Naṭʿ Na Naṭʿ<br />
ṭʿ-ı ṭʿ ı zem zemīne zem<br />
īne at ṣalıcaḳ fāris-i bahār / Düşdi şükūfeler hep öñine piyāde-vār<br />
nā-üm üm ümīd üm īd [1] [1] ümitsiz<br />
G223/1 Nʾola gelse dil-i mecrūḥa derd-i dil-rübādan ḥaẓ / İder ḫaste ne deñlü nā-üm üm ümīd üm īd olsa devādan ḥaẓ<br />
nā<strong>ve</strong>k ā<strong>ve</strong>k [5] [5] ok<br />
G265/2 Ḫadeng-i āhumuñ eflāke seyr ider güẕerin / Ḥicābı şöyle çeker yirlere geçer nā<strong>ve</strong>k ā<strong>ve</strong>k<br />
G70/4 Şöyle ḳıldı ten-i efsürdeyi āh-ı serdüm / Ṭoḳınup ṭurduġı dem nā<strong>ve</strong>k ā<strong>ve</strong>k ā<strong>ve</strong>k-i ā<strong>ve</strong>k cānān ditrer<br />
K26/17 Ḳabża-i ḳudretine ḳavs kemān-ı Rüstem / Nā<strong>ve</strong>k ā<strong>ve</strong>k ā<strong>ve</strong>k-i ā<strong>ve</strong>k reʾyine per şeh-per-i Cibrīl-i emīn<br />
G37/3 Tīġ-i hecrüñle ber-ā-ber ḳıldı / Nā<strong>ve</strong>k ā<strong>ve</strong>k ā<strong>ve</strong>k-i ā<strong>ve</strong>k ġamzelerüñ zaḫmı żiyād<br />
G182/6 Sīne-i pür-dāġ-ı Bāḳīde gezer nā<strong>ve</strong>klerüñ ā<strong>ve</strong>klerüñ / Serv-ḳadler ġonca-femler gül-sitāne girdiler<br />
nā<strong>ve</strong>k ā<strong>ve</strong>k ā<strong>ve</strong>k-i ā<strong>ve</strong>k i müjg müjgān müjg<br />
ān ān [2] [2] kirpik okları<br />
G356/2 Peykān-ı belā cānuma işler geçer oldı / Ey ḳaşları ya nā<strong>ve</strong>k ā<strong>ve</strong>k ā<strong>ve</strong>k-i ā<strong>ve</strong>k i müjg müjgānuñ müjg<br />
ānuñ ucından<br />
G104/2 Naʿl kesmiş farḳına her biri olmış sīne-rīş / Nā<strong>ve</strong>k ā<strong>ve</strong>k ā<strong>ve</strong>k-i ā<strong>ve</strong>k i müjg müjgānuñuñ<br />
müjg<br />
ānuñuñ efgendesidür tīrler<br />
nāy āy [10] [10] ney; bkz. ʿdem-i nāy’, ʿçeng ü nāy’ md.<br />
M1/IV/7 Ey dil bu demde sensin olan baña hem-nefes / Gel nāy āy gibi iñleyelüm bārī zār zār<br />
G87/1 Dil derd-i ʿaşḳ-ı yār ile bezm-i belādadur / Ḳad çeng ü nāle nnāy<br />
n<br />
āy u ciger ḫūnı bādedür<br />
G516/4 Virür ẕevḳ ehline şevḳi dem-ā-dem / Şeb-i ʿişretde bir yil mūmıdur nāy āy<br />
G209/2 Kim gūş ururdı ḳavline meclisde def gibi / Nāy āy olmayaydı nāle-i ʿuşşāḳa hem-nefes<br />
G239/5 Ḥāl-i zār-ı Bāḳī-i bī-dilden isterseñ nişān / Ḳāmet-i çeng-i dü-tāya rūy-ı zerd-i nāya āya baḳ<br />
G355/2 Sāz-ı āhum baña bes bülbül gerekmez hem-nefes / Nāy āy āy-i āy nālem var iken bir daḫı hem-dem gelmesün<br />
G204/1 Derd u ġam bezmine ḳaddüm gibi bir çeng olmaz / Nāylar āylar nālelerüm sāzına āheng olmaz<br />
G81/3 Çoḳ belā çekdi senüñ çeng-i ġamunda dil-i zār / Nāy āy āy-<strong>ve</strong>ş āy <strong>ve</strong>ş nāleler eylerse şikāyet demidür<br />
G388/3 Būs-ı laʿlin isteyen ol muṭrıb-ı ʿĪsī-demüñ / Nāy āy āy-<strong>ve</strong>ş āy <strong>ve</strong>ş kendin belā bezmine dem-sāz eylesün<br />
G501/5 Bāḳıyā bezm-i belāda neye döndük görseñ / Nāy āy āy-<strong>ve</strong>ş āy <strong>ve</strong>ş baġrumuzı nāle vü efġān deldi<br />
nāz āz āz [7] [7]<br />
G280/6 Geh şī<strong>ve</strong> eyle bendene geh nāz āz u geh ʿitāb / İrdi zamānı luṭf u kerem ḳıl ʿināyetüñ<br />
G412/2 Ṣalındı ʿīd-gehde serv-ḳadler mest-i nāz z olmış / İderdük biz de ayaḳ seyrin olsa dest-i yār elde<br />
G508/4 Zībā yaraşur ḫilʿat-i nāz āz o boyı ser<strong>ve</strong> / İki ḳolumı ḳılsam aña bil ṭolaması<br />
G60/6 Gerçi kim ol ġamzeler nāzük geçerler nāzda āzda / Līkin anlardan hilāl ebrūlaruñ diḳḳatlüdür<br />
Mtl 18 Ellerin dil-ber yüzine ṭutdı ṣanmañ nāzdan āzdan / ʿĀşıḳa bu <strong>ve</strong>ch ile yüz gösterür açmazdan<br />
G301/1 Döndi bezm-i bāġda bir dil-ber-i ṭannāze gül / Cil<strong>ve</strong>-i ḥüsn eyledi girdi libās-ı nāze āze gül<br />
G364/5 Vaṣf-ı nāz āz āz-ı āz nāzenīnümdür bu şiʿrüm Bāḳıyā / Muṭrıb-ı meclis ser-āġāz eylesün şehnāzdan<br />
nāz āz āzı āz ı geçmek [1] hatırı sayılmak ‖ delip geçmek<br />
G161/1 Dil-i ḫūnīnüñ o tīr-i müje dem-sāzı geçer / Nīze-i ġamzesinüñ ʿāşıḳına nāz āz āzı āz ı geçer<br />
nāz āz ile ile [12] nazlana nazlana ‖ cil<strong>ve</strong> göstererek<br />
K23/5 Çarḫ-ı ʿacūze baġlanup altunlu çenberin / Bir nev-ʿarūs gibi ider nāz āz āz ile ḫırām<br />
848
G166/1 Ḳaçan kim nāz āz ile reftār iderler serv-ḳāmetler / Ḳopar ʿāşıḳlaruñ başına ol demde ḳıyāmetler<br />
G183/2 Māʾī cāmeñ üzre şemşīrüñ ṭaḳınsañ nāz āz āz ile / Ṣan melekler āsmāne ey ḳamer ejder çeker<br />
G198/1 Bisāṭ-ı ʿīşa ḳadem basdı nāz āz āz ile ile nev-rūz / Şükūfe perde-sarāy-ı ʿademden itdi bürūz<br />
G305/1 Lü’lū-yı jāleden ṭaḳınup gūşvār gül / İtdi çemende nāz āz ile ʿarż-ı ʿiẕār gül<br />
G308/1 Gül-şende itdi nāz āz ile ile ʿarż-ı cemāl gül / Ḳıldı belālu bülbüli āşüfte-ḥāl gül<br />
G494/4 Nihāl-i serv-i bāġ-āsā nesīm-i fetḥ ü nuṣretden / Ṣalınsun nāz āz ile nīzeñ ḫırāmānī ḫırāmānī<br />
G510/1 Reftāre gelüp nāz āz ile mestāne ṣalındı / Āyā ne belādur ki yine cāne ṣalındı<br />
G44/1 Nāz āz ile ʿāşıḳa ḳılmazsın dād / Hey elā gözlüm elüñden feryād<br />
G146/3 Uydurup leşger-i ʿuşşāḳını ol şāh-ı cihān / Nāz āz ile ṣalını ṣalını ʿalem gibi gelür<br />
G274/2 Dehenüñ var ise bir būse ḳıl iḳrār didüm / Nāz āz ile yoḳ didi ol ġonca-i ḫandān gülerek<br />
G395/2 Nāz āz ile güftāre gelmezse helāk eyler beni / Ol cefā vü cevri bī-pāyāne söyleñ söylesün<br />
nāz āz u isti istiġnā isti<br />
ġnā [ [3] [ 3] naz <strong>ve</strong> iş<strong>ve</strong><br />
G6/1 Nedür bu ḫandeler bu ʿiş<strong>ve</strong>ler bu nāz āz u isti istiġnā isti<br />
ġnā / Nedür bu cil<strong>ve</strong>ler bu şī<strong>ve</strong>ler bu ḳāmet-i bālā<br />
G120/5 Bāḳī-i dil-ḫasteye cevr-i firāvān itmeden / Ḳaṣduñ öldürmek mi yoġsa nāz āz āz u isti istiġnā isti<br />
ġnā ġnā mmıdur<br />
m mıdur<br />
ıdur<br />
G73/5 Nāz āz u u isti istiġnā isti<br />
ġnā ile Bāḳīye ṭoḳınmaz geçer / Rāst gelse yolda ol serv-i revān bilmezlenür<br />
nāz āz u na naʿīm na<br />
ʿīm ile [1] naz <strong>ve</strong> bolluk içinde<br />
G403/5 Devrān nihāl-i servi saña beñzedem diyü / Besler kenār-ı cūyda nāz āz u na naʿīm na<br />
ʿīm ile<br />
ile<br />
nāz āz u şī<strong>ve</strong> şī<strong>ve</strong> [1] [1] naz <strong>ve</strong> iş<strong>ve</strong><br />
G302/4 Bir yire cemʿ eylemiş evrāḳ-ı nāz āz u şī şī<strong>ve</strong>yi şī<br />
<strong>ve</strong>yi / Rişte-i cānından itmiş bülbülüñ şīrāze gül<br />
nāz āz eylemek/itmek [6] nazlanmak<br />
G126/1 Göñül almaġa gelür şī<strong>ve</strong>ye āġāz eyler / Dil-i bī-çāreyi ben ʿarż idicek nāz āz eyler<br />
G388/1 Geh cefā ḳılsun niyāz ehline geh nāz āz eylesün / Nāz iderse ʿāşıḳa ol şūḫ-ı ṭannāz eylesün<br />
G305/5 Dürme yüzüñi ġonca-ṣıfat bañā nāz āz idüp / Aç <strong>ve</strong>rd-i bāġ-ı behçeti ey gül-ʿiẕār gül<br />
G73/2 Āşinālıḳ virmeyüp bīgāne resmin ḳullanur / Nāz āz ider her gördügince bir zamān bilmezlenür<br />
G388/1 Geh cefā ḳılsun niyāz ehline geh nāz eylesün / Nāz āz iderse ʿāşıḳa ol şūḫ-ı ṭannāz eylesün<br />
K7/2 Bülbül-i şūrīde-dil ḳıldı niyāz-ı ʿāşıḳān / Ġonca-i ġannāc nāz āz āz-ı āz nāzenīnān eyledi<br />
nāz āz uy uyḫus uy uyḫus<br />
ḫusına ḫus ına varmak varmak [2] [2] bkz. ʿḫ˅āb-ı nāz’ md.<br />
G194/5 Şöyle nāz āz uy uyḫus uy<br />
ḫus ḫusına ḫus ına varmış o yār ey Bāḳī / Ki cihān ḫalḳı fiġān eylese bī-dār olmaz<br />
G338/6 Nāz āz uy uyḫus uy<br />
ḫus ḫusına ına varmış ʿālemden olup fāriġ / Ādem mi görür şimdi ol gözleri mestānum<br />
nāze āze āze gelmek [1] nazlanmak<br />
G302/1 Ṣubḥ-dem bülbül niyāz itdükçe geldi geldi nnāze<br />
n nāze<br />
āze gül / Rāz-ı ʿaşḳı der-miyān itdi açıldı tāze gül<br />
nāz āz āz-per<strong>ve</strong>rd āz per<strong>ve</strong>rd [1] [1] nazlı büyümüş<br />
G344/1 Gül-istān-ı cihānı bāda virmişdür dem-i serdüm / Ṣaḳın āhum yilinden ey nihāl-i nāz āz āz-per<strong>ve</strong>rdüm<br />
āz per<strong>ve</strong>rdüm<br />
na naẓar na ẓar [5]<br />
1. bakma, bakmak<br />
M7/I/1 Ne mümkindür na naẓar na ẓar bir laḥẓa ḥüsn-i ṭalʿat-i yāre<br />
2. bakış (lutuf <strong>ve</strong> kerem gözüyle bakış)<br />
G151/4 Ġarażuñ ṣayd ise ey dil o hümā-pervāzı / Şāh-bāz-ı na naẓar na<br />
ẓar ẓar-ı ẓar ı himmetüñi ṣal yiter<br />
3. göz<br />
G315/2 Göze göstermez ise ṭañ mı beni her ednā / Ki na naẓar na ẓar farḳ idecek mertebeden aʿlāyem<br />
849
G131/1 Bād şol dem ki ġubār-ı reh-i cānān getürür / Na Naẓar Na Naẓar<br />
ẓar-ı ẓar ı ehl-i dile küḥl-i Ṣıfāhān getürür<br />
4. görünüşte<br />
G234/3 Na Naẓarda Na ẓarda merḥametden yoḳ es̱er ey şūḫ-ı sengīn-dil / Ḳıya baḳışlaruñdan añlanur ḳalbüñ ḳaya ancaḳ<br />
na naẓar na naẓar<br />
ẓar-ı ẓar ı Cebb Cebbār Cebb<br />
ār [1] Allah katı<br />
G426/5 ʿAceb ol ṭāʿat u taḳvā diyü zuʿm itdügümüz / Varıcaḳ nʾolsa gerekdür na naẓar na naẓar<br />
ẓar-ı ẓar ı Cebb Cebbāre Cebb<br />
āre<br />
na naẓar na ẓar eylemek/itm<br />
eylemek/itmek/<br />
eylemek/itm<br />
ek/ ek/ḳılmak ek/ ılmak [14]<br />
[14]<br />
1. bakmak<br />
K24/28 Ḥāline ʿayn-ı ʿināyetle nigāh eyler iseñ / Göz açup ide na naẓar na ẓar niteki ʿabher sünbül<br />
G92/5 Çeşm-i ḥaḳāret ile na naẓar na ẓar ḳḳılma<br />
ḳ<br />
ılma dostum / ʿUşşāḳ-ı ḫaste-ḥāli de Allāh yaradur<br />
G129/4 Āyīnenüñ ṣafāsı nedür ṣūreti nedür / Mirʾāt-ı ḥüsn-i yāre na naẓar na ẓar ḳḳıl<br />
ḳ<br />
ıl ṣafāyı gör<br />
G151/3 Ayaġuñ altına baḳ eyle eyle na naẓar na ẓar ben ḫāke / Şeh-süvārum yiter itdüñ beni pā-māl yiter<br />
G198/6 Cemāl-i yāre na naẓar na ẓar ḳḳıl<br />
ḳ<br />
ıl derūnuñ it rūşen / Ki nūr-baḫşdur ol ṭalʿat-i cihān-efrūz<br />
G206/3 Dūd-ı āhın serv idüp ḳanlu yaşın gül-şen bilen / Eylemez Eylemez ser<strong>ve</strong> na naẓar na naẓar<br />
ẓar seyr-i gül-istān istemez<br />
G313/5 Eyledüm Eyledüm diḳḳat ile mūy-ı miyānına na naẓar na ẓar / Cümleten bī-bedel ü sāʿid ü bāzū da güzel<br />
G409/1 Gör ne ḫilʿatdur na naẓar na ẓar ḳḳıl<br />
ḳ<br />
ıl sünbül-i raʿnāsına / ʿĀlem-i bālādan inmiş ḳāmet-i zībāsına<br />
G418/4 Şeş-ḫāne-i zamāne degül çünki sāz-kār / Bezm-i cihāna ḳılma ılma na naẓar na ẓar iltifāt ile<br />
G393/4 Nʾola nergis gibi beñzüm ṣararsa / Na Naẓar Na ẓar ḳḳılmaz<br />
ḳ<br />
ılmaz baña ol çeşm-i fettān<br />
2. dikkatle/hikmet gözüyle bakmak<br />
K26/6 Nergis-i bāġa na naẓar na ẓar ḳḳıl<br />
ḳ<br />
ıl ıl ne dimekdür bu kim / Cām-ı zerrīn ile ʿīş eyleye bir ḫāk-nişīn<br />
G74/2 Sīnesin itse ḳaçan kān-ı maʿārif ʿārif / Ḳılsa ılsa her ḥarfe na naẓar na ẓar bir nice maʿnī görinür<br />
G74/3 Pür-ḫayāl-i ruḫ-ı maʿşūḳa iken dīde-i Ḳays / Neye kim ḳılsa ılsa na naẓar na naẓar<br />
ẓar ṣūret-i Leylī görinür<br />
G307/1 Ehl-i dil cānlara meyl it şeref ü ʿizzet bul / Na Naẓaruñ Na ẓaruñ kānlara ḳıl ıl gevher-i ẕī-ḳıymet bul<br />
na naẓar na ẓar ol olınmak ol<br />
ınmak [1] [1] bakılmak<br />
G94/3 Sevād-ı sübḥa-i ṣad-dāne şeyḫ-i sālūsuñ / Ḥaḳīḳate na naẓar na ẓar ol olınsa ol<br />
ınsa yüzi ḳarasıdur<br />
na naẓardan na<br />
ẓardan dü düşmek dü şmek [1] [1] [1] gözden düşmek, itibarını kaybetmek<br />
G185/5 Ruḫuñ vaṣfıyla Bāḳīnüñ görüp güftār-ı rengīnin / Na Naẓardan Na ẓardan dü düşmesün dü<br />
şmesün luṭf eyle merdüm-zādedür dirler<br />
na naẓar na ẓar ehli [1] bkz. ʿehl-i naẓar’, ʿerbāb-ı naẓar’ md.<br />
K3/19 Na Naẓar Na ẓar ehline mīl-i kuḥlü’l-cevāhir / Reg-i cān-ı bed-ḫ˅āha nebtīz ü nişter<br />
na naẓarda na ẓarda [1] gözde, itibarda<br />
G406/4 Ruḫ-ı dil-ber ü cām-ı sāḳī na naẓarda na ẓarda / Ne minnet bahār u gül ü erġavāne<br />
1. narin<br />
nāzenīn āzenīn [5] [5]<br />
G286/8 Bāḳıyā devrān sitem-ger çarḫ bī-raḥm olmasa / Pister-i ḫār üzre nʾeyler nāzenīn āzenīn āzenīn endām-ı gül<br />
G387/6 Bir ḫ˅āb-ı ġaflet içre ḫayāl-i muḥālde / Geçdi nesīm-i ṣubḥ gibi ʿömr-i nāzenīn āzenīn<br />
2. ince<br />
G310/3 Nazen Nazenīn Nazen īn ebrūlaruñ ḥaḳḳā ki ḳılmış ḳıl ḳalem / Ḥüsnüñi şol dem ki taṣvīr itmiş üstād-ı ezel<br />
3. güzel<br />
K8/5 ʿİẕār-ı nāzenīnin āzenīnin pür-ġubār-ı müşg-i Çīn itmiş / Yüz urmış ḫāk-i pāy-ı ḫusrev-i ṣāḥib-ḳırān üzre<br />
4. nazlı iş<strong>ve</strong>li sevgili<br />
G364/5 Vaṣf-ı nāz-ı nāzenīnümdür<br />
āzenīnümdür bu şiʿrüm Bāḳıyā / Muṭrıb-ı meclis ser-āġāz eylesün şehnāzdan<br />
850
nāzenīnā āzenīnā [1] ey nazlı dilber<br />
G467/4 Nāzenīnā āzenīnā āzenīnā daḫı sen ṭıfl iken Allāh bilür / Seni emzürmege ne cānlar eritdi dāye<br />
nāzenīnān āzenīnān [1] nazlı dilberler<br />
K7/2 Bülbül-i şūrīde-dil ḳıldı niyāz-ı ʿāşıḳān / Ġonca-i ġannāc nāz-ı nāzenīnān āzenīnān eyledi<br />
nāzil āzil olmak [1] inmek<br />
G298/1 Her tīr-i belā ḳavs-i ḳażādan kʾola ʾola nāzil / Ṣaḥrā-yı dil-i ehl-i <strong>ve</strong>fādur aña menzil<br />
1. bakma<br />
nāẓır ır [2] [2] bkz. ‘çeşm-i nāẓır’ md.<br />
K1/9 Āyā bu zīb ü zīnet-i ʿālem nedür diyü / ʿİbret göziyle nāẓır ır ır iken dehre nāgehān<br />
2. beklemekte<br />
K2/52 Ḥāṣılı cūd u kerem vaḳti irişdi şimdi / Luṭfuña nāẓıruz ıruz ey Pādişeh-ı ʿālī-şān<br />
nāẓır ır olmak [2]<br />
1. bulunmak, meşgul olmak<br />
K2/50 Bir yıl emrüñle binā ḫidmetine nnāẓır<br />
n ır olup / Gördük ol maṣlaḥat-ı ḫayrı bi-ḳadriʾl-imkān<br />
2. bakmak<br />
G202/2 Çeşm-i sitāre gibi biz alçaġa nāẓır ır olmazuz / Himmetümüz bülenddür ḳaddüñedür neẓāremüz<br />
na naẓīr na naẓīr<br />
ẓīr [2] benzer<br />
G7/4 Görmez mis̱āl-i ḳāmetüñi çeşm-i rāst-bīn / Aḥ<strong>ve</strong>l baḳa meger ki görenler na naẓīr na ẓīr aña<br />
G145/4 ʿĀrıżuñ mirʾātına āb-ı zülāl olmaz şebīh / Dostum āyīneye baḳ görmek isterseñ na naẓīr na naẓīr<br />
ẓīr<br />
na naẓīr na ẓīr olmamak [4] benzememek, eşi olmamak<br />
G44/6 Şiʿr-i Bāḳīye na naẓīr na ẓīr olmaz hīç / Fenn-i ʿaşḳ içre olupdur üstād<br />
G85/7 Ḥaḳ budur Bāḳī na naẓīr na ẓīr olmaz bu muʿciz naẓmuña / Şiʿre āġāz itseler şimden girü seḫḫārlar<br />
G449/4 İşitdük āḫiretde ḥūr u Kevs̱er var imiş ammā / Na Naẓīr Na ẓīr olur mmı<br />
m<br />
hey ṣofī mey ü maḥbūba dünyāda<br />
G459/4 Olur laʿl-i muṣaffā dil-keş ammā / Na Naẓīr Na ẓīr olmaz şarāb-ı dil-güşāya<br />
na naẓīre na ẓīre dimek [1] tanzir etmek<br />
G189/1 Naẓm-ı rengīnüme kim vaṣf-ı leb-i dil-berdür / Diyemez Diyemez kimse na naẓīre na ẓīre ḳatı rengīn-terdür<br />
na naẓm na ẓm [36] bkz. ‘baḥr-i naẓm’ md.<br />
G145/5 Ḫusrevā Bāḳī ḳuluñ na naẓm na ẓm içre Selmān olmaġa / Hep senüñ luṭfuñ muʿīn olmışdur iḥsānuñ ẓahīr<br />
G193/5 Bāḳī metāʿ-ı na naẓm na ẓm ile bāzār-ı dehrde / Cevr-i liʾām u miḥnet-i eyyām sūdumuz<br />
G315/5 Bāḳıyā dīn-i Muḥammed ḥaḳ içün ،ʿālemde / Dem-i cān-baḫş ile na naẓm na ẓm içre bu gün ،ʿĪsāyem<br />
Kt7/1 Ṭabʿuñ ki genc-i gevher-i na naẓm na ẓm oldı Bāḳıyā / İrmez senüñ ḫayālüñe bir iki bengiler<br />
K19/53 Ḫātem-i na naẓma na ẓma bu gün kimse bu ḥükmi viremez / Nice müfsidler ider gerçi müzev<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
G357/6 Bāḳī musaḫḫar oldı baña kiş<strong>ve</strong>r-i suḫan / Geçdüm serīr-i na naẓma na ẓma bu gün ḫusrevāne ben<br />
K22/31 Pehlevān-ı ʿarṣa-i na naẓmem na naẓmem<br />
ẓmem diyen ferzāneler / Bir iki zār u zebūnumdur żaʿīf ü nā-tevān<br />
K19/51 Ḳoma ayaḳda bu maṣnūʿ u muraṣṣaʿ na naẓm na naẓm<br />
ẓmı ẓm ı / Elde ḫoş yaraşur ey Āṣaf-ı ṣaf-der ḫātem<br />
Mtl 28 Cām-ı na naẓm na naẓm<br />
ẓmı ẓm ı ṣunıcaḳ bezm-i ezelde sāḳī / Cürʿa-<strong>ve</strong>ş ḳalmış idi anda kelāmı bāḳī<br />
K1/27 Bāġ-ı s̱enā vü gül-şen-i medḥüñde mürġ-i dil / Bu na naẓm na naẓm<br />
ẓm-ı ẓm rūḥ-baḫşı oḳur ṣu gibi revān<br />
K2/36 Oldı vaṣf-ı suḫan-ārāñ ile şiʿr-i Bāḳī / Rifʿat-i pāyede hem-sāye-i na naẓm na naẓm<br />
ẓm-ı ẓm Selmān<br />
K3/16 Ḫaṭ-ı na naẓm na naẓm<br />
ẓm-ı ẓm pāki çemen-zār-ı cennet / Elinde ḳalem çeşme-i āb-ı Kevs̱er<br />
K3/24 Yazınmaġa mānend-i na naẓm na naẓm<br />
ẓm-ı ẓm S̱üreyyā / Varaḳlar zer-efşān ider çarḫ-ı aḫḍar<br />
851
K22/29 Destüme alsam ḳalem na naẓm na naẓm<br />
ẓm-ı ẓm bedīʿümle benem / Nīze-bāz-ı ʿarṣa-i mülk-i maʿānī vü beyān<br />
K26/29 Ne ʿaceb ger ola bu na naẓm na naẓm<br />
ẓm-ı ẓm revān rūḥ-efzā / Ki senüñ midḥat-i cān-per<strong>ve</strong>rüñe oldı ḳarīn<br />
G23/6 Şiʿr-i Bāḳī sebʿa-i iḳlīme olduḳça revān / Oḳınursa yiridür bu na naẓm na naẓm<br />
ẓm-ı ẓm ġarrā semt semt<br />
G24/5 Bāḳıyā ser-naḫl-bend-i gül-şen-i ebyātsın / Eyledi na naẓm na naẓm<br />
ẓm-ı ẓm bülendüñ ḥāṣılı Selmānı pest<br />
G181/5 Senüñ na naẓm na naẓm<br />
ẓm-ı ẓm ciger-sūzuñ ṭutupdur dehri ey Bāḳī / Gözin açsun ḳamu şāʿir uyanıḳlıḳ zamānıdur<br />
G308/5 Maḳbūl-i ṭabʿ-ı ḫalḳ-ı cihān oldı nitekim / Dīvān-ı na naẓm na naẓm<br />
ẓm-ı ẓm Ḫusrev-i ṣāḥib-kemāl gül<br />
G320/5 Ṣalup şemşīr-i na naẓm na naẓm<br />
ẓm-ı ẓm āb-dārı dehre Bāḳī-<strong>ve</strong>ş / Belāġat kiş<strong>ve</strong>rin ey pādişāh-ı kām-yāb açdum<br />
G343/5 Görüp bu dürlü dürlü na naẓm na naẓm<br />
ẓm-ı ẓm pāküm şermden Bāḳī / Ḳızardı pençe-i mercān bozardı lüʾlū-yı ter hem<br />
G354/5 Bāḳıyā söyle biraz lebleri esrārından / Ehl-i dil na naẓm na naẓm<br />
ẓm-ı ẓm dil-āvīzüñe ḥayrān olsun<br />
G383/7 Silk-i gevher maʿnī-i bārīk ü na naẓm na naẓm<br />
ẓm-ı ẓm ter yiter / Bāḳıyā çekmez göñül dürr-i s̱emīnüñ minnetin<br />
G398/8 Sevād-ı ḫaṭda na naẓm na naẓm<br />
ẓm-ı ẓm āb-dārum / Çemen-zār içre olmışdur aḳar ṣu<br />
Kt8/2 Derme çatma geydürür iller libāsı şiʿrine / Ḫilʿat-i na naẓm na naẓm<br />
ẓm-ı ẓm cihān-gīrüñ senüñ altunludur<br />
K24/43 Na Naẓm Na Naẓm<br />
ẓm-ı ẓm eşḫāṣa ḳıyās eyleme Bāḳī şiʿrin / Ola mı her giyeh-i ḫuşke ber-ā-ber sünbül<br />
G189/1 Na Naẓm Na Naẓm<br />
ẓm-ı ẓm rengīnüme kim vaṣf-ı leb-i dil-berdür / Diyemez kimse naẓīre ḳatı rengīn-terdür<br />
G13/5 Cihānı cām-ı na naẓmum na naẓmum<br />
ẓmum şiʿr-i Bāḳī gibi devr eyler / Bu bezmüñ şimdi biz de Cāmī-i devrānıyuz cānā<br />
G350/5 Nis̱ār itdümse ḫāk-i der-gehinden ġayra ey Bāḳī / Cihānda lüʾlū-yı mens̱ūr-ı na naẓmum na ẓmum hep hebā olsun<br />
K18/51 Ḫām var ise eger micmere-i na naẓmumda<br />
na ẓmumda / Dāmen-i luṭfuñ anı setr ider ey faḫr-i kibār<br />
G12/5 Ḥayder-i Kerrārıyam meydān-ı na naẓmuñ na naẓmuñ<br />
ẓmuñ Bāḳıyā / Nevk-i ḫāme Ẕüʾl-feḳār u ṭabʿ Düldüldür baña<br />
G254/4 Dür dişi vaṣfında ey dil baġla bir ʿıḳd-ı güher / Lüʾlū-yı lālā-yı na naẓmuñ na naẓmuñ<br />
ẓmuñ rişte-i efkāre çek<br />
G352/7 Cenāb-ı şāha ey Bāḳī nis̱ār it lüʾlū-yı na naẓmuñ na ẓmuñ / Bu ṣandūḳ-ı ṣadef-kārīde dürr-i şāh-vār olsun<br />
G399/5 Dürr-i na naẓmuñ na ẓmuñ Bāḳıyā baş egdürür ṭāliblere / Kim żarūrī itdürür ġavvāṣa lü’lū ser-fürū<br />
G85/7 Ḥaḳ budur Bāḳī naẓīr olmaz bu muʿciz na naẓmuña na ẓmuña / Şiʿre āġāz itseler şimden girü seḫḫārlar<br />
Kt7/2 Başdan bu faḫr saña yiter kim şeh-i cihān / Ḫilʿat geyürdi na naẓmuña na ẓmuña ġarrā firengiler<br />
na naẓm na ẓm eylemek/itmek [5] dizmek ‖ şiir söylemek<br />
K4/5 Yine na naẓm na ẓm eylemi eylemiş eylemi<br />
bir ʿıḳd-ı gevher / İder biñ kerre Ḥassān görse taḥsīn<br />
K25/37 Kelimātum yirine dürr ü güher na naẓm na ẓm itsem / İdemez mertebe-i fażluñı eşʿār işʿār<br />
G15/6 Ruḫlaruñ vaṣfında Bāḳī bir ġazel na naẓm na ẓm itdi kim / Ehl-i diller ḳodılar adını mirʾātüʾṣ-ṣafā<br />
G462/5 Bāḳī gibi na naẓm na naẓm<br />
ẓm eyler eyler iken dür dişi vaṣfın / Dāmān-ı müjem dökdi cevāhir sözüm üzre<br />
Kt9/1 Söz degül dürr ü güher na naẓm na ẓm itsem / Ḳadr ü ḳıymet bilenüñ bendesiyüz<br />
1. ince ‖ narin<br />
nāzük āzük [8]<br />
G39/4 Ṣalınur her şāḫ-ı gül nāzük āzük nihāl-i erġavān / Bāġ-ı cennetden nişān virdi bahār-istān-ı ʿīd<br />
G60/6 Gerçi kim ol ġamzeler nāzük āzük geçerler nāzda / Līkin anlardan hilāl ebrūlaruñ diḳḳatlüdür<br />
G347/5 Leṭāfetde tenüñ bir sükkerī pālūdedür dirsem / Hemān incinmek istersin iñen nāzük āzük iñen tersin<br />
G311/4 Nāzük āzük nihāli ol leb ü ruḫsār-ı āl ile / Bir şāḫdur ki olmış aña berg ü bār laʿl<br />
G100/4 Mevzūn ḳaddi şiʿr-i bülendüm mis̱ālidür / Nāzük āzük miyānı anda bir ince ḫayāldür<br />
G261/3 Cām-ı mey bezmde bir dil-ber-i raʿnādur kim / Çihre-i nāzüki āzüki gül-berg-i muṭarrādan yig<br />
2. tatlı<br />
G159/3 Aġzumuz şīrīn ider bir nükte-i rengīn ile / Laʿl-i nābuñ ey yüzi gül-şen ne nnāzük<br />
n<br />
āzük cān olur<br />
K4/13 Nice nāzükdür āzükdür ol şiʿr-i şeker-bār / Leb-i dil-ber gibi şīrīn ü rengīn<br />
nāzük āzük āzük ḫayāl ḫayāl [2] ince/zarif hayal<br />
G207/4 Vaṣf ideli miyān u lebin ol perī-<strong>ve</strong>şüñ / Nāzük āzük ḫayāl ile añılur ḳīl ü ḳālümüz<br />
852
G293/3 Diḳḳat itdüm şol ḳadar vaṣf-ı miyānuñ ḳılmaġa / Bulmadum aña münāsib hīç bir nāzük āzük ḫayāl<br />
nāzük āzük ten [2]<br />
1. narin vücut<br />
G25/2 Üstād eline girmedi nā-puḫtedür henūz / Nāzük āzük tenüñle tenüñle eylemesün sīm-i ḫām baḥs̱<br />
2. narin vücutlu dilber<br />
G28/2 Naḫl-i zībā ile nāzük āzük teni tenidür teni<br />
dür meyle sebeb / Ne ḳad-i serv ne sīmā-yı semendür bāʿis̱<br />
nāzükāne āzükāne āzükāne [1] gizlice<br />
G182/3 Cān evinden ḫānümānum aldı düzd-i ġamzeler / Olmadı hīç kimse vāḳıf nāzükāne āzükāne girdiler<br />
nāzük āzük āzük-beden āzük beden [2] narin vücutlu dilber<br />
G268/3 Sāde-pehlū olmadum nāzük āzük āzük-beden<br />
āzük beden bir şūḫ ile / Baṣmayınca baġruma şemşīr-i bürrānuñ senüñ<br />
G313/4 Ṣaḥn-ı ḥammāmda dün gördüm o nāzük āzük āzük-bedeni<br />
āzük bedeni / Sīnede mūdan es̱er yoḳ daḫı pehlū da güzel<br />
nāzük āzük āzük-end āzük end endām end ām [1] narin vücutlu dilber<br />
G139/2 Göñül bir nāzük āzük āzük-end āzük end endāmuñ<br />
āmuñ viṣāli ḫ˅ānın özler kim / Teni pālūde-i ter gibi degseñ bir zamān ditrer<br />
nāzük āzük āzük-leb āzük leb [1] tatlı dudaklı<br />
G411/6 Bāḳīyi söyletmez olduñ laʿlüñ alsa aġzına / Döymez ol nāzük āzük āzük-lebüñ<br />
āzük lebüñ beñzer ki dendān zaḫmına<br />
nāzük āzük āzük-miy āzük miy miyān ān [1] [1] ince belli<br />
G337/1 Çemende servi ḳad-i dil-sitāna beñzetdüm / Nihāli dil-ber-i nāzük āzük āzük-miy āzük miy miyāna miy āna beñzetdüm<br />
nāzük āzük āzük-nih āzük nih nihāl nih āl [1] [1] fidan boylu sevgili<br />
G76/4 Ḳāmeti servin nem-i eşküm ser-efrāz eyledi / Nʾoldı ol nāzük āzük āzük-nih āzük nih nihāle nihāle<br />
āle şimdi nemden incinür<br />
nāzük āzük āzük-ṭabʿ āzük ṭabʿ [1] zarif/narin yaratılışlı<br />
G309/7 Bāḳıyā bāġ-ı cihānda ḳanı bir nāzü āzü āzük-ṭabʿ āzü ṭabʿ ṭabʿ / Sīnesi gül gibi āzürde-i ḫāşāk degül<br />
nāzüklik āzüklik ile [5] incelikle ‖ sezdirmeden; bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 348.<br />
K19/41 Gerçi nāzüklik āzüklik ile aġzın arar engüştüñ / Dimez ammā dehenüñ sırrını gizler ḫātem<br />
G5/2 Cān almada nāzüklik āzüklik āzüklik ile laʿlüñe söz yoḳ / Ḫālüñ daḫı bir dāne-durur fitnede ammā<br />
G163/4 Açılma cām-ı bāde-i gül-gūna ġonca-vār / Nāzüklik āzüklik ile laʿl-i lebüñden ḫaber çeker<br />
G278/5 Ḫançer-ṣıfat iẓhār-ı ṣafā eyledi dilden / Nāzüklik āzüklik ile göñlümüz almaġa miyānuñ<br />
G487/8 Mestāne ṣoydı o mehi Bāḳī geçen gice / Nāzüklik āzüklik āzüklik ile çözdi muḳaddem ḳuşaġını<br />
ne….. ne….. ne ne [2]<br />
[2]<br />
M8/V/3 Bu belāya bulımaz çāre ne ne ne dervīş ü ü ne ne ne şāh<br />
G74/1 Terk-i dünyī-i denī ḫalḳa tedennī görinür / Çeşm-i ʿuşşāḳa ne ne ne dünyī vü ne ʿuḳbī görinür<br />
ne ne ġam! [7] gam değil!<br />
K16/6 Bāḳī ne ne ġam penāhuñ ola rūzgārda / Sulṭān Meḥemmed ol şeh-i ṣāḥib-kerem gibi<br />
M3/IV/5 Devletinde miḥnet-i devrāndan ey Bāḳī ne ne ġam / Ḥamdüliʾllāh Pādişāh-ı bende-per<strong>ve</strong>rdür gelen<br />
G42/5 Sözinden ne ne ġam Bāḳıyā müddeʿīnüñ / Saña māʾil olınca ʿālemde şāhid<br />
G92/2 Öykünse ḫaddüñe ne ne ġam ġam ey āfitāb-ı ḥüsn / Māh-ı sipihr kemdür o ne yüzi ḳaradur<br />
G197/6 Cünd-i ġam şāhısın ne ne ġam Bāḳī / Bunca ḫayl ü sipāha mensūbuz<br />
G523/6 Ne Ne ġam ġam endīşe-i ẕilletden ey Bāḳī bu menzilde / Hidāyet reh-beri luṭfın aña kim dest-gīr itdi<br />
Mtl 23 Ne Ne Ne ġam ġam ʿaẕl-i ebed nefy-i beled olduñsa ey Bāḳī / Cihānuñ manṣıb u cāhı degüldür kimseye bāḳī<br />
ne ne ne ġarrā ġarrā [1] ne güzel; bkz. ʿṭuġrā-yı ġarrā’<br />
G154/4 Ḥaḳḳā bu kim berāt-ı hümāyūn-ı ḥüsnine / Ebrū-yı dil-firībi ne ne ġarrā nişān çeker<br />
853
ne ne ggūne<br />
g ūne [1] nasıl, ne biçimde<br />
G470/7 Ẕāt-ı kerīmi vaṣfın Bāḳī ne ne ggūne<br />
g ūne ḳılsun / Melḥūẓ olan maʿānī mümkin degül beyāne<br />
1. şaşılır mı ?<br />
ne ne ne ʿaceb [14]<br />
K19/19 Eli iḥsān u ʿaṭā mevcin urur deryādur / Ne Ne ʿaceb ʿaceb ger ola ġarḳ-ı zer ü zī<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
K19/23 Burc-ı devletdür eli eylese peydā ne ne ʿaceb / Heyʾet-i māh-ı nev ü ṣūret-i aḫter ḫātem<br />
K19/25 Ser-<strong>ve</strong>rā mūmlayup ism-i şerīfüñ ṣaḳlar / Kāʾinātı ne ne ʿaceb ḳılsa musaḫḫar ḫātem<br />
K25/24 Ne Ne ʿaceb ʿaceb fażlına nā-dān eger inkār itse / İtdi mi Aḥmed-i Muḫtāra Ebū Cehl iḳrār<br />
K26/29 Ne Ne ʿaceb ʿaceb ger ola bu naẓm-ı revān rūḥ-efzā / Ki senüñ midḥat-i cān-per<strong>ve</strong>rüñe oldı ḳarīn<br />
G28/3 Girye ḳılsam ne ne ʿaceb ʿaceb ḫāk-i rehinden dūram / Hep ġarīb aġlamaġa ḥubb-i vaṭandur bāʿis̱<br />
G46/2 Ruḫlaruñdan ne ne ʿaceb būse temennā ḳılsam / Ey lebi ġonca ʿiẕāruñ gül-i şeftālūdur<br />
G108/2 Dehenüñ ṭūṭī-i şekker-şiken olsa ne ne ʿaceb / Leb-i şīrīn ü ḫaṭ-ı sebz aña bāl ü perdür<br />
G244/2 Dīdeden ḳanlu yaşum aḳsa dem-ā-dem ne ne ʿaceb / Cigerüm pāreledi ḫançer-i āzār-ı firāḳ<br />
G266/2 Ne Ne Ne ʿaceb ʿaceb ʿaceb dāġlaruñ işler ise ey dil-i zār / Çürimiş nerd-i maḥabbetde bir iki pūluñ<br />
G277/7 Şiʿr-i Bāḳīye ḳulaḳ ṭutmasa zāhid ne ne ʿaceb / Söz güherdür ne bilür ḳadrini nā-dān güherüñ<br />
G315/1 Nʾola dehr içre nişānum yoġ ise ʿAnḳāyem / Ne Ne ʿaceb ʿaceb seyl gibi çaġlamasam deryāyem<br />
2. niçin<br />
G259/3 Ne sende mihr ü <strong>ve</strong>fā var ne bende ṣabr u ḳarār / O yoḳ bu yoḳ ne ne ʿaceb bizden ictināb itdüñ<br />
G479/5 Ne Ne ʿaceb ʿaceb meyl-i kenār eylemez ol serv-i revān / Cūy-ı dil ṭurmaz aḳar ḫod o ḳad-i dil-cūya<br />
ne ne bilsün! bilsün! [8] [8] bilememek<br />
G66/5 Nām u neng ehli ne ne bilsün bilsün reviş-i rindānı / Mey-gede bencileyin ʿāşıḳ-ı şeydā yiridür<br />
G395/3 Derd-i ʿaşḳı ġayrıdan ṣormañ ne ne bilsün bilsün çekmeyen / Anı yine ʿāşıḳ-ı nālāne söyleñ söylesün<br />
G17/3 Ne Ne bilsünler bilsünler ḳarañuda anuñ göz ḳıpduġın iller / Gice ḫāl-i ruḫuñla baḥs̠ içün gelmiş meger kevkeb<br />
Mtl 31 Özüñ ḫāl-i ʿiẕār-ı yāre beñzetmişsin ey aḫter / Ne Ne bilsünler bilsünler ḳarañuda anuñ göz ḳıpduġın iller<br />
G125/4 Ser-i kūyuñda benüm āh-ı seḥer-gāhlarum / Ne Ne bilür bilür ʿaşḳ elemin çekmedi ol daḫı uyur<br />
G172/2 Başuma ʿayn-i belādur şeb-i hecrüñde gözüm/ Ne görür rūz-ı viṣālüñ ne bilür ḫˇāb nedür<br />
G172/4 Baḥr-i ʿaşḳ içre şinā<strong>ve</strong>r geçinenler ne ne bilür bilür / Düşmese çāh-ı zenaḫdānuña gird-āb nedür<br />
G277/7 Şiʿr-i Bāḳīye ḳulaḳ ṭutmasa zāhid ne ʿaceb / Söz güherdür ne ne bilür bilür ḳadrini nā-dān güherüñ<br />
ne ne ccānlar<br />
c ānlar eritmek eritmek eritmek [1] [1] çok didinmek, çok uğraşmak<br />
G467/4 Nāzenīnā daḫı sen ṭıfl iken Allāh bilür / Seni emzürmege ne ccānlar<br />
c<br />
ānlar eritdi dāye<br />
ne(ler) ne(ler) çekmek çekmek [3]<br />
[3]<br />
G264/2 Firāḳ-ı cām-ı laʿlüñle ne ne çekdi çekdi sāġar-ı ġamdan / Ne ḳanlar yutdı görseñ ġonca-i raʿnāyı söyletseñ<br />
G83/5 Sevdā-yı zülf-i yār ile Bāḳī ne ne çekdügin çekdügin / Bend-i kemend-i ʿaşḳa giriftār olan bilür<br />
G395/4 Ḫār zaḫmından neler neler çekdügümi çekdügümi gül-zārda / Bāġ-bān-ı bülbül-i giryāne söyleñ söylesün<br />
ne ne güzel güzel [3]<br />
[3]<br />
G93/4 Ḳomadı dilde ġıll u ġış mey-i nāb / Ne Ne güzel güzel ḫāṣıyetlü şerbet olur<br />
G107/2 Mürġ-i dil naġmeleri şevḳıne gül ruḫlarınuñ / Ne ṣafā-baḫş edālar ne ne güzel güzel yirlerdür<br />
G156/2 Dir gören tāze dāġı başumda / Ne Ne güzel güzel ḳırmızı ḳaranfül olur<br />
ne ne ḥāṣ ḥāṣıl! ḥāṣ<br />
ıl! [2] ne çıkar!, ne olur!<br />
G240/1 Seyr-i gül-şende ne ne ne ḥāṣ ḥāṣıl ḥāṣ<br />
ıl bile yār olmayıcaḳ / Şāḫ-ı gülden ne biter tāze bahār olmayıcaḳ<br />
G511/5 Cihān mülkinden ey Bāḳī ne ne ḥāṣ ḥāṣıl ḥāṣ<br />
ıl / Bilürsin behre-i Behrām-ı Gūrı<br />
854
ne ne ḫo ḫoş ḫo ş [5]<br />
K4/3 Ne Ne ḫo ḫoş ḫo ş ḳıldı görüñ ās̱ār-ı luṭfı / Cihān-ı ṣūret ü maʿnāyı tezyīn<br />
K19/5 Faṣṣ-ı pīrūze ne ne ḫo ḫoş ḫo ş yaraşur anda seyr it / Oldı bir ṭūṭīye gūyā ḳafes-i zer ḫātem<br />
K20/1 Ne Ne ḫo ḫoş ḫo ş yaraşdı sipihre kevākib içre hilāl / Ṭaḳındı pāyine gūyā ki cevherī ḫalḫāl<br />
G156/1 Sāḳıyā cām-ı mey ne ne ḫo ḫoş ḫo ş gül olur / Eline kim alursa bülbül olur<br />
M6/I/1 Geşt ü güẕār-ı bāġ ne ne ḫo ḫoşdur ḫo ḫoşdur<br />
şdur nigār ile<br />
ne ne ḫūb [1] ne güzel<br />
K3/2 Ne zībā yaraşmış o leblerle dendān / Ne Ne ḫū ḫūb ḫū imtizāc eylemiş şīr ü şekker<br />
ne ne ḳadar [2]<br />
M8/III/3 Ne Ne ḳadar ḳadar naḳd-i revānuñda nis̱ār olsa yine<br />
G436/3 Ser-i zülfiyle çeker kendüye ser-keşleri yār / Ne Ne ḳadar ḳadar saḫt kemān olsa urur ḳullāba<br />
ne ne llāz<br />
l lāz<br />
āzım! āz ım! [2] neyine gerek!, neyine lazım!<br />
G186/3 Ayaḳ baṣmaḳ ne ne llāz<br />
l lāz<br />
āzım āz ım meclis-i ʿuşşāḳa ey ṣofī / Raḳīb-i bed-liḳā ile ıraḳdan merḥabā yigdür<br />
G303/2 Zāhid ne ne llāz<br />
l lāz<br />
āzım āz ım ehl-i dile kīne-i şütür / Gir bezm-i ʿīş u ʿişrete sen de ḳıtāre gel<br />
ne ne ne minnet! minnet! minnet! [1] [1] neyine gerek!, lâzım değil!<br />
G406/4 Ruḫ-ı dil-ber ü cām-ı sāḳī naẓarda / Ne Ne minnet minnet bahār u gül ü erġavāne<br />
ne ne ne rev revā! rev ā! [2] şaşılır mı!<br />
K2/48 Ne Ne Ne rev revādur rev ādur fużalā ḳala ḳıbāb altında / Kim görüpdür kʾola deryāyı ḥabāb içre nihān<br />
G177/1 Ne Ne rev revādur rev ādur ki müjeñle ḳaşuñ el bir ideler / Beni öldürmek içün reʾy ile tedbīr ideler<br />
ne e şeref! [1] ne büyük şeref!<br />
K25/26 Ne Ne şeref şeref cāh ile ger olsa zamānen sābıḳ / Gül-i ter ṣoñra gelür gül-şene ev<strong>ve</strong>l ḫas u ḫār<br />
ne ne şeyn! şeyn! [1] [1] ne kusur!<br />
G378/2 İltifāt eylese üftādelere yāre ne ʿār / Ḫākden pertev-i ḫurşīd-i cihān-tāba ne şeyn<br />
ne ne va vaḳt va vaḳt<br />
ḳtin ḳt in [1] [1] nasıl ‖ ne zaman<br />
G523/4 Cevānlıḳ ʿālemi gitdi ne ne ne va vaḳtin va ḳtin ṭoġrılam yā Rab / Egildüm bār-ı ʿaşḳ-ı yār ḳaddüm bükdi pīr itdi<br />
ne ne ne yaña yaña yaña [2]<br />
[2]<br />
K3/13 Ne Ne yaña yaña buyursa revādur getürmek / Devātın Arisṭo silāḥın Sikender<br />
Kt4/1 Ne Ne yaña yaña ʿazm-i hümāyūn iderseñ ola şehā / Nesīm-i ṣubḥ-ı saʿādet yoluñda ferrāşuñ<br />
ne ne yüzden yüzden [1]<br />
[1]<br />
G431/1 ʿĀrıżuñ ḳılmış ḳażā hem-reng o ḫadd-i meh-<strong>ve</strong>şe / Gör ne ne yüzden yüzden imtizāc itdürmiş āb u āteşe<br />
ne ne żarar żarar (gelir)! (gelir)! [1] [1] [1] eksiklik gelmeme bağlamında;<br />
G91/4 Ḫaṭdan żarar żarar ne ne ḥüsnine yāruñ ki mūrdan / Olmaz niẓām-ı mülk-i Süleymān ḫalel-peẕīr<br />
ne ne ẕevḳin buld buldı buld<br />
ı bilsem! [1]<br />
G472/5 Devr-i laʿlüñde ne ne ẕevḳin buld buldı buld<br />
ı bilsem şekkerüñ / Var ise şīrīn görinmişdür ẕübābuñ ʿaynına<br />
ne ne ne zzībā<br />
z ībā [2] ne güzel<br />
K3/2 Ne Ne zzībā<br />
z ībā yaraşmış o leblerle dendān / Ne ḫūb imtizāc eylemiş şīr ü şekker<br />
G366/2 Ne Ne zzībādur<br />
z ībādur ol engüşt-i muḥannā pāy-ı sāġarda / Ṣaḳın dūr itme ey sāḳī o zer ḫalḫāli ayaḳdan<br />
1. bitki ‖ şeker<br />
neb nebāt neb āt [5] bkz. ‘ḳand-i nebāt’ md.<br />
855
G418/2 Şekker dökerdi bāġa mükerrer şitāda berf / Ebr-i bahār geldi pür itdi neb nebāt neb<br />
āt ile<br />
2. nebat şekeri; bkz. STEINGASS, s. 1384; ‘şekerin hası’ MENİNSKI, C. III, süt. 5125; ‘kand,<br />
mukanned şeker yani otluklarla terbiye <strong>ve</strong> tasfiye olmuş <strong>ve</strong> dondurulmuş şeker’ LO, s. 769.<br />
G524/2 Beñzetdi dehānuñda olan ḥabb-i neb nebāta neb<br />
āta / Şeb-nem göricek ġonca hemān aġzı ṣulandı<br />
G264/5 Neb Nebāt Neb Nebāt<br />
āt-ı āt ı ḫaṭṭ u ḳand-i laʿl-i nābuñ düşmez aġzından / Biraz gūş eyleseñ ṭūṭī-i şekker-ḫāyı söyletseñ<br />
G523/2 Ṣaçıldı cürʿa-i cām-ı maḥabbet bāġ-ı Rıḍvāna / Ṣuyın Kevs̱er neb nebāt neb nebāt<br />
ātın āt ın ney-şeker ḫākin ʿabīr itdi<br />
G374/1 Yād ider lebleri yanında neb nebātuñ neb ātuñ adın / Var ise bilmez o şīrīn-dehen aġzı dadın<br />
neb nebātāt neb ātāt [1] tabiat, doğa<br />
K18/2 Taze cān buldı cihān irdi neb nebātāta neb ātāta ḥayāt / Ellerinde ḥarekāt eyleseler serv ü çenār<br />
neberd neberd [2] [2] savaş, mücadele<br />
K14/12 ʿAdūyı dil-figār itdi peleng-āsā şikār itdi / Muḥaṣṣal āşikār itdi neberd neberd-i neberd i Şīr-i Yezdānı<br />
G119/3 Ṭañ mı ġam öldürse meydān-ı melāmetde beni / Bu neberd neberd-i neberd ʿaşḳdur anca dil-ā<strong>ve</strong>rler düşer<br />
Nebiyy Nebiyy [1] [1] peygamber ‖ Hz. Muhammed<br />
K3/32 Be-dīn-i güzīn-i Nebiyy Nebiyy-i Nebiyy mükerrem / Be-rūḥ-ı revān-ı Resūl-i muṭahhar<br />
nebt nebtīz nebt īz ü ü ni nişter ni<br />
şter şter [1] keskin bıçak <strong>ve</strong>ya neşter<br />
K3/19 Naẓar ehline mīl-i kuḥlüʾl-cevāhir / Reg-i cān-ı bed-ḫ˅āha nebt nebtīz nebt<br />
īz īz ü ü ni nişter ni<br />
şter<br />
nec necāt nec āt [1] kurtuluş<br />
G366/3 Çıḳarsun lücce-i ġamdan kenāre keştī-i bāde / Nec Necāt Nec Necāt<br />
āt ümmīdin eylerseñ bir iki çek bu zevraḳdan<br />
necm necm [1] [1] yıldız<br />
G280/1 İḥsān u cūd u maʿdelet oldıysa ʿādetüñ / Ḫurşīd ü māha fer vire necm necm-i necm i saʿādetüñ<br />
necm necm-i necm necm i hid hidāyet hid<br />
āyet [2] doğru yolu gösteren yıldız<br />
K19/22 Var ise necm necm-i necm i hid hidāyetdür<br />
hid<br />
āyetdür o faṣṣ-ı rūşen / Kʾolur anuñla nice sālike reh-ber ḫātem<br />
M3/I/1 Ṭāliʿ oldı neyyir-i iḳbāl ü devlet ṣubḥ-dem / Şuʿle ṣaldı ʿāleme necm necm-i necm i hid hidāyet hid<br />
āyet ṣubḥ-dem<br />
necm necm-i necm i hüd hüdā hüd<br />
ā [1] hidayet yıldızı<br />
G57/1 Baḳ cām-ı ʿīşa āyīne-i pür-ṣafā budur / Gel gör ḥabāb-ı sāġarı necm necm-i necm<br />
i hüd hüdā hüd<br />
budur<br />
neden neden [6]<br />
[6]<br />
niçin<br />
K9/11 ʿİlmi ḳatında baḥre niçün dinile muḥīṭ / Ḥilmi yanında kūha neden nisbet-i <strong>ve</strong>ḳār<br />
K24/9 Beden-i pāki neden neden böyle olurdı ḫoş-bū / Olmasa müşg ü gül-āb ile muḫammer sünbül<br />
G390/5 Serv-ḳadsin ser<strong>ve</strong> ʿādet sebz-pūş olmaġ iken / Erġavānī cāmeye girmek neden neden ey nev-cevān<br />
K15/9 Sözin lüʾlū-yı lālādan zamāne ṭutdı ẕī-ḳıymet / Neden Neden şāh-ı cihān bī-ḳıymet eyler böyle lālāyı<br />
G30/3 Neden Neden Neden bu menzil-i ḫākīde ārām iḫtiyār itmek / Senüñ cāndur yirüñ ey tīr-i dil-ber sen bedenden geç<br />
G545/3 Bir cāy-ı ḫaṭar olmasa ʿālemde nedendür nedendür / Ebrüñ bu gözi yaşı vü berḳuñ ḫafeḳānı<br />
ned nedīm ned īm [2] meclisteki sohbet arkadaşı<br />
G127/2 Ḥarīf-i sādedür sāġar <strong>ve</strong>lī mey ḫūb hem-demdür / Ned Nedīm Ned Nedīm<br />
īm-i īm şūḫdur bülbül gül ammā meclis-ārādur<br />
G2/8 Ḥasūduñ dürd-i derdin çekme ey Bāḳī bu bezm içre / Ned Nedīmüñ Ned īmüñ yār-ı ḫoş-meşreb gerek cām-ı şarāb-āsā<br />
nefe nefeḥāt nefe nefeḥāt<br />
ḥāt [1] güzel kokular ‖ esintiler<br />
K26/2 İrişür bād-ı seḥerden nefe nefeḥāt nefe nefeḥāt<br />
ḥāt-ı ḥāt cennāt / Mevsim-i Ürdibihişt irdi bihişt oldı zemīn<br />
nefes nefes [3]<br />
[3]<br />
K24/25 Ger ṭoḳınsa nefes nefes-i nefes luṭf u dem-i iḥsānuñ / Gidere dūd-ı kebūdı vire āẕer sünbül<br />
G331/5 Dil-i şūrīdeye ḳıl pend ü naṣīḥat geh geh / Nefesüñ Nefesüñ gelsün eyā ṣofī-i nāṣiḥ dem dem<br />
856
G433/5 Nefesüñ Nefesüñ rūḥ virüp tā ola mürġ-i bāmuñ / Ey Mesīḥā-dem ölürsem gilümi ṭayr eyle<br />
857<br />
nefesine nefesine uuġramak<br />
u ġramak [1] [1] nazar değmek; birinin saadetini <strong>ve</strong>ya bir şeyi çekemeyen kimsenin<br />
sözlerinin ardından bir bela gelmesi; nefes değenin elbisesinden, hatta ayakkabılarından bir<br />
parçayı keserek yakıp çocuğa tenneffüs ettirmek de adettendir. Bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s.<br />
348.<br />
G427/4 Āyīne gibi herkese yüz virmesün ol māh / Bir baġrı yanuḳ ʿāşıḳuñ uġrar ġrar nefesine<br />
nef nefḥa nef ḥa [6] koku ‖ esinti<br />
K19/31 Nāmuñ āfaḳa ṣalar nef nefḥa nef nefḥa<br />
ḥa-i ḥa i ʿūd u ʿanber / Meclis-i devletüñe olalı micmer ḫātem<br />
K24/30 Dāne ḫaṭ jāle nuḳaṭ nef nefḥa nef nefḥa<br />
ḥa-i ḥa i müşgīn maʿnā / Yazdı levḥ-i çemene bir ġazel-i ter sünbül<br />
G287/5 Ṣaḥn-ı çemende nef nefḥa nef nefḥa<br />
ḥa-i ḥa i i bād-ı bahār ile / Bāḳī gül-āb u ġāliye-misk oldı āb u gil<br />
G403/1 İrdi nesīm nef nefḥa nef nefḥa<br />
ḥa-i ḥa i ʿanber-şemīm ile / Eṭrāf-ı bāġ u rāġ pür oldı nesīm ile<br />
K10/2 Nef Nefḥa Nef Nefḥa<br />
ḥa-i ḥa i ʿanber ṭutar zülfi ḫamından ʿālemi / Ḳanda gitse iki yanında iki micmer bile<br />
M3/IV/3 Nef Nefḥa Nef Nefḥa<br />
ḥa-i ḥa i müşgīn-nesīm-i ḫulḳı ṭutdı ʿālemi / Her ṭarafdan şimdi būy-ı ʿūd u ʿanberdür gelen<br />
nefs nefs [1] [1] nefis ‖ ihtiras, heva vü he<strong>ve</strong>s<br />
G519/1 Ḳomaz ser-keşligin bu nefs nefs-i nefs ḫod-rāy / Müdārā eyleseñ vay itmeseñ vay<br />
nefse nefse nefs nefsī nefs nefsī<br />
ī olmak olmak [ [1] [<br />
1] ben ben demek, kendine müslüman olmak<br />
G542/2 Nefse Nefse Nefse nefs nefsī nefs nefsī<br />
ī old oldı old ʿālem her kişi ḥayretdedür / Kimseden hīç kimseye dermāna ṭāḳat ḳalmadı<br />
nefy nefy-i nefy i beled olmak [1] [1] şehirden sürülmek<br />
Mtl 23 Ne ġam ʿaẕl-i ebed nefy nefy-i nefy i i beled olduñsa ey Bāḳī / Cihānuñ manṣıb u cāhı degüldür kimseye bāḳī<br />
neh nehār neh ār [1] gündüz<br />
G352/1 Şeb-i zülfüñ nihān eyle ruḫuñ rūşen neh nehār neh<br />
ār olsun / Gider ebr-i ḫaṭuñ yüzden cemālüñ nev-bahār olsun<br />
neheng neheng [3] [3] timsah<br />
G489/6 Maḥabbet içre giriftār-ı hecr olan ʿāşıḳ / Deñizlere düşüben ṭuʿme-i neheng oldı<br />
Kt5/2 Deryāya düşse sāye-i tīġ-i mehābeti / Pertāb iderdi kendüyi ṣaḥrālara neheng<br />
neheng<br />
K14/21 Neheng Neheng-āsā<br />
Neheng āsā dil-ā<strong>ve</strong>rler ʿadūyı yutdılar gitdi / ʿAceb deryā imiş ḥaḳḳā bu leşger-gāh-ı ʿOs̱mānī<br />
neḳāre’ md.<br />
ne neḳāre ne ḳāre [1] eyere bağlanan, biri büyük biri küçük kazanı andıran davul; bkz. ‘ṭabl u<br />
G202/3 Nevbet-i iştihārumuz bām-ı felekde çalınur / Ġulġule ṣaldı ʿāleme <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le-i ne neḳāremüz<br />
ne ḳāremüz<br />
nem nem nem [8] [8]<br />
[8]<br />
1. nem ‖ bereket<br />
K18/29 Şāḫ-ı gül neşv ü nemā bulsa nem nem-i nem i luṭfından / Ola her ġonca-i ter bülbül-i şīrīn-güftār<br />
K23/24 Keff-i yem-i yemīni nem nem-i nem i cūdın itse feyż / Bārān yirine dürr ü güher yaġdurur ġamām<br />
K24/24 Ebr-i cūduñdan eger irse nem nem-i nem i inʿāmuñ / Bitüre ḫāre gül ü lāle vü mermer sünbül<br />
K25/31 Ravża-i ʿilm-i ṭarā<strong>ve</strong>tde nem nem-i nem i ḫāmeñ ile / Tāzeler gül-şen ü bāġı nitekim ebr-i bahār<br />
K20/34 Seḥāb-ı mekremet ü menbaʿ-ı mürüv<strong>ve</strong>tsin / Nem Nem-i Nem i seḫāñ ile ser-sebz gül-şen-i āmāl<br />
Kt1/3 Kef-i dest-i keremüñ ebr-i bahār-ı iḥsān / Nem Nem-i Nem i cūduñla ter ü tāze gül-istān-ı emel<br />
1.1. nem ‖ neyimden<br />
G76/4 Ḳāmeti servin nem-i eşküm ser-efrāz eyledi / Nʾoldı ol nāzük-nihāle şimdi nemden nemden incinür<br />
2. yaş
G355/1 Gün yüzin hem gösterür hem dir göze nem nem gelmesün / Çeşme-i çeşme nice eşk-i dem-ā-dem gelmesün<br />
nem nem-i nem i eşk [5] gözyaşı<br />
G76/4 Ḳāmeti servin nem nem-i nem i eşküm eşküm ser-efrāz eyledi / Nʾoldı ol nāzük-nihāle şimdi nemden incinür<br />
G76/4 Ḳāmeti servin nem nem-i nem i eşküm eşküm ser-efrāz eyledi / Nʾoldı ol nāzük-nihāle şimdi nemden incinür<br />
G349/1 Olur sebze-zār-ı hüner ḫāk olan / Nem Nem-i Nem i eşk ile ḫāki nem-nāk olan<br />
G454/1 Nem Nem-i Nem i eşkümle göñül dāġı dem-ā-dem tāze / Gül-i ruḫsāruñ ile gül-şen-i ʿālem tāze<br />
G349/1 Olur sebze-zār-ı hüner ḫāk olan / Nem Nem-i Nem i eşk ile ḫāki nem-nāk olan<br />
nemed nemed [1] [1] keçe ‖ ʿhırka giymek’<br />
G478/4 Gir bir nemed nemed içine āyīne gibi ṣāf ol / Sulṭān-ı ʿālem ol var gez ṣūret-i gedāda<br />
nemed nemed nemed giymek giymek [1] [1] hırka giymek (dervişliğe soyunmak bağlamında) bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong><br />
İZAHI, s. 349 ; bkz. ʿjende geymek’, ʿpeşmīne geymek’ md.<br />
G43/5 Āyīne gibi ḫalḳa mürāʾīlik eylemez / Bāḳī ṣafā-yı ḫāṭır ile geydi geydi bir nemed<br />
nemed<br />
nemed nemed-pūş nemed ş ş eylemek eylemek [1] dervişliğe soyunmak<br />
G324/3 Terk idüp tāc u ḳabāyı şevḳ-i şemʿ-i ḥüsnüñe / Kendümi pervāne-āsā bir nemed nemed-pūş nemed ş ş eyledüm<br />
nemek nemek [1] [1] [1] lezzet, tat<br />
G269/5 Bāḳī yine ṣaçıldı nemek nemek bāde-i nāba / Bilsek ʿacebā aṣlı nedür bu şeker-ābuñ<br />
neng neng [1] [1] ar, utanç<br />
G204/4 İçeyin ʿāleme rüsvāy olayın nʾolsa gerek / ʿĀşıḳam ʿāşıḳ-ı bed-nāma ġam-ı neng neng olmaz<br />
neng neng neng ile ile nnām<br />
nn<br />
ām [1] şan şöhret (‘nām u neng’ paralelliğinde)<br />
G478/3 Yā terk-i nām u neng it yā ʿaşḳı ḳo göñül gel / Neng Neng ile ile nnām<br />
n ām ṣıġmaz ʿaşḳ ile bir arada<br />
nerd nerd [1] [1] [1] tavla<br />
G266/2 Ne ʿaceb dāġlaruñ işler ise ey dil-i zār / Çürimiş nerd nerd-i nerd i maḥabbetde bir iki pūluñ<br />
nergis nergis [35 [35] [35 ] bkz. ‘şāḫ-ı nergis’ md.<br />
K24/4 Çihre gül sīne semen çeşm-i mükeḥḥal nergis nergis / Ḫaṭ çemen ġonca dehen caʿd-ı muʿanber sünbül<br />
K24/21 Bāġ-ı luṭfuñda meh ü mihr iki aḥḳar nergis nergis / Keremüñ gül-şenine sünbüle kem-ter sünbül<br />
G222/2 Ṣaḥn-ı bāġı ṭutdı encüm gibi nergis nergis şöyle kim / Mestler farḳ eylemez yirden gögi eyler ġalaṭ<br />
G224/3 Bād-ı ḫazān irişmedin ir ṣaḥn-ı bāġa kim / Bezm-i bahāra nergis olupdur çemende şemʿ<br />
G285/5 Muntaẓır olsa nʾola nergis nergis ġubār-ı kūyına / Tūtiyāya Bāḳıyā muḥtāc olur çeşm-i ʿalīl<br />
G388/4 Pāy-būsın isteyen ol sāḳī-i gül-çihrenüñ / Kendüyi nergis gibi mest-i ser-endāz eylesün<br />
G392/2 Demidür bezm-i ṣafāda açıla süfre-i gül / Yiridür nergis nergis alursa ele cām-ı zerrīn<br />
G393/4 Nʾola nergis nergis gibi beñzüm ṣararsa / Naẓar ḳılmaz baña ol çeşm-i fettān<br />
G472/6 Nev-bahār eyyāmıdur yaz uyḫusından Bāḳıyā / Döndi nergis nergis merdüm-i maḫmūr-ı ḫ˅ābuñ ʿaynına<br />
M1/IV/5 Gül ḥasretüñle yollara ṭutsun ḳulaġını / Nergis Nergis Nergis gibi ḳıyāmete dek çeksün intiẓār<br />
G1/6 Ben şāh-naẓar rind-i cihān aña direm kim / Nergis Nergis gibi göz dikmeye sīm ü zere cānā<br />
G62/1 Ġonca lebüñe ʿāşıḳ-ı ḫūnīn-ciger geçer / Nergis Nergis gözüñe bende-i ṣāḥib-naẓar geçer<br />
G79/2 Nergis Nergis çemende ġonca-i laʿlüñ ṣafāsına / Taḫt-ı zümürrüd üzre çıḳar cām-ı zer çeker<br />
G99/5 Cām-ı zer ile buldı żiyā bezm-i devleti / Nergis Nergis ki taḫt-gāh-ı çemen tāc-dārıdur<br />
G110/1 Nergis Nergis üzre berg-i zerd u jāleler kim vardur / Er çerāġına dizilmiş dirhem ü dīnārdur<br />
G397/2 Āşüfte olup ol göze ḥayrān u zār idüm / Nergis Nergis henüz ḫ˅āb-ı ʿademden uyanmadın<br />
G467/6 Ḫāk-i pāyın ṣaḳın ey bād-ı ṣabā nergisden nergisden / Ḥayfdur küḥl-i cilā dīde-i nā-bīnāya<br />
K26/3 Demidür lāle yaḳa bezm-i bahāra meşʿal / Ġonca-i zanbaḳ ola nergise şemʿ-i bālīn<br />
858
G31/5 Ḥayretde ḳaluram göricek Bāḳī nergisi nergisi / Bunca zer ile ayaġı gūr içre gözi ac<br />
K21/28 Hemīşe nergis nergis-i nergis iḳbāl u baḫt ḫ˅āb-ālūd / Hemīşe ṭurra-i ṭāliʿ müşev<strong>ve</strong>şüʾl-aḥvāl<br />
G86/1 Gerçi ġāyet mestdür ol nergis nergis-i nergis ḫūn-rīzler / Ḳatı geçkindür <strong>ve</strong>lī ol ġamze-i ser-tīzler<br />
G205/1 Ḳızarur bādeden ol nergis nergis-i nergis mestāne biraz / Mey-i nāb içse gözi māʾil olur ḳana biraz<br />
G408/2 Baḳmaz ammā sendedür gül gibi gūşı nʾeylesün / Küḥl-i istiġnā çekilmiş nergis nergis-i nergis raʿnāsına<br />
K26/6 Nergis Nergis-i Nergis bāġa naẓar ḳıl ne dimekdür bu kim / Cām-ı zerrīn ile ʿīş eyleye bir ḫāk-nişīn<br />
G88/2 Cām-ı ġurūr ʿāḳıbet ʿālemi görmez eyledi / Nergis Nergis-i Nergis bāġ gūyiyā Hürmüz-i tāc-dārdur<br />
G328/6 Gelmesün bezm-i ʿīşa nā-maḥrem / Nergis Nergis-i Nergis bāġı dīde-bān idelüm<br />
G425/5 Ey felek ol gözleri şehlā ġamından ḫāk olan / Nergis Nergis-i Nergis ḳabrin degişmez ḫūşe-i Pervīnüñe<br />
K5/5 Metāʿ-ı maʿrifet geldi revācın bulduġı demler / Zer-efşān eylesün nergisler nergisler evrāḳ-ı gül-istānı<br />
K7/13 Yaḳdılar nergisleri nergisleri eṭrāfa ṣaçıldı şirār / Bād āteş-bāzlar gibi gül-efşān eyledi<br />
K24/27 Cürʿa-rīz olsa eger gül-şene cām-ı keremüñ / Ṭuta nergis nergis-ṣıfat<br />
nergis ıfat elde ḳadeḥ-i zer sünbül<br />
G456/1 Geyer gül-şende laʿlīn tāc lāle / Elinde nergisün nergisün altun piyāle<br />
G424/4 Ṣadaḳāt u zekāt-ı çeşmüñdür / Sīm ü zer nergisüñ nergisüñ çerāġında<br />
G487/1 Berfüñ eritdi bād-ı ṣabā baġrı yaġını / Yaḳdı çemende nergisüñ nergisüñ altun çerāġını<br />
K18/23 Güher-i furṣatı aldurma ṣaḳın devr-i felek / Sīm ü zerle gözüñi boyamasun nergis nergis-vār nergis ār<br />
G512/4 Gözüme ʿālemi göstermez idüm nergis nergis-vār nergis / Ṣaḥn-ı gül-şende alaydum elüme cām-ı zeri<br />
nergis nergis ü ü gül gül [2] [2] bkz. ‘gül ü nergis’ md.<br />
G276/4 Gül-şene nergis nergis ü ü gül gül gül ḫaylī leṭāfet virdi / Şimdi açıldı daḫı yüzi gözi gül-zāruñ<br />
G392/1 Reşk-i firdevs-i berīn oldı yine rūy-ı zemīn / Āb-ı cū Kevs̱er aña nergis nergis nergis ü ü gül gül ḥūr-ı ʿīn<br />
nergis nergis-i nergis i fett fettān fett<br />
ān [1] [1] baştan çıkartan göz; bkz. ʿçeşm-i fettān’ md.<br />
G346/1 Ne belālar çekile zülf-i perīşānuñdan / Ne fiten ḳopsa gerek nergis nergis-i nergis i fett fettānuñdan<br />
fett<br />
ānuñdan<br />
859<br />
nergis nergis-i nergis nergis i mest [3] [3] mestane nergis ‖ baygın göz; ‘nergis-i mest’ denilmesinin sebebi, Ahmet<br />
Talat Onay’ın Sudî’den aktardığı bilgilere göre başını önüne düşürmesi sebebiyledir. Bkz.<br />
MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 350.<br />
G445/2 Ayaġı elde ʿīş eyler çemende baş ḳaldurmaz / Ṣunılmış sāġar-ı ʿişret ezelden nergis nergis-i nergis i meste<br />
G184/3 Nāfeye beñzedicek ḫālüñi erbāb-ı naẓar / Nergis Nergis-i Nergis i mestüñi yād eyleyüp āhū didiler<br />
G443/1 Nergis Nergis-i Nergis i mest bezm-i gül-şende / Çeşmüñe bende-i ser-efgende<br />
nergis nergis-i nergis i şehl şehlā şehl<br />
[3] şehlâ göz ‖ koyu <strong>ve</strong> elâ gözlü, şaşı; bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 350.<br />
G67/3 Ġamze aṣlā gözine kimseyi hīç ildürmez / Yine dil ḫastesin ol nergis nergis-i nergis i şehl şehlā şehl<br />
gözedür<br />
G305/3 Bir dil-sitāne döndi bu gün ṣaḥn-ı gül-sitān / Ḳad serv ü çeşm nergis nergis-i nergis i i şehl şehlā şehl<br />
ʿiẕār gül<br />
G378/4 Şöyle raʿnālıġı var nergis nergis-i nergis i şehl şehlānuñ şehl<br />
ānuñ kim / Çeşmüñe nisbet iderlerse ne ġayr ola ne ʿayn<br />
Ner Nerīmān Ner īmān [1] Şehname’de kahramanlık <strong>ve</strong> yiğitlik sembolü (Sam’ın babası, Zal’ın<br />
dedesi); TÖKEL, s. 240-241; ayrıca bkz. ‘Sām u Nerīmān’ md.<br />
K5/11 Ṣu gibi nār-ı ḳahrından erir bir demde Rūyīn-ten / Ṭoḳınsa şuʿle-i şemşīri nerm eyler Ner Nerīmān Ner Nerīmān<br />
īmānı īmān<br />
nerm nerm eylemek eylemek [1] [1] yumuşatmak<br />
K5/11 Ṣu gibi nār-ı ḳahrından erir bir demde Rūyīn-ten / Ṭoḳınsa şuʿle-i şemşīri nerm nerm eyler eyler Nerīmānı<br />
nerm nerm itmek itmek [2] [2] yumuşatmak<br />
G236/2 Nār-ı miḥnet nerm nerm ider ider ʿāşıḳ mülāyim-ṭabʿ olur / Āhen-i pūlād ise altun ider iksīr-iʿaşḳ<br />
G340/3 Dil-i saḫt-ı nigārı nerm nerm nerm idelüm idelüm / Āh-ı āhen-güdāza başlayalum
nerre nerre şşīr<br />
ş īr [1] [1] erkek aslan; bkz. ʿşīr-i ner’ md.<br />
M1/VII/6 Vardı peleng-i kūh-ı <strong>ve</strong>ġā ḫ˅āb-ı rāḥate / Küh-sār-ı kibriyāda ṭuran nerre şşīri<br />
ş<br />
īri gör<br />
neseb neseb [1] [1] [1] soy<br />
K20/19 Nesebde Nesebde pāyesi aʿlā ḥasebde bī-hem-tā / Keremde aña ne aḳrān seḫāda ne ems̱āl<br />
nes nesīm nes īm [26] meltem ‖ esinti<br />
K24/22 Būy-ı ḫulḳuñla güẕār eylemese bāġa nes nesīm nes īm / İdemez ḫalḳ dimāġını muʿaṭṭar sünbül<br />
G117/5 Bāḳıyā ḳılsun muʿaṭṭar bezm-i āfāḳı nes nesīm nes īm / Pādişāhuñ micmer-i ʿadlinde ṣandal yaḳdılar<br />
G122/8 Bāḳī nes nesīm nes īm gibi sebük-ḫīz olup seḥer / Ġaflet gözini ḫ˅āb-ı girāndan uyarı gör<br />
G152/2 Būy-ı nes nesīm nes īm ü reng-i gül ü revnaḳ-ı bahār / Ās̱ār-ı fażl u raḥmet-i Per<strong>ve</strong>rdigārdur<br />
G228/3 Ḫāk-i rehüñden irdi meger ṣubḥ-dem nes nesīm nes īm / Rūy-ı ʿabīr ü ʿanber ile ṭoldı bu ṭaraf<br />
G287/2 İtdi nis̱ār ʿāleme kef-i nes nesīm nes īm sīm / Gül-şende şāḫ-ı gül gibi sen de dökil ṣaçıl<br />
G334/1 Āşüfte bend-i silsile-i zülfüñe nes nesīm nes īm / Māʾil nihāl-i ḳāmetüñe ṭabʿ-ı müstaḳīm<br />
G342/3 Ḫaber-i būy-ı zülfüñ alınca / Ne hevālarda yeldi bād-ı nes nesīm nes īm<br />
G403/1 İrdi nes nesīm nes īm nefḥa-i ʿanber-şemīm ile / Eṭrāf-ı bāġ u rāġ pür oldı nes nesīm nes nesīm<br />
īm ile<br />
G487/5 Ḫālüñ ḫaberleriyle muʿaṭṭar ḳılur nes nesīm nes īm / Deşt-i Ḫutende nāfe-i misküñ dimāġını<br />
K6/9 Cānuma cānlar ḳatar gelse peyām-ı vaṣl-ı yār / Ṣan nes nesīm nes nesīm<br />
īm-i īm luṭf-ı Şāhenşāh-ı ʿālī-şān gelür<br />
K7/17 Şāh-ı ʿādil Ḫān Murād ol kim nes nesīm nes nesīm<br />
īm-i īm ʿadl ile / Luṭfı bāġ-ı ʿālemi reşk-i gül-istān eyledi<br />
K14/6 Yıḳıldı ḫānümān-ı baḫtı ber-bād oldı aʿdānuñ / Revān oldı nes nesīm nes nesīm<br />
īm-i īm fetḥ ile taḫt-ı Süleymānī<br />
K18/30 Āb u gil müşg ü gül-āb ola çemen ṣaḥnında / Būy-ı ḫulḳıyla güẕār itse nes nesīm nes nesīm<br />
īm-i īm i esḥār<br />
M3/V/1 Gül gibi ḫalḳı nes nesīm nes nesīm<br />
īm-i īm ḫulḳı ḫandān eylesün / Nev-bahār-ı ʿadli āfāḳı gül-istān eylesün<br />
G130/1 İrdi nes nesīm nes nesīm<br />
īm-i īm maʿdelet-i Kisrī-i bahār / Zencīr-i ʿadl çekdi çemen-zāra cūy-bār<br />
G312/4 Revāc-ı revnaḳ-ı ḥüsnüñ nes nesīm nes nesīm<br />
īm-i īm āhumuñdur hep / Ṣafā-yı nev-bahārı sen hevā-yı muʿtedilden bil<br />
G416/1 İrdi bahār müjde-i vaṣl-ı nigār ile / ʿĀlem muʿaṭṭar oldı nes nesīm nes nesīm<br />
īm-i īm bahār ile<br />
G494/4 Nihāl-i serv-i bāġ-āsā nes nesīm nes nesīm<br />
īm-i īm fetḥ ü nuṣretden / Ṣalınsun nāz ile nīzeñ ḫırāmānī ḫırāmānī<br />
G530/1 Muʿaṭṭar ḳıldı āfāḳı nes nesīm nes nesīm<br />
īm-i īm bād-ı nev-rūzī / Fürūzān oldı ḫurşīdüñ çerāġ-ı ʿālem-efrūzı<br />
K3/20 Nes Nesīm Nes Nesīm<br />
īm-i īm revān-baḫş-ı ṣubḥ-ı ṣafādan / Suḫan gül-şeninde ḫırāmān ṣanavber<br />
K15/6 Gülüñ pīrāhen-i Yūsuf gibi dāmānı çāk olmış / Nes Nesīm Nes Nesīm<br />
īm-i īm perde-der ḳıldı meger mekr-i Zelīḫāyı<br />
K20/23 Nes Nesīm Nes Nesīm<br />
īm-i īm ḫulḳına bir dem ḳarīn olursa eger / Ṣuyı gül-āb ide ṭopraġı müşg bād-ı şimāl<br />
G30/2 Saña cāy-ı ḫırām ey naḫl-i bālā gül-şen-i cāndur / Nes Nesīm Nes Nesīm<br />
īm-i īm nev-bahārī gibi gel ṣaḥn-ı çemenden geç<br />
G147/6 Meger ḫurrem ṭutan gül-zār-ı ḥüsnüñ / Nes Nesīm Nes Nesīm<br />
īm-i īm luṭf-ı sulṭān-ı keremdür<br />
K27/12 Zülālinden ʿibāretdür nes nesīminden<br />
nes nesīminden<br />
īminden kināyetdür / Ṣafā-yı çeşme-i Kevs̱er hevā-yı Cennetüʾl-meʾvā<br />
nes nesīm nes nesīm<br />
īm-i īm i ṣab ṣabā ṣab ā [2] [2] saba esintisi<br />
G47/2 Ḫoş geldüñ ey nes nesīm nes nesīm<br />
īm-i īm i ṣabā ṣabā merḥabā diyü / Bād-ı bahāra ṭurra-i cānāne ṣarmaşur<br />
G289/1 Gül-zāra gel nes nesīm nes nesīm<br />
īm-i īm i ṣabā ṣabā gibi ḫoş-dem ol / Açıl derūn-ı ġonca gibi şād u ḫurrem ol<br />
nes nesīm nes nesīm<br />
īm-i īm i se seḥer se<br />
ḥer [3] [3] [3] seher vakti esintisi<br />
G259/4 Şemīm-i nāfe-i ḫālinden ey nes nesīm nes nesīm<br />
īm-i īm i se seḥer se<br />
ḥer / Dimāġ-ı ʿālemi pür-būy-ı müşg-i nāb itdüñ<br />
G289/3 Kesb-i leṭāfet eyle nes nesīm nes nesīm<br />
īm-i īm i i se seḥer se<br />
ḥer gibi / Andan derūn-ı perde-i esrāra maḥrem ol<br />
G503/1 ʿAşḳuñ hevāsı esdi nes nesīm nes nesīm<br />
īm-i īm i se seḥer se<br />
ḥer gibi / Eşküm dökildi pāyüñe gül-berg-i ter gibi<br />
ne nesīm ne īm īm-i īm i ṣubḥ ṣubḥ [10] [10] sabah esintisi<br />
G4/6 Her gūşesinde micmere-gerdān nes nesīm nes nesīm<br />
īm-i īm i ṣubḥ ṣubḥ / Her ṣuffesinde bād-ı seḥer-gāh ʿıṭr-sā<br />
G8/4 Micmer-i gülde nes nesīm nes nesīm<br />
īm-i īm i ṣubḥ ṣubḥ-gāhī ṣubḥ ʿūd-sūz / Ṣafḥa-i gül-zārda bād-ı bahārī ʿıṭr-sā<br />
G130/2 Sildi ġubār-ı ġuṣṣayı dilden nes nesīm nes nesīm<br />
īm-i īm i ṣu ṣubḥ ṣu / İrdi yitişdi himmet-i merdān-ı rūzgār<br />
860
G302/3 Uymadı bir gün hevā-yı bülbül-i şūrīdeye / Meyl ider dāʾim nes nesīm nes nesīm<br />
īm-i īm i ṣubḥ ṣubḥ ile pervāze gül<br />
G318/1 ʿĀlem ḥayāt-ı nev bulur cānlar baġışlar dem-be-dem / Enfās-ı Rūḥuʾllāhdur gūyā nes nesīm nes nesīm<br />
īm-i īm i i ṣubḥ ṣubḥ-dem ṣubḥ dem<br />
G387/6 Bir ḫ˅āb-ı ġaflet içre ḫayāl-i muḥālde / Geçdi nes nesīm nes nesīm<br />
īm-i īm i ṣubḥ ṣubḥ gibi ʿömr-i nāzenīn<br />
G377/5 Bāḳī yitişdi gözlerüñ aydın nes nesīm nes nesīm<br />
īm-i īm i ṣubḥ ṣubḥ / Ḫāk-i cenāb-ı sāye-i Per<strong>ve</strong>rdigārdan<br />
G416/2 Çeşm-i ümīdi eyledi rūşen nes nesīm nes nesīm<br />
īm-i īm i ṣubḥ ṣubḥ / Ḫāk-i cenāb-ı sāye-i Per<strong>ve</strong>rdigār ile<br />
G445/1 Nes Nesīm Nes Nesīm<br />
īm-i īm i ṣubḥ ṣubḥ eser cān-baḫş olup āheste āheste / Cihānda böyle cān virmiş degüldür daḫı bir ḫaste<br />
Kt4/1 Ne yaña ʿazm-i hümāyūn iderseñ ola şehā / Nes Nesīm Nes Nesīm<br />
īm-i īm i ṣubḥ ṣubḥ-ı ṣubḥ saʿādet yoluñda ferrāşuñ<br />
nesl nesl [1] [1] sülâle, soy<br />
G230/1 Ey aṣlı pāk nesli nesli güzīn zübde-i ḫalef / Virdüñ cihāna şems-i münev<strong>ve</strong>r gibi şeref<br />
1. hiçbir şey<br />
nesne nesne [9] [9] bkz. TS. C. IV, s. 2839-44.<br />
G243/5 Ḫūbdur ḥüsn-i ʿamel taḳvā vü ṭāʿat gerçi kim / Māniʿ olmaz nesne nesne ey Bāḳī olınca feyż-i Ḥaḳ<br />
G468/4 Yıḳar bünyād-ı çarḫı bād-ı āhum / Efendi nesne nesne döymez rūzgāre<br />
G262/4 Rez duḫterini sīneye çeksem ʿaceb midür / Cevrinden özge nesnesi yoḳ bī-<strong>ve</strong>fālaruñ<br />
2. bir şey<br />
K20/13 Gelüñ bu fikri ḳoyalum tereddüd itmeyelüm / Bu deñlü nesne niçün ola pāy-ı ʿaḳla ʿıḳāl<br />
G293/2 Rūy u mūy-ı yāre beñzer nesne nesne nesne daḫı görmedüm / Gerçi gördüm bī-<strong>ve</strong>fā dünyāda nice māh u sāl<br />
G256/3 Devlet-i dünyā ḫayāl-i ḫ˅āba beñzer nesnedür nesnedür / Baḥt-ı bī-dār isteyenler terk-i ḫ˅āb itmek gerek<br />
G411/2 Bī-günāh öldürmede ġamzeñ ne kāfir nesnedür nesnedür / Nice maẓlūm uġradı ol nā-müselmān zaḫmına<br />
G194/3 Nice pinhān ideyin sīnede dāġ-ı ʿaşḳuñ / Gül gibi ẓāhir olan nesneye inkār olmaz<br />
G389/1 Ḫavf ider ṣanma beni ḫançer-i bürrānuñdan / Degme nesneyle kesilmem ṣanemā yanuñdan<br />
nesr nesrīn nesr īn [2] bkz. ‘gül ü nesrīn’ md.<br />
K4/7 Ya ḫod zībā ter ü tāze benefşe / Der-āġūş eylemiş gül-berg-i nesr nesrīn nesr<br />
īn<br />
K19/24 Dür-i sīr-āb ile gör gül-bün-i engüştinde / Jāle düşmiş gül-i nesr nesrīne nesr nesrīne<br />
īne ne beñzer ḫātem<br />
nesr nesrīn nesr īn vara varaḳlar vara<br />
ḳlar ḳları ḳlar ı [1] nesrin yaprakları; bkz. ‘berg-i nesrīn’ md.<br />
G226/4 Ṣaçıldı ṣaḥn-ı sebzeye nesr nesrīn nesr īn vara varaḳlar vara<br />
ḳlar ḳları ḳlar / Saḳf-ı sipihre beñzedi ferş-i sarāy-ı bāġ<br />
neş neşāṭ neş ṭ [1] neşe, sevinç<br />
K2/4 Ol zamān irdi ki biñ şevḳ ile ṭāvūs-ı neş neşāṭ neş / İde ṣaḥn-ı ḥarem-i bāġ-ı cihānda cevlān<br />
neş neşāṭ-eng neş neş eng engīz eng īz [1] neşe <strong>ve</strong>ren<br />
K27/2 ʿAceb beyt-i muṣannaʿdur bulınmaz degme dīvānda / Feraḥ-baḫş u ṣafā-güster neş neşāṭ-en neş en engīz en īz īz ü rūḥ-efzā<br />
neşv neşv ü ü ü nem nemā nem ā [1] [1] gelişip büyüme<br />
G130/4 Eflāk devr-i dāʾim ile ṭurmayup ṣular / Neşv Neşv ü nem nemāda nem<br />
āda tāze vü ter ṣaḥn-ı sebze-zār<br />
neşv neşv ü ü ü nem nemā nem ā bulmak bulmak [2] [2] gelişip büyümek<br />
K18/29 Şāḫ-ı gül neşv neşv ü ü nem nemā nem ā bulsa bulsa nem-i luṭfından / Ola her ġonca-i ter bülbül-i şīrīn-güftār<br />
K24/23 Bulsa Bulsa bārān-ı seḫāñ ile eger neşv ü nem nemā nem<br />
ā / Ḳad-i bālā çeke mānend-i ṣanavber sünbül<br />
nev nev [2] [2] yeni<br />
K27/20 Kef-i cūduñ vücūd iḳlīmine bir ṭarḥ-ı nev nev ṣaldı / ʿİmāret buldı luṭfuñla sarāy-ı kühne-i dünyā<br />
G419/3 Basīṭ-i ḫāke bir ġarrā bisāṭ-ı nev nev ṣalup āẕer / Girihler baġladı bād-ı ṣabā āb-ı revān üzre<br />
nev nevāl nev āl [1] [1] ihsan, bağış; bkz. ‘vaḳt-i nevāl’ md.<br />
K20/36 Sezā-yı merḥamet ü müstaḥıḳḳ-ı ʿāṭıfetem / Nev Nevāl Nev Nevāl<br />
āl-i āl fażluñ iderseñ maḥallidür ifżāl<br />
861
nev nevāl nev nev āl ü fey feyż fey<br />
ż [1] [1] ihsan <strong>ve</strong> lutuf<br />
K20/27 ʿAṭā-yı kān-ı kef-i zer-feşānına nisbet / Nev Nevāl Nev āl ü ü fey feyż-i fey seḥāb-ı s̱iḳāl bir mis̱ḳāl<br />
nev nevāl nev nev āl ü ni niʿmet ni<br />
ʿmet ʿmet [1] [1] ihsan <strong>ve</strong> iyilik<br />
K20/47 Giceñ şerefde şeb-i Ḳadr ü gündüzüñ bayram / Nev Nevāl Nev āl ü ü ni niʿmet ni ʿmet ile ḫ˅ān-ı ʿīş māl-ā-māl<br />
nev nevāle nev āle [1] azık<br />
G84/5 Kūyuñdan itse ʿazm-i sefer cān-ı mübtelā / Zād-ı reh aña ġuṣṣa vü nāle nev nevāledür nev āledür<br />
nev nev-āmūz nev āmūz [1] yeni yetme ‖ acemi<br />
G530/3 Ḥakīm-i feylesof oldı <strong>ve</strong>lī pīr-i ḫıred olmaz / Muʿallim-ḫāne-i ʿaşḳuñ daḫı ṭıfl-ı nev nev-āmūz nev āmūz āmūzı āmūz<br />
nev nev-ʿarūs nev ʿarūs [4] taze gelin<br />
K23/5 Çarḫ-ı ʿacūze baġlanup altunlu çenberin / Bir nev nev-ʿarūs nev ʿarūs gibi ider nāz ile ḫırām<br />
G180/3 Ṭāvūs-vār cil<strong>ve</strong>ler itmekde bāġda / Gūyā ki nev nev-ʿarūsa nev ʿarūsa dönüpdür şükūfe-zār<br />
K7/8 Nev Nev-ʿarūs Nev ʿarūs ʿarūs-ı ʿarūs ı gül gibi pīrāhen-i āl üstine / Lāle dürr-i jaleden gūy-ı girībān eyledi<br />
K24/13 Nev Nev-ʿarūs Nev ʿarūs ʿarūs-ı ʿarūs çemene māşıṭadur faṣl-ı bahār / Kim anuñ ḫāme-i müşgīnine beñzer sünbül<br />
nev nevā nev nevā<br />
ā [2] nağme; bkz. ‘berg ü nevā’ md.<br />
G25/4 Bülbül nev nevā-yı nev yı nāleme ḳılmaz muʿāraża / Zīrā götürmez ey yüzi gül her maḳām baḥs̱<br />
G419/1 Nev Nevā-yı Nev yı yı dil hevā-yı vaṣl-ı yār-i dil-sitān üzre / Ṣadā-yı ṣavt-ı bülbül naḳş-ı bāġ u būstān üzre<br />
nev nev-bah nev bah bahār bah ār [30] ilkbahar; bkz. ‘faṣl-ı nev-bahār’ md.<br />
K1/19 Müştāḳ būy-ı ḫulḳına ʿaṭṭār-ı nev nev-bah nev bah bahār bah ār / Muḥtāc dest-i himmetine ne ḫ˅āce-i ḫazān<br />
K7/6 ʿIrḳını ḳaṭʿ eyledi cünd-i şitānuñ nev nev-bah nev bah bahār<br />
ār / Berg-i sūsen ḫidmet-i şemşīr-i bürrān eyledi<br />
K7/7 Nevbet-i sūr u sürūr oldı ṭonandı her nihāl / Naḫl-bend-i nev nev-bah nev<br />
bah bahār bah ār eşkāl u elvān eyledi<br />
K9/1 Minnet Cenāb-ı Ḥaḳḳa dem-ā-dem hezār bār / Faṣl-ı şitāda bāġ-ı cihān buldı nev nev-bah nev bah bahār bah ār<br />
K21/8 Meger ki ʿālem-i ʿulvīde ne nev-bah ne bah bahār bah ār oldı / Döker şükūfe-i bādāmı ṣaḥn-ı bāġa şimāl<br />
M1/IV/1 Olsun ġamuñda bencileyin zār u bī-ḳarār / Āfāḳı gezsün aġlayuraḳ ebr-i nev nev-bah nev<br />
bah bahār bah ār<br />
G160/2 Meydān-ı ʿīd-gehde perī-çihreler gibi / Fāḫir libāslar ile ḫıram itdi nev nev-bah nev bah bahār bah ār<br />
G305/2 Gün ṭoġdı ṣanma penbe-i ṣubḥ ile nev nev-bah nev bah bahār bah ār / Urdı sipihr saḳfına bir yādgār gül<br />
G352/1 Şeb-i zülfüñ nihān eyle ruḫuñ rūşen nehār olsun / Gider ebr-i ḫaṭuñ yüzden cemālüñ nev nev-bah nev<br />
bah bahār bah ār olsun<br />
G441/2 Maḥbūb u mey mülāzemetinden ḳaçardı dil / Geldi yitişdi bir yañadan nev nev-bah nev bah bahār bah ār ise<br />
G499/5 Ṣad hezārān nev nev-bah nev bah bahār bah ār olsa bu fānī bāġda / Bir gül-i bī-ḫār açılmaz Bāḳıyā sāġar gibi<br />
K24/8 Yine gömgök tere batmış çıḳa geldi çemene / Nev Nev-bah Nev bah bahār bah ār irdi diyü virdi ḫaberler sünbül<br />
G11/1 Nev Nev-bah Nev bah bahār bah ār irişdi vü gitdi şitā / Keyfe yuhyiʾl-arża baʿde mevtihā<br />
G175/5 Şöyle şol ḳan olacaġı bize ṣunsun Bāḳī / Nev Nev-bah Nev bah bahār bah ār irdi gedālar içecek demlerdür<br />
G243/1 Nev Nev-bah Nev bah bahār bah ār açdı cemālüñ muṣḥafından bir varaḳ / Ol varaḳdan başladı gül-şende bülbüller sebaḳ<br />
G276/3 Nev Nev-bah Nev bah bahār bah ār oldı yine geldi cünūn eyyāmı / Ṭaḳdı zencīrlerin bād-ı bahār enhāruñ<br />
G323/1 Nev Nev-bah Nev bah bahār<br />
ār oldı gelüñ ʿazm-i gül-istān idelüm / Açalum ġonca-i ḳalbi gül-i ḫandān idelüm<br />
G358/4 Ṣaḥn-ı gül-zāra düşersek demidür jāle-ṣıfat / Nev Nev-bah Nev bah bahār bah ār oldı gül açıldı güzellendi çemen<br />
G152/1 Sāḳī zamān-ı ʿīş-ı mey-i ḫoş-güvārdur / Bir ḳaç piyāle nūş idelüm nev nev-bah nev bah bahārdur bah ārdur<br />
G200/2 Rind olan cām alur eline müdām / Lāle-<strong>ve</strong>ş nev nev-bah nev bah bahāre<br />
āre ḳatlanmaz<br />
G122/6 Dāġ-ı derūn-ı sīne nice tāzelenmesün / Gül ḫırmenine āteş uran nev nev-bah nev bah bahār<br />
ārı ār gör<br />
G312/4 Revāc-ı revnaḳ-ı ḥüsnüñ nesīm-i āhumuñdur hep / Ṣafā-yı nev nev-bah nev bah bahār<br />
ārı ār sen hevā-yı muʿtedilden bil<br />
G30/2 Saña cāy-ı ḫırām ey naḫl-i bālā gül-şen-i cāndur / Nesīm-i nev nev-bah nev bah bahārī bah ārī gibi gel ṣaḥn-ı çemenden geç<br />
M1/I/2 Añ ol güni ki āḫır olup nev nev-bah nev bah bahār bahār<br />
ār-ı ār ʿömr / Berg-i ḫazāne ne dönse gerek rūy-ı lāle-reng<br />
862
M3/III/2 Ḥüsn-i reʾyüñ āfitāb-ı bī-zevāl-i mülk ü dīn / Luṭf-ı ṭabʿuñ nev nev-bah nev bah bahār<br />
ār-ı ār bī-ḫazān-ı maʿdelet<br />
M3/V/1 Gül gibi ḫalḳı nesīm-i ḫulḳı ḫandān eylesün / Nev Nev-bah Nev bah bahār<br />
ār-ı ār ʿadli āfāḳı gül-istān eylesün<br />
G99/1 Dil merġ-zār-ı mihr ü <strong>ve</strong>fā mürġ-i zārıdur / Dīdār-ı yār ḥüsn ü bahā ne nev-bah ne bah bahār<br />
ārıdur ār ıdur<br />
G301/5 Bāġ-ı ḥüsn-i şāha baḳ görmek dilerseñBāḳıyā / Baḫt u devlet nev nev-bah nev bah bahār bahār<br />
ārında ār ında açılmış tāze gül<br />
G8/2 Nev Nev-bah Nev bah bahāruñ bah āruñ naḳşına bir ṣavt-ı rengīn baġladı / Başladı sāz u nevāya bülbül-i destān-serā<br />
G537/3 Yine āyīne-i nev-rūzda peydā oldı / Nev Nev-bah Nev bah bahāruñ bah ruñ seḥerī ḥüsn-i cihān-ārāsı<br />
nev nev-bah nev nev bah bahār bah ār eyyām eyyāmı eyyām<br />
ı [2] [2] bahar günleri<br />
G325/3 ʿĀleme leylī ṣaçuñ sevdāsın iẓhār eylerin / Nev Nev-bah Nev bah bahār bah ār eyyām eyyāmıdur<br />
eyyām<br />
ıdur bir gün ṭutar mecnūnluġum<br />
G472/6 Nev Nev-bah Nev bah bahār bah ār eyyām eyyāmıdur<br />
eyyām<br />
ıdur yaz uyḫusından Bāḳıyā / Döndi nergis merdüm-i maḫmūr-ı ḫ˅ābuñ ʿaynına<br />
nev nev-be nev be be-nev be nev [1] yeniden yeniye<br />
G546/2 İrişdi nev nev-be nev be be-nev be nev nuṣret o manṣūr oldı her nevbet / Muẓaffer eyledi şāh-ı cihānı fażl-ı Rabbānī<br />
nevbet nevbet [6]<br />
[6]<br />
1. sarayda, seferde <strong>ve</strong> padişahın otağında günün belirli zamanlarında çalınan askeri mızıka; bkz.<br />
PAKALIN, C. II, s. 683-635; MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 350.<br />
G546/2 İrişdi nev-be-nev nuṣret o manṣūr oldı her nevbet nevbet nevbet / Muẓaffer eyledi şāh-ı cihānı fażl-ı Rabbānī<br />
G149/2 Ġamuñdan nevbet nevbet-i nevbet i āh u fiġān u zāra ḳudret yoḳ / Çemende bülbül-i şūrīde şimdi başḳa mehterdür<br />
K7/7 Nevbet Nevbet-i Nevbet i sūr u sürūr oldı ṭonandı her nihāl / Naḫl-bend-i nev-bahār eşkāl u elvān eyledi<br />
G202/3 Nevbet Nevbet-i Nevbet i iştihārumuz bām-ı felekde çalınur / Ġulġule ṣaldı ʿāleme <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le-i neḳāremüz<br />
2. nöbet ‖ nevbet çalma<br />
M3/I/6 Nevbet Nevbet ol Şāh-ı cevān-baḫt-ı cihānuñdur diyü / Çaldılar eflākdan kūs-ı beşāret ṣubḥ-dem<br />
3. sıra<br />
G356/4 Yüz sürmek umar pāyüñe üftādeler ammā / Nevbet Nevbet mi deger kimseye dāmānuñ ucından<br />
863<br />
nevbet nevbet-i nevbet i şşāhī<br />
ş<br />
āhī [2] [2] [2] eskiden belirli zamanlarda muhtelif yerlerde davul çalınması; bu geleneğin<br />
gelişimi için bkz. PAKALIN, C. II, s. 635. (‘nevbet-i sultanî’ md.)<br />
K18/9 Ṣubḥ-dem <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le-i nevbet nevbet-i nevbet i şşāhī<br />
ş<br />
āhī mi degül / Ṣavt-ı mürġān-ı ḫoş-elḥān u ṣadā-yı kūh-sār<br />
G212/7 Bāḳī suḫanda nevbet nevbet-i nevbet i şşāhī<br />
ş<br />
āhī āhī saña degüp / Dehlūda gūş-ı Ḫusre<strong>ve</strong> irdi ṣadā-yı kūs<br />
nevbet nevbet çalmak çalmak çalmak [1] [1] belirli zamanlarda mehterhane adlı mızıka takımının çalınması; bkz.<br />
PAKALIN, C. II, s. 635.<br />
K17/9 Mülk-i süḫanda nevbetümüz nevbetümüz çaldı çaldı rūzgār / Āfāḳı ṭutdı <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le-i kūs-ı iştihar<br />
nev nev-cev nev cev cevān cev ān [6] [6] genç, delikanlı<br />
G235/7 Bāḳīyi zār u zebūn itdüñ yigitlik bu mıdur / Sen tevānā nev nev-cev nev cev cevān cev ān ol nā-tevān bir pīr-i ʿaşḳ<br />
G390/5 Serv-ḳadsin ser<strong>ve</strong> ʿādet sebz-pūş olmaġ iken / Erġavānī cāmeye girmek neden ey nev nev-cev nev cev cevān cev ān<br />
G337/5 Ṣabā ile ḥarekātın görüp nihāllerüñ / Tevāżuʿ ehli birer nev nev-cev nev cev cevāna cev āna beñzetdüm<br />
G104/4 Şuʿle-i şemʿ-i cemāli şevḳıne cemʿ oldılar / Bir çerāġ idindiler ol nev nev-cev nev cev cevān cevān<br />
ānı ān pīrler<br />
G186/4 Dilā bir nev nev-cev nev cev cevān cevān<br />
ānı ān sev <strong>ve</strong>fāsı olsun olmasun / Cihānda ʿaşḳsuz olmaḳdan ise mübtelā yigdür<br />
G336/5 Sözüm Bāḳī kemālin buldı vaṣf-ı nev nev-cev nev cev cevānumla<br />
cev ānumla / Özüm luṭf-ı suḫanda hem-ser-i pīr-i Ḫocend itdüm<br />
nev nev-cev nev nev cev cevān cev ān olmak olmak [1] [1] gençleşmek<br />
G404/5 Baḳīye sāḳıyā feraḥ vir ki fenā bula teraḥ / Şol meyi ṣun ki bir ḳadeḥ pīr içe nev nev-cev nev cev cevān cev ān ola<br />
ola<br />
nev nev-ḫaṭ nev ḫaṭ [1] sakalları yeni bitmiş<br />
G398/9 Ya ḫod bir nev nev-ḫaṭ nev ḫaṭ aʿlā dil-rübādur / İki mıṣrāʿ olupdur aña ebrū
nev nev-ḫīz nev ḫīz [1] taze, yeni açmış; bkz. ‘ḫaṭ-ı nev-ḫīz’ md.<br />
G86/5 Ġam degül Bāḳī iñen açılmasa ol gül-ʿiẕār / Ser-girān olurlar eks̱er ġonca-i nev nev-ḫīzler nev<br />
ḫīzler ḫīzler<br />
nev nev-peyd nev peyd peydā peyd ā [1] yeni bestelenmiş<br />
G537/2 Batdı sāl-ı kühenüñ ṣīt u ṣadāsı şimdi / Çıḳdı mürġ-i çemenüñ naġme-i nev nev-peyd nev<br />
peyd peydās<br />
āsı ās<br />
nev nev-res nev res resīde īde [1] [1] taze<br />
M6/I/2 Bir nev nev-res nev res resīde<br />
īde ġonca-dehen gül-ʿiẕār ile<br />
nev nevʿ-i nev i beşer [1] insan<br />
M8/II/3 Ṣanmañuz nev nevʿ-i nev i i beşerden gele bu şī<strong>ve</strong>leri<br />
nevk nevk-i nevk i ḫāme ḫāme [2] [2] kalem ucu<br />
G255/5 Destüñde Ẕüʾl-feḳār-ı ʿAlī nev nevk-i nev i ḫāmedür ḫāmedür / Bāḳī semend-i ṭabʿuñ olur Düldül eyleseñ<br />
G12/5 Ḥayder-i Kerrārıyam meydān-ı naẓmuñ Bāḳıyā / Nevk Nevk-i Nevk i ḫāme ḫāme Ẕüʾl-feḳār u ṭabʿ Düldüldür baña<br />
nev nev-rūz nev ūz [11] [11] bkz. ‘ʿīd u nev-rūz’ md.<br />
1. baharın ilk günü; İran mitolojisinde nevruz algılamaları için bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s.<br />
351. (âmme/hassa nevruz); ayrıca bkz. BURHÂN, s. 558.<br />
K8/6 Ḥarīm-i cān u dilde tāb-ı ḥüsnüñden nişān virdi / Ṣafā-yı ṭalʿat-ı nev nev-rūz nev ūz bāġ u būstān üzre<br />
K15/11 Żiyā-baḫş olsun āfāḳa cemāl-i ʿālem-efrūzı / Fürūzān eyledükçe ṭalʿat-i nev nev-rūz nev ūz dünyāyı<br />
G198/1 Bisāṭ-ı ʿīşa ḳadem basdı nāz ile nev nev-rūz nev ūz / Şükūfe perde-sarāy-ı ʿademden itdi bürūz<br />
G296/2 Naḳşlar baġladı nev nev-rūz nev ūz hevāsında çemen / Eylesün ḫūb edālarla terennüm bülbül<br />
K21/9 Sevāḥil-i çemene çıḳdı genc-i bād-ā<strong>ve</strong>rd / Yöneldi Ḫusrev-i nev nev-rūza nev ūza ūza devlet ü iḳbāl<br />
G8/1 Gün yüzin ʿarż eyledi nev nev-rūzda nev ūzda ūzda ol meh-liḳā / Mihr altun ḳaplu bir āyīne virdi rū-nümā<br />
G213/1 Yazdı naḳḳāş-ı ḳażā levḥ-i bahār-istāne naḳş / Baġladı nev nev-rūzda nev ūzda bülbül bir üstādāne naḳş<br />
G532/4 Vaṣf-ı ḥüsninde ser-āġāz itdi dil nev nev-rūzda nev ūzda / Bülbül-i şūrīdenüñ itdükleri ġulġul gibi<br />
G537/3 Yine āyīne-i nev nev-rūzda nev ūzda peydā oldı / Nev-bahāruñ seḥerī ḥüsn-i cihān-ārāsı<br />
G417/1 Ne ʿīde beñzedür rūz-ı viṣālüñ dil ne nev nev-rūze nev ūze / Şeb-i Ḳadre irişenler irer ol rūz-ı fīrūze<br />
2. musiki makamı; bkz. ÖZTUNA, s. 296.<br />
G310/2 Başladı gül-şende mürġ-i ḫoş-nevā nev nev-rūzdan<br />
nev ūzdan / Şāh-ı gül bezminde taḳsīm itdi bir ġarrā ġazel<br />
nev nev-rūz nev ūz u u nev nev-bah nev<br />
bah bahār bah ār [1] nevruz <strong>ve</strong> bahar<br />
K17/13 Ḳadr ü şerefde her gicesi Leyletüʾl-berāt / Eyyām-ı ʿömr-i devleti nev nev-rūz nev ūz u nev nev-bah nev<br />
bah bahār bah ār<br />
nev nev-rūz nev nev ūz ūz-ı ūz ı ʿAcem ʿAcem [1] [1] musiki makamı; bkz. ÖZTUNA, s. 297.<br />
G419/6 Ser-āġāz itdi nev nev-rūz nev ūz ūz-ı ūz ı ʿAcemden ʿAcemden bülbül-i şeydā / Ḳılup bir ṣavt peydā fetḥ -i Āẕerbāycān üzre<br />
864<br />
nev nev-rūz nev ūz ūz-ı ūz ı sul sulṭānī sul<br />
ṭānī [2] [2] bahar ekinoksu (21 Mart); ‘naū rozī sultānī: the true asronomical <strong>ve</strong>rnal<br />
equinox’ krş. STEINGASS, s. 1433.<br />
G78/1 Dīvān ider vaḳt-i seḥer nev nev-rūz nev ūz ūz-ı ūz ı sul sulṭānī sul<br />
ṭānī meger / Devrān ufuḳdan gösterür taḫt-ı zümürrüd tāc-ı zer<br />
G494/1 Bahār-ı ʿālem-i vuṣlatda ol sulṭān-ı ḫūbānı / Temāşā itdügüm gündür baña nev nev-rūz nev<br />
ūz ūz-ı ūz ı ı sul sulṭānī sul<br />
ṭānī ṭānī<br />
nev nev-rüste nev üste [2]<br />
1. yeni yetme (dilber)<br />
G534/4 Yaluñuz nev nev-rüstedür<br />
nev rüstedür seyr itmege ḳorḳar daḫı / Ḳanda gitse bilesince ṣalınur lālācuġı<br />
2. taze<br />
G222/5 Ḫaṭṭ-ı laʿlin Bāḳıyā ol ġonca-i nev nev-rüstenüñ<br />
nev rüstenüñ / Seyr idenler didiler ḫandānuñ olmaḳdur bu ḫaṭ
1. kamış<br />
ney ney [11] [11] bkz. ‘çeng ü ney’ md.<br />
G70/3 Güzer-i eşk-i revānum ḳomadı dilde ḳarār / Cūy-bār içre biten ney ney gibi her ān ditrer<br />
K22/32 Muttaṣıl şiʿrüm yazarken ḫāme ṭurmaz deprenür / Neydür Neydür anı gūyiyā lerzān ider āb-ı revān<br />
G155/4 Şehā bir dem ney ney-i ney ḫāmeñ cihān bezminde diñlensün / İçürsün düşmene cām-ı fenāyı bir zamān ḫançer<br />
2. ney<br />
G142/5 Ehl-i ʿaşḳuñ nālesin ney ney ḳāmetin çeng eyledüñ / Pādişehsin itdügüñ şimden girü ḳānūn olur<br />
G208/4 Ḳadeḥ ḳan aġlayup def sīne döger ney ney fiġān eyler / Meger derd ü ġam-ı ʿaşḳa olupdur mübtelā meclis<br />
G211/1 Pür-hevādur ney ney gibi ʿaşḳuñla ṭabʿ-ı pür-he<strong>ve</strong>s / Derd-i dilden bā-ḫaber ʿālemde yoḳ bir hem-nefes<br />
G345/3 Hīç bilür mi mey yirine dem-be-dem ḳan yutduġum / İşidür mi ney ney yirine āh u efġānum benüm<br />
G358/6 Bāḳīye ʿişret ü ʾīş itmege hecrüñde yiter / Nāle ney göz yaşı mey fikr-i viṣālüñ gül-şen<br />
G538/2 Olupdur çār-pāre ney ney gibi āh itmeden baġrum / Meger kim bezm-i ʿaşḳuñ sāḳıyā bu oldı ḳānūnı<br />
3. ne hal, ne durum ‖ ney<br />
G501/5 Bāḳıyā bezm-i belāda neye neye döndük görseñ / Nāy-<strong>ve</strong>ş baġrumuzı nāle vü efġān deldi<br />
4. nasıl ‖ ney<br />
G245/4 Çemende ġonca-i dil neyle neyle gülsün açılsun / Yanumda sencileyin şūḫ-ı gül-ʿiẕārum yoḳ<br />
ney ney-şeker ney şeker [2] şeker kamışı<br />
G523/2 Ṣaçıldı cürʿa-i cām-ı maḥabbet bāġ-ı Rıḍvāna / Ṣuyın Kevs̱er nebātın ney ney-şeker ney şeker ḫākin ʿabīr itdi<br />
G118/4 Ney Ney-şeker Ney şeker vaṣf-ı lebüñ yazduġum işitdi meger / Ki kemer-beste-i kilk-i şeker-efşānumdur<br />
ney ney-zen ney zen [2] [2] neyzen<br />
G358/1 Naġamāt eylemege başladı ṣanma anı sen / Ehl-i sūzuñ ṣanemā āteşin üfler ney ney-zen ney zen<br />
G358/2 Meclis-i ʿaşḳda ney ney-zen ney zen ne çalar yanumda / Ġam-ı hecrüñle ser-āġāz idicek nāleye ben<br />
neyyir neyyir [1] [1] güneş<br />
M3/I/1 Ṭāliʿ oldı neyyir neyyir-i neyyir iḳbāl ü devlet ṣubḥ-dem / Şuʿle ṣaldı ʿāleme necm-i hidāyet ṣubḥ-dem<br />
nez nezāket nez āket ile [1] naziklikle, incelikle<br />
G207/5 Geh şiʿr ü geh ġazel diyü dil-dāra Bāḳıyā / ʿArż iderüz nez nezāket nez āket ile ḥasb-i ḥālümüz<br />
ne neẓāre ne neẓāre<br />
ẓāre [2] bakmak, bakış<br />
G202/2 Çeşm-i sitāre gibi biz alçaġa nāẓır olmazuz / Himmetümüz bülenddür ḳaddüñedür ne neẓāremüz<br />
ne<br />
ẓāremüz<br />
M7/I/2 Degül çünkim müyesser lemʿa-i ḫurşīde ne neẓẓāre ne ẓẓāre<br />
1. nasıl<br />
nice nice nice [53] [53] bkz. TS. C. IV, s. 2853-64.<br />
K5/12 İner Seyf āyeti gibi ser-i aʿdāya şemşīri / Ḥadīs̱-i tīġ-i pulādın nice nice şerḥ ide Kirmānī<br />
G33/5 Dil-i Bāḳī nice nice ābād olur kim / Yıḳar ol ġamze-i fettān yaḳar ruḫ<br />
G109/1 Bir ān içinde ġamzeñ oḳı nice nice nice ḳan ider / Dil cān evinde ṣaḳlayup anı nihān ider<br />
G122/6 Dāġ-ı derūn-ı sīne nice nice tāzelenmesün / Gül ḫırmenine āteş uran nev-bahārı gör<br />
G158/5 Bāḳī o boyı ser<strong>ve</strong> hevā-dār geçermiş / Allāh nice nice beñzer dil-i nā-şāde ṣanavber<br />
G161/3 Lebler ile nice nice zībā dirilür mürdeleri / Gerçi üftādeleri ġamze-i ġammāzı geçer<br />
G184/1 Ehl-i diller şiken-i zülfüñe şebbū didiler / ʿĀlemi ḳıldı muʿaṭṭar nice nice şeb bu didiler<br />
G188/2 Bilmezem nice nice göreyüm ben o māhuñ yüzini / Baḳıcaḳ gün yüzine gözünü nem-nāk eyler<br />
G355/1 Gün yüzin hem gösterür hem dir göze nem gelmesün / Çeşme-i çeşme nice nice eşk-i dem-ā-dem gelmesün<br />
865
G374/4 Cürʿa-i cāmın eger ṣunsa yitişdürmek olur / Pīr-i deyrüñ nice terk eyleyelüm irşādın<br />
G428/2 Peykān-ı dost ḳala diyü zaḫm-ı sīnede / Görseñ nihāl-i tīri nice nice ditrer üstine<br />
G465/4 Ey çarḫ nice nice cevr idüp aġladasın beni / İller yüzine gülüci bir bī-<strong>ve</strong>fāyile<br />
G491/7 Bāḳıyā şādīlıḳ eylerse ʿaceb mi aġyār / Çarḫ anuñ ṭāliʿini gör nice nice meymūn itdi<br />
G501/2 Müje-i dīde-i pür-nem gibi ter-dest olmaz / Yine bir demde nice nice laʿl-i Bedaḫşān deldi<br />
K5/18 Felekler farḳına baṣdı ḳadem devrüñde fażl ehli / Nice Nice pā-māl ide dünyā-yı fānī ehl-i ʿirfānı<br />
K18/17 Şīşe-i çarḫda gör bunca muraṣṣaʿ naḫli / Nice Nice ārāste ḳılmış yine ṣunʿ-ı Cebbār<br />
K19/21 Nice Nice deryā diyemem keff-i güher-rīzine kim / Anda ġavvāṣ-ṣıfat buldı güherler ḫātem<br />
K24/37 Ni Nice Ni ce teşbīh idem aġzuña bir ebkem ġonca / Nice Nice nisbet ḳılam ol zülfe ber-ā-ber sünbül<br />
K27/13 Nice Nice maṭbūʿ u mevzūn olmaz ol ḳaṣr-ı muʿallā kim / Aña miʿmār ola tedbīr-i ṣāḥib-reʾy-i mülk-ārā<br />
G194/3 Nice Nice pinhān ideyin sīnede dāġ-ı ʿaşḳuñ / Gül gibi ẓāhir olan nesneye inkār olmaz<br />
G331/4 Dāne-i ḫāline baḳ cennet-i ruḫsārında / Nice Nice ṣabr eylesün Allāhı se<strong>ve</strong>rseñ ādem<br />
G393/5 Nice Nice aġlayamam kim acımaz yār / İdersem yaşumı ey Bāḳī ʿummān<br />
G534/2 Nice Nice şīrīn olmasun kim süd yerine anası / Sükker ile beslemiş ol ṭūṭī-i gūyācuġı<br />
2. birçok, hayli<br />
K19/22 Var ise necm-i hidāyetdür o faṣṣ-ı rūşen / Kʾolur anuñla nice sālike reh-ber ḫātem<br />
M8/I/3 Bir yire geldi nice nice ġamzesi cādū begler<br />
G98/3 Başlar yitürse meclis-i ʿaşḳuñda ġam degül / Bezm-i şarābda nice nice sāġar şikest olur<br />
G48/4 Yāḳūt u laʿli bir birine urdı lebleri / İdüp nis̱ār sözde nice nice dürr-i şāh-vār<br />
G136/3 Çarḫuñ ey dil umma bu ṣırça sarāyından s̱ebāt / Kim nice nice mīrās̱a girmiş ḫāne-i vīrānedür<br />
G201/5 Bu ʿarṣada Bāḳī nice nice üstāda yitişdi / ʿĀlemde bu gün aña bir üstād yitişmez<br />
G343/2 Sen ol sulṭān-ı ḫūbān-ı cihānsın kim işigüñde / Ḳuluñdur nice nice Ḳul oġlı güzeller belki begler hem<br />
G346/2 Ḳāmetüñ nice nice ḳıyāmet ḳoparup eṭrāfa / Ne ḫaberler ṣalına serv-i ḫırāmānuñdan<br />
G359/5 Ey nice nice ser-efrāzlaruñ kellesi ṭopı / Ġaltān ola bu ʿarṣada çevgānuñ elinden<br />
G381/5 Laʿl-i şīrīnüñ ümīdin ḳılsa göñlüm ʿāḳıbet / Pārelerdüm Kūh-ken gibi nice ḫārāyı ben<br />
G384/4 O mehüñ şevḳına yir yir yaḳayın nice nice fetīl / Sīnemüñ dāġların şekl-i S̱üreyyā göresin<br />
G402/5 Ḫayāli her dem ey Bāḳī gezer nice nice ser ü sīne / Hezārān kūh u deşti geşt ider bir demde bir āhū<br />
G404/4 Ḫayl-i şirār-ı nār-ı dil cünd-i nücūma muttaṣıl / Böyle ḳalursa şöyle bil gökde nice nice ḳırān ola<br />
G427/2 ʿUşşāḳ idemez ol ḳad-i mevzūnı der-āġūş / Açılmayıcaḳ ḫayme gibi nice nice ḫazīne<br />
K19/26 Ṭavḳ-ı fermāne çeküp gerden-i teslīmlerin / Nice Nice āzādeleri eyledi çāker ḫātem<br />
K19/53 Ḫātem-i naẓma bu gün kimse bu ḥükmi viremez / Nice Nice müfsidler ider gerçi müzev<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
K22/9 Salṭanat tācın geyen ʿālemde maġrūr olmasun / Nice Nice sulṭān börkin almışdur begüm bād-ı ḫazān<br />
M2/I/3 Felegüñ ḳaṣr-ı dil-āvīzine meftūn olma / Nice Nice mīrās̱a girüpdür bu sarāy-ı fānī<br />
G161/5 Nice Nice aġyār gibi aġzı ḳara var gerçi / İtlerinüñ seg-i tāzī gibi mümtāzı geçer<br />
G234/4 Gözüme özge ʿālemler temāşā itdürür sīneñ / Nice Nice sīne bu ḫod āyīne-i ʿālem-nümā ancaḳ<br />
G376/1 Nice Nice ṭūfān oldı peydā dīde-i ḫūn-pāşdan / Nūḥ çeşmüm yanına gelse dem urmaz yaşdan<br />
G411/2 Bī-günāh öldürmede ġamzeñ ne kāfir nesnedür / Nice Nice maẓlūm uġradı ol nā-müselmān zaḫmına<br />
G533/1 Gitdi Ḳayṣer ḳaṣrınuñ ṭāḳ u revāḳı ḳalmadı / Nice Nice Kisrā geçdi ṭāḳ u ṭumṭurāḳı ḳalmadı<br />
G455/5 Ḳayd-ı ʿālemden ḫalāṣ ol cām-ı mey nūş eyle kim / Niceler Niceler nā-būd olur dünyā bu dünyādur yine<br />
G145/2 Hey gice ṭıfl-ı belā-engīz olur kim nicesin nicesin / Miḥnet-i ʿaşḳı cevān olmazdan ev<strong>ve</strong>l itdi pīr<br />
3. kaç<br />
K19/50 Bī-ʿaded ḫātem ile ṭapuña geldi Bāḳī / Ki nice nice Rūm ḫarācını deger her ḫātem<br />
866
G24/2 Nice Nice cām-ı Cem nice nice mirʾāt-ı İskender dilā / Dest-i miḥnetden cefā ṭaşıyla bulmışdur şikest<br />
4. çok kere<br />
G316/4 Beni ālūde-dāmen ṣañma vāʿiẓ mest gördüñse / Senüñ bezmüñ gibi ben nice cāy-ı pākden geçdüm<br />
5. çok<br />
K4/13 Nice Nice nāzükdür ol şiʿr-i şeker-bār / Leb-i dil-ber gibi şīrīn ü rengīn<br />
6. hangi<br />
G506/1 Getürür başuma ferdāları dünyā ġamını / Nice Nice ʿāḳildür o kim çekmeye ferdā ġamını<br />
nice nice bir bir [15] [15] daha ne kadar, ne vakte kadar; bkz. TS. C. IV, s. 2864-66.<br />
K12/13 Ṭāliʿuñla nice nice bir bir ceng ü cidāl ey Bāḳī / ʿĀḳıbet kevkeb-i baḫtuñ seni dīvāne çeker<br />
K26/8 Ġonca-<strong>ve</strong>ş bāġ-ı belāda nice nice bir bir ḥāṣıl ola / Girih-i ḫāṭır u teşvīş-i dil ü çīn-i cebīn<br />
G5/5 İller yiye şeftālūsını bāġ-ı cemālüñ / Ey sīb-ẕeḳan Bāḳī nice bir diye eyvā<br />
G34/3 Bu cism-i zerd ü zār u nizār ile nice nice bir bir / Yanam firāḳuñ āteşine nitekim sipend<br />
G184/6 İltifātuñ göricek Bāḳīye ḳapuñda şehā / Ḥased ehli nice nice bir bir bunda gelür bu didiler<br />
G317/3 Her tezervüñ nice nice bir bir ṣaydı hevāsında yilüp / Dāʾimā ḥırṣ u ṭamaʿ çeşmini bāz eyleyelüm<br />
G330/4 Bunca cevr ü cefā baña nice nice bir bir / Hāy kāfir hele müselmānem<br />
G330/5 Bāḳıyā ḫ˅ān-ı vaṣla irmez isem / Ġam tenūrında nice nice nice bir bir yanam<br />
G359/7 Bāḳī nice nice bir bir bir fāḫte-<strong>ve</strong>ş bāġ-ı belāda / Nālān olam ol serv-i ḫırāmānuñ elinden<br />
G372/1 Ġam-ı ḫaṭṭıyla yāruñ nice nice bir bir dil pür-melāl olsun / Sür ey sāḳī ayaġı mūr-ı ġuṣṣa pāy-māl olsun<br />
G509/5 Ḫ˅āb-ı ġaflet nice nice bir bir ey ṭālib-i dünyā-yı dūn / Var ise rāḥat yiri ṣanduñ bu miḥnet-ḫāneyi<br />
G205/5 Nice Nice bir bir daġdaġa-i baḥs̱ u cidāl ey Bāḳī / Varalum ʿīş idelüm meclis-i rindāne biraz<br />
G277/3 Ḳandasın biz de gel ey āfet-i devrān görelüm / Nice Nice bir bir öpe ḳuca görişe ṭavḳ u kemerüñ<br />
G351/1 Nice Nice bir bir mübtelā-yı ʿaşḳa hicrānı belā olsun / İlāhī kendü gibi bī-<strong>ve</strong>fāya mübtelā olsun<br />
G354/2 Yüri ey bād elüñ kendüñe çek zülfinden / Nice Nice bir bir ḫāṭır-ı ʿuşşāḳ perīşān olsun<br />
nice nice dem(ler) dem(ler) [4] [4] nicedir, nice zamandır<br />
M7/IV/2 Aḳıtdı çeşme-i çeşmüm ġamından nice nice nice demler demler dem<br />
G548/5 Dirhem-i eşküm dükenmez nice nice demdür demdür Bāḳıyā / Ḫāk-i cismümdür meger kim māl-i Ḳārūnuñ yiri<br />
K2/8 Nice Nice dem dem dem derd ile dem-beste ḳalup ġonca-ṣıfat / Baġrumuz delmiş idi miḥnet-i ḫār-ı hicrān<br />
G411/1 Nice Nice demdür demdür demdür ṣabr ider ol tīġ-i bürrān zaḫmına / Şimdi ḳatlanmaz göñül şemşīr-i hicrān zaḫmına<br />
nice nice ġarrā [1] ne güzel, nasıl da güzel<br />
G376/2 Tīr-i ġamzeñ nice nice ġarrā rāstlar ḥayretdeyem / Ḳana müstaġrıḳ ciger aṣlā görinmez başdan<br />
nice nice nice kez kez [1] [1] [1] çok kere, pekçok defa<br />
G91/1 Kūyuñ yolında nice nice kez kez kez ey mihr-i bī-naẓīr / Şeb-rev diyü ṭutıldı giceyle meh-i münīr<br />
nice nice nice mmāh<br />
m āh u u sāl sāl [2] [2] nice zamandır, uzun yıllar<br />
G72/1 Zülf-i pür-ḫam çün ruḫuñ üzre perīşān-ḥāl olur / Kendüsin cemʿ idemez ol nice nice mmāh<br />
m āh u u u sāl sāl sāl olur<br />
G293/2 Rūy u mūy-ı yāre beñzer nesne daḫı görmedüm / Gerçi gördüm bī-<strong>ve</strong>fā dünyāda nice nice mmāh<br />
m māh<br />
āh u u u sāl<br />
sāl<br />
nice nice nice yıl yıl [4] [4] yıllardan beri<br />
K2/43 Bu ṭarīḳuñ nice nice yıl künc-i medārisde yatup / Elemin çekmiş iken her birümüz nice zamān<br />
G548/1 Nice Nice yıldur yıldur deşt-i ġamdur cān-ı maḥzūnuñ yiri / Ey ṣaçı Leylā virildi baña Mecnūnuñ yiri<br />
Kt19/1 Nice Nice yıllar yıllar ʿizz u iḳbāl ile olduñ kām-rān / Ser-figende emrüñe meʾmūr idi ḫalḳ-ı cihān<br />
K11/11 Yine rūz-ı viṣālinden dem urdı bād-ı ṣubḥ ey dil / Ḳul olduñ nice nice nice yıllardur yıllardur bu gün ʿīd irdi ḳurbān ol<br />
nice nice şeb şeb [1] [1] bir çok geceler<br />
867
G184/1 Ehl-i diller şiken-i zülfüñe şebbū didiler / ʿĀlemi ḳıldı muʿaṭṭar nice nice şeb şeb bu didiler<br />
nice nice zam zamān zam ān [2] [2] her zaman<br />
K2/43 Bu ṭarīḳuñ nice yıl künc-i medārisde yatup / Elemin çekmiş iken her birümüz nice nice zam zamān zam ān<br />
G21/1 Tāʾib itdi nice nice zam zamān zam ān Tevvāb / Yirümüz oldı mescid ü miḥrāb<br />
niceye niceye dek dek [1]<br />
[1]<br />
M1/I/5 ʿİbret gözinde niceye niceye dek dek ġaflet uyḫusı / Yitmez mi saña vāḳıʿa-i Şāh-ı şīr-ceng<br />
nic’olur nic’olur [8] [8] nasıl olur<br />
K26/13 Kef-i kān ḫāṣiyetinden görüp iḥsān nic’olur nic’olur / Yirlere geçdi ḥayādan utanup genc-i defīn<br />
G130/9 Bāḳī bu şiʿri ṣafḥa-i çarḫ-ı berīne yaz / Görsün felekde söz nic’olur nic’olur ḫaṣm-ı nā-be-kār<br />
G426/7 Bu taṣavvurlar eger bāṭıl olursa nic’olur nic’olur / Ḳatı ḥayret yiridür bir gözüñ aç bī-çāre<br />
G518/3 Seg raḳībe nic’olur nic’olur göstereyin ölmez isem / Dehen-i yāre uyuzlanmaġı tebḫāle gibi<br />
G267/2 Nic’olur Nic’olur daġlaruñ işler ise ey abdāl / Çürimiş rāh-ı maḥabbetde bir iki pūluñ<br />
G384/2 Leb-i cān-baḫşı ile mürdeler iḥyā itsün / Nic’olur Nic’olur muʿcize-i Ḥażret-i ʿĪsā göresin<br />
G495/7 Zer-ger-i kāmilidür ṣanʿat-ı şiʿrüñ Bāḳī / Nic’olur Nic’olur gel berü seyr eyle ḳalem-kārlıġı<br />
G294/3 Nic’olur Nic’olur gördi ṣafā āyīne-i ḥüsnüñde / Yirlere geçdi ḥayādan utanup āb-ı zülāl<br />
niçün niçün [15]<br />
[15]<br />
K9/11 ʿİlmi ḳatında baḥre niçün niçün niçün dinile muḥīṭ / Ḥilmi yanında kūha neden nisbet-i <strong>ve</strong>ḳār<br />
K9/18 Devrān basīṭ-i ḫāke niçün niçün ṣaldı ferş-i sīm / Devrinde tā ki irmeye bir ḫāṭıra ġubār<br />
K20/13 Gelüñ bu fikri ḳoyalum tereddüd itmeyelüm / Bu deñlü nesne niçün niçün ola pāy-ı ʿaḳla ʿıḳāl<br />
G35/2 Devrüñde güle niçün niçün niçün olur bende benefşe / Üstine ḳılıçlar mı ṭutar sūsen-i āzād<br />
G158/2 Dīvāne-ṣıfat böyle niçün niçün niçün ṭaġlara düşdi / Olmadı ise ḳaddüñe üftāde ṣanavber<br />
G221/5 Bāḳıyā dil mülkini dil-ber niçün niçün tārāc ider / Pādişāh olan nedür şehrini yaġmādan ġaraż̓<br />
G296/4 Kendü başında degül mi niçün niçün ol meh bilmez / Dil-i miskīne ne bend eyledügin ol kākül<br />
G425/1 Bī-tekellüf yüz sürer her şeb ruḫ-ı rengīnüñe / Böyle niçün niçün yüz virürsin dostum bālīnüñe<br />
K1/28 Cān olmayaydı ol dehen ey şūḫ-ı dil-sitān / Niçün Niçün olurdı cān gibi ya dīdeden nihān<br />
G132/2 Ṣürāḥī hem-nişīnüñ hem-demüñ cām / Niçün Niçün ben cürʿa gibi atılam dūr<br />
G389/3 Niçün Niçün ol yāre raḳībā didüñ īmānumsın / Göreyin ayrılasın ṣon demi īmānuñdan<br />
G417/6 Niçün Niçün maḥrūm ola sāʾiller ey şāh-ı Sikender-der / Revādur kāhuña Dārā gelüp eylerse deryūze<br />
G430/3 Niçün Niçün aġlarsın felekden bilsem ey şeb-nem seni / Çün girürsin her zamān bir <strong>ve</strong>rd-i raʿnā ḳoynına<br />
G438/4 Niçün Niçün ol ḫurşīd-i ʿālem-tāba öykündüñ diyü / Māh-ı nev ḫançer çeker mihr-i dıraḫşān üstine<br />
G458/1 Göñül aḳdı gözüm yaşı gibi ol ḳadd-i dil-cūya / Niçün Niçün meyl itmez ol serv-i ḫırāmānum aḳar ṣuya<br />
nid nidā nid nidā<br />
ā [1] ses<br />
M8/VI/2 Diyelüm semʿa nid nidā nid iricek āḫır Lebbeyk<br />
nif nifāḳ nif ḳ eylemek [1] nifak sokmak, arayı bozmak<br />
G232/5 Bāḳīnüñ nāle vü zāriyle cihān ṭoldı bu gün / Yine var ise ʿadū eyledi eyledi eyledi yārine nif nifāḳ nif<br />
1. bakmak<br />
nig nigāh nig āh eylemek/itmek/<br />
eylemek/itmek/ḳılmak eylemek/itmek/<br />
ılmak [6]<br />
[6]<br />
K24/28 Ḥāline ʿayn-ı ʿināyetle nig nigāh nig āh eyler iseñ / Göz açup ide naẓar niteki ʿabher sünbül<br />
G77/8 Bāḳī cemāl-i şāha nig nigāh nig nigāh<br />
āh eyle aç gözüñ / Çeşm ü çerāġ-ı dūde-i ʿOs̱māniyānı gör<br />
G101/3 Ḳılsun hemīşe anı emān-ı Ḫudā nigāh / İtmez İtmez nig nigāh nig āh ḥālüme gerçi o ġamze-kār<br />
G101/3 Ḳılsun ılsun hemīşe anı emān-ı Ḫudā nig nigāh nig āh / İtmez nigāh ḥālüme gerçi o ġamze-kār<br />
868
G142/6 Gāh gāhī gūşe-i çeşmüñle ḳılmazsañ ılmazsañ nig nigāh nig āh / Bāḳī-i bī-çārenüñ aḥvāli dīger-gūn olur<br />
2. korumak<br />
K1/41 Şemʿ-i beḳāñı bād-ı fenādan nig nigāh nig āh ide / Dāmān-ı ʿavn u ʿiṣmet-i dārende-i cihān<br />
nig nigār nig ār [33] güzel, dilber; bkz. ‘naḳş-ı nigār’, ‘kūy-ı nigāra’ md.<br />
K25/1 Perde-i şām olıcaḳ mihre niḳāb-ı ruḫsār / Ẓāhir oldı gözüme heyʾet-i ebrū-yı nig nigār nig ār<br />
M6/I/1 Geşt ü güẕār-ı bāġ ne ḫoşdur nig nigār nig ār ile<br />
G48/1 Ṭurmaz yanumda ḫançerini vaṣf ider nig nigār nig nigār<br />
ār / Yaʿnī baña ṭoḳındurur ol şūḫ-ı şī<strong>ve</strong>-kār<br />
G92/1 Tīr-i ġam-ı nig nigār nig ār ile ten yara yaradur / Şemşīr-i cevr-i yār ile dil pāre pāredür<br />
G122/2 Her naḳş u her nig nigār nig ār ki ḳılsañ müşāhade / Elṭāf-ı ṣunʿ-ı Ḫāliḳ-i Per<strong>ve</strong>rdigārı gör<br />
G231/3 Kemerüm gibi miyānını kenār ide diyü / Ḳorḳaram vaʿde-i vaṣlına nig nigār nig ār ide ḫılāf<br />
G305/4 Dīdār-ı dost bāġ u gül-istān yiter baña / Zülf-i nig nigār nig ār sünbül ü ruḫsār-ı yār gül<br />
G416/1 İrdi bahār müjde-i vaṣl-ı nig nigār nig ār ile / ʿĀlem muʿaṭṭar oldı nesīm-i bahār ile<br />
G452/1 Açılsa ġonca mānend-i leb-i laʿl-i nig nigār nig ār olsa / Ṣaçılsa ḫurde-i pīrūze ṣaḥrā sebze-zār olsa<br />
G452/2 Getürsem pendini bir bir yirine vāʿiẓ-i şehrüñ / Bahār olsa nig nigār nig ār olsa şarāb-ı ḫoş-güvār olsa<br />
G465/2 Ey kāş ṭavf-ı Kaʿbe-i kūy-ı nig nigār nig ār içün / Hem-rāh olaydı ḫāk-i vücūdum ṣabāyile<br />
G493/2 Māhdan çihre-i zībā-yı nig nigār nig ār / Çeşm ü ebrū ile mümtāz oldı<br />
G540/4 Ḫaste çeşmi nig nigār nig ār beste ḳılup / Göze göstermez oldı āfāḳı<br />
G48/5 Ḫaylī dimāġ baġladı ʿālemde Bāḳıyā / Ḫāl-i nig nigāra nig āra beñzeyeli nāfe-i Tatār<br />
G57/2 Laʿl-i nig nigāra nig nigāra<br />
āra cān disem is̱bāta ḳādirin / Erbāb-ı ʿaşḳ öñinde bu gün müddeʿā budur<br />
G396/2 Görüp ben zārı dāmen-gīr olursın ey seg-i dil-ber / Gelür kūy ūy ūy-ı ūy ı nig nigāra nig<br />
āra her gice aġyārı ṭuymazsın<br />
G515/4 Bezm-i meyde būse-i laʿl-i nig nigāra nig āra ḳaṣd ider / Gögsine ursa nʾola cāmuñ ṣurāḥī ḫançeri<br />
G90/1 Dil beste-i kemend-i ser-i zülf-i yārdur / Cān ḫaste-i girişme-i çeşm-i nig nigārdur nig ārdur<br />
G209/1 Zülf-i nig nigāre nig nigāre<br />
āre şāne-<strong>ve</strong>ş olursa dest-res / Miḳrāż gibi rişte-i pey<strong>ve</strong>nd-i ġayrı kes<br />
G468/5 Belādur gel bu sevdādan geç ey dil / Ṭolaşma ḥalḳa-i zülf-i nig nigāre nig āre<br />
G470/2 Şāḫ-ı şükūfe döndi bir sīm-ten nig nigāre nig āre / Her bir nihāl-i mevzūn bir serv-ḳad cevāne<br />
G478/5 Vaṣl-ı nig nigāre nig āre irüp olmadı ber-murād ol / Aġla gözüm yan ey dil Bāḳī-i nā-murāde<br />
G340/3 Dil-i saḫt-ı nig nigār nig nigār<br />
ārı ār ı nerm idelüm / Āh-ı āhen-güdāza başlayalum<br />
G385/1 Bāġ pür-naḳş u nigār oldı bahārı se<strong>ve</strong>rin / Māʾilem naḳşına ġāyetde nig nigār nig nigār<br />
ārı ār ı se<strong>ve</strong>rin<br />
G436/5 Ṭāḳ-ı ebrū-yı nig nigār nig nigār<br />
ārı ār ı göreli ey Bāḳī / Ser-fürū ḳılmadı ʿaşḳ ehli daḫı miḥrāba<br />
Mtl 30 Medḥ eyledüm nig nigār nig nigār<br />
ārı ār ı bir aʿlā ġazel didüm / Ġarrā laṭīf ü dil-keş ü ġāyet güzel didüm<br />
G83/4 Cān acısını ḫaste-i derd-i firāḳ olup / Dil-dāde-i nig nigār nig nigār<br />
ār-ı ār ı sitem-kār olan bilür<br />
G135/2 Nihāl-i nār<strong>ve</strong>n ṣaḥn-ı çemende ṣalınur gūyā / Miyān-ı ʿīd-gehde bir nig nigār nig nigār<br />
ār-ı ār ı serv-i bālādur<br />
G52/2 Çerāġ-ı ḥüsnüñüñ nūrı fürūġ-ı şemʿ-i kāfūrī / Nig Nigār Nig Nigār<br />
ār-ı ār ı ʿanberīn-gīsū nihāl-i sīm-sīmādur<br />
G43/1 Ey dil gerekse vāsıṭa-i devlet-i ebed / Olmaz nig nigāruñ nig āruñ işigi ṭaşı gibi sened<br />
G481/5 Ṣūret itdüñ şiʿrüñi girdüñ nig nigāruñ nig āruñ göñline / Bāḳıyā bu naḳş ile sen nükte ḳazduñ mermere<br />
G505/2 Ṭaḳılup yanına her gün bile ṣalınduġı yitmez / Ayaġın öpmege ṣarḳar nig nigāruñ nig āruñ şāh destūrı<br />
G505/5 Virildi cāna ey Bāḳī nig nigāruñ nig āruñ manṣıb-ı ʿaşḳı / Elifler naʿllerdür sīnede ṭuġrā-yı menşūrı<br />
nig nigār nig nigār<br />
ār-ı ār ı ppāk<br />
p<br />
āk āk-dāmān āk āmān [2]<br />
[2]<br />
eteği temiz güzel ‖ iffetli, namuslu<br />
G494/3 Yüri Rūm illerin seyr it ḫırāmān eyle yanuñca / ʿĀlem gibi sehī-ḳāmet nig nigār nig nigār<br />
ār-ı ār ı ppāk<br />
p<br />
āk āk-dāmān āk āmān āmānı āmān<br />
K27/4 Ḥarīm-i ḫāṣa yol virmez açılmaz şaḫṣ-ı nā-dāna / Nig Nigār Nig Nigār<br />
ār-ı ār ı ppāk<br />
p<br />
āk āk-dāmendür<br />
āk āmendür münaḳḳaş perdesi gūyā<br />
869<br />
Nig Nigār Nig Nigār<br />
ār-ḫāne ār ḫāne [1] Çin’de olduğu farzedilen, duvarları nakışlı, resim <strong>ve</strong> heykellerle dolu atölye;<br />
bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 352-353.
G470/3 Bülbülde ṣavt-ı rengīn güllerde ṣūret-i Çīn / Faṣl-ı bahār Mānī gül-şen Nig Nigār Nig Nigār<br />
ār-ḫāne ār ḫāne<br />
Nig Nigār Nig Nigār<br />
ār-ist ār ist istān<br />
ān-ı ān ı ÇÇīn<br />
Ç<br />
īn [1] [1] bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 353.<br />
G419/2 Ḥarīm-i gül-sitān reşk-i Nig Nigār Nig Nigār<br />
ār-ist ār ist istān<br />
ān-ı ān ı ÇÇīn<br />
Ç<br />
īn īn oldı / Zemīn naḳşın gören tercīḥ ider şimdi zamān üzre<br />
nigeh nigeh-bān nigeh ān ān [2] gözcü, bekçi<br />
K5/6 Biraz uyḫu yüzin görsün felekde dīde-i encüm / Ki çeşm-i baḫt-ı bī-dārı yiter dehrüñ nigeh nigeh-bān nigeh ān ānı ān<br />
G341/3 Nigeh Nigeh-bān Nigeh ān eyledüm genc-i ġama bir heft-ser ejder / Ḫayāl-i zülfini çün bu dil-i vīrāne ne ne ṭapşurdum<br />
nigeh nigeh-dār nigeh ār [2] [2] gözcü, koruyucu<br />
G419/8 Duʿā-yı devlet-i sulṭān-ı ʿādil bizden ey Bāḳī / Ḥimāyet ol nigeh nigeh-dār nigeh ār ār-ı ār zemīn ü āsmān üzre<br />
K27/23 Nigeh Nigeh-dāruñ<br />
Nigeh āruñ Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i zemīn ü āsmān olsun / Cihān ṭurduḳça ābād olsun ol ṭāḳ-ı felek-fersā<br />
nigeh nigeh-dār nigeh ār ār olmak olmak [1] [1] uzak tutmak, korumak<br />
K14/34 Niyāz it Ḥaḳḳa ey Bāḳī vücūdın ḥıfẓ ide Bārī / Ḫaṭālardan nigeh nigeh-dār nigeh ār olsun olsun ol Dārā-yı devrānı<br />
nig nigīn nig īn [6] [6] yüzük ‖ yüzük kaşı<br />
K19/27 Felek engüşterī-i ḳadrüñe pīrūze nig nigīn nig īn / Ḳapladı nāmuñ ile ʿālemi yek-ser ḫātem<br />
K19/40 Şekl-i ḫāl ü dehenüñ ḫātem-i pīrūze nig nigīn nig īn / Dostum görmedüm aġzuñ gibi ḫoş-ter ḫātem<br />
K26/16 Defter-i devletine miḥ<strong>ve</strong>r-i eflāk ḳalem / Ḫātem-i ḳadrine bu günbed-i fīrūze ni nigīn ni<br />
īn īn<br />
K21/29 Nig Nigīn Nig Nigīn<br />
īn-i īn baḫt u sivār-ı saʿādet elde degül / Ayaḳda ḳodı zamāne niteki zer ḫalḫāl<br />
K19/28 Görinür naḳş-ı nig nigīninde nig īninde sevād-ı mührüñ / Devletüñ barmaġına māh-ı münev<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
K5/24 Aña her gūşeden bir ṭaʿne ṭaşın ḳondururlardı / Nig Nigīnüñle Nig īnüñle muʿārıż görseler mühr-i Süleymānı<br />
nih nihāl nih āl [44] fidan ‖ fidan boylu güzel; bkz. ‘tāze nihāl’ md.<br />
K7/7 Nevbet-i sūr u sürūr oldı ṭonandı her nih nihāl nih āl / Naḫl-bend-i nev-bahār eşkāl u elvān eyledi<br />
K21/1 Aġardı berf ile yir yir çemende cism-i nih nihāl nih nihāl<br />
āl / Niteki penbe-i dāġ ile sīne-i abdāl<br />
G124/3 Sāʿid-i sāḳī ile cām-ı mey-i gül-gūna baḳ / Bir gül-i sīr-ābdur gūyā nih nihāl nih āl üstindedür<br />
G314/2 Gösterür gül-şen içre ḳāmetüñi / Barmaġ ile biri birine nih nihāl nih<br />
āl āl<br />
G371/4 Ṣaḥn-ı çemende ṭurma ṣalınsun ṣabā ile / Āzādedür nih nihāl nih āl bu gün berg ü bārdan<br />
G100/3 Ḳadd-i bülend ü ḳāmet-i ʿarʿar-ḫırām-ı yār / Gül-zār-ı iʿtidālde bitmiş nih nihāldür nih āldür<br />
G101/4 Ḥaḳḳā budur ki şimdiye dek rāst gelmedüm / Ḳaddüñ gibi nih nihāle nih āle eyā serv-i gül-ʿiẕār<br />
G79/3 Dil kiş<strong>ve</strong>rini ol yürüyişler ḫarāb ider / Ḳaddüñ nih nihāli nih āli rāyet-i fetḥ ü ẓafer çeker<br />
G242/5 Ḳaddüñ nih nihāli nih āli ruḫlaruñ āli gerek bize / Gül deste deste tāze fidanlar ḳucaḳ ḳucaḳ<br />
G288/1 Ḳaddüñ nih nihāli nih āli hem-ser-i serv-i sehī degül / Ṭūbāyı alma sāyeñe ol kūtehi degül<br />
G311/4 Nāzük nih nihāli nih āli ol leb ü ruḫsār-ı āl ile / Bir şāḫdur ki olmış aña berg ü bār laʿl<br />
K1/30 Görsün nih nihāl nih nihāl<br />
āl-i āl i i serv-i ṣanavber-ḫırāmuñı / Ayruḳ çemende beslemesün bāġ-bān bān<br />
K18/35 Bāġ-ı cūdında nih nihāl nih nihāl<br />
āl-i āl i kereminden derilür / Luṭf-ı bī-minnetinüñ mī<strong>ve</strong>lerinden her bār<br />
K20/28 Ṣaḥāʾif olsa felekler nih nihāl nih nihāl<br />
āl-i āl i Sidre ḳalem / Yazılmaya keremi defteri ʿaleʾl-icmāl<br />
K21/5 Bu faṣl içinde şu kim ṣabrı ḳaldı ser-māye / Olur nih nihāl nih nihāl<br />
āl-i āl i çemen gibi ġarḳ-ı māl u menāl<br />
M1/VI/2 Gördi nih nihāl nih nihāl<br />
āl-i āl i serv-i ser-efrāz-ı nīzeñi / Ser-keşlik adın añmadı bir daḫı bānları<br />
G103/6 Şāḫ-ı gül ü nih nihāl nih nihāl<br />
āl-i āl i i semen biri birinüñ / İrdi o dem ki ḳolını boynına ṣalalar<br />
G121/2 Ḳıldı mürġān-ı çemen ḳadd-i nih nihāl nih nihāl<br />
āl-i āl i servi ḫam / Muṭrib-i bezm-i bahāra gūyiyā çeng itdiler<br />
G152/7 Bāḳī nih nihāl nih nihāl<br />
āl-i āl i maʿrifetüñ mī<strong>ve</strong>-i teri / ʿĀrif ḳatında bir ġazel-i āb-dārdur<br />
G292/5 Ḫıṭṭa-i Rūmdadur ʿırḳ-ı nih ih ihāl<br />
āl-i āl i iḳbāl / Özleme ḫāk-i Ḫorāsān u ʿIrāḳı berü gel<br />
G331/3 Var ise tāzeledi bāġ-ı nih nihāl nih nihāl<br />
āl-i āl emelin / Reşeḥāt-ı ḳalem-i ḥażret-i sulṭān-ı kerem<br />
G332/4 Benem ol şāḫ-ı nih nihāl nih nihāl<br />
āl-i āl i çemen-i miḥnet kim / Mī<strong>ve</strong>-i maʿrifet ü fażl u hüner bükdi bilüm<br />
G334/1 Āşüfte bend-i silsile-i zülfüñe nesīm / Māʾil nih nihāl nih nihāl<br />
āl-i āl i ḳāmetüñe ṭabʿ-ı müstaḳīm<br />
870
G344/1 Gül-istān-ı cihānı bāda virmişdür dem-i serdüm / Ṣaḳın āhum yilinden ey nih nihāl nih nihāl<br />
āl-i āl i nāz-per<strong>ve</strong>rdüm<br />
G347/4 Çekilmiş ḳaddüñ eflāke dökilmiş sünbülüñ ḫāke / Leṭāfet gül-şeninde bir nih nihāl nih nihāl<br />
āl-i āl i i sāye-güstersin<br />
G403/5 Devrān nih nihāl nih nihāl<br />
āl-i āl i servi saña beñzedem diyü / Besler kenār-ı cūyda nāz u naʿīm ile<br />
G425/4 Ey nih nihāl nih nihāl<br />
āl-i āl i bāġ-ı ḥüsn andan ne dadı dalı var / Laʿl-i nābı beñzedürlermiş leb-i şīrīnüñe<br />
G428/2 Peykān-ı dost ḳala diyü zaḫm-ı sīnede / Görseñ nih nihāl nih nihāl<br />
āl-i āl i tīri nice ditrer üstine<br />
G448/1 Gümişden pāleheng ol naḫl-i bālānuñ miyānında / Görinür māh-ı tābāndur nih nihāl nih nihāl<br />
āl-i āl i serv yanında<br />
G470/2 Şāḫ-ı şükūfe döndi bir sīm-ten nigāre / Her bir nih nihāl nih nihāl<br />
āl-i āl i mevzūn bir serv-ḳad cevāne<br />
G532/1 Allar geymiş ḫırām eyler nih nihāl nih nihāl<br />
āl-i āl i gül gibi / Günde ʿuşşāḳuñ hezārın zār ider bülbül gibi<br />
G337/1 Çemende servi ḳad-i dil-sitāna beñzetdüm / Nih Nihāli Nih āli dil-ber-i nāzük-miyāna beñzetdüm<br />
K5/26 Nih Nihāl Nih Nihāl<br />
āl-i āl i ḫoş-ḫırāmuñdur cihān gül-zārınuñ bānı / Müsellemdür saña āyīn ü üslūb-ı cihān-bānī<br />
G52/1 Nih Nihāl Nih Nihāl<br />
āl-i āl i ḳāmetüñ ḥaḳḳā ʿaceb naḫl-i dil-ārādur / Egerçi ḳaddüñ aʿlā kākülüñ aʿlādan aʿlādur<br />
G112/4 Nih Nihāl Nih Nihāl<br />
āl-i āl i cefā şāḫıdur ḳadd-i yār / Anuñ mī<strong>ve</strong>si şī<strong>ve</strong> vü nāz olur<br />
G128/1 Ruḫun ʿaksiyle ṣaḥn-ı dīde bāġ u gül-sitānumdur / Nih Nihāl Nih Nihāl<br />
āl-i āl i ser-bülendüñ ḫaylīden ḫāṭır-nişānumdur<br />
G143/3 Ḳarār itmez göñül mürġi bu bāġuñ degme şāḫında / Nih Nihāl Nih Nihāl<br />
āl-i āl i ḳadd-i dil-ber gibi bir serv-i bülend ister<br />
G169/2 Egerçi ʿarʿar-ı bāġuñ bülend ḳāmeti var / Nih Nihāl Nih Nihāl<br />
āl-i āl i ḳaddüñe nisbet leṭāfeti yoḳdur<br />
G185/2 Nih Nihāl Nih Nihāl<br />
āl-i āl i i serv-i bālāñuñ görenler ʿaksini ṣuda / Ayaġuñ öpmege düşmiş saña üftādedür dirler<br />
G337/2 Nih Nihāl Nih Nihāl<br />
āl-i āl i bān ile her yanı şöyle zeyn olmış / Çemen vilāyetini şehr-i bāna beñzetdüm<br />
G494/4 Nih Nihāl Nih Nihāl<br />
āl-i āl i i serv-i bāġ-āsā nesīm-i fetḥ ü nuṣretden / Ṣalınsun nāz ile nīzeñ ḫırāmānī ḫırāmānī<br />
G530/6 Şu ʿāşıḳ kim viṣālüñ mī<strong>ve</strong>sinden ārzū eyler / Nih Nihāl Nih Nihāl<br />
āl-i āl i ḳāmet-i nīzeñ gerek ẕihninde merkūzi<br />
K9/22 Destinde ḫāme fażl u belāġat nih nihālidür nih ālidür / Medḥ ü s̱enā-yı şāh-ı cihān aña berg ü bār<br />
G337/5 Ṣabā ile ḥarekātın görüp nih nihāllerüñ nih āllerüñ / Tevāżuʿ ehli birer nev-cevāna beñzetdüm<br />
nih nihāl nih nihāl<br />
āl-i āl i er erġavān er<br />
ġavān [8] [8] erguvan fidanı<br />
K8/2 Ten-i pāki ʿaraḳ-rīz olmış ol serv-i gül-endāmuñ / Dökilmiş ḳaṭre-i şeb-nem nih nihāl nih nihāl<br />
āl-i āl i er erġavān er<br />
ġavān üzre<br />
K22/7 Rāygān aldum ṣanurdı laʿl u yāḳūtı <strong>ve</strong>lī / Şimdi naḳd altun ṣayar ṭurmış nih nihāl nih nihāl<br />
āl-i āl i er erġavān er<br />
ġavān ġavān<br />
G39/4 Ṣalınur her şāḫ-ı gül nāzük ni nihāl ni āl āl-i āl i er erġavān er<br />
ġavān / Bāġ-ı cennetden nişān virdi bahār-istān-ı ʿīd<br />
G123/2 Zīnet-i bāġ u bahār olmış nih nihāl nih nihāl<br />
āl-i āl i er erġavān er<br />
ġavān / ʿĪd-gehde ṣalınur maḥbūb-ı müstes̱nā mıdur<br />
G128/5 Yaşum deryādur ey Bāḳī içinde şāḫ-ı mercānı / Ḫayāl-i naḫl-i bālā-yı nih nihāl nih nihāl<br />
āl-i āl i er erġavānumdur<br />
er<br />
ġavānumdur<br />
G155/5 ʿAdūnuñ ḳılsun endāmın ser-ā-pā ḳana müstaġraḳ / Bitürsün bāġ-ı nuṣretde nih nihāl nih nihāl<br />
āl-i āl i i er erġavān er<br />
ġavān ḫançer<br />
G390/1 Erġavānī cāme geymiş ol gül-i gül-zār-ı cān / Bāġ-ı ḥüsn içre nih nihāl nih nihāl<br />
āl-i āl i er erġavān er<br />
ġavān olmış hemān<br />
G419/5 Muraṣṣaʿ sāye-bānından dökildi ebr-i nīsānuñ / Dür ü yāḳūt-ı rummānī nih nihāl nih nihāl<br />
āl-i āl i er erġavān er<br />
ġavān üzre<br />
nih nihāl nih nihāl<br />
āl-i āl i nnār<strong>ve</strong>n<br />
n<br />
ār<strong>ve</strong>n [2] kara ağaç<br />
M1/III/1 Döksün seḥāb ḳaddin añup ḳaṭre ḳaṭre ḳan / İtsün nih nihāl nih nihāl<br />
āl-i āl i nnār<strong>ve</strong>ni<br />
n<br />
ār<strong>ve</strong>ni naḫl-i erġavān<br />
G135/2 Nih Nihāl Nih Nihāl<br />
āl-i āl i i nnār<strong>ve</strong>n<br />
n<br />
ār<strong>ve</strong>n ār<strong>ve</strong>n ṣaḥn-ı çemende ṣalınur gūyā / Miyān-ı ʿīd-gehde bir nigār-ı serv-i bālādur<br />
nih nihāl nih nihāl<br />
āl-i āl i i ssīm<br />
s<br />
īm īm-sīmā īm īmā [2] [2] gümüş yüzlü güzel<br />
K5/27 Cünūnın gördiler cūlar nih nihāl nih nihāl<br />
āl-i āl i ssīm<br />
s<br />
īm īm-sīmāña īm īmāña / Gümiş zencīr ile bend itdiler serv-i ḫırāmānı<br />
G52/2 Çerāġ-ı ḥüsnüñüñ nūrı fürūġ-ı şemʿ-i kāfūrī / Nigār-ı ʿanberīn-gīsū nih nihāl nih nihāl<br />
āl-i āl i ssīm<br />
s<br />
īm īm-sīmādur<br />
īm īmādur īmādur<br />
nih nihān nih ān [2] gizli; bkz. ‘dāġ-ı nihān’ md.<br />
G214/8 Hep meẓāhir üzre ẓāhir çeşm-i nāẓırdan nih nihān nih ān / Kendü envārında kendin mihr-i raḫşān gizlemiş<br />
G272/4 Çıḳmaz aġzuñdan ḫaber sırr-ı nih nihān nih nihān<br />
ān-ı ān vaṣluña / ʿĀşıḳuñ rāzın derūn-ı cānda pinhān eyledüñ<br />
nih nihānī nih ānī ʿi ʿişret ʿi<br />
şret [2] [2] [2] gizli işret; bkz. ‘ʿīş-ı nihān’ md.<br />
G348/5 Zāhidā olmaz riyā māniʿ nih nihānī nih ānī ʿi ʿişrete ʿi<br />
şrete / Gūlsin ġāyetde bilmezsin ẓarāfet neydügin<br />
G360/3 Nih Nihānī Nih ānī ʿi ʿişrete ʿi<br />
şrete māniʿ degüldür kis<strong>ve</strong>t ey zāhid / İçerler bunda ʿārifler ṭoluyı tāc-ı Edhemden<br />
871
nih nihān nih ān eylemek/itmek [9]<br />
1. gizlemek<br />
G214/2 Dilde şol ʿāşıḳ ki sırr-ı ʿaşḳuñ itmişdür itmişdür nih nihān nih ān / Gūşe-i vīrānede genc-i firāvān gizlemiş<br />
M1/VIII/3 Ol cism-i pāki cānı gibi eyledi eyledi nih nihān nih ān / Āsūde ḳıldı ḥāl-i sipāh u raʿiyyeti<br />
G109/1 Bir ān içinde ġamzeñ oḳı nice ḳan ider / Dil cān evinde ṣaḳlayup anı nih nihān nih ān ider<br />
G112/3 ʿAyān itdi itdi bir bir nih nihān nih ān rāzumı / Dilā eşk-i çeşmüm ne ġammāz olur<br />
G214/3 Dilde mihr-i ḫātem-i laʿlüñ nih nihān nih ān itmi itmiş itmi<br />
raḳīb / Dīv işitdük bir zamān mühr-i Süleymān gizlemiş<br />
G277/1 Ġoncalar içre nih nihān nih ān eyleme gül-berg-i terüñ / Yaʿnī seyr eyleyelüm sīneñi çöz dügmelerüñ<br />
G405/1 Ṣabr eyle dilā derdüñi cānāne ṭuyurma / Cān içre nih nihān nih ān eyle <strong>ve</strong>lī cāna ṭuyurma<br />
G543/1 Elinden geldügince rāz-ı ʿaşḳuñ dil nih nihān nih ān itdi / Aḳup cūy-ı sirişk ol sırrı ḥayfā kim ʿayān itdi<br />
2. kaldırmak, toplamak<br />
G352/1 Şeb-i zülfüñ nih nihān nih ān eyle ruḫuñ rūşen nehār olsun / Gider ebr-i ḫaṭuñ yüzden cemālüñ nev-bahār olsun<br />
nih nihān nih ān ḳılmak ılmak [1] [1] gizlemek<br />
K1/5 Bu çarḫ-ı çenberīde ṭutup devr uṣūlini / Deffāf-ı mihr ḳılmış ılmış ılmış idi çihresin nih nihān nih nihān<br />
ān<br />
nih nihān nih nihān<br />
ān olmak [3] gizlenmek<br />
K2/48 Ne revādur fużalā ḳala ḳıbāb altında / Kim görüpdür kʾola ʾola ʾola deryāyı ḥabāb içre nih nihān nih ān<br />
G503/3 Ḫaṭṭ-ı ʿiẕārı geh görinür gāh olur olur nih nihān nih ān / Çıḳmaz beyāża baḥs̱-i ḳażā vü ḳader gibi<br />
Mtl 25 Nih Nihān Nih ān olmaz olmaz maḥabbet gizlü ḳalmaz ʿāşıḳuñ şūrı / Ne mümkindür gele bir araya mestī vü mestūrī<br />
1. son<br />
nih nihāyet nih nihāyet<br />
āyet [4]<br />
Kt1/7 Gerçi kāmillere ʿālemde nih nihāyet nih āyet yoḳdur / Minnet Allāha seni cümleden itmiş ekmel<br />
G169/3 Hevā-yı kāküli bir yaña bir yaña zülfi / Başumda derd ü belānuñ nih nihāyeti nih āyeti yoḳdur<br />
2. en sonunda<br />
Mtl 22 Mihr-i ruḫsārını vaṣf it o mehüñ maṭlaʿda / Ser-i aʿdāyı nih nihāyet nih āyet añasın maḳṭaʿda<br />
3. ama, ancak<br />
G245/2 Hezār mertebe ʿaşḳuñda ġālibem Ḳaysa / Nih Nihāyet Nih āyet ey ṣanem ol deñlü iştihārum yoḳ<br />
nīk īk ü bed [1] iyi kötü<br />
M4/IV/2 Devr içinde ṭurmasañ görseñ hezārān nīk īk ü bed bed<br />
872<br />
ni niḳāb ni ḳāb [4] yüz örtüsü; ‘hatunların yüz örtülerine dinür… anda iki göz yeri olmagla<br />
yüzünün mecmû’ını ihâta idüp ol iki delikden gözleri hârice nazar iderler vâkıa bilâd-ı Arab’da<br />
meşhûdumuz olmuşdur anunla yüzleri <strong>ve</strong> çeneleri mestûr olup fakat ol iki delikden gözlük gibi<br />
gözleri leme’ân ider’ KÂMÛS, C. I, s. 273.<br />
G19/1 Olsa zülfi o gül-ʿiẕāra ni niḳāb ni ḳāb / Olur āşüfte sünbül-i sīr-āb<br />
G365/1 Cānā görinse ṭarf-ı ʿiẕāruñ ni niḳābdan ni ḳābdan / Ḫalḳ āfitāb ṭoġdı ṣanurlar seḥābdan<br />
K25/1 Perde-i şām olıcaḳ mihre ni niḳāb ni niḳāb<br />
ḳāb-ı ḳāb ruḫsār / Ẓāhir oldı gözüme heyʾet-i ebrū-yı nigār<br />
G470/1 Açdı gülüñ ni niḳāb ni niḳāb<br />
ḳābın<br />
ın bād irdi gül-sitāne / Gösterdi rūy-ı baḫtı āyīne-i zamāne<br />
ni niḳāb ni ḳāb açmak [1] yüz örtüsünü kaldırmak<br />
G320/1 Cemāl-i ʿālem-ārāsından ol māhuñ ni niḳāb ni ḳāb açdum açdum / ʿAceb ferḫunde geldi fāl-i aḥvālüm kitāb açdum<br />
nīkū īkū [1 [1] [1<br />
güzel, hoş
G458/2 Baña devlet yüzin göstermeyen baḫt-ı siyāhumdur / Ḳara zülfüñ ki çekmiş perde ol ruḫsār-ı nīkūya īkūya īkūya<br />
Nīl īl [5]<br />
K7/15 Ṭutdı eṭrāfın benefşe mülk-i Mıṣra döndi bāġ / Ṣandılar seyr eyleyenler Nīl īl ṭuġyān eyledi<br />
G491/5 Nīle īle ġarḳ itdi tenüm seng-i cefā zaḫmından / Yaşumı cevr-i firāvān ile Ceyḫūn itdi<br />
G64/2 Ḳıyās eyler mi Nīl īl īl-i īl Mıṣra ol Yūsuf-liḳā yaşum / Anuñ miḳyāsı yoḳdur ṭurmaz ol mā dāʾimā artar<br />
G142/2 Ol melāḥat Mıṣrınuñ Yūsuf-cemāli şevḳıne / Seyl-i eşküm Nīl īl īl-<strong>ve</strong>ş īl <strong>ve</strong>ş günden güne efzūn olur<br />
G414/5 Baḳmaz ol sulṭān-ı Mıṣr-ı ḥüsn hergiz ḥālüme / Nīl īl īl-<strong>ve</strong>ş īl <strong>ve</strong>ş <strong>ve</strong>ş cūy-ı sirişküm ṭurma ṭuġyān itmede<br />
nīl īl īl-gūn īl ūn [5] laci<strong>ve</strong>rt ‖ mavi<br />
G237/1 Şām-ı ġamda ḥāṣıl olsa göñlüme nā-gāh şevḳ / Şuʿle-i āhumla ṭolar nīl īl īl-gūn īl ūn ḫargāh şevḳ<br />
G279/4 Hilāl-āsā fürūzān oldı baḥr-i nīl īl īl-gūn īl ūn üzre / Şafaḳdan dem urur āb-ı şarāb-ālūdı deryānuñ<br />
G540/5 Bāḳıyā gör ḫarāb ider āḫir / Seyl-i eşküm bu nīl īl īl-gūn īl ūn ṭāḳı<br />
G163/5 Bāḳī hemīşe gör bu ḫum-ı nīl īl īl-gūn īl ūn ūnı ūn ı kim / Dürd-i belā vü derdini merd-i hüner çeker<br />
G420/8 Hem-vāre tā ki zevraḳ-ı zerrīn-i māh-ı nev / Deryā-yı nīl īl īl-gūn īl ūn ūn-ı ūn ı felekden ʿubūr ide<br />
nīl īl īl-reng īl reng [1] laci<strong>ve</strong>rt ‖ mavi<br />
G19/5 Oldı deryā-yı eşküme nisbet / Günbed-i çarḫ-ı nīl īl īl-reng īl reng ḥabāb<br />
nīlūfer īlūfer [1] bkz. ‘berg-i nīlūfer’ md.<br />
G499/4 Cūy-bār-ı eşküm içre çihre-i zerdüm benüm / Görinür āb-ı revān içinde nīlūfer īlūfer gibi<br />
1. yiyecek<br />
ni niʿmet ni ʿmet [6]<br />
G45/4 Ne deñlü şerbet ile yaraşursa her ni niʿmet ni ʿmet / Şarāb-ı telḫ ile olur begüm kebāb leẕīẕ<br />
2. lutuf, ihsan, kerem<br />
K2/55 Beẕl ile az ola mı ni niʿmet ni niʿmet<br />
ʿmet-i ʿmet cūd u keremüñ / Yimeden eksile mi ḫ˅ān-ı Ḥalīlüʾr-Raḥmān<br />
K6/12 ʿĀleme çekdi simāṭ-ı ni niʿmet ni niʿmet<br />
ʿmet-i ʿmet bī-minnetin / Şāhlar şeh-zādeler der-gāhına mihmān gelür<br />
M2/II/8 Aġlañ ey ḫayl-i yetīmān u ġarīban aġlañ / Yād idüp ni niʿmet ni niʿmet<br />
ʿmet-i ʿmet Sulṭānı firāvān aġlañ<br />
M2/IV/5 Ni Niʿmet Ni Niʿmet<br />
ʿmet-i ʿmet raḥmet-i Raḥmāna yitişdi o <strong>ve</strong>lī / Biz ciger ḫūnı yirüz bunda ciger-ḫūnlar ile<br />
G229/6 Ehl-i dil derd ü ġamuñ ni niʿmetine ni ʿmetine müstaġraḳ / Dizilirler keremüñ ḫ˅ānına mihmān ṣaf ṣaf<br />
ni niʿmet ni ʿmet ü nāz [1] lutuf, ihsan; ‘nāz’ın nimet, bolluk, iyilik anlamı için bkz. STEINGASS, s. 1371.<br />
G317/5 Ṭutalum şī<strong>ve</strong>-i rindān-ı ḳanāʿat-pīşe / Tā-be-key ḫāṭıra-i ni niʿmet ni ʿmet ü nāz eyleyelüm<br />
paralelliğinde)<br />
873<br />
Ni Niʿmetu’llāhī Ni ʿmetu’llāhī [1] Ni’metu’llâhî tarikatı mensubu kişiler (‘ḫ˅ān-ı iḥsān-ı firāvān’<br />
G415/3 Ḫ˅ān-ı iḥsān-ı firāvān çekdi şīrīn sözlerüñ / Ni Niʿmetuʾllāhīlere<br />
Ni ʿmetuʾllāhīlere ol laʿl-i şekker-bār ile<br />
nīm īm īm-tāb īm āb [1] ‘tāb’ın kıvrım anlamından yola çıkarak zülfün niteleyici; ‘kıvrım,<br />
büklüm <strong>ve</strong> buruşuk manasınadır ki ipte <strong>ve</strong> saçta olur.’ krş. BURHÂN, s. 747.<br />
G2/1 Ayaḳlarda ḳalur sünbül o zülf-i nīm īm īm-tāb īm āb āb-āsā āb āsā / Ṣaçuñla baḥs̱ iderse başa çıḳmaz müşg-i nāb-āsā<br />
nis̱ nis̱ār nis̱ r [4] padişahlar taç giydiklerinde başlarına; bir şehre geldiklerinde atlarının<br />
ayaklarına saçı saçma; bu gelenek için bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 387. (saçı, nisâr md.)<br />
M1/VI/3 Her ḳanda baṣsa pāy-ı semendüñ nis̱ nis̱ār nis̱ ār içün / Ḫānlar yoluñda cümle revān itdi cānları<br />
G306/2 Gül-zāre gel ki pāyüñe ḳaṣd-ı nis̱ nis̱ār nis̱ ār içün / Dāmānın itdi pür-güher-i şāh-vār gül<br />
G78/5 Bāḳī nis̱ nis̱ār nis̱ ār ār-ı ār maḳdem-i sulṭān-ı ʿālī-şān içün / Destinde şāḫ-ı gül ṭutar laʿlīn ṭabaḳ lüʾlū-yı ter<br />
K5/35 Nis̱ Nis̱ār Nis̱ ār ār-ı ār şāha lāyıḳ mümkin olsa bir güher bulmaḳ / Ḳazardum tīşe-i endīşe birle kān-ı imkānı
nis̱ nis̱ār nis̱ ār eylemek/itmek eylemek/itmek [15] [15] saçmak<br />
K9/6 Berg-i gül-i sefīdi yolup bāġ-bān-ı çarḫ / Mānend-i berf yollarına eyledi eyledi nis̱ nis̱ār nis̱ ār<br />
K18/25 Lāle ṣaḥrāyı bu gün kān-ı Bedaḫşān itdi / Jāle gül-zāre nis̱ nis̱ār nis̱<br />
ār eyledi dürr-i şeh-vār<br />
G311/10 Hem-vāre pāy-i taḫt-ı şehenşāha Bāḳīyā / Rengīn sözünden eyle firāvān nis̱ nis̱ār nis̱ ār laʿl<br />
K14/8 Dür ü gevher nis̱ nis̱ār nis̱ ār itsün itsün yol yolına yol<br />
ına ebr-i bārānī / Ser-ā-ser aṭlas u dībā döşetsün mihr-i raḫşānī<br />
K18/26 Dāmenin dürr ü cevāhirle pür itdi gül-i ter / Ki ide ide ḫāk-i der-i Ḥażret-i Pāşāya nis̱ nis̱ār nis̱ ār<br />
K22/12 Jāle vü berg-i ḫazāndan pür-zer ü gevher çemen / Gül-şene varın nis̱ nis̱ār nis̱ ār itdi meger deryā vü kān<br />
G48/4 Yāḳūt u laʿli bir birine urdı lebleri / İdüp İdüp nis̱ nis̱ār nis̱<br />
ār sözde nice dürr-i şāh-vār<br />
G180/7 Bāḳī bu demde seyr-i gül-istān idenlerüñ / Ayaġına çemen zer ü gevher ider nis̱ nis̱ār nis̱ ār<br />
G273/1 Çeşm-i pür-ḫūnum yoluñda eşk-bār itsem gerek / Ayaġuñ tozına gevherler nis̱ nis̱ār nis̱ ār ār itsem gerek<br />
G287/2 İtdi İtdi İtdi nis̱ nis̱ār nis̱ ār ʿāleme kef-i nesīm sīm / Gül-şende şāḫ-ı gül gibi sen de dökil ṣaçıl<br />
G352/7 Cenāb-ı şāha ey Bāḳī nis̱ nis̱ār nis̱ ār it it lüʾlū-yı naẓmuñ / Bu ṣandūḳ-ı ṣadef-kārīde dürr-i şāh-vār olsun<br />
K15/4 Zamāne ḫāl-i Hindū-yı benefşe zīnetin görsün / Nis̱ Nis̱ār Nis̱ ār itsün itsün Sitānbūla Semerḳand ü Buḫārāyı<br />
G155/6 Nis̱ Nis̱ār Nis̱ ār ār itdi itdi itdi ġazā yolına der-gāh-ı şehenşāha / Muraṣṣaʿ bir kemer gerdūn meh-i nev zer-nişān ḫançer<br />
G350/5 Nis̱ Nis̱ār Nis̱ ār itdümse itdümse ḫāk-i der-gehinden ġayra ey Bāḳī / Cihānda lüʾlū-yı mens̱ūr-ı naẓmum hep hebā olsun<br />
G412/5 Nis̱ Nis̱ār Nis̱ ār it it bezmine Bāḳī bu dürr-i pāki seyr itsün / Muraṣṣaʿ cāmı ṭutduḳça o şāh-ı tāc-dār elde<br />
nis̱ nis̱ār nis̱ ār ḳılmak ılmak ılmak [1] [1] [1] saçmak<br />
G326/5 Bāḳī nis̱ nis̱ār nis̱ ār ār-ı ār ḫāk-i ḳadem ḳıl ıl ıl vücūdum / Şol günde kim irişe gele müjde-i ḳudūm<br />
nis̱ nis̱ār nis̱ ār olmak [1] saçılmak<br />
M8/III/3 Ne ḳadar naḳd-i revānuñda nis̱ nis̱ār nis̱ ār olsa yine<br />
nisbet nisbet [14]<br />
[14]<br />
1. göre, nazaran, nispetle<br />
K20/27 ʿAṭā-yı kān-ı kef-i zer-feşānına nisbet nisbet / Nevāl ü feyż-i seḥāb-ı s̱iḳāl bir mis̱ḳāl<br />
K23/19 Şemşīr-i ihtimāmına nisbet nisbet kelīl ü künd / Ger tīġ-i Ḳahramān ola ya ḫod hüsām-ı Sām<br />
K27/11 İrem bāġı aña nisbet nisbet degül bir ṭaşına ḳıymet / Egerçi ḳıymeti ṭaş iledür bünyādı ser-tā-pā<br />
G19/5 Old Oldı Old ı deryā-yı eşküme nisbet nisbet / Günbed-i çarḫ-ı nīl-reng ḥabāb<br />
G58/6 Mihr-i ʿālem-tāb olupdur ol büt-i meh-<strong>ve</strong>ş bu gün / Aña nisbet nisbet māh-ı en<strong>ve</strong>r ṣūret-i dīvārdur<br />
G125/1 Hele ben şöyle ḳıyās eylerin ey ġayret-i ḥūr / Kūyuña nisbet nisbet ola gül-şen-i cennetde ḳuṣūr<br />
G169/2 Egerçi ʿarʿar-ı bāġuñ bülend ḳāmeti var / Nihāl-i ḳaddüñe nisbet leṭāfeti yoḳdur<br />
G169/5 Çemende ġoncaya baḳup dimiş bir ehl-i naẓar / O yāruñ aġzına nisbet nisbet ṭarā<strong>ve</strong>ti yoḳdur<br />
G211/3 ʿAşḳuñuñ deryāsına nisbet nisbet vücūd-ı kāʾināt / Mevc-i baḥr-i bī-kerān üzre bir avuç ḫār u ḫas<br />
G228/1 Ey dürr-i pāk aġzuña nisbet nisbet nisbet senüñ ṣadef / Deryā sevāḥilinde yatur pāre-i ḫazef<br />
G332/3 Bülbülüñ medḥ idüp ol şāḫ-ı gül-i ter didügi / Bir ʿömür dörpüsidür ḳaddüñe nisbet nisbet nisbet güzelüm<br />
G422/5 Iṣınurdum yirüme nār-ı firāḳa nisbet nisbet / Ben olaydum eger āteşde semender yirine<br />
G511/1 Riyāż-ı cennetüñ ey reşk-i ḥūrī / Bulınur kūyuña nisbet ḳuṣūrı<br />
2. yükleme, yakıştırma<br />
K9/11 ʿİlmi ḳatında baḥre niçün dinile muḥīṭ / Ḥilmi yanında kūha neden nisbet nisbet-i nisbet<br />
<strong>ve</strong>ḳār<br />
nisbet nisbet itmek itmek [2] [2] kıyaslamak, karşılaştırmak<br />
G359/4 Laʿl-i leb-i dil-dāra özin nisbet nisbet nisbet idelden idelden / Āzürde-dilem pençe-i mercānuñ elinden<br />
G378/4 Şöyle raʿnālıġı var nergis-i şehlānuñ kim / Çeşmüñe nisbet nisbet iderlerse iderlerse ne ġayr ola ne ʿayn<br />
nisbet nisbet ḳılmak ılmak ılmak [1] [1] [1] kıyaslamak, karşılaştırmak<br />
874
K24/37 Nice teşbīh idem aġzuña bir ebkem ġonca / Nice nisbet ḳılam ılam ol zülfe ber-ā-ber sünbül<br />
nisbet nisbet olınmak olınmak [1] [1] kıyaslanmak<br />
K26/15 Nisbet Nisbet olınsa olınsa eger fażlına ẓannum bu kim / Menzil-i <strong>ve</strong>hmdedür muʿteḳad-ı ehl-i yaḳīn<br />
niş nişān/ niş ān/ ni nişāne ni<br />
şāne [19] [19] bkz. ‘bī-nām u nişān’, ‘nām u nişān’ md.<br />
1. iz, işaret, belirti<br />
G239/5 Ḥāl-i zār-ı Bāḳī-i bī-dilden isterseñ niş nişān niş ān / Ḳāmet-i çeng-i dü-tāya rūy-ı zerd-i nāya baḳ<br />
G455/4 Gösterür ṣaḥn-ı gül-istān çarḫ-ı mīnādan niş nişān niş ān / Şāḫ-ı nergis bāġda şekl-i S̱üreyyādur yine<br />
G441/5 Bāḳī cihānda resm-i <strong>ve</strong>fādan niş nişāne niş āne yoḳ / Yār adın añma ʿaḳluñ eger saña yār ise<br />
G94/1 Niş Nişāne Niş āne sūz-ı dile āhumuñ şirāresidür / Belī belāyı iden ʿāşıḳa sitāresidür<br />
G449/2 Nümūne ġonca-i gül-şen leb-i rengīn-i Şīrīne / Niş Nişāne Niş āne lāle-i ṣaḥrā dil-i ḫūnīn-i Ferhāde<br />
G526/5 Tīr-i ġamuñ niş nişānesidür<br />
niş ānesidür diyü Bāḳīyi / Allāh ki ḫalḳ çekdi çevürdi kemān gibi<br />
G225/2 Almaġa āvāze-i pāy-i semendüñ gūş-i cān / Ḳaldı yollarda niş nişān niş nişān<br />
ān-ı ān naʿl-i esbüñ gibi semʿ<br />
K21/11 Niş Nişān Niş Nişān<br />
ān-ı ān pāy-ı vuḥūş u ṭuyūr ṣaḥrāda / Çizildi rīk-i sefīd üzre gūyiyā eşkāl<br />
K8/9 Niş Nişān Niş Nişān<br />
ān-ı ān baḫt u devlet gevher-i kān-ı saʿādetdür / Ġubār-ı naʿl-i esbi tāc-ı farḳ-ı ḫusrevān üzre<br />
G89/4 Degül dāġ-ı siyehler nüsḫalardur ḥırz-ı cān içün / Niş Nişān Niş Nişān<br />
ān-ı ān ḍarb-ı tīġuñ sīnede bend-i ḥamāʾildür<br />
G335/4 Şirār-ı nār-ı ḫırmen-sūz-ı ġamdan sīne yanmışdur / Niş Nişān Niş Nişān<br />
ān-ı ān āteş-i endūh-ı ʿaşḳ-ı yārdur dāġum<br />
G53/3 Āh itme naʿl-i esbi niş nişān niş nişān<br />
ānın<br />
ın görüp dilā / Şāyed kimesne işide yirüñ ḳulaġı var<br />
G315/1 Nʾola dehr içre niş nişānum niş ānum yoġ ise ʿAnḳāyem / Ne ʿaceb seyl gibi çaġlamasam deryāyem<br />
1.1. iz, işaret, belirti ‖ ferman<br />
G61/5 Naʿl u elifler ile göñülde niş nişān niş nişān<br />
ān-ı ān ʿaşḳ / Ṭuġrā-yı ḥükm-i ḫusrev-i ʿālem-penāhdur<br />
1.2. iz, işaret, belirti ‖ hedef<br />
G228/4 Zaḫm-ı ḫadeng-i yār saʿādet niş nişān niş nişān<br />
ānıdur ān ıdur / Sīnem ideydi ol ḳaşı ya kāşkī hedef<br />
2. hedef, nişangâh<br />
Kt6/2 Tīrüñe ey sīm-ten olsun niş nişān niş ān āşüfte-dil / Ḫoş yaraşur ol miyāne ḫançer-i zerrīn-ġılāf<br />
G382/6 Ey çarḫ gerçi cānuma geçdi cefāñ oḳı / Ammā ḫadeng-i āhuma sen de niş nişānesin niş<br />
ānesin<br />
G230/4 Atduñ ḫadeng fażl u belāġat niş nişān niş nişān<br />
ānına ān ına / Tīr-i murāduña ola her maḳṣaduñ hedef<br />
3. hatıra<br />
G360/4 Metāʿ-ı dehr-i fānīden bu gün peymānedür varlıḳ / Ne ḳaldı cāmdan ġayrı niş nişān niş nişān<br />
ān-ı ān devlet-i Cemden<br />
niş nişān niş<br />
ān çekmek çekmek [1] [1] [1] tuğra çekmek; bkz. TS. C. IV, s. 2879.<br />
G154/4 Ḥaḳḳā bu kim berāt-ı hümāyūn-ı ḥüsnine / Ebrū-yı dil-firībi ne ġarrā niş nişān niş<br />
ān ān çeker çeker<br />
niş nişān niş<br />
ān ān itmek itmek itmek [3]<br />
[3]<br />
1. işaret koymak ‖ nişan dikmek (işaret olarak)<br />
K22/14 Şöyle beñzer kim ḫaṭ-ı āyāt-ı raḥmetdür çemen / Bād-ı ṣubḥ itmişdür itmişdür itmişdür altun ḥall ile yir yir niş nişān niş nişān<br />
ān<br />
G109/6 Rāh-ı <strong>ve</strong>fāda yitüre diyü ġamuñ beni / Ḫūn-āb-ı dīde yollara yir yir niş nişān niş ān ider<br />
2. hedef yapmak ‖ nişanlamak<br />
G516/5 Niş Nişān Niş ān itsün itsün dil-i Bāḳīyi ġamzeñ / Öñine hep müjeñ oḳlarını yay<br />
niş nişān niş<br />
ān virmek virmek [2] [2] haber <strong>ve</strong>rmek, hatırlatmak ‖ müjdelemek<br />
K8/6 Ḥarīm-i cān u dilde tāb-ı ḥüsnüñden niş nişān niş ān virdi / Ṣafā-yı ṭalʿat-ı nev-rūz bāġ u būstān üzre<br />
G39/4 Ṣalınur her şāḫ-ı gül nāzük nihāl-i erġavān / Bāġ-ı cennetden niş nişān niş<br />
ān virdi bahār-istān-ı ʿīd<br />
niş nişāne niş<br />
āne ḳalmak ḳalmak [1] [1] [1] hatıra kalmak<br />
875
G122/7 Baḳ sāġar-ı şikeste-i pür-ḫūn-ı lāleye / Cemşīdden niş nişāne niş āne ḳalan yādgārı gör<br />
niş nişānlu niş ānlu [1] nişanlanmış kimse<br />
G102/4 Devr-i ruḫuñda ḳaldı ḳamer künc-i ḫānede / Nāmı egerçi ḫaylī zamāndur niş nişānludur<br />
niş ānludur<br />
nīş-i i zenb zenbūr zenb<br />
ūr [2] arı dikeni<br />
G125/3 Leblerüñ māʾili ḳaçmaz ḫaṭ-ı nev-ḫāsteden / Ġam degül ṭālib-i nūş olana nīş-i i zenb zenbūr zenb<br />
ūr<br />
G547/4 O ġonca-leb yanında ḫoş gör ey dil ḫār-ı aġyārı / ʿAsel cemʿ eyleyen nūş eyler eks̱er nīş-i i i zenb zenbūr zenb<br />
ūr ūrı ūr<br />
niş nişīmen niş īmen ḳılmak ılmak [1] [1] mesken yapmak, mekân edinmek<br />
M5/VII/1 Bāḳıyā kūy-ı ḫarābātı niş nişīmen niş īmen ḳıldu ıldu ılduġum ıldu ġum<br />
nişter nişter [1] [1] bkz. ‘nebtīz ü nişter’ md.<br />
G125/2 Bezm-i hecrüñde müjeñ nişteri nişteri nişteri mıżrābından / Reg-i cān nāle ḳılur niteki tār-ı ṭanbūr<br />
niteki/nitekim niteki/nitekim [42] [42] gibi ‖ olduğu gibi; bkz. TS. C. IV, s. 2887-89.<br />
K1/8 Bālā-yı çarḫ-ı heftüme Keyvān-ı kühne-sāl / Oturmış idi niteki niteki Hindū-yı pīl-bān<br />
K2/2 Şād-mān oldı bu gün devr-i kühen-sāl yine / Vuṣlat-ı Yūsuf ile niteki niteki pīr-i Kenʿān<br />
K2/9 Ḥamdüliʾllāh viṣāl-i Şeh-i ferḫunde-ḫıṣāl / Ḳalbümüz açdı yine niteki niteki <strong>ve</strong>rd-i ḫandān<br />
K2/60 Ḳılıcuñ üstün ola niteki niteki tīġ-i ḫurşīd / Sāye-i salṭanatuñda ola āsūde cihān<br />
K18/5 Leşger-i ebr çemen mülkine aḳın ṣaldı / Ṭurma yaġmada yine niteki niteki niteki yaġı Tātār<br />
K18/11 Dāye-i ebr yine ġoncalaruñ şeb-nemden / Başına aḳçe dizer niteki niteki eṭfāl-i ṣıġār<br />
K18/53 Lālelerle bezene niteki niteki niteki deşt ü ṣaḥrā / Nitekim güller ile zeyn ola dest ü destār<br />
K21/29 Nigīn-i baḫt u sivār-ı saʿādet elde degül / Ayaḳda ḳodı zamāne niteki niteki zer ḫalḫāl<br />
K24/28 Ḥāline ʿayn-ı ʿināyetle nigāh eyler iseñ / Göz açup ide naẓar niteki niteki ʿabher sünbül<br />
K25/22 Eline girmek içün fażla-i ḫ˅ān-ı keremi / Meh-i nev destin açar niteki niteki niteki şaḫṣ-ı cerrār<br />
K26/9 Bāġa ʿazm eyle yüri ṭurma ki ṣaḥn-ı gül-şen / Cān-fezādur nite niteki nite<br />
ki meclis-i maḫdūm-ı güzīn<br />
G34/5 Telḫ-i şarāb-ı ġuṣṣa-i devrānı defʿ ider / Şīrīn lebin dehānuma alsam niteki niteki ḳand<br />
G87/3 Ḳuçmaḳ naṣīb olur mı miyānuñ kemer gibi / Cānā niteki niteki ḫançer-i hicrān aradadur<br />
G125/2 Bezm-i hecrüñde müjeñ nişteri mıżrābından / Reg-i cān nāle ḳılur niteki niteki tār-ı ṭanbūr<br />
G464/2 ʿĀşıḳ-ı ḫaste-dilüñ niteki niteki fānūs-ı ḫayāl / Nār-ı ʿaşḳuñla yanupdur cigeri döne döne<br />
G497/2 Göñüllerini cihān ḫalḳınuñ senüñ ʿaşḳuñ / Aḳıtdı kendüye deryā niteki niteki enhārı<br />
K21/1 Aġardı berf ile yir yir çemende cism-i nihāl / Niteki Niteki penbe-i dāġ ile sīne-i abdāl<br />
K21/33 Eyādī-i keremüñ berr ü baḥre şāmil ola / Niteki Niteki eyleye her cānibe şümūl-i şimāl<br />
K2/38 Baḥr-i naẓm içre bu gün dürr-i girān-māye iken / Ḫāk-i ẕilletde ḳalupdur nitekim nitekim gevher-i kān<br />
K17/7 Gösterdi āb ʿaks-i gül-i bāġı nitekim nitekim / Nuṣret yüzini āyīne-i tīġ-i şehriyār<br />
K18/31 Ṭabʿ-ı <strong>ve</strong>ḳḳādın eger āteş-i raḫşān görse / Ḳızara aḫker-i sūzān nitekim dāne-i nār<br />
K19/10 Vādī-i ʿaşḳa düşüp tāze cevān sevdi meger / Bükdi ḳaddin nitekim pīr-i muʿammer ḫātem<br />
K25/2 Āfitāb üzre meger ḫāme-i dest-i ḳudret / Çekdi bir med nitekim nitekim ḥācib-i rūy-ı dil-dār<br />
K25/4 Bir güneş yüzlü firāḳında felek ḥasret ile / Var ise ḫançere düşdi nitekim nitekim ʿāşıḳ-ı zār<br />
K25/31 Ravża-i ʿilm-i ṭarā<strong>ve</strong>tde nem-i ḫāmeñ ile / Tāzeler gül-şen ü bāġı nitekim ebr-i bahār<br />
K26/4 Görinür ṣaḥn-ı çemenden yine şāḫ-ı nergis / Āsmāndan nitekim nitekim heyʾet-i ʿıḳd-ı Pervīn<br />
K26/34 Luṭf ṭabʿ ehline ola nitekim nitekim ḥālet-baḫş / Çihre-i dil-ber ü şiʿr-i ter ü āvāz-ı ḥazīn<br />
K27/21 Sipihrüñ nitekim nitekim cām-ı zümürrüd-fāmı devr eyler / Olur ʿişret-sarāy-ı ḫalḳ tā nüh günbed-i ḫaḍrā<br />
M3/V/7 Mülk-i Mıṣra nitekim nitekim bir bendesin sulṭān ider / Bir ḳulın ṣalsun diyār-ı Çīne ḥāḳān eylesün<br />
G34/3 Bu cism-i zerd ü zār u nizār ile nice bir / Yanam firāḳuñ āteşine nitekim sipend<br />
G66/2 Ḳaddüñüñ cil<strong>ve</strong>-gehi sīne-i pür-dāġumdur / Ṣaḥn-ı gül-şen nitekim nitekim serv-i dil-ārā yiridür<br />
876
G104/1 Çekdi zencīre beni ʿaşḳuñ nitekim nitekim şīrler / Eşk-i çeşmüm iki yanumdan iki zencīrler<br />
G228/7 Esrār keşfin itmek için ṣofī Bāḳıyā / Başın muraḳḳaʿına çeker nitekim nitekim keşef<br />
G308/5 Maḳbūl-i ṭabʿ-ı ḫalḳ-ı cihān oldı nitekim nitekim / Dīvān-ı naẓm-ı Ḫusrev-i ṣāḥib-kemāl gül<br />
G379/2 Cārū-keş oldı sünbül-i ter bāġa nitekim nitekim / Ṣaḥn-ı bihişte ṭurra-i müşgīn-i ḥūr-ı ʿīn<br />
Mtl 16 Ḫaṭṭuñ ḫadüñ yüzini ṭutmış nitekim nitekim ey cān / Ebr-i siyāh içinde gizlendi māh-ı tābān<br />
K18/53 Lālelerle bezene niteki deşt ü ṣaḥrā / Nitekim Nitekim güller ile zeyn ola dest ü destār<br />
K18/54 Nitekim Nitekim Nitekim lālelere şeb-nem olup üftāde / Güllere bülbül-i şeydā geçine ʿāşıḳ-ı zār<br />
K22/19 Rūzgāruñ şiddetinden gül-şen-i baḫtı maṣūn / Nitekim Nitekim bād-ı ḫazāndan ṣaḥn-ı gül-zār-ı cinān<br />
K25/40 Nitekim Nitekim her ser-i māh ola bir altun ḳandīl / Zī<strong>ve</strong>r-i dāʾire-i çenber-i çarḫ-ı devvār<br />
K26/33 Nitekim Nitekim māşıṭa-i dehr ʿarūs-ı çemenüñ / Çihresin eyleye ārāyiş-i zīb ü tezyīn<br />
Kt1/9 Nitekim Nitekim levḥ-i zer-efşānına çarḫuñ çekile / Ṣubḥ-dem şaʿşaʿa-i mihrden altun ced<strong>ve</strong>l<br />
niy niyām niy ām [2] kılıç kını<br />
K2/59 Her seḥer tā ki nücūm üzre niy niyām niy niyām<br />
ām-ı ām şebden / Çıḳara tīġ-i cihān-gīrini mihr-i raḫşān<br />
niy niyāz niy niyāz<br />
āz [9] [9]<br />
1. büyüğe karşı baş eğme, eşik öpme vb. hareketler<br />
G136/5 Bāḳıyā baş egme dehr-i dūna çün rūy-ı niy niyāz niy āz / Āsitān-i Ḥażret-i Sulṭān Süleymān Ḫānadur<br />
Mtl 21 Şimşād u serv yüz yire ḳorlar niy niyāz niy āz ile / Sen kim çemende ṣalınasın ʿizz u nāz ile<br />
G387/4 Şükr-i Ḫudāya başın açar lāle-i çemen / Rūy-ı niy niyāz niy niyāz<br />
āzı āz ḫāke sürer berg-i yāsemīn<br />
G406/5 Demüñ ʾīşa ṣarf eyle Bāḳī niy niyāzuñ niy zuñ / Cevān-baḫt sulṭān-ı ṣāḥib-ḳırāne<br />
2. yalvarma yakarma<br />
G446/1 Der-gāh-ı Ḥaḳḳa derd ile ʿāşıḳ niy niyāzda niy āzda / Bāṭıl taṣavvur itmede zāhid namāzda<br />
G340/1 ʿArż-ı ḥüsn it niy niyāza niy āza başlayalum / Naġme-i ʿaşḳa tāze başlayalum<br />
3. dilek, dua<br />
K14/32 Hemān oldur niy niyāzum niy āzum senden ey Keyḫusrev-i s̱ānī / Ki gūş-ı hūşa mengūş eyle dürr-i pend-i Pīrānı<br />
K16/10 Ḥaḳdan niy niyāzum niy āzum ol ki ʿadūsı zamānede / Rāḥat yirini bulmaya kūy-ı ʿadem gibi<br />
niy niyāz niy āz ehli [1] âşıklar<br />
G388/1 Geh cefā ḳılsun niy niyāz niy āz ehline geh nāz eylesün / Nāz iderse ʿāşıḳa ol şūḫ-ı ṭannāz eylesün<br />
niy niyāz niy āz eylemek [3] dua etmek<br />
K26/32 Söz tamām oldı niy niyāz niy āz eyleyelüm der-gāha / İşidüp diye feleklerde melekler āmīn<br />
G317/1 Mā-sivādan ṭamaʿ-ı nuṣreti az eyleyelüm / Luṭf u iḥsānı çoḳ Allāha niy niyāz niy āz eyleyelüm eyleyelüm<br />
Kt1/8 Der-geh-i Ḥaḳḳa niy niyāz niy āz eyleyelüm ey Bāḳī / Cümleden der-geh-i sulṭāna duʿādur efḍal<br />
niy niyāz niy niyāz<br />
āz itmek [5]<br />
1. dua etmek, dilemek<br />
G147/10 Ḳo şiʿri Bāḳıyā dāʾim niy niyāz niy āz it / Duʿāʾ-i devlet-i sulṭān ehemdür<br />
K14/34 Niy Niyāz Niy āz it it Ḥaḳḳa ey Bāḳī vücūdın ḥıfẓ ide Bārī / Ḫaṭālardan nigeh-dār olsun ol Dārā-yı devrānı<br />
2. hürmet göstermek, yüz sürmek<br />
G242/7 Bāḳī işigi ḫākine düşmiş niy niyāz niy āz ider / Miskīn fütāde ʿāşıḳ-ı bī-dil babaḳ babaḳ<br />
3. yalvarıp yakarmak<br />
G302/1 Ṣubḥ-dem bülbül niy niyāz niy āz itdükçe itdükçe geldi nāze gül / Rāz-ı ʿaşḳı der-miyān itdi açıldı tāze gül<br />
G6/5 Vefā ummaz cefādan yüz çevürmez Bāḳī ʿāşıḳdur / Niy Niyāz Niy āz itmek itmek aña cānā yaraşur saña istiġnā<br />
877
niy niyāz niy āz ḳılmak ılmak ılmak [1] [1] yalvarıp yakarmak<br />
K7/2 Bülbül-i şūrīde-dil ḳıldı ıldı ıldı niy niyāz niy niyāz<br />
āz-ı āz ı ʿāşıḳān / Ġonca-i ġannāc nāz-ı nāzenīnān eyledi<br />
niy niyāz niy āz u u ta tażarru ta<br />
żarru żarruʿ żarru ʿ itmek [1]<br />
yalvarıp yakarmak ‖ dua etmek<br />
K17/12 Yüz sür Cenāb-ı Ḥaḳḳa niy niyāz niy niyāz<br />
āz u ta tażarru ta<br />
żarru żarruʿ żarru ʿ it / Olsun mezīd ʿömr-i Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i rūzgār<br />
niy niyāza niy āza gelmek [1] yalvarıp yakarmaya başlamak<br />
G453/1 Geçüp güller serīr-i ʿizz u nāza / Seḥerden geldi geldi bülbüller niy niyāza niy<br />
āza<br />
niyyet niyyet [3 [3] [3 ] niyet<br />
G65/3 Göñül ḫāk-i ḥarīm-i āsitānuñ ārzū eyler / Derūn-ı dilde niyyet āb-ı Zemzemden muṣaffādur<br />
G171/1 Ālāyiş-i dünyādan el çekmege niyyet niyyet var / Yaḳında ʿadem dirler bir şehre ʿazīmet var<br />
G26/3 Sünbülüñ niyyetidür niyyetidür başuma sevdā getüren / Çekdügüm miḥnete göñlümde bitendür bāʿis̱<br />
niyyet niyyet-i niyyet i ḫayr ḫayr [1] [1] hayırlı bir niyet<br />
G328/11 Hīç teʾḫīre yir yoḳ ey Bāḳī / Niyyet Niyyet-i Niyyet i ḫayrdur ḫayrdur hemān idelüm<br />
niz nizāʿ niz ʿ [1] çekişme, kavga<br />
G25/7 Bāḳī ferīd-i fenn-i suḫandur niz nizāʿı niz ı ı ḳo / İlzām iderler itme ṣaḳın iltizām baḥs̱<br />
niz nizāʿ niz ʿ eylemek eylemek [1] [1] çekişmek<br />
G82/4 Beni daʿvā-yı ḳatlüñden murāduñ baş u cān ise / Yoluña hey benüm ʿömrüm senüñle kim niz nizāʿ niz ʿ eyler eyler<br />
ni niẓām ni ẓām [2] düzen<br />
G91/4 Ḫaṭdan żarar ne ḥüsnine yāruñ ki mūrdan / Olmaz ni niẓām ni niẓām<br />
ẓām-ı ẓām mülk-i Süleymān ḫalel-peẕīr<br />
G530/10 Ni Niẓā Ni Niẓā<br />
ẓām-ı ẓā devletüñ dāʾim ḫıyām-ı rifʿatüñ ḳāʾim / Cihāna sāye ṣalduḳça bu ʿālī çetr-i zer-dūzī<br />
ni niẓām ni ẓām virmek [1] nizama sokmak, düzen <strong>ve</strong>rmek<br />
K1/12 Kim bu ni niẓām ni niẓām<br />
ẓāmı ẓām ı virmedi virmedi ʿālem sarāyına / İllā ki yümn-i devlet-i Şāh-ı cihān-sitān<br />
niz nizār niz nizār<br />
ār [1] cılız, sıska<br />
G461/5 Bāḳıyā ehl-i naẓar oldur ki kūy-ı yārda / Ṣūret-i dīvārdan cism-i niz nizārum niz ārum farḳ ide<br />
niz nizār niz ār u zerd [1] zayıf <strong>ve</strong> solgun; bkz. ‘zerd ü nizār’ md.<br />
G115/4 Dāġ-ı siyehler ile cism-i niz nizār niz ār u zerdi / Bir bāl ü perri yanmış pervānedür ṣanurlar<br />
nīze īze [10] [10] mızrak, kargı<br />
K14/26 Ne cünbiş ḳıldı kim āḫır dil-i düşmende yir itdi / Meger gösterdi ol nīze īze ḫırām-ı ḳadd-i ḫūbānı<br />
G161/1 Dil-i ḫūnīnüñ o tīr-i müje dem-sāzı geçer / Nīze īze īze-i īze i ġamzesinüñ ʿāşıḳına nāzı geçer<br />
K5/14 İderler reh-nümālıḳlar ʿadem mülkine aʿdāya / Ġuzātuñ ellerinde nīzeler īzeler īzeler şemʿ-i şeb-istānī<br />
K12/6 Sīneme nīzelerin īzelerin ol müjeler ṭoġrıldur / Üstüme ḫançerin ol ġamze-i mestāne çeker<br />
G154/5 Sürdükçe nīzelerle īzelerle yanuñdan müjeñ dili / Ḳullāblarla ṭurra-i ʿanber-feşān çeker<br />
G494/4 Nihāl-i serv-i bāġ-āsā nesīm-i fetḥ ü nuṣretden / Ṣalınsun nāz ile nīzeñ īzeñ ḫırāmānī ḫırāmānī<br />
G530/6 Şu ʿāşıḳ kim viṣālüñ mī<strong>ve</strong>sinden ārzū eyler / Nihāl-i ḳāmet-i nīzeñ īzeñ gerek ẕihninde merkūzi<br />
G112/2 Ser-i nīzeñe īzeñe irgüren başını / Cihān ḫalḳı içre ser-efrāz olur<br />
M1/VI/2 Gördi nihāl-i serv-i ser-efrāz-ı nīzeñi īzeñi / Ser-keşlik adın añmadı bir daḫı bānları<br />
G70/1 Nīzesi īzesi cānuma vü nīzesine īzesine cān ditrer / Yār kim ṭoġru ola üstine yārān ditrer<br />
nīze īze īze-bāz īze āz [1] mızrak oyuncusu<br />
K22/29 Destüme alsam ḳalem naẓm-ı bedīʿümle benem / Nīze īze īze-bāz īze āz āz-ı āz ʿarṣa-i mülk-i maʿānī vü beyān<br />
nīze īze īze-gü īze gü güẕārān gü ẕārān [1] mızraklı askerler<br />
G229/1 Müje ḫaylin dizer ol ġamze-i fettān ṣaf ṣaf / Gūyiyā cenge ṭurur nīze īze īze-gü īze gü güẕārān gü ẕārān ṣaf ṣaf<br />
878
no noḳṣān no<br />
ḳṣān ṭutmamak ṭutmamak [1] [1] kusur bulamamak<br />
G22/6 Bāḳıyā fennüñde ṭutmaz ṭutmaz ṭutmaz kimse no noḳṣānuñ no ḳṣānuñ senüñ / Ḥamdüliʾllāh ṭabʿ mevzūn ʿaḳl mīzānı dürüst<br />
no noḳṣān no<br />
ḳṣān gelmemek gelmemek gelmemek [1] [1] eksilmemek, (değerinden) bir şey kabetmemek<br />
K25/25 Güneşüñ ẕerre ḳadar ḳadrine no noḳṣān no ḳṣān gelmez / Eylese nūr-ı cihān-tābını ḫuffāş inkār<br />
1. nokta<br />
no noḳṭa no ḳṭa [3 [3] [3<br />
K4/10 Egerçi no noḳṭadur no ḳṭadur ṣūretde anlar / Velī maʿnā yüzinde ḫāl-i müşgīn<br />
K25/32 No Noḳṭalar No ḳṭalar kim dökilür ḫāme-i müşgīnüñden / Her biri şāhid-i maʿnāya olur ḫāl-i ʿiẕār<br />
2. ben<br />
K4/9 Sevād-ı ḫaṭṭ içinde no noḳṭalardan<br />
no ḳṭalardan / Şeb-i tārīk içinde şekl-i Pervīn<br />
879<br />
no noḳṭa no noḳṭa<br />
ḳṭa-i ḳṭa i şek [1] eski yazma metinlerin üzerinde <strong>ve</strong>ya kenarlarında şüphe <strong>ve</strong>ya soruyu<br />
göstermek için konulan (√) işareti; bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 355.<br />
G274/4 Kimse ḥall eylemedi müşkil-i rāz-ı felegi / Var ise ʿıḳd-ı S̱üreyyādur aña no noḳṭa no noḳṭa<br />
ḳṭa-i ḳṭa i i şek<br />
Nūḥ ḥ ḥ [1] Nuh Peygamber<br />
G376/1 Nice ṭūfān oldı peydā dīde-i ḫūn-pāşdan / Nūḥ ḥ çeşmüm yanına gelse dem urmaz yaşdan<br />
nu nuḳaṭ nu ḳaṭ [2] noktalar<br />
K24/30 Dāne ḫaṭ jāle nu nuḳaṭ nu ḳaṭ nefḥa-i müşgīn maʿnā / Yazdı levḥ-i çemene bir ġazel-i ter sünbül<br />
G222/3 Bir Gülistān yazdı bir ay içre faṣl-ı nev-bahār / Lāle yir yir sürḫ olupdur sebze ḫaṭ şeb-nem nu nuḳaṭ nu ḳaṭ<br />
nu nuḳl nu ḳl [2] meze<br />
K26/18 Meclis-i ʿişretine bāde şafaḳ bādiye çarḫ / Nu Nuḳl Nu ḳl encüm meh ü ḫurşīd iki cām-ı zerrīn<br />
G293/5 Bāḳıyā ʿişretdedür ʿaşḳıyla yāruñ kāʾināt / Nu Nuḳl Nu ḳl encüm mey şafaḳ sāḳī felek sāġar hilāl<br />
nu nuḳra nu ḳra [1] [1] gümüş<br />
G327/4 Nu Nuḳr Nu Nuḳr<br />
ḳra-i ḳr eşküm ile sīm-keş oldum şimdi / Müjemüñ aralarından bir iki tel çekdüm<br />
nu nuḳū nu nuḳū<br />
ḳūş ḳū ş u ṣu<strong>ve</strong>r ṣu<strong>ve</strong>r [1] [1] nakış <strong>ve</strong> resimler ‖ dünya<br />
G290/5 İki cihāna virmedi bir yār-i sādeyi / Bāḳī esīr-i ḳayd-ı nu nuḳū nu nuḳū<br />
ḳūş ḳū ş u ṣu<strong>ve</strong>r ṣu<strong>ve</strong>r degül<br />
Nu Nuʿmān Nu Nuʿmān<br />
ʿmān-me ʿmān me meẕheb me ẕheb [1] [1] Numan mezhepli ‖ Hanefî mezhebinden (Kadızâde için)<br />
K25/20 Bū ʿAlī-ḥikmet ü Ḫātem-kef ü Nu Nuʿmān Nu Nuʿmān<br />
ʿmān-me ʿmān me meẕheb me ẕheb / Muṣṭafā-ḫulḳ u Mesīḥā-dem ü Yūsuf-dīdār<br />
nūn ūn [1] (ن) harfi<br />
K20/11 Ya nūndur ūndur görinür āḫırında Şaʿbānuñ / Ya rādur ol Ramażān ev<strong>ve</strong>line olmış dāl<br />
nūr ūr [22] ışık ‖ nur<br />
G114/3 Yansa dāġ-ı sīnem üzre ḥasret-i ḫaddüñle nār / Nār nūr ūr u nūr ūr hūr u hūr pür-envār olur<br />
G125/5 Ruḫlaruñ medḥini eflāke çıḳardı Bāḳī / Şevḳden ṭoldı bu gün nūr ūr ile Beytüʾl-Maʿmūr<br />
G132/1 Cemālüñ āfitābından alup nnūr<br />
n nūr<br />
ūr / Meh-i tābāna döndi cām-ı billūr<br />
G420/1 Göster rūḫuñ ki nūr-ı tecellī ẓuhūr ide / Ḫurşīd gibi āyīneler feyż-i nūr ūr ide<br />
G450/3 Ḳaşuñ üzre tār-ı mūyuñla cebīnüñ gördiler / Nūrdan ūrdan ḳandīl aṣılmış ṣandılar miḥrābda<br />
G393/3 Yolında nūrdur ūrdur ūrdur gūyā ki ḫurşīd / Ḳabā-yı ezraḳ üzre rūy-ı cānān<br />
K25/35 Bu ḳadar nūr ūr ūrı ūr ı güneş ḳandan iderdi taḥṣīl / Olmasa reʾy-i cemīlüñ yüzine āyīne-dār<br />
G52/2 Çerāġ-ı ḥüsnüñüñ nūr ūr ūrı ūr ı fürūġ-ı şemʿ-i kāfūrī / Nigār-ı ʿanberīn-gīsū nihāl-i sīm-sīmādur<br />
G484/1 Belürmez ḥüsnüñe ḳarşu çerāġ-ı ṣubḥ-dem nūr ūr ūrı ūr ı / Ne deñlü fer vire ḫurşīd öñinde şemʿ-i kāfūri
G505/1 Çerāġ-ı bezm-i vaṣl olmaġa bir şeb ʿārıżı nūr ūr ūrı ūr ı / Kefīli boynıdur ol meh-liḳānuñ şemʿ-i kāfūrī<br />
G547/1 Ḫaṭuñdur şām-ı ẓulmet gerdenüñdür şemʿ-i kāfūrī / Fürūzān olmaġa gül-nār ḫaddüñden alur nūr ūr ūrı ūr<br />
Kt3/1 Āfāḳı şehā maʿdeletüñ nūr ūr ūrı ūr ı pür itsün / Ḫurşīd gibi encümen-i dehre çerāġ ol<br />
K16/1 Ḥüsnüñ żiyāsı pertev-i nūr ūr ūr-ı ūr ı ḳıdem gibi / Rūşen cemālüñ āyīnesi ṣubḥ-dem gibi<br />
K19/46 Düşse āyīnesine pertev-i nūr ūr ūr-ı ūr ı ḫaddüñ / Vire ḫurşīd-i cihān-tāb gibi fer ḫātem<br />
K25/25 Güneşüñ ẕerre ḳadar ḳadrine noḳṣān gelmez / Eylese nūr ūr ūr-ı ūr ı cihān-tābını ḫuffāş inkār<br />
K26/10 Ḥāṣıl-ı ʿömr-i girān-māye-i Şeyḫüʾl-islām / Pertev-i luṭf-ı Ḫudā nūr ūr ūr-ı ūr ı hüdā revnaḳ-ı dīn<br />
G96/1 Şām-ı firāḳuñ āḫırı ṣubḥ-ı viṣāldür / Mihr-i münīri pertev-i nūr ūr ūr-ı ūr ı cem cemāldür cem<br />
āldür<br />
G234/6 Cihān rūşen żiyāsından maḥabbet ol Ḫudā ḥaḳḳı / Çerāġ-efrūz-ı ʿālem nūr ūr ūr-ı ūr ı pāk-i Muṣṭafā ancaḳ<br />
G349/2 Olur ḳābil-i feyż-i nūr ūr ūr-ı ūr ı ı Ḳıdem / Güneş gibi āyīnesi pāk olan<br />
G539/6 Pertev-i ḥüsniyle rūşen mülk-i ʿālem Bāḳıyā / Rāh-ı ʿaşḳa mühtedī ol nūr ūr ūr-ı ūr ı pāk eyler beni<br />
G498/3 Gelüp kāfir ṣaçuñ ruḫsāruñ üzre / Yüzüñ nūr ūr ūrın ūr ın görüp īmāne geldi<br />
G167/2 Ne ser-keş servdür ḳaddüñ benüm ey naḫl-i būstānum / Cemālüñ nūr ūr ūrına ūr ına zülf-i şeb-āsāsın ḥicāb eyler<br />
nūr ūr u fer [2]<br />
1. ışıl ışıl<br />
K22/17 Āfitāb-ı ʿālem-ārā-yı sipihr-i fażl o kim / Buldı reʾy-i en<strong>ve</strong>ri feyżiyle nūr ūr u u fer fer cihān<br />
2. aydınlık<br />
G448/2 Ṭaḳınsun pālehengin şeh-süvārum aylandursın / Cihāna nūr ūr u fer virsün güzellik āsmānında<br />
nūr ūr ūr-ı ūr ı aaʿżam<br />
a<br />
żam [1] [1] güneş<br />
G360/5 Cemāli şemʿine pervānedür Bāḳī o māhuñ kim / Yaḳar ḥüsn-i dil-efrūzı çerāġı nūr ūr ūr-ı ūr ı aaʿżamdan<br />
a<br />
żamdan<br />
nūr ūr ūr-ı ūr ı çeşm/d çeşm/dīde çeşm/d<br />
īde [2] [2]<br />
[2]<br />
1. göz nuru ‖ en değerlisi<br />
K6/16 Şād-mān olsun ʿAcemler gözleri aydın yine / Mīr Ḫaydar nūr ūr ūr-ı ūr ı çeşm çeşm-i çeşm<br />
ḫusrev-i Īrān gelür<br />
2. gözümün nuru (sevgili)<br />
G322/4 Bilürsin nūr ūr ūr-ı ūr ı ddīdem<br />
d<br />
īdem īdem tūtiyāya ḳatılur cevher / N’ola aġlarsa ḫāk-i pāyüñe çeşm-i güher-pāşum<br />
nūr ūr ūr-ı ūr ı Ḥaḳ Ḥaḳ [1] [1] Allah’ın nuru<br />
G172/5 Nūr ūr ūr-ı ūr ı Ḥaḳdur Ḥaḳdur çü meẓāhirdeki eşyā Bāḳī / Görinen arada bu ṣūret-i esbāb nedür<br />
nūrānī ūrānī [1] pırıl pırıl ‖ mübarek<br />
K14/4 Yine ol sancaḳ-ı zerrīn-ser ü sīmīn-ḳabā ḳıldı / Livā-yı ṣubḥ-ı nūrānī ūrānī gibi rūşen bu eyvānı<br />
nūr ūr ūr-ı ūr ı ı tecell tecellī tecell<br />
ī ī [2] [2] tecelli nuru<br />
G420/1 Göster rūḫuñ ki nūr ūr ūr-ı ūr ı ı tecell tecellī tecell<br />
ẓuhūr ide / Ḫurşīd gibi āyīneler feyż-i nūr ide<br />
G74/4 Sīne pür-şuʿle-i şevḳ olsa dil-i Mūsī-vār / Nār ẓann eyledügüñ nūr ūr ūr-ı ūr ı ı tecell tecellī tecell<br />
görinür<br />
nūrānī ūrānī ḳılmak ılmak [3] [3] ışıl ışıl etmek ‖ nurlandırmak<br />
K5/4 Perī gözden nihān olmaḳ ne mümkindür zamānında / Cihānı şöyle nūrānī ūrānī ḳılupdur ılupdur rūy-ı raḫşānı<br />
K5/37 Zümürrüd taḫtına çıḳduḳça şāh-ı leşger-i encüm / Cihānı efser-i zerrīn ile ḳıldu ıldu ılduḳça ıldu ḳça nūrānī<br />
K14/2 Ḳudūm-ı şāh ile ḫalḳuñ bu gün başına gün ṭoġdı / Yine tāb-ı rikābından cihānı ḳıldı ıldı nnūrānī<br />
n<br />
ūrānī<br />
nūrāniyyet ūrāniyyet [1] [1] parlaklık ‖ mübareklik<br />
G299/2 Ḥālet-i ʿaşḳ iledür ādeme nūrāniyyet ūrāniyyet / Reng-i rūy-ı ḳadeḥi bāde-i ḥamrādan bil<br />
nūr ūr ūr-ba ūr ba baḫş ba ş [3] etrafı aydınlatma, ışık saçma<br />
G198/6 Cemāl-i yāre naẓar ḳıl derūnuñ it rūşen / Ki nūr ūr ūr-ba ūr ba baḫşdur ba şdur ol ṭalʿat-i cihān-efrūz<br />
880
G18/1 Ey ṣafā-yı ʿārıżuñdan çeşme-i ḫurşīde āb / Şuʿle-i şemʿ-i cemālüñ nūr ūr ūr-ba ūr ba baḫş-ı ba āfitāb<br />
M3/IV/6 Ṭabʿ-ı pāküñ gevherinden feyżin eyler mi dirīġ / Nūr ūr ūr-ba ūr ba baḫş-ı ba çeşme-i ḫurşīd-i en<strong>ve</strong>rdür gelen<br />
nūr ūr ūr-baḫş ūr ş olmak [2] nur saçmak<br />
G352/2 Cemālüñ pertevinden nūr ūr ūr-ba ūr ba baḫş ba ş ol māh u ḫurşīde / Güneş āyīne-i ḥüsnüñ felek āyīne-dār olsun<br />
K24/26 Nūr ūr ūr-ba ūr ba baḫş ba ş olsa olsa eger bāġa çerāġ-ı luṭfuñ / Şemʿ-vār eyleye eṭrāfı münev<strong>ve</strong>r sünbül<br />
Nūr ūr ūr-ba ūr ba baḫşī ba şī [1] kurucusu Muhammed Nûr-bahşü’n-Neccâr olan Kibrevîlik tarikatının bir kolu<br />
G415/4 Rūşen itdi gün gibi ās̱ār-ı ḥüsn-i ṭalʿatuñ / Nūr ūr ūr-ba ūr ba baḫşīler ba şīler çerāġın pertev-i envār ile<br />
nūr ūr ūr-efş ūr efş efşān efş ān [4] [4] nurlar saçan ‖ etrafı aydınlatan<br />
K2/21 Felek-i salṭanatuñ sebʿa-i seyyāresidür / Kām-kārā o yedi ser-ʿalem-i nūr ūr ūr-efş ūr efş efşān efş ān<br />
K6/1 Rāh-ı çeşmümden dile tāb-ı ruḫ-ı cānān gelür / Ḫāne-i cāna żiyā-yı mihr-i nnūr<br />
n<br />
ūr ūr-efş ūr efş efşān efş ān gelür<br />
M3/III/1 Sensin ey çeşm-i çerāġ-ı dūdmān-ı maʿdelet / Şemʿ-i nūr ūr ūr-efş ūr efş efşān<br />
ān-ı ān bezm-i ḫānedān-ı maʿdelet<br />
G39/1 Ḳıldı āfāḳı münev<strong>ve</strong>r ṭalʿat-ı raḫşān-ı ʿīd / Ḫalḳa dībālar geyürdi māh-ı nūr ūr ūr-efş ūr efş efşān<br />
ān-ı ān ʿīd<br />
nūr ūr ṣaçmak [1]<br />
K3/15 Ṣaçar Ṣaçar bezme nūr ūr ūrı ūr ı döker rezme nārı / O tāc-ı muraṣṣaʿ o tīġ-i mücevher<br />
1. muska<br />
nus nusḫa nus ḫa [3] bkz. ‘bādām üzre nusḫa yazdurmak’ md.<br />
G273/3 Ḳırma yazıyla raḳībüñ dişleri vaṣfın yazup / Nus Nusḫa Nus Nusḫa<br />
ḫa-i ḫa çeşmi sevādın pür-ġubār itsem gerek<br />
G89/4 Degül dāġ-ı siyehler nüs nüsḫalardur<br />
nüs nüsḫalardur<br />
ḫalardur ḥırz-ı cān içün / Nişān-ı ḍarb-ı tīġuñ sīnede bend-i ḥamāʾildür<br />
2. kitap, kağıt sureti (saygı gösterilerek yerden kaldırma yönüyle)<br />
K2/39 Ḫākden ḳaldur eyā dā<strong>ve</strong>r-i dīn-per<strong>ve</strong>r kim / Nus Nusḫadur Nus ḫadur cümle ser-ā-pāy Ḥadīs̱ ü Ḳurʾān<br />
nu nuṣratü’d nu nuṣratü’d<br />
ṣratü’d-dīn ṣratü’d īn [1] [1] [1] dini üstün getiren ‖ Kanunî Süleyman<br />
K4/1 Cihān-ı maʿdelet kān-ı mürüv<strong>ve</strong>t / Penāh-ı mülk ü millet nu nuṣratü’d nu nuṣratü’d<br />
ṣratü’d-dīn<br />
ṣratü’d īn īn<br />
1. zafer<br />
nu nuṣret nu ṣret [9]<br />
K2/22 Eyledi leşger-i manṣūruñ o bayraḳlar ile / Vādī-i nu nuṣret nu ṣret ü deşt-i ẓaferi lāle-sitān<br />
K7/29 Maṭlaʿ-ı ṣubḥ-ı ẓaferden şāhid-i nu nuṣret nu ṣret yüzin / Gün gibi āyīne-i tīġuñ nümāyān eyledi<br />
G408/9 Dürr-i yektā-yı saʿādet zīb ü zī<strong>ve</strong>r tācına / Gevher-i vālā-yı nu nuṣret nu ṣret ḫançer-i elmāsına<br />
G546/2 İrişdi nev-be-nev nu nuṣret nu ṣret o manṣūr oldı her nevbet / Muẓaffer eyledi şāh-ı cihānı fażl-ı Rabbānī<br />
K9/12 Nu Nuṣret Nu ṣret yüzini oldı nümāyende ʿāleme / Āyīne-<strong>ve</strong>ş elinde o şemşīr-i āb-dār<br />
K17/7 Gösterdi āb ʿaks-i gül-i bāġı nitekim / Nu Nuṣret Nu ṣret yüzini āyīne-i tīġ-i şehriyār<br />
G155/5 ʿAdūnuñ ḳılsun endāmın ser-ā-pā ḳana müstaġraḳ / Bitürsün bāġ-ı nu nuṣretde nu ṣretde nihāl-i erġavān ḫançer<br />
K14/29 Bilürsin anı mürġ-i beyża-i pūlād-ı nu nuṣretdür nu ṣretdür / ʿAceb mi dāne divşürse elinde tīġ-i bürrānı<br />
2. başarı, hırs<br />
G317/1 Mā-sivādan ṭamaʿ-ı nu nuṣreti nu ṣreti az eyleyelüm / Luṭf u iḥsānı çoḳ Allāha niyāz eyleyelüm<br />
nūş ş [1] bal<br />
G125/3 Leblerüñ māʾili ḳaçmaz ḫaṭ-ı nev-ḫāsteden / Ġam degül ṭālib-i nnūş<br />
n ş olana nīş-i zenbūr<br />
nūş-ı ı ı mey [1] şarap içme<br />
G276/7 Bāḳıyā söyle lebi yādına rengīn ġazeli / Demidür nūş-ı ı meyüñ mevsimidür eşʿāruñ<br />
nūş ş eylemek/itmek [25]<br />
1. içmek<br />
881
K6/5 Cām-ı gül-gūn nūş ş ider ḫūn-ābe-i eşkin döker / Beñzine bir pāre ʿāşıḳ derd-mendüñ ḳan gelür<br />
M9/II/2 Ciger ḫūn-ābesin demdür olursam nūş ş idüp ḳanzil<br />
G18/5 Bade nūş ş ş itseñ kenār-ı cāma gelse leblerüñ / Duḫter-i rez gūşına gūyā ṭaḳarlar laʿl-i nāb<br />
G54/3 Leb-ā-leb cām-ı dil ḫūn olsa ṭāñ mı bezm-i fürḳatde / Güzeller ʿaşḳına nūş ş itmek içün dostgānīdür<br />
G152/1 Sāḳī zamān-ı ʿīş-ı mey-i ḫoş-güvārdur / Bir ḳaç piyāle nūş ş idelüm nev-bahārdur<br />
G159/5 Cām-ı ʿişret nūş ş iden bir ḳaṭresin dökmez yire / Ehl-i dil bir cürʿaya degmez ʿaceb devrān olur<br />
G187/5 Sipihrüñ bu ṭoḳuz peymānesin bir demde ey Bāḳī / Maḥabbet meclisinde nūş ş ider mestāneler vardur<br />
G196/5 Yiter ḫaṭṭ u ruḫ-ı sāḳī bu bezme zīnet ey Bāḳī / Ḳadeḥ nūş ş it ki dil vaḳt-i gül ü reyḥāne ḳatlanmaz<br />
G254/3 Cām-ı gül-gūn al ele nūş ş eyle bī-pervā bu gün / Ḳuv<strong>ve</strong>t-i bāzūñ ile bir dil-ber-i meh-pāre çek<br />
G324/1 Zevraḳ-ı ṣahbāyı sāḳī ṣundı çün nūş ş eyledüm / İrdi bir ḥālet ki deryālar gibi cūş eyledüm<br />
G352/4 Ne deñlü telḫ-kām eylerse nūş ş it zehr-i eyyāmı / Ḫayāl-i laʿl-i nābı tek şarāb-ı ḫoş-güvār olsun<br />
G381/3 Bir ḥarāret baġladum tāb-ı teb-i ʿaşḳuñla kim / Sūzumı defʿ eylemez nūş ş eylesem deryāyı ben<br />
G391/2 Dilā cām-ı şarāb-ı ʿaşḳ-ı yāri şöyle nūş ş it kim / Felekler güm güm ötsün başuña ḫum-ḫāneler dönsün<br />
G455/5 Ḳayd-ı ʿālemden ḫalāṣ ol cām-ı mey nūş ş eyle eyle kim / Niceler nā-būd olur dünyā bu dünyādur yine<br />
G480/4 Bezm-i ġamda cām-ı ʿaşḳuñ nūş ş ide āvāreler / Bāde-i nābuñ yazuḳ cām-ı sürūr-encāmına<br />
G544/1 Dilā nūş ş ş it it ciger ḳanın mey-i gül-gūn ise gitdi / Yüri zehr-i belāya ḳāniʿ ol afyon ise gitdi<br />
G22/5 Āteş-i sūz-ı firāḳuñ bir ḥarāret virdi kim / Nūş ş ider bir demde dil deryā-yı ʿUmmānı dürüst<br />
G171/3 Nūş ş eylese bir ʿāşıḳ tā ḥaşre dek ayılmaz / Bezm-i feleküñ bilmem cāmında ne ḥālet var<br />
G258/3 Nūş ş iden cām-ı lebüñ ölmekden aṣlā ġam yimez / Kim ḫumārı olmaz ey sāḳī şarāb-ı Kevs̱erüñ<br />
G311/7 Nūş ş ş itmeyince cürʿa-i şāh-ı cihānı ḫāk / Kān içre ḥāṣıl olmadı kāmil-ʿayār laʿl<br />
G405/3 Esrāruñı keşf eyleme taḥṣīl-i mizāc it / Nūş ş eyle mey-i nābı ḥakīmāne ṭuyurma<br />
G322/3 Ne meclis içre nūş-ı ı cām idersem idersem idersem yād-ı laʿlüñle / O bezm ehlinde ḳalmaz cürʿadan ġayrı ayaḳdaşum<br />
K6/4 Nūş-ı ı cān eyler eyler göñül cemʿiyyet-i ḫāṭır bulur / Tārumār eyler yine ol gözleri mestān gelür<br />
G437/2 Nūş-ı ı cām eyler eyler iken meclis-i mestān içre / Lebüñ ol ḥālet ile girmemek olmaz ḳana<br />
2. maruz kalmak<br />
G547/4 O ġonca-leb yanında ḫoş gör ey dil ḫār-ı aġyārı / ʿAsel cemʿ eyleyen nūş ş ş eyler eks̱er nīş-i zenbūrı<br />
nūşīn şīn [1] [1] tatlı<br />
G428/5 Nūşīn şīn lebinde ḫaṭṭını kim görse Bāḳıyā / Şīrīnlik yazıldı ṣanur şekker üstine<br />
nu nuṭḳ nu ṭḳ [1] söz ‖ şiir<br />
G221/2 Mürdeler iḥyā ider enfās-ı müşgīnüñ senüñ / Nu Nuṭḳ Nu Nuṭḳ<br />
ṭḳ-ı ṭḳ ı cān-baḫşuñdur iʿcāz-ı Mesīḥādan ġaraż<br />
nu nuṭḳ nu nuṭḳ<br />
ṭḳ-ı ṭḳ ı ı Mes Mesīḥā Mes<br />
ḥā [1] [1] İsa’nın mucizevî sözleri ‖ Bakî’nin şiiri<br />
K26/28 Ser-<strong>ve</strong>rā şiʿr degül nu nuṭḳ nu nuṭḳ<br />
ṭḳ-ı ṭḳ ı Mes Mesīḥādur Mes<br />
ḥādur bu / Ṭutalum ġayrīler eşʿārı ola siḥr-i mübīn<br />
nüc nücūm nüc ūm [8] yıldızlar<br />
K2/59 Her seḥer tā ki nüc nücūm nüc ūm üzre niyām-ı şebden / Çıḳara tīġ-i cihān-gīrini mihr-i raḫşān<br />
K23/8 Zerrīn devāt māh-ı nev altun ḳalem şihāb / Erḳāmdur nüc nücūm nüc ūm u felek defter-i ṣıyām<br />
M1/III/2 Bu acılarla çeşm-i nüc nücūm nüc ūm olsun eşk-bār / Āfāḳı ṭutsun āteş-i dilden çıḳan duḫān<br />
G272/2 Āsmān-ı mihrüñe āhum şirārıdur nüc nücūm nüc ūm / Şuʿle-i dāġ-ı derūnum māh-ı tābān eyledüñ<br />
G326/2 Ol kim livā-yı fetḥ ü ẓafer reh-berin çeker / Ṣaḥn-ı feżā-yı çarḫda ser-ʿasker-i nüc nücūm nüc ūm<br />
K21/19 Nüc Nücūm Nüc Nücūm<br />
ūm içinde S̱üreyyā terāzū ile yürür / Ki ṣādır olmaya eyyām-ı devletinde <strong>ve</strong>bāl<br />
G198/2 Ne ḫūb-dem ne ḳıyāmet-zamān olur bu kim / Nüc Nücūm Nüc ūm indi yire yir yüzine çıḳdı künūz<br />
G404/4 Ḫayl-i şirār-ı nār-ı dil cünd-i nüc nücūma nüc ūma muttaṣıl / Böyle ḳalursa şöyle bil gökde nice ḳırān ola<br />
nüh nüh dol dolāb dol āb [1] dokuz dolap (su değirmeni) ‖ dokuz felek<br />
882
G64/3 Bu nüh nüh dol dolāb dol dolāb<br />
ābı āb ı gerdān eyleyen seyl-āb-ı eşkümdür / Yaşum ser-çeşmesinden baḥs̱ idersem mā-cerā artar<br />
nüh nüh felek felek [2] [2] dokuz katlı felek<br />
K13/14 Gelmeye bir daḫı mis̱li dehre biñ saʿy itseler / Heft aḫter nüh nüh felek felek yanınca çār erkān eger<br />
K10/15 Eşheb-i zerrīn-sitām-ı baḫtı cevlān eylesün / Nüh Nüh felek felek tā devr ide āfāḳı heft aḫter bile<br />
nüh nüh ffīrūze<br />
f īrūze eyvān [1] firuze renkli dokuz kemer<br />
K5/38 Ser-efrāz ol serīr-i salṭanatda gün gibi dāyim / Münev<strong>ve</strong>r ḳılsun iḳbālüñ bu nüh nüh ffīrūze<br />
f īrūze eyvān eyvānı eyvān<br />
nüh nüh günbed günbed-i günbed i ḫaḍrā ḫaḍrā [1] [1] dokuz yeşil kubbe<br />
K27/21 Sipihrüñ nitekim cām-ı zümürrüd-fāmı devr eyler / Olur ʿişret-sarāy-ı ḫalḳ tā nüh nüh günbed günbed-i günbed i ḫaḍrā<br />
ḫaḍrā<br />
nüh nüh ḳıb ıb ıbāb ıb āb [1] dokuz kubbe<br />
G236/3 Ḫusrevāne penc-nevbet çaldı heft-iḳlīmde / Nüh Nüh ḳıb ıb ıbāb<br />
ābın āb ın yanḳulandurdı sipihrüñ mīr-i ʿaşḳ<br />
nüh nüh sipihr sipihr [1] [1] dokuz katlı felek<br />
G540/2 Kilk-i āhum yazarsa sūz-ı dili / Dutışur nüh nüh sipihrüñ sipihrüñ evrāḳı<br />
nükte nükte [12]<br />
[12]<br />
G481/5 Ṣūret itdüñ şiʿrüñi girdüñ nigāruñ göñline / Bāḳıyā bu naḳş ile sen nükte nükte ḳazduñ mermere<br />
G107/1 Berg-i gülden ruḫı ol lāle-ʿiẕāruñ terdür / Nükte Nükte fehm eyle begüm ḫaylīce rengīn yirdür<br />
K20/43 ʿAceb degüldür eger olsa nükte nükte-i nükte ḳalemüm / Ser-i ʿadū-yı bed-endīşe ḍarbet-i kūpāl<br />
G159/3 Aġzumuz şīrīn ider bir nü nükte nü nükte<br />
kte-i kte i rengīn ile / Laʿl-i nābuñ ey yüzi gül-şen ne nāzük cān olur<br />
G222/4 Aldılar ol şemʿ-i bezm-ārāyı aġyār ortaya / Ẓāhir oldı nükte nükte-i nükte i lā ḫayre illā fiʾl-vasaṭ<br />
G214/9 Nükte Nükte-i Nükte i lāʿl-i revān-baḫş ile ey Bāḳī yine / Ẓulmet-ābād-ı midāduñ āb-ı ḥayvān gizlemiş<br />
G243/4 Nükte Nükte-i Nükte i sırr-ı vücūdı şerḥ ider her berg-i ter / ʿĀrif-i āgāha bu gül-şende besdür bir varaḳ<br />
G268/5 Nükte Nükte-i Nükte i rengīn ile elfāẓuñ ey Bāḳī revān / Laʿl-i dil-berdür meger ser-çeşme-i cānuñ senüñ<br />
G485/7 Nükte Nükte-i Nükte i mihr ü maḥabbetdür ser-ā-ser Bāḳıyā / Bulmaya ʿaşḳ ehli bir eglence eşʿāruñ gibi<br />
G1/7 Ṭūṭī gibi ḫoş nükteler nükteler ögretdi dehānuñ / Bāḳī gibi üstād-ı suḫan-per<strong>ve</strong>re cānā<br />
G528/5 Nüktelerüñde Nüktelerüñde Bāḳıyā ʿālem-i ʿaşḳı seyr iden / Meşreb-i ṣāf ü pāküñe Cām-ı cihān-nümā didi<br />
G185/3 Sözüm vaṣf-ı leb-i laʿlüñle hem rengīn ü hem şīrīn / ʿAdūlar nükteyi nükteyi fehm eylemezler sādedür dirler<br />
nükte nükte-dān nükte ān ān [4] [4] nükte yapmakta mahir olan, nükteci; bkz. ‘ṭabʿ-ı nükte-dān’ md.<br />
K1/7 Tedbīr-i muʿẓamāt-ı umūr-ı cihān içün / Yaḳmışdı şemʿ-i fikreti Bircīs-i nükte nükte-dān nükte ān<br />
K22/15 Bir yeşil ġarrā zer-efşān kāġıd olmışdur çemen / Yaraşur yazılsa ger medḥ-i edīb-i nükte nükte-dān nükte ān ān<br />
G373/5 Gelmeye sen gül-ʿiẕārı vaṣf ider bülbül-ṣıfat / Gül-sitān-ı ʿāleme Bāḳī gibi bir nükte nükte-dān nükte ān<br />
G470/6 Yaʿnī o şāh-ı muḳbil ol nükte nükte-dān nükte ān ān-ı ān kāmil / Ṣāḥib-ḳırān-ı ʿādil Sulṭān Selīm Ḫāne<br />
nükte nükte-per<strong>ve</strong>r nükte per<strong>ve</strong>r [1] nükteci<br />
G347/2 Gör ey ṭūṭī ne şekker-rīz olupdur ḥoḳḳa-i laʿli / Egerçi dürre-i dürc-i feṣāḥat nükte nükte-per<strong>ve</strong>rsin<br />
nükte per<strong>ve</strong>rsin<br />
nüm nümāyān nüm āyān eylemek [1] [1] göstermek<br />
K7/29 Maṭlaʿ-ı ṣubḥ-ı ẓaferden şāhid-i nuṣret yüzin / Gün gibi āyīne-i tīġuñ nüm nümāyān nüm<br />
āyān eyledi eyledi<br />
nüm nümāyān nüm āyān olmamak [1] görülmemek<br />
G233/6 Ṭalʿat-i şāhid-i iḳbāl nüm nümāyān nüm āyān olmaz / Sīne-i ehl-i ṣafā āyīne-dār olmayıcaḳ<br />
nüm nümāyende nüm nümāyende<br />
āyende olmak [1] göstermek<br />
K9/12 Nuṣret yüzini oldı oldı nüm nümāyende<br />
nüm āyende ʿāleme / Āyīne-<strong>ve</strong>ş elinde o şemşīr-i āb-dār<br />
1. benzer<br />
nüm nümūne nüm ne ne [2]<br />
883
G449/2 Nüm Nümūne Nüm ūne ġonca-i gül-şen leb-i rengīn-i Şīrīne / Nişāne lāle-i ṣaḥrā dil-i ḫūnīn-i Ferhāde<br />
2. örnek, misal ‖ cihān (makrokozmoz) - gül-zār (mikrokozmoz) karşıtlığında<br />
K17/2 Gül-zāre gel ki cümle cihāndan nüm nümūnedür<br />
nüm ūnedür / Ṣaḥn-ı çemende ḥāṣıl olur seyr-i her diyār<br />
nüzhet nüzhet-gāh nüzhet āh āh [1] mesire, gezme <strong>ve</strong> eğlence yeri<br />
G367/1 Ġaraż yār ile ʿişretdür bu nüzhet nüzhet-gāh<br />
nüzhet āh āh-ı āh ḫurremden / Mey ü maḥbūbdan ġayrı nedür maḳṣūd bu ʿālemden<br />
884
o o yo yoḳ yo ḳ bu bu yoḳ! yoḳ! [1]<br />
[1]<br />
G259/3 Ne sende mihr ü <strong>ve</strong>fā var ne bende ṣabr u ḳarār / O O yo yoḳ yo ḳ bu bu yoḳ yoḳ ne ʿaceb bizden ictināb itdüñ<br />
oca ocaḳ oca ḳ [2]<br />
1. ocak (ateş yanan yer anlamında)<br />
M7/II/2 Oca Ocaġın Oca ın ın sīne-i germüñ fürūzān eyler āh-ı serd<br />
2. meclis ‖ maden ocağı<br />
K22/23 Meclisüñde ḳalbi altun gibi ṣāfī olmayan / Ḳāl oca ocaġından oca ından ḫalāṣ olmaz ḳılursañ imtiḥān<br />
od od [9] [9] ateş<br />
G136/2 Yanar od od od içre girür şemʿ-i ruḫuñ şevḳıyla dil / Yanmadan pervāsı yoḳ her ḫidmete pervānedür<br />
G263/4 Her şeb ey dil āh-ı āteş-nākden / Çarḫ-ı bed-mihrüñ yirin od eyledüñ<br />
O<br />
G167/1 Ne sāḳīdür lebüñ ġam bezmine yaşum şarāb eyler / Ne āteşdür ma maḥabbet ma ḥabbet od odı od ı kim baġrum kebāb eyler<br />
G400/1 Cānā şafaḳda ṣanma ṭulūʿ itdi māh-ı nev / Yaḳdı cihānı ʿa ʿaşḳuñ ʿa<br />
ḳuñ od odı od ı çıḳdı bir ʿalev<br />
G143/1 Göñül bir rind-i ʿālem-sūz şūḫ-ı şeh-le<strong>ve</strong>nd ister / Ki ʿa ʿaşḳ ʿa ḳ od odın od odın<br />
ına ın a yaḳmaġa dil ü cāndan sipend ister<br />
G182/5 Ḥalḳa-i ẕikre girüp ʿāşıḳlar itdiler semāʿ / Ehl-i diller ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
ḳ od odına od ına yana yana girdiler<br />
G92/6 Bāḳī derūnum āteşinüñ dūdıdur felek / Mihr-i sipihr āhum odından şirāredür<br />
G193/4 Zer-beft cāme geydi ser-ā-ser ṣanur gören / İtse iḥāṭa cismümüzi yanar odumuz odumuz<br />
odumuz<br />
oda oda oda yanmak yanmak [3] [3] ateşe yanmak<br />
G471/6 Sūz-ı ʿaşḳuñla bir şeb āh idicek / Ḳorḳaram oda oda oda yanar yanar kāşāne<br />
G210/4 Oda Oda yandı yandı hezāruñ āhından / Ṣanma zeyn oldı güller ile ḳafes<br />
G471/2 Ṭālib-i şemʿ-i vaṣl olınca kişi / Oda Oda ya yanma ya yanma<br />
nmaḳdan nma ḳdan aña pervāne<br />
odlara odlara yanmak yanmak [3] [3] [3] ateşlere yanmak, ateşler içinde yanmak<br />
G343/3 Görüp bezmüñde sūzum ḫāl-i ruḫsāruñ firāḳıyla / Ṭutışdı odlara odlara yandı yandı benümʾçün ʿūd u micmer hem<br />
G397/6 Bāḳī yanardı yanardı āteş-i ʿaşḳ ile odlara odlara / Ṭāḳ-ı felekde meşʿale-i mihr yanmadın<br />
G61/2 Naḳş-ı ḫaṭuñla yazıludur ṣafḥa-i derūn / Odlara Odlara ya yaḳma ya<br />
ḳma yazuġ efendi günāhdur<br />
oġlancuḳ ġlancuḳ ġlancuḳ [1] [1] küçük çocuk, bkz. TS. C. V, s. 2929.<br />
Kt13/2 Oġlancuġ ġlancuġ ġlancuġı ġlancuġ yestehliyicek ḳalḳar o miskīn / Kendüsi siler boḳını ṣaçı ṣaḳalıyla<br />
oḳ ḳ [15 [15] [15<br />
G398/5 Ṭaḳılur saña ḫançer gibi egri / Atılur oḳ ḳ gibi yābāne ṭoġru<br />
G471/3 Kīşden çoḳ çıḳarduñ ey ḳaşı ya / Oḳ ḳ gibi bāri atma yābāne<br />
G475/4 Oḳ ḳ gibi ṭoġruyam atma beni yābāne şehā / Ḳāmetüm hecr ile ya eyleme iḥsān eyle<br />
G382/6 Ey çarḫ gerçi cānuma geçdi cefāñ oḳı ı / Ammā ḫadeng-i āhuma sen de nişānesin<br />
G84/7 Bāḳī sipihr āhum oḳına ına siper ṭutar / Farḳ-ı felekde ẓāhir olan ṣanma hāledür<br />
K17/6 Çarḫ oḳlar ḳlar ḳlarını ḳlar ını atdı yine gül-şene seḥāb / Altun göbeklü bir siper-i laʿl ṭutdı ḫār<br />
G113/3 Oḳlaruñ ḳlaruñ sehmi sīneye iricek / Ser-i peykānuñ üstüḫāne deger<br />
G182/1 Oḳlaruñ ḳlaruñ ḳlaruñ kim tende zaḫm-ı ḫūn-feşāna girdiler / Öldürüp ben ḫasteyi yoḳ yire ḳana girdiler<br />
G40/2 Zaḫm-ı sīnemden oḳuñ ḳuñ pārelerin hep alma / Ṭursun Allāhı se<strong>ve</strong>rseñ hele bir pāre meded<br />
885
gamze (bakış) bağlamında;<br />
G109/1 Bir ān içinde ġamze ġamzeñ ġamze ñ ooḳı<br />
o<br />
ı nice ḳan ider / Dil cān evinde ṣaḳlayup anı nihān ider<br />
G272/3 Ġamzeñ Ġamzeñ oḳ oḳın oḳ ın çeşm-i fettānuñ yine almış ele / Şöyle beñzer dostum kāfir müselmān eyledüñ<br />
G543/5 Ḳadüñ servine göz dikmişdi ey serv-i revān ammā / Bu gün Bāḳī yine ġamzeñ ġamzeñ oḳ oḳın oḳ ın ḫāṭır-nişān itdi<br />
G91/3 Fiʾl-cümle öykünürdi senüñ ġamzeñ ġamzeñ oḳ oḳına oḳ ına / İller ḳanadı ile uçar olmayaydı tīr<br />
kirpik bağlamında;<br />
G516/5 Nişān itsün dil-i Bāḳīyi ġamzeñ / Öñine hep müjeñ müjeñ ooḳlar<br />
o oḳlar<br />
ḳlarını ḳlar ını yay<br />
G439/1 Düşse göñlüm nʾola ol ḫançer-i ḫūn-efşāne / Müjeñ ooḳlar<br />
o<br />
ḳlar ḳlarınuñ ḳlar ınuñ eylükleri batdı cāne<br />
oḳınmak ınmak [3] [3] söylenmek ‖ okunmak; TS. C. V, s. 2950.<br />
K26/36 Şöyle eşʿār-ı güher-bār oḳına ına aduña kim / Cān u dilden ide Ḥassān aña yüz biñ taḥsīn<br />
G212/6 Evṣāf-ı laʿlüñ ile pür-efsūndur sözüm / Kʾeyler oḳınsa ınsa çihre-i aʿdāyı senderūs<br />
G23/6 Şiʿr-i Bāḳī sebʿa-i iḳlīme olduḳça revān / Oḳınursa ınursa yiridür bu naẓm-ı ġarrā semt semt<br />
oḳumak ḳumak [10] [10]<br />
1. söylemek ‖ okumak<br />
G353/5 Leb-i şīrīni vaṣfında ʿaceb rengīn ġazel düşdi / Oḳuñ ḳuñ bu şiʿri ṭūṭī-i şeker-güftāre eglensün<br />
K1/27 Bāġ-ı s̱enā vü gül-şen-i medḥüñde mürġ-i dil / Bu naẓm-ı rūḥ-baḫşı oḳur ḳur ṣu gibi revān<br />
G220/1 ʿAvām oḳur ḳur seni tesḫīr içün hemīşe ḫavāṣ / Bu muḫliṣüñ işi dāʾim maḥabbet ü iḫlāṣ<br />
G538/5 Cemālüñ muṣḥafını dil-berā gördükçe bu Bāḳī / Oḳur ḳur Veʾş-şems yüzüñe ḳaşuña sūre-i Nūnı<br />
G323/5 Oḳusun ḳusun vaṣf-ı ruḫ-ı yār ile Bāḳī şiʿrin / Bülbül-i gül-şeni meclisde ġazel-ḫ˅ān idelüm<br />
G66/7 Vaṣf-ı laʿlin oḳı ey ḥüsn kitābın oḳuyan ḳuyan / Meded Allāhı se<strong>ve</strong>rseñ ḳatı zībā yiridür<br />
2. okumak<br />
G242/1 Yazdı bahār āyet-i ḥüsnüñ varaḳ varaḳ / Gül muṣḥafından oḳud ḳud ḳudı ḳud bülbül sebaḳ sebaḳ<br />
G110/2 Manṭıḳuʾṭ-ṭayr oḳumaġa ḳumaġa başladı mürġ-i çemen / Gūşe-i gül-zār şimdi külbe-i ʿAṭṭārdur<br />
3. anmak<br />
K6/20 Oḳuduḳça ḳuduḳça naʿtuñı her gūşeden gūş itmege / Cān-ı Selmān rūḥ-ı pāk-i Ḥażret-i Ḥassān gelür<br />
G66/7 Vaṣf-ı laʿlin oḳı ı ey ḥüsn kitābın oḳuyan / Meded Allāhı se<strong>ve</strong>rseñ ḳatı zībā yiridür<br />
ol ol ḳadar ḳadar [3]<br />
[3]<br />
K14/15 Elinden ol ol ḳadar ḳadar düşmen yimişdür boz doġanı kim / Ḳızılelmadan eyvā ḳopdı nā-geh işidüp anı<br />
G290/4 Şemşīr-i hecr yaralarıdur elem viren / Zaḫm-ı ḫadeng-i ḳavs-ı ḳażā ol ol ḳadar ḳadar ḳadar degül<br />
G307/6 Bī-riyā merd-i Ḫudāsın bilürüz ey ṣofī / Ġarażuñ raḥmet-i Ḥaḳdur o ḳadar ḳadar ḳadar raḥmet bul<br />
ol ol zam zamān zam ān [2]<br />
[2]<br />
K2/4 Ol Ol zam zamān zam ān irdi ki biñ şevḳ ile ṭāvūs-ı neşāṭ / İde ṣaḥn-ı ḥarem-i bāġ-ı cihānda cevlān<br />
K2/42 Ol Ol zam zamān zam ān kim birisin medrese-i ʿāliyenüñ / Eyledüñ aña kemāl-i keremüñden iḥsān<br />
886<br />
oñmasun oñmasun bitmesün! bitmesün! [1] ‘iflah olmasın’ anlamında kalıplaşmış beddua sözü; bkz. TS. C.<br />
V., s. 2994-2998. (3 tanık)<br />
G41/4 Oñmasun Oñmasun bitmesün bitmesün ey serv-i revān / Göreyin bāġ-ı cihānda şimşād<br />
oñulmaz oñulmaz yara yara [2] [2] şifa bulmaz/kapanmaz yara<br />
G411/5 Sīne-i mecrūḥ-ı mehcūruñ oñulmaz oñulmaz yarası yarası / Merhem-i vaṣluñ olur olursa dermān zaḫmına<br />
G344/5 Ṭabīb-i şehre baş egmem güzellerden şifā ummam / Oñulmaz Oñulmaz yaradur yaradur yaram devāsuz derddür derdüm<br />
ora ora [1] [1] orası
G9/2 Ser-i zülfiyle ḫaṭın örter imiş dirler o şūḫ / Açmadı kimseye ammā orayı orayı bād-ı ṣabā<br />
ortada ortada ortada var var yok! yok! yok! [1]<br />
[1]<br />
G246/4 Didüm var mı dehānuñla miyānuñ / Didi kim söyleme ortada ortada var var yo yoḳ yo<br />
ortaya ortaya almak almak [1] [1] etrafını çevirmek, kuşatmak<br />
G222/4 Aldılar Aldılar ol şemʿ-i bezm-ārāyı aġyār ortaya ortaya / Ẓāhir oldı nükte-i lā ḫayre illā fiʾl-vasaṭ<br />
ota otaġa ota otaġa<br />
ġa [1] [1] sorguç, tuğ; TS. C. V, s. 3022.<br />
M3/II/4 Gūşe-i destārına ṣandum ota otaġa ota ġa ṭaḳdılar / Sāye ṣalmış farḳına perr-i hümā-yı salṭanat<br />
1. oturmak<br />
oturmak oturmak [7]<br />
[7]<br />
G408/6 Geç otur otur sedd-i Sikender gibi künc-i ʿuzlete / Başuñ egme dehr-i dūnuñ efser-i Dārāsına<br />
G521/3 Cemʿ oldı eşḳiyā ile bir gün raḳīb-i ḫar / Ehl-i şeḳādan üstine kimse oturmadı<br />
oturmadı<br />
G307/4 Meclis-i vaʿẓa oturma oturmaḳ oturma ḳatı alçaḳlıḳdur / Ṣadr-ı mey-ḫāne-i ʿirfāna yitiş rifʿat bul<br />
K1/8 Bālā-yı çarḫ-ı heftüme Keyvān-ı kühne-sāl / Otur Oturmış Otur mış idi niteki Hindū-yı pīl-bān<br />
2. yerinde durmamak<br />
G521/1 Gül-şende kūyuñ işideli serv oturmadı oturmadı / Zencīrlerle baġladılar āb ṭurmadı<br />
Kt13/1 Emrīnüñ iñen ʿavreti hīç evde oturmaz oturmaz / Ol bilüp ider ḫidmetini kendü eliyle<br />
G265/4 Raḳīb yanını tenhā ḳomaz ol āhūnuñ / Geçer hemān oturur oturur ḳarşusında āh o köpek<br />
oynamak oynamak [1] [1] oyalanmak<br />
G347/3 Senüñ kāruñ hevāyılıḳdur ancaḳ ey kebūter sen / Hevā-yı ʿaşḳ-ı dil-ber neydügin bilmezsin oynarsın<br />
oynarsın<br />
oynaş oynaş [1] [1] dost, âşık<br />
G322/5 Ayırdı siḥr idüp yāri sipihr-i pīre-zen benden / Ne luʿb itdi baña gör biʾllāhi oynaşum<br />
oynaşum<br />
oyunlar oyunlar oynamak oynamak [1] [1] tuzağa düşürmek, kandırmak ‖ hileler yapmak (savaşta)<br />
K14/19 Dil-ā<strong>ve</strong>rler oyunlar oyunlar oynadı oynadı küffāre ol gün kim / Gören bāzīçe-i taḳdīrüñ oldı deng ü ḥayrānı<br />
887
ögme ögmek ögme k [2] methetmek, yüceltmek<br />
G520/4 Hem-demümdür şeb-i fürḳatde diyü ḫaste göñül / Ögerek Ögerek göge çıḳardı bu gice feryādı<br />
G485/5 Ögmesün Ögmesün ʿāşıḳlara vāʿiẓ riyāż-ı cenneti / Bāġ-ı ḫurrem olmaz ehl-i ʿaşḳa dīdāruñ gibi<br />
ögrenmek ögrenmek ögrenmek [4]<br />
[4]<br />
G536/4 Benden ögren ögren gel ḥaḳīḳat yolını ey yār kim / İtmezem terk günde biñ kez öldürürken ġam beni<br />
G508/7 Meddāḥ olalı çeşm-i ġazālāneñe Bāḳī / Ögrendi Ögrendi ġazel ṭarzını Rūmuñ şuʿarāsı<br />
G85/3 Ġonca-āsā ḳan ile ṭolmış göñüller açmaġı / Leblerüñden ögrenür ögrenür var ise şīrīn-kārlar<br />
G257/5 Piyāle devrini devrāndan ögrenür ögrenür Bāḳī / Felekde gerdiş iden cām-ı zer-nigārı görüñ<br />
ögrenür ögrenür ögrenür olmak olmak [1] [1]<br />
[1]<br />
G138/4 Dil-ber beşikden ögrenür ögrenür oldı oldı ṣalınmaġı / Her ṭıfl-ı nā-resīde ḫırāmān olup gezer<br />
ögretmek ögretmek [1]<br />
[1]<br />
G1/7 Ṭūṭī gibi ḫoş nükteler ögretdi ögretdi dehānuñ / Bāḳī gibi üstād-ı suḫan-per<strong>ve</strong>re cānā<br />
ölmek ölmek [23]<br />
[23]<br />
G534/5 Dünyede öldügüme öldügüme öldügüme hīç ġam yimezdüm Bāḳıyā / Bir gice pehlūya çeksem ol melek-sīmācuġı<br />
G40/1 Eylesün laʿlini dermān dil-i bīmāra meded / Dostlar işte ben öldüm öldüm öldüm baña bir çāre meded<br />
K16/5 Sen saġ ol ey viṣāli ḥayāt-ı cihān olan / Ben bu firāḳa döymeyem āḫır ölem ölem gibi<br />
G146/2 Fürḳat-i yār ḳatı zār u zebūn itdi beni / Döymeyem miḥnet-i hicrāna ölem ölem gibi gelür<br />
G177/3 Zaḫm-ı tīr-i müjeñ ile ger ölem ölem ey ḳaşı ya / Üstüḫānum alalar ḳavs ile zih-gīr ideler<br />
G167/5 Yitişgil ölmedin ölmedin ey cān ṭabībi dest-gīr ol kim / Bedenden cān-ı Bāḳī ṭurmayuben ıżṭırāb eyler<br />
G491/2 Sāḳıyā ölmedin ölmedin ölmedin irgür mey-i rūḥ-efzāyı / Ḥālümi derd ü ġam-ı ʿaşḳ diger-gūn itdi<br />
G184/4 Ölmedin Ölmedin yoluña cān virmege ʿahd itmiş idüm / Şol zamān ʿālem-i ervāḥa ki mūtū didiler<br />
G75/1 Ḳanumı içmege ol āfet-i cānum özenür / Meyl ider ölmege ölmege dil rūḥ-ı revānum özenür<br />
G206/5 Derd-i yār ile şunuñ kim başı ḫoşdur Bāḳıyā / Ölmege Ölmege cānlar virür derdine dermān istemez<br />
G297/7 Pister-i hicrānda dāʾim zār u bīmār olmada / Ölmeg Ölmege Ölmeg cānlar virürler mübtelālar bilmiş ol<br />
K6/6 Senden ayrılmaḳ ḳatı müşkil belādur dostum / Yoluña ölmek ölmek egerçi ʿāşıḳa āsān gelür<br />
G45/2 Dem-i viṣālde ḫoşdur yüzüñ görüp ölmek ölmek / Bahār günleri olur seḥerde ḫ˅āb leẕīẕ<br />
G394/1 Çarḫa baş egme göñül hergiz daḫı ac olmadan / Yigdür ölmek ölmek ölmek merd olan nā-merde muḥtāc olmadan<br />
G171/4 Bu ḥālet ile ey dil ṣaġ olmada ʿālemde / Derd ü ġam-ı dil-ber ile ölmekde ölmekde leṭāfet var<br />
G258/3 Nūş iden cām-ı lebüñ ölmekden ölmekden aṣlā ġam yimez / Kim ḫumārı olmaz ey sāḳī şarāb-ı Kevs̱erüñ<br />
G437/1 Lebüñi āl ile öpmiş ola mı peymāne / İçeyin ölmez ölmez isem ḳanını ḳana ḳana<br />
G518/3 Seg raḳībe nicʾolur göstereyin ölmez ölmez isem / Dehen-i yāre uyuzlanmaġı tebḫāle gibi<br />
G525/5 Bāḳī ölsün ölsün yoluña pādişehüm sen ṣaġ ol / Baḫt pāyende Ḫudā yār saʿādet bāḳī<br />
G413/2 Derdüñle ölüp ölüp ḫˇāb-ı ،‘adem içre yatandur / Āsāyiş ider var ise bu menzil içinde<br />
G169/6 Cihañda derd ü belāñı çeker gider Bāḳī / Ölürse Ölürse dünyede senden ferāġati yoḳdur<br />
G119/2 Ger ölürsem ölürsem ölürsem ḥasret-i ḳaddiyle ol servüñ beni / Bir yire defn eyleñüz kim sāye-i ʿarʿar düşer<br />
G433/5 Nefesüñ rūḥ virüp tā ola mürġ-i bāmuñ / Ey Mesīḥā-dem ölürsem ölürsem gilümi ṭayr eyle<br />
Ö<br />
888
889<br />
ölmezden ölmezden ev<strong>ve</strong>l ev<strong>ve</strong>l ḫāk ḫāk itmek itmek [1] [1] ‘ölmeden önce ölmek’; dervişin maddi manevi dileklerinden<br />
tümden vazgeçmesi, bkz. TASAVVUFTAN DİLİMİZE, s. 250.<br />
Kt20/2 Künc-i ʿuzlet iḫtiyār idüp varup bir gūşede / Ḫāk bilüp kendözin ölmezden ev<strong>ve</strong>l ev<strong>ve</strong>l ḫāk ḫāk ide<br />
ide<br />
ölüp ölüp gitmek gitmek [1] [1] ölüp ölüp dirilmek, kahrından ölmek (rakiplerin aşığı kıskanmaları<br />
nedeniyle)<br />
G37/2 Beni yād eyledüñ iḥyā itdüñ / Öldiler Öldiler gitdiler gitdiler ammā ḥussād<br />
öldürmek öldürmek [28] [28]<br />
[28]<br />
G372/4 Ser-i kūyuñda ger ġavġā-yı ʿuşşāḳ olmasun dirseñ / Raḳīb-i kāfiri öldür öldür ne ceng ü ne cidāl olsun<br />
G310/5 Cām-ı mey ṣun sāḳıyā bir pāre gelsün cānumuz / Bī-mecāl olduḳ ġam-ı dehr ile öldürdi öldürdi öldürdi kesel<br />
G410/1 Meded öldürdi öldürdi öldürdi beni derd ü ġam-ı cānāne / Ḳābil olmaz dil-i dīvāne ise dermāne<br />
G525/3 Beni öldürdi öldürdi firāḳuñ meded ey dost yitiş / Hele bir pāre daḫı tende ḥarāret bāḳī<br />
G40/3 Güher-i cāmı yitürdük bizi ġam öldüriyor öldüriyor / Sāḳıyā gel bulı vir ḳanda ise ara meded<br />
G39/6 Şimdi tīġ-i cevr ile öldürme öldürme ḳurbān olduġum / ʿĪd-ı Edḥā geldüginde idesin ḳurbān-ı ʿīd<br />
G411/2 Bī-günāh öldürmede<br />
öldürmede öldürmede ġamzeñ ne kāfir nesnedür / Nice maẓlūm uġradı ol nā-müselmān zaḫmına<br />
G374/3 Beni öldürmedügin öldürmedügin merḥametinden ṣanmañ / Ḫoş olur gūş idicek ḫastelerüñ feryādın<br />
G177/4 Beni öldürmege öldürmege gel ey püser ihmāl itme / Atalar dimediler ḫayr işi teʾḫīr ideler<br />
G120/5 Bāḳī-i dil-ḫasteye cevr-i firāvān itmeden / Ḳaṣduñ öldürmek öldürmek mi mi mi yoġsa nāz u istiġnā mıdur<br />
G177/1 Ne revādur ki müjeñle ḳaşuñ el bir ideler / Beni öldürmek içün reʾy ile tedbīr ideler<br />
G513/1 ʿĀşıḳ öldürmekdür öldürmekdür ol māhuñ tamām endīşesi / Yolına cān virmedür eksüklünüñ kem pīşesi<br />
G119/3 Ṭañ mı ġam öldürse öldürse öldürse meydān-ı melāmetde beni / Bu neberd-i ʿaşḳdur anca dil-ā<strong>ve</strong>rler düşer<br />
G182/1 Oḳlaruñ kim tende zaḫm-ı ḫūn-feşāna girdiler / Öldürüp Öldürüp ben ḫasteyi yoḳ yire ḳana girdiler<br />
G20/5 Derd-i ʿaşḳuñ ʿāşıḳ-ı miskīni āḫır öldürür öldürür / Mestlik pāyāne yitse irişür elbette ḫ˅āb<br />
G90/2 Bir ġamze ile laḥẓada biñ ādem öldürür öldürür öldürür / Ḫūnī gözüñ ki āhū-yı merdüm-şikārdur<br />
G133/1 Biñ mübtelāyı miḥnet ile her dem öldürür öldürür / Dil-ber mülāyim olmayıcaḳ ādem öldürür<br />
öldürür<br />
G133/2 Genc-i viṣāl ṭālibini ejdehā-ṣıfat / Ol ḥalḳa ḥalḳa zülf-i ḫam-ender-ḫam öldürür<br />
G133/3 Çeşmüñ şu resme ʿāşıḳı ġamzeñle ḳatl ider / Bir nā-tevānı tīġ ile ṣan Rüstem öldürür<br />
öldürür<br />
G133/4 Ṭursun yirinde ġamze-i ḳattāl-i ḫūn-feşān / Başdan belālu ʿāşıḳı ol perçem öldürür<br />
öldürür<br />
G133/5 Bāḳī peleng-i kūh-ı ġamuñ pençesindedür / Luṭfuñ meded yitişmez ise bir dem öldürür öldürür<br />
öldürür<br />
G312/3 Ḫaṭ u ḫāl öldürür öldürür ʿuşşāḳı tāb-ı ʿārıż incitmez / Zevāli bilmek isterseñ żiyādan bilme ẓılden bil<br />
G376/5 Bāḳīyi ġam öldürür öldürür ʿaşḳuñ yol ol olında ol ḳorḳarın / Şimdi mi çekdi belāyı rāh-rev yol ol oldaşdan ol<br />
G508/3 Gitmez o mehüñ rā gibi ḫançer kemerinden / Üftādelerin öldürür öldürür āh işte burası<br />
G537/5 İltifāt ile bulur mürdeleri gerçi ḥayāt / ʿĀşıḳ-ı ḫaste-dili öldürür öldürür istiġnāsı<br />
G348/8 Öldü Öldürür Öldü rür ḳattāl-i ġamzeñ dirgürür laʿl-i lebüñ / ʿĀşıḳ-ı bīmārı bilmez kimse ḥikmet neydügin<br />
G536/4 Benden ögren gel ḥaḳīḳat yolını ey yār kim / İtmezem terk günde biñ kez öldürürken<br />
öldürürken öldürürken ġam beni<br />
G267/4 Bend-i fürḳatde ḳoma bendeñi āzād eyle / Öldürürseñ Öldürürseñ de eger ḳaçmaz efendi ḳuluñ<br />
ölüm ölüm [1]<br />
[1]<br />
G47/5 Meydān-ı ʿaşḳ içinde ölümden ölümden ḳaçan ḳaçar / Dīvāne dil ki merg ile ḫaṣmāne ṣarmaşur<br />
ölümlü ölümlü ḫaste ḫaste [1]<br />
M7/V/2 Bulur cām-ı viṣālinden ölümlü ölümlü ḫasteler ṣıḥḥat<br />
ʿömr ʿömr [25] [25] ömür, hayat<br />
M1/I/2 Añ ol güni ki āḫır olup nev-bahār-ı ʿömr ʿömr / Berg-i ḫazāne dönse gerek rūy-ı lāle-reng
G141/5 Biz ṭālib-i te<strong>ve</strong>ccüh-i iḳbāl-i rūzgār / Gül-berg-i bāġ-ı ʿömr ise ber-bād olup gider<br />
G200/6 Belki dil ṣabr ideydi ammā ʿömr ʿömr ʿömr / Vaʿde-i vaṣl-ı yāre ḳatlanmaz<br />
G357/4 Ṣubḥ-ı viṣālüñ irmedi pāyāne yitdi ʿömr ʿömr / Şām-ı ġamuñda şemʿ gibi yana yana ben<br />
G201/4 Yollarda ḳalur rāh-rev-i Kaʿbe-i vaṣluñ / ʿÖmr ʿÖmr āḫır olur mevt irişür zād yitişmez<br />
G10/3 Bir kez ṭavāfın itmegi biñ ʿömre ömre virmezin / Ey ḥācī saña Kaʿbe baña kūy-i dil-rübā<br />
G303/4 Gördüñ ḳabā-yı ʿömre ömre beḳā yoḳ bu bāġda / Gül gibi sen de pīreheni pāre pāre gel<br />
G152/5 Żāyiʿ geçürme ʿömri ʿömri bu dem künc-i ġamda kim / Menzil kenār-ı bāġ u leb-i cūy-bārdur<br />
G256/5 Bāḳıyā maḥṣūl-i ʿömri ömri vaḳtidür şimden girü / Aḳça döküp dīdeden bir bir ḥisāb itmek gerek<br />
G490/2 Ġonca-i ümmīd-i bāġ-ı ʿömri ömri ḫandān görmedi / Dīde kim ebr-i bahārī gibi giryān olmadı<br />
K16/11 Āsīb-i rūzgār-ı ḫazāndan emīn ola / Gül-zār-ı ʿömr ʿömr-i ʿömr i devleti bāġ-ı İrem gibi<br />
K17/13 Ḳadr ü şerefde her gicesi Leyletüʾl-berāt / Eyyām-ı ʿömr ʿömr-i ʿömr i devleti nev-rūz u nev-bahār<br />
K26/10 Ḥāṣıl-ı ʿömr ʿömr-i ʿömr i girān-māye-i Şeyḫüʾl-islām / Pertev-i luṭf-ı Ḫudā nūr-ı hüdā revnaḳ-ı dīn<br />
G96/5 Reşk itme ʿömr ʿömr-i ʿömr i devlet-i dünyāya Bāḳıyā / Kim ḫ˅āb-ı ġaflet içre hemān bir ḫayāldür<br />
G113/7 Elüñ ol zülfe degmek ey Bāḳī / Ḥāṣılı ʿömr ʿömr-i ʿömr i cāvidāne deger<br />
G316/6 Metāʿ-ı dehr bir puldur aḳar ṣu ʿömr ʿömr-i ʿömr i müstaʿcel / Anuñʾçün Bāḳıyā esbābdan emlākden geçdüm<br />
G387/6 Bir ḫ˅āb-ı ġaflet içre ḫayāl-i muḥālde / Geçdi nesīm-i ṣubḥ gibi ʿömr ʿömr-i ʿömr i i nāzenīn<br />
G545/1 Gel bāġa temāşā idegör āb-ı revānı / Seyr eyle nedür sürʿat-i ʿömr ʿömr-i ʿömr i güẕerānı<br />
G481/3 Dil lebüñ yāḳūtına iksīr ile vaṣl olmadı / Naḳd-i ʿömrin ʿömrin ḫarc idüp varın çüritdi cevhere<br />
G82/4 Beni daʿvā-yı ḳatlüñden murāduñ baş u cān ise / Yoluña hey hey benüm benüm ʿömrüm senüñle kim nizāʿ eyler<br />
G179/2 Ucından zülfüñüñ çoḳ baş kesildi / Meded ʿömrüm ʿömrüm anı bir pāre kesdür<br />
G316/3 Ġamuñ afyonını tiryāk diyü baña ʿarż itme / Yüri ṣaġ ol benüm ʿömrüm ben ol tiryākden geçdüm<br />
G41/5 Dāne-i ḫāl-i siyah ey Bāḳī / Ḫirmen-i ʿömrümi ʿömrümi itdi ber-bād<br />
K13/3 Aldanurdum gül-bün-i ʿömrüñ ʿömrüñ yüze güldügine / ʿAhdine ṭursa zamāne dönmese devrān eger<br />
G546/8 Duʿāsı Bāḳī-i üftādenüñ ol kim ḳıyām itsün / Felekler saḳfı ṭurduḳça binā-yı ʿömrüñ ʿömrüñ erkānı<br />
ʿömr ʿömr-i ʿömr ʿömr i dır dırāz dır<br />
āz [1] [1] uzun ömür<br />
G77/3 Çekdi ḳapuñ gedālıġına ʿāḳıbet ṣaçuñ / ʿÖmr ʿÖmr-i ʿÖmr i dır dırāz dır<br />
āz u salṭanat-ı cāvidānı gör<br />
ʿömür ʿömür dörpüsi dörpüsi [1] [1] sıkıcı bir şey ‖ gülün dalının dikenli olması<br />
G332/3 Bülbülüñ medḥ idüp ol şāḫ-ı gül-i ter didügi / Bir ʿömür ʿömür dörpüsidür dörpüsidür ḳaddüñe nisbet güzelüm<br />
ʿömr ʿömr ü ü devlet devlet [2] [2] hayat<br />
G348/7 Ḥaḳdan isterseñ naʿīm-i cāvidānı iste kim / Gördüñ işitdüñ beḳā-yı ʿömr ü devlet neydügin<br />
K22/35 Mesned-i rifʿatde genc-efşān-ı iḥsān ol müdām / ʿÖmr ʿÖmr ü ü devlet devlet devlet pāy-dār iḳbāl ü ʿizzet cāvidān<br />
ʿömr ʿömr ü ü devlet devlet ü ü ü iclāl iclāl [1] [1] yaşam <strong>ve</strong> saltanatın istikbali<br />
K9/25 Eyyām-ı ʿömr ʿömr ü ü devlet devlet ü ü ü iclāl iclāl müstedām / Bünyād-ı baḫt u ʿizzet ü iḳbāl üstüvār<br />
ʿömri ʿömri geçmek geçmek [1]<br />
[1]<br />
G31/3 Bir pāre nān-ı ḫuşk ile ʿömrüñ ʿömrüñ ʿömrüñ geçerse geçerse ger / Açma bu rāzı kimseye ʿarż itme iḥtiyāc<br />
ʿömrin ʿömrin ziyāde ziyāde eylemek eylemek [1] [1] [1] ‘Allah ömrüne bereket <strong>ve</strong>rsin’ anlamında dua sözü<br />
K3/33 Ümīdin revā eyle eyle ʿömrin ʿömrin ziyāde ziyāde / Mühimmin müheyyā murādın müyesser<br />
ʿömrüm ʿömrüm var varı var [1] [1] ‘sevgilim’, ‘canım’ anlamında sevgi sözü<br />
G381/4 Hep senüñʾçündür benüm dünyā cefāsın çekdügüm / Yoġsa ʿömrüm ʿömrüm var varı var sensüz nʾeylerin dünyāyı ben<br />
ʿömrüm ʿömrüm geçince geçince [1] [1] ömrüm boyunca, ölene kadar<br />
G517/2 Şāyed teraḥḥum ide görüp ḫāk-sārını / ʿÖmrüm ʿÖmrüm geçince geçince bekleyeyin reh-güẕārını<br />
890
ʿömrüm ʿömrüm olduḳça olduḳça [1] [1] yaşadıkça ‖ bundan sonra<br />
Kt16/1 ʿÖmrüm ʿÖmrüm olduḳça olduḳça güzel sevmeyeyin dirdüm līk / Nʾideyin bu dil-i şeydā beni yalan itdi<br />
ʿömrü ʿömrü mezīd mezīd (olsun)! olsun)! [2] [2] önrün uzun olsun! (dua sözü)<br />
K17/12 Yüz sür Cenāb-ı Ḥaḳḳa niyāz u tażarruʿ it / Olsun Olsun mez mezīd mez īd ʿömr ʿömr-i ʿömr i Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i rūzgār<br />
G334/5 Bāḳīye virdi müjde-i vaṣluñ ḥayāt-ı nev / ʿÖmrüñ ʿÖmrüñ mezīd pādişehüm yarıcuñ Ḳadīm<br />
1. karşı<br />
öñ öñ [9]<br />
[9]<br />
K3/25 Yanar şemʿ-i Nāhid öñinde öñinde şihābuñ / Çeker her gice ṣubḥa dek ced<strong>ve</strong>l-i zer<br />
K14/23 Meger kim uġramış gerdūn öñinde öñinde seyl-i ḫūn içre / Şafaḳ ṣandı şebān-geh ḫalḳ dāmānındaki ḳanı<br />
K23/1 Ḫurşīd öñinde öñinde şuʿlelenür māh-ı nev müdām / Gūyā ki şemʿa ḳarşu görinür kenār-ı cām<br />
K23/12 İllā ki māh-ı ʿīda bu sözler baʿīddür / Erbāb-ı ʿaḳl öñinde öñinde ḥaḳīḳat budur kelām<br />
G57/2 Laʿl-i nigāra cān disem is̱bāta ḳādirin / Erbāb-ı ʿaşḳ öñinde öñinde bu gün müddeʿā budur<br />
G484/1 Belürmez ḥüsnüñe ḳarşu çerāġ-ı ṣubḥ-dem nūrı / Ne deñlü fer vire ḫurşīd öñinde öñinde şemʿ-i kāfūri<br />
2. huzur<br />
K4/16 Kemālin añlayup bir bir öñinde öñinde öñinde / Ḳomışlar yüz yire şāhān-ı pīşīn<br />
K21/25 Terāne eylese bülbül çemende güftārum / Gelüp öñinde zemīn-būs iderdi āb-ı zülāl<br />
G147/7 O ḫurşīd-i sipihr-i salṭanat kim / Öñinde Öñinde ḳāmet-i eflāk ḫamdur<br />
öñine öñine düşmek düşmek [1] [1] önde yürmek, önden gitmek ‖ yol göstermek<br />
G180/1 Naṭʿ-ı zemīne at ṣalıcaḳ fāris-i bahār / Düşdi Düşdi Düşdi şükūfeler hep öñine piyāde-vār<br />
öñine öñine yaymak yaymak [1] [1] [1] önüne dizmek ‖ ‘yay’-‘yaymak’<br />
G516/5 Nişān itsün dil-i Bāḳīyi ġamzeñ / Öñine Öñine hep müjeñ oḳlarını yay<br />
öñince öñince [9] [9] [9] önünden, önü sıra; bkz. TS. C. V, s. 3106.<br />
K1/16 Ol şeh-süvār-ı memleket-i ʿadl ü dād kim / Atı öñince öñince öñince olsa revā ḫusrevān revān<br />
K3/12 Mülūk-i zamāne öñince öñince öñince revāne / Rikāb-ı hümāyūnda Ḫāḳān u Ḳayṣer<br />
K3/14 Eger peyk olurlarṣa lāyıḳ öñince öñince / İnüp tāc-ı zerrīn ile heft aḫter<br />
K16/8 Ol şeh-süvār-ı ʿarṣa-i iḳbāl ü baḫt kim / Şāhān-ı dehr atı öñince öñince ḫadem gibi<br />
G59/7 Şāh-bāz-ı ṭabʿumuñ pervāzın urmaz kimseler / Çāre ey Bāḳī hemān olur öñince öñince varalar<br />
G87/4 Ferzāne-i cihānsın o ruḫlarla sen bu gün / Şāhān-ı ḥüsn atuñ öñince öñince piyādedür<br />
G417/7 Olur atuñ öñince öñince āsmān peyk-i cihān-peymā / Aña ḫurşīd tāc-ı zer hilāl-i çarḫ ser-mūze<br />
G195/5 Ol āhūyı saña ṣayd ola ṣanma iltiyāmından / Öñüñce Öñüñce Öñüñce ḳaçar ammā Bāḳıyā āḫır şikār olmaz<br />
Kt4/2 Öñüñce Öñüñce peyk-i hidāyet delīl ü reh-ber ola / Yanuñca Ḥıżr ʿaleyhiʾs-selām yoldaşuñ<br />
öñürdi öñürdi [1] [1] önce, ev<strong>ve</strong>l; bkz. TS. C. V, s. 3107.<br />
G201/3 Āhumdan öñürdi öñürdi yitişür ḳapuña eşküm / Germiyyet ile şöyle gider bād yitişmez<br />
öpmek öpmek öpmek [15] [15]<br />
[15]<br />
G58/7 Ol ṣanemden Bāḳıyā bir būse daʿvā ḳıl yüri / Söylemezse öp öp hemān aġzın sükūt iḳrārdur<br />
G298/2 Ḳaddüm gibi ḫāk-i ḳademüñ öpdi öpdi naʿl-çeñ / Meşhūrdur eʾd-dālü ʿaleʾl-ḫayri ke-fāʿil<br />
G504/2 Çekdi çevürdi sāḳī-i meclis piyāleyi / Āl ile öpdi öpdi diyü leb-i laʿl-i dil-beri<br />
G424/5 Bāde ḫaylī alındı meclisde / Öpdiler Öpdiler sāḳīyi dudaġında<br />
G247/3 Öpdüm Öpdüm Öpdüm elini ḳucmaġa bilin edeb itdüm / Güldi didi bilmez daḫı bī-çāre ṣarılmaḳ<br />
G277/3 Ḳandasın biz de gel ey āfet-i devrān görelüm / Nice bir öpe öpe ḳuca görişe ṭavḳ u kemerüñ<br />
G343/1 Öpelden Öpelden laʿlüñi āl ile bāde cām u sāġar hem / Benümʾçün dem-be-dem aġlar ṣürāḥī şemʿ-i en<strong>ve</strong>r hem<br />
891
G241/6 Ol vāṣıtayla laʿl-i leb-i dil-beri öper öper / Cāmuñ yüzine gülse nʾola Bāḳıyā ḳabaḳ<br />
G246/1 Ḳadeḥden ġayrı bir laʿlüñ öper öper yoḳ / Kemerden ġayrı bilüñi ḳucar yoḳ<br />
G425/3 ʿĀrıżuñ ṭurmaz öper öper zülf-i siyeh-rū göz göre / Hīç yüz virmezsin ammā ʿāşıḳ-ı miskīnüñe<br />
G187/1 Öper Öper meclisde laʿl-i dil-beri peymāneler vardur / Ṣunar destin ser-i zülf-i nigāra şāneler vardur<br />
G241/1 Ḳaṣd eyler aġzuñ öpmek öpmek içün dāʾimā ḳabaḳ / Olur boġazı iplü degüldür şehā ḳabaḳ<br />
G437/1 Lebüñi āl ile öpmiş öpmiş ola mı peymāne / İçeyin ölmez isem ḳanını ḳana ḳana<br />
G247/2 Olmadı müyesser baña bir serv-i revānuñ / Laʿlini öpüp öpüp biline bir pāre ṣarılmaḳ<br />
G247/4 Dil-berlerüñ ey ġonca-dehen ʿādeti budur / Gül ruḫlarını ara öpüp ara ṣarılmaḳ<br />
örtmek örtmek örtmek [1] [1] gizlemek, saklamak<br />
G9/2 Ser-i zülfiyle ḫaṭın örter örter imiş imiş dirler o şūḫ / Açmadı kimseye ammā orayı bād-ı ṣabā<br />
örtilmek örtilmek örtilmek [1] [1] kaplanmak<br />
G202/5 Dāġ-ı siyāh-ı sīnemüz örtile örtile örtile mevc-i eşk ile / Bir gün ola ki Bāḳıyā görmeye kimse ḳaramuz<br />
3151.<br />
892<br />
öykünmek öykünmek [22] [22] özenmek, taklite çalışmak, benzemek istemek; bkz. TS. C. V, s. 3146-<br />
G464/8 Ḳaṭre-i eşkine öykündi öykündi diyü Bāḳīnüñ / Çarḫ-i ḥakkāk yonupdur güheri döne döne<br />
G521/2 Öykündi Öykündi gerçi çeşmüme çoḳ çeşme lūlesi / Ammā ḳulaġın iller anuñ az burmadı<br />
G178/2 Ḫār-ı hecrüñde görüp ḥālüm baña öykündiler / Bülbülān-ı bāġ-ı ʿālem āh u zārum aldılar<br />
G400/4 Öykündügi<br />
Öykündügiʾçün<br />
Öykündügi ʾçün işigüñe ey şeh-i cihān / Daḫı ne ḳulplar ṭaḳa eflāke māh-ı nev<br />
G438/4 Niçün ol ḫurşīd-i ʿālem-tāba öykündüñ öykündüñ diyü / Māh-ı nev ḫançer çeker mihr-i dıraḫşān üstine<br />
K24/33 Ġoncanuñ cānı mı var öyküne laʿl-i lebüñe / Zülfüñe ḳaç başı var ola ber-ā-ber sünbül<br />
G451/3 Biñ meşk iderse ṣafḥa-i çarḫ üzre māh-ı nev / Ebrū-yı yāre öykünebilmez öykünebilmez mis̱ālde<br />
G5/1 Ḥüsn ile saña öykünemez öykünemez çün gül-i raʿnā / Ḥüzn ile baña beñzeyemez bülbül-i şeydā<br />
G251/5 Gedā-yı kūy-ı cānāne ṣaḳın öykünme öykünme ey Bāḳī / Sefāhatdür bilürsin muḳteżā-yı şāha taḳlīdüñ<br />
G463/4 Ḳāmet-i naḫl-i ḫırāmānuña öykünmez öykünmez idi / Himmeti ḫaylī bülend olmasa servüñ özine<br />
G92/2 Öykünse Öykünse ḫaddüñe ne ġam ey āfitāb-ı ḥüsn / Māh-ı sipihr kemdür o ne yüzi ḳaradur<br />
G98/6 Şimşād-ı ḫoş-ḫırāmına ol servüñ öykünüp öykünüp / Reftāre gelse pāy-ı ṣanavber şikest olur<br />
G183/7 Bāḳıyā gökde şihāb atılmadı Mirrīḫ-i çarḫ / Rūy-ı yāre öykünür öykünür diyü mehe ḫançer çeker<br />
G512/5 Lebine öykünür öykünür ol ḫusrev-i şīrīn-dehenüñ / Bāḳıyā ḫalḳ ʿaceb mi mezelense şekeri<br />
G434/2 Bāġda dolābı çoḳ çekdi çevürdi bāġ-bān / Öykünür Öykünür Öykünür diyü ġamuñda nāle vü efġānuma<br />
G457/3 Öykünür Öykünür sen serv-i sīm-endāma beñzer serv-i bāġ / Yāsemenler dikdiler ṭol ol olaşdılar ol endāmına<br />
G91/3 Fiʾl-cümle öykünürdi öykünürdi senüñ ġamzeñ oḳına / İller ḳanadı ile uçar olmayaydı tīr<br />
K26/21 Ruḫuña beñzer idi āyīne olsa rengīn / Öykünürdi Öykünürdi lebüñe laʿl olaydı şīrīn<br />
G9/6 Öykünürdi Öykünürdi lebüñe cām-ı mey ammā dönmiş / Bu gün almışlar ele bir yire gelmiş ẓürefā<br />
G434/3 Çeşm ü ebrū ḫāl-i Hindū zülf-i cādū bulsa ger / Öykünürdi Öykünürdi āfitāb ol āfet-i devrānuma<br />
G314/5 Öykünürmiş Öykünürmiş ʿiẕār-ı dil-dāra / Göricek Bāḳıyā güli ele al<br />
Mtl 17 Öykünürmiş Öykünürmiş serv-i ḫoş-reftāre naḫl-i būstān / Kāşkī alsa yürüyivirse ey serv-i revān<br />
öyle öyle öyle [2] [2] o şekilde, böyle<br />
G469/3 İnkār itme ṣofī şarābuñ menāfiʿin / Üstād-ı ḥikmet öyle öyle buyurmış kitābda<br />
G162/5 Ḳalem-i ṣunʿ-ı Ḥaḳda sehv olmaz / Öyle Öyle idrāk idenler aḥmaḳdur<br />
öz öz [13]<br />
[13]<br />
1. kendi, kendisi
G160/3 Cām-ı şarāb-ı nāb ile rindān-ı mey-gede / Öz Öz ʿāleminde her biri bir şāh-ı tāc-dār<br />
G188/1 Mest olup ʿāşıḳ-ı rüsvā yaḳasın çāk eyler / Düşüben kūy-ı ḫarābāta özin ḫāk eyler<br />
G359/4 Laʿl-i leb-i dil-dāra özin özin nisbet idelden / Āzürde-dilem pençe-i mercānuñ elinden<br />
G421/5 Şöyle aġlar merdüm-i çeşmüm ki ġarḳ itdi özin özin / Gūyiyā bir ṭıfldur ol şimdi girdi yaşına<br />
Kt5/1 Küh-sāra irse şuʿle-i şemşīr-i heybeti / Deryālara atardı özin özin ḫavfdan peleng<br />
G237/5 Bāḳīnüñ kārına yārān-ı ṣafā incinmesün / Gāh gāh anı özinden eylemez āgāh şevḳ<br />
G463/4 Ḳāmet-i naḫl-i ḫırāmānuña öykünmez idi / Himmeti ḫaylī bülend olmasa servüñ özine?<br />
özine?<br />
G536/1 Gördiler ol bī-<strong>ve</strong>fāyı terk ider her dem beni / Özlerine Özlerine eylediler nāleler hem-dem beni<br />
G336/5 Sözüm Bāḳī kemālin buldı vaṣf-ı nev-cevānumla / Özüm Özüm luṭf-ı suḫanda hem-ser-i pīr-i Ḫocend itdüm<br />
K20/31 Hemīşe ṣanʿat u pīşem dem-ā-dem endīşem / Özümle Özümle baḥs̱ u cedel yılduzumla ceng ü cidāl<br />
K11/1 Leb-i laʿlin ḫayāl it gūşe-i ʿuzletde pinhān ol / Dilā hem kān-ı gevher ḳıl özüñ özüñ hem gevher-i kān ol<br />
Mtl 31 Özüñ Özüñ ḫāl-i ʿiẕār-ı yāre beñzetmişsin ey aḫter / Ne bilsünler ḳarañuda anuñ göz ḳıpduġın iller<br />
2. varlık, zât<br />
K21/22 Kerīm özüñle özüñle mükerrem cihānda luṭf u kerem / Şerīf aduñla müşerref ḳabāle-i iḳbāl<br />
özenmek özenmek özenmek [8]<br />
[8]<br />
1. arzulamak, he<strong>ve</strong>slenmek<br />
G75/1 Ḳanumı içmege ol āfet-i cānum özenür özenür / Meyl ider ölmege dil rūḥ-ı revānum özenür<br />
G75/2 Ṭıfldur pend-i peder diñlemez ol māh daḫı / Şīr-i māder yirine içmege ḳanum özenür özenür<br />
özenür<br />
G75/3 Ārzū eyler imiş bār-ı belā çekdügümi / Çekeyin bārī çün ol şūḫ-ı cihānum özenür özenür<br />
G75/5 Derd u ġam ḳaddümi ḫam ḳılsa göñül çekmez elem / Kemer itmek diler ol mūy-miyānum özenür<br />
özenür<br />
G75/6 Tīr-i āh-ı seḥerī çekdügüm ister dil-dār / Çekeyin nʾolsa gerek ḳaşı kemānum özenür<br />
özenür<br />
G75/7 Dimez ol ḫusrev-i ḫūbān-ı cihān ey Bāḳī / Laʿl-i şīrīnüme Ferhād-ı zamānum özenür<br />
özenür<br />
2. benzemeye çalışmak, imrenmek<br />
G75/1 Ḳanumı içmege ol āfet-i cānum özenür / Meyl ider ölmege dil rūḥ-ı revānum özenür<br />
özenür<br />
G75/4 Pīrlikde bu dü-tā ḳaddümi çeng eylemege / Neydügin bilmeyüp ol tāze cevānum özenür özenür<br />
1. başka<br />
özge özge [6]<br />
[6]<br />
K21/18 Ḍurūb-ı tīġ-i ḥavādis̱den özge özge özge bulmadılar / Şolar ki kendülerin aña ṭutdılar ems̱āl<br />
G262/4 Rez duḫterini sīneye çeksem ʿaceb midür / Cevrinden özge nesnesi yoḳ bī-<strong>ve</strong>fālaruñ<br />
G538/4 İkisinüñ daḫı bir benden özge özge vāris̱i yoḳdur / Cihānda ben var iken kim añar Ferhād u Mecnūnı<br />
2. başka yer, başka taraf<br />
G109/5 Sen urduġuñca tīrüñi sīnemden özgeye özgeye / Ṭaʿn-ı ḥasūd derd ile ḳaddüm kemān ider<br />
3. değişik, kendine has<br />
G58/3 Her gedā-ṭabʿ añlamaz āyīn-i Cemdür bezm-i mey / Bunda bir şāhāne ṭavr u özge özge ʿālem vardur<br />
G234/4 Gözüme özge özge ʿālemler temāşā itdürür sīneñ / Nice sīne bu ḫod āyīne-i ʿālem-nümā ancaḳ<br />
özlemek özlemek [5] [5]<br />
[5]<br />
1. aramak, hasret duymak<br />
G292/5 Ḫıṭṭa-i Rūmdadur ʿırḳ-ı nihāl-i iḳbāl / Özleme Özleme ḫāk-i Ḫorāsān u ʿIrāḳı berü gel<br />
K6/15 Perçem-i tūġından irdükçe Freng-istāna tāb / Sāye-i serv-i bülend-i ḳaddin özler özler bān gelür<br />
2. arzulamak<br />
893
G17/1 Ayaġuñ ṭopraġın özler özler özler bulurken gökde yir kevkeb / İşigüñ cānibin gözler zehī ʿālī-naẓar kevkeb<br />
G139/2 Göñül bir nāzük-endāmuñ viṣāli ḫ˅ānın özler kim / Teni pālūde-i ter gibi degseñ bir zamān ditrer<br />
G216/3 Būs u kenāruñ özler özler ʿaşḳuñ ġamında diller / Zevraḳları bu baḥruñ hep ol kenāre düşmüş<br />
özler özler olmak olmak [1]<br />
[1]<br />
G416/6 Pā-būsuñ özler özler oldı oldı görelden izüñ tozın / Bāḳī ʿaceb ḫayāle döşendi ġubār ile<br />
ʿöẕr ʿöẕr-i ʿöẕr i leng eylemek [1] topallığını mazeret göstermek ‖ Timur-leng<br />
G484/3 Hezārān ʿöẕr ʿöẕr-i ʿöẕr i leng eyler eyler ḳaçar meydāna gelmezdi / Eger Tātār-ı ġamzeñ daʿ<strong>ve</strong>t itse cenge Tīmūrı<br />
894
1. ayak<br />
pā/y ā/y [19] [19] bkz. ‘ḫāk-i pāy’ maddesi.<br />
K20/13 Gelüñ bu fikri ḳoyalum tereddüd itmeyelüm / Bu deñlü nesne niçün ola pāy āy āy-ı āy ı ı ʿaḳla ʿıḳāl<br />
K20/30 Şarāb-ı ḥayret ile şöyle mest ü medhūşam / Ne dest-i ʿaḳla taṣarruf ne pāy āy āy-ı āy ı fikre mecāl<br />
K21/11 Nişān-ı pāy āy āy-ı āy ı vuḥūş u ṭuyūr ṣaḥrāda / Çizildi rīk-i sefīd üzre gūyiyā eşkāl<br />
M1/VI/3 Her ḳanda baṣsa pāy āy āy-ı āy ı semendüñ nis̱ār içün / Ḫānlar yoluñda cümle revān itdi cānları<br />
G98/6 Şimşād-ı ḫoş-ḫırāmına ol servüñ öykünüp / Reftāre gelse pāy āy āy-ı āy ı ṣanavber şikest olur<br />
G366/2 Ne zībādur ol engüşt-i muḥannā pāy āy āy-ı āy ı sāġarda / Ṣaḳın dūr itme ey sāḳī o zer ḫalḫāli ayaḳdan<br />
K2/13 Dā<strong>ve</strong>r-i devr-i zamān Şāh Süleymān ol kim / Yüz sürer pāy āy āy-i āy i semendine mülūk-i devrān<br />
K2/23 Ġāzīler pāy āy āy-i āy semendin yine ḫınnāladılar / Ḫūn-ı aʿdāyı o dem kʾeylediler seyl-i revān<br />
K20/22 Dem-i <strong>ve</strong>ġāda çü pāy āy āy-i āy i semendi deprense / Sipihre lerze düşer arża irişür zilzāl<br />
G225/2 Almaġa āvāze-i pāy āy āy-i āy i i semendüñ gūş-i cān / Ḳaldı yollarda nişān-ı naʿl-i esbüñ gibi semʿ<br />
K20/1 Ne ḫoş yaraşdı sipihre kevākib içre hilāl / Ṭaḳındı pāyine āyine gūyā ki cevherī ḫalḫāl<br />
G294/2 Ḥasret-i ḳaddüñ ile bāġda seyl-i eşküm / Ṭaḳdı serv-i çemenüñ pāyine āyine sīmīn ḫalḫāl<br />
G420/7 Bāḳī ʿaceb mi seng-i belā irse pāyi āyi āyine āyi ne / Her kim bu reh-güẕār-ı fenādan mürūr ide<br />
G380/3 Pāyine āyine yüzler sürer her serv-i dil-cūnuñ revān / Ṣu gibi bir ʿāşıḳ-ı dīdār dirseñ işte ben<br />
G306/2 Gül-zāre gel ki pāyüñe āyüñe āyüñe ḳaṣd-ı nis̱ār içün / Dāmānın itdi pür-güher-i şāh-vār gül<br />
G356/4 Yüz sürmek umar pāyüñe āyüñe üftādeler ammā / Nevbet mi deger kimseye dāmānuñ ucından<br />
G503/1 ʿAşḳuñ hevāsı esdi nesīm-i seḥer gibi / Eşküm dökildi pāyüñe āyüñe gül-berg-i ter gibi<br />
G490/1 Zülfüñe dil virmeyen ḫāṭır-perīşān olmadı / Pāyüñe āyüñe yüz sürmeyen ḫāk ile yeksān olmadı<br />
2. hisse, nasip<br />
G519/4 Gedāya ḳısmet-i rūz-ı ezelden / Leked-kūb-ı melāmetdür degen pāy āy<br />
P<br />
895<br />
pāy āy āy-ı āy ı mela melaḫ mela<br />
[1] [1] çam sakızı, çoban armağanı {armagān-ı mūr pāy-ı melaḫ} ‖ küçük hediye; bkz.<br />
TOKMAK, s. 58.<br />
K12/4 Yāre ser ḳılsa fidā mūr-ṣıfat cān-ı żaʿif / Pīş-keş pāy āy āy-ı āy ı mela melaḫdur mela<br />
ḫdur ki Süleymāna çeker<br />
pāy āy āy-i āy i ta taḫt ta<br />
ḫt ḫt [2] [2] taht<br />
G311/10 Hem-vāre pāy āy āy-i āy i i ta taḫt ta<br />
ḫt ḫt-ı ḫt şehenşāha Bāḳīyā / Rengīn sözünden eyle firāvān nis̱ār laʿl<br />
G417/9 Muʿallā bār-gāhuñda güneş bir şemse-i zerrīn / Muraṣṣaʿ pāy āy āy-i āy i ta taḫtuñda ta<br />
ḫtuñda felek bir dāne pīrūze<br />
pā-būs ūs [4] [4] ayak öpme<br />
G468/1 Ḳanāʿat ḳıl göñül pā-būs ūs ūs-ı ūs yāre / Elinden būse alınmaz ne çāre<br />
G416/6 Pā-būsuñ ūsuñ özler oldı görelden izüñ tozın / Bāḳī ʿaceb ḫayāle döşendi ġubār ile<br />
G388/4 Pāy āy āy-būs āy ūs ūsın ūs ın isteyen ol sāḳī-i gül-çihrenüñ / Kendüyi nergis gibi mest-i ser-endāz eylesün<br />
G19/4 Ḳaddüm ey şeh-süvār-ı ḥüsn itdi / Pāy āy āy-būsuñ āy ūsuñ ḫayāli şekl-i rikāb<br />
pā-der der der-gil der gil [1] ayağı çamurda ‖ sıkıntıda, aciz ‖ âşık; bkz. ‘ayaġı gil içinde ḳalmak’ md.<br />
K24/36 Lāle reşk-i ruḫ-ı gül-gūnuñ ile pā-der der der-gil der gil / Ġam-ı zülfüñle perīşān u mükedder sünbül<br />
pāy āy āy-kūbān āy ūbān [1] [1] yere ayak vurup oynayarak, hoplaya zıplaya ‖ dans ederek
G237/3 Pāy āy āy-kūbān āy ūbān dest-efşān naʿre-zen efġān-künān / ʿAzm-i kūy-ı dil-rübā itdüm olup der-rāh-ı şevḳ<br />
pā(y) ā(y) ā(y)-māl ā(y) āl [6] [6] ayaklar altında kalmış, çiğnenmiş ‖ hakir düşürülmüş, perişan edilmiş<br />
K16/12 Pā-māl āl āl-i āl esb-i devleti küffār-i ḫāk-sār / Ḫāḳān-ı Çīn muṭīʿ ola şāh-ı ʿAcem gibi<br />
M5/VI/2 Yollar üzre cism-i pā-mālüm ālüm görüp raḥm itmedüñ<br />
G429/4 Cism-i ḥaḳīr ḫāk-i meẕelletde pāy āy āy-māl āy āl / Ḫāṭır hevā-yı dil-ber-i ʿālī-cenābda<br />
G441/1 Ten pāy āy āy-māl āy āl āl ü serde ġam-ı ʿaşḳ-ı yār ise / Ayaḳda ḳaldum elde degül iḫtiyār ise<br />
G446/4 Üftādeler şikeste vü mecrūḥ u pāy āy āy-māl āy āl / Ḫūbān semend-i nāza binüp türktāzda<br />
G100/1 Yıllar-durur yoluñda senüñ pāy āy āy-māldur āy āldur / Miskīn zülfüñ ayaġa ṣalma <strong>ve</strong>bāldur<br />
pā-māl āl eylemek/itmek eylemek/itmek [4]<br />
[4]<br />
1. ayaklar altına almak, çiğnemek ‖ üstünlük sağlamak<br />
K20/41 Belāġat içre ben ol şeh-süvār-ı meydānem / Ki eyledüm eyledüm şuʿarā-yı zamāneyi pā-māl āl āl<br />
K5/18 Felekler farḳına baṣdı ḳadem devrüñde fażl ehli / Nice pā-māl āl ide ide dünyā-yı fānī ehl-i ʿirfānı<br />
2. ayaklar altına almak, çiğnemek ‖ perişan etmek<br />
K26/24 Dil-i āşüfte-ṣıfat cevr ile pā-māl āl itme itme / Hindū-yı ḥalḳa-be-gūşuñdur o zülf-i miskīn<br />
G151/3 Ayaġuñ altına baḳ eyle naẓar ben ḫāke / Şeh-süvārum yiter itdüñ itdüñ beni pā-māl āl yiter<br />
pā-māl āl ḳılmak ılmak [1] [1] ayaklar altına almak, çiğnemek ‖ perişan etmek<br />
G294/1 Esb-i nāz ile beni yār ḳılupdur ılupdur ılupdur ppā-māl<br />
p<br />
āl / Naʿller şekli aña sīnede olmışdur dāl<br />
pā-māl āl olmak olmak [4] [4] ayaklar altında kalmak, çiğnenmek ‖ yok olmak, ortadan kalkmak<br />
G233/7 Olmaz Olmaz Olmaz ey Bāḳī-i bī-dil ser-i aʿdā pā-māl āl / Yine sen ṭabʿ semendine süvār olmayıcaḳ<br />
G372/1 Ġam-ı ḫaṭṭıyla yāruñ nice bir dil pür-melāl olsun / Sür ey sāḳī ayaġı mūr-ı ġuṣṣa pāy āy āy-māl āy āl olsun<br />
olsun<br />
K20/42 Benem bu ʿarṣada kim raḫş-ı ṭabʿı depredicek / Vücūdı ḫaṣm ola pāmāl āmāl olursa Rüstem-i Zāl<br />
G238/4 Pāy āy āy-māl āy āl oolmada<br />
o lmada āḫır şütür-i gerdūna / Pādişāh ile gedāsı hele yeksān ancaḳ<br />
pāy āy āy-merd āy merd [1] yardımcı, şefaatçi (pāy-merd- dest-yār paralelliğinde)<br />
K9/14 Ṣaff-ı ġazāda rāyet-i iḳbāli pāy āy āy-merd āy merd / Rūz-ı <strong>ve</strong>ġāda ḳabża-i şemşīri dest-yār<br />
pādi ādi ādişā/h ādi şā/h [30] padişah ‖ sevgili, güzel<br />
G218/1 Zülf-i siyāhı sāye-i perr-i hümā imiş / İḳlīm-i ḥüsne anuñ içün pādi ādi ādişā ādi şā imiş<br />
M1/II/3 Kem-ter gedāyı az ʿaṭāsı ḳılurdı bay / Bir luṭfı çoḳ mürüv<strong>ve</strong>ti çoḳ pādi ādi ādişāh ādi şāh idi<br />
G221/5 Bāḳıyā dil mülkini dil-ber niçün tārāc ider / Pādi ādi ādişāh ādi şāh olan nedür şehrini yaġmādan ġaraż̓<br />
G238/4 Pāy-māl olmada āḫır şütür-i gerdūna / Pādi ādi ādişāh ādi şāh ile gedāsı hele yeksān ancaḳ<br />
G394/2 Pādişehseñ terk-i tāc u kis<strong>ve</strong>t itmekdür yoluñ / Pādi ādi ādişāh ādi şāh olmaz kişi başında bir tāc olmadan<br />
G61/6 Sulṭān-ı ʿaşḳa bende ṣatar şimdi kendüyi / Bāḳī de ḥaḳ budur ki ʿaceb pādi ādi ādişāhdur ādi şāhdur<br />
G36/5 Bāḳī hecrüñ ġamıyla cān virdi / Dād ey pādi ādi ādişāh<br />
şāh-ı şāh ı ʿālem dād<br />
G54/1 Piyāle ḫusrev-i mülk-i ġama tāc-ı Keyānīdür / Ḫum-ı mey pādi ādi ādişāh<br />
şāh-ı şāh ı ʿaşḳa genc-i ḫusrevānīdür<br />
G91/5 Bir pādi ādi ādişāh<br />
şāh-ı şāh ı ḥüsne ḳul olduḳ ki Bāḳıyā / Anuñ esīr-i ʿaşḳı olupdur cevān u pīr<br />
G326/1 Aġyāra ḳıldı ḫançer ile ġamzesi hücūm / Küffāra çekdi tīġını ṣan pādi ādi ādişāh<br />
şāh-ı şāh ı Rūm<br />
G544/4 O Leylī-<strong>ve</strong>ş ġamından nʾola olsam pādi ādi ādişāh<br />
şāh-ı şāh ı ġam / Cünūn mülkin baña ıṣmarladı Mecnūn ise gitdi<br />
Mtl 13 Bu devr içinde benem pādi ādi ādişāh<br />
şāh-ı şāh ı mülk-i suḫan / Baña ṣunıldı ḳaṣīde baña virildi ġazel<br />
G49/4 Pādi ādi ādişāh<br />
şāh-ı şāh ı ʿaşḳa besdür gūşe-i külḫan serīr / Bister-i sincāb ise maḳṣūd ḫākister yiter<br />
G206/4 Ḫoş gelür aña rebāb āvāzesi ġavġāsı yoḳ / Pādi ādi ādişāh<br />
şāh-ı şāh ı ʿaşḳ olanlar kūs-ı ḫāḳān istemez<br />
G480/5 Bāḳī-i dil-ḫasteye cevr ü cefālar eylemek / Ol güzeller pādi ādi ādişāh<br />
şāhınuñ şāh ınuñ düşer mi şānına<br />
G450/5 İḫtiyārı yoḳ ḳapuñda āh u efġān itmege / Pādi ādi ādişāhum ādi şāhum Bāḳīyi maʿẕūr ṭut ol bābda<br />
896
G117/5 Bāḳıyā ḳılsun muʿaṭṭar bezm-i āfāḳı nesīm / Pādi ādi ādişāhu<br />
şāhuñ şāhu micmer-i ʿadlinde ṣandal yaḳdılar<br />
G79/4 Ḫuşk u ter ile ḳāniʿ olan ʿīş u nūşda / Dünyā ġamını pādi ādi ādişeh<br />
şeh-i şeh i baḥr u ber çeker<br />
G93/3 Ḳāmetüñ cil<strong>ve</strong>sin dirīġ itme / Pādi ādi ādişehler ādi şehler bülend-himmet olur<br />
G394/2 Pādi ādi ādişehseñ ādi şehseñ terk-i tāc u kis<strong>ve</strong>t itmekdür yoluñ / Pādişāh olmaz kişi başında bir tāc olmadan<br />
G297/3 Yanuña ḳalur ne ḳılsañ pādi ādi ādişehsin ādi şehsin dostum / Şānuña lāyıḳ degül ammā cefālar bilmiş ol<br />
G142/5 Ehl-i ʿaşḳuñ nālesin ney ḳāmetin çeng eyledüñ / Pādi ādi ādişehsin ādi şehsin itdügüñ şimden girü ḳānūn olur<br />
G87/5 Menʿ eyleme yanuñca sürinsün ḳo sāye-vār / Bāḳī ḳuluñ da pādi ādi ādişehüm ādi şehüm bir fütādedür<br />
G105/5 Geh ḳulḳul-i mey göñlüm açar gāh dem-i nāy / Maḳṣūd benüm pādi ādi ādişehüm ādi şehüm ḥüsn-i edādur<br />
G106/3 İzüñ tozına sürdi yüzin āyīne-<strong>ve</strong>ş dil / Maḳṣūd benüm pādi ādi ādişehüm ādi şehüm kesb-i ṣafādur<br />
G267/3 Dökilür ḳaṭreleri ʿāşıḳ-ı mehcūr aġlar / Yılduzı düşkün olur pādi ādi ādişehüm ādi şehüm maʿzūlüñ<br />
G334/5 Bāḳīye virdi müjde-i vaṣluñ ḥayāt-ı nev / ʿÖmrüñ mezīd pādi ādi ādişehüm ādi şehüm yarıcuñ Ḳadīm<br />
G346/8 Dür-i fażl ile muraṣṣaʿ ḳılıcuñdur Bāḳī / Anı dūr itme benüm pādişehüm dişehüm yanuñdan<br />
G525/5 Bāḳī ölsün yoluña pādi ādi ādişehüm ādi şehüm sen ṣaġ ol / Baḫt pāyende Ḫudā yār saʿādet bāḳī<br />
Kt3/3 Dārā-yı cihān eylemesün ʿālemi sensüz / Her ḳanda iseñ pādi ādi ādişehüm ādi şehüm dünyede ṣaġ ol<br />
pādi ādi ādişeh<br />
şeh-i şeh i ʿādil ʿādil ʿādil [1] [1] adaletli padişah ‖ Kanunî Süleyman<br />
K2/33 Bārekaʾllāh zehī Pādi ādi ādişeh ādişeh<br />
şeh-i şeh i ʿādil ʿādil kim / Şarḳdan ġarba degin buldı cihān emn ü emān<br />
pādi ādi ādişeh<br />
şeh-ı şeh ı ʿāl ʿālī-şān ʿāl<br />
ān [1] [1] şanı yüce padişah ‖ Kanunî Süleyman<br />
K2/52 Ḥāṣılı cūd u kerem vaḳti irişdi şimdi / Luṭfuña nāẓıruz ey Pādi ādi ādişeh<br />
şeh-ı şeh ı ʿālī ʿālī-şān ʿālī<br />
ān<br />
pādi ādi ādişāh<br />
şāh-ı şāh ı āsmān āsmān-rif āsmān rif rifʿat ʿat [1] [1] gök gibi yüce padişah ‖ Sultan II. Selim<br />
K5/8 Penāh-ı dīn ü devlet pādi ādi ādişāh<br />
şāh-ı şāh ı āsmān āsmān-rif āsmān rif rifʿat rif ʿat / Cenāb-ı Şeh Selīm ibni Süleymān Ḫān-ı ʿOs̱mānī<br />
pādi ādi ādişāh<br />
şāh-ı şāh ı bende bende-per<strong>ve</strong>r bende<br />
per<strong>ve</strong>r [1] [1] tebâsını gözeten, onlara ikramda bulunan padişah ‖ Sultan Murat<br />
M3/IV/5 Devletinde miḥnet-i devrāndan ey Bāḳī ne ġam / Ḥamdüliʾllāh Pādi ādi ādişāh<br />
şāh-ı şāh ı bende bende-per<strong>ve</strong>rdür<br />
bende<br />
per<strong>ve</strong>rdür gelen<br />
pādi ādi ādişāh<br />
şāh-ı şāh ı ddād<br />
d<br />
ād ād-güster ād güster [1] [1] âdil padişah ‖ Sultan Murat<br />
M3/IV/1 Şād oluñ kim Pādi ādi ādişāh<br />
şāh-ı şāh ı ddād<br />
d<br />
ād ād-güsterdür<br />
ād güsterdür gelen / Ḫusrev-i ʿādil şehenşāh-ı muẓafferdür gelen<br />
pādi ādi ādişeh<br />
şeh-i şeh i devr devr-i devr<br />
i zam zamān zam<br />
ān [1] [1] [1] zamanın dünya padişahı ‖ Kanunî Süleyman<br />
Kt1/2 Ḫ˅āce-i rūy-ı zemīn pādi ādi ādişeh<br />
şeh-i şeh i devr devr-i devr<br />
i zam zamān zam ān / Ḫusrev-i Cem-ʿaẓamet dā<strong>ve</strong>r-i Cemşīd-maḥal<br />
pādi ādi ādişeh<br />
şeh-i şeh i kkām<br />
k<br />
ām ām-kār ām ār [1] [1] muradına ermiş/talihli hükümdar<br />
G122/9 Seyr ü ṣāfa-yı bāġ u gülistān ise ġaraż / Gül-zār-ı ḥüsn-i pādi ādi ādişeh<br />
şeh-i şeh i kkām<br />
k<br />
ām ām-kār ām ār ārı ār gör<br />
pādi ādi ādişāh<br />
şāh-ı şāh ı kkām<br />
k<br />
ām ām-yāb ām āb [2] [2] muradına ermiş/talihli hükümdar<br />
G20/6 Bāḳīye senden ferāġat virdi ey gerdūn-ı dūn / Südde-i devlet-meʾāb-ı pādi ādi ādişāh<br />
şāh-ı şāh ı kkām<br />
k<br />
ām ām-yāb ām āb āb<br />
G320/5 Ṣalup şemşīr-i naẓm-ı āb-dārı dehre Bāḳī-<strong>ve</strong>ş / Belāġat kiş<strong>ve</strong>rin ey pādi ādi ādişāh<br />
şāh-ı şāh ı kkām<br />
k<br />
ām ām-yāb ām āb açdum<br />
pādi ādi ādişāh<br />
şāh-ı şāh ı mülk mülk-i mülk<br />
i ma maʿnā ma<br />
ʿnā ʿnā [1] [1] [1] mana ülkesinin hükümdarı ‖ Sultan III. Murad<br />
G65/6 Murāduñ Ḫān Murāduñ himmetinden ḳıl recā ey dil / Kim ol sulṭān-ı ṣūret pādi ādi ādişāh ādişāh<br />
şāh-ı şāh ı mülk mülk-i mülk<br />
i ma maʿnādur ma<br />
ʿnādur ʿnādur<br />
pādi ādi ādişāh<br />
şāh-ı şāh ı ṣūret ṣūret ü ü maʿnā maʿnā [1] [1] suret <strong>ve</strong> mana dünyalarının padişahı<br />
G408/8 Ḫān Murād ol pādi ādi ādişāh<br />
şāh-ı şāh ı ṣūret ṣūret ü ü maʿnā maʿnā kʾanuñ / Salṭanat ḥaḳḳā ḳabā-yı rāstdur bālāsına<br />
pādi ādi ādişeh<br />
şeh-i şeh i dil dil-pe dil<br />
pe peẕīr ẕīr [1] halkın gönlüne taht kurmuş/gözbebeği padişah ‖ Kanunî Süleyman<br />
M1/VII/1 Bāḳī cemāl-i Pādişeh-i dil dil-pe dil pe peẕīri pe ẕīri gör / Mirʾāt-i ṣunʿ-ı Ḥażret-i Ḥayy-i Ḳadīri gör<br />
1. halis, saf<br />
pāk āk [39]<br />
G43/4 Derd-i maḥabbet eylese cismi ʿaceb mi zerd / İksīr-i ʿaşḳ-ı pāk āk ile altun olur cesed<br />
897
G228/1 Ey dürr-i pāk āk aġzuña nisbet senüñ ṣadef / Deryā sevāḥilinde yatur pāre-i ḫazef<br />
G309/2 Pertev-i mihrüñ ile buldı kemālin ḫurşīd / Ḳameri nʾeyleyelüm āyīnesi pāk āk degül<br />
G349/2 Olur ḳābil-i feyż-i nūr-ı Ḳıdem / Güneş gibi āyīnesi pāk āk olan<br />
G427/5 Pürdür güher-i pāk āk ile mecmūʿa-i Bāḳī / Deryā dil-i dānādur aña sīne sefīne<br />
G442/2 Rūy-ı zerdi göz yaşı gerd-i riyādan ṣāf ider / Zer bilürsin ġıll u ġışdan pāk āk olur tīz-ābda<br />
G527/1 Dil-i pāk āk ol ʿiẕār-ı āle düşdi / Gül-i rengīne gūyā jāle düşdi<br />
G334/2 Ayrıldı dil ṣadef gibi sen dürr-i pākden ākden / Şemşīr-i hecrüñ eyledi bī-çāreyi dü-nīm<br />
K3/16 Ḫaṭ-ı naẓm-ı pāki āki çemen-zār-ı cennet / Elinde ḳalem çeşme-i āb-ı Kevs̱er<br />
G412/5 Nis̱ār it bezmine Bāḳī bu dürr-i pāki āki seyr itsün / Muraṣṣaʿ cāmı ṭutduḳça o şāh-ı tāc-dār elde<br />
G343/5 Görüp bu dürlü dürlü naẓm-ı pāküm āküm şermden Bāḳī / Ḳızardı pençe-i mercān bozardı lüʾlū-yı ter hem<br />
K14/25 Ḫudā<strong>ve</strong>ndā sen ol İskender-i pākīze-meşrebsin / Aḳıtdı ṭabʿ-ı pāküñ āküñ ayaġına Āb-ı ḥayvānı<br />
G539/6 Pertev-i ḥüsniyle rūşen mülk-i ʿālem Bāḳıyā / Rāh-ı ʿaşḳa mühtedī ol nūr-ı pāk āk eyler beni?<br />
2. mübarek, kusursuz, günahsız<br />
G26/4 Rūḥ-ı pāk āk ol yirüñ eflāk ola mānend-i Mesīḥ / Ḳalmaġa ḫāk-i meẕelletde bu tendür bāʿis̱<br />
G191/1 Biz ki ṭabʿ-ı pāk āk ü ḳalb-i pür-ṣafāya māliküz / Gūyiyā āyīne-i ʿālem-nümāya māliküz<br />
G230/1 Ey aṣlı pāk āk nesli güzīn zübde-i ḫalef / Virdüñ cihāna şems-i münev<strong>ve</strong>r gibi şeref<br />
G316/4 Beni ālūde-dāmen ṣañma vāʿiẓ mest gördüñse / Senüñ bezmüñ gibi ben nice cāy-ı pākden ākden geçdüm<br />
M3/III/4 Şeb-çerāġ-ı ẓulmet-i ẓulm ol vücūd-ı pākdür ākdür ākdür / Gevherin ḥaḳḳā ki iẓhār itdi kān-ı maʿdelet<br />
K14/35 Ḫudā<strong>ve</strong>ndā Ḫudā ol zāt-ı pāke āke āke ḥırz-ı cān olsun / Duʿā-yı müstecāb-ı ṭāʾifān-ı ʿarş-ı Raḥmānī<br />
K8/2 Ten-i pāki āki ʿaraḳ-rīz olmış ol serv-i gül-endāmuñ / Dökilmiş ḳaṭre-i şeb-nem nihāl-i erġavān üzre<br />
K24/9 Beden-i pāki āki āki neden böyle olurdı ḫoş-bū / Olmasa müşg ü gül-āb ile muḫammer sünbül<br />
M1/VIII/3 Ol cism-i pāki āki cānı gibi eyledi nihān / Āsūde ḳıldı ḥāl-i sipāh u raʿiyyeti<br />
K5/32 Ẓuhūr itdi Ẓahīrüñ sırrı ṭabʿ-ı nükte-dānumda / Aḳıtdı kendüye şiʿrüm revān-ı pāk āk āk-i āk i Selmānı<br />
K6/20 Oḳuduḳça naʿtuñı her gūşeden gūş itmege / Cān-ı Selmān rūḥ-ı pāk āk āk-i āk i Ḥażret-i Ḥassān gelür<br />
K7/30 Cümle yek-dildür duʿā-yı devletüñde kāʾināt / Ḫalḳ iḳbāl-i cenāb-ı pāk āk āk-i āk i Yezdān eyledi<br />
G234/6 Cihān rūşen żiyāsından maḥabbet ol Ḫudā ḥaḳḳı / Çerāġ-efrūz-ı ʿālem nūr-ı pāk āk āk-i āk i Muṣṭafā ancaḳ<br />
G420/9 Deryā-yı ṭabʿ-ı pāk āk āk-i āk i güher-rīz-i şāhdan / Lüʾlū-yı fażl u dürr-i kerāmet ṣudūr ide<br />
M2/II/6 Cism-i pākin ākin götürüp ḫākden aldı Rıḍvān / Döşedi ḫ˅āb-gehin ġurfe-i ġufrān üzre<br />
M2/V/3 Merḳad-i pākin ākin idüp şemʿ-i hidāyet rūşen / Meşhed-i ṭāhiri müstaġrıḳ-ı envār olsun<br />
G170/5 O şāhuñ der-geh-i pākinde ākinde ākinde ḫidmet ḳılmada Bāḳī / Gözi saḳḳā yaşı āb-ı revān müjgānı cārūdur<br />
M2/V/2 Ḫılʿat-i fāḫiresi dāmen-i ʿafv-i Settār / Rūḥ-ı pāki āki ākine āki ne ġıdā leẕẕet-i dīdār olsun<br />
K14/25 Ḫudā<strong>ve</strong>ndā sen ol İskender-i pākīze-meşrebsin / Aḳıtdı ṭabʿ-ı pāküñ āküñ āküñ ayaġına Āb-ı ḥayvānı<br />
K22/22 Eyleyüpdür feyż-i ḫurşīd-i kemāl-i ṣunʿ ile / Ẕāt-i pāküñ āküñ gevherin per<strong>ve</strong>rde kān-ı Kün fe-kān<br />
M3/III/3 Ẕāt-ı pāküñ āküñ vaṣfı der-gāh-ı refīʿüñ ismidür / Āfitāb-ı baḫt u devlet āsmān-ı maʿdelet<br />
M3/IV/6 Ṭabʿ-ı pāküñ āküñ gevherinden feyżin eyler mi dirīġ / Nūr-baḫş-ı çeşme-i ḫurşīd-i en<strong>ve</strong>rdür gelen<br />
3. içten, samimi<br />
G456/6 Ḳıl ey Bāḳī seḥer bülbülleriyle / Hezārān ḥamd-i pāk āk ol Lā-yezāle<br />
4. güzel<br />
G170/1 Degül pehlū efendi cism-i pāküñ āküñ bir içim ṣudur / Miyānuñ ḥavż-ı sīmīn içre düşmiş ṣanki bir mūdur<br />
G23/2 ʿĀşıḳ-ı dīdār-ı pāküñdür āküñdür āküñdür meger kim cūylar / Cüst ü cū eyler seni ey serv-i bālā semt semt<br />
5. güzellik<br />
G342/5 Şiʿr-i Bāḳī müsellem olsa nʾola / Vaṣf-ı pāküñ āküñ ider bu ṭabʿ-ı selīm<br />
898
pāk āk ü mücellā [1] tertemiz, saf, berrak ‖ parlak<br />
G384/7 Bāḳıyā cil<strong>ve</strong> ḳılur ṣūret-i iḳbāl ol dem / Ki göñül āyīnesin pāk āk ü mücellā göresin<br />
pāk āk ü mücellā eylemek [1] parlatmak, arındırmak<br />
G339/2 Gözlerüm ebr-i bahārī gibi āb efşān idüp / Bād-<strong>ve</strong>ş sildüm anı pāk āk ü mücellā mücellā eyledüm<br />
pāk āk āk-dīn āk īn [2] [2] dini bütün<br />
G379/4 Āb-ı revān-ı gül-şen-i emn ü emān yiter / Tīġ-i cihān-güşā-yı şehenşāh-ı pāk āk āk-dīn āk īn<br />
G387/7 Bülbül edā-yı medḥ-i gül ü gül-sitān ider / Bāḳī duʿā-yı devlet-i sulṭān-ı pāk āk āk-dīn āk īn<br />
pāk āk āk-meşreb āk meşreb [2] meşrebi temiz ‖ iyi huylu<br />
G304/2 Pākīze-ṭabʿ u ṣāf-dil ü pāk āk āk-meşrebüz<br />
āk meşrebüz / Ḥüsnüñ güline düşse nʾola jāle-<strong>ve</strong>ş göñül<br />
G418/1 Sāḳī-i pāk āk āk-meşreb āk meşreb ü pākīze-ẕāt ile / Saʿy it ṣafāya bāde-i ṣāfī-ṣıfat ile<br />
pāk āk āk-na āk na naẓar na ẓar [1] parlak bakışlı<br />
G140/7 Biri ḫurşīd gibi rūşen-dil / Biri Nāhid gibi pāk āk āk-na āk na naẓar na ẓar<br />
pāk āk āk-rū āk ū [1] [1] yüzü temiz/güzel<br />
M8/IV/1 Pāk āk āk-rū āk tāze-cevāndur baña cānumdan eʿaz<br />
pākīze ākīze ākīze [2]<br />
1. hoş, latif (Osmanlı şiir eleştirisi bağlamında)<br />
G431/5 Maʿnī-i pākīze ākīze ey Bāḳī edā-yı ḫūb ile / Sīm-ten dil-dāre beñzer kim libāsı yaraşa<br />
2. güzel<br />
G124/4 Naḳş-ı ḫadd-i lāle-reng ol ʿārıż-ı pākīzede ākīzede / Berg-i güldür gūyiyā āb-ı zülāl üstindedür<br />
pākīze ākīze ākīze-dil ākīze dil [1] saf/temiz gönül<br />
G216/1 Pākīze ākīze ākīze-dil ākīze dil ṣafādan ruḫsār-ı yāre düşmiş / Bir ḳaṭre şeb-nem olmış bir lāle-zāre düşmiş<br />
pākīze ākīze ākīze-gevher/güher ākīze gevher/güher [2] halis/hakikî inci<br />
M2/V/5 Daḫı ol duḫter-i saʿd-aḫter-i pākīze ākīze ākīze-güher<br />
ākīze güher / Çeşm-i Nāhīd gibi rūşen ü bī-dār olsun<br />
M3/IV/7 Dest-gīr-i ehl-i dil kimdür diyü fāl eyledüm / İşbu beyt-i rūşen ü pākīze ākīze ākīze-gevherdür<br />
ākīze gevherdür gelen<br />
pākīze ākīze ākīze-gūyān ākīze ūyān [1] şiir <strong>ve</strong> söyleyişi güzel olanları ‖ üslup sahipleri<br />
G318/10 Ḫāmūşlıḳ senden ʿaceb ṭabʿuñ müsellem ṭutdı hep / Siḥr-āferīnān-ı ʿArab pākīze ākīze ākīze-gūyān<br />
ākīze ūyān ūyān-ı ūyān ʿAcem<br />
pākīze ākīze ākīze-ṭabʿ ākīze ṭabʿ [1] cevheri/yaratılışı temiz<br />
G304/2 Pākīze ākīze ākīze-ṭabʿ ākīze ṭabʿ u ṣāf-dil ü pāk-meşrebüz / Ḥüsnüñ güline düşse nʾola jāle-<strong>ve</strong>ş göñül<br />
pākīze ākīze ākīze-ẕāt ākīze ẕāt [1] aslı temiz, temiz meşrepli<br />
G418/1 Sāḳī-i pāk-meşreb ü pākīze ākīze ākīze-ẕāt ākīze ẕāt ile / Saʿy it ṣafāya bāde-i ṣāfī-ṣıfat ile<br />
pāleheng āleheng [2]<br />
1. kemer tokası ‖ dervişlerin bellerine bağladıkları ipten kuşak; bkz. ONAN, s. 59-60; DERVİŞ<br />
ÇEYİZİ, s. 250-251. (palheng <strong>ve</strong> taşlı toka altbaşlığı); GÖLPINARLI, s. 252.<br />
G448/1 Gümişden pāleheng āleheng ol naḫl-i bālānuñ miyānında / Görinür māh-ı tābāndur nihāl-i serv yanında<br />
2. dizgin<br />
G448/2 Ṭaḳınsun pālehengin ālehengin şeh-süvārum aylandursın / Cihāna nūr u fer virsün güzellik āsmānında<br />
pālūde ālūde ālūde-i ālūde i ter [2] taze pelte (peltenin üzerine badem konması bkz. G460/2)<br />
G139/2 Göñül bir nāzük-endāmuñ viṣāli ḫ˅ānın özler kim / Teni pālūde ālūde ālūde-i ālūde i ter gibi degseñ bir zamān ditrer<br />
G460/2 Olıcaḳ yār gibi dil-ber-i şīrīn-ḥarekāt / Teni pālūde ālūde ālūde-i ālūde i ter gözleri bādām olsa<br />
899
pāre āre [2] parça<br />
G40/2 Zaḫm-ı sīnemden oḳuñ pārelerin ārelerin hep alma / Ṭursun Allāhı se<strong>ve</strong>rseñ hele bir pāre meded<br />
G202/1 Gūş senüñ ḫaberlerüñ almaġa olsa çāremüz / Kāş ḳulaġumuz ḳadar eyleyelerdi pāremüz? āremüz?<br />
pāre āre āre-i āre i elm elmās elm<br />
ās [1] [1] elmas parçası ‖ elmas parçası gibi (güzel)<br />
K5/15 Müs̱elles̱ gösterür dāyim temāşā eyleseñ elde / Meger kim pāre āre āre-i āre i elm elmāsdur elm<br />
āsdur cām-ı dıraḫşānı<br />
pāre āre āre-i āre i ḫazef ḫazef [1] [1] çömlek parçası ‖ değersiz/önemsiz bir şey<br />
G228/1 Ey dürr-i pāk aġzuña nisbet senüñ ṣadef / Deryā sevāḥilinde yatur pāre āre āre-i āre i ḫazef<br />
ḫazef<br />
pāre āre pāre [3] [3] parça parça<br />
G216/4 Ḫāk-i ḥarīm-i kūyuñ bir lāle-zāre dönmiş / Ḫūn itdügüñ cigerler hep pāre āre pāre düşmiş<br />
G303/4 Gördüñ ḳabā-yı ʿömre beḳā yoḳ bu bāġda / Gül gibi sen de pīreheni pāre āre pāre pāre gel<br />
G92/1 Tīr-i ġam-ı nigār ile ten yara yaradur / Şemşīr-i cevr-i yār ile dil pāre āre pāredür<br />
pāre āre āre pāre itmek [1] parçalamak, paralamak<br />
G468/7 Saña açmaz efendi gerçi Bāḳī / Ġamuñdan gögsin itdi itdi ppāre<br />
p<br />
āre āre pāre<br />
pāre<br />
pārelemek ārelemek [4] parça parça etmek, parçalamak, paralamak<br />
G389/2 Gül gibi pāreledüñ āreledüñ sīnemüzi ʿaşḳ ile līk / Almaduḳ būy-ı <strong>ve</strong>fā ġonca-i ḫandānuñdan<br />
G381/5 Laʿl-i şīrīnüñ ümīdin ḳılsa göñlüm ʿāḳıbet / Pārelerdüm ārelerdüm ārelerdüm Kūh-ken gibi nice ḫārāyı ben<br />
G502/5 Ten-i Bāḳīyi ser-ā-pā ḳılıcuñ pārel ārel ārelese<br />
ese / Şöyle vaʾllāhi begüm cānına minnetler idi<br />
M1/V/8 Derd ü ġamuñla çāk-i girībān idüp ḳalem / Pīrāhenini pārelesün ārelesün ġuṣṣadan ʿalem<br />
pās ās ās-bānl ās ānl ānlıḳ ānl ḳ [1] bekçilik, koruyuculuk<br />
G474/4 Bāmuñda pās ās ās-bānl ās ānl ānlıġuñ ānl ġuñ itmezse māh-ı nev / Şāma irişmeye dilerin bāme çıḳmaya<br />
Pāşā şā [3] bkz. ‘Ḥażret-i Pāşā’ maddesi.<br />
1. Veziriazam Mehmet Paşa<br />
M1/VIII/8 Yā Rab kemāl-i luṭfuña ḳaldı senüñ hemān / Pāşā şā ḳuluñ cihānda tamām itdi ḫidmeti<br />
2. Kubad Paşa<br />
K20/14 Hemān bu ḫançer-i zerrīn-ġılāf-ı Pāşādur şādur / Ki ṭāḳ-ı ʿarşa aṣıldı bu şeb hilāl-mis̱āl<br />
3. Ali Paşa<br />
K19/17 Gözüñ üstinde ḳaşuñ var dimedi kimse daḫı / İdeli ḫidmet-i Pāşā şā şā-yı şā yı dil-ā<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
pāyān āyān [1] son, nihayet<br />
K2/35 ʿArṣa-i medḥ ü s̱enānuñ bulımaz pāyān āyān āyānın<br />
ın / Peyk-i endīşe eger biñ yıl olursa pūyān<br />
pāyāne āyāne yitmek yitmek [2] [2] [2] son bulmak, bitmek<br />
G20/5 Derd-i ʿaşḳuñ ʿāşıḳ-ı miskīni āḫır öldürür / Mestlik pāyāne āyāne yitse irişür elbette ḫ˅āb<br />
G357/4 Ṣubḥ-ı viṣālüñ irmedi pāyāne āyāne yitdi ʿömr / Şām-ı ġamuñda şemʿ gibi yana yana ben<br />
pāy āy āy-bend āy bend [2] [2]<br />
1. ayak bağı, köstek ‖ engel, mani<br />
G138/5 Sulṭāna ḳayd-ı salṭanat-ı dehr pāy āy āy-bend āy bend / Dervīş kendü başına sulṭān olup gezer<br />
2. yakalanmış, ayağı bağlanmış<br />
M1/I/1 Ey pāy āy āy-bend āy bend bend-i bend dām-geh-i ḳayd-ı nām u neng / Tā key hevā-yı meşġale-i dehr-i bī-direng<br />
pāy āy āy-dār āy ār [1] [1] [1] kalıcı, sürekli<br />
K22/35 Mesned-i rifʿatde genc-efşān-ı iḥsān ol müdām / ʿÖmr ü devlet pāy āy āy-dār āy ār iḳbāl ü ʿizzet cāvidān<br />
900
pāy āy āy-dār āy ār olmamak olmamak [2] [2] kalıcı olmamak, gelip geçici olmak<br />
G195/1 Dilā bezm-i cihānda kimse āḫır pāy āy āy-dār āy ār olmaz olmaz / Müdām elden ḳoma ayaġı furṣat ber-ḳarār olmaz<br />
G299/5 Devlet-i dār-ı cihān devr-i zamān ey Bāḳī / Pāy āy āy-dār āy ār olmadu olmaduġın olmadu ın ḳıṣṣa-i Dārādan bil<br />
pāye āye [1] rütbe, derece<br />
K20/19 Nesebde pāyesi āyesi aʿlā ḥasebde bī-hem-tā / Keremde aña ne aḳrān seḫāda ne ems̱āl<br />
pāyende āyende [2] kalıcı, sürekli, daim<br />
G525/5 Bāḳī ölsün yoluña pādişehüm sen ṣaġ ol / Baḫt pāyende āyende āyende Ḫudā yār saʿādet bāḳī<br />
G545/4 Bilmez bu ḳażā reh-güẕer-i seyl-i fenādur / Pāyende āyende ṣanan ḳaṣr-ı dil-efrūz-ı cihānı<br />
pāyende āyende ḳılmak/olmak ılmak/olmak [2] [2] sürekli olmak, kalıcı olmak<br />
K5/36 Duʿā-yı devlet-i şāh-ı cihāna başla ey Bāḳī / Ḫudā pāyende āyende ḳılsun ılsun tāc u taḫt-ı ẓıll-ı Yezdānı<br />
G392/7 ʿĀleme ʿīd-i saʿīd ol yiter ey Bāḳī kim / Ola Ola ppāyende<br />
p<br />
āyende saʿādetde şehenşāh-ı güzīn<br />
peder peder [2] [2] baba<br />
G75/2 Ṭıfldur pend-i peder peder diñlemez ol māh daḫı / Şīr-i māder yirine içmege ḳanum özenür<br />
G162/3 Nʾeylesün ḳābil olmayınca püser / ʿAḳl-ı kül kim pederden pederden eşfaḳdur<br />
pehlev pehlevān pehlev ān [3]<br />
1. pehlivan (güreşçi bağlamında)<br />
K22/11 Dest-bürd-i ṣarṣarı āḫır görüp şāḫ-ı çenār / Didi el arḳası yirde āferīnler pehlev pehlevān pehlev ān<br />
1.1. pehlivan ‖ en cesuru/en yiğiti (şairlikte)<br />
K22/31 Pehlev Pehlevān Pehlev Pehlevān<br />
ān-ı ān ʿarṣa-i naẓmem diyen ferzāneler / Bir iki zār u zebūnumdur żaʿīf ü nā-tevān<br />
2. kemankeş; bkz. AKSOYAK, s. 89.<br />
G154/1 Ebrūlaruñ ġamını dil-i nā-tevān çeker / Şol pehlev pehlevāna pehlev pehlevāna<br />
āna döndi ki iki kemān çeker<br />
901<br />
pehl pehlū pehl pehlū<br />
ū [2] göğüs, gerdan; bkz. MENINSKI, C. I, süt. 960; ‘eyegü’ karşılığı için bkz.<br />
TUHFE-İ ŞÂHİDÎ, s. 53.<br />
G170/1 Degül pehl pehlū pehl efendi cism-i pāküñ bir içim ṣudur / Miyānuñ ḥavż-ı sīmīn içre düşmiş ṣanki bir mūdur<br />
G313/4 Ṣaḥn-ı ḥammāmda dün gördüm o nāzük-bedeni / Sīnede mūdan es̱er yoḳ daḫı pehl pehlū pehl da güzel<br />
pehl pehlū pehl ū üstü üstüḫān üstü üstüḫān<br />
ḫānı<br />
ı ṣay ṣayılmak ṣay<br />
ılmak ılmak [1] [1] kaburgaları sayılmak (‘mūsīḳār’ paralelliğinde) ‖ çok zayıflamak<br />
G55/4 Ten-i zārumda pehl pehlūm pehl pehlūm<br />
ūm üstü üstüḫān üstü<br />
ḫān ḫānı ḫān ı ṣay ṣayılur ṣay<br />
ılur bir bir / Beni seyr itmeyen aḥbāb mūsīḳārı görsünler<br />
pehl pehlūya pehl ūya çekmek çekmek [3]<br />
[3]<br />
1. koynuna almak<br />
G534/5 Dünyede öldügüme hīç ġam yimezdüm Bāḳıyā / Bir gice pehl pehlūya pehl ūya çeksem ol melek-sīmācuġı<br />
G458/5 Yine cisminde Bāḳī ḫançerüñle yaralar çizdi / Ṣanasın sāde-rū bir dil-rübāyı çekdi çekdi pehl pehlūya pehl ūya<br />
2. sıkıca sarmak, kucaklamak ‖ hançerle göğüse yaralar açmak<br />
G47/8 Pehl Pehlūya Pehl ūya çeks çekse çeks<br />
tīġuñı Bāḳī ṣafā bulur / Ṣan sāde-rūy dil-ber-i ʿuryāne ṣarmaşur<br />
peleng peleng [10] [10] [10] kaplan; bkz. ‘kīne-i peleng’, ‘şīr ü peleng’ maddeleri<br />
Kt5/1 Küh-sāra irse şuʿle-i şemşīr-i heybeti / Deryālara atardı özin ḫavfdan peleng<br />
peleng<br />
K14/12 ʿAdūyı dil-figār itdi pele peleng pele peleng<br />
ng-āsā ng āsā şikār itdi / Muḥaṣṣal āşikār itdi neberd-i Şīr-i Yezdānı<br />
K23/6 Yā nāḫunı görindi felek bir pelengdür pelengdür pelengdür / Kʾolmışdur aña ḳulle-i kūh-ı cefā maḳām<br />
K1/17 Ser-keşlik itdi emrine beñzer peleng peleng-i peleng i çarḫ / Zencīr ile getürdi yine keh-keşān Keşān<br />
M1/VII/6 Vardı peleng peleng-i peleng i kūh-ı <strong>ve</strong>ġā ḫ˅āb-ı rāḥate / Küh-sār-ı kibriyāda ṭuran nerre şīri gör
G133/5 Bāḳī peleng peleng-i peleng i kūh-ı ġamuñ pençesindedür / Luṭfuñ meded yitişmez ise bir dem öldürür<br />
G288/5 Bāḳī peleng peleng-i peleng i ḳulle-i küh-sār-ı ʿaşḳdur / Sālūs u zerḳ bīşesinüñ rūbehi degül<br />
G322/2 Peleng Peleng-i Peleng i ʿaşḳ-ı yāruñ bīşesidür mūy-ı jülīdem / Diyār-ı derd ü miḥnet kūh-sārıdur benüm başum<br />
kaplanın iri kara benekleri bağlamında;<br />
G321/2 Hem-reng-i peleng peleng peleng itdi beni kūh-ı belāda / Cismümde ser-ā-pā görinen dāġ-ı siyāhum<br />
G385/2 Dāġlarla bedenüm olsa nʾola naḳş-ı peleng peleng / Ben ol āhū-beçe-i şīr-şikārı se<strong>ve</strong>rin<br />
pen penāh pen āh [4]<br />
1. koruyucu, hâmi ‖ sığınak<br />
K4/1 Cihān-ı maʿdelet kān-ı mürüv<strong>ve</strong>t / Pen Penāh Pen Penāh<br />
āh-ı āh mülk ü millet nuṣratü’d-dīn<br />
K16/6 Bāḳī ne ġam pen penāhuñ pen āhuñ ola rūzgārda / Sulṭān Meḥemmed ol şeh-i ṣāḥib-kerem gibi<br />
2. sığınak<br />
G500/2 Ḳaçup dil tāb-ı ḫurşīd-i sitemden / Pen Penāh Pen Penāh<br />
āh-ı āh sāye-i Yezdāne geldi<br />
G4/4 Ḫalḳ-ı cihāna melceʾ olaldan pen penāh pen penāh<br />
āhına āh ına / Ḫurşīd-i çarḫ sāye gibi eyler ilticā<br />
pen penāh pen penāh<br />
āh-ı āh ı ddīn<br />
d<br />
īn ü ü devlet devlet [6]<br />
[6]<br />
1. din <strong>ve</strong> devletin koruyucusu/sığınağı (Sultan Murat)<br />
M3/I/8 Sāye-i Yezdān pen penāh pen penāh<br />
āh-ı āh ı ı ddīn<br />
d<br />
īn īn ü ü devlet devlet devlet Ḫān Murād / Dā<strong>ve</strong>r-i devrān muʿizz-i salṭanat Sulṭān Murād<br />
M3/II/8 Sāye-i Yezdān pen penāh pen penāh<br />
āh-ı āh ı ı ddīn<br />
d<br />
īn ü ü devlet devlet devlet Ḫān Murād / Dā<strong>ve</strong>r-i devrān muʿizz-i salṭanat Sulṭān Murād<br />
M3/III/8 Sāye-i Yezdān pen penāh pen penāh<br />
āh-ı āh ı ddīn<br />
d<br />
īn ü ü devlet devlet Ḫān Murād / Dā<strong>ve</strong>r-i devrān muʿizz-i salṭanat Sulṭān Murād<br />
M3/IV/8 Sāye-i Yezdān pen penāh pen penāh<br />
āh-ı āh ı ddīn<br />
d<br />
īn ü ü devlet devlet devlet Ḫān Murād / Dā<strong>ve</strong>r-i devrān muʿizz-i salṭanat Sulṭān Murād<br />
M3/V/8 Sāye-i Yezdān pen penāh pen penāh<br />
āh-ı āh ı ddīn<br />
d<br />
īn ü ü devlet devlet Ḫān Murād / Dā<strong>ve</strong>r-i devrān muʿizz-i salṭanat Sulṭān Murād<br />
2. din <strong>ve</strong> devletin koruyucusu/sığınağı (Sultan Selim)<br />
K5/8 Pen Penāh Pen Penāh<br />
āh-ı āh ı ddīn<br />
d<br />
īn īn ü ü devlet devlet devlet pādişāh-ı āsmān-rifʿat / Cenāb-ı Şeh Selīm ibni Süleymān Ḫān-ı ʿOs̱mānī<br />
1. pamuk<br />
penbe penbe [4]<br />
[4]<br />
G284/2 Farḳında ḳılup yāsemeni dāġına penbe penbe / ʿAşḳuñda geçer baş açuḳ abdāl ḳaranfül<br />
G479/4 Aṣdı ḥallāc-ṣıfat ʿaşḳ u maḥabbet yayın / Atılup Atılup penbe gibi dil o kemān-ebrūya?<br />
G447/4 Sīnemde zaḫmuñ içre olan penbe penbe-i penbe fetīl / Ol yāsemīne döndi ki ḳorlar ḳaranfüle<br />
2. kızıllık<br />
G305/2 Gün ṭoġdı ṣanma penbe penbe-i penbe ṣubḥ ile nev-bahār / Urdı sipihr saḳfına bir yādgār gül<br />
902<br />
penbe penbe-i penbe i ddāġ<br />
d<br />
ġ ġ [2] dağlanan yerin üstündeki pamuk; Ahmet Talat Onay, dāġ-penbe araındaki<br />
ilişkiyi şöyle açıklıyor: ‘Dâğ aleti olan çivi, şiş gibi bir demir parçası beyaz derece-i hararete<br />
yaklaştığı sırada dağlanacak yere bir parça pamuk konup kızgın şiş o pamuğa bastırılıp<br />
kaldırılır’ Krş. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 160.<br />
K21/1 Aġardı berf ile yir yir çemende cism-i nihāl / Niteki penbe penbe-i penbe i ddāġ<br />
d<br />
ile sīne-i abdāl<br />
G454/4 Sīneden ḳan bulaşıḳ penbe penbe-i penbe i i ddāġum<br />
d<br />
ġum ḳopıcaḳ / Şimdi ḳopmış gül-i rengīne döner tam tāze<br />
penbe enbe enbe-i enbe i key [1] dağlanan yerin üstündeki pamuk; ‘keyy’in dâğ/yara anlamı için bkz. BURHÂN,<br />
s. 440.<br />
G514/4 Gül-istān-ı ġamuñdur ṣaḥn-ı sīne / Açılmış aḳ güldür penbe penbe-i penbe<br />
i key key
903<br />
penc penc-nevbet penc nevbet çalmak çalmak [1] günde beş kez mehter takımı çalmak ‖ ‘nevbet-i Ḫusrevānī’<br />
bkz. PAKALIN, C.II, s. 683-685; MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 250; FERHENG, C. I, s. 498.<br />
G236/3 Ḫusrevāne penc penc-nevbet penc nevbet çaldı heft-iḳlīmde / Nüh ḳıbābın yanḳulandurdı sipihrüñ mīr-i ʿaşḳ<br />
pençe pençe [5]<br />
[5]<br />
1. el (tavla bağlamında)<br />
K19/32 Zār u ser-geşte-i ṭās-ı ġam idüp düşmenüñüñ / Pençe Pençe-i Pençe baḫtın ider beste-i şeş-der ḫātem<br />
2. alın<br />
M5/II/2 Pençe Pençe-i Pençe i ḫurşīd-i ʿālem-tāba ḥüsnüñ dest-gīr<br />
G482/3 Pençe Pençe-i Pençe māhı ṣanasın ḳapladı ebr-i sefīd / Çihre-i tābānuñuñ kim indi destār üstine<br />
3. pençe<br />
Mtl 7 Teninde şerḥaları ʿāşıḳ-ı dil-efgāruñ / Hırāş-ı pençesidür pençesidür şīr-i ʿaşḳ-ı ḫūn-ḫ˅āruñ<br />
G133/5 Bāḳī peleng-i kūh-ı ġamuñ pençesindedür<br />
pençesindedür / Luṭfuñ meded yitişmez ise bir dem öldürür<br />
pençe pençe-i pençe i merc mercān merc<br />
ān [3] [3] bir el şeklini andıran girintili çıkıntılı kırmızı deniz hayvanı; bkz.<br />
MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 365.<br />
G159/1 Hecr-i laʿlüñle dem-ā-dem dīde ḫūn-efşān olur / Gözlerüm sildükçe destüm pençe pençe-i pençe i merc mercān merc<br />
ān olur<br />
G343/5 Görüp bu dürlü dürlü naẓm-ı pāküm şermden Bāḳī / Ḳızardı pençe pençe-i pençe i merc mercān merc<br />
ān bozardı lüʾlū-yı ter hem<br />
G359/4 Laʿl-i leb-i dil-dāra özin nisbet idelden / Āzürde-dilem pençe pençe-i pençe i merc mercānuñ merc<br />
ānuñ elinden<br />
pençe pençe pençe burmak burmak [2] [2] kolunu bükmek ‖ yenmek; bkz. TS. C. V, s. 3186.<br />
G467/5 Pençe Pençe-i Pençe mihri burarsa burarsa nʾola ḥüsniyle o māh / Beñzer engüşti hilāle kef-i desti aya<br />
G24/4 Rüstem-i Zālüñ ṭutışdum pençesin pençesin burdum burdum idi / Ḳodı el arḳası didi dest ber-bālā-yı dest<br />
pençe pençe pençe ṣalmak ṣalmak ṣalmak [1] [1] pençe atmak ‖ saldırmak<br />
K9/16 Şīr-i jeyāna pençe pençe pençe ṣalar gāh-ı ḫışm u kīn / Bebr-i yabāna ḳarşu varur vaḳt-i kār-zār<br />
pençe pençe urmak urmak [1] [1] pençe vurmak<br />
G337/9 Ḳolında şāhid-i baḫtı görince ol şāhı / Şikāra pençe pençe uran uran arslana beñzetdüm<br />
pend pend [8] [8] öğüt, nasihat<br />
G509/6 Zāhidā ʿaşḳ içre teʾs̱īr eylemez Bāḳīye pend pend / Mest-i lā-yaʿḳil bilürsin diñlemez efsāneyi<br />
G235/2 Pend Pend ile dīvāne-i ʿaşḳa selāsil baġlama / Bend ü zencīr eslemez zīrā bilürsin şīr-i ʿaşḳ<br />
K7/21 Ṭāʿatinde baġlayup mānend-i Keyḫusrev kemer / Ḥākim-i Īrān ḳabūl-i pend pend-i pend<br />
i ppīrān<br />
p<br />
īrān eyledi<br />
K14/32 Hemān oldur niyāzum senden ey Keyḫusrev-i s̱ānī / Ki gūş-ı hūşa mengūş eyle dürr-i pend pend-i pend i ppīrān<br />
p<br />
īrān īrānı īrān<br />
G75/2 Ṭıfldur pend pend-i pend i peder diñlemez ol māh daḫı / Şīr-i māder yirine içmege ḳanum özenür<br />
G403/3 ʿĀḳil odur ki şimdi ḳoyup pend pend-i pend i nāṣiḥi / ʿīş u tanaʿʿum eyleye ḳavl-i ḥakīm ile<br />
G452/2 Getürsem pendini pendini bir bir yirine vāʿiẓ-i şehrüñ / Bahār olsa nigār olsa şarāb-ı ḫoş-güvār olsa<br />
G196/2 Hevādan menʿ ider pendü pendüñi pendü ñi muḥkem ṣanma ey zāhid / Ḳırar zencīr-i pūlādı dil-i dīvāne ḳatlanmaz<br />
pend pend eylemek eylemek [2] [2] öğüt <strong>ve</strong>rmek<br />
G529/2 Pend Pend eylemiş eylemiş eylemiş ol sāde-ruḫa zāhid-i nā-dān / ʿAşḳ ehli hücūm eyledi rīşin yola yazdı<br />
G336/1 Beter buldum dil-i dīvāneyi her çend pend pend itdüm itdüm / Ṣaçuñla bend idüp āḫır giriftār-ı kemend itdüm<br />
pend pend ü ü ü na naṣīḥat na ṣīḥat ḳḳılmak<br />
ḳ<br />
ılmak [1] [1] öğüt <strong>ve</strong>rmek<br />
G331/5 Dil-i şūrīdeye ḳıl ıl ıl pend ü na naṣīḥat na<br />
ṣīḥat geh geh / Nefesüñ gelsün eyā ṣofī-i nāṣiḥ dem dem<br />
per(r) per(r) [8] [8] [8] bkz. ‘altun tellü per’ md.
1. kalemli tüy, yelek; ‘yelek’ için bkz. TS. C. VI, s. 4493.<br />
G216/8 Farḳında ol siyeh per per per ẓıll-ı hümāya beñzer / Ḥaḳḳā bu kim yaraşmış ol tāc-dāre düşmiş<br />
2. okun tüyleri; ‘per’in bu anlamı için bkz. TS. C. VI, s. 4495-4496.<br />
K26/17 Ḳabża-i ḳudretine ḳavs kemān-ı Rüstem / Nā<strong>ve</strong>k-i reʾyine per per per şeh-per-i Cibrīl-i emīn<br />
3. kanat<br />
G290/3 Pervānedür ki yaḳdı perin perin şemʿ-i āhuma / Farḳ-ı felekde münḫasif olmış ḳamer degül<br />
G391/3 Ḫayāl-i şemʿ-i ruḫsāruñ ḳo yansun ḫāne-i dilde / Perin Perin ol şemʿa yaḳup şevḳ ile pervāneler dönsün<br />
M3/II/4 Gūşe-i destārına ṣandum otaġa ṭaḳdılar / Sāye ṣalmış farḳına perr perr-i perr hümā-yı salṭanat<br />
G218/1 Zülf-i siyāhı sāye-i perr perr-i perr hümā imiş / İḳlīm-i ḥüsne anuñ içün pādişā imiş<br />
G421/1 Ol şeh-i ḥüsnüñ gözi üzre baḳanlar ḳaşına / Sāye-i perr perr-i perr hümā düşmiş ṣanurlar başına<br />
G398/4 İdermiş zülfüñe perrini perrini perrini teşbīh / Ḳatı alçaḳ ḳaçar geh geh peristū<br />
904<br />
perr perr-i perr i küleng [2] turna yeleği/tüyü (savaşlarda kırmızı renge boyanıp başa takılması yönüyle)<br />
G489/2 Ġamuñla farḳuma bir tāze naʿl kesmiş idüm / Başumda āle boyanmış per per-i per i küleng oldı<br />
G72/3 Farḳ-ı serde şekl-i şemşīrüñ yiter perr perr-i perr i i küleng küleng / Bā-vücūd ol dem ki ḫūn-ı zaḫmum içre āl olur<br />
perr perr ü ü bbāl<br />
b āl [1] kanatlar<br />
G293/4 Gördüm ol çeşm ü çerāġ-ı cānı şevḳum var yine / Şemʿ-i ʿaşḳa yaḳmaġa pervāne-āsā perr perr perr ü ü bbāl<br />
b bāl<br />
āl<br />
perr perr ü ü bbāl<br />
b āl açmak [1] kanatlanmak ‖ çınarın kolunu açması<br />
K22/6 Perr Perr ü ü bbāl<br />
b āl açm açmış açm<br />
ış ış yeşil ṭūṭī iken berg-i çenār / Zerd olup ser-pençe-i şeh-bāza dönmişdür hemān<br />
1. kâkül<br />
perçem perçem [2] [2]<br />
[2]<br />
G133/4 Ṭursun yirinde ġamze-i ḳattāl-i ḫūn-feşān / Başdan belālu ʿāşıḳı ol perçem perçem öldürür<br />
2. tuğun ucundaki püskül; ‘mızrak <strong>ve</strong> bayrak zülfelerine denir başlarında zülüf gibi top nesnedir<br />
tozak tabir olunur.’ krş. BURHÂN, s. 590.<br />
K6/15 Perçem Perçem-i Perçem tūġından irdükçe Freng-istāna tāb / Sāye-i serv-i bülend-i ḳaddin özler bān gelür<br />
1. perde<br />
perde perde [7] [7] bkz. ‘pes-i perde’<br />
G198/5 Henūz ġonca murāḳıb derūn-ı perdede perdede gül / Ümīd bu ki ide ʿan-ḳarīb keşf-i rümūz<br />
G289/3 Kesb-i leṭāfet eyle nesīm-i seḥer gibi / Andan derūn-ı perde perde-i perde<br />
i esrāra maḥrem ol<br />
G348/9 Mā-<strong>ve</strong>rā-yı perde perde-i perde i i esrāra bulmaz kimse rāh / Ḥażret-i Ḥaḳdur bilen ancaḳ ḥaḳīḳat neydügin<br />
K25/1 Perde Perde-i Perde i şām olıcaḳ mihre niḳāb-ı ruḫsār / Ẓāhir oldı gözüme heyʾet-i ebrū-yı nigār<br />
K27/4 Ḥarīm-i ḫāṣa yol virmez açılmaz şaḫṣ-ı nā-dāna / Nigār-ı pāk-dāmendür münaḳḳaş perdesi perdesi perdesi gūyā<br />
2. ses<br />
G522/2 Gūş eyle rāzı perde perde-i perde i sāz u terāneden / Her yaña ṭut ḳulaġuñı meclisde def gibi<br />
3. makam<br />
G28/4 Perde Perde-i Perde i nāleleri çıḳsa Ḥüseynīye nʾola / Dili zār itmege ol <strong>ve</strong>ch-i ḥasendür bāʿis̱<br />
perde perde-der perde der der [1] perde yırtan ‖ utanmaz, hayasız<br />
K15/6 Gülüñ pīrāhen-i Yūsuf gibi dāmānı çāk olmış / Nesīm-i perde perde-der perde der ḳıldı meger mekr-i Zelīḫāyı<br />
perde perde çekmek çekmek [3]<br />
[3]<br />
1. örtmek, gizlemek, kapatmak
G458/2 Baña devlet yüzin göstermeyen baḫt-ı siyāhumdur / Ḳara zülfüñ ki çekmiş çekmiş çekmiş perde perde ol ruḫsār-ı nīkūya<br />
G462/4 Gözden ṣaḳınur ḫāk-i derin beñzer o māhuñ / Āhum dütüni perde çeker yılduzum üzre<br />
2. perde germek, perde koymak<br />
G339/3 Perde Perde-i Perde i ʿizzet çeküp çeküp yaḳdum maḥabbet şemʿini / Ṣandal-ı rūḥı buḫūr idüp müheyyā eyledüm<br />
perde perde-sar perde sar sarāy sar āy [1] [1] çadır<br />
G198/1 Bisāṭ-ı ʿīşa ḳadem basdı nāz ile nev-rūz / Şükūfe perde perde-sar perde<br />
sar sarāy<br />
āy-ı āy ʿademden itdi bürūz<br />
perg pergār perg ār [1] pergel; bkz. ‘zerrīn pergār’ md.<br />
G426/3 Çarḫ-ı kec-revde ḳalur ʿaḳl-ı mühendis ḥayrān / Bir yirin uyduramaz ced<strong>ve</strong>le vü perg pergāre perg āre<br />
per perī per ī [11] güzel/sevgili<br />
M8/II/2 Gözlerümden aḳıdur kendü görinmez o per perī per<br />
G10/2 Ṣabr u ḳarār u ʿaḳl alıcı bir per perī per imiş / Ādem ṣanurdum ol ṣanemi gerçi ṣūretā<br />
G176/2 Şöyle beñzer mübtelādur bir per perī per dīdārına / Eşk-i ʿāşıḳ gibi aġlayup aḳar ırmaġlar<br />
G187/2 Cihāna ṣavt-ı zencīr-i cünūnı ġulġule ṣalmış / Bu gün virānelerde ey per perī per dīvāneler vardur<br />
G390/4 Erġavānī cāmeñ içre oldı cismüñ ey per perī per / Erġavānī cild ile gūyā kitāb-ı Gül-sitān<br />
G404/2 Yaşuma baḳmaz ol per perī per bilmedi ḳadr-i gevheri / Ṭālib ola bu demleri bulmaya bir zamān ola<br />
G409/2 Ḫaṣlet ü ḫūy-ı melāʾik yaraşur merdümlere / Uymasun dīv-i raḳībüñ ol per perī per iġvāsına<br />
G515/1 Yār olup aġyāra ādemler begenmez ol per perī per / Kendüye hem-rāz idindi yaʿni bizden yigleri<br />
G515/2 İtlerüñden ġayrıyı görmez raḳībuñ gözleri / Böyle ḫod-bīn eyleyen hep sensin anı ey per perī per<br />
K5/4 Per Perī Per gözden nihān olmaḳ ne mümkindür zamānında / Cihānı şöyle nūrānī ḳılupdur rūy-ı raḫşānı<br />
G207/4 Vaṣf ideli miyān u lebin ol per perī-<strong>ve</strong>şüñ<br />
per <strong>ve</strong>şüñ / Nāzük ḫayāl ile añılur ḳīl ü ḳālümüz<br />
per perī-çihre per çihre [1] peri yüzlü dilberler/güzeller<br />
G160/2 Meydān-ı ʿīd-gehde per perī-çihreler<br />
per çihreler gibi / Fāḫir libāslar ile ḫıram itdi nev-bahār<br />
per perī-rū per ū [2] [2] peri yüzlü dilber/güzel<br />
G463/1 Ol per perī-rū per güzelüñ oldı muḳābil yüzine / Yine āyīnenüñ ey dil görinür var gözine<br />
G203/3 Her per perī-rūnuñ<br />
per ūnuñ olur meyli raḳīb-i dī<strong>ve</strong> / Cān u dil virmek ile bunlara ādem yaramaz<br />
per perī-ṣūret per ṣūret [1] [1] peri yüzlü dilber/güzel<br />
G325/4 Vaz geldi cāna dil-ber tīr-i müjgān urmadan / Añlamışdur ol per perī-ṣūret per ṣūret meger vurġunluġum<br />
per perī-zād per ād [1] peri çocuğu ‖ peri gibi çok güzel (dilber)<br />
G35/6 İbrāmı gel ey sāḳī-i gül-çihre ḳo sen de / Almışdur olan ʿaḳlumuz ol şūḫ-ı per perī-zād per ād<br />
perist peristū perist peristū<br />
ū [1] [1] [1] kırlangıç<br />
G398/4 İdermiş zülfüñe perrini teşbīh / Ḳatı alçaḳ ḳaçar geh geh perist peristū perist<br />
per perīşān per şān [14]<br />
1. dağınık (saç bağlamında)<br />
G214/6 Ḫaṭṭınuñ pīrūzesin buldı çıḳardı bād-ı ṣubḥ / Zīr-i dāmānında ol zülf-i per perīşān per şān gizlemiş<br />
K12/1 Dil-i ṣad-çāki ser-i zülf-i per perīşāne per şāne çeker / Bilür ol mūy ġamın her ne ise şāne çeker<br />
G410/2 Ḳaldum ayaḳda ser-i zülf-i per perīşān per şān şānı şān gibi / Dil viren böyle mʾolur dil-ber-i ʿālī-şāne<br />
G249/5 Sünbülüñ revnaḳın şikest itdi / Şiken-i ṭurra-i per perīşānu per şānu şānuñ şānu<br />
G356/1 Başlar kesilür zülf-i per perīşānu per şānu şānuñ şānu ucından / Ḳanlar dökilür ġamze-i bürrānuñ ucından<br />
G359/2 Ḳaddüm bükilüp derdüñ ile döndi kemāne / Ḳullāb-ı ser-i zülf-i per perīşānu per şānu şānuñ şānu elinden<br />
G410/4 Düşmesin silsile-i zülf-i per perīşānu per şānu şānuña şānu ña dil / ʿAḳlını başına cemʿ eylesün ol dīvāne<br />
905
G346/1 Ne belālar çekile zülf-i per perīşānu per şānu şānuñdan şānu ñdan / Ne fiten ḳopsa gerek nergis-i fettānuñdan<br />
2. karmakarışık<br />
G131/5 Zülfi endīşesine varma ṣaḳın ey Bāḳī / Anda mecmūʿ ileden ʿaḳlı per perīşan per şan getürür<br />
G338/3 Yād-ı ser-i zülfüñle gül-zār-ı dil ü cānda / Sünbüller ider peydā efkār-ı per perīşānum<br />
per şānum<br />
3. kötü, kederli, üzgün<br />
G144/2 Zülfüñüñ dest-resin ṭuydı meger ruḫlaruña / Bāġda sünbülüñ aḥvāli per perīşān per<br />
şān dirler<br />
G371/5 Bāḳī çemende ḫaylī per perīşān per şān imiş varaḳ / Beñzer ki bir şikāyeti var rūzgārdan<br />
G330/2 Çeşm-i bīmārı gibi ḫaste-dilem / Ser-i zülfi gibi per perīşānem per şānem<br />
4. bozuk, kötü durumda<br />
G238/1 Ḥāl-i ʿālem ezelī böyle per perīşān per şān ancaḳ / Kimi ḫandān kimi giryān kimi nālān ancaḳ<br />
per perīşān per şān u mükedder [1] çok kötü, çok üzgün<br />
K24/36 Lāle reşk-i ruḫ-ı gül-gūnuñ ile pā-der-gil / Ġam-ı zülfüñle per perīşān per şān u mükedder sünbül<br />
per perīşān per şān eylemek/itmek eylemek/itmek [7]<br />
1. acınacak duruma sokmak, üzmek<br />
K7/11 Zülf-i dil-ber bendine düşmiş gibi āşüfte-ḥāl / Sünbül-i miskīn ʿaceb kendin per perīşān per şān şān eyledi eyledi<br />
G393/2 Urupdur lāleye mihr-i ruḫuñ dāġ / İdüpdür İdüpdür sünbüli zülfüñ per perīşān per<br />
şān<br />
2. dağıtmak<br />
G170/4 Didüm müşgīn ṣaçuñ mıdur muʿaṭṭar iden āfāḳı / Per Perīşān Per şān eyleyüp kāküllerini didi kim budur<br />
3. etrafa saçmak, dağıtmak<br />
K22/25 Ṣarṣar-ı ġam fikrüm evrāḳın per perīşān per şān eyledi / Çihre-i zerdüm belādan buldı reng-i zaʿferān<br />
4. altüst etmek, bozmak<br />
G236/4 ʿAḳlumı itdi itdi itdi per perīşān per şān göñlümi ḳıldı ḫarāb / Vażʿ-ı nā-hemvār-ı ʿālem kār-ı bī-tedbīr-i ʿaşḳ<br />
G492/2 Zülf-i ،‘anber-būyuñuñ sevdālarıdur dostum / ‘Āşıḳuñ ḥālin per perīşān per şān eyleyen sünbül gibi<br />
5. düzenini bozmak<br />
K5/21 Per Perīşān Per şān itmedi devrüñde hergiz kimseyi kimse / Meger meclisde yārān-ı ṣafā gül-berg-i ḫandānı<br />
per perīşān per şān olmak olmak [8]<br />
1. acınacak duruma düşmek, âciz olmak<br />
K24/31 Ġam-ı gīsūñ ile āşüfte degül ger sünbül / Ne içün böyle per perīşān per şān olur eks̱er sünbül<br />
2. dağılmak<br />
G27/3 Olurken rūz u şeb hem-sāye ol ruḫsār-ı zībāya / Nedür zülf-i dil-āvīzüñ per perīşān per şān olma olmaġa olma<br />
ġa bāʿis̱<br />
3. altüst olmak, kendini kaybetmek<br />
G138/7 Evrāḳ-ı bāġa nʾeyledi bād-ı ḫazānı gör / Bāḳī ġamuñda şöyle per perīşān per şān olup gezer<br />
G402/4 Ġarīb aḫşama ḳarşu zār u ser-gerdān olur ġāyet / Per Perīşān Per şān oldu olduġı oldu<br />
oldur göñül hep zülfüñe ḳarşu<br />
M5/VI/3 Bu per perīşān per şān şān olm olmış olm<br />
ış aḥvālüm görüp raḥm itmedüñ<br />
4. üzülmek<br />
G199/5 Zebān-ı ṭaʿn-ı aʿdādan per perīşān per şān olma ey Bāḳī / Hezārān tīşe-i āzār ururlar kāne incinmez<br />
G354/2 Yüri ey bād elüñ kendüñe çek zülfinden / Nice bir ḫāṭır-ı ʿuşşāḳ per perīşān per şān olsun<br />
5. etrafa dağılmak, saçılmak<br />
M9/V/3 Per Perīşān Per şān olsa olsa cümle defter-i eşʿāruñ evrāḳı<br />
906
per perīşān per şān şān-dil şān dil [1] gönlü perişan âşıklar ‖ gamlı, kederli âşıklar<br />
G225/5 Ġam şebinde Bāḳıyā besdür per perīşān per şān şān-dillere şān dillere / Ḫānḳāh-ı ʿaşḳ arada ġam fetīli şemʿ-i cemʿ<br />
per perīşān per şān şān-ḥāl şān ḥāl [1] gamlı, kederli ‖ saçların yanaklar üzerine dökülmesi<br />
G72/1 Zülf-i pür-ḫam çün ruḫuñ üzre per perīşān per<br />
şān şān-ḥāl şān ḥāl olur / Kendüsin cemʿ idemez ol nice māh u sāl olur<br />
per perīşānl per şānl şānlıḳ şānl ḳ [1] kötü durum ‖ kısmetsizlik, uğursuzluk<br />
G26/2 Ṭurra-i ṭāliʿumuñ böyle per perīşānl per şānl şānlıġına şānl ına / Yine ol zülf-i pür-āşūb u fitendür bāʿis̱<br />
perr perrān perr ān eylemek [1] uçurmak, havalandırmak<br />
K7/9 Her yaña mektūb uçurdı bād-ı nev-rūzī yine / Berg-i nesrīni kebūter gibi perr perrān perr<br />
ān eyledi<br />
pert pertāb pert āb itmek [1] [1] atmak<br />
Kt5/2 Deryāya düşse sāye-i tīġ-i mehābeti / Pert Pertāb Pert āb iderdi iderdi kendüyi ṣaḥrālara neheng<br />
pertev pertev [24] [24] ışık<br />
G116/4 Ser-i zülf-i siyeh-kāruñ şeb-i tār / ʿİẕāruñ pertevi pertevi meh-tāba beñzer<br />
K1/35 Ṭutdı cihānı pertev pertev-i pertev i ḥüsnüñ güneş gibi / Ṭoldı ṣadā-yı ʿaşḳuñ ile kāḫ-ı Kün fe-kān<br />
K5/3 Beşāretler zemīne āsmānuñ gözleri aydın / Cihānı rūşen itdi pertev pertev-i pertev i envār-ı Yezdānī<br />
K9/3 Ḫurşīd gibi pertev pertev-i pertev i cūd u seḫā ile / Rūy-ı zemīne ṣaçdı zer-i kāmilüʾl-ʿayār<br />
K16/1 Ḥüsnüñ żiyāsı pertev pertev-i pertev i nūr-ı ḳıdem gibi / Rūşen cemālüñ āyīnesi ṣubḥ-dem gibi<br />
K19/46 Düşse āyīnesine pertev pertev-i pertev i i nūr-ı ḫaddüñ / Vire ḫurşīd-i cihān-tāb gibi fer ḫātem<br />
M5/I/1 Ey cemālüñ pertev pertev-i pertev i envār-ı ṣubḥ-ı lem-yezel<br />
G78/2 ʿĀlem müzeyyen pertev pertev-i pertev i ḫurşīd-i ʿālem-tāb ile / Naṭʿ-ı ser-ā-ser ṣaldılar rūy-ı zemīne ser-be-ser<br />
G96/1 Şām-ı firāḳuñ āḫırı ṣubḥ-ı viṣāldür / Mihr-i münīri pertev pertev-i pertev<br />
i nūr-ı cemāldür<br />
G119/1 Her ḳaçan göñlüme fikr-i ʿārıż-ı dil-ber düşer / Gūyiyā mirʾāta ʿaks-i pertev pertev-i pertev i ḫā<strong>ve</strong>r düşer<br />
G137/7 Bāḳıyā pīrehenin ṣanma o māhuñ lerzān / Üstine pertev pertev-i pertev<br />
i ḫurşīd-i dıraḫşān ditrer<br />
G216/7 Reşk eylesün zamāne Sulṭān Murād Ḫāna / Hep pertev pertev-i pertev i saʿādet ol kām-kāre düşmiş<br />
G299/3 Dil-i dānāya şeref pertev pertev-i pertev i ʿirfān iledür / Ḥüsn-i āyīneyi ʿaks-i ruḫ-ı zībādan bil<br />
G378/2 İltifāt eylese üftādelere yāre ne ʿār / Ḫākden pertev pertev-i pertev<br />
i ḫurşīd-i cihān-tāba ne şeyn<br />
G415/4 Rūşen itdi gün gibi ās̱ār-ı ḥüsn-i ṭalʿatuñ / Nūr-baḫşīler çerāġın pertev pertev-i pertev<br />
i envār ile<br />
Kt1/1 Ey şehenşāh-ı kerem-güster ü dāniş-per<strong>ve</strong>r / Sāye-i luṭf-i Ḫudā pertev pertev-i pertev i envār-ı ezel<br />
Mtl 26 Nā-geh görince pertev pertev-i pertev i ruḫsār-ı Aḥmedi / Bī-iḫtiyār zāhidüñ īmānı gevredi<br />
K26/10 Ḥāṣıl-ı ʿömr-i girān-māye-i Şeyḫüʾl-islām / Pertev Pertev-i Pertev i luṭf-ı Ḫudā nūr-ı hüdā revnaḳ-ı dīn<br />
G14/5 Ṭutdı mihri cihānı ol māhuñ / Pertev Pertev-i Pertev i āfitābdur gūyā<br />
G88/3 Pertev Pertev-i Pertev i āfitābı gör yollaruña düşüp yatur / Yaʿnī ruḫuñ fütādesi bende-i ḫāk-sārdur<br />
G309/2 Pertev Pertev-i Pertev i i mihrüñ ile buldı kemālin ḫurşīd / Ḳameri nʾeyleyelüm āyīnesi pāk degül<br />
G507/4 Göñlümi rūşen ider şuʿle-i dāġ-ı ʿaşḳuñ / Pertev Pertev-i Pertev i meşʿale-i mihr-i cihān-tāb gibi<br />
G539/6 Pertev Pertev-i Pertev i ḥüsniyle rūşen mülk-i ʿālem Bāḳıyā / Rāh-ı ʿaşḳa mühtedī ol nūr-ı pāk eyler beni<br />
G352/2 Cemālüñ pertevinden pertevinden nūr-baḫş ol māh u ḫurşīde / Güneş āyīne-i ḥüsnüñ felek āyīne-dār olsun<br />
907<br />
pertev pertev ṣalmak ṣalmak ṣalmak [4] [4] ışık saçmak/yaymak; ‘ṣalmak’ın yaymak, saçmak anlamı için bkz. TS. C. V, s.<br />
3281.<br />
G1/2 Bir yirde ki pertev pertev ṣal ṣala ṣal envār-ı tecellī / Ḥācet mi ḳalur mihr ü meh-i en<strong>ve</strong>re cānā<br />
G369/2 Pertev Pertev ṣalard ṣalardı ṣalard sīnede dāġ-ı maḥabbetüñ / Ṣaḥn-ı felekde meşʿale-i mihr yanmadın<br />
G159/6 Pertevin Pertevin bir gün ṣalar mihr-i ʿināyet Bāḳıyā / Ẕerre-i nāçīzler ḫurşīd-i nūr-efşān olur<br />
G408/3 Pertev Pertev-i Pertev i mihr-i melāḥat ṣald ṣaldılar ṣald ılar ṣubḥ-ı ezel / Ṣafḥa-i āyīne-i ruḫsār-ı meh-sīmāsına
perv pervā perv ā [1] korku<br />
G136/2 Yanar od içre girür şemʿ-i ruḫuñ şevḳıyla dil / Yanmadan perv pervās perv pervās<br />
āsı ās yoḳ her ḫidmete pervānedür<br />
perv pervāne perv āne [17]<br />
1. kelebek (geceleyin ışığın/mumun etrafında dönmesi yönüyle)<br />
G196/3 Naṣīḥat diñlemez ṭālib olınca şevḳ-i dil ġālib / Vücūdın şuʿle-i şemʿa ṣalar perv pervāne perv āne ḳatlanmaz<br />
G397/1 Āhum göge boyandı göge gök boyanmadın / Yandum o şemʿ şevḳine perv pervāne perv āne yanmadın<br />
G498/1 Göñül şevḳ-i ruḫuñla yana geldi / Cemālüñ şemʿine perv pervāne perv pervāne<br />
āne geldi<br />
G369/1 Perv Pervāne Perv āne gibi şuʿle-i şevḳuñle yanmadın / ʿĀşıḳ maḥabbet adın añar mı utanmadın<br />
G293/4 Gördüm ol çeşm ü çerāġ-ı cānı şevḳum var yine / Şemʿ-i ʿaşḳa yaḳmaġa perv pervāne perv pervāne<br />
āne-āsā āne āsā perr ü bāl<br />
G324/3 Terk idüp tāc u ḳabāyı şevḳ-i şemʿ-i ḥüsnüñe / Kendümi perv pervāne perv pervāne<br />
āne-āsā āne āsā bir nemed-pūş eyledüm<br />
G512/3 Gerçi şevḳ ehli geçer şemʿ-i şeb-efrūz ammā / Şevḳ perv pervānededür<br />
perv ānededür kʾoda yaḳar bāl ü peri<br />
G96/4 Ādāb-ı bezm-i vuṣlatı perv pervāneden<br />
perv āneden görüñ / Bülbül gibi degül-dürür ol ehl-i ḥāldür<br />
G115/4 Dāġ-ı siyehler ile cism-i nizār u zerdi / Bir bāl ü perri yanmış perv pervānedür<br />
perv ānedür ṣanurlar<br />
G360/5 Cemāli şemʿine perv pervānedür<br />
perv ānedür Bāḳī o māhuñ kim / Yaḳar ḥüsn-i dil-efrūzı çerāġı nūr-ı aʿżamdan<br />
G290/3 Perv Pervānedür<br />
Perv ānedür ki yaḳdı perin şemʿ-i āhuma / Farḳ-ı felekde münḫasif olmış ḳamer degül<br />
G238/2 Kimisi bülbül-i nālān-ı gül-i ʿārıż-ı yār / Kimi perv pervāne perv pervāne<br />
āne-i āne i i şemʿ-i ruḫ-ı cānān ancaḳ<br />
G391/3 Ḫayāl-i şemʿ-i ruḫsāruñ ḳo yansun ḫāne-i dilde / Perin ol şemʿa yaḳup şevḳ ile perv pervāneler<br />
perv āneler dönsün<br />
G464/7 Ṭolaşaldan ruḫı şemʿine dil-i ser-geşte / Yaḳdı perv pervān perv pervān<br />
āne-ṣıfat ān ıfat bāl ü peri döne döne<br />
G509/2 Gerdiş-i cām-ı meyi görsün ṣürāḥī üstine / Şemʿ-i bezmi devr iderken görmeyen perv pervāneyi perv āneyi<br />
2. pervâne (olmak) ‖ yanından hiç ayrılmamak<br />
G471/2 Ṭālib-i şemʿ-i vaṣl olınca kişi / Oda yanmaḳdan aña perv pervāne perv<br />
āne āne<br />
3. pervâne (olmak) ‖ hazır olmak<br />
G136/2 Yanar od içre girür şemʿ-i ruḫuñ şevḳıyla dil / Yanmadan pervāsı yoḳ her ḫidmete perv pervānedür<br />
perv ānedür<br />
perv pervāz perv āz [1] lalenin bir parçası (bitki terimi) ‖ uçma; bkz. ‘deste vü pervāz’ maddesi.<br />
G284/4 Maḳṣūdı bu kim lāle-ṣıfat göstere perv pervāz perv āz / Ruḫsārı hevāsında açar bāl ḳaranfül<br />
perv pervāz perv āz eylemek [2] uçmak<br />
G126/2 Ne hümā ḳaydı ser-i zülfi hevāsında baña / Göñül o mertebelerden yüce perv pervāz perv<br />
āz eyler<br />
G388/5 Māʾil ol Bāḳī-ṣıfat dāʾim hümālar ṣaydına / Şāh-bāz-ı himmetüñ göklerde perv pervāz perv<br />
āz eylesün<br />
perv pervāz perv pervāz<br />
āz-ı āz ı bbülend<br />
b<br />
ülend itmek itmek [1] [1] yükseklere havalanmak<br />
G105/7 Bāḳī nʾola perv pervāz perv pervāz<br />
āz-ı āz ı ı bülend bülend itse ġazelde / Bāl ü per aña himmet-i yārān-ı ṣafādur<br />
perv pervāz perv āz urmak urmak [2] [2] [2] uçmak ‖ aşık atmak, yarışmak<br />
G161/2 Kimse perv pervāz perv āz uramaz ʿaşḳı hevāsında anuñ / Gördügüñ şūḫ-ı cihān Rūm ili şeh-bāzı geçer<br />
G59/7 Şāh-bāz-ı ṭabʿumuñ perv pervāz perv pervāz<br />
āzın āz ın urmaz kimseler / Çāre ey Bāḳī hemān olur öñince varalar<br />
perv pervāze perv pervāze<br />
āze [1] zevk ü safa; ‘îş <strong>ve</strong> neşât manasınadır’ krş. BURHÂN, s. 595. ‖ esme, uçma<br />
G302/3 Uymadı bir gün hevā-yı bülbül-i şūrīdeye / Meyl ider dāʾim nesīm-i ṣubḥ ile perv pervāze perv āze gül<br />
908<br />
per<strong>ve</strong>rde per<strong>ve</strong>rde (itmek) (itmek) (itmek) [1] [1] büyütüp yetiştirmek (toprak altında); bu anlam için bkz.<br />
‘yetirmek’ TS. C. VI, s. 4553.<br />
K22/22 Eyleyüpdür feyż-i ḫurşīd-i kemāl-i ṣunʿ ile / Ẕāt-i pāküñ gevherin per<strong>ve</strong>rde kān-ı Kün fe-kān<br />
per per<strong>ve</strong>rde per <strong>ve</strong>rde itmek itmek [1] büyütüp yetiştirmek (toprak altında); b anlam için bkz.<br />
‘yetirmek’ TS. C. VI, s. 4553.
G375/5 Bāḳī sözi gibi cevher itsün / Per<strong>ve</strong>rde Per<strong>ve</strong>rde iderse iderse kān-ı imkān<br />
Per<strong>ve</strong>rdigār’ md.<br />
909<br />
Per<strong>ve</strong>rdig Per<strong>ve</strong>rdigār Per<strong>ve</strong>rdig ār [2] Allah (besleyici, terbiye edici olması yönüyle); bkz. ‘sāye-i<br />
G152/2 Būy-ı nesīm ü reng-i gül ü revnaḳ-ı bahār / Ās̱ār-ı fażl u raḥmet-i Per<strong>ve</strong>rdig Per<strong>ve</strong>rdigārdur<br />
Per<strong>ve</strong>rdig ārdur<br />
G122/2 Her naḳş u her nigār ki ḳılsañ müşāhade / Elṭāf-ı ṣunʿ-ı Ḫāliḳ-i Per<strong>ve</strong>rdig Per<strong>ve</strong>rdigār<br />
Per<strong>ve</strong>rdig Per<strong>ve</strong>rdigār<br />
ārı ār gör<br />
per<strong>ve</strong>riş per<strong>ve</strong>riş itmek itmek [1] [1] yetiştirmek<br />
G278/6 Bāḳī çemen-i cānda meger per<strong>ve</strong>riş per<strong>ve</strong>riş itdüñ itdüñ / Bir ʿālemi var rūḥ ile ol serv-i revānuñ<br />
1. beslenmek<br />
per<strong>ve</strong>riş per<strong>ve</strong>riş bulmak bulmak [2]<br />
[2]<br />
K24/40 Ḫaṭ-ı müşgīn-i leb-i laʿlüñe mānend olmaz / Bulsa Bulsa ger per<strong>ve</strong>riş per<strong>ve</strong>riş-i per<strong>ve</strong>riş<br />
çeşme-i Kevs̱er sünbül<br />
2. yetiştirilmek, yetişmek<br />
G217/7 Bir güherdür ṭabʿ-ı Bāḳī kān-ı imkān içre kim / Āfitāb-ı luṭf-ı sulṭān ile bulmış bulmış per<strong>ve</strong>riş<br />
per<strong>ve</strong>riş<br />
Perv Pervīn Perv Pervīn<br />
īn [2] [2] Süreyya/Ülker takım yıldızı; bkz. ‘ʿıḳd-ı Pervīn’ md.<br />
K4/9 Sevād-ı ḫaṭṭ içinde noḳṭalardan / Şeb-i tārīk içinde şekl-i Perv Pervīn Perv īn<br />
G425/5 Ey felek ol gözleri şehlā ġamından ḫāk olan / Nergis-i ḳabrin degişmez ḫūşe-i Perv Pervīnüñe Perv Pervīnüñe<br />
īnüñe<br />
pes pes [1] [1] ard, arka<br />
K4/14 Pes Pes-i Pes āyīne-i ṭabʿından itdi / Yine ṭūṭī-ṣıfat Bāḳīye telḳīn<br />
pes pes-i pes i perde [2]<br />
1. perde ardı/arkası<br />
K26/19 Ġonca-<strong>ve</strong>ş ṭabʿ pes pes-i pes i perde perde-i perde<br />
i i ʿuzletde seḥer / Sākin olmışdı ser-efgende vü dil-teng ü ġamīn<br />
2. perde arkası ‖ gizliden gizliye<br />
G277/6 Cümle tedbīr pes pes-i pes i perdeden üstāduñdur / İḫtiyārī mi ṣanursın ḥarekātın ṣu<strong>ve</strong>rüñ<br />
pes pes-i pes<br />
i perdeden diñler olmak [1] [1] perde arkasından dinlemek ‖ gizliden gizliye dinlemek<br />
G57/5 Aġyār diñler diñler ooldı<br />
o oldı<br />
ldı pes pes-i pes<br />
i perdeden bizi / ʿĀlemde ehl-i ʿaşḳa görinmez belā budur<br />
pes pes-i pes<br />
i ddīvārdan<br />
d<br />
īvārdan īvārdan istimā istimāʿ istimā istimāʿ<br />
ʿ eylemek eylemek [1] [1] duvar dinlemek ‖ gizliden gizliye dinlemek<br />
K27/16 Ṣadef gūşın müzeyyen ḳılmaġ içün dürr-i lafẓından / Kelāmın istim istimāʿ istim ʿ eyler pes pes-i pes<br />
i ddīvārdan<br />
d<br />
īvārdan deryā<br />
pesen pesend pesen d eylemek [1] beğenmek, takdir etmek<br />
M1/I/7 Baş egdi āb-ı tīġına küffār-ı Üngürūs / Şemşīri gevherini pesend eyledi eyledi Freng<br />
pesend pesendīde pesend īde vü ma maḳbūl ma<br />
ḳbūl olmak olmak [1] [1] beğenilip takdir edilmek<br />
Kt11/2 Dād-ı Ḥaḳdur bu süḫan her kişinüñ Bāḳī-vār / Ṭarz-ı eşʿārı pese pesend pese pesend<br />
ndīde nd īde vü ma maḳbūl ma<br />
ḳbūl olmaz olmaz<br />
olmaz<br />
pest pest pest eylemek eylemek [1] [1] değerini düşürmek, alçaltmak<br />
G24/5 Bāḳıyā ser-naḫl-bend-i gül-şen-i ebyātsın / Eyledi Eyledi Eyledi naẓm-ı bülendüñ ḥāṣılı Selmānı pest<br />
pest pest olmak olmak [1] [1] [1] hor görülmek, gözden düşmek<br />
G97/1 Ḳaddüñ ḳatında ḳāmet-i şimşād pest pest oolur<br />
o lur / Zülfüñ yanında revnaḳ-ı ʿanber şikest olur<br />
peşm peşmīne peşm īne geymek geymek [1] [1] hırka giymek ‖ dervişliğe soyunmak, ikrar <strong>ve</strong>rmek, bkz.<br />
TASAVVUFTAN DİLİMİZE, s. 149; bkz. DERVİŞ ÇEYİZİ, s. 220-225. Ayrıca bkz. ‘jende geymek’,<br />
‘nemed geymek’ md.<br />
G129/3 Peşm Peşmīne Peşm Peşmīne<br />
īne geydi egnine zülfüñden aldı el / Göklerde uçdı āḫır efendi hümāyı gör
pey peyām pey ām [2] (sevgiliden gelen) haber; (kavuşma ümidi bağlamında)<br />
G416/3 Āḫır pey peyām pey peyām<br />
ām-ı ām vaṣl ile gül-berg-i ter gibi / İrdi ḫuceste nāmeleri rūzgār ile<br />
G251/3 Pey Peyām Pey Peyām<br />
ām-ı ām ḫançer-i ser-tīzin ol māhuñ degürmişdür / Anuñʾçün ditrer endāmı çemende bāddan bīdüñ<br />
pey peyām pey ām gelmek [1]<br />
K6/9 Cānuma cānlar ḳatar gelse gelse gelse pey peyām pey peyām<br />
ām-ı ām vaṣl-ı yār / Ṣan nesīm-i luṭf-ı Şāhenşāh-ı ʿālī-şān gelür<br />
pey peyām pey ām irgürmek [1] haber iletmek/ulaştırmak/getirmek<br />
K23/13 Peyk-i zamāne zer teberin dūşına alup / İrgürdi İrgürdi Ḫ˅āce ḫidmetine ʿīddan pey peyām pey<br />
ām<br />
pey pey-ā-pey pey pey [1] birbiri ardınca<br />
G438/6 Ġam degül gelse dile Bāḳī pey pey-ā-pey pey pey derd ü ġam / Eksük olmaz tekyedür mihmān mihmān üstine<br />
peyd peydā peyd ā [1] görünür, ortada<br />
G155/3 Çemende berg-i sūsen gökde māh-ı nev degül peyd peydā peyd / Çeker aʿdā-yı dīn üzre zemīn ü āsmān ḫançer<br />
peyd peydā peyd ā eylemek/itmek [6]<br />
1. göstermek<br />
K19/23 Burc-ı devletdür eli eylese eylese peyd peydā peyd ne ʿaceb / Heyʾet-i māh-ı nev ü ṣūret-i aḫter ḫātem<br />
K27/7 Nedür ol gūşe-i bāmındaki āvīzeler dirseñ / O zībā ṭurraya bir şānedür kim itdiler itdiler peyd peydā peyd<br />
2. başa bela etmek<br />
G71/5 Cām içüp hem-vāre bī-hūş olduġum maʿẕūr ṭut / Çarḫ peyd peydā peyd ā itdügi itdügi evżāʿ-ı nā-hem-vārı gör<br />
3. akla getirmek, hatırlatmak<br />
G338/3 Yād-ı ser-i zülfüñle gül-zār-ı dil ü cānda / Sünbüller ider peyd peydā peyd efkār-ı perīşānum<br />
4. haberdar etmek, da<strong>ve</strong>t etmek<br />
G339/5 Ṣoḥbet-i ḫāṣ eylemek maḳṣūd idindüm Bāḳıyā / Cānı āgāh itmedin cānānı peyd peydā peyd ā eyledüm<br />
5. edinmek<br />
G509/4 Tāzeler ol sünbül-i müşgīni beñzer yāsemīn / Eylemiş Eylemiş peyd peydā peyd gümiş dendānelü bir şāneyi<br />
peyd peydā peyd ḳılmak ılmak [3]<br />
[3]<br />
1. edinmek<br />
G9/3 Āteş urmış yüzi gül ḫırmenine ol māhuñ / Devr-i sāġarda ruḫı ʿaksini ḳılmış ılmış peyd peydā peyd<br />
2. ortaya çıkarmak<br />
G136/4 Maʿnīde bir dūd peyd peydā peyd ā ḳılmış ılmış āteşdür cihān / Ṣūretā bir ḫūb kāşī ḳubbelü kāşānedür<br />
3. atmak (çığlık)<br />
G419/6 Ser-āġāz itdi nev-rūz-ı ʿAcemden bülbül-i şeydā / Ḳılup ılup ılup bir ṣavt peyd peydā peyd fetḥ -i Āẕerbāycān üzre<br />
peyd peydā peyd ā olmak [9] [9] ortaya çıkmak, belirmek, görünmek<br />
M3/III/6 Salṭanat menşūrına ism-i şerīfüñ yazdılar / Daḫı peyd peydā peyd<br />
ā olmad olmadın olmad<br />
ın nām u nişān-ı maʿdelet<br />
G190/5 Ḳaçan mestāne gezseñ çār-sū-yı dehri ey Bāḳī / Olur Olur ol demde peyd peydā peyd her ṭarafdan nāleler yir yir<br />
G20/3 Ṭoḳınupdur bāde-i gül-gūna çeşm-i rūzgār / Sāġar üzre ṣanmañuz peyd peydā peyd<br />
ā olur yir yir ḥabāb<br />
G302/2 Oldı Oldı ṣaḥn-ı bāġda peyd peydā peyd<br />
gül-efşānlar yine / Ḥāṣılı döndi çemen bezminde āteş-bāze gül<br />
G320/2 Yaḳam çāk eyledüm ʿaşḳuñ yolında dāġ-ı sīnemde / İçinden gene peyd peydā peyd<br />
ā old oldı old<br />
bir künc-i ḫarāb açdum<br />
G376/1 Nice ṭūfān oldı oldı peyd peydā peyd dīde-i ḫūn-pāşdan / Nūḥ çeşmüm yanına gelse dem urmaz yaşdan<br />
G384/1 Seyre çıḳsun ne temāşā ola ola ola peyd peydā peyd göresin / Bir iki gün hele ṣabr eyle temāşā göresin<br />
G532/2 Kākül-i müşgīni sevdāsıyla yansam dūd-ı dil / Gūşe-i destārdan peyd peydā peyd ā olur sünbül gibi<br />
910
G537/3 Yine āyīne-i nev-rūzda peyd peydā peyd ā old oldı old<br />
/ Nev-bahāruñ seḥerī ḥüsn-i cihān-ārāsı<br />
peyem peyem-ber peyem ber [1] peygamber ‖ Hz. Muhammed<br />
K3/31 İlāhī be-āb-ı ruḫ-ı āl-i Aḥmed / Be-nūr-ı cebīn-i mübīn-i Peyem Peyem-ber<br />
Peyem<br />
ber<br />
peyg peygān peyg ān [1] [1] ok temreni<br />
G120/2 Zaḫm-ı sīnem içre cānā ḳanlu peyg peygānuñ peyg ānuñ senüñ / Ġoncada pinhān olan berg-i gül-i raʿnā mıdur<br />
peyg peygūle peyg ūle [1] [1] köşe, bucak<br />
K12/7 Mūr-ı endīşe ki peyg peygūle peyg peygūle<br />
ūle-i ūle ġamdur vaṭanı / Ṭurmayup ḫāli ḫayālin getürür dāne çeker<br />
911<br />
peyk peyk [5] [5] haberci ‖ Osmanlı devletinde, ulaklık <strong>ve</strong> padişahlara muhafızlık yapan,<br />
padişah tören <strong>ve</strong> alaylarda dışarı çıktığı zaman atları yanında koşan, devrine göre sayıları otuz<br />
kırk arasında değişen muhafız alayı. Peyklerin giysileri <strong>ve</strong> daha sonraki devirlerdeki görkemleri<br />
için bkz. PAKALIN, C. II, s. 774-776.<br />
M9/IV/3 Ṭolanur peyk peyk-i peyk i āhum kūyuñı şām u seḥer her gün<br />
G417/7 Olur atuñ öñince āsmān peyk peyk-i peyk i cihān-peymā / Aña ḫurşīd tāc-ı zer hilāl-i çarḫ ser-mūze<br />
Kt4/2 Öñüñce peyk peyk-i peyk i i hidāyet delīl ü reh-ber ola / Yanuñca Ḥıżr ʿaleyhiʾs-selām yoldaşuñ<br />
K2/35 ʿArṣa-i medḥ ü s̱enānuñ bulımaz pāyānın / Peyk Peyk-i Peyk i i endīşe eger biñ yıl olursa pūyān<br />
K23/13 Peyk Peyk-i Peyk i zamāne zer teberin dūşına alup / İrgürdi Ḫ˅āce ḫidmetine ʿīddan peyām<br />
peyk peyk olmak olmak [2] [2] rehber olmak, kılavuzluk etmek<br />
K3/14 Eger peyk peyk olurlar olurlarṣa olurlar ṣa lāyıḳ öñince / İnüp tāc-ı zerrīn ile heft aḫter<br />
M8/VI/1 Bāḳıyā gel olalum olalum Kaʿbe-i dil yolına peyk<br />
peyk<br />
peyk peykān peyk ān [12] [12] temren ‖ sevgili/güzel’in kirpiği<br />
M2/III/6 Ne ḫaṭā eyledüñ ey tīr-i kec-endāz-ı felek / Merdüm-i dīde-i devrāna ṭoḳındı peyk peykān peyk ān<br />
G411/4 Ġoncalarla zeyn olınmış naḫle döndi ḳāmetüm / Şöyle ġarḳ itdi ḫadeng-i yār peyk peykān peyk ān zaḫmına<br />
G495/1 Var iken ḫançerinüñ ʿāşıḳa dil-dārlıġı / Ġam degül eylese peyk peykān peyk peykān<br />
ānı ān dil-āzārlıġı<br />
G137/3 Kūyuña ḳarşu ṭurup ḳıble-nümā mīli gibi / Ser-i peyk peykān peyk peykān<br />
ān-ı ān ı ġamuñda ten-i ʿuryān ditrer<br />
G356/2 Peyk Peykān Peyk Peykān<br />
ān-ı ān ı belā cānuma işler geçer oldı / Ey ḳaşları ya nā<strong>ve</strong>k-i müjgānuñ ucından<br />
G428/2 Peyk Peykān Peyk Peykān<br />
ān-ı ān ı dost ḳala diyü zaḫm-ı sīnede / Görseñ nihāl-i tīri nice ditrer üstine<br />
G113/3 Oḳlaruñ sehmi sīneye iricek / Ser-i peyk peykānuñ peyk ānuñ üstüḫāne deger<br />
G356/3 Dil ḍarbın urur ḳalbe firāḳuñda dem-ā-dem / Ḳan aġlasa zaḫmum nʾola peyk peykānuñ peyk ānuñ ucından<br />
G543/4 Gelüp ḳonmışken ey ḳaşı kemānum dilde peyk peykānuñ peyk ānuñ / Göñülden geçdi āḫir cān evin vardı mekān itdi<br />
Mtl 8 Ḳıymaduñ sākin-i kūyuñ olana peyk peykānuñ peyk peykānuñ<br />
ānuñ / Bir içim ṣu ile aġırlamaduñ mihmānuñ<br />
G429/1 Peyk Peykānuñ Peyk ānuñ açdı zaḫmumı cism-i ḫarābda / Güller bitürdi ḳaṭre-i bārān türābda<br />
G462/3 Güller bitüre gül-şen ola ḫāk-i mezārum / Peyk Peykānuñ Peyk ānuñ eger ṣu sepelerse tozum üzre<br />
peyker peyker [2] [2] yüz, çehre<br />
K20/46 Hemīşe tā meh-i rūze gelüp bu devr içre / Riyāżet ile ire peyker peyker-i peyker i hilāle hüzāl<br />
G213/5 Peyker Peyker-i Peyker i zerd ü nizārum var iken ʿāḳil midür / Heyʾet-i Mecnūn yazan ṣūret-ger-i dīvāne naḳş<br />
peym peymān peym peymān<br />
ān-güsil ān güsil [1]<br />
sözünden dönen<br />
G312/2 Çeker dil miḥnet ü derdi maḥabbet riştesin ḳırmaz / Kesilmek var ise ol dil-ber-i peym peymān peym peymān<br />
ān-güsilden<br />
ān güsilden bil<br />
peym peymāne peym āne [13] [13] kadeh; ‘bkz. ‘ṭoḳuz peymāne’ md.<br />
K12/5 Ne çeker adını aṣḥāb-ı riyā ikide bir / Ṭutalum rind-i gedā bir iki peym peymāne peym āne çeker<br />
G205/4 Behre-mend eyler idi būs-ı lebüñden cānı / Dönmese ṭursa eger ʿahdine peym peymāne peym āne biraz
G437/1 Lebüñi āl ile öpmiş ola mı peym peymāne peym āne / İçeyin ölmez isem ḳanını ḳana ḳana<br />
G471/1 Gül-şen isterseñ işte mey-ḫāne / Gül-i ḫandān gerekse peym peymāne peym<br />
āne āne<br />
G498/4 Dil-i pür-ḫūn baña bezm-i ezelden / Leb-ā-leb bir ṭolu peym peymāne peym peymāne<br />
āne geldi<br />
G269/4 Peym Peymāne Peym Peymāne<br />
āne şikest oldı yatur ḫaylī zamāndur / Yanup yaḳılur ḫāṭırı mecrūḥ kebābuñ<br />
G136/1 Ḫūn-ı dil mey kāse-i ser anda bir peym peymānedür<br />
peym ānedür / ʿİşret-ābād-ı maḥabbet bir ʿaceb mey-ḫānedür<br />
G360/4 Metāʿ-ı dehr-i fānīden bu gün peym peymānedür<br />
peym ānedür varlıḳ / Ne ḳaldı cāmdan ġayrı nişān-ı devlet-i Cemden<br />
G187/1 Öper meclisde laʿl-i dil-beri peym peymāneler<br />
peym āneler vardur / Ṣunar destin ser-i zülf-i nigāra şāneler vardur<br />
G391/1 Müheyyā oldı meclis sāḳıyā peym peymāneler<br />
peym āneler dönsün / Bu bezm-i rūḥ-baḫşuñ şevḳine mestāneler dönsün<br />
G219/4 Bulup saḳḳā-yı hicrān teşne-dil ṣaḥrāda Mecnūnı / Ecel peym peymānesin<br />
peym ānesin ṣunmış ḥayāt ābına ḳandurmış<br />
G391/4 Sen aġyār ile devr itdür şehā peym peymāneyi<br />
peym āneyi dāʾim / Ser-i kūyuñ ṭolaşup ʿāşıḳ-ı dīvāneler dönsün<br />
G509/3 Medḥ iderdüñ lebleri devrinde ey pīr-i muġān / ʿĀḳıbet īmānuña döndürdiler peym peymāneyi<br />
peym peymāneyi<br />
āneyi<br />
pey<strong>ve</strong>nd pey<strong>ve</strong>nd [1] [1] ilgi, bağ<br />
G209/1 Zülf-i nigāre şāne-<strong>ve</strong>ş olursa dest-res / Miḳrāż gibi rişte-i pey<strong>ve</strong>nd pey<strong>ve</strong>nd-i pey<strong>ve</strong>nd ġayrı kes<br />
1. bitişik<br />
pey<strong>ve</strong>ste pey<strong>ve</strong>ste [2] [2]<br />
[2]<br />
G327/5 Dāġlar naʿl ü eliflerle degül pey<strong>ve</strong>ste pey<strong>ve</strong>ste / Ṣafḥa-i sīneye bir ḫaṭṭ-ı müselsel çekdüm<br />
2. daima, sürekli (dāʾim-pey<strong>ve</strong>ste paralelliğinde)<br />
G445/3 Ṭolaşmaḳdan degül fāriġ kemend-i kāküli dāʾim / Ulaşmaḳdan degül ḫālī kemān ebrūsı pey<strong>ve</strong>ste<br />
pey<strong>ve</strong>ste<br />
pey<strong>ve</strong>ste pey<strong>ve</strong>ste pey<strong>ve</strong>ste ḳılmak ılmak [1] [1] geçirmek, bağlamak ‖ darağacı<br />
G82/5 Saçuñ tārına pey<strong>ve</strong>ste pey<strong>ve</strong>ste ḳılursa ılursa rişte-i cānı / ʿAlāʾiḳden geçüp Bāḳī cihāndan inḳıṭāʿ eyler<br />
pīç īç īç pīç [1] [1] kıvrım kıvrım<br />
G6/2 Nedür bu pīç īç pīç pīç ü çīn çīn ü ḫam-be-ḫam kākül / Nedür bu ṭurralar bu ḥalḳa ḥalḳa zülf-i müşg-āsā<br />
912<br />
pīl īl īl-bān īl ān [1 [1] [1<br />
] fil sürücüsü; Zuhal/Keyvan’ın fil üzerinde bir Hintli olarak resimlenişi <strong>ve</strong><br />
siyah renk ile ilgisi hakkında daha geniş bilgi için bkz. AND, s. 341.<br />
K1/8 Bālā-yı çarḫ-ı heftüme Keyvān-ı kühne-sāl / Oturmış idi niteki Hindū-yı pīl īl īl-bān īl ān<br />
pinh pinhān pinh ān eylemek [4 [4] [4<br />
] saklamak, gizlemek<br />
G2/7 Ṭutarken cāmı nāşī gelse tāc ü günbed altında / Mey-i gül-rengi pinh pinhān pinh<br />
ān eyle ey ṣofī ḥabāb-āsā<br />
G272/4 Çıḳmaz aġzuñdan ḫaber sırr-ı nihān-ı vaṣluña / ʿĀşıḳuñ rāzın derūn-ı cānda pinh pinhān pinh ān eyledüñ<br />
G194/3 Nice pinh pinhān pinh ān ideyin sīnede dāġ-ı ʿaşḳuñ / Gül gibi ẓāhir olan nesneye inkār olmaz<br />
G157/4 Zülfüñ el bir eyleyüp ṭurrañla pinh pinhān pinh ān itdiler itdiler / Ḫātem-i dil ḥāṣılı ya andadur ya bundadur<br />
pinh pinhān pinh ān olmak [3] saklanmak, gizlenmek<br />
K3/6 Meger çīn-i zülfüñde pinh pinhān pinh pinhān<br />
ān olupdur / Ġubār-ı der-i şehriyār-ı muẓaffer<br />
K11/1 Leb-i laʿlin ḫayāl it gūşe-i ʿuzletde pinh pinhān pinh ān ol ol / Dilā hem kān-ı gevher ḳıl özüñ hem gevher-i kān ol<br />
G120/2 Zaḫm-ı sīnem içre cānā ḳanlu peygānuñ senüñ / Ġoncada pinh pinhān pinh ān olan berg-i gül-i raʿnā mıdur<br />
pinh pinhānī pinh ānī [1] gizli<br />
K14/31 Mücellā sīnesi āyīne-dār-ı şāhid-i ġaybī / Muṣaffā ḫāṭırı ṣūret-peẕīr-i rāz-ı pinh pinhānī pinh pinhānī<br />
ānī<br />
pīr īr [11] yaşlı, ihtiyar ‖ görmüş geçirmiş<br />
K9/20 Bāḳī duʿācı pīr īr ḳuluñ geldi ḫusrevā / Eyler cenāb-ı ḥażretüñe ʿarż-ı iftiḳār<br />
G404/5 Baḳīye sāḳıyā feraḥ vir ki fenā bula teraḥ / Şol meyi ṣun ki bir ḳadeḥ pīr īr īr içe nev-cevān ola<br />
G245/3 Ḥużūr-ı pīre īre yitişdüm egerçi her fende / Velī güzelleri sevmekde iḫtiyārum yoḳ
G235/7 Bāḳīyi zār u zebūn itdüñ yigitlik bu mıdur / Sen tevānā nev-cevān ol nā-tevān bir pīr īr īr-i īr i ʿaşḳ<br />
G236/8 Ḫānḳāhdan ṭoġru ʿazm itse nʾola mey-ḫāneye / Bāḳīyi çün böyle irşād eylemişdür pīr īr īr-i īr i ʿaşḳ<br />
G303/3 Meydür miḥekk-i tecribe-i pīr īr īr-i īr i mey-fürūş / ʿArż eyle naḳd-i ḳalbüñi ṣāḥib-ʿayāre gel<br />
G374/5 Kesilüp ṣoḥbet-i eṣḥāb-ı riyādan Bāḳī / Kesmedi pīr īr īr-i īr i ḫarābātdan istimdādın<br />
G443/4 Terkin urdum ʿāṣā ile tācuñ / Geyeli pīr īr īr-i īr i ʿaşḳdan jende<br />
M1/VII/2 Pīr īr īr-i īr i ʿAzīz-i Mıṣr-ı vücūd itdi intiḳāl / Mīr-i cevān-ı çāpük-i Yūsuf-naẓīri gör<br />
G374/4 Cürʿa-i cāmın eger ṣunsa yitişdürmek olur / Pīr īr īr-i īr i deyrüñ nice terk eyleyelüm irşādın<br />
G104/4 Şuʿle-i şemʿ-i cemāli şevḳıne cemʿ oldılar / Bir çerāġ idindiler ol nev-cevānı pīrler īrler<br />
pīr īr īr itmek [2] elden ayaktan düşürmek, ihtiyarlatmak<br />
G145/2 Hey gice ṭıfl-ı belā-engīz olur kim nicesin / Miḥnet-i ʿaşḳı cevān olmazdan ev<strong>ve</strong>l itdi itdi ppīr<br />
p pīr<br />
īr<br />
G523/4 Cevānlıḳ ʿālemi gitdi ne vaḳtin ṭoġrılam yā Rab / Egildüm bār-ı ʿaşḳ-ı yār ḳaddüm bükdi pīr īr itdi<br />
pīr īr olmak [1] elden ayaktan düşmek, ihtiyarlamak<br />
G404/1 Müşkil imiş ki dil-rübā ṭıfl ola dil-sitān ola / ʿĀşıḳ-ı zār u mübtelā pīr īr īr ola nā-tevān ola<br />
pīr īr īr-i īr i ddānā<br />
d<br />
ānā [1] [1] yaşlı bir bilge<br />
K5/34 Egerçi pīr īr īr-i īr i i ddānādur<br />
d<br />
ānādur göñül fenn-i belāġatda / Velī olmaz deb-istān-ı s̱enāñuñ ṭıfl-ı nā-dānı<br />
pīr īr īr-i īr i ḫıred ıred [1] akıllı ihtiyar ‖ arif<br />
G530/3 Ḥakīm-i feylesof oldı <strong>ve</strong>lī pīr īr īr-i īr i ḫıred ıred olmaz / Muʿallim-ḫāne-i ʿaşḳuñ daḫı ṭıfl-ı nev-āmūzı<br />
pīr īr īr-i īr i Ḫocend Ḫocend [1] [1] Şeyh Kemaleddin Hucendî<br />
G336/5 Sözüm Bāḳī kemālin buldı vaṣf-ı nev-cevānumla / Özüm luṭf-ı suḫanda hem-ser-i pīr īr īr-i īr i i Ḫocend Ḫocend itdüm<br />
pīr īr īr-i īr i Ken Kenʿān Ken<br />
ʿān [1] [1] Yakup Peygamber<br />
K2/2 Şād-mān oldı bu gün devr-i kühen-sāl yine / Vuṣlat-ı Yūsuf ile niteki pīr īr īr-i īr i Ken Kenʿān Ken<br />
ʿān<br />
pīr īr īr-i īr i mu muʿammer mu<br />
ʿammer [1] [1] yaşı geçkin ihtiyar (‘tāze cevān’ karşıtlığında)<br />
K19/10 Vādī-i ʿaşḳa düşüp tāze cevān sevdi meger / Bükdi ḳaddin nitekim pīr īr īr-i īr i mu muʿammer<br />
mu<br />
ʿammer ḫātem<br />
pīr īr īr-i īr i mu muġān mu<br />
ġān [4] [4] meyhaneci<br />
G173/5 Meded Bāḳīye ey pīr īr īr-i īr i mu muġān mu<br />
ġān bir cürʿa himmet ḳıl / Elin alup ayaḳlandur ki ol bī-çāre düşmişdür<br />
G281/1 Ey reh-revān-ı ʿaşḳ reh-i rāstān ṭutuñ / Mürşīd gerekse dāmen-i pīr īr īr-i īr i mu muġān mu<br />
ġān ṭutuñ<br />
913<br />
G318/3 Bezm-i ṣafā vü reşh-i cām bu zemzem olmış ol maḳām / Mey-ḫāneler Beytüʾl-Ḥarām pīr īr īr-i īr i mu muġān mu<br />
ġān şeyḫüʾl-<br />
ḥarem<br />
G509/3 Medḥ iderdüñ lebleri devrinde ey pīr īr īr-i īr i mu muġān mu<br />
ġān / ʿĀḳıbet īmānuña döndürdiler peymāneyi<br />
pīre īre īre-zāl īre āl āl-ı āl ı ı dehr dehr [1] [1] kocamış felek<br />
G394/5 Pīre īre īre-zāl īre āl āl-i āl i dehre dehre Bāḳī kimse muḥtāc olmasun / Ṣaḳlasun Ḥaḳ ḳulların nā-merde muḥtāc olmadan<br />
pīre īre īre-zen īre zen zen-i zen i dehr dehr [1] kocakarı dünya ‖ yaşlı dünya, krş. ‘ʿacūz-ı dehr’; ‘çarḫ-ı ʿacūze’; ‘çarḫ-ı<br />
pīre-zen’<br />
G232/4 Merd iseñ dehr-i denī mekrine meftūn olma / Er odur kim vire bu pīre īre īre-zen īre zen zen-i zen i dehre ṭalāḳ<br />
pīrlik īrlik [1] yaşlılık, ihtiyarlık<br />
G75/4 Pīrlikde īrlikde īrlikde bu dü-tā ḳaddümi çeng eylemege / Neydügin bilmeyüp ol tāze cevānum özenür<br />
pīrāhen īrāhen [11] gömlek<br />
G461/2 Maṭlaʿından ṣubḥ-dem gün ṭoġdı ṣanurlar ḳaçan / Āfitāb-ı ḥüsne pīrāhen īrāhen yaḳasın şarḳ ide<br />
K7/8 Nev-ʿarūs-ı gül gibi pīrāhen īrāhen īrāhen-i īrāhen āl üstine / Lāle dürr-i jaleden gūy-ı girībān eyledi<br />
K15/6 Gülüñ pīrāhen īrāhen īrāhen-i īrāhen Yūsuf gibi dāmānı çāk olmış / Nesīm-i perde-der ḳıldı meger mekr-i Zelīḫāyı
G273/2 Gül gibi pīrāhen īrāhen īrāhen-i īrāhen nāmūsı ṣad-çāk eyleyüp / Lāle-<strong>ve</strong>ş dāġ-ı nihānum āşikār itsem gerek<br />
M1/V/8 Derd ü ġamuñla çāk-i girībān idüp ḳalem / Pīrāhenini īrāhenini pārelesün ġuṣṣadan ʿalem<br />
K7/12 Lāle çāk-i pīrehen īrehen gösterdi gül çīnī ḳabā / Bülbül-i şūrīde hāy u hūy-ı mestān eyledi<br />
K18/14 Pīrehen īrehen berg-i semen gūy-ı girībān şeb-nem / Gül-sitān oldı bu gün bir ṣanem-i lāle-ʿiẕār<br />
G122/3 Dil-beste olma terligine tāze ġoncanuñ / Ol pīrehende īrehende cil<strong>ve</strong> ḳılan gül-ʿiẕārı gör<br />
G303/4 Gördüñ ḳabā-yı ʿömre beḳā yoḳ bu bāġda / Gül gibi sen de pīreheni īreheni pāre pāre gel<br />
G535/5 Bāḳī görüp ol pīreheni īreheni yāre ṣarılmış / Ṣandum ki semen ḳadd-i sefīdāre ṣarıldı<br />
G137/7 Bāḳıyā pīrehenin īrehenin ṣanma o māhuñ lerzān / Üstine pertev-i ḫurşīd-i dıraḫşān ditrer<br />
pīrāmen īrāmen [1] çevre<br />
G159/2 Şol göñül kim devr ider pīrāmen īrāmen īrāmen-i īrāmen bāġ-ı ruḫuñ / Zülf-i müşgīnüñ gibi yıllarca ser-gerdān olur<br />
914<br />
Pīrān īrān [2] Keyhüsrev’in <strong>ve</strong>ziri (değerli öğütleriyle onu çok kez ölümden kurtaran<br />
bilge); bkz. TÖKEL, s. 209-211.<br />
K7/21 Ṭāʿatinde baġlayup mānend-i Keyḫusrev kemer / Ḥākim-i Īrān ḳabūl-i pend-i PPīrān<br />
P<br />
īrān eyledi<br />
K14/32 Hemān oldur niyāzum senden ey Keyḫusrev-i s̱ānī / Ki gūş-ı hūşa mengūş eyle dürr-i pend-i PPīrān<br />
P<br />
īrān īrānı īrān<br />
pīrāne īrāne īrāne-ser īrāne ser [1] yaşlılık günleri<br />
G77/5 Pīrāne īrāne īrāne-ser īrāne ser elüñde ʿaṣā-<strong>ve</strong>ş piyāle ṭut / Nā-geh ṭoḳınsa bād-ı ḥavādis̱ ṭayanı gör<br />
pīrūze īrūze īrūze [7] firuze<br />
K4/6 Mis̱āl-i ḫurde-i pīrūze īrūze ḫaṭṭı / Mücellā ṣafḥası bir levḥ-i sīmīn<br />
K19/5 Faṣṣ-ı pīrūze īrūze ne ḫoş yaraşur anda seyr it / Oldı bir ṭūṭīye gūyā ḳafes-i zer ḫātem<br />
K19/27 Felek engüşterī-i ḳadrüñe pīrūze īrūze nigīn / Ḳapladı nāmuñ ile ʿālemi yek-ser ḫātem<br />
K19/40 Şekl-i ḫāl ü dehenüñ ḫātem-i pīrūze īrūze nigīn / Dostum görmedüm aġzuñ gibi ḫoş-ter ḫātem<br />
G417/9 Muʿallā bār-gāhuñda güneş bir şemse-i zerrīn / Muraṣṣaʿ pāy-i taḫtuñda felek bir dāne pīrūze īrūze īrūze<br />
G452/1 Açılsa ġonca mānend-i leb-i laʿl-i nigār olsa / Ṣaçılsa ḫurde-i pīrūze īrūze ṣaḥrā sebze-zār olsa<br />
G214/6 Ḫaṭṭınuñ pīrūzesin īrūzesin buldı çıḳardı bād-ı ṣubḥ / Zīr-i dāmānında ol zülf-i perīşān gizlemiş<br />
pīrūze īrūze īrūze-reng īrūze reng [1] [1] firuze renkli<br />
G256/2 Çoḳ direng itmez bize bu şīşe-i pīrūze īrūze īrūze-reng īrūze reng / Sāḳıyā laʿl-i müẕābı ṣun şitāb itmek gerek<br />
pist pistān pist ān [1] [1] meme<br />
K7/4 Mehd-i gül-zār üzre geldi dāye-i ebr-i bahār / Ṭıfl-ı ġonca aġzın açdı meyl-i pist pistān pist<br />
ān eyledi<br />
pister pister [4] [4] yatak<br />
G244/5 Teşne-leb iki gözi āb-ı viṣālüñ gözedür / Pister Pister-i Pister ġamda yatur Bāḳī-i bīmār-ı firāḳ<br />
G286/8 Bāḳıyā devrān sitem-ger çarḫ bī-raḥm olmasa / Pister Pister-i Pister ḫār üzre nʾeyler nāzenīn endām-ı gül<br />
G297/7 Pister Pister-i Pister hicrānda dāʾim zār u bīmār olmada / Ölmege cānlar virürler mübtelālar bilmiş ol<br />
G464/3 Pister Pister-i Pister ġamda gözüm giceler uyḫu görmez / İderin ṣubḥa degin nāleleri döne döne<br />
pīşīn şīn [1] önceki, eski<br />
K4/16 Kemālin añlayup bir bir öñinde / Ḳomışlar yüz yire şāhān-ı pīşīn şīn<br />
pīş-keş keş keş çekmek [1] [1] hediye <strong>ve</strong>rmek, armağan etmek; bkz. ‘tuḫfe çekmek’ md.<br />
K12/4 Yāre ser ḳılsa fidā mūr-ṣıfat cān-ı żaʿif / Pīş-keş keş pāy-ı melaḫdur ki Süleymāna çeker<br />
çeker<br />
piy piyāde piy āde [2] yaya ‖ piyon (satranç taşlarından)<br />
G87/4 Ferzāne-i cihānsın o ruḫlarla sen bu gün / Şāhān-ı ḥüsn atuñ öñince piy piyādedür piy<br />
ādedür ādedür<br />
G180/1 Naṭʿ-ı zemīne at ṣalıcaḳ fāris-i bahār / Düşdi şükūfeler hep öñine piy piyāde piy<br />
āde āde-vār āde ār
piy piyāle piy āle [16] kadeh; bkz. ‘devr-i piyāle’ maddesi.<br />
M6/III/3 Bir ḳaç piy piyāle piy āle bāde çeküp deyr-i bāġa ir<br />
G38/1 Gerdūn-ı dūna ʿāḳil iseñ ḳılma iʿtimād / Dönsün pi piyāle pi<br />
āle devr-i Ḳamerden budur murād<br />
G77/5 Pīrāne-ser elüñde ʿaṣā-<strong>ve</strong>ş piy piyāle piy āle ṭut / Nā-geh ṭoḳınsa bād-ı ḥavādis̱ ṭayanı gör<br />
G152/1 Sāḳī zamān-ı ʿīş-ı mey-i ḫoş-güvārdur / Bir ḳaç piy piyāle piy āle nūş idelüm nev-bahārdur<br />
G456/1 Geyer gül-şende laʿlīn tāc lāle / Elinde nergisün altun piy piyāle piy<br />
āle<br />
G54/1 Piy Piyāle Piy āle ḫusrev-i mülk-i ġama tāc-ı Keyānīdür / Ḫum-ı mey pādişāh-ı ʿaşḳa genc-i ḫusrevānīdür<br />
G208/2 Piy Piyāle Piy āle ʿaksi mirʾāt-ı felekde āfitāb olsun / Fürūġ-ı sāġar-ı ṣahbādan olsun pür-żiyā meclis<br />
G265/3 Piy Piyāle Piy āle düşmez elümden hemīşe lāle-ṣıfat / Şirār-i nār-ı ġamuñdan ṭutışdı yandı yürek<br />
G452/5 Piy Piyāle Piy āle dönse ey Bāḳī yine gül devrini görsek / Kenār-ı cūda ʿīş itdükçe dil-ber der-kenār olsa<br />
G84/2 Ḳarşumda āller geyüp ol lāle-ruḫ yine / Gül-gūnīlerle ʿaḳlum alur ṣan piy piyāledür piy āledür<br />
G84/6 Bir bezme mīr-i meclis olupdur göñül kʾaña / Baḥr-i muḥīṭ cürʿa vü gerdūn piy piyāledür piy<br />
āledür āledür<br />
G103/4 Gül-şende baṣdı jāleleri ḳara baġrına / İrdi ṣafāya lāle-i ḫūnīn piy piyāleler piy piyāleler<br />
āleler<br />
G311/9 Bāġ içre dökse cürʿasın altun piy piyālesi piy piyālesi<br />
ālesi / Zer ḥoḳḳalarla bitüre şāḫ-ı enār laʿl<br />
G306/3 Bezminde sürdi lāle muraṣṣaʿ piy piyālesin piy ālesin / Oldı emīr-i meclis-i bāġ u bahār gül<br />
G504/2 Çekdi çevürdi sāḳī-i meclis piy piyāleyi piy āleyi / Āl ile öpdi diyü leb-i laʿl-i dil-beri<br />
G257/5 Piy Piyāle Piy āle devrini devrāndan ögrenür Bāḳī / Felekde gerdiş iden cām-ı zer-nigārı görüñ<br />
piyaz piyaz [1] [1] [1] soğan; bkz. ‘puḫte piyaz’ md.<br />
G477/1 Gül gibi ʿişret olmaz ise berg ü sāz ile / Sünbül gibi geçinmek olur bir piy piyāz piy<br />
āz ile<br />
posta posta posta ṣar ṣarılmak ṣar ṣarılmak<br />
ılmak [1]<br />
[1]<br />
G536/2 Būy-ı ʿaşḳ ile ṣar ṣarıldum ṣar ıldum nāfe gibi posta / Bir ḳılına aṣmadı ol kākül-i pür-ḫam beni<br />
pu puḫte pu puḫte<br />
ḫte [1] ham, çiğ<br />
K18/50 Pu Puḫtedür Pu ḫtedür ġayrılar eşʿārı <strong>ve</strong>lī puḫte piyaz / Ḫām ʿanberdür eger ḫām ise de bu eşʿār<br />
pu puḫte pu ḫte piyaz [1] çiğ soğan (kötü şiirleri niteleme yönüyle)<br />
K18/50 Puḫtedür ġayrılar eşʿārı <strong>ve</strong>lī pu puḫte pu ḫte piyaz / Ḫām ʿanberdür eger ḫām ise de bu eşʿār<br />
pūl ūl ūlād ūl ād [9] çelik; bkz. ‘miġfer-i pūlād’ maddesi.<br />
G35/4 Eşkāl-i <strong>ve</strong>fā resmi ḳabūl itmede ḳalbüñ / Āyīnedür ammā begüm āyīne-i pūlād ūlād<br />
G236/2 Nār-ı miḥnet nerm ider ʿāşıḳ mülāyim-ṭabʿ olur / Āhen-i pūlād ūlād ise altun ider iksīr-iʿaşḳ<br />
G128/4 Şirār-ı nār-ı āhumla sipihrüñ ṭās-ı pūlād ūlād ūlādı ūlād / Döner her şeb belā bezminde cām-ı zer-nişānumdur<br />
G196/2 Hevādan menʿ ider pendüñi muḥkem ṣanma ey zāhid / Ḳırar zencīr-i pūlād ūlād ūlādı ūlād dil-i dīvāne ḳatlanmaz<br />
K1/42 Bezmüñde baḫt sāḳī vü iḳbāl hem-nişīn / Cām-ı sipihr sāġar-ı pūlād ūlād ūlād-ı ūlād ı ı zer-nişān<br />
K14/29 Bilürsin anı mürġ-i beyża-i pūlād ūlād ūlād-ı ūlād ı nuṣretdür / ʿAceb mi dāne divşürse elinde tīġ-i bürrānı<br />
G22/4 Cevşen-i pūlād ūlād ūlād-ı ūlād ı ı çarḫı çāk çāk itdüm daḫı / Āh-ı āteş-bārumuñ şemşīr-i bürrānı dürüst<br />
K5/12 İner Seyf āyeti gibi ser-i aʿdāya şemşīri / Ḥadīs̱-i tīġ-i pul pulād pul pulād<br />
ādın<br />
ın nice şerḥ ide Kirmānī<br />
K14/5 Cihān emn ü emān buldı yine şemşīr-i pūlād ūlād ūlādın ūlād ın / Belā Yeʾcūcına sedd eyledi İskender-i s̱ānī<br />
pul pul [3] [3] [3] bkz. ‘bir pul’ maddesi.<br />
1. def (defin etrafındaki pullar bağlamında)<br />
K20/6 Elinde muṭrıb-ı çarḫuñ ya ḳurs-ı meh defdür / Kenāresi görinür pūl ūl ūlınuñ ūl ınuñ mis̱āl-i hilāl<br />
2. tavla taşı<br />
G266/2 Ne ʿaceb dāġlaruñ işler ise ey dil-i zār / Çürimiş nerd-i maḥabbetde bir iki ppūluñ<br />
p ūluñ<br />
G267/2 Nicʾolur daġlaruñ işler ise ey abdāl / Çürimiş rāh-ı maḥabbetde bir iki ppūluñ<br />
p ūluñ<br />
915
916<br />
pūte ūte [4] pota (kuyumcuların içinde maden erittikleri kap); bkz. KUYUMCULUK<br />
SÖZLÜĞÜ, s. 187-188.<br />
G220/2 Olurdı pūte ūte ūte-i ūte ʿaşḳunda yanmaġa rāżī / Bulaydı şaṣt-ı ġamuñdan dil-i fikende ḫalāṣ<br />
G142/4 Pūte ūte ūte-i ūte hicrān içinde sīm-tenler ʿaşḳına / Gerçi yanur yaḳılur ʿāşıḳ <strong>ve</strong>lī altun olur<br />
K21/30 Hezār bār belā pūtesinde ūtesinde ḳāl oldum / Henūz āteş-i miḥnetde yoḳ ḫalāṣa mecāl<br />
K20/8 Nedür bu ḳurṣ-ı nuḫāsī ki zer-ger-i gerdūn / Ṣalup bu pūteye ūteye nār-ı şafaḳda eyler ḳāl<br />
pūyān ūyān ūyān itmek [1] sağa sola esmek<br />
G531/2 Geh āb-<strong>ve</strong>ş giryān idüp geh bād-<strong>ve</strong>ş pūyān ūyān idüp / Mecnūn-ı ser-gerdān idüp ṣaḥrālara ṣalduñ beni<br />
pūyān ūyān olmak [1] koşmak<br />
K2/35 ʿArṣa-i medḥ ü s̱enānuñ bulımaz pāyānın / Peyk-i endīşe eger biñ yıl olursa olursa ppūyān<br />
p ūyān<br />
pür pür [1] [1] dolu<br />
G427/5 Pürdür Pürdür güher-i pāk ile mecmūʿa-i Bāḳī / Deryā dil-i dānādur aña sīne sefīne<br />
pür pür eylemek/itmek eylemek/itmek eylemek/itmek [7]<br />
[7]<br />
1. kaplamak<br />
G541/4 N’ola zeyn olsa yine meclisümüz güller ile / Gözümüñ ḳanlu yaşı eyledi eyledi pür pür eṭrāfı<br />
Kt3/1 Āfāḳı şehā maʿdeletüñ nūrı pür pür itsün itsün / Ḫurşīd gibi encümen-i dehre çerāġ ol<br />
K21/2 Zemīne bād-ı hevādan çoḳ aḳçe düşdi yine / Pür Pür itdi itdi dāmen-i ṣaḥrāyı ṭoldı ceyb-i cibāl<br />
2. doldurmak<br />
K20/21 Kef-i cevādı pür pür eyler eyler eyler seḥāb dāmānın / Seḥāb egerçi virür dāmen ile vaḳt-i nevāl<br />
K18/26 Dāmenin dürr ü cevāhirle pür pür itdi itdi gül-i ter / Ki ide ḫāk-i der-i Ḥażret-i Pāşāya nis̱ār<br />
G81/1 Dem-i ṣubḥ irdi getür bādeyi ṣoḥbet demidür / Mey-i nāb ile pür pür it it sāġarı ʿişret demidür<br />
G418/2 Şekker dökerdi bāġa mükerrer şitāda berf / Ebr-i bahār geldi pür itdi nebāt ile<br />
pür pür olmak olmak [8]<br />
[8]<br />
1. dolmak<br />
K25/15 Bāmdan düşdi dilā ṭaşt-ı meh-i nev bu gice / Güft ü gūy ile pür pür pür olsa olsa n’ola şehr ü bāzār<br />
K26/35 Ḥūr-sīmālar ile şöyle pür pür olsun olsun ḥaremüñ / Görüp īmāna gele anı ṣanem-ḫāne-i Çīn<br />
G212/1 Ḫūn-ı kebūter ile pür pür pür olup olup yine kü'ūs / Devr-i piyāle göstere mi dīde-i hurūs<br />
G403/1 İrdi nesīm nefḥa-i ʿanber-şemīm ile / Eṭrāf-ı bāġ u rāġ pür pür oldı oldı nesīm ile<br />
G444/2 Kenār-ı ʾīş u ṣafāya geçilse ṭolmış ile / Yine pür olsa mey-i ḫoş-güvār zevraḳda<br />
G32/1 Pür Pür olup olup devr idicek meclis-i mestānı ḳadeḥ / Çarḫ olur ḥalḳa-i rindān meh-i tābānı ḳadeḥ<br />
G246/2 Pür Pür oldı oldı dīdemüz ḫāk-i rehüñle / Es̱er yilden <strong>ve</strong>līkin hīç es̱er yoḳ<br />
2. kaplamak<br />
K21/7 Pür Pür oldı oldı şāḫları üzre yaḫdan āyīneler / Ġarīb ṣūrete girdi bu faṣl içinde ġazāl<br />
pür pür-āb pür āb [1] [1] göz yaşı ile dolu<br />
G382/3 Ḳandīl gibi dīde pür pür-āb pür āb u dilümde tāb / Eflāke çekdüm āteş-i āhum zebānesin<br />
pür pür-āşūb pür pür şūb u fiten [1] fitne fesat<br />
G26/2 Ṭurra-i ṭāliʿumuñ böyle perīşānlıġına / Yine ol zülf-i pür pür-āşūb pür<br />
şūb u fitendür bāʿis̱<br />
pür pür-bād pür pür ād [1] [1] hava dolu<br />
G423/4 Sāḳıyā cām-ı şarāb u felek-i bī-encām / Şīşelerdür biri pür pür-bād pür<br />
ād u biri pür-bāde<br />
pür pür-bāde pür pür āde [1] [1] şarap dolu
G423/4 Sāḳıyā cām-ı şarāb u felek-i bī-encām / Şīşelerdür biri pür-bād u biri pür pür-bāde pür<br />
āde<br />
pür pür-būy pür ūy [2] kokusuyla dolu<br />
G259/4 Şemīm-i nāfe-i ḫālinden ey nesīm-i seḥer / Dimāġ-ı ʿālemi pür pür-būy pür ūy ūy-ı ūy müşg-i nāb itdüñ<br />
G456/4 Cihān pür pür-būy pür ūy ūy-ı ūy müşg-i nāfe-i Çīn / Ḥamel burcında seyr eyler ġazāle<br />
pür pür-çīn pür īn [1] [1] kıvrım kıvrım<br />
G52/3 Beyāż-ı ṣafḥa-i ruḫsāruñ üzre zülf-i pür pür-çīnüñ pür īnüñ / Mis̱ālin görmemişdür kimse bir ṭuġrā-yı ġarrādur<br />
pür pür-dāġ pür ġ [4] yaralı (yaraların çokluğu <strong>ve</strong> yoğunluğu bağlamında)<br />
G513/4 Cism-i pür pür-dāġ pür u ten-i zerd ile merd-i ʿaşḳdan / Ser-be-ser şīr ü peleng olmış maḥabbet bīşesi<br />
G510/3 Şemşīri ki bu sīne-i pür pür-dāġa pür ġa ṣalupdur / Bir āb-ı revāndur ki gül-istāne ṣalındı<br />
G182/6 Sīne-i pür pür-dāġ-ı pür Bāḳīde gezer nā<strong>ve</strong>klerüñ / Serv-ḳadler ġonca-femler gül-sitāne girdiler<br />
G66/2 Ḳaddüñüñ cil<strong>ve</strong>-gehi sīne-i pür pür-dāġumdur<br />
pür ġumdur / Ṣaḥn-ı gül-şen nitekim serv-i dil-ārā yiridür<br />
pür pür-dāġ pür ġ itmek [1] [1] yaralar içinde bırakmak<br />
G430/5 Ruḫlaruñ şevḳıyla pür pür-dāġ pür ġ itdi Bāḳī sīnesin / Bir avuç berg-i gül-i ter ḳoydı gūyā ḳoynına<br />
pür pür-derd pür derd [1] dert dolu, dertli<br />
G341/1 Dil-i pür pür-derd pür derd derd-i derd mecrūḥı der-i cānāne ṭapşurdum / Varup dārüʾş-şifāya yine bir dīvāne ṭapşurdum<br />
pür pür-dūd pür ūd ūd eylemek eylemek [1] [1] [1] duman içinde bırakmak, dumanlara boğmak<br />
G263/3 Diñmese yaşum ʿaceb mi ey göñül / Ḫānemi āh ile pür pür-dūd pür ūd eyledüñ<br />
eyledüñ<br />
pür pür-dür pür dür [1] inci<br />
G114/2 Aḳsa eşküm dīdeden ol gevher-i nā-yāb içün / Eşk seyl ü seyl yem yem pür pür-dür pür dür dür-i dür şeh-vār olur<br />
pür pür-efs pür efs efsūn ūn [1] [1] çok büyülü/esrarlı<br />
G212/6 Evṣāf-ı laʿlüñ ile pür pür-efs pür efs efsūndur efs ūndur sözüm / Kʾeyler oḳınsa çihre-i aʿdāyı senderūs<br />
pür pür-env pür pür env envār env ār [1] parıl parıl<br />
G114/3 Yansa dāġ-ı sīnem üzre ḥasret-i ḫaddüñle nār / Nār nūr u nūr hūr u hūr pür pür-env pür<br />
env envār env ār olur<br />
pür pür-ġubār pür ġubār itmek [2]<br />
1. misk tozu serpmek (yanağa)<br />
K8/5 ʿİẕār-ı nāzenīnin pür pür-ġubār pür ġubār ġubār-ı ġubār ı müşg-i Çīn itmiş itmiş / Yüz urmış ḫāk-i pāy-ı ḫusrev-i ṣāḥib-ḳırān üzre<br />
2. toz toprak içinde bırakmak<br />
G273/3 Ḳırma yazıyla raḳībüñ dişleri vaṣfın yazup / Nusḫa-i çeşmi sevādın pür pür-ġubār pür ġubār itsem gerek<br />
pür pür-ġubār pür pür ġubār olmak olmak [1] [1] toz toprak içinde kalmak<br />
G111/4 Esdürmeyeydi ṣarṣar-ı āhum cefā-yı yār / Mirʾāt-ı ḥüsni olmaz olmaz idi idi böyle pür pür-ġubār pür ġubār<br />
pür pür-güher pür güher itmek [1] incilerle doldurmak<br />
G306/2 Gül-zāre gel ki pāyüñe ḳaṣd-ı nis̱ār içün / Dāmānın itdi itdi pür pür-güher pür<br />
güher güher-i güher i şāh-vār gül<br />
pür pür-ḫam pür pür ḫam [2] kıvrım kıvrım<br />
G72/1 Zülf-i pür pür-ḫam pür ḫam çün ruḫuñ üzre perīşān-ḥāl olur / Kendüsin cemʿ idemez ol nice māh u sāl olur<br />
G536/2 Būy-ı ʿaşḳ ile ṣarıldum nāfe gibi posta / Bir ḳılına aṣmadı ol kākül-i pür pür-ḫam pür ḫam beni<br />
pür pür-ḫas pür pür ḫas u ḫā ḫāşāk ḫā<br />
şāk [1] çer çöp dolu ‖ zor, engelli<br />
G316/5 Muġaylān-ı belā ṭutmış ṭarīḳ-i Kaʿbe-i vaṣluñ / Efendi ben o rāh-ı pür pür-ḫas pür ḫas u ḫā ḫāşākden ḫā<br />
şākden geçdüm<br />
pür pür-ḫayāl pür ḫayāl [1] hayali ile dolu<br />
G74/3 Pür Pür-ḫayāl Pür ḫayāl ḫayāl-i ḫayāl i ruḫ-ı maʿşūḳa iken dīde-i Ḳays / Neye kim ḳılsa naẓar ṣūret-i Leylī görinür<br />
917
pür pür-hev pür pür hev hevā hev ā [1] kendinden geçmiş<br />
G211/1 Pür Pür-hev Pür hev hevādur hev ādur ney gibi ʿaşḳuñla ṭabʿ-ı pür-he<strong>ve</strong>s / Derd-i dilden bā-ḫaber ʿālemde yoḳ bir hem-nefes<br />
pür pür-he<strong>ve</strong>s pür he<strong>ve</strong>s [1] arzulu, he<strong>ve</strong>s dolu<br />
G211/1 Pür-hevādur ney gibi ʿaşḳuñla ṭabʿ-ı pür pür-he<strong>ve</strong>s pür he<strong>ve</strong>s / Derd-i dilden bā-ḫaber ʿālemde yoḳ bir hem-nefes<br />
pür pür-ḫumār pür pür ḫumār [1] körkütük sarhoş<br />
G185/1 Lebüñle çeşmüñe ʿālem bizi dil-dādedür dirler / Ṣu ṣorsaḳ pür pür-ḫumār<br />
pür ḫumār ancaḳ ṣu içsek bādedür dirler<br />
pür pür-ḫūn pür ḫūn [11]<br />
1. kanlı, kan dolu<br />
G146/4 Dil-i pür pür-ḫūn pür ḫūn elem-i ʿaşḳuñ ile cūş ideli / Çeşme-i çeşmüñ aḳan ṣuları dem gibi gelür<br />
G275/4 Mey-i rāḥat dileyü çekme ġam-ı devrānı / Cām-ı gül-reng yiter saña dil-i pür pür-ḫūnuñ<br />
pür ḫūnuñ ḫūnuñ<br />
G498/4 Dil-i pür pür-ḫūn pür ḫūn baña bezm-i ezelden / Leb-ā-leb bir ṭolu peymāne geldi<br />
G338/4 Cām-ı mey-i ʿişretdür ʿaşḳuñda dil-i pür pür-ḫūn pür ḫūn / Şemʿ-i şeb-i vuṣlatdur dāġ-ı dil-i sūzānum<br />
G122/7 Baḳ sāġar-ı şikeste-i pür pür-ḫūn pür ḫūn ḫūn-ı ḫūn lāleye / Cemşīdden nişāne ḳalan yādgārı gör<br />
2. kan ağlayan<br />
G183/6 Gül-sitān-ı tende oldı çeşm-i pür pür-ḫūn pür ḫūn bāġ-bān / Ḫāk-i pāye tuḫfe ey ġonca gül-i aḥmer çeker<br />
G195/4 Ne ḳanlar aġların hecrinde yāruñ derd-i fürḳatden / ʿAceb bir dem mi vardur çeşm-i pür pür-ḫūn pür ḫūn eşk-bār olmaz<br />
G442/4 Jālelerdür lāle-i sīr-āba düşmiş gūyiyā / Dürr-i dendānuñ ḫayāli çeşm-i pür pür-ḫūn pür<br />
ḫūn ḫūn-ābda ḫūn ābda<br />
M2/IV/1 Bir yire cemʿ olalum ḫāṭırı maḥzūnlar ile / Zār zār aġlaşalum dīde-i pür pür-ḫūnlar<br />
pür ḫūnlar ile<br />
G14/4 Bezm-i ġamda dü çeşm-i pür pür-ḫūnum<br />
pür ḫūnum / İki şīşe şarābdur gūyā<br />
G273/1 Çeşm-i pür pür-ḫūnum<br />
pür ḫūnum yoluñda eşk-bār itsem gerek / Ayaġuñ tozına gevherler nis̱ār itsem gerek<br />
pür pür-ḫūn pür ḫūn itmek [2] kan içinde bırakmak<br />
K19/43 Ḥasret-i laʿl-i lebüñ baġrını pür pür-ḫūn pür ḫūn itmi itmiş itmi<br />
ş / Dāġ yaḳmaġa ḳomış gögsine aḫger ḫātem<br />
G8/7 Ġonca-<strong>ve</strong>ş cām-ı dil-i Bāḳīyi pür pür-ḫūn pür ḫūn itdiler / Dem-be-dem zārī ḳılur gül-zār-ı bezmüñden cüdā<br />
pür pür-ḫūn pür ḫūn olmak [1] kan içinde kalmak ‖ kan ağlamak<br />
G142/1 Hecr-i laʿlüñle dem-ā-dem göz yaşı mey-gūn olur / Dīde dilden dil ḫadeng-i ġuṣṣadan pür pür-ḫūn pür ḫūn olur<br />
pür pür-iştiy pür iştiy iştiyāḳ iştiy ḳ ḳ [1] arzulu, istekli<br />
G333/4 Dil-i pür pür-iştiy pür iştiy iştiyāḳı iştiy tek viṣālüñ ʿīdına irgür / Eger ḳurbān dilerseñ yoluña cānlar fidā ḳıblem<br />
pür pür-kev pür pür kev kevākib kev ākib [1] [1] yıldızlı<br />
K18/18 Berg-i ezhārı hevā şöyle çıḳardı felege / Pür Pür-kev Pür kev kevākib kev ākib görinür günbed-i çarḫ-ı devvār<br />
pür pür-leme pür leme lemeʿān leme ʿān [1] [1] parıl parıl<br />
K2/17 Güher-i tācı żiyāsıyla memālik rūşen / Ḫançer-i ʿadli cilāsıyla cihān pür pür-leme pür leme lemeʿān lemeʿān<br />
ʿān<br />
pür pür-lü pür lü lüʾlū lü ʾlū [1] inci dolu ‖ yaşlı<br />
G46/4 ʿĀşıḳuñ ḳaʿr-ı yem-i ġuṣṣa-i hicrānuñda / Ṣadef-i dīde-i ġam-dīdesi pür pür-lü pür lü lüʾlūdur lü ʾlūdur<br />
pür pür-ma pür ma maʿārif ma ʿārif [1] [1] marifet dolu<br />
G2/3 Derūnuñ pür pür-ma pür<br />
ma maʿārif ma ʿārif hem-nişīnüñ merd-i ʿārif ḳıl / Açılma ey yüzi gül şaḫṣ-ı nā-dāna kitāb-āsā<br />
pür pür-mel pür pür mel melāl mel āl [2] [2] hüzünlü, sıkıntılı<br />
G308/6 Bezm-i ġam içre olmış iken bāde göz yaşı / Bāġ-ı belāda dāġ-ı dil-i pür pür-mel pür<br />
mel melāl mel āl gül<br />
G372/1 Ġam-ı ḫaṭṭıyla yāruñ nice bir dil pür pür-mel pür mel melāl mel āl olsun olsun / Sür ey sāḳī ayaġı mūr-ı ġuṣṣa pāy-māl olsun<br />
pür pür-mevc pür mevc [1] dalgalı<br />
G456/5 Çemen pür pür-mevc pür mevc bir deryā ṣadef gül / İçinde lüʾlū-yı şeh-vār jāle<br />
918
pür pür-na pür pür na naḳş na ş u u nigār nigār olmak olmak [1] [1] bezenmek, güzelleşmek<br />
G385/1 Bāġ pür pür-na pür na naḳş na ş u nigār old oldı old<br />
bahārı se<strong>ve</strong>rin / Māʾilem naḳşına ġāyetde nigārı se<strong>ve</strong>rin<br />
pür pür-nem pür nem [2] ıslak<br />
G501/2 Müje-i dīde-i pür pür-nem pür nem gibi ter-dest olmaz / Yine bir demde nice laʿl-i Bedaḫşān deldi<br />
G536/3 Varayın ḳan aġlayayın āsitān-ı yārda / Fürḳatinde ḳana yudı dīde-i pür pür-nem pür nem beni<br />
pür pür-nūr pür pür ūr itmek [1] aydınlatmak, nurlandırmak<br />
G517/5 Cān virdi şevḳ-i ḥüsnüñe Bāḳī-i ḫaste-dil / Pür Pür-nūr Pür ūr ide Ḫudā-yı Teʿālā mezārını<br />
pür pür-nūr pür ūr u fer [2] aydınlık<br />
G318/2 Ṣaḥn-ı felekde cil<strong>ve</strong>-ger ṭāvūs-ı zerrīn-bāl ü per / Bāġ-ı cihān pür pür-nūr pür<br />
ūr u fer ʿālem gül-istān-ı İrem<br />
G318/7 Ḫurşīd-<strong>ve</strong>ş pür pür-nūr pür ūr u fer Nāhīd-<strong>ve</strong>ş rūşen-güher / Keyvān-ṣıfat ʿālī-naẓar şāhenşeh-i encüm-ḥaşem<br />
pür pür-ṣafā pür pür ṣafā [2]<br />
1. berrak, cilalı<br />
G57/1 Baḳ cām-ı ʿīşa āyīne-i pür pür-ṣafā pür ṣafā ṣafā budur / Gel gör ḥabāb-ı sāġarı necm-i hüdā budur<br />
2. saf<br />
G191/1 Biz ki ṭabʿ-ı pāk ü ḳalb-i pür pür-ṣafāya pür ṣafāya ṣafāya māliküz / Gūyiyā āyīne-i ʿālem-nümāya māliküz<br />
pür pür-ṣafā pür pür ṣafā olmak [2] neşelenmek, sevinçle dolmak<br />
G208/1 Gel ey sāḳī bulınmaz böyle ʿālī dil-güşā meclis / Getür cām-ı muṣaffāyı kim olsun olsun olsun pür pür-ṣafā pür ṣafā meclis<br />
G350/1 Ele cām-ı muṣaffā al derūnuñ pür pür-ṣafā pür ṣafā olsun olsun / Ḥarīm-i bezmüñe tāb-ı mey-i rūşen żiyā olsun<br />
919<br />
pür pür-sīm pür īm ü ü zer zer ü ü dürr dürr-i dürr i s̱ s̱em s̱<br />
em emīn īn [1] [1] (eteği) gümüş, altın <strong>ve</strong> inciyle doldurma (bereket/baharın<br />
gelişi bağlamında)<br />
K26/5 Bāġuñ evrāḳ-ı bahār u ḳaṭerāt-ı şeb-nem / Dāmenin eyledi pür pür-sīm pür<br />
īm ü ü zer zer zer ü ü dürr dürr-i dürr i i s̱ s̱em s̱<br />
em emīn em īn<br />
pür pür-ṣīt pür pür ṣīt u u ṣadā [1] cıvıl cıvıl<br />
G351/3 Çemende bülbül āvāzı naṣīḥat diñledür mi gör / Bahār irsün yine āfāḳ pür pür-ṣīt pür ṣīt u ṣadā olsun<br />
pür pür-şar pür şar şarāb şar āb itmek itmek [1] [1] şarapla doldurmak<br />
G259/1 Dilā cihānı sirişkümle pür pür-şar pür şar şarāb şar āb itd itdüñ itd üñ / Behey ḫarāb olası ʿālemi ḫarāb itdüñ<br />
pür pür-şiken pür pür şiken şiken [1] kıvrım kıvrım<br />
G30/1 Gel ey dil ḥalḳa-i müşgīn-i zülf-i pür pür-şikenden<br />
pür şikenden geç / Düşersin dām-ı tezvīre reh-i mekr ü fitenden geç<br />
pür pür-şir pür şir şirār şir ār [1] [1] kıvılcımlı<br />
G362/4 Ceng itmege sitāre-i baḫtumla eyledüm / Bu āh-ı pür pür-şir pür<br />
şir şirārum<br />
ārumı ārum bir tīġ-i zer-nişān<br />
pür pür-şu pür şu şuʿle<br />
ʿle-i ʿle i şev şevḳ şev<br />
ḳ ḳ [1] [1] pırıl pırıl<br />
G74/4 Sīne pür pür-şu pür şu şuʿle<br />
ʿle-i ʿle i şev şevḳ şev<br />
olsa dil-i Mūsī-vār / Nār ẓann eyledügüñ nūr-ı tecellī görinür<br />
pür pür-şūr pür ūr u u ġavġā ġavġā [1] [1] gürültü patırtı, şamata<br />
G135/3 Mis̱āl-i ḫūn-ı ḳurbāndur şaḳāʾiḳ ṣaḥn-ı gül-şende / Cihān pür pür-şūr pür ūr u u ġavġā ġavġā şöyle beñzer ʿīd-i eḍḥādur<br />
pür pür-tāb pür āb [2] [2] kıvrım kıvrım<br />
G172/1 Göñlümi bende çeken kākül-i pür pür-tāb pür āb nedür / Cānuma ḫurde geçen gevher-i nā-yāb nedür<br />
G442/1 Dāne dāne ol ʿaraḳlar ṭurra-i pür pür-tābda pür ābda / Ḳaṭre ḳaṭre jālelerdür sünbül-i sīr-ābda<br />
pür pür-za pür za zaḫm za ḫm [1] yaralı<br />
M7/II/3 Ciger pür pür-za pür za zaḫm zaḫm<br />
ḫm-ı ḫm hicrān şerḥa şerḥa cism-i ġam-per<strong>ve</strong>rd<br />
pür pür-zer pür zer ü ü gevher [2] altın <strong>ve</strong> inci dolu
K19/35 Var ise irdi der-i luṭfuña şeyʾ lillāhe / Kʾeylemiş kāsesini pür pür-zer pür zer zer ü gevher ḫātem<br />
K22/12 Jāle vü berg-i ḫazāndan pür pür-zer pür zer ü gevher çemen / Gül-şene varın nis̱ār itdi meger deryā vü kān<br />
pür pür-żiyā pür żiyā olmak [1] aydınlanmak<br />
G208/2 Piyāle ʿaksi mirʾāt-ı felekde āfitāb olsun / Fürūġ-ı sāġar-ı ṣahbādan olsun pür pür-żiyā pür<br />
żiyā meclis<br />
püser püser [2]<br />
[2]<br />
1. oğul (‘peder’ karşıtlığında)<br />
G162/3 N’eylesün ḳābil olmayınca püser püser / ʿAḳl-ı kül kim pederden eşfaḳdur<br />
2. güzel, dilber<br />
G177/4 Beni öldürmege gel ey püser püser püser ihmāl itme / Atalar dimediler ḫayr işi teʾḫīr ideler<br />
920
ā ā [6] [6] (ر)<br />
1. kavisli kaşları niteleme bağlamında;<br />
G329/2 Ḳaş rā ḳad elif dehān ise mīm / Ḳılduñ ey māh ḫalḳı emrüñe rām<br />
G482/2 Ḳaşuñ ol rādur ādur ki yazmış anı ḳudret kātibi / Ḳıl ḳalemle ṣafḥa-i ḥüsnüñde ruḫsār üstine<br />
G59/2 Yazamaz ebrūlaruñ rās ās āsına ās ına beñzer bir hilāl / Māh-ı tābān bunca yıllardur mis̱ālin ḳaralar<br />
2. eğri hançerin şekli bağlamında;<br />
G508/3 Gitmez o mehüñ rā gibi ḫançer kemerinden / Üftādelerin öldürür āh işte burası<br />
3. hilalin şekli bağlamında;<br />
K25/3 Ḳamerüñ altına yā ṣafḥa-i eflāk üzre / Rā yazupdur ḳalem-i ṣunʿ-ı Celīl ü Cebbār<br />
K20/11 Ya nūndur görinür āḫırında Şaʿbānuñ / Ya rādur ādur ol Ramażān ev<strong>ve</strong>line olmış dāl<br />
R<br />
Rab(b) Rab(b) [4] [4] Allah, Tanrı; bkz. ‘yā Rab’ md.<br />
K9/24 Her ḳanda ʿazm iderseñ ola reh-ber ü refīḳ / Tevfīḳ-i Rabb Rabb-i Rabb i ʿizzet ü teʾyīd-i Kirdigār<br />
M3/I/2 Kāʾinātı ḳıldı mirʾāt-ı cemāl-i Şāhdan / Ġarḳ-ı envār-ı hidāyet Rabb Rabb-i Rabb i ʿizzet ṣubḥ-dem<br />
G65/4 Cenāb-ı Ḥażrete yüz ṭut kim oldur ḳıble-i ʿārif / Sücūduñdan ġaraż zīrā rıżā-yı Rabb Rabb-i Rabb i aʿlādur<br />
G403/4 Urmañ gedā-yı kūy-ı ḫarābāta seng-i ṭaʿn / Ḳoñ anı kendü ḥāline Rabb Rabb-i Rabb<br />
i Raḥīm ile<br />
Rabb Rabbānī Rabb ānī [3] ilahî, tanrısal<br />
K14/1 Bi-ḥamdiʾllāh refīḳ oldı yine tevfīḳ-i Rabb Rabbānī Rabb ānī / Muẓaffer ḳıldı sulṭān-ı cevān-baḫt-ı cihān-bānı<br />
M2/IV/8 Minnet Allāha kemāl-i kerem-i Rabb Rabbānī Rabb ānī / Eyledi iki cihān devletini erzānī<br />
G546/2 İrişdi nev-be-nev nuṣret o manṣūr oldı her nevbet / Muẓaffer eyledi şāh-ı cihānı fażl-ı Rabb Rabbānī Rabb ānī<br />
rāci āci āciʿ āci ʿ [1] dönen ‖ ait<br />
G42/2 Żamīrin şikest itme erbāb-ı ʿaşḳuñ / Yine saña rāci āci āciʿ āci yine saña āʿid<br />
ra raġbet ra ġbet [3] arzu, meyil, te<strong>ve</strong>ccüh ‖ itibar<br />
G409/4 Şemʿ-i ruḫsāruñ ḳomaz ra raġbet ra ġbet sipihrüñ ẕerrece / Mihr-i ʿālem-tābına māh-ı cihān-ārāsına<br />
G542/5 Cāhil ü nā-dān olıgör ister iseñ mertebe / Kim kemāl ehline Bāḳī şimdi ra raġbet ra ġbet ḳalmadı<br />
G545/5 Bāḳī gider endīşe-i dünyāyı göñülden / Degmez bu ḳadar ra raġbete ra ġbete bu menzil-i fānī<br />
ra raġbet ra raġbet<br />
ġbet bulmak [2]<br />
1. rağbet görmek, beğenilir olmak<br />
G260/2 Sen yüz virelden āyīne buldı buldı bu ra raġbeti ra<br />
ġbeti / Ḥasret degüldi ṣūretine ḫalḳ o yüzsüzüñ<br />
2. (kadar) rağbet görmek, itibar görmek<br />
K19/30 Şeref-ı nām-ı şerīfüñden olursa ḫālī / Bulımaz Bulımaz ra raġbet ra raġbet<br />
ġbet-i ġbet i ḫalḫāl-i kebūter ḫātem<br />
1. yol<br />
rāh āh āh [14] bkz. ‘ḫāk-i rāh’, ‘gerd-i rāh’ md.<br />
G348/9 Mā-<strong>ve</strong>rā-yı perde-i esrāra bulmaz kimse rāh āh / Ḥażret-i Ḥaḳdur bilen ancaḳ ḥaḳīḳat neydügin<br />
G316/5 Muġaylān-ı belā ṭutmış ṭarīḳ-i Kaʿbe-i vaṣluñ / Efendi ben o rāh āh āh-ı āh ı pür-ḫas u ḫāşākden geçdüm<br />
G349/5 Bu rāh āh āh-ı āh ı ḫaṭar-nākdan Bāḳıyā / Güẕār itmez illā ki bī-bāk olan<br />
921
G411/3 Kimse rāh āh āh-ı āh ı Kaʿbe-i vaṣluñda cān ḳurtarmadı / Zaḫm-ı ġamzeñ beñzemez ḫār-ı muġaylān zaḫmına<br />
K6/1 Rāh āh āh-ı āh ı çeşmümden dile tāb-ı ruḫ-ı cānān gelür / Ḫāne-i cāna żiyā-yı mihr-i nūr-efşān gelür<br />
K22/21 Rāh āh āh-ı āh ı bāġa berg-i zer düşmiş degüldür ser-<strong>ve</strong>rā / Reh-güẕāruñda yüzin ferş itdi māh-ı āsmān<br />
G109/6 Rāh āh āh-ı āh ı <strong>ve</strong>fāda yitüre diyü ġamuñ beni / Ḫūn-āb-ı dīde yollara yir yir nişān ider<br />
G266/1 Serv-ḳāmetler iki yanın alurlar yoluñ / Rāh āh āh-ı āh ı gül-zāre döner yolları İstanbūluñ<br />
G84/5 Kūyuñdan itse ʿazm-i sefer cān-ı mübtelā / Zād-ı reh reh aña ġuṣṣa vü nāle nevāledür<br />
G30/1 Gel ey dil ḥalḳa-i müşgīn-i zülf-i pür-şikenden geç / Düşersin dām-ı tezvīre reh reh-i reh i mekr ü fitenden geç<br />
G131/1 Bād şol dem ki ġubār-ı reh reh-i reh i cānān getürür / Naẓar-ı ehl-i dile küḥl-i Ṣıfāhān getürür<br />
G470/5 Mektūbın elde ṭutmış zanbaḳ reh reh-i reh i çemende / ʿArż ide tā ki ḥālin sulṭān-ı kām-kāre<br />
G279/1 Reh Reh-i Reh i mey-ḫāneyi ḳaṭʿ itdi tīġ-i ḳahrı sulṭānuñ / Ṣu gibi arasın kesdi Sıtanbūl u Ḳalātānuñ<br />
2. usûl, makam, perde; bu anlamlar için bkz. BURHÂN, s. 615.<br />
G317/6 Ḥarem-i vaṣla reh-i rāst maḥabbet yolıdur / Rāh āh āh-ı āh ı ʿuşşāḳdan āheng-i ḥicāz eyleyelüm<br />
rāhum āhum rū rūşen rū<br />
şen ola! ola! [1] [1] yolum açık olsun!<br />
G321/1 Rūşen şen ola tā işigüñe varmaġa rāhum āhum / Yil mūmlarını yaḳdı gice şuʿle-i āhum<br />
rāh āh āh-ı āh ı ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
ḳ [5] [5] [5] aşk yolu; bkz. ‘ʿaşḳ yolı’, ‘maḥabbet yolı’ md.<br />
G304/5 Bāḳī ʿacūz-ı dehre er olmaz zebūn olan / Merdān-ı rāh āh āh-ı āh ı ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
dimezler aña recül<br />
G68/2 Ġamzeler tīġ-zen olmışdur ol ebrū ḳavvās / Rāh āh āh-ı āh ı ı ʿa ʿaşḳı ʿa<br />
bu gün ol ḳaşı kemānum gözedür<br />
G539/6 Pertev-i ḥüsniyle rūşen mülk-i ʿālem Bāḳıyā / Rāh āh āh-ı āh ı ʿa ʿaşḳa ʿa<br />
ḳa mühtedī ol nūr-ı pāk eyler beni<br />
M8/III/2 Ġālib olsañ reh reh-i reh i i ʿa ʿaşḳında ʿa<br />
ında bu gün Kūh-kene<br />
G413/5 Göz yaşını şol deñlü revān eyledi Bāḳī / Ḳaldı reh reh-i reh i ‘aş ‘aşḳuñda ‘aş<br />
ḳuñda ayaġı gil içinde<br />
rāh āh āh-ı āh ı Ḫudā Ḫudā [1] [1] [1] Allah yolu ‖ ‘sırat-ı mustakîm’<br />
M8/VI/3 Girelüm rāh āh āh-ı āh ı Ḫudāya Ḫudāya diyüp eʾs-saʿyü ileyk<br />
922<br />
rāh āh āh-ı āh ı keh keh-keş keh<br />
keş keşān keş ān [1] [1] samanyolu; ‘saman çekenler yoludur ki sıra<strong>ve</strong>rdi dökülen samandan apak<br />
olur. Teşbih tarikiyle asumandan ince yol gibi görünen şekl-i beyaz-ı mustakile ıtlak olundu…<br />
Türkî’de hacılar yolu <strong>ve</strong> saman uğrusu derler’ krş. BURHÂN, s. 615.<br />
K1/2 Ḫayl-i kevākib içre yanup meşʿal-i Ḳamer / Ṣaḥn-ı semāda rūşen idi rāh āh āh-ı āh ı keh keh-keş keh<br />
keş keşān keş ān<br />
rāh āh āh-ı āh ı ma maḥabbet ma<br />
ḥabbet [1] [1] aşk yolu; bkz. ‘maḥabbet yolı’ md.<br />
G267/2 Nicʾolur daġlaruñ işler ise ey abdāl / Çürimiş rāh āh āh-ı āh ı ma maḥabbetde<br />
ma<br />
ḥabbetde bir iki pūluñ<br />
rāh āh āh-ı āh ı va vaṣl va<br />
ṣl [2] [2] vuslat yolu<br />
G349/4 Ḳaçan rāh āh āh-ı āh ı va vaṣluñdan va<br />
ṣluñdan eyler güẕer / Bu seyl-āb-ı eşk üzre ḫāşāk olan<br />
G93/2 Cām-ı derdüñle dil ḥużūr eyler / Rāh āh āh-ı āh ı va vaṣluñla va<br />
ṣluñla rūḥ rāḥat olur<br />
reh reh-i reh i i kkūy<br />
k<br />
ūy ūy [1] [1] sevgilinin semtinin yolu; bkz. ‘kūyuñ yolı’ md.<br />
G338/7 Döksün güher-i eşki Bāḳī reh reh-i reh i kkūyuñda<br />
k<br />
ūyuñda ūyuñda / Maḥṣūl-i dil ü dīde hep yoluña sulṭānum<br />
reh reh-i reh i i rrāst<br />
r<br />
āst [1] [1] doğru yol<br />
G317/6 Ḥarem-i vaṣla reh reh-i reh i rrāst<br />
r<br />
āst maḥabbet yolıdur / Rāh-ı ʿuşşāḳdan āheng-i ḥicāz eyleyelüm<br />
reh reh-i reh i rrāstān<br />
r<br />
āstān [1] [1] doğru yol<br />
G281/1 Ey reh-revān-ı ʿaşḳ reh reh-i reh i i rrāstān<br />
r<br />
āstān ṭutuñ / Mürşīd gerekse dāmen-i pīr-i muġān ṭutuñ<br />
rāh āh āh-rev āh rev [2] yolcu<br />
G376/5 Bāḳīyi ġam öldürür ʿaşḳuñ yolında ḳorḳarın / Şimdi mi çekdi belāyı rāh āh āh-rev āh rev yoldaşdan<br />
G201/4 Yollarda ḳalur rāh āh āh-rev āh rev rev-i rev Kaʿbe-i vaṣluñ / ʿÖmr āḫır olur mevt irişür zād yitişmez
eh reh-ber reh ber [2] kılavuz<br />
G523/6 Ne ġam endīşe-i ẕilletden ey Bāḳī bu menzilde / Hidāyet reh reh-beri reh beri luṭfın aña kim dest-gīr itdi<br />
G326/2 Ol kim livā-yı fetḥ ü ẓafer reh reh-beri reh beri berin beri çeker / Ṣaḥn-ı feżā-yı çarḫda ser-ʿasker-i nücūm<br />
reh reh-ber reh ber olmak olmak [2] yol göstermek<br />
K19/22 Var ise necm-i hidāyetdür o faṣṣ-ı rūşen / Kʾolur ʾolur anuñla nice sālike reh reh-ber reh ber ber ḫātem<br />
Kt1/6 Kime kim reh reh-ber reh ber ola ola bedraḳa-i iḥsānuñ / Yolına ḳarşu ṭutar şemʿ-i hidāyet meşʿal<br />
reh reh-ber reh ber ü ref refīḳ ref<br />
ḳ olmak [1] yol göstermek, kılavuzluk yapmak<br />
K9/24 Her ḳanda ʿazm iderseñ ola ola reh reh-ber reh ber ü ref refīḳ ref<br />
/ Tevfīḳ-i Rabb-i ʿizzet ü teʾyīd-i Kirdigār<br />
reh reh-gü reh gü güẕār gü ẕār [6] [6]<br />
1. geçit<br />
G420/7 Bāḳī ʿaceb mi seng-i belā irse pāyine / Her kim bu reh reh-gü reh gü güẕār gü ār ār-ı ār fenādan mürūr ide<br />
2. yol, güzergah<br />
K22/4 Reh Reh-gü Reh gü güẕār<br />
ẕār-ı ẕār bāġa ser-tā-pā dökilmiş berg-i zer / Ṣandum altun tebsiler ḳonmış simāṭ-ı ḫusrevān<br />
G229/2 Seni seyr itmek içün reh reh-gü reh gü güẕer<br />
ẕer-i ẕer gül-şende / İki cānibde ṭurur serv-i ḫırāmān ṣaf ṣaf<br />
K22/21 Rāh-ı bāġa berg-i zer düşmiş degüldür ser-<strong>ve</strong>rā / Reh Reh-gü Reh gü güẕāruñda gü ẕāruñda yüzin ferş itdi māh-ı āsmān<br />
K24/19 Olamaz reh reh-gü reh gü güẕeri gü ẕeri ḫākine hem-pā ʿanber / İdemez ṭurrasına kendüyi hem-ser sünbül<br />
3. yolu üzerinde<br />
G545/4 Bilmez bu ḳażā reh reh-gü reh gü güẕer güẕer<br />
ẕer-i ẕer seyl-i fenādur / Pāyende ṣanan ḳaṣr-ı dil-efrūz-ı cihānı<br />
reh reh-gü reh gü güẕār<br />
ẕārını ını beklemek [1] [1] yolunu beklemek/gözlemek<br />
G517/2 Şāyed teraḥḥum ide görüp ḫāk-sārını / ʿÖmrüm geçince bekleyeyin reh reh-gü reh<br />
gü güẕār<br />
ẕārını ẕār ını<br />
reh reh-nüm reh nüm nümāl<br />
ālıḳ āl ḳ itmek [1] kılavuzluk yapmak, yol göstermek<br />
K5/14 İderler İderler reh reh-nüm reh nüm nümāl nümāl<br />
ālıḳlar āl ḳlar ʿadem mülkine aʿdāya / Ġuzātuñ ellerinde nīzeler şemʿ-i şeb-istānī<br />
reh reh-rev reh rev revān rev ān [1] [1] yolcular ‖ dervişler (mürşid paralelliğinde)<br />
G281/1 Ey reh reh-rev reh rev revān<br />
ān-ı ān ı ʿaşḳ reh-i rāstān ṭutuñ / Mürşīd gerekse dāmen-i pīr-i muġān ṭutuñ<br />
1. huzur<br />
rāḥat ḥat [6]<br />
G348/2 Baña derdüñ ev<strong>ve</strong>lā bildürmedi dünyā nedür / Gerçi ʿāḳil bilmedi dünyāda rāḥat ḥat neydügin<br />
G275/4 Mey-i rāḥat ḥat dileyü çekme ġam-ı devrānı / Cām-ı gül-reng yiter saña dil-i pür-ḫūnuñ<br />
1.1. huzur (<strong>ve</strong>rmek)<br />
G56/5 Cāna rāḥatdur ḥatdur ser-i kūyuñda āh itdükleri / Ol hevālar Bāḳī-i bīmāre ġāyet ḫoş gelür<br />
G297/1 Her cefā kim eyledüñ geldi <strong>ve</strong>fālar bilmiş ol / Rūḥa rāḥatdur ḥatdur ġamuñ cāna ṣafālar bilmiş ol<br />
1.2. huzur (bulmak)<br />
G93/2 Cām-ı derdüñle dil ḥużūr eyler / Rāh-ı vaṣluñla rūḥ rāḥat ḥat olur<br />
2. huzur içinde<br />
K2/32 Ḫalḳ rāḥatda ḥatda seḥāb-ı keremüñ feyżinden / Belī uyḫu getürür ṭabʿa hevā-yı bārān<br />
rāḥat ḥat yiri [3]<br />
M2/I/2 Menzil-i bār-ı belā kühne-serādur dünyā / Künc-i rāḥat ḥat ḥat yiri ẓann eyleme bu vīrānı<br />
G509/5 Ḫ˅āb-ı ġaflet nice bir ey ṭālib-i dünyā-yı dūn / Var ise rāḥat ḥat yiri yiri ṣanduñ bu miḥnet-ḫāneyi<br />
K16/10 Ḥaḳdan niyāzum ol ki ʿadūsı zamānede / Rāḥat ḥat yirini bulmaya kūy-ı ʿadem gibi<br />
923
āḥat ḥat yüzi yüzi görmemek görmemek [2] [2] huzura kavuşamamak, rahat yüzüne hasret kalmak<br />
M1/VIII/7 Rāḥat ḥat yüzini yüzini görmedi çalışdı cān ile / Çekdi Efendi yolına bu deñlü zaḥmeti<br />
G420/4 Rāḥat ḥat yüzini ḫ˅ābda görmez şu kimse kim / Meyl-i ḥużūr-ı menzil-i dārüʾl-ġurūr ide<br />
rāḥat ḥat ḥat-res ḥat res resān res ān [1] [1] huzura kavuşturan, şad ettiren<br />
G318/8 Şāhā muraṣṣaʿ cāmdur sāḳī-i sīm-endāmdur / ʿīş-i mey-i gül-fāmdur rāḥat ḥat ḥat-res ḥat res resān<br />
ān-ı ān rūḥ-ı Cem<br />
rāhib āhib āhib [1] rahip<br />
G24/3 Ṣūret-i eṣnāmdan döndi saña itdi sücūd / Rāhib āhib āhib-i āhib deyri cemālüñ eyledi Yezdān-perest<br />
ra raḥīk ra ḥīk [2] şarap<br />
K23/34 Ḫatm oldı söz duʿā-yı cemīlüñ maḥallidür / Kʾola ra raḥīk ra raḥīk<br />
ḥīk-i ḥīk cām-ı s̱enā ʿanberīn ḫıtām<br />
G484/2 Ra Raḥīḳ Ra Raḥīḳ<br />
ḥīḳ-i ḥīḳ cām-ı laʿlüñden alur bir cürʿa Cemşīdi / Şarāb-ı bezm-i ʿaşḳuñdan yıḳar bir kāse Faġfūrı<br />
Ra Raḥīm Ra Raḥīm<br />
ḥīm [1] [1] merhameti çok ‖ esmâ-i hüsnâ’dan<br />
G403/4 Urmañ gedā-yı kūy-ı ḫarābāta seng-i ṭaʿn / Ḳoñ anı kendü ḥāline Rabb Rabb-i Rabb<br />
i Ra Raḥīm Ra<br />
ḥīm ile<br />
ra raḥm ra ḥm eylemek/itmek eylemek/itmek [7] merhamet etmek, acımak<br />
G89/5 Nʾola ra raḥm ra raḥm<br />
ḥm eylemezse eylemezse Bāḳıyā aḥvāl-i ʿuşşāḳa / Dil-i sengīni cānānuñ raḳībe ḳatı māʾildür<br />
G108/5 Dökilen ḳanlara baḳ dīde-i giryānından / Dostum Bāḳīye ra raḥm ra ḥm eyleyecek demlerdür<br />
G303/1 Ra Raḥm Ra ḥm eyle eyle āb-ı dīde-i gevher-nis̱āre gel / Emvāc-ı baḥr-i eşkümi seyr it kenāre gel<br />
M5/VI/1 Gözdeki ḫūn-ābe-i ālüm görüp ra raḥm ra<br />
ḥm itmedüñ<br />
M5/VI/2 Yollar üzre cism-i pā-mālüm görüp ra raḥm ra raḥm<br />
ḥm itmedüñ<br />
M5/VI/3 Bu perīşān olmış aḥvālüm görüp ra raḥm ra ḥm itmedüñ<br />
G176/1 Nār-ı hecrüñle olan sīnemde yir yir dāġlar / Ḥālüme ra raḥm ra ḥm itdüginden dem-be-dem ḳan aġlar<br />
Ra Raḥmānī Ra ḥmānī [1] [1] ilahî, tanrısal<br />
K14/35 Ḫudā<strong>ve</strong>ndā Ḫudā ol zāt-ı pāke ḥırz-ı cān olsun / Duʿā-yı müstecāb-ı ṭāʾifān-ı ʿarş-ı Ra Raḥmānī Ra ḥmānī<br />
ra raḥmet ra ḥmet [6]<br />
1. merhamet, bağışlama<br />
M2/V/8 Ġarḳa-i ra raḥmet ra ḥmet ola rūḥ-ı revān-ı Sulṭān / Ḥūrīler mūnis ola gül-şen-i firdevs mekān<br />
G307/6 Bī-riyā merd-i Ḫudāsın bilürüz ey ṣofī / Ġarażuñ raḥmet-i Ḥaḳdur o ḳadar ra raḥmet ra raḥmet<br />
ḥmet bul<br />
G348/6 Ġarḳ ider ʿālemleri bir ḳaṭre āb-ı maġfiret / Var ḳıyās it vüsʿat-i deryā-yı ra raḥmet ra ḥmet neydügin<br />
K22/14 Şöyle beñzer kim ḫaṭ-ı āyāt-ı ra raḥmetdür<br />
ra ḥmetdür çemen / Bād-ı ṣubḥ itmişdür altun ḥall ile yir yir nişān<br />
2. yağmur ‖ merhamet<br />
G69/5 Cānā zülāl-i vaṣluñı aġyār umar ʿuşşāḳ umar / Āb-ı seḥāb-ı ra raḥmete ra ḥmete kāfir müselmān teşnedür<br />
3. bağış, armağan<br />
G502/1 ʿAşḳuñuñ zaḥmeti ḫod cānuma ra raḥmetler ra ḥmetler idi / Dostum cevr ü cefālar da ne zaḥmetler idi<br />
ra raḥmet ra raḥmet<br />
ḥmet-i ḥmet Ḥaḳ/Raḥmān Ḥaḳ/Raḥmān [2] [2]<br />
[2]<br />
1. Hakkın rahmetine kavuşmak ‖ ölmek<br />
G307/6 Bī-riyā merd-i Ḫudāsın bilürüz ey ṣofī / Ġarażuñ ra raḥmet ra<br />
ḥmet ḥmet-i ḥmet i Ḥaḳdur Ḥaḳdur o ḳadar raḥmet bul<br />
2. Allah’ın rahmeti, esirgemesi<br />
M2/II/4 Mātemin ṭutsa nʾola ʿālem-i ʿulvīde melek / Sāye-i ra raḥmet ra raḥmet<br />
ḥmet-i ḥmet i Ra Raḥmān Ra<br />
ḥmān idi insān üzre<br />
ra raḥmet ra<br />
ḥmet ḥmet-i ḥmet i Ra Raḥmāna Ra<br />
ḥmāna yiti yitişmek yiti şmek [1] [1] [1] Hakkın rahmetine kavuşmak ‖ ölmek<br />
M2/IV/5 Niʿmet-i ra raḥmet ra raḥmet<br />
ḥmet-i ḥmet i Ra Raḥmāna Ra<br />
ḥmāna ḥmāna yiti yitişdi yiti şdi o <strong>ve</strong>lī / Biz ciger ḫūnı yirüz bunda ciger-ḫūnlar ile<br />
924
1. parlak<br />
ra raḫşān ra şān şān [6]<br />
K2/59 Her seḥer tā ki nücūm üzre niyām-ı şebden / Çıḳara tīġ-i cihān-gīrini mihr-i ra raḫşān ra<br />
şān<br />
K18/31 Ṭabʿ-ı <strong>ve</strong>ḳḳādın eger āteş-i ra raḫşān ra şān görse / Ḳızara aḫker-i sūzān nitekim dāne-i nār<br />
G214/8 Hep meẓāhir üzre ẓāhir çeşm-i nāẓırdan nihān / Kendü envārında kendin mihr-i ra raḫşān ra şān gizlemiş<br />
K14/8 Dür ü gevher nis̱ār itsün yolına ebr-i bārānī / Ser-ā-ser aṭlas u dībā döşetsün mihr-i ra raḫşānī ra şānī<br />
2. parlak ‖ güzel<br />
K5/4 Perī gözden nihān olmaḳ ne mümkindür zamānında / Cihānı şöyle nūrānī ḳılupdur rūy-ı ra raḫşān ra şān şānı şān<br />
G39/1 Ḳıldı āfāḳı münev<strong>ve</strong>r ṭalʿat-ı ra raḫşān ra şān şān-ı şān ʿīd / Ḫalḳa dībālar geyürdi māh-ı nūr-efşān-ı ʿīd<br />
ra raḫş ra ş [3] [3]<br />
1. gösterişli/ güzel at<br />
K5/16 Ḫudā<strong>ve</strong>ndā sen ol çāpük-süvār-ı mülk ü devletsin / Ki ra raḫş-ı ra ı himmetüñ ev<strong>ve</strong>l ḳademde aldı meydānı<br />
M1/I/6 Ol şeh-süvār-ı mülk-i saʿādet ki ra raḫşına ra şına / Cevlān deminde ʿarṣa-i ʿālem gelürdi teng<br />
1.1. gösterişli/ güzel at ‖ Rüstem’in atı<br />
K20/42 Benem bu ʿarṣada kim ra raḫş-ı ra ı ṭabʿı depredicek / Vücūdı ḫaṣm ola pāmāl olursa Rüstem-i Zāl<br />
1. eşya<br />
ra raḫt ra raḫt<br />
ḫt [2]<br />
G421/2 Ġayrıdan ḫālī anuñʾçün eyledüm dil ḫānesin / Tā senüñ ra raḫt ra<br />
ḫt ḫt-ı ḫt ı ġam-ı ʿaşḳuñ içine ṭaşına<br />
2. eyer, at koşumu<br />
G254/1 Ey ṣabā dil ra raḫt ra raḫt<br />
ḫtın ḫt ın ol gīsū-yı müşgīn-tāre çek / ʿĀşıḳ-ı dīvāneyi zencīr-i zülf-i yāre çek<br />
ra raḫt ra raḫt<br />
ḫt-ı ḫt ı rev revān rev<br />
ān [1] [1] mal/eşya<br />
G68/1 Dāġ-ı ġam naḳd-i dil ü ra raḫt ra raḫt<br />
ḫt-ı ḫt ı rev revānum rev<br />
ānum gözedür / Dīde-bān oldı meger ḫāne-i cānum gözedür<br />
ra raḫt ra ḫt u baḫt [1] [1] eşyalar (içkiler <strong>ve</strong> işret gereçleri bağlamında)<br />
G117/3 Ra Raḫt Ra ḫt u u baḫt baḫtın baḫt ın zevraḳuñ ḫışm āteşine yaḳmaġa / Vardılar ġammāzlar şāh-ı cihāna çaḳdılar<br />
ra raʿiyyet ra ʿiyyet [2] halk<br />
M1/VIII/3 Ol cism-i pāki cānı gibi eyledi nihān / Āsūde ḳıldı ḥāl-i sipāh u ra raʿiyy ra raʿiyy<br />
ʿiyyeti ʿiyy eti<br />
G169/4 Sipāh-ı ġam nʾola ayaḳlar ise ʿuşşāḳı / Ra Raʿiyyetine<br />
Ra ʿiyyetine o şāhuñ riʿāyeti yoḳdur<br />
ra raḳam ra ḳam [1]<br />
K16/4 Derdüm ḥisāba gelmedi ḳıldum muḥāsebe / Göz yaşı dāne dāne dökildi ra raḳam ra ḳam gibi<br />
ra raḳīb ra ḳīb [22] [22]<br />
G207/1 Ancaḳ ra raḳīb ra ḳīb cevri degül infiʿālümüz / Ḫaṭ geldi laʿl-i yāre odur bu melālümüz<br />
G476/4 ʿĀlem-i vuṣlatdadur her dem ra raḳīb ra ḳīb / Āh kim ʿāşıḳlaruñ hicrānda<br />
G538/3 Turuncī ġabġabuña el ṣuna diyü ra raḳīb ra<br />
ḳīb ḳīb ey māh / Günüm eyvā ile geçdi vü beñzüm oldı leymūnī<br />
G548/3 Kūyına varsa ʿaceb mi dil-berüñ gāhī ra raḳīb ra ḳīb / Cennet idi bir zamān İblīs-i melʿūnuñ yiri<br />
G149/3 Ra Raḳīb Ra ḳīb āzār ider yār işiginde eylesem secde / Yüzüme yapışur gūyā ġubār-ı kūy-ı dil-berdür<br />
G389/3 Niçün ol yāre ra raḳībā ra ḳībā didüñ īmānumsın / Göreyin ayrılasın ṣon demi īmānuñdan<br />
G89/5 Nʾola raḥm eylemezse Bāḳıyā aḥvāl-i ʿuşşāḳa / Dil-i sengīni cānānuñ ra raḳībe ra<br />
ḳībe ḳatı māʾildür<br />
G475/2 Ṣunuben ḫ˅ān-ı viṣālüñi ra raḳībe ra<br />
ḳībe her dem / Ġamuñı baña ġıdā eyleme iḥsān eyle<br />
G372/4 Ser-i kūyuñda ger ġavġā-yı ʿuşşāḳ olmasun dirseñ / Ra Raḳīb Ra Raḳīb<br />
ḳīb-i ḳīb i kāfiri öldür ne ceng ü ne cidāl olsun<br />
G489/4 Ṣarardı beñzi ḥasedden benümle yāri görüp / Ra Raḳīb Ra<br />
ḳīb ḳīb-i ḳīb i rū-siyehe bir ġarīb reng oldı<br />
925
G421/6 Meclis-i cānāneye sāḳī çoġ alsun bādeyi / Başḳa bir destī gerek zīrā ra raḳībuñ ra ḳībuñ başına<br />
G515/2 İtlerüñden ġayrıyı görmez ra raḳībuñ ra ḳībuñ gözleri / Böyle ḫod-bīn eyleyen hep sensin anı ey perī<br />
G273/3 Ḳırma yazıyla ra raḳībüñ ra raḳībüñ<br />
ḳībüñ dişleri vaṣfın yazup / Nusḫa-i çeşmi sevādın pür-ġubār itsem gerek<br />
eşek bağlamında;<br />
G422/4 Yār işiginde ra raḳībüñ ra ḳībüñ yirin umma ṣofī / Baġlamaz kimse seni ol ḳapuda ḫar yirine<br />
G436/4 Kūyuña ġayrıları çekse ra raḳīb ra raḳīb<br />
ḳīb-i ḳīb ḫar-ṭabʿ / Seyl-i eşkümle döner ḳadd-i dü-tā dolāba<br />
G521/3 Cemʿ oldı eşḳiyā ile bir gün ra raḳīb ra raḳīb<br />
ḳīb-i ḳīb i ḫar / Ehl-i şeḳādan üstine kimse oturmadı<br />
G44/2 Var ise çekmege her bār-ı ġamuñ / Ḫar gibi oldı ra raḳībüñ ra ḳībüñ muʿtād<br />
şeytan bağlamında;<br />
G214/3 Dilde mihr-i ḫātem-i laʿlüñ nihān itmiş ra raḳīb ra ḳīb / Dīv işitdük bir zamān mühr-i Süleymān gizlemiş<br />
G409/2 Ḫaṣlet ü ḫūy-ı melāʾik yaraşur merdümlere / Uymasun dīv-i ra raḳībüñ ra ḳībüñ ol perī iġvāsına<br />
köpek bağlamında;<br />
G265/4 Ra Raḳīb Ra Raḳīb<br />
ḳīb yanını tenhā ḳomaz ol āhūnuñ / Geçer hemān oturur ḳarşusında āh o köpek<br />
G518/3 Seg ra raḳībe ra ḳībe nicʾolur göstereyin ölmez isem / Dehen-i yāre uyuzlanmaġı tebḫāle gibi<br />
G504/4 Yaruñ ra raḳībi ra ḳībi gibi iti görmedüm daḫı / Olmaya gerçi eşk-i revānum gibi cerī<br />
ra raḳīb ra raḳīb<br />
ḳīb-i ḳīb i bed bed-li bed<br />
li liḳā li ḳā [2] meymenetsiz rakip<br />
G15/2 Eşkümüñ gevherlerin dizdüm işigi ṭaşına / Yāre ʿarż idem diyü silmiş ra raḳīb ra raḳīb<br />
ḳīb-i ḳīb i bed bed-li bed<br />
li liḳā li ḳā<br />
G186/3 Ayaḳ baṣmaḳ ne lāzım meclis-i ʿuşşāḳa ey ṣofī / Ra Raḳīb Ra Raḳīb<br />
ḳīb-i ḳīb i bed bed-li bed<br />
li liḳā li ḳā ile ıraḳdan merḥabā yigdür<br />
ra raḳīb ra raḳīb<br />
ḳīb-i ḳīb i i ddīv<br />
d<br />
īv [1] [1] şeytan rakip<br />
G203/3 Her perī-rūnuñ olur meyli ra raḳīb ra raḳīb<br />
ḳīb-i ḳīb i ddī<strong>ve</strong><br />
d<br />
ī<strong>ve</strong> / Cān u dil virmek ile bunlara ādem yaramaz<br />
ra raḳīb ra raḳīb<br />
ḳīb-i ḳīb i ddīv<br />
d<br />
īv īv-sīret īv īret [2] [2] şeytan huylu rakip<br />
M9/IV/4 Ruḫuñ bāġın ra raḳīb ra<br />
ḳīb ḳīb-i ḳīb i ddīv<br />
d<br />
īv īv-sīret īv īret seyr ider her gün<br />
G63/4 Ruḫuñ bāġın ra raḳīb ra raḳīb<br />
ḳīb-i ḳīb i ddīv<br />
d<br />
īv īv-sīret īv īret seyr ider her gün / Yüzüñi göremez yıllarca ammā bunda ādem var<br />
ra raḳīb ra raḳīb<br />
ḳīb-i ḳīb i seg seg [1] köpek rakip; bkz. ‘seg raḳīb’ md.<br />
G242/4 Dün gice ol ġazāli ḳaçurmış ra raḳīb ra raḳīb<br />
ḳīb-i ḳīb i seg / İtler gibi aradı bulınca yataḳ yataḳ<br />
ra raḳṣ ra ḳṣ [2] oyun/dans<br />
G385/5 ʿĀşıḳuñ ra raḳṣda ra ḳṣda hem-pālarıdur dest-efşān / Bāḳıyā anuñ içün serv ü çenārı se<strong>ve</strong>rin<br />
G29/2 Semāʿa girse nʾola cām-ı meyden zāhid-i hüşyār / Ki ra raḳṣ ra raḳṣ<br />
ḳṣ-ı ḳṣ ẕerreye ḫurşīd-i ʿālem-tāb olur bāʿis̱<br />
ra raḳṣ ra ḳṣ itmek [3] oynamak/dansetmek<br />
G86/4 Meclis-i ʿaşḳuñda çengī Zühre deffāf āfitāb / Nʾeylesün ra raḳṣ ra ḳṣ itmesün mi mi ẕerre-i nāçīzler<br />
G397/5 Mihr ile ra raḳṣ ra ḳṣ iderdi iderdi tozum ẕerre-<strong>ve</strong>ş benüm / Ġırbāl ile bu ḫāk-i vücūdum elenmedin<br />
G446/2 ʿUşşāḳ-vār şevḳ ile ḥuccāc ra raḳṣ ra ḳṣ ider ider / Āheng-i āh u nālelerümden Ḥicāzda<br />
ra raḳṣ ra ḳṣ urmak [1] [1] dansetmek, oynamak<br />
G292/3 Ẕevḳ u şevḳuñ yiridür ra raḳṣ ra ḳṣ uralum uralum dest-efşān / Virelüm zelzeleye ṭāḳ u revāḳı berü gel<br />
rām ām [2] itaatkâr<br />
K23/17 Münḳād emr ü nehyine eṣḥāb-ı iʿtibār / Ednā işaretine ẕevi’l-iḥtirām rām ām<br />
K23/37 Devrān muṭīʿ u gerdiş-i gerdūn be-kām-ı dil / Ecrām rām ām devlet ü iḳbāl müstedām<br />
rām ām ām olmak [2] boyun eğmek, itaat etmek<br />
G123/5 Dehre meftūn olma ey Bāḳī felek rām ām old oldı old<br />
ṭut / Bī-<strong>ve</strong>fā dünyā hele ben bildügüm dünyā mıdur<br />
G435/1 Sīneye çekmege bir serv-i dil-ārām olsa / Ser-keş olmasa iñen ʿāşıḳına rām ām olsa<br />
926
Ramażān Ramażān [1]<br />
[1]<br />
K20/11 Ya nūndur görinür āḫırında Şaʿbānuñ / Ya rādur ol Ramażān Ramażān ev<strong>ve</strong>line olmış dāl<br />
Ramażān Ramażān tteşneleri<br />
t eşneleri [1] [1] [1] oruçlular<br />
K25/13 Ḳodı bir pāre yaḫı ṭās-ı zer-endūda felek / Ṣıvara tā Ramażān Ramażān teşnelerin teşnelerin saḳḳā-vār<br />
ra raʿnā ra ʿnā [9] bkz. ‘gül-i raʿnā’, ‘ġonca-i raʿnā’, ‘<strong>ve</strong>rd-i raʿnā’ md.<br />
1. pek hoş, pek güzel<br />
G127/5 Edāsı ḫūbdur maʿnāsı ra raʿnā ra ʿnā şiʿr-i Bāḳīnüñ / Aña reşk itdüren erbāb-ı naẓmı hep bu maʿnādur<br />
G264/4 Ḥadīs̱-i ʿaşḳı ḥarf u lafẓ ile ḳılmaz edā ammā / Ne ra raʿnā ra ʿnā söyler ol maʿnāyı çeng ü nāyı söyletseñ<br />
G396/4 Ḳo cengi çeng-i ،‘aşḳuñ n’eydügin bilmezsin ey vā‘iẓ / Ne ra‘n ra‘nā ra‘n ā söyler ol çeng ile mūsīḳārı ṭuymazsın<br />
2. hoş, revnaklı, güzel<br />
G178/3 Zāġlar bir kebk-i ra raʿnādan ra ʿnādan üşüp ayırdılar / Şāh-bāz-ı ʿaşḳ iken elden şikārum aldılar<br />
G299/1 Fitne-i ʿālemi ol ḳāmet-i ra raʿnādan ra ʿnādan bil / Her belā kim yitişür ʿālem-i bālādan bil<br />
G261/3 Cām-ı mey bezmde bir dil-ber-i ra raʿnādur ra ʿnādur kim / Çihre-i nāzüki gül-berg-i muṭarrādan yig<br />
G408/2 Baḳmaz ammā sendedür gül gibi gūşı nʾeylesün / Küḥl-i istiġnā çekilmiş nergis-i ra raʿnās ra raʿnās<br />
ʿnāsına ʿnās ına<br />
G409/1 Gör ne ḫilʿatdur naẓar ḳıl sünbül-i ra raʿnās ra raʿnās<br />
ʿnāsına<br />
ına / ʿĀlem-i bālādan inmiş ḳāmet-i zībāsına<br />
3. gayet iyi<br />
G363/2 Seni Yūsufla güzellikde ṣorarlarsa baña / Yūsufı bilmezin ammā seni ra raʿnā ra ʿnā bilürin<br />
ra raʿnācu ra raʿnācu<br />
ʿnācuḳ ʿnācu ḳ [1] [1] güzel, alımlı<br />
G534/1 Āh kim sevdüm yine bir dil-ber-i ra raʿnācuġ ra raʿnācuġ<br />
ʿnācuġı ʿnācuġ / Şimdiden biñ var yanında ʿāşıḳ-ı şeydācuġı<br />
ra raʿnāl ra raʿnāl<br />
ʿnālıḳ ʿnāl ḳ ḳ [1] [1] alım, cazibe, güzellik<br />
G378/4 Şöyle ra raʿnāl ra raʿnāl<br />
ʿnālıġı ʿnāl var nergis-i şehlānuñ kim / Çeşmüñe nisbet iderlerse ne ġayr ola ne ʿayn<br />
ra raṣad ra ṣad eylemek [1] gözlemlemek<br />
M4/IV/1 ʿĀlemi gözden geçürseñ eyleseñ eyleseñ eyleseñ biñ yıl ra raṣad ra ṣad<br />
rāst āst āst [2] bkz. ‘reh-i rāst’, ‘reh-i rāstān’ md.<br />
1. Türk musikisinde makam<br />
G388/2 Nāle ḳılsun ḳāmetüñ yādına mürġ-i ḫoş-nevā / Rāstdan āstdan bir naġme-i dil-keş ser-āġāz eylesün<br />
2. uygun<br />
G408/8 Ḫān Murād ol pādişāh-ı ṣūret ü maʿnā kʾanuñ / Salṭanat ḥaḳḳā ḳabā-yı rāstdur āstdur bālāsına<br />
rāst āst āstı ı bu bu bu kim kim kim [1] [1] [1] doğrusu bu ki ‖ güzelin uzun boyu<br />
G10/5 Vaṣṣāfısın o serv-ḳadüñ rāst āst āstı ı bu bu bu kim kim / Ṭabʿ-ı bülend-ṭarzuña aḥsent Bāḳıyā<br />
rāstlamak āstlamak āstlamak [1] rasgelmek ‖ saplanmak, isabet etmek<br />
G376/2 Tīr-i ġamzeñ nice ġarrā rāstlar āstlar ḥayretdeyem / Ḳana müstaġrıḳ ciger aṣlā görinmez başdan<br />
rāst āst gelmek [3] [3]<br />
karşılaşmak, rastlamak<br />
G101/4 Ḥaḳḳā budur ki şimdiye dek rāst āst gelmedüm / Ḳaddüñ gibi nihāle eyā serv-i gül-ʿiẕār<br />
G465/5 Baña ʿadū yanında cefālar ider o serv / Nā-gāh yolda rāst āst gelürse ḳażāyile<br />
G73/5 Nāz u istiġnā ile Bāḳīye ṭoḳınmaz geçer / Rāst āst gelse gelse yolda ol serv-i revān bilmezlenür<br />
rāst āst āst-bīn āst īn [1] iyi gören<br />
G7/4 Görmez mis̱āl-i ḳāmetüñi çeşm-i rāst āst āst-bīn āst īn / Aḥ<strong>ve</strong>l baḳa meger ki görenler naẓīr aña<br />
ravża ravża ravża [5]<br />
[5]<br />
927
1. bahçe<br />
G295/2 Ṭāvūsdur ki ravżada ravżada cevlāna başlamış / Ruḫsāruñ üzre zülf-i semen-bū degüldür ol<br />
K2/29 Ravża Ravża-i Ravża i dīn ü çemen-zār-ı şerīʿat olalı / Maṭar-ı luṭfuñ ile milket-i Rūm ābādān<br />
K25/31 Ravża Ravża-i Ravża i ʿilm-i ṭarā<strong>ve</strong>tde nem-i ḫāmeñ ile / Tāzeler gül-şen ü bāġı nitekim ebr-i bahār<br />
2. cennet<br />
K4/11 Edāsı Selsebīl-i bāġ-ı Rıḍvān / Ḥurūfı ravżadan ravżadan gelmiş reyāḥīn<br />
M1/VII/7 Cevlāne gitdi ravżaya ravżaya ṭāvūs-ı bāġ-ı ḳuds / Ferr-i hümā-yı evc-i saʿādet-mesīri gör<br />
ravża ravża-i ravża i i cennet [1] cennet bahçesi; bkz. ‘bāġ-ı bihişt’, ‘bāġ-ı cennet’, ‘bāġ-ı İrem’ md.<br />
G221/1 Āsitānuñ ḫākidür firdevs-i aʿlādan ġaraż /Ḳāmetüñdür ravż ravża-i ravż<br />
i cennetde Ṭūbādan ġaraż<br />
ravża ravża-i ravża i Cennetü’n Cennetü’n-na<br />
Cennetü’n<br />
na naʿīm na ʿīm [1] Naîm cennetinin bahçesi<br />
G528/4 Laʿl-i lebüñle ṭalʿatuñ ravża ravża-i ravża i Cennetü’n Cennetü’n-na<br />
Cennetü’n<br />
na naʿīm na ʿīm / Ḳaddüñe Cebreʾīl-i ʿaḳl Sidre-i müntehā didi<br />
ravża ravża-i ravża i cin cinān cin<br />
ān [1] cennet bahçeleri; bkz. ‘bāġ-ı cinān’ md.<br />
G113/1 Ḥaremüñ ravża ravża-i ravża i cin cināne cin<br />
āne deger / İşigüñ ṭāḳ-ı āsmāne deger<br />
ravża ravża-i ravża i firdevs [2] cennet bahçesi<br />
K26/1 Bāġa reşk itse revā ravża ravża-i ravża i i firdevs firdevs-i firdevs<br />
berīn / Şol ḳadar zīnet ü fer virdi yine Fer<strong>ve</strong>rdīn<br />
M2/IV/6 Ḳondı ṣaḥn-ı çemene ravża ravża-i ravża i firdevs içre / Sāye-bānlar ḳurılup çetr-i hümāyūnlar ile<br />
ravża ravża-i ravża i Rı Rıḍvān Rı<br />
ḍvān ḍvān [3] [3] cennet bahçesi; bkz. ‘bāġ-ı Rıḍvān’ md.<br />
M2/II/5 Bu fenā gül-şeninüñ ḫār u ḫasından göçürüp / Ḳurdılar bār-gehin ravża ravża-i ravża<br />
i Rı Rıḍvān Rı<br />
ḍvān üzre<br />
G510/4 Kūyında revān eyledügüm eşk-i maḥabbet / Kevs̱er ṣuyıdur ravża ravża-i ravża i Rı Rıḍvāne Rı ḍvāne ṣalındı<br />
G420/3 Ṭāvūs gibi cil<strong>ve</strong> ḳılup bāġ-ı ʾīşumuz / Reşk-i cinān u ravża ravża-i ravża<br />
i Rı Rıḍvān Rı<br />
ḍvān u u ḥūr ḥūr ide<br />
rāyet āyet [3] sancak<br />
K2/5 Mehçe-i rāyet āyet āyet-i āyet i manṣūr-ı cihān-efrūzı / Maṭlaʿ-ı ṣubḥ-ı ẓaferden yine oldı tābān<br />
K9/14 Ṣaff-ı ġazāda rāyet āyet āyet-i āyet i i iḳbāli pāy-merd / Rūz-ı <strong>ve</strong>ġāda ḳabża-i şemşīri dest-yār<br />
G122/10 Āsūde ẓıll-ı rāyet āyet āyet-i āyet i ʿadlinde kāʾināt / Kevn ü mekāna sāye ṣalan şāḫ-sārı gör<br />
rāyet āyet çekmek [2] sancak çekmek<br />
M8/I/1 Rāyet āyet āyet-i āyet i fitne çeküp çeküp ol ḳad-i dil-cū begler<br />
G79/3 Dil kiş<strong>ve</strong>rini ol yürüyişler ḫarāb ider / Ḳaddüñ nihāli rāyet āyet āyet-i āyet i fetḥ ü ẓafer çeker<br />
çeker<br />
rāygān āygān [1] bedavaya<br />
K22/7 Rāygān āygān aldum ṣanurdı laʿl u yāḳūtı <strong>ve</strong>lī / Şimdi naḳd altun ṣayar ṭurmış nihāl-i erġavān<br />
rāz āz āz [16] sır<br />
G317/7 Cān u dilden ṣaḳın esrār-ı ġamın ey Bāḳī / Dime bīgāneleri ma maḥrem ma<br />
ḥrem ḥrem-i ḥrem i rrāz<br />
r<br />
āz eyleyelüm<br />
G340/2 Ġonca-<strong>ve</strong>ş dāġ-ı sīnemüz açalum / Gül gibi keşf-i rāza āza āza başlayalum<br />
G31/3 Bir pāre nān-ı ḫuşk ile ʿömrüñ geçerse ger / Açma bu rāz āz āzı āz ı kimseye ʿarż itme iḥtiyāc<br />
G522/2 Gūş eyle rāz āz āzı āz ı perde-i sāz u terāneden / Her yaña ṭut ḳulaġuñı meclisde def gibi<br />
K14/31 Mücellā sīnesi āyīne-dār-ı şāhid-i ġaybī / Muṣaffā ḫāṭırı ṣūret-peẕīr-i rāz āz āz-ı āz ı pinhānī<br />
G109/4 Ṣanmañ göñülde ṣaḳlana rāz āz āz-ı āz ı maḥabbeti / Ās̱ār-ı mihr gün gibi kendin ʿayān ider<br />
G274/4 Kimse ḥall eylemedi müşkil-i rāz āz āz-ı āz ı felegi / Var ise ʿıḳd-ı S̱üreyyādur aña noḳṭa-i şek<br />
G359/6 Fāş itmez idi rāz āz āz-ı āz ı ı dili Yūsuf-ı Kenʿān / Çāk olmasa dāmānı Züleyḫānuñ elinden<br />
G543/1 Elinden geldügince rāz āz āz-ı āz ı ʿaşḳuñ dil nihān itdi / Aḳup cūy-ı sirişk ol sırrı ḥayfā kim ʿayān itdi<br />
G302/1 Ṣubḥ-dem bülbül niyāz itdükçe geldi nāze gül / Rāz āz āz-ı āz ı ʿaşḳı der-miyān itdi açıldı tāze gül<br />
928
G72/4 Añma ʿaşḳ abdālınuñ rāz āz āzın āz ın helāk eyler seni / Bunlaruñ esrārı ey zāhid ḳatı ḳattāl olur<br />
G272/4 Çıḳmaz aġzuñdan ḫaber sırr-ı nihān-ı vaṣluña / ʿĀşıḳuñ rāz āz āzın<br />
ın derūn-ı cānda pinhān eyledüñ<br />
G361/4 Anuñ’çün ġonca-i gül rāz āz āzın<br />
ın açmaz saña ey bülbül / Hezārān hem-zebānuñ var çıḳar yārāne söylersin<br />
G493/3 Kimse bilmezdi derūnum rāz āz āzın āz ın / Āh kim göz yaşı ġammāz oldı<br />
G112/3 ʿAyān itdi bir bir nihān rāzum āzum āzumı āzum / Dilā eşk-i çeşmüm ne ġammāz olur<br />
G437/4 Rāzum āzum āzumı āzum nāle ile ʿāleme fāş itdi göñül / Bizi rüsvāy-ı cihān eyledi bir dīvāne<br />
rāżī żī [2] hoşnut, memnun<br />
G251/2 Şikest olduġına rāżī żī degüldi revnaḳ-ı ʿişret / Anuñʾçün düşmedi bir dem elinden cām Cemşīdüñ<br />
G507/3 Başumı kesdügine rāżıyem ıyem ol ḫūnīnüñ / Ayaġın baṣsa yüzüm üstine ḳaṣṣāb gibi<br />
rāżī żī olmak [1] [1] kabul etmek, istemek<br />
G220/2 Olurdı Olurdı pūte-i ʿaşḳunda yanmaġa rāżī żī / Bulaydı şaṣt-ı ġamuñdan dil-i fikende ḫalāṣ<br />
reb rebāb reb āb [2] telli <strong>ve</strong> yaylı saz; bkz. ÖZTUNA, s. 381; ayrıca bkz. ‘çeng ü rebāb’ md.<br />
G206/4 Ḫoş gelür aña reb rebāb reb āb āvāzesi ġavġāsı yoḳ / Pādişāh-ı ʿaşḳ olanlar kūs-ı ḫāḳān istemez<br />
G2/4 Kemānçe şekline girdüm elinde muṭrib-i ʿaşḳuñ / Keş-ā-keşden ḫalāṣ olmaz daḫı sīnem reb rebāb reb rebāb<br />
āb-āsā āb āsā<br />
rec recā rec ā [2] ümit, umut ‖ yakarış<br />
G64/7 Ṭoyılmaz ḫ˅ān-ı iḥsāna ḳanāʿat gelmez insāna / Kerem gördükçe ey Bāḳī gedālardan rec recā rec artar<br />
G161/6 Yār Bāḳīyle ne hem-ḫāne ne hem-rāh-ı sefer / Derd-mendüñ bu rec recālarla rec<br />
ālarla ḳışı yazı geçer<br />
rec recā rec ā ḳılmak ılmak ılmak [1] [1] umut etmek ‖ istemek<br />
G65/6 Murāduñ Ḫān Murāduñ himmetinden ḳıl ıl rec recā rec<br />
ey dil / Kim ol sulṭān-ı ṣūret pādişāh-ı mülk-i maʿnādur<br />
recül recül [1] [1] adam ‖ ‘adamdan saymamak/adam yerine koymamak’<br />
G304/5 Bāḳī ʿacūz-ı dehre er olmaz zebūn olan / Merdān-ı rāh-ı ʿaşḳ dimezler aña recül<br />
recül<br />
redd redd olmamak olmamak [1] [1] geri çevrilmemek, kabul edilmek<br />
G1/8 Redd Redd olmaz olmaz o leblerden olan ṭurma duʿā ḳıl / Dārā-yı cihān Şāh-ı Ferīdūn-fere cānā<br />
ref refʿ ref ʿ [1] [1] yüce<br />
G502/2 Kāşkī cānı ṣaçuñ dārına ber-dār itseñ / Ḫākden ref refʿ ref<br />
idi idi bī-çāreye rifʿatler idi<br />
ref refʿ ref ʿ olmak [1] ortadan kalkmak<br />
K23/3 Kibrītini degürdi şafaḳ nārına hilāl / Tā kim çerāġ-ı māhı yaḳup ref refʿ ref ʿ ola ola ẓalām<br />
bağlamında)<br />
929<br />
ref refīḳ ref ḳ olmak [1] yoldaş olmak ‖ yardım etmek ‖ nasip etmek (Eğri fethini tebrik<br />
K14/1 Bi-ḥamdiʾllāh ref refīḳ ref ḳ old oldı old<br />
yine tevfīḳ-i Rabbānī / Muẓaffer ḳıldı sulṭān-ı cevān-baḫt-ı cihān-bānı<br />
ref refīʿ ref ʿ [1] yüce<br />
M3/III/3 Ẕāt-ı pāküñ vaṣfı der-gāh-ı ref refīʿüñ ref ʿüñ ismidür / Āfitāb-ı baḫt u devlet āsmān-ı maʿdelet<br />
reft reftār reft ār [5] [5] bkz. ‘şī<strong>ve</strong>-i reftār’ md.<br />
1. salınış/edalı yürüyüş<br />
G39/2 Cāme-i dībā ile ṭāvūs-ı zerrīn-bāldür / Dil-rübā kim eyler ol reft reftār reft ār ile cevlān-ı ʿīd<br />
G126/3 Ḳāmet-i naḫle göre ḥālet-i reft reftār reft ār olsa / Yine bu şī<strong>ve</strong>yi ol serv-i ser-efrāz eyler<br />
G158/4 Reft Reftār Reft ār yolın göster eyā naḫl-i ḫırāmān / Varsun o sehī ḳaddüñe istāde ṣanavber<br />
K3/21 O güftār-ı mevzūn u reft reftār reft reftār<br />
ār-ı ār dil-keş / O sīmā-yı maṭbūʿ u bālā-yı ḫoş-ter<br />
2. yürüme<br />
G245/5 ʿAdem diyārına çoḳdan giderdüm ey Bāḳī / Şarāb-ı ʿaşḳ ile reft reftāra reft āra iḳtidārum yoḳ
eft reftār reft ār itmek itmek [1] [1] salına salına yürümek<br />
G166/1 Ḳaçan kim nāz ile reft reftār reft reftār<br />
ār iderler iderler serv-ḳāmetler / Ḳopar ʿāşıḳlaruñ başına ol demde ḳıyāmetler<br />
reft reftāra reft reft āra gelmek gelmek [4]<br />
[4]<br />
salınmaya/yürümeye başlamak<br />
G97/3 Reft Reftāra Reft Reftāra<br />
āra gelse gelse ḳāmet-i ʿarʿar-ḫırām ile / Bālā-yı yāre serv-i çemen zīr-dest olur<br />
G153/2 Māh-ı ʿalem ki menzili evc-i hevādadur / Reft Reftāra Reft āra gelse gelse ol ḳad-i bālā ḳulaḳ çeker<br />
G98/6 Şimşād-ı ḫoş-ḫırāmına ol servüñ öykünüp / Re Reft Re Reft<br />
ftāre ft āre gelse gelse pāy-ı ṣanavber şikest olur<br />
G510/1 Reft Reftāre Reft āre gelüp gelüp nāz ile mestāne ṣalındı / Āyā ne belādur ki yine cāne ṣalındı<br />
reg reg-i reg i ccān<br />
c<br />
ān [4] [4] can damarı/şah damarı<br />
G413/4 Bu cism-i dü-tā içre fiġānı reg reg-i reg i ccānuñ<br />
c<br />
ānuñ / Şol çengdeki naġmeye beñzer ḳıl içinde<br />
K3/19 Naẓar ehline mīl-i kuḥlüʾl-cevāhir / Reg Reg-i Reg i ccān<br />
c<br />
ān ān-ı ān bed-ḫ˅āha nebtīz ü nişter<br />
G125/2 Bezm-i hecrüñde müjeñ nişteri mıżrābından / Reg Reg-i Reg i ccān<br />
c<br />
ān nāle ḳılur niteki tār-ı ṭanbūr<br />
G196/4 Göñül çeng-i maḥabbetde yine ṣabr itse mümkindür / Reg Reg-i Reg i ccān<br />
c<br />
ān līk zaḫm-i nāḫun-ı hicrāne ḳatlanmaz<br />
reg reg ü ü ü pey pey [1] [1] sinirler ‖ teller (saz bağlamında)<br />
G353/2 Dil ü cān nāleler ḳılsun reg reg ü ü ü pey pey virsün āvāze / Tek olsun yār māʾil naġme-i evtāre eglensün<br />
reh reh-ber reh ber ü ref refīḳ ref<br />
ḳ ḳ olmak olmak [1] yoldaş olmak, yol göstermek<br />
K9/24 Her ḳanda ʿazm iderseñ ola ola reh reh-ber reh ber ü ü ref refīḳ ref<br />
/ Tevfīḳ-i Rabb-i ʿizzet ü teʾyīd-i Kirdigār<br />
reh reh-zen reh zen [1] haydut, eşkiya<br />
G102/2 Der-bend-i ġamda beñzedi ḥaḳḳā o ġamzeler / Reh Reh-zenlere<br />
Reh zenlere ki elleri tīr ü kemānludur<br />
rehn rehn rehn [1] [1] [1] rehin (hırkayı meyhaneciye rehin bırakmak)<br />
K10/10 Ḫayli demdür ḫırḳa rehn rehn-i rehn ḫāne-i ḫammārdur / Ḫavfum oldur ki ola dīvān ile defter bile<br />
rehn rehn itmek itmek [1] [1] [1] rehin olarak bırakmak, rehin <strong>ve</strong>rmek<br />
G421/4 Bāde-i ʿaşḳa vücūdı cāmesin rehn rehn itdi itdi Ḳays / Āferīnler ol melāmet bezminüñ ḳallāşına<br />
re reʾīs re ʾīs [1] kaptan<br />
G165/5 Re Reʾīs Re Reʾīs<br />
ʾīs-i ʾīs baḥr-i naẓm olduñ bu gün ʿālemde ey Bāḳī / Ġazel dimek senüñ ṭabʿ-ı dür-efşānuñda ḳalmışdur<br />
remz remz [1] [1] gizli bir işaret<br />
G377/2 Devr-i piyāle devlet-i Cemden ḫaber virür / Her bir ḥabābı remz ile bir tāc-dārdan<br />
renc renc-i renc i ṭaleb ṭaleb [1] [1] dünya nimetleri ‖ açgözlülük<br />
G239/3 Baḥt-ı bī-bünyād içün renc renc-i renc i ṭalebden ṭalebden fāriġ ol / Bāri bir ḳaç gün ḥużūr-ı ḳalb ile dünyāya baḳ<br />
1. renk<br />
reng reng reng [8] [8]<br />
[8]<br />
G407/4 Āteş-i rezm içre ya āhendür oldı āl reng reng / Ceng āl ister belī kār-ı ẓafer-kirdārına<br />
K22/25 Ṣarṣar-ı ġam fikrüm evrāḳın perīşān eyledi / Çihre-i zerdüm belādan buldı reng reng-i reng<br />
i zaʿferān<br />
G152/2 Būy-ı nesīm ü reng reng-i reng i i gül ü revnaḳ-ı bahār / Ās̱ār-ı fażl u raḥmet-i Per<strong>ve</strong>rdigārdur<br />
G337/4 Gül ü şaḳāyıḳuñ ol reng reng-i reng i i rūların gördüm / Ḥicābı ġālib iki dil-sitāna beñzetdüm<br />
M1/V/3 Reng Reng-i Reng i ʿiẕārı gitdi yatur kendü ḫuşk-leb / Şol gül gibi ki ayru düşüpdür gül-ābdan<br />
G299/2 Ḥālet-i ʿaşḳ iledür ādeme nūrāniyyet / Reng Reng-i Reng i rūy-ı ḳadeḥi bāde-i ḥamrādan bil<br />
G429/2 Dürdi bisāṭ-ı ʿīşı ḳodı yādgār gül / Rengin Rengin şarāb-ı nābda būyın gül-ābda<br />
2. hile oyun ‖ renk<br />
G204/5 Āl ile ruḫlaruñ alsun dil-i Bāḳīyi hemān / Aña ey şūḫ-ı cihān böyle güzel reng olmaz<br />
reng reng ü ü ü bbūy<br />
b ūy [1] [1] süs <strong>ve</strong> bezek ‖ şan <strong>ve</strong> şöhret (şevket); bkz. FERHENG, C. II, s. 1022.<br />
930
G135/6 Ne reng reng ü ü bbūya<br />
b ūya meftūn ol ne hāy u hūya ey Bāḳī / Bu fānīden beḳā itmez temennā şol ki dānādur<br />
reng reng itmek itmek [2] [2] oyun etmek, hile yapmak; bkz. TS. C. V, s. 3211.<br />
G121/1 Göñlin alup ġonca-<strong>ve</strong>ş āl ile dil-teng itdiler / Bülbül-i şūrīdeye güller ʿaceb reng reng itdiler itdiler<br />
itdiler<br />
G268/1 Ġoncayı dil-teng ider laʿl-i dür-efşānuñ senüñ / Lāleye ḫoş reng reng ider ider ider gül-berg-i ḫandānuñ senüñ<br />
reng reng olmak olmak [1] [1] renkten renge girmek<br />
G489/4 Ṣarardı beñzi ḥasedden benümle yāri görüp / Raḳīb-i rū-siyehe bir ġarīb reng oldı<br />
reng reng reng virmek virmek [3] [3] renk <strong>ve</strong>rmek ‖ aldatmak, oun etmek; bkz. TS. C. V, s. 3211.<br />
G257/3 Mey içdügüñ lebi yādına bildi beñzümden / Ne reng reng virdi virdi baña cām-ı ḫoş-güvārı görüñ<br />
G275/5 Yāre ʿarż eyleyemez çihre-i zerdin Bāḳī / Virdügi Virdügi rengi rengi görüñ aña mey-i gül-gūnuñ<br />
G423/2 Yazmada naḳş-ı ʿiẕāruñ müje-i ḫūn-ālūd / Ḳatı çoḳ renk renk virüpd virüpdür virüpd ür ḳalem-i Bih-zāde<br />
rengler rengler geçmek geçmek [1] [1] renkler göstermek ‖ hile yapmak, kandırmak<br />
G134/5 Ḫalḳ-ı cihānı naḳşına eyler firīfte / Naḳḳāş-ı rūzgār ʿaceb rengler rengler geçer<br />
geçer<br />
reng reng-āmīz reng āmīz [1] [1] rengârenk, renk renk<br />
G213/4 İşigüñ ḫūn-ābe-i eşkümle reng reng-āmīz reng āmīz āmīz idi / Yazmadın naḳḳāş-ı ḳudret bu bülend eyvāne naḳş<br />
reng reng-pe reng reng pe peẕīr pe ẕīr olsa gerek [1] renk alacak<br />
G423/6 Rūz-ı şekk irdi yaḳīn geldi meh-i rūze yine / Bādeden reng reng-pe reng pe peẕīr pe ẕīr olsa gerek gerek seccāde<br />
reng rengīn reng īn [32]<br />
1. hoş, güzel ‖ parlak<br />
K26/37 ʿAndelībān-ı ḫoş-elḥān-ı gül-istān-ı s̱enā / İdeler medḥüñ ile ḫoş naġamāt-ı reng rengīn reng īn<br />
G8/2 Nev-bahāruñ naḳşına bir ṣavt-ı reng rengīn reng īn baġladı / Başladı sāz u nevāya bülbül-i destān-serā<br />
G12/3 Seng-i bī-dāduñla serde zaḫm-ı ḫūnīnüm ki var / Gūşe-i destārda reng rengīn reng īn ḳaranfüldür baña<br />
G94/4 ʿİẕār-ı sādesi üzre ṣan ol ruḫ-ı reng rengīn reng rengīn<br />
īn / Görinür āyīneden laʿl-i gūşvāresidür<br />
G107/1 Berg-i gülden ruḫı ol lāle-ʿiẕāruñ terdür / Nükte fehm eyle begüm ḫaylīce reng rengīn reng īn yirdür<br />
G108/1 Lebüñe dirler ise ġonca-i gülden terdür / Ṣaḳın incinme begüm ḫaylīce reng rengīn reng<br />
īn yirdür<br />
G185/3 Sözüm vaṣf-ı leb-i laʿlüñle hem reng rengīn reng īn ü hem şīrīn / ʿAdūlar nükteyi fehm eylemezler sādedür dirler<br />
G276/7 Bāḳıyā söyle lebi yādına reng rengīn reng īn ġazeli / Demidür nūş-ı meyüñ mevsimidür eşʿāruñ<br />
G353/5 Leb-i şīrīni vaṣfında ʿaceb reng rengīn reng īn ġazel düşdi / Oḳuñ bu şiʿri ṭūṭī-i şeker-güftāre eglensün<br />
G392/5 Rūz-ı ʿīd irdügini ṭuydılar eṭfāl-i çemen / Ṣubḥ-dem geydiler envāʿ-ı libās-ı reng rengīn reng īn<br />
G459/3 ʿİẕāruñ yādı bir reng rengīn reng rengīn<br />
īn laṭīfe / Dehānuñ ẕikri bir şīrīn ḥikāye<br />
G470/3 Bülbülde ṣavt-ı reng rengīn reng rengīn<br />
īn güllerde ṣūret-i Çīn / Faṣl-ı bahār Mānī gül-şen Nigār-ḫāne<br />
G306/6 Reng Rengīn Reng īn varaḳlar aldı ele tā ki eyleye / Taḥrīr-i medḥ-i ḫ˅āce-i ṣāḥib-<strong>ve</strong>ḳār gül<br />
G311/1 Şīrīn lebüñ yanında olur şerm-sār laʿl / Reng Rengīn Reng īn sözüñ ḳatında bulur inkisār laʿl<br />
G311/10 Hem-vāre pāy-i taḫt-ı şehenşāha Bāḳīyā / Reng Rengīn Reng Rengīn<br />
īn sözünden eyle firāvān nis̱ār laʿl<br />
G8/6 Gūş ṭutsa şāh-ı gül çıḳsa libās-ı āl ile / Ḳıṣṣa-ı reng rengīne reng rengīne<br />
īne başlar lāle-i laʿlīn-ḳabā<br />
G454/4 Sīneden ḳan bulaşıḳ penbe-i dāġum ḳopıcaḳ / Şimdi ḳopmış gül-i reng rengīne reng īne döner tam tāze<br />
G460/3 Gül gibi bāde-i reng rengīne reng īne ne ibrām gerek / Zāhidüñ ḳanın içerdüm eger ibrām ām olsa<br />
G527/1 Dil-i pāk ol ʿiẕār-ı āle düşdi / Gül-i reng rengīne reng īne gūyā jāle düşdi<br />
K19/38 Tuḥfe-i bezmüñ içün bu ġazel-i reng rengīni reng<br />
īni / Levḥ-i zerrīne yazup eylesün ez-ber ḫātem<br />
G189/2 Ġonca mecmūʿasınuñ her varaḳ-ı re reng re reng<br />
ngīni ngīni<br />
īni / Vaṣf-ı laʿl-i leb-i dil-dāruma bir defterdür<br />
G257/4 Güler bu güfte-i reng rengīni reng rengīni<br />
īni gūşvār idinüp / Ruḫına şevḳ viren laʿl-i āb-dārı görüñ<br />
G455/2 Ṭurra-i müşgīni sünbül ʿārıż-ı reng rengīni reng īni gül / Ṣubḥ-dem ruḫsār-ı ʿālem şöyle zībādur yine<br />
931
G488/3 Sībdür ġabġabı ruḫı nārenc / Leb-i reng rengīni reng īni laʿl-i rummānī<br />
G449/2 Nümūne ġonca-i gül-şen leb-i reng rengīn reng rengīn<br />
īn-i īn Şīrīne / Nişāne lāle-i ṣaḥrā dil-i ḫūnīn-i Ferhāde<br />
G185/5 Ruḫuñ vaṣfıyla Bāḳīnüñ görüp güftār-ı reng rengīnin reng īnin / Naẓardan düşmesün luṭf eyle merdüm-zādedür dirler<br />
G189/1 Naẓm-ı reng rengīnüme<br />
reng īnüme kim vaṣf-ı leb-i dil-berdür / Diyemez kimse naẓīre ḳatı rengīn-terdür<br />
G527/2 Ruḫ-ı reng rengīnüñ reng īnüñ āb-ı ʿārıżuñda / Gören dir ṣuya ʿaks-i lāle düşdi<br />
G425/1 Bī-tekellüf yüz sürer her şeb ruḫ-ı reng rengīnüñe reng īnüñe / Böyle niçün yüz virürsin dostum bālīnüñe<br />
2. ince<br />
G159/3 Aġzumuz şīrīn ider bir nükte-i reng rengīn reng īn ile / Laʿl-i nābuñ ey yüzi gül-şen ne nāzük cān olur<br />
G268/5 Nükte-i reng rengīn reng īn ile elfāẓuñ ey Bāḳī revān / Laʿl-i dil-berdür meger ser-çeşme-i cānuñ senüñ<br />
3. parlak<br />
G308/7 Luṭfuñdan irdi Bāḳīye reng rengīn reng īn filoriler / Gūyā ṣaçıldı meclise bir dest-māl gül<br />
reng rengīn reng reng īn ü mu muṭarrā mu<br />
ṭarrā [1] güzel <strong>ve</strong> taze<br />
K24/44 Gerçi sünbül çoġ olur gül-şen-i ʿālemdür bu / Līk reng rengīn reng īn ü mu muṭarrā mu<br />
ṭarrā olamaz her sünbül<br />
reng rengīn reng rengīn<br />
īn itmek itmek [1] [1] resimlemek<br />
G35/7 Reng Rengīn Reng Rengīn<br />
īn ider evṣāf-ı ruḫuñ ḫāme-i Bāḳī / Ol ṣūreti virmez ṣanemā naḳşına Bih-zād<br />
reng rengīn reng īn olmak olmak [3] [3]<br />
1. parlamak<br />
K26/21 Ruḫuña beñzer idi āyīne olsa olsa reng rengīn reng īn / Öykünürdi lebüñe laʿl olaydı şīrīn<br />
G50/5 Zer-i ḫāliṣ gibi reng rengīn reng īn olup olup gitmekde eşʿāruñ / Elüñde ḫāme ey Bāḳī meger kibrīt-i aḥmerdür<br />
2. renk renk olmak<br />
G407/3 Ḫūn-ı düşmenden mi reng rengīn reng rengīn<br />
īn old oldı old<br />
ol yalıñ ḳılıç / ʿAks-i āteş düşdi ya āyīne-i ruḫsārına<br />
reng rengīn reng rengīn<br />
īn-ed īn ed edā ed ā [3] güzel şakıyan ‖ güzel hikayeler anlatan ‖ cana can katan<br />
K1/37 Bāḳī-ṣıfat ne bülbül-i reng rengīn reng rengīn<br />
īn-ed īn ed edā ed gele / Ne ola ṭalʿatuñ gibi ferḫunde gül-sitān<br />
G8/5 Leblerin yād eylese yāruñ lisān-ı ḥāl ile / Naḳl ider şīrīn ḥikāyet ġonca-i reng rengīn reng rengīn<br />
īn-ed īn ed edā ed<br />
G191/7 Ser-firāz olsaḳ bu devr içre ʿaceb mi Bāḳıyā / Biz ṣürāḥī-<strong>ve</strong>ş bu gün reng rengīn reng rengīn<br />
īn-ed īn ed edāya ed āya māliküz<br />
reng rengīn reng rengīn<br />
īn-ru īn ru ruḫsār ru ḫsār [1] güzel yüzlü<br />
K18/22 Dehen-i ġonca-i ter dürlü leṭāʾif söyler / Gülüp açılsa ʿaceb mi gül-i reng rengīn reng rengīn<br />
īn-ru īn ru ruḫsār ru ḫsār<br />
reng rengīn reng rengīn<br />
īn-ter īn ter [2] pek güzel<br />
G119/5 ʿĀrıż u ruḫsāruñı vaṣf itse Bāḳī her ḳaçan / Şiʿri ey gül-çihre anuñ böyle reng rengīn reng rengīn<br />
īn-ter īn ter düşer<br />
G189/1 Naẓm-ı rengīnüme kim vaṣf-ı leb-i dil-berdür / Diyemez kimse naẓīre ḳatı reng rengīn reng rengīn<br />
īn-terdür īn terdür terdür<br />
resenler resenler resenler takmak takmak [1] [1] [1] iple bağlamak<br />
G117/2 Keştī-i ṣahbā keş-ā-keşden ḫalāṣ olmaz daḫı / Ṭutdılar ḳanlu gibi muḥkem resenler resenler ṭaḳdılar<br />
1. tarz, şekil<br />
resm resm [8]<br />
[8]<br />
G246/3 Gelürse bir yire naḳḳāş-ı ʿālem / Bu resm resm ile seni taṣvīr ider yoḳ<br />
K24/32 Var ise ṭurralaruñ bāġ-ı cinān sünbülidür / Ḳopmadı bāġdan ol resme resme muʿanber sünbül<br />
G133/3 Çeşmüñ şu resme resme ʿāşıḳı ġamzeñle ḳatl ider / Bir nā-tevānı tīġ ile ṣan Rüstem öldürür<br />
G407/6 Tīġı resmin resmin ehl-i dil mānend-i şekl-i Ẕüʾl-feḳār / Ḫānḳāh-ı ʿālemüñ naḳş eylesün dīvārına<br />
2. âdet, usul<br />
G234/2 Şikāyet cevr-i dil-berden ḳadīmi resmdür resmdür ammā / Ḥaḳīḳatde cefā ehl-i <strong>ve</strong>fāya bir ṣafā ancaḳ<br />
932
G73/2 Āşinālıḳ virmeyüp bīgāne resmin resmin ḳullanur / Nāz ider her gördügince bir zamān bilmezlenür<br />
K5/20 Seḫā resminde resminde ḥaddinden tecāvüz eylemez deryā / Kef-i cūduñ ṭaşırġatmaz kerem vaḳtinde ʿummānı<br />
3. duygu<br />
G35/4 Eşkāl-i <strong>ve</strong>fā resmi resmi ḳabūl itmede ḳalbüñ / Āyīnedür ammā begüm āyīne-i pūlād<br />
resm resm-i resm i ḳadīm ḳadīm ḳadīm [1] [1] bkz. ‘ḳadīmi resm’ md.<br />
G342/2 Küḥl idinmek ġubār-ı maḳdemüñi / Cümle aʿyān içinde resm resm-i resm i ḳadīm ḳadīm<br />
ḳadīm<br />
resm resm-i resm i <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fā <strong>ve</strong>f<br />
ā [1] [1] <strong>ve</strong>fa duygusu; bkz. ‘<strong>ve</strong>fā resmi’ md.<br />
G441/5 Bāḳī cihānda resm resm-i resm i <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fādan <strong>ve</strong>f<br />
ādan ādan nişāne yoḳ / Yār adın añma ʿaḳluñ eger saña yār ise<br />
933<br />
resm resm itmek itmek [1] [1] nakşetmek, resmetmek, şekiller çizmek; bkz. TS. C. V, s. 3211. (‘resim urmak’<br />
md.)<br />
G419/4 Gül ü ġonca yine rūmī ḫaṭāyī resm resm idüp idüp sūsen / Ser-ā-pā çekdi ḫançer berg-i levḥ-i gül-sitān üzre<br />
resm resm ü ü āyīn āyīn [3] [3] âdet<br />
K27/18 Hezārān mürdeye bir demde luṭfuñ tāze cān virdi / Mesīḥā resm resm resm ü ü ü āyīnin āyīnin āyīnin muḥaṣṣal eyledüñ iḥyā<br />
G366/5 Güzeller ṭıfl iken eyler ḳuculmaġa he<strong>ve</strong>s şimdi / Ṣarılmaḳ resm resm ü ü āyīnin āyīnin bilürler daḫı ḳundaḳdan<br />
G367/3 Maḥabbet resm resm resm ü ü āyīnin āyīnin be ṣofī ben mi vażʿ itdüm / Muʿayyen ḳıṣṣadur sevmek sevilmek mā-<br />
teḳaddemden<br />
res resūl res resūl<br />
ūl-i ūl i mu muṭahhar mu<br />
ṭahhar [1] [1] [1] mübarek peygamber (Hz. Muhammed)<br />
K3/32 Be-dīn-i güzīn-i Nebiyy-i mükerrem / Be-rūḥ-ı revān-ı Res Resūl Res<br />
ūl ūl-i ūl muṭahhar<br />
reşe reşeḥāt reşe ḥāt [1] [1] damlalar ‖ kalemden dökülen hikmetler<br />
G331/3 Var ise tāzeledi bāġ-ı nihāl-i emelin / Reşe Reşeḥāt Reşe Reşeḥāt<br />
ḥāt-ı ḥāt ḳalem-i ḥażret-i sulṭān-ı kerem<br />
reşh reşh [1] [1]<br />
[1]<br />
damla; ‘a slight sprinkle of rain’ krş. LEXİCON, s. 976.<br />
G318/3 Bezm-i ṣafā vü reşh reşh-i reşh cām bu zemzem olmış ol maḳām / Mey-ḫāneler Beytü’l-Ḥarām pīr-i muġān şeyḫü’l-<br />
ḥarem<br />
reş reşḥa reş reşḥa<br />
ḥa [1] [1] bir damla<br />
M3/II/3 Çeşme-sār-ı sebze-zār-ı devletinden reş reşḥadur reş ḥadur / Āb-ı rūy-ı ḫançer-i kiş<strong>ve</strong>r-güşā-yı salṭanat<br />
reşk reşk [13]<br />
[13]<br />
1. kıskançlık, haset<br />
K24/36 Lāle reşk reşk-i reşk i ruḫ-ı gül-gūnuñ ile pā-der-gil / Ġam-ı zülfüñle perīşān u mükedder sünbül<br />
K24/38 Dūdlar çıḳdı yanup reşk reşk-i reşk i ruḫuñ nārına bāġ / Cā-be-cā ṣanma çemende görinenler sünbül<br />
G419/2 Ḥarīm-i gül-sitān reşk reşk-i reşk i i Nigār-istān-ı Çīn oldı / Zemīn naḳşın gören tercīḥ ider şimdi zamān üzre<br />
K2/1 İtdi şehri şeref-i maḳdem-i Sulṭān-ı cihān / Reşk Reşk-i Reşk i bāġ-ı İrem ü ġayret-i gül-zār-ı cinān<br />
K18/43 Reşk Reşk-i Reşk i dendānuñ ile ḫançere düşdi jāle / Berg-i sūsende gören itdi ṣanur anı ḳarār<br />
K19/8 Reşk Reşk-i Reşk i laʿl-i leb-i dil-dār ḳurutmış ḳanın / Nʾola ger böyle naḥīf olsa vü lāġar ḫātem<br />
G134/2 Reşk Reşk-i Reşk i zülāl-i ḫançeri ḫalḳuñ bilin büker / Şehr-i dile gelince hezārān kemer geçer<br />
G306/1 Reşk Reşk-i Reşk i ruḫuñla olmasa ger dil-figār gül / Dāġ-ı nihānın itmez idi āşikār gül<br />
G392/1 Reşk Reşk-i Reşk i firdevs-i berīn oldı yine rūy-ı zemīn / Āb-ı cū Kevs̱er aña nergis ü gül ḥūr-ı ʿīn<br />
G420/3 Ṭāvūs gibi cil<strong>ve</strong> ḳılup bāġ-ı ʾīşumuz / Reşk Reşk-i Reşk i cinān u ravża-i Rıḍvān u ḥūr ide<br />
G487/6 Yıllar-durur ki şemʿ-i ruḫuñ reşkine reşkine mehüñ / Ḥakkāk-i dehr çarḫa dutar şeb-çerāġını<br />
G481/2 Bāġda āb-ı revān üzre dökilür berg-i bīd / Cūylar dīdāruñuñ reşkiyle düşdi ḫançere<br />
2. gıpta, kıskanarak
G319/4 Cānāne giden nāmedeki mühr degüldür / Ardınca ḳalur reşk reşk reşk ile çeşm-i nigerānum<br />
reşk reşk-i reşk i ḥūrī ḥūrī [1] [1] hurileri kıskandıran dilber; bkz. ‘ġayret-i ḥūr’ md.<br />
G511/1 Riyāż-ı cennetüñ ey reşk reşk-i reşk i ḥūrī ḥūrī / Bulınur kūyuña nisbet ḳuṣūrı<br />
reşk reşk eylemek/itmek eylemek/itmek eylemek/itmek [7] [7] gıpta etmek, imrenmek ‖ haset etmek, kıskandırmak<br />
K7/17 Şāh-ı ʿādil Ḫān Murād ol kim nesīm-i ʿadl ile / Luṭfı bāġ-ı ʿālemi reşk reşk-i reşk i gül-istān eyledi<br />
eyledi<br />
G256/1 Ṣubḥ-ı vaṣl-ı yārdur bezm-i şarāb itmek gerek / Sāġar-ı zerrīni reşk reşk-i reşk i āfitāb itmek itmek itmek gerek<br />
G216/7 Reşk Reşk eylesün eylesün zamāne Sulṭān Murād Ḫāna / Hep pertev-i saʿādet ol kām-kāre düşmiş<br />
G425/6 Cil<strong>ve</strong>-gāh-ı şāhid-i maʿnā olaldan Bāḳıyā / Reşk Reşk ider āyīneler ṭabʿ-ı ṣafā-āyīnüñe<br />
K26/1 Bāġa reşk reşk itse itse itse revā ravża-i firdevs-i berīn / Şol ḳadar zīnet ü fer virdi yine Fer<strong>ve</strong>rdīn<br />
G127/5 Edāsı ḫūbdur maʿnāsı raʿnā şiʿr-i Bāḳīnüñ / Aña reşk reşk reşk itdüren itdüren erbāb-ı naẓmı hep bu maʿnādur<br />
G96/5 Reşk Reşk itme itme ʿömr-i devlet-i dünyāya Bāḳıyā / Kim ḫ˅āb-ı ġaflet içre hemān bir ḫayāldür<br />
1. şaşılmaz!<br />
rev revā rev ā [7] [7] bkz. ‘ne revā’ md.<br />
K1/16 Ol şeh-süvār-ı memleket-i ʿadl ü dād kim / Atı öñince olsa rev revā rev ā ḫusrevān revān<br />
K9/10 Dārā rev revā rev ā ki ġāşiyesin ala dūşına / Lāyıḳ budur ki ola Sikender rikāb-dār<br />
K26/1 Bāġa reşk itse rev revā rev ā ravża-i firdevs-i berīn / Şol ḳadar zīnet ü fer virdi yine Fer<strong>ve</strong>rdīn<br />
G190/2 Dilerlerse dür-i dendān-ı laʿl-i dil-beri ey dil / Rev Revādur Rev ādur āşinālar baḥr-i ʿaşḳa ṭalalar yir yir<br />
2. yaraşır, yakışır<br />
K3/13 Ne yaña buyursa rev revādur rev revādur<br />
ādur getürmek / Devātın Arisṭo silāḥın Sikender<br />
G417/6 Niçün maḥrūm ola sāʾiller ey şāh-ı Sikender-der / Rev Revādur Rev ādur kāhuña Dārā gelüp eylerse deryūze<br />
3. lâyık<br />
G56/1 Zaḫm-ı sīnem ol gözi mekkāre ġāyet ḫoş gelür / Yāre açarsam rev revādur rev ādur yāre ġāyet ḫoş gelür<br />
rev revā rev<br />
ā mmı?<br />
m<br />
ı? [3]<br />
[3]<br />
1. hak mı?, olur mu?, lâyık mı?<br />
G180/6 Sen ḫār ile ṣalınmada gül-zār-ı dehrde / Ben zār olam rev revā rev ā mmıdur<br />
m<br />
ıdur ey serv-i gül-ʿiẕār<br />
G474/6 Dāʾim rev revā rev ā mmı<br />
m<br />
ġayra çıḳa tīġ u ḫançerüñ / Bir ḥiṣṣe daḫı ʿāşıḳ-i nā-kāme çıḳmaya<br />
2. mümkün mü?<br />
G446/5 Bāḳī ḳarīn-i fürḳatüñ olmaḳ rev revā rev ā mmıdur<br />
m<br />
ıdur / Aḳrān içinde böyle iken imtiyāzda<br />
rev revāc rev āc [1] [1] kıymet <strong>ve</strong> güzellik<br />
G312/4 Rev Revāc Rev Revāc<br />
āc-ı āc revnaḳ-ı ḥüsnüñ nesīm-i āhumuñdur hep / Ṣafā-yı nev-bahārı sen hevā-yı muʿtedilden bil<br />
rev revāc rev āc bulmak [1] [1] aranır olmak ‖ gözde olmak<br />
K5/5 Metāʿ-ı maʿrifet geldi rev revāc rev revāc<br />
ācın ācın<br />
ın buldu bulduġı buldu<br />
demler / Zer-efşān eylesün nergisler evrāḳ-ı gül-istānı<br />
rev revāc rev<br />
āc u u u revna revnaḳ revna ḳ virmek virmek [1] [1] [1] etrafı aydınlatmak/güzelleştirmek<br />
G66/6 Cil<strong>ve</strong>-i ḥüsn-i ruḫuñ virdi virdi rev revāc rev āc u u revna revnaḳ revna ḳ / ʿArṣa-i ʿāleme kim seyr ü temāşā yiridür<br />
rev revāḳ rev ḳ [1] üstü örtülü, önü açık yer ‖ şehnişin<br />
K20/18 Rev Revāḳ-ı Rev manẓar-ı dīvānı ṭāḳ-ı eyvānı / Hilāl-i burc-i saʿādet sipihr-i cāh u celāl<br />
934<br />
rev revān rev ān [12] [12] bkz. ‘āb-ı revān’, ‘serv-i revān’, ‘eşk-i revān’, ‘rūḥ-ı revān’, ‘seyl-i revān’,<br />
‘naḫl-i revān’, ‘naḳd-i revān’, ‘ḥükmi revān’ md.<br />
1. su gibi akıp giden/güzel (şiir)
K26/29 Ne ʿaceb ger ola bu naẓm-ı rev revān rev ān rūḥ-efzā / Ki senüñ midḥat-i cān-per<strong>ve</strong>rüñe oldı ḳarīn<br />
G268/5 Nükte-i rengīn ile elfāẓuñ ey Bāḳī re revān re ān / Laʿl-i dil-berdür meger ser-çeşme-i cānuñ senüñ<br />
2. akarsu<br />
G380/3 Pāyine yüzler sürer her serv-i dil-cūnuñ rev revān rev ān / Ṣu gibi bir ʿāşıḳ-ı dīdār dirseñ işte ben<br />
3. ruh, can<br />
G526/1 Terk itdi ben żaʿīfini gitdi rev revān rev ān gibi / Gelmek müyesser olmadı bir daḫı cān gibi<br />
M1/III/6 Mürġ-i rev revān rev revān<br />
ānı ān ı göklere irdi hümā gibi / Ḳaldı ḥażīż-i ḫākde bir iki üstüḫān<br />
K5/32 Ẓuhūr itdi Ẓahīrüñ sırrı ṭabʿ-ı nükte-dānumda / Aḳıtdı kendüye şiʿrüm rev revān rev revān<br />
ān-ı ān ı ı pāk-i Selmānı<br />
G38/2 Sāḳī şarāb rūşen imiş çün rev revān rev revān<br />
ān-ı ān ı Cem / Cām-ı ṣabūḥı güldürelüm kʾola rūḥı şād<br />
4. mübarek, kutsal<br />
K3/32 Be-dīn-i güzīn-i Nebiyy-i mükerrem / Be-rūḥ-ı rev revān rev revān<br />
ān-ı ān ı Resūl-i muṭahhar<br />
5. süratli, delici<br />
G235/1 Geçdi ʿālem ḫalḳına ḥükm-i rev revān rev revān<br />
ān-ı ān ı tīr-i ʿaşḳ / Kesdi hep daʿvāların şemşīr-i ʿālem-gīr-i ʿaşḳ<br />
6. noksansız ‖ devamlı, fasılasız<br />
K3/28 Feṣāḥat gül-istānı içre dem-ā-dem / Ṣu gibi rev revān rev revān<br />
ān ide bülbüller ez-ber<br />
G155/7 Tażarruʿ demleri geldi Cenāb-ı Ḥaḳḳa ey Bāḳī / İdüp Fetḥ āyetin ezber dilin ḳılsun rev revān rev revān<br />
ān ḫançer<br />
K1/27 Bāġ-ı s̱enā vü gül-şen-i medḥüñde mürġ-i dil / Bu naẓm-ı rūḥ-baḫşı oḳur ṣu gibi rev revān rev<br />
ān<br />
rev revān rev<br />
ān eylemek eylemek [4] [4]<br />
[4]<br />
1. dökmek (gözyaşı)<br />
K5/31 Benem ol ʿāşıḳ-ı şūrīde kim ṭurmaz rev revān rev ān eyler eyler / Dilinden Āb-ı ḥayvānı gözinden dürr-i ġalṭānı<br />
G510/4 Kūyında rev revān rev ān eyledügüm eyledügüm eşk-i maḥabbet / Kevs̱er ṣuyıdur ravża-i Rıḍvāne ṣalındı<br />
2. akıtmak<br />
G407/2 Laʿl ü yāḳūt eyledi eyledi elmās tīġından rev revān rev ān / Ḫalḳ taḥsīn itdiler şemşīr-i gevher-bārına<br />
G413/5 Göz yaşını şol deñlü rev revān rev ān eyledi eyledi Bāḳī / Ḳaldı reh-i ‘aşḳuñda ayaġı gil içinde<br />
rev revān rev<br />
ān itmek itmek [3]<br />
[3]<br />
1. (hükmünü) geçirmek/sürmek<br />
935<br />
G155/1 İderken İderken tīr-i müjgānuñ gibi ḥükmin rev revān rev<br />
ān ḫançer / Görüp şemşīr-i ġamzeñ kendüden geçdi hemān<br />
ḫançer<br />
2. dökmek (gözyaşı)<br />
G217/6 Göz yaşın çoḳ çoḳ rev revān rev ān it it it cürm ü ʿiṣyān üzre kim / Aḳduġı yerde ḳomaz āb-ı firāvān ġıll u ġış<br />
3. akıtmak (kurban kanı)<br />
G328/10 Aḳıdup ḥalḳ-ı şīşeden mey-i nāb / Ḫūn-ı ḳurbān gibi rev revān rev<br />
ān idelüm<br />
idelüm<br />
rev revān rev<br />
ān ḳılmak ılmak [1] [1] akıtmak, dökmek<br />
G95/3 İbrīḳ-i zerden sāḳıyā laʿl-i müẕābı ḳıl ıl rev revān rev<br />
ān / Altun olur işüñ hemān kibrīt-i aḥmer kendidür<br />
rev revān rev<br />
ān olmak olmak olmak [6]<br />
[6]<br />
1. yola düşmek<br />
K1/16 Ol şeh-süvār-ı memleket-i ʿadl ü dād kim / Atı öñince olsa revā ḫusrevān rev revān rev revān<br />
ān<br />
2. akmak (gözyaşı)<br />
G23/4 Giryeden cūy-ı sirişküm sū-be-sū oldı oldı rev revān rev ān / Yine Ḳulzüm gibi cūş itdi bu deryā semt semt
G402/3 Ḳapuñda çoḳ rev revān rev ān old oldı old daḫı çoḳ seyl olur yaşum / Mes̱eldür aḳduġı yirde dimişler yine aḳar ṣu<br />
3. yayılmak, duyulmak<br />
G23/6 Şiʿr-i Bāḳī sebʿa-i iḳlīme oldu olduḳça oldu ḳça revān / Oḳınursa yiridür bu naẓm-ı ġarrā semt semt<br />
4. yola çıkmak, varmak<br />
G362/2 Cānā metāʿ-ı mihrüñe dil müşterī iken / Olmamış Olmamış idi ʿaşḳ iline kārvān rev revān rev ān<br />
5. kurulmak, gelmek ‖ geçerli olamak<br />
K14/6 Yıḳıldı ḫānümān-ı baḫtı ber-bād oldı aʿdānuñ / Rev Revān Rev ān old oldı old nesīm-i fetḥ ile taḫt-ı Süleymānī<br />
rev revān rev<br />
ān ān-ba ān ba baḫş ba ş [3] cana canlar katan<br />
G214/9 Nükte-i lāʿl-i rev revān rev revān<br />
ān-ba ān ba baḫş ba ile ey Bāḳī yine / Ẓulmet-ābād-ı midāduñ āb-ı ḥayvān gizlemiş<br />
K3/20 Nesīm-i rev revān rev revān<br />
ān-ba ān ba baḫş-ı ba ṣubḥ-ı ṣafādan / Suḫan gül-şeninde ḫırāmān ṣanavber<br />
K18/47 Degme bir gevheri kirpügine ṣalındurmaz / Göreli laʿl-i rev revān rev revān<br />
ān-ba ān ba baḫşuñı ba şuñı çeşm-i ḫūn-bār<br />
rev revāne rev<br />
āne [1] [1] yürümekte, gitmekte<br />
K3/12 Mülūk-i zamāne öñince rev revāne rev āne / Rikāb-ı hümāyūnda Ḫāḳān u Ḳayṣer<br />
rev revāne rev<br />
āne olmak olmak olmak [1] [1] yollara düşmek<br />
G465/1 Diller rev revāne rev āne old oldılar old oldılar<br />
ılar ol meh-liḳāyile / Eṭfāl-i şehr ṣanki segirdürler ay ile<br />
reviş reviş [1] [1] yol, hâl, davranış ‖ keyif, âlem<br />
G66/5 Nām u neng ehli ne bilsün reviş reviş-i reviş rindānı / Mey-gede bencileyin ʿāşıḳ-ı şeydā yiridür<br />
revna revnaḳ revna revnaḳ<br />
ḳ [10]<br />
1. güzellik, tazelik<br />
K15/1 Cihān bāġına virdi revna revnaḳ-ı revna firdevs-i aʿlāyı / Temāşā eyle ṣunʿ-ı Ḥażret-i Bārī Teʿālāyı<br />
G152/2 Būy-ı nesīm ü reng-i gül ü revna revnaḳ-ı revna bahār / Ās̱ār-ı fażl u raḥmet-i Per<strong>ve</strong>rdigārdur<br />
G251/2 Şikest olduġına rāżī degüldi revna revnaḳ-ı revna ʿişret / Anuñʾçün düşmedi bir dem elinden cām Cemşīdüñ<br />
G28/1 Şöhret-i ḥüsnüñe erbāb-ı suḫandur bāʿis̱ / Revna Revnaḳ-ı Revna bezm-i güle mürġ-i çemendür bāʿis̱<br />
2. parlaklık, parıltı<br />
K26/10 Ḥāṣıl-ı ʿömr-i girān-māye-i Şeyḫüʾl-islām / Pertev-i luṭf-ı Ḫudā nūr-ı hüdā revna revnaḳ-ı revna<br />
dīn<br />
G312/4 Revāc-ı revna revnaḳ-ı revna ḥüsnüñ nesīm-i āhumuñdur hep / Ṣafā-yı nev-bahārı sen hevā-yı muʿtedilden bil<br />
G277/2 Revna Revnaḳ-ı Revna ḥüsne ḫalel virmez o ḫaṭṭ-ı müşgīn / Arturur belki şeb-i tār şuʿāʿın ḳamerüñ<br />
3. koku, renk<br />
G97/1 Ḳaddüñ ḳatında ḳāmet-i şimşād pest olur / Zülfüñ yanında revna revnaḳ-ı revna<br />
ʿanber şikest olur<br />
G98/1 Laʿlüñ ḳatında ḳıymet-i gevher şikest olur / Zülfüñ yanında revna revnaḳ-ı revna<br />
ʿanber şikest olur<br />
G249/5 Sünbülüñ revna revnaḳın revna ın şikest itdi / Şiken-i ṭurra-i perīşānuñ<br />
revna revnaḳ revna ḳ virme virmek virme<br />
k [1] [1] [1] güzellik <strong>ve</strong>rmek, güzelleştirmek<br />
G431/2 Gūşına ṭaḳmış iki laʿl-i muṣaffā leblerüñ / Hep budur revna revnaḳ revna<br />
ḳ viren cām-ı şarāb-ı bī-ġışa<br />
revzen revzen [1] [1] pencere ‖ ‘revzenler açmak’ aydınlatmak<br />
Kt21/1 ʿAdem iḳlīmine ʿazm eyledi çünkim Süleymān Ḫān / İlāhī ḳabrine revzenler aç firdevs-i aʿlādan<br />
revzen revzen-i revzen i ddīde<br />
d<br />
īde ḳapanmak ḳapanmak [1] [1] göz kapakları kapanmak ‖ ölmek<br />
G369/5 Kesb-i hevā-yı ʿaşḳ ide gör Bāḳıyā hemān / Dil ḫānesine revzen revzen-i revzen<br />
i ddīdeñ<br />
d<br />
īdeñ ḳapanmad ḳapanmadın<br />
ḳapanmad<br />
ın<br />
re reʾy re ʾy [5] [5] görüş, fikir ‖ onay<br />
K18/34 Manẓar-ı ḳaṣr-ı saʿādetden anuñ re reʾyi re ʾyi gibi / Rūy göstermedi bir şāhid-i ḫurrem-dīdār<br />
K22/17 Āfitāb-ı ʿālem-ārā-yı sipihr-i fażl o kim / Buldı re reʾy re<br />
ʾy ʾy-i ʾy i en<strong>ve</strong>ri feyżiyle nūr u fer cihān<br />
936
G42/4 Ferāġat güzel sevmeden tevbe meyden / Zehī re reʾy re reʾy<br />
ʾy-i ʾy i bāṭıl zehī fikr-i fāsid<br />
K26/17 Ḳabża-i ḳudretine ḳavs kemān-ı Rüstem / Nā<strong>ve</strong>k-i re reʾyine re ʾyine per şeh-per-i Cibrīl-i emīn<br />
K25/34 Ḳāḍī-i maḥkeme-i ʿālem-i bālā Bircīs / Müşkilin müftī-i re reʾyüñden re reʾyüñden<br />
ʾyüñden ider istifsār<br />
re reʾy re ʾy ile tedbīr tedbīr itmek [1] ortaklaşa işbirliği yapmak<br />
G177/1 Ne revādur ki müjeñle ḳaşuñ el bir ideler / Beni öldürmek içün re reʾy re ʾy ile tedbīr ideler ideler<br />
re reʾy re reʾy<br />
ʾy-i ʾy i cem cemīl cem<br />
īl [1] [1] güzel fikirler ‖ ileri görüşlülük; bkz. ‘ḥüsn-i reʾy’<br />
K25/35 Bu ḳadar nūrı güneş ḳandan iderdi taḥṣīl / Olmasa re reʾy re reʾy<br />
ʾy-i ʾy i cem cemīlüñ cem<br />
īlüñ yüzine āyīne-dār<br />
937<br />
re reʾy re reʾy<br />
ʾy-i ʾy i res resīd res<br />
īd [1] [1] defterde yazılı bir borcun ödendiği <strong>ve</strong> hesabın kapatıldığı yerlerde kullanılan<br />
bir terim; bkz. PAKALIN, C. III, s. 28.<br />
K23/7 Yā defter-i sipihrde re reʾy re reʾy<br />
ʾy-i ʾy i res resīddür res<br />
īddür / Deyn-i ṣıyāmı ḫalḳ edā itdiler tamām<br />
rey reyāḥīn rey ḥīn [1] reyhanlar, fesleğenler ‖ ‘reyḥānī’ kitap sanatlarında kullanılan sülüs<br />
kalınlığında, gözü kapalı harfi olmayan bir hat çeşiti; YAZMA KİTAP SANATLARI, s. 57.<br />
K4/11 Edāsı Selsebīl-i bāġ-ı Rıḍvān / Ḥurūfı ravżadan gelmiş rey reyāḥīn rey ḥīn<br />
reyḥān’ md.<br />
rey reyḥān rey ḥān [5] [5] şekil bakımından sümbüle benzeyen çiçek, fesleğen; bkz. ‘sünbül ü<br />
1. köle adı bağlamında;<br />
G375/1 Ruḫsāruña ḫaṭṭ-ı ʿanber-efşān / ʿAbd-i Ḥabeşīdür adı rey reyḥān rey ḥān<br />
2. sakal bağlamında;<br />
G476/1 Ḫaddüñ ey meh şol ḫaṭ-ı rey reyḥānda rey ḥānda / Sūre-i Veʾş-Şemsdür Ḳurʾānda<br />
G196/5 Yiter ḫaṭṭ u ruḫ-ı sāḳī bu bezme zīnet ey Bāḳī / Ḳadeḥ nūş it ki dil vaḳt-i gül ü rey reyḥāne rey ḥāne ḳatlanmaz<br />
3. fesleğenlerin demet haline getirilmesi bağlamında;<br />
G524/3 Baġlarsañ eger deste-i rey reyḥān rey ḥān ile ṭurmaz / Tā rişte-i cān ṭurrası tārına ulandı<br />
G47/3 Göñlin o zülfe beste ḳılan cān-ı nā-tevān / Ol riştedür ki deste-i rey reyḥāne rey ḥāne ṣarmaşur<br />
rez rez du duḫteri du ḫteri [4] üzüm kızı ‖ şarap; bkz. ‘duḫter-i rez’ md.<br />
G424/6 Sāḳī rez rez du duḫterinüñ<br />
du ḫterinüñ ol engüşt / Sīm ḫalḫālidür ayaġında<br />
G262/4 Rez Rez du duḫterini du duḫterini<br />
ḫterini sīneye çeksem ʿaceb midür / Cevrinden özge nesnesi yoḳ bī-<strong>ve</strong>fālaruñ<br />
G278/3 Rez Rez du duḫterini du ḫterini virmediler kimseye ḳaldı / Aġırlıġını almadılar rıṭl-ı girānuñ<br />
G487/7 Rez Rez du duḫterinüñ<br />
du ḫterinüñ adı çekilse ʿaceb degül / Ḫınnālar oldı illere ḳarşu ayaġını<br />
1. savaş<br />
rezm rezm rezm [4] [4]<br />
[4]<br />
K18/12 Mevsim-i rezm rezm degüldür dem-i bezm irdi diyü / Sūsenüñ ḫançerini ṭutdı ser-ā-pā jengār<br />
2. savaş meydanı<br />
G407/4 Āteş-i rezm rezm içre ya āhendür oldı āl reng / Ceng āl ister belī kār-ı ẓafer-kirdārına<br />
K3/15 Ṣaçar bezme nūrı döker rezme rezme nārı / O tāc-ı muraṣṣaʿ o tīġ-i mücevher<br />
3. savaşçılık, kahramanlık<br />
G494/6 Felekden seyr idüp rezmüñ rezmüñ rezmüñ disün Behrām-ı ḫaṣm-efgen / Hezār aḥsent ey rūz-ı <strong>ve</strong>ġānuñ merd-i meydānı<br />
rezm rezm-i rezm i Rüstem ü İsfendiy İsfendiyār İsfendiy<br />
ār [1] [1] Rüstem ile İsfendiyar’ın savaşı ‖ Rüstem’in esrarengiz bir okla<br />
İsfendiyar’ı öldürdüğü meşhur savaş; bkz. MİTOLOJİK UNSURLAR, s. 182-187.<br />
G377/3 ‘Īş u ṣafā-yı ‘ahd-i Cem ü devr-i cāmı gör / Baḥŝ itme rezm rezm-i rezm i Rüstem ü İsfendiy İsfendiyārdan<br />
İsfendiy<br />
ārdan
ezm rezm-gāh rezm āh [2] savaş meydanı<br />
K5/13 ʿAlevlerdür duḫān içre görinür tīġler gūyā / Ne dem gerd-i siyāhı rezm rezm-gāh rezm āh āhı āh ḳılsa ẓulmānī<br />
G407/5 Ceng meydānında yā ḫod ḳırmızı dībā geyer / Rezm Rezm-gāhuñ<br />
Rezm āhuñ tā mehābet göstere küffārına<br />
Rıḍvān’ md.<br />
938<br />
Rı Rıḍvān Rı Rıḍvān<br />
ḍvān [1] [1] cennet kapıcısı melek; bkz. ‘ravża-i Rıḍvān’, ‘riyāż-ı Rıḍvān’, ‘bāġ-ı<br />
M2/II/6 Cism-i pākin götürüp ḫākden aldı Rı Rıḍvān Rı ḍvān / Döşedi ḫ˅āb-gehin ġurfe-i ġufrān üzre<br />
rı rıṭl rı rıṭl<br />
ṭl-ı ṭl ı gir girān gir<br />
ān [3] [3] ağır <strong>ve</strong> dolu kadeh; Ahmet Talat Onay, bir rıtlın 480 dirhem yani<br />
birbuçuk litre olduğu açıklamasını yapıyor. Bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 378.<br />
G39/5 Sāḳıyā rı rıṭl rı rıṭl<br />
ṭl-ı ṭl ı gir girān gir<br />
ān eksük gerekmez aradan / Yaḫşı aġırlanmaḳ ister ḥāṣılı mihmān-ı ʿīd<br />
G154/6 Bār-ı girān-ı ġuṣṣayı çekmez şu kimse kim / Ṣaḥn-ı çemende gül gibi rı rıṭl rı<br />
ṭl ṭl-ı ṭl ı gir girān gir<br />
ān çeker<br />
G278/3 Rez duḫterini virmediler kimseye ḳaldı / Aġırlıġını almadılar rı rıṭl rı rıṭl<br />
ṭl-ı ṭl ı gir girānuñ gir<br />
ānuñ<br />
rı rıżā rı żā [2]<br />
1. rıza gösterme, boyun eğme<br />
G234/5 Ḳażā-yı āsmānīden ṣaḳınmaḳ sūd-mend olmaz / Rı Rıżādur Rı<br />
żādur çāresi ʿaşḳuñ görinmez bir belā ancaḳ<br />
2. hoşnutluk, memnuniyet ‖ kabullenme<br />
G65/5 İrişsün Kaʿbe-i kūy-ı rı rıżā rı rıżā<br />
żāña żā ña tek dil-i Bāḳī / Ḥarīm-i ḥürmetüñ ḳurbında ḳurbān ile irżādur<br />
rı rıżā rı rıżā<br />
żā-yı żā yı Rabb Rabb-i Rabb<br />
i i aaʿlā<br />
a<br />
ʿlā ʿlā [1] [1] Yüce Rabbin hoşnutluğu<br />
G65/4 Cenāb-ı Ḥażrete yüz ṭut kim oldur ḳıble-i ʿārif / Sücūduñdan ġaraż zīrā rı rıżā rı<br />
żā żā-yı żā yı Rabb Rabb-i Rabb<br />
i aaʿlādur<br />
a<br />
ʿlādur ʿlādur<br />
rı rıżā rı rıżā<br />
żā-yı żā yı Ḥa Ḥażret Ḥa Ḥażret<br />
żret-i żret i BBārī<br />
B<br />
ārī Te Teʿālā Te Teʿālā<br />
ʿālā [1] [1] Yüce Rabbin hoşnutluğu<br />
G157/7 İctināb it ṣoḥbet-i ehl-i riyādan Bāḳıyā / Kim rı rıżā rı rıżā<br />
żā-yı żā yı Ḥa Ḥażret Ḥa Ḥażret<br />
żret-i żret i BBārī<br />
B<br />
ārī Te Teʿālā Te Teʿālā<br />
ʿālā bundadur<br />
rı rıżā rı rıżā<br />
żā virmek [1] [1] razı olmak, boyun eğmek<br />
M1/II/5 Ḥükm-i ḳażāya virdi virdi rı rıżāy rı rıżāy<br />
żāyı żāy egerçi kim / Şāh-ı ḳażā-tevān u ḳader-dest-gāh idi<br />
bırakmamak<br />
rız rızḳını rız ını kesmemek kesmemek [1] [1] Allah tarafından takdir edilen nimetin kesilmemesi ‖ aç<br />
G317/2 Biñ günāh eylese bir ḳul yine rız rızḳın rız ın kesmez / Şükr-i inʿām-ı şeh-i bende-nevāz eyleyelüm<br />
ri riʿāyet ri ʿāyet [1] koruma, gözetme, saklama<br />
G169/4 Sipāh-ı ġam nʾola ayaḳlar ise ʿuşşāḳı / Raʿiyyetine o şāhuñ ri riʿāyeti ri ʿāyeti yoḳdur<br />
ri riʿāyet ri ʿāyet itmek [1] (komşu hakkı) gözetmek<br />
K5/22 Ḳafā-dār oldılar şīr ü peleng āhūya ṣaḥrāda / İderler İderler şol ḳadar şimdi ri riʿāyet ri ʿāyet ḥaḳḳ-ı cīrānı<br />
rib ribāṭ rib ṭ [1] [1] bağ<br />
K18/4 Yine ferrāş-ı ṣabā ṣaḥn-ı rib ribāṭ-ı rib çemene / Geldi bir ḳāfile ḳondurdı yüki cümle bahār<br />
rid ridā rid ā [1] [1] [1] dervişlerin boyna attıkları, gereğinde katlanarak kullanılabilen örtü; bkz.<br />
DERVİŞ ÇEYİZİ, s. 239-240.<br />
G400/2 Destār-ı ḫ˅āce ḫırḳa-i ṣofī rid ridā-yı rid yı şeyḫ / Devr-i lebüñde mey-gedelerde yatur girev<br />
rif rifʿat rif ʿat [11]<br />
[11]<br />
1. yücelik, yükseklik<br />
K8/11 Memālik ẓıll-ı rif rifʿatde rif ʿatde ḫalāʾiḳ ḫ˅āb-ı rāḥatde / Cihān āsūde ʿadlinde zamān emn ü emān üzre<br />
K22/35 Mesned-i rif rifʿatde rif ʿatde genc-efşān-ı iḥsān ol müdām / ʿÖmr ü devlet pāy-dār iḳbāl ü ʿizzet cāvidān
G4/5 Rif Rifʿatde Rif ʿatde āsmāna deger āsitānesi / Ḳıymetde naḳd-i encüm irişmez aña bahā<br />
K2/36 Oldı vaṣf-ı suḫan-ārāñ ile şiʿr-i Bāḳī / Rif Rifʿat Rif Rifʿat<br />
ʿat-i ʿat pāyede hem-sāye-i naẓm-ı Selmān<br />
K2/20 Tāc-dārā başına teng ola tāc-ı Dārā / Ḫidmet-i ḫāk-i derüñ bilmez ise rif rifʿat rif rifʿat<br />
ʿat-i ʿat şān<br />
2. göklerde, yükseklerde<br />
G256/4 Gün gibi rif rifʿatde rif ʿatde olmaḳ isteyen gerdūn-ṣıfat / Bir muʿallā bār-gāha intisāb itmek gerek<br />
3. üstünlük, övünç kaynağı<br />
G185/4 Ḳapuñda ḫāk-i rāh olmaḳ baña vaʾllāhi rif rifʾatdür rif ʾatdür / Egerçi kim beni düşkün ṣanup üftādedür dirler<br />
G502/2 Kāşkī cānı ṣaçuñ dārına ber-dār itseñ / Ḫākden refʿ idi bī-çāreye rif rifʿatler rif ʿatler idi<br />
4. görkemli, azametli<br />
K18/36 Manẓar-ı himmetinüñ küngüre-i rif rifʿatine rif ʿatine / İremez ṣarṣar-ı ṭūfān-ı fenā birle ġubār<br />
G530/10 Niẓām-ı devletüñ dāʾim ḫıyām-ı rif rifʿatüñ rif ʿatüñ ḳāʾim / Cihāna sāye ṣalduḳça bu ʿālī çetr-i zer-dūzī<br />
K25/38 Rif Rifʿatum Rif ʿatum ḳaṣrı ṣala saṭḥ-ı semāya sāye / Eger olursa aña bānī-i luṭfuñ miʿmār<br />
rif rifʿat rif<br />
ʿat bulmak bulmak [1] [1] kadrini yüceltmek, alçaklıktan kurtulmak<br />
G307/4 Meclis-i vaʿẓa oturmaḳ ḳatı alçaḳlıḳdur / Ṣadr-ı mey-ḫāne-i ʿirfāna yitiş rif rifʿat rif ʿat bul<br />
bul<br />
rīḫte ḫte olmak olmak [1] dökülmek<br />
G473/6 Belī bezm ehli bī-hūş olsa Bāḳī / Olur Olur mey rīḫte ḫte sāġar şikeste<br />
rīk īk [1] kum ‖ ‘remil atmak’<br />
K21/11 Nişān-ı pāy-ı vuḥūş u ṭuyūr ṣaḥrāda / Çizildi rīk īk īk-i īk sefīd üzre gūyiyā eşkāl<br />
rik rikāb rik āb [4] [4] üzengi<br />
G19/4 Ḳaddüm ey şeh-süvār-ı ḥüsn itdi / Pāy-būsuñ ḫayāli şekl-i rik rikāb rik āb<br />
K3/11 Rik Rikāb Rik Rikāb<br />
ābında āb ında kürsī gerek tāc-ı Kisrā / Ola şol zamān kim süvār-ı tek-ā<strong>ve</strong>r<br />
K14/2 Ḳudūm-ı şāh ile ḫalḳuñ bu gün başına gün ṭoġdı / Yine tāb-ı rik rikāb rik rikāb<br />
ābından āb ından cihānı ḳıldı nūrānī<br />
K5/39 Żiyā-baḫş ol rik rikābuñ rik ābuñ şuʿlesinden māh u ḫurşīde / Semend-i baḫtuñ itsün ʿarṣa-i ʿālemde cevlānı<br />
rik rikāb rik āb ṭutmak ṭutmak [1] [1] [1] padişah ata binerken rikab tutmak<br />
K12/9 Ḫūblar ṭutsa ṭutsa rikāb rikābın rikāb ın yiridür cümle ḳaçan / Esb-i nāzı felek ol ḫusrev-i ḫūbāne çeker<br />
939<br />
rik rikāb rik rikāb<br />
āb-ı āb ı hüm hümāyūn hüm<br />
āyūn [1] padişah bir yere giderken yanındaki maiyyeti; bkz. PAKALIN, C. III, s. 44-<br />
45.<br />
K3/12 Mülūk-i zamāne öñince revāne / Rik Rikāb Rik Rikāb<br />
āb-ı āb ı hüm hümāyūnda<br />
hüm<br />
āyūnda Ḫāḳān u Ḳayṣer<br />
rik rikāb rik rikāb<br />
āb-dār āb ār [1] [1] padişah bir yere giderken ata inip binmesine yardım eden <strong>ve</strong> padişahın atının<br />
yanında yaya olarak giden teşrifatçı. Bkz. PAKALIN, C. III, s. 44-45.<br />
K9/10 Dārā revā ki ġāşiyesin ala dūşına / Lāyıḳ budur ki ola Sikender rik rikāb rik rikāb<br />
āb-dār āb ār<br />
rind rind [10] [10] gönül adamı, ârif<br />
G200/2 Rind Rind olan cām alur eline müdām / Lāle-<strong>ve</strong>ş nev-bahāre ḳatlanmaz<br />
G1/6 Ben şāh-naẓar rind rind-i rind i cihān aña direm kim / Nergis gibi göz dikmeye sīm ü zere cānā<br />
G127/4 Ḫaṭ-ı menşūr-ı devletdür benefşe rind rind-i rind i mey-ḫ˅āra / Çemende şāḫ-ı sünbül aña bir ṭuġrā-yı ġarrādur<br />
G143/1 Göñül bir rind rind-i rind i i ʿālem-sūz şūḫ-ı şeh-le<strong>ve</strong>nd ister / Ki ʿaşḳ odına yaḳmaġa dil ü cāndan sipend ister<br />
G198/3 Hemīşe ḫurrem ü ḫandān elinde sāġar-ı zer / Felekde olmaya gün gibi rind rind-i rind<br />
i ʿālem-sūz<br />
G277/5 Zāhidā rind rind-i rind i i ḫarābāta iñen ṭaʿn itme / Var ise ẕerre ḳadar sırr-ı ḳażādan ḫaberüñ<br />
G406/2 Cihānuñ fenāsın bilen rind rind-i rind i i ʿārif / Muḳayyed gerekmez bahār u ḫazāne<br />
K19/7 Ḥalḳadur devr-i ḳadeḥ laʿl şarāb-ı gül-gūn / Rind Rind-i Rind i mey-ḫ˅āreye ḫoşdur ṭolu sāġar ḫātem
G58/1 Cürʿa-dān abdāla gerçi maḫzenüʾl-esrārdur / Rind Rind-i Rind i dürd-āşāma sāġar maṭlaʿuʾl-envārdur<br />
G117/1 Rindler Rindler Rindler cāmuñ ḥabāb-āsā yüzine baḳdılar / Mey gibi sāḳī-i bezmüñ ayaġına aḳdılar<br />
rind rind-i rind i ged gedā ged<br />
ā [3] zavallı rind<br />
K12/5 Ne çeker adını aṣḥāb-ı riyā ikide bir / Ṭutalum rind rind-i rind i ged gedā ged<br />
bir iki peymāne çeker<br />
G93/7 Gāh rind rind-i rind i ged gedāya ged<br />
āya feyż irişür / Cām-ı mey meşʿal-i hidāyet olur<br />
G351/4 Tehī-dest olsañ ey rind rind-i rind i ged gedā ged<br />
ġam çekme kim elde / Zer-i sürḫ olmasun gül-gūn şarāb-ı dil-güşā olsun<br />
rind rindān rind ān [9] rintler; bkz. ‘ḥalḳa-i rindān’, ‘meclis-i rindān’ md.<br />
G204/3 Olamaz meşreb-i rind rindāna rind āna muvāfıḳ şol kim / Cām-<strong>ve</strong>ş bāde-i gül-gūn ile hem-reng olmaz<br />
K11/3 Ṭoḳınsa tīr-i miḥnet ger mübāhāt ile gögsüñ ger / Ṣoyınduñ ʿarṣa-i rind rindāne rind āne girdüñ merd-i meydān ol<br />
G66/5 Nām u neng ehli ne bilsün reviş-i rind rindān rind rindān<br />
ānı ān / Mey-gede bencileyin ʿāşıḳ-ı şeydā yiridür<br />
M6/III/1 Terk eyle zühdi mezheb-i rind rindān rind rindān<br />
ān-ı ān ʿaşḳa gir<br />
G160/3 Cām-ı şarāb-ı nāb ile rind rindān rind rindān<br />
ān-ı ān ı mey-gede / Öz ʿāleminde her biri bir şāh-ı tāc-dār<br />
G184/2 Götürüp ayaġı rind rindān rind rindān<br />
ān-ı ān ı ı selef kes̱retden / Çekdiler cām-ı fenāyı bize yā Hū didiler<br />
G317/5 Ṭutalum şī<strong>ve</strong>-i rind rindān rind rindān<br />
ān-ı ān ı ḳanāʿat-pīşe / Tā-be-key ḫāṭıra-i niʿmet ü nāz eyleyelüm<br />
G38/3 Ṣofī ṣafā-yı cām ile dilden keder gider / Rind Rindān Rind Rindān<br />
ān-ı ān ı ı sīne-ṣāf ile gel eyleme ʿinād<br />
G279/2 Miyān-ı āb u āteş oldı cāy-ı keştī-i ṣahbā / Baturdı rūzgār āyīn-i ʾīşın bezm bezm-i bezm i i rind rindānuñ rind<br />
ānuñ ānuñ<br />
rind rindāne rind āne [1] rintçe, kalenderce ‖ dünyayı umursamaksızın<br />
G437/5 ʿīş u işret demidür çekme ġam-ı devrānı / Bāḳıyā gel berü sāġar çekelüm rind rindāne rind rindāne<br />
āne<br />
940<br />
rīsmān īsmān ba bağlamak ba<br />
ğlamak ğlamak [1] [1] sıtma tedavisi için, bir ipe bazı dualar okuyarak yedi düğüm<br />
atma <strong>ve</strong> hastanın boynuna takma adeti; bkz. ÇAVUŞOĞLU, s. 21.<br />
K1/22 Lerzende görse ḫavfuñ ile teb ṭutar ṣanur / Ba Baġlar Ba ġlar şihāb gerden-i gerdūna rīsmān īsmān<br />
rīş ş [1] sakal<br />
G42/3 Yiter kirpügüm kūy-ı ʿaşḳuñda cārūb / Üzilsün kesilsün hemān rīş-i zāhid<br />
rīşine şine gülmek gülmek [1] [1] sakalına gülmek ‖ alay etmek<br />
G248/1 Ḫaṭ-ı ruḫsāruña teşbīh idüp ey şūḫ senüñ / Bāġda ġonca biraz rīşine şine güldi çemenüñ<br />
rīşin şin yola yola yazmak yazmak [1] [1] neredeyse sakallarını yolmak; ‘rīş kenden’ (‘sāde-ruḫ’ paralelliğinde)<br />
G529/2 Pend eylemiş ol sāde-ruḫa zāhid-i nā-dān / ʿAşḳ ehli hücūm eyledi rīşin şin şin yola yazdı yazdı<br />
1. ip<br />
rişte rişte [11]<br />
[11]<br />
K21/23 ʿArūs-ı dehre s̱enāñı benem ḳılāde ḳılan / Güher edā-yı girān-māye rişte ince ḫayāl<br />
G47/3 Göñlin o zülfe beste ḳılan cān-ı nā-tevān / Ol riştedür riştedür ki deste-i reyḥāne ṣarmaşur<br />
G447/3 Müşgīn ṣaçuñda ey yüzi gül cān-ı nā-tevān / Ol riştedür riştedür ki baġlana bir deste sünbüle<br />
K26/27 Gerden-i dehre yine silk-i cevāhir ṭaḳdum / Riştedür Riştedür maʿnī-i bārīk ü güher lafẓ-ı güzīn<br />
G209/1 Zülf-i nigāre şāne-<strong>ve</strong>ş olursa dest-res / Miḳrāż gibi rişte rişte-i rişte<br />
i pey<strong>ve</strong>nd-i ġayrı kes<br />
G254/4 Dür dişi vaṣfında ey dil baġla bir ʿıḳd-ı güher / Lüʾlū-yı lālā-yı naẓmuñ rişte rişte-i rişte i i efkāre çek<br />
G156/4 Rişte Rişte-i Rişte i mūy-ı dil-bere ṭolaşan / Beste-i bend-i zülf ü kākül olur<br />
G295/1 Ebr-i bahār-ı ʿiş<strong>ve</strong>dür ebrū degüldür ol / Bārān-ı ḥüsn riştesidür mū degüldür ol<br />
G357/2 Lüʾlū dişüñ ġamıyla şirişküm güherlerin / Dizdüm ümīd riştesine riştesine dāne dāne ben<br />
G80/2 Rişteyle Rişteyle Rişteyle baġlayup lebin ol şūḫ didi kim / Mihmān-ı ḫ˅ān-ı vaṣluma bu diş kirāsıdur<br />
1.1. ip, bağ ‖ ‘ipini kırmak’
G312/2 Çeker dil miḥnet ü derdi maḥabbet riştesin riştesin riştesin ḳırmaz / Kesilmek var ise ol dil-ber-i peymān-güsilden bil<br />
rişte rişte-i rişte i bbārān<br />
b<br />
ārān [2] [2] yağmur damlalarının oluşturduğu ip gibi şekil<br />
G47/1 Zülfüñ ki tār-ı eşk-i firāvāne ṣarmaşur / Sünbüldür ol ki rişte rişte-i rişte<br />
i bbārāne<br />
b<br />
ārāne ārāne ṣarmaşur<br />
K22/2 Rişte Rişte-i Rişte bbārān<br />
b<br />
ārān gümiş tel sīm-keş ebr-i ḥarīf / İki çarḫa döndiler gūyā zemīn ü āsmān<br />
rişte rişte-i rişte i ccān<br />
c<br />
ān [5] [5] can ipi; bkz. ‘cān riştesi’ md.<br />
G6/4 Miyānuñ rişte rişte-i rişte i ccān<br />
c<br />
ān mı gümiş āyīne mi sīneñ / Bünāgūşuñla mengūşuñ gül ile jāledür gūyā<br />
G82/5 Saçuñ tārına pey<strong>ve</strong>ste ḳılursa rişte rişte-i rişte i ccān<br />
c<br />
ān ānı ān / ʿAlāʾiḳden geçüp Bāḳī cihāndan inḳıṭāʿ eyler<br />
G524/3 Baġlarsañ eger deste-i reyḥān ile ṭurmaz / Tā rişte rişte-i rişte i ccān<br />
c<br />
ān ṭurrası tārına ulandı<br />
G297/5 Rişte Rişte-i Rişte i ccānumda<br />
c<br />
ānumda zülfüñ bir girih bend itdi kim / Ḥalline ḳādir degül müşkil-güşālar bilmiş ol<br />
G302/4 Bir yire cemʿ eylemiş evrāḳ-ı nāz u şī<strong>ve</strong>yi / Rişte Rişte-i Rişte i ccān<br />
c<br />
ān ānından ān ından itmiş bülbülüñ şīrāze gül<br />
rişte rişte-i rişte i tesb tesbīḥ tesb<br />
ḥ [1] tespih ipi (‘tār-ı çeng’ karşıtlığında)<br />
G489/5 Yüzin eline alup geldi meclise ṣofī / Bu gice rişte rişte-i rişte i tesb tesbīḥi tesb<br />
ḥi tār-ı çeng oldı<br />
riy riyā riy ā [2] [2] bkz. ‘aṣḥāb-ı riyā’, ‘ehl-i riyā’, ‘eṣḥāb-ı riyā’, ‘zerḳ u riyā’, ‘zühd ü riyā’ md.<br />
G348/5 Zāhidā olmaz riy riyā riy ā māniʿ nihānī ʿişrete / Gūlsin ġāyetde bilmezsin ẓarāfet neydügin<br />
G442/2 Rūy-ı zerdi göz yaşı gerd-i riy riyādan riy ādan ṣāf ider / Zer bilürsin ġıll u ġışdan pāk olur tīz-ābda<br />
riy riyā riy<br />
ā ehli ehli [1] [1] [1] ikiyüzlüler, riyakârlar<br />
G279/6 Şarāb-ı nābdan ḫumlar tehī ḫum-ḫāneler tenhā / ʿAceb ḫālīligin buldı riy riyā riy ā ehli ehli bu meydānuñ<br />
riy riyāż riy ż ż [2] bahçe<br />
G45/1 Riy Riyāż-ı Riy ı ḥüsnde olmış o laʿl-i nāb leẕīẕ / Cihān içinde bilürsin olur şarāb leẕīẕ<br />
G337/11 Edā-yı Bāḳīyi vaṣfında selsebīl ṣanup / Riy Riyāż-ı Riy ı baḫtını bāġ-ı cināna beñzetdüm<br />
riy riyāż-ı riy<br />
ı bihişt [1] cennet bahçesi<br />
G342/4 ʿĀlem-i vuṣlatuñ riy riyāż-ı riy ı bihişt / Mātem-i fürḳatüñ ʿaẕāb-ı caḥīm<br />
riy riyāż-ı riy<br />
ı ı cennet [2] cennet bahçesi; bkz. ‘bāġ-ı cennet’, ‘ravża-i cennet’ md.<br />
G485/5 Ögmesün ʿāşıḳlara vāʿiẓ riy riyāż-ı riy ı cenneti / Bāġ-ı ḫurrem olmaz ehl-i ʿaşḳa dīdāruñ gibi<br />
G511/1 Riy Riyāż-ı Riy ı cennetüñ ey reşk-i ḥūrī / Bulınur kūyuña nisbet ḳuṣūrı<br />
riy riyāż-ı riy<br />
ı ḫuld ḫuld [1] [1] cennet bahçesi; bkz. ‘bāġ-ı ḫuld’ md.<br />
G334/4 Sensüz cināne ḳalmadı meylüm cihān degül / Kūyuñ riy riyāż-ı riy<br />
ı ḫuld ḫuld viṣālüñ yiter naʿīm<br />
riy riyāż-ı riy<br />
ı Rı Rıḍvān Rı<br />
ḍvān [1] [1] cennet bahçesi; bkz. ‘bāġ-ı Rıḍvān’, ‘ravża-i Rıḍvān’ md.<br />
G488/6 Sākinān-ı ḥarīm-i kūy-ı ḥabīb / Dilemezler riy riyāż-ı riy ı Rı Rıḍvān Rı<br />
ḍvān ḍvānı ḍvān<br />
941<br />
riy riyāżet riy żet [2] [2] ‘az yemek, az uyumak, daimi ibadete koyulmak suretiyle nefsi terbiye<br />
etmek…’ bkz. TASAVVUFTAN DİLİMİZE, s. 259.<br />
K20/46 Hemīşe tā meh-i rūze gelüp bu devr içre / Riy Riyāżet Riy żet żet ile ire peyker-i hilāle hüzāl<br />
G417/2 Temāşā bunda kim faṣl-ı bahār eyyām-ı ʿīd oldı / Daḫı künc-i riy riyāżetde riy<br />
żetde ṭutarlar ehl-i dil rūze<br />
rīzān īzān olmak [1] dökülmek, akıtmak<br />
G473/5 Olur Olur ʿaşḳ içre ḫūn-ı dīde rīzān īzān / Dil-i ʿuşşāḳ-ı ġam-per<strong>ve</strong>r şikeste<br />
1. yüz<br />
rū/y ū/y [25] bkz. ‘āb-ı rūy’ md.<br />
G313/2 Ḫaṭ-ı nev-ḫīzüm ile didi ne dirsin ruḫuma / Didüm ol rū da güzel ḫaṭṭ-ı semen-bū da güzel<br />
G337/4 Gül ü şaḳāyıḳuñ ol reng-i rrūlar<br />
r rūlar<br />
ūların ūlar ın gördüm / Ḥicābı ġālib iki dil-sitāna beñzetdüm<br />
K3/30 Duʿā idelüm rūy ūy ūy-ı ūy iḳbāl u baḫtı / Dem-ā-dem ola gül gibi tāze vü ter
K5/4 Perī gözden nihān olmaḳ ne mümkindür zamānında / Cihānı şöyle nūrānī ḳılupdur rūy ūy ūy-ı ūy ı ı raḫşānı<br />
K17/10 Bāḳī ne deñlü sözlerüñ āb-ı revān ise / Aḳar ṣu gibi yirde gerek rūy ūy ūy-ı ūy ı iʿtiẕār<br />
K18/15 Zīb ü fer virmek içün rūy ūy ūy-ı ūy ı ʿarūs-ı çemene / Yāsemen şāne ṣabā māşıṭa āb āyīne-dār<br />
K18/55 Gül gibi ḫurrem ü ḫandān ola rūy ūy ūy-ı ūy ı baḫtuñ / Sāġar-ı ʿīşuñ ola lāle-ṣıfat cevher-dār<br />
K25/2 Āfitāb üzre meger ḫāme-i dest-i ḳudret / Çekdi bir med nitekim ḥācib-i rūy ūy ūy-ı ūy ı dil-dār<br />
M1/I/2 Añ ol güni ki āḫır olup nev-bahār-ı ʿömr / Berg-i ḫazāne dönse gerek rūy ūy ūy-ı ūy ı lāle-reng<br />
G243/2 Gül gül oldı bāde-i ʿaşḳuñla rūy ūy ūy-ı ūy ı gül-sitān / Tāb-ı meydendür cebīn-i ġonca-i terde ʿaraḳ<br />
G258/1 Cām laʿlüñdür senüñ āyīne rūy ūy ūy-ı ūy ı en<strong>ve</strong>rüñ / Adı var cām-ı Cem ü āyīne-i İskenderüñ<br />
G271/1 Şarāb-ı dil-güşā olmaz o laʿl-i cān-fezādan yig / Müferriḥ ḥab bulınmaz ḫāl-i rūy ūy ūy-ı ūy ı ı dil-rübādan yig<br />
G299/2 Ḥālet-i ʿaşḳ iledür ādeme nūrāniyyet / Reng-i rrūy<br />
r<br />
ūy ūy-ı ūy ı ḳadeḥi bāde-i ḥamrādan bil<br />
G373/4 Al ele cām-ı şarāb-ı laʿl-fāmı lāle-vār /Eylesün derd-i ḥased rūy ūy ūy-ı ūy ı ʿadūyı zaʿferān<br />
G393/3 Yolında nūrdur gūyā ki ḫurşīd / Ḳabā-yı ezraḳ üzre rūy ūy ūy-ı ūy ı cānān<br />
G470/1 Açdı gülüñ niḳābın bād irdi gül-sitāne / Gösterdi rūy ūy ūy-ı ūy ı baḫtı āyīne-i zamāne<br />
G488/1 Baña ebrū-yı rūy ūy ūy-ı ūy ı ı cānānī / Bülbüle gūşe-i gül- istānī<br />
G124/7 Rūy ūy ūy-ı ūy ı ı baḫtı bedr olur bürc-i şerefde ʿāḳıbet / Her ki māh-ı nev gibi kesb-i kemāl üstindedür<br />
G130/8 ʿArż itdi beñzer āyīne-i gülde ʿaksini / Rūy ūy ūy-ı ūy ı ı ʿarūs-ı baḫt-ı şehenşāh-ı kām-kār<br />
G183/7 Bāḳıyā gökde şihāb atılmadı Mirrīḫ-i çarḫ / Rūy ūy ūy-ı ūy ı yāre öykünür diyü mehe ḫançer çeker<br />
G228/3 Ḫāk-i rehüñden irdi meger ṣubḥ-dem nesīm / Rūy ūy ūy-ı ūy ı ı ʿabīr ü ʿanber ile ṭoldı bu ṭaraf<br />
G469/4 Rūy ūy ūyında ūy ında laʿli üzre ḫaṭ-ı müşg-bār-ı yār / Şīrīnlik yazar şeref-i āfitābda<br />
G544/3 Ġubār-ı ḫaṭṭ-ı rūy ūy ūyıyla ūy ıyla meger ḥayrān ola göñlüm / Dirīġ elden leb-i dil-ber gibi maʿcūn ise gitdi<br />
G5/3 Ṭuġrāsı berātuñ yazılur eks̱eri altun / Rūyuñda ūyuñda ḳaşuñ zerd olur ise nʾola şāhā<br />
2. yön, taraf<br />
G136/5 Bāḳıyā baş egme dehr-i dūna çün rūy ūy ūy-ı ūy ı niyāz / Āsitān-i Ḥażret-i Sulṭān Süleymān Ḫānadur<br />
rūy ūy u mūy [1] [1] yüz <strong>ve</strong> saç (‘māh u sāl’ paralelliğinde)<br />
G293/2 Rūy ūy u u mūy mūy-ı mūy yāre beñzer nesne daḫı görmedüm / Gerçi gördüm bī-<strong>ve</strong>fā dünyāda nice māh u sāl<br />
rū ū göstermek [3] [3] bkz. ‘yüz göstermek’ md.<br />
G401/2 Ṣandum kenār-ı bāmda ol māh-ı tāmdur / Ḫurşīd ufuḳda göstericek göstericek ṣubḥ-gāh rū<br />
G401/4 Bürc-i şerefde aḫter-i baḫtum ṭulūʿ ider / Gösterse Gösterse yār manẓaradan gāh gāh rū<br />
K18/34 Manẓar-ı ḳaṣr-ı saʿādetden anuñ reʾyi gibi / Rūy ūy göstermedi göstermedi bir şāhid-i ḫurrem-dīdār<br />
rū ū sürmek [3] [3] bkz. ‘yüz sürmek’ md.<br />
G401/3 Ruḫsār-ı zerdi ḫāke bulaşmış benüm gibi / Beñzer ayaġı ṭopraġına sürdi māh rū<br />
G401/5 Kūyuñ yolında Bāḳī-i üftāde var iken / Ḥayfā o keff-i pāye süre süre ḫāk-i rāh rū<br />
G387/4 Şükr-i Ḫudāya başın açar lāle-i çemen / Rūy ūy ūy-ı ūy niyāzı ḫāke sürer sürer berg-i yāsemīn<br />
rūy ūy ūy-ı ūy ı ı zem zemīn zem<br />
īn [12] [12] bkz. ‘yir yüzi’ md.<br />
1. yeryüzü<br />
K21/10 Döşendi berf ser-ā-pāy ṣaḥn-ı ṣaḥrāya / Aġardı rūy ūy ūy-ı ūy ı zem zemīn zem<br />
īn ṣanki taḫta-i remmāl<br />
M1/VI/5 Şemşīr gibi rūy ūy ūy-ı ūy ı zem zemīne zem<br />
īne īne ṭaraf ṭaraf / Ṣalduñ demür ḳuşaḳlu cihān pehlevānları<br />
G78/2 ʿĀlem müzeyyen pertev-i ḫurşīd-i ʿālem-tāb ile / Naṭʿ-ı ser-ā-ser ṣaldılar rūy ūy ūy-ı ūy ı ı zem zemīne zem<br />
īne ser-be-ser<br />
G302/5 Göklere irgürdi Bāḳī ġulġul-i ʿaşḳuñ senüñ / Ṣalmadın rūy ūy ūy-ı ūy ı zem zemīne zem<br />
īne ḥüsn ile āvāze gül<br />
G353/4 Ruḫuñ seyr itdür ey rūy ūy ūy-ı ūy ı zem zemīnüñ zem<br />
īnüñ māh-ı tābānı / Biraz baḳsun felekden sebʿa-i seyyāre eglensün<br />
G392/1 Reşk-i firdevs-i berīn oldı yine rūy ūy ūy-ı ūy ı zem zemīn zem<br />
īn / Āb-ı cū Kevs̱er aña nergis ü gül ḥūr-ı ʿīn<br />
G427/1 Āyīne-ṣıfat ṣāf gerek ṣafḥa-i sīne / Gün gibi żiyā-güster ola rūy ūy ūy-ı ūy ı zem zemīne zem<br />
īne īne<br />
942
G494/5 Cihānuñ ḫār u ḫāşākin götürsün ab-ı şemşīrüñ / Gül-istān eylesün rūy ūy ūy-ı ūy ı zem zemīni zem<br />
īni düşmenüñ ḳanı<br />
Kt1/2 Ḫ˅āce-i rūy ūy ūy-ı ūy ı zem zemīn zem<br />
īn pādişeh-i devr-i zamān / Ḫusrev-i Cem-ʿaẓamet dā<strong>ve</strong>r-i Cemşīd-maḥal<br />
K9/3 Ḫurşīd gibi pertev-i cūd u seḫā ile / Rūy ūy ūy-ı ūy ı zem zemīne zem<br />
īne ṣaçdı zer-i kāmilüʾl-ʿayār<br />
G287/3 Deryā-yı aḫḍar oldı çemen mevc urup yatur / Rūy ūy ūy-ı ūy ı zem zemīni zem<br />
īni faṣl-ı bahār itdi yem yeşil<br />
2. dünya<br />
G383/2 Gerd-i rāhın çihre-i aġyāra ḳondurmış ṣabā / Yükledük ol gā<strong>ve</strong> hep rūy ūy ūy-ı ūy ı ze zemīnüñ ze<br />
īnüñ minnetin<br />
rūy ūy ūy-ı ūy ı zerd [11] (âşığın) sararmış/solgun yüzü<br />
G113/4 Zer-i nāb oldı rūy ūy ūy-ı ūy ı zerd ammā / Ḳaçan ol ḫāk-i āsitāne deger<br />
G149/1 Ne laʿl-i kāna māʾil ʿaşḳ eri ne ṭālib-i zerdür / Sirişk-i āl ü rūy ūy ūy-ı ūy ı zerd aña ḫoş zīb ü zī<strong>ve</strong>rdür<br />
G149/4 İzüñ tozına urmış rūy ūy ūy-ı ūy ı zerdin ʿāşıḳ-ı şeydā / Fenā ehli ḳatında ḫāk ü zer yaʿnī ber-ā-berdür<br />
G239/5 Ḥāl-i zār-ı Bāḳī-i bī-dilden isterseñ nişān / Ḳāmet-i çeng-i dü-tāya rūy ūy ūy-ı ūy ı zerd zerd-i zerd<br />
nāya baḳ<br />
G335/3 Beni müflis ṣanur gerçi görenler rūy ūy ūy-ı ūy ı zerdümden / Velī aġ aḳçadur eşküm ḳızıl dīnārdur dāġum<br />
G347/7 İşüñ altun ider kār-ı maḥabbet rūy ūy ūy-ı ūy ı zerd ile / Hezār aḥsent ey Bāḳī bu gün fennüñde zer-gersin<br />
K10/1 Ḳadr-i eşküm ol bilür kim ḳıymet-i gevher bile / Rūy ūy ūy-ı ūy ı ı zerdüm zerdüm ḫoş görür şol kim ʿayār-ı zer bile<br />
G49/1 Cūy-bār-ı vādī-i ġam eşk-i çeşm-i ter yiter / Rūy ūy ūy-ı ūy ı ı zerd ol cūy-bāra berg-i nīlūfer yiter<br />
G49/5 Bāḳıyā meyl eylemez ārāyiş-i dünyāya dil / Rūy ūy ūy-ı ūy ı ı zerd ü gevher-i eşküm zer ü zī<strong>ve</strong>r yiter<br />
G213/6 Rūy ūy ūy-ı ūy ı zerd ü eşk-i ḫūnīnüñle ey Bāḳī yüri / Yaza gör ḫāk-i cenāb-ı Ḥażret-i Sulṭāne naḳş<br />
G442/2 Rūy ūy ūy-ı ūy ı ı zerdi göz yaşı gerd-i riyādan ṣāf ider / Zer bilürsin ġıll u ġışdan pāk olur tīz-ābda<br />
rū-nüm nüm nümā nüm ā virmek virmek [1] [1] yüz görümlüğü <strong>ve</strong>rmek<br />
G8/1 Gün yüzin ʿarż eyledi nev-rūzda ol meh-liḳā / Mihr altun ḳaplu bir āyīne virdi rū-nüm nüm nümā nüm<br />
rū-siyeh siyeh [1 [1] [1<br />
] yüzü kara ‖ ayıplı, rezil<br />
G489/4 Ṣarardı beñzi ḥasedden benümle yāri görüp / Raḳīb-i rrū-siyehe<br />
r<br />
siyehe bir ġarīb reng oldı<br />
943<br />
Rūyīn ūyīn ūyīn-ten ūyīn ten [1] tunç vücutlu ‖ İsfendiyar (İran mitolojisinde vücuduna ok işlemeyeb bir<br />
kahraman); bkz. MİTOLOJİK UNSURLAR, s. 182-187.<br />
K5/11 Ṣu gibi nār-ı ḳahrından erir bir demde Rūyīn ūyīn ūyīn-ten ūyīn ten / Ṭoḳınsa şuʿle-i şemşīri nerm eyler Nerīmānı<br />
rub rubāʿī rub ʿī [1] rubai ‖ bıyık <strong>ve</strong> kaş (dört çizgi bağlamında)<br />
G249/1 Ḫaṭṭ-ı laʿliyle ḳaşı cānānuñ / Bir rub rubāʿīsidür<br />
rub ʿīsidür Gülistānuñ<br />
rūbeh ūbeh [1] tilki ‖ zâhid<br />
G288/5 Bāḳī peleng-i ḳulle-i küh-sār-ı ʿaşḳdur / Sālūs u zerḳ bīşesinüñ rūbehi ūbehi degül<br />
rūd ūd ūd [2] [2] ırmak, nehir ‖ gözyaşı ‖ saz teli<br />
G263/1 Ḳaddümi çeng eşkümi rūd ūd ūd eyledüñ / Cismüm āteş cānumı ʿūd eyledüñ<br />
G193/2 Evtār-ı çeng-i bezm-i ṣafādur ṣanur gören / Künc-i belāda gözden aḳan iki rūdumuz ūdumuz<br />
1. yanak<br />
ru ruḫ ru ḫ [108 [108] [108<br />
]<br />
G33/4 Ṭarā<strong>ve</strong>t kesb ider olsañ ʿaraḳ-nāk / Olur berg-i semenden tāze-ter ru ruḫ ru<br />
G33/5 Dil-i Bāḳī nice ābād olur kim / Yıḳar ol ġamze-i fettān yaḳar ru ruḫ ru<br />
G253/4 Ḫurrem olsa ġam degül eşk-i revānum görse yār / ʿĀdeti tefrīḥ-i ru ruḫ ru ḫ itmekdür aḳar ṣularuñ<br />
G9/3 Āteş urmış yüzi gül ḫırmenine ol māhuñ / Devr-i sāġarda ru ruḫı ru ʿaksini ḳılmış peydā<br />
G107/1 Berg-i gülden ru ruḫı ru ol lāle-ʿiẕāruñ terdür / Nükte fehm eyle begüm ḫaylīce rengīn yirdür<br />
G198/7 Derūna tāb-ı ruḫı düşmeyince ey Bāḳī / Ne cām-ı ṣāfda buldum ṣafā ne sāzda sūz
G464/7 Ṭolaşaldan ru ruḫı ru şemʿine dil-i ser-geşte / Yaḳdı pervāne-ṣıfat bāl ü peri döne döne<br />
G488/3 Sībdür ġabġabı ru ruḫı ru nārenc / Leb-i rengīni laʿl-i rummānī<br />
K3/31 İlāhī be-āb-ı ru ruḫ-ı ru ı āl-i Aḥmed / Be-nūr-ı cebīn-i mübīn-i Peyem-ber<br />
K6/1 Rāh-ı çeşmümden dile tāb-ı ru ruḫ-ı ru ı cānān gelür / Ḫāne-i cāna żiyā-yı mihr-i nūr-efşān gelür<br />
K19/11 Ḥasret-i laʿl-i leb-i yār ile taḥṣīl itmiş / Ten-i lāġar ḳad-i çenber ru ruḫ-ı ru<br />
ı aṣfer ḫātem<br />
K24/36 Lāle reşk-i ru ruḫ-ı ru ı gül-gūnuñ ile pā-der-gil / Ġam-ı zülfüñle perīşān u mükedder sünbül<br />
G74/3 Pür-ḫayāl-i ru ruḫ-ı ru ı ı maʿşūḳa iken dīde-i Ḳays / Neye kim ḳılsa naẓar ṣūret-i Leylī görinür<br />
G74/7 İdeli ḫāk-i cenābuñ ru ruḫ-ı ru ı Bāḳīde es̱er / Baḳsa āyīne-i idrāke tesellī görinür<br />
G94/4 ʿİẕār-ı sādesi üzre ṣan ol ru ruḫ-ı ru ı rengīn / Görinür āyīneden laʿl-i gūşvāresidür<br />
G215/2 Temāşā ḳılmaġa gül-zār-ı ḥüsn-i yāri bī-minnet / Sevād-ı dīde-i Mecnūn ru ruḫ-ı ru ı ı Leylāda ḫāl olmış<br />
G218/2 Bir secde ile ḳıldı ru ruḫ-ı ru ı āfitābı zer / Ḫāk-i cenāb-ı dost ʿaceb kīmyā imiş<br />
G231/2 Münʿakis olmaz imiş anda ḫayāl-i ru ruḫ-ı ru ı dost / Āb-ı ṣāfī olamaz ger ṭurılup olmasa ṣaf<br />
G238/2 Kimisi bülbül-i nālān-ı gül-i ʿārıż-ı yār / Kimi pervāne-i şemʿ-i ru ruḫ-ı ru ı cānān ancaḳ<br />
G299/3 Dil-i dānāya şeref pertev-i ʿirfān iledür / Ḥüsn-i āyīneyi ʿaks-i ru ruḫ-ı ru ı zībādan bil<br />
G323/5 Oḳusun vaṣf-ı ru ruḫ-ı ru ı ı yār ile Bāḳī şiʿrin / Bülbül-i gül-şeni meclisde ġazel-ḫ˅ān idelüm<br />
G328/8 Gül gül olsun ru ruḫ-ı ru ı ı semen-rūyān / Ṣubḥ-dem seyr-i gül-sitān idelüm<br />
G425/1 Bī-tekellüf yüz sürer her şeb ru ruḫ-ı ru ı rengīnüñe / Böyle niçün yüz virürsin dostum bālīnüñe<br />
G507/5 Bād gīsūların açduḳça görinür ru ruḫ-ı ru ı ı yār / Bāġ-ı cennetde açılmış gül-i sīr-āb gibi<br />
G522/4 Dilde ḫayāl-i ḫāl-i ru ruḫ-ı ru ı ı yār der-miyān / Sevdā-yı ḫaṭṭı gerçi biraz ber-ṭaraf gibi<br />
G341/2 Ru Ruḫı Ru ı gül-gūnına ol ġoncanuñ dil mürġını virdüm / Yine bir bülbül-i gūyā gül-i ḫandāne ṭapşurdum<br />
G406/4 Ru Ruḫ-ı Ru ı dil-ber ü cām-ı sāḳī naẓarda / Ne minnet bahār u gül ü erġavāne<br />
G527/2 Ru Ruḫ-ı Ru rengīnüñ āb-ı ʿārıżuñda / Gören dir ṣuya ʿaks-i lāle düşdi<br />
Mtl 29 Ru Ruḫ-ı Ru ı māh-ı şeb-ārādan ʿiẕār-ı yār zībādur / Ḳamer aʿlā ise mihr-i münīr aʿlādan aʿlādur<br />
G153/4 Ṭāḳ-ı felekde hāle degüldür o meh-<strong>ve</strong>şüñ / Mihr-i i ru ruḫına ru<br />
ına çarḫ-ı muʿallā ḳulaḳ çeker<br />
G257/4 Güler bu güfte-i rengīni gūşvār idinüp / Ru Ruḫına Ru ına şevḳ viren laʿl-i āb-dārı görüñ<br />
G491/6 Ru Ruḫına Ru ına māʾil iken sevdi ʿiẕārını göñül / Āh kim derdümi günden güne efzūn itdi<br />
M6/VI/2 Yazmış ru ruḫında ru ında sūre-i Veʾş-şemsi Veʾḍ-ḍuḥā<br />
G331/2 ‘Ālemüñ n’eyleyeyin bāġ u bahārın sensüz / Baña sen ru ruḫlar ru ruḫlar<br />
ḫları ḫlar gül-zār ile ḫoşdur ‘ālem<br />
G217/2 Ru Ruḫlar Ru Ruḫlar<br />
ḫların ḫlar ın teşbīh idersem nʾola cennet bāġına / Eksük olmaz tāze şeftālūler anda yaz u ḳış<br />
G247/4 Dil-berlerüñ ey ġonca-dehen ʿādeti budur / Gül ru ruḫlar ru ruḫlar<br />
ḫlarını ḫlar ını ara öpüp ara ṣarılmaḳ<br />
G107/2 Mürġ-i dil naġmeleri şevḳıne gül ru ruḫlar ru ruḫlar<br />
ḫlarınuñ ḫlar ınuñ / Ne ṣafā-baḫş edālar ne güzel yirlerdür<br />
G242/5 Ḳaddüñ nihāli ru ruḫlaruñ ru ḫlaruñ āli gerek bize / Gül deste deste tāze fidanlar ḳucaḳ ḳucaḳ<br />
G286/5 Ẕikr-i ḥüsn ü vaṣf-ı ruḫsāruñla herkes āşinā / Yāda gelmez ru ruḫlaruñ ru ruḫlaruñ<br />
ḫlaruñ devrinde ammā nām-ı gül<br />
K24/39 Ru Ruḫlaruñ Ru ḫlaruñ üzre yatur zülf-i semen-sā gūyā / Gül-i terden idinür kendüye bister sünbül<br />
G15/6 Ru Ruḫlaruñ Ru ḫlaruñ vaṣfında Bāḳī bir ġazel naẓm itdi kim / Ehl-i diller ḳodılar adını mirʾātüʾṣ-ṣafā<br />
G121/5 Ru Ruḫlaruñ Ru ḫlaruñ medḥin ser-āġāz itdi Bāḳī bāġda / Düşdiler hep yanına bülbüller āheng itdiler<br />
G125/5 Ru Ruḫlaruñ Ru ḫlaruñ medḥini eflāke çıḳardı Bāḳī / Şevḳden ṭoldı bu gün nūr ile Beytüʾl-Maʿmūr<br />
G137/5 Var ise būseñe ṣarḳar senüñ ol zer mengūş / Ru Ruḫlaruñ Ru ḫlaruñ üzre ṭurup ey gül-i ḫandān ditrer<br />
G354/3 Ru Ruḫlaruñ Ru ḫlaruñ şevḳine maṭlaʿ diyelüm ḳāfiyeler / Māh-ı tābān ile ḫurşīd-i dıraḫşān olsun<br />
G430/5 Ru Ruḫlaruñ Ru ḫlaruñ şevḳıyla pür-dāġ itdi Bāḳī sīnesin / Bir avuç berg-i gül-i ter ḳoydı gūyā ḳoynına<br />
G144/2 Zülfüñüñ dest-resin ṭuydı meger ru ruḫlaruña ru ḫlaruña / Bāġda sünbülüñ aḥvāli perīşān dirler<br />
G190/3 Görenler ru ruḫlaruñda<br />
ru ḫlaruñda ḥalḳa ḥalḳa zülfüñi dirler / Meh-i bedr ile ṣan kim cemʿ olupdur hāleler yir yir<br />
G46/2 Ru Ruḫlaruñdan<br />
Ru ḫlaruñdan ne ʿaceb būse temennā ḳılsam / Ey lebi ġonca ʿiẕāruñ gül-i şeftālūdur<br />
944
G296/3 Ru Ruḫlaruñdur<br />
Ru ḫlaruñdur gül-i ter ġonca leb-i mey-gūnuñ / Saña meyl itdi göñül baña gerekmez gül ü mül<br />
G255/1 Sāḳī elüñde bülbüleyi bülbül eyleseñ / İçseñ şarābı ru ruḫlaruñ ru ruḫlaruñ<br />
ḫlaruñı ḫlaruñ gül gül eyleseñ<br />
G390/3 Lāle-zār itmiş leṭāfet gül-sitānın ser-te-ser / Ru Ruḫlaruñla<br />
Ru ḫlaruñla erġavānī cāmeñ ey naḫl-i revān<br />
G224/4 Olsun çerāġı ru ruḫlaruñuñ<br />
ru ḫlaruñuñ rūşen ey ṣanem / Yaḳduḳça mihr ü māh bu deyr-i kühende şemʿ<br />
G313/2 Ḫaṭ-ı nev-ḫīzüm ile didi ne dirsin ru ruḫuma ru ḫuma / Didüm ol rū da güzel ḫaṭṭ-ı semen-bū da güzel<br />
K24/38 Dūdlar çıḳdı yanup reşk-i ru ruḫuñ ru ḫuñ nārına bāġ / Cā-be-cā ṣanma çemende görinenler sünbül<br />
K24/41 Yaraşur zülf ü ru ruḫuñ ru ḫuñ vaṣfına defter yazsam / Kāġıdı berg-i gül ola ḫaṭ-ı defter sünbül<br />
G1/1 Ḫurşīd-i ru ruḫuñ ru ḫuñ kendüyi kim göstere cānā / Minnet mi ḳalur mihr-i żiyā-güstere cānā<br />
G17/2 Egerçi gök yüzinde aḫter-i ferḫunde-fer çoḳdur / Ḳanı ḫāl-i ru ruḫuñ ru ḫuñ mānendi bir rūşen güher kevkeb<br />
G19/2 Dūd-ı āhum ru ruḫuñ ru ḫuñ hevāsıyıla / Ebr olur yaġdurur cihāna gül-āb<br />
G35/7 Rengīn ider evṣāf-ı ru ruḫuñ ru ḫuñ ḫāme-i Bāḳī / Ol ṣūreti virmez ṣanemā naḳşına Bih-zād<br />
G66/6 Cil<strong>ve</strong>-i ḥüsn-i ru ruḫuñ ru ḫuñ virdi revāc u revnaḳ / ʿArṣa-i ʿāleme kim seyr ü temāşā yiridür<br />
G72/1 Zülf-i pür-ḫam çün ru ruḫuñ ru ḫuñ üzre perīşān-ḥāl olur / Kendüsin cemʿ idemez ol nice māh u sāl olur<br />
G80/3 Ḫaṭṭ-ı ru ruḫuñ ru ḫuñ ki daḫı ḥicāb-ı ḫafādadur / ʿAşḳ ehlinüñ efendi görinmez belāsıdur<br />
G88/3 Pertev-i āfitābı gör yollaruña düşüp yatur / Yaʿnī ru ruḫuñ ru ḫuñ fütādesi bende-i ḫāk-sārdur<br />
G136/2 Yanar od içre girür şemʿ-i ru ruḫuñ ru ḫuñ şevḳıyla dil / Yanmadan pervāsı yoḳ her ḫidmete pervānedür<br />
G151/2 Fitneler ḳaynadup ey dost nʾider ḫāl u ḫaṭuñ / Göñül almaġa ru ruḫuñ ru ḫuñ eyledügi āl yiter<br />
G159/2 Şol göñül kim devr ider pīrāmen-i bāġ-ı ru ruḫuñ ru ḫuñ / Zülf-i müşgīnüñ gibi yıllarca ser-gerdān olur<br />
G227/1 Sīnesine yaḳmada şemʿ-i ru ruḫuñ ru ḫuñ şevḳ ile dāġ / Māh-ı en<strong>ve</strong>r mihr-i ʿālem-tābdan yaḳar çerāġ<br />
G288/2 Kevn ü mekānı şevḳ-i ru ruḫuñ ru ḫuñ şöyle ṭutdı kim / Ḫurşīdi kimse ẕerreye ṣaymaz mehi degül<br />
G311/2 Ḫāl-i ru ruḫuñ ru ruḫuñ<br />
ḫuñ gedāsı bir āvāre müşg-i Çīn / Laʿl-i lebüñ fütādesi bir ḫāk-isār laʿl<br />
G336/4 Gice şemʿ-i ru ruḫuñ ru ḫuñ şevḳınde bir ḳaç beyti yandurdum / ʿAceb ḫūb u dil-efrūz eyledüm ḫoş dil-pesend itdüm<br />
G352/1 Şeb-i zülfüñ nihān eyle ru ruḫuñ ru ḫuñ rūşen nehār olsun / Gider ebr-i ḫaṭuñ yüzden cemālüñ nev-bahār olsun<br />
G393/2 Urupdur lāleye mihr-i ru ruḫuñ ru ḫuñ dāġ / İdüpdür sünbüli zülfüñ perīşān<br />
G428/4 Lāyıḳ budur ki vaṣf-ı ru ruḫuñ ru ruḫuñ<br />
ḫuñ mihr-i āsmān / Altun ḳalemle yaza meh-i en<strong>ve</strong>r üstine<br />
G450/1 Sāḳıyā şevḳ-i ru ruḫuñ ru ḫuñ cām-ı şarāb-ı nābda / ʿAks-i māh-ı ʿālem-ārādur miyān-ı ābda<br />
G479/1 Güvleyüp düşdi ṣabā bāġda āb-ı cūya / Beñzemiş ʿaks-i ru ruḫuñ ru ḫuñ gördi bir içim ṣuya<br />
G485/6 Ḳarşu ṭut şemʿ-i ru ruḫuñ ru ḫuñ biʾllāhi ben dil-ḫasteye / Künc-i tārīk içre ḳaldum çeşm-i bīmāruñ gibi<br />
G487/6 Yıllar-durur ki şemʿ-i ru ruḫuñ ru ḫuñ reşkine mehüñ / Ḥakkāk-i dehr çarḫa dutar şeb-çerāġını<br />
G514/2 ʿAceb mi şekl-i ṭūmār olsa ġonca / İder ḥüsn-i ru ruḫuñ ru ḫuñ gül defterin ṭay<br />
G420/1 Göster rūḫuñ ḫuñ ki nūr-ı tecellī ẓuhūr ide / Ḫurşīd gibi āyīneler feyż-i nūr ide<br />
G128/1 Ru Ruḫuñ Ru ḫuñ ʿaksiyle ṣaḥn-ı dīde bāġ u gül-sitānumdur / Nihāl-i ser-bülendüñ ḫaylīden ḫāṭır-nişānumdur<br />
M9/IV/4 Ru Ruḫuñ Ru Ruḫuñ<br />
ḫuñ bāġın raḳīb-i dīv-sīret seyr ider her gün<br />
G46/1 Ru Ruḫuñ Ru uñ uñ ey ġonca-dehen berg-i gül-i ḫod-rūdur / Dir gören zülf-i siyeh-kāruñ içün şeb-būdur<br />
G50/1 Ru Ruḫuñ Ru ḫuñ āteş ḫaṭ u ḫālüñ baḫūr-ı misk ü ʿanberdür / Ḫam-ı zülf-i siyāhuñ ḥalḳa ḥalḳa dūd-ı micmerdür<br />
G63/4 Ru Ruḫuñ Ru ḫuñ bāġın raḳīb-i dīv-sīret seyr ider her gün / Yüzüñi göremez yıllarca ammā bunda ādem var<br />
G116/1 Ru Ruḫuñ Ru Ruḫuñ<br />
ḫuñ berg-i gül-i sīr-āba beñzer / Leb-i laʿlüñ şarāb-ı nāba beñzer<br />
G147/1 Ru Ruḫuñ Ru Ruḫuñ<br />
ḫuñ gül-berg-i būstān-ı İremdür / Dehānuñ ġonca-i bāġ-ı ʿademdür<br />
G185/5 Ru Ruḫuñ Ru Ruḫuñ<br />
ḫuñ vaṣfıyla Bāḳīnüñ görüp güftār-ı rengīnin / Naẓardan düşmesün luṭf eyle merdüm-zādedür dirler<br />
G353/4 Ru Ruḫuñ Ru Ruḫuñ<br />
ḫuñ seyr itdür ey rūy-ı zemīnüñ māh-ı tābānı / Biraz baḳsun felekden sebʿa-i seyyāre eglensün<br />
K26/21 Ru Ruḫuña Ru ḫuña beñzer idi āyīne olsa rengīn / Öykünürdi lebüñe laʿl olaydı şīrīn<br />
G203/1 Gerçi dil ṭurrañ elinden yaḳasın ḳurtaramaz / Ru Ruḫuña Ru ḫuña meyl idene zülf-i siyāh el ḳaramaz<br />
G18/3 Ṣanma şeb-nemdür düşen hecr-i ru ruḫuñda ru ḫuñda ṣubḥ-dem / Ḳubbe-i gerdūn çıḳardı tāb-ı āhumla gül-āb<br />
945
G102/4 Devr-i ru ruḫuñda ru ruḫuñda<br />
ḫuñda ḳaldı ḳamer künc-i ḫānede / Nāmı egerçi ḫaylī zamāndur nişānludur<br />
G487/4 Bāġ-ı ru ruḫuñda ru ḫuñda ḫaṭṭuñ irişse benefşenüñ / ʿĀlemde kimse almazdı manḳıra bāġını<br />
G170/3 Siyeh zülfeynüñi siḥr ile çeşmüñ gösterür s̱uʿbān / Ru Ruḫuñda Ru ḫuñda ḫālüñ āteşler ṣaçar ol ʿayn-i cādūdur<br />
G17/3 Ne bilsünler ḳarañuda anuñ göz ḳıpduġın iller / Gice ḫāl-i ru ruḫuñla ru ḫuñla baḥs̱ içün gelmiş meger kevkeb<br />
G53/1 Mihr-i ru ruḫuñla ru ḫuñla dilde kimüñ tāze dāġı var / Tāb-ı çerāġ-ı şems u ḳamerden ferāġı var<br />
G97/2 Tāb-ı ru ruḫuñla ru ḫuñla laʿlüñ añan ʿaḳlın aldurur / Şevḳ ile içse kişi meyi ḳatı mest olur<br />
G304/4 Ḥüsn-i ru ruḫuñla ru ḫuñla luṭf-ı lebüñden ḫaber virür / Hep āb u tāb-ı cevher-i cām u ṣafā-yı mül<br />
G306/1 Reşk-i ru ruḫuñla ru ḫuñla olmasa ger dil-figār gül / Dāġ-ı nihānın itmez idi āşikār gül<br />
G480/3 Ārzū-yı dāne-i ḫāl-i ru ruḫuñla ru ḫuñla ʿāḳıbet / Düşdi ḥayfā mürġ-i dil ṣayyād-ı zülfüñ dāmına<br />
G498/1 Göñül şevḳ-i ru ruḫuñla ru ruḫuñla<br />
ḫuñla yana geldi / Cemālüñ şemʿine pervāne geldi<br />
G374/2 Zülfüñüñ ḳaldı göñül mürġi Ḳara Bāġında / Ru Ruḫuñuñ Ru ḫuñuñ görmege ʿazm itmiş iken Baġdādın<br />
G424/3 Ru Ruḫuñuñ Ru ḫuñuñ lāle baş açuḳ delüsi / Ḫāli sevdāsı var dimāġında<br />
2. yanak ‖ kale (satranç terimi)<br />
G33/3 Alınmazdı göñül yār olmayaydı / Ser-i zülfüñ gibi kec-bāze ger ru ruḫ ru<br />
G87/4 Ferzāne-i cihānsın o ru ruḫlarla ru ruḫlarla<br />
ḫlarla sen bu gün / Şāhān-ı ḥüsn atuñ öñince piyādedür<br />
G364/2 Beydaḳ-ı ḫāl-i ru ruḫuñ ru ḫuñ zülfüñle mestūr eyleme / Almaġa şāhum göñül ferzānesin açmazdan<br />
G204/5 Āl ile ru ruḫlaruñ ru ruḫlaruñ<br />
ḫlaruñ alsun dil-i Bāḳīyi hemān / Aña ey şūḫ-ı cihān böyle güzel reng olmaz<br />
ru ruḫ ru ḫ u laʿl [1] yanak <strong>ve</strong> dudak<br />
K18/46 Dil-i mecrūḥa şifā-baḫş ru ruḫ ru ḫ u laʿlüñdür / Gül-be-şekkerle bulur ḳuv<strong>ve</strong>ti ṭabʿ-ı bīmār<br />
ru ruḫ-ı ru ı zerd [4] sararmış/solgun yüz; bkz. ‘rūy-ı zerd’ md.<br />
K22/8 Ḳanlu yaş dökmiş ru ruḫ-ı ru ı zerd ü ġubār-ālūdına / Var ise dehrüñ fenāsın añdı mīr-i ʿāşıḳān<br />
M2/IV/4 Naḳd-i vaḳt oldı bize eşk-i sefīd ü ru ruḫ-ı ru ı zerd / Derd ü ġam ṭālibiyüz aḳçeler altunlar ile<br />
G344/2 Teb-i tāb-ı maḥabbetden şu deñlü nā-tevānem kim / Ḥayātum gül-şeninde zaʿferān oldı ru ruḫ-ı ru ı ı zerdüm<br />
G425/2 ʿĀşıḳ-ı bī-dil ru ruḫ-ı ru ı zerd ile yaṣdansun ḳoluñ / Yaraşur zerrīn ḥamāʾil sāʿid-i sīmīnüñe<br />
ru ruḫ-ı ru ı zzībā<br />
z<br />
ībā [2] [2] güzel yüz<br />
G473/3 Ru Ruḫ-ı Ru ı zzībās<br />
z<br />
ībās ībāsı ībās bir genc-i güşāde / Kemend-i zülfi mār-ı ser-şikeste<br />
G537/1 ʿĀlemi tāze bahār itdi ru ruḫ-ı ru zzībās<br />
z<br />
ībās ībāsı ībās / Virdi āfāḳa żiyā ṭalʿat-i meh-sīmāsı<br />
ru ruḫ ru ḫ ʿar ʿarż ʿar<br />
ż itmek itmek [2] [2] yüz göstermek<br />
G33/1 Baña ʿar ʿarż ʿar ż itmesün itmesün mihr-i seḥer ru ruḫ ru ḫ / Degül ḫaddüñ gibi ferḫunde ferruḫ<br />
G33/2 Ḳatı açılmasun devrüñde ġonca / İñen ʿar ʿarż ʿar ż itmesün itmesün gül-berg-i ter ru ruḫ ru<br />
ru ruḫ ru ḫ sürmek [1] yüz sürmek ‖ satrançta kaleyi ileri doğru hareket ettirmek<br />
G471/5 Süm-i esbine ru ruḫ ru ḫ süren o şehüñ / ʿArṣa-i dehrde oldı ferzāne<br />
ru ruḫlar ru ruḫlar<br />
ḫları ḫlar ı ḳızarmak ızarmak [1] [1] yanakları kızarmak ‖ utanmak<br />
G9/4 Ḳızarup ızarup ru ruḫlar ru ruḫlar<br />
ḫları ḫlar gül-gūne-i tāb-ı mülden / Şuʿle-i sāġar-ı mey destine yaḳmış ḫınnā<br />
rūḥ ḥ [11]<br />
G93/2 Cām-ı derdüñle dil ḥużūr eyler / Rāh-ı vaṣluñla rūḥ rāḥat olur<br />
G278/6 Bāḳī çemen-i cānda meger per<strong>ve</strong>riş itdüñ / Bir ʿālemi var rūḥ ile ol serv-i revānuñ<br />
G106/4 ʿAşḳ ehline şol cāmı ṣunar sāḳī-i laʿlüñ / Kim ʿaḳla cilā ḳalbe ṣafā rūḥa ḥa ġıdādur<br />
G297/1 Her cefā kim eyledüñ geldi <strong>ve</strong>fālar bilmiş ol / Rūḥa ḥa rāḥatdur ġamuñ cāna ṣafālar bilmiş ol<br />
K2/10 Güher-i kān-ı kerem naḳd-i ḥayāt-ı ʿālem / Rūḥdur ḥdur cismi cihān milketine ḥükmi revān<br />
G339/3 Perde-i ʿizzet çeküp yaḳdum maḥabbet şemʿini / Ṣandal-ı rūḥı ı buḫūr idüp müheyyā eyledüm<br />
946
K6/20 Oḳuduḳça naʿtuñı her gūşeden gūş itmege / Cān-ı Selmān rūḥ-ı pāk-i Ḥażret-i Ḥassān gelür<br />
G95/1 ʿAks-i ʿiẕāruñ dīdede berg-i gül-i ter kendidür / Laʿlüñ ḫayāli sīnede rūḥ-ı muṣav<strong>ve</strong>r kendidür<br />
G318/8 Şāhā muraṣṣaʿ cāmdur sāḳī-i sīm-endāmdur / ʿīş-i mey-i gül-fāmdur rāḥat-resān-ı rūḥ-ı Cem<br />
M2/V/2 Ḫılʿat-i fāḫiresi dāmen-i ʿafv-i Settār / Rūḥ-ı ı pākine ġıdā leẕẕet-i dīdār olsun<br />
G26/4 Rūḥ-ı ı pāk ol yirüñ eflāk ola mānend-i Mesīḥ / Ḳalmaġa ḫāk-i meẕelletde bu tendür bāʿis̱<br />
rūḥ ḥ virüp [1] canlandırmak<br />
G433/5 Nefesüñ rūḥ ḥ virüp tā ola mürġ-i bāmuñ / Ey Mesīḥā-dem ölürsem gilümi ṭayr eyle<br />
947<br />
rūḥı ı şşād<br />
ş<br />
ād ola! ola! [1] [1] ‘ruhu memnun olsun!’ anlamında kalıplaşmış dua sözü; bkz. TASAVVUFTAN<br />
DİLİMİZE, s. 260.<br />
G38/2 Sāḳī şarāb rūşen imiş çün revān-ı Cem / Cām-ı ṣabūḥı güldürelüm kʾola ʾola rūḥ rūḥı rūḥ<br />
ı şşād<br />
ş<br />
ād<br />
rūḥını ını şşād<br />
ş ād eylemek eylemek [1] [1] hayırla anmak (ölmüş kimseleri)<br />
G37/1 Leb-i ḫandānuñ ile ḳılduñ yād / Eyledüñ Eyledüñ mürdelerüñ rūḥını ını şşād<br />
ş<br />
ād<br />
rūḥını ını şşād<br />
ş şād<br />
ād-mān ād ān itmek itmek itmek [1] [1] hayırla anmak, yâdetmek<br />
G328/4 Gül gibi cām-ı ʿīşı güldürelüm / Rūḥ-ı ı Cemşīdi şād ād ād-mān ād ān idelüm<br />
idelüm<br />
rūḥ-ı ı mücerred [1] derviş, sâlik (dünyaya ait zevk <strong>ve</strong> ihtiraslardan alakasını kesme yönüyle)<br />
G418/3 Ḳılma ʿalāḳa ʿāleme rūḥ-ı ı mücerred mücerred ol / Yaʿnī muḳayyed olma ḳuyūd-ı cihāt ile<br />
rūḥ-ı ı rev revān rev<br />
ān ān [4]<br />
[4]<br />
1. mübarek ruh ‖ ‘ruh-ı revānı şād u handān ola/baldıranlık ola’ bkz. TASAVVUFTAN DİLİMİZE,<br />
s. 260.<br />
M2/V/8 Ġarḳa-i raḥmet ola rūḥ-ı ı rev revān rev<br />
ān ān-ı ān ı Sulṭān / Ḥūrīler mūnis ola gül-şen-i firdevs mekān<br />
M1/VII/8 İḳbāl ü baḫt-ı ḫusrev-i āfāḳ müstedām / Rūḥ-ı ı rev revān rev<br />
ān ān-ı ān Şāha Taḥiyyāt <strong>ve</strong>ʾs-selām<br />
2. can<br />
G128/2 Göñül iñler ġamuñdan dem-be-dem rūḥ-ı ı rev revān rev<br />
ān aġlar / Bu bāġuñ çeşme-sārı hep benüm eşk-i revānumdur<br />
3. sevgili/güzel<br />
G298/4 Cān cāna olurduḳ dem-i vuṣlatda senüñle / Sīnem eger ey rūḥ-ı ı rev revān rev<br />
ān olmasa ḥāʾil<br />
rūḥ-ı ı rev revānı rev<br />
nı özenmek [1] canı çekmek<br />
G75/1 Ḳanumı içmege ol āfet-i cānum özenür / Meyl ider ölmege dil rūḥ-ı ı rev revānum rev<br />
ānum özenür<br />
özenür<br />
rūḥ-ba ba baḫş ba ş [2] canlar bağışlayan ‖ cana can katan<br />
K1/27 Bāġ-ı s̱enā vü gül-şen-i medḥüñde mürġ-i dil / Bu naẓm-ı rūḥ-ba ba baḫşı ba şı oḳur ṣu gibi revān<br />
G391/1 Müheyyā oldı meclis sāḳıyā peymāneler dönsün / Bu bezm-i rūḥ-ba ba baḫşuñ ba şuñ şevḳine mestāneler dönsün<br />
rūḥ-ba ba baḫş ba ş olmak olmak [2] [2] can bağışlamak ‖ cana can katmak<br />
K18/1 Rūḥ-ba ba baḫş ba ş oldı Mesīḥā-ṣıfat enfās-ı bahār / Açdılar dīdelerin ḫ˅āb-ı ʿademden ezhār<br />
M5/III/3 Rūḥ-ba ba baḫş ba ş olmış Mesīḥā-<strong>ve</strong>ş o laʿl-i cān-fezā<br />
rūḥ-efz efz efzā ā [3] cana can katan<br />
K26/29 Ne ʿaceb ger ola bu naẓm-ı revān rūḥ-efz efz efzā efz / Ki senüñ midḥat-i cān-per<strong>ve</strong>rüñe oldı ḳarīn<br />
K27/2 ʿAceb beyt-i muṣannaʿdur bulınmaz degme dīvānda / Feraḥ-baḫş u ṣafā-güster neşāṭ-engīz ü rūḥ-efz efz efzā efz<br />
G491/2 Sāḳıyā ölmedin irgür mey-i rūḥ-efz efz efzāy<br />
āyı āy / Ḥālümi derd ü ġam-ı ʿaşḳ diger-gūn itdi<br />
ru ruḫām ru ḫām [2] mermer<br />
K23/26 Āyīnedür ki ṣūret-i iḳbāli gösterür / Ṣaḥn-ı sarāy-ı devleti ferşinde her ru ruḫām ru ḫām
K27/10 Leṭāfetde ru ruḫām ru ruḫām<br />
ḫāmı ḫām sīm-i ḫāmı itdi bī-raġbet / Mücellā mermeri mevcin görenler ṣandılar ḫārā<br />
ru ruḫsār(e) ru ruḫsār(e)<br />
ḫsār(e) [51] yanak ‖ yüz<br />
K25/1 Perde-i şām olıcaḳ mihre niḳāb-ı ru ruḫsār ru ḫsār / Ẓāhir oldı gözüme heyʾet-i ebrū-yı nigār<br />
G438/2 Bulmaz ol ru ruḫsār ru ḫsār ile ol ḳadd-i zībā ḥāletin / Baġlasañ bir deste gül serv-i ḫırāmān üstine<br />
G482/2 Ḳaşuñ ol rādur ki yazmış anı ḳudret kātibi / Ḳıl ḳalemle ṣafḥa-i ḥüsnüñde ru ruḫsār ru ruḫsār<br />
ḫsār üstine<br />
G547/2 Beyāż-ı ṣafḥa-i ru ruḫsāra ru ḫsāra ol ḫaṭṭ-ı cemālüñle / Muḥaḳḳaḳ ḫaṭṭ-ı Nūrī mi ki yazmış āyet-i Nūrı<br />
M5/IV/3 Kimdür ol ru ruḫsāre ru ruḫsāre<br />
ḫsāre-i ḫsāre gül-gūn ile senden geçen<br />
G213/7 Şeh Selīm ol kim ġubār-ı naʿl-i şeb-rengi yazar / Ṣafḥa-i ru ruḫsāre ru ruḫsāre<br />
ḫsāre-i ḫsāre ḫurşīd-i nūr-efşāne naḳş<br />
G122/1 Mirʾāt-ı gülde ḥüsn-i dil-efrūz-ı yāri gör / Ru Ruḫsāre Ru Ruḫsāre<br />
ḫsāre-i ḫsāre ḥaḳīḳate āyīne-dārı gör<br />
G59/5 Sāḳıyā gül-gūne-<strong>ve</strong>ş gel bāde-i gül-gūnı sür / Lāle-reng olsun ḳızarsun ol iki ru ruḫsāreler ru ḫsāreler<br />
G55/1 Açıl bāġuñ gül ü nesrīni ol ru ruḫsār ru ruḫsār<br />
ḫsārı ḫsār görsünler / Ṣalın serv ü ṣanavber şī<strong>ve</strong>-i retfārı görsünler<br />
G58/2 Gül-sitān-ı bezme sāġar ġonca-i sīr-āb ise / Āteşīn ru ruḫsār ru ruḫsār<br />
ḫsārı ḫsār ı sāḳīnüñ de bir gül-nārdur<br />
G150/3 Çü zülfi ḥalḳalarından görine ru ruḫsār ru ruḫsār<br />
ḫsārı ḫsār ı / Şeb-i siyāhda gūyā olur ʿayān ülker<br />
G398/6 Yaḳardı tāb-ı ru ruḫsār ru ruḫsār<br />
ḫsārı ḫsārı<br />
ı cihānı / Güneşde olsa ger ol çeşm ü ebrū<br />
G532/3 Āteşīn ru ruḫsār ru ruḫsār<br />
ḫsārı ḫsār ı üzre ḫāli vaṣfında sözüm / ʿĀşıḳ-ı bī-dillerüñ aġzın yaḳar fülfül gibi<br />
G216/1 Pākīze-dil ṣafādan ru ruḫsār ru ruḫsār<br />
ḫsār-ı ḫsār yāre düşmiş / Bir ḳaṭre şeb-nem olmış bir lāle-zāre düşmiş<br />
G305/4 Dīdār-ı dost bāġ u gül-istān yiter baña / Zülf-i nigār sünbül ü ru ruḫsār ru<br />
ḫsār ḫsār-ı ḫsār yār gül<br />
G311/4 Nāzük nihāli ol leb ü ru ruḫsār ru ruḫsār<br />
ḫsār-ı ḫsār āl ile / Bir şāḫdur ki olmış aña berg ü bār laʿl<br />
G408/3 Pertev-i mihr-i melāḥat ṣaldılar ṣubḥ-ı ezel / Ṣafḥa-i āyīne-i ru ruḫsār ru ruḫsār<br />
ḫsār-ı ḫsār meh-sīmāsına<br />
G438/1 Düşse zülfinden ʿaraḳ ru ruḫsār ru ruḫsār<br />
ḫsār-ı ḫsār cānān üstine / Gūyiyā şeb-nem düşer gül-berg-i ḫandān üstine<br />
G455/2 Ṭurra-i müşgīni sünbül ʿārıż-ı rengīni gül / Ṣubḥ-dem ru ruḫsār ru ruḫsār<br />
ḫsār-ı ḫsār ʿālem şöyle zībādur yine<br />
G458/2 Baña devlet yüzin göstermeyen baḫt-ı siyāhumdur / Ḳara zülfüñ ki çekmiş perde ol ru ruḫsār ru ruḫsār<br />
ḫsār-ı ḫsār nīkūya<br />
Mtl 26 Nā-geh görince pertev-i ru ruḫsār ru ruḫsār<br />
ḫsār-ı ḫsār Aḥmedi / Bī-iḫtiyār zāhidüñ īmānı gevredi<br />
G284/4 Maḳṣūdı bu kim lāle-ṣıfat göstere pervāz / Ru Ruḫsār Ru Ruḫsār<br />
ḫsārı ḫsār ı hevāsında açar bāl ḳaranfül<br />
M1/VII/3 Gün ṭoġdı şimdi ġāyete irdi sepīde-dem / Ru Ruḫsār Ru Ruḫsār<br />
ḫsār-ı ḫsār ḫūb-ı ḫusrev-i rūşen-żamīri gör<br />
G212/3 Ru Ruḫsār Ru Ruḫsār<br />
ḫsār-ı ḫsār ṣāf u pāki ḫam-ı zülf-i yārda / Āyīnedür ki deste vü pervāzı ābnūs<br />
G212/5 Ebrū-yı ʿanberīn ile miḥrāb-ı dīndür / Ru Ruḫsār Ru Ruḫsār<br />
ḫsār-ı ḫsār āteşīn ile ol ḳıble-i Mecūs<br />
G401/3 Ru Ruḫsār Ru Ruḫsār<br />
ḫsār-ı ḫsār zerdi ḫāke bulaşmış benüm gibi / Beñzer ayaġı ṭopraġına sürdi māh rū<br />
G253/2 Baḳmasa yıllarca Nāhīdüñ yüzine ġam yimez / Ayda bir kez ḫāl-i ru ruḫsār ru ruḫsār<br />
ḫsārın ḫsār ın gören meh-rūlaruñ<br />
G407/3 Ḫūn-ı düşmenden mi rengīn oldı ol yalıñ ḳılıç / ʿAks-i āteş düşdi ya āyīne-i ru ruḫsār ru ruḫsār<br />
ḫsārına ḫsār ına<br />
G449/1 Dilā bülbül ṣanurdum ben hemān gül-şende dil-dāde / Belā bu güllerüñ ru ruḫsār ru<br />
ḫsār ḫsārına<br />
ına şeb-nem de üftāde<br />
G537/4 Açdı ol ġonca-i raʿnāyı libās-ı gül-gūn / Düşdi ru ruḫsār ru ruḫsār<br />
ḫsārına ḫsār ına zülfi başuma sevdāsı<br />
G331/4 Dāne-i ḫāline baḳ cennet-i ru ruḫsār ru ruḫsār<br />
ḫsārında ḫsār ında / Nice ṣabr eylesün Allāhı se<strong>ve</strong>rseñ ādem<br />
Mtl 22 Mihr-i ru ruḫsār ru ruḫsār<br />
ḫsārını ḫsār ını vaṣf it o mehüñ maṭlaʿda / Ser-i aʿdāyı nihāyet añasın maḳṭaʿda<br />
G14/2 Dilde envār-ı mihr-i ru ruḫsāruñ ru ḫsāruñ / Ābda māh-tābdur gūyā<br />
G52/3 Beyāż-ı ṣafḥa-i ru ruḫsāruñ ru ḫsāruñ üzre zülf-i pür-çīnüñ / Mis̱ālin görmemişdür kimse bir ṭuġrā-yı ġarrādur<br />
G54/5 Baḫūr-ı micmer-i ḥüsn ü bahādur ḫāl-i ru ruḫsāruñ ru ḫsāruñ / Anuñ ol ḥalḳa ḥalḳa ṭurra-i müşgīn duḫānıdur<br />
G276/5 Māʾil olmaz gül ü şimşād u çemen seyrine dil / Göreli gül-şen-i ḥüsnüñde ḳad u ru ruḫsāruñ ru<br />
ḫsāruñ<br />
G333/3 Ḫayāl-i ḫāl-i ru ruḫsāruñ ru ḫsāruñ yoġ anuñ çünki göñlinde / Ne baṣdı baġrına seng-i siyāhı Kaʿbe yā ḳıblem<br />
G343/3 Görüp bezmüñde sūzum ḫāl-i ru ruḫsāruñ ru ḫsāruñ firāḳıyla / Ṭutışdı odlara yandı benümʾçün ʿūd u micmer hem<br />
G391/3 Ḫayāl-i şemʿ-i ru ruḫsāruñ ru ruḫsāruñ<br />
ḫsāruñ ḳo yansun ḫāne-i dilde / Perin ol şemʿa yaḳup şevḳ ile pervāneler dönsün<br />
G409/4 Şemʿ-i ru ruḫsāruñ ru ruḫsāruñ<br />
ḫsāruñ ḳomaz raġbet sipihrüñ ẕerrece / Mihr-i ʿālem-tābına māh-ı cihān-ārāsına<br />
G454/1 Nem-i eşkümle göñül dāġı dem-ā-dem tāze / Gül-i ru ruḫsāruñ ru ḫsāruñ ile gül-şen-i ʿālem tāze<br />
948
G485/1 Ḳanı bir şīrīn-suḫan laʿl-i şeker-bāruñ gibi / Ḳanda gördi ṭūṭī bir āyīne ru ruḫsāruñ ru ḫsāruñ gibi<br />
G498/3 Gelüp kāfir ṣaçuñ ru ruḫsāruñ ru ruḫsāruñ<br />
ḫsāruñ üzre / Yüzüñ nūrın görüp īmāne geldi<br />
K1/29 Ru Ruḫsāruñ Ru Ruḫsāruñ<br />
ḫsāruñ üzre ṭurralar olmış girih girih / Gūyā Ḥicāza baġladılar Şāmiyān miyān<br />
G295/2 Ṭāvūsdur ki ravżada cevlāna başlamış / Ru Ruḫsāruñ Ru ḫsāruñ üzre zülf-i semen-bū degüldür ol<br />
G233/4 Gül-şen-i kūyuña varmaġa göñül yüz gereke / Gül-i ru ruḫsāruña ru ḫsāruña āşüfte hezār olmayıcaḳ<br />
G248/1 Ḫaṭ-ı ru ruḫsāruña ru ḫsāruña teşbīh idüp ey şūḫ senüñ / Bāġda ġonca biraz rīşine güldi çemenüñ<br />
G375/1 Ru Ruḫsāruña<br />
Ru āruña āruña ḫaṭṭ-ı ʿanber-efşān / ʿAbd-i Ḥabeşīdür adı reyḥān<br />
G15/4 Gözüme ʿālem görinmez görmesem ru ruḫsāruñ ru ruḫsāruñ<br />
ḫsāruñı ḫsāruñ / ʿĀrıżuñ mirʾātıdur āyīne-i ʿālem-nümā<br />
G286/5 Ẕikr-i ḥüsn ü vaṣf-ı ru ruḫsāruñla<br />
ru ḫsāruñla herkes āşinā / Yāda gelmez ruḫlaruñ devrinde ammā nām-ı gül<br />
G85/4 Sünbül-i ter zülfüñüñ Hindī ġulāmıdur senüñ / Ḫāk-sārıdur gül-i ru ruḫsāruñuñ<br />
ru ḫsāruñuñ gül-zārlar<br />
ru ruḫsār ru ruḫsār<br />
ḫsār-ı ḫsār ı zzībā<br />
z<br />
ībā [1] [1] güzel yüz; bkz. ‘ruḫ-ı zībā’ md.<br />
G27/3 Olurken rūz u şeb hem-sāye ol ru ruḫsār ru ruḫsār<br />
ḫsār-ı ḫsār ı zzībāya<br />
z<br />
ībāya / Nedür zülf-i dil-āvīzüñ perīşān olmaġa bāʿis̱<br />
ru ruḫṣat ru ḫṣat [1] kabul ‖ girmek<br />
K27/17 Düḫūl-i meclis-i ḫāṣına ru ruḫṣat ru ḫṣat mümkin olmazsa / Buḫārīden gelür diñler ḥadīs̱in ṭālib-i maʿnā<br />
ru ruḫṣat ru ḫṣat olmak [1] [1] izni olmak<br />
K2/40 Ser<strong>ve</strong>rā devr-i felekden yine şekvāmuz var / Ṭapuña ʿarż idelüm ru ruḫṣat ru ḫṣat olursa el-ān<br />
ru ruḫṣat ru ḫṣat göstermek [1]<br />
izin <strong>ve</strong>rmek ‖ göz yummak<br />
G51/1 Lāleler bezm-i çemende cām-ı ʿişret gösterür / Devletinde ḫusrev-i gül ʿīşa ru ruḫṣat ru ḫṣat gösterür<br />
Rūḥu’llāh ḥu’llāh [1] Allah’ın ruhu ‖ Hz. İsa<br />
G318/1 ʿĀlem ḥayāt-ı nev bulur cānlar baġışlar dem-be-dem / Enfās-ı Rūḥu’llāhdur ḥu’llāhdur gūyā nesīm-i ṣubḥ-dem<br />
1. Osmanlı ülkesi<br />
Rūm ūm [3] [3] bkz. ‘diyār-ı Rūm’, ‘ḫıṭṭa-i Rūm’, ‘milket-i Rūm’<br />
G326/1 Aġyāra ḳıldı ḫançer ile ġamzesi hücūm / Küffāra çekdi tīġını ṣan pādişāh-ı Rūm ūm<br />
K11/14 Degülsin medḥine ḳādir ne deñlü ṭutsalar māhir / Gerekse Rūmda ūmda Bāḳī ʿAcem mülkinde Selmān ol<br />
2. Anadolu<br />
G508/7 Meddāḥ olalı çeşm-i ġazālāneñe Bāḳī / Ögrendi ġazel ṭarzını Rūmuñ ūmuñ şuʿarāsı<br />
Rūm ūm ili ili [2] [2] Rumeli; bkz. PAKALIN, C. III, s. 56.<br />
G494/3 Yüri Rūm ūm illerin illerin seyr it ḫırāmān eyle yanuñca / ʿĀlem gibi sehī-ḳāmet nigār-ı pāk-dāmānı<br />
Rūm ūm ili ili şeh şeh-bāz şeh āz āzı ı [1] [1] Rumeli şahini ‖ Rumeli güzeli<br />
G161/2 Kimse pervāz uramaz ʿaşḳı hevāsında anuñ / Gördügüñ şūḫ-ı cihān Rūm ūm ili ili şeh şeh-bāz şeh āz āzı āz geçer<br />
Cān u dil mürgin niçün sayd eyledüñ didüm didi<br />
Bosnadur bunda kim anadan togan şeh-bāz olur (Mesihî Divanı)<br />
Rūm ūm ḫarāc ḫarācını/degmek ḫarāc ını/degmek [1] Rum haracı kadar değerli olmak<br />
K19/50 Bī-ʿaded ḫātem ile ṭapuña geldi Bāḳī / Ki nice Rūm ūm ḫarāc ḫarācını ḫarāc ını deger her ḫātem<br />
949<br />
rūmī ūmī [1] hayvanların kanat, bacak <strong>ve</strong> bedenlerinin stilize edilmiş şekillerinden<br />
oluşan çok yaygın bir Türk süsleme biçimi; bkz. YAZMA KİTAP SANATLARI, s. 59.<br />
G419/4 Gül ü ġonca yine rūmī ūmī ḫaṭāyī resm idüp sūsen / Ser-ā-pā çekdi ḫançer berg-i levḥ-i gül-sitān üzre
ūmī ūmī siper [1] roma kalkanı 25<br />
K14/20 Çıḳup yelkenlüler Rūmī ūmī ūmī siperden siperden bād-bānlarla / Yine gösterdiler cūş u ḫurūş-ı baḥr-i ʿummānı<br />
rumm rummānī rumm ānī [2] [2] nar çiçeği kırmızısı (la’l <strong>ve</strong> yakutun niteleyicisi olarak)<br />
G419/5 Muraṣṣaʿ sāye-bānından dökildi ebr-i nīsānuñ / Dür ü yāḳūt-ı rumm rummānī rumm ānī nihāl-i erġavān üzre<br />
G488/3 Sībdür ġabġabı ruḫı nārenc / Leb-i rengīni laʿl-i rumm rummānī rumm ānī<br />
rūşen şen [19]<br />
1. meydana çıkmış ‖ aydınlanmış<br />
K1/2 Ḫayl-i kevākib içre yanup meşʿal-i Ḳamer / Ṣaḥn-ı semāda rūşen şen idi rāh-ı keh-keşān<br />
2. aydınlık<br />
K1/23 Tīġuñ ʿadem diyārına rūşen şen şen ṭarīḳdur / Aʿdā-yı dīni ṭurma ḳılıçdan geçür hemān<br />
K2/17 Güher-i tācı żiyāsıyla memālik rūşen şen / Ḫançer-i ʿadli cilāsıyla cihān pür-lemeʿān<br />
G234/6 Cihān rūşen şen żiyāsından maḥabbet ol Ḫudā ḥaḳḳı / Çerāġ-efrūz-ı ʿālem nūr-ı pāk-i Muṣṭafā ancaḳ<br />
G352/1 Şeb-i zülfüñ nihān eyle ruḫuñ rrūşen<br />
r<br />
şen nehār olsun / Gider ebr-i ḫaṭuñ yüzden cemālüñ nev-bahār olsun<br />
G539/6 Pertev-i ḥüsniyle rūşen şen şen mülk-i ʿālem Bāḳıyā / Rāh-ı ʿaşḳa mühtedī ol nūr-ı pāk eyler beni<br />
G377/1 Rūşen şen gerekse ḫāne-i dil ʿaks-i yārdan / Āyīne gibi sīneñi ṣāf it ġubārdan<br />
3. parlak<br />
K19/22 Var ise necm-i hidāyetdür o faṣṣ-ı rūşen şen / Kʾolur anuñla nice sālike reh-ber ḫātem<br />
M7/III/1 Ḫayālüñ taḫt-gāhıdur derūn-ı sīne-i rūşen şen<br />
G17/2 Egerçi gök yüzinde aḫter-i ferḫunde-fer çoḳdur / Ḳanı ḫāl-i ruḫuñ mānendi bir rūşen şen güher kevkeb<br />
G92/3 Ḫālüñ ḫayāli ḫāṭır-ı aġyārı ḳıldı cāy / Gūyā ḳarañu gicede rūşen şen sitāredür<br />
G236/7 Zaḫmumuz ḫūnı mey-i gül-gūnumuzdur giceler / Bezmümüzde şemʿ-i rūşen şen şuʿle-i şemşīr-i ʿaşḳ<br />
G285/3 Cāmiʿ-i ʿaşḳında yāruñ çarḫ bir ḳandīldür / Āfitāb-ı ʿālem-efrūz aña bir rūşen şen şen fetīl<br />
G350/1 Ele cām-ı muṣaffā al derūnuñ pür-ṣafā olsun / Ḥarīm-i bezmüñe tāb-ı mey-i rūşen şen şen żiyā olsun<br />
G358/3 Şemʿ lāzım degül ey sāḳī yiter meclisde / Şuʿle-i cām-ı şeb-efrūz çerāġ-ı rūşen şen<br />
3. 1. güzel ‖ parlak<br />
M3/IV/7 Dest-gīr-i ehl-i dil kimdür diyü fāl eyledüm / İşbu beyt-i rūşe şe şen şe n ü pākīze-gevherdür gelen<br />
G38/2 Sāḳī şarāb rūşen şen imiş çün revān-ı Cem / Cām-ı ṣabūḥı güldürelüm kʾola rūḥı şād?<br />
K16/1 Ḥüsnüñ żiyāsı pertev-i nūr-ı ḳıdem gibi / Rūşen şen cemālüñ āyīnesi ṣubḥ-dem gibi<br />
M1/II/7 Cān u cihānı gözlerimüz görmese nʾola / Rūşen şen cemāli ʿāleme ḫurşīd ü māh idi<br />
rūşen şen şen eylemek/itmek [10] [10] aydınlatmak<br />
G416/2 Çeşm-i ümīdi eyledi eyledi rrūşen<br />
r şen şen nesīm-i ṣubḥ / Ḫāk-i cenāb-ı sāye-i Per<strong>ve</strong>rdigār ile<br />
G499/2 Sāḳıyā ‘aks-i ،‘iẕāruñdan fürūġ-ı cām-ı mey / Rūşen şen eyler bezmi ḫurşīd-i żiyā-güster gibi<br />
K5/3 Beşāretler zemīne āsmānuñ gözleri aydın / Cihānı rūşen şen şen itdi pertev-i envār-ı Yezdānī<br />
M2/V/3 Merḳad-i pākin idüp idüp şemʿ-i hidāyet rūşen şen / Meşhed-i ṭāhiri müstaġrıḳ-ı envār olsun<br />
M3/I/4 Şeş cihātı rrūşen<br />
r şen şen itdi ṭalʿatından gün gibi / Buldı zīnet çār-sū-yı mülk ü millet ṣubḥ-dem<br />
G144/4 Kimlerüñ rūşen şen şen ider menzilin āyā bilsem / Giceler seyre çıḳar ol meh-i tābān dirler<br />
G186/6 Şeb-i fürḳatde ey Bāḳī ṭulūʿ-ı mihr-i en<strong>ve</strong>rden / Bu göñlüm ḫānesin rūşen şen iden ol meh-liḳā yigdür<br />
G198/6 Cemāl-i yāre naẓar ḳıl derūnuñ it it rrūşen<br />
r şen / Ki nūr-baḫşdur ol ṭalʿat-i cihān-efrūz<br />
950<br />
25 ‘Osmanlı ordusunda, yuvarlak, dışa doğru bombeli kalkanların (çarhî siper) yanında zaman zaman düz yüzeyli, uzun (oval <strong>ve</strong>ya<br />
dikdörtgen) kalkanlar da kullanılmıştır. bkz. Muhammet Nur Doğan, ‘Bakî’nin Şiir Aynasında Osmanlı Hayatından Renkli Akisler’,<br />
Tarihi Kültürü <strong>ve</strong> Sanatıyla VI. Eyüp Sultan Sempozyumu, 10-12 Mayıs 2002, s. 254-255.
G507/4 Göñlümi rūşen şen şen ider şuʿle-i dāġ-ı ʿaşḳuñ / Pertev-i meşʿale-i mihr-i cihān-tāb gibi<br />
G415/4 Rūşen şen itdi itdi gün gibi ās̱ār-ı ḥüsn-i ṭalʿatuñ / Nūr-baḫşīler çerāġın pertev-i envār ile<br />
rūşen şen ḳılmak ılmak [4] [4] aydınlatmak, ışıtmak<br />
K14/4 Yine ol sancaḳ-ı zerrīn-ser ü sīmīn-ḳabā ḳıldı ıldı / Livā-yı ṣubḥ-ı nūrānī gibi rūşen şen bu eyvānı<br />
M5/VII/3 Ser-nüviştüm ḥālidür āfāḳa rūşen şen ḳıldu ıldu ılduġum ıldu ġum<br />
G367/4 Fürūġ-ı cām-ı ʿişretden ḥarīm-i cānı rūşen şen ḳıl ıl / Ki envār-ı saʿādetdür çerāġ-ı devlet-i Cemden<br />
G462/2 Rūşen şen ḳılalı ılalı meşʿale-i āh-ı derūnum / Ġālib görinür gicelerüm gündüzüm üzre<br />
rūşen şen olmak [4]<br />
1. (etrafı) aydınlatmak<br />
G224/4 Olsun Olsun çerāġı ruḫlaruñuñ rūşen şen ey ṣanem / Yaḳduḳça mihr ü māh bu deyr-i kühende şemʿ<br />
2. görmeye başlamak<br />
K2/3 Rūşen şen old oldı old<br />
açılup dīde-i Yaʿḳūb-ı emel / Demidür menzil-i ʿişret ola Beytüʾl-aḥzān<br />
3. (gözleri) açılmak<br />
M3/I/5 Nā-gehān bir toz ḳopardı bād-pāy-ı devleti / Rūşen şen oldı oldı dīde-i aʿyān-ı devlet ṣubḥ-dem<br />
4. aydınlanmak<br />
Kt1/4 Ḫāk-i pāyüñle olur olur olur çeşm-i cihān-bīn rūşen şen / Gerd-i rāhuñla bulur āyīne-i cān ṣayḳal<br />
rūşen şen ü bī bī-dār bī<br />
ār olmak olmak olmak [1] [1] gözleri aydın olmak ‖ talihi açık olmak<br />
M2/V/5 Daḫı ol duḫter-i saʿd-aḫter-i pākīze-güher / Çeşm-i Nāhīd gibi rūşen şen ü bī bī-dār bī<br />
ār olsun<br />
olsun<br />
rūşen şen şen-dil şen dil dil [1] gönlü aydın<br />
G140/7 Biri ḫurşīd gibi rūşe şe şen-dil şe dil / Biri Nāhid gibi pāk-naẓar<br />
rūşen şen şen-güher şen güher [1] [1] parlak bir inci<br />
G318/7 Ḫurşīd-<strong>ve</strong>ş pür-nūr u fer Nāhīd-<strong>ve</strong>ş rūşen şen şen-güher şen güher / Keyvān-ṣıfat ʿālī-naẓar şāhenşeh-i encüm-ḥaşem<br />
rūşen şen şen-żamīr şen żamīr [1] gönlü aydın<br />
M1/VII/3 Gün ṭoġdı şimdi ġāyete irdi sepīde-dem / Ruḫsār-ı ḫūb-ı ḫusrev-i rūşen şen şen-żamīri şen żamīri żamīri gör<br />
1. gündüz<br />
rūz ūz [2]<br />
Mtl 19 Nʾola mūdan es̱er olmasa hīç ol serv-ḳāmetde / Şeb olmaz hep ser-ā-ser rūz ūz olur dirler ḳıyāmetde<br />
2. gün<br />
G426/6 Ẓulmet-i cehlde cevher diyü cemʿ itdügümüz / Ḳorkum oldur çıḳa ol rūzda ūzda ūzda seng-i ḫāre<br />
951<br />
rūz ūz ūz-ı ūz ı ezel ezel [3] ezel günü, Allah’ın ruhları yaratıp bir araya topladığı gün ‖ ‘bezm-i elest’ (düşen<br />
kısmet bağlamlarında)<br />
G173/2 Belā ʿāşıḳlara rūz ūz ūz-ı ūz ı ı ezelde ḳısmet olduḳda / Ṭabībüm derd-i hicrānuñ dil-i bīmāre düşmişdür<br />
G519/4 Gedāya ḳısmet-i rūz-ı ı ezelden / Leked-kūb-ı melāmetdür degen pāy<br />
G216/5 Bundan ziyāde ʿāşıḳ ferḫunde-fāl olur mı / Rūz ūz ūz-ı ūz ı ezelde ḳurʿa naḳş-ı nigāre düşmiş<br />
rūz ūz ūz-ı ūz ı fir firāḳ/fürḳat fir<br />
ḳ/fürḳat [3] ayrılık zamanı<br />
G232/1 Şeb-i tārīk görinür gözüme rūz ūz ūz-ı ūz ı fir firāḳ fir<br />
/ Dūd-ı āhumla meger ṭoldı ser-ā-ser āfāḳ<br />
G378/5 İrmedin rūz ūz ūz-ı ūz ı fir firāḳ fir<br />
eyleyelüm cānı revān / Bāḳıyā çün dinilür ey güne ḳatlanmaz deyn<br />
G491/4 Rūz ūz ūz-ı ūz ı für fürḳatde für<br />
ḳatde hücūm eyleyüp eşk-i gül-gūn / Sipeh-i ṣabr u sükūn üzre şebīḫūñ itdi<br />
rūz ūz ūz-ı ūz ı ġam/hecr ġam/hecr [2] [2] ayrılık zamanı
G386/5 Rūz ūz ūz-ı ūz ı ġamuñda ġamuñda ġamzeñe meyl itdügüm bu kim / Kendüm helāke ḳaṣd iderin ḫançer isterin<br />
G454/3 Rūz ūz ūz-ı ūz ı hecrinde hecrinde güler dāne-i eşküm göricek / Berg-i güldür ki ṭutar ḳaṭre-i şeb-nem tāze<br />
rūz ūz ūz-ı ūz ı <strong>ve</strong> <strong>ve</strong>ġā/meṣāf <strong>ve</strong><br />
ġā/meṣāf [4]<br />
[4]<br />
1. savaş<br />
K14/13 Didi Behrām-ı düşmen-kām gördi ḍarb-ı şemşīrin / Ḳoluña ḳuv<strong>ve</strong>t ey rūz ūz ūz-ı ūz ı <strong>ve</strong> <strong>ve</strong>ġānuñ <strong>ve</strong><br />
ġānuñ Şāh-ı Merdānı<br />
K9/14 Ṣaff-ı ġazāda rāyet-i iḳbāli pāy-merd / Rūz ūz ūz-ı ūz ı <strong>ve</strong> <strong>ve</strong>ġāda <strong>ve</strong><br />
ġāda ḳabża-i şemşīri dest-yār<br />
G494/6 Felekden seyr idüp rezmüñ disün Behrām-ı ḫaṣm-efgen / Hezār aḥsent ey rūz ūz ūz-ı ūz ı <strong>ve</strong> <strong>ve</strong>ġānuñ <strong>ve</strong><br />
ġānuñ ġānuñ merd-i meydānı<br />
2. savaşta, savaş zamanı<br />
Kt6/1 Ġamzelerden tīġ u ḫançer çekse ḳaṣd-ı ʿāşıḳa / Rüstem irmez Ḳahramān-ı çeşmüñe rūz ūz ūz-ı ūz ı me meṣāf me<br />
ṣāf<br />
rūz ūz ūz-ı ūz ı vi viṣāl vi<br />
ṣāl [5] [5] vuslat günleri; bkz. ‘viṣāl günleri’ md.<br />
K11/11 Yine rūz ūz ūz-ı ūz ı vi viṣālinden vi<br />
ṣālinden dem urdı bād-ı ṣubḥ ey dil / Ḳul olduñ nice yıllardur bu gün ʿīd irdi ḳurbān ol<br />
G65/1 Yüzüñ şems-i ḍuḥā rūz ūz ūz-ı ūz ı ı vi viṣālüñ vi<br />
ṣālüñ ʿīd-i Eḍḥādur / Cemālüñden müzeyyen her ṭaraf ʿālem temāşādur<br />
G172/2 Başuma ʿayn-i belādur şeb-i hecrüñde gözüm/ Ne görür rūz ūz ūz-ı ūz ı vi viṣālüñ vi<br />
ṣālüñ ne bilür ḫ˅āb nedür<br />
G417/1 Ne ʿīde beñzedür rūz ūz ūz-ı ūz ı vi viṣālüñ vi<br />
ṣālüñ ṣālüñ dil ne nev-rūze / Şeb-i Ḳadre irişenler irer ol rūz-ı fīrūze<br />
G537/6 ʿĪdden rūz ūz ūz-ı ūz ı vi viṣāli vi<br />
ṣāli bilürüz aʿlādur / Ḳutlu gündür o gün ammā ḳatı çoḳ ferdāsı<br />
rūz ūz ūz-ı ūz ı ffīrūz<br />
f<br />
īrūz [1] [1] mübarek/kutlu gün<br />
G417/1 Ne ʿīde beñzedür rūz-ı viṣālüñ dil ne nev-rūze / Şeb-i Ḳadre irişenler irer ol rūz ūz ūz-ı ūz ı ffīrūze<br />
f<br />
īrūze<br />
rūz ūz ūz-ı ūz ı ʿīd ʿīd ʿīd [1] [1] bayram günü ‖ bayram<br />
G392/5 Rūz ūz ūz-ı ūz ı ʿīd irdügini ṭuydılar eṭfāl-i çemen / Ṣubḥ-dem geydiler envāʿ-ı libās-ı rengīn<br />
952<br />
rūz ūz ūz-ı ūz ı şekk [1] Ramazanın ilk günü (bu gün ile ilgili kuşkular nedeniyle; eğer hava hilâlin<br />
görünmesine uygun değilse Şaban ayını otuza tamamlayıp oruç tutma ) ‖ Ramazan<br />
G423/6 Rūz ūz ūz-ı ūz ı şekk irdi yaḳīn geldi meh-i rūze yine / Bādeden reng-peẕīr olsa gerek seccāde<br />
rūz ūz ūz-ı ūz ı şüm şümār şüm<br />
ār [1] [1] hesap günü ‖ kıyamet günü<br />
G233/3 Bī-ḥisāb itdi ḫaṭuñ ʿāşıḳa cevri ammā / Kimse daʿvā idemez rūz ūz ūz-ı ūz ı şüm şümār şüm<br />
ār olmayıcaḳ<br />
rūz ūz u şeb [1] gece gündüz ‖ devamlı, her zaman<br />
G27/3 Olurken rūz ūz u şeb şeb hem-sāye ol ruḫsār-ı zībāya / Nedür zülf-i dil-āvīzüñ perīşān olmaġa bāʿis̱<br />
rūze ūze [1] oruç<br />
K23/2 Cām-ı hilāli hep bilece gördiler bu şeb / Ḫalḳ-ı cihāna ḳıldı Ḫudā rūzeyi ūzeyi ḥarām<br />
rūze ūze ūze ṭutmak ṭutmak [1] [1] oruç tutmak<br />
G417/2 Temāşā bunda kim faṣl-ı bahār eyyām-ı ʿīd oldı / Daḫı künc-i riyāżetde ṭutarlar ṭutarlar ehl-i dil rūze ūze<br />
1. devir, zaman<br />
rūzgār ūzgār [33]<br />
K17/9 Mülk-i süḫanda nevbetümüz çaldı rūzgār ūzgār / Āfāḳı ṭutdı <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le-i kūs-ı iştihar<br />
K17/12 Yüz sür Cenāb-ı Ḥaḳḳa niyāz u tażarruʿ it / Olsun mezīd ʿömr-i Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i rūzgār ūzgār<br />
M3/IV/4 Ṣāḥib-i fażl u kemālüñ virdi ḥaḳḳın rūzgār ūzgār / Ol kemāl-i fażl-ı Ḥaḳdan luṭfa mażhardur gelen<br />
G77/4 Aldanma cāh u baḫtına ḳalmaz bu rūzgār ūzgār / Bāġ u bahārı nʾeyledi bād-ı ḫazānı gör<br />
G98/5 Seng-i felāḫan ursa eger dest-i rūzgār ūzgār / Ḳandīl-i āfitāb-ı münev<strong>ve</strong>r şikest olur<br />
G130/2 Sildi ġubār-ı ġuṣṣayı dilden nesīm-i ṣubḥ / İrdi yitişdi himmet-i merdān-ı rūzgār ūzgār<br />
G141/5 Biz ṭālib-i te<strong>ve</strong>ccüh-i iḳbāl-i rūzgār ūzgār / Gül-berg-i bāġ-ı ʿömr ise ber-bād olup gider<br />
K16/6 Bāḳī ne ġam penāhuñ ola rūzgārda ūzgārda / Sulṭān Meḥemmed ol şeh-i ṣāḥib-kerem gibi
K21/26 Velīkin āyīne-i ṭabʿ-ı ṣaf<strong>ve</strong>t-āyīnüñ / Bu rūzgārda ūzgārda var ṣūretinde gerd-i melāl<br />
G407/1 Āferīn ol rūzgāruñ ūzgāruñ Ḥayder-i Kerrārına / Ẕüʾl-feḳār olmaz muʿādil tīġ-i cevher-dārına<br />
2. felek<br />
M1/VII/5 Ber-bād ḳıldı taḫt-ı Süleymānı rūzgār ūzgār / Sulṭān Selīm Ḫān-ı Sikender-serīri gör<br />
G20/3 Ṭoḳınupdur bāde-i gül-gūna çeşm-i rūzgār ūzgār / Sāġar üzre ṣanmañuz peydā olur yir yir ḥabāb<br />
G134/5 Ḫalḳ-ı cihānı naḳşına eyler firīfte / Naḳḳāş-ı rūzgār ūzgār ʿaceb rengler geçer<br />
G191/4 Yaşumuz deryālara döndürdi cevr-i rūzgār ūzgār / Ḥāliyā ey māh-rū baḥr-i belāya māliküz<br />
G371/5 Bāḳī çemende ḫaylī perīşān imiş varaḳ / Beñzer ki bir şikāyeti var rūzgārdan ūzgārdan<br />
3. rüzgar, yel ‖ felek<br />
K11/4 Ḳo emvāc-ı belā gelsün naṣībin rūzgār ūzgār alsun / Derūnuñ derdini keşf itme sen deryā-yı ʿummān ol<br />
G160/1 Farḳ-ı felekde ẓāhir olup tāc-ı zer-nigār / Üsküflerin menārelerüñ ḳapdı rūzgār ūzgār<br />
G180/2 Sildi süpürdi ṣaḥn-ı çemende ġubārı bād / Yeldi yopurdı ṭurmadı ferrāş-ı rūzgār ūzgār<br />
G279/2 Miyān-ı āb u āteş oldı cāy-ı keştī-i ṣahbā / Baturdı rūzgār ūzgār āyīn-i ʾīşın bezm-i rindānuñ<br />
G416/3 Āḫır peyām-ı vaṣl ile gül-berg-i ter gibi / İrdi ḫuceste nāmeleri rūzgār ūzgār ūzgār ile<br />
G441/3 Ḫāṭır kenāre māʾil iken baḥr-i ʿaşḳda / Gird-āba ṣaldı fülk-i dili rūzgār ūzgār ūzgār ise<br />
G468/3 Miyān-ı baḥr-i istiġnādan āḫır / Gelürsin rūzgār ūzgār ile kenāre<br />
G44/5 Ḫāk-i rāhuñ ideyin āhumla / Rūzgār ūzgār içre ġamuñla ber-bād<br />
G352/6 Çıḳarsun keştī-i bāde kenār-ı ʿişret-ābāde / Dilā ṣabr eyle bir ḳaç gün muvāfıḳ rūzgār ūzgār olsun<br />
G88/4 Ḫāk-i rehüñ ṣabā yili ʿāşıḳa armaġān ider / Ḥaḳ bu ki ayaġuñ tozı tuḫfe-i rūzgārdur ūzgārdur<br />
G90/4 Gird-āb-ı ġamda ṣarṣar-ı āhumla fülk-i dil / Elbette bir kenāra çıḳar rūzgārdur ūzgārdur<br />
G152/6 Dil zevraḳını lücce-i ġamdan hevā-yı ʿaşḳ / Elbette bir kenāra atar rūzgārdur ūzgārdur<br />
G200/4 Ḳullanur zevraḳ-ı meyi sāḳī / Çekdürür rūzgāre ūzgāre ūzgāre ḳatlanmaz<br />
G468/4 Yıḳar bünyād-ı çarḫı bād-ı āhum / Efendi nesne döymez rūzgāre ūzgāre ūzgāre<br />
G83/3 Āsīb-i rūzgār ūzgār ūzgārı ūzgār gül-istān-ı dehrde / Sen serv-i gül-ʿiẕāra hevā-dār olan bilür<br />
K16/11 Āsīb-i rūzgār ūzgār ūzgār-ı ūzgār ḫazāndan emīn ola / Gül-zār-ı ʿömr-i devleti bāġ-ı İrem gibi<br />
K22/19 Rūzgāruñ ūzgāruñ şiddetinden gül-şen-i baḫtı maṣūn / Nitekim bād-ı ḫazāndan ṣaḥn-ı gül-zār-ı cinān<br />
G410/3 Rūzgāruñ ūzgāruñ sitemin gör düşürüp gīsūña / Yine dil zevraḳını ṣaldı Fireng-istāne<br />
rūzgār ūzgār ūzgār-dīde ūzgār īde [1] [1] gün görmüş, tecrübeli<br />
G134/3 Irmaz gözini sāġar-ı meyden ḥabāb-vār / Her rūzgār ūzgār ūzgār-dīde<br />
ūzgār īde ki ṣāḥib-naẓar geçer<br />
rūzī ūzī olmak [3] nasip olmak, kısmet olmak<br />
G216/6 Ḳısmetde tīr-i ʿaşḳun Bāḳīye oldı oldı rrūzī<br />
r ūzī / Sehm-i saʿādet ol gün ol dil-figāre düşmiş<br />
G530/2 Dil-i mecnūna şimdi yig gelür leyli nehārından / Olaldan Olaldan āsitān-būsuñ şeb-i tārīkde rūzī ūzī<br />
G539/4 Ṭurra-i müşgīnüñe olmazsa olmazsa rrūzī<br />
r ūzī dest-res / Şāne-<strong>ve</strong>ş minşār-ı miḥnet çāk çāk eyler beni<br />
rüm rümūz rüm rümūz<br />
ūz [1] [1] gizli anlamlar, işaretler<br />
G312/1 Ḥaḳīḳat sırrın ey zāhid dil-i bī-ġışş u ġılden bil / Rüm Rümūz Rüm Rümūz<br />
ūz-ı ūz ʿaşḳı fehm eyle biraz sen de bu dilden bil<br />
953<br />
Rüstem Rüstem [3] [3] ‘Şehnâme’de Zâl’ın dillere destan kahramanlıklarıyla anılan oğlu; geniş<br />
bilgi için bkz. MİTOLOJİK UNSURLAR, s. 247-258. Ayrıca bkz. ‘rezm-i Rüstem ü İsfendiyār’ md.<br />
K26/17 Ḳabża-i ḳudretine ḳavs kemān-ı Rüstem Rüstem / Nā<strong>ve</strong>k-i reʾyine per şeh-per-i Cibrīl-i emīn<br />
G133/3 Çeşmüñ şu resme ʿāşıḳı ġamzeñle ḳatl ider / Bir nā-tevānı tīġ ile ṣan Rüstem Rüstem öldürür<br />
Kt6/1 Ġamzelerden tīġ u ḫançer çekse ḳaṣd-ı ʿāşıḳa / Rüs Rüstem Rüs tem irmez Ḳahramān-ı çeşmüñe rūz-ı meṣāf<br />
Rüstem Rüstem-i Rüstem i Dest Destān Dest<br />
ān ān [1] [1] ünlü Rüstem (‘destān’ın hileci anlamı da göz önünde bulundurulmalıdır.)
K12/3 Ḳaşlaruñ bükdi bilin gerçi kemān-ı ʿaşḳı / ʿĀşıḳuñ Rüstem Rüstem-i Rüstem<br />
i Dest Destān Dest<br />
ān ile ḫasmāne çeker<br />
Rüstem Rüstem-i Rüstem i ZZāl<br />
Z<br />
āl āl [2] [2] Zâl oğlu Rüstem<br />
K20/42 Benem bu ʿarṣada kim raḫş-ı ṭabʿı depredicek / Vücūdı ḫaṣm ola pāmāl olursa Rüstem Rüstem-i Rüstem i i ZZāl<br />
Z<br />
āl<br />
G24/4 Rüstem Rüstem-i Rüstem i ZZālüñ<br />
Z<br />
ālüñ ṭutışdum pençesin burdum idi / Ḳodı el arḳası didi dest ber-bālā-yı dest<br />
rüs rüsūm rüs rüsūm<br />
ūm [1] [1] şekiller, suretler ‖ dünyalık işler/meşgaleler<br />
G223/6 İlāhī ṭabʿ-ı Bāḳīden rüs rüsūm rüs rüsūm<br />
ūm-ı ūm ġayrı maḥv eyle / Ki aṣlā ḳalmaya ḳalbinde naḳş-ı mā-sivādan ḥaẓ<br />
rüsv rüsvāy rüsv rüsvāy<br />
āy-ı āy ı ʿālem ʿālem [1] [1] [1] âlemin rezili ‖ âşık<br />
G355/6 Naʿre-i mestānemi gūş eyleyüp dil-ber dimiş / Kūyuma bir daḫı ol rüsv rüsvāy rüsv rüsvāy<br />
āy-ı āy ı ʿālem ʿālem ʿālem gelmesün<br />
rüsv rüsvāy rüsv rüsvāy<br />
āy-ı āy ı cih cihān cih cihān<br />
ān eylemek [2] âleme rezil etmek<br />
G437/4 Rāzumı nāle ile ʿāleme fāş itdi göñül / Bizi rüsv rüsvāy rüsv rüsvāy<br />
āy-ı āy ı cih cihān cih<br />
ān eyledi bir dīvāne<br />
G129/6 Maġrūr idüñ <strong>ve</strong>fāsına bir şūḫuñ ey göñül / Rüsv Rüsvāy Rüsv Rüsvāy<br />
āy-ı āy ı ʿālem ʿālem eyledi eyledi şimdi cefāyı gör<br />
rüsv rüsvā(y) rüsv ā(y) olmak olmak [3] [3] [3] rezil kepaze olmak<br />
G496/1 Olmayaydum Olmayaydum ʿāleme ʿaşḳuñla rüsv rüsvā rüsv kāşkī / Gülmeyeydi ḥālüme hecrüñde aʿdā kāşkī<br />
G204/4 İçeyin ʿāleme rüsv rüsvāy rüsv rüsvāy<br />
āy olay olayın olay olayın<br />
ın nʾolsa gerek / ʿĀşıḳam ʿāşıḳ-ı bed-nāma ġam-ı neng olmaz<br />
G281/6 Bāḳī şarāb-ı ʿaşḳ ile rüsv rüsvāy rüsv rüsvāy<br />
āy olup olup gezer / Anı gerekse yaḫşı gerekse yaman ṭutuñ<br />
954<br />
rü rüʾūs rü rüʾūs<br />
ʾūs [1] rüûs defteri, Osmanlı’da memurların tayin işlemlerini gösteren defter;<br />
daha geniş bilgi için bkz. PAKALIN, C. III, s. 71.<br />
G140/3 Yazdı sevdāñı başumuzda ḳażā / Ḳayd olındı rü rüʾūsa rü ʾūsa ḥükm-i ḳader
S/ S/Ṣ/S̠ S/<br />
S̠<br />
sa saʿādet sa ʿādet [17] [17] mutluluk, bahtiyarlık; bkz. ‘baḫt u saʿādet’, ‘burc-i saʿādet’ md.<br />
K4/8 Beyāżı ġurre-i ṣubḥ-ı sa saʿādet sa saʿādet<br />
ʿādet / Sevādı sürme-i çeşm-i cihān-bīn<br />
K21/29 Nigīn-i baḫt u sivār-ı sa saʿādet sa ʿādet elde degül / Ayaḳda ḳodı zamāne niteki zer ḫalḫāl<br />
G93/6 Mey-i laʿl ādeme ziyān itmez / Belki ser-māye-i sa saʿādet sa<br />
ʿādet olur<br />
G99/7 Bāḳī hümā-yı evc-i sa saʿādet sa ʿādet zamānede / Şāhīn baḳışlu Şāh Selīmüñ şikārıdur<br />
G171/6 Ser terkine ḳāʾildür dünyāya göñül virmez / Terk ehlinüñ ey Bāḳī başında sa saʿādet sa<br />
ʿādet var<br />
G216/6 Ḳısmetde tīr-i ʿaşḳun Bāḳīye oldı rūzī / Sehm-i sa saʿādet sa ʿādet ol gün ol dil-figāre düşmiş<br />
G216/7 Reşk eylesün zamāne Sulṭān Murād Ḫāna / Hep pertev-i sa saʿādet sa<br />
ʿādet ol kām-kāre düşmiş<br />
G228/4 Zaḫm-ı ḫadeng-i yār sa saʿādet sa saʿādet<br />
ʿādet nişānıdur / Sīnem ideydi ol ḳaşı ya kāşkī hedef<br />
G311/8 Ḫurşīd-i āsmān-ı sa saʿā sa saʿā<br />
ʿādet<br />
det Selīm Ḫān / Kim feyż-i cāmı kāne baġışlar hezār laʿl<br />
G408/9 Dürr-i yektā-yı sa saʿādet sa saʿādet<br />
ʿādet zīb ü zī<strong>ve</strong>r tācına / Gevher-i vālā-yı nuṣret ḫançer-i elmāsına<br />
G525/5 Bāḳī ölsün yoluña pādişehüm sen ṣaġ ol / Baḫt pāyende Ḫudā yār sa saʿādet sa ʿādet bāḳī<br />
Kt4/1 Ne yaña ʿazm-i hümāyūn iderseñ ola şehā / Nesīm-i ṣubḥ-ı sa saʿādet sa<br />
ʿādet yoluñda ferrāşuñ<br />
M2/III/1 ʿĪd yaḳlaşdı döşensün yine ḳaṣr u dīvān / Çıḳup eyvān-ı sa saʿādetde sa<br />
ʿādetde buyursun Sulṭān<br />
G392/7 ʿĀleme ʿīd-i saʿīd ol yiter ey Bāḳī kim / Ola pāyende sa saʿādetde sa<br />
ʿādetde şehenşāh-ı güzīn<br />
K8/9 Nişān-ı baḫt u devlet gevher-i kān-ı sa saʿādetdür sa ʿādetdür / Ġubār-ı naʿl-i esbi tāc-ı farḳ-ı ḫusrevān üzre<br />
G367/4 Fürūġ-ı cām-ı ʿişretden ḥarīm-i cānı rūşen ḳıl / Ki envār-ı sa saʿādetdür sa ʿādetdür çerāġ-ı devlet-i Cemden<br />
G280/1 İḥsān u cūd u maʿdelet oldıysa ʿādetüñ / Ḫurşīd ü māha fer vire necm-i sa saʿādetüñ sa ʿādetüñ<br />
sa saʿādet sa<br />
ʿādet taḫt taḫtı taḫt ı [2]<br />
[2]<br />
K5/1 Bi-ḥamdiʾllāh şeref buldı yine mülk-i Süleymānī / Cülūs itdi sa saʿādet sa ʿādet taḫt taḫtına taḫt taḫtına<br />
ına İskender-i s̱ānī<br />
K5/9 Şehenşāh-ı hümāyūn-ṭāliʿ u ferḫunde-ṭalʿatdur / Cihān-ı salṭanatda ol sa saʿādet sa ʿādet taḫt taḫtınuñ taḫt ınuñ ḫānı<br />
sa saʿādet sa<br />
ʿādet tāc tācı tāc ı [1] [1] bkz. ‘tāc-ı saʿādet’ md.<br />
K4/18 Ḫudā virsün serīr-i salṭanatda / Sa Saʿādet Sa ʿādet tāc tācı tāc birle ʿizz ü temkīn<br />
sa saʿādet sa<br />
ʿādet ḳaṣr ḳaṣrı ḳaṣr ı [1] [1] bkz. ‘ḳaṣr-ı saʿādet’ md.<br />
K19/6 Tā ki bennā-yı ḳader yapdı sa saʿādet sa ʿādet ḳaṣr ḳaṣrın ḳaṣr ḳaṣrın<br />
ın / Oldı ol ṭāḳ-ı felek-rifʿate manẓar ḫātem<br />
sa saʿādet sa<br />
ʿādet mülki mülki [1] [1] mutluluk ülkesi ‖ cennet; bkz. ‘mülk-i saʿādet’ md.<br />
G505/4 Fenāsın bildi dünyānuñ çekildi dār-ı ʿuḳbāya / Sa Saʿādet Sa ʿādet mülkine mülkine Bārī muẓaffer ḳıldı Manṣūrı<br />
sa saʿādet sa<br />
ʿādet ʿādet-ba ʿādet ba baḫş ba ş olmak [1] [1] mutluluk <strong>ve</strong>rmek ‖ talihi yoluna koymak<br />
G17/5 Maḥabbet dāġı yaḳ sīneñde ferr-i devlet isterseñ / Bilürsin olmaz olmaz ey Bāḳī sa saʿādet sa saʿādet<br />
ʿādet-ba ʿādet ba baḫş ba her kevkeb<br />
sa saʿādet sa<br />
ʿādet ʿādet-mes ʿādet mes mesīr mes īr [1] [1] saadet seyranı<br />
M1/VII/7 Cevlāne gitdi ravżaya ṭāvūs-ı bāġ-ı ḳuds / Ferr-i hümā-yı evc-i sa saʿādet sa saʿādet<br />
ʿādet-mes ʿādet mes mesīri mes īri gör<br />
sa saʿādet sa<br />
ʿādet ʿādet-ned ʿādet ned nedīm ned īm [1] yanında saadet duyulan (padişah)<br />
G403/9 Minnet Ḫudāya baḫt müsāʿid sitāre yār / İḳbāl-i Ḫān Murād-ı sa saʿādet sa<br />
ʿādet ʿādet-ned ʿādet ned nedīm ned īm ile<br />
ṣabā ṣabā [20] [20] bahar rüzgârı, tan yeli; bkz. ‘bād-ı ṣabā’ md.<br />
K18/4 Yine ferrāş-ı ṣabā ṣabā ṣaḥn-ı ribāṭ-ı çemene / Geldi bir ḳāfile ḳondurdı yüki cümle bahār<br />
K18/15 Zīb ü fer virmek içün rūy-ı ʿarūs-ı çemene / Yāsemen şāne ṣabā ṣabā māşıṭa āb āyīne-dār<br />
955
K21/32 Hemīşe tā ḳıla keff-i direm-feşān-ı ṣabā ṣabā / Şitāda dāmen-i küh-sār u deşti māl-ā-māl<br />
G47/2 Ḫoş geldüñ ey nesīm-i ṣabā ṣabā merḥabā diyü / Bād-ı bahāra ṭurra-i cānāne ṣarmaşur<br />
G254/1 Ey ṣabā ṣabā dil raḫtın ol gīsū-yı müşgīn-tāre çek / ʿĀşıḳ-ı dīvāneyi zencīr-i zülf-i yāre çek<br />
G289/1 Gül-zāra gel nesīm-i ṣabā ṣabā gibi ḫoş-dem ol / Açıl derūn-ı ġonca gibi şād u ḫurrem ol<br />
G310/4 Nāfe-i müşgīn-i zülfinden ḫaber ṣor Çīne var / Ey ṣabā ṣabā geşt ü güẕār it kāʾinātı ṭurma yil<br />
G318/4 Müşgīn-nesīm oldı hevā ʿanber-şemīm oldı ṣabā ṣabā / Gül-zāra gelse ġālibā urmaz Ḫutenden nāfe dem<br />
G345/1 Bir ḫaber vir ey ṣabā ṣabā nʾoldı gül-istānum benüm / Kimler ile ṣalınur serv-i ḫırāmānum benüm<br />
G371/4 Ṣaḥn-ı çemende ṭurma ṣalınsun ṣabā ṣabā ile / Āzādedür nihāl bu gün berg ü bārdan<br />
G383/2 Gerd-i rāhın çihre-i aġyāra ḳondurmış ṣabā ṣabā / Yükledük ol gā<strong>ve</strong> hep rūy-ı zemīnüñ minnetin<br />
G479/1 Güvleyüp düşdi ṣabā ṣabā bāġda āb-ı cūya / Beñzemiş ʿaks-i ruḫuñ gördi bir içim ṣuya<br />
G520/3 Ey ṣabā ṣabā zülf-i dil-āvīzini taḥrīk itdüñ / Bu ḳadar fitne vü āşūba sen olduñ bādī<br />
G536/5 Būy-ı zülfinden ṣabā ṣabā geldi dem urdı cānuma / ʿĀşıḳ-ı āşüfte itdi Bāḳıyā ol dem beni<br />
K5/25 Ṣabā Ṣabā gibi güẕār itdüm seḥer gül-zār-ı medḥüñde / Bu ebyātı terennüm ḳıldı bir mürġ-i ḫoş-elḥānī<br />
K8/13 Hirāsān oldı aʿyān-ı Ḫorāsān gözlerin açdı / Ṣabā Ṣabā gerd-i siyāhın sürmesiyle İṣfahān üzre<br />
G337/5 Ṣab ab abā ab ile ḥarekātın görüp nihāllerüñ / Tevāżuʿ ehli birer nev-cevāna beñzetdüm<br />
G530/7 Ṣab ab abā ab ḫāk-i rehin būs itdi muġber olduñ ey ʿāşıḳ / Ġubār-ı ḫaṭṭ-ı müşgīni belürsin göresin tozı<br />
G310/6 Üstümüzden yil gibi geçsün ṣabānuñ ṣabānuñ himmeti / İstemezse irdügin ol serv-i sīm-endāma el<br />
G465/2 Ey kāş ṭavf-ı Kaʿbe-i kūy-ı nigār içün / Hem-rāh olaydı ḫāk-i vücūdum ṣabāyile<br />
ṣabāyile<br />
ṣabā ṣabā ṣabā yili yili [1] [1] [1] sabâ rüzgârı<br />
G88/4 Ḫāk-i rehüñ ṣabā ṣabā yili yili ʿāşıḳa armaġān ider / Ḥaḳ bu ki ayaġuñ tozı tuḫfe-i rūzgārdur<br />
sāb āb ābıḳ āb ḳ [1] zaman <strong>ve</strong> makam olarak bakımından önde olan kimse<br />
K25/26 Ne şeref cāh ile ger olsa zamānen sāb āb ābıḳ āb / Gül-i ter ṣoñra gelür gül-şene ev<strong>ve</strong>l ḫas u ḫār<br />
ṣabr ṣabr [8] [8] sabır<br />
M6/VII/3 Seng-i fenāya çaldı hevā ṣabr ṣabr zevraḳın<br />
G196/1 Gören dil ān-ı ḥüsnin vaʿde-i cānāne ḳatlanmaz / Belī ʿāşıḳda ṣabr ṣabr olmaz göñül ol āne ḳatlanmaz<br />
G240/3 Menzilin bāġ-ı bihişt eyleseñ itmez ārām / Cānda ṣabr u dil-i şeydāda ḳarār olmayıcaḳ<br />
G435/5 Terk iderdi mey ü maḥbūb hevāsın Bāḳī / Cānda ṣabr ṣabr u dil-i āvārede ārām olsa<br />
K21/5 Bu faṣl içinde şu kim ṣabr ṣabrı ṣabr ḳaldı ser-māye / Olur nihāl-i çemen gibi ġarḳ-ı māl u menāl<br />
M5/V/3 Çāk idüpdür gerçi kim ṣabrum ṣabrum girībānın cefā<br />
G330/3 Nʾola ṣabrum ṣabrum yaḳası çāk olsa / Mest ü medhūş-ı cām-ı hicrānem<br />
G520/5 Cevre ḳatlanmaḳ olurdı nʾidelüm ey Bāḳī / ʿAhd-i ḫūbān gibi yoḳ ṣabrumuzuñ<br />
ṣabrumuzuñ bünyādı<br />
ṣabr ṣabr ṣabr eylemek/itmek eylemek/itmek [9] [9] sabretmek, dayanmak<br />
G132/3 Cemālüñ şevḳıne döymez göñüller / Tecellī tābına ṣabr eylemez Ṭūr<br />
G196/4 Göñül çeng-i maḥabbetde yine ṣabr ṣabr itse itse mümkindür / Reg-i cān līk zaḫm-i nāḫun-ı hicrāne ḳatlanmaz<br />
G200/6 Belki dil ṣabr ṣabr ideydi ideydi ideydi ammā ʿömr / Vaʿde-i vaṣl-ı yāre ḳatlanmaz<br />
G331/4 Dāne-i ḫāline baḳ cennet-i ruḫsārında / Nice ṣabr ṣabr eylesün eylesün Allāhı se<strong>ve</strong>rseñ ādem<br />
G352/6 Çıḳarsun keştī-i bāde kenār-ı ʿişret-ābāde / Dilā ṣabr ṣabr eyle eyle eyle bir ḳaç gün muvāfıḳ rūzgār olsun<br />
G384/1 Seyre çıḳsun ne temāşā ola peydā göresin / Bir iki gün hele ṣabr eyle temāşā göresin<br />
G411/1 Nice demdür ṣabr ṣabr ider ider ol tīġ-i bürrān zaḫmına / Şimdi ḳatlanmaz göñül şemşīr-i hicrān zaḫmına<br />
G479/6 Bir devā ṣor dil-i bīmāra lebinden Baḳī / Hele ṣabr ṣabr eyle eyle biraz varsun o yār uyḫuya<br />
G405/1 Ṣabr abr eyle eyle dilā derdüñi cānāne ṭuyurma / Cān içre nihān eyle <strong>ve</strong>lī cāna ṭuyurma<br />
ṣabr ṣabr ṣabr u u ḳarār ḳarār [1] [1] sabır <strong>ve</strong> tahammül<br />
956
G259/3 Ne sende mihr ü <strong>ve</strong>fā var ne bende ṣabr ṣabr ṣabr u u ḳarār ḳarār / O yoḳ bu yoḳ ne ʿaceb bizden ictināb itdüñ<br />
ṣabr ṣabr u u ḳarār ḳarār ḳarār u u ʿaḳl ʿaḳl [2]<br />
[2]<br />
G10/2 Ṣabr Ṣabr u u ḳarār ḳarār u u ʿaḳl ʿaḳl ʿaḳl alıcı bir perī imiş / Ādem ṣanurdum ol ṣanemi gerçi ṣūretā<br />
G182/2 Gözlerüñ ṣabr ṣabr u u ḳarār ḳarār u u ʿaḳl ʿaḳlı ʿaḳl tārāc itdiler / Şol ḥarāmīler gibi kim kār-bāna girdiler<br />
ṣabr ṣabr u u u selāmet selāmet [1]<br />
[1]<br />
G380/6 Gözleri ṣabr ṣabr u u selāmet selāmet mülkini tārāc ider / Bir amānsuz ġamzesi Tātār dirseñ işte sen<br />
ṣabr ṣabr u u sükūn sükūn [2] [2] sabır <strong>ve</strong> sükûnet<br />
G244/3 Gitdi mülk-i ʿademe ḳāfile-i ṣabr ṣabr u u sükūn sükūn / Ḳarşu ṭutdı yolına meşʿale-i nār-ı firāḳ<br />
G491/4 Rūz-ı fürḳatde hücūm eyleyüp eşk-i gül-gūn / Sipeh-i ṣabr u sükūn üzre şebīḫūñ itdi<br />
ṣabr ṣabr u u sükūn sükūn u u selāmet selāmet [1]<br />
[1]<br />
G280/4 Bir dilde meyl ü mihr ü maḥabbet vaṭan ṭuta / Ḳalmaz ḳarārı ṣabr ṣabr u u sükūn sükūn sükūn u u selāmetüñ selāmetüñ<br />
selāmetüñ<br />
ṣabr ṣabr u u tesellī tesellī [1]<br />
[1]<br />
G141/4 Erbāb-ı ʿaşḳa ṣabr ṣabr u u u tesellī tesellī tesellī ṭarīḳi yoḳ / Varan ḥarīm-i kūyuña nā-şād olup gider<br />
ṣabr ṣabrı ṣabr ṣabrı<br />
ı ḳalmamak ḳalmamak [1] [1]<br />
[1]<br />
G324/4 Fürḳatüñde bāġa vardum ḥasret-i bālāñ ile / Ḳalmad Ḳalmadı Ḳalmad Ḳalmadı<br />
ı ṣabrum ṣabrum görüp servi der-āġūş eyledüm<br />
ṣaç ṣaç [13] [13] [13] bkz. ‘zülf’, ‘kākül’ md.<br />
M5/IV/1 Ḥalḳa-i zülf-i siyāhuñ ey ṣaç ṣaçı ṣaç ı müşg-i Ḫuten<br />
G259/5 Ṣaçı açı kelāmın o deñlü uzatduñ ey Bāḳī / İki ṣaḥīfe yiri başḳa bir kitāb itdüñ<br />
G380/2 Lebleri mül ṣaçlar ṣaçları ṣaçlar sünbül yañaġı berg-i gül / Bir semen-ber serv-i ḫoş-reftār dirseñ işte sen<br />
G77/3 Çekdi ḳapuñ gedālıġına ʿāḳıbet ṣaçuñ ṣaçuñ / ʿÖmr-i dırāz u salṭanat-ı cāvidānı gör<br />
G170/4 Didüm müşgīn ṣaçuñ ṣaçuñ ṣaçuñ mıdur muʿaṭṭar iden āfāḳı / Perīşān eyleyüp kāküllerini didi kim budur<br />
G379/3 Çīn içre yoḳ ṣaçuñ ṣaçuñ gibi bir müşk-i ter <strong>ve</strong>lī / Müşgīn ṣaçuñda bulmaġ olur ṣad hezār çīn<br />
G498/3 Gelüp kāfir ṣaçuñ ṣaçuñ ruḫsāruñ üzre / Yüzüñ nūrın görüp īmāne geldi<br />
G502/2 Kāşkī cānı ṣaçuñ ṣaçuñ dārına ber-dār itseñ / Ḫākden refʿ idi bī-çāreye rifʿatler idi<br />
G527/5 Ṣaçuñ açuñ bendinde dil derdin ṣorarsañ / Ġarīb üftāde müşkil ḥāle düşdi<br />
K3/4 Egerçi ser-āmed geçer şāḫ-ı sünbül / Muʿanber ṣaçuñla ṣaçuñla ḳaçan ola hem-ser<br />
G2/1 Ayaḳlarda ḳalur sünbül o zülf-i nīm-tāb-āsā / Ṣaçuñla Ṣaçuñla Ṣaçuñla baḥs̱ iderse başa çıḳmaz müşg-i nāb-āsā<br />
G336/1 Beter buldum dil-i dīvāneyi her çend pend itdüm / Ṣaçuñla açuñla bend idüp āḫır giriftār-ı kemend itdüm<br />
G113/6 Bilüñe yoḳ bedel <strong>ve</strong>lī ṣaçuñuñ ṣaçuñuñ / Girihin çözseñ ol miyāne deger<br />
ṣaç ṣaç ṣaç tār tārı tār tār ı [1] [1] [1] saç teli; bkz. ‘tār-ı mūy’, ‘tār-ı zülf’ md.<br />
G82/5 Ṣaçuñ açuñ açuñ ttār<br />
t tār<br />
ārına ārına<br />
ına pey<strong>ve</strong>ste ḳılursa rişte-i cānı / ʿAlāʾiḳden geçüp Bāḳī cihāndan inḳıṭāʿ eyler<br />
ṣaç ṣaçı ṣaç<br />
ı Leyl Leylā Leyl ā [3] [3] [3] siyahlık <strong>ve</strong> ‘Mecnūn’ paralelliğinde<br />
G174/5 Bāḳī mecnūnuñ olup-durur didüm / Ol ṣaç ṣaçı ṣaç ı Leyl Leylā Leyl kemendin gösterür<br />
G207/3 Gīsūlaruñ firāḳı helāk eyledi bizi / Boynuña alma ey ṣaç ṣaçı ṣaç ı Leyl Leylā Leyl <strong>ve</strong>bālümüz<br />
G548/1 Nice yıldur deşt-i ġamdur cān-ı maḥzūnuñ yiri / Ey ṣaç ṣaçı ṣaç ı Leyl Leylā Leyl virildi baña Mecnūnuñ yiri<br />
ṣaçuñ ṣaçuñ ṣaçuñ zencīri zencīri [2]<br />
[2]<br />
G132/5 Ṣaçuñ Ṣaçuñ zencīri zencīri sevdāsında Bāḳī / Begüm dīvānedür dīvāne maʿẕūr<br />
G353/1 Ṣaçuñ açuñ zenc zencīrine zenc īrine bend it dil-i āvāre eglensün / Muḳayyed ḳıl biraz ol zülf-i müşgīn-tāre eglensün<br />
ṣaçuñ ṣaçuñ ṣaçuñ sevdās sevdāsı sevdās ı [2] [2] siyahlık/düşkünlük bağlamında<br />
G325/3 ʿĀleme leylī ṣaçuñ ṣaçuñ ṣaçuñ sevdās sevdāsın sevdās ın iẓhār eylerin / Nev-bahār eyyāmıdur bir gün ṭutar mecnūnluġum<br />
957
G538/1 Ṣaçuñ açuñ sevd sevdās sevd sevdās<br />
āsı ās şeydā ideli ben zār u maḥzūnı / Unutdı ḫalḳ-ı ʿālem ḳıṣṣa-i Leylā vü Mecnūnı<br />
1. dökülmek<br />
ṣaç ṣaçılmak ṣaç<br />
ılmak [8] [8] bkz. ‘dökilüp ṣaçılmak’ md.<br />
G187/4 Sevād-ı çeşm-i ḥavrāya degişmez ādem ey ṣofī / Ṣaç Ṣaçılmış Ṣaç ılmış ḫırmen-i ḥüsninde yāruñ dāneler vardur<br />
G226/4 Ṣaçıldı açıldı ṣaḥn-ı sebzeye nesrīn varaḳları / Saḳf-ı sipihre beñzedi ferş-i sarāy-ı bāġ<br />
G523/2 Ṣaçıldı açıldı cürʿa-i cām-ı maḥabbet bāġ-ı Rıḍvāna / Ṣuyın Kevs̠er nebātın ney-şeker ḫākin ʿabīr itdi<br />
G452/1 Açılsa ġonca mānend-i leb-i laʿl-i nigār olsa / Ṣaçılsa açılsa ḫurde-i pīrūze ṣaḥrā sebze-zār olsa<br />
G338/1 Şeb-nem gibi ṣaç ṣaçılsun ṣaç ṣaçılsun<br />
ılsun ḳoñ eşk-i firāvānum / Güller gibi açılsun tek ġonca-i ḫandānum<br />
2. yayılmak<br />
K7/13 Yaḳdılar nergisleri eṭrāfa ṣaç ṣaçıldı ṣaç ıldı şirār / Bād āteş-bāzlar gibi gül-efşān eyledi<br />
3. serpilmek<br />
G269/5 Bāḳī yine ṣaç ṣaçıldı ṣaç ıldı nemek bāde-i nāba / Bilsek ʿacebā aṣlı nedür bu şeker-ābuñ<br />
4.dağıtılmak<br />
G308/7 Luṭfuñdan irdi Bāḳīye rengīn filoriler / Gūyā ṣaç ṣaçıldı ṣaç<br />
ıldı meclise bir dest-māl gül<br />
1. dökmek<br />
ṣaçmak ṣaçmak [5] [5] bkz. ‘aḳçe ṣaçmak’, ‘āteşler ṣaçmak’, ‘nūr ṣaçmak’ md.<br />
G323/3 İçelüm laʿl-i müẕābı ṣaçalum ṣaçalum cürʿaları / Ḫāk-i gül-zārı bu gün kān-ı Bedaḫşān idelüm<br />
G483/6 Cürʿa ṣaçd ṣaçdıḳlar ṣaçd ḳlar ḳları ḳlar yir kān-ı Bedaḫşāna deger / Laʿl ü yāḳūtı nʾider mey-gede ḳallāşları<br />
2. ortaya dökmek<br />
G328/2 Jāle-<strong>ve</strong>ş bezme varumuz ṣaçalum ṣaçalum / Zeri gül gibi der-miyān idelüm<br />
3. dağıtmak<br />
K9/3 Ḫurşīd gibi pertev-i cūd u seḫā ile / Rūy-ı zemīne ṣaçd ṣaçdı ṣaçd ı zer-i kāmilüʾl-ʿayār<br />
K21/4 Zemīne dāmen-i ebr ile ṣaçd ṣaçdı ṣaçd ı sīmi felek / Bu ḥāleti göricek māʾil oldı tāze nihāl<br />
ṣad ṣad ṣad [1] [1] yüz ‖ pek çok (‘yek’ paralelliğinde)<br />
G93/9 Dostdan yek işāret ey Bāḳī / Cāna ṣad ṣad mūcib-i beşāret olur<br />
ṣad ṣad-çāk ṣad<br />
āk [2] [2] lime lime, paramparça; bkz. ‘dil-i ṣad-çāk’ md.<br />
G440/1 Ḳarşu ṭutdum sīne-i ṣad ṣad-çāk ṣad āk āki āk senden cānibe / Gönder ey ḳaşı kemānum tīri benden cānibe<br />
Mtl 5 Tāze tāze dāġlarla ḳanlu ḳanlu şerḥalar / Ḫırḳa-i Hindūya döndürdi ten-i ṣad ṣad-çākimüz<br />
ṣad<br />
ākimüz<br />
ṣad ṣad-çāk ṣad<br />
āk āk eylemek eylemek eylemek [1] [1] [1] paramparça yırtmak<br />
G273/2 Gül gibi pīrāhen-i nāmūsı ṣad ṣad-çāk ṣad āk eyleyüp eyleyüp / Lāle-<strong>ve</strong>ş dāġ-ı nihānum āşikār itsem gerek<br />
ṣad ṣad-çāk ṣad<br />
āk āk olmak olmak [1] [1] lime lime olmak<br />
G409/5 Bāḳıyā tīġ-i cefādan sīne kim ṣad ṣad-çāk ṣad āk ola ola / Ḳādir olmaz ʿaşḳ eri derd-i dilüñ iḫfāsına<br />
ṣad ṣad gūne gūne [1] [1] yüz türlü<br />
K1/38 Ḥüsnüñ güliyle bāġ-ı cihān gül-şen-i İrem / Her sū hezār bülbül ü ṣad gūne dāstān<br />
ṣad ṣad hezār/ān hezār/ān [3] [3] yüzbinlerce ‖ pek çok<br />
G379/3 Çīn içre yoḳ ṣaçuñ gibi bir müşk-i ter <strong>ve</strong>lī / Müşgīn ṣaçuñda bulmaġ olur ṣad ṣad ṣad hezār hezār çīn<br />
G409/3 Gerçi ʿālemden ġanīdür ḥüsn-i bī-hem-tā ile / Ṣad ad hez hezārān hez ārān āferīn ammā ki istiġnāsına<br />
G499/5 Ṣad Ṣad Ṣad hezārān hezārān hezārān nev-bahār olsa bu fānī bāġda / Bir gül-i bī-ḫār açılmaz Bāḳıyā sāġar gibi<br />
ṣad ad ad-pāre ad āre [2] [2] lime lime, paramparça; bkz. ‘ten-i ṣad-pāre’ md.<br />
958
G474/5 Ḳaldı ḫayāl-i ḫançeri ṣad ṣad-pāre ṣad āre sīnede / Māhīye beñzer ol ki düşe dāme çıḳmaya<br />
G359/1 Çāk oldı yaḳam cevr-i firāvānuñ elinden / Ṣad ad ad-pāre ad āre iken dāmen-i dil anuñ elinden<br />
ṣad ṣad-sāle ṣad<br />
āle [1] [1] yüz yıllık, asırlık<br />
K6/7 Bulsa cām-ı laʿl-i cān-baḫş-ı lebüñden cürʿa ḫāk / Ḫāk içinde mürde-i ṣad ṣad-sāle ṣad āle cisme cān gelür<br />
ṣadā ṣadā ṣadā [9] [9] ses, avaz ‖ yankı<br />
G218/3 Āvāzeyi bu ʿāleme Dāvūd gibi ṣal / Bāḳī ḳalan bu ḳubbede bir ḫoş ṣadā imiş<br />
G271/6 Bülend-āvāze ḳıl sāz u nevā-yı ʿaşḳı ey muṭrıb / Ki ḳalmaz ḳubbe-i gerdūnda hergiz ol ṣadādan yig<br />
G105/6 ʿUşşāḳ iñiler güm güm öter günbed-i gerdūn / Ḥaḳḳā bu güzel ḫūb u ṣafā-baḫş ṣad ad adādur ad ādur<br />
K1/35 Ṭutdı cihānı pertev-i ḥüsnüñ güneş gibi / Ṭoldı ṣadā ṣadā-yı ṣadā yı ʿaşḳuñ ile kāḫ-ı Kün fe-kān<br />
K18/9 Ṣubḥ-dem <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le-i nevbet-i şāhī mi degül / Ṣavt-ı mürġān-ı ḫoş-elḥān u ṣadā ṣadā-yı ṣadā<br />
yı kūh-sār<br />
G212/7 Bāḳī suḫanda nevbet-i şāhī saña degüp / Dehlūda gūş-ı Ḫusre<strong>ve</strong> irdi ṣadā ṣadā-yı ṣadā yı kūs<br />
G370/3 Göñlin egler nāle-i zencīr ile mecnūn-ı ʿaşḳ / Naġme-i ʿūd u ṣadā ṣadā-yı ṣadā yı çeng ü nāyı nʾeylesün<br />
G139/3 Ḳamer cāmı bu eyvān üzre dāʾim ṣınduġı bu kim / Ṣad ad adā-yı ad yı ṭop-ı āhumdan zemīn ü āsmān ditrer<br />
G419/1 Nevā-yı dil hevā-yı vaṣl-ı yār-i dil-sitān üzre / Ṣad ad adā-yı ad yı yı ṣavt-ı bülbül naḳş-ı bāġ u būstān üzre<br />
ṣadā ṣadā ṣadā vü vü vü ṣīt ṣīt ṣīt [1] [1] âvâze ‖ cıvıltı; bkz. ‘ṣīt u ṣadā’ md.<br />
K7/3 Çıḳdı bir yirden ṣadā ṣadā vü vü ṣīt ṣīt-ı ṣīt mürġān-ı çemen / Gūyiyā eṭfāl-i mekteb ḫatm-i Ḳurʾān eyledi<br />
sa saʿd sa saʿd<br />
ʿd-aḫter ʿd ḫter ḫter [1] yıldızı uğurlu ‖ kutlu, bahtlı<br />
M2/V/5 Daḫı ol duḫter-i sa saʿd sa saʿd<br />
ʿd-aḫter ʿd ḫter ḫter-i ḫter pākīze-güher / Çeşm-i Nāhīd gibi rūşen ü bī-dār olsun<br />
ṣadaḳāt ṣadaḳāt u u u zekāt zekāt-ı zekāt ı çeşm [1] başının gözünün sadakası<br />
G424/4 Ṣada ada adaḳāt ada ḳāt u zekāt zekāt-ı zekāt<br />
ı çeşmüñdür / Sīm ü zer nergisüñ çerāġında<br />
1. nakışsız ‖ saf<br />
sāde āde [5] [5] bkz. ‘ṣāf u sāde’ md.<br />
G311/6 Dirsem ʿaceb mi ḫātem-i Cem devr-i meclise / Elmās cām-ı sāde āde mey-i ḫoş-güvār laʿl<br />
2. sâdık, <strong>ve</strong>falı<br />
G127/2 Ḥarīf-i sādedür ādedür sāġar <strong>ve</strong>lī mey ḫūb hem-demdür / Nedīm-i şūḫdur bülbül gül ammā meclis-ārādur<br />
G290/5 İki cihāna virmedi bir yār-i sādeyi ādeyi / Bāḳī esīr-i ḳayd-ı nuḳūş u ṣu<strong>ve</strong>r degül<br />
3. kaba söz (şiir bağlamında)<br />
G185/3 Sözüm vaṣf-ı leb-i laʿlüñle hem rengīn ü hem şīrīn / ʿAdūlar nükteyi fehm eylemezler sādedür ādedür ādedür dirler<br />
4. sakalsız (yüzünde tüy bitmemiş yanak bağlamında)<br />
G94/4 ʿİẕār-ı sādesi ādesi üzre ṣan ol ruḫ-ı rengīn / Görinür āyīneden laʿl-i gūşvāresidür<br />
sāde āde āde-pehl āde pehl pehlū pehlū<br />
ū olmak [1] [1] sarmaş dolaş olmak<br />
G268/3 Sāde āde āde-pehl āde pehl pehlū pehl ū olmadum nāzük-beden bir şūḫ ile / Baṣmayınca baġruma şemşīr-i bürrānuñ senüñ<br />
sāde āde āde-rū āde ū ū [3] yüzünde tüy bitmemiş (dilber)<br />
G458/5 Yine cisminde Bāḳī ḫançerüñle yaralar çizdi / Ṣanasın sāde āde āde-rū āde bir dil-rübāyı çekdi pehlūya<br />
K12/10 Āb-ı rūyın gören ol ḫançer-i āteş-tābı / Sāde āde āde-rū āde ḫūb ṣanur sīne-i ʿuryāne çeker<br />
G47/8 Pehlūya çekse tīġuñı Bāḳī ṣafā bulur / Ṣan sāde āde āde-rūy āde ūy dil-ber-i ʿuryāne ṣarmaşur<br />
sāde āde āde-ru āde ru ruḫ ru ḫ [1] yüzünde tüy bitmemiş (dilber)<br />
G529/2 Pend eylemiş ol sāde āde āde-ru āde ru ruḫa<br />
ḫa zāhid-i nā-dān / ʿAşḳ ehli hücūm eyledi rīşin yola yazdı<br />
ṣadef ṣadef [11] [11] sedef<br />
G153/6 Keştīde bād-bān u ṣu içre ṣadef ṣadef ṣadef degül / Emvāc-ı baḥr-i eşküme deryā ḳulaḳ çeker<br />
959
G228/1 Ey dürr-i pāk aġzuña nisbet senüñ ṣadef ṣadef / Deryā sevāḥilinde yatur pāre-i ḫazef<br />
G230/2 Cism-i laṭīfüñ oldı senüñ dürr-i şāh-vār / Ḥıfẓ itmek içün anı olupdur cihān ṣadef<br />
G334/2 Ayrıldı dil ṣadef ṣadef ṣadef gibi sen dürr-i pākden / Şemşīr-i hecrüñ eyledi bī-çāreyi dü-nīm<br />
G430/4 Dür dişüñ vaṣfında şiʿrüm defterin gördi meger / Kim ṣadef ṣadef mecmūʿasını ṣaldı deryā ḳoynına<br />
G456/5 Çemen pür-mevc bir deryā ṣadef ṣadef gül / İçinde lüʾlū-yı şeh-vār jāle<br />
G476/5 Seyl-i eşküm içre çeşm-i dür-feşān / Bāḳıyā gūyā ṣade ṣadef ṣade<br />
f ʿummānda<br />
G522/1 Ḳıymet gerekse ḳavlüñe dürr-i Necef gibi / Bīhūde yire açma dehānuñ ṣadef gibi<br />
K27/16 Ṣadef Ṣadef gūşın müzeyyen ḳılmaġ içün dürr-i lafẓından / Kelāmın istimāʿ eyler pes-i dīvārdan deryā<br />
G214/5 Bir ṣadefdür ṣadefdür dürr-i evṣāfuñla dīvānum benüm / ʿĀrif almış ḳoynına mānend-i ʿummān gizlemiş<br />
G46/4 ʿĀşıḳuñ ḳaʿr-ı yem-i ġuṣṣa-i hicrānuñda / Ṣadef Ṣadef-i Ṣadef dīde-i ġam-dīdesi pür-lüʾlūdur<br />
ṣadef ṣadef-i ṣadef i dürr dürr-i dürr<br />
i s̱ s̱em s̱<br />
em emīn īn [2] [2] iri incili sedef<br />
K26/26 Ebr-i nīsān gibi bu kilk-i güher-bārına / Eyledi gūş-ı cihānı ṣadef ṣadef-i ṣadef<br />
i dürr dürr-i dürr<br />
i s̱ s̱em s̱<br />
em emīn em īn<br />
G392/3 Lāleler kāselere döndi kʾola cevher-dār / Jālelerle görinür gül ṣadef ṣadef-i ṣadef<br />
i dürr dürr-i dürr<br />
i s̱ s̱em s̱<br />
em emīn em īn<br />
ṣād ṣādıḳ ṣād<br />
ḳ ḳ [1] [1] sâdık âşık; bkz. ‘yār-ı ṣādıḳ’ md.<br />
K6/8 Ṣād Ṣādıḳam Ṣād ḳam cāndan baña ʿaşḳuñ ʿazīz oldı disem / Ṣanma girçek ʿāşıḳuñdan dostum yalan gelür<br />
ṣād ṣādır ṣād<br />
ır ol olmak ol mak [1] [1] ortaya çıkmak, zuhur etmek<br />
K21/19 Nücūm içinde S̱üreyyā terāzū ile yürür / Ki ṣād ṣādır ṣād<br />
ır olmaya olmaya olmaya eyyām-ı devletinde <strong>ve</strong>bāl<br />
ṣadme ṣadme [1] [1] vurgun, çarpma<br />
G70/2 Şöyle ṣarṣar felegi ṣadme ṣadme-i ṣadme bād-ı āhum / ʿĀleme lerze düşer günbed-i Keyvān ditrer<br />
ṣadme ṣadme ṣadme urm urmak urm ak [1] [1] çarpmak<br />
G2/2 Hevāñ içre ezel bir ṣadme ṣadme ṣadme urd urdı urd ṣarṣar-ı āhum / Döner dolāb-ı çarḫ ol dem bu demdür āsiyāb-āsā<br />
1. makam<br />
ṣadr ṣadr [7]<br />
[7]<br />
M7/III/2 Sezā-vār olmaz ol ṣadre ṣadre ṣadre eger Dārā eger Behmen<br />
K19/56 Mesned-i ṣadr ṣadr-ı ṣadr ı <strong>ve</strong>zāretde ser-efrāz olasın / Ḳıla teslīm şehenşāh-ı muẓaffer ḫātem<br />
K25/27 Ṣadr Ṣadr-ı Ṣadr ʿālīye geçürse nʾola nā-dānı felek / Dāʾimā nāḳıṣı aʿlāya çıḳarur miʿyār<br />
2. baş köşe<br />
M9/I/5 Ne ṣadr ṣadr-ı ṣadr ı gūşe-i mey-ḫāne gibi cāy-ı ḫurrem var<br />
G63/1 Ne cām-ı bāde-i gül-gūna beñzer yār-i hem-dem var / Ne ṣadr ṣadr-ı ṣadr ı ṣuffa-i mey-ḫāne gibi cāy-ı ḫurrem var<br />
G93/5 Cām-ı mey ṣadr ṣadr-ı ṣadr ı ı mey-gede kimine / Tāc-ı devlet serīr-i ʿizzet olur<br />
G307/4 Meclis-i vaʿẓa oturmaḳ ḳatı alçaḳlıḳdur / Ṣadr adr adr-ı adr mey-ḫāne-i ʿirfāna yitiş rifʿat bul<br />
ṣāf ṣāf [9] [9] [9] saf, halis ‖ temiz<br />
M1/I/4 İnsān odur ki āyīne-<strong>ve</strong>ş ḳalbi ṣāf ṣāf ola / Sīneñde nʾeyler ādem iseñ kīne-i peleng<br />
G231/2 Münʿakis olmaz imiş anda ḫayāl-i ruḫ-ı dost / Āb-ı ṣāfī olamaz ger ṭurılup olmasa ṣaf<br />
ṣaf<br />
G328/5 Zer gibi ḳalbi ṣāf ṣāf olan gelsün / Āteş-i meyde imtiḥān idelüm<br />
G427/1 Āyīne-ṣıfat ṣāf ṣāf gerek ṣafḥa-i sīne / Gün gibi żiyā-güster ola rūy-ı zemīne<br />
G478/4 Gir bir nemed içine āyīne gibi ṣāf ṣāf ol / Sulṭān-ı ʿālem ol var gez ṣūret-i gedāda<br />
Mtl 12 Meşrebi ʿāşıḳ-ı mey-ḫ˅āre-ṣıfat ṣāf ṣāf degül / Daʿvī-i ṣıdḳ u ṣafā ṣofīye inṣāf degül<br />
G198/7 Derūna tāb-ı ruḫı düşmeyince ey Bāḳī / Ne cām-ı ṣāfda ṣāfda buldum ṣafā ne sāzda sūz<br />
G366/1 Cilā vir çeşme ey sāḳī mey-i ṣāf ṣāf-ı ṣāf ı muravvaḳdan / Ḳamaşdı gözlerüm cām-ı hilāl-iʿīda baḳmaḳdan<br />
G385/4 Bāde-i ṣāf ṣāf-ı ṣāf ı ṣafā-baḫşda ḥayrānem ben / Ne küdūret götürür dil ne ġubārı se<strong>ve</strong>rin<br />
960
ṣāf ṣāf u u pāk pāk [5]<br />
[5]<br />
G212/3 Ruḫsār-ı ṣāf ṣāf u u pāki pāki ḫam-ı zülf-i yārda / Āyīnedür ki deste vü pervāzı ābnūs<br />
G226/3 Gerd-i kederden āyīne-i ḳalbi ṣāf ṣāf u u pāk pāk / Gūyā derūn-ı ehl-i ṣafādur feżā-yı bāġ<br />
G235/4 İrmese ḥadd-i kemāle ḳalsa dil mānend-i mis / Ġıll u ġışdan ṣāf ṣāf u u pāk pāk altun ider iksīr-i ʿaşḳ<br />
G528/5 Nüktelerüñde Bāḳıyā ʿālem-i ʿaşḳı seyr iden / Meşreb-i ṣāf ṣāf ü ü pāküñe pāküñe Cām-ı cihān-nümā didi<br />
G240/5 Bāḳıyā şāhid-i maḳṣūd olur çihre-nümā / Ṣāf āf u u pāk pāk pāk āyīne-i dilde ġubār olmayıcaḳ<br />
ṣāf ṣāf u u sāde sāde [1]<br />
[1]<br />
K14/30 Hemān āyīne-i sırr-ı Ḫudādur ṭabʿ-ı şāhāne / Müberrā ġıll u ġışdan ḳalbi ṣāf ṣāf u u sāde sāde sulṭānī<br />
ṣāf ṣāf itmek itmek [2] [2] arındırmak<br />
G377/1 Rūşen gerekse ḫāne-i dil ʿaks-i yārdan / Āyīne gibi sīneñi ṣāf it it ġubārdan<br />
G442/2 Rūy-ı zerdi göz yaşı gerd-i riyādan ṣāf ṣāf ider ider / Zer bilürsin ġıll u ġışdan pāk olur tīz-ābda<br />
ṣāf ṭutmak ṭutmak [1] [1] saflığını korumak<br />
G355/3 Ṭālib-i dīdār iseñ mirʾāt-ı ḳalbüñ ṣāf ṣāf ṭut ṭut / Ḫāṭıra endīşe-i cennet cehennem gelmesün<br />
ṣāf ṣāf-dil ṣāf<br />
dil [1] [1] temiz yürekli<br />
G304/2 Pākīze-ṭabʿ u ṣāf ṣāf-dil ṣāf dil dil ü pāk-meşrebüz / Ḥüsnüñ güline düşse nʾola jāle-<strong>ve</strong>ş göñül<br />
ṣaff ṣaff [2] [2] saf ‖ asker sırası<br />
K9/14 Ṣaff Ṣaff-ı Ṣaff ġazāda rāyet-i iḳbāli pāy-merd / Rūz-ı <strong>ve</strong>ġāda ḳabża-i şemşīri dest-yār<br />
G178/4 Ṣaff Ṣaff-ı Ṣaff müjgānın görüp ol şāha dil virdüm hemān / Ṭop-ı ġabġabla beden gibi ḥiṣārum aldılar<br />
ṣaff ṣaff-ı ṣaff ı ni niʿāl ni<br />
ʿāl [1] meclisteki en aşağı, en önemsiz yer<br />
K20/16 Bülend-himmet-i devrān Ḳubād Pāşā kim / Hilāl-i çarḫa maḥal meclisinde ṣaff ṣaff-ı ṣaff ı ni niʿāl ni<br />
ʿāl<br />
ṣaf ṣaf baġlamak baġlamak [1] [1] [1] namaza durmak<br />
G230/3 Ḥaḳ virdi saña devlet ü baḫt u saʿādeti / Ba Baġlarsa Ba ġlarsa nʾola ḳarşuña ehl-i kemāl ṣaf<br />
ṣaf<br />
ṣaf ṣaf ṣaf ṣaf [11] [11] dizi dizi, sıra sıra<br />
G229/1 Müje ḫaylin dizer ol ġamze-i fettān ṣaf ṣaf ṣaf ṣaf / Gūyiyā cenge ṭurur nīze-güẕārān ṣaf ṣaf ṣaf<br />
ṣaf<br />
G229/2 Seni seyr itmek içün reh-güẕer-i gül-şende / İki cānibde ṭurur serv-i ḫırāmān ṣaf ṣaf ṣaf<br />
ṣaf<br />
G229/3 Leşger-i eşk-i firāvān ile ceng itmek içün / Gönderür mevclerin lücce-i ʿummān ṣaf ṣaf ṣaf<br />
ṣaf<br />
G229/4 Gökde efġān iderek ṣanma geçer ḫayl-i küleng / Çekilür kūyuña mürġān-ı dil ü cān ṣaf ṣaf ṣaf<br />
ṣaf<br />
G229/5 Cāmiʿ içre göre tā kimlere hem-zānūsın / Şekl-i saḳḳāda gezer dīde-i giryān ṣaf ṣaf ṣaf<br />
ṣaf<br />
G229/6 Ehl-i dil derd ü ġamuñ niʿmetine müstaġraḳ / Dizilirler keremüñ ḫ˅ānına mihmān ṣaf ṣaf ṣaf<br />
G229/7 Vaṣf-ı ḳaddüñle ḫırām itse ʿalem gibi ḳalem / Leşger-i saṭrı çeker defter ü dīvān ṣaf ṣaf ṣaf<br />
ṣaf<br />
G229/8 Kūyuñ eṭrāfına ʿuşşāḳ dizilmiş gūyā / Ḥarem-i Kaʿbede her cānibe erkān ṣaf ṣaf ṣaf<br />
ṣaf<br />
G229/9 Ḳadrüñi seng-i muṣallāda bilüp ey Bāḳī / Ṭurup el baġlayalar ḳarşuña yārān ṣaf ṣaf ṣaf<br />
G453/3 Ṭururlar ḳıble-i kūyına ḳarşu / Çemende servler ṣaf ṣaf ṣaf ṣaf ṣaf ṣaf namāza<br />
G477/2 Ṣaf Ṣaf ṣaf ṣaf çemende serv dizilsün selāmuña / Sen ṣaḥn-ı gül-şen içre ṣalın ʿizz ü nāz ile<br />
ṣāfī ṣāfī ṣāfī [4] [4] saf, halis<br />
K22/23 Meclisüñde ḳalbi altun gibi ṣāfī ṣāfī olmayan / Ḳāl ocaġından ḫalāṣ olmaz ḳılursañ imtiḥān<br />
G231/2 Münʿakis olmaz imiş anda ḫayāl-i ruḫ-ı dost / Āb-ı ṣāfī ṣāfī olamaz ger ṭurılup olmasa ṣaf<br />
G541/1 Cām gibi diler iseñ kʾola ḳalbüñ ṣāfī ṣāfī / Çeke gör ṣofī ṣafā ile şarāb-ı ṣāfī<br />
ṣāfī<br />
G418/1 Sāḳī-i pāk-meşreb ü pākīze-ẕāt ile / Saʿy it ṣafāya bāde-i ṣāfī ṣāfī-ṣıfat ṣāfī ıfat ıfat ile<br />
ṣāfī ṣāfī-meşreb ṣāfī meşreb [1] [1] halis yaratılışlı<br />
961
G261/2 Ḳanı bir cām-ı muṣaffā gibi ṣāfī ṣāfī-meşreb<br />
ṣāfī meşreb meşreb / Ṣafḥa-i sīnesi mirʾāt-ı mücellādan yig<br />
962<br />
ṣafā ṣafā [4 [48] [4 [48]<br />
8] gönül huzuru/şenliği; bkz. ‘yārān-ı ṣafā’, ‘ʿīş u ṣafā’, ‘bezm-i ṣafā’, ‘erbāb-ı<br />
ṣafā’, ‘ehl-i ṣafā’, ‘ṣıdḳ u ṣafā’, ‘ẕevḳ u ṣafā’, ‘eṣḥāb-ı ṣafā’, ‘seyr ü ṣāfa’ md.<br />
G4/2 Cām-ı sarāyuñ olmadan el-ḥaḳ ṣafā ṣafā ṣafā budur / Āyīne-i Sikender ü Cām-ı cihān-nümā<br />
G24/1 ʿĀlem-i vaḥdetde ey sāḳī bizi mest-i Elest / İtdi iḳrār-ı ṣafā ṣafā mey-ḫanesinde şöyle mest<br />
G32/4 Devr-i meclis ki ṣafā ṣafā cāmiʿinüñ çenberidür / Āb-ı rengīn ile ḳandīl-i fürūzānı ḳadeḥ<br />
G99/2 Bir ābdur ki aḳduġı yir lāle-zār olur / Tīġuñ ki gül-sitān-ı ṣafā ṣafā ṣafā cūy-bārıdur<br />
G106/4 ʿAşḳ ehline şol cāmı ṣunar sāḳī-i laʿlüñ / Kim ʿaḳla cilā ḳalbe ṣafā ṣafā rūḥa ġıdādur<br />
G233/6 Ṭalʿat-i şāhid-i iḳbāl nümāyān olmaz / Sīne-i ehl-i ṣafā ṣafā āyīne-dār olmayıcaḳ<br />
G234/2 Şikāyet cevr-i dil-berden ḳadīmi resmdür ammā / Ḥaḳīḳatde cefā ehl-i <strong>ve</strong>fāya bir ṣafā ṣafā ancaḳ<br />
G237/5 Bāḳīnüñ kārına yārān-ı ṣafā ṣafā incinmesün / Gāh gāh anı özinden eylemez āgāh şevḳ<br />
G278/5 Ḫançer-ṣıfat iẓhār-ı ṣafā ṣafā eyledi dilden / Nāzüklik ile göñlümüz almaġa miyānuñ<br />
G294/3 Nic'olur gördi ṣafā ṣafā āyīne-i ḥüsnüñde / Yirlere geçdi ḥayādan utanup āb-ı zülāl<br />
G392/4 Ṣūretā çīn görinür çihre-i gülde ammā / Bir ṣafā ṣafā ṣafā var ki görenler ṣanur āyīne-i Çīn<br />
G541/1 Cām gibi diler iseñ kʾola ḳalbüñ ṣāfī / Çeke gör ṣofī ṣafā ṣafā ile şarāb-ı ṣāfī<br />
G335/1 Ṣaf af afā af gül-zārıdur sīnem gül-i bī-ḫārdur dāġum / Maḥabbet gül-şeninde açılan gül-nārdur dāġum<br />
G130/7 Güller ṣafāda ṣafāda ḫurrem u ḫandān u şād-mān / Bülbül belāda bencileyin zār u bī-ḳarār<br />
G270/2 Lāle-<strong>ve</strong>ş bāġ-ı ṣafāda ṣafāda ṣafāda iñen açılduġı yoḳ / Ḫaylī demdür göremez kimse ḳarasın ḳadeḥüñ<br />
G271/2 Muṣaffā laʿli ol şūḫuñ ṣafāda ṣafāda ṣafāda cām-ı Cemden ḫoş / Mücellā sīnesi āyīne-i ʿālem-nümādan yig<br />
G308/3 Döndi ṣafāda ṣafāda ṣafāda encümen-i Muṣṭafāya bāġ / Ḫayl-i şükūfe zümre-i Eṣḥāb u Āl gül<br />
K3/20 Nesīm-i revān-baḫş-ı ṣubḥ-ı ṣafādan ṣafādan / Suḫan gül-şeninde ḫırāmān ṣanavber<br />
G198/4 Ṭoġarsa maṭlaʿ-ı ṣubḥ-ı ṣafādan ṣafādan ṣafādan ol meh-rū / Zehī sitāre-i ferḫunde ṭāliʿ-i fīrūz<br />
G216/1 Pākīze-dil ṣafādan ṣafādan ruḫsār-ı yāre düşmiş / Bir ḳaṭre şeb-nem olmış bir lāle-zāre düşmiş<br />
G106/1 Cānāne cefā ḳılsa nʾola cāna ṣafādur ṣafādur ṣafādur / Aġyār elemin çekdügümüz ya ne belādur<br />
G106/3 İzüñ tozına sürdi yüzin āyīne-<strong>ve</strong>ş dil / Maḳṣūd benüm pādişehüm kesb-i ṣafādur ṣafādur<br />
G297/1 Her cefā kim eyledüñ geldi <strong>ve</strong>fālar bilmiş ol / Rūḥa rāḥatdur ġamuñ cāna ṣafālar ṣafālar bilmiş ol<br />
G359/3 İl bezm-i <strong>ve</strong>fāñ içre ṣafālarda ṣafālarda <strong>ve</strong>lī ben / Ḳanlar yudarın sāḳī-i hicrānuñ elinden<br />
G129/4 Āyīnenüñ ṣafās ṣafāsı ṣafās nedür ṣūreti nedür / Mirʾāt-ı ḥüsn-i yāre naẓar ḳıl ṣaf ṣafāyı ṣaf<br />
gör<br />
G79/2 Nergis çemende ġonca-i laʿlüñ ṣafās ṣafāsına ṣafās ına / Taḫt-ı zümürrüd üzre çıḳar cām-ı zer çeker<br />
G418/1 Sāḳī-i pāk-meşreb ü pākīze-ẕāt ile / Saʿy it ṣafāya ṣafāya bāde-i ṣāfī-ṣıfat ile<br />
G129/4 Āyīnenüñ ṣafāsı nedür ṣūreti nedür / Mirʾāt-ı ḥüsn-i yāre naẓar ḳıl ṣafāy ṣafāyı ṣafāy gör<br />
K16/7 Meşhūr bezm-i devlet-i şāh-ı yegānede / Ṭabʿuñ ṣafā ṣafā-yı ṣafā<br />
yı meşreb ile Cām-ı Cem gibi<br />
K21/24 Selāset-i kelimātum ṣafā ṣafā-yı ṣafā yı eşʿārum / Aḳar ṣu gibi ḳılupdur ḳulūbı hep meyyāl<br />
M9/I/1 Ne hengām-ı ṣafā ṣafā-yı ṣafā yı yı ʿişret-i mül gibi bir dem var<br />
G18/1 Ey ṣafā ṣafā-yı ṣafā yı ʿārıżuñdan çeşme-i ḫurşīde āb / Şuʿle-i şemʿ-i cemālüñ nūr-baḫş-ı āfitāb<br />
G38/3 Ṣofī ṣafā ṣafā-yı ṣafā yı cām ile dilden keder gider / Rindān-ı sīne-ṣāf ṣāf ile gel eyleme ʿinād<br />
G71/7 Giceler ʿīş u ṣa ṣafā-yı ṣa yı çeng ü nāy olmaz ʿaceb / Ṣubḥ-dem Bāḳī derūn-ı dilden istiġfārı gör<br />
G192/5 Meyden ṣafā ṣafā-yı ṣafā yı bāṭın-ı ḫumdur ġaraż hemān / Erbāb-ı ẓāhir añlayamazlar murādumuz<br />
G289/2 Ṣaḥn-ı ḥarīm-i vaṣlına düşmek murād ise / Ev<strong>ve</strong>l ṣafā ṣafā-yı ṣafā yı yı ṭabʿ ile mānend-i şeb-nem ol<br />
G304/4 Ḥüsn-i ruḫuñla luṭf-ı lebüñden ḫaber virür / Hep āb u tāb-ı cevher-i cām u ṣafā ṣafā-yı ṣafā yı mül<br />
G370/2 Kāʾinātuñ seyr iden naḳşın ṣafā ṣafā-yı ṣafā yı cāmdan / Ṣafḥa-i āyīne-i ʿālem-nümāyı nʾeylesün<br />
G477/5 Bāḳī ṣafā ṣafā-yı ṣafā yı Kaʿbe-i vuṣlat murād ise / Saʿy it hemīşe saʿy iden irdi menāzile
K8/6 Ḥarīm-i cān u dilde tāb-ı ḥüsnüñden nişān virdi / Ṣafā Ṣafā-yı Ṣafā yı ṭalʿat-ı nev-rūz bāġ u būstān üzre<br />
K27/12 Zülālinden ʿibāretdür nesīminden kināyetdür / Ṣafā Ṣafā-yı Ṣafā yı çeşme-i Kevs̱er hevā-yı Cennetüʾl-meʾvā<br />
G54/7 Ṣafā Ṣafā-yı Ṣafā yı şiʿr-i Bāḳī bāʿis̱-i mihr ü maḥabbetdür / Bu āb-ı zindegānī ol ḥayāt-ı cāvidānīdür<br />
G63/5 Ṣafā Ṣafā-yı Ṣafā yı ḥālet-i ṭabʿuñ yiter eglence ey Bāḳī / Bī-ḥamdiʾllāh ne ġam yirsin elüñde sāġar-ı Cem var<br />
M9/V/4 Ṣaf af afā-yı af yı ṣaf<strong>ve</strong>t-i ṭabʿuñ yiter eglence ey Bāḳī<br />
G223/3 Ṣaf af afā-yı af yı yı cām-ı laʿlüñden ne ḥālet kesb ider ṣofī / Ki ṭabʿ-ı bī-meẕāḳ itmez şarāb-ı dil-güşādan ḥaẓ<br />
G271/5 Güşāyiş gerd-i rāhuñdan yitişdi dīde-i cāna / Ṣaf af afā-yı af yı ḫāk-i der-gāhuñ cilā-yı tūtiyādan yig<br />
G312/4 Revāc-ı revnaḳ-ı ḥüsnüñ nesīm-i āhumuñdur hep / Ṣaf af afā-yı af yı nev-bahārı sen hevā-yı muʿtedilden bil<br />
G337/7 Cilā-yı āyīne-i āb-ı cūyı seyr itdüm / Ṣaf af afā-yı af yı meşreb-i şāh-ı cihāna beñzetdüm<br />
ṣafā ṣafā bezmi bezmi [1] [1] neşe/eğlence meclisi; bkz. ‘bezm-i ṣafā’ md.<br />
G135/1 Ṣafā Ṣafā bezminde bezminde şol zerrīn-ḳadeḥ kim ṭolu ṣahbādur / Kenār-ı bāġ-ı ʿişretde açılmış <strong>ve</strong>rd-i raʿnādur<br />
ṣafā ṣafā virmek virmek [4] [4]<br />
[4]<br />
1. güzelleştirmek<br />
M6/VI/1 Virmiş Virmiş Virmiş ʿiẕār-ı yāra ṣafā ṣafā ṣafā ḫaṭṭ-ı dil-güşā<br />
2. neşe <strong>ve</strong>rmek, neşelendirmek<br />
G21/3 Ṣofī kim ider idi meyli aña / Ḳalbe ger virmese virmese ṣafā ṣafā mey-i nāb<br />
G106/7 Sāḳī mey-i Bāḳīyi getür bezme ṣafā ṣafā vir vir / Çün kār-ı cihān ʿāḳıbetüʾl-emr fenādur<br />
G231/5 Bāḳıyā ister iseñ ḳalbe ṣafā ṣafā virmek virmek virmek eger / Kaʿbe-i kūyına var döne döne eyle ṭavāf<br />
ṣafā ṣafā sürmek sürmek [2] [2] zevkini çıkarmak<br />
G506/6 Bu şikāyet nedür inṣāf idelüm ey Bāḳī / Sen ṣafās ṣafāsın ṣafās ın süresin süresin il mi çeker ya ġamını<br />
G279/5 Semāʿ-ı çeng ü nāy u devr-i sāġar devleti döndi / Ṣaf af afās<br />
āsın ās ın süre süre gör gör ey ṣofī-i sālūs devrānuñ<br />
ṣafā ṣafā ṣafā bulmak bulmak [2] [2] neşe bulmak<br />
G47/8 Pehlūya çekse tīġuñı Bāḳī ṣafā ṣafā bulur bulur / Ṣan sāde-rūy dil-ber-i ʿuryāne ṣarmaşur<br />
G198/7 Derūna tāb-ı ruḫı düşmeyince ey Bāḳī / Ne cām-ı ṣāfda buldum buldum ṣafā ne sāzda sūz<br />
ṣafāya ṣafāya irmek irmek [1] [1] neşelenmek ‖ huzur bulmak<br />
G103/4 Gül-şende baṣdı jāleleri ḳara baġrına / İrdi İrdi ṣafāya ṣafāya lāle-i ḫūnīn piyāleler<br />
ṣafā ṣafā-yı ṣafā yı ḫāṭ ḫāṭır ḫāṭ ır [2] gönül huzuru<br />
K20/38 Ṭapuña yüz süre geldüm ṣafā ṣafā-yı ṣafā yı ḫāṭ ḫāṭır ḫāṭ ır ile / Zülāl gibi beni gül-sitān-ı luṭfuña ṣal<br />
G43/5 Āyīne gibi ḫalḳa mürāʾīlik eylemez / Bāḳī ṣafā ṣafā-yı ṣafā yı yı ḫāṭ ḫāṭır ḫāṭ ır ile geydi bir nemed<br />
ṣafā ṣafā-āyīn ṣafā ṣafā āyīn āyīn [1] [1] neşe <strong>ve</strong> huzur <strong>ve</strong>ren<br />
G425/6 Cil<strong>ve</strong>-gāh-ı şāhid-i maʿnā olaldan Bāḳıyā / Reşk ider āyīneler ṭabʿ-ı ṣafā ṣafā-āyīnüñe<br />
ṣafā āyīnüñe<br />
ṣafā ṣafā-ba ṣafā ba baḫş ba ş [4] neşe <strong>ve</strong>ren ‖ huzur <strong>ve</strong>ren<br />
G105/6 ʿUşşāḳ iñiler güm güm öter günbed-i gerdūn / Ḥaḳḳā bu güzel ḫūb u ṣafā ṣafā-ba ṣafā<br />
ba baḫş ba ṣadādur<br />
G107/2 Mürġ-i dil naġmeleri şevḳıne gül ruḫlarınuñ / Ne ṣafā ṣafā-ba ṣafā ba baḫş ba edālar ne güzel yirlerdür<br />
G261/1 Bir ṣafā ṣafā-ba ṣafā ba baḫş ba ḳanı cām-ı muṣaffādan yig / Bir ṭarab-sāz mı var sāġar-ı ṣahbādan yig<br />
G385/4 Bāde-i ṣāf-ı ṣafā ṣafā-ba ṣafā ba baḫşda ba şda ḥayrānem ben / Ne küdūret götürür dil ne ġubārı se<strong>ve</strong>rin<br />
ṣafā ṣafā-güster ṣafā ṣafā güster [1] neşe yayan<br />
K27/2 ʿAceb beyt-i muṣannaʿdur bulınmaz degme dīvānda / Feraḥ-baḫş u ṣafā ṣafā-güster<br />
ṣafā güster neşāṭ-engīz ü rūḥ-efzā<br />
ṣafaḥāt ṣafaḥāt [1] [1] safhalar<br />
Kt1/10 Ola vaṣfuñla müzeyyen ṣafaḥāt ṣafaḥāt-ı ṣafaḥāt eyyām / Ṭola medḥüñle kütüb-ḫāne-i edyān u milel<br />
963
ṣafḥa ṣafḥa [26] [26] sayfa, levha<br />
K24/42 Levḥ-i ḫāṭırda ḫaṭuñ naḳşını taṣvīr itdüm / Olmadın ṣafḥa ṣafḥa-i ṣafḥa gül-zāra muṣav<strong>ve</strong>r sünbül<br />
K25/3 Ḳamerüñ altına yā ṣafḥa ṣafḥa-i ṣafḥa i eflāk üzre / Rā yazupdur ḳalem-i ṣunʿ-ı Celīl ü Cebbār<br />
G14/3 Naḳş-ı ḥüsn-i ḫaṭuñla ṣafḥa ṣafḥa-i ṣafḥa i dil / Bir muṣav<strong>ve</strong>r kitābdur gūyā<br />
G52/3 Beyāż-ı ṣafḥa ṣafḥa-i ṣafḥa i ruḫsāruñ üzre zülf-i pür-çīnüñ / Mis̱ālin görmemişdür kimse bir ṭuġrā-yı ġarrādur<br />
G61/2 Naḳş-ı ḫaṭuñla yazıludur ṣafḥa ṣafḥa-i ṣafḥa i derūn / Odlara yaḳma yazuġ efendi günāhdur<br />
G124/6 Mīmdür gūyā dehānuñ ṣafḥa ṣafḥa-i ṣafḥa i māh üzredür / Sīne beñzer şāne-i zülfüñ ki sāl üstindedür<br />
G130/9 Bāḳī bu şiʿri ṣafḥa ṣafḥa-i ṣafḥa i i çarḫ-ı berīne yaz / Görsün felekde söz nicʾolur ḫaṣm-ı nā-be-kār<br />
G274/1 Devr-i laʿlüñde ümīdüm bu ki ḥakkāk-i felek / Gevherüñ nāmın ide ṣafḥa ṣafḥa-i ṣafḥa i ʿālemden ḥak<br />
G387/3 Bir ṭarḥ ṣaldı ṣafḥa ṣafḥa-i ṣafḥa i i dehr-i dü-renge kim / Eşkāl-i Cemle naḳş görindi zamān zemīn<br />
G427/1 Āyīne-ṣıfat ṣāf gerek ṣafḥa ṣafḥa-i ṣafḥa i sīne / Gün gibi żiyā-güster ola rūy-ı zemīne<br />
G451/3 Biñ meşk iderse ṣafḥa ṣafḥa-i ṣafḥa i çarḫ üzre māh-ı nev / Ebrū-yı yāre öykünebilmez mis̱ālde<br />
G482/2 Ḳaşuñ ol rādur ki yazmış anı ḳudret kātibi / Ḳıl ḳalemle ṣafḥa ṣafḥa-i ṣafḥa i ḥüsnüñde ruḫsār üstine<br />
G547/2 Beyāż-ı ṣafḥa ṣafḥa-i ṣafḥa i i ruḫsāra ol ḫaṭṭ-ı cemālüñle / Muḥaḳḳaḳ ḫaṭṭ-ı Nūrī mi ki yazmış āyet-i Nūrı<br />
G447/1 Yazmış debīr-i ḥikmet ezel ṣāfḥa ṣāfḥa-i ṣāfḥa güle / Bülbül dem-ā-dem aġlaya her bār gül güle<br />
K22/20 Ṣafḥa Ṣafḥa-i Ṣafḥa āyīne-i ʿālem-nümā-yı ṭabʿına / Cümle-i dünyā vü mā-fīhā muṣav<strong>ve</strong>rdür ʿayān<br />
K25/23 Sīne-i āyīne-sīmāsına beñzerdi eger / Ṣafḥa Ṣafḥa-i Ṣafḥa i māh-ı şeb-efrūzda olmasa ġubār<br />
G8/4 Micmer-i gülde nesīm-i ṣubḥ-gāhī ʿūd-sūz / Ṣafḥa Ṣafḥa-i Ṣafḥa Ṣafḥa i gül-zārda bād-ı bahārī ʿıṭr-sā<br />
G144/3 Ḫançer-i ġamze-i ḫūn-rīzüñe tīġ-i Ḥayder / Ṣafḥa Ṣafḥa-i Ṣafḥa i ʿārıżuña muṣḥaf-ı ʿOs̱mān dirler<br />
G213/7 Şeh Selīm ol kim ġubār-ı naʿl-i şeb-rengi yazar / Ṣafḥa Ṣafḥa-i Ṣafḥa i ruḫsāre-i ḫurşīd-i nūr-efşāne naḳş<br />
G261/2 Ḳanı bir cām-ı muṣaffā gibi ṣāfī-meşreb / Ṣaf af afḥa<br />
ḥa-i ḥa sīnesi mirʾāt-ı mücellādan yig<br />
G327/2 Sīnem üzre görinen ḳanlu elifler ṣanmañ / Ṣaf af afḥa<br />
ḥa-i ḥa derd ü ġama sürḫ ile ced<strong>ve</strong>l çekdüm<br />
G327/5 Dāġlar naʿl ü eliflerle degül pey<strong>ve</strong>ste / Ṣaf af afḥa<br />
ḥa-i ḥa sīneye bir ḫaṭṭ-ı müselsel çekdüm<br />
G370/2 Kāʾinātuñ seyr iden naḳşın ṣafā-yı cāmdan / Ṣaf af afḥa<br />
ḥa-i ḥa āyīne-i ʿālem-nümāyı nʾeylesün<br />
G408/3 Pertev-i mihr-i melāḥat ṣaldılar ṣubḥ-ı ezel / Ṣaf af afḥa<br />
ḥa-i ḥa āyīne-i ruḫsār-ı meh-sīmāsına<br />
G421/7 Naḳş-ı ḥüsnüñ kimse Bāḳī gibi taṣvīr itmeye / Ṣaf af afḥa<br />
ḥa-i ḥa eşʿārda anca ḳalemler aşına<br />
K4/6 Mis̱āl-i ḫurde-i pīrūze ḫaṭṭı / Mücellā ṣafḥas ṣafḥası ṣafḥas bir levḥ-i sīmīn<br />
ṣaf<strong>ve</strong>t ṣaf<strong>ve</strong>t [1]<br />
[1]<br />
M9/V/4 Ṣafā-yı ṣaf<strong>ve</strong>t ṣaf<strong>ve</strong>t-i ṣaf<strong>ve</strong>t ṭabʿuñ yiter eglence ey Bāḳī<br />
ṣaf<strong>ve</strong>t ṣaf<strong>ve</strong>t-āyīn ṣaf<strong>ve</strong>t āyīn [1]<br />
berrak tabiatlı<br />
K21/26 Velīkin āyīne-i ṭabʿ-ı ṣaf<strong>ve</strong>t ṣaf<strong>ve</strong>t-āyīnüñ<br />
ṣaf<strong>ve</strong>t āyīnüñ / Bu rūzgārda var ṣūretinde gerd-i melāl<br />
sa saġ sa saġ<br />
ġ [1] [1] hayatta<br />
G171/4 Bu ḥālet ile ey dil ṣaġ ṣaġ olmada ʿālemde / Derd ü ġam-ı dil-ber ile ölmekde leṭāfet var<br />
sa saġ sa<br />
ġ ol! ol! [4] [4] çok yaşa! ‖ afiyet/sağlıkla kal!<br />
K16/5 Sen sa saġ sa ġ ol ol ey viṣāli ḥayāt-ı cihān olan / Ben bu firāḳa döymeyem āḫır ölem gibi<br />
G316/3 Ġamuñ afyonını tiryāk diyü baña ʿarż itme / Yüri ṣaġ ṣaġ ol ol benüm ʿömrüm ben ol tiryākden geçdüm<br />
G525/5 Bāḳī ölsün yoluña pādişehüm sen ṣaġ ṣaġ ol ol / Baḫt pāyende Ḫudā yār saʿādet bāḳī<br />
Kt3/3 Dārā-yı cihān eylemesün ʿālemi sensüz / Her ḳanda iseñ pādişehüm dünyede ṣaġ ṣaġ ol ol<br />
ṣaġ ṣaġ olsun! olsun! [1] [1]<br />
[1]<br />
G537/7 Bāḳıyā şāh-ı cevān-baḫt-ı cihān ṣaġ ṣaġ olsun olsun / Ġayra minnet ḳomadı himmet-i bī-hem-tāsı<br />
ṣol ṣolında ṣol<br />
ında ṣaġ ṣaġında ṣaġ<br />
ında [1] [1] sağlı sollu<br />
964
G424/7 İki ḫançer ṭaḳınmış ey Bāḳī / Ḫaste çeşmi ṣol ṣolında ṣol ında ṣaġ ṣaġında ṣaġ<br />
ında<br />
sāġar ġar [38] kadeh ‖ şarap; bkz. ‘devr-i sāġar’ md.<br />
K19/7 Ḥalḳadur devr-i ḳadeḥ laʿl şarāb-ı gül-gūn / Rind-i mey-ḫ˅āreye ḫoşdur ṭolu sāġar ġar ḫātem<br />
G49/3 Ḫ˅āce ursun başına destār-ı mermerşāhīyi / Lāubālī ʿāşıḳuñ farḳında bir sāġar ġar yiter<br />
G58/1 Cürʿa-dān abdāla gerçi maḫzenüʾl-esrārdur / Rind-i dürd-āşāma sāġar ġar maṭlaʿuʾl-envārdur<br />
G58/2 Gül-sitān-ı bezme sāġar ġar ġar ġonca-i sīr-āb ise / Āteşīn ruḫsārı sāḳīnüñ de bir gül-nārdur<br />
G98/3 Başlar yitürse meclis-i ʿaşḳuñda ġam degül / Bezm-i şarābda nice sāġar ġar şikest olur<br />
G127/2 Ḥarīf-i sādedür sāġar ġar <strong>ve</strong>lī mey ḫūb hem-demdür / Nedīm-i şūḫdur bülbül gül ammā meclis-ārādur<br />
G140/5 Gice sāḳī delīl-i rāh oldı / Āl fānūs elindeki sāġar ġar<br />
G293/5 Bāḳıyā ʿişretdedür ʿaşḳıyla yāruñ kāʾināt / Nuḳl encüm mey şafaḳ sāḳī felek sāġar ġar ġar hilāl<br />
G340/5 Gitmesün sāġar ġar ġar elden ey Bāḳī / Ṣanʿat-ı şīşe-bāza başlayalum<br />
G343/1 Öpelden laʿlüñi āl ile bāde cām u sāġar ġar hem / Benümʾçün dem-be-dem aġlar ṣürāḥī şemʿ-i en<strong>ve</strong>r hem<br />
G386/7 Bāḳī gedā-yı mey-gede-i ʿaşḳ olup yine / Bezm-i ġamından ol ṣanemüñ sāġar ġar isterin<br />
G428/1 Mestāne düşmişin bu gice sāġar ġar ġar üstine / Sāḳī-i bezm didi yüzüñ güller üstine<br />
G445/5 Bir elde Bāḳıyā gül gibi sāġar ġar ġar var iken geldi / Ḫayāl-i kākül-i müşgīni sünbül ṣundı bir deste<br />
G466/6 Dāġ-ı hicrān elemin ḳılmaġa dilden bīrūn / Ṣaḥn-ı gül-şende ṭutar gül gibi sāġar ġar lāle<br />
G473/6 Belī bezm ehli bī-hūş olsa Bāḳī / Olur mey rīḫte sāġar ġar şikeste<br />
G499/5 Ṣad hezārān nev-bahār olsa bu fānī bāġda / Bir gül-i bī-ḫār açılmaz Bāḳıyā sāġar ġar gibi<br />
G524/5 Bāḳīyi mey-i nāba yemīn itdi dimişler / Gül gibi ele sāġar ġar alup içmez ol andı<br />
G529/1 Çeşmümden aḳan ḫūn ile sāġar ġar ṭola yazdı / Meclisde geçen gice yine ḳan ola yazdı<br />
G20/3 Ṭoḳınupdur bāde-i gül-gūna çeşm-i rūzgār / Sāġar ġar üzre ṣanmañuz peydā olur yir yir ḥabāb<br />
G366/2 Ne zībādur ol engüşt-i muḥannā pāy-ı sāġarda ġarda / Ṣaḳın dūr itme ey sāḳī o zer ḫalḫāli ayaḳdan<br />
G1/5 Zer ṣaḳlamaya ġonca-ṣıfat ʿāḳil odur kim / Gül gibi olan naḳdi ḳoya sāġare ġare cānā<br />
G57/1 Baḳ cām-ı ʿīşa āyīne-i pür-ṣafā budur / Gel gör ḥabāb-ı sāġar ġar ġarı ġar necm-i hüdā budur<br />
G81/1 Dem-i ṣubḥ irdi getür bādeyi ṣoḥbet demidür / Mey-i nāb ile pür it sāġar ġar ġarı ġar ʿişret demidür<br />
G292/2 Sāḳıyā sāġar ġar ġarı ġar ṣun hecr ḫumārın yazalum / Nāmeden ḫakk idelüm nām-ı firāḳı berü gel<br />
G307/3 Ḳoyalum sāġar ġar ġarı ġar zāhid saña hem-reng olalum / Bize keyfiyyet-i ṣahbā gibi bir ḥālet bul<br />
G504/3 ʿĀşıḳ güşāde-meşreb olur cām-ı mey gibi / Hem-dem idinse kendüsine ṭañ mı sāġar ġar ġarı ġar<br />
K1/42 Bezmüñde baḫt sāḳī vü iḳbāl hem-nişīn / Cām-ı sipihr sāġar ġar ġar-ı ġar ı pūlād-ı zer-nişān<br />
K20/40 Elümde sāġar ġar ġar-ı ġar ı ʿişret emīr-i meclis idüm / Zamāne olmasa devr-i edānī vü erzāl<br />
K27/22 Cihānda sāġar ġar ġar-ı ġar ı ı devlet murāduñ üzre devr itsün / Göñül ḫoşluḳların ḳılsun müyesser Ḥażret-i Mevlā<br />
G9/4 Ḳızarup ruḫları gül-gūne-i tāb-ı mülden / Şuʿle-i sāġar ġar ġar-ı ġar ı mey destine yaḳmış ḫınnā<br />
G31/1 Göstermeseydi bādesini sāġar ġar ġar-ı ġar ı zücāc / Ẕevḳ itmez idi bezm-i ṣafādan göñül mizāc<br />
G122/7 Baḳ sāġar ġar ġar-ı ġar ı şikeste-i pür-ḫūn-ı lāleye / Cemşīdden nişāne ḳalan yādgārı gör<br />
G123/1 Şāḫ-ı gülde jāle düşmiş ġonca-i raʿnā mıdur / Şāh elinde yā muraṣṣaʿ sāġar ġar ġar-ı ġar ı ṣahbā mıdur<br />
G134/3 Irmaz gözini sāġar ġar ġar-ı ġar ı ı meyden ḥabāb-vār / Her rūzgār-dīde ki ṣāḥib-naẓar geçer<br />
G264/2 Firāḳ-ı cām-ı laʿlüñle ne çekdi sāġar ġar ġar-ı ġar ı ġamdan / Ne ḳanlar yutdı görseñ ġonca-i raʿnāyı söyletseñ<br />
K18/55 Gül gibi ḫurrem ü ḫandān ola rūy-ı baḫtuñ / Sāġar ġar ġar-ı ġar ı ʿīşuñ ola lāle-ṣıfat cevher-dār<br />
G268/4 Sāġar ġar ġar-ı ġar ı laʿl-i leb-i cān-baḫş-ı dil-ber devridür / Döndi ey cām-ı mey-i gül-reng devrānuñ senüñ<br />
G332/6 Bāde-i mihr ü <strong>ve</strong>fā sāġar ġar ġarıdur ġar ıdur ey Bāḳī / Nʾola devr eyler ise bezm-i cihānı ġazelüm<br />
965<br />
sāġar ġar ġar-ı ġar ı Cem/Cemş<br />
Cem/Cemşīd Cem/Cemş<br />
īd [4] [4] [4] Cem’in efsanevî kadehi; bu kadehin tılsımlı <strong>ve</strong> üzerinde yedi yazı<br />
olduğuna inanılır.
M9/V/5 Bi-ḥamdiʾllāh ne ġam yirsin elüñde sāġar ġar ġar-ı ġar ı Cem var<br />
G63/5 Ṣafā-yı ḥālet-i ṭabʿuñ yiter eglence ey Bāḳī / Bī-ḥamdiʾllāh ne ġam yirsin elüñde sāġar ġar ġar-ı ġar ı ı Cem var<br />
G187/3 Seg-i kūyuñ sifālin sāġar ġar ġar-ı ġar ı Cemş Cemşīde Cemş<br />
īde virmezler / Ḫarābāt illerinde sākin-i mey-ḫāneler vardur<br />
G355/7 Cām zehr-ālūd ise gelsün kef-i dil-dārdan / Bāḳıyā aġyār elinden sāġar ġar ġar-ı ġar ı Cem gelmesün<br />
sāġar ġar ġar-ı ġar ı ʿi ʿişret ʿi<br />
şret [2] [2] işret kadehi<br />
G445/2 Ayaġı elde ʿīş eyler çemende baş ḳaldurmaz / Ṣunılmış sāġar ġar ġar-ı ġar ı ʿi ʿişret ʿi<br />
şret ezelden nergis-i meste<br />
G286/7 Sāġar ġar ġar-ı ġar ı gül-gūn-ı ʿişret vāye-i Kāvūs-ı ḫār / Ḫançer-i ḫār-ı melāmet behre-i Behrām-ı gül<br />
sāġar ġar ġar-ı ġar ı mmīnā<br />
m<br />
īnā [1] [1] kristal kadeh<br />
G292/6 Çoḳ tehī devr ide bu sāġar ġar ġar-ı ġar ı mmīnā<br />
m<br />
īnā bizden / Var iken şīşede bāḳī hele sāḳī berü gel<br />
sāġar ġar ġar-ı ġar ı ṣahbā ṣahbā [4] [4] şarap kadehi<br />
G123/1 Şāḫ-ı gülde jāle düşmiş ġonca-i raʿnā mıdur / Şāh elinde yā muraṣṣaʿ sāġar ġar ġar-ı ġar ı ṣahbā ṣahbā mıdur<br />
G208/2 Piyāle ʿaksi mirʾāt-ı felekde āfitāb olsun / Fürūġ-ı sāġar ġar ġar-ı ġar ı ṣahbādan ṣahbādan olsun pür-żiyā meclis<br />
G261/1 Bir ṣafā-baḫş ḳanı cām-ı muṣaffādan yig / Bir ṭarab-sāz mı var sāġar ġar ġar-ı ġar ı ṣahbādan ṣahbādan yig<br />
G241/4 Bezmüñde gerçi sāġar ġar ġar-ı ġar ı ṣahbāya ṣahbāya baş eger / Bedr-i münīre dil uzadur dil-berā ḳabaḳ<br />
sāġar ġar ġar-ı ġar ı ssīm<br />
s<br />
īm [1] [1] gümüş kadeh<br />
G249/2 Bāde-i nābdur leb-i laʿlüñ / Sāġar ġar ġar-ı ġar ı ssīmdür<br />
s<br />
īmdür zenaḫdānuñ<br />
sāġar ġar ġar-ı ġar ı zer [1] altın kadeh; bkz. ‘ḳadeḥ-i zer’ md.<br />
G198/3 Hemīşe ḫurrem ü ḫandān elinde sāġar ġar ġar-ı ġar ı zer / Felekde olmaya gün gibi rind-i ʿālem-sūz<br />
sāġar ġar ġar-ı ġar ı ı zerr zerrīn zerr<br />
īn [1] [1] altın kadeh<br />
G256/1 Ṣubḥ-ı vaṣl-ı yārdur bezm-i şarāb itmek gerek / Sāġar ġar ġar-ı ġar ı zerr zerrīni zerr<br />
īni reşk-i āfitāb itmek gerek<br />
sāġar ġar çekmek [2] sağar yürütmek ‖ içki içmek<br />
G183/1 Meclisüñde şol ki dāʾim sāḳıyā sāġar ġar çeker / Ḫayl-i ġam tālānına her cürʿası leşger çeker<br />
G437/5 ʿīş u işret demidür çekme ġam-ı devrānı / Bāḳıyā gel berü sāġar ġar ġar çe çekelüm çe<br />
kelüm rindāne<br />
LO, s. 326.<br />
966<br />
ṣaġr ṣaġrı ṣaġr ṣaġrı<br />
ı [1] [1] ‘hayvanın bel ile kuyruk arasında ddolgun yeri <strong>ve</strong> oranın kalın derisi’ bkz.<br />
G394/4 Var ise ol dil-ber-i serrāc ṣayd itmek diler / Müddeʿīnüñ ṣaġr ṣaġrıdur ṣaġr ıdur maḳṣūdı serrāc olmadan<br />
ṣaḥāʾif ṣaḥāʾif [1] [1] sayfalar<br />
K20/28 Ṣaḥāʾif Ṣaḥāʾif olsa felekler nihāl-i Sidre ḳalem / Yazılmaya keremi defteri ʿaleʾl-icmāl<br />
ṣahbā ṣahbā [4] [4] şarap; bkz. ‘cām-ı ṣahbā’, ‘keştī-i ṣahbā’, ‘zevraḳ-ı ṣahbā’ md.<br />
G307/3 Ḳoyalum sāġarı zāhid saña hem-reng olalum / Bize keyfiyyet-i ṣahbā ṣahbā gibi bir ḥālet bul<br />
G135/1 Ṣafā bezminde şol zerrīn-ḳadeḥ kim ṭolu ṣahbādur ṣahbādur / Kenār-ı bāġ-ı ʿişretde açılmış <strong>ve</strong>rd-i raʿnādur<br />
G455/1 Devr-i gül eyyām-ı ʿīş u nūş-ı ṣahbādur ṣahbādur yine / Mevsim-i gül-geşt-i bāġ u seyr-i ṣaḥrādur yine<br />
G264/3 Leb-i laʿlüñle mey baḥs̱inde ġavġā ḥadden aşmışdur / İşitseñ ḳīl ü ḳāli şīşe-i ṣahbāy ṣahbāyı ṣahbāy söyletseñ<br />
ṣāḥib ṣāḥib-i ṣāḥib i i fażl u kemāl kemāl [1] [1] fazilet <strong>ve</strong> kemal sahibi ‖ Sultan Murad<br />
M3/IV/4 Ṣāḥib Ṣāḥib-i Ṣāḥib i fażl fażl u kemālü kemālüñ kemālü<br />
virdi ḥaḳḳın rūzgār / Ol kemāl-i fażl-ı Ḥaḳdan luṭfa mażhardur gelen<br />
ṣāḥib ṣāḥib-i ṣāḥib i ʿizz ʿizz ʿizz ü ü temkīn temkīn [1] [1] izzet <strong>ve</strong> tedbir sahibi ‖ Mehmet Çelebi<br />
K26/11 Menbaʿ-ı mekremet ü luṭf Meḥemmed Çelebi / Vāhib-i fażl u ʿaṭā ṣāḥib ṣāḥib-i ṣāḥib i ʿizz ʿizz ʿizz ü ü temkīn<br />
temkīn<br />
ṣāḥib ṣāḥib-i ṣāḥib i ttīġ<br />
t<br />
ġ u ḳalem [1] kılıç <strong>ve</strong> kalem sahibi ‖ Ali Paşa<br />
K18/27 Ṣāḥib Ṣāḥib-i Ṣāḥib i ttīġ<br />
t<br />
ġ u ḳalem mālik-i cām u ḫātem / Āṣāf-ı Cem-ʿaẓamet dā<strong>ve</strong>r-i Cemşīd-<strong>ve</strong>ḳār
967<br />
ṣāḥib ṣāḥib-ʿayār ṣāḥib ʿayār [1] meyhaneci ‖ eskiden darphanede kesilen paraların ayarını kontrol<br />
eden kimse; bkz. PAKALIN, C. III, s. 93.<br />
G303/3 Meydür miḥekk-i tecribe-i pīr-i mey-fürūş / ʿArż eyle naḳd-i ḳalbüñi ṣāḥib ṣāḥib-ʿayāre<br />
ṣāḥib ʿayāre gel<br />
ṣāḥib ṣāḥib-cem ṣāḥib cem cemāl āl [2] [2] güzel yüzlü<br />
G293/1 Saña teşbīh itmek olmaz ey meh-i ṣāḥib ṣāḥib-cem ṣāḥib cem cemāl cem āl / Āfitāba ger hilāl ebrū vü Nāhīd olsa ḫāl<br />
G291/5 Ṣāḥib ḥib ḥib-cem ḥib cem cemālüñ cem ālüñ ehl-i kemālüñ muḥibbiyüz / Bāḳī ḳul eyledi bizi ol ḥüsn-i ber-kemāl<br />
ṣāḥib ṣāḥib-idr ṣāḥib idr idrāk idr āk [1] [1] idrak sahibi<br />
G349/3 Nedür cāna mirʾāt-ı ḥüsn-i ezel / Güzel fehm ider ṣāḥib ṣāḥib-idr ṣāḥib idr idrāk idr āk olan<br />
ṣāḥib ṣāḥib-kem ṣāḥib kem kemāl kem āl [1] [1] kemal sahibi<br />
G308/5 Maḳbūl-i ṭabʿ-ı ḫalḳ-ı cihān oldı nitekim / Dīvān-ı naẓm-ı Ḫusrev-i ṣāḥib ṣāḥib-kem ṣāḥib<br />
kem kemāl kem āl gül<br />
ṣāḥib ṣāḥib-ḳır ṣāḥib ır ırān ır ān [1] muzaffer hükümdar ‖ ‘ṣāḥib-ḳırān’, sa’deyn denilen Zühre <strong>ve</strong><br />
Müşteri yıldızlarının bir burçta, bir derece <strong>ve</strong> bir dakikada birleşmesi esnasında dünyaya gelen<br />
talihi mesut kimse demektir. Şiirimizde şevket <strong>ve</strong> sat<strong>ve</strong>t sahibi hükümdar manasında<br />
kullanılmıştır.’ bkz. MZAMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 390; ayrıca bkz. ‘ḫusrev-i ṣāḥib-ḳırān’, ‘sulṭān-ı<br />
ṣāḥib-ḳırān’, ‘Mehdī-i ṣāḥib-ḳırān’ md.<br />
M1/VIII/2 Ṣāḥib Ṣāḥib-ḳır Ṣāḥib ır ırān<br />
ān-ı ān ʿarṣa-i iḳlīm-i salṭanat / Ol dem ki ḳıldı mülk-i beḳāya ʿazīmeti<br />
ṣāḥib ṣāḥib-ḳır ṣāḥib ır ırān<br />
ān-ı ān ı ʿādil ʿādil [1] [1] [1] adaletli hükümdar ‖ Sultan Selim<br />
G470/6 Yaʿnī o şāh-ı muḳbil ol nükte-dān-ı kāmil / Ṣāḥib ḥib ḥib-ḳır ḥib ır ırān<br />
ān-ı ān ı ʿādil ʿādil Sulṭān Selīm Ḫāne<br />
ṣāḥib ṣāḥib-ḳır ṣāḥib ṣāḥib ır ırān<br />
ān-ı ān ı ddād<br />
d<br />
ād ād-ger ād ger [1] [1] adaletli hükümdar ‖ Sultan Murad<br />
G78/6 Sulṭān Murād-ı tāc-<strong>ve</strong>r fermān-revā-yı baḥr u ber / Ṣāḥib Ṣāḥib-ḳır Ṣāḥib ır ırān<br />
ān-ı ān ı ddād<br />
d<br />
ād ād-ger ād ger şāhenşeh-i ʿālī-naẓar<br />
ṣāḥib ṣāḥib-na ṣāḥib na naẓar na ẓar [4]<br />
1. görüşü kuv<strong>ve</strong>tli<br />
G62/1 Ġonca lebüñe ʿāşıḳ-ı ḫūnīn-ciger geçer / Nergis gözüñe bende-i ṣāḥib ṣāḥib-na ṣāḥib<br />
na naẓar na ẓar geçer<br />
G134/3 Irmaz gözini sāġar-ı meyden ḥabāb-vār / Her rūzgār-dīde ki ṣāḥib ṣāḥib-na ṣāḥib<br />
na naẓar na ẓar geçer<br />
2. bakışı etkili ‖ isabetli görüşlü (manevi hallerde)<br />
G99/6 Çeşm ü çerāġ-ı merdüm-i ṣāḥib ṣāḥib-na ṣāḥib na naẓar na ẓar yiter / Cām-ı şarāb-ı nāb ki Cem yādgārıdur<br />
G277/4 ʿĀşıḳa küḥl-i cilā yāruñ ayaġı tozıdur / Ḥāṣılı bendesiyüz ʿārif-i ṣāḥib ḥib ḥib-na ḥib na naẓaruñ na ẓaruñ<br />
ṣāḥib ṣāḥib-re ṣāḥib re reʾy re ʾy [1] güç <strong>ve</strong> kudret sahibi<br />
K27/13 Nice maṭbūʿ u mevzūn olmaz ol ḳaṣr-ı muʿallā kim / Aña miʿmār ola tedbīr-i ṣāḥib ḥib ḥib-re ḥib re reʾy<br />
ʾy-i ʾy mülk-ārā<br />
1. kutlu kişi<br />
ṣāḥib ṣāḥib-sa ṣāḥib sa saʿādet sa ʿādet [2]<br />
[2]<br />
G542/3 Ey dirīġā luṭf u iḥsānuñ ḳapusın yapdılar / Ẕikri ḫayr olsun dinür ṣāḥib ṣāḥib-sa ṣāḥib<br />
sa saʿādet sa ʿādet ḳalmadı<br />
1.1. kutlu kişi ‖ Kanunî Süleyman<br />
M1/VIII/9 Āsīb-i dehr ü āfet-i devr-i zamāneden / Ḥıfẓ u ḥimāyet eyle o ṣāḥib ṣāḥib-sa ṣāḥib sa saʿādeti sa ʿādeti<br />
ṣāḥib ṣāḥib-<strong>ve</strong> ṣāḥib <strong>ve</strong> <strong>ve</strong>ḳār <strong>ve</strong> ḳār [1] [1] [1] vakar sahibi ‖ onurlu<br />
G306/6 Rengīn varaḳlar aldı ele tā ki eyleye / Taḥrīr-i medḥ-i ḫ˅āce-i ṣāḥib ṣāḥib-<strong>ve</strong> ṣāḥib<br />
<strong>ve</strong> <strong>ve</strong>ḳār <strong>ve</strong> ḳār gül<br />
ṣāḥib ṣāḥib-vüc ṣāḥib vüc vücūd ūd [1] [1] sözü geçen ‖ sahip<br />
K1/18 Ṣāḥib Ṣāḥib-vüc Ṣāḥib vüc vücūd<br />
ūd-ı ūd memleket-i luṭf u cūd o kim / Mebẕūl ḫ˅ān-ı luṭfına maḥṣūl-i baḥr u kān
ṣaḥīfe ṣaḥīfe ṣaḥīfe [1] [1] sayfa<br />
G192/6 Minnet Ḫudāya devlet-i dünyā fenā bulur / Bāḳī ḳalur ṣaḥīfe ṣaḥīfe-i ṣaḥīfe ʿālemde adumuz<br />
sāḥil ḥil ḥil-i ḥil i dery deryā dery<br />
ā [1] [1] [1] deniz kenarı<br />
K25/9 Māhı ṣayd itmek içün baḥre ṣalup ḳullābın / Meh-i nev ṭutdı meger sāḥil ḥil ḥil-i ḥil i dery deryāda dery<br />
āda ḳarār<br />
sāḥil ḥil ḥil-i ḥil i i ba baḥr ba<br />
ḥr ḥr-i ḥr i i ʿAden ʿAden [2] [2] Aden denizi sahilleri (inci bağlamında)<br />
K26/7 Sāḥil ḥil ḥil-i ḥil i ba baḥr ba<br />
ḥr ḥr-i ḥr i ʿAdendür ʿAdendür meger eṭrāf-ı çemen / Dest-i mihr anuñ içün oldı bu gün gevher-çīn<br />
K7/10 Jāle ḳıldı her kenārı ṣāhil ṣāhil-i ṣāhil i ba baḥr ba<br />
ḥr ḥr-i ḥr i ʿAden ʿAden / Lāle ḫāk-i gül-şeni kān-ı Bedaḫşān eyledi<br />
sāḥir ḥir [1] büyücü, sihirbaz<br />
G380/4 Zülfi sāḥir ḥir ṭurrası ṭarrār şuḫ-ı şī<strong>ve</strong>-kār / Çeşmi cādū ġamzesi mekkār dirseñ işte sen<br />
sāḥir ḥir ḥir-pīşe ḥir şe [1] sihirbazlık yapmayı huy edinmiş (şiir bağlamında)<br />
Kt8/1 Ṭabʿ-ı sāḥir ḥir ḥir-pīşeñe ḥir şeñe Bāḳī göñüller meyl ider / Şekker-i şiʿr-i dil-āvīzüñ meger efsūnludur<br />
ṣaḥn ṣaḥn [19] [19] avlu, meydan ‖ -da/-de<br />
K1/6 Bir tīġ-i zer-nişān ile girmişdi ʿarṣaya / Şemşīr-bāz-ı maʿreke-i ṣaḥn ṣaḥn-ı ṣaḥn ı ı āsmān<br />
K2/4 Ol zamān irdi ki biñ şevḳ ile ṭāvūs-ı neşāṭ / İde ṣaḥn ṣaḥn-ı ṣaḥn ı ı ḥarem-i bāġ-ı cihānda cevlān<br />
K18/4 Yine ferrāş-ı ṣabā ṣaḥn ṣaḥn-ı ṣaḥn ı ı ribāṭ-ı çemene / Geldi bir ḳāfile ḳondurdı yüki cümle bahār<br />
K21/10 Döşendi berf ser-ā-pāy ṣaḥn ṣaḥn-ı ṣaḥn ı ı ṣaḥrāya / Aġardı rūy-ı zemīn ṣanki taḫta-i remmāl<br />
K22/19 Rūzgāruñ şiddetinden gül-şen-i baḫtı maṣūn / Nitekim bād-ı ḫazāndan ṣa ṣaḥn ṣa<br />
ḥn ḥn-ı ḥn ı ı gül-zār-ı cinān<br />
K22/34 Her seḥer ṣaḥn ṣaḥn-ı ṣaḥn ı ı zümürrüd-gūn-ı gerdūn üstine / Āfitāb altun ṭabaḳdan tā ola gevher-feşān<br />
K26/12 Bāġ-ı ḳadrinde anuñ ṣaḥn ṣaḥn-ı ṣaḥn ı sipihr ü encüm / Bir çemendür ki dökilmiş aña berg-i nesrīn<br />
G128/1 Ruḫun ʿaksiyle ṣaḥn ṣaḥn-ı ṣaḥn ı dīde bāġ u gül-sitānumdur / Nihāl-i ser-bülendüñ ḫaylīden ḫāṭır-nişānumdur<br />
G135/4 Dizilmiş lāleler ṣaḥn ṣaḥn-ı ṣaḥn ı ḥarīm-i bāġa zeyn olmış / Sarāy-ı şāhda ṣan kāse kāse ḫ˅ān-ı yaġmādur<br />
G190/4 Görinen cism-i zerdümde degüldür dāġ-ı ḫūn-ālūd / Bitüpdür ṣaḥn ṣaḥn-ı ṣaḥn ı ṣaḥrā-yı belāda lāleler yir yir<br />
G497/4 Çemende jāle-durur ṣanma bülbül-i şeydā / Ṣuladı eşk ile ṣaḥn ṣaḥn-ı ṣaḥn ı sarāy-ı gül-zārı<br />
G514/4 Gül-istān-ı ġamuñdur ṣaḥn ṣaḥn-ı ṣaḥn sīne / Açılmış aḳ güldür penbe-i key<br />
K22/13 Gevher-i sīr-āb şeb-nem gūş-vār-ı zer varaḳ / Ṣaḥn Ṣaḥn-ı Ṣaḥn būstān oldı gūyā çār-sūy-ı zer-gerān<br />
K23/26 Āyīnedür ki ṣūret-i iḳbāli gösterür / Ṣaḥn Ṣaḥn-ı Ṣaḥn ı sarāy-ı devleti ferşinde her ruḫām<br />
G164/4 Bī-riyādur bisāṭ-ı ʿīş u ṣafā / Ṣaḥn Ṣaḥn-ı Ṣaḥn ı cennetde būriyā nʾeyler<br />
G289/2 Ṣaḥn ḥn ḥn-ı ḥn ı ḥarīm-i vaṣlına düşmek murād ise / Ev<strong>ve</strong>l ṣafā-yı ṭabʿ ile mānend-i şeb-nem ol<br />
G313/4 Ṣaḥn ḥn ḥn-ı ḥn ı ḥammāmda dün gördüm o nāzük-bedeni / Sīnede mūdan es̠er yoḳ daḫı pehlū da güzel<br />
G326/2 Ol kim livā-yı fetḥ ü ẓafer reh-berin çeker / Ṣaḥn ḥn ḥn-ı ḥn ı feżā-yı çarḫda ser-ʿasker-i nücūm<br />
G379/2 Cārū-keş oldı sünbül-i ter bāġa nitekim / Ṣaḥn ḥn ḥn-ı ḥn ı bihişte ṭurra-i müşgīn-i ḥūr-ı ʿīn<br />
ṣaḥn ṣaḥn-ı ṣaḥn ı ı bbāġ<br />
b<br />
ġ [6] bahçe<br />
K17/3 Döndi diyār-ı Rūma semenlerle ṣaḥn ṣaḥn-ı ṣaḥn ı bbāġ<br />
b<br />
/ Gūyā sevād-ı mülk-i Ḥabeşdür benefşe-zār<br />
K21/8 Meger ki ʿālem-i ʿulvīde nev-bahār oldı / Döker şükūfe-i bādāmı ṣaḥn ṣaḥn-ı ṣaḥn ı bbāġa<br />
b<br />
ġa şimāl<br />
G224/3 Bād-ı ḫazān irişmedin ir ṣaḥn ṣaḥn-ı ṣaḥn ı bbāġa<br />
b<br />
ġa kim / Bezm-i bahāra nergis olupdur çemende şemʿ<br />
G302/2 Oldı ṣaḥn ṣaḥn-ı ṣaḥn ı bbāġda<br />
b<br />
ġda ġda peydā gül-efşānlar yine / Ḥāṣılı döndi çemen bezminde āteş-bāze gül<br />
G222/2 Ṣaḥn ḥn ḥn-ı ḥn ı bbāġı<br />
b<br />
ṭutdı encüm gibi nergis şöyle kim / Mestler farḳ eylemez yirden gögi eyler ġalaṭ<br />
Mtl 24 Ṣaḥn Ṣaḥn-ı Ṣaḥn ı bbāġuñ<br />
b<br />
ġuñ ḥavżınuñ her cānibi serv-i sehī / Yāri girmiş ṣuya ṣandum göricek ‘aks-i mehi<br />
ṣaḥn ṣaḥn-ı ṣaḥn ı çemen [16] [16] çimenlik ‖ bahçe; bkz. ‘çemen ṣaḥnı’ md.<br />
K18/7 Dikdi leşger-geh-i ezhāra ṣanavber tūġın / Ḫaymeler ḳurdı yine ṣaḥn ṣaḥn-ı ṣaḥn ı ı çemende eşcār<br />
K26/4 Görinür ṣaḥn ṣaḥn-ı ṣaḥn ı çemenden çemenden yine şāḫ-ı nergis / Āsmāndan nitekim heyʾet-i ʿıḳd-ı Pervīn<br />
968
M2/IV/6 Ḳondı ṣaḥn ṣaḥn-ı ṣaḥn ı çemene ravża-i firdevs içre / Sāye-bānlar ḳurılup çetr-i hümāyūnlar ile<br />
G30/2 Saña cāy-ı ḫırām ey naḫl-i bālā gül-şen-i cāndur / Nesīm-i nev-bahārī gibi gel ṣaḥn ṣaḥn-ı ṣaḥn ı çemenden çemenden geç<br />
G85/1 Ḫār-ı ġamda ʿandelīb eyler fiġān u zārlar / Ġoncalarla ṣalınur ṣaḥn ṣaḥn-ı ṣaḥn<br />
ı çemende ḫārlar<br />
G135/2 Nihāl-i nār<strong>ve</strong>n ṣaḥn ṣaḥn-ı ṣaḥn ı çemende ṣalınur gūyā / Miyān-ı ʿīd-gehde bir nigār-ı serv-i bālādur<br />
G175/3 Seyr-i deryāya ne ḥācet dem-i ṣaḥrā geldi / Gūyiyā ṣaḥn ṣaḥn-ı ṣaḥn ı çemen şimdi yem-i aḫḍardur<br />
G180/2 Sildi süpürdi ṣaḥn ṣaḥn-ı ṣaḥn ı çemende ġubārı bād / Yeldi yopurdı ṭurmadı ferrāş-ı rūzgār<br />
G466/4 Āl fānūs ile geldi giceden gül-zāra / Virdi ṣaḥn ṣaḥn-ı ṣaḥn ı çemenüñ yollarına fer lāle<br />
K17/2 Gül-zāre gel ki cümle cihāndan nümūnedür / Ṣaḥn Ṣaḥn-ı Ṣaḥn ı çemende ḥāṣıl olur seyr-i her diyār<br />
G103/2 Ṣaḥn Ṣaḥn-ı Ṣaḥn ı çemende şöyle ḳırıldı zücāc-ı yaḫ / Seng-i felāḫan urdı meger aña lāleler<br />
G153/3 Ṣaḥn Ṣaḥn-ı Ṣaḥn ı çemende ṣubḥ-dem açılduġı bu kim / Ḥüsnüñ güline ġonca-i raʿnā ḳulaḳ çeker<br />
G154/6 Bār-ı girān-ı ġuṣṣayı çekmez şu kimse kim / Ṣaḥn Ṣaḥn-ı Ṣaḥn ı çemende gül gibi rıṭl-ı girān çeker<br />
G180/5 Ṣaḥn Ṣaḥn-ı Ṣaḥn ı çemende servi kenār eylesem diyü / Dökilmede ṣaçılmada eṭrāfa cūy-bār<br />
G287/5 Ṣaḥn ḥn ḥn-ı ḥn ı çemende nefḥa-i bād-ı bahār ile / Bāḳī gül-āb u ġāliye misk oldı āb u gil<br />
G371/4 Ṣaḥn Ṣaḥn-ı Ṣaḥn ı çemende ṭurma ṣalınsun ṣabā ile / Āzādedür nihāl bu gün berg ü bārdan<br />
ṣaḥn ṣaḥn-ı ṣaḥn ı felek [2] gökyüzü<br />
G318/2 Ṣaḥn ḥn ḥn-ı ḥn ı felekde cil<strong>ve</strong>-ger ṭāvūs-ı zerrīn-bāl ü per / Bāġ-ı cihān pür-nūr u fer ʿālem gül-istān-ı İrem<br />
G369/2 Pertev ṣalardı sīnede dāġ-ı maḥabbetüñ / Ṣaḥn ḥn ḥn-ı ḥn ı ı felekde meşʿale-i mihr yanmadın<br />
ṣaḥn ṣaḥn-ı ṣaḥn ṣaḥn ı ı gül gül-ist gül<br />
ist istān ān [3] [3] gülbahçesi<br />
G438/5 Zīr-i zülfüñde görenler ḫaṭṭuñı ebr-i bahār / Sāye ṣalmış ṣandılar ṣaḥn ṣaḥn-ı ṣaḥn ı gül gül-ist gül<br />
ist istān ist ān üstine<br />
G455/4 Gösterür ṣaḥn ṣaḥn-ı ṣaḥn ı gül gül-ist gül<br />
ist istān ist ān çarḫ-ı mīnādan nişān / Şāḫ-ı nergis bāġda şekl-i S̱üreyyādur yine<br />
G305/3 Bir dil-sitāne döndi bu gün ṣaḥn ṣaḥn-ı ṣaḥn ı gül gül-sit gül<br />
sit sitān sit ān / Ḳad serv ü çeşm nergis-i şehlā ʿiẕār gül<br />
ṣaḥn ṣaḥn-ı ṣaḥn ı gül gül-şen gül<br />
şen [9] gülbahçesi ‖ bahçe<br />
K26/9 Bāġa ʿazm eyle yüri ṭurma ki ṣaḥn ṣaḥn-ı ṣaḥn ı gül gül-şen gül<br />
şen / Cān-fezādur niteki meclis-i maḫdūm-ı güzīn<br />
K24/15 Ṣaḥn Ṣaḥn-ı Ṣaḥn ı gül gül-şende gül<br />
şende yatupdur gice var ise meger / Ki ṭaḳınmış seḥerī başına güller sünbül<br />
G135/3 Mis̱āl-i ḫūn-ı ḳurbāndur şaḳāʾiḳ ṣaḥn ṣaḥn-ı ṣaḥn ı gül gül-şende gül<br />
şende / Cihān pür-şūr u ġavġā şöyle beñzer ʿīd-i eḍḥādur<br />
G477/2 Ṣaf ṣaf çemende serv dizilsün selāmuña / Sen ṣaḥn ḥn ḥn-ı ḥn ı gül gül-şen gül<br />
şen içre ṣalın ʿizz ü nāz ile<br />
G8/3 Göklere irdi yine gül-bāng-i mürġ-i ḫoş-nevā / Ṣaḥn Ṣaḥn-ı Ṣaḥn ı gül gül-şen gül<br />
şen şen gördi bir aʿlā maḳām-ı dil-güşā<br />
G66/2 Ḳaddüñüñ cil<strong>ve</strong>-gehi sīne-i pür-dāġumdur / Ṣaḥn Ṣaḥn-ı Ṣaḥn ı gül gül-şen gül<br />
şen nitekim serv-i dil-ārā yiridür<br />
G222/1 Ṣaḥn ḥn ḥn-ı ḥn ı gül gül-şen gül<br />
şen mülk-i Baġdād oldı āb-ı cūy Şaṭ / Yāsemenler ṣu yüzinde seyr ider mānend-i baṭ<br />
G466/6 Dāġ-ı hicrān elemin ḳılmaġa dilden bīrūn / Ṣaḥn ḥn ḥn-ı ḥn ı gül gül-şende gül<br />
şende ṭutar gül gibi sāġar lāle<br />
G512/4 Gözüme ʿālemi göstermez idüm nergis-vār / Ṣaḥn ḥn ḥn-ı ḥn ı ı gül gül-şende gül<br />
şende şende alaydum elüme cām-ı zeri<br />
ṣaḥn ṣaḥn-ı ṣaḥn ı ı gül gül-zār gül<br />
ār [2] gül bahçesi<br />
K24/6 Ṣaḥn Ṣaḥn-ı Ṣaḥn ı ı gül gül-zāra gül<br />
āra āra gelüp eyledi ʿarż-ı dīdār / Jālelerden ṭaḳınup gūşına gevher sünbül<br />
G358/4 Ṣaḥn ḥn ḥn-ı ḥn ı gül gül-zāra gül<br />
āra āra düşersek demidür jāle-ṣıfat / Nev-bahār oldı gül açıldı güzellendi çemen<br />
ṣaḥn ṣaḥn-ı ṣaḥn ı sebze( sebze(-zār) sebze(<br />
ār) [2] çimenlik ‖ bahçe<br />
G130/4 Eflāk devr-i dāʾim ile ṭurmayup ṣular / Neşv ü nemāda tāze vü ter ṣaḥn ṣaḥn-ı ṣaḥn ı sebze sebze-zār sebze<br />
ār<br />
G226/4 Ṣaçıldı ṣaḥn ṣaḥn-ı ṣaḥn ı sebzeye nesrīn varaḳları / Saḳf-ı sipihre beñzedi ferş-i sarāy-ı bāġ<br />
ṣaḥn ṣaḥn-ı ṣaḥn ı sem semā sem<br />
ā [1] [1] gökyüzü<br />
K1/2 Ḫayl-i kevākib içre yanup meşʿal-i Ḳamer / Ṣaḥn Ṣaḥn-ı Ṣaḥn ı sem semāda sem<br />
āda rūşen idi rāh-ı keh-keşān<br />
1. kır, ova<br />
ṣaḥrā ṣaḥrā ṣaḥrā [20] [20] bkz. ‘deşt ü ṣaḥrā’ md.<br />
969
G23/1 Lāle-ḫadler ḳıldılar gül-geşt-i ṣaḥrā ṣaḥrā semt semt / Bāġ u rāġı gezdiler idüp temāşā semt semt<br />
G175/3 Seyr-i deryāya ne ḥācet dem-i ṣaḥrā ṣaḥrā geldi / Gūyiyā ṣaḥn-ı çemen şimdi yem-i aḫḍardur<br />
G449/2 Nümūne ġonca-i gül-şen leb-i rengīn-i Şīrīne / Nişāne lāle-i ṣaḥrā ṣaḥrā dil-i ḫūnīn-i Ferhāde<br />
G452/1 Açılsa ġonca mānend-i leb-i laʿl-i nigār olsa / Ṣaçılsa ḫurde-i pīrūze ṣaḥrā ṣaḥrā sebze-zār olsa<br />
K5/22 Ḳafā-dār oldılar şīr ü peleng āhūya ṣaḥrāda ṣaḥrāda / İderler şol ḳadar şimdi riʿāyet ḥaḳḳ-ı cīrānı<br />
K21/11 Nişān-ı pāy-ı vuḥūş u ṭuyūr ṣaḥrāda ṣaḥrāda / Çizildi rīk-i sefīd üzre gūyiyā eşkāl<br />
G455/1 Devr-i gül eyyām-ı ʿīş u nūş-ı ṣahbādur yine / Mevsim-i gül-geşt-i bāġ u seyr-i ṣaḥrādu ṣaḥrādur ṣaḥrādu yine<br />
Kt5/2 Deryāya düşse sāye-i tīġ-i mehābeti / Pertāb iderdi kendüyi ṣaḥrālara ṣaḥrālara neheng<br />
G379/1 Ṣaḥrālara ḥrālara döşendi bisāṭ-ı zümürrüdīn / Devlet anuñ ki lāle-ruḫı oldı hem-nişīn<br />
M2/II/2 Cūylar kim ṭolanur dāmen-i ṣaḥrālarda ṣaḥrālarda / Jāleler kim görinür lāle-i Nūʿmān üzre<br />
K21/10 Döşendi berf ser-ā-pāy ṣaḥn-ı ṣaḥrāya ṣaḥrāya / Aġardı rūy-ı zemīn ṣanki taḫta-i remmāl<br />
K18/25 Lāle ṣaḥrāy ṣaḥrāyı ṣaḥrāy bu gün kān-ı Bedaḫşān itdi / Jāle gül-zāre nis̱ār eyledi dürr-i şeh-vār<br />
K21/2 Zemīne bād-ı hevādan çoḳ aḳçe düşdi yine / Pür itdi dāmen-i ṣaḥr ṣaḥrāy ṣaḥr ṣaḥrāy<br />
āyı āy ṭoldı ceyb-i cibāl<br />
G403/7 Ṭoldurdı gerçi cūd u seḫā gösterüp felek / Ceyb-i cibāl ü dāmen-i ṣaḥrāy ṣaḥrāyı ṣaḥrāy sīm ile<br />
K10/5 Küşte-i şemşīr-i ʿaşḳuñ ḫākden ḳaldursalar / Teng ola ṣaḥrā ṣaḥrā-yı ṣaḥrā<br />
yı ʿālem ʿarṣa-i maḥşer bile<br />
G190/4 Görinen cism-i zerdümde degüldür dāġ-ı ḫūn-ālūd / Bitüpdür ṣaḥn-ı ṣaḥrā ṣaḥrā-yı ṣaḥrā yı belāda lāleler yir yir<br />
K17/4 Ṣaḥrāy Ṣaḥrāyı Ṣaḥrāy ḳıldı lāle Bedaḫşān vilāyeti / Gül-zārı itdi tāze çemen mülk-i sebze-zār<br />
G129/2 Var ey Ḫutende ḫāli gibi misk olur diyen / Ṣaḥrā Ṣaḥrā-yı Ṣaḥrā yı yı Çīni geşt ü güẕār it Ḫaṭāyı gör<br />
G298/1 Her tīr-i belā ḳavs-i ḳażādan kʾola nāzil / Ṣaḥrā ḥrā ḥrā-yı ḥrā yı yı dil-i ehl-i <strong>ve</strong>fādur aña menzil<br />
2. çöl<br />
G219/4 Bulup saḳḳā-yı hicrān teşne-dil ṣaḥrāda ṣaḥrāda Mecnūnı / Ecel peymānesin ṣunmış ḥayāt ābına ḳandurmış<br />
ṣaḥrā ṣaḥrā vü vü vü kūh kūh [1] [1] [1] dağ bayır<br />
G386/3 Ṣaḥrā ḥrā vü kūh kūhı kūh<br />
geşt ü güẕār itdügüm bu kim / Dīvāne göñlüm egleyecek bir yir isterin<br />
ṣaḥrāya/ṣaḥrālara ṣaḥrāya/ṣaḥrālara dü düşmek dü şmek [2]<br />
[2]<br />
G467/2 Var ise ṭurra-i müşgīnüñüñ āşüftesidür / Bī-sebeb düşmedi düşmedi āhū-yı Ḫuten ṣaḥrāya<br />
G291/1 Ṣaḥrālara ḥrālara dü düşerse dü<br />
şerse n’ola nāfe-i ġazāl / Sevdālara ṣalupdur anı dil-berā o ḫāl<br />
ṣaḥrāya/ṣaḥ<br />
ṣaḥrāya/ṣaḥrālara<br />
ṣaḥrāya/ṣaḥ ālara ālara ṣalmak ṣalmak [3]<br />
[3]<br />
G69/6 Giryān o Leylī-<strong>ve</strong>ş nʾola ṣaḥrāya ṣaḥrāya ṣalsa ṣalsa Bāḳīyi / Mecnūnuñ āb-ı çeşmine ḫāk-i beyābān teşnedür<br />
G361/2 Varup Mecnūn gibi āhuñ kemendin ṣalma ṣaḥrāya / Ol āhū saña ṣayd olmaz ،‘abeŝ yābāne söylersin<br />
G531/2 Geh āb-<strong>ve</strong>ş giryān idüp geh bād-<strong>ve</strong>ş pūyān idüp / Mecnūn-ı ser-gerdān idüp ṣaḥrālara ṣalduñ beni<br />
1. sert, gergin<br />
sa saḫt sa ḫt [2]<br />
[2]<br />
G436/3 Ser-i zülfiyle çeker kendüye ser-keşleri yār / Ne ḳadar sa saḫt sa ḫt kemān olsa urur ḳullāba<br />
2. katı, merhametsiz<br />
G340/3 Dil-i sa saḫt sa saḫt<br />
ḫt-ı ḫt nigārı nerm idelüm / Āh-ı āhen-güdāza başlayalum<br />
sa saʿīd sa ʿīd [1] [1] [1] kutlu, mübarek<br />
G392/7 ʿĀleme ʿīd-i sa saʿīd sa ʿīd ol yiter ey Bāḳī kim / Ola pāyende saʿādetde şehenşāh-ı güzīn<br />
sa saʿīd sa<br />
ʿīd ḳḳılmak<br />
ḳ ılmak [1] [1] yüzünü güldürmek<br />
M1/VI/8 Minnet Ḫudāya iki cihānda ḳılup ılup sa saʿīd sa<br />
ʿīd / Nām-ı şerīfüñ eyledi hem ġāzī hem şehīd<br />
sa saʿīd sa<br />
ʿīd olmak olmak olmak [2] [2] uğurlu gelmek<br />
G197/3 Kevkeb-i baḫtumuz sa saʿīd sa ʿīd olmaz olmaz / Çünki baḫt-ı siyāha mensūbuz<br />
970
G375/4 İrüp şerefe sa saʿīd sa ʿīd olurdı olurdı olurdı / Ḳul olsa eger o māha Keyvān<br />
sāʿid ʿid ʿid-i ʿid i ssāḳī<br />
s<br />
ḳī [2] sakinin kolu<br />
G124/3 Sāʿid ʿid ʿid-i ʿid i ssāḳī<br />
s<br />
ḳī ile cām-ı mey-i gül-gūna baḳ / Bir gül-i sīr-ābdur gūyā nihāl üstindedür<br />
G499/1 Ṭutsa cām-ı bāde-i gül-gūnı <strong>ve</strong>rd-i ter gibi / Sāʿid ʿid ʿid-i ʿid i ssāḳī<br />
s<br />
ḳī olur şāḫ-ı gül-i aḥmer gibi<br />
sāʿid ʿid ü ü bāzū [1] kol <strong>ve</strong> pazı<br />
G313/5 Eyledüm diḳḳat ile mūy-ı miyānına naẓar / Cümleten bī-bedel ü sāʿid ʿid ü bbāzū<br />
b āzū da güzel<br />
sāʿid ʿid ʿid-i ʿid i ssīmīn<br />
s<br />
īmīn [2] [2] gümüş gibi beyaz kol<br />
G346/5 Görüp ol sāʿid ʿid ʿid-i ʿid i ssīmīni<br />
s<br />
īmīni īmīni gümişden bilüñi / İştihā keskin olur ḫançer-i bürrānuñdan<br />
G425/2 ʿĀşıḳ-ı bī-dil ruḫ-ı zerd ile yaṣdansun ḳoluñ / Yaraşur zerrīn ḥamāʾil sāʿid ʿid ʿid-i ʿid i ssīmīnüñe<br />
s<br />
īmīnüñe<br />
sāʾil ʾil [1]<br />
dilenci<br />
G417/6 Niçün maḥrūm ola sāʾiller ʾiller ey şāh-ı Sikender-der / Revādur kāhuña Dārā gelüp eylerse deryūze<br />
sāʾir ʾir [1] [1] artan, geriye kalan<br />
G474/7 Bāḳī ḥarīr-i zülfi gibi şöyle añlaram / Sāʾir ʾir ḳumāş o serv-i gül-endāme çıḳmaya<br />
sāḳ ḳ [1] baldır<br />
K23/35 Dürr-i duʿāñı zeyn idelüm tā ki yaraşa / Sāḳ-ı mesāḳ-ı midḥata ḫalḫāl-i iḥtişām<br />
sa saḳf sa ḳf [2] [2] çatı, dam<br />
G546/8 Duʿāsı Bāḳī-i üftādenüñ ol kim ḳıyām itsün / Felekler sa saḳf sa saḳf<br />
ḳfı ḳf ṭurduḳça binā-yı ʿömrüñ erkānı<br />
G305/2 Gün ṭoġdı ṣanma penbe-i ṣubḥ ile nev-bahār / Urdı sipihr sa saḳf sa saḳf<br />
ḳfına<br />
ına bir yādgār gül<br />
sa saḳf sa<br />
ḳf ḳf-ı ḳf ı sipihr sipihr [2] feleğin çatısı<br />
G226/4 Ṣaçıldı ṣaḥn-ı sebzeye nesrīn varaḳları / Sa Saḳf Sa Saḳf<br />
ḳf-ı ḳf ı sipihre beñzedi ferş-i sarāy-ı bāġ<br />
G291/2 Naʿl-i süm-i semendüñe benzetdiler diyü / Sa Saḳf Sa Saḳf<br />
ḳf-ı ḳf ı sipihre degdi küleh-gūşe-i hilāl<br />
ṣaḳ ṣaḳın! ṣaḳ ın! [13]<br />
[13]<br />
K18/23 Güher-i furṣatı aldurma ṣaḳ ṣaḳın ṣaḳ ın devr-i felek / Sīm ü zerle gözüñi boyamasun nergis-vār<br />
G25/7 Bāḳī ferīd-i fenn-i suḫandur nizāʿı ḳo / İlzām iderler itme ṣaḳ ṣaḳın ṣaḳ ṣaḳın<br />
ın iltizām baḥs̱<br />
G131/5 Zülfi endīşesine varma ṣaḳ ṣaḳın ṣaḳ ın ey Bāḳī / Anda mecmūʿ ileden ʿaḳlı perīşan getürür<br />
G251/5 Gedā-yı kūy-ı cānāne ṣaḳ ṣaḳın ṣaḳ ın öykünme ey Bāḳī / Sefāhatdür bilürsin muḳteżā-yı şāha taḳlīdüñ<br />
G262/6 Bāḳī-i ḫaste-ḫāṭırı iñletme dostum / Maḳbūl olur duʿāsı ṣaḳ ṣaḳın ṣaḳ ın mübtelālaruñ<br />
G405/2 Zinhār ṣaḳ ṣaḳın ṣaḳ ın mey yirine ḳanuñ içerler / Keyfiyyetüñ ol gözleri mestāne ṭuyurma<br />
G405/4 Ṣofī gelicek açma ṣaḳ ṣaḳın ṣaḳ ın ʿaşḳ ḥadīs̱in / Dānā-dil iseñ sırruñı nā-dāne ṭuyurma<br />
G440/3 Görmesün kimse ṣaḳ ṣaḳın ṣaḳ ın diyü lebin dişler baña / Baḳduġumca ol büt-i şekker-şikenden cānibe<br />
G503/5 Bāḳī ʿacūz-ı dehre zebūn olma key ṣaḳ ṣaḳın ṣaḳ ın / Merdāne baṣ ayaġuñı meydāne er gibi<br />
G108/1 Lebüñe dirler ise ġonca-i gülden terdür / Ṣaḳ Ṣaḳın Ṣaḳ Ṣaḳın<br />
ın incinme begüm ḫaylīce rengīn yirdür<br />
G195/2 Ṣaḳ Ṣaḳın Ṣaḳ ın Mecnūnı ṣanmañ ehl-i ʿaşḳuñ iḫtiyārıdur / Güzel sevmekde zīrā kimseye hīç iḫtiyār olmaz<br />
G366/2 Ne zībādur ol engüşt-i muḥannā pāy-ı sāġarda / Ṣaḳın ın dūr itme ey sāḳī o zer ḫalḫāli ayaḳdan<br />
G366/4 Ṣaḳın ın mey dirsem ey zāhid mey-i engūrı fehm itme / Hüner esrār-ı maʿnā añlamaḳdur lafẓ-ı muġlaḳdan<br />
ṣaḳ ṣaḳın ṣaḳ<br />
ın ṣaḳ ṣaḳın ṣaḳ<br />
ın [1]<br />
[1]<br />
G62/3 Ṣaḳın ın ṣaḳ ṣaḳın ṣaḳ<br />
ın ın ki ey ḳaşı yā tīr-i āhdan / Ger gök demür olursa felekler deler geçer<br />
1. uzak durmak<br />
ṣaḳ ṣaḳınmak ṣaḳ ınmak [8] [8] bkz. TS. C. V, s. 3255.<br />
G258/4 Nār-ı āhumdan ḥaẕer ḳıl ey sipihr-i pīre-zen / Ṭutışur bir gün ṣaḳ ṣaḳın ṣaḳ ın ol āsmānī çenberüñ<br />
971
G344/1 Gül-istān-ı cihānı bāda virmişdür dem-i serdüm / Ṣaḳın ın āhum yilinden ey nihāl-i nāz-per<strong>ve</strong>rdüm<br />
2. uzak tutmak, kaçırmak<br />
G467/6 Ḫāk-i pāyın ṣaḳ ṣaḳın ṣaḳ ın ey bād-ı ṣabā nergisden / Ḥayfdur küḥl-i cilā dīde-i nā-bīnāya<br />
3. kaçmak<br />
G234/5 Ḳażā-yı āsmānīden ṣaḳ ṣaḳınma ṣaḳ ṣaḳınma<br />
ınmaḳ ınma sūd-mend olmaz / Rıżādur çāresi ʿaşḳuñ görinmez bir belā ancaḳ<br />
4. tedbirli olmak, dikkat etmek<br />
G40/4 İḥtirāz itmedüñüz aldılar elden cāmı / Vāḳıf itmeñ ṣaḳ ṣaḳınuñ ṣaḳ ınuñ kimseyi esrāra meded<br />
5. kaçınmak<br />
G40/5 Gice tenhā işigi ḫākine yüzler süreyin / Ṣaḳ Ṣaḳınuñ Ṣaḳ ınuñ kimse ḫaber virmesün aġyāre meded<br />
G317/7 Cān u dilden ṣaḳ ṣaḳın ṣaḳ ın esrār-ı ġamın ey Bāḳī / Dime bīgāneleri maḥrem-i rāz eyleyelüm<br />
6. kıyamamak, esirgemek<br />
G203/4 Şāneden zaḫm irişür diyü dil-i mecrūḥa / Ṣaḳ Ṣaḳınur Ṣaḳ ınur ḫāṭır-ı āşüfteyi zülfin ṭaramaz<br />
sāḳī ḳī [55] [55] mecliste içki dağıtan, kadehlere içki koyan kimse; bkz. ‘sāʿid-i sāḳī’ md.<br />
K1/42 Bezmüñde baḫt sāḳī ḳī vü iḳbāl hem-nişīn / Cām-ı sipihr sāġar-ı pūlād-ı zer-nişān<br />
K5/30 Getür cām-ı sürūr-encāmı ey sāḳī ḳī yiter çekdük / Cefā-yı devr-i gerdūnı belā-yı çarḫ-ı gerdānı<br />
M9/II/1 Leb-i mey-gūn-ı sāḳī ḳī yādına cūş eyleyüp ey dil<br />
M9/V/2 Elin çekse ḳadeḥ ṣunmaḳdan erbāb-ı dile sāḳī<br />
G24/1 ʿĀlem-i vaḥdetde ey sāḳī ḳī bizi mest-i Elest / İtdi iḳrār-ı ṣafā mey-ḫanesinde şöyle mest<br />
G29/1 Gözüm yaşına ol lāʿl-i leb-i sīr-āb olur bāʿis̱ / Dem-ā-dem ḳana ey sāḳī ḳī şarāb-ı nāb olur bāʿis̱<br />
G124/3 Sāʿid-i sāḳī ḳī ile cām-ı mey-i gül-gūna baḳ / Bir gül-i sīr-ābdur gūyā nihāl üstindedür<br />
G140/5 Gice sāḳī ḳī delīl-i rāh oldı / Āl fānūs elindeki sāġar<br />
G181/4 Açılsun göñlümüz sāḳī ḳī ḳadeḥ ṣun var ise bāḳī / Temāşā eyle āfāḳı çü açıḳlıḳ zamānıdur<br />
G196/5 Yiter ḫaṭṭ u ruḫ-ı sāḳī ḳī bu bezme zīnet ey Bāḳī / Ḳadeḥ nūş it ki dil vaḳt-i gül ü reyḥāne ḳatlanmaz<br />
G200/4 Ḳullanur zevraḳ-ı meyi sāḳī ḳī / Çekdürür rūzgāre ḳatlanmaz<br />
G208/1 Gel ey sāḳī ḳī bulınmaz böyle ʿālī dil-güşā meclis / Getür cām-ı muṣaffāyı kim olsun pür-ṣafā meclis<br />
G258/3 Nūş iden cām-ı lebüñ ölmekden aṣlā ġam yimez / Kim ḫumārı olmaz ey sāḳī ḳī şarāb-ı Kevs̱erüñ<br />
G282/2 Geçmege baḥr-i ġamdan ey sāḳī ḳī / Zevraḳ-ı mey gibi sefīne gerek<br />
G292/6 Çoḳ tehī devr ide bu sāġar-ı mīnā bizden / Var iken şīşede bāḳī hele sāḳī ḳī berü gel<br />
G293/5 Bāḳıyā ʿişretdedür ʿaşḳıyla yāruñ kāʾināt / Nuḳl encüm mey şafaḳ sāḳī ḳī ḳī felek sāġar hilāl<br />
G324/1 Zevraḳ-ı ṣahbāyı sāḳī ḳī ṣundı çün nūş eyledüm / İrdi bir ḥālet ki deryālar gibi cūş eyledüm<br />
G358/3 Şemʿ lāzım degül ey sāḳī ḳī yiter meclisde / Şuʿle-i cām-ı şeb-efrūz çerāġ-ı rūşen<br />
G366/1 Cilā vir çeşme ey sāḳī ḳī ḳī mey-i ṣāf-ı muravvaḳdan / Ḳamaşdı gözlerüm cām-ı hilāl-iʿīda baḳmaḳdan<br />
G366/2 Ne zībādur ol engüşt-i muḥannā pāy-ı sāġarda / Ṣaḳın dūr itme ey sāḳī ḳī ḳī o zer ḫalḫāli ayaḳdan<br />
G372/1 Ġam-ı ḫaṭṭıyla yāruñ nice bir dil pür-melāl olsun / Sür ey sāḳī ḳī ḳī ayaġı mūr-ı ġuṣṣa pāy-māl olsun<br />
G406/4 Ruḫ-ı dil-ber ü cām-ı sāḳī ḳī ḳī naẓarda / Ne minnet bahār u gül ü erġavāne<br />
G421/6 Meclis-i cānāneye sāḳī ḳī çoġ alsun bādeyi / Başḳa bir destī gerek zīrā raḳībuñ başına<br />
G499/1 Ṭutsa cām-ı bāde-i gül-gūnı <strong>ve</strong>rd-i ter gibi / Sāʿid-i sāḳī ḳī olur şāḫ-ı gül-i aḥmer gibi<br />
G530/4 Bize esrārını açmaz meye ṭaʿn itmeden geçmez / Gel ey sāḳī ḳī geçür bundan bu ʿaḳl-ı dāniş-endūzı<br />
G533/2 Bezm-i kes̱retden biz eñ ev<strong>ve</strong>l götürdük ayaġı / Meclis āḫir oldı gitdi bāde sāḳī ḳī ḳalmadı<br />
G533/4 Ṭolu urmış tarlaya döndürdi devrān ṣoḥbeti / Cām ṣınmış mey dökilmiş dest-i sāḳī ḳī ḳalmadı<br />
G540/1 İrdi vaḳt-i ṣabāḥ ey sāḳī ḳī / Bize ṣun var ise mey-i bāḳī<br />
Mtl 28 Cām-ı naẓmı ṣunıcaḳ bezm-i ezelde sāḳī ḳī / Cürʿa-<strong>ve</strong>ş ḳalmış idi anda kelāmı bāḳī<br />
972
G5/4 Bezm içre ṣurāḥī gibi ḳan aġladuġum bu / Sāḳī ḳī ḳī lebüñe ḳan yaġı oldı mey-i ḥamrā<br />
G38/2 Sāḳī ḳī şarāb rūşen imiş çün revān-ı Cem / Cām-ı ṣabūḥı güldürelüm kʾola rūḥı şād<br />
G106/7 Sāḳī ḳī mey-i Bāḳīyi getür bezme ṣafā vir / Çün kār-ı cihān ʿāḳıbetüʾl-emr fenādur<br />
G152/1 Sāḳī ḳī zamān-ı ʿīş-ı mey-i ḫoş-güvārdur / Bir ḳaç piyāle nūş idelüm nev-bahārdur<br />
G255/1 Sāḳī ḳī elüñde bülbüleyi bülbül eyleseñ / İçseñ şarābı ruḫlaruñı gül gül eyleseñ<br />
G424/6 Sāḳī ḳī rez duḫterinüñ ol engüşt / Sīm ḫalḫālidür ayaġında<br />
G167/1 Ne sāḳīdür ḳīdür lebüñ ġam bezmine yaşum şarāb eyler / Ne āteşdür maḥabbet odı kim baġrum kebāb eyler<br />
K20/29 Şu cāmı ṣundı baña ser-<strong>ve</strong>rā bu sāḳī ḳī ḳī-i ḳī i dehr / Şarābı zehr ile ālūde dārū-yı ḳattāl<br />
K22/27 Cürʿa-<strong>ve</strong>ş ayaḳda ḳodı sāḳī ḳī ḳī-i ḳī i devrān beni / Dest-gīr ol ey emīr-i meclis-i devr-i zamān<br />
G106/4 ʿAşḳ ehline şol cāmı ṣunar sāḳī ḳī ḳī-i ḳī i laʿlüñ / Kim ʿaḳla cilā ḳalbe ṣafā rūḥa ġıdādur<br />
G117/1 Rindler cāmuñ ḥabāb-āsā yüzine baḳdılar / Mey gibi sāḳī ḳī ḳī-i ḳī i bezmüñ ayaġına aḳdılar<br />
G318/8 Şāhā muraṣṣaʿ cāmdur sāḳī ḳī ḳī-i ḳī i sīm-endāmdur / ʿīş-i mey-i gül-fāmdur rāḥat-resān-ı rūḥ-ı Cem<br />
G359/3 İl bezm-i <strong>ve</strong>fāñ içre ṣafālarda <strong>ve</strong>lī ben / Ḳanlar yudarın sāḳī ḳī ḳī-i ḳī i hicrānuñ elinden<br />
G369/4 Ḫoş ʿādil idi sāḳī ḳī ḳī-i ḳī i bezm-i cihān eger / Cām-ı şarāb-ı vuṣlatı almasa ḳanmadın<br />
G452/3 Elinden sāḳī ḳī ḳī-i ḳī i i dehrüñ ne ḳanlar yutduġum görseñ / Açılsa lāle-<strong>ve</strong>ş dāġ-ı nihānum āşikār olsa<br />
G457/5 Tevbe meyden Bāḳıyā āsāndur ammā ḳorḳarın / Döymeyem sāḳī ḳī ḳī-i ḳī i i sīmīn-sāʿidüñ ibrāmına<br />
G504/2 Çekdi çevürdi sāḳī ḳī ḳī-i ḳī i meclis piyāleyi / Āl ile öpdi diyü leb-i laʿl-i dil-beri<br />
G274/6 Dest-gīrüñ yine şāhenşeh-i devrān yaraşur / Sāḳī ḳī ḳī-i ḳī i i devr-i felek cām ṣunarsa el çek<br />
G365/4 Sāḳī ḳī ḳī-i ḳī devr minnet ile ṣunsa içmezin / Āb-ı ḥayātı cām-ı zer-i āfitābdan<br />
G418/1 Sāḳī ḳī ḳī-i ḳī i pāk-meşreb ü pākīze-ẕāt ile / Saʿy it ṣafāya bāde-i ṣāfī-ṣıfat ile<br />
G428/1 Mestāne düşmişin bu gice sāġar üstine / Sāḳī ḳī ḳī-i ḳī i bezm didi yüzüñ güller üstine<br />
G457/4 ʿĀḳıbet bī-hūş olur ṭāḳat getürmez ādemī / Sāḳī ḳī ḳī-i ḳī i devrüñ ṭoḳuz cām-ı zümürrüd-fāmına<br />
G178/1 Başdan meclisde sāḳīler ḳīler ḳarārum aldılar / Çekdiler ev<strong>ve</strong>l elümden iḫtiyārum aldılar<br />
G58/2 Gül-sitān-ı bezme sāġar ġonca-i sīr-āb ise / Āteşīn ruḫsārı sāḳīnüñ ḳīnüñ de bir gül-nārdur<br />
G424/5 Bāde ḫaylī alındı meclisde / Öpdiler sāḳīyi ḳīyi dudaġında<br />
G469/6 Bāḳī şafaḳda mihr-i münev<strong>ve</strong>r ṣanur gören / ʿAks-i ʿiẕār-i sāḳīyi ḳīyi cām-ı şarābda<br />
sāḳī ḳī ḳī-i ḳī i gül gül-çihre gül<br />
çihre [3] gül yüzlü saki<br />
G15/5 ʿAks-i ḫāl-i ʿārıżından sāḳī ḳī ḳī-i ḳī i gül gül-çihrenüñ<br />
gül<br />
çihrenüñ / Lāle-i sīr-āb olur cām-ı şarāb-ı dil-güşā<br />
G35/6 İbrāmı gel ey sāḳī ḳī ḳī-i ḳī i i gül gül-çihre gül<br />
çihre ḳo sen de / Almışdur olan ʿaḳlumuz ol şūḫ-ı perī-zād<br />
G388/4 Pāy-būsın isteyen ol sāḳī ḳī ḳī-i ḳī i i gül gül-çihrenüñ<br />
gül<br />
çihrenüñ / Kendüyi nergis gibi mest-i ser-endāz eylesün<br />
sāḳī ḳī ḳī-i ḳī i llāle<br />
l<br />
āle āle-ʿiẕār āle ʿiẕār [2] lale yanaklı saki<br />
G435/4 Künc-i mey-ḫāne ile gūşe-i gül-şen birdür / Sāḳī ḳī ḳī-i ḳī i llāle<br />
l<br />
āle āle-ʿiẕār āle ʿiẕār u mey-i gül-fām olsa<br />
G460/5 Bāḳıyā ʿīş-ı bahār eyler idük meclisde / Sāḳī ḳī ḳī-i ḳī i llāle<br />
l<br />
āle āle-ʿiẕār āle ʿiẕār u mey-i gül-fām olsa<br />
sāḳıy ıy ıyā ıy ā [27] [27] ey saki<br />
G69/4 Bezm-i ġamında cān u dil yandı yaḳıldı sāḳıy ıy ıyā ıy / Depret elüñ sür ayaġı meclisde yārān teşnedür<br />
G95/3 İbrīḳ-i zerden sāḳıy ıy ıyā ıy laʿl-i müẕābı ḳıl revān / Altun olur işüñ hemān kibrīt-i aḥmer kendidür<br />
G173/1 Göñül cām-ı lebüñle sāḳıy ıy ıyā ıy āvāre düşmişdür / Görelden çeşm-i mestüñ ḫāne-i ḫammāre düşmişdür<br />
G183/1 Meclisüñde şol ki dāʾim sāḳıy ıy ıyā ıy sāġar çeker / Ḫayl-i ġam tālānına her cürʿası leşger çeker<br />
G241/5 ʿĀşıḳ ḥadīs̱-i cām-ı lebüñ alsa aġzına / Meclisde çoḳ laḳırdamasun sāḳıy ıy ıyā ıy ḳabaḳ<br />
G310/5 Cām-ı mey ṣun sāḳıy ıy ıyā ıy bir pāre gelsün cānumuz / Bī-mecāl olduḳ ġam-ı dehr ile öldürdi kesel<br />
G391/1 Müheyyā oldı meclis sāḳıy ıy ıyā ıy ā peymāneler dönsün / Bu bezm-i rūḥ-baḫşuñ şevḳine mestāneler dönsün<br />
G404/5 Baḳīye sāḳıy ıy ıyā ıy ā feraḥ vir ki fenā bula teraḥ / Şol meyi ṣun ki bir ḳadeḥ pīr içe nev-cevān ola<br />
973
G538/2 Olupdur çār-pāre ney gibi āh itmeden baġrum / Meger kim bezm-i ʿaşḳuñ sāḳıy ıy ıyā ıy ā bu oldı ḳānūnı<br />
K24/14 Sāḳıy ıy ıyā ıy ā zevraḳı sür bād-ı bahār esdi yine / Sebze-zār oldı yem-i aḫḍar u lenger sünbül<br />
G39/5 Sāḳıy ıy ıyā ıy ā rıṭl-ı girān eksük gerekmez aradan / Yaḫşı aġırlanmaḳ ister ḥāṣılı mihmān-ı ʿīd<br />
G40/3 Güher-i cāmı yitürdük bizi ġam öldüriyor / Sāḳıy ıy ıyā ıy ā gel bulı vir ḳanda ise ara meded<br />
G59/5 Sāḳıy ıy ıyā ıy ā gül-gūne-<strong>ve</strong>ş gel bāde-i gül-gūnı sür / Lāle-reng olsun ḳızarsun ol iki ruḫsāreler<br />
G120/3 Mürde-i derd ü ġama cānlar baġışlar cürʿası / Sāḳıy ıy ıyā ıy ā biʾllāh mey-i ḥamrā dem-i ʿĪsā mıdur<br />
G156/1 Sāḳıy ıy ıyā ıy ā cām-ı mey ne ḫoş gül olur / Eline kim alursa bülbül olur<br />
G205/2 Çekemez kimse ayaġum diyü lāf urma iñen / Sāḳıy ıy ıyā ıy ā elleşelüm gel berü meydāne biraz<br />
G256/2 Çoḳ direng itmez bize bu şīşe-i pīrūze-reng / Sāḳıy ıy ıyā ıy ā laʿl-i müẕābı ṣun şitāb itmek gerek<br />
G286/2 Sāḳıy ıy ıyā ıy ā sür cām-ı gül-rengi degül vaḳt-i direng / Ġāyet-i ev<strong>ve</strong>l-bahār u āḫır-ı eyyām-ı gül<br />
G292/2 Sāḳıy ıy ıyā ıy ā sāġarı ṣun hecr ḫumārın yazalum / Nāmeden ḫakk idelüm nām-ı firāḳı berü gel<br />
G332/5 Ādemüñ ehl-i riyā sözleri ḳanın ḳurıdur / Sāḳıy ıy ıyā ıy ā ṭoldur a şol ḳan olacaġı içelüm<br />
G423/4 Sāḳıy ıy ıyā ıy ā cām-ı şarāb u felek-i bī-encām / Şīşelerdür biri pür-bād u biri pür-bāde<br />
G450/1 Sāḳıy ıy ıyā ıy ā şevḳ-i ruḫuñ cām-ı şarāb-ı nābda / ʿAks-i māh-ı ʿālem-ārādur miyān-ı ābda<br />
G491/2 Sāḳıy ıy ıyā ıy ā ölmedin irgür mey-i rūḥ-efzāyı / Ḥālümi derd ü ġam-ı ʿaşḳ diger-gūn itdi<br />
G495/6 Kāseler ṣun bize meclisde ġınā virmez ayaḳ / Sāḳıy ıy ıyā ıy ā ḫāṭırı teng eyledi el ṭarlıġı<br />
G499/2 Sāḳıy ıy ıyā ıy ‘aks-i ،‘iẕāruñdan fürūġ-ı cām-ı mey / Rūşen eyler bezmi ḫurşīd-i żiyā-güster gibi<br />
G506/2 Sāḳıy ıy ıyā ıy ā cürʿa-i cām-i leb-i cān-baḫşuñı ṣun / Çekmesün ehl-i ṣafā bāde-i ḥamrā ġamı<br />
G525/1 Sāḳıy ıy ıyā ıy ā ḳalmaz imiş çünki bu ṣoḥbet bāḳī / Mey-i gül-gūn içelüm bāde-i cennet bāḳī<br />
sākin ākin [4] [4] ikâmet eden, oturan<br />
G95/2 Şām-ı ġamuñda sākin ākin ākin-i ākin ẓulmet-sarāy-ı miḥnete / Cām-ı ṣabūḥī ṣubḥ-dem ḫurşīd-i en<strong>ve</strong>r kendidür<br />
G187/3 Seg-i kūyuñ sifālin sāġar-ı Cemşīde virmezler / Ḫarābāt illerinde sākin ākin ākin-i ākin mey-ḫāneler vardur<br />
G531/4 Yūsuf gibi ʿizzetde sen Yaʿḳūb-<strong>ve</strong>ş miḥnetde ben / Dil sākin ākin ākin-i ākin Beytüʾl-ḫazen tenhālara ṣalduñ beni<br />
Mtl 8 Ḳıymaduñ sākin ākin ākin-i ākin kūyuñ olana peykānuñ / Bir içim ṣu ile aġırlamaduñ mihmānuñ<br />
sākin ākin olmak olmak [1] [1] yerleşmek<br />
K26/19 Ġonca-<strong>ve</strong>ş ṭabʿ pes-i perde-i ʿuzletde seḥer / Sākin ākin olm olmışdı olm ışdı ser-efgende vü dil-teng ü ġamīn<br />
sākinān ākinān [2] [2] oturanlar, sakinler<br />
G281/2 Ey sākinān ākinān ākinān-ı ākinān mey-gede ṭutmañ göñülde ġam / Bezm-i ṣafāda cām-ı mey-i erġavān ṭutuñ<br />
G488/6 Sākinān ākinān ākinān-ı ākinān ḥarīm-i kūy-ı ḥabīb / Dilemezler riyāż-ı Rıḍvānı<br />
sa saḳḳā sa ḳḳā [5] [5] saka; bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 390.<br />
G170/5 O şāhuñ der-geh-i pākinde ḫidmet ḳılmada Bāḳī / Gözi sa saḳḳā sa ḳḳā yaşı āb-ı revān müjgānı cārūdur<br />
G229/5 Cāmiʿ içre göre tā kimlere hem-zānūsın / Şekl-i sa saḳḳāda sa<br />
ḳḳāda ḳḳāda gezer dīde-i giryān ṣaf ṣaf<br />
K25/13 Ḳodı bir pāre yaḫı ṭās-ı zer-endūda felek / Ṣıvara tā Ramażān teşnelerin sa saḳḳā sa saḳḳā<br />
ḳḳā-vār ḳḳā ār<br />
G285/4 Yollar itdi çihre-i zerdümde seyl-i eşk ile / Çeşm-i giryān beñzer ol sa saḳḳāya sa ḳḳāya kim eyler sebīl<br />
G219/4 Bulup sa saḳḳā sa saḳḳā<br />
ḳḳā-yı ḳḳā yı hicrān teşne-dil ṣaḥrāda Mecnūnı / Ecel peymānesin ṣunmış ḥayāt ābına ḳandurmış<br />
1. gizlemek<br />
ṣaḳlamak ṣaḳlamak [7]<br />
[7]<br />
G466/7 Jāle naḳdin ḳadeḥe ḳoydı çemen bezminde / Cemʿ idüp ṣaḳlamad ṣaḳlamadı ṣaḳlamad ġonca gibi zer lāle<br />
G1/5 Zer ṣaḳlamaya ṣaḳlamaya ġonca-ṣıfat ʿāḳil odur kim / Gül gibi olan naḳdi ḳoya sāġare cānā<br />
G109/4 Ṣanmañ göñülde ṣaḳlana ṣaḳlana rāz-ı maḥabbeti / Ās̱ār-ı mihr gün gibi kendin ʿayān ider<br />
K19/25 Ser-<strong>ve</strong>rā mūmlayup ism-i şerīfüñ ṣaḳlar ṣaḳlar / Kāʾinātı ne ʿaceb ḳılsa musaḫḫar ḫātem<br />
G81/4 ʿAşḳuñı ṣaḳlar ṣaḳlar idüm sīnede ammā şimdi / Āh idersem beni ʿayb eyleme fürḳat demidür<br />
974
G109/1 Bir ān içinde ġamzeñ oḳı nice ḳan ider / Dil cān evinde ṣaḳlayup ṣaḳlayup anı nihān ider<br />
2. korumak, esirgemek<br />
G394/5 Pīre-zāl-i dehre Bāḳī kimse muḥtāc olmasun / Ṣaḳlasun ḳlasun Ḥaḳ ḳulların nā-merde muḥtāc olmadan<br />
ṣal ṣalınca ṣal ṣalınca<br />
ıncaḳ ınca ḳ [1] [1]<br />
G410/5 ʿĪd yaḳlaşdı ṣal ṣalınca ṣal ṣalınca<br />
ıncaġa ınca ġa binüp ṣalına mı / Yine ol Yūsuf-ı s̱ānī gire mi mīzāne<br />
ṣal ṣalınmak ṣal ınmak [34] [34] [34] bkz. TS. C.V, s. 3270.<br />
1. naz <strong>ve</strong> eda ile yürümek, hıraman olmak ‖ gezmek, gezinmek<br />
K11/7 Yüzüñ ey ġonca-leb dürme bize cevr eyleyüp ṭurma / Açıl gül gibi ḫandān ol ṣal ṣalın ṣal ın serv-i ḫırāmān ol<br />
G477/2 Ṣaf ṣaf çemende serv dizilsün selāmuña / Sen ṣaḥn-ı gül-şen içre ṣal ṣalın ṣal<br />
ın ʿizz ü nāz ile<br />
G55/1 Açıl bāġuñ gül ü nesrīni ol ruḫsārı görsünler / Ṣal Ṣalın Ṣal ın serv ü ṣanavber şī<strong>ve</strong>-i retfārı görsünler<br />
G120/1 Ṣal Ṣalınan Ṣal ınan kūyında ol serv-i semen-sīmā mıdur / Gül-şen-i cennetde şāḫ-ı Sidre vü Ṭūbā mıdur<br />
Mtl 21 Şimşād u serv yüz yire ḳorlar niyāz ile / Sen kim çemende ṣal ṣalınasın ṣal ınasın ʿizz u nāz ile<br />
G510/1 Reftāre gelüp nāz ile mestāne ṣal ṣalındı ṣal ındı / Āyā ne belādur ki yine cāne ṣalındı<br />
G494/4 Nihāl-i serv-i bāġ-āsā nesīm-i fetḥ ü nuṣretden / Ṣalınsun alınsun nāz ile nīzeñ ḫırāmānī ḫırāmānī<br />
G371/4 Ṣaḥn-ı çemende ṭurma ṣal ṣalınsun ṣal ṣalınsun<br />
ınsun ṣabā ile / Āzādedür nihāl bu gün berg ü bārdan<br />
G123/2 Zīnet-i bāġ u bahār olmış nihāl-i erġavān / ʿĪd-gehde ṣal ṣalınur ṣal<br />
ınur maḥbūb-ı müstes̱nā mıdur<br />
G135/2 Nihāl-i nār<strong>ve</strong>n ṣaḥn-ı çemende ṣal ṣalınur ṣal ınur gūyā / Miyān-ı ʿīd-gehde bir nigār-ı serv-i bālādur<br />
G345/1 Bir ḫaber vir ey ṣabā nʾoldı gül-istānum benüm / Kimler ile ṣal ṣalınur ṣal ınur serv-i ḫırāmānum benüm<br />
G180/6 Sen ḫār ile ṣal ṣalınmada ṣal ınmada gül-zār-ı dehrde / Ben zār olam revā mıdur ey serv-i gül-ʿiẕār<br />
G412/2 Ṣalındı alındı ʿīd-gehde serv-ḳadler mest-i nāz olmış / İderdük biz de ayaḳ seyrin olsa dest-i yār elde<br />
G85/1 Ḫār-ı ġamda ʿandelīb eyler fiġān u zārlar / Ġoncalarla ṣal ṣalınur ṣal<br />
ınur ṣaḥn-ı çemende ḫārlar<br />
G39/4 Ṣal Ṣalınur Ṣal ınur her şāḫ-ı gül nāzük nihāl-i erġavān / Bāġ-ı cennetden nişān virdi bahār-istān-ı ʿīd<br />
2. gönderilmek, yollanmak<br />
G346/2 Ḳāmetüñ nice ḳıyāmet ḳoparup eṭrāfa / Ne ḫaberler ṣal ṣalına ṣal<br />
ına serv-i ḫırāmānuñdan<br />
3. sallanmak<br />
G410/5 ʿĪd yaḳlaşdı ṣalıncaġa binüp ṣal ṣalına ṣal ına mı / Yine ol Yūsuf-ı s̱ānī gire mi mīzāne<br />
G138/4 Dil-ber beşikden ögrenür oldı ṣal ṣalınma ṣal ṣalınma<br />
ınmaġı ınma / Her ṭıfl-ı nā-resīde ḫırāmān olup gezer<br />
4. hafifçe sallanmak (küpe, hancer, zülf vb. bğlamlarda)<br />
G510/5 Ṣalındı yürek żaʿf ile sīnemde ḳaçan kim / Gūşındaki ol gevher-i yek-dāne ṣal ṣalındı ṣal<br />
ındı<br />
G505/2 Ṭaḳılup yanına her gün bile ṣal ṣalındu ṣal<br />
ındu ınduġı ındu yitmez / Ayaġın öpmege ṣarḳar nigāruñ şāh destūrı<br />
K18/47 Degme bir gevheri kirpügine ṣal ṣalındur ṣal ṣalındur<br />
ındurmaz ındur maz / Göreli laʿl-i revān-baḫşuñı çeşm-i ḫūn-bār<br />
G486/2 Zülfüñ gibi yanuñca ṣal ṣalınma ṣal ṣalınma<br />
ınmaḳ ınma diler göñül / Tīġ-i cefā vü cevr ile senden kesilmedi<br />
5. hücum etmek, saldırmak<br />
M3/II/5 Düşmene ṣal ṣalınsa ṣal ınsa tīġ-i ḫūn-feşānı yaraşur / Yiridür olsa ḫırāmān ol livā-yı salṭanat<br />
G510/7 Bāḳī görelüm nʾola gerek dest-i ḳażādan / Şeh-bāz-ı dil ol kebk-i ḫırāmāne ṣal ṣalındı ṣal<br />
ındı<br />
G249/4 Bir belādur ṣal ṣalındı ṣal ṣalındı<br />
ındı ʿuşşāḳa / Dostum ḳāmet-i ḫıramānuñ<br />
G510/1 Reftāre gelüp nāz ile mestāne ṣalındı / Āyā ne belādur ki yine cāne ṣal ṣalındı ṣal<br />
ındı ındı<br />
6. akmak<br />
G510/3 Şemşīri ki bu sīne-i pür-dāġa ṣalupdur / Bir āb-ı revāndur ki gül-istāne ṣal ṣalındı ṣal<br />
ındı ındı<br />
G510/4 Kūyında revān eyledügüm eşk-i maḥabbet / Kevs̱er ṣuyıdur ravża-i Rıḍvāne ṣal ṣalındı ṣal ındı<br />
G510/6 Allāh oñara düşmeye gird-āb-ı belāya / ʿAşḳuñda göñül zevraḳı ʿummāne ṣal ṣalındı ṣal<br />
ındı<br />
975
G524/1 Eṭrāf-ı çemen-zārı yine āb ṭolandı / Gül-zāra girüp her yaña ṣal ṣalındı ṣal<br />
ındı bulandı<br />
7. çarpmak ‖ heyecanlanmak<br />
G510/5 Ṣalındı alındı yürek żaʿf ile sīnemde ḳaçan kim / Gūşındaki ol gevher-i yek-dāne ṣalındı<br />
8. beraberinde yürümek, dolaşmak<br />
G534/4 Yaluñuz nev-rüstedür seyr itmege ḳorḳar daḫı / Ḳanda gitse bilesince ṣal ṣalınur ṣal ınur lālācuġı<br />
G309/3 Çoḳ yanuñca ṣal ṣalınur ṣal ınur şimdi ser-efgendelerüñ / Şeh-süvārum saña kim beste-i fitrāk degül<br />
9. uçuşmak ‖ gezinmek<br />
G510/2 Eglendi biraz ḳaddi hevāsiyle çemende / Dil mürġi ḳonup serv-i ḫırāmāne ṣal ṣalındı ṣal<br />
ındı<br />
ṣal ṣalını ṣal<br />
ını ṣal ṣalını ṣal<br />
ını [1] [1] salına salına<br />
G146/3 Uydurup leşger-i ʿuşşāḳını ol şāh-ı cihān / Nāz ile ṣal ṣalını ṣal<br />
ını ṣal ṣalını ṣal<br />
ını ʿalem gibi gelür<br />
1. göndermek<br />
ṣalmak ṣalmak [24]<br />
[24]<br />
K20/38 Ṭapuña yüz süre geldüm ṣafā-yı ḫāṭır ile / Zülāl gibi beni gül-sitān-ı luṭfuña ṣal ṣal<br />
G410/3 Rūzgāruñ sitemin gör düşürüp gīsūña / Yine dil zevraḳını ṣald ṣaldı ṣald ı Fireng-istāne<br />
M1/VI/5 Şemşīr gibi rūy-ı zemīne ṭaraf ṭaraf / Ṣalduñ Ṣalduñ Ṣalduñ demür ḳuşaḳlu cihān pehlevānları<br />
M3/V/7 Mülk-i Mıṣra nitekim bir bendesin sulṭān ider / Bir ḳulın ṣalsun ṣalsun diyār-ı Çīne ḥāḳān eylesün<br />
2. koy<strong>ve</strong>rmek, salı<strong>ve</strong>rmek<br />
G151/4 Ġarażuñ ṣayd ise ey dil o hümā-pervāzı / Şāh-bāz-ı naẓar-ı himmetüñi ṣal ṣal yiter<br />
3. vurmak<br />
G280/3 Zinhār uzatma destüñi dīnār u dirheme / Ṣal al al mihr ü māh ṭopına çevgān-ı himmetüñ<br />
4. atmak, bırakmak<br />
G167/3 Naʿīm-i vuṣlat añsam dūzaḫ-ı hecre ṣalar ṣalar cānum / Baña bī-mūcib ol ḳaddi ḳıyāmet çoḳ ʿaẕāb eyler<br />
G196/3 Naṣīḥat diñlemez ṭālib olınca şevḳ-i dil ġālib / Vücūdın şuʿle-i şemʿa ṣalar ṣalar pervāne ḳatlanmaz<br />
5. sallamak<br />
G180/4 ʿīşuñ zamānı ʿişretüñ eyyāmıdur diyü / ʿİşret-geh-i çemende ṣalar ellerin çenār<br />
6. kılıç sallamak bağlamında;<br />
K23/20 Bāzū-yı saʿyı gerden-i maḳṣūda ṣalmad ṣalmadın ṣalmad ın / Şemşīr-i ʿazmi olmadı hem-ḫ˅ābe-i niyām<br />
G320/5 Ṣalup alup şemşīr-i naẓm-ı āb-dārı dehre Bāḳī-<strong>ve</strong>ş / Belāġat kiş<strong>ve</strong>rin ey pādişāh-ı kām-yāb açdum<br />
G510/3 Şemşīri ki bu sīne-i pür-dāġa ṣalupdur ṣalupdur / Bir āb-ı revāndur ki gül-istāne ṣalındı<br />
7. saçmak<br />
K1/10 Eṭrāfa ṣald ṣaldı ṣald şaʿşaʿasın gūşe gūşe mihr / Oldı ufuḳda mühr-i Süleymān gibi ʿayān<br />
M3/I/7 Āfitāb-ı ʿālem-ārā gibi zerrīn tāc ile / Taḫt-ı sīmīn üzre ṣald ṣaldı ṣald ı ferr-i devlet ṣubḥ-dem<br />
8. yaymak, sermek<br />
K9/18 Devrān basīṭ-i ḫāke niçün ṣald ṣaldı ṣald ferş-i sīm / Devrinde tā ki irmeye bir ḫāṭıra ġubār<br />
K27/20 Kef-i cūduñ vücūd iḳlīmine bir ṭarḥ-ı nev ṣald ṣaldı ṣald ı / ʿİmāret buldı luṭfuñla sarāy-ı kühne-i dünyā<br />
G145/3 Zülf-i müşg-efşānı vaṣfın yazduġum bildi devāt / Ḫāmenüñ ṣald ṣaldı ṣald ı ayaġı altına miskī ḥarīr<br />
G387/3 Bir ṭarḥ ṣald ṣaldı ṣald ı ṣafḥa-i dehr-i dü-renge kim / Eşkāl-i Cemle naḳş görindi zamān zemīn<br />
G78/2 ʿĀlem müzeyyen pertev-i ḫurşīd-i ʿālem-tāb ile / Naṭʿ-ı ser-ā-ser ṣald ṣaldılar ṣald ılar rūy-ı zemīne ser-be-ser<br />
G419/3 Basīṭ-i ḫāke bir ġarrā bisāṭ-ı nev ṣalup ṣalup āẕer / Girihler baġladı bād-ı ṣabā āb-ı revān üzre<br />
9. bırakmak, koymak<br />
976
M1/I/8 Yüz yire ḳodı luṭf ile gül-berg-i ter gibi / Ṣandūḳa ṣald ṣaldı ṣald ı ḫāzin-i devrān güher gibi<br />
G430/4 Dür dişüñ vaṣfında şiʿrüm defterin gördi meger / Kim ṣadef mecmūʿasını ṣald ṣaldı ṣald ṣaldı<br />
ı deryā ḳoynına<br />
K20/8 Nedür bu ḳurṣ-ı nuḫāsī ki zer-ger-i gerdūn / Ṣalup Ṣalup bu pūteye nār-ı şafaḳda eyler ḳāl<br />
10. atmak, savurmak<br />
G301/2 Elden evrāḳın ṣalup ṣalup bir bir uçurdı göklere / Beñzedi bir dil-ber-i şūḫ-ı kebūter-bāze gül<br />
1. sal<br />
sāl āl [2] [2] bkz. ‘hezār sāl’, ‘māh u sāl’ md.<br />
G124/6 Mīmdür gūyā dehānuñ ṣafḥa-i māh üzredür / Sīne beñzer şāne-i zülfüñ ki sāl āl üstindedür<br />
2. yıl<br />
M3/V/4 Tār-ı zülf ü ṭurra-i ḫūbān-ı müşgīn-mū gibi / Sāl āl āl-i āl iḳbālin Ḫudā bī-ḥadd ü pāyān eylesün<br />
sāl āl āl-ı āl ı kühen [1] eski zamanlar; bkz. ‘kühen-sāl’ md.<br />
G537/2 Batdı sāl āl āl-ı āl ı kühenüñ ṣīt u ṣadāsı şimdi / Çıḳdı mürġ-i çemenüñ naġme-i nev-peydāsı<br />
sāl āl āl-be āl be be-sāl be āl āl [1] [1] yıldan yıla<br />
K24/45 Nʾola ḳadr ü şerefüñ sāl āl āl-be āl be be-sāl be āl olsa mezīd / Her yıl arturmadadur dāneyi dirler sünbül<br />
ṣalā ṣalā [2]<br />
[2]<br />
1. işte meydan!, kendine gü<strong>ve</strong>nen ortaya çıksın!<br />
G528/2 Derd ü maḥabbet ehlini ʿaşḳuña daʿ<strong>ve</strong>t eyleyen / Gel berü maʿşer-i belā derd ü ġama ṣalā ṣalā didi<br />
2. da<strong>ve</strong>t<br />
G304/3 Bezm-i ṣafā vü ʿīşa sal salādur sal ādur bilenlere / Ṣīt u ṣadā-yı bülbül ü berg ü nevā-yı gül<br />
ṣalā ṣalā eylemek eylemek [1] [1] da<strong>ve</strong>t etmek<br />
G226/1 Feryāda geldi bülbül-i destān-serā-yı bāġ / Yaʿnī zamān-ı ʾīşdur eyler eyler ṣalā ṣalā-yı ṣalā yı yı bāġ<br />
ṣalāḥ ṣalāḥ [1] [1] bkz. ‘zühd u ṣalāḥ’ md.<br />
G38/5 Fikr-i meʾāl ü ẕikr-i meʿād eylemez gibi / Ol ṣūret-i ṣalāḥa ṣalāḥa giren mebdeʾ-i fesād<br />
ṣalāt ṣalāt-ı ṣalāt ı ʿīd ʿīd [1] [1] bayram namazı<br />
K25/6 Gūyiyā ḥāżır olur irte ṣalāt ṣalāt-ı ṣalāt ı ʿīda / Dāl tācın başına geydi sipihr-i ġaddār<br />
ṣalāt ṣalāt-ı ṣalāt ı işr işrāḳ işr<br />
ḳ ḳ [1] [1] kuşluk vakti kılınan namaz; bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 391.<br />
G232/3 Ṭutdı ebrūña yüzin mihr-i ʿiẕāruñla göñül / Ḳıbleye ḳarşu ḳılur ṣanki ṣalāt ṣalāt-ı ṣalāt ı işr işrāḳ işr<br />
ṣāliḥ ṣāliḥ ṣāliḥ ʿʿamel<br />
ʿ amel [1] [1] hayırlı iş<br />
G310/1 Naḳş-ı gül seyr it çemende ṣavt-ı bülbül diñle gel / Şimdi ṣavt u naḳşdur ʿīş ehline ṣāliḥ ṣāliḥ ʿʿamel<br />
ʿ amel<br />
sālik ālik [2] [2] derviş<br />
K19/22 Var ise necm-i hidāyetdür o faṣṣ-ı rūşen / Kʾolur anuñla nice sālike ālike reh-ber ḫātem<br />
G233/5 Bulmadı saʿy ile ser-menzil-i maḳṣūda vüṣūl / Himmet-i merd-i Ḫudā sālike ālike yār olmayıcaḳ<br />
ü salṭanat’ md.<br />
977<br />
sal salṭanat sal salṭanat<br />
ṭanat [30] [30] hükümdarlık, sultanlık ‖ hakimiyet, güç; bkz. ‘muʿizz-i salṭanat’, ‘mülk<br />
K1/39 Der-gāh-ı Ḥaḳḳa yüz ṭutalum ber-mezīd ola / Cāh u celāl-i sal salṭanat sal<br />
ṭanat u baḫt-ı cāvidān<br />
M1/VIII/2 Ṣāḥib-ḳırān-ı ʿarṣa-i iḳlīm-i sal salṭanat sal ṭanat / Ol dem ki ḳıldı mülk-i beḳāya ʿazīmeti<br />
M3/I/8 Sāye-i Yezdān penāh-ı dīn ü devlet Ḫān Murād / Dā<strong>ve</strong>r-i devrān muʿizz-i sal salṭanat sal anat Sulṭān Murād<br />
M3/II/1 Ṭabʿı mirʾāt-i cemāl-i cān-fezā-yı sal salṭanat sal salṭanat<br />
ṭanat / Sīnesi āyīne-i ʿālem-nümā-yı sal salṭanat sal ṭanat<br />
M3/II/1 Ṭabʿı mirʾāt-i cemāl-i cān-fezā-yı sal salṭanat sal ṭanat / Sīnesi āyīne-i ʿālem-nümā-yı sal salṭanat sal ṭanat
M3/II/2 Āsitānı ṭopraġından tūtiyā-yı çeşm-i baḫt / Ḫāk-i pāyı cevherinden kīmyā-yı sal salṭanat sal<br />
ṭanat<br />
M3/II/3 Çeşme-sār-ı sebze-zār-ı devletinden reşḥadur / Āb-ı rūy-ı ḫançer-i kiş<strong>ve</strong>r-güşā-yı sal salṭanat sal ṭanat<br />
M3/II/4 Gūşe-i destārına ṣandum otaġa ṭaḳdılar / Sāye ṣalmış farḳına perr-i hümā-yı sal salṭanat sal salṭanat<br />
ṭanat<br />
M3/II/5 Düşmene ṣalınsa tīġ-i ḫūn-feşānı yaraşur / Yiridür olsa ḫırāmān ol livā-yı sal salṭanat sal salṭanat<br />
ṭanat<br />
M3/II/6 Kim biri bir dil-ber-i zerrīn-külāh-ı baḫtdur / Ol biri bir şāhid-i laʿlīn-ḳabā-yı sal salṭanat sal ṭanat<br />
M3/II/7 Kilk-i üstād-ı ḳader ḳılmış bu ġarrā maṭlaʿı / Zīnet-i eyvān-ı ḳaṣr-ı kibriyā-yı sal salṭanat sal ṭanat<br />
G147/7 O ḫurşīd-i sipihr-i sal salṭanat sal ṭanat kim / Öñinde ḳāmet-i eflāk ḫamdur<br />
G334/3 Ḳadr ü şerefde sen güher-i kān-ı sal salṭanat sal ṭanat / Baḥr içre dürr-i nāb gözi yaşlu bir yetīm<br />
G408/5 Vaḳtine mālik olan dervīşdür sulṭān-ı vaḳt / ʿİzz u cāh-ı sal salṭanat sal ṭanat degmez cihān ġavġāsına<br />
G459/1 Dilā meyl itme vaṣl-ı dil-rübāya / Hevā-yı sal salṭanat sal ṭanat düşmez gedāya<br />
K22/9 Sal Salṭanat Sal ṭanat tācın geyen ʿālemde maġrūr olmasun / Nice sulṭān börkin almışdur begüm bād-ı ḫazān<br />
M3/III/6 Sal Salṭanat Sal ṭanat menşūrına ism-i şerīfüñ yazdılar / Daḫı peydā olmadın nām u nişān-ı maʿdelet<br />
G408/8 Ḫān Murād ol pādişāh-ı ṣūret ü maʿnā kʾanuñ / Sal Salṭanat Sal ṭanat ḥaḳḳā ḳabā-yı rāstdur bālāsına<br />
G466/2 Sal Salṭanat Sal ṭanat bār-gehin ḳurdı yine faṣl-ı bahār / Taḫt-ı Cemşīd çemen tāc-ı Sikender lāle<br />
K4/18 Ḫudā virsün serīr-i sal salṭanatda sal salṭanatda<br />
ṭanatda / Saʿādet tācı birle ʿizz ü temkīn<br />
K5/9 Şehenşāh-ı hümāyūn-ṭāliʿ u ferḫunde-ṭalʿatdur / Cihān-ı sal salṭanatda sal<br />
ṭanatda ṭanatda ol saʿādet taḫtınuñ ḫānı<br />
K5/38 Ser-efrāz ol serīr-i sal salṭanatda sal ṭanatda gün gibi dāyim / Münev<strong>ve</strong>r ḳılsun iḳbālüñ bu nüh fīrūze eyvānı<br />
K2/34 Levḥaşaʾllāh zehī sal salṭanat sal salṭanat<br />
ṭanat-ı ṭanat ı ı ḳāhire kim / Ḳāfdan Ḳāfa cihān cümle muṭīʿ-i fermān<br />
G77/3 Çekdi ḳapuñ gedālıġına ʿāḳıbet ṣaçuñ / ʿÖmr-i dırāz u sal salṭanat sal salṭanat<br />
ṭanat-ı ṭanat ı cāvidānı gör<br />
G138/5 Sulṭāna ḳayd-ı sal salṭanat sal salṭanat<br />
ṭanat-ı ṭanat ı ı dehr pāy-bend / Dervīş kendü başına sulṭān olup gezer<br />
G154/2 Çeksün livā-yı sal salṭanat sal salṭanat<br />
ṭanat-ı ṭanat ı ḥüsni ḳadd-i yār / Ol ḳāmeti ne serv ü ṣanavber ne bān çeker<br />
G294/4 Ārzū eylemezin sal salṭanat sal salṭanat<br />
ṭanat-ı ṭanat ı ı dünyāyı / Ḫidmet-i ḫāk-i der-i yār yiter cāh u celāl<br />
G321/5 Bāḳī dilemez dehr-i denī sal salṭanat sal salṭanat<br />
ṭanatın ṭanat ın dil / Yār işiginüñ ḫidmetidür devlet ü cāhum<br />
K2/21 Felek-i sal salṭana sal salṭana<br />
ṭanatuñ ṭana tuñ sebʿa-i seyyāresidür / Kām-kārā o yedi ser-ʿalem-i nūr-efşān<br />
K2/60 Ḳılıcuñ üstün ola niteki tīġ-i ḫurşīd / Sāye-i sal salṭanatuñda<br />
sal<br />
ṭanatuñda ola āsūde cihān<br />
sālūs ālūs [1] [1] bkz. ‘ṣofī-i sālūs’, ‘şeyḫ-i sālūs’ md.<br />
K25/7 Keh-rübā sübḥasın aldı ele çarḫ-ı sālūs ālūs / Ḫalḳa cevr eylemeden yaʿnī ider istiġfār<br />
sālūs ālūs u u zer zerḳ zer ḳ [1] [1] [1] riyakârlık<br />
G288/5 Bāḳī peleng-i ḳulle-i küh-sār-ı ʿaşḳdur / Sālūs ālūs ālūs u u zer zerḳ zer bīşesinüñ rūbehi degül<br />
Sām ām [1] [1] Neriman’ın oğlu; bkz. MİTOLOJİK UNSURLAR, 258-260.<br />
K23/19 Şemşīr-i ihtimāmına nisbet kelīl ü künd / Ger tīġ-i Ḳahramān ola ya ḫod hüsām-ı Sām ām ām<br />
Sām ām ām u u Nerīmān Nerīmān Nerīmān [1] [1] Sam <strong>ve</strong> Neriman (Şehname’de kahramanlıklarıyla meşhur baba oğul)<br />
K7/19 Zūr-ı dest-i devleti gürz-i girān-ı saṭ<strong>ve</strong>ti / Düşmen üzre ḥamle-i Sām ām ām u u Nerīmān Nerīmān Nerīmān eyledi<br />
ṣan ṣan [15] [15] sanki, güya<br />
G11/3 Yār aġyārı ṣavar düşnām ile / Defʿ olur ṣan ṣan kim duʿā ile belā<br />
G84/2 Ḳarşumda āller geyüp ol lāle-ruḫ yine / Gül-gūnīlerle ʿaḳlum alur ṣan ṣan piyāledür<br />
G94/4 ʿİẕār-ı sādesi üzre ṣan ṣan ol ruḫ-ı rengīn / Görinür āyīneden laʿl-i gūşvāresidür<br />
G133/3 Çeşmüñ şu resme ʿāşıḳı ġamzeñle ḳatl ider / Bir nā-tevānı tīġ ile ṣan ṣan Rüstem öldürür<br />
G135/4 Dizilmiş lāleler ṣaḥn-ı ḥarīm-i bāġa zeyn olmış / Sarāy-ı şāhda ṣan ṣan ṣan kāse kāse ḫ˅ān-ı yaġmādur<br />
G190/3 Görenler ruḫlaruñda ḥalḳa ḥalḳa zülfüñi dirler / Meh-i bedr ile ṣan ṣan ṣan kim cemʿ olupdur hāleler yir yir<br />
G319/2 Zerd oldı yüzüm derd ile ṣan ṣan kim yereḳāndur / Luṭf eyle begüm dökme benüm yoḳ yire ḳanum<br />
G326/1 Aġyāra ḳıldı ḫançer ile ġamzesi hücūm / Küffāra çekdi tīġını ṣan ṣan pādişāh-ı Rūm<br />
978
K6/9 Cānuma cānlar ḳatar gelse peyām-ı vaṣl-ı yār / Ṣan Ṣan nesīm-i luṭf-ı Şāhenşāh-ı ʿālī-şān gelür<br />
G47/8 Pehlūya çekse tīġuñı Bāḳī ṣafā bulur / Ṣan Ṣan sāde-rūy dil-ber-i ʿuryāne ṣarmaşur<br />
G141/1 Dil ḳayd-ı ʿaḳlı selb ideli şād olup gider / Ṣan Ṣan ṭıfldur ki ḫ˅āceden āzād olup gider<br />
G183/2 Māʾī cāmeñ üzre şemşīrüñ ṭaḳınsañ nāz ile / Ṣan Ṣan melekler āsmāne ey ḳamer ejder çeker<br />
G241/2 Ḫoş şevḳ virdi meclise mihr-i münīr-vār / Ṣan an ḳurṣ-ı āfitābdur ey meh-liḳā ḳabaḳ<br />
G364/1 Nāle-i dil ol ḫam-ı zülf-i hümā-pervāzdan / Ṣan an fiġān-ı mürġdür ser-pençe-i şeh-bāzdan<br />
G458/3 Şu ʿāşıḳ kim senüñ ʿaşḳuñ belāsından helāk oldı / Ṣan an ol bīmārdur ṣıḥḥat yitişdi vardı uyḫuya<br />
ṣanas ṣanasın ṣanas ın [2] [2] sanki, güya<br />
G458/5 Yine cisminde Bāḳī ḫançerüñle yaralar çizdi / Ṣanasın anasın sāde-rū bir dil-rübāyı çekdi pehlūya<br />
G482/3 Pençe-i māhı ṣanas ṣanasın ṣanas ın ḳapladı ebr-i sefīd / Çihre-i tābānuñuñ kim indi destār üstine<br />
ṣanmak ṣanmak [110]<br />
[110]<br />
G545/4 Bilmez bu ḳażā reh-güẕer-i seyl-i fenādur / Pāyende ṣanan ḳaṣr-ı dil-efrūz-ı cihānı<br />
K8/3 Gören bezm-i maḥabbetde vücūdum naḫl-i gül ṣand ṣandı ṣand ı / Ser-ā-pā tāze dāġumdan bu cism-i nā-tevān üzre<br />
K14/23 Meger kim uġramış gerdūn öñinde seyl-i ḫūn içre / Şafaḳ ṣand ṣandı ṣand ṣandı<br />
ı şebān-geh ḫalḳ dāmānındaki ḳanı<br />
G414/6 Göñlümüz maʿmūresin ol ḫusrev-i bī-dād-ger / Mülk-i Īrān ṣand ṣandı ṣand ṣandı<br />
ı beñzer ṭurma vīrān itmede<br />
Kt2/2 Bilmeyen anı ṣand ṣandı ṣand ı kim yaḫdur / İlişüpdür kenārına bāmuñ<br />
K27/10 Leṭāfetde ruḫāmı sīm-i ḫāmı itdi bī-raġbet / Mücellā mermeri mevcin görenler ṣand ṣandılar ṣand ṣandılar<br />
ılar ḫārā<br />
G438/5 Zīr-i zülfüñde görenler ḫaṭṭuñı ebr-i bahār / Sāye ṣalmış ṣand ṣandılar ṣand ılar ṣaḥn-ı gül-istān üstine<br />
G450/3 Ḳaşuñ üzre tār-ı mūyuñla cebīnüñ gördiler / Nūrdan ḳandīl aṣılmış ṣand ṣandılar ṣand ılar miḥrābda<br />
K7/15 Ṭutdı eṭrāfın benefşe mülk-i Mıṣra döndi bāġ / Ṣand Ṣandılar Ṣand ılar seyr eyleyenler Nīl ṭuġyān eyledi<br />
G378/3 Şerer-ālūde görüp dūd-ı kebūd-ı āhum / Ṣandılar andılar andılar gök yüzidür encüm ile olmış zeyn<br />
K18/16 Dür ü yāḳūt ile bir naḫl-i muraṣṣaʿ ṣandum ṣandum / Erġavān üzre dökilmiş ḳaṭerāt-ı emṭār<br />
M3/II/4 Gūşe-i destārına ṣandum ṣandum otaġa ṭaḳdılar / Sāye ṣalmış farḳına perr-i hümā-yı salṭanat<br />
G368/2 Görüp çīn-i ebrū-yı müşgīnüñi / Siyeh çeşmüñi ṣandum ṣandum āhū-yı Çīn<br />
G476/2 Ḥoḳḳa-i laʿlüñde dendānuñ senüñ / Jāle ṣandum ṣandum ṣandum ġonca-i ḫandānda<br />
G496/2 Zāhide ‘aşḳuñ ġamın hem-ḥāl ṣandum ṣandum söyledüm / Ḳılmayaydum derdümi bī-derde ifşā kāşkī<br />
Mtl 24 Ṣaḥn-ı bāġuñ ḥavżınuñ her cānibi serv-i sehī / Yāri girmiş ṣuya ṣandum ṣandum göricek ‘aks-i mehi<br />
K22/4 Reh-güẕār-ı bāġa ser-tā-pā dökilmiş berg-i zer / Ṣandum Ṣandum altun tebsiler ḳonmış simāṭ-ı ḫusrevān<br />
G401/2 Ṣandum andum kenār-ı bāmda ol māh-ı tāmdur / Ḫurşīd ufuḳda göstericek ṣubḥ-gāh rū<br />
G535/5 Bāḳī görüp ol pīreheni yāre ṣarılmış / Ṣandum andum ki semen ḳadd-i sefīdāre ṣarıldı<br />
G295/3 Jengār ṣanduñ ṣanduñ āyīnede naḳş-ı ḫaṭṭuñı / Yañlış görişdüñ ey yüzi gül o degüldür ol<br />
G509/5 Ḫ˅āb-ı ġaflet nice bir ey ṭālib-i dünyā-yı dūn / Var ise rāḥat yiri ṣanduñ ṣanduñ bu miḥnet-ḫāneyi<br />
K24/38 Dūdlar çıḳdı yanup reşk-i ruḫuñ nārına bāġ / Cā-be-cā ṣanma ṣanma ṣanma çemende görinenler sünbül<br />
K25/8 Dehr bir şāḫ-ı sipend urdı felek micmerine / Meh-i nev ṣanma şafaḳda görinen zerd ü nizār<br />
K26/25 Ḫūn-ı dil ṣanma ṣanma görinenleri müjgānumda / Dīde gül-zār-ı ʿiẕāruñdan olupdur gül-çīn<br />
M2/I/1 Cāy-ı āsāyiş olur ṣanma ṣanma cihān-ı fānī / Eyleme ḳaṣd-ı ʿimāret bu ḫarāb eyvānı<br />
G62/5 Her kim ki meyl ider zen-i dünyāya Bāḳıyā / Merdāneler içinde anı ṣanma er geçer<br />
G84/7 Bāḳī sipihr āhum oḳına siper ṭutar / Farḳ-ı felekde ẓāhir olan ṣanma hāledür<br />
G94/2 Şihāb ṣanma ṣanma felekde giceyle ẓāhir olan / Maḥabbet ehlinüñ ol tīġ-i āhı yarasıdur<br />
G107/3 ʿAynına ṣanma ṣanma ġubārı ala erbāb-ı naẓar / Bizi ḥayrān iden esrār-ı leb-i dil-berdür<br />
G107/5 Cūy-ı ḥüsn ābı ṭaşup çıḳmış o servüñ servüñ biline / Bāḳıyā ṣanma ṣanma miyānında ṭuran ḫançerdür<br />
G111/2 Ebr-i bahār-ı ḥüsndür ol zülf-i müşg-bār / Yaġdı ʿiẕārı bāġına ḫaṭ ṣanma ṣanma zinhār<br />
979
G111/5 Bāḳī ʿiẕār-ı yārda ḫaṭ ṣanma ṣanma görinen / Ẕerrātdur ki mihr-i münīr itdi āşikār<br />
G137/7 Bāḳıyā pīrehenin ṣanma ṣanma o māhuñ lerzān / Üstine pertev-i ḫurşīd-i dıraḫşān ditrer<br />
G194/4 İde gör var ise luṭfuñ beni söyler ṣa ṣanma ṣa nma / Gencdür naḳd-i viṣālüñ aña iḳrār olmaz<br />
G195/5 Ol āhūyı saña saña ṣayd ola ṣanma ṣanma iltiyāmından / Öñüñce ḳaçar ammā Bāḳıyā āḫır şikār olmaz<br />
G196/2 Hevādan menʿ ider pendüñi muḥkem ṣanma ṣanma ey zāhid / Ḳırar zencīr-i pūlādı dil-i dīvāne ḳatlanmaz<br />
G229/4 Gökde efġān iderek ṣanma ṣanma geçer ḫayl-i küleng / Çekilür kūyuña mürġān-ı dil ü cān ṣaf ṣaf ṣaf ṣaf<br />
ṣaf<br />
G231/4 ʿAşḳdur bu geçürür ʿāşıḳı başdan cāndan / ʿĀşıḳun yoluña cān virdügini ṣanma güẕāf<br />
G241/3 Bezm-i ġamuñda ṣanma ṣanma ṣanma ḳabaḳ minnetin çekem / Eşküm şarāb u dīdelerümdür baña ḳabaḳ<br />
G305/2 Gün ṭoġdı ṣanma ṣanma penbe-i ṣubḥ ile nev-bahār / Urdı sipihr saḳfına bir yādgār gül<br />
G358/1 Naġamāt eylemege başladı ṣanma ṣanma anı sen / Ehl-i sūzuñ ṣan ṣanemā ṣan āteşin üfler ney-zen<br />
G389/1 Ḫavf ider ṣanma ṣanma beni ḫançer-i bürrānuñdan / Degme nesneyle kesilmem ṣan ṣanemā ṣan yanuñdan<br />
G394/3 Zaḫm-ı tīġından o māhuñ ṣanma ṣanma ten āzürdedür / Ḥaẓẓ ider cān tīr-i müjgānına āmāc olmadan<br />
G400/1 Cānā şafaḳda ṣanma ṣanma ṭulūʿ itdi māh-ı nev / Yaḳdı cihānı ʿaşḳuñ odı çıḳdı bir ʿalev<br />
G422/2 Giceler ṣanma ṣanma sipihr üzre ḳamerdür görinen / Cānumuz ʿaksi geçer mihr-i münev<strong>ve</strong>r yirine<br />
G432/4 Ḫayāl-i ḫāl u ḫaṭṭuñdan beni ḫālī olur ṣanma ṣanma / Göñülden çıḳmaz ol endīşeler vaḥdetde kes̱retde<br />
G461/3 Dāne-i tesbīḥüñe ey zāhid aldanmaz göñül / Mürġ-i zīrek ṣanma hergiz meyl-i dām-ı zerḳ ide<br />
G465/8 Dāġ üzre dāġ urındı felek ʿaşḳ-ı yār ile / Mihr-i sipihre ṣanma küsūf irdi ayile<br />
G487/2 Gül-şende lāle ṣanma ṣanma ʿaraḳ-nāk olup çemen / Bir āl dest-māl ile sildi yañaġını<br />
G492/1 Ḫalḳ-ı ʿālem gül se<strong>ve</strong>ydi kāşkī bülbül gibi / Ol lebi ġonca baña tenhā ḳalurdı gül gibi<br />
G497/4 Çemende jāle-durur ṣanma ṣanma ṣanma bülbül-i şeydā / Ṣuladı eşk ile ṣaḥn-ı sarāy-ı gül-zārı<br />
G316/4 Beni ālūde-dāmen ṣañma ṣañma ṣañma vāʿiẓ mest gördüñse / Senüñ bezmüñ gibi ben nice cāy-ı pākden geçdüm<br />
K6/8 Ṣādıḳam cāndan baña ʿaşḳuñ ʿazīz oldı disem / Ṣanma Ṣanma girçek ʿāşıḳuñdan dostum yalan gelür<br />
K6/18 El süvār oldı kümeyt-i ḫāmeye şimden girü / Ṣanma Ṣanma Bāḳī gibi şāhā fāris-i meydān gelür<br />
G18/3 Ṣanma Ṣanma Ṣanma şeb-nemdür düşen hecr-i ruḫuñda ṣubḥ-dem / Ḳubbe-i gerdūn çıḳardı tāb-ı āhumla gül-āb<br />
G118/1 Ṣanma Ṣanma Ṣanma iḳlīm-i tene ḥākim olan cānumdur / Sīnede tīr-i ġam-ı ġamze-i cānānumdur<br />
G188/4 Dil-i dīvāne senüñ görmeyeli zülf ü ruḫuñ / Ṣanma Ṣanma cānā giceden gündüzi idrāk eyler<br />
G210/4 Oda yandı hezāruñ āhından / Ṣanma Ṣanma zeyn oldı güller ile ḳafes<br />
G483/4 Ṣanma anma şeb-dīz ile bir āh-ı seḥer-gāhların / Mey-i gül-gūn olur olursa ayaḳdaşları<br />
G84/4 Sünbül ṭaḳınmış alnına ṣanman ṣanman o gül-ʿiẕār / Çıḳmış külāh-gūşeye tār-ı külāledür<br />
K7/16 Devr-i gül ṣanmañ ṣanmañ cihānı böyle tezyīn eyleyen / Yümn-i iḳbāl-i Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i cihān-bān eyledi<br />
K14/14 S̱üreyyā ṣanmañ ṣanmañ üstinde görince şīr-i gerdūnı / Atıldı āsmāne kūh-sār-ı ḳahrı ḳaplanı<br />
K22/5 Bāġda gerdān ider evrāḳı ṣanmañ ṣanmañ gird-bād / İndiler seyyāreler ḳılmaġa seyr seyr-i seyr i būstān<br />
G93/8 Ṭāʿat u maʿṣiyet ne kim ḳılsam / Şöyle ṣanmañ ṣanmañ ṣanmañ ki bī-irādet olur<br />
G195/2 Ṣaḳın Mecnūnı ṣanmañ ṣanmañ ehl-i ʿaşḳuñ iḫtiyārıdur / Güzel sevmekde zīrā kimseye hīç iḫtiyār olmaz<br />
G327/2 Sīnem üzre görinen ḳanlu elifler ṣanmañ ṣanmañ ṣanmañ / Ṣafḥa-i derd ü ġama sürḫ ile ced<strong>ve</strong>l çekdüm<br />
G373/1 Çihresinde görinen ṣanmañ ṣanmañ ṣanmañ o ḫūnīnüñ dehān / ʿĀşıḳın ḳurbān iderken ṣıçramış bir ḳaṭre ḳan<br />
G374/3 Beni öldürmedügin merḥametinden ṣanmañ ṣanmañ ṣanmañ / Ḫoş olur gūş idicek ḫastelerüñ feryādın<br />
G390/6 Ḳanına girmiş boyınca Bāḳī-i dil-ḫastenüñ / Erġavānī cāme geymiş ṣanmañ ṣanmañ ol serv-i revān<br />
G438/3 Kāküli ṣanmañ ṣanmañ ṣanmañ görinen ṭāʾir-i devlet hümā / Sāye ṣalmışdur o şāhenşāh-ı ḫūbān üstine<br />
Mtl 18 Ellerin dil-ber yüzine ṭutdı ṣanmañ ṣanmañ nāzdan / ʿĀşıḳa bu <strong>ve</strong>ch ile yüz gösterür açmazdan<br />
G109/4 Ṣanmañ Ṣanmañ göñülde ṣaḳlana rāz-ı maḥabbeti / Ās̱ār-ı mihr gün gibi kendin ʿayān ider<br />
M1/II/6 Gerdūn-ı dūna zār u zebūn oldı ṣanmañuz ṣanmañuz / Maḳṣūdı terk-i cāh ile ḳurb-i İlāh idi<br />
G20/3 Ṭoḳınupdur bāde-i gül-gūna çeşm-i rūzgār / Sāġar üzre ṣanmañuz ṣanmañuz peydā olur yir yir ḥabāb<br />
980
G85/6 Ḫāl-i yāruñ müşg bir ḫūnīn kefen maḳtūlidür / Āl vālāya ṣarupdur ṣanmañuz ṣanmañuz ʿaṭṭārlar<br />
G279/3 Yaḳan āb üzre āteş ṣanmañuz ṣanmañuz ṣanmañuz keştī-i ṣahbāyı / Şuʿāʿ-i tīġ-i ḳahrından ṭutışdı Şeh Süleymānuñ<br />
M8/II/3 Ṣanmañuz anmañuz nevʿ-i beşerden gele bu şī<strong>ve</strong>leri<br />
G185/4 Ḳapuñda ḫāk-i rāh olmaḳ baña vaʾllāhi rifʾatdür / Egerçi kim beni düşkün ṣanup ṣanup üftādedür dirler<br />
G337/11 Edā-yı Bāḳīyi vaṣfında selsebīl ṣanup ṣanup / Riyāż-ı baḫtını bāġ-ı cināna beñzetdüm<br />
K1/22 Lerzende görse ḫavfuñ ile teb ṭutar ṣanur ṣanur / Baġlar şihāb gerden-i gerdūna rīsmān<br />
K12/10 Āb-ı rūyın gören ol ḫançer-i āteş-tābı / Sāde-rū ḫūb ṣanur sīne-i ʿuryāne çeker<br />
K18/43 Reşk-i dendānuñ ile ḫançere düşdi jāle / Berg-i sūsende gören itdi ṣanur ṣanur anı ḳarār<br />
G82/2 Güzeller şevḳıne ṣoḥbetde ṣofī çalġusuz oynar / Velī her bilmeyen eyle ṣanur ṣanur anı semāʿ eyler<br />
G150/5 ʿİẕār-ı yār ʿaraḳ-nāk olınca ey Bāḳī / Görenler itdi ṣanur ṣanur māh ile ḳırān ülker<br />
G193/2 Evtār-ı çeng-i bezm-i ṣafādur ṣanur ṣanur gören / Künc-i belāda gözden aḳan iki rūdumuz<br />
G193/4 Zer-beft cāme geydi ser-ā-ser ṣanur ṣanur gören / İtse iḥāṭa cismümüzi yanar odumuz<br />
G335/3 Beni müflis ṣanur ṣanur gerçi görenler rūy-ı zerdümden / Velī aġ aḳçadur eşküm ḳızıl dīnārdur dāġum<br />
G392/4 Ṣūretā çīn görinür çihre-i gülde ammā / Bir ṣafā var ki görenler ṣanur ṣanur āyīne-i Çīn<br />
G428/5 Nūşīn lebinde ḫaṭṭını kim görse Bāḳıyā / Şīrīnlik yazıldı ṣanur ṣanur şekker üstine<br />
G439/2 Zülfi zencīrine āşüfte göñül bende geçer / Kendüsin lāyıḳ-ı ḫidmet ṣanur ṣanur ol dīvāne<br />
G469/6 Bāḳī şafaḳda mihr-i münev<strong>ve</strong>r ṣanur ṣanur gören / ʿAks-i ʿiẕār-i sāḳīyi cām-ı şarābda<br />
G535/4 Göklerde gören gice ṣanur ṣanur ṣanur kāh-keşāndur / Āhum dütüni günbed-i devvāre ṣarıldı<br />
K15/8 Ṭalup ġavvāṣ-ı dil ḳaldı derūn-ı baḥr-i ḥayretde / Ṣanur Ṣanur Ṣanur arayı arayı bulam ol dürr-i yek-tāyı<br />
K27/6 Görüp ol cām-ı gül-rengi seḥerden eyler āhengi / Ṣanur Ṣanur güllerle zeyn olmış ḳafesdür bülbül-i şeydā<br />
G285/1 Zülfüñi görsem ʿiẕāruñ üzre ey ḥūr-i cemīl / Ṣanuram anuram anuram zencīr şeklin baġlamışdur Selsebīl<br />
G430/1 Cāme-ḫˇāb ol āfeti alduḳça tenhā ḳoynına / Ṣanuram anuram ebrüñ girür māh-ı şeb-ārā ḳoynına<br />
K22/7 Rāygān aldum ṣanurd ṣanurdı ṣanurd laʿl u yāḳūtı <strong>ve</strong>lī / Şimdi naḳd altun ṣayar ṭurmış nihāl-i erġavān<br />
G10/2 Ṣabr u ḳarār u ʿaḳl alıcı bir perī imiş / Ādem ṣanurdum ṣanurdum ol ṣanemi gerçi ṣūretā<br />
G449/1 Dilā bülbül ṣanurdum ṣanurdum ben hemān gül-şende dil-dāde / Belā bu güllerüñ ruḫsārına şeb-nem de üftāde<br />
G115/1 Medhūş-ı cām-ı laʿlüñ mestānedür ṣanurlar ṣanurlar ṣanurlar / Mest-i şarāb-ı ʿaşḳuñ dīvānedür ṣanurlar<br />
ṣanurlar<br />
G115/2 Cān u cenān-ı şeydā birle ten-i ḫarābı / Dīvāneler yataġı vīrānedür ṣanurlar<br />
G115/3 Şöyle fütāde mestem ḫāk-i der-i muġānda / Görenler āsitān-ı mey-ḫānedür ṣanurlar<br />
G115/4 Dāġ-ı siyehler ile cism-i nizār u zerdi / Bir bāl ü perri yanmış pervānedür ṣanurlar<br />
ṣanurlar<br />
G115/5 Zülfüñden ayru Bāḳī bir ḥāl ile yürür kim / Zencīrden boşanmış dīvānedür ṣanurlar<br />
G365/1 Cānā görinse ṭarf-ı ʿiẕāruñ niḳābdan / Ḫalḳ āfitāb ṭoġdı ṣanurlar ṣanurlar seḥābdan<br />
G368/3 Sücūd itdi miḥrāb-ı ebrūña māh / Anı bilmeyenler ṣanurlar cebīn<br />
G421/1 Ol şeh-i ḥüsnüñ gözi üzre baḳanlar ḳaşına / Sāye-i perr-i hümā düşmiş ṣanurlar ṣanurlar başına<br />
G461/2 Maṭlaʿından ṣubḥ-dem gün ṭoġdı ṣanurlar ṣanurlar ḳaçan / Āfitāb-ı ḥüsne pīrāhen yaḳasın şarḳ ide<br />
G277/6 Cümle tedbīr pes-i perdeden üstāduñdur / İḫtiyārī mi ṣanurs ṣanursın ṣanurs ṣanursın<br />
ın ḥarekātın ṣu<strong>ve</strong>rüñ<br />
G396/5 Vefā eyler ṣanurs ṣanursın ṣanurs ın Bāḳıyā ḫandān görüp yāri / Ne ḳaṣd-ı cān ider ol ġamze-i ḫūn-ḫˇārı ṭuymazsın<br />
ṣanʿat ṣanʿat [3] [3] hüner, beceri yönüyle<br />
G51/6 Bī-sütūn-ı ġamda Bāḳī seng-i miḥnet kesmede / Şöyle üstād oldı kim Ferhāda ṣanʿat ṣanʿat gösterür<br />
G495/7 Zer-ger-i kāmilidür ṣanʿat ṣanʿat-ı ṣanʿat şiʿrüñ Bāḳī / Nicʾolur gel berü seyr eyle ḳalem-kārlıġı<br />
G340/5 Gitmesün sāġar elden ey Bāḳī / Ṣan an anʿat<br />
ʿat-ı ʿat şīşe-bāza başlayalum<br />
ṣanʿat ṣanʿat ṣanʿat u u u pī pīşe pī şe [1] [1] iş güç<br />
K20/31 Hemīşe ṣanʿat ṣanʿat u u pī pīşem pī şem dem-ā-dem endīşem / Özümle baḥs̱ u cedel yılduzumla ceng ü cidāl<br />
981
ṣanavber ṣanavber [11] [11]<br />
[11]<br />
K3/20 Nesīm-i revān-baḫş-ı ṣubḥ-ı ṣafādan / Suḫan gül-şeninde ḫırāmān ṣanavber<br />
K18/7 Dikdi leşger-geh-i ezhāra ṣanavber ṣanavber tūġın / Ḫaymeler ḳurdı yine ṣaḥn-ı çemende eşcār<br />
K24/23 Bulsa bārān-ı seḫāñ ile eger neşv ü nemā / Ḳad-i bālā çeke mānend-i ṣanavber sünbül<br />
G98/6 Şimşād-ı ḫoş-ḫırāmına ol servüñ öykünüp / Reftāre gelse pāy-ı ṣanavber ṣanavber şikest olur<br />
G158/1 Küh-sārda olsa nʾola üftāde ṣanavber ṣanavber / Üftāde geçer sen boyı şimşāde ṣanavber<br />
ṣanavber<br />
G158/2 Dīvāne-ṣıfat böyle niçün ṭaġlara düşdi / Olmadı ise ḳaddüñe üftāde ṣanavber<br />
ṣanavber<br />
G158/3 Ṭurmaz ayaġın almaġa ḳaṣd eyler anuñ āb / Ser-keşlik ider var ise tenhāda ṣanavber<br />
ṣanavber<br />
G158/4 Reftār yolın göster eyā naḫl-i ḫırāmān / Varsun o sehī ḳaddüñe istāde ṣanavber<br />
ṣanavber<br />
G158/5 Bāḳī o boyı ser<strong>ve</strong> hevā-dār geçermiş / Allāh nice beñzer dil-i nā-şāde ṣanavber<br />
G266/4 Ḳad-i bālāya göre şī<strong>ve</strong>-i reftār gerek / Ey ṣanavber ṣanavber bize ʿarż itme iñende ṭūluñ<br />
ṣanavber ṣanavber-ḫır<br />
ṣanavber ır ırām ır ām [1] sanavber yürüyüşlü<br />
K1/30 Görsün nihāl-i serv-i ṣanavber ṣanavber-ḫır<br />
ṣanavber ır ırāmuñ<br />
āmuñı āmuñ ı / Ayruḳ çemende beslemesün bāġ-bān bān<br />
sanca sancaḳ sanca ḳ [2]<br />
G235/5 Şāh-ı kiş<strong>ve</strong>rden dilā gel çekme sanca sancaḳ sanca sancaḳ<br />
ḳ minnetin / Kendü dūd-ı āhıdur zīrā livā-yı mīr-i ʿaşḳ<br />
K14/4 Yine ol sanca sancaḳ-ı sanca ı zerrīn-ser ü sīmīn-ḳabā ḳıldı / Livā-yı ṣubḥ-ı nūrānī gibi rūşen bu eyvānı<br />
sanca sancaḳ sanca ḳ dikmek dikmek dikmek [1] [1]<br />
[1]<br />
G457/1 Sanca Sancaġın Sanca ın dikmezden ev<strong>ve</strong>l māh çarḫuñ bāmına / Sikke-i şāhī yürürdi mīr-i ʿaşḳuñ nāmına<br />
sanca sancaḳ sanca sanca ḳ çek çekmek çek mek [1]<br />
[1]<br />
K10/3 Sāye-i ḳaddüñde āhum başḳa sanca sancaḳ sanca ḳ çekdügin / Ṭuydı hep mīr-i livā belki şeh-i kiş<strong>ve</strong>r bile<br />
ṣandal ṣandal [2] [2] sandal ağacı (güzel koku yayması yönüyle)<br />
G117/5 Bāḳıyā ḳılsun muʿaṭṭar bezm-i āfāḳı nesīm / Pādişāhuñ micmer-i ʿadlinde ṣandal ṣandal yaḳdılar<br />
G339/3 Perde-i ʿizzet çeküp yaḳdum maḥabbet şemʿini / Ṣandal andal andal-ı andal rūḥı buḫūr idüp müheyyā eyledüm<br />
ṣandūḳ ṣandūḳ [1] [1] mücevher sandığı ‖ sanduka (tabut biçiminde mezar üstü)<br />
M1/I/8 Yüz yire ḳodı luṭf ile gül-berg-i ter gibi / Ṣandūḳa Ṣandūḳa ṣaldı ḫāzin-i devrān güher gibi<br />
ṣandūḳ ṣandūḳ-ı ṣandūḳ ı ṣadef ṣadef-kārī ṣadef ārī [1] [1] sedef işlemeli sandık ‖ divan<br />
G352/7 Cenāb-ı şāha ey Bāḳī nis̱ār it lüʾlū-yı naẓmuñ / Bu ṣandūḳ ṣandūḳ-ı ṣandūḳ ı ṣadef ṣadef-kārīde<br />
ṣadef ārīde dürr-i şāh-vār olsun<br />
ṣanem ṣanem [16] [16] [16] güzel, dilber<br />
G10/4 Ev<strong>ve</strong>l <strong>ve</strong>fāya vaʿdeler itmişken ey ṣanem ṣanem / Cevr itdüñ āḫır eylemedüñ vaʿdeye <strong>ve</strong>fā<br />
G85/2 Bende-i fermān olup gīsū-yı kāfir-kīşüñe / Ḫidmete bil baġlayupdur ey ṣanem ṣanem zünnārlar<br />
G224/4 Olsun çerāġı ruḫlaruñuñ rūşen ey ṣanem ṣanem ṣanem / Yaḳduḳça mihr ü māh bu deyr-i kühende şemʿ<br />
G245/2 Hezār mertebe ʿaşḳuñda ġālibem Ḳaysa / Nihāyet ey ṣanem ṣanem ol deñlü iştihārum yoḳ<br />
G35/7 Rengīn ider evṣāf-ı ruḫuñ ḫāme-i Bāḳī / Ol ṣūreti virmez ṣanemā ṣanemā ṣanemā naḳşına Bih-zād<br />
G358/1 Naġamāt eylemege başladı ṣanma anı sen / Ehl-i sūzuñ ṣanemā āteşin üfler ney-zen<br />
G363/1 Ser-i kūyuñ ṣanemā ṣanemā ṣanemā cennet-i aʿlā bilürin / Müntehā ḳāmetüñi Sidre vü Ṭūbā bilürin<br />
G389/1 Ḫavf ider ṣanma beni ḫançer-i bürrānuñdan / Degme nesneyle kesilmem ṣanemā ṣanemā yanuñdan<br />
G464/4 Zevraḳ-āsā ġam-ı ʿaşḳuñla yaşum gird-ābı / Ġarḳ idüpdür ṣanemā çeşm-i teri döne döne<br />
G58/7 Ol ṣanemden ṣanemden Bāḳıyā bir būse daʿvā ḳıl yüri / Söylemezse öp hemān aġzın sükūt iḳrārdur<br />
G10/2 Ṣabr u ḳarār u ʿaḳl alıcı bir perī imiş / Ādem ṣanurdum ol ṣanemi ṣanemi gerçi ṣūretā<br />
K18/14 Pīrehen berg-i semen gūy-ı girībān şeb-nem / Gül-sitān oldı bu gün bir ṣanem ṣanem-i ṣanem<br />
lāle-ʿiẕār<br />
G517/4 Ḫāric <strong>ve</strong>cihden ey ṣanem ṣanem-i ṣanem i dil-rübā ḫaṭuñ / Yazmış kitāb-ı ḥüsnüñ egerçi kenārını<br />
982
G9/1 Bilini ḳuçmadadur ol ṣanemüñ ṣanemüñ derd ü belā / Yoġsa ʿāşıḳlara şīrīn lebi ḥāżır ḥelvā<br />
G84/1 Gül-gūn ḳabāsı ol ṣanemüñ ṣanemüñ ṣanki lāledür / Cism-i laṭīfi lāle-i ḥamrāda jāledür<br />
G386/7 Bāḳī gedā-yı mey-gede-i ʿaşḳ olup yine / Bezm-i ġamından ol ṣanemüñ ṣanemüñ sāġar isterin<br />
ṣanem ṣanem-ḫāne ṣanem ṣanem ḫāne [1] putperest ‖ puthane<br />
K26/35 Ḥūr-sīmālar ile şöyle pür olsun ḥaremüñ / Görüp īmāna gele anı ṣanem ṣanem-ḫāne<br />
ṣanem<br />
ḫāne ḫāne-i ḫāne Çīn<br />
ṣanki ṣanki [10]<br />
[10]<br />
K20/2 Ṭulūʿ idince ufuḳdan miyān-ı encümde / Ṭaḳıldı gerden-i gerdūna ṣanki ʿıḳd-ı leʾāl<br />
K21/10 Döşendi berf ser-ā-pāy ṣaḥn-ı ṣaḥrāya / Aġardı rūy-ı zemīn ṣanki ṣanki taḫta-i remmāl<br />
G84/1 Gül-gūn ḳabāsı ol ṣanemüñ ṣanki ṣanki lāledür / Cism-i laṭīfi lāle-i ḥamrāda jāledür<br />
G134/7 Gül-zār-ı cāna ṣu aḳıdur ṣanki ṣanki Bāḳıyā / Dilden sinān-ı ġamzeleri şöyle ter geçer<br />
G170/1 Degül pehlū efendi cism-i pāküñ bir içim ṣudur / Miyānuñ ḥavż-ı sīmīn içre düşmiş ṣanki ṣanki bir mūdur<br />
G232/3 Ṭutdı ebrūña yüzin mihr-i ʿiẕāruñla göñül / Ḳıbleye ḳarşu ḳılur ṣanki ṣanki ṣalāt-ı işrāḳ<br />
G465/1 Diller revāne oldılar ol meh-liḳāyile / Eṭfāl-i şehr ṣanki ṣanki segirdürler ay ile<br />
G46/5 Şol ḳadar cevr ider oldı baña çarḫ-ı bed-mihr / Ṣanki Ṣanki Ṣanki bir dil-ber-i meh-rūy u hilāl-ebrūdur<br />
G189/4 Ṣanki Ṣanki kūyuñda felek encüm-i seyyāre ile / Bir nice aḫker ile tūde-i ḫākisterdür<br />
G501/3 Cān ġam-ı ġamzeñ ile maḥbes-i tenden çıḳdı / Ṣanki anki bir merdüm-i maḥbūs idi zindān deldi<br />
ṣararmak ṣararmak [1] [1] [1] bkz. ‘beñzi ṣararmak’ md.<br />
K23/11 Nārencdür ṣarard ṣarardı ṣarard ı güneşden yanı disem / Olurdı bu mülāḥaẓa hem bir ḫayāl-i ḫām<br />
sar sarāy sar āy [10]<br />
[10]<br />
bkz. ‘ṣırça sarāy’ md.<br />
K13/15 Nūḥ ʿömrin virsün Allāhum ḫaṭādan ṣaḳlasun / Yıḳsa bünyād-ı sar sarāy sar sarāy<br />
āy-ı āy ı ʿālemi ṭūfān eger<br />
K23/26 Āyīnedür ki ṣūret-i iḳbāli gösterür / Ṣaḥn-ı sar sarāy sar sarāy<br />
āy-ı āy ı devleti ferşinde her ruḫām<br />
K27/20 Kef-i cūduñ vücūd iḳlīmine bir ṭarḥ-ı nev ṣaldı / ʿİmāret buldı luṭfuñla sar sarāy sar sarāy<br />
āy-ı āy ı ı kühne-i dünyā<br />
G226/4 Ṣaçıldı ṣaḥn-ı sebzeye nesrīn varaḳları / Saḳf-ı sipihre beñzedi ferş-i sar sarāy sar sarāy<br />
āy-ı āy ı bāġ<br />
G497/4 Çemende jāle-durur ṣanma bülbül-i şeydā / Ṣuladı eşk ile ṣaḥn-ı sar sarāy sar sarāy<br />
āy-ı āy ı gül-zārı<br />
G546/9 Çerāġ-ı kevkeb-i baḫtuñ güneşden tāb-nāk olmış / Felekden ser-firāz olsun sar sarāy sar sarāy<br />
āy-ı āy ı ı ḳadrüñ eyvānı<br />
G135/4 Dizilmiş lāleler ṣaḥn-ı ḥarīm-i bāġa zeyn olmış / Sar Sarāy Sar Sarāy<br />
āy-ı āy ı şāhda ṣan kāse kāse ḫ˅ān-ı yaġmādur<br />
G208/5 Ḳadeḥ fısḳıyye mey ṣu ḥalḳa-i rindān anuñ ḥavżı / Sar Sarāy Sar Sarāy<br />
āy-ı āy ı şevḳa şādırvān olupdur Bāḳıyā meclis<br />
K1/12 Kim bu niẓāmı virmedi ʿālem sar sarāy sar sarāy<br />
āyına āy ına / İllā ki yümn-i devlet-i Şāh-ı cihān-sitān<br />
G4/2 Cām-ı sar sarāyuñ sar āyuñ olmadan el-ḥaḳ ṣafā budur / Āyīne-i Sikender ü Cām-ı cihān-nümā<br />
sar sarāy sar<br />
āy āy-ı āy ı ffānī<br />
f<br />
ānī [1] [1] dünya<br />
M2/I/3 Felegüñ ḳaṣr-ı dil-āvīzine meftūn olma / Nice mīrās̱a girüpdür bu sar sarāy sar<br />
āy āy-ı āy ı ffānī<br />
f<br />
ānī<br />
ṣarf arf eylemek/itmek eylemek/itmek eylemek/itmek [2] [2] harcamak<br />
G406/5 Demüñ ʾīşa ṣarf arf arf eyle eyle Bāḳī niyāzuñ / Cevān-baḫt sulṭān-ı ṣāḥib-ḳırāne<br />
G517/3 Ṣarf arf itdi itdi dīde sīm-i sirişkin <strong>ve</strong>fañ içün / Bilmezlik ile yoḳ yire ḫarc itdi varını<br />
ṣar ṣarılmak ṣar ılmak [14]<br />
[14]<br />
1. kucaklamak, sarmak<br />
G485/4 Sen semen-ber serv-i sīm-endāma bir kez ṣar ṣarılañ ṣar ılañ / Başa iletdi işin ʿālemde destāruñ gibi<br />
G535/3 Zaḫm urdı <strong>ve</strong>lī yaralarum ṣarmadı ol yār / Aġyār işidüp tā dimeye yāre ṣar ṣarıldı ṣar ıldı<br />
G535/5 Bāḳī görüp ol pīreheni yāre ṣarılmış / Ṣandum ki semen ḳadd-i sefīdāre ṣar ṣarıldı ṣar ıldı<br />
G247/1 İsterse nʾola ḫaste göñül yāre ṣar ṣarılma ṣar ṣarılma<br />
ılmaḳ ılma ḳ / Mecrūḥ olıcaḳ lāzım olur yara ṣar ṣarılma ṣar ṣarılma<br />
ılmaḳ ılma<br />
G247/2 Olmadı müyesser baña bir serv-i revānuñ / Laʿlini öpüp biline bir pāre ṣar ṣarılma ṣar<br />
ılma ılmaḳ<br />
ılma<br />
983
G247/3 Öpdüm elini ḳucmaġa bilin edeb itdüm / Güldi didi bilmez daḫı bī-çāre ṣar ṣarılma ṣar ṣarılma<br />
ılmaḳ ılma<br />
G247/4 Dil-berlerüñ ey ġonca-dehen ʿādeti budur / Gül ruḫlarını ara öpüp ara ṣar ṣarılma ṣar<br />
ılma ılmaḳ ılma<br />
G247/5 Żāyiʿ ola mı bunca belā dünyede Bāḳī / Yā Rabbi naṣīb ola mı dil-dāra ṣar ṣarılma ṣar ṣarılma<br />
ılmaḳ ılma<br />
G366/5 Güzeller ṭıfl iken eyler ḳuculmaġa he<strong>ve</strong>s şimdi / Ṣarılma arılma arılmaḳ arılma resm ü āyīnin bilürler daḫı ḳundaḳdan<br />
G535/5 Bāḳī görüp ol pīreheni yāre ṣar ṣarılmış ṣar ılmış / Ṣandum ki semen ḳadd-i sefīdāre ṣarıldı<br />
2. sarılmak, dürülmek<br />
G535/2 ʿArż itdüm aña nāme ile lüʾlū-yı eşküm / Cān riştesi mektūb-ı dürer-bāre ṣar ṣarıldı ṣar ıldı<br />
G536/2 Būy-ı ʿaşḳ ile ṣar ṣarıldum ṣar ṣarıldum<br />
ıldum nāfe gibi posta / Bir ḳılına aṣmadı ol kākül-i pür-ḫam beni<br />
3. sımsıkı tutunmak, yapışmak<br />
G535/1 Kūyında göñül dāmen-i dil-dāre ṣar ṣarıldı ṣar ıldı / Ḥācī gibi kim Kaʿbede estāre ṣar ṣarıldı ṣar ıldı<br />
4. kaplamak, sarmak<br />
G535/4 Göklerde gören gice ṣanur kāh-keşāndur / Āhum dütüni günbed-i devvāre ṣar ṣarıldı ṣar<br />
ıldı<br />
ṣar ṣarınmak ṣar ınmak [1] [1] dolamak ‖ giymek<br />
K20/5 Ṣar Ṣarındı Ṣar ındı meh yine bir ḫūb Yūsufī destār / Ṣoḳındı farḳına bir dāne ince sīm hilāl<br />
ṣarīr ṣarīr ṣarīr [1] [1] cızırtı (kalemden çıkan ses); bkz. ‘ṣavt u ṣarīr’ md.<br />
G504/5 Bāḳī ṣarīr ṣarīr-i ṣarīr kilk-i bedāyiʿ-nigārdur / Şeh-bāz-ı dest-i fikretümüñ ṣīt-i şeh-peri<br />
ṣarḳmak ṣarḳmak [3] [3] eğilmek, meyletmek ‖ teşebbüs etmek; bkz. TS, C. V, s. 3317.<br />
G137/5 Var ise būseñe ṣarḳar ṣarḳar ṣarḳar senüñ ol zer mengūş / Ruḫlaruñ üzre ṭurup ey gül-i ḫandān ditrer<br />
G260/5 Kimi ayaġuñ öpmege ṣarḳar ṣarḳar ṣarḳar kimi elüñ / Bāḳīye besdür ey gül-i ḫandān güler yüzüñ<br />
G505/2 Ṭaḳılup yanına her gün bile ṣalınduġı yitmez / Ayaġın öpmege ṣarḳar ṣarḳar ṣarḳar nigāruñ şāh destūrı<br />
1. dolaşmak<br />
ṣarma ṣarmaşmak ṣarma şmak [8]<br />
[8]<br />
G47/1 Zülfüñ ki tār-ı eşk-i firāvāne ṣarma ṣarmaşur ṣarma şur / Sünbüldür ol ki rişte-i bārāne ṣarma ṣarmaşur ṣarma ṣarmaşur<br />
şur<br />
G47/4 Zülfüñ ġamını vaṣf idemez bī-hüşān-ı ʿaşḳ / Mānend-i şāne dilleri mestāne ṣarma ṣarmaşur ṣarma şur<br />
2. sarılmak<br />
G47/3 Göñlin o zülfe beste ḳılan cān-ı nā-tevān / Ol riştedür ki deste-i reyḥāne ṣarma ṣarmaşur ṣarma ṣarmaşur<br />
şur<br />
3. sıkıca sarılmak, kucaklamak<br />
G47/6 Āhum yili çıḳardı sipihri hevālara / Mānend-i gird-bād ki ʿummāne ṣarma ṣarmaşur ṣarma ṣarmaşur<br />
şur<br />
G47/2 Ḫoş geldüñ ey nesīm-i ṣabā merḥabā diyü / Bād-ı bahāra ṭurra-i cānāne ṣarma ṣarmaşur ṣarma<br />
şur<br />
G47/7 Ol ḳāmet üzre zülf-i semen-būya beñzedi / Şol yāsemen ki serv-i ḫırāmāne ṣarma ṣarmaşur ṣarma şur<br />
G47/8 Pehlūya çekse tīġuñı Bāḳī ṣafā bulur / Ṣan sāde-rūy dil-ber-i ʿuryāne ṣarma ṣarmaşur ṣarma şur<br />
4. savaşmak, çekişmek<br />
G47/5 Meydān-ı ʿaşḳ içinde ölümden ḳaçan ḳaçar / Dīvāne dil ki merg ile ḫaṣmāne ṣarma ṣarmaşur ṣarma şur<br />
ṣarmak ṣarmak [1]<br />
[1]<br />
G85/6 Ḫāl-i yāruñ müşg bir ḫūnīn kefen maḳtūlidür / Āl vālāya ṣarupdur ṣarupdur ṣanmañuz ʿaṭṭārlar<br />
ṣarrāf ṣarrāf [2]<br />
[2]<br />
G183/5 Çarḫ bir ṣarrāfdur ṣarrāfdur mihr ile meh mīzān aña / Çār-sū-yı dehr içinde gice gündüz zer çeker<br />
G541/3 Ṭoludur dil ḳafesi genc-i maḥabbetle bu gün / ʿAşḳ bāzārınuñ ey ḫ˅āce benem ṣarr arr arrāf<br />
āfı āf<br />
ṣarṣar ṣarṣar ṣarṣar [7] [7] fırtına<br />
G70/2 Şöyle ṣarṣar ṣarṣar felegi ṣadme-i bād-ı āhum / ʿĀleme lerze düşer günbed-i Keyvān ditrer<br />
984
M4/III/3 Bād-ı ṣarṣardur ṣarṣardur fenā ʿālem hebādur ʿāḳıbet<br />
K22/11 Dest-bürd-i ṣarṣar ṣarṣarı ṣarṣar āḫır görüp şāḫ-ı çenār / Didi el arḳası yirde āferīnler pehlevān<br />
G114/4 Kūhdan geçse ġam-ı zülfüñle āhum ṣarṣar ṣarṣarı ṣarṣar / Kūh deşt ü deşt bāġ u bāġ sünbül-zār olur<br />
K18/36 Manẓar-ı himmetinüñ küngüre-i rifʿatine / İremez ṣarṣar ṣarṣar-ı ṣarṣar ṭūfān-ı fenā birle ġubār<br />
K2/30 Menzil-i zendeḳa vü mecmaʿ-ı ilḥād olalı / Ṣarṣar Ṣarṣar-ı Ṣarṣar ḳahruñ ile ḫıṭṭa-i Īrān vīrān<br />
K22/25 Ṣarṣar Ṣarṣar-ı Ṣarṣar ġam fikrüm evrāḳın perīşān eyledi / Çihre-i zerdüm belādan buldı reng-i zaʿferān<br />
ṣarṣar ṣarṣar-ı ṣarṣar ı āh āh [5]<br />
[5]<br />
G2/2 Hevāñ içre ezel bir ṣadme urdı ṣarṣar ṣarṣar-ı ṣarṣar ı āhum āhum / Döner dolāb-ı çarḫ ol dem bu demdür āsiyāb-āsā<br />
G90/4 Gird-āb-ı ġamda ṣarṣar ṣarṣar-ı ṣarṣar ı āhumla āhumla fülk-i dil / Elbette bir kenāra çıḳar rūzgārdur<br />
G111/4 Esdürmeyeydi ṣarṣar ṣarṣar-ı ṣarṣar ı ı āhum āhum cefā-yı yār / Mirʾāt-ı ḥüsni olmaz idi böyle pür-ġubār<br />
G36/2 Defter-i fażl u dāniş evrāḳın / Ṣarṣar Ṣarṣar-ı Ṣarṣar ı āhum āhum eyledi ber-bād<br />
G142/3 Āb-ı çeşmüm baḥr ider hāmūnı ṭuġyān eylese / Ṣarṣar Ṣarṣar-ı Ṣarṣar ı āhum āhum ṭoḳınsa ṭaġlar hāmūn olur<br />
ṣatmak ṣatmak [4] [4] bkz. ‘hīçe ṣatmak’ md.<br />
G61/6 Sulṭān-ı ʿaşḳa bende ṣatar ṣatar şimdi kendüyi / Bāḳī de ḥaḳ budur ki ʿaceb pādişāhdur<br />
G433/1 Dili al ey büt-i Çīn ḫayruña bir deyr eyle / Saña bir būseye ṣatduḳ ṣatduḳ ṣatduḳ yüri var ḫayr eyle<br />
K25/14 Es̱eridür görinen urdı miḥekk-i şāma / Ṣat Ṣatıca Ṣat Ṣatıca<br />
ıcaḳ ıca ṣayrafī-i dehre felek bir dīnār<br />
G444/1 Metāʿ-ı bāde-i gül-reng şimdi ayaḳda / Ḳumāş-ı zühd ü riyā ṭurmayup ṣat ṣatılma ṣat<br />
ılma ılmaḳda ılma ḳda<br />
sa saṭḥ sa saṭḥ<br />
ṭḥ-ı ṭḥ ı sem semā sem<br />
ā ā [1] [1] gökyüzü<br />
K25/38 Rifʿatum ḳaṣrı ṣala sa saṭḥ sa saṭḥ<br />
ṭḥ-ı ṭḥ ı sem semāya sem<br />
āya sāye / Eger olursa aña bānī-i luṭfuñ miʿmār<br />
sa saṭr sa ṭr [1] [1] satır<br />
G229/7 Vaṣf-ı ḳaddüñle ḫırām itse ʿalem gibi ḳalem / Leşger-i sa saṭr sa saṭr<br />
ṭrı ṭr çeker defter ü dīvān ṣaf ṣaf<br />
sa saṭ<strong>ve</strong>t sa ṭ<strong>ve</strong>t [1] [1] karşı konulmaz güç<br />
K7/19 Zūr-ı dest-i devleti gürz-i girān-ı sa saṭ<strong>ve</strong>t sa saṭ<strong>ve</strong>t<br />
ṭ<strong>ve</strong>ti ṭ<strong>ve</strong>t / Düşmen üzre ḥamle-i Sām u Nerīmān eyledi<br />
ṣavmak ṣavmak [1] [1] yol <strong>ve</strong>rmek, defetmek, başından savmak; bkz. TS. C. V, s. 3342.<br />
G11/3 Yār aġyārı ṣavar ṣavar düşnām ile / Defʿ olur ṣan kim duʿā ile belā<br />
ṣavlecān ṣavlecān [1] [1] çevgan, cirit sopası (‘gūy’ paralelliğinde)<br />
K21/27 Feżā-yı faḳr u felāketde ṣavlecān ṣavlecān-ı ṣavlecān ḳażā / Getürdi gūy-ṣıfat döne döne başuma ḥāl<br />
ṣavm ṣavm [1] [1]<br />
[1]<br />
G329/6 Vuṣlatuñ ʿīdına irersem eger / Bāde-i laʿlüñ ile ṣavm ṣavmı ṣavm ṣıyām<br />
ṣavt ṣavt ṣavt [9] [9] [9] ses ‖ şarkı ‖ cıvıltı, ötüşme<br />
G419/6 Ser-āġāz itdi nev-rūz-ı ʿAcemden bülbül-i şeydā / Ḳılup bir ṣavt ṣavt peydā fetḥ -i Āẕerbāycān üzre<br />
G12/1 Gül-sitān bezm-i şarāb u cām-ı mey güldür baña / Ḳulḳul-i ḥalḳ-i ṣurāḥī ṣavt ṣavt-ı ṣavt ı bülbüldür baña<br />
G187/2 Cihāna ṣavt ṣavt-ı ṣavt zencīr-i cünūnı ġulġule ṣalmış / Bu gün virānelerde ey perī dīvāneler vardur<br />
G310/1 Naḳş-ı gül seyr it çemende ṣavt ṣavt-ı ṣavt bülbül diñle gel / Şimdi ṣavt u naḳşdur ʿīş ehline ṣāliḥ ʿamel<br />
G419/1 Nevā-yı dil hevā-yı vaṣl-ı yār-i dil-sitān üzre / Ṣadā-yı ṣavt ṣavt-ı ṣavt bülbül naḳş-ı bāġ u būstān üzre<br />
G470/3 Bülbülde ṣavt ṣavt-ı ṣavt rengīn güllerde ṣūret-i Çīn / Faṣl-ı bahār Mānī gül-şen Nigār-ḫāne<br />
K18/9 Ṣubḥ-dem <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le-i nevbet-i şāhī mi degül / Ṣavt Ṣavt-ı Ṣavt mürġān-ı ḫoş-elḥān u ṣadā-yı kūh-sār<br />
G240/2 Ṣavt avt avt-ı avt ı mürġān-ı çemen ʿālemi ṭutdı gerçi / Muṭrıbā n’eyleyelümnaḳş-ı nigār olmayıcaḳ<br />
G286/4 Ṣavt avt avt-ı avt mürġ u naʿre-i mestāne ṭutdı ʿālemi / Ḥāṣılı hengāmeden ḫālī degül hengām-ı gül<br />
ṣavt ṣavt u u naḳ naḳş naḳ ş [1] [1] [1] ‘naḳş-ı gül’, ‘ṣavt-ı bülbül’ paralelliğinde ‖ ‘nakış bağlamak’<br />
G310/1 Naḳş-ı gül seyr it çemende ṣavt-ı bülbül diñle gel / Şimdi ṣavt ṣavt u u naḳ naḳşdur naḳ şdur ʿīş ehline ṣāliḥ ʿamel<br />
985
ṣavt avt avt u u ṣarīr ṣarīr [1] [1] kamış kalemin cızırtısı (yazarken çıkan ses yönüyle)<br />
G90/5 Bāḳī sürūd-i bezm-i ṭarab-ḫāne-i ḫayāl / Ṣavt Ṣavt u ṣarīr ṣarīr-i ṣarīr<br />
ḫāme-i gevher-nis̱ārdur<br />
ṣavt ṣavt u u naḳ naḳş naḳ ş ba baġlamak ba baġlamak<br />
ġlamak [1] [1] teganni etmek, şarkı söylemek<br />
M3/III/7 Hep bu beyt-i dil-keş üzre ba baġlanur ba ġlanur gūş eyleseñ / Ṣavt Ṣavt u u naḳ naḳş-ı naḳ bülbülān-ı gül-sitān-ı maʿdelet<br />
ṣavt ṣavt-ı ṣavt ṣavt ı reng rengīn reng<br />
īn ba baġlamak ba<br />
ġlamak [1] teganni etmek, şarkı söylemek<br />
G8/2 Nev-bahāruñ naḳşına bir ṣavt ṣavt-ı ṣavt ı reng rengīn reng<br />
īn ba baġlad ba<br />
ġlad ġladı ġlad / Başladı sāz u nevāya bülbül-i destān-serā<br />
sa saʿy sa ʿy [5]<br />
[5]<br />
1. çalışıp çabalama<br />
G201/2 Ser-menzile ʿuşşāḳ irişür cümleden ev<strong>ve</strong>l / Ol mertebeye sa saʿy sa ʿy ile zühhād yitişmez<br />
G233/5 Bulmadı sa saʿy sa ʿy ile ser-menzil-i maḳṣūda vüṣūl / Himmet-i merd-i Ḫudā sālike yār olmayıcaḳ<br />
2. gayret, emek<br />
K23/20 Bāzū-yı sa saʿy sa saʿy<br />
ʿyı ʿy gerden-i maḳṣūda ṣalmadın / Şemşīr-i ʿazmi olmadı hem-ḫ˅ābe-i niyām<br />
G501/4 Tīrüñüñ ey ḳaşı ya manḳıra geçmez sa saʿy sa saʿy<br />
ʿyı ʿy / Sīnemüñ dāġını ol ḫançer-i bürrān deldi<br />
K2/51 Bu faḳīr anda ṭurup ḫidmete meşġūl oldum / İtmeyüp ẕerrece sa saʿyinde sa<br />
ʿyinde ḳuṣūr u noḳṣān<br />
sa saʿy sa<br />
ʿy eylemek/itmek eylemek/itmek [6] [6] çalışmak, çabalamak, gayret etmek<br />
G289/7 Bāḳī ḫıṣāl-i merdüm-i nāḳıṣ-vücūdı ḳo / İnsān-ı kāmil olmaġa sa saʿy sa ʿy eyle eyle ādem ol<br />
K13/14 Gelmeye bir daḫı mis̱li dehre biñ sa saʿy sa saʿy<br />
ʿy itseler itseler / Heft aḫter nüh felek yanınca çār erkān eger<br />
G318/9 ʿīş u tanaʿʿum vaḳtidür sāz u terennüm vaḳtidür / Bāḳī tekellüm vaḳtidür güftāre sa saʿy sa ʿy it it it lā-cerem<br />
G418/1 Sāḳī-i pāk-meşreb ü pākīze-ẕāt ile / Sa Saʿy Sa ʿy it it ṣafāya bāde-i ṣāfī-ṣıfat ile<br />
G469/2 Devr-i gül irdi tāze cevāndur cihān yine / Sa Saʿy Sa ʿy eyle eyle ʿīş u ʿişrete ʿahd-i şebābda<br />
G477/5 Bāḳī ṣafā-yı Kaʿbe-i vuṣlat murād ise / Sa Saʿy Sa ʿy it it it hemīşe saʿy iden irdi menāzile<br />
sa saʿy sa<br />
ʿy ʿy iden iden menāzile menāzile irdi irdi [1] [1] erken kalkan yol alır<br />
G477/5 Bāḳī ṣafā-yı Kaʿbe-i vuṣlat murād ise / Saʿy it hemīşe sa saʿy sa ʿy iden iden irdi irdi menāzile<br />
menāzile<br />
md.<br />
986<br />
ṣaymak ṣaymak [2] [2] bkz. ‘hīçe ṣaymamak’, ‘ẕerreye ṣaymamak’, ‘pehlū üstüḫānı ṣayılmak’<br />
K22/7 Rāygān aldum ṣanurdı laʿl u yāḳūtı <strong>ve</strong>lī / Şimdi naḳd altun ṣayar ṣayar ṭurmış nihāl-i erġavān<br />
G237/4 Dāne-i gendüm taḥammül ḳılduġum eksem nʾola / Ḫırmen-i ʿālemde ṣaymaz ṣaymaz ṣaymaz kūh-ı Ḳāfı kāh şevḳ<br />
1. av<br />
ṣayd ṣayd [5]<br />
[5]<br />
G317/3 Her tezervüñ nice bir ṣayd ṣaydı ṣayd hevāsında yilüp / Dāʾimā ḥırṣ u ṭamaʿ çeşmini bāz eyleyelüm<br />
G388/5 Māʾil ol Bāḳī-ṣıfat dāʾim hümālar ṣayd ṣaydına ṣayd ına / Şāh-bāz-ı himmetüñ göklerde pervāz eylesün<br />
G295/5 Geşt itme deşt-i ḥasreti āhuñla Bāḳıyā / Ṣayd ayd ayd-ı ayd kemend-i āh olur āhū degüldür ol<br />
G493/4 Dil giriftār-ı ser-i zülfüñ olup / Ṣayd ayd ayd-ı ayd ser-pençe-i şeh-bāz oldı<br />
2. avlama<br />
G151/4 Ġarażuñ ṣayd ṣayd ise ey dil o hümā-pervāzı / Şāh-bāz-ı naẓar-ı himmetüñi ṣal yiter<br />
ṣayd ṣayd u u şikār şikār [1] [1] avlanma<br />
G240/4 Her ġazāluñ tek ü pū itmede ardınca göñül / Şāhlar eglenemez ṣayd u şikār şikār olmayıcaḳ<br />
ṣayd ṣayd itmek itmek [2] [2] avlamak<br />
K25/9 Māhı ṣayd ṣayd itmek itmek içün baḥre ṣalup ḳullābın / Meh-i nev ṭutdı meger sāḥil-i deryāda ḳarār<br />
G394/4 Var ise ol dil-ber-i serrāc ṣayd ṣayd ṣayd itmek itmek diler / Müddeʿīnüñ ṣaġrıdur maḳṣūdı serrāc olmadan
ṣayd ayd olmak olmak [2] [2] av olmak<br />
G195/5 Ol āhūyı saña ṣayd ṣayd ola ola ṣanma iltiyāmından / Öñüñce ḳaçar ammā Bāḳıyā āḫır şikār olmaz<br />
G361/2 Varup Mecnūn gibi āhuñ kemendin ṣalma ṣaḥrāya / Ol āhū saña ṣayd ṣayd olmaz olmaz ،‘abeŝ yābāne söylersin<br />
ṣayd ṣayd-ı ṣayd ı Ḥarem Ḥarem [1] [1] Kabe civarında avın haram olması<br />
K16/2 ʿĀlem ḥarīm-i ḥürmet-i kūyuñda muḥterem / Vaṣluñ ḥarām ʿāşıḳa ṣayd ṣayd-ı ṣayd ı Ḥarem Ḥarem gibi<br />
ṣayd ṣayd-gāh ṣayd āh [1] av yeri, avlak ‖ dünya<br />
M1/VII/4 Behrām-ı vaḳti gūra yitürdi bu ṣayd ṣayd-gāh ṣayd āh / Var işigine ḫidmet-i Şāh Erdşīri gör<br />
sāye āye [15] [15] gölge ‖ himaye, gözetme<br />
G4/4 Ḫalḳ-ı cihāna melceʾ olaldan penāhına / Ḫurşīd-i çarḫ sāye āye āye gibi eyler ilticā<br />
K8/1 Dökilmiş zülf-i müşg-āsā o ḳadd-i dil-sitān üzre / Döşenmiş sāye āye āye-i āye i Ṭūbā bihişt-i cāvidān üzre<br />
M2/II/7 Ser-be-ser ṣalmış idi sāye āye āye-i āye i fażl u iḥsān / Şeh-per-i ʿāṭıfeti ḫayl-i yetīmān üzre<br />
G50/3 Düşüp ol ḳadd-i bālādan döşenmiş ḫāk-i rāh üzre / Muʿanber zülfi gūyā sāye āye āye-i āye i serv ü ṣanavberdür<br />
G119/2 Ger ölürsem ḥasret-i ḳaddiyle ol servüñ beni / Bir yire defn eyleñüz kim sāye āye āye-i āye i ʿarʿar düşer<br />
G218/1 Zülf-i siyāhı sāye āye āye-i āye i perr-i hümā imiş / İḳlīm-i ḥüsne anuñ içün pādişā imiş<br />
Kt5/2 Deryāya düşse sāye āye āye-i āye i tīġ-i mehābeti / Pertāb iderdi kendüyi ṣaḥrālara neheng<br />
K2/60 Ḳılıcuñ üstün ola niteki tīġ-i ḫurşīd / Sāye āye āye-i āye salṭanatuñda ola āsūde cihān<br />
K6/15 Perçem-i tūġından irdükçe Freng-istāna tāb / Sāye āye āye-i āye i i serv-i bülend-i ḳaddin özler bān gelür<br />
K10/3 Sāye āye āye-i āye i ḳaddüñde āhum başḳa sancaḳ çekdügin / Ṭuydı hep mīr-i livā belki şeh-i kiş<strong>ve</strong>r bile<br />
G72/5 Serde ey Bāḳī ġam-ı zülf-i hümāyūn-fāl var / Sāye āye āye-i āye i baḫt u saʿādet māye-i iḳbāl olur<br />
G421/1 Ol şeh-i ḥüsnüñ gözi üzre baḳanlar ḳaşına / Sāye āye āye-i āye i perr-i hümā düşmiş ṣanurlar başına<br />
G288/1 Ḳaddüñ nihāli hem-ser-i serv-i sehī degül / Ṭūbāyı alma sāyeñe āyeñe ol kūtehi degül<br />
G467/3 ʿAnberīn ḫaṭṭuñ anuñ sāyesidür āyesidür ḫaddüñde / Kim göñül baġlamaz ol ṭurra-i ʿanber-sāye<br />
G87/5 Menʿ eyleme yanuñca sürinsün ḳo sāye āye āye-vār āye ār / Bāḳī ḳuluñ da pādişehüm bir fütādedür<br />
sāye āye dü düşmek dü şmek [1] [1] gölge düşmek<br />
M1/III/8 Ser-keşlik itdi tevsen-i baḫt-ı sitīze-kār / Düşdi Düşdi zemīne sāye āye āye-i āye i elṭāf-ı Kirdigār<br />
sāye āye ṣalmak ṣalmak [6] [6] [6] gölge yapmak, gölgelendirmek<br />
K25/38 Rifʿatum ḳaṣrı ṣala ṣala saṭḥ-ı semāya sāye āye / Eger olursa aña bānī-i luṭfuñ miʿmār<br />
G122/10 Āsūde ẓıll-ı rāyet-i ʿadlinde kāʾināt / Kevn ü mekāna sāye āye ṣalan ṣalan şāḫ-sārı gör<br />
G530/10 Niẓām-ı devletüñ dāʾim ḫıyām-ı rifʿatüñ ḳāʾim / Cihāna sāy āy āye āy e ṣalduḳça ṣalduḳça bu ʿālī çetr-i zer-dūzī<br />
M3/II/4 Gūşe-i destārına ṣandum otaġa ṭaḳdılar / Sāye āye ṣalm ṣalmış ṣalm ış farḳına perr-i hümā-yı salṭanat<br />
G438/3 Kāküli ṣanmañ görinen ṭāʾir-i devlet hümā / Sāye āye ṣalm ṣalmışdur ṣalm ışdur o şāhenşāh-ı ḫūbān üstine<br />
G438/5 Zīr-i zülfüñde görenler ḫaṭṭuñı ebr-i bahār / Sāye āye ṣalm ṣalmış ṣalm ış ṣandılar ṣaḥn-ı gül-istān üstine<br />
sāye āye āye-i āye i lu luṭf lu<br />
ṭf ṭf-ı ṭf ı Ḫudā Ḫudā [1] [1] [1] Allah’ın lutuflarının gölgesi<br />
Kt1/1 Ey şehenşāh-ı kerem-güster ü dāniş-per<strong>ve</strong>r / Sāye āye āye-i āye i lu luṭf lu<br />
ṭf ṭf-i ṭf i Ḫudā Ḫudā pertev-i envār-ı ezel<br />
sāye āye āye-i āye i lu luṭf lu<br />
ṭf ṭf-ı ṭf ı il ilāhī il<br />
āhī [1] [1] Allah’ın lutuflarının gölgesi<br />
K8/8 Cihān-ı maʿdelet kān-ı mürüv<strong>ve</strong>t Ḫān Murād ol kim / Vücūdı sāye āye āye-i āye i lu luṭf lu<br />
ṭf ṭf-ı ṭf ı il ilāhīdür il<br />
āhīdür cihān üzre<br />
sāye āye āye-i āye i Per<strong>ve</strong>rdig Per<strong>ve</strong>rdigār Per<strong>ve</strong>rdig<br />
ār [2] Allahın gölgesi ‖ zıllu’llâh<br />
G377/5 Bāḳī yitişdi gözlerüñ aydın nesīm-i ṣubḥ / Ḫāk-i cenāb-ı sāye āye āye-i āye i Per<strong>ve</strong>rdig Per<strong>ve</strong>rdigārdan<br />
Per<strong>ve</strong>rdig<br />
ārdan<br />
G416/2 Çeşm-i ümīdi eyledi rūşen nesīm-i ṣubḥ / Ḫāk-i cenāb-ı sāye āye āye-i āye i i Per<strong>ve</strong>rdig Per<strong>ve</strong>rdigār<br />
Per<strong>ve</strong>rdig<br />
ār ile<br />
sāye āye āye-i āye i ra raḥmet ra<br />
ḥmet ḥmet-i ḥmet i Ra Raḥmān Ra<br />
ḥmān ḥmān [1] [1] Allah’ın rahmetinin gölgesi<br />
M2/II/4 Mātemin ṭutsa nʾola ʿālem-i ʿulvīde melek / Sāye āye āye-i āye i ra raḥmet ra<br />
ḥmet ḥmet-i ḥmet i Ra Raḥmān Ra<br />
ḥmān idi insān üzre<br />
987
sāye āye āye-i āye i Yezd Yezdān Yezd<br />
ān [6] [6] bkz. ‘ẓıll-ı Yezdān’ md.<br />
G500/2 Ḳaçup dil tāb-ı ḫurşīd-i sitemden / Penāh-ı sāye āye āye-i āye i Yezd Yezdāne Yezd<br />
āne āne geldi<br />
M3/I/8 Sāye āye āye-i āye i Yezd Yezdān Yezd<br />
ān penāh-ı dīn ü devlet Ḫān Murād / Dā<strong>ve</strong>r-i devrān muʿizz-i salṭanat Sulṭān Murād<br />
M3/II/8 Sāye āye āye-i āye i Yezd Yezdān Yezd<br />
ān penāh-ı dīn ü devlet Ḫān Murād / Dā<strong>ve</strong>r-i devrān muʿizz-i salṭanat Sulṭān Murād<br />
M3/III/8 Sāye āye āye-i āye i Yezd Yezdān Yezd<br />
ān penāh-ı dīn ü devlet Ḫān Murād / Dā<strong>ve</strong>r-i devrān muʿizz-i salṭanat Sulṭān Murād<br />
M3/IV/8 Sāye āye āye-i āye i Yezd Yezdān Yezd<br />
ān penāh-ı dīn ü devlet Ḫān Murād / Dā<strong>ve</strong>r-i devrān muʿizz-i salṭanat Sulṭān Murād<br />
M3/V/8 Sāye āye āye-i āye i YYezd<br />
Y<br />
ezd ezdān ezd ān penāh-ı dīn ü devlet Ḫān Murād / Dā<strong>ve</strong>r-i devrān muʿizz-i salṭanat Sulṭān Murād<br />
sāye āye āye-bān āye ān [3] otağ<br />
M3/III/5 Sidre vü Ṭūbāya baġlandı ṭınāb-ı kibriyā / Çarḫdan aʿlā ḳurıldı sāye āye āye-bān āye ān ān-ı ān ı maʿdelet<br />
G419/5 Muraṣṣaʿ sāye āye āye-bān āye ān ānından ān ından dökildi ebr-i nīsānuñ / Dür ü yāḳūt-ı rummānī nihāl-i erġavān üzre<br />
M2/IV/6 Ḳondı ṣaḥn-ı çemene ravża-i firdevs içre / Sāye āye āye-bānlar<br />
āye ānlar ḳurılup çetr-i hümāyūnlar ile<br />
sāye āye āye-bān āye ān ṭutmak [1] [1] gölgelik tutmak ‖ korumak<br />
G281/3 Bālā-yı serde āteş-i āhum duḫānını / Şāh-ı maḥabbet üstine bir sāye ye ye-bān ye ān ṭutuñ<br />
sāye āye āye-güster āye güster güster [1] [1] gölge salan<br />
G347/4 Çekilmiş ḳaddüñ eflāke dökilmiş sünbülüñ ḫāke / Leṭāfet gül-şeninde bir nihāl-i sāye āye āye-güstersin<br />
āye güstersin<br />
sāye āye āye-niş āye niş nişīn niş īn i ʿalem ʿalem ʿalem [1] [1] [1] sancak gölgesinde oturan ‖ korunan, himaye edilen<br />
K2/16 Tāc-dārān-ı cihān sāye āye āye-niş āye niş nişīn-i niş ʿalemi / Ser-firāzān-ı memālik yolına ser-bāzān<br />
ṣayf ṣayf u u şitā şitā şitā dimemek dimemek [1] [1] yaz kış dememek ‖ her zaman<br />
K24/29 Bezmüñe gelmek ile bu ne kerāmetdür kim / Dimeye Dimeye Dimeye ṣayf ṣayf u u şitā şitā bitüre micmer sünbül<br />
ṣayḳal ṣayḳal ṣayḳal bulmak bulmak [1] [1] cilalanmak ‖ ışıl ışıl parlamak<br />
Kt1/4 Ḫāk-i pāyüñle olur çeşm-i cihān-bīn rūşen / Gerd-i rāhuñla bulur āyīne-i cān ṣayḳal ṣayḳal<br />
ṣayrafī ṣayrafī [1] [1] [1] sarraf<br />
K25/14 Es̱eridür görinen urdı miḥekk-i şāma / Ṣatıcaḳ ṣayrafī ṣayrafī-i ṣayrafī dehre felek bir dīnār<br />
ṣayyād ṣayyād [2] [2] avcı<br />
G412/3 Ne mümkin mürġ-i dil vaṣluñ hevāsından güẕār itmek / Ṭutar ṣayyād ṣayyād-ı ṣayyād ġamzeñ şāh-bāz-ı cān-şikār elde<br />
G480/3 Ārzū-yı dāne-i ḫāl-i ruḫuñla ʿāḳıbet / Düşdi ḥayfā mürġ-i dil ṣayyād ṣayyād-ı ṣayyād ı zülfüñ dāmına<br />
sāz āz [7] [7] bkz. ‘berg ü sāz’, ‘sūz ü sāz’ md.<br />
1. musiki ‖ çalıp söyleme<br />
G198/7 Derūna tāb-ı ruḫı düşmeyince ey Bāḳī / Ne cām-ı ṣāfda buldum ṣafā ne sāzda āzda sūz<br />
G355/2 Sāz āz āz-ı āz āhum baña bes bülbül gerekmez hem-nefes / Nāy-i nālem var iken bir daḫı hem-dem gelmesün<br />
G82/1 Göñül her naġme kim çeng-i ġamuñda iḫtiraʿ eyler / Ḳoyup elden felekde Zühre sāz āz āzın<br />
ın istimāʿ eyler<br />
G204/1 Derd u ġam bezmine ḳaddüm gibi bir çeng olmaz / Nāylar nālelerüm sāz āz āzına āz ına āheng olmaz<br />
2. çalgı; bkz. ÖZTUNA, s. 404.<br />
K1/4 Bezm-i felekde urmış idi Zühre sāza āza çeng / ʿĪş u ṣafāda ḫurrem ü ḫandān u şād-mān<br />
M9/I/2 Ne sāz āz āz-ı āz ı muṭrıb-āsā cān-fezā-yı mürde-i ġam var<br />
G493/1 Çeng çün nāleme dem-sāz oldı / Sāzlar āzlar içre ser-efrāz oldı<br />
sāz āz u u nevā nevā [3]<br />
[3]<br />
1. çalıp söyleme<br />
G8/2 Nev-bahāruñ naḳşına bir ṣavt-ı rengīn baġladı / Başladı sāz āz u u nevāya nevāya nevāya bülbül-i destān-serā<br />
2. tabiat ‖ musiki<br />
988
G271/6 Bülend-āvāze ḳıl sāz āz u u u nevā nevā-yı nevā yı ʿaşḳı ey muṭrıb / Ki ḳalmaz ḳubbe-i gerdūnda hergiz ol ṣadādan yig<br />
G57/6 Āheng-i āhı ṭurma hemān eyle ey göñül / Sāz āz u u nevā nevā-yı nevā yı yı ʿaşḳa münāsib hevā budur<br />
sāz āz āz u u terāne terāne [1] [1] musiki<br />
G522/2 Gūş eyle rāzı perde-i sāz āz u u terāneden terāneden / Her yaña ṭut ḳulaġuñı meclisde def gibi<br />
sāz āz u u terennüm terennüm va vaḳti va ḳti [1] [1] çalıp söyleme zamanı ‖ musiki zamanı<br />
G318/9 ʿīş u tanaʿʿum vaḳtidür sāz āz u u terennüm terennüm va vaḳtidür va ḳtidür / Bāḳī tekellüm vaḳtidür güftāre sa saʿy sa ʿy it lā-cerem<br />
sāz āz āz-kār āz ār [2] [2] uygun<br />
G418/4 Şeş-ḫāne-i zamāne degül çünki sāz āz āz-kār āz ār ār / Bezm-i cihāna ḳılma naẓar iltifāt ile<br />
G88/5 Mevsim-i gülde Bāḳıyā gül-şene varduġum bu kim / Naġme-i āhı bülbülüñ nāleme sāz āz āz-kārdur āz ārdur<br />
seb sebʿa seb sebʿa<br />
ʿa-i ʿa i iiḳlīm<br />
i<br />
ḳlīm ḳlīm [1] [1] yedi diyar ‖ dünyanın her yanı<br />
G23/6 Şiʿr-i Bāḳī seb sebʿa seb sebʿa<br />
ʿa-i ʿa i iiḳlīme<br />
i<br />
ḳlīme olduḳça revān / Oḳınursa yiridür bu naẓm-ı ġarrā semt semt<br />
seb sebʿa seb sebʿa<br />
ʿa-i ʿa i seyy seyyāre seyy<br />
āre [2] [2] yedi gezegen<br />
K2/21 Felek-i salṭanatuñ seb sebʿa seb sebʿa<br />
ʿa-i ʿa i seyy seyyāresidür<br />
seyy<br />
āresidür / Kām-kārā o yedi ser-ʿalem-i nūr-efşān<br />
G353/4 Ruḫuñ seyr itdür ey rūy-ı zemīnüñ māh-ı tābānı / Biraz baḳsun felekden seb sebʿa seb<br />
ʿa ʿa-i ʿa i i seyy seyyār seyy<br />
ār āre ār eglensün<br />
seba sebaḳ seba sebaḳ<br />
ḳ [1] [1] ders<br />
G243/1 Nev-bahār açdı cemālüñ muṣḥafından bir varaḳ / Ol varaḳdan başladı gül-şende bülbüller seba sebaḳ seba<br />
seba sebaḳ seba sebaḳ<br />
ḳ sebaḳ sebaḳ [1] bölüm bölüm<br />
G242/1 Yazdı bahār āyet-i ḥüsnüñ varaḳ varaḳ / Gül muṣḥafından oḳudı bülbül seba sebaḳ seba<br />
ḳ sebaḳ<br />
s̱ s̱eb s̱<br />
eb ebāt eb āt [3] [3] kalıcılık ‖ istikrar<br />
G136/3 Çarḫuñ ey dil umma bu ṣırça sarāyından s̱ s̱eb s̱ eb ebāt<br />
āt / Kim nice mīrās̱a girmiş ḫāne-i vīrānedür<br />
G469/1 Yoḳdur s̱ s̱eb s̱ eb ebāt eb āt çünki cihān-ı ḫarābda / Birdür hezār sāl ile yek-dem ḥisābda<br />
G265/5 S̱ S̱eb S̱ eb ebāt<br />
āt-ı āt dehre ṭayanmaḳ olurdı ey Bāḳī / Ṭuraydı ʿahdine ʿālemde dönmeyeydi felek<br />
sebeb sebeb [1]<br />
[1]<br />
G28/2 Naḫl-i zībā ile nāzük tenidür meyle sebeb sebeb / Ne ḳad-i serv ne sīmā-yı semendür bāʿis̱<br />
seb sebīl seb īl eylemek/itmek [2]<br />
1. çeşme gibi akıtmak<br />
M1/VI/4 Deşt-i fenāda mürġ-i hevā ṭurmayup ḳonar / Tīġuñ Ḫudā yolında seb sebīl seb<br />
īl itdi ḳanları<br />
2. su dağıtmak<br />
G285/4 Yollar itdi çihre-i zerdümde seyl-i eşk ile / Çeşm-i giryān beñzer ol saḳḳāya kim eyler eyler eyler seb sebīl seb īl<br />
sebük sebük-ḫīz sebük ḫīz ḫīz olmak [1] elini çabuk tutmak<br />
G122/8 Bāḳī nesīm gibi sebük sebük-ḫīz sebük ḫīz olup seḥer / Ġaflet gözini ḫ˅āb-ı girāndan uyarı gör<br />
sebz sebz [1] [1] siyah<br />
G108/2 Dehenüñ ṭūṭī-i şekker-şiken olsa ne ʿaceb / Leb-i şīrīn ü ḫaṭ-ı sebz sebz aña bāl ü perdür<br />
sebz sebz-pūş sebz ş olmak [1] [1] yeşillere bürünmek<br />
G390/5 Serv-ḳadsin ser<strong>ve</strong> ʿādet sebz sebz-pūş sebz ş olma olmaġ olma<br />
iken / Erġavānī cāmeye girmek neden ey nev-cevān<br />
sebze sebze [9] [9] çimen ‖ yeşillik<br />
G222/3 Bir Gülistān yazdı bir ay içre faṣl-ı nev-bahār / Lāle yir yir sürḫ olupdur sebze sebze sebze ḫaṭ şeb-nem nuḳaṭ<br />
G123/3 Mevc urur bād-ı seḥerden sebze sebze-i sebze i ter mi ʿaceb / Yā bisāṭ-ı bezm-i ʿīş olmış yeşil ḫārā mıdur<br />
G539/5 Ẕikrüñi dilden düşürmez sebze sebze-i sebze i ḫāküm ḳaçan / Dāne-<strong>ve</strong>ş dihḳān-ı devrān zīr-i ḫāk eyler beni<br />
989
G124/8 Çarḫ yüz döndürmedin gül-şende ʿīş it Bāḳıyā / Sebzeler Sebzeler zībā hevālar iʿtidāl üstindedür<br />
G345/4 Sebzeler Sebzeler dil uzadup ṭopraġa sürerler yüzin / Kimseden incinmesün bu naḫl-i būstānum benüm<br />
K27/15 Süṭūr-ı nāmesinden mülk ü millet sebzesi sebzesi ḫurrem / Sütūn-ı ḫāmesinden dīn ü devlet ḫaymesi ber-pā<br />
Mtl 1 Ḳaysı cennet mī<strong>ve</strong>si laʿl-i şeker-bārıca bar / Yā gül-istān sebzesi sebzesi sebzesi ol ḫaṭṭ-ı jengārıca bar<br />
K22/33 Bāġ u būstān içre tā ola bisāṭ-ı sebzeye sebzeye / Ṣubḥ-dem berg-ı ḫazāndan ḳaṭre-i şeb-nem çekān<br />
G226/4 Ṣaçıldı ṣaḥn-ı sebzeye sebzeye nesrīn varaḳları / Saḳf-ı sipihre beñzedi ferş-i sarāy-ı bāġ<br />
sebze sebze-zār sebze ār [7] çayırlık çimenlik<br />
K17/4 Ṣaḥrāyı ḳıldı lāle Bedaḫşān vilāyeti / Gül-zārı itdi tāze çemen mülk-i sebze sebze-zār sebze ār<br />
G111/3 Gül-zār-ı ḥüsni olmaz idi böyle sebze sebze-zār sebze ār / Aḳıtmayaydı yaşumı çoḳ çoḳ o gül-ʿiẕār<br />
G130/4 Eflāk devr-i dāʾim ile ṭurmayup ṣular / Neşv ü nemāda tāze vü ter ṣaḥn-ı sebze sebze-zār sebze ār ār<br />
G452/1 Açılsa ġonca mānend-i leb-i laʿl-i nigār olsa / Ṣaçılsa ḫurde-i pīrūze ṣaḥrā sebze sebze-zār sebze ār olsa<br />
K24/14 Sāḳıyā zevraḳı sür bād-ı bahār esdi yine / Sebze Sebze-zār Sebze ār oldı yem-i aḫḍar u lenger sünbül<br />
M3/II/3 Çeşme-sār-ı sebze sebze-zār sebze ār ār-ı ār devletinden reşḥadur / Āb-ı rūy-ı ḫançer-i kiş<strong>ve</strong>r-güşā-yı salṭanat<br />
G349/1 Olur sebze sebze-zār sebze ār ār-ı ār hüner ḫāk olan / Nem-i eşk ile ḫāki nem-nāk olan<br />
secc seccāde secc āde [1]<br />
[1]<br />
G423/6 Rūz-ı şekk irdi yaḳīn geldi meh-i rūze yine / Bādeden reng-peẕīr olsa gerek secc seccāde secc<br />
āde<br />
secde secde secde [2] [2] [2] yere kapanma<br />
G218/2 Bir secde secde secde ile ḳıldı ruḫ-ı āfitābı zer / Ḫāk-i cenāb-ı dost ʿaceb kīmyā imiş<br />
G285/2 Secde Secde-i Secde ḫāk-i ser-i kūyuñla māh-ı çār-deh / Çihre-i zerdin ġubār-ālūde ḳılmış bir ẕelīl<br />
secde secde eylemek/ eylemek/ḳılmak eylemek/ ılmak ılmak [4]<br />
[4]<br />
1. yere kapanmak<br />
G149/3 Raḳīb āzār ider yār işiginde eylesem eylesem eylesem secde secde / Yüzüme yapışur gūyā ġubār-ı kūy-ı dil-berdür<br />
2. secdeye varmak (namaz bağlamında)<br />
G262/3 Baş egmez oldı gūşe-i miḥrāb-ı ṭāʿate / Ebrūlarına secde ḳılan ılan dil-rübālaruñ<br />
G333/5 Eger kūy-ı ḥabībe secde secde ḳılma ılma ılmaḳ ılma cāʾiz olmasa / Cihānda secde-gāh olmazdı kūy-ı Muṣṭafā ḳıblem<br />
K26/22 Secde Secde ḳıldı ıldı göricek māh ḳaşuñ miḥrābın / Bilmeyen şöyle ḫayāl eyledi kim ola cebīn<br />
secde secde-gāh secde āh [4] [4] secde edilecek yer<br />
M1/II/2 Gerdūn ayaġı tozına eylerdi ser-fürū / Dünyāya ḫāk-i bār-gehi secde secde-gāh secde<br />
āh idi<br />
G333/5 Eger kūy-ı ḥabībe secde ḳılmaḳ cāʾiz olmasa / Cihānda secde secde-gāh secde āh olmazdı kūy-ı Muṣṭafā ḳıblem<br />
K7/31 Secde Secde-gāh Secde āh itsün cihāna ḫāk-i der-gāhuñ o kim / Āsitānuñ ḳıble-i iḳbāl-i şāhān eyledi<br />
G197/4 Ġayra baş egmesek ʿaceb midür / İşigi secde secde-gāha<br />
secde āha mensūbuz<br />
sedd sedd-i sedd i Sikender [1] [1] İskender’in seddi (‘efser-i Dārā’ karşıtlığında)<br />
G408/6 Geç otur sedd sedd-i sedd i Sikender gibi künc-i ʿuzlete / Başuñ egme dehr-i dūnuñ efser-i Dārāsına<br />
sedd sedd-i sedd i i sed sedīd sed<br />
īd [1] [1] kuv<strong>ve</strong>tli set (‘ḥıṣn-ı ḥaṣīn’ paralelliğinde)<br />
K26/14 Defʿ-i Yeʾcūc-ı ġama işigidür sedd sedd-i sedd i sed sedīd sed<br />
īd / Menʿ-i ceyş-i eleme der-gehidür ḥıṣn-ı ḥaṣīn<br />
sedd sedd eylemek eylemek [1] [1] set çekmek, kapamak<br />
K14/5 Cihān emn ü emān buldı yine şemşīr-i pūlādın / Belā Yeʾcūcına sedd sedd eyledi eyledi İskender-i s̱ānī<br />
sef sefāhat sef sefāhat<br />
āhat [1] [1] ahmaklık, akılsızlık<br />
G251/5 Gedā-yı kūy-ı cānāne ṣaḳın öykünme ey Bāḳī / Sef Sefāhatdür<br />
Sef āhatdür bilürsin muḳteżā-yı şāha taḳlīdüñ<br />
sefer sefer [1] [1] yolculuk<br />
990
G84/5 Kūyuñdan itse ʿazm-i sefer sefer cān-ı mübtelā / Zād-ı reh aña ġuṣṣa vü nāle nevāledür<br />
sef sefīd sef īd [5] [5] ak, beyaz; bkz. ‘mūy-ı sefīd’ md.<br />
K21/11 Nişān-ı pāy-ı vuḥūş u ṭuyūr ṣaḥrāda / Çizildi rīk-i sef sefīd sef sefīd<br />
īd üzre gūyiyā eşkāl<br />
M2/IV/4 Naḳd-i vaḳt oldı bize eşk-i sef sefīd sef īd ü ruḫ-ı zerd / Derd ü ġam ṭālibiyüz aḳçeler altunlar ile<br />
G482/3 Pençe-i māhı ṣanasın ḳapladı ebr-i sef sefīd sef īd / Çihre-i tābānuñuñ kim indi destār üstine<br />
G535/5 Bāḳī görüp ol pīreheni yāre ṣarılmış / Ṣandum ki semen ḳadd-i sef sefīdāre sef īdāre ṣarıldı<br />
K9/6 Berg-i gül-i sef sefīdi sef īdi yolup bāġ-bān-ı çarḫ / Mānend-i berf yollarına eyledi nis̱ār<br />
1. gemi<br />
sef sefīne sef īne [3]<br />
[3]<br />
G282/2 Geçmege baḥr-i ġamdan ey sāḳī / Zevraḳ-ı mey gibi sef sefīne sef<br />
īne gerek<br />
K1/24 Deryā-mis̱āl ʿaskerüñ içre ʿalemlerüñ / Fetḥ ü ẓafer sef sefīnesine sef<br />
īnesine açdı bād-bān<br />
2. gemi ‖ mecmua<br />
G427/5 Pürdür güher-i pāk ile mecmūʿa-i Bāḳī / Deryā dil-i dānādur aña sīne sef sefīne sef<br />
īne īne<br />
seg seg [1] [1] köpek<br />
G396/2 Görüp ben zārı dāmen-gīr olursın ey seg seg-i seg dil-ber / Gelür kūy-ı nigāra her gice aġyārı ṭuymazsın<br />
seg seg seg ra raḳīb ra ḳīb [1] [1] köpek rakip; bkz. ‘raḳīb-i seg’ md.<br />
G518/3 Seg Seg Seg ra raḳībe ra ḳībe nicʾolur göstereyin ölmez isem / Dehen-i yāre uyuzlanmaġı tebḫāle gibi<br />
seg seg-i seg i kkūy<br />
k<br />
ūy [2] [2] sevgilinin mahallesinin köpekleri<br />
G147/4 Semendüñ naʿli mirʾāt-ı Sikender / Seg Seg-i Seg i kkūy<br />
k<br />
ūy ūyuñ ūy uñ sifāli cām-ı Cemdür<br />
G187/3 Seg Seg-i Seg i kkūyuñ<br />
k<br />
ūyuñ sifālin sāġar-ı Cemşīde virmezler / Ḫarābāt illerinde sākin-i mey-ḫāneler vardur<br />
seg seg-i seg i i ttāzī<br />
t<br />
āzī [1] [1] [1] av köpeği<br />
G161/5 Nice aġyār gibi aġzı ḳara var gerçi / İtlerinüñ seg seg-i seg<br />
i ttāzī<br />
t<br />
āzī gibi mümtāzı geçer<br />
seg segān seg segān<br />
ān-ı ān ı kkūy<br />
k<br />
ūy [1] [1] sevgilinin köyünün köpekleri<br />
G96/2 ʿĀr itse ṭañ mı içmege bezm-i Cem içre cām / Her kim seg segān seg segān<br />
ān-ı ān ı kkūyuñ<br />
k<br />
ūyuñ ile hem-sifāldür<br />
segirtmek segirtmek [1] [1] koşuşturmak<br />
G465/1 Diller revāne oldılar ol meh-liḳāyile / Eṭfāl-i şehr ṣanki segirdürler segirdürler ay ile<br />
se seḫā se seḫā<br />
ḫā [6] [6] cömertlik, el açıklığı; bkz. ‘cūd u seḫā’ md.<br />
M2/I/7 Ḳanı ol dürr-i dil-efrūz-ı se seḫā se ḫā deryāsı / Ḳanı ol gevher-i nā-yāb-ı mürüv<strong>ve</strong>t kānı<br />
K5/20 Se Seḫā Se ḫā resminde ḥaddinden tecāvüz eylemez deryā / Kef-i cūduñ ṭaşırġatmaz kerem vaḳtinde ʿummānı<br />
K20/19 Nesebde pāyesi aʿlā ḥasebde bī-hem-tā / Keremde aña ne aḳrān se seḫāda se ḫāda ne ems̱āl<br />
K20/20 Se Seḫāda Se ḫāda Ḫātem-i Ṭay defterini ṭayy itdi / Ġazāda Seyyid-i Ġāzī ḥikāyetin baṭṭāl<br />
K20/34 Seḥāb-ı mekremet ü menbaʿ-ı mürüv<strong>ve</strong>tsin / Nem-i se seḫāñ se seḫāñ<br />
ḫāñ ile ser-sebz gül-şen-i āmāl<br />
K24/23 Bulsa bārān-ı se seḫāñ se seḫāñ<br />
ḫāñ ile eger neşv ü nemā / Ḳad-i bālā çeke mānend-i ṣanavber sünbül<br />
se seḥāb se ḥāb [11] [11] bulut<br />
K17/6 Çarḫ oḳlarını atdı yine gül-şene se seḥāb se ḥāb / Altun göbeklü bir siper-i laʿl ṭutdı ḫār<br />
K20/21 Kef-i cevādı pür eyler se seḥāb se ḥāb dāmānın / Seḥāb egerçi virür dāmen ile vaḳt-i nevāl<br />
M1/III/1 Döksün se seḥāb se ḥāb ḳaddin añup ḳaṭre ḳaṭre ḳan / İtsün nihāl-i nār<strong>ve</strong>ni naḫl-i erġavān<br />
K20/21 Kef-i cevādı pür eyler seḥāb dāmānın / Se Seḥāb Se ḥāb egerçi virür dāmen ile vaḳt-i nevāl<br />
M1/V/6 Yansun yaḳılsun āteş-i hecrüñle āfitāb / Derdüñle ḳara çullara girsün se seḥābdan se<br />
ḥābdan<br />
G365/1 Cānā görinse ṭarf-ı ʿiẕāruñ niḳābdan / Ḫalḳ āfitāb ṭoġdı ṣanurlar se seḥābdan se ḥābdan<br />
991
K2/32 Ḫalḳ rāḥatda se seḥāb se seḥāb<br />
ḥāb-ı ḥāb ı keremüñ feyżinden / Belī uyḫu getürür ṭabʿa hevā-yı bārān<br />
G69/5 Cānā zülāl-i vaṣluñı aġyār umar ʿuşşāḳ umar / Āb-ı se seḥāb se seḥāb<br />
ḥāb-ı ḥāb ı raḥmete kāfir müselmān teşnedür<br />
K20/34 Se Seḥāb Se Seḥāb<br />
ḥāb-ı ḥāb ı mekremet ü menbaʿ-ı mürüv<strong>ve</strong>tsin / Nem-i seḫāñ ile ser-sebz gül-şen-i āmāl<br />
G13/2 Se Seḥāb Se Seḥāb<br />
ḥāb-i ḥāb i luṭfuñ ābın teşne-dillerden dirīġ itme / Bu deştüñ baġrı yanmış Lāle-i Nuʿmānıyuz cānā<br />
G472/4 Ḳaṭre-i bārān degül dürler dökerdi çekseler / Ḫāk-i pāyuñ tūtiyāsından se seḥābuñ se ḥābuñ ʿaynına<br />
se seḥāb se<br />
ḥāb ḥāb-ı ḥāb ı s̱ s̱iḳāl s̱<br />
ḳāl [2] yağmur yüklü bulut<br />
K20/26 Kef ile gerçi terāzū-yı ʿaḳla urmış idüm / Ḫafīf geldi ḳatı keffe-i se seḥāb se seḥāb<br />
ḥāb-ı ḥāb ı s̱ s̱iḳāl s̱<br />
ḳāl<br />
K20/27 ʿAṭā-yı kān-ı kef-i zer-feşānına nisbet / Nevāl ü feyż-i se seḥāb se seḥāb<br />
ḥāb-ı ḥāb ı s̱ s̱iḳāl s̱<br />
ḳāl bir mis̱ḳāl<br />
se seḥer se ḥer [9] [9] bkz. ‘bād-ı seḥer, nesīm-i seḥer, şām u seḥer, her seḥer, vaḳt-i seḥer’ md.<br />
K5/25 Ṣabā gibi güẕār itdüm se seḥer se ḥer gül-zār-ı medḥüñde / Bu ebyātı terennüm ḳıldı bir mürġ-i ḫoş-elḥānī<br />
K26/19 Ġonca-<strong>ve</strong>ş ṭabʿ pes-i perde-i ʿuzletde se seḥer se ḥer / Sākin olmışdı ser-efgende vü dil-teng ü ġamīn<br />
G33/1 Baña ʿarż itmesün mihr-i se seḥer se ḥer ruḫ / Degül ḫaddüñ gibi ferḫunde ferruḫ<br />
G122/8 Bāḳī nesīm gibi sebük-ḫīz olup se seḥer se ḥer / Ġaflet gözini ḫ˅āb-ı girāndan uyarı gör<br />
G45/2 Dem-i viṣālde ḫoşdur yüzüñ görüp ölmek / Bahār günleri olur se seḥerde se<br />
ḥerde ḥerde ḫ˅āb leẕīẕ<br />
K27/6 Görüp ol cām-ı gül-rengi se seḥerden se seḥerden<br />
ḥerden eyler āhengi / Ṣanur güllerle zeyn olmış ḳafesdür bülbül-i şeydā<br />
G306/5 Aldı se seḥerden se ḥerden üsküfini bāz-ı ġoncanuñ / İtdi çemende bülbül-i zārı şikār gül<br />
G487/3 Odlar yaḳardı başına mürġuñ çemende gül / Şeb-nem ṣuvarmayaydı se seḥerden se ḥerden ḳulaġını<br />
G453/1 Geçüp güller serīr-i ʿizz u nāza / Se Seḥerden Se Seḥerden<br />
ḥerden geldi bülbüller niyāza<br />
se seḥer se<br />
ḥer bülbülleri bülbülleri bülbülleri [1] [1] bkz. ‘mürġ-i seḥer’ md.<br />
G456/6 Ḳıl ey Bāḳī se seḥer se ḥer bülbülleriyle bülbülleriyle / Hezārān ḥamd-i pāk ol Lā-yezāle<br />
se seḥer se<br />
ḥer ḥer-gāh ḥer āh āh [1] seher vakti; bkz. ‘āh-ı seḥer-gāh, bād-ı seḥer-gāh’ md.<br />
K11/13 İrişdükçe se seḥer se seḥer<br />
ḥer-gāha ḥer āha münācāt eyle der-gāha / Devām-ı devlet-i şāha duʿā-gūy u s̱enā-ḫ˅ān ol<br />
se seḥer se<br />
ḥer ḥer-ḫīz ḥer ḫīz olmak [1] seher vakti kalkmak<br />
K15/2 Uyandur çeşm-i cānı ḫ˅āb-ı rāḥatdan se seḥer se seḥer<br />
ḥer-ḫīz ḥer ḫīz ol / Çemen bülbülleriyle ṣubḥ-dem ẕikr eyle Mevlāyı<br />
se seḥerī se<br />
ḥerī [5] [5] seher vaktinde<br />
K18/21 Cām-ı zerrīni ṭolu bāde-i gül-reng itmiş / Gül-i raʿnā se seḥerī se ḥerī ḳılmaġ içün defʿ-i ḫumār<br />
K24/15 Ṣaḥn-ı gül-şende yatupdur gice var ise meger / Ki ṭaḳınmış se seḥerī se ḥerī başına güller sünbül<br />
G75/6 Tīr-i āh-ı se seḥerī se ḥerī çekdügüm ister dil-dār / Çekeyin nʾolsa gerek ḳaşı kemānum özenür<br />
G439/4 Zer devātın ṭaḳınup çıḳsa evinden se seḥerī se ḥerī / Āfitāb aña ber-ā-ber gelemez meydāne<br />
G537/3 Yine āyīne-i nev-rūzda peydā oldı / Nev-bahāruñ se seḥerī se<br />
ḥerī ḥüsn-i cihān-ārāsı<br />
se seḫḫār se seḫḫār<br />
ḫḫār [1] [1] sihirbazlar, büyücüler<br />
G85/7 Ḥaḳ budur Bāḳī naẓīr olmaz bu muʿciz naẓmuña / Şiʿre āġāz itseler şimden girü se seḫḫārlar se ḫḫārlar<br />
seh sehī seh ī ḳadd ḳadd [1] [1] [1] düzgün/fidan boylu; bkz. ‘serv-i sehī’ md.<br />
G158/4 Reftār yolın göster eyā naḫl-i ḫırāmān / Varsun o seh sehī seh ī ḳaddüñe ḳaddüñe istāde ṣanavber<br />
seh sehī-bālā seh ālā [1] düzgün/fidan boylu<br />
G467/1 Ḳāmeti vaṣfını ʿarż eylediler Ṭūbāya / Ser-fürū eyledi ol serv-i seh sehī-bālāya<br />
seh ālāya<br />
seh sehī-ḳāmet seh ḳāmet [1] düzgün/fidan boylu<br />
G494/3 Yüri Rūm illerin seyr it ḫırāmān eyle yanuñca / ʿĀlem gibi seh sehī-ḳāmet<br />
seh ḳāmet nigār-ı pāk-dāmānı<br />
sehm sehm [3]<br />
[3]<br />
1. nasip, pay ‖ ok<br />
992
G113/3 Oḳlaruñ sehmi sehmi sīneye iricek / Ser-i peykānuñ üstüḫāne deger<br />
G216/6 Ḳısmetde tīr-i ʿaşḳun Bāḳīye oldı rūzī / Sehm Sehm-i Sehm saʿādet ol gün ol dil-figāre düşmiş<br />
2. ok<br />
G79/5 Seyf-i belā vü sehm sehm-i sehm ḳażāya siper gerek / Her kim ki tīġ-i fażl u kemān-ı hüner çeker<br />
sehv sehv sehv [1] [1] hata, yanlış<br />
G162/5 Ḳalem-i ṣunʿ-ı Ḥaḳda sehv sehv olmaz / Öyle idrāk idenler aḥmaḳdur<br />
se seḳāmet se ḳāmet [1] [1] hastalık<br />
Mtl 4 Her derd ü her se seḳāmete se ḳāmete ḥāẕıḳ ṭabīb olur / İllā marīż-i ʿaşḳa bulınmaz devā bilür<br />
sel selām sel ām [2]<br />
[2]<br />
K23/16 Devrān içinde aña bu gün māh-ı nev gibi / Kimdür ki ḳaddin itmeye vaḳt-i sel selām sel selām<br />
ām lām<br />
G477/2 Ṣaf ṣaf çemende serv dizilsün sel selāmuña sel āmuña / Sen ṣaḥn-ı gül-şen içre ṣalın ʿizz ü nāz ile<br />
sel selām sel<br />
ām almak almak [1]<br />
[1]<br />
G93/1 Ṣoḥbetüñ mübtelāya ṣıḥḥat olur / Bir sel selāmuñ sel āmuñ alan alan selāmet olur<br />
sel selām sel<br />
ām virmek virmek [1]<br />
[1]<br />
K23/15 Mihr-i sipihr-i mekremet ol kim cenābına / Gökden hilāl iki bükilüp virür sel selām sel ām<br />
md.<br />
993<br />
sel selāmet sel āmet [1] [1] esenliğe kavuşma, huzura erme; bkz. ‘ṣabr u selāmet’, ‘emn ü selāmet’<br />
G93/1 Ṣoḥbetüñ mübtelāya ṣıḥḥat olur / Bir selāmuñ alan sel selāmet sel<br />
āmet olur<br />
terimi)<br />
sel selāset sel selāset<br />
āset-i āset i kelim kelimāt kelim<br />
āt [1] [1] kelimelerin selaseti (sözdeki akıcılık <strong>ve</strong> açıklığı imleyen belagat<br />
K21/24 Sel Selāset Sel Selāset<br />
āset-i āset kelimātum ṣafā-yı eşʿārum / Aḳar ṣu gibi ḳılupdur ḳulūbı hep meyyāl<br />
sel selāset sel selāset<br />
āset-şi āset şi şiʿār şi ʿār [1] [1] selasetli<br />
G90/6 Dil çeşme-i belāġat aña lūledür ḳalem / Āb-ı zülāli şiʿr-i sel selāset sel selāset<br />
āset-şi āset şi şiʿārdur şi ʿārdur<br />
sel selāsil sel āsil ba baġlamak ba ġlamak [1] [1] zincire vurmak<br />
G235/2 Pend ile dīvāne-i ʿaşḳa sel selāsil sel āsil ba baġlama ba ġlama / Bend ü zencīr eslemez zīrā bilürsin şīr-i ʿaşḳ<br />
sel selāṭīn sel ṭīn [3] sultanlar<br />
K3/22 Sel Selāṭīne Sel ṭīne dīvān olur çünki lāzım / Nʾola ḳılsa tertīb-i dīvān u defter<br />
K2/14 Şāh-ı Cemşīd-ḫaşem Ḫusrev-i ḫurşīd-ʿalem / Ser ü ser-dār-ı ser-efrāz-ı sel selāṭīn sel ṭīn ṭīn-i ṭīn zamān<br />
K2/15 Ḫāk-i rāhı güher-i tāc-ı sel selāṭīn sel ṭīn ṭīn-i ṭīn cihān / Ayaġı ṭopraġıdur sürme-i ʿayn-ı aʿyān<br />
selb selb selb itmek itmek itmek [1] [1] ortadan kaldırmak, yok etme<br />
G141/1 Dil ḳayd-ı ʿaḳlı selb selb selb ideli ideli şād olup gider / Ṣan ṭıfldur ki ḫ˅āceden āzād olup gider<br />
selef selef [2] [2] eskiler, atalar, ecdâd<br />
G184/2 Götürüp ayaġı rindān-ı se selef se lef kes̱retden / Çekdiler cām-ı fenāyı bize yā Hū didiler<br />
G230/5 Bāḳī kemāl-i vaṣfı ne mümkin duʿāya gel / Ḫayrüʾl-kelāmi muḫtaṣarun didi çün selef<br />
selef<br />
sel selīm sel īm [1] [1] mükemmel, kusursuz<br />
G342/5 Şiʿr-i Bāḳī müsellem olsa nʾola / Vaṣf-ı pāküñ ider bu ṭabʿ-ı sel selīm sel īm<br />
Sel Selīm Sel īm Ḫān Ḫān [3] [3] [3] bkz. ‘Şāh/Şeh Selīm’, ‘Sulṭān Selīm’, ‘Ḫān Selīm’ md.<br />
G311/8 Ḫurşīd-i āsmān-ı saʿādet Sel Selīm Sel īm Ḫān Ḫān / Kim feyż-i cāmı kāne baġışlar hezār laʿl<br />
G337/8 Güli çemende serīr-i zümürridīn üzre / Sel Selīm Sel īm Ḫān Ḫān-ı Ḫān sipihr-āsitāna beñzetdüm
G470/6 Yaʿnī o şāh-ı muḳbil ol nükte-dān-ı kāmil / Ṣāḥib-ḳırān-ı ʿādil Sulṭān Sel Selīm Sel īm Ḫāne<br />
Ḫāne<br />
Selm Selmān Selm ān [7] [7] ünlü Fars şairi Selmân-ı Sa<strong>ve</strong>cî; bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 397-398.<br />
K2/36 Oldı vaṣf-ı suḫan-ārāñ ile şiʿr-i Bāḳī / Rifʿat-i pāyede hem-sāye-i naẓm-ı Selm Selmān Selm ān<br />
K6/20 Oḳuduḳça naʿtuñı her gūşeden gūş itmege / Cān-ı Selm Selmān Selm ān rūḥ-ı pāk-i Ḥażret-i Ḥassān gelür<br />
K11/14 Degülsin medḥine ḳādir ne deñlü ṭutsalar māhir / Gerekse Rūmda Bāḳī ʿAcem mülkinde Selm Selmān Selm Selmān<br />
ān ol<br />
G145/5 Ḫusrevā Bāḳī ḳuluñ naẓm içre Selm Selmān Selm ān olmaġa / Hep senüñ luṭfuñ muʿīn olmışdur iḥsānuñ ẓahīr<br />
K2/37 İrdi Selm Selmāna Selm āna sözi şiʿri kemālin buldı / Luṭfuña ḳaldı eyā ḫusrev-i ṣāḥib-dīvān<br />
K5/32 Ẓuhūr itdi Ẓahīrüñ sırrı ṭabʿ-ı nükte-dānumda / Aḳıtdı kendüye şiʿrüm revān-ı pāk-i Selm Selmān Selm Selmān<br />
ānı ān<br />
G24/5 Bāḳıyā ser-naḫl-bend-i gül-şen-i ebyātsın / Eyledi naẓm-ı bülendüñ ḥāṣılı Selm Selmān Selm<br />
ān ānı ān pest<br />
selseb selsebīl selseb īl [3] [3] içimi hoş <strong>ve</strong> hafif su ‖ cennet çeşmesi<br />
G337/11 Edā-yı Bāḳīyi vaṣfında selseb selsebīl selseb īl ṣanup / Riyāż-ı baḫtını bāġ-ı cināna beñzetdüm<br />
G285/1 Zülfüñi görsem ʿiẕāruñ üzre ey ḥūr-i cemīl / Ṣanuram zencīr şeklin baġlamışdur Selseb Selsebīl Selseb īl<br />
K4/11 Edāsı Selseb Selsebīl Selseb Selsebīl<br />
īl-i īl bāġ-ı Rıḍvān / Ḥurūfı ravżadan gelmiş reyāḥīn<br />
sem semʿ sem<br />
ʿ [2] [2] kulak<br />
M8/VI/2 Diyelüm sem semʿa sem semʿa<br />
ʿa nidā iricek āḫır Lebbeyk<br />
G225/2 Almaġa āvāze-i pāy-i semendüñ gūş-i cān / Ḳaldı yollarda nişān-ı naʿl-i esbüñ gibi sem semʿ sem<br />
sem semā-sīmā sem<br />
īmā īmā [1] [1] gök yüzlü ‖ güzel<br />
K27/1 Teʿālaʾllāh zehī ṭāḳ-ı bülend-i āsmān-āsā / Hezār aḥsent ey burc-ı felek-ḳadr u sem semā-sīmā sem<br />
īmā<br />
994<br />
sem semāʿ sem<br />
ʿ [2] tasavvuf ehlinin müzik aletleri de çalınarak söylenen neşidelere uyup<br />
raksetmeleri ‖ dönme<br />
G446/3 ʿAşḳuñla Zühre çarḫda gerdūn sem semāʿda sem ʿda / Ḫurşīd ü māh şevḳ ile sūz u güdāzda<br />
G279/5 Sem Semāʿ-ı Sem çeng ü nāy u devr-i sāġar devleti döndi / Ṣafāsın süre gör ey ṣofī-i sālūs devrānuñ<br />
sem semāʿ sem<br />
ʿ eylemek/itmek eylemek/itmek [2] [2] dönerek sema etmek<br />
G82/2 Güzeller şevḳıne ṣoḥbetde ṣofī çalġusuz oynar / Velī her bilmeyen eyle ṣanur anı sem semāʿ sem ʿ eyler eyler<br />
G182/5 Ḥalḳa-i ẕikre girüp ʿāşıḳlar itdiler itdiler sem semāʿ sem / Ehl-i diller ʿaşḳ odına yana yana girdiler<br />
sem semāʿa sem<br />
ʿa girmek [1] sema etmeye başlamak<br />
G29/2 Sem Semāʿa Sem ʿa girse nʾola cām-ı meyden zāhid-i hüşyār / Ki raḳṣ-ı ẕerreye ḫurşīd-i ʿālem-tāb olur bāʿis̱<br />
semen semen [9] [9] yasemin; bkz. ‘gül ü semen’, ‘berg-i semen’ md.<br />
K24/4 Çihre gül sīne semen semen çeşm-i mükeḥḥal nergis / Ḫaṭ çemen ġonca dehen caʿd-ı muʿanber sünbül<br />
G103/6 Şāḫ-ı gül ü nihāl-i semen semen semen biri birinüñ / İrdi o dem ki ḳolını boynına ṣalalar<br />
G284/3 Ḳad serv-i çemen yāre dehen ġonca-i gül-zār / Ḫaṭ müşg-i Ḫuten çihre semen semen ḫāl ḳaranfül<br />
G358/5 Ġoncalar dügmelerin çözdi bahār oldı diyü / Sīnesin açdı girībānını çāk itdi semen<br />
semen<br />
G535/5 Bāḳī görüp ol pīreheni yāre ṣarılmış / Ṣandum ki semen semen ḳadd-i sefīdāre ṣarıldı<br />
G28/2 Naḫl-i zībā ile nāzük tenidür meyle sebeb / Ne ḳad-i serv ne sīmā-yı semendür semendür bāʿis̱<br />
K17/3 Döndi diyār-ı Rūma semenlerle semenlerle ṣaḥn-ı bāġ / Gūyā sevād-ı mülk-i Ḥabeşdür benefşe-zār<br />
G248/2 Ḫaṭ-ı nev-ḫāste kim ʿārıżuñ üzre görinür / Döndi dendāneleri şekline sīn-i se semenüñ se<br />
menüñ<br />
K18/13 Semenüñ Semenüñ sīne-i sīmīnin açup bād-ı seḥer / Çözdi gül-şende gülüñ dügmelerin nāḫun-ı ḫār<br />
semen semen-ber semen ber [2] yasemin gibi beyaz göğüslü<br />
G380/2 Lebleri mül ṣaçları sünbül yañaġı berg-i gül / Bir semen semen-ber semen ber ber serv-i ḫoş-reftār dirseñ işte sen<br />
G485/4 Sen semen semen-ber semen ber serv-i sīm-endāma bir kez ṣarılañ / Başa iletdi işin ʿālemde destāruñ gibi
semen semen-rūyān semen semen ūyān [1] yasemin yüzlü güzeller<br />
G328/8 Gül gül olsun ruḫ-ı semen semen-rūyān<br />
semen ūyān / Ṣubḥ-dem seyr-i gül-sitān idelüm<br />
semend semend [20] [20] güzel, süratli <strong>ve</strong> çevik at<br />
K5/17 Semender-<strong>ve</strong>ş semendüñ semendüñ yanar od içre atar kendin / Ṣu gibi aḳıdur degse şirār-ı naʿli sindānı<br />
K20/22 Dem-i <strong>ve</strong>ġāda çü pāy-i semendi semendi deprense / Sipihre lerze düşer arża irişür zilzāl<br />
K10/14 Vāṣıl olmaz pāye-i naʿl-i semend semend-i semend ḳadrine / Efser-i Ḫāḳān degül tāc-ı ser-i Ḳayser bile<br />
G153/5 Şemşīr-i dest-i ḳahruña Cemşīd baş eger / Naʿl-i semend semend-i semend ʿazmüñe Dārā ḳulaḳ çeker<br />
G255/5 Destüñde Ẕüʾl-feḳār-ı ʿAlī nevk-i ḫāmedür / Bāḳī semend semend-i semend<br />
i ṭabʿuñ olur Düldül eyleseñ<br />
K5/39 Żiyā-baḫş ol rikābuñ şuʿlesinden māh u ḫurşīde / Semend Semend-i Semend i baḫtuñ itsün ʿarṣa-i ʿālemde cevlānı<br />
G143/5 Murādı sīneye ol serv-i sīm-endāmı çekmekdür / Semend Semend-i Semend i ṭabʿ-ı Bāḳī bir gümişden sīne-bend ister<br />
G444/5 Semend Semend-i Semend i ṭabʿa süvār oldı ʿazm ider Bāḳī / Belāġat ehline yā Hū göñüller alçaḳda<br />
G494/2 Bahār oldı dem-i seyr ü temāşādur ḫudā<strong>ve</strong>ndā / Semend Semend-i Semend i ʿazmüñ itsün ʿarṣa-i ʿālemde cevlānı<br />
K2/23 Ġāzīler pāy-i semendin semendin yine ḫınnāladılar / Ḫūn-ı aʿdāyı o dem kʾeylediler seyl seyl-i seyl revān<br />
G174/4 Yügrük atuñ ḳılıcuñ keskin didüm / Gāh tīġın geh semendin semendin gösterür<br />
K2/13 Dā<strong>ve</strong>r-i devr-i zamān Şāh Süleymān ol kim / Yüz sürer pāy-i semendine semendine mülūk-i devrān<br />
G233/7 Olmaz ey Bāḳī-i bī-dil ser-i aʿdā pā-māl / Yine sen ṭabʿ semendine semendine süvār olmayıcaḳ<br />
K5/17 Semender-<strong>ve</strong>ş semendüñ semendüñ yanar od içre atar kendin / Ṣu gibi aḳıdur degse şirār-ı naʿli sindānı<br />
M1/VI/3 Her ḳanda baṣsa pāy-ı semendüñ semendüñ semendüñ nis̱ār içün / Ḫānlar yoluñda cümle revān itdi cānları<br />
G225/2 Almaġa āvāze-i pāy-i semendüñ semendüñ gūş-i cān / Ḳaldı yollarda nişān-ı naʿl-i esbüñ gibi semʿ<br />
G417/8 Cihānda ʿarṣa-i iḳbāl ü baḫtuñ şeh-süvārısın / Virür naʿl-i semendüñ semendüñ şuʿle mihr-i ʿālem-efrūze<br />
K14/28 Licāmuñda sitām olmaḳ yaraşur çarḫuñ ecrāmı / Semendüñ Semendüñ sīne-bendinde gül-i zer māh-ı tābānı<br />
G147/4 Semendüñ Semendüñ naʿli mirʾāt-ı Sikender / Seg-i kūyuñ sifāli cām-ı Cemdür<br />
G291/2 Naʿl-i süm-i semendüñe<br />
semendüñe semendüñe benzetdiler diyü / Saḳf-ı sipihre degdi küleh-gūşe-i hilāl<br />
semend semend-i semend i nnāz<br />
n<br />
āz [2] [2] naz atı; bkz. ‘esb-i nāz’ md.<br />
G446/4 Üftādeler şikeste vü mecrūḥ u pāy-māl / Ḫūbān semend semend-i semend<br />
i nnāza<br />
n<br />
āza binüp türktāzda<br />
G52/4 Gedā-yı bī-ser ü pāyı semend semend-i semend i nnāza<br />
n<br />
āza çignetme / İñende ḥüsne maġrūr olma sulṭānum bu dünyādur<br />
995<br />
semender semender [1] [1] bir kertenkele şeklinde hayal edilip ateşte yanmadığına inanılan<br />
masal hayvanı; çeşitli sözlüklerdeki tanımlar <strong>ve</strong> farklı tanıklar için bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI,<br />
s. 399-400.<br />
G422/5 Iṣınurdum yirüme nār-ı firāḳa nisbet / Ben olaydum eger āteşde semender semender yirine<br />
Semer Semerḳand Semer ḳand ü ü ü Buḫārā Buḫārā [1]<br />
[1]<br />
K15/4 Zamāne ḫāl-i Hindū-yı benefşe zīnetin görsün / Nis̱ār itsün Sitānbūla Semer Semerḳand Semer ḳand ü ü Buḫārāy Buḫārāyı Buḫārāy<br />
semt semt semt semt [7] [7] her tarafta, şehrin her yerinde<br />
G23/1 Lāle-ḫadler ḳıldılar gül-geşt-i ṣaḥrā semt semt semt semt / Bāġ u rāġı gezdiler idüp temāşā semt semt semt<br />
semt<br />
G23/2 ʿĀşıḳ-ı dīdār-ı pāküñdür meger kim cūylar / Cüst ü cū eyler seni ey serv-i bālā semt semt semt<br />
semt<br />
G23/3 Leşger-i ġam geldi dil şehrine ḳondı cavḳ cavḳ / Ḳopdı yir yir fitne vü āşūb u ġavġā semt semt semt<br />
semt<br />
G23/4 Giryeden cūy-ı sirişküm sū-be-sū oldı revān / Yine Ḳulzüm gibi cūş itdi bu deryā semt semt semt<br />
semt<br />
G23/5 Bir ḳadem baṣ luṭf ile gel gül-şene ey serv-ḳad / Bileler eksükligin her serv-i bālā semt semt semt<br />
semt<br />
G23/6 Şiʿr-i Bāḳī sebʿa-i iḳlīme olduḳça revān / Oḳınursa yiridür bu naẓm-ı ġarrā semt semt<br />
sem semūm sem<br />
ūm ūm [1] [1] Sam yeli<br />
M2/I/5 Āb u tābın giderüp teff-i sem semūm sem semūm<br />
ūm-ı ūm ḳahrı / Berg-i nīlūfere döndürdi gül-i ḫandānı
s̱ s̱en s̱<br />
en enā en ā [7] övgü, medh; bkz. ‘medḥ ü s̱enā’ md.<br />
K1/27 Bāġ-ı s̱ s̱en s̱ en enā en vü gül-şen-i medḥüñde mürġ-i dil / Bu naẓm-ı rūḥ-baḫşı oḳur ṣu gibi revān<br />
K23/34 Ḫatm oldı söz duʿā-yı cemīlüñ maḥallidür / Kʾola raḥīk-i cām-ı s̱ s̱en s̱ en enā en ʿanberīn ḫıtām<br />
K26/37 ʿAndelībān-ı ḫoş-elḥān-ı gül-istān-ı s̱ s̱en s̱ en enā en / İdeler medḥüñ ile ḫoş naġamāt-ı rengīn<br />
G350/3 Gedā gūş itse düşnāmuñ duʿālar eyler alḳışlar / Bir iki sen de sög bārī duʿā olsun s̱ s̱en s̱ en enā en olsun<br />
K21/23 ʿArūs-ı dehre s̱ s̱en s̱ en enāñ enāñ<br />
āñı āñ benem ḳılāde ḳılan / Güher edā-yı girān-māye rişte ince ḫayāl<br />
K5/34 Egerçi pīr-i dānādur göñül fenn-i belāġatda / Velī olmaz deb-istān-ı s̱ s̱en s̱ en enāñuñ en āñuñ ṭıfl-ı nā-dānı<br />
K3/29 S̱ S̱en S̱ en enās<br />
āsında ās ında Bāḳī-ṣıfat ola ʿāciz / Hezārān ola ʿandelīb-i suḫan-<strong>ve</strong>r<br />
s̱ s̱en s̱<br />
en enā-ḫ˅ān en ḫ˅ān [3] sena okuyan, ö<strong>ve</strong>n, medheden<br />
K11/13 İrişdükçe seḥer-gāha münācāt eyle der-gāha / Devām-ı devlet-i şāha duʿā-gūy u s̱ s̱en s̱ en enā-ḫ˅ān en ḫ˅ān ol<br />
G274/7 Yaʿnī sulṭān-ı cevān-baḫt Meḥemmed Ḫān kim / Yirde meddāḥı beşer gökde s̱ s̱en s̱ en enā-ḫ˅ān en ḫ˅ān ḫ˅ānı ḫ˅ān melek<br />
K5/29 S̱ S̱en S̱ en enā-h˅ānuñ<br />
en ˅ānuñ olurdı māh-ı Kenʿān ṭalʿatuñ görse / Saña Yūsuf diyeydi iller aña Yūsuf-ı s̱ānī<br />
sencileyin sencileyin [4] [4] senin gibi(si)<br />
M1/IV/6 Deryālar itse ʿālemi çeşm-i güher-feşān / Gelmez vücūda sencileyin sencileyin dürr-i şāh-vār<br />
G245/4 Çemende ġonca-i dil neyle gülsün açılsun / Yanumda sencileyin şūḫ-ı gül-ʿiẕārum yoḳ<br />
Kt11/1 Şāʿir olup kişi söz söylemege ey Emrī / Bizdeki ṭabʿ gerek sencileyin sencileyin sencileyin gūl olmaz<br />
G62/2 Bencileyin günin geçürür āh u vāh ile / Sencileyin Sencileyin Sencileyin <strong>ve</strong>fāsuzı her kim se<strong>ve</strong>r geçer<br />
(kırmızı)<br />
996<br />
sender senderūs sender senderūs<br />
ūs eylemek [1] [1] sarartmak (cila yapmakta kullanılan bir zamk) ‖ kızartmak<br />
G212/6 Evṣāf-ı laʿlüñ ile pür-efsūndur sözüm / K’eyler K’eyler oḳınsa çihre-i aʿdāyı sender senderūs sender ūs<br />
sened sened [1] [1] gü<strong>ve</strong>nilecek yer ‖ tapu<br />
G43/1 Ey dil gerekse vāsıṭa-i devlet-i ebed / Olmaz nigāruñ işigi ṭaşı gibi sened<br />
sened<br />
seng seng [14] [14] taş<br />
M1/I/3 Āḫır mekānuñ olsa gerek cürʿa gibi ḫāk / Devrān elinden irse gerek cām-ı ʿīşa seng<br />
seng<br />
K24/47 Ser-i aʿdāña ṭaḳa seng seng-i seng i melāmet güller / Ola düşmenlerüñüñ başına şeş-per sünbül<br />
M9/V/1 Ṣıyup seng seng-i seng i ḥavādis̱ yine cām-ı bezm-i ʿuşşāḳı<br />
G51/6 Bī-sütūn-ı ġamda Bāḳī seng seng-i seng i miḥnet kesmede / Şöyle üstād oldı kim Ferhāda ṣanʿat gösterür<br />
G204/2 Ḳanḳı gündür ki senüñ seng seng-i seng i ġamuñ zaḫmından / Günbed-i çarḫ-ı felek başumuza teng olmaz<br />
G333/3 Ḫayāl-i ḫāl-i ruḫsāruñ yoġ anuñ çünki göñlinde / Ne baṣdı baġrına seng seng-i seng i siyāhı Kaʿbe yā ḳıblem<br />
G403/4 Urmañ gedā-yı kūy-ı ḫarābāta seng seng-i seng i ṭaʿn / Ḳoñ anı kendü ḥāline Rabb-i Raḥīm ile<br />
G420/7 Bāḳī ʿaceb mi seng seng-i seng i i belā irse pāyine / Her kim bu reh-güẕār-ı fenādan mürūr ide<br />
G426/6 Ẓulmet-i cehlde cevher diyü cemʿ itdügümüz / Ḳorkum oldur çıḳa ol rūzda seng seng-i seng i i ḫāre<br />
G491/5 Nīle ġarḳ itdi tenüm seng seng-i seng i i cefā zaḫmından / Yaşumı cevr-i firāvān ile Ceyḫūn itdi<br />
M6/VII/3 Seng Seng-i Seng i fenāya çaldı hevā ṣabr zevraḳın<br />
G12/3 Seng Seng-i Seng i bī-dāduñla serde zaḫm-ı ḫūnīnüm ki var / Gūşe-i destārda rengīn ḳaranfüldür baña<br />
G98/4 Seng Seng-i Seng i cefā-yı dehr ile mirʾāt-ı dil degül / Cām-ı cihān-nümā-yı Sikender şikest olur<br />
G172/3 Seng Seng-i Seng i cevrüñle ne dem dökse göñül şīşesini / Gözlerümden dökilür ḳaṭre-i nā-yāb nedür<br />
seng seng-i seng i fel felāḫan fel<br />
ḫan urmak [2] sapan taşı vurmak<br />
G98/5 Seng Seng-i Seng i i fel felāḫan fel<br />
ḫan ḫan ursa eger dest-i rūzgār / Ḳandīl-i āfitāb-ı münev<strong>ve</strong>r şikest olur<br />
G103/2 Ṣaḥn-ı çemende şöyle ḳırıldı zücāc-ı yaḫ / Seng Seng-i Seng i fel felāḫan fel<br />
ḫan urd urdı urd<br />
meger aña lāleler<br />
seng seng-i seng i i mu muṣallā mu<br />
ṣallā [1] [1] musalla taşı
G229/9 Ḳadrüñi seng seng-i seng i mu muṣallāda mu<br />
ṣallāda ṣallāda bilüp ey Bāḳī / Ṭurup el baġlayalar ḳarşuña yārān ṣaf ṣaf<br />
seng seng-dil seng seng dil [3] taş yürekli güzel<br />
G376/3 Jāle düşmiş berg-i sūsendür muraṣṣaʿ ḫançerüñ / Berkdür ey seng seng-dil seng dil ammā demürden ṭaşdan<br />
G383/3 Dostum her seng seng-dil seng dil dil bilmez dehānuñ ḳıymetin / Cāna baṣ ol ḫātem-i gevher-nigīnüñ minnetin<br />
G1/4 Sen seng seng-dilüñ seng dilüñ şol ki derūnında yir eyler / ʿĀlemde hemān sikke ḳazar mermere cānā<br />
seng seng-end seng end endāz end āz [1] mancınık<br />
G17/4 Ne ṭaşlar baṣdı seng seng-end seng end endāz<br />
āz-ı āz āhum deyr-i gerdūna / Düşen altun ḳayalardur degül vaḳt-i seḥer kevkeb<br />
seng sengīn seng sengīn<br />
īn-dil īn dil [2] taş yürekli, merhametsiz; bkz. ‘dil-i sengīn’ md.<br />
G234/3 Naẓarda merḥametden yoḳ es̱er ey şūḫ-ı seng sengīn-dil seng dil / Ḳıya baḳışlaruñdan añlanur ḳalbüñ ḳaya ancaḳ<br />
G452/4 Nʾolur bī-raḥm u seng sengīn seng sengīn<br />
īn-dil īn dil cefā-ḫū tünd ü ser-keşden / Göñüller iñlese şūḫ olsa dil-ber şī<strong>ve</strong>-kār olsa<br />
sep sepīde sep sepīde<br />
īde-dem īde dem dem [1] seher vakti, sabah vakti<br />
M1/VII/3 Gün ṭoġdı şimdi ġāyete irdi sep sepīde sep sepīde<br />
īde-dem īde dem / Ruḫsār-ı ḫūb-ı ḫusrev-i rūşen-żamīri gör<br />
1. baş<br />
ser ser [22]<br />
[22]<br />
G136/1 Ḫūn-ı dil mey kāse-i ser ser anda bir peymānedür / ʿİşret-ābād-ı maḥabbet bir ʿaceb mey-ḫānedür<br />
G322/1 Maḥabbet baḥridür āhum yilinden mevc urur yaşum / Melāmet fülkidür ser ser ser aña lengerdür iki ḳaşum<br />
G12/3 Seng-i bī-dāduñla serde serde zaḫm-ı ḫūnīnüm ki var / Gūşe-i destārda rengīn ḳaranfüldür baña<br />
G72/3 Farḳ-ı serde serde şekl-i şemşīrüñ yiter perr-i küleng / Bā-vücūd ol dem ki ḫūn-ı zaḫmum içre āl olur<br />
G193/3 Tāc-ı zümürrüdī görinür var ise meger / Bālā-yı serde serde illere dūd-ı kebūdumuz<br />
G281/3 Bālā-yı serde serde āteş-i āhum duḫānını / Şāh-ı maḥabbet üstine bir sāye-bān ṭutuñ<br />
G441/1 Ten pāy-māl ü serde serde ġam-ı ʿaşḳ-ı yār ise / Ayaḳda ḳaldum elde degül iḫtiyār ise<br />
G72/5 Serde Serde ey Bāḳī ġam-ı zülf-i hümāyūn-fāl var / Sāye-i baḫt u saʿādet māye-i iḳbāl olur<br />
K10/14 Vāṣıl olmaz pāye-i naʿl-i semend-i ḳadrine / Efser-i Ḫāḳān degül tāc-ı ser ser-i ser i Ḳayser bile<br />
K12/8 Ayaġı ṭopraġı tāc-ı ser ser-i ser i i eşrāf-ı cihān / Sürme-i ḫāk-i rehin dīde-i aʿyāne çeker<br />
K22/30 Ben kemend-endāz-ı meydān-ı belāġat olalı / Ḥalḳa-i teslīme geçmişdür ser ser-i ser i gerden-keşān<br />
G524/4 Ārām-geh-i mürġ idi dirler ser ser-i ser i Mecnūn / Meydān-ı maḥabbetde ne başlar yuvalandı<br />
K14/22 Ser Ser-i Ser i bī-maġz-ı düşmenden feżāda kāseler ṭoldı / Sibāʿ-ı kūh u deşte ḳıldılar tertīb-i mihmānī<br />
2. uç<br />
K2/31 Maḥv olupdur ser ser-i ser i i şemşīr-i cihān-gīrüñ ile / Levḥ-i ʿālemde olan naḳş-ı ḍalāl u ṭuġyān<br />
K12/11 Dāmen-i şāhid-i maʿnāya biri dest uramaz / Çoġ olur gerçi ser ser-i ser<br />
i fikri girībāne çeker<br />
K25/40 Nitekim her ser ser-i ser i māh ola bir altun ḳandīl / Zī<strong>ve</strong>r-i dāʾire-i çenber-i çarḫ-ı devvār<br />
G335/2 Der-i ümmīdi ḳıldum beste ḫūbānuñ <strong>ve</strong>fāsından / Görinür sīnede yir yir ser ser-i ser i mismārdur dāġum<br />
G112/2 Ser Ser-i Ser i nīzeñe irgüren başını / Cihān ḫalḳı içre ser-efrāz olur<br />
G113/3 Oḳlaruñ sehmi sīneye iricek / Ser Ser-i Ser i peykānuñ üstüḫāne deger<br />
G137/3 Kūyuña ḳarşu ṭurup ḳıble-nümā mīli gibi / Ser Ser-i Ser i peykān-ı ġamuñda ten-i ʿuryān ditrer<br />
G330/2 Çeşm-i bīmārı gibi ḫaste-dilem / Ser Ser-i Ser zülfi gibi perīşānem<br />
G346/7 Ser Ser-i Ser i şemşīrüñ ile ṭoġrasalar ḫāme-ṣıfat / Baş ḳaldurmaya ʿāşıḳ ḫaṭ-ı fermānuñdan<br />
ser ser ü ü ser ser-dār ser ār [1] [1] başkan, önder, reis<br />
K2/14 Şāh-ı Cemşīd-ḫaşem Ḫusrev-i ḫurşīd-ʿalem / Ser Ser ü ü ser ser-dār ser ār ār-ı ār ser-efrāz-ı selāṭīn-i zamān<br />
ser ser ser ü ü ssīne<br />
s īne [2] [2] her yer<br />
G66/3 Tāze dāġumla ser ser ü ü ü ssīne<br />
s īne nʾola zeyn olsa / Kūh u deşt ey yüzi gül lāle-i ḥamrā yiridür<br />
997
G402/5 Ḫayāli her dem ey Bāḳī gezer nice ser ser ü ü ssīne<br />
s īne / Hezārān kūh u deşti geşt ider bir demde bir āhū<br />
ser ser ser terki terki terki [1] [1] başını <strong>ve</strong>rmeye hazır olma, ölümü göze alabilme<br />
G171/6 Ser Ser terkine terkine ḳāʾildür dünyāya göñül virmez / Terk ehlinüñ ey Bāḳī başında saʿādet var<br />
998<br />
ser terkini terkini urmak urmak [1] [1] başını <strong>ve</strong>rmeye hazır olmak, ölümü göze alabilmek; bkz. ‘terk-i ser<br />
itmek/ḳılmak’ md.<br />
G341/5 Ser-i zülfi ucında ʿāḳıbet ser ser terkini terkini urdum urdum / Girüp meydāne Bāḳī ṭopumı çevgāne ṭapşurdum<br />
ser ser-i ser<br />
i aaʿdā<br />
a<br />
ʿdā [7] [7] düşmanların başı<br />
Mtl 22 Mihr-i ruḫsārını vaṣf it o mehüñ maṭlaʿda / Ser Ser-i Ser i aaʿdāy<br />
a<br />
ʿdāy ʿdāyı ʿdāy nihāyet añasın maḳṭaʿda<br />
K24/47 Ser Ser-i Ser i aaʿdāña<br />
a<br />
ʿdāña ṭaḳa seng-i melāmet güller / Ola düşmenlerüñüñ başına şeş-per sünbül<br />
K5/12 İner Seyf āyeti gibi ser ser-i ser i aaʿdāya<br />
a<br />
ʿdāya şemşīri / Ḥadīs̱-i tīġ-i pulādın nice şerḥ ide Kirmānī<br />
K2/25 Ser Ser-i Ser i aaʿdāñ<br />
a<br />
ʿdāñ ʿdāñı ʿdāñ boyar ḳana dem-ā-dem ḳılıcuñ / Anlara ḫalḳ anuñʾçün didiler sürḫ-serān<br />
G233/7 Olmaz ey Bāḳī-i bī-dil ser ser-i ser i aaʿdā<br />
a<br />
ʿdā pā-māl / Yine sen ṭabʿ semendine süvār olmayıcaḳ<br />
K20/43 ʿAceb degüldür eger olsa nükte-i ḳalemüm / Ser Ser-i Ser i ʿadū ʿadū-yı ʿadū yı bed-endīşe ḍarbet-i kūpāl<br />
G546/5 Tırāş itdi ser ser-i ser i aaʿdāy<br />
a<br />
ʿdāy ʿdāyı ʿdāy bir bir tīġ-i bürrānı / Atañ fetḥ itdi kürsiyy-i bilād-ı Berber-istānı<br />
ser ser-i ser<br />
i kkūy<br />
k<br />
ūy ūy [16] [16] sevgilinin semti<br />
G399/1 İtdürür zühhāda ol miḥrāb-ı ebrū ser-fürū / Ḳıldurur ʿuşşāḳa ol ḫāk-i ser ser-i ser i i kkū<br />
k<br />
ser-fürū<br />
K10/6 Cān virür çoḳdur ser ser-i ser i i kkūyuñda<br />
k<br />
ūyuñda ḳurbān olmaġa / Ḥāżır it şemşīr-i bürrānuñla bir ḫançer bile<br />
G27/5 Meger başuñ ser ser-i ser i i kkūy<br />
k<br />
ūy ūyında ūy ında ṭop olmaḳ hevāsıdur / Dem-ā-dem Bāḳıyā ḳoluñda çevgān olmaġa bāʿis̱<br />
G56/5 Cāna rāḥatdur ser ser-i ser i i kkūyuñda<br />
k<br />
ūyuñda āh itdükleri / Ol hevālar Bāḳī-i bīmāre ġāyet ḫoş gelür<br />
G251/4 ʿAlāʾiḳdan mücerred ol ser ser-i ser i kkūy<br />
k<br />
ūy ūyında ūy ında mesken bul / Mesīḥā-<strong>ve</strong>ş mekānı āsmāndur ehl-i tecrīdüñ<br />
G285/2 Secde-i ḫāk-i ser ser-i ser i kkūyuñla<br />
k<br />
ūyuñla ūyuñla māh-ı çār-deh / Çihre-i zerdin ġubār-ālūde ḳılmış bir ẕelīl<br />
G324/5 Nāleler ḳıldum ser ser-i ser i kkūy<br />
k<br />
ūy ūyında ūy ında yāruñ Bāḳıyā / Bülbülān-ı gül-sitān-ı dehri ḫāmūş eyledüm<br />
G399/1 İtdürür zühhāda ol miḥrāb-ı ebrū ser-fürū / Ḳıldurur ʿuşşāḳa ol ḫāk-i ser ser-i ser i kkū<br />
k<br />
ser-fürū<br />
G65/2 Ḥaremden naʿre-i Lebbeyke Lebbeyk irdi eflāke / Ser Ser-i Ser i kkūyuñda<br />
k<br />
ūyuñda gūyā nāle-i ʿuşşāḳ-ı şeydādur<br />
G125/4 Ser er er-i er i kkūyuñda<br />
k<br />
ūyuñda benüm āh-ı seḥer-gāhlarum / Ne bilür ʿaşḳ elemin çekmedi ol daḫı uyur<br />
G127/1 Temāşā-gāh-ı ʿuşşāḳ ol cemāl-i ʿālem-ārādur / Ser Ser-i Ser i kkūy<br />
k<br />
ūy ūyında ūy ında ʿālem mest ü şeydā bir temāşādur<br />
G128/3 Temāşā-yı gül ü gül-şende ārām eylemez cānum / Ser Ser-i Ser i kkūy<br />
k<br />
ūy ūyında ūy ında cānānuñ ġaraż ārām-ı cānumdur<br />
G179/5 Ser Ser-i Ser i kkūyuñdaki<br />
k<br />
ūyuñdaki efġān-ı Bāḳī / Ḥicāzuñ ḳāfilesinde ceresdür<br />
G363/1 Ser Ser-i Ser i kkūyuñ<br />
k<br />
ūyuñ ṣanemā cennet-i aʿlā bilürin / Müntehā ḳāmetüñi Sidre vü Ṭūbā bilürin<br />
G372/4 Ser Ser-i Ser i kkūyuñda<br />
k<br />
ūyuñda ger ġavġā-yı ʿuşşāḳ olmasun dirseñ / Raḳīb-i kāfiri öldür ne ceng ü ne cidāl olsun<br />
G391/4 Sen aġyār ile devr itdür şehā peymāneyi dāʾim / Ser Ser-i Ser i kkūyuñ<br />
k<br />
ūyuñ ṭolaşup ʿāşıḳ-ı dīvāneler dönsün<br />
ser ser-i ser<br />
i zülf [19] zülfün ucu<br />
K12/1 Dil-i ṣad-çāki ser ser-i ser i zülf zülf-i zülf<br />
perīşāne çeker / Bilür ol mūy ġamın her ne ise şāne çeker<br />
K12/2 Kim çıḳar başa ser ser-i ser i zülf zülf-i zülf<br />
girih-gīrüñ ile / Yine ol silsile cevrin dil-i dīvāne çeker<br />
G81/5 Miḥneti dil ser ser-i ser i zülfinde çeker ey Bāḳī / Kāfir-istāna düşen kimsede miḥnet demidür<br />
G90/1 Dil beste-i kemend-i ser ser-i ser i i zülf zülf-i zülf<br />
yārdur / Cān ḫaste-i girişme-i çeşm-i nigārdur<br />
G126/2 Ne hümā ḳaydı ser ser-i ser i zülfi hevāsında baña / Göñül o mertebelerden yüce pervāz eyler<br />
G187/1 Öper meclisde laʿl-i dil-beri peymāneler vardur / Ṣunar destin ser ser-i ser i zülf zülf-i zülf<br />
nigāra şāneler vardur<br />
G252/2 Ḳatı eller dili ser ser-i ser i zülfüñ / Dilek ey şūḫ-ı şī<strong>ve</strong>-kār dilek<br />
G338/3 Yād-ı ser ser-i ser i i zülfüñle zülfüñle gül-zār-ı dil ü cānda / Sünbüller ider peydā efkār-ı perīşānum<br />
G359/2 Ḳaddüm bükilüp derdüñ ile döndi kemāne / Ḳullāb-ı ser ser-i ser<br />
i zülf zülf-i zülf<br />
perīşānuñ elinden<br />
G410/2 Ḳaldum ayaḳda ser ser-i ser i zülf zülf-i zülf<br />
perīşānı gibi / Dil viren böyle mʾolur dil-ber-i ʿālī-şāne
G493/4 Dil giriftār-ı ser ser-i ser i zülfüñ olup / Ṣayd-ı ser-pençe-i şeh-bāz oldı<br />
G518/5 Dil-i Bāḳīyi ser ser-i ser i i zülfüñ elinden cānā / Çeküben ḫışm ile çeşm-i siyehüñ ala gibi<br />
G9/2 Ser Ser-i Ser i zülfiyle ḫaṭın örter imiş dirler o şūḫ / Açmadı kimseye ammā orayı bād-ı ṣabā<br />
G33/3 Alınmazdı göñül yār olmayaydı / Ser Ser-i Ser i zülfüñ gibi kec-bāze ger ruḫ<br />
G116/4 Ser Ser-i Ser i zülf zülf-i zülf<br />
siyeh-kāruñ şeb-i tār / ʿİẕāruñ pertevi meh-tāba beñzer<br />
G173/4 Ser Ser-i Ser i zülfüñle zencīrin sürer dīvānedür sünbül / Ġam-ı ḫālüñle yanup lāleler küh-sāre düşmişdür<br />
G341/5 Ser Ser-i Ser i zülfi ucında ʿāḳıbet ser terkini urdum / Girüp meydāne Bāḳī ṭopumı çevgāne ṭapşurdum<br />
G436/2 Ser Ser-i Ser i zülfüñde iken çeşmüñe meyl itse göñül / Beñzer ol ṭıfla varur ev<strong>ve</strong>l-i şebden ḫ˅āba<br />
G436/3 Ser Ser-i Ser i zülfiyle çeker kendüye ser-keşleri yār / Ne ḳadar saḫt kemān olsa urur ḳullāba<br />
ser ser fid fidā fid ā ḳılmak ılmak [1] [1] başını feda etmek, başını <strong>ve</strong>rmek<br />
K12/4 Yāre ser ser ḳılsa ılsa fid fidā fid<br />
mūr-ṣıfat cān-ı żaʿif / Pīş-keş pāy-ı melaḫdur ki Süleymāna çeker<br />
ser ser ḳoymak ḳoymak [1] [1] başını ortaya koymak, ölümü göze almak<br />
G250/4 Ayaġuñ öpmeden el çekmez ol virür başın / Ḳoyupdur Ḳoyupdur ey boyı şimşād o yolda ser ser zülfüñ<br />
serden serden serden düşmek düşmek [1] [1] (tacı) baştan düşmek ‖ saltanatı sona ermek<br />
G511/4 Düşürdi Düşürdi Düşürdi efser-i iḳbāli serden serden / İçüp bī-hūş olan cām-ı ġurūrı<br />
ser serāb ser āb [1] [1] serap<br />
G365/3 Ḳanmaz şarāb-ı nāba lebüñ ārzū iden / Sīr-āb olur mı teşne-i Kevs̱er ser serābdan ser serābdan<br />
ābdan<br />
ser ser-āġāz ser<br />
ġāz eylemek/itmek [6] başlamak<br />
G121/5 Ruḫlaruñ medḥin ser ser-āġāz ser ġāz ġāz itdi Bāḳī bāġda / Düşdiler hep yanına bülbüller āheng itdiler<br />
G358/2 Meclis-i ʿaşḳda ney-zen ne çalar yanumda / Ġam-ı hecrüñle ser ser-āġāz ser<br />
ġāz idicek nāleye ben<br />
G364/5 Vaṣf-ı nāz-ı nāzenīnümdür bu şiʿrüm Bāḳıyā / Muṭrıb-ı meclis ser ser-āġāz ser ġāz eylesün şehnāzdan<br />
G388/2 Nāle ḳılsun ḳāmetüñ yādına mürġ-i ḫoş-nevā / Rāstdan bir naġme-i dil-keş ser ser-āġāz ser ġāz eylesün<br />
G532/4 Vaṣf-ı ḥüsninde ser ser-āġāz ser ġāz itdi dil nev-rūzda / Bülbül-i şūrīdenüñ itdükleri ġulġul gibi<br />
G419/6 Ser Ser-āġāz Ser ġāz ġāz itdi itdi nev-rūz-ı ʿAcemden bülbül-i şeydā / Ḳılup bir ṣavt peydā fetḥ -i Āẕerbāycān üzre<br />
ser ser-āmed ser<br />
āmed [2] önde gelen, ileri gelen<br />
K3/4 Egerçi ser ser-āmed ser āmed geçer şāḫ-ı sünbül / Muʿanber ṣaçuñla ḳaçan ola hem-ser<br />
G526/3 Devr içre gerçi sen de ser ser-āmedsin<br />
ser āmedsin ey güneş / Olmayasın ol āfet-i devr-i zamān gibi<br />
ser ser-ā-pā ser<br />
ā [12] baştan ayağa, tamamen<br />
K16/3 Çeşmüm devāt-ı surḫa dönüp ḫūn-ı eşk ile / Cismüm boyandı ḳana ser ser-ā-pā ser ḳalem gibi<br />
K18/12 Mevsim-i rezm degüldür dem-i bezm irdi diyü / Sūsenüñ ḫançerini ṭutdı ser ser-ā-pā ser<br />
ā jengār<br />
G155/5 ʿAdūnuñ ḳılsun endāmın ser ser-ā-pā ser ā ḳana müstaġraḳ / Bitürsün bāġ-ı nuṣretde nihāl-i erġavān ḫançer<br />
G321/2 Hem-reng-i peleng itdi beni kūh-ı belāda / Cismümde ser ser-ā-pā ser ā ā görinen dāġ-ı siyāhum<br />
G502/5 Ten-i Bāḳīyi ser ser-ā-pā ser ā ḳılıcuñ pārelese / Şöyle vaʾllāhi begüm cānına minnetler idi<br />
G508/5 Diḳḳatler ile seyr iderüz yāri ser ser-ā-pā ser ā / Görmez mi idük biz de eger olsa <strong>ve</strong>fāsı<br />
K8/3 Gören bezm-i maḥabbetde vücūdum naḫl-i gül ṣandı / Ser Ser-ā-pā Ser ā tāze dāġumdan bu cism-i nā-tevān üzre<br />
G419/4 Gül ü ġonca yine rūmī ḫaṭāyī resm idüp sūsen / Ser Ser-ā-pā Ser ā çekdi ḫançer berg-i levḥ-i gül-sitān üzre<br />
K2/39 Ḫākden ḳaldur eyā dā<strong>ve</strong>r-i dīn-per<strong>ve</strong>r kim / Nusḫadur cümle ser ser-ā-pāy ser<br />
āy Ḥadīs̱ ü Ḳurʾān<br />
K21/10 Döşendi berf ser ser-ā-pāy ser āy ṣaḥn-ı ṣaḥrāya / Aġardı rūy-ı zemīn ṣanki taḫta-i remmāl<br />
G516/1 Görinmez dāġdan cismüm ser ser-ā-pāy ser āy / Beni yaḳmaġa cānā ḳalmadı cāy<br />
G519/2 Felek bir ejdehā-yı heft-serdür / Ṭolanmış genc-i dünyāyı ser ser-ā-pāy ser<br />
āy<br />
ser ser-i ser<br />
i ef efāżıl ef<br />
ıl ıl-ı ıl ı āfā āfāḳ āfā ḳ [1] [1] dünya fâzıllarının başı ‖ Filipeli Mahmut Efendi<br />
999
K21/13 Ser Ser-i Ser i ef efāżıl ef<br />
ıl ıl-ı ıl ı āfā āfāḳ āfā müftī-i ʿālem / Sipihr-i fażl u kemāl āfitāb-ı cāh u celāl<br />
1000<br />
ser serā-perde ser<br />
perde [1] perde (saraylarda haremle selamlığı ayıran, çadır kapısına asılan büyük kalın<br />
perde)<br />
M2/I/8 Mihr ü māh-ı felek-i baḫt u saʿādet Sulṭān / Şemʿ-i eyvān-ı ser serā-perde<br />
ser perde perde-i perde ʿiṣmet Sulṭān<br />
ser ser-ā-ser ser<br />
ser ser [14]<br />
1. baştan başa, tamamıyla<br />
K2/47 İrdiler pāye-i aʿlāya ser ser-ā-ser ser ser ems̱āl / Buldılar mertebe-i ʿāliye cümle aḳrān<br />
K19/16 Göz ḳulaġ oldı ser ser-ā-ser ser ser gözedür āfāḳı / Bulalı ḳurb-i <strong>ve</strong>zīr-i şeh-i kiş<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
K19/37 Şol ḳadar irdi hedāyā şeref-i medḥüñle / Ki benān-ı ḳalemüm oldı ser ser-ā-ser ser<br />
ser ḫātem<br />
K24/2 Şeh-le<strong>ve</strong>ndāne şikest eyledi ṭarf-ı külehin / Gögsinüñ dügmelerin çözdi ser ser-ā-ser ser<br />
ser sünbül<br />
K27/9 Libās-ı ḥüsn ile bir şūḫ-ı sīm-endāma dönmişdür / Der ü dīvārı zeyn olmış ser ser-ā-ser ser ser aṭlas u dībā<br />
G191/3 Cismümüz şekl-i muraḳḳaʿdur ser ser-ā-ser ser ser dāġdan / Şimdilik ʿālemde bir kühne ḳabāya māliküz<br />
G232/1 Şeb-i tārīk görinür gözüme rūz-ı firāḳ / Dūd-ı āhumla meger ṭoldı ser ser-ā-ser ser er āfāḳ<br />
G264/7 Kelām-ı ʿaşḳ ey Bāḳī ser ser-ā-ser ser ser ser sırr-ı vaḥdetdür / Murādı cümlenüñ birdür bütün dünyāyı söyletseñ<br />
G485/7 Nükte-i mihr ü maḥabbetdür ser ser-ā-ser ser ser Bāḳıyā / Bulmaya ʿaşḳ ehli bir eglence eşʿāruñ gibi<br />
Mtl 19 Nʾola mūdan es̱er olmasa hīç ol serv-ḳāmetde / Şeb olmaz hep ser ser-ā-ser ser ser rūz olur dirler ḳıyāmetde<br />
2. ipek, altın <strong>ve</strong> gümüşle dokunan çok kıymetli bir kumaş; ‘Bilhassa ağır <strong>ve</strong> kıymetli kürk kabı<br />
olarak kullanılmış, en pahalı samur fer<strong>ve</strong>lere seraser kaplanmıştır. Topkapı sarayında Arz<br />
odasında bulunan gayet geniş <strong>ve</strong> büyük tahtın şiltesi ile yastıklarına kaplanmış ipekli <strong>ve</strong> incili<br />
bir seraser…’ bkz. KOÇU, s. 204; PAKALIN, C. III, s. 175.<br />
K25/17 Ḳamerī yaḳalu bir ḫūb ser ser-ā-ser ser ser geydi / Ola tā bezm-i ḫudā<strong>ve</strong>nde felek ḫidmet-kār<br />
G78/2 ʿĀlem müzeyyen pertev-i ḫurşīd-i ʿālem-tāb ile / Naṭʿ-ı ser ser-ā-ser ser ser ṣaldılar rūy-ı zemīne ser-be-ser<br />
G193/4 Zer-beft cāme geydi ser ser-ā-ser ser ser ṣanur gören / İtse iḥāṭa cismümüzi yanar odumuz<br />
K14/8 Dür ü gevher nis̱ār itsün yolına ebr-i bārānī / Ser Ser-ā-ser Ser ser aṭlas u dībā döşetsün mihr-i raḫşānī<br />
ser ser-ʿasker ser<br />
ʿasker [1] kumandan, komutan ‖ serdar-ı ekrem<br />
G326/2 Ol kim livā-yı fetḥ ü ẓafer reh-berin çeker / Ṣaḥn-ı feżā-yı çarḫda ser ser-ʿasker ser ʿasker ʿasker-i ʿasker nücūm<br />
ser ser-bāzān ser<br />
āzān [1] baş koymakta<br />
K2/16 Tāc-dārān-ı cihān sāye-nişīn-i ʿalemi / Ser-firāzān-ı memālik yolına ser ser-bāzān ser āzān<br />
ser ser-ber ser<br />
ber ber-zem ber zem zemīn zem īn ḳılmak ılmak [1] [1] yere kapanmak, secde etmek (‘miskīnlik itmek’ paralelliğinde)<br />
G20/2 Nāfe ḳıldı zülf-i müşgīnüñ görüp ser ser-ber ser ber ber-zem ber zem zemīn zem īn / Ayaġuñ ṭopraġına miskīnlik itdi müşg-i nāb<br />
ser ser-be ser<br />
be be-ser be ser [5] [5] baştan başa<br />
G78/2 ʿĀlem müzeyyen pertev-i ḫurşīd-i ʿālem-tāb ile / Naṭʿ-ı ser-ā-ser ṣaldılar rūy-ı zemīne ser ser-be ser be be-ser be ser ser<br />
G250/5 Mis̱āl-i ḥüsnüñe ṭāvūs ḳuyruġı çekeli / Cihānı ḥükmüñe rām itdi ser ser-be ser be be-ser be ser zülfüñ<br />
G362/5 Aʿdāya baş egdüremez kimse Bāḳıyā / Şemşīr gibi olmayıcaḳ ser ser-be ser be be-ser be ser zebān<br />
M2/II/7 Ser Ser-be Ser be be-ser be ser ser ṣalmış idi sāye-i fażl u iḥsān / Şeh-per-i ʿāṭıfeti ḫayl-i yetīmān üzre<br />
G513/4 Cism-i pür-dāġ u ten-i zerd ile merd-i ʿaşḳdan / Ser Ser-be Ser be be-ser be ser şīr ü peleng olmış maḥabbet bīşesi<br />
ser ser-bülend ser<br />
bülend [3] uzun ‖ yüksek, yüce<br />
G34/4 Her dūna şāḫ-ı gül gibi meyl itme dostum / Düşmez giyāha hem-ser ola serv-i ser ser-bülend<br />
ser bülend<br />
G336/3 Fürūġ-ı şuʿle-i dāġum güneşden tāb-nāk oldı / Duḫān-ı āteş-i āhum felekden ser ser-bülend<br />
ser<br />
bülend itdüm<br />
G128/1 Ruḫun ʿaksiyle ṣaḥn-ı dīde bāġ u gül-sitānumdur / Nihāl-i ser ser-bülendüñ<br />
ser bülendüñ ḫaylīden ḫāṭır-nişānumdur
ser ser-çeşme ser<br />
çeşme [2] pınar<br />
G144/1 İşigüñ ḫākine ser ser-çeşme ser çeşme çeşme-i çeşme i ḥayvān dirler / Ḳapuña maṭlaʿ-ı ḫurşīd-i dıraḫşān dirler<br />
1001<br />
G64/3 Bu nüh dolābı gerdān eyleyen seyl-āb-ı eşkümdür / Yaşum ser ser-çeşmesinden<br />
ser çeşmesinden baḥs̱ idersem mā-cerā artar<br />
ser ser-çeşme ser<br />
çeşme çeşme-i çeşme i ccān<br />
c<br />
ān [2] [2] can pınarı<br />
G69/1 Āb-ı ḥayāt-ı laʿlüñe ser ser-çeşme ser çeşme çeşme-i çeşme i ccān<br />
c<br />
ān teşnedür / Ṣun cürʿa-i cām-ı lebüñ kim āb-ı ḥayvān teşnedür<br />
G268/5 Nükte-i rengīn ile elfāẓuñ ey Bāḳī revān / Laʿl-i dil-berdür meger ser ser-çeşme ser çeşme çeşme-i çeşme i i ccānuñ<br />
c<br />
ānuñ senüñ<br />
ser ser-çeşme ser<br />
çeşme çeşme-i çeşme i fażl u hüner [1] fazilet <strong>ve</strong> hüner pınarı/üstadı ‖ Filipeli Mahmut Efendi (Baba<br />
Efendi)<br />
K22/16 Ḫ˅āce-i ʿālī-naẓar ser ser-çeşme ser çeşme çeşme-i çeşme i fażl u hüner / Dā<strong>ve</strong>r-i ferḫunde-aḫter kām-baḫş u kāmrān<br />
ser ser-çeşme ser<br />
çeşme çeşme-i çeşme i kir kirām kir<br />
ām [1] [1] [1] cömertlik pınarı ‖ Filipeli Mahmut Efendi (Baba Efendi)<br />
K23/33 Luṭfuñ zülālin eyle ʿaṭā teşne-dillere / Ey menbaʿ-ı mekārim ü ser ser-çeşme ser çeşme çeşme-i çeşme i kir kirām kir<br />
ām<br />
serd serd [2] [2] sert, şiddetli<br />
M7/II/2 Ocaġın sīne-i germüñ fürūzān eyler āh-ı serd serd<br />
serd<br />
G344/1 Gül-istān-ı cihānı bāda virmişdür dem-i serdüm serdüm / Ṣaḳın āhum yilinden ey nihāl-i nāz-per<strong>ve</strong>rdüm<br />
ser ser-defter ser<br />
defter defter [1] [1] reis, önder<br />
G140/2 Başumuñ yazusını hep gördüm / Benem erbāb-ı ʿaşḳa ser ser-defter ser defter<br />
ser ser-efgende ser<br />
efgende [3] başı önde ‖ mahçup âşık<br />
G443/1 Nergis-i mest bezm-i gül-şende / Çeşmüñe bende-i ser ser-efgende<br />
ser<br />
efgende<br />
G309/3 Çoḳ yanuñca ṣalınur şimdi ser ser-efgend ser efgend efgendelerüñ<br />
efgendelerüñ<br />
elerüñ / Şeh-süvārum saña kim beste-i fitrāk degül<br />
Kt9/2 Ḥaḳ-şinās ehl-i naẓar yārānuñ / Ayaġı tozı ser ser-efgendesiyüz<br />
ser efgendesiyüz<br />
ser ser-efgende ser<br />
efgende vü vü dil dil-teng dil<br />
teng teng ü ü ġamīn ġamīn [1] başı önde, sıkılgan, gamlı (aşık)<br />
K26/19 Ġonca-<strong>ve</strong>ş ṭabʿ pes-i perde-i ʿuzletde seḥer / Sākin olmışdı ser ser-efgende ser efgende vü dil dil-teng dil<br />
teng ü ġamīn<br />
ser ser-efr ser<br />
efr efrāz efr āz [6] önde gelen ‖ seçkin, onurlu şerefli<br />
G275/2 Ey ser ser-efr ser efr efrāz efr āz geçen kimse ne ġaddār idügin / Başuña ṭoḳunıcaḳ anlayasın gerdūnuñ<br />
K5/7 Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i cihān sulṭān-ı ʿādil şāh-ı deryā-dil / Ser Ser-efr Ser efr efrāz efr āz u serīr-efrūz-ı tāc u taḫt-ı sulṭānī<br />
K15/10 Meḥemmed Ḫān-ı Ġāzī āl-i ʿOs̱mānuñ ser ser-efr ser efr efrāz<br />
āzı āz ı / Cihānuñ kār-sāzı ol sezā-yı kār-fermāyī<br />
K2/14 Şāh-ı Cemşīd-ḫaşem Ḫusrev-i ḫurşīd-ʿalem / Ser ü ser-dār-ı ser ser-efr ser efr efrāz<br />
āz-ı āz ı selāṭīn-i zamān<br />
K11/8 Nʾola ḫurşīd-<strong>ve</strong>ş başuñ göge irdiyse ḥüsn içre / Ser Ser-efr Ser efr efrāz<br />
āz-ı āz ı cihān ol çāre-sāz-ı derd-mendān ol<br />
G359/5 Ey nice ser ser-efr ser efr efrāzlaruñ<br />
āzlaruñ kellesi ṭopı / Ġaltān ola bu ʿarṣada çevgānuñ elinden<br />
ser ser-efr ser<br />
efr efrāz āz olmak [5] yücelmek, yükselmek ‖ başı göğe ermek<br />
K19/56 Mesned-i ṣadr-ı <strong>ve</strong>zāretde ser ser-efr ser efr efrāz efr āz olas olasın olas<br />
ın ın / Ḳıla teslīm şehenşāh-ı muẓaffer ḫātem<br />
G76/4 Ḳāmeti servin nem-i eşküm ser ser-efr ser efr efrāz efr āz eyledi / Nʾoldı ol nāzük-nihāle şimdi nemden incinür<br />
G112/2 Ser-i nīzeñe irgüren başını / Cihān ḫalḳı içre ser ser-efr ser<br />
efr efrāz efr āz olur<br />
G493/1 Çeng çün nāleme dem-sāz oldı / Sāzlar içre ser ser-efr ser efr efrāz efr z oldı oldı<br />
K5/38 Ser Ser-efr Ser efr efrāz efr āz ol serīr-i salṭanatda gün gibi dāyim / Münev<strong>ve</strong>r ḳılsun iḳbālüñ bu nüh fīrūze eyvānı<br />
ser ser-enc ser<br />
enc encām enc ām [1] kötü akibet<br />
K14/18 Ser Ser-enc Ser enc encām<br />
ām-ı ām ʿadū āḫır ne ḥāle irişür dirken / Hezārān kelleler ṭop itdi nā-geh çarḫ çevgānı<br />
ser ser-end ser<br />
end endāz end āz [1] korkusuz, pervasız<br />
G388/4 Pāy-būsın isteyen ol sāḳī-i gül-çihrenüñ / Kendüyi nergis gibi mest-i ser ser-end ser end endāz end āz eylesün<br />
ser ser-figende ser<br />
figende [1] başı önde
Kt19/1 Nice yıllar ʿizz u iḳbāl ile olduñ kām-rān / Ser Ser-figende<br />
Ser figende emrüñe meʾmūr idi ḫalḳ-ı cihān<br />
ser ser-fir ser<br />
fir firāz fir āz [2]<br />
[2]<br />
1. şerefli, onurlu<br />
K9/9 Farḳında tāc-ı devlet ü iḳbāl ser ser-fir ser fir firāz fir āz / Taḫtında taḫt-ı ʿizzet ü baḫt eyler iftiḫār<br />
2. seçkin, önde gelen<br />
K7/26 Ḫıdmet-i ḫāk-i cenābından gelen ḳadr ü şeref / Ser Ser-fir Ser fir firāz<br />
āz-ı āz ehl-i dil mümtāz-ı aḳrān eyledi<br />
ser ser-fir ser<br />
fir firāz fir āz geçmek geçmek [1] [1] öne geçmek<br />
G217/4 Geçdi Geçdi sen serv-i semen-sīmā ṭururken ser ser-fir ser fir firāz fir āz / Gördi ʿarʿar lā-cerem bād-ı ṣabādan serzeniş<br />
ser ser-fir ser<br />
fir firāz fir āz itmek itmek [1] [1] yükselmek<br />
K7/25 Anlar itdi itdi ḫākden eflāke gerçi ser ser-fir ser<br />
fir firāz fir āz / Menzilin şāh-ı cihān eyvān-ı Keyvān eyledi<br />
ser ser-fir ser<br />
fir firāz fir āz olmak olmak [ [2] [ 2] 2]<br />
1. yüce olmak<br />
G546/9 Çerāġ-ı kevkeb-i baḫtuñ güneşden tāb-nāk olmış / Felekden ser ser-fir ser fir firāz āz olsun olsun olsun sarāy-ı ḳadrüñ eyvānı<br />
2. önde/ileride gelmek, seçkin olmak<br />
G191/7 Ser Ser-fir Ser fir firāz fir āz olsa olsaḳ olsa bu devr içre ʿaceb mi Bāḳıyā / Biz ṣürāḥī-<strong>ve</strong>ş bu gün rengīn-edāya māliküz<br />
ser ser-fir ser<br />
fir firāzān firāzān<br />
āzān [1] [1] önde gelenler, seçkinler<br />
K2/16 Tāc-dārān-ı cihān sāye-nişīn-i ʿalemi / Ser Ser-fir Ser fir firāzān firāzān<br />
āzān-ı āzān memālik yolına ser-bāzān<br />
ser ser-für ser<br />
für fürū für ū eylemek/ ḳılmak ılmak ılmak [17] [17] [17] baş eğmek, itaat etmek ‖ minnet etmek<br />
K5/28 Gedā-yı āsitānuñ āsmāna ser ser-für ser für fürū für ū ḳılmaz ılmaz / Begenmez ḥāṣılı kem-ter ḳuluñ eyvān-ı Keyvānı<br />
K6/23 Ḫaṣm-ı gerden-keş izüñ tozına ḳılsun ılsun ser ser-für ser<br />
für fürū für / Ser-fürū ḳılmazsa bir gün kellesi ġalṭān gelür<br />
M1/II/2 Gerdūn ayaġı tozına eylerdi eylerdi ser ser-für ser für fürū für / Dünyāya ḫāk-i bār-gehi secde-gāh idi<br />
G157/5 ʿĀḳıbet kim ser ser-für ser für fürū für ū ḳılmaz ılmaz gedā vü şāhdan / Bār-gāh-ı ʿaşḳa kim aʿlā vü ednā bundadur<br />
G220/4 O dürri vaṣf iderin ḳarşu baḥr-i naẓmumda / Sözüm güherlerine ser ser-für ser<br />
für fürū für ū ider ġavvāṣ<br />
G234/7 Żarūrī ser ser-für ser für fürū für ū ḳıldı ıldı edāña düşmen ey Bāḳī / Senüñ şemşīr-i ṭabʿuñ Ẕüʾl-feḳār-ı Murtażā ancaḳ<br />
G352/3 Der ü der-gāhına sulṭān-ı ʿaşḳuñ ser ser-für ser für fürū für ū eyler / Esīr-i tāc-dār olsun gedā-yı ḫāk-sār olsu<br />
G399/1 İtdürür İtdürür İtdürür zühhāda ol miḥrāb-ı ebrū ser ser-für ser<br />
für fürū für ū / Ḳıldurur ıldurur ıldurur ‘uşşāḳa ol ḫāk-i ser-i kū ser ser-für ser<br />
für fürū für<br />
G399/2 ‘Ārıż-ı gül-gūnuñuñ dā’im ḫaṭ-ı fermānına / Ḫˇāh u nā-ḫˇāh eyler eyler ol zülf-i semen-bū ser ser-für ser<br />
für fürū für<br />
G399/3 Būy-ı zülfüñ şemmesin irgürse dest-i Çīne bād / Eylemezdi Eylemezdi sünbül-i müşgīne āhū ser ser-für ser<br />
für fürū für<br />
G399/4 Bāġa gel āyīne-i āb üzre gāhī cil<strong>ve</strong> ḳıl / Eylesün Eylesün ol ḳāmete her serv-i dil-cū ser ser-für ser<br />
für fürū für<br />
G399/5 Dürr-i naẓmuñ Bāḳıyā baş egdürür ṭāliblere / Kim żarūrī itdürür itdürür ġavvāṣa lü’lū ser ser-für ser<br />
für fürū für<br />
K6/23 Ḫaṣm-ı gerden-keş izüñ tozına ḳılsun ser-fürū / Ser Ser-für Ser für fürū<br />
ū ḳılmazsa ılmazsa ılmazsa bir gün kellesi ġalṭān gelür<br />
G408/4 İşigüñ ṭaşıyla başı ḫoş gedā-yı kūyuñuñ / Ser Ser-für Ser für fürū für ū ḳılmaz ılmaz sipihrüñ günbed-i mīnāsına<br />
G410/7 Bāḳıyā çün ezelī başuña yazu bu imiş / Ser Ser-für Ser für fürū für ū eyle ḳalem gibi ḫaṭ-ı fermāne<br />
G436/5 Ṭāḳ-ı ebrū-yı nigārı göreli ey Bāḳī / Ser Ser-für Ser für fürū für ū ḳılmadı ılmadı ʿaşḳ ehli daḫı miḥrāba<br />
G467/1 Ḳāmeti vaṣfını ʿarż eylediler Ṭūbāya / Ser Ser-für Ser für fürū für ū eyledi ol serv-i sehī-bālāya<br />
ser ser-gerd ser<br />
gerd gerdān gerd ān [5] şaşkın, perişan ‖ âşık<br />
K6/22 ʿArṣa-i sīmīn-i ṣubḥ üstinde dāʾim gūy-ı zer / Tā ḫam-ı çevgān-ı gerdūn içre ser ser-gerd ser<br />
gerd gerdān<br />
ān gelür<br />
Mtl 20 Ġam-ı ḫālüñle ser ser-gerd ser gerd gerdān gerd ān benefşe / Gehī ṭop oldı geh çevgān benefşe<br />
G219/3 Dimeñ Mecnūna gelmiş ʿāḳıbet Leylādan istiġnā / Belā-yı ʿaşḳ o ser ser-gerd ser gerd gerdān<br />
ānı ān cānından uṣandurmış<br />
G300/5 Devr ider Bāḳī-ṣıfat ḫurşīd o māhuñ menzilin / ʿAşḳ ser ser-gerd ser gerd gerdān<br />
ānıdur ān ıdur Allāhu aʿlem ey göñül<br />
1002
G531/2 Geh āb-<strong>ve</strong>ş giryān idüp geh bād-<strong>ve</strong>ş pūyān idüp / Mecnūn-ı ser ser-gerd ser<br />
gerd gerdān gerd ān idüp ṣaḥrālara ṣalduñ beni<br />
ser ser-gerd ser<br />
gerd gerdān gerd ān ḳılmak/olmak ılmak/olmak [3] [3] perişan etmek, başını döndürmek<br />
K2/24 Ṭop idüp kellelerin ʿarṣada tīġuñ dāyim / Düşmen-i dīni bu üslūba ḳılur ılur ser ser-gerd ser<br />
gerd gerdān gerd ān<br />
G159/2 Şol göñül kim devr ider pīrāmen-i bāġ-ı ruḫuñ / Zülf-i müşgīnüñ gibi yıllarca ser ser-gerd ser<br />
gerd gerdān gerd ān ol olur ol<br />
ur<br />
G297/2 Gerçi ser ser-gerd ser gerd gerdān gerd ān idüp ṣalduñ belā gird-ābına / Yüz çevürmezler ḳadīmī āşinālar bilmiş ol<br />
ser ser-geşte ser geşte [1] şaşkın<br />
G464/7 Ṭolaşaldan ruḫı şemʿine dil-i ser ser-geşte ser geşte / Yaḳdı pervāne-ṣıfat bāl ü peri döne döne<br />
ser ser-gir ser gir girān gir ān ḳılmak/olmak ılmak/olmak [2] [2] sarhoş olmak<br />
K22/26 Cürʿa-i cām-ı belā-encām-ı ġam bī-hūş idüp / ʿĀḳıbet ḳıldı ıldı ḫumār-ı derd ü miḥnet ser ser-gir ser gir girān gir ān<br />
G86/5 Ġam degül Bāḳī iñen açılmasa ol gül-ʿiẕār / Ser Ser-gir Ser gir girān gir ān olurlar eks̱er ġonca-i nev-ḫīzler<br />
ser ser-keş ser keş [6] dik kafalı, inatçı (güzel)<br />
G82/3 Yola ʿazm itmiş ol ser ser-keş ser keş baña yā Hū dimez bir kez / Çeküp atı başın aġyār ile ṭurmış <strong>ve</strong>dāʿ eyler<br />
G435/1 Sīneye çekmege bir serv-i dil-ārām olsa / Ser Ser-keş Ser keş olmasa iñen ʿāşıḳına rām olsa<br />
G452/4 Nʾolur bī-raḥm u sengīn-dil cefā-ḫū tünd ü ser ser-keşden<br />
ser ser keşden keşden / Göñüller iñlese şūḫ olsa dil-ber şī<strong>ve</strong>-kār olsa<br />
K2/56 Ser<strong>ve</strong>rā tevsen-i eyyām ḳatı ser ser-keşdür ser keşdür keşdür / Aña luṭf eyle iñen eyleme irḫā-yı ʿinān<br />
G436/3 Ser-i zülfiyle çeker kendüye ser ser-keşleri ser keşleri yār / Ne ḳadar saḫt kemān olsa urur ḳullāba<br />
G71/3 Baḳma çarḫ-ı ser ser-keşüñ ser keşüñ keşüñ ol miġfer-i pūlādına / Dilden āhum çekdügi şemşīr-i āteş-bārı gör<br />
ser ser-keş ser<br />
keş serv [1] [1]<br />
dik başlı güzel; bkz. ‘serv-i ser-keş’ md.<br />
G167/2 Ne ser ser-keş ser keş keş servdür ḳaddüñ benüm ey naḫl-i būstānum / Cemālüñ nūrına zülf-i şeb-āsāsın ḥicāb eyler<br />
ser ser-keşlik ser<br />
keşlik keşlik [2] dik başlılık, asilik<br />
G519/1 Ḳomaz ser ser-keşligin<br />
ser keşligin keşligin bu nefs-i ḫod-rāy / Müdārā eyleseñ vay itmeseñ vay<br />
M1/VI/2 Gördi nihāl-i serv-i ser-efrāz-ı nīzeñi / Ser Ser-keşlik Ser keşlik adın añmadı bir daḫı bānları<br />
ser ser-keşlik ser<br />
keşlik itmek [4] itaat etmemek, dik başlılık göstermek<br />
K1/17 Ser Ser-keşlik Ser keşlik itdi itdi emrine beñzer peleng-i çarḫ / Zencīr ile getürdi yine keh-keşān Keşān<br />
M1/III/8 Ser Ser-keşlik Ser keşlik itdi tevsen-i baḫt-ı sitīze-kār / Düşdi zemīne sāye-i elṭāf-ı Kirdigār<br />
G158/3 Ṭurmaz ayaġın almaġa ḳaṣd eyler anuñ āb / Ser Ser-keşlik Ser keşlik ider ider var ise tenhāda ṣanavber<br />
G526/2 Ser Ser-keşlik Ser keşlik eylemezse o servüñ ayaġına / Yüzler süriyü varayın āb-ı revān gibi<br />
ser ser-lev ser<br />
lev levḥa lev ḥa [1] [1] el yazması kitapların ilk sayfalarına yapılan tezhipli başlık; bkz. ‘levḥa’ md.<br />
G310/7 Bāḳıyā ser ser-lev ser lev levḥa<br />
ḥa-i ḥa eşʿārı tezhīb eyle kim / Müşkilüñ luṭf-ı şehenşāh itdi altun gibi ḥal<br />
ser ser-māye ser<br />
āye āye [3] [3]<br />
[3]<br />
K21/5 Bu faṣl içinde şu kim ṣabrı ḳaldı ser ser-māye ser āye / Olur nihāl-i çemen gibi ġarḳ-ı māl u menāl<br />
G93/6 Mey-i laʿl ādeme ziyān itmez / Belki ser ser-māye ser āye āye-i āye saʿādet olur<br />
G367/5 İşāret besdür ey Bāḳī saña ser ser-māye ser āye āye-i āye devlet / Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i ḳader-ḳudret şehenşāh-ı muʿaẓẓamdan<br />
ser ser-menzil ser<br />
menzil [2] [2] durak<br />
G201/2 Ser Ser-menzile<br />
Ser menzile ʿuşşāḳ irişür cümleden ev<strong>ve</strong>l / Ol mertebeye saʿy ile zühhād yitişmez<br />
G233/5 Bulmadı saʿy ile ser ser-menzil<br />
ser menzil menzil-i menzil maḳṣūda vüṣūl / Himmet-i merd-i Ḫudā sālike yār olmayıcaḳ<br />
ser ser-mes ser<br />
mes mest mes t [2] [2] sarhoş<br />
G496/5 ʿAşḳ ile ser ser-mest ser mest mest olan bilmez dü ʿālemden ḫaber / Aña hergiz olmasa dünyā vü ʿuḳbā kāşkī<br />
G89/3 Ṣürāḥī üştür-i ser ser-mestdür<br />
ser mestdür gerden-firāz olmış / Lebüñ şevḳi ile cām-ı şarāb-ı nāb ḳandildür<br />
1003
1004<br />
ser ser-mūze ser<br />
ūze [1] [1] ‘cermuk manasınadır ki çizme üzerinden giyilir. Türkî’de sokman derler. Hala<br />
bu diyarlarda mütearif kalçın gibi Ma<strong>ve</strong>raünnehir halkı çizmeyi muhafaza için üzerinden<br />
giyerler’ bkz. BURHÂN, s. 671.<br />
G417/7 Olur atuñ öñince āsmān peyk-i cihān-peymā / Aña ḫurşīd tāc-ı zer hilāl-i çarḫ ser ser-mūze ser ūze<br />
ser ser-na ser<br />
na naḫl<br />
ḫl-bend ḫl bend [1] en iyi nahıl ustası<br />
G24/5 Bāḳıyā ser ser-na ser na naḫl<br />
ḫl-bend ḫl bend bend-i bend gül-şen-i ebyātsın / Eyledi naẓm-ı bülendüñ ḥāṣılı Selmānı pest<br />
ser ser-nāme ser<br />
āme [1] mektup<br />
G327/6 Beden-i zerd ü nizārumla degül çihre-i zer / ʿAşḳ ser ser-nāmesine<br />
ser āmesine levḥa yazup ḥal çekdüm<br />
ser ser-nig ser<br />
nig nigūn nig ūn [1] ters dönmüş, baş aşağı<br />
G164/1 Çarḫ-ı ġaddārda <strong>ve</strong>fā nʾeyler / Kāse-i ser ser-nig ser nig nigūnda nig ūnda mā nʾeyler<br />
ser ser-niş ser<br />
niş nişīmen niş īmen [1] yuva<br />
G80/4 Bālā-yı ser ser-niş ser niş nişīmen<br />
īmen-i īmen şeh-bāz-ı ʿaşḳdur / Farḳumda naʿl ṣūreti şāhīn yuvasıdur<br />
ser ser-nüvişt ser<br />
nüvişt nüvişt [1] [1] yazgı, kader<br />
M5/VII/3 Ser Ser-nüviştüm<br />
Ser nüviştüm nüviştüm ḥālidür āfāḳa rūşen ḳılduġum<br />
ser ser-pençe ser<br />
pençe [3] [3] güçlü el (‘şehbāz’ yönüyle)<br />
K22/6 Perr ü bāl açmış yeşil ṭūṭī iken berg-i çenār / Zerd olup ser ser-pençe ser pençe pençe-i pençe şeh-bāza dönmişdür hemān<br />
G364/1 Nāle-i dil ol ḫam-ı zülf-i hümā-pervāzdan / Ṣan fiġān-ı mürġdür ser ser-pençe ser<br />
pençe pençe-i pençe şeh-bāzdan<br />
G493/4 Dil giriftār-ı ser-i zülfüñ olup / Ṣayd-ı ser ser-pençe ser pençe pençe-i pençe şeh-bāz oldı<br />
ser ser-rişte ser<br />
rişte [2] [2] ip uçu ‖ <strong>ve</strong>sile<br />
K23/30 Ser Ser-rişte Ser rişte rişte-i rişte murādı nʾola elde bulsa ol / Ḥabl-i metīn-i ʿahdüñe ḳılmışdur iʿtiṣām<br />
G503/4 Ser Ser-rişte Ser rişte rişte-i rişte viṣāl daḫı girmedi ele / Baġrum delindi hecr ile dürr ü güher gibi<br />
ser ser-sebz ser<br />
sebz [1] yemyeşil<br />
K20/34 Seḥāb-ı mekremet ü menbaʿ-ı mürüv<strong>ve</strong>tsin / Nem-i seḫāñ ile ser ser-sebz ser<br />
sebz gül-şen-i āmāl<br />
ser ser-şikeste ser<br />
şikeste şikeste [1] başı kıvrık<br />
G473/3 Ruḫ-ı zībāsı bir genc-i güşāde / Kemend-i zülfi mār-ı ser ser-şikeste<br />
ser şikeste<br />
ser ser-tāc ser<br />
āc [1] [1] [1] taç ‖ baş tacı<br />
G106/2 Her tāc olamaz faḳr u fenā şāhına ser ser-tāc ser āc / Terk ehlinüñ ey ḫ˅āce biraz başı ḳabadur<br />
ser ser-tā-pā ser<br />
ā [3] [3] baştan ayağa<br />
K22/4 Reh-güẕār-ı bāġa ser ser-tā-pā ser dökilmiş berg-i zer / Ṣandum altun tebsiler ḳonmış simāṭ-ı ḫusrevān<br />
K27/11 İrem bāġı aña nisbet degül bir ṭaşına ḳıymet / Egerçi ḳıymeti ṭaş iledür bünyādı ser ser-tā-pā ser<br />
G347/6 Muraṣṣaʿ cāmdur aġzuñ leb-ā-leb sükkerī şerbet / Muʿanber şemʿdur ḳaddüñ ki ser ser-tā-pā ser muʿaṭṭarsın<br />
ser ser-te ser<br />
te te-ser te ser ser [1] baştan başa, heryer<br />
G390/3 Lāle-zār itmiş leṭāfet gül-sitānın ser ser-te ser te te-ser te ser / Ruḫlaruñla erġavānī cāmeñ ey naḫl-i revān<br />
ser ser-tīz ser<br />
īz [2] [2] keskin<br />
G251/3 Peyām-ı ḫançer-i ser ser-tīzin ser īzin ol māhuñ degürmişdür / Anuñʾçün ditrer endāmı çemende bāddan bīdüñ<br />
G86/1 Gerçi ġāyet mestdür ol nergis-i ḫūn-rīzler / Ḳatı geçkindür <strong>ve</strong>lī ol ġamze-i ser ser-tīzler ser īzler<br />
ser ser-<strong>ve</strong>r( ser<br />
<strong>ve</strong>r( <strong>ve</strong>r(ā) <strong>ve</strong>r( ā) [10] hükümdar ‖ başkan, reis<br />
K24/1 Urınup farḳına bir tāc-ı mücevher sünbül / Oldı iḳlīm-i çemen taḫtına ser ser-<strong>ve</strong>r ser <strong>ve</strong>r sünbül<br />
K20/29 Şu cāmı ṣundı baña ser ser-<strong>ve</strong>r ser <strong>ve</strong>r <strong>ve</strong>rā <strong>ve</strong>r bu sāḳī-i dehr / Şarābı zehr ile ālūde dārū-yı ḳattāl
K22/21 Rāh-ı bāġa berg-i zer düşmiş degüldür ser ser-<strong>ve</strong>r ser <strong>ve</strong>r <strong>ve</strong>rā <strong>ve</strong>r / Reh-güẕāruñda yüzin ferş itdi māh-ı āsmān<br />
K2/40 Ser<strong>ve</strong>r Ser<strong>ve</strong>rā Ser<strong>ve</strong>r ā devr-i felekden yine şekvāmuz var / Ṭapuña ʿarż idelüm ruḫṣat olursa el-ān<br />
K2/56 Ser<strong>ve</strong>r Ser<strong>ve</strong>rā Ser<strong>ve</strong>r ā tevsen-i eyyām ḳatı ser-keşdür / Aña luṭf eyle iñen eyleme irḫā-yı ʿinān<br />
K18/38 Ser<strong>ve</strong>r Ser<strong>ve</strong>rā Ser<strong>ve</strong>r ā cānı mı var devletüñ eyyāmında / Sünbülüñ ṭurrasına el uzada şāḫ-ı çenār<br />
K19/25 Ser Ser-<strong>ve</strong>r Ser <strong>ve</strong>r <strong>ve</strong>rā <strong>ve</strong>r mūmlayup ism-i şerīfüñ ṣaḳlar / Kāʾinātı ne ʿaceb ḳılsa musaḫḫar ḫātem<br />
K25/30 Ser Ser-<strong>ve</strong>r Ser <strong>ve</strong>r <strong>ve</strong>rā <strong>ve</strong>r miḥ<strong>ve</strong>r-i gerdūn-ı feżāʾil ḳalemüñ / Merkez-i himmetüñ eflāk-ı meʿālīye medār<br />
K26/28 Ser Ser-<strong>ve</strong>r Ser <strong>ve</strong>r <strong>ve</strong>rā <strong>ve</strong>r şiʿr degül nuṭḳ-ı Mesīḥādur bu / Ṭutalum ġayrīler eşʿārı ola siḥr-i mübīn<br />
K7/27 Ḫusrevā sen ser ser-<strong>ve</strong>ri ser <strong>ve</strong>ri ol şāh-ı şāhān eyleyen / Ben ḳuluñ erbāb-ı ṭabʿa mīr-i mīrān eyledi<br />
ser ser-dār ser ār [3] [3] serdar-ı ekrem (padişah tarafından , komutanlık<br />
K18/6 Farḳına bir nice per ṭaḳınur altun tellü / Ḫayl-i ezhāra meger zanbaḳ olupdur ser ser-dār ser<br />
ār ār<br />
G110/3 Ṭutdı başın tīşe-i merge ġam-ı Şīrīn ile / Ehl-i ʿaşḳ içre anuñʾçün Kūh-ken ser ser-dārdur<br />
ser<br />
ārdur<br />
G495/4 Ḫāl u ḫaṭ milket-i Rūm üstine leşger çekdi / Virdiler kākül-i müşgīnüñe ser ser-dārl ser<br />
ārl ārlıġı ārl<br />
se se-reng se reng [1] üç renkli ‖ rengârenk<br />
G489/3 Ḳarardı mühre-i dāġum ḳızardı şerḥalarum / Bu cism-i zerd baña cāme-i se se-reng se reng oldı<br />
ser serīr ser īr [5] [5] [5] taht<br />
G49/4 Pādişāh-ı ʿaşḳa besdür gūşe-i külḫan ser serīr ser īr / Bister-i sincāb ise maḳṣūd ḫākister yiter<br />
G93/5 Cām-ı mey ṣadr-ı mey-gede kimine / Tāc-ı devlet ser serīr ser serīr<br />
īr-i īr i ʿizzet olur<br />
G357/6 Bāḳī musaḫḫar oldı baña kiş<strong>ve</strong>r-i suḫan / Geçdüm ser serīr ser serīr<br />
īr-i īr i naẓma bu gün ḫusrevāne ben<br />
G453/1 Geçüp güller ser serīr ser serīr<br />
īr-i īr i ʿizz u nāza / Seḥerden geldi bülbüller niyāza<br />
M2/III/5 Gelüp aḥbāb ser serīrüñde ser serīrüñde<br />
īrüñde seni görmeyicek / Ḳanı Sulṭān diyü eflāke irişsün efġān<br />
ser serīr ser<br />
īr īr-efr īr efr efrūz ūz [1] [1] parıltılı taht<br />
K5/7 Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i cihān sulṭān-ı ʿādil şāh-ı deryā-dil / Ser-efrāz u ser serīr ser serīr<br />
īr-efr īr efr efrūz<br />
ūz-ı ūz tāc u taḫt-ı sulṭānī<br />
ser serīr ser<br />
īr īr-i īr i sal salṭanat sal<br />
ṭanat [2] [2] saltanat tahtı<br />
K4/18 Ḫudā virsün ser serīr ser serīr<br />
īr-i īr i i sal salṭanatda sal<br />
ṭanatda / Saʿādet tācı birle ʿizz ü temkīn<br />
K5/38 Ser-efrāz ol ser serīr ser serīr<br />
īr-i īr i sal salṭanatda sal<br />
ṭanatda gün gibi dāyim / Münev<strong>ve</strong>r ḳılsun iḳbālüñ bu nüh fīrūze eyvānı<br />
ser serīr ser<br />
īr īr-i īr i zümürrid zümürridīn zümürrid<br />
īn [1] bkz. ‘taḫt-ı zümürrüd’, ‘zümürrüd taḫt’ md.<br />
G337/8 Güli çemende ser serīr ser serīr<br />
īr-i īr i zümürrid zümürridīn<br />
zümürrid<br />
īn īn üzre / Selīm Ḫān-ı sipihr-āsitāna beñzetdüm<br />
ser serīʿu’z ser ʿu’z ʿu’z-zev ʿu’z zev zevāl zev āl [1] zevali çabuk, çabuk kaybolan<br />
G100/2 Maġrūr olma pādişehüm ḥüsn-i ṣūrete / Bir āfitābdur ki ser serīʿuʾz ser ʿuʾz ʿuʾz-zev ʿuʾz zev zevāld<br />
āldur āld ur<br />
serr serrāc serr serrāc<br />
āc [2] [2] [2] saraç<br />
G394/4 Var ise ol dil-ber-i serr serrāc serr āc ṣayd itmek diler / Müddeʿīnüñ ṣaġrıdur maḳṣūdı serrāc olmadan<br />
G394/4 Var ise ol dil-ber-i serrāc ṣayd itmek diler / Müddeʿīnüñ ṣaġrıdur maḳṣūdı serr serrāc serr āc olmadan<br />
serv serv [39 [39] [39 ] servi ‖ servi boylu güzel<br />
G28/2 Naḫl-i zībā ile nāzük tenidür meyle sebeb / Ne ḳad-i serv serv ne sīmā-yı semendür bāʿis̱<br />
G206/3 Dūd-ı āhın serv serv idüp ḳanlu yaşın gül-şen bilen / Eylemez ser<strong>ve</strong> ser<strong>ve</strong> naẓar seyr-i gül-istān istemez<br />
G305/3 Bir dil-sitāne döndi bu gün ṣaḥn-ı gül-sitān / Ḳad serv erv ü çeşm nergis-i şehlā ʿiẕār gül<br />
G386/1 Hergiz ne ḳadr u cāh u ne sīm ü zer isterin / Bir serv serv boylu dil-ber-i sīmīn-ber isterin<br />
G448/1 Gümişden pāleheng ol naḫl-i bālānuñ miyānında / Görinür māh-ı tābāndur nihāl-i serv yanında<br />
G465/5 Baña ʿadū yanında cefālar ider o serv serv / Nā-gāh yolda rāst gelürse ḳażāyile<br />
G477/2 Ṣaf ṣaf çemende serv serv dizilsün selāmuña / Sen ṣaḥn-ı gül-şen içre ṣalın ʿizz ü nāz ile<br />
G521/1 Gül-şende kūyuñ işideli serv serv oturmadı / Zencīrlerle baġladılar āb ṭurmadı<br />
1005
G175/1 Serv Serv ile ḳāmetüñe kimse dimez hem-serdür / Müntehā ḳāmetüñ andan daḫı bālā-terdür<br />
G167/2 Ne ser-keş servdür servdür servdür ḳaddüñ benüm ey naḫl-i būstānum / Cemālüñ nūrına zülf-i şeb-āsāsın ḥicāb eyler<br />
G206/3 Dūd-ı āhın serv idüp ḳanlu yaşın gül-şen bilen / Eylemez ser<strong>ve</strong> ser<strong>ve</strong> naẓar seyr-i gül-istān istemez<br />
G248/5 Elüñ irişmedi ol ser<strong>ve</strong> ser<strong>ve</strong> diyü ey Bāḳī / Ṭaʿn u teşnīʿi belāsın çekerüz irişenüñ<br />
G390/5 Serv-ḳadsin ser<strong>ve</strong> ser<strong>ve</strong> ser<strong>ve</strong> ʿādet sebz-pūş olmaġ iken / Erġavānī cāmeye girmek neden ey nev-cevān<br />
G121/2 Ḳıldı mürġān-ı çemen ḳadd-i nihāl-i servi servi ḫam / Muṭrib-i bezm-i bahāra gūyiyā çeng itdiler<br />
G180/5 Ṣaḥn-ı çemende servi servi kenār eylesem diyü / Dökilmede ṣaçılmada eṭrāfa cūy-bār<br />
G210/1 Sīneñe ʿaşḳ ile elifler kes / Bilsün ol servi servi sevdügüñ her kes<br />
G324/4 Fürḳatüñde bāġa vardum ḥasret-i bālāñ ile / Ḳalmadı ṣabrum görüp servi servi der-āġūş eyledüm<br />
G337/1 Çemende servi servi ḳad-i dil-sitāna beñzetdüm / Nihāli dil-ber-i nāzük-miyāna beñzetdüm<br />
G403/5 Devrān nihāl-i servi servi saña beñzedem diyü / Besler kenār-ı cūyda nāz u naʿīm ile<br />
G507/6 Şāyed ol servi servi kenāre getürem ey Bāḳī / Varayın yüz süreyin ayaġına āb gibi<br />
K1/30 Görsün nihāl-i serv serv-i serv i ṣanavber-ḫırāmuñı / Ayruḳ çemende beslemesün bāġ-bān bān<br />
K1/34 Ḳıldı sücūd ḫaddüñe ḳarşu gül ü semen / İtdi ḳıyām ḳāmetüñe serv serv-i serv i būstān<br />
K6/15 Perçem-i tūġından irdükçe Freng-istāna tāb / Sāye-i sserv<br />
s<br />
erv erv-i erv i bülend-i ḳaddin özler bān gelür<br />
G34/4 Her dūna şāḫ-ı gül gibi meyl itme dostum / Düşmez giyāha hem-ser ola serv serv-i serv i ser-bülend<br />
G435/1 Sīneye çekmege bir serv serv-i serv i i dil-ārām olsa / Ser-keş olmasa iñen ʿāşıḳına rām olsa<br />
G143/3 Ḳarār itmez göñül mürġi bu bāġuñ degme şāḫında / Nihāl-i ḳadd-i dil-ber gibi bir serv serv-i serv bülend ister<br />
G457/3 Öykünür sen serv-i sīm-endāma beñzer serv serv-i serv i bāġ / Yāsemenler dikdiler ṭolaşdılar endāmına<br />
G480/2 ʿArż idince şī<strong>ve</strong>-i reftārını bād-ı ṣabā / Lerze düşdi serv serv-i serv i bāġuñ cümle-i endāmına<br />
G494/4 Nihāl-i serv serv-i serv i bāġ-āsā nesīm-i fetḥ ü nuṣretden / Ṣalınsun nāz ile nīzeñ ḫırāmānī ḫırāmānī<br />
G520/2 Biʾllāh ey naḫl-i ter ol şī<strong>ve</strong>-i reftār nedür / Serv Serv-i Serv āzāduña ḳul eyledüñ a şimşādı<br />
G76/4 Ḳāmeti servin servin nem-i eşküm ser-efrāz eyledi / Nʾoldı ol nāzük-nihāle şimdi nemden incinür<br />
G453/3 Ṭururlar ḳıble-i kūyına ḳarşu / Çemende servler servler ṣaf ṣaf namāza<br />
G51/4 Ḳaddüñe ḳul olmaġa gelmiş dizilmiş ḳarşuña / Servler Servler ṭurmış çemen ṣaḥnında ḳāmet gösterür<br />
G98/6 Şimşād-ı ḫoş-ḫırāmına ol servüñ servüñ öykünüp / Reftāre gelse pāy-ı ṣanavber şikest olur<br />
G107/5 Cūy-ı ḥüsn ābı ṭaşup çıḳmış o servüñ servüñ biline / Bāḳıyā ṣanma miyānında ṭuran ḫançerdür<br />
G119/2 Ger ölürsem ḥasret-i ḳaddiyle ol servüñ servüñ beni / Bir yire defn eyleñüz kim sāye-i ʿarʿar düşer<br />
G455/3 Günbed-i eflāke çıḳdı ġulġul-i mürġān-ı bāġ / Dem-be-dem başında servüñ servüñ şūr u ġavġādur yine<br />
G463/4 Ḳāmet-i naḫl-i ḫırāmānuña öykünmez idi / Himmeti ḫaylī bülend olmasa servüñ servüñ özine<br />
G526/2 Ser-keşlik eylemezse o servüñ servüñ ayaġına / Yüzler süriyü varayın āb-ı revān gibi<br />
serv serv ü ü çen çenār çen ār [2] [2]<br />
[2]<br />
K18/2 Taze cān buldı cihān irdi nebātāta ḥayāt / Ellerinde ḥarekāt eyleseler serv serv ü ü çen çenār çen ār<br />
G385/5 ʿĀşıḳuñ raḳṣda hem-pālarıdur dest-efşān / Bāḳıyā anuñ içün serv ü çen çenār çen<br />
ār ārı ār se<strong>ve</strong>rin<br />
serv serv-i serv i çemen çemen [3] çemenin servisi (güzelin uzun boyu karşıtlığında)<br />
G97/3 Reftāra gelse ḳāmet-i ʿarʿar-ḫırām ile / Bālā-yı yāre serv serv-i serv i çemen çemen zīr-dest olur<br />
G284/3 Ḳad serv serv-i serv i çemen yāre dehen ġonca-i gül-zār / Ḫaṭ müşg-i Ḫuten çihre semen ḫāl ḳaranfül<br />
G294/2 Ḥasret-i ḳaddüñ ile bāġda seyl-i eşküm / Ṭaḳdı serv serv-i serv i çemenüñ pāyine sīmīn ḫalḫāl<br />
serv serv-i serv i dil dil-cū dil<br />
ū [3] [3] göze hoş görünen servi ‖ uzun boylu alımlı güzel<br />
G380/3 Pāyine yüzler sürer her serv serv-i serv i dil dil-cūnuñ dil<br />
ūnuñ revān / Ṣu gibi bir ʿāşıḳ-ı dīdār dirseñ işte ben<br />
G548/2 Ḳāmetüñ ʿaksi düşerse ṭañ mı eşk-i çeşmüme / Bāġda āb-ı revāndur ser serv-i ser<br />
i dil dil-cūnuñ dil<br />
ūnuñ ūnuñ yiri<br />
G66/2 Ḳaddüñüñ cil<strong>ve</strong>-gehi sīne-i pür-dāġumdur / Ṣaḥn-ı gül-şen nitekim serv serv-i serv<br />
i dil dil-ārā dil<br />
ārā yiridür<br />
1006
serv serv-i serv i gül gül-end gül<br />
end endām end ām [3] gül endamlı güzel<br />
G460/4 Ḥasret-i ḳaddüñ ile ḳanlu elifler çeksem / Sīnede her biri bir serv serv-i serv<br />
i gül gül-end gül<br />
end endām<br />
ām olsa<br />
G474/7 Bāḳī ḥarīr-i zülfi gibi şöyle añlaram / Sāʾir ḳumāş o serv serv-i serv i gül gül-end gül<br />
end endāme end āme çıḳmaya<br />
K8/2 Ten-i pāki ʿaraḳ-rīz olmış ol serv serv-i serv i gül gül-end gül<br />
end endāmuñ end āmuñ / Dökilmiş ḳaṭre-i şeb-nem nihāl-i erġavān üzre<br />
serv serv-i serv i i gül gül-ʿiẕār gül<br />
ʿiẕār [3] gül yanaklı güzel<br />
G101/4 Ḥaḳḳā budur ki şimdiye dek rāst gelmedüm / Ḳaddüñ gibi nihāle eyā serv serv-i serv i gül gül-ʿiẕār gül<br />
ʿiẕār<br />
G180/6 Sen ḫār ile ṣalınmada gül-zār-ı dehrde / Ben zār olam revā mıdur ey serv serv-i serv i gül gül-ʿiẕār gül<br />
ʿiẕār<br />
G83/3 Āsīb-i rūzgārı gül-istān-ı dehrde / Sen serv serv-i serv i gül gül-ʿiẕāra gül<br />
ʿiẕāra hevā-dār olan bilür<br />
serv serv-i serv i ḫo ḫoş-reft ḫo reft reftār reft ār [3 [3] [3 ] alımlı yürüyüşlü güzel<br />
G380/2 Lebleri mül ṣaçları sünbül yañaġı berg-i gül / Bir semen-ber serv serv-i serv i ḫo ḫoş-reft ḫo reft reftār reft ār dirseñ işte sen<br />
Mtl 17 Öykünürmiş serv serv-i serv i ḫo ḫoş-reft ḫo reft reftāre reft āre naḫl-i būstān / Kāşkī alsa yürüyivirse ey serv-i revān<br />
G288/1 Ḳaddüñ nihāli hem-ser-i serv serv-i serv i sehī degül / Ṭūbāyı alma sāyeñe ol kūtehi degül<br />
serv serv-i serv i seh sehī seh<br />
ī [1] [1] düzgün boylu serviler/güzeller<br />
Mtl 24 Ṣaḥn-ı bāġuñ ḥavżınuñ her cānibi serv serv-i serv<br />
i seh sehī seh<br />
/ Yāri girmiş ṣuya ṣandum göricek ‘aks-i mehi<br />
serv serv-i serv serv i seh sehī-bālā seh<br />
ālā [1] düzgün boylu servi/güzel<br />
G467/1 Ḳāmeti vaṣfını ʿarż eylediler Ṭūbāya / Ser-fürū eyledi ol serv serv-i serv i i seh sehī-bālāya<br />
seh<br />
ālāya<br />
serv serv-i serv serv i semen semen-sīmā semen<br />
īmā [2] [2] yasemin yüzlü güzel<br />
G120/1 Ṣalınan kūyında ol serv serv-i serv i semen semen-sīmā<br />
semen<br />
īmā mıdur / Gül-şen-i cennetde şāḫ-ı Sidre vü Ṭūbā mıdur<br />
G217/4 Geçdi sen serv serv-i serv i i semen semen-sīmā<br />
semen<br />
īmā ṭururken ser-firāz / Gördi ʿarʿar lā-cerem bād-ı ṣabādan serzeniş<br />
serv serv-i serv i ser ser-keş ser<br />
keş [1] dik başlı güzel; bkz. ‘ser-keş serv’ md.<br />
G343/4 ʿAceb ey serv serv-i serv i ser ser-keş ser<br />
keş sen ne naḫl-i ʿālem-ārāsın / Ki ḳaddüñ dikmesidür gökde Ṭūbā yirde ʿarʿar hem<br />
serv serv-i serv i i ssīm<br />
s<br />
īm īm-end īm end endām end ām [4] [4] gümüş vücutlu güzel(ler)<br />
G143/5 Murādı sīneye ol serv serv-i serv i ssīm<br />
s<br />
īm īm-end īm end endām<br />
āmı ām çekmekdür / Semend-i ṭabʿ-ı Bāḳī bir gümişden sīne-bend ister<br />
G310/6 Üstümüzden yil gibi geçsün ṣabānuñ himmeti / İstemezse irdügin ol serv serv-i serv i ssīm<br />
s<br />
īm īm-end īm end endāma end āma el<br />
G457/3 Öykünür sen serv serv-i serv ssīm<br />
s<br />
īm īm-end īm end endāma end āma beñzer serv-i bāġ / Yāsemenler dikdiler ṭolaşdılar endāmına<br />
G485/4 Sen semen-ber serv serv-i serv i ssīm<br />
s<br />
īm īm-end īm end endāma end āma bir kez ṣarılañ / Başa iletdi işin ʿālemde destāruñ gibi<br />
serv serv-bālā serv ālā [1] servi boylu<br />
G485/3 Sīm-sīmā serv serv-bālā serv ālā meh-liḳālar çoḳ <strong>ve</strong>lī / Kimsede yoḳdur senüñ evżāʿ u eṭvāruñ gibi<br />
serv serv-ḳad serv serv ḳad [7] servi boylu<br />
G176/5 Başını alur giderdi Bāḳī derdüñden senüñ / Nʾeylesün ey serv serv-ḳad serv ḳad ümmīd-i vaṣluñ baġlar<br />
G470/2 Şāḫ-ı şükūfe döndi bir sīm-ten nigāre / Her bir nihāl-i mevzūn bir serv serv-ḳad serv<br />
ḳad ḳad cevāne<br />
G23/5 Bir ḳadem baṣ luṭf ile gel gül-şene ey serv serv-ḳad serv ḳad / Bileler eksükligin her serv-i bālā semt semt<br />
G412/2 Ṣalındı ʿīd-gehde serv serv-ḳadler<br />
serv ḳadler ḳadler mest-i nāz olmış / İderdük biz de ayaḳ seyrin olsa dest-i yār elde<br />
G182/6 Sīne-i pür-dāġ-ı Bāḳīde gezer nā<strong>ve</strong>klerüñ / Serv Serv-ḳadler<br />
Serv ḳadler ġonca-femler gül-sitāne girdiler<br />
G390/5 Serv Serv-ḳadsin<br />
Serv ḳadsin ḳadsin ser<strong>ve</strong> ʿādet sebz-pūş olmaġ iken / Erġavānī cāmeye girmek neden ey nev-cevān<br />
G10/5 Vaṣṣāfısın o serv serv-ḳadüñ<br />
serv ḳadüñ rāstı bu kim / Ṭabʿ-ı bülend-ṭarzuña aḥsent Bāḳıyā<br />
serv serv-ḳāmet serv ḳāmet [4] servi boylu<br />
G178/5 Sīneme çeksem elifler dāġlar yaḳsam nʾola / Bāḳıyā bir serv serv-ḳāmet<br />
serv ḳāmet ḳāmet gül-ʿiẕārum aldılar<br />
Mtl 19 Nʾola mūdan es̱er olmasa hīç ol serv serv-ḳāmetde<br />
serv ḳāmetde / Şeb olmaz hep ser-ā-ser rūz olur dirler ḳıyāmetde<br />
G166/1 Ḳaçan kim nāz ile reftār iderler serv serv-ḳāmetler<br />
serv ḳāmetler / Ḳopar ʿāşıḳlaruñ başına ol demde ḳıyāmetler<br />
1007
G266/1 Serv Serv-ḳāmetler<br />
Serv ḳāmetler iki yanın alurlar yoluñ / Rāh-ı gül-zāre döner yolları İstanbūluñ<br />
serv serv ü ü ṣanavber ṣanavber [3]<br />
[3]<br />
G55/1 Açıl bāġuñ gül ü nesrīni ol ruḫsārı görsünler / Ṣalın serv serv ü ü ṣanavber ṣanavber şī<strong>ve</strong>-i retfārı görsünler<br />
G50/3 Düşüp ol ḳadd-i bālādan döşenmiş ḫāk-i rāh üzre / Muʿanber zülfi gūyā sāye-i serv serv ü ü ṣanavberdür<br />
ṣanavberdür<br />
ṣanavberdür<br />
G154/2 Çeksün livā-yı salṭanat-ı ḥüsni ḳadd-i yār / Ol ḳāmeti ne serv serv ü ü ṣanavber ṣanavber ne bān çeker<br />
serv serv ü ü çemen çemen [1] [1] ‘ḳadd ü ḫadd’ paralelliğinde;<br />
G440/4 Seyr idelden gül-şen-i ḥüsnüñde ḳadd ü ḫaddüñi / Çekmez oldı ḫāṭırum serv serv ü ü çemenden çemenden cānibe<br />
serv serv ü ü şimş şimşād şimş şimş ād [2]<br />
[2]<br />
G67/1 Mürġ-i dil ḳonmaġa bir ḳāmeti Ṭūbā gözedür / Serv Serv ü ü şimş şimşād şimş şimşād<br />
ādı ād begenmez ḳatı aʿlā gözedür<br />
G268/2 Serv Serv ü ü şimş şimşād şimş şimşād<br />
ādı ād yürütmez ṭaʿn-ı bülbül bāġda / Seyr idelden cil<strong>ve</strong>-i naḫl-i ḫırāmānuñ senüñ<br />
serv serv-i serv i ḫır ır ırāmān ır āmān [14] nazlı nazlı salınan dilber<br />
K5/27 Cünūnın gördiler cūlar nihāl-i sīm-sīmāña / Gümiş zencīr ile bend itdiler serv serv-i serv i ḫır ır ırāmān ırāmān<br />
āmānı āmān<br />
K11/7 Yüzüñ ey ġonca-leb dürme bize cevr eyleyüp ṭurma / Açıl gül gibi ḫandān ol ṣalın serv serv-i serv i i ḫır ır ırāmān ır āmān ol<br />
G37/5 Ḳāmetüñ ḳulluġına düşmeyicek / Olmadı serv serv-i serv i i ḫır ır ırāmān<br />
āmān āzād<br />
G47/7 Ol ḳāmet üzre zülf-i semen-būya beñzedi / Şol yāsemen ki serv serv-i serv i i ḫır ır ırāmāne<br />
āmāne ṣarmaşur<br />
G229/2 Seni seyr itmek içün reh-güẕer-i gül-şende / İki cānibde ṭurur serv serv-i serv i ḫır ır ırāmān ır āmān ṣaf ṣaf<br />
G338/2 Ben āb-ı revān itmek cān üzre gözüm yaşın / Tek meyl-i kenār itsün ol serv serv-i serv i ḫır ır ırāmānum ır āmānum<br />
G345/1 Bir ḫaber vir ey ṣabā nʾoldı gül-istānum benüm / Kimler ile ṣalınur serv serv-i serv i ḫır ır ırāmānum ır āmānum benüm<br />
G346/2 Ḳāmetüñ nice ḳıyāmet ḳoparup eṭrāfa / Ne ḫaberler ṣalına serv serv-i serv i ḫır ır ırāmānuñdan<br />
ır āmānuñdan<br />
G354/4 Ḳāmetüñ yādına bir āh ideyin kim dūdı / Gül-şen-i ʿaşḳuña bir serv serv-i serv i ḫır ır ırāmān ır āmān olsun<br />
G356/5 Mürġ-i dil-i Bāḳīyi görüñ fāḫte-āsā / Efġān ider ol serv serv-i serv i ḫır ır ırāmānuñ ır āmānuñ ucından<br />
G359/7 Bāḳī nice bir fāḫte-<strong>ve</strong>ş bāġ-ı belāda / Nālān olam ol serv serv-i serv i ḫır ır ırāmānuñ<br />
āmānuñ elinden<br />
G438/2 Bulmaz ol ruḫsār ile ol ḳadd-i zībā ḥāletin / Baġlasañ bir deste gül serv serv-i serv i ḫır ır ırāmān ır āmān üstine<br />
G458/1 Göñül aḳdı gözüm yaşı gibi ol ḳadd-i dil-cūya / Niçün meyl itmez ol serv serv-i serv i ḫır ır ırāmānum ır āmānum aḳar ṣuya<br />
G510/2 Eglendi biraz ḳaddi hevāsiyle çemende / Dil mürġi ḳonup serv serv-i serv<br />
i ḫır ır ırāmāne ır āmāne ṣalındı<br />
serv serv-i serv i ser ser-fir ser<br />
fir firāz/efrāz āz/efrāz [6] [6] uzun boylu güzel<br />
K20/35 Bu gül-şen içre seni serv serv-i serv i i ser ser-fir ser<br />
fir firāz fir āz görüp / Ṣu gibi ayaġuña aḳdı ḫāṭır-ı meyyāl<br />
M1/VI/2 Gördi nihāl-i serv serv-i serv i ser ser-efr ser<br />
efr efrāz<br />
āz-ı āz nīzeñi / Ser-keşlik adın añmadı bir daḫı bānları<br />
G37/4 Yüri ey serv serv-i serv i ser ser-efr ser<br />
efr efrāz efr āz yüri / Ḳad-i bālāña irişmez şimşād<br />
G44/3 Yüri ey serv serv-i serv i ser ser-efr ser<br />
efr efrāz efr āz yüri / Ḳad-i bālāña irişmez şimşād<br />
G126/3 Ḳāmet-i naḫle göre ḥālet-i reftār olsa / Yine bu şī<strong>ve</strong>yi ol serv serv-i serv i ser ser-efr ser<br />
efr efrāz efr āz eyler<br />
G161/4 Başına mürġ-i çemen gibi üşer nālelerüm / Dūd-ı dil bāġ-ı ġamuñ serv serv-i serv<br />
i i ser ser-efr ser<br />
efr efrāz efrāz<br />
āzı āz ı geçer<br />
serv serv-i serv i bbālā<br />
b<br />
ālā [7] [7] uzun boylu güzel<br />
G23/2 ʿĀşıḳ-ı dīdār-ı pāküñdür meger kim cūylar / Cüst ü cū eyler seni ey serv serv-i serv i bbālā<br />
b<br />
ālā ālā semt semt<br />
G23/5 Bir ḳadem baṣ luṭf ile gel gül-şene ey serv-ḳad / Bileler eksükligin her serv serv-i serv i bbālā<br />
b<br />
ālā ālā semt semt<br />
G135/2 Nihāl-i nār<strong>ve</strong>n ṣaḥn-ı çemende ṣalınur gūyā / Miyān-ı ʿīd-gehde bir nigār-ı serv serv-i serv i i bbālādur<br />
b<br />
ālādur<br />
G185/2 Nihāl-i serv serv-i serv i bbālāñuñ<br />
b<br />
ālāñuñ ālāñuñ görenler ʿaksini ṣuda / Ayaġuñ öpmege düşmiş saña üftādedür dirler<br />
G221/4 Ārzū-yı cil<strong>ve</strong>-i naḫl-i revānuñdur senüñ / Bāġda seyr-i ḫırām-ı serv serv-i serv i bbālāda<br />
b<br />
ālāda ālādan ālāda ġaraż<br />
G430/2 Ṣubḥ-dem ey fāḫte bīhūde efġān eyleme / Çün girürsin her gice bir serv serv-i serv<br />
i i bbālā<br />
b<br />
ālā ḳoynına<br />
G481/4 Āh kim ol serv serv-i serv i bbālānuñ<br />
b<br />
ālānuñ ālānuñ irişmez gūşına / Gerçi kūyında olan feryādum irdi göklere<br />
serv serv-i serv i i rev revān rev<br />
ān ān [10] [10] uzun boylu endamlı güzel (salına salına yürüme yönüyle)<br />
1008
G41/4 Oñmasun bitmesün ey serv serv-i serv i rev revān rev<br />
ān / Göreyin bāġ-ı cihānda şimşād<br />
G73/5 Nāz u istiġnā ile Bāḳīye ṭoḳınmaz geçer / Rāst gelse yolda ol serv serv-i serv i rev revān rev<br />
bilmezlenür<br />
G247/2 Olmadı müyesser baña bir serv serv-i serv i rev revānuñ rev<br />
ānuñ / Laʿlini öpüp biline bir pāre ṣarılmaḳ<br />
G278/6 Bāḳī çemen-i cānda meger per<strong>ve</strong>riş itdüñ / Bir ʿālemi var rūḥ ile ol serv serv-i serv i rev revānuñ rev<br />
ānuñ<br />
G373/2 Bāġa sen serv serv-i serv i rev revān rev<br />
ān ānı ān bir ḳadem baṣsun diyü / Ḫaylī dökildi ṣaçıldı yoluña berg-i ḫazān<br />
G390/6 Ḳanına girmiş boyınca Bāḳī-i dil-ḫastenüñ / Erġavānī cāme geymiş ṣanmañ ol serv serv-i serv i rev revān rev<br />
ān<br />
G479/5 Ne ʿaceb meyl-i kenār eylemez ol serv serv-i serv i rev revān rev<br />
ān / Cūy-ı dil ṭurmaz aḳar ḫod o ḳad-i dil-cūya<br />
G543/5 Ḳadüñ servine göz dikmişdi ey serv serv-i serv i rev revān rev<br />
ān ammā / Bu gün Bāḳī yine ġamzeñ oḳın ḫāṭır-nişān itdi<br />
Mtl 17 Öykünürmiş serv-i ḫoş-reftāre naḫl-i būstān / Kāşkī alsa yürüyivirse ey serv serv-i serv i rev revān rev<br />
ān<br />
G543/5 Ḳadüñ servine göz dikmişdi ey serv serv-i serv i rev revān rev<br />
ān ammā / Bu gün Bāḳī yine ġamzeñ oḳın ḫāṭır-nişān itdi<br />
serzeniş serzeniş görmek görmek [1] [1] [1] sitem görmek<br />
G217/4 Geçdi sen serv-i semen-sīmā ṭururken ser-firāz / Gördi Gördi ʿarʿar lā-cerem bād-ı ṣabādan serzeniş<br />
serzeniş<br />
setr setr itmek itmek [1] [1] örtmek, gizlemek<br />
K18/51 Ḫām var ise eger micmere-i naẓmumda / Dāmen-i luṭfuñ anı setr id ider id<br />
er ey faḫr-i kibār<br />
Sett Settār Sett ār [2] [2] [2] Allah (kulların kusur, ayıp <strong>ve</strong> günahlarını örtme yönüyle)<br />
M2/V/2 Ḫılʿat-i fāḫiresi dāmen-i ʿafv-i Sett Settār Sett ār / Rūḥ-ı pākine ġıdā leẕẕet-i dīdār olsun<br />
G426/8 Ḳatı el virdi hevā ġāyet açılduḳ ġāyet / İşümüz ḳaldı kemāl-i kerem-i Sett Settāre Sett Settāre<br />
āre<br />
sevmek sevmek [25]<br />
[25]<br />
G186/4 Dilā bir nev-cevānı sev sev <strong>ve</strong>fāsı olsun olmasun / Cihānda ʿaşḳsuz olmaḳdan ise mübtelā yigdür<br />
G400/5 Bāḳī çek imdi cām-ı ġam-ı bezm-i fürḳatin / Kim didi saña yār gibi bī-<strong>ve</strong>fāyı sev sev<br />
sev<br />
K19/9 Cismine naʿl kesüp farḳına bir dāġ urmış / Var ise sevdi sevdi meger yār-ı sitem-ger ḫātem<br />
K19/10 Vādī-i ʿaşḳa düşüp tāze cevān sevdi sevdi meger / Bükdi ḳaddin nitekim pīr-i muʿammer ḫātem<br />
G357/5 Cevr ü cefāñı çekmege sevdi sevdi sevdi göñül seni / Derd ü belāya geldüm efendi cihāne ben<br />
G491/6 Ruḫına māʾil iken sevdi sevdi ʿiẕārını göñül / Āh kim derdümi günden güne efzūn itdi<br />
G513/5 Tāze dil-ber sevdi sevdi Bāḳī şimdi fikr-i vaṣl ider / Bir güzel eglencesi var bir laṭīf endīşesi<br />
G203/2 ʿĀşıḳı şürb-i müdām eylese maʿẕūr ṭutuñ / Gözine gelmiyecek sevdügine yalvaramaz<br />
1009<br />
G73/1 Ḥadden efzūn mihrüm ol nā-mihribān bilmezlenür / Hep bilür çoḳ sevdügüm sevdügüm ammā hemān bilmezlenür<br />
G166/5 Birine beñzemez ben sevdügüm sevdügüm dil-dār ḥüsn ile / Cihān içinde çoḳdur Bāḳıyā gerçi ki āfetler<br />
G174/1 Sevdügüm Sevdügüm ḳadd-i bülendin gösterür / Ḫūb olan elbette kendin gösterür<br />
G210/1 Sīneñe ʿaşḳ ile elifler kes / Bilsün ol servi sevdügüñ sevdügüñ her kes<br />
G534/1 Āh kim sevdüm sevdüm yine bir dil-ber-i raʿnācuġı / Şimdiden biñ var yanında ʿāşıḳ-ı şeydācuġı<br />
G271/4 Seni cāndan se<strong>ve</strong>n se<strong>ve</strong>n bī-dillerüñ luṭf eyle ḳadrin bil / Bulınmaz bende-i muḳbil muḥibb-i bī-riyādan yig<br />
G62/2 Bencileyin günin geçürür āh u vāh ile / Sencileyin <strong>ve</strong>fāsuzı her kim se<strong>ve</strong>r se<strong>ve</strong>r geçer<br />
G235/6 Dil-rübā dil-ber se<strong>ve</strong>r se<strong>ve</strong>r dirler helāk oldum meded / Cānuma kār eyledi şimden girü teʾs̱īr-i ʿaşḳ<br />
G385/1 Bāġ pür-naḳş u nigār oldı bahārı se<strong>ve</strong> se<strong>ve</strong>rin se<strong>ve</strong> rin / Māʾilem naḳşına ġāyetde nigārı se<strong>ve</strong>rin<br />
se<strong>ve</strong>rin<br />
G385/2 Dāġlarla bedenüm olsa nʾola naḳş-ı peleng / Ben ol āhū-beçe-i şīr-şikārı se<strong>ve</strong>rin se<strong>ve</strong>rin<br />
G385/3 Yaḳma dāġum göricek sen de beni ey ṣofī / Se<strong>ve</strong>rin nʾeyleyin ol lāle-ʿiẕārı se<strong>ve</strong>rin<br />
se<strong>ve</strong>rin<br />
G385/4 Bāde-i ṣāf-ı ṣafā-baḫşda ḥayrānem ben / Ne küdūret götürür dil ne ġubārı se<strong>ve</strong>rin<br />
G385/5 ʿĀşıḳuñ raḳṣda hem-pālarıdur dest-efşān / Bāḳıyā anuñ içün serv ü çenārı se<strong>ve</strong>rin<br />
se<strong>ve</strong>rin<br />
G385/3 Yaḳma dāġum göricek sen de beni ey ṣofī / Se<strong>ve</strong>rin nʾeyleyin ol lāle-ʿiẕārı se<strong>ve</strong>rin se<strong>ve</strong>rin<br />
se<strong>ve</strong>rin<br />
G492/1 Ḫalḳ-ı ʿālem gül se<strong>ve</strong>ydi se<strong>ve</strong>ydi kāşkī bülbül gibi / Ol lebi ġonca baña tenhā ḳalurdı gül gibi<br />
G282/5 Künc-i ġamda ḳo aġlasun Bāḳī / Yār sevmek sevmek anuñ nesine gerek
G406/1 Cihān cevr ider derd-i ʿaşḳuñla cāne / Seni sevmek sevmek oldı bahāne cihāne<br />
sevmek sevmek sevilmek sevilmek sevilmek [1]<br />
[1]<br />
1010<br />
G367/3 Maḥabbet resm ü āyīnin be ṣofī ben mi vażʿ itdüm / Muʿayyen ḳıṣṣadur sevmek sevmek sevilmek sevilmek sevilmek mā-<br />
teḳaddemden<br />
1. karanlık<br />
sev sevād sev<br />
ād [11] [11]<br />
[11]<br />
G227/4 Māh-ı çarḫ üzre nedür bilmek dilerseñ ol sev sevād sev ād / Yaḳdı yāre ṣunmaġa devrān turunç üstine dāġ<br />
2. bahçe, bağ, bostan (uzaktan seçilemediği için karartı halinde görünen) ‖ karalık<br />
K17/3 Döndi diyār-ı Rūma semenlerle ṣaḥn-ı bāġ / Gūyā sev sevād sev sevād<br />
ād-ı ād ı mülk-i Ḥabeşdür benefşe-zār<br />
G57/4 Dil mūy-ı yāri memleket-i Çīne beñzedür / İller sev sevād sev<br />
ād ād-ı ād ı mülk-i Ḫuten dir ḫaṭā budur<br />
3. yazı ‖ karalık<br />
K19/28 Görinür naḳş-ı nigīninde sev sevād sev sevād<br />
ād-ı ād ı mührüñ / Devletüñ barmaġına māh-ı münev<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
K4/9 Sev Sevād Sev Sevād<br />
ād-ı ād ḫaṭṭ içinde noḳṭalardan / Şeb-i tārīk içinde şekl-i Pervīn<br />
G398/8 Sev Sevād Sev Sevād<br />
ād-ı ād ı ı ḫaṭda naẓm-ı āb-dārum / Çemen-zār içre olmışdur aḳar ṣu<br />
G273/3 Ḳırma yazıyla raḳībüñ dişleri vaṣfın yazup / Nusḫa-i çeşmi sev sevād sev sevād<br />
ādın ād ın pür-ġubār itsem gerek<br />
4. siyah, kara<br />
K4/8 Beyāżı ġurre-i ṣubḥ-ı saʿādet / Sev Sevād Sev Sevād<br />
ādı ād sürme-i çeşm-i cihān-bīn<br />
G94/3 Sev Sevād Sev Sevād<br />
ād-ı ād sübḥa-i ṣad-dāne şeyḫ-i sālūsuñ / Ḥaḳīḳate naẓar olınsa yüzi ḳarasıdur<br />
G187/4 Sev Sevād Sev Sevād<br />
ād-ı ād çeşm-i ḥavrāya degişmez ādem ey ṣofī / Ṣaçılmış ḫırmen-i ḥüsninde yāruñ dāneler vardur<br />
G215/2 Temāşā ḳılmaġa gül-zār-ı ḥüsn-i yāri bī-minnet / Sev Sevād Sev Sevād<br />
ād-ı ād ı dīde-i Mecnūn ruḫ-ı Leylāda ḫāl olmış<br />
sev sevāḥil sev<br />
ḥil [2] [2] sahiller<br />
K21/9 Sev Sevāḥil Sev ḥil ḥil-i ḥil çemene çıḳdı genc-i bād-ā<strong>ve</strong>rd / Yöneldi Ḫusrev-i nev-rūza devlet ü iḳbāl<br />
G228/1 Ey dürr-i pāk aġzuña nisbet senüñ ṣadef / Deryā sev sevāḥilinde<br />
sev ḥilinde yatur pāre-i ḫazef<br />
sevd sevdā sevd sevdā<br />
ā [22] [22] aşk ‖ kara, siyah<br />
G26/3 Sünbülüñ niyyetidür başuma sevd sevdā sevd ā getüren / Çekdügüm miḥnete göñlümde bitendür bāʿis̱<br />
G363/3 Zāʾil olmaz he<strong>ve</strong>s-i zülf-i siyāhuñ dilden / Ḥāṣıl olmayacaġın gerçi bu sevd sevdā sevd ā bilürin<br />
G384/3 Çekinür silsile-i zülf-i siyeh-kāruña dil / Beni dīvāne ḳılur bir gün o sevd sevdā sevd<br />
ā göresin<br />
G496/3 Bend-i zülfüñden ne miḥnet çekdügin bilseñ göñül / Başuña kākül gibi düşse bu sevd sevdā sevd<br />
ā kāşkī<br />
G492/2 Zülf-i ،‘anber-būyuñuñ sevd sevdālar sevd<br />
ālar ālarıdur ālar ıdur dostum / ‘Āşıḳuñ ḥālin perīşān eyleyen sünbül gibi<br />
G492/4 Kākülüñ sevd sevdālar sevd sevdālar<br />
ālarından ālar ından düşdi göñlüm zülfüñe / Bir belā daḫı ol oldı başuma kākül gibi<br />
G140/3 Yazdı sevd sevdāñ sevd sevdāñ<br />
āñı āñ başumuzda ḳażā / Ḳayd olındı rüʾūsa ḥükm-i ḳader<br />
G276/1 Giceler kāküli sevd sevdās sevd sevdās<br />
āsı ās ı ile dil-dāruñ / Ḥaddi pāyānı mı var dūr u dırāz efkāruñ<br />
G424/3 Ruḫuñuñ lāle baş açuḳ delüsi / Ḫāli sevd sevdās sevd sevdās<br />
āsı ās ı var dimāġında<br />
G538/1 Ṣaçuñ sevd sevdās sevd sevdās<br />
āsı ās ı şeydā ideli ben zār u maḥzūnı / Unutdı ḫalḳ-ı ʿālem ḳıṣṣa-i Leylā vü Mecnūnı<br />
G325/3 ʿĀleme leylī ṣaçuñ sevd sevdās sevd sevdās<br />
āsın ās ın iẓhār eylerin / Nev-bahār eyyāmıdur bir gün ṭutar mecnūnluġum<br />
G176/3 Düşeli şīrīn lebüñ sevd sevdās sevd sevdās<br />
āsına ās ına cānā göñül / Ḫoş gelür Ferhād-<strong>ve</strong>ş ben nā-tevāne ṭaġlar<br />
G132/5 Ṣaçuñ zencīri sevd sevdās sevd sevdās<br />
āsında ās ında Bāḳī / Begüm dīvānedür dīvāne maʿẕūr<br />
G263/2 Ḫāli sevd sevdās sevd sevdās<br />
āsıyla ās ıyla āh itdüñ dilā / Cān meşāmın ʿanber-ālūd eyledüñ<br />
G532/2 Kākül-i müşgīni sevd sevdās sevd sevdās<br />
āsıyla ās ıyla yansam dūd-ı dil / Gūşe-i destārdan peydā olur sünbül gibi<br />
G227/2 Bī-sütūnı gül-şen itmiş ḫūn-ı çeşm-i Kūh-ken / ʿĀşıḳa sevd sevdā-yı sevd yı yı vaṣl-ı yār ile ṭaġ üsti bāġ<br />
G53/4 Lāle çemende başı açuḳ ḳıpḳızıl deli / Sevd Sevdā-yı Sevd yı yı ḫāl-i yār ile muḫtel dimāġı var
G83/5 Sevd Sevdā-yı Sevd yı yı zülf-i yār ile Bāḳī ne çekdügin / Bend-i kemend-i ʿaşḳa giriftār olan bilür<br />
G129/1 Kūyuñ gedāsı oldı dil-i mübtelāyı gör / Sevd Sevdā-yı Sevd yı mülk ü salṭanat eyler gedāyı gör<br />
G129/5 Ey mübtelā-yı şī<strong>ve</strong>-i bālā-yı yār olan / Sevd Sevdā-yı Sevd yı zülfi başuña düşsün belāyı gör<br />
G522/4 Dilde ḫayāl-i ḫāl-i ruḫ-ı yār der-miyān / Sevd Sevdā-yı Sevd yı ḫaṭṭı gerçi biraz ber-ṭaraf gibi<br />
G255/4 Sevd Sevdā-yi Sevd yi ḥāl-i yār ile ey dil ʿaceb degül / Meyl-i ḳaranfül ārzū-yı fülfül eyleseñ<br />
sevd sevdālara sevd ālara ṣalmak ṣalmak [2] [2] kendisine aşık etmek<br />
G531/1 Ḫaṭṭum ḥisābın bil didüñ ġavġālara ṣalduñ beni / Zülfüm ḫayālin ḳıl didüñ sevd sevdālara sevd ālara ṣalduñ ṣalduñ beni<br />
G291/1 Ṣaḥrālara düşerse nʾola nāfe-i ġazāl / Sevd Sevdālara Sevd ālara ṣalupdur ṣalupdur anı dil-berā o ḫāl<br />
sevd sevdālara sevd ālara uuġramak<br />
u ġramak [1]<br />
[1]<br />
K24/11 ʿAşḳ sevd sevdālar sevd sevdālar<br />
ālarına ına uuġramasa<br />
u<br />
ġramasa ḳalmaz idi / Mūy-ı jülīde ile bir ten-i lāġar sünbül<br />
(birşeyin) (birşeyin) sevd sevdās sevd sevdās<br />
āsına ās ına düşmek düşmek [1]<br />
[1]<br />
G381/2 ʿAşḳınuñ sevd sevdās sevd sevdās<br />
āsına ās ına düşdüm düşdüm yitürdüm kendümi / Ḳanda buldum bilmezin ol şūḫ-ı bī-pervāyı ben<br />
seyf seyf [1] [1] kılıç<br />
G79/5 Seyf Seyf-i Seyf belā vü sehm-i ḳażāya siper gerek / Her kim ki tīġ-i fażl u kemān-ı hüner çeker<br />
1011<br />
Seyf Seyf āyeti āyeti āyeti [1] [1] ‘Haram aylar çıkınca müşrikleri bulduğunuz yerde öldürün….’ (Tevbe süresi 5.<br />
ayet)<br />
K5/12 İner Seyf Seyf āyeti āyeti gibi ser-i aʿdāya şemşīri / Ḥadīs̱-i tīġ-i pulādın nice şerḥ ide Kirmānī<br />
seyl seyl [9] [9] [9] sel<br />
G114/2 Aḳsa eşküm dīdeden ol gevher-i nā-yāb içün / Eşk seyl seyl ü seyl yem yem pür-dür-i şeh-vār olur<br />
G114/2 Aḳsa eşküm dīdeden ol gevher-i nā-yāb içün / Eşk seyl seyl seyl ü seyl yem yem pür-dür-i şeh-vār olur<br />
G315/1 Nʾola dehr içre nişānum yoġ ise ʿAnḳāyem / Ne ʿaceb seyl seyl gibi çaġlamasam deryāyem<br />
G402/3 Ḳapuñda çoḳ revān oldı daḫı çoḳ seyl seyl olur yaşum / Mes̱eldür aḳduġı yirde dimişler yine aḳar ṣu<br />
K14/23 Meger kim uġramış gerdūn öñinde seyl seyl-i seyl ḫūn içre / Şafaḳ ṣandı şebān-geh ḫalḳ dāmānındaki ḳanı<br />
G27/2 Hevā-yı zülfi ḳılmışdur seni ey ebr āvāre / Gözüñ yaşı budur seyl seyl-i seyl firāvān olmaġa bāʿis̱<br />
G269/3 Esbāb-ı ṭarab seyl seyl-i seyl mey-i nāb ile gitdi / Āvāzı boġıldı giderek çeng ü rebābuñ<br />
G414/4 Deşt-i ġamda her yaña tenler getürdi seyl seyl-i seyl ḫūn / Ṭurmayup Tātār-ı ġamzeñ tīr-bārān itmede<br />
G545/4 Bilmez bu ḳażā reh-güẕer-i seyl seyl-i seyl fenādur / Pāyende ṣanan ḳaṣr-ı dil-efrūz-ı cihānı<br />
seyl seyl-i seyl i eşk [6] gözyaşı seli<br />
G285/4 Yollar itdi çihre-i zerdümde seyl seyl-i seyl i eşk ile / Çeşm-i giryān beñzer ol saḳḳāya kim eyler sebīl<br />
G294/2 Ḥasret-i ḳaddüñ ile bāġda seyl seyl-i seyl i eşküm eşküm / Ṭaḳdı serv-i çemenüñ pāyine sīmīn ḫalḫāl<br />
G142/2 Ol melāḥat Mıṣrınuñ Yūsuf-cemāli şevḳıne / Seyl Seyl-i Seyl i eşküm eşküm Nīl-<strong>ve</strong>ş günden güne efzūn olur<br />
G436/4 Kūyuña ġayrıları çekse raḳīb-i ḫar-ṭabʿ / Seyl Seyl-i Seyl i eşkümle döner ḳadd-i dü-tā dolāba<br />
G476/5 Seyl Seyl-i Seyl i eşküm eşküm içre çeşm-i dür-feşān / Bāḳıyā gūyā ṣadef ʿummānda<br />
G540/5 Bāḳıyā gör ḫarāb ider āḫir / Seyl Seyl-i Seyl i eşküm bu nīl-gūn ṭāḳı<br />
seyl seyl-āb seyl āb [2] sel<br />
M6/VII/1 Seyl Seyl-āb Seyl āb gibi ṣaldı belā leşgeri aḳın<br />
G141/3 Kūyuñ yolında döne döne aḳdı göz yaşı / Seyl Seyl-āb Seyl āb āb-ı āb dīde Dicle-i Baġdād olup gider<br />
seyl seyl-āb seyl āb āb-ı āb ı eşk [2] gözyaşı seli<br />
G64/3 Bu nüh dolābı gerdān eyleyen seyl seyl-āb seyl āb āb-ı āb ı ı eşkümdür eşkümdür / Yaşum ser-çeşmesinden baḥs̱ idersem mā-cerā artar<br />
G349/4 Ḳaçan rāh-ı vaṣluñdan eyler güẕer / Bu seyl seyl-āb seyl āb āb-ı āb ı eşk eşk üzre ḫāşāk olan
seyl seyl-i seyl seyl i rev revān rev<br />
ān [2]<br />
[2]<br />
G337/6 Tedārük eyle bu çaġlar geçer gider ḳalmaz / Zamān-ı furṣatı seyl seyl-i seyl i rev revāna rev<br />
āna āna beñzetdüm<br />
K2/23 Ġāzīler pāy-i semendin yine ḫınnāladılar / Ḫūn-ı aʿdāyı o dem kʾeylediler seyl seyl-i seyl i rev revān rev<br />
ān<br />
seyle seyle virmek virmek [2] [2] sele <strong>ve</strong>rmek<br />
G29/5 Vücūdum ḫānesin seyle seyle virür virür Bāḳī gözüm yaşı / Fenā-yı dār-ı bī-bünyāduma bu āb olur bāʿis̱<br />
G483/3 Dehri bir āh-ı seḥer-gehleri ber-bād eyler / ʿĀlemi seyle seyle virür virür gözlerinüñ yaşları<br />
seyr seyr [9]<br />
[9]<br />
1. gezinti, gezme ‖ temaşa<br />
K17/2 Gül-zāre gel ki cümle cihāndan nümūnedür / Ṣaḥn-ı çemende ḥāṣıl olur seyr seyr-i seyr i her diyār<br />
K22/5 Bāġda gerdān ider evrāḳı ṣanmañ gird-bād / İndiler seyyāreler ḳılmaġa seyr seyr-i seyr i būstān<br />
G157/1 Var iken kūyuñ ki seyr seyr-i seyr i i bāġ-ı ʿuḳbā bundadur / Cennet evṣāfın ḳılur vāʿiẓ temāşā bundadur<br />
G221/4 Ārzū-yı cil<strong>ve</strong>-i naḫl-i revānuñdur senüñ / Bāġda seyr seyr-i seyr i ḫırām-ı serv-i bālādan ġaraż<br />
G455/1 Devr-i gül eyyām-ı ʿīş u nūş-ı ṣahbādur yine / Mevsim-i gül-geşt-i bāġ u seyr seyr-i seyr i ṣaḥrādur yine<br />
G71/4 Seyr Seyr-i Seyr bāġ-ı bezme gel cām-ı mey-i gül-gūna baḳ / Gül-şen-i cennetde açılmış gül-i bī-ḫārı gör<br />
G276/5 Māʾil olmaz gül ü şimşād u çemen seyrine seyrine dil / Göreli gül-şen-i ḥüsnüñde ḳad u ruḫsāruñ<br />
2. Türk musikisinde makamların karakteristik akışı; bkz. ÖZTUNA, s. 425.<br />
G303/5 Bāḳī dem urma se seyr se seyr<br />
yr-i yr i i maḳāmāt-ı ʿaşḳdan/ Geç āh u nāle naġmelerinden ḳarāre gel<br />
3. rüya<br />
G177/5 Görse seyrinde seyrinde seni bir gice nā-geh Bāḳī / Hep muʿabbirler anı vuṣlata tāʿbīr ideler<br />
seyr seyr eylemek/itmek eylemek/itmek eylemek/itmek [44] [44] gezmek, gezinmek ‖ temaşa etmek<br />
K5/23 Felek ġırbāl ile zer buldı dirler ḫāk-i rāhuñda / Miyān-ı hālede seyr seyr eyleyenler eyleyenler māh-ı tābānı<br />
K6/11 Şehr-i dārüʾl-mülk-i ʿadlin seyr seyr iden iden ʿāriflere / Ḫıṭṭa-i maʿmūre-i ʿālem dih-i vīrān gelür<br />
K6/13 Āsitānı ḫākini ḳıldı Ḳırım ḫānı ḳonaḳ / İrte bir gün seyr idüñ ḫāḳān-ı Türk-istān gelür<br />
K7/15 Ṭutdı eṭrāfın benefşe mülk-i Mıṣra döndi bāġ / Ṣandılar seyr seyr eyleyenler eyleyenler Nīl ṭuġyān eyledi<br />
K19/5 Faṣṣ-ı pīrūze ne ḫoş yaraşur anda seyr seyr it it / Oldı bir ṭūṭīye gūyā ḳafes-i zer ḫātem<br />
M9/IV/4 Ruḫuñ bāġın raḳīb-i dīv-sīret seyr seyr ider ider her gün<br />
G2/5 Zer-efşān ol kef-i iḥsān ile seyr seyr eyle eyle ʿālemde / Cihān-gerd ü cevān-merd-i cihān ol āfitāb-āsā<br />
G51/5 ʿĀşıḳı bī-ṣabr u ārām eyleyüp seyyāḥ ider / Memleket seyr seyr itdürür itdürür ʿaşḳuñ vilāyet gösterür<br />
G55/4 Ten-i zārumda pehlūm üstüḫānı ṣayılur bir bir / Beni seyr seyr itmeyen itmeyen aḥbāb mūsīḳārı görsünler<br />
G59/1 Cāmuñ eṭrāfın ḳaçan kim seyr seyr ider ider āvāreler / Çarḫ-ı mīnā-fāmı gūyā devr ider seyyāreler<br />
G63/4 Ruḫuñ bāġın raḳīb-i dīv-sīret seyr seyr ider ider her gün / Yüzüñi göremez yıllarca ammā bunda ādem var<br />
G214/4 Sīne çoḳ seyr seyr itdük itdük ey dil var ise ol sīm-ber / Siḥr ile ḳoynında ḳurṣ-ı māh-ı tābān gizlemiş<br />
G222/1 Ṣaḥn-ı gül-şen mülk-i Baġdād oldı āb-ı cūy Şaṭ / Yāsemenler ṣu yüzinde seyr seyr ider ider mānend-i baṭ<br />
G229/2 Seni seyr seyr itmek itmek içün reh-güẕer-i gül-şende / İki cānibde ṭurur serv-i ḫırāmān ṣaf ṣaf<br />
G239/4 Cām-<strong>ve</strong>ş kimdür bu bezm içre ciger-ḫūn olmayan / Ġonca-i gül-zārı seyr it lāle-i ḥamrāya baḳ<br />
G258/2 Kāḫ-ı ḥüsn-i yāre baḳ seyr seyr it it it ḫam-ı ebrūsını / Adın añma ṭāḳ-ı Kisrā ile ḳaṣr-ı Ḳayṣerüñ<br />
G265/2 Ḫadeng-i āhumuñ eflāke seyr seyr ider ider güẕerin / Ḥicābı şöyle çeker yirlere geçer nā<strong>ve</strong>k<br />
G277/1 Ġoncalar içre nihān eyleme gül-berg-i terüñ / Yaʿnī seyr seyr eyleyelüm eyleyelüm sīneñi çöz dügmelerüñ<br />
G303/1 Raḥm eyle āb-ı dīde-i gevher-nis̱āre gel / Emvāc-ı baḥr-i eşkümi seyr seyr it it kenāre gel<br />
G310/1 Naḳş-ı gül seyr seyr it it çemende ṣavt-ı bülbül diñle gel / Şimdi ṣavt u naḳşdur ʿīş ehline ṣāliḥ ʿamel<br />
G320/3 Leṭāʾif söyledüm güldi açıldı ḥoḳḳa-i laʿli / Yine seyr seyr eylesün eylesün yārāne dürc-i dürr-i nāb açdum<br />
1012
G337/7 Cilā-yı āyīne-i āb-ı cūyı seyr seyr itdüm itdüm / Ṣafā-yı meşreb-i şāh-ı cihāna beñzetdüm<br />
G353/4 Ruḫuñ seyr seyr itdür itdür ey rūy-ı zemīnüñ māh-ı tābānı / Biraz baḳsun felekden seb sebʿa seb<br />
ʿa ʿa-i ʿa seyyāre eglensün<br />
G370/2 Kāʾinātuñ seyr seyr iden iden naḳşın ṣafā-yı cāmdan / Ṣafḥa-i āyīne-i ʿālem-nümāyı nʾeylesün<br />
G381/6 Āsitān-ı yārda mesken bulursam Bāḳıyā / Ḳāfda seyr seyr itdürem itdürem ʿAnḳāya istiġnāyı ben<br />
G402/2 Muʿaṭṭar zülf ü ḫālüñ seyr seyr idenler idenler ey gözi āhū / Dimişlerdür ḥaḳīḳat misk odur ʿālemde ʿanber bu<br />
G412/5 Nis̱ār it bezmine Bāḳī bu dürr-i pāki seyr seyr itsün itsün / Muraṣṣaʿ cāmı ṭutduḳça o şāh-ı tāc-dār elde<br />
G433/2 Baḥr-i sīm-āb yaşum zevraḳ-ı laʿlin çeşmüm / Gel deñiz yüzlerin ol zevraḳ ile seyr seyr eyle<br />
eyle<br />
G456/4 Cihān pür-būy-ı müşg-i nāfe-i Çīn / Ḥamel burcında seyr eyler ġazāle<br />
G464/5 ʿĪd-gāhuñ göreyin iñlesün ol dolābı / İle seyr seyr itdürür ol sīm-beri döne döne<br />
G494/3 Yüri Rūm illerin seyr seyr it ḫırāmān eyle yanuñca / ʿĀlem gibi sehī-ḳāmet nigār-ı pāk-dāmānı<br />
1013<br />
G494/6 Felekden seyr seyr idüp idüp rezmüñ disün Behrām-ı ḫaṣm-efgen / Hezār aḥsent ey rūz-ı <strong>ve</strong>ġānuñ merd-i meydānı<br />
G495/7 Zer-ger-i kāmilidür ṣanʿat-ı şiʿrüñ Bāḳī / Nicʾolur gel berü seyr eyle eyle ḳalem-kārlıġı<br />
G508/5 Diḳḳatler ile seyr seyr iderüz iderüz yāri ser-ā-pā / Görmez mi idük biz de eger olsa <strong>ve</strong>fāsı<br />
G528/5 Nüktelerüñde Bāḳıyā ʿālem-i ʿaşḳı seyr seyr iden iden / Meşreb-i ṣāf ü pāküñe Cām-ı cihān-nümā didi<br />
G534/4 Yaluñuz nev-rüstedür seyr seyr seyr itmege itmege itmege ḳorḳar daḫı / Ḳanda gitse bilesince ṣalınur lālācuġı<br />
G547/3 Egerçi ḳah<strong>ve</strong>nüñ bir gūne vardur ʿālemi ammā / İki kāse mey içre seyr seyr iderler iderler Çīn ü Faġfūrı<br />
G547/5 Ġubār-ı der-geh-i şāha sürer yüz yirde yüz Bāḳī / Süleymāna muḳārin olmaġ ister seyr seyr idüñ idüñ mūrı<br />
G222/5 Ḫaṭṭ-ı laʿlin Bāḳıyā ol ġonca-i nev-rüstenüñ / Seyr Seyr idenler idenler didiler ḫandānuñ olmaḳdur bu ḫaṭ<br />
G268/2 Serv ü şimşādı yürütmez ṭaʿn-ı bülbül bāġda / Seyr Seyr idelden idelden cil<strong>ve</strong>-i naḫl-i ḫırāmānuñ senüñ<br />
G289/4 Aḳar ṣu gibi irmege bir baḥr-i kāmile / Seyr Seyr it basīṭ-i ḫākde seyyāḥ-ı ʿālem ol<br />
G440/4 Seyr Seyr idelden idelden gül-şen-i ḥüsnüñde ḳadd ü ḫaddüñi / Çekmez oldı ḫāṭırum serv ü çemenden cānibe<br />
G545/1 Gel bāġa temāşā idegör āb-ı revānı / Seyr Seyr eyle eyle nedür sürʿat-i ʿömr-i güẕerānı<br />
G71/2 Ṭurralar egnindeki müşgīn zirihler seyrin seyrin it it / Ġamzeler ṭaḳınduġı şemşīr-i cevher-dārı gör<br />
seyr seyr ü ü ṣāfa ṣāfa [1] [1] [1] gezip dolaşma ‖ temaşa<br />
G122/9 Seyr Seyr ü ü ṣāfa ṣāfa-yı ṣāfa yı bāġ u gülistān ise ġaraż / Gül-zār-ı ḥüsn-i pādişeh-i kām-kārı gör<br />
seyre seyre çı çıḳmak çı ḳmak [2] [2] gezintiye çıkmak<br />
G144/4 Kimlerüñ rūşen ider menzilin āyā bilsem / Giceler seyre seyre çı çıḳar çı ḳar ol meh-i tābān dirler<br />
G384/1 Seyre Seyre çı çıḳsun çı ḳsun ne temāşā ola peydā göresin / Bir iki gün hele ṣabr eyle temāşā göresin<br />
seyr seyr-i seyr i dery deryā dery<br />
ā ā [2] [2] denizi seyretme<br />
G175/3 Seyr Seyr-i Seyr i dery deryāya dery<br />
āya ne ḥācet dem-i ṣaḥrā geldi / Gūyiyā ṣaḥn-ı çemen şimdi yem-i aḫḍardur<br />
G442/3 Gör viṣālüñ gicesi şevḳ-ı derūnın ʿāşıḳun / Seyr Seyr-i Seyr Seyr i i dery deryā dery<br />
ḫūb olur cānā şeb-i meh-tābda<br />
seyr seyr-i seyr i i gül gül-ist gül<br />
ist istān ist ān [1] [1] gülbahçesinde gezinti<br />
G206/3 Dūd-ı āhın serv idüp ḳanlu yaşın gül-şen bilen / Eylemez ser<strong>ve</strong> naẓar seyr seyr-i seyr i gül gül-ist gül<br />
ist istān<br />
ān istemez<br />
seyr seyr-i seyr i i gül gül-sit gül<br />
sit sitān sit n n itmek [2] gül bahçesini dolaşmak<br />
G328/8 Gül gül olsun ruḫ-ı semen-rūyān / Ṣubḥ-dem seyr seyr-i seyr seyr i gül gül-sit gül<br />
sit sitān sit ān idelüm<br />
idelüm<br />
G180/7 Bāḳī bu demde seyr seyr-i seyr i gül gül-ist gül<br />
ist istān ist ān idenlerüñ idenlerüñ / Ayaġına çemen zer ü gevher ider nis̱ār<br />
seyr seyr ü ü tem temāşā tem şā [2]<br />
G66/6 Cil<strong>ve</strong>-i ḥüsn-i ruḫuñ virdi revāc u revnaḳ / ʿArṣa-i ʿāleme kim seyr seyr ü ü tem temāşā tem şā yiridür<br />
G494/2 Bahār oldı dem-i seyr seyr ü ü tem temāşādur tem şādur ḫudā<strong>ve</strong>ndā / Semend-i ʿazmüñ itsün ʿarṣa-i ʿālemde cevlānı<br />
seyr seyr-i seyr i gül gül-şen gül<br />
şen [1] gülbahçesi gezintisi<br />
G240/1 Seyr Seyr-i Seyr i gül gül-şende gül<br />
şende ne ḥāṣıl bile yār olmayıcaḳ / Şāḫ-ı gülden ne biter tāze bahār olmayıcaḳ
seyr seyrān seyr ān eylemek eylemek [1] [1] seyretmek<br />
K7/14 Lāle hā<strong>ve</strong>n yaḳdı sūsen āsmānīler yine / Şāh-ı gül taḫt-ı zümürrüd üzre seyr seyrān seyr<br />
ān eyledi<br />
eyledi<br />
seyy seyyāḥ seyy ḥ [2] gezgin<br />
G51/5 ʿĀşıḳı bī-ṣabr u ārām eyleyüp seyy seyyāḥ seyy ider / Memleket seyr itdürür ʿaşḳuñ vilāyet gösterür<br />
G289/4 Aḳar ṣu gibi irmege bir baḥr-i kāmile / Seyr it basīṭ-i ḫākde seyy seyyāḥ-ı seyy ı ʿālem ol<br />
seyy seyyāre seyy āre [5] [5] gezegen; bkz. ‘sebʿa-i seyyāre’ md.<br />
G189/4 Ṣanki kūyuñda felek encüm-i seyy seyyāre seyy āre ile / Bir nice aḫker ile tūde-i ḫākisterdür<br />
G353/4 Ruḫuñ seyr itdür ey rūy-ı zemīnüñ māh-ı tābānı / Biraz baḳsun felekden seb sebʿa seb<br />
ʿa ʿa-i ʿa seyy seyyāre seyy āre eglensün<br />
K22/5 Bāġda gerdān ider evrāḳı ṣanmañ gird-bād / İndiler seyy seyyāreler seyy seyyāreler<br />
āreler ḳılmaġa seyr-i būstān<br />
G59/1 Cāmuñ eṭrāfın ḳaçan kim seyr ider āvāreler / Çarḫ-ı mīnā-fāmı gūyā devr ider seyy seyyāreler seyy āreler<br />
G512/1 Çıḳsa eflāke nʾola āteş-i āhum şereri / Çarḫdur encüm-i seyy seyyārenüñ<br />
seyy<br />
ārenüñ ey māh yiri<br />
Seyyid Seyyid-i Seyyid i Ġāzī Ġāzī ḥikāyeti ḥikāyeti [1] [1] Battal Gazi hikayesi<br />
K20/20 Seḫāda Ḫātem-i Ṭay defterini ṭayy itdi / Ġazāda Seyyid Seyyid-i Seyyid i Ġāzī Ġāzī ḥikāyetin ḥikāyetin baṭṭāl<br />
Seyyid Seyyid-i Seyyid i i ṣāḥib ṣāḥib-<strong>ve</strong>l ṣāḥib <strong>ve</strong>l <strong>ve</strong>lāyet <strong>ve</strong>lāyet<br />
āyet [1] [1] hüküm sahibi seyyit<br />
K7/22 ʿAbd-i Memlūkī gibi ḫāk-i cenābı ḫıdmetin / Seyyid Seyyid-i Seyyid i ṣāḥib ṣāḥib-<strong>ve</strong>l ṣāḥib <strong>ve</strong>l <strong>ve</strong>lāyet <strong>ve</strong>l āyet Ḫān-ı Gīlān eyledi<br />
sez sezā sez ā [2] [2] [2] layık, uygun<br />
K15/10 Meḥemmed Ḫān-ı Ġāzī āl-i ʿOs̱mānuñ ser-efrāzı / Cihānuñ kār-sāzı ol sez sezā-yı sez kār-fermāyī<br />
K20/36 Sez Sezā-yı Sez yı merḥamet ü müstaḥıḳḳ-ı ʿāṭıfetem / Nevāl-i fażluñ iderseñ maḥallidür ifżāl<br />
sez sezā-vār sez ār olmak olmak [2] [2] [2] layık olmak<br />
M2/V/1 Lāyıḳ-ı maġfiret-i Ḥażret-i Ġaffār olsun / Devlet-i nā-mütenāhīye sez sezā-vār sez<br />
ār olsun<br />
olsun<br />
M7/III/2 Sez Sezā-vār Sez ār olmaz olmaz ol ṣadre eger Dārā eger Behmen<br />
Ṣıf ıf ıfāḥān ıf ḥān u u Ḥicāz [1]<br />
G453/2 Maḳāmın āsitān-ı yār idenler / Ḳoyup gitmez Ṣıf ıf ıfāḥān ıf ḥān u Ḥicāza<br />
Ṣıf ıf ıfāhān ıf āhān semti semti [1]<br />
[1]<br />
K7/23 Ṭurmadı çekdi Ṣıf ıf ıfāhān ıf āhān semtine semtine bād-ı ṣabā / Ḫāk-i pāyın sürme-i eşraf u aʿyān eyledi<br />
ṣıd ıd ıdḳ ıd ḳ u u ṣafā ṣafā [2] [2] doğruluk <strong>ve</strong> ahlak<br />
G260/1 Āyīne-i cemāl-i ḥaḳīḳat-nümā yüzüñ / Āb-ı zülāl-i çeşme-i ṣıd ıd ıdḳ ıd ḳ u u ṣafā ṣafā sözüñ<br />
Mtl 12 Meşrebi ʿāşıḳ-ı mey-ḫ˅āre-ṣıfat ṣāf degül / Daʿvī-i ṣıd ıd ıdḳ ıd ḳ u u ṣafā ṣafā ṣofīye inṣāf degül<br />
1014<br />
ṣıd ıd ıdḳ ıd ḳ u u ṣafā ṣafā-yı ṣafā yı Ṣıdd ıdd ıddīḳ ıdd ḳ [1] Hz. Ebubekir’in doğruluk <strong>ve</strong> ahlakı (Kanunî Süleyman’ı övme<br />
yönüyle)<br />
K2/27 ʿAdl ü dād-ı ʿÖmer ü ṣıd ıd ıdḳ ḳ u u ṣafā ṣafā-yı ṣafā yı Ṣıdd ıdd ıddīḳ ıdd ḳ / ʿİlm ü ʿirfān-ı ʿAlī ḥilm ü ḥayā-yı ʿOs̱mān<br />
1. sığmak<br />
ṣıġmak ġmak ġmak [2]<br />
G410/6 Yazmadı defterine ʿāşıḳ-ı Mecnūn-ṣıfatı / Ḥāṣılı ṣıġmad ġmad ġmadı ġmad bir deftere bir dīvāne<br />
2. yakışmak, uymak; bkz. TS. C. V, s. 3410.<br />
G478/3 Yā terk-i nām u neng it yā ʿaşḳı ḳo göñül gel / Neng ile nām ṣıġmaz ġmaz ʿaşḳ ile bir arada<br />
ṣıḥḥat ḥḥat [6] sağlık, afiyet ‖ esenlik, huzur<br />
M4/I/1 Cāme-i ṣıḥḥat ḥḥat Ḫudādan ḫalḳa bir ḫılʿat gibi<br />
G157/3 Mürdeye cānlar virür bīmāra ṣıḥḥat ḥat ḥat lebleri / Ḥikmet-i Loḳmān u iʿcāz-ı Mesīḥā bundadur
G458/3 Şu ʿāşıḳ kim senüñ ʿaşḳuñ belāsından helāk oldı / Ṣan ol bīmārdur ṣıḥḥat ḥḥat yitişdi vardı uyḫuya<br />
G168/6 ʿUnfuvān-ı ṣıḥḥate ḥḥate ey Bāḳī maġrūr olma kim / Lā-cerem her ḥayy-i dānā irtiḫāl üstindedür<br />
G459/5 Ferāmūş it ġam-ı ferdāyı Bāḳī / Bu gün ṣıḥḥatteyüz ḥḥatteyüz minnet Ḫudāya<br />
M4/III/2 Ṣıḥḥat ḥḥat ḥḥat-i ḥḥat cān u beden senden cüdādur ʿāḳıbet<br />
ṣıḥḥat ḥḥat bulmak [1] iyileşmek<br />
M7/V/2 Bulur Bulur cām-ı viṣālinden ölümlü ḫasteler ṣıḥḥat ḥḥat<br />
ṣıḥḥat ḥḥat olmak [1] iyi gelmek<br />
G93/1 Ṣoḥbetüñ mübtelāya ṣıḥḥat ḥḥat ḥḥat olur / Bir selāmuñ alan selāmet olur<br />
ṣımak ımak [3] [3] kırmak; bkz. TS. C. V, s. 3416.<br />
G139/3 Ḳamer cāmı bu eyvān üzre dāʾim ṣındu ındu ınduġı ındu bu kim / Ṣadā-yı ṭop-ı āhumdan zemīn ü āsmān ditrer<br />
G533/4 Ṭolu urmış tarlaya döndürdi devrān ṣoḥbeti / Cām ṣınmış ınmış mey dökilmiş dest-i sāḳī ḳalmadı<br />
M9/V/1 Ṣıyup ıyup seng-i ḥavādis̱ yine cām-ı bezm-i ʿuşşāḳı<br />
1015<br />
ṣırça ırça sar sarāy sar āy [2] [2] ‘sırca vurulmuş tuğladan, yani çiniden yapılıp süslenmiş saray’; bkz.<br />
MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 402. ‖ dünya<br />
G136/3 Çarḫuñ ey dil umma bu ṣırça ırça sar sarāy sar<br />
āy āyından āy ından s̱ebāt / Kim nice mīrās̱a girmiş ḫāne-i vīrānedür<br />
G191/2 Ḫānümānı nʾeylerüz bu günbed-i mīnāda biz / ʿĀlemüñ sulṭānıyuz ṣırça ırça sar sarāya sar āya māliküz<br />
sırr sırr [13]<br />
[13]<br />
K1/11 Ḳıldı bu ḥāli dīde-i ʿibret müşāhade / Ṭuydı bu sırrı ʿāḳıbetüʾl-emr gūş-ı cān<br />
K5/32 Ẓuhūr itdi Ẓahīrüñ sırrı sırrı ṭabʿ-ı nükte-dānumda / Aḳıtdı kendüye şiʿrüm revān-ı pāk-i Selmānı<br />
G543/1 Elinden geldügince rāz-ı ʿaşḳuñ dil nihān itdi / Aḳup cūy-ı sirişk ol sırrı sırrı ḥayfā kim ʿayān itdi<br />
G214/1 Sīne-i ʿāşıḳda sırr sırr-ı sırr ı laʿl-i cānān gizlemiş / Kān-ı ebdān içre ol kim cevher-i cān gizlemiş<br />
G243/4 Nükte-i sırr sırr-ı sırr ı vücūdı şerḥ ider her berg-i ter / ʿĀrif-i āgāha bu gül-şende besdür bir varaḳ<br />
G272/4 Çıḳmaz aġzuñdan ḫaber sırr sırr-ı sırr ı nihān-ı vaṣluña / ʿĀşıḳuñ rāzın derūn-ı cānda pinhān eyledüñ<br />
G277/5 Zāhidā rind-i ḫarābāta iñen ṭaʿn itme / Var ise ẕerre ḳadar sırr sırr-ı sırr ı ḳażādan ḫaberüñ<br />
G312/1 Ḥaḳīḳat sırrın sırrın ey zāhid dil-i bī-ġışş u ġılden bil / Rümūz-ı ʿaşḳı fehm eyle biraz sen de bu dilden bil<br />
G453/4 Ḥaḳīḳat sırrına sırrına vāḳıf degülsin / ʿAlāḳañ var ise ʿaşḳ-ı mecāza<br />
G83/2 ʿAşḳuñ ġamıyla sırrını sırrını eşk-i revānumuñ / Cūyā-yı yār u ʿāşıḳ-ı dīdār olan bilür<br />
G405/4 Ṣofī gelicek açma ṣaḳın ʿaşḳ ḥadīs̱in / Dānā-dil iseñ sırruñı sırruñı sırruñı nā-dāne ṭuyurma<br />
ağzın küçüklüğü bağlamında;<br />
G231/1 Bilini diḳḳat idüp fehm idemez mūy-şikāf / Deheni sırrını ırrını her kim ki bilürse inṣāf<br />
K19/41 Gerçi nāzüklik ile aġzın arar engüştüñ / Dimez ammā dehenüñ sırrını sırrını gizler ḫātem<br />
sırr sırr-ı sırr ı ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
ḳ [1] [1] [1] aşk sırrı; bkz. ‘ʿaşḳ sırrı’ md.<br />
G214/2 Dilde şol ʿāşıḳ ki sırr sırr-ı sırr ı ı ʿa ʿaşḳuñ ʿa<br />
ḳuñ itmişdür nihān / Gūşe-i vīrānede genc-i firāvān gizlemiş<br />
sırr sırr-ı sırr ı Ḫudā Ḫudā [2] [2] [2] Allah’ın hikmeti ‖ ilahî sır<br />
K14/30 Hemān āyīne-i sırr sırr-ı sırr ı Ḫudādur Ḫudādur ṭabʿ-ı şāhāne / Müberrā ġıll u ġışdan ḳalbi ṣāf u sāde sulṭānī<br />
G234/1 Maḥabbet ḫusrev-i fermān-dih-i şāh u gedā ancaḳ / Musaḫḫar cümle ʿālem ʿaşḳa bir sırr sırr-ı sırr Ḫudā Ḫudā ancaḳ<br />
sırr sırr-ı sırr ı va vaḥdet va<br />
ḥdet [1] [1] varlığın birliği sırrı<br />
G264/7 Kelām-ı ʿaşḳ ey Bāḳī ser-ā-ser sırr sırr-ı sırr ı va vaḥdetdür va<br />
ḥdetdür / Murādı cümlenüñ birdür bütün dünyāyı söyletseñ<br />
Sıtanb Sıtanbūl Sıtanb ūl [2] İstanbul<br />
G279/1 Reh-i mey-ḫāneyi ḳaṭʿ itdi tīġ-i ḳahrı sulṭānuñ / Ṣu gibi arasın kesdi Sıtanb Sıtanbūl Sıtanb Sıtanbūl<br />
ūl u Ḳalātānuñ
K15/4 Zamāne ḫāl-i Hindū-yı benefşe zīnetin görsün / Nis̱ār itsün Sit Sitānbūla Sit Sitānbūla<br />
ānbūla Semerḳand ü Buḫārāyı<br />
ṣıvarmak ıvarmak [1] [1] su <strong>ve</strong>rmek, sulamak; bkz. TS. C. V, s. 3594.<br />
K25/13 Ḳodı bir pāre yaḫı ṭās-ı zer-endūda felek / Ṣıvara ıvara tā Ramażān teşnelerin saḳḳā-vār<br />
ṣıy ıy ıyām ıy ām [2] [2] oruç; bkz. ‘deyn-i ṣıyām’ md.<br />
K23/8 Zerrīn devāt māh-ı nev altun ḳalem şihāb / Erḳāmdur nücūm u felek defter-i ṣıy ıy ıyām<br />
ām<br />
G329/6 Vuṣlatuñ ʿīdına irersem eger / Bāde-i laʿlüñ ile ṣavmı ṣıy ıy ıyām ıy ām<br />
sīb īb [2] [2] elma<br />
K20/4 Şu sīb īb şekline girdi şafaḳda cirm-i ḳamer / Güzellenüp ola bir yanı ṣarı bir yanı al<br />
G488/3 Sībdür ībdür ġabġabı ruḫı nārenc / Leb-i rengīni laʿl-i rummānī<br />
sīb īb īb-ẕeḳan īb ẕeḳan [1] elmaya benzeyen güzel çene<br />
G5/5 İller yiye şeftālūsını bāġ-ı cemālüñ / Ey sīb īb īb-ẕeḳan īb ẕeḳan Bāḳī nice bir diye eyvā<br />
sib sibāʿ sib ʿ [1] yırtıcı hayvanlar<br />
K14/22 Ser-i bī-maġz-ı düşmenden feżāda kāseler ṭoldı / Sib Sibāʿ-ı Sib kūh u deşte ḳıldılar tertīb-i mihmānī<br />
Sidre Sidre Sidre [2] [2] [2] Sidre ağacı (Cebrail’in gidebildiği son uçtaki ağaç/makam)<br />
K20/28 Ṣaḥāʾif olsa felekler nihāl-i Sidre Sidre ḳalem / Yazılmaya keremi defteri ʿaleʾl-icmāl<br />
G333/2 Ḥarīm-i Beyt-i Maʿmūruñdan aʿlā olmaya Kaʿbe / Degüldür şāḫ-ı Sidre Sidre Sidre ḳāmetüñden müntehā ḳıblem<br />
1016<br />
Sidre Sidre-i Sidre Sidre i münteh müntehā münteh<br />
ā [1] varılabilecek son nokta, son makam ‖ Hz. Muhammed’in miraç gecesinde<br />
Cebrail ile yükseldiği yedinci kat gökte bir makam; bkz. YILMAZ, s. 145.<br />
G528/4 Laʿl-i lebüñle ṭalʿatuñ ravża-i Cennetüʾn-naʿīm / Ḳaddüñe Cebreʾīl-i ʿaḳl Sidre Sidre-i Sidre i i münteh müntehā münteh<br />
didi<br />
Sidre Sidre vü vü vü Ṭūbā Ṭūbā [3] [3] Sidre <strong>ve</strong> Tuba ağaçları<br />
M3/III/5 Sidre Sidre vü vü Ṭūbāya Ṭūbāya baġlandı ṭınāb-ı kibriyā / Çarḫdan aʿlā ḳurıldı sāye-bān-ı maʿdelet<br />
G120/1 Ṣalınan kūyında ol serv-i semen-sīmā mıdur / Gül-şen-i cennetde şāḫ-ı Sidre vü Ṭūbā Ṭūbā mmıdur<br />
m ıdur<br />
G363/1 Ser-i kūyuñ ṣanemā cennet-i aʿlā bilürin / Müntehā ḳāmetüñi Sidre vü Ṭūbā Ṭūbā bilürin<br />
sif sifāl sif<br />
āl āl [4] [4] çanak, çömlek ‖ kadeh; bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 402.<br />
G215/1 Benem şol laʿl-i mey-gūnuñ ġamından eşki āl olmış / Ḫarābāt ehline göñli şikeste bir sif sifāl sif āl olmış<br />
G147/4 Semendüñ naʿli mirʾāt-ı Sikender / Seg-i kūyuñ sif sifāli sif<br />
āli cām-ı Cemdür<br />
G3/2 Ḫākümi ide sif sifāl sif sifāl<br />
āl-i āl sünbül ü reyḥān felek / Gitmeye başdan hevā-yı būy-ı zülf-i dil-rübā<br />
G187/3 Seg-i kūyuñ sif sifālin sif ālin sāġar-ı Cemşīde virmezler / Ḫarābāt illerinde sākin-i mey-ḫāneler vardur<br />
sifle sifle-nev sifle nev nevāz āz [1] alçaklara destek olan<br />
M2/I/4 Düşmen-i ehl-i keremdür felek-i sifle sifle-nev sifle nev nevāz nev āz / Görüñüz nʾitdi o Şeh-zāde-i ʿālī-şānı<br />
sīḫ ḫ [1] [1] kebap şişi<br />
G432/2 Kesildüm sīḫ-i miḥnetden çekildüm cām-ı ʿişretden / Kebābum dil şarābum eşk-i çeşmüm künc-i ʿuzletde<br />
si siḥr si<br />
ḥr [2] [2] büyü, efsun<br />
G170/3 Siyeh zülfeynüñi si siḥr si ḥr ile çeşmüñ gösterür s̱uʿbān / Ruḫuñda ḫālüñ āteşler ṣaçar ol ʿayn-i cādūdur<br />
G214/4 Sīne çoḳ seyr itdük ey dil var ise ol sīm-ber / Si Siḥr Si ḥr ile ḳoynında ḳurṣ-ı māh-ı tābān gizlemiş<br />
si siḥr si<br />
ḥr ḥr-i ḥr i müb mübīn müb<br />
īn [1] [1] apaçık bir büyü; ‘bir mucize görseler, alay ederler. Bu apaçık bir büyüden<br />
başka bir şey değildir, derler.’ (Saffât, 37/14-15) Bkz. YILMAZ, s. 146.<br />
K26/28 Ser-<strong>ve</strong>rā şiʿr degül nuṭḳ-ı Mesīḥādur bu / Ṭutalum ġayrīler eşʿārı ola si siḥr si siḥr<br />
ḥr-i ḥr i i müb mübīn müb<br />
īn<br />
si siḥr si<br />
ḥr ḥr-āferīnān ḥr āferīnān [1] sihirbazlar
G318/10 Ḫāmūşlıḳ senden ʿaceb ṭabʿuñ müsellem ṭutdı hep / Si Siḥr Si Siḥr<br />
ḥr-āferīnān<br />
ḥr āferīnān āferīnān-ı āferīnān ʿArab pākīze-gūyān-ı ʿAcem<br />
si siḥr si<br />
ḥr ḥr itmek itmek [1] [1] büyülemek<br />
G322/5 Ayırdı si siḥr si ḥr idüp idüp yāri sipihr-i pīre-zen benden / Ne luʿb itdi baña gör biʾllāhi oynaşum<br />
Sikender Sikender [3] [3] bkz. ‘tāc-ı Sikender’, ‘sedd-i Sikender’ md.<br />
K3/13 Ne yaña buyursa revādur getürmek / Devātın Arisṭo silāḥın Sikender<br />
Sikender<br />
K9/10 Dārā revā ki ġāşiyesin ala dūşına / Lāyıḳ budur ki ola Sikender Sikender rikāb-dār<br />
K14/33 Sikendersin Sikendersin ḳarīnüñ feylesofān-ı cihān olsun / Ḥakīmān-ı zamāne hīçe ṣaymaz şaḫṣ-ı nā-dānı<br />
sikke sikke kazmak kazmak [1] [1] sikke nakşetmek/oyarak yazmak<br />
G1/4 Sen seng-dilüñ şol ki derūnında yir eyler / ʿĀlemde hemān sikke sikke ḳazar ḳazar mermere cānā<br />
sikke sikke-i sikke i şşāhī<br />
ş<br />
āhī [1] [1] Yavuz Sultan Selim dönemi altın parası<br />
G457/1 Sancaġın dikmezden ev<strong>ve</strong>l māh çarḫuñ bāmına / Sikke Sikke-i Sikke i şşāhī<br />
ş<br />
āhī āhī yürürdi mīr-i ʿaşḳuñ nāmına<br />
s̱ s̱iḳlet s̱<br />
ḳlet [1] ağırlık<br />
G307/5 Zāhid ol s̱ s̱iḳlet s̱ ḳlet ile uçmaġa ḥāẓırlanma / Çıḳar ol cübbe vü destārı biraz ḫiffet bul<br />
sil silāḥ sil ḥ [1]<br />
K3/13 Ne yaña buyursa revādur getürmek / Devātın Arisṭo sil silāḥın sil ın ın Sikender<br />
1. dizi ‖ iplik<br />
silk silk silk [3] [3]<br />
[3]<br />
K26/27 Gerden-i dehre yine silk silk-i silk cevāhir ṭaḳdum / Riştedür maʿnī-i bārīk ü güher lafẓ-ı güzīn<br />
G383/7 Silk Silk-i Silk gevher maʿnī-i bārīk ü naẓm-ı ter yiter / Bāḳıyā çekmez göñül dürr-i s̱emīnüñ minnetin<br />
2. yol, meslek ‖ düzen, tertip<br />
K23/23 Deryā-yı ʿilme dür gibi ġavvās olanlara / Virdi zamāne ḫidmeti silkinde silkinde intiẓām<br />
sille sille [2] [2] tokat, şamar<br />
G15/3 Gömgök itdi sille sille-i sille āhum sipihrüñ ṣūretin / Gök yüzine baḳ inanmazsañ eger ey meh-liḳā<br />
K7/20 Sillesiyle Sillesiyle kendüye geldi şecāʿat lā-cerem / Düşmen-i dīne hücūm-ı şīr-i ġarrān eyledi<br />
sill sille sill e ṭoḳ ṭoḳınmak ṭoḳ ınmak [1] [1] tokat dokunmak ‖ bela/musibet dokunmak<br />
K19/33 Dest-i ḳahruñdan eger sille sille ṭoḳ ṭoḳınsa ṭoḳ ṭoḳınsa<br />
ınsa görinür / Dīde-i düşmenüñe ḥalḳa-i ejder ḫātem<br />
1. silmek<br />
silmek silmek [7]<br />
[7]<br />
G487/2 Gül-şende lāle ṣanma ʿaraḳ-nāk olup çemen / Bir āl dest-māl ile sildi sildi yañaġını<br />
G130/2 Sildi Sildi ġubār-ı ġuṣṣayı dilden nesīm-i ṣubḥ / İrdi yitişdi himmet-i merdān-ı rūzgār<br />
G159/1 Hecr-i laʿlüñle dem-ā-dem dīde ḫūn-efşān olur / Gözlerüm sildükçe sildükçe destüm pençe-i mercān olur<br />
G339/2 Gözlerüm ebr-i bahārī gibi āb efşān idüp / Bād-<strong>ve</strong>ş sildüm sildüm anı pāk ü mücellā eyledüm<br />
G486/3 Naḳd-i revānı almada bī-iḫtiyār iken / Eşküm güherlerini o ʿayyār silmedi<br />
silmedi<br />
K20/37 Boyandı ḳanlu yaşum silmedin silmedin elüm ale / Ayaḳda ḳaldum eyā maʿdin-i kerem elüm al<br />
2. yok etmek, ortadan kaldırmak<br />
G15/2 Eşkümüñ gevherlerin dizdüm işigi ṭaşına / Yāre ʿarż idem diyü silmiş silmiş raḳīb-i bed-liḳā<br />
silip silip geçmek geçmek [1] [1] sıyırıp geçmek (taş için)<br />
G134/4 Yollarda görse aġladuġum baña ṭaş atar / Gāhī bu çeşm-i eşk-feşānı siler siler geçer geçer<br />
geçer<br />
silip silip süpürmek süpürmek [1] [1] [1] yok etmek ‖ temizlemek<br />
1017
G180/2 Sildi Sildi süpürdi süpürdi ṣaḥn-ı çemende ġubārı bād / Yeldi yopurdı ṭurmadı ferrāş-ı rūzgār<br />
silsile silsile silsile [7] [7] zincir ‖ saç örgüsü; bkz. ‘altun silsile’ md.<br />
K12/2 Kim çıḳar başa ser-i zülf-i girih-gīrüñ ile / Yine ol silsile silsile cevrin dil-i dīvāne çeker<br />
G46/3 Gerçi ḫāl u ḫaṭuñ āşüftesi çoḳdur ammā / Beni dīvāne ḳılan silsile silsile-i silsile i gīsūdur<br />
G226/2 ʿīş u ṣafāya ḫāṭırumuz ṭurmayup çeker / Sünbüller oldı silsile silsile-i silsile i müşg-sā-yı bāġ<br />
G334/1 Āşüfte bend-i silsile silsile-i silsile i zülfüñe nesīm / Māʾil nihāl-i ḳāmetüñe ṭabʿ-ı müstaḳīm<br />
G384/3 Çekinür silsile silsile-i silsile i i zülf-i siyeh-kāruña dil / Beni dīvāne ḳılur bir gün o sevdā göresin<br />
G410/4 Düşmesin silsile silsile-i silsile i zülf-i perīşānuña dil / ʿAḳlını başına cemʿ eylesün ol dīvāne<br />
G491/1 ʿAḳlumı ġamze-i cādūları meftūn itdi / Göñlümi silsile silsile-i silsile i mūları mecnūn itdi<br />
sīm īm īm [10] [10] gümüş; bkz. ‘naḳd-i sīm’ md.<br />
K9/18 Devrān basīṭ-i ḫāke niçün ṣaldı ferş-i sīm īm / Devrinde tā ki irmeye bir ḫāṭıra ġubār<br />
K20/5 Ṣarındı meh yine bir ḫūb Yūsufī destār / Ṣoḳındı farḳına bir dāne ince sīm īm hilāl<br />
G170/2 Degüldür laʿl-i nābuñda görinen sīm īm dendānuñ / Dizilmiş ḥoḳḳa-i yāḳūt-ı aḥmer içre lüʾlūdur<br />
G287/2 İtdi nis̱ār ʿāleme kef-i nesīm ssīm<br />
s sīm<br />
īm / Gül-şende şāḫ-ı gül gibi sen de dökil ṣaçıl<br />
G355/4 Eşk-i sīm īm ü çihre-i zerdi yiter <strong>ve</strong>ch-i maʿāş / Bir cihetden ʿāşıḳa dīnār u dirhem gelmesün<br />
G403/7 Ṭoldurdı gerçi cūd u seḫā gösterüp felek / Ceyb-i cibāl ü dāmen-i ṣaḥrāyı sīm īm ile<br />
G346/3 Bilmezin sīne midür sīmden īmden āyīne midür / Yine yüz gösteren ol çāk-ı girībānuñdan<br />
G329/3 Sīme īme beñzer diyenlerüñ tenüñi / Hele ey dost sözleri ḳatı ḫām<br />
K21/4 Zemīne dāmen-i ebr ile ṣaçdı ssīmi<br />
s sīmi<br />
īmi felek / Bu ḥāleti göricek māʾil oldı tāze nihāl<br />
G221/3 Sīm īm īm-i īm eşküñ yolına ḫārc eylemekden aġlama / Yā nedür ey ʿāşıḳ-ı şūrīde dünyādan ġaraż<br />
sīm īm ü ü zer zer [5] [5] [5] gümüş <strong>ve</strong> altın<br />
1018<br />
K27/8 Dem-ā-dem sīm īm ü ü ü zer zer micmer ḳılur ol ṭurraya hem-ser / Duḫān-ı ʿūd u ʿanberden kemend-i zülf-i müşg-āsā<br />
G1/6 Ben şāh-naẓar rind-i cihān aña direm kim / Nergis gibi göz dikmeye sīm īm ü ü zere zere cānā<br />
G386/1 Hergiz ne ḳadr u cāh u ne sīm īm ü ü zer zer isterin / Bir serv boylu dil-ber-i sīmīn-ber isterin<br />
K18/23 Güher-i furṣatı aldurma ṣaḳın devr-i felek / Sīm īm ü ü zerle zerle gözüñi boyamasun nergis-vār<br />
G424/4 Ṣadaḳāt u zekāt-ı çeşmüñdür / Sīm īm ü ü zer zer nergisüñ çerāġında<br />
sīm īm ḫalḫāl ḫalḫāl [2] [2] gümüş halhal<br />
G424/6 Sāḳī rez duḫterinüñ ol engüşt / Sīm īm ḫalḫālidür ḫalḫālidür ayaġında<br />
K1/40 Tā şemʿ-i āfitāb-ı cihān-tāba ṣubḥ-dem / Devrān ufuḳda vażʿ ide bir sīm īm şemʿ-dān<br />
sīm īm şem şemʿ-dān şem ān [1] [1] gümüş şamdan<br />
K1/40 Tā şemʿ-i āfitāb-ı cihān-tāba ṣubḥ-dem / Devrān ufuḳda vażʿ ide bir sīm īm īm şem şemʿ-dān şem ān<br />
sīm īm īm-i īm i ḫām ḫām [3] [3] [3] saf gümüş<br />
G25/2 Üstād eline girmedi nā-puḫtedür henūz / Nāzük tenüñle eylemesün sīm īm īm-i īm i i ḫām ḫām baḥs̱<br />
K18/3 Döşedi yine çemen naṭʿ-ı zümürrüd-fāmın / Sīm īm īm-i īm i ḫām ḫām olmış iken ferş-i ḥarīm-i gül-zār<br />
K27/10 Leṭāfetde ruḫāmı sīm īm īm-i īm i ḫām ḫāmı ḫām itdi bī-raġbet / Mücellā mermeri mevcin görenler ṣandılar ḫārā<br />
sīm īm īm-i īm i nnāb<br />
n<br />
āb [1] saf gümüş<br />
K9/5 Deryā-yı keffi mevc-i ʿaṭā urdı şöyle kim / Yek bār sīm īm īm-i īm i nnāb<br />
n<br />
āb ile zeyn oldı her kenār<br />
sīm īm īm-i īm i sirişk [2] gözyaşı gümüşü<br />
G517/3 Ṣarf itdi dīde sīm īm īm-i īm i sirişkin <strong>ve</strong>fañ içün / Bilmezlik ile yoḳ yire ḫarc itdi varını<br />
G386/4 Sīm īm īm-i īm i sirişki ḫarc iderin ḫāk-i pāyüñe / İksīr-i ʿaşḳ ṭālibiyin cevher isterin<br />
sīm īm īm-āb īm āb [1] civa gibi
G433/2 Baḥr-i sīm īm īm-āb īm āb yaşum zevraḳ-ı laʿlin çeşmüm / Gel deñiz yüzlerin ol zevraḳ ile seyr eyle<br />
sīm īm īm-ber īm ber [2]<br />
1. gümüş göğüslü güzel<br />
G214/4 Sīne çoḳ seyr itdük ey dil var ise ol sīm īm īm-ber īm ber / Siḥr ile ḳoynında ḳurṣ-ı māh-ı tābān gizlemiş<br />
2. gümüş göğüs<br />
G464/5 ʿĪd-gāhuñ göreyin iñlesün ol dolābı / İle seyr itdürür ol sīm īm īm-beri īm beri beri döne döne<br />
sīm īm īm-end īm end endām end ām [2] gümüş vücutlu; bkz. ‘serv-i sīm-endām’ md.<br />
K27/9 Libās-ı ḥüsn ile bir şūḫ-ı sīm īm īm-end īm end endāma end āma dönmişdür / Der ü dīvārı zeyn olmış ser-ā-ser aṭlas u dībā<br />
G318/8 Şāhā muraṣṣaʿ cāmdur sāḳī-i ssīm<br />
s sīm<br />
īm-end īm end endāmdur end āmdur / ʿīş-i mey-i gül-fāmdur rāḥat-resān-ı rūḥ-ı Cem<br />
sīm īm īm-keş īm keş [2] [2] haddeden gümüş tel çeken sanatkar; krş. KUYUMCULUK SÖZLÜĞÜ, s. 203.<br />
K22/2 Rişte-i bārān gümiş tel sīm īm īm-keş īm keş ebr-i ḥarīf / İki çarḫa döndiler gūyā zemīn ü āsmān<br />
G327/4 Nuḳra-i eşküm ile sīm īm īm-keş īm keş oldum şimdi / Müjemüñ aralarından bir iki tel çekdüm<br />
sīm īm īm-sāʿid īm ʿid ʿid [1] gümüş kollu güzel<br />
G42/1 Ne devrān muvāfıḳ ne ṭāliʿ müsāʿid / Ḳolın boynuma ṣalmaz ol sīm īm īm- īm sāʿid ʿid<br />
sīm īm īm-sīmā īm īmā [3] [3] [3] bkz. ‘nihāl-i sīm-sīmā’ md.<br />
G485/3 Sīm īm īm-sīmā īm īmā serv-bālā meh-liḳālar çoḳ <strong>ve</strong>lī / Kimsede yoḳdur senüñ evżāʿ u eṭvāruñ gibi<br />
G52/2 Çerāġ-ı ḥüsnüñüñ nūrı fürūġ-ı şemʿ-i kāfūrī / Nigār-ı ʿanberīn-gīsū nih nihāl nih nihāl<br />
āl-i āl i i ssīm<br />
s<br />
īm īm-sīmādur<br />
īm īmādur<br />
K5/27 Cünūnın gördiler cūlar nih nihāl nih nihāl<br />
āl-i āl i ssīm<br />
s<br />
īm īm-sīmāña īm īmāña / Gümiş zencīr ile bend itdiler serv-i ḫırāmānı<br />
sīm īm īm-ten īm ten [6] gümüş vücutlu (güzel) ‖ beyaz vücutlu<br />
G470/2 Şāḫ-ı şükūfe döndi bir sīm īm īm-ten īm ten nigāre / Her bir nihāl-i mevzūn bir serv-ḳad cevāne<br />
Kt6/2 Tīrüñe ey sīm īm īm-ten īm ten olsun nişān āşüfte-dil / Ḫoş yaraşur ol miyāne ḫançer-i zerrīn-ġılāf<br />
G431/5 Maʿnī-i pākīze ey Bāḳī edā-yı ḫūb ile / Sīm īm īm-ten īm ten dil-dāre beñzer kim libāsı yaraşa<br />
G142/4 Pūte-i hicrān içinde sīm īm īm-tenler īm tenler ʿaşḳına / Gerçi yanur yaḳılur ʿāşıḳ <strong>ve</strong>lī altun olur<br />
G182/4 Sīm īm īm-tenler īm tenler cūy-bār-ı eşkümi aḳıtdılar / Der-kenār olmaġ içün āb-ı revāna girdiler<br />
G236/6 Gerden-i mihre eşiʿʿa ṭaḳdı altun silsile / Sīm īm īm-tenler īm tenler ideli dīvāne-i zencīr-i ʿaşḳ<br />
sīmīn īmīn [7] [7] [7] gümüş; bkz. ‘sāʿid-i sīmīn’ md.<br />
K4/6 Mis̱āl-i ḫurde-i pīrūze ḫaṭṭı / Mücellā ṣafḥası bir levḥ-i sīmīn īmīn<br />
M3/I/7 Āfitāb-ı ʿālem-ārā gibi zerrīn tāc ile / Taḫt-ı sīmīn īmīn üzre ṣaldı ferr-i devlet ṣubḥ-dem<br />
G78/3 Faṣl-ı şitāda beyża-i sīmīn īmīn īmīn idi gūy-ı zemīn / Aldı ḳanadı altına sīmürġ-i zerrīn-bāl ü per<br />
G147/9 Beyāż-ı ṣubḥ-dem bir levḥ-i sīmīn īmīn / Şuʿāʿ-i āfitāb altun ḳalemdür<br />
G170/1 Degül pehlū efendi cism-i pāküñ bir içim ṣudur / Miyānuñ ḥavż-ı sīmīn īmīn içre düşmiş ṣanki bir mūdur<br />
K6/22 ʿArṣa-i sīmīn īmīn īmīn-i īmīn ṣubḥ üstinde dāʾim gūy-ı zer / Tā ḫam-ı çevgān-ı gerdūn içre ser-gerdān gelür<br />
K18/13 Semenüñ sīne-i sīmīnin īmīnin açup bād-ı seḥer / Çözdi gül-şende gülüñ dügmelerin nāḫun-ı ḫār<br />
sīmīn īmīn ḫalḫāl ḫalḫāl [1] [1] gümüş halhal<br />
G294/2 Ḥasret-i ḳaddüñ ile bāġda seyl-i eşküm / Ṭaḳdı serv-i çemenüñ pāyine sīmīn īmīn ḫalḫāl<br />
ḫalḫāl<br />
sīmīn īmīn īmīn-ber īmīn ber [1] gümüş göğüslü<br />
G386/1 Hergiz ne ḳadr u cāh u ne sīm ü zer isterin / Bir serv boylu dil-ber-i sīmīn īmīn īmīn-ber īmīn ber isterin<br />
sīmīn īmīn īmīn-ḳabā īmīn ḳabā [1] gümüş işlemeli kaftan<br />
K14/4 Yine ol sancaḳ-ı zerrīn-ser ü sīmīn īmīn īmīn-ḳabā īmīn ḳabā ḳıldı / Livā-yı ṣubḥ-ı nūrānī gibi rūşen bu eyvānı<br />
sīmīn īmīn īmīn-sāʿid īmīn ʿid [1] [1] gümüş kollu güzel<br />
1019
G457/5 Tevbe meyden Bāḳıyā āsāndur ammā ḳorḳarın / Döymeyem sāḳī-i ssīmīn<br />
s sīmīn<br />
īmīn-sāʿidüñ<br />
īmīn ʿidüñ ibrāmına<br />
sīmā īmā [2] [2] yüz<br />
K3/21 O güftār-ı mevzūn u reftār-ı dil-keş / O sīmā īmā īmā-yı īmā yı maṭbūʿ u bālā-yı ḫoş-ter<br />
G28/2 Naḫl-i zībā ile nāzük tenidür meyle sebeb / Ne ḳad-i serv ne sīmā īmā īmā-yı īmā yı semendür bāʿis̱<br />
sim simāṭ sim<br />
ṭ çekmek çekmek [1] [1] sofra kurmak ‖ ziyafet çekmek<br />
K6/12 ʿĀleme çekdi çekdi sim simāṭ-ı sim<br />
niʿmet-i bī-minnetin / Şāhlar şeh-zādeler der-gāhına mihmān gelür<br />
sim simāṭ-ı sim<br />
ı ḫusrevān ḫusrevān [1] [1] padişah sofrası<br />
K22/4 Reh-güẕār-ı bāġa ser-tā-pā dökilmiş berg-i zer / Ṣandum altun tebsiler ḳonmış sim simāṭ-ı sim ı ı ḫusrevān<br />
ḫusrevān<br />
sīmur īmur īmurġ ġ [2] [2] Kaf dağında yaşadığına inanılan efsanevî kuş<br />
G320/4 Hevā-yı ʿaşḳuñ içre ben ḳaçurdum Ḳāfa sīmur īmur īmurġı īmur / Cenāḥ-ı himmeti ol dem ki mānend-i ʿuḳāb açdum<br />
G78/3 Faṣl-ı şitāda beyża-i sīmīn idi gūy-ı zemīn / Aldı ḳanadı altına sīmür īmür īmürġ-i īmür zerrīn-bāl ü per<br />
sīn īn [1] [1] ( س) sin harfi<br />
G124/6 Mīmdür gūyā dehānuñ ṣafḥa-i māh üzredür / Sīne īne beñzer şāne-i zülfüñ ki sāl üstindedür<br />
sin sinān sin sinān<br />
ān [1] mızrak, ok temreni<br />
G134/7 Gül-zār-ı cāna ṣu aḳıdur ṣanki Bāḳıyā / Dilden sin sinān sin<br />
ān ān-ı ān ġamzeleri şöyle ter geçer<br />
sinc sincāb sinc āb u u semmūr semmūr [1] [1] sincap <strong>ve</strong> semur kürkünden yapılan giysi<br />
G484/7 Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i ʿaṭā-baḫş u kerem-güster ki devrinde /Gedā-yı bī-ser ü pālar geyer sinc sincāb sinc āb u u semmūr semmūrı semmūr<br />
sind sindān sind sindān<br />
ān [1] [1] demirci örsü<br />
K5/17 Semender-<strong>ve</strong>ş semendüñ yanar od içre atar kendin / Ṣu gibi aḳıdur degse şirār-ı naʿli sind sindān sind sindān<br />
ānı ān<br />
sīne īne [107] [107] göğüs, bağır ‖ gönül yürek<br />
K24/4 Çihre gül sīne īne īne semen çeşm-i mükeḥḥal nergis / Ḫaṭ çemen ġonca dehen caʿd-ı muʿanber sünbül<br />
G122/6 Dāġ-ı derūn-ı sīne īne nice tāzelenmesün / Gül ḫırmenine āteş uran nev-bahārı gör<br />
G163/1 Ḳaşuñ kemānı kendüyi ḫaylī gerer çeker / Ḳorḳum bu sīne īne tīr-i müjeñden żarar çeker<br />
G234/4 Gözüme özge ʿālemler temāşā itdürür sīneñ / Nice sīne īne bu ḫod āyīne-i ʿālem-nümā ancaḳ<br />
G282/1 Ḫūbda çihre ile sīne īne īne gerek / Baña maḥbūb böylesine gerek<br />
G306/4 Luṭfuñ göziyle bir güle baḳsañ yiter baña / Baḳ sīne īne dāġın eyledüm ey gül-ʿiẕār gül<br />
G335/4 Şirār-ı nār-ı ḫırmen-sūz-ı ġamdan sīne īne yanmışdur / Nişān-ı āteş-i endūh-ı ʿaşḳ-ı yārdur dāġum<br />
G346/3 Bilmezin sīne īne midür sīmden āyīne midür / Yine yüz gösteren ol çāk-ı girībānuñdan<br />
G409/5 Bāḳıyā tīġ-i cefādan sīne īne kim ṣad-çāk ola / Ḳādir olmaz ʿaşḳ eri derd-i dilüñ iḫfāsına<br />
G427/1 Āyīne-ṣıfat ṣāf gerek ṣafḥa-i ssīne<br />
s īne / Gün gibi żiyā-güster ola rūy-ı zemīne<br />
G427/5 Pürdür güher-i pāk ile mecmūʿa-i Bāḳī / Deryā dil-i dānādur aña sīne īne īne sefīne<br />
G514/4 Gül-istān-ı ġamuñdur ṣaḥn-ı sīne īne / Açılmış aḳ güldür penbe-i key<br />
G74/4 Sīne īne pür-şuʿle-i şevḳ olsa dil-i Mūsī-vār / Nār ẓann eyledügüñ nūr-ı tecellī görinür<br />
G176/4 Gūyiyā yir yir açılmış lālelerdür ḫākde / Sīne īne üstinde görinen tāze tāze dāġlar<br />
G214/4 Sīne īne çoḳ seyr itdük ey dil var ise ol sīm-ber / Siḥr ile ḳoynında ḳurṣ-ı māh-ı tābān gizlemiş<br />
G244/1 Sīne īne mecrūḥ-ı ġam-ı ġurbet ü efgār-ı firāḳ / Dil esīr-i elem-i hecr ü giriftār-ı firāḳ<br />
G254/5 Sīne īne bir eglenceden ḫālī gerekmez Bāḳıyā / Yāre sen ḳādir degülsin bārī miskīn yara çek<br />
G501/1 Sīne īne gencīnesini ḫançer-i cānān deldi / Bu gün ol şūḫ-ı dil-ārā yine bir kān deldi<br />
G518/1 Sīne īne dāġın görüp ol ġonca-dehen lāle gibi / Bir avuç ḳanuma girmek diledi jāle gibi<br />
G81/4 ʿAşḳuñı ṣaḳlar idüm sīnede īnede ammā şimdi / Āh idersem beni ʿayb eyleme fürḳat demidür<br />
G89/4 Degül dāġ-ı siyehler nüsḫalardur ḥırz-ı cān içün / Nişān-ı ḍarb-ı tīġuñ sīnede īnede bend-i ḥamāʾildür<br />
1020
G95/1 ʿAks-i ʿiẕāruñ dīdede berg-i gül-i ter kendidür / Laʿlüñ ḫayāli sīnede īnede rūḥ-ı muṣav<strong>ve</strong>r kendidür<br />
G121/4 Dil derūn-ı sīnede īnede laʿlüñle ḳıldı baḥs̱-i ʿaşḳ / Bir biriyle iki bülbül gūyiyā ceng itdiler<br />
G150/2 Fetīli şuʿle virür tāze dāġlar yaḳdum / Murādum ol ki ide sīnede īnede mekān ülker<br />
G194/3 Nice pinhān ideyin sīnede īnede dāġ-ı ʿaşḳuñ / Gül gibi ẓāhir olan nesneye inkār olmaz<br />
G219/1 Göñül dāġ-ı ġamuñla sīnede īnede īnede bir şemʿ uyandurmış / Çerāġ-ı ʿaşḳa bir ġarrā ḳızıl altunı yandurmış<br />
G294/1 Esb-i nāz ile beni yār ḳılupdur pā-māl / Naʿller şekli aña sīnede īnede olmışdur dāl<br />
G335/2 Der-i ümmīdi ḳıldum beste ḫūbānuñ <strong>ve</strong>fāsından / Görinür sīnede īnede yir yir ser-i mismārdur dāġum<br />
G369/2 Pertev ṣalardı sīnede īnede dāġ-ı maḥabbetüñ / Ṣaḥn-ı felekde meşʿale-i mihr yanmadın<br />
G428/2 Peykān-ı dost ḳala diyü zaḫm-ı sīnede īnede / Görseñ nihāl-i tīri nice ditrer üstine<br />
G474/5 Ḳaldı ḫayāl-i ḫançeri ṣad-pāre sīnede īnede / Māhīye beñzer ol ki düşe dāme çıḳmaya<br />
G505/5 Virildi cāna ey Bāḳī nigāruñ manṣıb-ı ʿaşḳı / Elifler naʿllerdür sīnede īnede ṭuġrā-yı menşūrı<br />
G118/1 Ṣanma iḳlīm-i tene ḥākim olan cānumdur / Sīned īned īnede īned tīr-i ġam-ı ġamze-i cānānumdur<br />
G313/4 Ṣaḥn-ı ḥammāmda dün gördüm o nāzük-bedeni / Sīnede īnede mūdan es̱er yoḳ daḫı pehlū da güzel<br />
G460/4 Ḥasret-i ḳaddüñ ile ḳanlu elifler çeksem / Sīnede īnede her biri bir serv-i gül-endām olsa<br />
G102/3 Ālūdedür hemīşe dem-i zaḫm-ı sīneden īneden / Bilmez miyin o ġamze-i ḫūnī ne ḳanludur<br />
G492/1 Ḫalḳ-ı ʿālem gül se<strong>ve</strong>ydi kāşkī bülbül gibi / Ol lebi ġonca baña tenhā ḳalurdı gül gibi<br />
Mtl 14 Zaḫm-ı şemşīrüñ <strong>ve</strong>fā resmin gidermez sīneden īneden / Āb naḳş-ı ṣūreti maḥv eylemez āyīneden<br />
G454/4 Sīneden īneden īneden ḳan bulaşıḳ penbe-i dāġum ḳopıcaḳ / Şimdi ḳopmış gül-i rengīne döner tam tāze<br />
K12/10 Āb-ı rūyın gören ol ḫançer-i āteş-tābı / Sāde-rū ḫūb ṣanur ssīne<br />
s<br />
īne īne-i īne i ʿuryāne çeker<br />
K18/13 Semenüñ sīne īne īne-i īne i sīmīnin açup bād-ı seḥer / Çözdi gül-şende gülüñ dügmelerin nāḫun-ı ḫār<br />
K21/1 Aġardı berf ile yir yir çemende cism-i nihāl / Niteki penbe-i dāġ ile sīne īne īne-i īne i abdāl<br />
M1/III/4 Yaḳsun derūn-ı sīne īne īne-i īne i ins ü perīde dāġ / Nār-ı firāḳ-ı Şāh Süleymān-ı kām-rān<br />
M7/II/2 Ocaġın sīne īne īne-i īne i germüñ fürūzān eyler āh-ı serd<br />
M7/III/1 Ḫayālüñ taḫt-gāhıdur derūn-ı sīne īne īne-i īne i rūşen<br />
G66/2 Ḳaddüñüñ cil<strong>ve</strong>-gehi sīne īne īne-i īne i pür-dāġumdur / Ṣaḥn-ı gül-şen nitekim serv-i dil-ārā yiridür<br />
G346/6 Şemʿ-<strong>ve</strong>ş cān viricek başuñ ucından ey dil / Şuʿle-i āhuñ ola sīne īne īne-i īne i sūzānuñdan<br />
G440/1 Ḳarşu ṭutdum sīne īne īne-i īne i ṣad-çāki senden cānibe / Gönder ey ḳaşı kemānum tīri benden cānibe<br />
G510/3 Şemşīri ki bu sīne īne īne-i īne i i pür-dāġa ṣalupdur / Bir āb-ı revāndur ki gül-istāne ṣalındı<br />
K25/23 Sīne īne īne-i īne i āyīne-sīmāsına beñzerdi eger / Ṣafḥa-i māh-ı şeb-efrūzda olmasa ġubār<br />
G182/6 Sīne īne īne-i īne i pür-dāġ-ı Bāḳīde gezer nā<strong>ve</strong>klerüñ / Serv-ḳadler ġonca-femler gül-sitāne girdiler<br />
G214/1 Sīne īne īne-i īne i ʿāşıḳda sırr-ı laʿl-i cānān gizlemiş / Kān-ı ebdān içre ol kim cevher-i cān gizlemiş<br />
G233/6 Ṭalʿat-i şāhid-i iḳbāl nümāyān olmaz / Sīne īne īne-i īne i ehl-i ṣafā āyīne-dār olmayıcaḳ<br />
G411/5 Sīne īne īne-i īne i mecrūḥ-ı mehcūruñ oñulmaz yarası / Merhem-i vaṣluñ olur olursa dermān zaḫmına<br />
G513/3 Her şirārın aḫter-i devlet bilürdi Kūh-ken / Sīne īne īne-i īne i ḫārādan āteşler çıḳarsa tīşesi<br />
G309/6 Almadı būy-ı maḥabbetden es̱er şunlar kim / Ġonca-<strong>ve</strong>ş dilleri ḫūn sīneleri īneleri īneleri çāk degül<br />
G2/4 Kemānçe şekline girdüm elinde muṭrib-i ʿaşḳuñ / Keş-ā-keşden ḫalāṣ olmaz daḫı sīnem īnem rebāb-āsā<br />
G56/1 Zaḫm-ı sīnem īnem ol gözi mekkāre ġāyet ḫoş gelür / Yāre açarsam revādur yāre ġāyet ḫoş gelür<br />
G114/3 Yansa dāġ-ı sīnem īnem üzre ḥasret-i ḫaddüñle nār / Nār nūr u nūr hūr u hūr pür-envār olur<br />
G116/2 Fürūġ-ı dāġ-ı ʿaşḳuñ sīnem īnem īnem üzre / Şuʿāʿ-i mihr-i ʿālem-tāba beñzer<br />
G120/2 Zaḫm-ı sīnem īnem içre cānā ḳanlu peygānuñ senüñ / Ġoncada pinhān olan berg-i gül-i raʿnā mıdur<br />
G335/1 Ṣafā gül-zārıdur sīnem īnem gül-i bī-ḫārdur dāġum / Maḥabbet gül-şeninde açılan gül-nārdur dāġum<br />
G228/4 Zaḫm-ı ḫadeng-i yār saʿādet nişānıdur / Sīnem īnem ideydi ol ḳaşı ya kāşkī hedef<br />
G298/4 Cān cāna olurduḳ dem-i vuṣlatda senüñle / Sīnem īnem eger ey rūḥ-ı revān olmasa ḥāʾil<br />
1021
G327/2 Sīnem īnem üzre görinen ḳanlu elifler ṣanmañ / Ṣafḥa-i derd ü ġama sürḫ ile ced<strong>ve</strong>l çekdüm<br />
G55/3 Açıldı dāġlar sīnemde īnemde çāk itdüm girībānum / Maḥabbet gül-şeninde açılan gül-nārı görsünler<br />
G176/1 Nār-ı hecrüñle olan sīnemde īnemde yir yir dāġlar / Ḥālüme raḥm itdüginden dem-be-dem ḳan aġlar<br />
G320/2 Yaḳam çāk eyledüm ʿaşḳuñ yolında dāġ-ı sīnemde īnemde īnemde / İçinden gene peydā oldı bir künc-i ḫarāb açdum<br />
G463/5 Göremez külḫan-ı sīnemde īnemde olan āteşümi / Bāḳıyā girsem eger menḳal-i nāruñ gözine<br />
G510/5 Ṣalındı yürek żaʿf ile sīnemde īnemde ḳaçan kim / Gūşındaki ol gevher-i yek-dāne ṣalındı<br />
G447/4 Sīnemde īnemde īnemde zaḫmuñ içre olan penbe-i fetīl / Ol yāsemīne döndi ki ḳorlar ḳaranfüle<br />
G40/2 Zaḫm-ı sīnemden īnemden oḳuñ pārelerin hep alma / Ṭursun Allāhı se<strong>ve</strong>rseñ hele bir pāre meded<br />
G109/5 Sen urduġuñca tīrüñi sīnemden īnemden özgeye / Ṭaʿn-ı ḥasūd derd ile ḳaddüm kemān ider<br />
G183/4 Kātib-i ġam nāme-i aʿmāl-i ʿaşḳum yazmaġa / Tīġ-i dil-ber şerḥalardan sīneme īneme mısṭar çeker<br />
G262/1 Gönder efendi sīneme īneme tīr-i belālaruñ / Olsun siper belālaruña mübtelālaruñ<br />
K12/6 Sīneme īneme nīzelerin ol müjeler ṭoġrıldur / Üstüme ḫançerin ol ġamze-i mestāne çeker<br />
G101/2 Çāk itmeyeydi sīnemi īnemi şemşīr-i cevr-i yār / Derd-i derūnum olmaz idi ḫalḳa āşikār<br />
G113/2 Ḫançerüñ sīnemi īnemi delerse eger / Şöyle bir ḫayr ider ki cāna deger<br />
K19/47 Sīnemüñ īnemüñ īnemüñ dāġı ile cism-i dü-tā-yı zerdüm / Ḳıldı engüşt-i belāda beni bir zer ḫātem<br />
G384/4 O mehüñ şevḳına yir yir yaḳayın nice fetīl / Sīnemüñ īnemüñ dāġların şekl-i S̱üreyyā göresin<br />
G501/4 Tīrüñüñ ey ḳaşı ya manḳıra geçmez saʿyı / Sīnemüñ īnemüñ īnemüñ dāġını ol ḫançer-i bürrān deldi<br />
G202/5 Dāġ-ı siyāh-ı sīnemüz īnemüz īnemüz örtile mevc-i eşk ile / Bir gün ola ki Bāḳıyā görmeye kimse ḳaramuz<br />
G340/2 Ġonca-<strong>ve</strong>ş dāġ-ı sīnemüz īnemüz açalum / Gül gibi keşf-i rāza başlayalum<br />
G389/2 Gül gibi pāreledüñ sīnemüzi īnemüzi ʿaşḳ ile līk / Almaduḳ būy-ı <strong>ve</strong>fā ġonca-i ḫandānuñdan<br />
G6/4 Miyānuñ rişte-i cān mı gümiş āyīne mi sīneñ īneñ / Bünāgūşuñla mengūşuñ gül ile jāledür gūyā<br />
G234/4 Gözüme özge ʿālemler temāşā itdürür sīneñ īneñ / Nice sīne bu ḫod āyīne-i ʿālem-nümā ancaḳ<br />
G17/5 Maḥabbet dāġı yaḳ sīneñde īneñde īneñde ferr-i devlet isterseñ / Bilürsin olmaz ey Bāḳī saʿādet-baḫş her kevkeb<br />
M1/I/4 İnsān odur ki āyīne-<strong>ve</strong>ş ḳalbi ṣāf ola / Sīneñde īneñde nʾeyler ādem iseñ kīne-i peleng<br />
G210/1 Sīneñe īneñe ʿaşḳ ile elifler kes / Bilsün ol servi sevdügüñ her kes<br />
G277/1 Ġoncalar içre nihān eyleme gül-berg-i terüñ / Yaʿnī seyr eyleyelüm sīneñi īneñi çöz dügmelerüñ<br />
G377/1 Rūşen gerekse ḫāne-i dil ʿaks-i yārdan / Āyīne gibi sīneñi īneñi ṣāf it ġubārdan<br />
K14/31 Mücellā sīnesi īnesi āyīne-dār-ı şāhid-i ġaybī / Muṣaffā ḫāṭırı ṣūret-peẕīr-i rāz-ı pinhānī<br />
G261/2 Ḳanı bir cām-ı muṣaffā gibi ṣāfī-meşreb / Ṣafḥa-i ssīnesi<br />
s<br />
īnesi mirʾāt-ı mücellādan yig<br />
G271/2 Muṣaffā laʿli ol şūḫuñ ṣafāda cām-ı Cemden ḫoş / Mücellā sīnesi īnesi āyīne-i ʿālem-nümādan yig<br />
M3/II/1 Ṭabʿı mirʾāt-i cemāl-i cān-fezā-yı salṭanat / Sīnesi īnesi āyīne-i ʿālem-nümā-yı salṭanat<br />
G309/7 Bāḳıyā bāġ-ı cihānda ḳanı bir nāzük-ṭabʿ / Sīnesi īnesi gül gibi āzürde-i ḫāşāk degül<br />
G430/5 Ruḫlaruñ şevḳıyla pür-dāġ itdi Bāḳī sīnesin īnesin / Bir avuç berg-i gül-i ter ḳoydı gūyā ḳoynına<br />
G74/2 Sīnesin īnesin itse ḳaçan kān-ı maʿārif ʿārif / Ḳılsa her ḥarfe naẓar bir nice maʿnī görinür<br />
G140/1 Sīnesin īnesin tīrüñe ṭutardı siper / Göbegin kesdüginde āhen-ger<br />
G301/3 Sīnesin īnesin çāk eyledi mest-i ṣabūḫīler gibi / Ṣubḥ-dem mürġ-i çemenden gūş idüp āvāze gül<br />
G358/5 Ġoncalar dügmelerin çözdi bahār oldı diyü / Sīnesin īnesin açdı girībānını çāk itdi semen<br />
G227/1 Sīnesine īnesine īnesine yaḳmada şemʿ-i ruḫuñ şevḳ ile dāġ / Māh-ı en<strong>ve</strong>r mihr-i ʿālem-tābdan yaḳar çerāġ<br />
G113/3 Oḳlaruñ sehmi sīneye īneye īneye iricek / Ser-i peykānuñ üstüḫāne deger<br />
G143/5 Murādı sīneye īneye ol serv-i sīm-endāmı çekmekdür / Semend-i ṭabʿ-ı Bāḳī bir gümişden sīne-bend ister<br />
G327/5 Dāġlar naʿl ü eliflerle degül pey<strong>ve</strong>ste / Ṣafḥa-i ssīneye<br />
s<br />
īneye bir ḫaṭṭ-ı müselsel çekdüm<br />
G248/2 Ḫaṭ-ı nev-ḫāste kim ʿārıżuñ üzre görinür / Döndi dendāneleri şekline sīn īn īn-i īn i semenüñ<br />
G249/3 Göricek sīn īn īn-i īn i miske beñzetdüm / Şāne-i zülf-i ʿanber-efşānuñ<br />
1022
sīne īne īne dögmek dögmek [1] [1] bağrını dövmek<br />
G208/4 Ḳadeḥ ḳan aġlayup def sīne īne döger döger ney fiġān eyler / Meger derd ü ġam-ı ʿaşḳa olupdur mübtelā meclis<br />
sīneye īneye elif(ler) elif(ler) çekmek çekmek [2] [2] göğse dikine elif şeklinde yaralar açmak<br />
G178/5 Sīneme īneme çeksem çeksem elifler elifler dāġlar yaḳsam nʾola / Bāḳıyā bir serv-ḳāmet gül-ʿiẕārum aldılar<br />
G183/3 Gül-şen-i bāġ-ı maḥabbetde diker tāze nihāl / Her elif elif kim sīneme īneme īneme ol ḳāmeti ʿarʿar çeker<br />
çeker<br />
sīneye īneye çekmek çekmek çekmek [3] [3] kucağına almak, kucaklamak ‖ bağrına basmak<br />
G262/4 Rez duḫterini sīneye īneye īneye çeksem çeksem ʿaceb midür / Cevrinden özge nesnesi yoḳ bī-<strong>ve</strong>fālaruñ<br />
G435/1 Sīneye īneye ççekmege<br />
ç ekmege bir serv-i dil-ārām olsa / Ser-keş olmasa iñen ʿāşıḳına rām olsa<br />
G518/4 Umarın kevkeb-i baḫtum ire burc-i şerefe / Sīneye īneye ol meh-i tābānı çekem çekem hāle gibi<br />
sīne īne īne-bend īne bend [2] [2] atın göğsüne bağlanan işlemeli, gümüşlü enli kayış<br />
G143/5 Murādı sīneye ol serv-i sīm-endāmı çekmekdür / Semend-i ṭabʿ-ı Bāḳī bir gümişden sīne īne īne-bend īne bend ister<br />
K14/28 Licāmuñda sitām olmaḳ yaraşur çarḫuñ ecrāmı / Semendüñ sīne īne īne-bendinde<br />
īne bendinde gül-i zer māh-ı tābānı<br />
sīne īne īne-rīş īne ş [1] gönlü yaralı<br />
G104/2 Naʿl kesmiş farḳına her biri olmış sīne īne īne-rīş īne / Nā<strong>ve</strong>k-i müjgānuñuñ efgendesidür tīrler<br />
sīne īne īne-ṣāf īne ṣāf [1] [1] gönlü temiz, temiz yürekli<br />
G38/3 Ṣofī ṣafā-yı cām ile dilden keder gider / Rindān-ı sīne īne īne-ṣāf īne ṣāf ile gel eyleme ʿinād<br />
sip sipāh sip āh [4] [4] asker ‖ ordu; bkz. ‘ḫayl ü sipāh’ md.<br />
G489/1 Bu gice leşger-i ḫ˅āb ile ḫaylī ceng oldı / Feżā-yı dīde sip sipāh sip sipāh<br />
āh-ı āh sirişke teng oldı<br />
K14/24 Dem-i aʿdā ile deşt-i cihānı lāle-zār itdi / Sip Sipāh Sip Sipāh<br />
āh-ı āh berḳ-reftār-ı Tatāruñ tīr-bārānı<br />
G169/4 Sip Sipāh Sip Sipāh<br />
āh-ı āh ġam nʾola ayaḳlar ise ʿuşşāḳı / Raʿiyyetine o şāhuñ riʿāyeti yoḳdur<br />
G491/4 Rūz-ı fürḳatde hücūm eyleyüp eşk-i gül-gūn / Sipeh Sipeh-i Sipeh ṣabr u sükūn üzre şebīḫūñ itdi<br />
sip sipāh sip<br />
āh u u ra raʿiyyet ra ʿiyyet [1] askerler ‖ halk<br />
M1/VIII/3 Ol cism-i pāki cānı gibi eyledi nihān / Āsūde ḳıldı ḥāl-i sip sipāh sip āh u u ra raʿiyyeti ra ʿiyyeti<br />
sip sipāhī sip<br />
āhī [1] [1] süvari asker<br />
G220/3 Alındı ʿaşḳuña dil ḳaldı fikr-i bī-ḥāṣıl / Sip Sipāhī Sip āhī gibi ki tīmārını iderler ḫāṣ<br />
sip sipāhī sip<br />
āhī āhī-zāde āhī āde [1] sipahi oğlu bir güzel<br />
G174/3 ʿĀşıḳ oldum bir sip sipāhī sip sipāhī<br />
āhī-zādeye<br />
āhī ādeye / Ḫışm idüp baña le<strong>ve</strong>ndin gösterür<br />
sipend sipend [3] [3] üzerlik (güzel koku çıkarması yönüyle)<br />
K25/8 Dehr bir şāḫ-ı sipend sipend sipend urdı felek micmerine / Meh-i nev ṣanma şafaḳda görinen zerd ü nizār<br />
G34/3 Bu cism-i zerd ü zār u nizār ile nice bir / Yanam firāḳuñ āteşine nitekim sipend<br />
sipend<br />
G143/1 Göñül bir rind-i ʿālem-sūz şūḫ-ı şeh-le<strong>ve</strong>nd ister / Ki ʿaşḳ odına yaḳmaġa dil ü cāndan sipend sipend ister<br />
siper siper [3] [3] kalkan; bkz. ‘Rūmī siper’ md.<br />
G79/5 Seyf-i belā vü sehm-i ḳażāya siper siper gerek / Her kim ki tīġ-i fażl u kemān-ı hüner çeker<br />
K17/6 Çarḫ oḳlarını atdı yine gül-şene seḥāb / Altun göbeklü bir siper siper-i siper<br />
laʿl ṭutdı ḫār<br />
G130/3 Güller siperler siperler siperler ile üleşdi fīloriyi / Mülk-i şitāyı ġāret idüp leşger-i bahār<br />
siper siper olmak olmak [1] [1] korumak<br />
G262/1 Gönder efendi sīneme tīr-i belālaruñ / Olsun Olsun siper siper belālaruña mübtelālaruñ<br />
siper siper siper ṭutmak ṭutmak [2] [2] [2] siper etmek<br />
G84/7 Bāḳī sipihr āhum oḳına siper siper ṭutar ṭutar / Farḳ-ı felekde ẓāhir olan ṣanma hāledür<br />
G140/1 Sīnesin tīrüñe ṭutard ṭutardı ṭutard ı siper siper siper / Göbegin kesdüginde āhen-ger<br />
1023
sipihr sipihr sipihr [33] [33] felek ‖ gök ‖ talih<br />
K1/42 Bezmüñde baḫt sāḳī vü iḳbāl hem-nişīn / Cām-ı sipihr sipihr sāġar-ı pūlād-ı zer-nişān<br />
K20/9 Ya cām-ı ʿişret-i Dārā ya tāc-ı Kisrādur / Ṭolaşdurur bu cihānı sipihr olup dellāl<br />
G7/2 Ṭaḳdı hilāl ḥalḳasını gūş-ı ḫidmete / Oldı sipihr sipihr bende-i fermān-peẕīr aña<br />
G84/7 Bāḳī sipihr sipihr āhum oḳına siper ṭutar / Farḳ-ı felekde ẓāhir olan ṣanma hāledür<br />
G92/2 Öykünse ḫaddüñe ne ġam ey āfitāb-ı ḥüsn / Māh-ı sipihr sipihr kemdür o ne yüzi ḳaradur<br />
G92/6 Bāḳī derūnum āteşinüñ dūdıdur felek / Mihr-i sipihr sipihr āhum odından şirāredür<br />
G305/2 Gün ṭoġdı ṣanma penbe-i ṣubḥ ile nev-bahār / Urdı sipihr saḳfına bir yādgār gül<br />
G422/2 Giceler ṣanma sipihr sipihr üzre ḳamerdür görinen / Cānumuz ʿaksi geçer mihr-i münev<strong>ve</strong>r yirine<br />
G489/7 Fiġānum ile felek çıñ çıñ ötdi ey Bāḳī / Berīd-i āhuma gūy-ı sipihr zeng oldı<br />
K23/7 Yā defter-i sipihrde sipihrde reʾy-i resīddür / Deyn-i ṣıyāmı ḫalḳ edā itdiler tamām<br />
K20/1 Ne ḫoş yaraşdı sipihre sipihre kevākib içre hilāl / Ṭaḳındı pāyine gūyā ki cevherī ḫalḫāl<br />
G7/5 Bāḳī suḫanda farḳ-ı sipihre sipihre ḳadem baṣar / Luṭf-ı Ḫudā olursa eger dest-gīr aña<br />
G226/4 Ṣaçıldı ṣaḥn-ı sebzeye nesrīn varaḳları / Saḳf-ı sipihre sipihre sipihre beñzedi ferş-i sarāy-ı bāġ<br />
G252/4 Baḥs̱ idüp bir daḳīḳa ḥüsnüñden / Ḥāle māh-ı sipihre sipihre aṣdı elek<br />
G291/2 Naʿl-i süm-i semendüñe benzetdiler diyü / Saḳf-ı sipihre sipihre degdi küleh-gūşe-i hilāl<br />
G402/1 Cihānuñ göñlin aldı evc-i istiġnāda bir meh-rū / ʿAceb mi çıḳsa her yirden sipihre sipihre naʿre-i yā Hū<br />
G465/8 Dāġ üzre dāġ urındı felek ʿaşḳ-ı yār ile / Mihr-i sipihre ṣanma küsūf irdi ayile<br />
K20/22 Dem-i <strong>ve</strong>ġāda çü pāy-i semendi deprense / Sipihre lerze düşer arża irişür zilzāl<br />
G47/6 Āhum yili çıḳardı sipihri sipihri sipihri hevālara / Mānend-i gird-bād ki ʿummāne ṣarmaşur<br />
K20/18 Revāḳ-ı manẓar-ı dīvānı ṭāḳ-ı eyvānı / Hilāl-i burc-i saʿādet sipihr sipihr-i sipihr i cāh u celāl<br />
K22/17 Āfitāb-ı ʿālem-ārā-yı sipihr sipihr-i sipihr i i fażl o kim / Buldı reʾy-i en<strong>ve</strong>ri feyżiyle nūr u fer cihān<br />
K23/15 Mihr-i sipihr sipihr-i sipihr i mekremet ol kim cenābına / Gökden hilāl iki bükilüp virür selām<br />
G15/1 Baña çoḳ cevr itdügüñʾçün ey sipihr sipihr-i sipihr i bī-<strong>ve</strong>fā / Āhumuñ dūd-ı kebūdı uydı ulaşdı saña<br />
G147/7 O ḫurşīd-i sipihr sipihr-i sipihr i salṭanat kim / Öñinde ḳāmet-i eflāk ḫamdur<br />
G314/1 Yaraşur ey sipihr sipihr-i sipihr i māh-cemāl / Ḳamerī yaḳa olsa saña hilāl<br />
G15/3 Gömgök itdi sille-i āhum sipihrüñ ipihrüñ ipihrüñ ṣūretin / Gök yüzine baḳ inanmazsañ eger ey meh-liḳā<br />
G128/4 Şirār-ı nār-ı āhumla sipihrüñ sipihrüñ ṭās-ı pūlādı / Döner her şeb belā bezminde cām-ı zer-nişānumdur<br />
G236/3 Ḫusrevāne penc-nevbet çaldı heft-iḳlīmde / Nüh ḳıbābın yanḳulandurdı sipihrüñ mīr-i ʿaşḳ<br />
G408/4 İşigüñ ṭaşıyla başı ḫoş gedā-yı kūyuñuñ / Ser-fürū ḳılmaz sipihrüñ sipihrüñ günbed-i mīnāsına<br />
G409/4 Şemʿ-i ruḫsāruñ ḳomaz raġbet sipihrüñ sipihrüñ ẕerrece / Mihr-i ʿālem-tābına māh-ı cihān-ārāsına<br />
G540/2 Kilk-i āhum yazarsa sūz-ı dili / Dutışur nüh sipihrüñ sipihrüñ evrāḳı<br />
K27/21 Sipihrüñ Sipihrüñ nitekim cām-ı zümürrüd-fāmı devr eyler / Olur ʿişret-sarāy-ı ḫalḳ tā nüh günbed-i ḫaḍrā<br />
G187/5 Sipihrüñ Sipihrüñ bu ṭoḳuz peymānesin bir demde ey Bāḳī / Maḥabbet meclisinde nūş ider mestāneler vardur<br />
sipihr sipihr sipihr ü ü ü encüm encüm [1] [1] [1] gökyüzü<br />
K26/12 Bāġ-ı ḳadrinde anuñ ṣaḥn-ı sipihr sipihr ü ü encüm encüm encüm / Bir çemendür ki dökilmiş aña berg-i nesrīn<br />
sipihr sipihr-i sipihr sipihr i fażl u kemāl [1] fazilet <strong>ve</strong> kemal göğü ‖ Ebussuud Efendi<br />
K21/13 Ser-i efāżıl-ı āfāḳ müftī-i ʿālem / Sipihr Sipihr-i Sipihr i fażl u kemāl āfitāb-ı cāh u celāl<br />
sipihr sipihr-i sipihr i gerd gerdān gerd<br />
ān [1]<br />
felek ‖ talih<br />
K2/7 Devlet iḳbāl ḳılup eyledi ṭāliʿ yārī / Ḥāṣılı üstümüze döndi sipihr sipihr-i sipihr i i gerd gerdān gerd<br />
ān<br />
sipihr sipihr-i sipihr i ġaddār ġaddār [2] [2] [2] merhametsiz felek; bkz. ‘çarḫ-ı ġaddār’ md.<br />
K25/6 Gūyiyā ḥāżır olur irte ṣalāt-ı ʿīda / Dāl tācın başına geydi sipihr sipihr-i sipihr i ġaddār ġaddār<br />
ġaddār<br />
1024
K25/29 Ezelī böyledür āyīn-i sipihr sipihr-i sipihr i ġaddār ġaddār ġaddār / Ki gülüñ ḫ˅āb-gehi ḫār ola ḫāruñ gül-zār<br />
sipihr sipihr-i sipihr i ppīre<br />
p<br />
īre īre-zen īre zen [2] [2] kocakarı felek/dünya ‖ kötü talih<br />
G258/4 Nār-ı āhumdan ḥaẕer ḳıl ey sipihr sipihr-i sipihr i ppīre<br />
p<br />
īre īre-zen īre zen / Ṭutışur bir gün ṣaḳın ol āsmānī çenberüñ<br />
G322/5 Ayırdı siḥr idüp yāri sipihr sipihr-i sipihr i i ppīre<br />
p<br />
īre īre-zen īre zen benden / Ne luʿb itdi baña gör biʾllāhi oynaşum<br />
sipihr sipihr-āsitān sipihr āsitān āsitān [2] makamı gökyüzü olan<br />
G337/8 Güli çemende serīr-i zümürridīn üzre / Selīm Ḫān-ı sipihr sipihr-āsitāna<br />
sipihr āsitāna āsitāna beñzetdüm<br />
G77/9 Şāh-i bülend-kevkebe māh-ı felek-cenāb / Sulṭān Murād Ḫān-ı sipihr sipihr-āsitān<br />
sipihr<br />
āsitān āsitānı āsitān gör<br />
sīr īr īr-i īr i mmāh<br />
m<br />
āh [1] [1] balık dişi; bkz. MENINSKI, C. II, süt. 2731.<br />
G61/3 Ḫaddüñ ḳatında mihr-i felek bir zavalludur / Alnuñ yanında bedr ise bir sīr īr īr-i īr i i mmāhdur<br />
m<br />
āhdur<br />
āb’ md.<br />
1025<br />
sīr īr īr-āb īr āb [3] suya kanmış; bkz. ‘ġonca-i sīr-āb’, ‘gül-i sīr-āb’, ‘lāle-i sīr-āb’, ‘sünbül-i sīr-<br />
K19/24 Dür-i sīr īr īr-āb īr āb ile gör gül-bün-i engüştinde / Jāle düşmiş gül-i nesrīne ne beñzer ḫātem<br />
K22/13 Gevher-i sīr īr īr-āb īr āb şeb-nem gūş-vār-ı zer varaḳ / Ṣaḥn-ı būstān oldı gūyā çār-sūy-ı zer-gerān<br />
G29/1 Gözüm yaşına ol lāʿl-i leb-i sīr īr īr-āb īr āb olur bāʿis̱ / Dem-ā-dem ḳana ey sāḳī şarāb-ı nāb olur bāʿis̱<br />
sīr īr īr-āb īr āb āb olmak [1] suya kanmak<br />
G365/3 Ḳanmaz şarāb-ı nāba lebüñ ārzū iden / Sīr īr īr-āb īr āb olur mmı<br />
m<br />
teşne-i Kevs̱er serābdan<br />
sirişk sirişk [9] [9] [9] gözyaşı; bkz. ‘cūy-ı sirişk’, ‘sīm-i sirişk’ md.<br />
G489/1 Bu gice leşger-i ḫ˅āb ile ḫaylī ceng oldı / Feżā-yı dīde sipāh-ı sirişke sirişke teng oldı<br />
M1/V/5 Ṭıfl-ı sirişki sirişki yirlere girsün duʿām odur / Her kim ġamuñdan aġlamaya şeyḫ u şābdan<br />
G54/2 Daḫı Cemşīdi yād eyler gözinden ḳan döker meclis / Mey-i gül-gūn siriş sirişki siriş sirişki<br />
ki cām çeşm-i ḫūn-feşānıdur<br />
G149/1 Ne laʿl-i kāna māʾil ʿaşḳ eri ne ṭālib-i zerdür / Sirişk Sirişk-i Sirişk āl ü rūy-ı zerd aña ḫoş zīb ü zī<strong>ve</strong>rdür<br />
G225/4 Ṭop-ı āhumla ider ḫayl-i sirişküm sirişküm ʿāḳıbet / Ḳalʿa-i hicrānı ḳalʿ u leşger-i endūhı ḳamʿ<br />
G357/2 Lüʾlū dişüñ ġamıyla sirişküm irişküm güherlerin / Dizdüm ümīd riştesine dāne dāne ben<br />
G382/7 Bāḳī yolında döke ṣaça ḫarç idüp gözüm / Āḫır düketdi naḳd-i sirişküm sirişküm ḫızānesin<br />
G461/4 İrmese bir dem eger mevc-i sirişküm sirişküm her yaña / Şuʿle-i āhum zemīn ü āsmānı ḥarḳ ide<br />
G259/1 Dilā cihānı si sirişkümle si rişkümle pür-şarāb itdüñ / Behey ḫarāb olası ʿālemi ḫarāb itdüñ<br />
ṣīt ṣīt [2] [2] ses, seda<br />
G236/5 Lerze virdi ʿāleme ṣaldı zemīne zelzele / Ġulġul-i kūs u nefīr-i ṣīt ṣīt-i ṣīt<br />
ʿālem-gīr-i ʿaşḳ<br />
G504/5 Bāḳī ṣarīr-i kilk-i bedāyiʿ-nigārdur / Şeh-bāz-ı dest-i fikretümüñ ṣīt ṣīt-i ṣīt şeh-peri<br />
ṣīt ṣīt ṣīt u u u ṣadā ṣadā ṣadā [6] [6] [6] ses ‖ kuş cıvıltısı; bkz. ‘ṣadā vü ṣīt’ md.<br />
G64/4 Ṣular çaġlar ṭuyūr āvāzesinden kūh-sār iñler / Bahār eyyāmıdur şimden girü ṣīt ṣīt u u u ṣadā ṣadā artar<br />
G372/3 Yiter ṣīt ṣīt u u u ṣadā ṣadā-yı ṣadā yı yı cān-ı nālānum bu gül-zāra / Çemen bülbülleri şimden girü ḫāmūş u lāl olsun<br />
G518/2 Żaʿfdan şöyle ġam-ı ʿaşḳ ile nā-peydāyem / Ki hemān ṣīt ṣīt u u ṣadām ṣadām işidilür nāle gibi<br />
G537/2 Batdı sāl-ı kühenüñ ṣīt ṣīt u u u ṣadās ṣadāsı ṣadās şimdi / Çıḳdı mürġ-i çemenüñ naġme-i nev-peydāsı<br />
G280/2 Ṣīt Ṣīt u u ṣadā ṣadā-yı ṣadā yı ʿaşḳuñ ile ṭoldı kāʾināt / Āfāḳı ṭutdı <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le-i kūs-ı şöhretüñ<br />
G304/3 Bezm-i ṣafā vü ʿīşa salādur bilenlere / Ṣīt Ṣīt u ṣadā ṣadā-yı ṣadā<br />
yı bülbül ü berg ü nevā-yı gül<br />
sit sitām sit<br />
ām [1] [1] altın <strong>ve</strong>ya gümüş işlemeli at başlığı<br />
K14/28 Licāmuñda sit sitām sit ām olmaḳ yaraşur çarḫuñ ecrāmı / Semendüñ sīne-bendinde gül-i zer māh-ı tābānı<br />
sit sitāre sit<br />
āre āre [8] [8] [8] yıldız<br />
G138/2 Eşküm döker sit sitāre sit sitāre<br />
āre gibi cevr ile o māh / Ḫurşīd gibi ḫurrem ü ḫandān olup gezer
G202/2 Çeşm-i sit sitāre sit āre gibi biz alçaġa nāẓır olmazuz / Himmetümüz bülenddür ḳaddüñedür neẓāremüz<br />
G403/9 Minnet Ḫudāya baḫt müsāʿid sit sitāre sit āre yār / İḳbāl-i Ḫān Murād-ı saʿādet-nedīm ile<br />
G468/2 Saña taṣvīr-i māhı beñzedince / Ne gözler nūrını dökdi sit sitāre sit<br />
āre<br />
G92/3 Ḫālüñ ḫayāli ḫāṭır-ı aġyārı ḳıldı cāy / Gūyā ḳarañu gicede rūşen sit sitāredür sit<br />
āredür<br />
G362/4 Ceng itmege sit sitāre sit sitāre<br />
āre-i āre i baḫtumla eyledüm / Bu āh-ı pür-şirārumı bir tīġ-i zer-nişān<br />
G228/5 Bir māhdur ki cevresin almış sit sitāreler sit āreler / Bezm-i şarāba gice ʿaceb şevḳ virdi def<br />
G94/1 Nişāne sūz-ı dile āhumuñ şirāresidür / Belī belāyı iden ʿāşıḳa sit sitāresidür<br />
sit āresidür<br />
sit sitāre sit<br />
āre āre-i āre i fer ferḫunde fer<br />
ḫunde [1] [1] [1] kutlu yıldız<br />
G198/4 Ṭoġarsa maṭlaʿ-ı ṣubḥ-ı ṣafādan ol meh-rū / Zehī sit sitāre sit<br />
āre āre-i āre i fer ferḫunde fer<br />
ḫunde ḫunde ṭāliʿ-i fīrūz<br />
sitem sitem [5] [5] cefa, zulüm; bkz. ‘cevr ü sitem’ md.<br />
G197/5 Yaḳamaz bedr-i āfitāb-ı sitem sitem / Bir yüce bār-gāha mensūbuz<br />
G500/2 Ḳaçup dil tāb-ı ḫurşīd-i sitemden sitemden / Penāh-ı sāye-i Yezdāne geldi<br />
G232/2 Yine bir ḳaşı hilālüñ sitemi sitemi çarḫ gibi / Ḳaddümi ḳıldı kemer ṭāḳatümi eyledi ṭāḳ<br />
G410/3 Rūzgāruñ sitemin sitemin sitemin gör düşürüp gīsūña / Yine dil zevraḳını ṣaldı Fireng-istāne<br />
G500/1 Sitem Sitem ol ḫusrev-i ḫūbāne geldi / Kerem sulṭān-ı ʿālī-şāne geldi<br />
sitem sitem-ge sitem ge ger ge r [4] zalim, sitemkâr<br />
K19/9 Cismine naʿl kesüp farḳına bir dāġ urmış / Var ise sevdi meger yār-ı sitem sitem-ger sitem ger ḫātem<br />
G286/8 Bāḳıyā devrān sitem sitem-ger sitem ger ger çarḫ bī-raḥm olmasa / Pister-i ḫār üzre nʾeyler nāzenīn endām-ı gül<br />
K1/20 Devrüñde kimse cevr-i sitem sitem-gerden<br />
sitem gerden iñlemez / Bī-şerʿ ider iderse eger çeng ü ney fiġān<br />
G77/10 Tīr-i cefā-yı çarḫ-ı sitem sitem-gerden<br />
sitem gerden gerden iñleme / Şemşīr-i ʿadl-i ḫusrev-i ṣāḥib-ḳırānı gör<br />
sitem sitem-kār sitem ār [2] [2] zalim, merhametsiz<br />
G83/4 Cān acısını ḫaste-i derd-i firāḳ olup / Dil-dāde-i nigār-ı sitem sitem-kār sitem<br />
ār ār olan bilür<br />
K10/9 Bāḳıyā çarḫ-ı sitem sitem-kāruñ<br />
sitem āruñ ne cevr itdüklerin / Yek-be-yek ʿarż it ki şāh-ı maʿdelet-güster bile<br />
sit sitīze sit<br />
īze īze-kār īze ār [1] [1] kavgacı<br />
M1/III/8 Ser-keşlik itdi tevsen-i baḫt-ı sit sitīze sit sitīze<br />
īze-kār īze ār / Düşdi zemīne sāye-i elṭāf-ı Kirdigār<br />
siv sivār siv<br />
ār [1] [1] bilezik<br />
K21/29 Nigīn-i baḫt u siv sivār siv sivār<br />
ār-ı ār saʿādet elde degül / Ayaḳda ḳodı zamāne niteki zer ḫalḫāl<br />
‘zülf-i siyāh’ md.<br />
1026<br />
siy siyāh siy<br />
āh [9] [9] bkz. ‘baḫt-ı siyāh’, ‘dāġ-ı siyeh’, ‘dūd-ı siyāh’, ‘gerd-i siyāh’, ‘ḫāl-i siyāh’,<br />
M1/III/3 Ḳılsun kebūd cāmelerin āsmān siy siyāh siy āh / Geysün libās-ı mātem-i Şāhı bütün cihān<br />
G77/2 Ḫaṭṭ-ı siy siyāh siy āh u ṭurra-i ʿanber-feşāna baḳ / Ev<strong>ve</strong>l ẓuhūr-ı fitne-i āḫir-zamānı gör<br />
Mtl 16 Ḫaṭṭuñ ḫadüñ yüzini ṭutmış nitekim ey cān / Ebr-i siy siyāh siy<br />
āh içinde gizlendi māh-ı tābān<br />
K20/25 Eger ki ḫilʿat-i luṭfın ḳılaydı erzānī / Siy Siyāh Siy āh şālını terk ide geymeyeydi leyāl<br />
G527/3 Siy Siyāh Siy āh aṭlas gibi zülfüñ yaraşdı / ʿİẕār-ı āl-i müşgīn-ḫāle düşdi<br />
G150/3 Çü zülfi ḥalḳalarından görine ruḫsārı / Şeb-i siy siyāhda siy<br />
āhda gūyā olur ʿayān ülker<br />
G333/3 Ḫayāl-i ḫāl-i ruḫsāruñ yoġ anuñ çünki göñlinde / Ne baṣdı baġrına seng-i siy siyāh siy<br />
āh āhı āh Kaʿbe yā ḳıblem<br />
G108/4 Ḥalḳa-i zülfi ḫayāli gözümüzden gitmez / Gūyiyā çeşm-i ʿalīl üzre siyeh siyeh çenberdür<br />
G216/8 Farḳında ol siyeh siyeh per ẓıll-ı hümāya beñzer / Ḥaḳḳā bu kim yaraşmış ol tāc-dāre düşmiş<br />
siyeh siyeh siyeh çeşm çeşm [1] [1] kara gözler; bkz. ‘çeşm-i siyeh’ md.<br />
G368/2 Görüp çīn-i ebrū-yı müşgīnüñi / Siyeh Siyeh çeşmüñi çeşmüñi ṣandum āhū-yı Çīn<br />
siyeh siyeh siyeh gözler gözler [1] [1] bkz. ‘çeşm-i siyeh’ md.
G313/1 Ālet-i ḥüsni mükemmel ḳad-i dil-cū da güzel / Ol siyeh siyeh gözler gözler gözler ile ḥaḳ bu ki ebrū da güzel<br />
siyeh siyeh kkākül<br />
k ākül [1]<br />
[1]<br />
G108/3 Zülfine gerçi hemān sünbül-i ter hem-serdür / İkisinden de siyeh siyeh kkāküli<br />
k āküli bālā-terdür<br />
siyeh siyeh zülfeyn zülfeyn [1] [1] siyah zülüfler<br />
G170/3 Siyeh Siyeh zülfeynüñi zülfeynüñi siḥr ile çeşmüñ gösterür s̱uʿbān / Ruḫuñda ḫālüñ āteşler ṣaçar ol ʿayn-i cādūdur<br />
siyeh siyeh-kār siyeh ār [1]<br />
[1]<br />
günahkâr; bkz. ‘zülf-i siyeh-kār’, ‘baḫt-ı siyeh-kār’ md.<br />
G485/2 Göñlümüz alur ele zülf-i dil-āvīzüñ hele / Vechden ḫāric degül ḫaṭṭ-ı siyeh siyeh-kāruñ<br />
siyeh<br />
āruñ gibi<br />
siy siyāh siy<br />
āh āh-rū āh ū [2] yüzü kara ‖ utanmaz, rezil<br />
G401/1 Ol āfitāb-ṭalʿata kim dirse māh-rū / Olsun cihānda meh gibi dāʾim siy siyāh siy siyāh<br />
āh-rū āh<br />
G425/3 ʿĀrıżuñ ṭurmaz öper zülf-i siyeh siyeh-rū siyeh göz göre / Hīç yüz virmezsin ammā ʿāşıḳ-ı miskīnüñe<br />
ṣofī ṣofī [23]<br />
[23]<br />
G2/7 Ṭutarken cāmı nāşī gelse tāc ü günbed altında / Mey-i gül-rengi pinhān eyle ey ṣofī ḥabāb-āsā<br />
G76/5 Gözlerüm yaşını ṣofī ṣofī istemez yem ḳılduġum / Görmedüm bir böyle ḫār ʿālemde yemden incinür<br />
G82/2 Güzeller şevḳıne ṣoḥbetde ṣofī ṣofī çalġusuz oynar / Velī her bilmeyen eyle ṣanur anı semāʿ eyler<br />
G105/3 Dünyāda çeker miḥneti erbāb-ı maḥabbet / Ey ṣofī ṣofī ṣofī bu gün baña ise irte ṣañadur<br />
G181/2 Çemende ṣu gibi ṣofī ṣofī şarāb içmek gerek şimdi / Behey ṣofī ṣofī bu mevsimler ne ayıḳlıḳ zamānıdur<br />
G186/3 Ayaḳ baṣmaḳ ne lāzım meclis-i ʿuşşāḳa ey ṣofī ṣofī / Raḳīb-i bed-liḳā ile ıraḳdan merḥabā yigdür<br />
G187/4 Sevād-ı çeşm-i ḥavrāya degişmez ādem ey ṣofī ṣofī ṣofī / Ṣaçılmış ḫırmen-i ḥüsninde yāruñ dāneler vardur<br />
G223/3 Ṣafā-yı cām-ı laʿlüñden ne ḥālet kesb ider ṣofī ṣofī ṣofī / Ki ṭabʿ-ı bī-meẕāḳ itmez şarāb-ı dil-güşādan ḥaẓ<br />
G228/7 Esrār keşfin itmek için ṣofī ṣofī ṣofī Bāḳıyā / Başın muraḳḳaʿına çeker nitekim keşef<br />
G307/6 Bī-riyā merd-i Ḫudāsın bilürüz ey ṣofī ṣofī / Ġarażuñ raḥmet-i Ḥaḳdur o ḳadar raḥmet bul<br />
1027<br />
G367/3 Maḥabbet resm ü āyīnin be ṣofī ṣofī ben mi vażʿ itdüm / Muʿayyen ḳıṣṣadur sevmek sevilmek mā-<br />
teḳaddemden<br />
G385/3 Yaḳma dāġum göricek sen de beni ey ṣofī ṣofī / Se<strong>ve</strong>rin nʾeyleyin ol lāle-ʿiẕārı se<strong>ve</strong>rin<br />
G400/2 Destār-ı ḫ˅āce ḫırḳa-i ṣofī ṣofī ridā-yı şeyḫ / Devr-i lebüñde mey-gedelerde yatur girev<br />
G422/4 Yār işiginde raḳībüñ yirin umma ṣofī ṣofī / Baġlamaz kimse seni ol ḳapuda ḫar yirine<br />
G449/4 İşitdük āḫiretde ḥūr u Kevs̱er var imiş ammā / Naẓīr olur mı hey ṣofī ṣofī mey ü maḥbūba dünyāda<br />
G469/3 İnkār itme ṣofī ṣofī şarābuñ menāfiʿin / Üstād-ı ḥikmet öyle buyurmış kitābda<br />
G489/5 Yüzin eline alup geldi meclise ṣofī ṣofī / Bu gice rişte-i tesbīḥi tār-ı çeng oldı<br />
G541/1 Cām gibi diler iseñ kʾola ḳalbüñ ṣāfī / Çeke gör ṣof of ofī of ī ṣafā ile şarāb-ı ṣāfī<br />
G21/3 Ṣofī Ṣofī kim ider idi meyli aña / Ḳalbe ger virmese ṣafā mey-i nāb<br />
G38/3 Ṣofī Ṣofī ṣafā-yı cām ile dilden keder gider / Rindān-ı sīne-ṣāf ile gel eyleme ʿinād<br />
G405/4 Ṣofī Ṣofī gelicek açma ṣaḳın ʿaşḳ ḥadīs̱in / Dānā-dil iseñ sırruñı nā-dāne ṭuyurma<br />
G331/5 Dil-i şūrīdeye ḳıl pend ü naṣīḥat geh geh / Nefesüñ gelsün eyā ṣofī ṣofī-i ṣofī<br />
nāṣiḥ dem dem<br />
Mtl 12 Meşrebi ʿāşıḳ-ı mey-ḫ˅āre-ṣıfat ṣāf degül / Daʿvī-i ṣıdḳ u ṣafā ṣofīye ṣofīye inṣāf degül<br />
ṣofī ṣofī-i ṣofī ṣofī i ssālūs<br />
s<br />
ālūs [1] [1] ikiyüzlü sofu; bkz. ‘şeyḫ-i sālūs’ md.<br />
G279/5 Semāʿ-ı çeng ü nāy u devr-i sāġar devleti döndi / Ṣafāsın süre gör ey ṣofī ṣofī-i ṣofī i ssālūs<br />
s<br />
ālūs devrānuñ<br />
ṣoḥbet ṣoḥbet [8]<br />
[8]<br />
G81/1 Dem-i ṣubḥ irdi getür bādeyi ṣoḥbet ṣoḥbet demidür / Mey-i nāb ile pür it sāġarı ʿişret demidür<br />
G348/3 Cān nis̱ār itmekdür ev<strong>ve</strong>l şarṭ bezm-i ʿaşḳına / Maḥrem olmaz bilmeyen ādāb-ı ṣoḥbet ṣoḥbet neydügin<br />
G525/1 Sāḳıyā ḳalmaz imiş çünki bu ṣoḥbet ṣoḥbet bāḳī / Mey-i gül-gūn içelüm bāde-i cennet bāḳī
G82/2 Güzeller şevḳıne ṣoḥbetde ṣoḥbetde ṣofī çalġusuz oynar / Velī her bilmeyen eyle ṣanur anı semāʿ eyler<br />
G533/4 Ṭolu urmış tarlaya döndürdi devrān ṣoḥbeti ṣoḥbeti / Cām ṣınmış mey dökilmiş dest-i sāḳī ḳalmadı<br />
G398/3 Degül mi bezm-i vaṣl-ı yār firdevs / Belā-yı ṣoḥbet ṣoḥbet-i ṣoḥbet aġyār ṭamu<br />
G179/3 Nʾola ger ṣoḥbetine ṣoḥbetine ṭālib olsaḳ / Ḳatı şevḳ ehlidür ehl-i nefesdür<br />
G93/1 Ṣoḥbetüñ Ṣoḥbetüñ mübtelāya ṣıḥḥat olur / Bir selāmuñ alan selāmet olur<br />
ṣoḥbet ṣoḥbet-i ṣoḥbet i ehl/e ehl/eṣḥāb ehl/e<br />
ṣḥāb ṣḥāb-i ṣḥāb i riy riyā riy<br />
ā [2] [2] [2] riyakâr sofunun sohbeti<br />
G157/7 İctināb it ṣoḥbet ṣoḥbet-i ṣoḥbet i ehl ehl-i ehl<br />
i riy riyādan riy<br />
ādan Bāḳıyā / Kim rıżā-yı Ḥażret-i Bārī Teʿālā bundadur<br />
G374/5 Kesilüp ṣoḥbet ṣoḥbet-i ṣoḥbet i eeṣḥāb<br />
e<br />
ṣḥāb ṣḥāb-ı ṣḥāb ı riy riyādan riy<br />
ādan Bāḳī / Kesmedi pīr-i ḫarābātdan istimdādın<br />
ṣoḥbet ḥbet ḥbet-i ḥbet i ḫā ḫāṣ ḫā ṣ [2] başbaşa sohbet<br />
G339/5 Ṣoḥbet Ṣoḥbet-i Ṣoḥbet i ḫāṣ ḫāṣ eylemek maḳṣūd idindüm Bāḳıyā / Cānı āgāh itmedin cānānı peydā eyledüm<br />
G433/4 Cānı defʿ eyle dilā gelse ḫayāl-i cānān / Ṣoḥbet Ṣoḥbet-i Ṣoḥbet i ḫā ḫāṣ ḫā idelüm ḫāneyi bī-ġayr eyle<br />
ṣoḳ ṣoḳınmak ṣoḳ ınmak [2] [2] takınmak; bkz. TS. C. V, s. 3503.<br />
K20/5 Ṣarındı meh yine bir ḫūb Yūsufī destār / Ṣoḳ Ṣoḳındı Ṣoḳ Ṣoḳındı<br />
ındı farḳına bir dāne ince sīm hilāl<br />
G35/3 Bir ġonca benefşe ḳoparup tācına ṣoḳm ṣoḳmış ṣoḳm ış / Ṭaġlarda külüng atduġı dem başına Ferhād<br />
ṣola ṣola ṣola yazmak yazmak yazmak [1] [1] solu<strong>ve</strong>rmek<br />
G529/3 Bir pāre yaşum tāzeledi vādī-i derdi / Mecnūn gideli lāle-i miḥnet ṣola ṣola yazd yazdı yazd<br />
ṣol ṣolında ṣol ında ṣaġ ṣaġında ṣaġ<br />
ında ında [1] [1]<br />
[1]<br />
G424/7 İki ḫançer ṭaḳınmış ey Bāḳī / Ḫaste çeşmi ṣol ṣolında ṣol ında ṣaġ ṣaġında ṣaġ<br />
ında<br />
ṣon ṣon demi demi demi īmānuñdan īmānuñdan īmānuñdan ayr ayrılasın! ayr ılasın! [1] [1] ilenç sözü<br />
G389/3 Niçün ol yāre raḳībā didüñ īmānumsın / Göreyin ayrılasın ṣon ṣon demi demi īmānuñdan<br />
īmānuñdan<br />
ṣoñra ṣoñra [3]<br />
[3]<br />
K8/15 Duʿā-yı devletinden ṣoñra ṣoñra vācib saña ey Bāḳī / Te<strong>ve</strong>kküldür Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i zemīn ü āsmān üzre<br />
K25/26 Ne şeref cāh ile ger olsa zamānen sābıḳ / Gül-i ter ṣoñra ṣoñra gelür gül-şene ev<strong>ve</strong>l ḫas u ḫār<br />
G272/6 Bāḳīyi gül gibi ḫandān itdüñ ev<strong>ve</strong>l luṭf ile / Ṣoñra Ṣoñra döndüñ mübtelā-yı ḫār-ı hicrān eyledüñ<br />
1. sormak<br />
ṣormak ṣormak [10]<br />
[10]<br />
M6/VIII/2 Derd-i derūnı bülbül-i şūrīde-ḥāle ṣor<br />
G310/4 Nāfe-i müşgīn-i zülfinden ḫaber ṣor ṣor Çīne var / Ey ṣabā geşt ü güẕār it kāʾinātı ṭurma yil<br />
G479/6 Bir devā ṣor ṣor dil-i bīmāra lebinden Baḳī / Hele ṣabr eyle biraz varsun o yār uyḫuya<br />
G363/2 Seni Yūsufla güzellikde ṣorarlarsa ṣorarlarsa baña / Yūsufı bilmezin ammā seni raʿnā bilürin<br />
G527/5 Ṣaçuñ bendinde dil derdin ṣorarsañ ṣorarsañ / Ġarīb üftāde müşkil ḥāle düşdi<br />
G368/5 Ṣorarsañ Ṣorarsañ ḳapuñda şehā Bāḳīyi / Ġulām-ı kemīn bende-i kemterīn<br />
G521/5 Bāḳī lebinden oldı bize ḥayf o ẓālimüñ / Ammā ne çāre nʾeyleyelüm kimse ṣormad ṣormadı ṣormad<br />
G395/3 Derd-i ʿaşḳı ġayrıdan ṣormañ ṣormañ ne bilsün çekmeyen / Anı yine ʿāşıḳ-ı nālāne söyleñ söylesün<br />
G185/1 Lebüñle çeşmüñe ʿālem bizi dil-dādedür dirler / Ṣu ṣorsaḳ ṣorsaḳ pür-ḫumār ancaḳ ṣu içsek bādedür dirler<br />
2. emmek ‖ öpmek; bkz. TS. C. V, s. 3514.<br />
G53/6 Bāḳī gözinden eyle ḥaẕer ṣorma ṣorma leblerin / Zinhār ġāfil olma şarābuñ yaṣaġı var<br />
ṣoymak ṣoymak [1] [1] [1] elbiselerini çıkarmak<br />
G487/8 Mestāne ṣoyd ṣoydı ṣoyd o mehi Bāḳī geçen gice / Nāzüklik ile çözdi muḳaddem ḳuşaġını<br />
ṣoy ṣoyınmak ṣoy<br />
ınmak [2] [2] ortaya çıkmak, (bir işe) atılmak, girişmek<br />
1028
K22/10 Gerçi merdāne ṣoy ṣoyındı ṣoy ındı girdi meydāne dıraḫt / Geldi ḳış baṣdı <strong>ve</strong>līkin virmedi aṣlā emān<br />
K11/3 Ṭoḳınsa tīr-i miḥnet ger mübāhāt ile gögsüñ ger / Ṣoy Ṣoyınduñ Ṣoy ınduñ ʿarṣa-i rindāne girdüñ merd-i meydān ol<br />
sögmek sögmek [1] [1] kötü söz söylemek<br />
G350/3 Gedā gūş itse düşnāmuñ duʿālar eyler alḳışlar / Bir iki sen de sög sög bārī duʿā olsun s̱enā olsun<br />
1. söylemek<br />
söylemek söylemek [30] [30]<br />
[30]<br />
G311/5 Degdi dehānı söyledi söyledi söyledi bir gün ḳulaġuma / Gūyā ṭaḳıldı gūşuma bir gūşvār laʿl<br />
G496/2 Zāhide ‘aşḳuñ ġamın hem-ḥāl ṣandum söyledüm söyledüm / Ḳılmayaydum derdümi bī-derde ifşā kāşkī<br />
G246/4 Didüm var mı dehānuñla miyānuñ / Didi kim söyleme söyleme ortada var yoḳ<br />
G298/3 Aġız bir idüp söylemek söylemek āsān idi yāre / Zaḫmuñla gelüp olsa eger ḫançeri yek- dil<br />
G395/1 Söylemez küsmiş baña cānāne söyleñ söylesün söylesün / Nʾeyledüm ol yār-ı ʿālī-şāne söyleñ söylesün<br />
G58/7 Ol ṣanemden Bāḳıyā bir būse daʿvā ḳıl yüri / Söylemezse Söylemezse öp hemān aġzın sükūt iḳrārdur<br />
G395/1 Söylemez Söylemez küsmiş baña cānāne söyleñ söylesün / Nʾeyledüm ol yār-ı ʿālī-şāne söyleñ söylesün<br />
G395/1 Söylemez küsmiş baña cānāne söyleñ söylesün / Nʾeyledüm ol yār-ı ʿālī-şāne söyleñ söylesün<br />
söylesün<br />
G395/2 Nāz ile güftāre gelmezse helāk eyler beni / Ol cefā vü cevri bī-pāyāne söyleñ söylesün<br />
söylesün<br />
G395/3 Derd-i ʿaşḳı ġayrıdan ṣormañ ne bilsün çekmeyen / Anı yine ʿāşıḳ-ı nālāne söyleñ söylesün<br />
söylesün<br />
G395/4 Ḫār zaḫmından neler çekdügümi gül-zārda / Bāġ-bān-ı bülbül-i giryāne söyleñ söylesün söylesün<br />
G395/5 Bāḳıyā diñ durmasun güftāra ṭāḳat var iken / Vaḳtidür ol ḫusrev-i devrāne söyleñ söylesün<br />
söylesün<br />
G194/4 İde gör var ise luṭfuñ beni söyler söyler söyler ṣanma / Gencdür naḳd-i viṣālüñ aña iḳrār olmaz<br />
G396/4 Ḳo cengi çeng-i ،‘aşḳuñ n’eydügin bilmezsin ey vā‘iẓ / Ne ra‘nā söyler söyler ol çeng ile mūsīḳārı ṭuymazsın<br />
G361/1 Tesellī virmez ey dil derdüñ ol cānāne söylersin söylersin / Açılmaz saña gūyā ġonca-i ḫandāne söylersin<br />
söylersin<br />
G361/2 Varup Mecnūn gibi āhuñ kemendin ṣalma ṣaḥrāya / Ol āhū saña ṣayd olmaz ،‘abeŝ yābāne söylersin<br />
söylersin<br />
G361/3 Ḳoyup tesbīḥ-i mercānı seni kim diñler ey vā‘iẓ / Mufaṣṣal ḳıṣṣa başlarsın ġarīb efsāne söylersin söylersin<br />
söylersin<br />
G361/4 Anuñ’çün ġonca-i gül rāzın açmaz saña ey bülbül / Hezārān hem-zebānuñ var çıḳar yārāne söylers söylersin söylers<br />
G361/5 Yanup yaḳılmaġ ister kimse yoḳ yanuñca ey Bāḳī / Ḥadīŝ-i ‘aşḳ-ı ‘ālem-sūz-ı yāri ya ne söylersin<br />
söylersin<br />
G506/4 Dil olup derd-i derūnum saña taḳrīr itse / Ḫançerüñ söylese söylese görseñ dil-i şeydā ġamını<br />
G395/1 Söylemez Söylemez küsmiş baña cānāne söyleñ söylesün / Nʾeyledüm ol yār-ı ʿālī-şāne söyleñ söylesün<br />
G395/1 Söylemez küsmiş baña cānāne söyl söyleñ söyl eñ söylesün / Nʾeyledüm ol yār-ı ʿālī-şāne söyleñ söylesün<br />
G395/2 Nāz ile güftāre gelmezse helāk eyler beni / Ol cefā vü cevri bī-pāyāne söyleñ söyleñ söylesün<br />
G395/3 Derd-i ʿaşḳı ġayrıdan ṣormañ ne bilsün çekmeyen / Anı yine ʿāşıḳ-ı nālāne söyleñ söyleñ söylesün<br />
G395/4 Ḫār zaḫmından neler çekdügümi gül-zārda / Bāġ-bān-ı bülbül-i giryāne söyleñ söyleñ söylesün<br />
G395/5 Bāḳıyā diñ durmasun güftāra ṭāḳat var iken / Vaḳtidür ol ḫusrev-i devrāne söyleñ söyleñ söyleñ söylesün<br />
2. şiir söylemek<br />
G276/7 Bāḳıyā söyle söyle lebi yādına rengīn ġazeli / Demidür nūş-ı meyüñ mevsimidür eşʿāruñ<br />
G354/5 Bāḳıyā söyle söyle biraz lebleri esrārından / Ehl-i dil naẓm-ı dil-āvīzüñe ḥayrān olsun<br />
G313/6 Söylese Söylese lafẓ-ı dürer-bārına söz yoḳ Bāḳī / Dürc-i laʿlindeki her dāne-i lüʾlū da güzel<br />
3. konuşturmak ‖ çalmak<br />
G264/4 Ḥadīs̱-i ʿaşḳı ḥarf u lafẓ ile ḳılmaz edā ammā / Ne raʿnā söyler ol maʿnāyı çeng ü nāyı söyletseñ<br />
söyletseñ<br />
söyleşmek söyleşmek [1] [1] [1] karşılıklı konuşmak ‖ dertleşmek<br />
M2/IV/2 Gülmenüñ oynamanuñ ʿālemi gitdi şimdi / Ḥālümüz söyleşelüm ḥāli diger-gūnlar ile<br />
söyletmek söyletmek [12]<br />
[12]<br />
1029
G426/9 Bāḳīyi leẕẕet-i vaṣluñ ṭamaʿı söyletdi söyletdi / Ṭūṭīyi şevḳ-i şekerdür getüren güftāre<br />
G484/4 Gice ḳan oldı meclisde bulındı bu diyü muṭrıb / Bir iki tāziyāneyle bu gün söyletdi söyletdi ṭanbūrı<br />
G121/3 Cān u dil baḥs̱-i kitāb-ı ʿaşḳda bülbülleri / Ġonca-<strong>ve</strong>ş söyletmeyüp söyletmeyüp dem-beste vü deng itdiler<br />
G411/6 Bāḳīyi söyletmez söyletmez olduñ laʿlüñ alsa aġzına / Döymez ol nāzük-lebüñ beñzer ki dendān zaḫmına<br />
G264/1 Şikāyet cevr-i dil-berden dil-i şeydāyı söyletseñ söyletseñ / Günāh andan yine ol şūḫ-ı bī-pervāyı söyletseñ<br />
söyletseñ<br />
G264/2 Firāḳ-ı cām-ı laʿlüñle ne çekdi sāġar-ı ġamdan / Ne ḳanlar yutdı görseñ ġonca-i raʿnāyı söyletseñ<br />
söyletseñ<br />
G264/3 Leb-i laʿlüñle mey baḥs̱inde ġavġā ḥadden aşmışdur / İşitseñ ḳīl ü ḳāli şīşe-i ṣahbāyı söyletseñ<br />
söyletseñ<br />
G264/4 Ḥadīs̱-i ʿaşḳı ḥarf u lafẓ ile ḳılmaz edā ammā / Ne raʿnā söyler ol maʿnāyı çeng ü nāyı söyletseñ<br />
söyletseñ<br />
G264/5 Nebāt-ı ḫaṭṭ u ḳand-i laʿl-i nābuñ düşmez aġzından / Biraz gūş eyleseñ ṭūṭī-i şekker-ḫāyı söyletseñ<br />
söyletseñ<br />
G264/6 Ne dillerden ne dürler dökdügin deryā-ṣıfat görseñ / Ḫurūş u cūş ile bir gün dil- i dānāyı söyletseñ<br />
söyletseñ<br />
G264/7 Kelām-ı ʿaşḳ ey Bāḳī ser-ā-ser sırr-ı vaḥdetdür / Murādı cümlenüñ birdür bütün dünyāyı söyletseñ<br />
G255/3 Söyletseñ Söyletseñ ey ṣurāḥī sen erbāb-ı meclisi / Muṭrıb ferāġat eyleyicek ḳulḳul eyleseñ<br />
söz söz [31]<br />
[31]<br />
K25/33 Bir güherdür söz söz aña ṭabʿ-ı şerīfüñdür kān / ʿİlm bir baḥr-durur sen aña dürr-i şeh-vār<br />
G130/9 Bāḳī bu şiʿri ṣafḥa-i çarḫ-ı berīne yaz / Görsün felekde söz söz nic’olur ḫaṣm-ı nā-be-kār<br />
G274/3 Telḫ-kām itme beni dostum acı söz söz ile / Lebüñ emdürmez iseñ ṭatlu dilüñ bārī gerek<br />
G277/7 Şiʿr-i Bāḳīye ḳulaḳ ṭutmasa zāhid ne ʿaceb / Söz Söz güherdür ne bilür ḳadrini nā-dān güherüñ<br />
Kt9/1 Söz Söz degül dürr ü güher naẓm itsem / Ḳadr ü ḳıymet bilenüñ bendesiyüz<br />
K2/37 İrdi Selmāna sözi sözi şiʿri kemālin buldı / Luṭfuña ḳaldı eyā ḫusrev-i ṣāḥib-dīvān<br />
M4/II/3 Gör ne dir ol kim sözi sözi gūyā Mesīḥ enfāsıdur<br />
G375/5 Bāḳī sözi sözi gibi cevher itsün / Per<strong>ve</strong>rde iderse kān-ı imkān<br />
G200/8 Sözi Sözi vāʿiẓ dırāz ider ʿārif / Ol aṣıl yādgāre ḳatlanmaz<br />
K15/9 Sözin Sözin lüʾlū-yı lālādan zamāne ṭutdı ẕī-ḳıymet / Neden şāh-ı cihān bī-ḳıymet eyler böyle lālāyı<br />
G42/5 Sözinden Sözinden ne ġam Bāḳıyā müddeʿīnüñ / Saña māʾil olınca ʿālemde şāhid<br />
G463/3 Naġme-i nāleme dem-sāz geçinmezdi benüm / Muṭrıbā ʿūduñ eger uymasa iller iller sözine<br />
sözine<br />
G102/6 Bāḳī sözini sözini vaṣf-ı lebüñ şehd-i nāb ider / Şīrīn kelāmı anuñ içün böyle şānludur<br />
K23/12 İllā ki māh-ı ʿīda bu sözler sözler baʿīddür / Erbāb-ı ʿaḳl öñinde ḥaḳīḳat budur kelām<br />
G25/3 Gül ġoncasınuñ olmadı mesmūʿ sözleri sözleri / Laʿlüñle gerçi eyledi mā-lā-kelām baḥs̱<br />
G329/3 Sīme beñzer diyenlerüñ tenüñi / Hele ey dost sözleri sözleri ḳatı ḫām<br />
G332/5 Ādemüñ ehl-i riyā sözleri sözleri ḳanın ḳurıdur / Sāḳıyā ṭoldur a şol ḳan olacaġı içelüm<br />
K17/10 Bāḳī ne deñlü sözlerüñ sözlerüñ āb-ı revān ise / Aḳar ṣu gibi yirde gerek rūy-ı iʿtiẕār<br />
G149/5 Şikest eylerse nā-dān sözlerüñ sözlerüñ ġam çekme ey Bāḳī / Yine ehl-i baṣīret tūtiyā eyler bu cevherdür<br />
G415/3 Ḫ˅ān-ı iḥsān-ı firāvān çekdi şīrīn sözlerüñ sözlerüñ / Niʿmetuʾllāhīlere ol laʿl-i şekker-bār ile<br />
G212/6 Evṣāf-ı laʿlüñ ile pür-efsūndur sözüm sözüm / Kʾeyler oḳınsa çihre-i aʿdāyı senderūs<br />
G462/5 Bāḳī gibi naẓm eyler iken dür dişi vaṣfın / Dāmān-ı müjem dökdi cevāhir sözüm sözüm sözüm üzre<br />
G532/3 Āteşīn ruḫsārı üzre ḫāli vaṣfında sözüm sözüm / ʿĀşıḳ-ı bī-dillerüñ aġzın yaḳar fülfül gibi<br />
G185/3 Sözüm Sözüm vaṣf-ı leb-i laʿlüñle hem rengīn ü hem şīrīn / ʿAdūlar nükteyi fehm eylemezler sādedür dirler<br />
G220/4 O dürri vaṣf iderin ḳarşu baḥr-i naẓmumda / Sözüm Sözüm güherlerine ser-fürū ider ġavvāṣ<br />
G336/5 Sözüm Sözüm Bāḳī kemālin buldı vaṣf-ı nev-cevānumla / Özüm luṭf-ı suḫanda hem-ser-i pīr-i Ḫocend itdüm<br />
G260/1 Āyīne-i cemāl-i ḥaḳīḳat-nümā yüzüñ / Āb-ı zülāl-i çeşme-i ṣıdḳ u ṣafā sözüñ<br />
sözüñ<br />
G311/1 Şīrīn lebüñ yanında olur şerm-sār laʿl / Rengīn sözüñ sözüñ ḳatında bulur inkisār laʿl<br />
G311/10 Hem-vāre pāy-i taḫt-ı şehenşāha Bāḳīyā / Rengīn sözünden eyle firāvān nis̱ār laʿl<br />
G473/1 Lebüñden leẕẕet-i şekker şikeste / Sözüñden Sözüñden ḳıymet-i gevher şikeste<br />
1030
G169/1 İçilse bāde lebüñsüz ḥarāreti yoḳdur / Şeker yinilse sözüñsüz sözüñsüz ḥalā<strong>ve</strong>ti yoḳdur<br />
söz söz diñlemek diñlemek [2] [2] nasihat dinlemek<br />
G433/5 Ḫayra gir dilde yir it diñle diñle sözin sözin Bāḳīnüñ / Dili al ey büt-i Çīn ḫayruña bir deyr eyle<br />
G449/5 Sözüm Sözüm diñle diñle muġannī naġmesin gūş eyle ey Bāḳī / Ġaraż saña naṣīḥatdur ḳulaḳ ṭut ḳavl-i üstāde<br />
söz söz geçmemek geçmemek [2] [2] hükmü geçmemek<br />
G278/2 Dil-dādelerüñ ḥaḳḳına söz söz geçmedi geçmedi hergiz / İnṣāf ʿaceb teng imiş ey ġonca dehānuñ<br />
G490/4 Bir cevāb itdüm temennā ol dehān-ı tengden / Ḥāṣılı söz söz geçmedi geçmedi güftāre imkān olmadı<br />
söz söz ḫatm ḫatm old oldı old [1] [1] kasidelerde kalıplaşmış duaya başlama ifadesi<br />
K23/34 Ḫatm Ḫatm old oldı old ı söz söz söz duʿā-yı cemīlüñ maḥallidür / Kʾola raḥīk-i cām-ı s̱enā ʿanberīn ḫıtām<br />
söz söz ġāyete ġāyete irdi irdi [1] [1] kasidelerde kalıplaşmış duaya başlama ifadesi<br />
K25/39 İrdi İrdi İrdi söz söz ġāyete ġāyete Bāḳī ne dimek lāzımdur / Ḥāl maʿlūm ḫod ey Ḫ˅āce-i ʿālī-miḳdār<br />
söz söz söylemek söylemek [1] [1] şiir söylemek<br />
Kt11/1 Şāʿir olup kişi söz söz söylemege söylemege ey Emrī / Bizdeki ṭabʿ gerek sencileyin gūl olmaz<br />
söz söz söz tam tamām tam ām old oldı old [1] [1] [1] kasidelerde kalıplaşmış duaya başlama ifadesi<br />
K26/32 Söz Söz tam tamām tam tamām<br />
ām ooldı<br />
o ldı niyāz eyleyelüm der-gāha / İşidüp diye feleklerde melekler āmīn<br />
söz söz yo yoḳ! yo ḳ! [3] [3] [3] kusur yok!, laf yok!<br />
G313/6 Söylese lafẓ-ı dürer-bārına söz söz yo yoḳ yo Bāḳī / Dürc-i laʿlindeki her dāne-i lüʾlū da güzel<br />
Kt15/1 Ḳaldı bucaḳda eskidi dīvānuñ Emriyā / Söz Söz yo yoḳ yo egerçi bī-bedel ü bī-naẓīrdür<br />
G5/2 Cān almada nāzüklik ile laʿlüñe söz söz yo yoḳ yo / Ḫālüñ daḫı bir dāne-durur fitnede ammā<br />
sözde sözde [1] [1] sanki, güyâ<br />
G48/4 Yāḳūt u laʿli bir birine urdı lebleri / İdüp nis̱ār sözde sözde nice dürr-i şāh-vār<br />
ṣu ṣu [23]<br />
[23]<br />
G134/7 Gül-zār-ı cāna ṣu ṣu aḳıdur ṣanki Bāḳıyā / Dilden sinān-ı ġamzeleri şöyle ter geçer<br />
G153/6 Keştīde bād-bān u ṣu ṣu içre ṣadef degül / Emvāc-ı baḥr-i eşküme deryā ḳulaḳ çeker<br />
G185/1 Lebüñle çeşmüñe ʿālem bizi dil-dādedür dirler / Ṣu ṣorsaḳ pür-ḫumār ancaḳ ṣu ṣu içsek bādedür dirler<br />
G208/5 Ḳadeḥ fısḳıyye mey ṣu ṣu ḥalḳa-i rindān anuñ ḥavżı / Sarāy-ı şevḳa şādırvān olupdur Bāḳıyā meclis<br />
G222/1 Ṣaḥn-ı gül-şen mülk-i Baġdād oldı āb-ı cūy Şaṭ / Yāsemenler ṣu ṣu yüzinde seyr ider mānend-i baṭ<br />
K5/11 Ṣu Ṣu gibi nār-ı ḳahrından erir bir demde Rūyīn-ten / Ṭoḳınsa şuʿle-i şemşīri nerm eyler Nerīmānı<br />
K5/17 Semender-<strong>ve</strong>ş semendüñ yanar od içre atar kendin / Ṣu Ṣu gibi aḳıdur degse şirār-ı naʿli sindānı<br />
K20/35 Bu gül-şen içre seni serv-i ser-firāz görüp / Ṣu Ṣu Ṣu gibi ayaġuña aḳdı ḫāṭır-ı meyyāl<br />
G123/4 Ṣu Ṣu Ṣu gibi zencīrler ṭutmaz dil-i dīvāneyi / Ḥāṣılı āvāralıḳ vaḳti bahār eyyāmıdur<br />
G185/1 Lebüñle çeşmüñe ʿālem bizi dil-dādedür dirler / Ṣu Ṣu ṣorsaḳ pür-ḫumār ancaḳ ṣu içsek bādedür dirler<br />
G185/2 Nihāl-i serv-i bālāñuñ görenler ʿaksini ṣuda ṣuda / Ayaġuñ öpmege düşmiş saña üftādedür dirler<br />
G139/4 Şu māhī gibi kim ḫāk üzre düşmiş ṣudan ṣudan ayrılmış / Zülāl-i tīġ-i dil-berden cüdā cismünde cān ditrer<br />
G130/4 Eflāk devr-i dāʾim ile ṭurmayup ṣular ṣular / Neşv ü nemāda tāze vü ter ṣaḥn-ı sebze-zār<br />
G397/3 Ḫūnīn olup aḳardı yaşum ırmaġı müdām / Cūş u ḫurūş ile ṣular ṣular aḳup bulanmadın<br />
G64/1 Dem-i vaṣluñ irişse çeşm-i ʿāşıḳda bükā artar / Ṣular Ṣular ṭuġyān ider ev<strong>ve</strong>l bahār olduḳça mā artar<br />
G64/4 Ṣular Ṣular çaġlar ṭuyūr āvāzesinden kūh-sār iñler / Bahār eyyāmıdur şimden girü ṣīt u ṣadā artar<br />
G181/1 Bahār eyyāmı geldi tāze ʿāşıḳlıḳ zamānıdur / Ṣular Ṣular Ṣular cūş itdügi demdür bulanıḳlıḳ zamānıdur<br />
G146/4 Dil-i pür-ḫūn elem-i ʿaşḳuñ ile cūş ideli / Çeşme-i çeşmüñ aḳan ṣular ṣuları ṣular dem gibi gelür<br />
G527/2 Ruḫ-ı rengīnüñ āb-ı ʿārıżuñda / Gören dir ṣuya ṣuya ʿaks-i lāle düşdi<br />
1031
Mtl 24 Ṣaḥn-ı bāġuñ ḥavżınuñ her cānibi serv-i sehī / Yāri girmiş ṣuya ṣuya ṣandum göricek ‘aks-i mehi<br />
G12/2 ʿĀrıżuñda ol iki zülf-i girih-gīrüñ senüñ / Ṣuya Ṣuya ḳonmış iki ġarrā tāze sünbüldür baña<br />
K20/23 Nesīm-i ḫulḳına bir dem ḳarīn olursa eger / Ṣuy Ṣuyı Ṣuy<br />
gül-āb ide ṭopraġı müşg bād-ı şimāl<br />
G523/2 Ṣaçıldı cürʿa-i cām-ı maḥabbet bāġ-ı Rıḍvāna / Ṣuy Ṣuyın Ṣuy Ṣuyın<br />
ın Kevs̱er nebātın ney-şeker ḫākin ʿabīr itdi<br />
ṣu ṣu ṣu gibi gibi [5]<br />
[5]<br />
1. çok iyi, mükemmel<br />
K1/27 Bāġ-ı s̱enā vü gül-şen-i medḥüñde mürġ-i dil / Bu naẓm-ı rūḥ-baḫşı oḳur ṣu gibi revān<br />
K3/28 Feṣāḥat gül-istānı içre dem-ā-dem / Ṣu Ṣu gibi gibi revān ide bülbüller ez-ber<br />
2. bol bol<br />
G110/4 Gevher-i eşküm eriyüp ṣu ṣu gibi gibi aḳsa n’ola / Böyledür aḥvāli her kim ʿāşıḳ-ı dīdārdur<br />
G181/2 Çemende ṣu ṣu gibi gibi ṣofī şarāb içmek gerek şimdi / Behey ṣofī bu mevsimler ne ayıḳlıḳ zamānıdur<br />
G233/1 Baḳmadı bāġa göñül yār ile yār olmayıcaḳ / Aḳmadı ṣu ṣu gibi gibi gül-zāre bahār olmayıcaḳ<br />
ṣu ṣu ḳatmak ḳatmak [1] [1] su <strong>ve</strong>rmek (bıçak vb. şeyleri bilerken su eklemek yönüyle)<br />
G60/4 Ḫançer-i cānān ecel cāmına ṭurmaz ṣu ṣu ḳatar ḳatar ḳatar / Yolına cān virmek anuñ şol ḳadar leẕẕetlüdür<br />
ṣu ṣu sepelemek sepelemek [1] [1] su serpmek<br />
G462/3 Güller bitüre gül-şen ola ḫāk-i mezārum / Peykānuñ eger ṣu sepelerse tozum üzre<br />
ṣulamak ṣulamak [1]<br />
[1]<br />
G497/4 Çemende jāle-durur ṣanma bülbül-i şeydā / Ṣulad Ṣuladı Ṣulad eşk ile ṣaḥn-ı sarāy-ı gül-zārı<br />
sū-be be be-sū be ū [1]<br />
[1]<br />
her yana, her tarafa<br />
G23/4 Giryeden cūy-ı sirişküm ssū-be<br />
s be be-sū be oldı revān / Yine Ḳulzüm gibi cūş itdi bu deryā semt semt<br />
su suʾāl su ʾāl itmek itmek [1] [1] sormak<br />
G421/3 Ṣūret-i zībāya meyl itsem baña ṭaʿn eyleme / Var su suʾāl su ʾāl it it böyle dil-keş naḳş iden naḳḳāşına<br />
s̱ s̱uʿbān s̱<br />
ʿbān ʿbān [1] [1] ejderha<br />
G170/3 Siyeh zülfeynüñi siḥr ile çeşmüñ gösterür s̱ s̱uʿbān s̱ ʿbān / Ruḫuñda ḫālüñ āteşler ṣaçar ol ʿayn-i cādūdur<br />
ṣubḥ ṣubḥ [15] [15] sabah vakti, sabah; bkz. ‘bād-ı ṣubḥ’, ‘nesīm-i ṣubḥ’ md.<br />
K6/22 ʿArṣa-i sīmīn-i ṣubḥ ṣubḥ üstinde dāʾim gūy-ı zer / Tā ḫam-ı çevgān-ı gerdūn içre ser-gerdān gelür<br />
K23/18 Envār-ı mihri birle münev<strong>ve</strong>r cebīn-i ṣubḥ ṣubḥ / Enfās-ı ḫulḳı birle muʿaṭṭar meşām-ı şām<br />
G81/1 Dem-i ṣubḥ ṣubḥ irdi getür bādeyi ṣoḥbet demidür / Mey-i nāb ile pür it sāġarı ʿişret demidür<br />
G224/2 Çün ṣubḥ ṣubḥ olınca bellü olur yüzi ḳarası / Germ olmasun o ḥüsn ile ey māh iñende şemʿ<br />
G305/2 Gün ṭoġdı ṣanma penbe-i ṣubḥ ile nev-bahār / Urdı sipihr saḳfına bir yādgār gül<br />
G330/2 Şemʿ-<strong>ve</strong>ş ṣubḥ ṣubḥ olınca şevḳumdan / Gāh ḫandān u gāh giryānem<br />
K2/5 Mehçe-i rāyet-i manṣūr-ı cihān-efrūzı / Maṭlaʿ-ı ṣubḥ ṣubḥ-ı ṣubḥ ı ẓaferden yine oldı tābān<br />
K3/20 Nesīm-i revān-baḫş-ı ṣubḥ ṣubḥ-ı ṣubḥ ṣafādan / Suḫan gül-şeninde ḫırāmān ṣanavber<br />
K4/8 Beyāżı ġurre-i ṣubḥ ṣubḥ-ı ṣubḥ ı ı saʿādet / Sevādı sürme-i çeşm-i cihān-bīn<br />
K7/29 Maṭlaʿ-ı ṣubḥ ṣubḥ-ı ṣubḥ ı ẓaferden şāhid-i nuṣret yüzin / Gün gibi āyīne-i tīġuñ nümāyān eyledi<br />
K14/4 Yine ol sancaḳ-ı zerrīn-ser ü sīmīn-ḳabā ḳıldı / Livā-yı ṣubḥ ṣubḥ-ı ṣubḥ ı nūrānī gibi rūşen bu eyvānı<br />
M5/I/1 Ey cemālüñ pertev-i envār-ı ṣubḥ ṣubḥ-ı ṣubḥ ı lem-yezel<br />
G198/4 Ṭoġarsa maṭlaʿ-ı ṣubḥ ṣubḥ-ı ṣubḥ ı ı ṣafādan ol meh-rū / Zehī sitāre-i ferḫunde ṭāliʿ-i fīrūz<br />
Kt4/1 Ne yaña ʿazm-i hümāyūn iderseñ ola şehā / Nesīm-i ṣubḥ ṣubḥ-ı ṣubḥ ı ı saʿādet yoluñda ferrāşuñ<br />
G256/1 Ṣubḥ Ṣubḥ-ı Ṣubḥ vaṣl-ı yārdur bezm-i şarāb itmek gerek / Sāġar-ı zerrīni reşk-i āfitāb itmek gerek<br />
1032
ṣubḥ ṣubḥ u u şām [1] sabah akşam ‖ her zaman<br />
G25/6 Ḥüsnüñ ḳatında ṭoġmaduġa döndi her biri / Ḫurşīd ü māh eyler iken ṣubḥ ṣubḥ u u şām baḥs̱<br />
ṣubḥa ṣubḥa degin/dek degin/dek [3] [3] sabaha kadar<br />
G319/3 Āhum ṭolanur ṣubḥa ṣubḥa ṣubḥa degin degin degin gökleri ḳat ḳat / Kūyuñ yörenür döne döne eşk-i revānum<br />
G464/3 Pister-i ġamda gözüm giceler uyḫu görmez / İderin ṣu ṣubḥa ṣu<br />
ḥa degin nāleleri döne döne<br />
K3/25 Yanar şemʿ-i Nāhid öñinde şihābuñ / Çeker her gice ṣubḥa ṣubḥa dek dek ced<strong>ve</strong>l-i zer<br />
ṣubḥ ṣubḥ-ı ṣubḥ ı ezel [2] ezel sabahı<br />
G408/3 Pertev-i mihr-i melāḥat ṣaldılar ṣubḥ ṣubḥ-ı ṣubḥ ı ezel ezel / Ṣafḥa-i āyīne-i ruḫsār-ı meh-sīmāsına<br />
G369/3 Cānā ḫayālüñ egler idi ḫaste göñlümi / Ṣubḥ Ṣubḥ-ı Ṣubḥ ı ezelde ḫ˅āb-ı ʿademden uyanmadın<br />
ṣubḥ ṣubḥ-ı ṣubḥ ı vi viṣāl vi<br />
ṣāl ṣāl [4] [4] [4] vuslat sabahı<br />
G96/1 Şām-ı firāḳuñ āḫırı ṣubḥ ṣubḥ-ı ṣubḥ ı vi viṣāldür vi<br />
ṣāldür / Mihr-i münīri pertev-i nūr-ı cemāldür<br />
G104/5 İrmege ṣubḥ ṣubḥ-ı ṣubḥ ı vi viṣāl vi<br />
ṣāl ṣāl-i ṣāl yāre hergiz çāre yoḳ / Bāḳıyā āfāḳı ṭutdı nāle-i şeb-gīrler<br />
G420/2 Ol gün ṭoġar mı başa ki ṣubḥ ṣubḥ-ı ṣubḥ ı vi viṣāl vi<br />
ṣāl irüp / Ḥüsnüñ żiyāsı ẓulmet-i hicrānı dūr ide<br />
G357/4 Ṣubḥ Ṣubḥ-ı Ṣubḥ ı ı vi viṣālüñ vi<br />
ṣālüñ irmedi pāyāne yitdi ʿömr / Şām-ı ġamuñda şemʿ gibi yana yana ben<br />
ṣubḥ ṣubḥ-dem ṣubḥ dem dem [34] sabah vaktinde, sabahleyin<br />
K1/40 Tā şemʿ-i āfitāb-ı cihān-tāba ṣubḥ ṣubḥ-dem ṣubḥ dem / Devrān ufuḳda vażʿ ide bir sīm şemʿ-dān<br />
K14/3 Eşiʿʿa bāl ü per oldı güneş zeyn itdi eṭrāfın / İrem ṭāvūsı gibi ṣubḥ ṣubḥ-dem ṣubḥ dem gösterdi cevlānı<br />
K15/2 Uyandur çeşm-i cānı ḫ˅āb-ı rāḥatdan seḥer-ḫīz ol / Çemen bülbülleriyle ṣubḥ ṣubḥ-dem ṣubḥ dem ẕikr eyle Mevlāyı<br />
K16/1 Ḥüsnüñ żiyāsı pertev-i nūr-ı ḳıdem gibi / Rūşen cemālüñ āyīnesi ṣubḥ ṣubḥ-dem ṣubḥ dem gibi<br />
M1/IV/2 Ṭutsun cihānı nāle-i mürġān ṣubḥ ṣubḥ-dem ṣubḥ dem / Güller yolınsun āh u fiġān eylesün hezār<br />
M3/I/1 Ṭāliʿ oldı neyyir-i iḳbāl ü devlet ṣubḥ ṣubḥ-dem ṣubḥ dem / Şuʿle ṣaldı ʿāleme necm-i hidāyet ṣubḥ ṣubḥ-dem ṣubḥ dem<br />
M3/I/2 Kāʾinātı ḳıldı mirʾāt-ı cemāl-i Şāhdan / Ġarḳ-ı envār-ı hidāyet Rabb-i ʿizzet ṣubḥ ṣubḥ-dem ṣubḥ dem<br />
M3/I/3 Çoḳdan eylerdi cemāl-i bā-kemālin ārzū / Ber-murād oldı hele tāc-ı saʿādet ṣubḥ ṣubḥ-dem ṣubḥ dem<br />
M3/I/4 Şeş cihātı rūşen itdi ṭalʿatından gün gibi / Buldı zīnet çār-sū-yı mülk ü millet ṣubḥ ṣubḥ-dem ṣubḥ dem<br />
M3/I/5 Nā-gehān bir toz ḳopardı bād-pāy-ı devleti / Rūşen oldı dīde-i aʿyān-ı devlet ṣubḥ ṣubḥ-dem ṣubḥ dem<br />
M3/I/6 Nevbet ol Şāh-ı cevān-baḫt-ı cihānuñdur diyü / Çaldılar eflākdan kūs-ı beşāret ṣubḥ ṣubḥ-dem ṣubḥ dem<br />
M3/I/7 Āfitāb-ı ʿālem-ārā gibi zerrīn tāc ile / Taḫt-ı sīmīn üzre ṣaldı ferr-i devlet ṣubḥ ṣubḥ-dem ṣubḥ dem<br />
G18/3 Ṣanma şeb-nemdür düşen hecr-i ruḫuñda ṣubḥ ṣubḥ-dem ṣubḥ dem / Ḳubbe-i gerdūn çıḳardı tāb-ı āhumla gül-āb<br />
G78/4 Ḫ˅āb-ı ʿademden dīde-i ezhārı bī-dār eyledi / Taḥrīk-i bād-ı ṣubḥ ṣubḥ-dem ṣubḥ<br />
dem āvāze-i mürġ-i seḥer<br />
G95/2 Şām-ı ġamuñda sākin-i ẓulmet-sarāy-ı miḥnete / Cām-ı ṣabūḥī ṣubḥ ṣubḥ-dem ṣubḥ dem ḫurşīd-i en<strong>ve</strong>r kendidür<br />
G122/4 Ḫāmūş yatma bister-i ġafletde ṣubḥ ṣubḥ-dem ṣubḥ dem / Gel merġ-zāra ġulġule-i mürġ-i zārı gör<br />
G147/9 Beyāż-ı ṣubḥ ṣubḥ-dem ṣubḥ dem bir levḥ-i sīmīn / Şuʿāʿ-i āfitāb altun ḳalemdür<br />
G153/3 Ṣaḥn-ı çemende ṣubḥ ṣubḥ-dem ṣubḥ dem açılduġı bu kim / Ḥüsnüñ güline ġonca-i raʿnā ḳulaḳ çeker<br />
G228/3 Ḫāk-i rehüñden irdi meger ṣubḥ ṣubḥ-dem ṣubḥ dem nesīm / Rūy-ı ʿabīr ü ʿanber ile ṭoldı bu ṭaraf<br />
G318/1 ʿĀlem ḥayāt-ı nev bulur cānlar baġışlar dem-be-dem / Enfās-ı Rūḥuʾllāhdur gūyā nesīm-i ṣubḥ ṣubḥ-dem ṣubḥ dem<br />
G412/1 Şebān-geh māh-ı nev gösterdi cām-ı zer-nigār elde / Ki yaʿnī ṣubḥ ṣubḥ-dem ṣubḥ dem ḫoşdur şarāb-ı ḫoş-güvār elde<br />
G461/2 Maṭlaʿından ṣubḥ ṣubḥ-dem ṣubḥ dem gün ṭoġdı ṣanurlar ḳaçan / Āfitāb-ı ḥüsne pīrāhen yaḳasın şarḳ ide<br />
G484/1 Belürmez ḥüsnüñe ḳarşu çerāġ-ı ṣubḥ ṣubḥ-dem ṣubḥ dem nūrı / Ne deñlü fer vire ḫurşīd öñinde şemʿ-i kāfūri<br />
K18/9 Ṣubḥ Ṣubḥ-dem Ṣubḥ dem <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le-i nevbet-i şāhī mi degül / Ṣavt-ı mürġān-ı ḫoş-elḥān u ṣadā-yı kūh-sār<br />
K18/10 Çemen eṭfālinüñ uyḫuların uçurdı yine / Ṣubḥ Ṣubḥ-dem Ṣubḥ dem ġulġule-i fāḫte gül-bāng-ı hezār<br />
K22/33 Bāġ u būstān içre tā ola bisāṭ-ı sebzeye / Ṣubḥ Ṣubḥ-dem Ṣubḥ dem berg-ı ḫazāndan ḳaṭre-i şeb-nem çekān<br />
G71/7 Giceler ʿīş u ṣafā-yı çeng ü nāy olmaz ʿaceb / Ṣubḥ Ṣubḥ-dem Ṣubḥ dem Bāḳī derūn-ı dilden istiġfārı gör<br />
1033
G301/3 Sīnesin çāk eyledi mest-i ṣabūḫīler gibi / Ṣubḥ Ṣubḥ-dem Ṣubḥ dem mürġ-i çemenden gūş idüp āvāze gül<br />
G302/1 Ṣubḥ Ṣubḥ-dem Ṣubḥ dem bülbül niyāz itdükçe geldi nāze gül / Rāz-ı ʿaşḳı der-miyān itdi açıldı tāze gül<br />
G328/8 Gül gül olsun ruḫ-ı semen-rūyān / Ṣubḥ Ṣubḥ-dem Ṣubḥ dem seyr-i gül-sitān idelüm<br />
G392/5 Rūz-ı ʿīd irdügini ṭuydılar eṭfāl-i çemen / Ṣubḥ Ṣubḥ-dem Ṣubḥ dem geydiler envāʿ-ı libās-ı rengīn<br />
G430/2 Ṣubḥ Ṣubḥ-dem Ṣubḥ dem ey fāḫte bīhūde efġān eyleme / Çün girürsin her gice bir serv-i bālā ḳoynına<br />
G455/2 Ṭurra-i müşgīni sünbül ʿārıż-ı rengīni gül / Ṣubḥ Ṣubḥ-dem Ṣubḥ dem ruḫsār-ı ʿālem şöyle zībādur yine<br />
Kt1/9 Nitekim levḥ-i zer-efşānına çarḫuñ çekile / Ṣubḥ Ṣubḥ-dem Ṣubḥ dem şaʿşaʿa-i mihrden altun ced<strong>ve</strong>l<br />
ṣubḥ ṣubḥ-gāh ṣubḥ āh [3]<br />
1. sabah ‖ sabah vakti<br />
G401/2 Ṣandum kenār-ı bāmda ol māh-ı tāmdur / Ḫurşīd ufuḳda göstericek ṣubḥ ṣubḥ-gāh ṣubḥ āh rū<br />
G8/4 Micmer-i gülde nesīm-i ṣubḥ ṣubḥ-gāhī ṣubḥ āhī ʿūd-sūz / Ṣafḥa-i gül-zārda bād-ı bahārī ʿıṭr-sā<br />
2. seher vakti<br />
G64/6 Dil-i dervīş-i dil-rīşüñ duʿā-yı ṣubḥ ṣubḥ-gāh ṣubḥ āh āhından āh ından / Belālar eksilür cāh u celāl u kibriyā artar<br />
sūd d d [1] kâr<br />
G193/5 Bāḳī metāʿ-ı naẓm ile bāzār-ı dehrde / Cevr-i liʾām u miḥnet-i eyyām sūdumuz ūdumuz<br />
sūd eylemek eylemek [1] [1] [1] iyileşmek<br />
G263/5 Küḥl-i ḫāk-i pāy-i yāri çeşmüñe / Sürmeden Bāḳī ʿaceb sūd d eyledüñ eyledüñ<br />
sūd ūd ūd-mend ūd mend olmamak [1] faydası olmamak<br />
G234/5 Ḳażā-yı āsmānīden ṣaḳınmaḳ sūd ūd ūd-mend ūd mend mend olmaz / Rıżādur çāresi ʿaşḳuñ görinmez bir belā ancaḳ<br />
ṣudūr ṣudūr itmek itmek [1]<br />
[1]<br />
ortaya çıkmak, belirmek<br />
G420/9 Deryā-yı ṭabʿ-ı pāk-i güher-rīz-i şāhdan / Lüʾlū-yı fażl u dürr-i kerāmet ṣudūr ṣudūr ide<br />
ide<br />
ṣuffa ṣuffa ṣuffa [2] [2] sofa<br />
G63/1 Ne cām-ı bāde-i gül-gūna beñzer yār-i hem-dem var / Ne ṣadr-ı ṣuffa ṣuffa-i ṣuffa mey-ḫāne gibi cāy-ı ḫurrem var<br />
G4/6 Her gūşesinde micmere-gerdān nesīm-i ṣubḥ / Her ṣuffesinde ṣuffesinde bād-ı seḥer-gāh ʿıṭr-sā<br />
su suḫan su ḫan [13] [13] [13] söz ‖ şiir; bkz. ‘erbāb-ı suḫan’ md.<br />
G357/6 Bāḳī musaḫḫar oldı baña kiş<strong>ve</strong>r-i su suḫan su suḫan<br />
ḫan / Geçdüm serīr-i naẓma bu gün ḫusrevāne ben<br />
G389/5 Ḫusrev-i mülk-i su suḫan su ḫan olduġum ey Bāḳī / Fehm ider ehl-i naẓar defter ü dīvānuñdan<br />
Mtl 13 Bu devr içinde benem pādişāh-ı mülk-i su suḫan su ḫan / Baña ṣunıldı ḳaṣīde baña virildi ġazel<br />
K3/20 Nesīm-i revān-baḫş-ı ṣubḥ-ı ṣafādan / Su Suḫan Su ḫan gül-şeninde ḫırāmān ṣanavber<br />
K3/27 Su Suḫan Su ḫan maṭlaʿından güneş gibi ṭoġsun / Ḳosunlar şerīf adını genc-i gevher<br />
K5/33 Belāġat kūsın urdum ḫusrevāne heft kiş<strong>ve</strong>rde / Su Suḫan Su ḫan menşūrına çekdüm bu gün ṭuġrā-yı Ḫāḳānī<br />
G7/5 Bāḳī su suḫanda su ḫanda farḳ-ı sipihre ḳadem baṣar / Luṭf-ı Ḫudā olursa eger dest-gīr aña<br />
G57/7 Bāḳī kelāmı cümleden aʿlā edā eder / Ḥaḳḳ-ı su suḫanda su ḫanda ḥāṣıl efendi edā budur<br />
G80/5 Bāḳī su suḫanda su suḫanda<br />
ḫanda saña bu gün hem-cenāḥ yoḳ / Ṭabʿ-ı bülendüñ evc-i belāġat hümāsıdur<br />
G212/7 Bāḳī su suḫanda su suḫanda<br />
ḫanda nevbet-i şāhī saña degüp / Dehlūda gūş-ı Ḫusre<strong>ve</strong> irdi ṣadā-yı kūs<br />
G336/5 Sözüm Bāḳī kemālin buldı vaṣf-ı nev-cevānumla / Özüm luṭf-ı su suḫanda su suḫanda<br />
ḫanda hem-ser-i pīr-i Ḫocend itdüm<br />
G25/7 Bāḳī ferīd-i fenn-i su suḫandur su ḫandur nizāʿı ḳo / İlzām iderler itme ṣaḳın iltizām baḥs̱<br />
G26/5 Ḳafes-i ġamda yatur ṭūṭī-i ṭabʿ-ı Bāḳī / Çekdügi ḳahra anuñ luṭf-ı su suḫandur su<br />
ḫandur bāʿis̱<br />
su suḫan su<br />
ḫan ḫan-ārā ḫan ārā [1] [1] sözü güzel söyleme<br />
K2/36 Oldı vaṣf-ı su suḫan su suḫan<br />
ḫan-ārāñ ḫan ārāñ ile şiʿr-i Bāḳī / Rifʿat-i pāyede hem-sāye-i naẓm-ı Selmān<br />
1034
su suḫan su<br />
ḫan ḫan-çīn ḫan īn [1] [1] dedikoducu, söz getirip götüren<br />
G479/3 ʿAcebā bād-ı su suḫan su suḫan<br />
ḫan-çīn ḫan īn ne ḫaṭā gördi geçer / Dil-i āşüfteyi ol ṭurra-i müşgīn-būya<br />
su suḫan su<br />
ḫan ḫan-per<strong>ve</strong>r ḫan per<strong>ve</strong>r [1] güzel sözler söylemekte usta<br />
G1/7 Ṭūṭī gibi ḫoş nükteler ögretdi dehānuñ / Bāḳī gibi üstād-ı su suḫan su suḫan<br />
ḫan-per<strong>ve</strong>re<br />
ḫan per<strong>ve</strong>re cānā<br />
su suḫan su<br />
ḫan ḫan-şinev ḫan şinev [1] güzel sözler duymaya alışık<br />
G400/3 Ṭutdı çemende nāle-i bülbül cihānı līk / Gülde ne çāre olmasa gūş-ı su suḫan su suḫan<br />
ḫan-şinev ḫan şinev<br />
su suḫan su<br />
ḫan ḫan-<strong>ve</strong>r ḫan <strong>ve</strong>r [2] söz ustası<br />
K3/29 S̱enāsında Bāḳī-ṣıfat ola ʿāciz / Hezārān ola ʿandelīb-i su suḫan su suḫan<br />
ḫan-<strong>ve</strong>r ḫan <strong>ve</strong>r<br />
K19/49 Laʿl-i dil-dār gibi ola mı ḫandān yāḳūt / Dehen-i yār gibi ḳanı su suḫan su<br />
ḫan ḫan-<strong>ve</strong>r ḫan <strong>ve</strong>r <strong>ve</strong>r ḫātem<br />
ṣulḥ ṣulḥ [1] [1] [1] rahat, huzur<br />
G496/6 Cām-ı ʿaşḳuñ cürʿasın ḳılsañ bu bezm ehline feyż / Ṣulḥa Ṣulḥa müncer olsa bu bīhūde ġavġā kāşkī<br />
sul sulṭān sul ṭān [28]<br />
[28]<br />
K11/12 Dilā āhuñla yaḳduñ milket-i Rūmı nedür derdüñ / Gedā-yı kūy-ı yār olmaḳ dilerseñ Mıṣra sul sulṭān sul sulṭān<br />
ṭān ol<br />
K22/9 Salṭanat tācın geyen ʿālemde maġrūr olmasun / Nice su sulṭān su ṭān ṭān börkin almışdur begüm bād-ı ḫazān<br />
M3/V/7 Mülk-i Mıṣra nitekim bir bendesin sul sulṭān sul sulṭān<br />
ṭān ider / Bir ḳulın ṣalsun diyār-ı Çīne ḥāḳān eylesün<br />
G135/7 Eger dünyā vü dīn emrinde nāfiʿ bir ʿamel dirseñ / Duʿā-yı devlet-i sul sulṭān sul ṭān muʿizz-i dīn ü dünyādur<br />
G147/10 Ḳo şiʿri Bāḳıyā dāʾim niyāz it / Duʿāʾ-i devlet-i sul sulṭān sul sulṭān<br />
ṭān ehemdür<br />
G217/7 Bir güherdür ṭabʿ-ı Bāḳī kān-ı imkān içre kim / Āfitāb-ı luṭf-ı sul sulṭān sul sulṭān<br />
ṭān ile bulmış per<strong>ve</strong>riş<br />
G523/5 Cihānda başuma sul sulṭān sul ṭān iken āzāde vü fāriġ / Beni zencīr-i ʿaşḳuñ boynı baġlu bir esīr itdi<br />
M2/I/8 Mihr ü māh-ı felek-i baḫt u saʿādet Sul Sulṭān Sul Sulṭān<br />
ṭān / Şemʿ-i eyvān-ı serā-perde-i ʿiṣmet Sul Sulṭān Sul Sulṭān<br />
ṭān<br />
M2/III/1 ʿĪd yaḳlaşdı döşensün yine ḳaṣr u dīvān / Çıḳup eyvān-ı saʿādetde buyursun Sul Sulṭān Sul Sulṭān<br />
ṭān<br />
M2/III/5 Gelüp aḥbāb serīrüñde seni görmeyicek / Ḳanı Sul Sulṭān Sul ṭān diyü eflāke irişsün efġān<br />
M2/V/8 Ġarḳa-i raḥmet ola rūḥ-ı revān-ı Sul Sulṭān Sul ṭān / Ḥūrīler mūnis ola gül-şen-i firdevs mekān<br />
Kt1/8 Der-geh-i Ḥaḳḳa niyāz eyleyelüm ey Bāḳī / Cümleden der-geh-i sul sulṭāna sul<br />
ṭāna duʿādur efḍal<br />
G138/5 Sul Sulṭāna Sul ṭāna ḳayd-ı salṭanat-ı dehr pāy-bend / Dervīş kendü başına sul sulṭān sul ṭān olup gezer<br />
G439/3 Bir Ḳul oġlınuñ esīr oldı ḳapusında göñül / İntisāb itdi gedā bār-geh-i sul sulṭāne sul<br />
ṭāne<br />
M2/I/6 Ḳanı ol küngüre-i tāc-ı saʿādet güheri / Ḳanı ol bār-geh-i luṭf u kerem sul sulṭān sul sulṭān<br />
ṭānı ṭān<br />
K18/8 Döşedi mihr-i felek yolları dībālar ile / İtdi teşrīf çemen mülkini sul sulṭān sul sulṭān<br />
ṭān-ı ṭān ı bahār<br />
G65/6 Murāduñ Ḫān Murāduñ himmetinden ḳıl recā ey dil / Kim ol sul sulṭān sul sulṭān<br />
ṭān-ı ṭān ı ṣūret pādişāh-ı mülk-i maʿnādur<br />
G147/6 Meger ḫurrem ṭutan gül-zār-ı ḥüsnüñ / Nesīm-i luṭf-ı sul sulṭān sul sulṭān<br />
ṭān-ı ṭān ı keremdür<br />
G352/3 Der ü der-gāhına sul sulṭān sul sulṭān<br />
ṭān-ı ṭān ı ı ʿaşḳuñ ser-fürū eyler / Esīr-i tāc-dār olsun gedā-yı ḫāk-sār olsun<br />
G387/7 Bülbül edā-yı medḥ-i gül ü gül-sitān ider / Bāḳī duʿā-yı devlet-i sul sulṭān sul sulṭān<br />
ṭān-ı ṭān ı pāk-dīn<br />
G408/5 Vaḳtine mālik olan dervīşdür sul sulṭān sul sulṭān<br />
ṭān-ı ṭān ı vaḳt / ʿİzz u cāh-ı salṭanat degmez cihān ġavġāsına<br />
G414/5 Baḳmaz ol sul sulṭān sul sulṭān<br />
ṭān-ı ṭān ı ı Mıṣr-ı ḥüsn hergiz ḥālüme / Nīl-<strong>ve</strong>ş cūy-ı sirişküm ṭurma ṭuġyān itmede<br />
G457/2 Emrine rām oldılar sul sulṭān sul sulṭān<br />
ṭān-ı ṭān ı ʿaşḳuñ kāʾināt / Ḳaşlaruñ tevḳīʿ u ṭuġrā çekdiler aḥkāmına<br />
M2/II/8 Aġlañ ey ḫayl-i yetīmān u ġarīban aġlañ / Yād idüp niʿmet-i Sul Sulṭā Sul Sulṭā<br />
ṭānı ṭā nı firāvān aġlañ<br />
G61/6 Sul Sulṭān Sul Sulṭān<br />
ṭān-ı ṭān ʿaşḳa bende ṣatar şimdi kendüyi / Bāḳī de ḥaḳ budur ki ʿaceb pādişāhdur<br />
G288/3 Sul Sulṭān Sul Sulṭān<br />
ṭān-ı ṭān çār-bāliş-i iḳlīm-i dehre dil / Kem-ter gedānı beñzedemez sen şehi degül<br />
G387/1 Gül-şende ḳurdılar yine taḫt-ı zümürrüdīn / Sul Sulṭān Sul Sulṭān<br />
ṭān-ı ṭān ʿīd güller ile oldı hem-nişīn<br />
K10/12 Āsitānı ḫākine muḥtāc muṭlaḳ ḫās u ʿām / Yaluñuz ḳullar degül taḫtında sul sulṭānlar sul<br />
ṭānlar bile<br />
sul sulṭān sul<br />
ṭān ṭān-ı ṭān ı ʿādil ʿādil [4] [4] âdil sultan<br />
1035
K5/7 Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i cihān sul sulṭān sul sulṭān<br />
ṭān-ı ṭān ı ʿādil ʿādil şāh-ı deryā-dil / Ser-efrāz u serīr-efrūz-ı tāc u taḫt-ı sulṭānī<br />
G419/8 Duʿā-yı devlet-i sul sulṭān sul sulṭān<br />
ṭān-ı ṭān ı ʿādil ʿādil ʿādil bizden ey Bāḳī / Ḥimāyet ol nigeh-dār-ı zemīn ü āsmān üzre<br />
G494/7 Duʿāmuz oldur ey Bāḳi ḫaṭādan ṣaḳlasun Bārī / Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i cihān sul sulṭān sul<br />
ṭān ṭān-ı ṭān ı ʿādil ʿādil Şeh Süleymānı<br />
G318/5 Bād-ı seḥerden ḫoş-nesīm ḫulḳ-ı ḫudā<strong>ve</strong>nd-i kerīm / Sul Sulṭān Sul Sulṭān<br />
ṭān-ı ṭān ı ʿādil ʿādil Ḫān Selīm şāhenşeh-i ṣāḥib-kerem<br />
sul sulṭān sul<br />
ṭān ṭān-ı ṭān ı ı ʿālem ʿālem [1] [1] bkz. ‘ʿālemüñ sulṭānı’ md.<br />
G478/4 Gir bir nemed içine āyīne gibi ṣāf ol / Sul Sulṭān Sul Sulṭān<br />
ṭān-ı ṭān ı ʿālem ʿālem ol var gez ṣūret-i gedāda<br />
sul sulṭān sul<br />
ṭān ṭān-ı ṭān ı ı ʿālī ʿālī-şān ʿālī<br />
ān [5] [5] şanı yüce sultan<br />
G78/5 Bāḳī nis̱ār-ı maḳdem-i sul sulṭān sul sulṭān<br />
ṭān-ı ṭān ı ʿālī ʿālī-şān ʿālī<br />
ān içün / Destinde şāḫ-ı gül ṭutar laʿlīn ṭabaḳ lüʾlū-yı ter<br />
G13/1 Ezelden şāh-ı ʿaşḳuñ bende-i fermānıyuz cānā / Maḥabbet mülkinüñ sul sulṭān sul<br />
ṭān ṭān-ı ṭān ı ʿālī ʿālī-şān ʿālī<br />
ān ānıyuz ān ıyuz cānā<br />
G431/3 Sen güzellik taḫtınuñ sul sulṭān sul sulṭān<br />
ṭān-ı ṭān ı ʿālī ʿālī-şān ʿālī<br />
ān ānısın ān ısın / Mihr ü māh iki ḳuluñ girmiş ḳabā-yı zer-keşe<br />
G500/1 Sitem ol ḫusrev-i ḫūbāne geldi / Kerem sul sulṭān sul sulṭān<br />
ṭān-ı ṭān ı ʿālī ʿālī-şāne ʿālī<br />
āne geldi<br />
Kt21/2 İşitdüm fevtin ol Sul Sulṭān Sul Sulṭān<br />
ṭān-ı ṭān ı ʿālī ʿālī-şānuñ ʿālī<br />
ānuñ ey Bāḳī / Didüm tārīḫin ʿazm itdi beḳāya dār-ı dünyādan<br />
sul sulṭān sul<br />
ṭān ṭān-ı ṭān ı cev cevān cev<br />
ān ān-ba ān ba baḫt ba ḫt [2] talihi genç ‖ talihli<br />
K14/1 Bi-ḥamdiʾllāh refīḳ oldı yine tevfīḳ-i Rabbānī / Muẓaffer ḳıldı sul sulṭān sul sulṭān<br />
ṭān-ı ṭān ı ı cev cevān cev<br />
ān ān-ba ān ba baḫt<br />
ḫt-ı ḫt cihān-bānı<br />
G274/7 Yaʿnī sul sulṭān sul sulṭān<br />
ṭān-ı ṭān ı cev cevān cev<br />
ān ān-ba ān ba baḫt ba ḫt Meḥemmed Ḫān kim / Yirde meddāḥı beşer gökde s̱enā-ḫ˅ānı melek<br />
sul sulṭān sul<br />
ṭān ṭān-ı ṭān ı cih cihān cih<br />
ān [1] [1] dünya hükümdarı ‖ Kanunî Süleyman<br />
K2/1 İtdi şehri şeref-i maḳdem-i Sul Sulṭān Sul Sulṭān<br />
ṭān-ı ṭān ı cih cihān cih<br />
ān / Reşk-i bāġ-ı İrem ü ġayret-i gül-zār-ı cinān<br />
1036<br />
sul sulṭān sul<br />
ṭān ṭān-ı ṭān ı ı ḫūbān ḫūbān ḫūbān [2] [2] [2] güzeller güzeli ‖ güzeller şâhı; bkz. ‘ḫusrev-i ḫūbān’, ‘şāhenşāh-ı ḫūbān’,<br />
‘şeh-i ḫūbān’ md.<br />
G214/7 Biñ ḥicāb-ı kibriyā ardında göstermez yüzin / Kendüyi gözlerden ol sul sulṭān sul<br />
ṭān ṭān-ı ṭān ı ḫūbān ḫūbān gizlemiş<br />
G494/1 Bahār-ı ʿālem-i vuṣlatda ol sul sulṭān sul sulṭān<br />
ṭān-ı ṭān ı ḫūbān ḫūbānı ḫūbān / Temāşā itdügüm gündür baña nev-rūz-ı sulṭānī<br />
sul sulṭān sul<br />
ṭān ṭān-ı ṭān ı ı ḫūbān ḫūbān-ı ḫūbān ı ı cih cihān cih<br />
ān [1] [1] dünya güzellerinin şâhı; bkz. ‘ḫusrev-i ḫūbān-ı cihān’ md.<br />
G343/2 Sen ol sul sulṭān sul sulṭān<br />
ṭān-ı ṭān ı ḫūb ḫūbān ḫūb ḫūbān<br />
ān-ı ān ı ı cih cihāns cih<br />
āns ānsın āns ın kim işigüñde / Ḳuluñdur nice Ḳul oġlı güzeller belki begler hem<br />
sul sulṭān sul<br />
ṭān ṭān-ı ṭān ı kkām<br />
k<br />
ām ām-kār ām ār [1] [1] muradına ulaşmış/muzaffer hükümdar<br />
G470/5 Mektūbın elde ṭutmış zanbaḳ reh-i çemende / ʿArż ide tā ki ḥālin sul sulṭān sul sulṭān<br />
ṭān-ı ṭān ı kkām<br />
k<br />
ām ām-kāre ām āre<br />
sul sulṭān sul<br />
ṭān ṭān-ı ṭān ı ṣāḥib ṣāḥib-ḳır ṣāḥib ır ırān ır ān [1]<br />
talihi açık hükümdar<br />
G406/5 Demüñ ʾīşa ṣarf eyle Bāḳī niyāzuñ / Cevān-baḫt sul sulṭān sul sulṭān<br />
ṭān-ı ṭān ı ṣāḥib ṣāḥib-ḳır ṣāḥib ır ırāne ır āne<br />
sul sulṭān sul<br />
ṭān ṭān-ı ṭān ı şar şarḳ şar<br />
ḳ u u ġarb ġarb [1] [1] dünya hükümdarı<br />
K1/15 Sul Sulṭān Sul Sulṭān<br />
ṭān-ı ṭān ı şar şarḳ şar<br />
ḳ u u ġarb ġarb şehenşāh-ı baḥr u ber / Dārā-yı dehr Şāh Süleymān-ı kām-rān<br />
sul sulṭānum! sul<br />
ṭānum! [7] [7] sultanlara hitap sözü ‖ ‘gönlümün sultanı’ (sevgili için)<br />
K2/54 Merḥamet mevsimi ihṣān demidür sul sulṭānum sul ṭānum / Luṭf ḳıl her ne ise devletüñe lāyıḳ olan<br />
G37/6 Bāḳīye emr nedür sul sulṭānum sul sulṭānum<br />
ṭānum / Saña ḳul oldı muṭī u münḳād<br />
G52/4 Gedā-yı bī-ser ü pāyı semend-i nāza çignetme / İñende ḥüsne maġrūr olma sul sulṭānum sul<br />
ṭānum bu dünyādur<br />
G338/7 Döksün güher-i eşki Bāḳī reh-i kūyuñda / Maḥṣūl-i dil ü dīde hep yoluña sul sulṭānum sul ṭānum<br />
G475/3 İllere luṭf u kerem eyleyicek sul sulṭānum sul ṭānum / Cevr ile ḳahrı baña eyleme iḥsān eyle<br />
G434/5 Yār defterden yine Bāḳī ḳazınmaḳ var dimiş / Yañlış añlatmış ʿadūlar ben ḳulın sul sulṭānuma sul sulṭānuma<br />
ṭānuma<br />
G279/1 Reh-i mey-ḫāneyi ḳaṭʿ itdi tīġ-i ḳahrı sul sulṭānuñ sul ṭānuñ / Ṣu gibi arasın kesdi Sıtanbūl u Ḳalātānuñ<br />
Sul Sulṭān Sul ṭān Meḥemmed [2]<br />
K9/8 Ol āsitānı ḳıble-i iḳbāl u baḫt olan / Sul Sulṭān Sul ṭān Meḥemmed aʿẓam-ı şāhān-ı tāc-dār<br />
K16/6 Bāḳī ne ġam penāhuñ ola rūzgārda / Sul Sulṭān Sul ṭān Meḥemmed ol şeh-i ṣāḥib-kerem gibi
Sul Sulṭān Sul ṭān Meḥemmed Meḥemmed Ḫān Ḫān-ı Ḫān<br />
ı Ġāzī Ġāzī [1]<br />
[1]<br />
K14/10 Şeh-i kiş<strong>ve</strong>r-sitān Sul Sulṭān Sul ṭān Meḥemmed Ḫān Ḫān-ı Ḫān<br />
ı Ġāzī Ġāzī kim / ʿAdūnuñ ʿırḳını ḳaṭʿ eyledi şemşīr-i bürrānı<br />
Sul Sulṭān Sul Sul ṭān Selīm [1]<br />
M1/VII/5 Ber-bād ḳıldı taḫt-ı Süleymānı rūzgār / Sul Sulṭān Sul ṭān Selīm Ḫān-ı Sikender-serīri gör<br />
Sul Sulṭān Sul ṭān Murād [7]<br />
M3/I/8 Sāye-i Yezdān penāh-ı dīn ü devlet Ḫān Murād / Dā<strong>ve</strong>r-i devrān muʿizz-i salṭanat Sul Sulṭān Sul ṭān Murād<br />
Murād<br />
M3/II/8 Sāye-i Yezdān penāh-ı dīn ü devlet Ḫān Murād / Dā<strong>ve</strong>r-i devrān muʿizz-i salṭanat Sul Sulṭān Sul ṭān Murād Murād<br />
Murād<br />
M3/III/8 Sāye-i Yezdān penāh-ı dīn ü devlet Ḫān Murād / Dā<strong>ve</strong>r-i devrān muʿizz-i salṭanat Sul Sulṭān Sul ṭān Murād Murād<br />
Murād<br />
M3/IV/8 Sāye-i Yezdān penāh-ı dīn ü devlet Ḫān Murād / Dā<strong>ve</strong>r-i devrān muʿizz-i salṭanat Sul Sulṭān Sul ṭān Murād<br />
Murād<br />
M3/V/8 Sāye-i Yezdān penāh-ı dīn ü devlet Ḫān Murād / Dā<strong>ve</strong>r-i devrān muʿizz-i salṭanat Sul Sulṭān Sul ṭān Murād<br />
Murād<br />
G77/9 Şāh-i bülend-kevkebe māh-ı felek-cenāb / Sul Sulṭān Sul ṭān Murād Ḫān-ı sipihr-āsitānı gör<br />
G78/6 Sul Sulṭān Sul Sulṭān<br />
ṭān Murād Murād-ı Murād<br />
ı tāc-<strong>ve</strong>r fermān-revā-yı baḥr u ber / Ṣāḥib-ḳırān-ı dād-ger şāhenşeh-i ʿālī-naẓar<br />
Sul Sulṭān Sul ṭān Murād Ḫān [1]<br />
G216/7 Reşk eylesün zamāne Sul Sulṭān Sul ṭān Murād Ḫāna / Hep pertev-i saʿādet ol kām-kāre düşmiş<br />
Sul Sulṭān Sul Sul ṭān Selīm Selīm Ḫān [1]<br />
G470/6 Yaʿnī o şāh-ı muḳbil ol nükte-dān-ı kāmil / Ṣāḥib-ḳırān-ı ʿādil Sul Sulṭān Sul Sulṭān<br />
ṭān Selīm Selīm Ḫāne<br />
sul sulṭānü’ sul<br />
ṭānü’ ṭānü’s-sel ṭānü’ sel selāṭīn sel ṭīn ṭīn [1] sultanların sultanı ‖ Kanunî Süleyman<br />
K4/2 Şeh-i ʿādil Süleymān Ḫān-ı Ġāzī / Muʿizzüʾd-devle sul sulṭānüʾs sul sulṭānüʾs<br />
ṭānüʾs-sel ṭānüʾs sel selāṭīn sel ṭīn<br />
sul sulṭānī sul<br />
ṭānī [3] [3] hükümdar ‖ sultanlara yakışır, sultanlara layık; bkz. ‘nev-rūz-ı sulṭānī’ md.<br />
K5/7 Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i cihān sulṭān-ı ʿādil şāh-ı deryā-dil / Ser-efrāz u serīr-efrūz-ı tāc u taḫt-ı sul sulṭānī sul ṭānī<br />
K14/30 Hemān āyīne-i sırr-ı Ḫudādur ṭabʿ-ı şāhāne / Müberrā ġıll u ġışdan ḳalbi ṣāf u sāde sul sulṭānī sul ṭānī<br />
G546/1 Bi-ḥamdiʾllāh ki yārī ḳıldı ferr-i baḫt-ı sul sulṭānī sul ṭānī / Müyesser eyledi Bārī Teʿālā fetḥ -i Şirvānı<br />
ṣunmak ṣunmak [30] [30] uzatmak, <strong>ve</strong>rmek ‖ arzetmek; bkz. TS. C. V, s. 377-79.<br />
G181/4 Açılsun göñlümüz sāḳī ḳadeḥ ṣun ṣun var ise bāḳī / Temāşā eyle āfāḳı çü açıḳlıḳ zamānıdur<br />
G256/2 Çoḳ direng itmez bize bu şīşe-i pīrūze-reng / Sāḳıyā laʿl-i müẕābı ṣun ṣun şitāb itmek gerek<br />
G292/2 Sāḳıyā sāġarı ṣun ṣun hecr ḫumārın yazalum / Nāmeden ḫakk idelüm nām-ı firāḳı berü gel<br />
G310/5 Cām-ı mey ṣun ṣun sāḳıyā bir pāre gelsün cānumuz / Bī-mecāl olduḳ ġam-ı dehr ile öldürdi kesel<br />
G404/5 Baḳīye sāḳıyā feraḥ vir ki fenā bula teraḥ / Şol meyi ṣun ṣun ki bir ḳadeḥ pīr içe nev-cevān ola<br />
G495/6 Kāseler ṣun ṣun bize meclisde ġınā virmez ayaḳ / Sāḳıyā ḫāṭırı teng eyledi el ṭarlıġı<br />
G506/2 Sāḳıyā cürʿa-i cām-i leb-i cān-baḫşuñı ṣun ṣun ṣun / Çekmesün ehl-i ṣafā bāde-i ḥamrā ġamı<br />
G540/1 İrdi vaḳt-i ṣabāḥ ey sāḳī / Bize ṣun ṣun ṣun var ise mey-i bāḳī<br />
G69/1 Āb-ı ḥayāt-ı laʿlüñe ser-çeşme-i cān teşnedür / Ṣun Ṣun Ṣun cürʿa-i cām-ı lebüñ kim āb-ı ḥayvān teşnedür<br />
G160/4 Ṣun Ṣun bezm-i ʿīşa destüñi kim cām-ı mey gibi / Girmez elüñe bir gül-i ter bī-cefā-yı ḫār<br />
G353/3 Dehānuñ teng-i sükker iki şekker-pāredür laʿlüñ / Ṣun Ṣun Ṣun ey cān ʿāşıḳ-ı zāra hele bir pāre eglensün<br />
G106/4 ʿAşḳ ehline şol cāmı ṣunar ṣunar ṣunar sāḳī-i laʿlüñ / Kim ʿaḳla cilā ḳalbe ṣafā rūḥa ġıdādur<br />
G274/6 Dest-gīrüñ yine şāhenşeh-i devrān yaraşur / Sāḳī-i devr-i felek cām ṣunar ṣunarsa ṣunar sa el çek<br />
G160/5 Gül-gūn olurdı çihre-i Bāḳī şafaḳ gibi / Devrān ṣunayd ṣunaydı ṣunayd<br />
destine bir cām-ı zer-nigār<br />
K13/2 ʿĪd ü gül hem-ṣoḥbet oldı cām-ı zer ṣund ṣundı ṣund ı hilāl / Göklere çıḳsa yiridür naʿre-i mestān eger<br />
K20/29 Şu cāmı ṣund ṣundı ṣund ṣundı<br />
ı baña ser-<strong>ve</strong>rā bu sāḳī-i dehr / Şarābı zehr ile ālūde dārū-yı ḳattāl<br />
G324/1 Zevraḳ-ı ṣahbāyı sāḳī ṣund ṣundı ṣund ı çün nūş eyledüm / İrdi bir ḥālet ki deryālar gibi cūş eyledüm<br />
G445/5 Bir elde Bāḳıyā gül gibi sāġar var iken geldi / Ḫayāl-i kākül-i müşgīni sünbül ṣund ṣundı ṣund ı bir deste<br />
1037
G522/5 Vaṣf-ı cemāl-i yār ile Bāḳī ġazellerin / Biri birine ṣund ṣundı ṣund<br />
ı güzeller tuḥaf gibi<br />
Mtl 28 Cām-ı naẓmı ṣun ṣunıca ṣun ṣunıca<br />
ıcaḳ ıca bezm-i ezelde sāḳī / Cürʿa-<strong>ve</strong>ş ḳalmış idi anda kelāmı bāḳī<br />
Mtl 13 Bu devr içinde benem pādişāh-ı mülk-i suḫan / Baña ṣun ṣunıldı ṣun ıldı ḳaṣīde baña virildi ġazel<br />
G445/2 Ayaġı elde ʿīş eyler çemende baş ḳaldurmaz / Ṣun Ṣunılmış Ṣun ılmış sāġar-ı ʿişret ezelden nergis-i meste<br />
G292/4 Ṣunma Ṣunma laʿl-i şeker-efşānuñı bī-ẕevḳlere / Eyle şīrīn dehen-i ehl-i meẕāḳı berü gel<br />
G227/4 Māh-ı çarḫ üzre nedür bilmek dilerseñ ol sevād / Yaḳdı yāre ṣunmaġa ṣunmaġa devrān turunç üstine dāġ<br />
M9/V/2 Elin çekse ḳadeḥ ṣunmaḳdan ṣunmaḳdan erbāb-ı dile sāḳī<br />
G219/4 Bulup saḳḳā-yı hicrān teşne-dil ṣaḥrāda Mecnūnı / Ecel peymānesin ṣunm ṣunmış ṣunm ış ḥayāt ābına ḳandurmış<br />
G365/4 Sāḳī-i devr minnet ile ṣunsa ṣunsa içmezin / Āb-ı ḥayātı cām-ı zer-i āfitābdan<br />
G374/4 Cürʿa-i cāmın eger ṣunsa ṣunsa ṣunsa yitişdürmek olur / Pīr-i deyrüñ nice terk eyleyelüm irşādın<br />
G175/5 Şöyle şol ḳan olacaġı bize ṣunsun ṣunsun Bāḳī / Nev-bahār irdi gedālar içecek demlerdür<br />
G475/2 Ṣunuben Ṣunuben ḫ˅ān-ı viṣālüñi raḳībe her dem / Ġamuñı baña ġıdā eyleme iḥsān eyle<br />
ṣunʿ ṣunʿ [11] [11] yaratma gücü ‖ sanat, eser<br />
K22/22 Eyleyüpdür feyż-i ḫurşīd-i kemāl-i ṣunʿ ṣunʿ ile / Ẕāt-i pāküñ gevherin per<strong>ve</strong>rde kān-ı Kün fe-kān<br />
G387/2 Bir zīnet itdi ʿālemi naḳḳāş-ı ṣunʿ ṣunʿ kim / Ḥayretde ḳaldı naḳşına ṣūret-nigār-ı Çīn<br />
G164/5 Seni hüşyār yazdılar beni mest / Ḳalem-i ṣunʿda ṣunʿda ḫaṭā nʾeyler<br />
K15/1 Cihān bāġına virdi revnaḳ-ı firdevs-i aʿlāyı / Temāşā eyle ṣunʿ ṣunʿ-ı ṣunʿ ı ı Ḥażret-i Bārī Teʿālāyı<br />
K18/17 Şīşe-i çarḫda gör bunca muraṣṣaʿ naḫli / Nice ārāste ḳılmış yine ṣunʿ ṣunʿ-ı ṣunʿ ı Cebbār<br />
K25/3 Ḳamerüñ altına yā ṣafḥa-i eflāk üzre / Rā yazupdur ḳalem-i ṣunʿ ṣunʿ-ı ṣunʿ<br />
ı Celīl ü Cebbār<br />
M1/VII/1 Bāḳī cemāl-i Pādişeh-i dil-peẕīri gör / Mirʾāt-i ṣunʿ ṣunʿ-ı ṣunʿ ı Ḥażret-i Ḥayy-i Ḳadīri gör<br />
G122/2 Her naḳş u her nigār ki ḳılsañ müşāhade / Elṭāf-ı ṣunʿ ṣunʿ-ı ṣunʿ ı Ḫāliḳ-i Per<strong>ve</strong>rdigārı gör<br />
G162/5 Ḳalem-i ṣun un unʿ-ı un ı Ḥaḳda sehv olmaz / Öyle idrāk idenler aḥmaḳdur<br />
G239/1 Zāhidā ʿibret gözin aç ṣūret-i zībāya baḳ / Bir naẓar āyīne-i ṣunʿ ṣunʿ-ı ṣunʿ<br />
ı cihān-ārāya baḳ<br />
M5/I/3 Sende göstermiş kemāl-i ṣunʿ ṣunʿın ṣunʿ ın Üstād-ı ezel<br />
sūr ūr [1] [1] düğün, şölen<br />
G132/4 Gehī vuṣlatda ʿāşıḳ gāh mehcūr / Bu dünyādur gehī mātem gehī sūr ūr<br />
sūr ūr u u sürūr sürūr [1] [1] şenlik <strong>ve</strong> şölen; bkz. ‘sürūr u sūr’ md.<br />
K7/7 Nevbet-i sūr ūr u u sürūr sürūr oldı ṭonandı her nihāl / Naḫl-bend-i nev-bahār eşkāl u elvān eyledi<br />
ṣurāḥī ṣurāḥī [5]<br />
[5]<br />
G5/4 Bezm içre ṣurāḥī ṣurāḥī gibi ḳan aġladuġum bu / Sāḳī lebüñe ḳan yaġı oldı mey-i ḥamrā<br />
G12/1 Gül-sitān bezm-i şarāb u cām-ı mey güldür baña / Ḳulḳul-i ḥalḳ-i ṣurāḥī ṣurāḥī ṣurāḥī ṣavt-ı bülbüldür baña<br />
G255/3 Söyletseñ ey ṣurāḥī ṣurāḥī ṣurāḥī sen erbāb-ı meclisi / Muṭrıb ferāġat eyleyicek ḳulḳul eyleseñ<br />
G515/4 Bezm-i meyde būse-i laʿl-i nigāra ḳaṣd ider / Gögsine ursa nʾola cāmuñ ṣurāḥī ṣurāḥī ḫançeri<br />
G29/3 Ṣurāḥī Ṣurāḥī nālesin artursa nʾola cām-ı ṣahbādan / Fiġān-ı ʿandelībe çün gül-i sīr-āb olur bāʿis̱<br />
sūre ūre ūre-i ūre i i <strong>ve</strong>’ş <strong>ve</strong>’ş-Şems <strong>ve</strong>’ş<br />
Şems [1] Şems suresi; bkz. ‘<strong>ve</strong>’ş-şems’ md.<br />
G476/1 Ḫaddüñ ey meh şol ḫaṭ-ı reyḥānda / Sūre ūre ūre-i ūre i Ve’ş Ve’ş-Şemsdür<br />
Ve’ş<br />
Şemsdür Ḳurʾānda<br />
YILMAZ, s. 175.<br />
1038<br />
sūre ūre ūre-i ūre i i <strong>ve</strong>’ş <strong>ve</strong>’ş-şemsi <strong>ve</strong>’ş<br />
şemsi <strong>ve</strong>’ <strong>ve</strong>’ḍ-ḍuḥā <strong>ve</strong>’<br />
ḍuḥā [1] ‘Güneşe <strong>ve</strong> kuşluk vaktine and olsun’, (Şems, 91/1);<br />
M6/VI/2 Yazmış ruḫında sūre ūre ūre-i ūre i Ve’ş Ve’ş-şemsi Ve’ş<br />
şemsi Ve’ Ve’ḍ-ḍuḥā Ve’<br />
ḍuḥā ḍuḥā<br />
sūre ūre ūre-i ūre i NNūn<br />
N<br />
ūn ūn [1] [1] [1] Nun suresi<br />
G538/5 Cemālüñ muṣḥafını dil-berā gördükçe bu Bāḳī / Oḳur Ve’ş-şems yüzüñe ḳaşuña sūre ūre ūre-i ūre i NNūn<br />
N<br />
ūn ūnı<br />
ūn
1. şekil, biçim<br />
ṣūret ṣūret [27]<br />
[27]<br />
K21/7 Pür oldı şāḫları üzre yaḫdan āyīneler / Ġarīb ṣūrete ṣūrete girdi bu faṣl içinde ġazāl<br />
G35/7 Rengīn ider evṣāf-ı ruḫuñ ḫāme-i Bāḳī / Ol ṣūreti ṣūreti virmez ṣanemā naḳşına Bih-zād<br />
G80/4 Bālā-yı ser-nişīmen-i şeh-bāz-ı ʿaşḳdur / Farḳumda naʿl ṣūreti ṣūreti şāhīn yuvasıdur<br />
G129/4 Āyīnenüñ ṣafāsı nedür ṣūreti ṣūreti nedür / Mirʾāt-ı ḥüsn-i yāre naẓar ḳıl ṣafāyı gör<br />
K19/23 Burc-ı devletdür eli eylese peydā ne ʿaceb / Heyʾet-i māh-ı nev ü ṣūret ṣūret-i ṣūret i aḫter ḫātem<br />
G58/6 Mihr-i ʿālem-tāb olupdur ol büt-i meh-<strong>ve</strong>ş bu gün / Aña nisbet māh-ı en<strong>ve</strong>r ṣūret ṣūret-i ṣūret i i dīvārdur<br />
G172/5 Nūr-ı Ḥaḳdur çü meẓāhirdeki eşyā Bāḳī / Görinen arada bu ṣūret ṣūret-i ṣūret<br />
i esbāb nedür<br />
G461/5 Bāḳıyā ehl-i naẓar oldur ki kūy-ı yārda / Ṣūret Ṣūret-i Ṣūret dīvārdan cism-i nizārum farḳ ide<br />
G413/5 Cāy itmiş idi Leylīye Mecnūn dil içinde / Bir ṣūret ṣūret idi cil<strong>ve</strong> ḳılan maḥmil içinde<br />
2. yüz, çehre<br />
K23/26 Āyīnedür ki ṣūret ṣūret-i ṣūret i iḳbāli gösterür / Ṣaḥn-ı sarāy-ı devleti ferşinde her ruḫām<br />
G384/7 Bāḳıyā cil<strong>ve</strong> ḳılur ṣūret ṣūret-i ṣūret i iḳbāl ol dem / Ki göñül āyīnesin pāk ü mücellā göresin<br />
G420/6 Bāṭıl hemīşe bāṭıl u bīhūdedür <strong>ve</strong>lī / Müşkil budur ki ṣūret ṣūret-i ṣūret i Ḥaḳdan ẓuhūr ide<br />
G15/3 Gömgök itdi sille-i āhum sipihrüñ ṣūretin ṣūretin / Gök yüzine baḳ inanmazsañ eger ey meh-liḳā<br />
K21/26 Velīkin āyīne-i ṭabʿ-ı ṣaf<strong>ve</strong>t-āyīnüñ / Bu rūzgārda var ṣūretinde ṣūretinde gerd-i melāl<br />
G97/4 Zinhār eline āyīne virmeñ o kāfirüñ / Zīrā görince ṣūretini büt-perest olur<br />
3. güzellik<br />
G51/3 ʿĪd-gehde varalum dolāba dil-ber seyrine / Görelüm āyīne-i devrān ne ṣūret ṣūret gösterür<br />
G384/5 Ṣūret Ṣūret-i Ṣūret mihrine ey dil ḳatı maġrūr olma / Bī-<strong>ve</strong>fādur felek-i āyīne-sīmā göresin<br />
4. dünya<br />
G65/6 Murāduñ Ḫān Murāduñ himmetinden ḳıl recā ey dil / Kim ol sulṭān-ı ṣūret ṣūret pādişāh-ı mülk-i maʿnādur<br />
5. görünüş<br />
K4/10 Egerçi noḳṭadur ṣūretde ṣūretde anlar / Velī maʿnā yüzinde ḫāl-i müşgīn<br />
G100/2 Maġrūr olma pādişehüm ḥüsn-i ṣūrete ṣūrete / Bir āfitābdur ki serīʿuʾz-zevāldur<br />
Mtl 14 Zaḫm-ı şemşīrüñ <strong>ve</strong>fā resmin gidermez sīneden / Āb naḳş-ı ṣūreti ṣūreti maḥv eylemez āyīneden<br />
6. yol<br />
G38/5 Fikr-i meʾāl ü ẕikr-i meʿād eylemez gibi / Ol ṣūret ṣūret-i ṣūret i ṣalāḥa giren mebdeʾ-i fesād<br />
7. resim, tasvir ‖ hayal<br />
G74/3 Pür-ḫayāl-i ruḫ-ı maʿşūḳa iken dīde-i Ḳays / Neye kim ḳılsa naẓar ṣūret ṣūret-i ṣūret i i Leylī görinür<br />
G470/3 Bülbülde ṣavt-ı rengīn güllerde ṣūret ṣūret-i ṣūret i Çīn / Faṣl-ı bahār Mānī gül-şen Nigār-ḫāne<br />
G473/4 Ġamuñdan ṣūret ṣūret-i ṣūret i Erjeng bī-hūş / Firāḳuñdan büt-i Āzer şikeste<br />
G24/3 Ṣūret Ṣūret-i Ṣūret eṣnāmdan döndi saña itdi sücūd / Rāhib-i deyri cemālüñ eyledi Yezdān-perest<br />
G166/4 Olur mıydum gehī giryān gehī sūzān gehī nālān / Felek āyīnesi göstermeyeydi dürlü ṣūretler<br />
ṣūretler<br />
ṣūret ṣūret ü ü maʿnā maʿnā maʿnā [2] [2] suret <strong>ve</strong> mana alemleri<br />
K4/3 Ne ḫoş ḳıldı görüñ ās̱ār-ı luṭfı / Cihān-ı ṣūret ṣūret ü maʿnāy maʿnāyı maʿnāy<br />
tezyīn<br />
G408/8 Ḫān Murād ol pādişāh-ı ṣūret ṣūret ṣūret ü ü maʿnā maʿnā kʾanuñ / Salṭanat ḥaḳḳā ḳabā-yı rāstdur bālāsına<br />
ṣūret ṣūret itmek itmek [1] [1] [1] tasvir etmek (şiirde güzeli betimleme yönüyle)<br />
G481/5 Ṣūret Ṣūret itdüñ itdüñ şiʿrüñi girdüñ nigāruñ göñline / Bāḳıyā bu naḳş ile sen nükte ḳazduñ mermere<br />
1039
ṣūretā ṣūretā [4] [4] görünüşte<br />
G10/2 Ṣabr u ḳarār u ʿaḳl alıcı bir perī imiş / Ādem ṣanurdum ol ṣanemi gerçi ṣūretā ṣūretā<br />
ṣūretā<br />
G136/4 Maʿnīde bir dūd peydā ḳılmış āteşdür cihān / Ṣūretā Ṣūretā bir ḫūb kāşī ḳubbelü kāşānedür<br />
G315/4 Ṣūretā Ṣūretā Ṣūretā gerçi gedā şeklin urındum ammā / Mesned-i memleket-i ma‘rifete Dārāyem<br />
G392/4 Ṣūretā Ṣūretā Ṣūretā çīn görinür çihre-i gülde ammā / Bir ṣafā var ki görenler ṣanur āyīne-i Çīn<br />
ṣūret ṣūret-i ṣūret i ged gedā ged<br />
ā [1] dilenci/derviş kılığı ‖ İbrahim Edhem<br />
G478/4 Gir bir nemed içine āyīne gibi ṣāf ol / Sulṭān-ı ʿālem ol var gez ṣūret ṣūret-i ṣūret i ged gedāda ged<br />
āda<br />
ṣūret ṣūret-i ṣūret i zzībā<br />
z<br />
ībā [3] [3] güzel yüz<br />
G239/1 Zāhidā ʿibret gözin aç ṣūret ṣūret-i ṣūret i zzībāya<br />
z<br />
ībāya baḳ / Bir naẓar āyīne-i ṣunʿ-ı cihān-ārāya baḳ<br />
G384/6 Seni bir ṣūret ṣūret-i ṣūret i zzīb<br />
z<br />
īb ībā īb ile aldar ammā / ʿĀḳıbet saña ne yüz göstere dünyā göresin<br />
G421/3 Ṣūret Ṣūret-i Ṣūret i zzībāya<br />
z<br />
ībāya meyl itsem baña ṭaʿn eyleme / Var suʾāl it böyle dil-keş naḳş iden naḳḳāşına<br />
ṣūretine ṣūretine ḥasret ḥasret degül degül (olmamak) (olmamak) [1] [1] yüzünü görmeye hasret olmamak<br />
G260/2 Sen yüz virelden āyīne buldı bu raġbeti / Ḥasret Ḥasret degüldi degüldi degüldi ṣūretine ṣūretine ḫalḳ o yüzsüzüñ<br />
ṣūret ṣūret-ger ṣūret ger [2] ressam<br />
G213/5 Peyker-i zerd ü nizārum var iken ʿāḳil midür / Heyʾet-i Mecnūn yazan ṣūret ṣūret-ger ṣūret ger ger-i ger dīvāne naḳş<br />
G291/3 Şekl-i ʿiẕār-ı yār gibi naḳş-ı dil-firīb / Levḥ-i żamīre yazmadı ṣūret ṣūret-ger ṣūret ger ger-i ger ḫayāl<br />
ṣūret ṣūret-ger ṣūret ger ger-i ger i ÇÇīn<br />
Ç<br />
īn [1] [1] [1] Çin’in ressamı ‖ Mani<br />
G131/2 Göricek muʿcize-i naḳşını ṣūret ṣūret-ger ṣūret ger ger-i ger i ÇÇīn<br />
Ç<br />
īn / Götürüp ḫāme-ṣıfat barmaġın īmān getürür<br />
ṣūret ṣūret-nig ṣūret nig nigār<br />
ār-ı ār ı ÇÇīn<br />
Ç<br />
īn [1] [1] Mani<br />
G387/2 Bir zīnet itdi ʿālemi naḳḳāş-ı ṣunʿ kim / Ḥayretde ḳaldı naḳşına ṣūret ṣūret-nig ṣūret nig nigār<br />
ār-ı ār ı ÇÇīn<br />
Ç<br />
īn<br />
ṣūret ṣūret-pe ṣūret pe peẕīr pe ẕīr [1] şekillendiği yer, meydana geldiği yer<br />
K14/31 Mücellā sīnesi āyīne-dār-ı şāhid-i ġaybī / Muṣaffā ḫāṭırı ṣūret ṣūret-pe ṣūret pe peẕīr<br />
ẕīr-i ẕīr rāz-ı pinhānī<br />
sūsen ūsen [3] [3] susen (susam) çiçeği; bkz. ‘berg-i sūsen’ md.<br />
K7/14 Lāle hā<strong>ve</strong>n yaḳdı sūsen ūsen āsmānīler yine / Şāh-ı gül taḫt-ı zümürrüd üzre seyrān eyledi<br />
G419/4 Gül ü ġonca yine rūmī ḫaṭāyī resm idüp sūsen ūsen / Ser-ā-pā çekdi ḫançer berg-i levḥ-i gül-sitān üzre<br />
K18/12 Mevsim-i rezm degüldür dem-i bezm irdi diyü / Sūsenüñ ūsenüñ ḫançerini ṭutdı ser-ā-pā jengār<br />
1040<br />
sūsen ūsen ūsen-i ūsen i āzād āzād [2] [2] sivri <strong>ve</strong> uzun şeklinden dolayı (‘serv-i āzād’ın şimşir <strong>ve</strong>ya ardıcı göstermesi<br />
gibi)<br />
G35/2 Devrüñde güle niçün olur bende benefşe / Üstine ḳılıçlar mı ṭutar sūsen ūsen ūsen-i ūsen i āzād<br />
āzād<br />
G278/4 Şol jāle düşen sūsen ūsen ūsen-i ūsen i i āzāde āzāde-<strong>ve</strong>ş āzāde <strong>ve</strong>ş ey dil / Dür dişlerinüñ vaṣfı gerek vird-i zebānuñ<br />
ṣus ṣusızlı ṣus<br />
ızlı ızlıġını ızlı ını ını kesmek [1]<br />
[1]<br />
G48/2 Ġāyetde teşne idi göñül āb-ı vaṣluña / Ṣus Ṣusızlı Ṣus Ṣusızlı<br />
ızlıġını ızlı ını kesdi o şemşīr-i āb-dār<br />
ṣuvarmak ṣuvarmak [1] [1] su <strong>ve</strong>rmek, su dökmek/damlatmak; bkz. TS. C. V, s. 3594-97.<br />
G487/3 Odlar yaḳardı başına mürġuñ çemende gül / Şeb-nem ṣuvarmayayd<br />
ṣuvarmayaydı ṣuvarmayayd<br />
seḥerden ḳulaġını<br />
ṣu<strong>ve</strong>r ṣu<strong>ve</strong>r [1] [1] [1] varlıklar<br />
G277/6 Cümle tedbīr pes-i perdeden üstāduñdur / İḫtiyārī mi ṣanursın ḥarekātın ṣu<strong>ve</strong>rüñ<br />
ṣu<strong>ve</strong>rüñ<br />
1. elem<br />
sūz ūz [5] [5] bkz. ‘ehl-i sūz’ md.<br />
G198/7 Derūna tāb-ı ruḫı düşmeyince ey Bāḳī / Ne cām-ı ṣāfda buldum ṣafā ne sāzda sūz ūz
2. yakıcı<br />
G22/5 Āteş-i sūz ūz ūz-ı ūz firāḳuñ bir ḥarāret virdi kim / Nūş ider bir demde dil deryā-yı ʿUmmānı dürüst<br />
3. acı, ıztırap<br />
G387/5 Uyḫu gözine girmez ider sūz ūz ūz-ı ūz ı derd ile / Vaḳt-i seḥerde mürġ-i çemen nāle-i ḥazīn<br />
G343/3 Görüp bezmüñde sūzum ūzum ḫāl-i ruḫsāruñ firāḳıyla / Ṭutışdı odlara yandı benümʾçün ʿūd u micmer hem<br />
4. hararet<br />
G381/3 Bir ḥarāret baġladum tāb-ı teb-i ʿaşḳuñla kim / Sūzum ūzum ūzumı ūzum defʿ eylemez nūş eylesem deryāyı ben<br />
sūz ūz u u güdāz güdāz [1] [1] yanıp yakılma<br />
G446/3 ʿAşḳuñla Zühre çarḫda gerdūn semāʿda / Ḫurşīd ü māh şevḳ ile sūz ūz u u güdāzda<br />
güdāzda<br />
sūz ūz ü ü sāz sāz [1] [1] yakıp yandırma ‖ perişan etme, mah<strong>ve</strong>tme<br />
G453/5 Yaḳarlar Bāḳīyi nālān iderler / Güzeller māʾil olur sūz ūz ü ü sāza<br />
sāza<br />
sūz ūz ūz-ı ūz ı ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
ḳ [5] [5] aşk ateşi ‖ aşk acısı<br />
G138/1 Āşıḳ ki sūz ūz ūz-ı ūz ı ı ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
ile ʿuryān olup gezer / Abdāldur ki ʿālemi ḥayrān olup gezer<br />
G478/1 Olmasa sūz ūz ūz-ı ūz ı ʿa ʿaşḳuñ ʿa<br />
ḳuñ ḳuñ dilde eger ziyāde / Ḫākister olmaz idüm yanup bu ben fütāde<br />
K10/4 Sūz ūz ūz-ı ūz ı ı ʿa ʿaşḳuñdan ʿa<br />
ḳuñdan dimāġum şol ḳadar āşüfte kim / Mey degül āsūde ḳılmaz dārū-yı hüş-ber bile<br />
G114/1 Sūz ūz ūz-ı ūz ı ı ʿa ʿaşḳuñla ʿa<br />
ḳuñla ḳaçan kim dilden āh u zār olur / Āh dūd u dūd ebr ü ebr āteş-bār olur<br />
G471/6 Sūz ūz ūz-ı ūz ı ʿa ʿaşḳuñla ʿa<br />
ḳuñla bir şeb āh idicek / Ḳorḳaram oda yanar kāşāne<br />
sūz ūz ūz-ı ūz ı der derūn der<br />
ūn [2] [2] gönül ateşi ‖ gönül derdi<br />
K9/23 Ümmīd o kim duʿāña ola mūcib-i ḳabūl / Sūz ūz ūz-ı ūz der derūn der<br />
ūn u derd-i dil ü çeşm-i eşk-bār<br />
G227/5 Şemʿ-<strong>ve</strong>ş sūz ūz ūz-ı ūz ı der derūn der<br />
ūn ūnın ūn ın ʿarż ider Bāḳī saña / Yana yana ḳalmadı bī-çārenüñ baġrında yaġ<br />
sūz ūz ūz-ı ūz ı dil dil [3]<br />
1. gönül yangını<br />
G94/1 Nişāne sūz ūz ūz-ı ūz ı dile āhumuñ şirāresidür / Belī belāyı iden ʿāşıḳa sitāresidür<br />
G540/2 Kilk-i āhum yazarsa sūz ūz ūz-ı ūz ı dili dili / Dutışur nüh sipihrüñ evrāḳı<br />
2. can u gönülden<br />
K2/53 Sūz ūz ūz-ı ūz ı dilden bu ḳadar yanmaz idüm ḫidmetüñe / Cāna kār eylemese āteş-i dāġ-ı ḥirmān<br />
sūz ūz ūz-nāk ūz āk [1] yakıcı ‖ tesirli<br />
G450/4 Berḳ-i āh-ı sūz ūz ūz-nāk ūz āk içre şirār-ı nār-ı dil / Zer-nişān ḫaṭdur görinür tīġ-i āteş-tābda<br />
sūzān ūzān ūzān [5] [5] [5] bkz. ‘aḫger-i sūzān’ md.<br />
1. yanıp yakılmada ‖ acılı, ıztıraplı<br />
G166/4 Olur mıydum gehī giryān gehī sūzān ūzān gehī nālān / Felek āyīnesi göstermeyeydi dürlü ṣūretler<br />
G442/5 Çün teb-i ʿaşḳıyla yāruñ Bāḳıyā sūzān ān degül / Bu ḥarāretler nedür ḫurşīd-i ʿālem-tābda<br />
2. yanan<br />
G472/2 Ḳanlu yaşlar dökdügi meyden cüdālıḳ derdidür / Yoḫsa gelmez āteş-i sūzān ūzān kebābuñ ʿaynına<br />
G338/4 Cām-ı mey-i ʿişretdür ʿaşḳuñda dil-i pür-ḫūn / Şemʿ-i şeb-i vuṣlatdur dāġ-ı dil-i sūzānum ūzānum<br />
G346/6 Şemʿ-<strong>ve</strong>ş cān viricek başuñ ucından ey dil / Şuʿle-i āhuñ ola sīne-i ssūzānuñdan<br />
s<br />
ūzānuñdan<br />
sūzān ūzān itmek itmek [1] [1] yakmak<br />
K2/19 Āteş-i şuʿle-i şemşīr-i cihān-tābından / Küfr ü ilḥād kütüb-ḫānesin itdi itdi ssūzān<br />
s<br />
ūzān<br />
sūzi ūzi ūziş ūzi ş [1] ıztırap, dert ‖ tesir<br />
1041
G188/3 Sūzi ūzi ūziş-i ūzi ʿaşḳuñ ile āh idicek ben her dem / Şerer-i āteş-i dil ʿazmini eflāk eyler<br />
sü süʾāl sü süʾāl<br />
ʾāl eylemek/itmek eylemek/itmek [2] [2] sormak<br />
G336/2 Ḥadīs̱-i tār-ı zülfüñden faḳīhe bir sü süʾāl sü ʾāl itdüm itdüm / Cevāba ḳādir olmadı ḥerīfi endbend itdüm<br />
G523/1 Şarāb-ı bezm-i ġam ẕevḳın ne mīr ü ne <strong>ve</strong>zīr itdi / Anuñ keyfiyyetin benden sü süʾāl sü ʾāl eyleñ eyleñ eyleñ faḳīr itdi<br />
süb sübḥa süb sübḥa<br />
ḥa-i ḥa i merc mercān merc<br />
ān [1] [1] mercan tespih tanesi; bkz. ‘keh-rübā sübḥa’ md.<br />
K18/24 Cām-ı mey ḳaṭreleri süb sübḥa süb sübḥa<br />
ḥa-i ḥa i merc mercān merc<br />
ān olsun / Gelüñüz zerḳ u riyādan idelüm istiġfār<br />
süb sübḥa süb sübḥa<br />
ḥa-i ḥa i ṣad ṣad-dāne ṣad<br />
āne [1] [1] yüzlük tespih<br />
G94/3 Sevād-ı süb sübḥa süb sübḥa<br />
ḥa-i ḥa i ṣad ṣad-dāne ṣad<br />
āne şeyḫ-i sālūsuñ / Ḥaḳīḳate naẓar olınsa yüzi ḳarasıdur<br />
süc sücūd süc ūd [1] [1] secde etme<br />
G65/4 Cenāb-ı Ḥażrete yüz ṭut kim oldur ḳıble-i ʿārif / Süc Sücūduñdan<br />
Süc ūduñdan ġaraż zīrā rıżā-yı Rabb-i aʿlādur<br />
süc sücūd süc<br />
ūd itmek/ itmek/ḳılmak itmek/ ılmak [4] [4] secde etmek<br />
K1/34 Ḳıl ıl ıldı dı süc sücūd süc<br />
ūd ḫaddüñe ḳarşu gül ü semen / İtdi ḳıyām ḳāmetüñe serv-i būstān<br />
G24/3 Ṣūret-i eṣnāmdan döndi saña itdi itdi süc sücūd süc sücūd<br />
ūd / Rāhib-i deyri cemālüñ eyledi Yezdān-perest<br />
G368/3 Süc Sücūd Süc Sücūd<br />
ūd itdi miḥrāb-ı ebrūña māh / Anı bilmeyenler ṣanurlar cebīn<br />
K23/29 Ḫāk-i derüñ süc sücūd süc sücūd<br />
ūdın ūd ın ider bir fütādedür / Luṭf eyle dest-gīri ol itsün biraz ḳıyām<br />
süd süd [1] [1] [1] süt<br />
G534/2 Nice şīrīn olmasun kim süd süd süd yerine anası / Sükker ile beslemiş ol ṭūṭī-i gūyācuġı<br />
südde südde [1] [1] kapı ‖ eşik<br />
K2/58 Zehre-i çūn u çirā kimsede yoḳdur ḥāşā / Südde Südde-i Südde i devletüñüñdür yine bāḳī fermān<br />
südde südde-i südde i devlet devlet-me devlet<br />
me meʾāb me ʾāb [4] [4] padişahın eşiği/kapısı<br />
M1/V/2 Yollarda ḳaldı gözlerümüz gelmedi ḫaber / Ḫāk-i cenāb-ı südde südde-i südde<br />
i devlet devlet-me devlet<br />
me meʾābdan<br />
ʾābdan<br />
G7/3 Yüz sürmez idi südde südde-i südde i devlet devlet-me devlet<br />
me meʾāb<br />
ʾābına<br />
ına / Ḳul olmayaydı ḫusrev-i gerdūn-serīr aña<br />
G429/5 Bāḳī kim ola dirse o şāh-ı felek-cenāb / Kem-ter kemīne südde südde-i südde i devlet devlet-me devlet<br />
me meʾābda me ʾābda<br />
G20/6 Bāḳīye senden ferāġat virdi ey gerdūn-ı dūn / Südde Südde-i Südde i devlet devlet-me devlet<br />
me meʾāb<br />
ʾāb-ı ʾāb pādişāh-ı kām-yāb<br />
süfre süfre [2] [2] sofra<br />
K23/32 Ḫātem bu devr içinde geleydi cihāna ger / İtmek dilerdi süfre süfre-i süfre cūduñdan iġtinām<br />
G512/2 Şemʿ-dān süfresidür süfresidür hāle degüldür görinen / Ḳodılar encümen-i ʿaşḳa çerāġ-ı ḳameri<br />
süfre süfre-i süfre i gül [2] gül sofrası<br />
G127/3 Tekellefsüz gelür bād-ı ṣabā tārāc ider bir gün / Çemen bezminde gūyā süfre süfre-i süfre<br />
i i gül ḫ˅ān-ı yaġmādur<br />
G392/2 Demidür bezm-i ṣafāda açıla süfre süfre-i süfre i i gül / Yiridür nergis alursa ele cām-ı zerrīn<br />
sü süḫan sü ḫan [2]<br />
[2]<br />
1. kabiliyet ‖ şiir<br />
Kt11/2 Dād-ı Ḥaḳdur bu sü süḫan sü ḫan her kişinüñ Bāḳī-vār / Ṭarz-ı eşʿārı pesendīde vü maḳbūl olmaz<br />
2. söz ‖ şiir<br />
K17/9 Mülk-i sü süḫanda sü ḫanda nevbetümüz çaldı rūzgār / Āfāḳı ṭutdı <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le-i kūs-ı iştihar<br />
sükker sükker sükker [3] [3] bkz. ‘teng-i sükker/şekker’ md.<br />
K10/8 İnkisār-ı bāl ile zehr-i ġam itse telḫ-kām / Şehd şīrīn itmez aġzın ʿāşıḳuñ sükker sükker bile<br />
G534/2 Nice şīrīn olmasun kim süd yerine anası / Sükker Sükker ile beslemiş ol ṭūṭī-i gūyācuġı<br />
G347/6 Muraṣṣaʿ cāmdur aġzuñ leb-ā-leb sükker sükkerī sükker şerbet / Muʿanber şemʿdur ḳaddüñ ki ser-tā-pā muʿaṭṭarsın<br />
1042
1043<br />
sükker sükkerī sükker ī pālūde( pālūde(-i pālūde(<br />
i i ter) [2] şekerli pelte (güzelin vücudunu beyazlığı, dolgunluğu <strong>ve</strong><br />
titrekliği yönüyle)<br />
G347/5 Leṭāfetde tenüñ bir sükker sükkerī sükker ī pālūdedür dirsem / Hemān incinmek istersin iñen nāzük iñen tersin<br />
G95/4 Ḫūbān-ı şehrüñ ḫoş-teri şīrīn ü nāzük her yiri / Ḫ˅ān-ı viṣāle sükker sükkerī sükker ī pālūde pālūde-i pālūde<br />
i ter kendidür<br />
sük sükūt sük<br />
ūt iiḳrārdur<br />
i<br />
ḳrārdur ḳrārdur [1] [1] sükut ikrardan gelir<br />
G58/7 Ol ṣanemden Bāḳıyā bir būse daʿvā ḳıl yüri / Söylemezse öp hemān aġzın sük sükūt sük<br />
ūt iiḳrārdur<br />
i ḳrārdur<br />
Süleym Süleymān Süleym ān [4] [4] Süleyman Peygamber ‖ Kanunî Süleyman; bkz. ‘mühr-i Süleymān’,<br />
‘taḫt-ı Süleymān’, ‘mülk-i Süleymān’ md.<br />
K14/11 Süleym Süleymān Süleym ān gibi ḥaşr oldı livāsı ẓıllına ʿālem / Ziyāde leşger-i mūr u melaḫdan ādem oġlanı<br />
G484/6 Añarlar devlet-i şāh-ı cihānda nāmuñ ey Bāḳī / Süleym Süleymān Süleym ān yād olınduḳça bile meẕkūr olur mūrı<br />
K12/4 Yāre ser ḳılsa fidā mūr-ṣıfat cān-ı żaʿif / Pīş-keş pāy-ı melaḫdur ki Süleym Süleymāna<br />
Süleym<br />
āna çeker<br />
G547/5 Ġubār-ı der-geh-i şāha sürer yüz yirde yüz Bāḳī / Süleym Süleymāna<br />
Süleym āna muḳārin olmaġ ister seyr idüñ mūrı<br />
Süleym Süleymān Süleym ān Ḫān [2] Kanunî Süleyman<br />
G500/4 Cihānda ʿadl u dād u fażl u iḥsān / Şeh-i ʿādil Süleym Süleymān Süleym Süleymān<br />
ān Ḫāne geldi<br />
Kt21/1 ʿAdem iḳlīmine ʿazm eyledi çünkim Süleym Süleymān Süleym Süleymān<br />
ān Ḫān / İlāhī ḳabrine revzenler aç firdevs-i aʿlādan<br />
Süleym Süleymān Süleym Süleymān<br />
ān Ḫān Ḫān-ı Ḫān<br />
ı Ġāzī Ġāzī [1] [1] Kanunî Süleyman<br />
K4/2 Şeh-i ʿādil Süleym Süleymān Süleym ān Ḫān Ḫān-ı Ḫān<br />
ı ı Ġāzī Ġāzī / Muʿizzüʾd-devle sulṭānüʾs-selāṭīn<br />
süm süm [3] [3] toynak<br />
G291/2 Naʿl-i süm süm-i süm semendüñe benzetdiler diyü / Saḳf-ı sipihre degdi küleh-gūşe-i hilāl<br />
G529/4 Yoluñda delīl oldı dü-tā ḳılmaġa ḳaddüm / Her dāl ki naʿl-i süm süm-i süm esbüñ yola yazdı<br />
G471/5 Süm Süm-i Süm esbine ruḫ süren o şehüñ / ʿArṣa-i dehrde oldı ferzāne<br />
sünbül sünbül [80] [80] sümbül<br />
K3/4 Egerçi ser-āmed geçer şāḫ-ı sünbül sünbül / Muʿanber ṣaçuñla ḳaçan ola hem-ser<br />
K24/1 Urınup farḳına bir tāc-ı mücevher sünbül sünbül / Oldı iḳlīm-i çemen taḫtına ser-<strong>ve</strong>r sünbül sünbül<br />
sünbül<br />
K24/2 Şeh-le<strong>ve</strong>ndāne şikest eyledi ṭarf-ı külehin / Gögsinüñ dügmelerin çözdi ser-ā-ser sünbül<br />
K24/3 Oldı gül-şen yine bir dil-ber-i müşgīn merġūl / Şol ḳadar virdi aña zīnet ü zī<strong>ve</strong>r sünbül<br />
sünbül<br />
K24/4 Çihre gül sīne semen çeşm-i mükeḥḥal nergis / Ḫaṭ çemen ġonca dehen caʿd-ı muʿanber sünbül<br />
sünbül<br />
K24/5 Yazdurup müşg ile boynına ḥamāʾil ṭaḳdı / Kendüye itmek içün ḫalḳı musaḫḫar sünbül sünbül<br />
sünbül<br />
K24/6 Ṣaḥn-ı gül-zāra gelüp eyledi ʿarż-ı dīdār / Jālelerden ṭaḳınup gūşına gevher sünbül sünbül<br />
K24/7 Beñzer ol būy-ı dil-āvīz ile mūy-ı yāre / Başlar üzre nʾola ger eyler ise yir sünbül<br />
sünbül<br />
K24/8 Yine gömgök tere batmış çıḳa geldi çemene / Nev-bahār irdi diyü virdi ḫaberler sünbül<br />
sünbül<br />
K24/9 Beden-i pāki neden böyle olurdı ḫoş-bū / Olmasa müşg ü gül-āb ile muḫammer sünbül<br />
sünbül<br />
K24/10 Var ise bencileyin ʿāşıḳ-ı zār olmışdur / Gök gök itmiş döginüp cismini yir yir sünbül sünbül<br />
sünbül<br />
K24/11 ʿAşḳ sevdālarına uġramasa ḳalmaz idi / Mūy-ı jülīde ile bir ten-i lāġar sünbül sünbül<br />
sünbül<br />
K24/12 Yine Firʿavn-ı şitā ceyşine Mūsā-mānend / Eyledi elde ʿaṣāsını bir ejder sünbül<br />
sünbül<br />
K24/13 Nev-ʿarūs-ı çemene māşıṭadur faṣl-ı bahār / Kim anuñ ḫāme-i müşgīnine beñzer sünbül<br />
K24/14 Sāḳıyā zevraḳı sür bād-ı bahār esdi yine / Sebze-zār oldı yem-i aḫḍar u lenger sünbül sünbül<br />
K24/15 Ṣaḥn-ı gül-şende yatupdur gice var ise meger / Ki ṭaḳınmış seḥerī başına güller sünbül<br />
K24/16 Bürüdi kendinüñ eṭrāfını bāl ü per ile / Yine ṭāvūs-ṣıfat cil<strong>ve</strong>ler eyler sünbül<br />
sünbül<br />
K24/17 Yine ferrāş-ṣıfat destine cārūb almış / Ki ide ḫidmet-i ḫāk-i der-i dā<strong>ve</strong>r sünbül<br />
sünbül<br />
K24/18 Fāżıl-ı dehr Meḥemmed Çelebi kim eflāk / Bāġ-ı fażlında ṭoḳuz dānelü bir ter sünbül sünbül<br />
sünbül
K24/19 Olamaz reh-güẕeri ḫākine hem-pā ʿanber / İdemez ṭurrasına kendüyi hem-ser ser sünbül<br />
sünbül<br />
K24/20 Geldi bir Hindū-yı bī-çāre-ṣıfat işigüñe / Ġarażı bu ki ḳapuñda ola çāker sünbül<br />
K24/21 Bāġ-ı luṭfuñda meh ü mihr iki aḥḳar nergis / Keremüñ gül-şenine sünbüle kem-ter sünbül<br />
K24/22 Būy-ı ḫulḳuñla güẕār eylemese bāġa nesīm / İdemez ḫalḳ dimāġını muʿaṭṭar sünbül<br />
sünbül<br />
K24/23 Bulsa bārān-ı seḫāñ ile eger neşv ü nemā / Ḳad-i bālā çeke mānend-i ṣanavber sünbül sünbül<br />
sünbül<br />
K24/24 Ebr-i cūduñdan eger irse nem-i inʿāmuñ / Bitüre ḫāre gül ü lāle vü mermer sünbül<br />
sünbül<br />
K24/25 Ger ṭoḳınsa nefes-i luṭf u dem-i iḥsānuñ / Gidere dūd-ı kebūdı vire āẕer sünbül<br />
sünbül<br />
K24/26 Nūr-baḫş olsa eger bāġa çerāġ-ı luṭfuñ / Şemʿ-vār eyleye eṭrāfı münev<strong>ve</strong>r sünbül<br />
sünbül<br />
K24/27 Cürʿa-rīz olsa eger gül-şene cām-ı keremüñ / Ṭuta nergis-ṣıfat elde ḳadeḥ-i zer sünbül<br />
sünbül<br />
K24/28 Ḥāline ʿayn-ı ʿināyetle nigāh eyler iseñ / Göz açup ide naẓar niteki ʿabher sünbül<br />
sünbül<br />
K24/29 Bezmüñe gelmek ile bu ne kerāmetdür kim / Dimeye ṣayf u şitā bitüre micmer sünbül<br />
sünbül<br />
K24/30 Dāne ḫaṭ jāle nuḳaṭ nefḥa-i müşgīn maʿnā / Yazdı levḥ-i çemene bir ġazel-i ter sünbül<br />
sünbül<br />
K24/31 Ġam-ı gīsūñ ile āşüfte degül ger sünbül sünbül / Ne içün böyle perīşān olur eks̱er sünbül<br />
K24/32 Var ise ṭurralaruñ bāġ-ı cinān sünbülidür sünbülidür / Ḳopmadı bāġdan ol resme muʿanber sünbül sünbül<br />
sünbül<br />
K24/33 Ġoncanuñ cānı mı var öyküne laʿl-i lebüñe / Zülfüñe ḳaç başı var ola ber-ā-ber sünbül<br />
K24/34 Bāde-i laʿlüñe hem-şīre şarāb-ı gül-fām / Zülf-i müşgīn-i semen-sāña birāder sünbül sünbül<br />
sünbül<br />
K24/35 Ḫūb olur ʿārıżuñ üstinde o ḫaṭṭ-ı müşgīn / Āb-ı nāb içre ṭurur tāze vü ḫoş-ter sünbül sünbül<br />
sünbül<br />
K24/36 Lāle reşk-i ruḫ-ı gül-gūnuñ ile pā-der-gil / Ġam-ı zülfüñle perīşān u mükedder sünbül<br />
K24/37 Nice teşbīh idem aġzuña bir ebkem ġonca / Nice nisbet ḳılam ol zülfe ber-ā-ber sünbül<br />
sünbül<br />
K24/38 Dūdlar çıḳdı yanup reşk-i ruḫuñ nārına bāġ / Cā-be-cā ṣanma çemende görinenler sünbül<br />
K24/39 Ruḫlaruñ üzre yatur zülf-i semen-sā gūyā / Gül-i terden idinür kendüye bister sünbül<br />
K24/40 Ḫaṭ-ı müşgīn-i leb-i laʿlüñe mānend olmaz / Bulsa ger per<strong>ve</strong>riş-i çeşme-i Kevs̱er sünbül<br />
sünbül<br />
K24/41 Yaraşur zülf ü ruḫuñ vaṣfına defter yazsam / Kāġıdı berg-i gül ola ḫaṭ-ı defter sünbül sünbül<br />
sünbül<br />
K24/42 Levḥ-i ḫāṭırda ḫaṭuñ naḳşını taṣvīr itdüm / Olmadın ṣafḥa-i gül-zāra muṣav<strong>ve</strong>r sünbül sünbül<br />
sünbül<br />
K24/43 Naẓm-ı eşḫāṣa ḳıyās eyleme Bāḳī şiʿrin / Ola mı her giyeh-i ḫuşke ber-ā-ber sünbül<br />
K24/44 Gerçi sünbül sünbül çoġ olur gül-şen-i ʿālemdür bu / Līk rengīn ü muṭarrā olamaz her sünbül sünbül<br />
sünbül<br />
K24/45 Nʾola ḳadr ü şerefüñ sāl-be-sāl olsa mezīd / Her yıl arturmadadur dāneyi dirler sünbül ünbül<br />
K24/46 Götürüp tā ki şehenşāh-ı bahāruñ tūġın / Getüre cünd-i şitā üstine leşger sünbül sünbül<br />
sünbül<br />
K24/47 Ser-i aʿdāña ṭaḳa seng-i melāmet güller / Ola düşmenlerüñüñ başına şeş-per sünbül sünbül<br />
G2/1 Ayaḳlarda ḳalur sünbül sünbül o zülf-i nīm-tāb-āsā / Ṣaçuñla baḥs̱ iderse başa çıḳmaz müşg-i nāb-āsā<br />
G127/4 Ḫaṭ-ı menşūr-ı devletdür benefşe rind-i mey-ḫ˅āra / Çemende şāḫ-ı sünbül sünbül aña bir ṭuġrā-yı ġarrādur<br />
G156/3 Ġam-ı zülfüñle dūd-ı āh-ı kebūd / Lācü<strong>ve</strong>rdī laṭīf sünbül sünbül sünbül olur<br />
G173/4 Ser-i zülfüñle zencīrin sürer dīvānedür sünbül sünbül sünbül / Ġam-ı ḫālüñle yanup lāleler küh-sāre düşmişdür<br />
G296/5 Dūd-ı āhın yine Bāḳī şerer-ālūd itdi / Yāre ʿarż eyledi bir dāne zer-efşān sünbül sünbül<br />
sünbül<br />
G305/4 Dīdār-ı dost bāġ u gül-istān yiter baña / Zülf-i nigār sünbül ü ruḫsār-ı yār gül<br />
G380/2 Lebleri mül ṣaçları sünb sünbül sünb ül yañaġı berg-i gül / Bir semen-ber serv-i ḫoş-reftār dirseñ işte sen<br />
G445/5 Bir elde Bāḳıyā gül gibi sāġar var iken geldi / Ḫayāl-i kākül-i müşgīni sünbül sünbül ṣundı bir deste<br />
G455/2 Ṭurra-i müşgīni sünbül sünbül ʿārıż-ı rengīni gül / Ṣubḥ-dem ruḫsār-ı ʿālem şöyle zībādur yine<br />
G492/1 Ḫalḳ-ı ʿālem gül se<strong>ve</strong>ydi kāşkī bülbül gibi / Ol lebi ġonca baña tenhā ḳalurdı gül gibi<br />
G532/2 Kākül-i müşgīni sevdāsıyla yansam dūd-ı dil / Gūşe-i destārdan peydā olur sünbül sünbül gibi<br />
G84/4 Sünbül Sünbül ṭaḳınmış alnına ṣanman o gül-ʿiẕār / Çıḳmış külāh-gūşeye tār-ı külāledür<br />
G477/1 Gül gibi ʿişret olmaz ise berg ü sāz ile / Sünbül Sünbül gibi geçinmek olur bir piyāz ile<br />
G12/2 ʿĀrıżuñda ol iki zülf-i girih-gīrüñ senüñ / Ṣuya ḳonmış iki ġarrā tāze sünbüldür sünbüldür baña<br />
1044
G47/1 Zülfüñ ki tār-ı eşk-i firāvāne ṣarmaşur / Sünbüldür Sünbüldür ol ki rişte-i bārāne ṣarmaşur<br />
G447/3 Müşgīn ṣaçuñda ey yüzi gül cān-ı nā-tevān / Ol riştedür ki baġlana bir deste sünbüle<br />
sünbüle<br />
G393/2 Urupdur lāleye mihr-i ruḫuñ dāġ / İdüpdür sünbüli sünbüli sünbüli zülfüñ perīşān<br />
G103/3 Çözdi çemende ṭurraların sünbül sünbül-i sünbül i ṭarī / Gūyā ṭaġıtdı mūyını müşgīn külāleler<br />
G409/1 Gör ne ḫilʿatdur naẓar ḳıl sünbül sünbül-i sünbül i raʿnāsına / ʿĀlem-i bālādan inmiş ḳāmet-i zībāsına<br />
K7/11 Zülf-i dil-ber bendine düşmiş gibi āşüfte-ḥāl / Sünbül Sünbül-i Sünbül miskīn ʿaceb kendin perīşān eyledi<br />
K24/32 Var ise ṭurralaruñ bāġ-ı cinān sünbülidür sünbülidür / Ḳopmadı bāġdan ol resme muʿanber sünbül<br />
sünbül<br />
G226/2 ʿīş u ṣafāya ḫāṭırumuz ṭurmayup çeker / Sünbüller Sünbüller oldı silsile-i müşg-sā-yı bāġ<br />
G338/3 Yād-ı ser-i zülfüñle gül-zār-ı dil ü cānda / Sünbüller Sünbüller ider peydā efkār-ı perīşānum<br />
M1/IV/3 Sünbüll Sünbüllerini<br />
Sünbüll erini matem idüp çözsün aġlasun / Dāmāne döksün eşk-i firāvānı kūh-sār<br />
G144/2 Zülfüñüñ dest-resin ṭuydı meger ruḫlaruña / Bāġda sünbülüñ aḥvāli perīşān dirler<br />
G347/4 Çekilmiş ḳaddüñ eflāke dökilmiş sünbülüñ sünbülüñ ḫāke / Leṭāfet gül-şeninde bir nihāl-i sāye-güstersin<br />
K18/38 Ser<strong>ve</strong>rā cānı mı var devletüñ eyyāmında / Sünbülüñ Sünbülüñ ṭurrasına el uzada şāḫ-ı çenār<br />
G26/3 Sünbülüñ Sünbülüñ niyyetidür başuma sevdā getüren / Çekdügüm miḥnete göñlümde bitendür bāʿis̱<br />
G249/5 Sünbülüñ Sünbülüñ revnaḳın şikest itdi / Şiken-i ṭurra-i perīşānuñ<br />
sünbül sünbül ü rey reyḥān rey<br />
ḥān [3] [3]<br />
[3]<br />
G3/2 Ḫākümi ide sifāl-i sünbül sünbül sünbül ü ü rey reyḥān rey ḥān felek / Gitmeye başdan hevā-yı būy-ı zülf-i dil-rübā<br />
M2/II/1 Ebr-i bārān ki yaġar bāġ u gül-istān üzre / Ḳaṭreler kim dökilür sünbül sünbül ü ü rey reyḥān rey ḥān üzre<br />
K6/3 Bāġ-bān-ı gül-şen-i ʿaşḳuñ olan ʿāşıḳlara / Dāġı gül dūd-ı kebūdı sünbül ü rey reyḥān rey<br />
ḥān gelür<br />
sünbül sünbül-i sünbül i müşg müşgīn müşg müşgīn<br />
īn [2] [2] misk kokulu sümbül<br />
G399/3 Būy-ı zülfüñ şemmesin irgürse dest-i Çīne bād / Eylemezdi sünbül sünbül-i sünbül sünbül i müşg müşgīne müşg īne āhū ser-fürū<br />
G509/4 Tāzeler ol sünbül sünbül-i sünbül i müşg müşgīni müşg<br />
īni beñzer yāsemīn / Eylemiş peydā gümiş dendānelü bir şāneyi<br />
sünbül sünbül-i sünbül i ssīr<br />
s<br />
īr īr-āb īr āb [2] [2] suya kanmış sümbül ‖ taze/körpe sünbül<br />
G19/1 Olsa zülfi o gül-ʿiẕāra niḳāb / Olur āşüfte sünbül sünbül-i sünbül i ssīr<br />
s<br />
īr īr-āb īr āb<br />
G442/1 Dāne dāne ol ʿaraḳlar ṭurra-i pür-tābda / Ḳaṭre ḳaṭre jālelerdür sünbül sünbül-i sünbül i ssīr<br />
s<br />
īr īr-ābda īr ābda<br />
sünbül sünbül-i sünbül i ter [3] taze/körpe sünbül ‖ zülüf<br />
G108/3 Zülfine gerçi hemān sünbül sünbül-i sünbül i ter hem-serdür / İkisinden de siyeh kāküli bālā-terdür<br />
G379/2 Cārū-keş oldı sünbül sünbül-i sünbül i ter bāġa nitekim / Ṣaḥn-ı bihişte ṭurra-i müşgīn-i ḥūr-ı ʿīn<br />
G85/4 Sünbül Sünbül-i Sünbül i ter zülfüñüñ Hindī ġulāmıdur senüñ / Ḫāk-sārıdur gül-i ruḫsāruñuñ gül-zārlar<br />
sünbüle sünbüle [2] [2]<br />
[2]<br />
1. başak<br />
K24/21 Bāġ-ı luṭfuñda meh ü mihr iki aḥḳar nergis / Keremüñ gül-şenine sünbüle kem-ter sünbül<br />
2. sünbüle makamı; bkz. ÖZTUNA, s. 437.<br />
G41/2 Baġlar Sünbülede Sünbülede Sünbülede ey meh-rū / Vaṣf-ı zülfüñdeki şiʿrüm üstād<br />
sünbül sünbül-zār sünbül ār olmak olmak [1] [1] sümbül bahçesine dönmek ‖ gömgök olmak<br />
G114/4 Kūhdan geçse ġam-ı zülfüñle āhum ṣarṣarı / Kūh deşt ü deşt bāġ u bāġ sünbül sünbül-zār sünbül ār olur<br />
ṣürāḥī ṣürāḥī [5] [5] [5] içine şarap konan uzun boyunlu cam kap<br />
G343/1 Öpelden laʿlüñi āl ile bāde cām u sāġar hem / Benümʾçün dem-be-dem aġlar ṣürāḥī ṣürāḥī şemʿ-i en<strong>ve</strong>r hem<br />
G509/2 Gerdiş-i cām-ı meyi görsün ṣürāḥī ṣürāḥī üstine / Şemʿ-i bezmi devr iderken görmeyen pervāneyi<br />
G89/3 Ṣürāḥī Ṣürāḥī üştür-i ser-mestdür gerden-firāz olmış / Lebüñ şevḳi ile cām-ı şarāb-ı nāb ḳandildür<br />
G132/2 Ṣürāḥī Ṣürāḥī hem-nişīnüñ hem-demüñ cām / Niçün ben cürʿa gibi atılam dūr<br />
1045
G191/7 Ser-firāz olsaḳ bu devr içre ʿaceb mi Bāḳıyā / Biz ṣürāḥī ṣürāḥī-<strong>ve</strong>ş ṣürāḥī <strong>ve</strong>ş bu gün rengīn-edāya māliküz<br />
sür sürʿat sür ʿat [1] [1] hız (ömrün hızla gelip geçmesi yönüyle)<br />
G545/1 Gel bāġa temāşā idegör āb-ı revānı / Seyr eyle nedür sür sürʿat sür<br />
ʿat ʿat-i ʿat ʿömr-i güẕerānı<br />
sür sürʿat sür<br />
ʿat ile ile [1] [1] hızla, çabucak<br />
K25/10 Ḳara yaḳlaşdı şeb irdi diyü keştī-i hilāl / Bād-bān açmış ider sür sürʿat sür ʿat ile ile ʿazm-i kenār<br />
S̱üreyyā’ md.<br />
1046<br />
S̱ S̱üreyy S̱ üreyy üreyyā üreyy ā [5] [5] Ülker, Pervin (yedi yıldızdan oluşan biryıldız takımı); bkz. ‘ʿıḳd-ı<br />
K3/24 Yazınmaġa mānend-i naẓm-ı S̱ S̱üreyy S̱ üreyy üreyyā üreyy / Varaḳlar zer-efşān ider çarḫ-ı aḫḍar<br />
K14/14 S̱ S̱üreyy S̱ üreyy üreyyā üreyy ṣanmañ üstinde görince şīr-i gerdūnı / Atıldı āsmāne kūh-sār-ı ḳahrı ḳaplanı<br />
K21/19 Nücūm içinde S̱ S̱üreyy S̱ üreyy üreyyā üreyy terāzū ile yürür / Ki ṣādır olmaya eyyām-ı devletinde <strong>ve</strong>bāl<br />
G384/4 O mehüñ şevḳına yir yir yaḳayın nice fetīl / Sīnemüñ dāġların şekl-i S̱ S̱üreyy S̱<br />
üreyy üreyyā üreyy göresin<br />
G455/4 Gösterür ṣaḥn-ı gül-istān çarḫ-ı mīnādan nişān / Şāḫ-ı nergis bāġda şekl-i S̱ S̱üreyy S̱ üreyy üreyyādur üreyy ādur yine<br />
sür sürḫ sür ḫ [3]<br />
[3]<br />
1. kırmızı mürekkep<br />
G222/3 Bir Gülistān yazdı bir ay içre faṣl-ı nev-bahār / Lāle yir yir sür sürḫ sür ḫ olupdur sebze ḫaṭ şeb-nem nuḳaṭ<br />
G327/2 Sīnem üzre görinen ḳanlu elifler ṣanmañ / Ṣafḥa-i derd ü ġama sür sürḫ sür ile ced<strong>ve</strong>l çekdüm<br />
2. kırmızı<br />
G351/4 Tehī-dest olsañ ey rind-i gedā ġam çekme kim elde / Zer-i sür sürḫ sür ḫ olmasun gül-gūn şarāb-ı dil-güşā olsun<br />
sür sürḫ-ser sür<br />
ser serān ser ān [1] [1] kızılbaşlar ‖ Safevî mücadelesi/savaşları<br />
K2/25 Ser-i aʿdāñı boyar ḳana dem-ā-dem ḳılıcuñ / Anlara ḫalḳ anuñʾçün didiler sür sürḫ-ser sür<br />
ser serān ser ān<br />
sürinmek sürinmek sürinmek [1] [1] yürümek<br />
G87/5 Menʿ eyleme yanuñca sürinsün sürinsün ḳo sāye-vār / Bāḳī ḳuluñ da pādişehüm bir fütādedür<br />
<strong>ve</strong> İZAHI, s. 411.<br />
sürme sürme [5] [5] göz kapakları içine çekilen siyahımsı <strong>ve</strong>ya laci<strong>ve</strong>rt toz; bkz. MAZMUNLAR<br />
G263/5 Küḥl-i ḫāk-i pāy-i yāri çeşmüñe / Sürmeden Sürmeden Bāḳī ʿaceb sūd eyledüñ<br />
K2/15 Ḫāk-i rāhı güher-i tāc-ı selāṭīn-i cihān / Ayaġı ṭopraġıdur sürme sürme-i sürme<br />
i ʿayn-ı aʿyān<br />
K4/8 Beyāżı ġurre-i ṣubḥ-ı saʿādet / Sevādı sürme sürme-i sürme çeşm-i cihān-bīn<br />
K7/23 Ṭurmadı çekdi Ṣıfāhān semtine bād-ı ṣabā / Ḫāk-i pāyın sürme sürme-i sürme eşraf u aʿyān eyledi<br />
K8/13 Hirāsān oldı aʿyān-ı Ḫorāsān gözlerin açdı / Ṣabā gerd-i siyāhın sürmesiyle sürmesiyle İṣfahān üzre<br />
sürme sürme-i sürme i Ṣıf ıf ıfāḥānī ıf ḥānī [1] Isfahan sürmesi<br />
G488/4 Göz ḳarardur düşerdi ḫāk-i rehin / Görse ger sürme sürme-i sürme i i Ṣıf ıf ıfāḥānī ıf ḥānī<br />
sürme sürme sürme çekmek çekmek [1] [1] sürme ile boyamak<br />
K12/8 Ayaġı ṭopraġı tāc-ı ser-i eşrāf-ı cihān / Sürme Sürme-i Sürme ḫāk-i rehin dīde-i aʿyāne çeker<br />
çeker<br />
1. sunmak<br />
sürmek sürmek [7] [7] bkz. ‘yüz sürmek’ md.<br />
K24/14 Sāḳıyā zevraḳı sür sür bād-ı bahār esdi yine / Sebze-zār oldı yem-i aḫḍar u lenger sünbül<br />
G59/5 Sāḳıyā gül-gūne-<strong>ve</strong>ş gel bāde-i gül-gūnı sür / Lāle-reng olsun ḳızarsun ol iki ruḫsāreler<br />
G69/4 Bezm-i ġamında cān u dil yandı yaḳıldı sāḳıyā / Depret elüñ sür sür ayaġı meclisde yārān teşnedür<br />
G286/2 Sāḳıyā sür sür cām-ı gül-rengi degül vaḳt-i direng / Ġāyet-i ev<strong>ve</strong>l-bahār u āḫır-ı eyyām-ı gül<br />
G372/1 Ġam-ı ḫaṭṭıyla yāruñ nice bir dil pür-melāl olsun / Sür Sür ey sāḳī ayaġı mūr-ı ġuṣṣa pāy-māl olsun
G306/3 Bezminde sürdi sürdi lāle muraṣṣaʿ piyālesin / Oldı emīr-i meclis-i bāġ u bahār gül<br />
2. kovmak, uzaklaştırmak<br />
G154/5 Sürdükçe Sürdükçe nīzelerle yanuñdan müjeñ dili / Ḳullāblarla ṭurra-i ʿanber-feşān çeker<br />
sür sürūd sür ūd [1] [1] şarkı, nağme<br />
G90/5 Bāḳī sür sürūd sür sürūd<br />
ūd-i ūd bezm-i ṭarab-ḫāne-i ḫayāl / Ṣavt u ṣarīr-i ḫāme-i gevher-nis̱ārdur<br />
sür sürūr sür ūr u u sūr sūr [1] [1] çalıp söyleme<br />
G18/2 Gice ḥüsnüñ şevḳıne encüm sür sürūr sür ūr u u sūrda sūrda / Çarḫ āteş-bāzdur gūyā elinde māh-tāb<br />
süst süst [1] [1] [1] gevşek, zayıf (‘bütün’ karşıtlığında)<br />
G22/3 Dil-berüñ ʿahdi bütün ammā <strong>ve</strong>fāsı süst süst olur / ʿĀşıḳuñ göñli şikeste ʿahd ü peymānı dürüst<br />
süst süst-büny süst büny bünyād ād [1] dayanıksız, çürük<br />
G273/4 Eyleyüp zühdüñ binā-yı süst süst-büny süst büny bünyād<br />
ādın ād ın ḫarāb / Ḫāne-i ʿaşḳuñ esāsın üstüvār itsem gerek<br />
süt sütūn süt<br />
ūn [1] [1] [1] sütun<br />
K27/15 Süṭūr-ı nāmesinden mülk ü millet sebzesi ḫurrem / Süt Sütūn Süt Sütūn<br />
ūn-ı ūn ḫāmesinden dīn ü devlet ḫaymesi ber-pā<br />
sü süṭūr sü ṭūr [3] [3] yazı satırları<br />
K18/52 Baḥr-i eşʿār yiter urdı sü süṭūr sü ṭūr emvācın / Demidür kʾide duʿā dürlerini zīb-i kenār<br />
K27/15 Sü Süṭūr Sü Süṭūr<br />
ṭūr-ı ṭūr nāmesinden mülk ü millet sebzesi ḫurrem / Sütūn-ı ḫāmesinden dīn ü devlet ḫaymesi ber-pā<br />
G52/5 Kenār-ı baḥr-i naẓma yine dürler dizmiş ey Bāḳī / Sü Süṭūr Sü Süṭūr<br />
ṭūr-ı ṭūr defter-i şiʿrüñ meger emvāc-ı deryādur<br />
süv süvār süv ār olmak olmak [4] [4] [4] ata binmek<br />
K6/18 El süv süvār süv süvār<br />
ār old oldı old kümeyt-i ḫāmeye şimden girü / Ṣanma Bāḳī gibi şāhā fāris-i meydān gelür<br />
K25/16 Urdı çevgān-ı zeri gūy-ı zümürrüd-gūna / Meh-i ʿīd oldı oldı oldı yine tevsen-i gerdūna süv süvār süv<br />
ār<br />
G233/7 Olmaz ey Bāḳī-i bī-dil ser-i aʿdā pā-māl / Yine sen ṭabʿ semendine süv süvār süv ār olmay olmayıca olmay olmayıca<br />
ıcaḳ ıca<br />
G444/5 Semend-i ṭabʿa süv süvār süv ār old oldı old ʿazm ider Bāḳī / Belāġat ehline yā Hū göñüller alçaḳda<br />
süv süvār süv<br />
ār ār-ı ār ı tek tek-ā<strong>ve</strong>r tek<br />
ā<strong>ve</strong>r olmak [1] ata binmek<br />
K3/11 Rikābında kürsī gerek tāc-ı Kisrā / Ola Ola şol zamān kim süv süvār süv süvār<br />
ār-ı ār ı tek tek-ā<strong>ve</strong>r tek<br />
ā<strong>ve</strong>r<br />
süzilmek süzilmek [ [2] [ 2] 2]<br />
1. kanatları açmadan havada kayar gibi uçmak<br />
G260/4 Şāhīn eline düşmişe döndi tezerv-i dil / İndi süzildi süzildi üstine iki ḳara gözüñ<br />
2. havada süzülmek ‖ gözleri süzülmek<br />
G499/3 Mürġ-i cānı şöyle beñzer itmek isterler şikār / Ol ḳara gözler süzildi süzildi süzildi iki şāhīnler gibi<br />
1047
Ş<br />
1048<br />
Şa Şaʿbān Şa ʿbān [1] [1] Ramazan’dan önceki ay (Arabî ayların sekizincisi) ‖ ‘Şaʿbān’ kelimesinin<br />
sonundaki (ن) harfi (hilale benzeme yönüyle)<br />
K20/11 Ya nūndur görinür āḫırında Şa Şaʿbānuñ Şa ʿbānuñ / Ya rādur ol Ramażān ev<strong>ve</strong>line olmış dāl<br />
şād ād ād olmak olmak [2] [2] sevinmek<br />
G300/3 Devlet-i dünyā içün hergiz ne ġam-gīn ol ol ne şād ād / Ber-ḳarār olmaz bilürsin ḥāl-i ʿālem ey göñül<br />
M3/IV/1 Şād ād oluñ oluñ kim Pādişāh-ı dād-güsterdür gelen / Ḫusrev-i ʿādil şehenşāh-ı muẓafferdür gelen<br />
şād ād olup olup gitmek gitmek [1] [1] sevinip durmak, sevinçten uçmak<br />
G141/1 Dil ḳayd-ı ʿaḳlı selb ideli şād ād ād olup olup gider gider / Ṣan ṭıfldur ki ḫ˅āceden āzād olup gider<br />
şād ād ād u u ḫandān ḫandān ḫandān [1] [1] [1] sevinçle, gülerek<br />
M2/III/3 Ḫala Sulṭān diyü şeh-zādeler iḳbāl itsün / Gelsün ol luṭf u kerem kānına şād ād u u u ḫandān<br />
ḫandān<br />
şād ād u u u ḫurre ḫurrem ḫurre m eylemek/olmak [1] sevindirmek, memnun etmek ‖ neşelendirmek<br />
G331/1 Eyledi Eyledi müjde-i gül bülbüli şād ād ād u u ḫurrem ḫurrem ḫurrem / Ġoncanuñ göñli açıldı güle düşdi şeb-nem<br />
şād ād u u ḫurrem ḫurrem olmak olmak olmak [2] [2] neşelenmek ‖ sevinçten uçmak<br />
G289/1 Gül-zāra gel nesīm-i ṣabā gibi ḫoş-dem ol / Açıl derūn-ı ġonca gibi şād ād u u ḫurrem ḫurrem ol<br />
ol<br />
G300/1 Gül gibi olma olmaḳ olma dilerseñ şād ād u u ḫurrem ḫurrem ḫurrem ey göñül / Lāle-<strong>ve</strong>ş elden düşürme cāmı bir dem ey göñül<br />
şādīli ādīli ādīliġ/ḳ ādīli ġ/ḳ eylemek [2] [2] şebeklik/şaklabanlık yapmak ‖ sevinmek, neşelenmek;<br />
‘şādī’nin maymun/şebek anlamı için bkz. BURHÂN, s. 703; TS. C. V, s. 3643. (‘şadı’ md.)<br />
G444/4 Bihişt şevḳına şādīli ādīli ādīliġ ādīli ġ eyleyüp vāʿiẓ / Miyān-ı meclise atıldı yek muʿallaḳda<br />
G491/7 Bāḳıyā şādīl ādīl ādīlıḳ ādīl ḳ eylerse ʿaceb mi aġyār / Çarḫ anuñ ṭāliʿini gör nice meymūn itdi<br />
şād ād ādırv<br />
ırvān ırv ān [1] [1] fıskiyesi <strong>ve</strong> muslukarından su akan, üstü kubbe ile örtülü havuz<br />
G208/5 Ḳadeḥ fısḳıyye mey ṣu ḥalḳa-i rindān anuñ ḥavżı / Sarāy-ı şevḳa şād ād ādırv<br />
ırvān ırv ān olupdur Bāḳıyā meclis<br />
şād ād ād-mān ād ān [1] [1] keyifli, mutlu<br />
M4/V/3 Şād ād ād-mān ād ān erbāb-ı ʿuzletdür hemān Bāḳī melūl<br />
şād ād ād-mān ād ān olmak olmak [4] [4] sevinmek, mutlu olmak ‖ neşelenmek<br />
G223/2 Ġam-ı ʿaşḳuñ cihān mülkinde buldum şād ād ād-mān ād ān ān oldum oldum / Kişi ġurbet diyārında idermiş āşinādan ḥaẓ<br />
Kt19/2 Ġam-ı dil taġyīr-i vażʿ itse eger devr-i zamān / Her kişi dünyāda geh maḥzūn olur olur geh şād ād ād-mān ād ān<br />
K2/2 Şād ād ād-mān ād ān oldı bu gün devr-i kühen-sāl yine / Vuṣlat-ı Yūsuf ile niteki pīr-i Kenʿān<br />
K6/16 Şād ād ād-mān ād ān olsun olsun ʿAcemler gözleri aydın yine / Mīr Ḫaydar nūr-ı çeşm-i ḫusrev-i Īrān gelür<br />
şafa şafaḳ şafa ḳ [12] [12] güneş battıktan sonra ufuktaki kızıllık (kelime Türkçe’de ‘güneş<br />
doğmadan önce ufukta beliren aydınlık’ anlamında kullanılır.)<br />
K23/3 Kibrītini degürdi şafa şafaḳ şafa şafaḳ<br />
ḳ nārına hilāl / Tā kim çerāġ-ı māhı yaḳup refʿ ola ẓalām<br />
K14/23 Meger kim uġramış gerdūn öñinde seyl-i ḫūn içre / Şafa Şafaḳ Şafa ṣandı şebān-geh ḫalḳ dāmānındaki ḳanı<br />
K20/4 Şu sīb şekline girdi şafa şafaḳda şafa ḳda cirm-i ḳamer / Güzellenüp ola bir yanı ṣarı bir yanı al<br />
K20/8 Nedür bu ḳurṣ-ı nuḫāsī ki zer-ger-i gerdūn / Ṣalup bu pūteye nār-ı şafa şafaḳda şafa<br />
ḳda eyler ḳāl
K25/8 Dehr bir şāḫ-ı sipend urdı felek micmerine / Meh-i nev ṣanma şafa şafaḳda şafa şafaḳda<br />
ḳda görinen zerd ü nizār<br />
G400/1 Cānā şafa şafaḳda şafa ḳda ṣanma ṭulūʿ itdi māh-ı nev / Yaḳdı cihānı ʿaşḳuñ odı çıḳdı bir ʿalev<br />
şarap rengi bağlamında;<br />
K26/18 Meclis-i ʿişretine bāde şafa şafaḳ şafa ḳ bādiye çarḫ / Nuḳl encüm meh ü ḫurşīd iki cām-ı zerrīn<br />
G160/5 Gül-gūn olurdı çihre-i Bāḳī şafa şafaḳ şafa ḳ gibi / Devrān ṣunaydı destine bir cām-ı zer-nigār<br />
G243/3 Bezm-i şevḳuñ içre devr eyler felek bir cāmdur / Cāmda bir cürʿadur ʿaşḳuñ şarābından şafa şafaḳ şafa<br />
G293/5 Bāḳıyā ʿişretdedür ʿaşḳıyla yāruñ kāʾināt / Nuḳl encüm mey şafa şafaḳ şafa ḳ sāḳī felek sāġar hilāl<br />
G469/6 Bāḳī şafa afa afaḳda afa ḳda mihr-i münev<strong>ve</strong>r ṣanur gören / ʿAks-i ʿiẕār-i sāḳīyi cām-ı şarābda<br />
G279/4 Hilāl-āsā fürūzān oldı baḥr-i nīl-gūn üzre / Şafa Şafaḳdan Şafa ḳdan dem urur āb-ı şarāb-ālūdı deryānuñ<br />
şāfī āfī cevāb cevāb [2] [2] kesin cevap ‖ kabul işareti; bkz. MENINSKI, C. II, süt. 2751.<br />
G516/2 Göñül şāfī āfī cevāb cevāb cevāb ister lebinden / Dilin çeyner o ṭūṭī-i şeker-ḫāy<br />
G541/2 Lebüñüñ şāfiyesi vire diyü şāfī āfī cevāb cevāb / Bu göñül ḫastesinüñ virdi dürer yā Şāfī<br />
Şāfī āfī [1] [1] Şafîlik mezhebinin kurucusu, İmam Muhammed bin İdris eş-Şafî<br />
G541/2 Lebüñüñ şāfiyesi vire diyü şāfī cevāb / Bu göñül ḫastesinüñ virdi dürer yā Şāfī āfī āfī<br />
şāfiye āfiye āfiye [1] [1] şifa <strong>ve</strong>rici, el <strong>ve</strong>rici<br />
G541/2 Lebüñüñ şāfiyesi āfiyesi vire diyü şāfī cevāb / Bu göñül ḫastesinüñ virdi dürer yā Şāfī<br />
şāh āh āh [48] [48] padişah, hükümdar ‖ sevgili<br />
K7/24 Bāḳīye eżʿāfın iḥsān eyledi elṭāf-ı şāh āh / Ol kerem kim Şeh Selīm ü Ḫān Süleymān eyledi<br />
K14/2 Ḳudūm-ı şāh āh ile ḫalḳuñ bu gün başına gün ṭoġdı / Yine tāb-ı rikābından cihānı ḳıldı nūrānī<br />
G348/10 Şah Şah işiginden ḳıl istimdād-ı himmet Bāḳıyā / Çarḫ dūn-per<strong>ve</strong>rdür ol bilmez mürüv<strong>ve</strong>t neydügin<br />
G123/1 Şāḫ-ı gülde jāle düşmiş ġonca-i raʿnā mıdur / Şāh āh elinde yā muraṣṣaʿ sāġar-ı ṣahbā mıdur<br />
G466/1 Jālelerden ṭaḳınur tācına gevher lāle / Şāh āh olupdur çemen iḳlīmine beñzer lāle<br />
K5/35 Nis̱ār-ı şāha āha lāyıḳ mümkin olsa bir güher bulmaḳ / Ḳazardum tīşe-i endīşe birle kān-ı imkānı<br />
K11/13 İrişdükçe seḥer-gāha münācāt eyle der-gāha / Devām-ı devlet-i şāha āha āha duʿā-gūy u s̱enā-ḫ˅ān ol<br />
K14/7 Bisāṭ-ı emni basṭ itdi basīṭ-i arża iḳbāli / Ne deñlü ḳılsa taʿẓīmi felek ol şāha āha erzānī<br />
G77/8 Bāḳī cemāl-i şāha āha nigāh eyle aç gözüñ / Çeşm ü çerāġ-ı dūde-i ʿOs̱māniyānı gör<br />
G171/5 Gitdükçe ḫarāb eyler mülk-i dil-i vīrānı / Dehrüñ bu cefāsından bir şāha āha şikāyet var<br />
G178/4 Ṣaff-ı müjgānın görüp ol şāha āha dil virdüm hemān / Ṭop-ı ġabġabla beden gibi ḥiṣārum aldılar<br />
G251/5 Gedā-yı kūy-ı cānāne ṣaḳın öykünme ey Bāḳī / Sefāhatdür bilürsin muḳteżā-yı şāha āha taḳlīdüñ<br />
G301/5 Bāġ-ı ḥüsn-i şāha āha baḳ görmek dilerseñBāḳıyā / Baḫt u devlet nev-bahārında açılmış tāze gül<br />
G352/7 Cenāb-ı şāha āha ey Bāḳī nis̱ār it lüʾlū-yı naẓmuñ / Bu ṣandūḳ-ı ṣadef-kārīde dürr-i şāh-vār olsun<br />
G547/5 Ġubār-ı der-geh-i şāha āha āha sürer yüz yirde yüz Bāḳī / Süleymāna muḳārin olmaġ ister seyr idüñ mūrı<br />
K6/18 El süvār oldı kümeyt-i ḫāmeye şimden girü / Ṣanma Bāḳī gibi şāhā āhā fāris-i meydān gelür<br />
G5/3 Ṭuġrāsı berātuñ yazılur eks̱eri altun / Rūyuñda ḳaşuñ zerd olur ise nʾola şāhā āhā<br />
M1/VII/8 İḳbāl ü baḫt-ı ḫusrev-i āfāḳ müstedām / Rūḥ-ı revān-ı Şāha āha Taḥiyyāt <strong>ve</strong>ʾs-selām<br />
G318/8 Şāhā āhā muraṣṣaʿ cāmdur sāḳī-i sīm-endāmdur / ʿīş-i mey-i gül-fāmdur rāḥat-resān-ı rūḥ-ı Cem<br />
G135/4 Dizilmiş lāleler ṣaḥn-ı ḥarīm-i bāġa zeyn olmış / Sarāy-ı şāhda āhda ṣan kāse kāse ḫ˅ān-ı yaġmādur<br />
G420/9 Deryā-yı ṭabʿ-ı pāk-i güher-rīz-i şāhdan āhdan / Lüʾlū-yı fażl u dürr-i kerāmet ṣudūr ide<br />
M3/I/2 Kāʾinātı ḳıldı mirʾāt-ı cemāl-i Şāhdan āhdan / Ġarḳ-ı envār-ı hidāyet Rabb-i ʿizzet ṣubḥ-dem<br />
G337/9 Ḳolında şāhid-i baḫtı görince ol şāh āh āhı āh / Şikāra pençe uran arslana beñzetdüm<br />
K4/17 Cihānda geydügince şāh āh āh-ı āh ı encüm / Zümürrüd taḫtı üzre tāc-ı zerrīn<br />
K5/37 Zümürrüd taḫtına çıḳduḳça şāh āh āh-ı āh ı leşger-i encüm / Cihānı efser-i zerrīn ile ḳılduḳça nūrānī<br />
1049
K22/28 Himmetüñ şimşādınuñ şāh āh āh-ı āh ı bülendi var iken / Ḳanda yapsun şāh-bāz-ı ṭabʿ-ı Bāḳī āşiyān<br />
G8/6 Gūş ṭutsa şāh āh āh-ı āh ı gül çıḳsa libās-ı āl ile / Ḳıṣṣa-ı rengīne başlar lāle-i laʿlīn-ḳabā<br />
G13/1 Ezelden şāh āh āh-ı āh ı ʿaşḳuñ bende-i fermānıyuz cānā / Maḥabbet mülkinüñ sulṭān-ı ʿālī-şānıyuz cānā<br />
G314/4 Ḫaymedür gözlerüm ṭınāb müjem / Nʾola ger ḳonsa aña şāh āh āh-ı āh ı ḫayāl<br />
G403/8 Baḳī <strong>ve</strong>līk biz felek-i dūn-nevāzdan / Müstaġnīyüz mürüv<strong>ve</strong>t-i şāh āh āh-ı āh ı kerīm ile<br />
G408/7 Ḳul olursañ Bāḳıyā ol şāh āh āh-ı āh ı ʿālī-şāne ol / Kim virilmiş ʿizz u devlet dīnine dünyāsına<br />
G429/5 Bāḳī kim ola dirse o şāh āh āh-ı āh ı felek-cenāb / Kem-ter kemīne südde-i devlet-meʾābda<br />
M1/III/3 Ḳılsun kebūd cāmelerin āsmān siyāh / Geysün libās-ı mātem-i Şāh āh āhı āh bütün cihān<br />
K7/14 Lāle hā<strong>ve</strong>n yaḳdı sūsen āsmānīler yine / Şāh āh āh-ı āh ı gül taḫt-ı zümürrüd üzre seyrān eyledi<br />
M1/II/5 Ḥükm-i ḳażāya virdi rıżāyı egerçi kim / Şāh āh āh-ı āh ı ḳażā-tevān u ḳader-dest-gāh idi<br />
G281/3 Bālā-yı serde āteş-i āhum duḫānını / Şāh āh āh-ı āh ı maḥabbet üstine bir sāye-bān ṭutuñ<br />
G310/2 Başladı gül-şende mürġ-i ḫoş-nevā nev-rūzdan / Şāh āh āh-ı āh ı gül bezminde taḳsīm itdi bir ġarrā ġazel<br />
G77/9 Şāh āh āh-i āh bülend-kevkebe māh-ı felek-cenāb / Sulṭān Murād Ḫān-ı sipihr-āsitānı gör<br />
G106/2 Her tāc olamaz faḳr u fenā şāh āh āhına āh ına ser-tāc / Terk ehlinüñ ey ḫ˅āce biraz başı ḳabadur<br />
G197/6 Cünd-i ġam şāh āh āhısın āhısın<br />
ısın ne ġam Bāḳī / Bunca ḫayl ü sipāha mensūbuz<br />
G240/4 Her ġazāluñ tek ü pū itmede ardınca göñül / Şāhlar āhlar eglenemez ṣayd u şikār olmayıcaḳ<br />
G165/1 Göñül Yūsuf gibi çāh-ı zenaḫdānuñda ḳalmışdur / Ḫalāṣ eyle benüm şāhum āhum ki zindānuñda ḳalmışdur<br />
G321/3 Luṭf eyle iñen ḳullaruña cevri çoġ itme / Āh eylemesün kimseye ẓulm eyleme şāhum āhum<br />
G364/2 Beydaḳ-ı ḫāl-i ruḫuñ zülfüñle mestūr eyleme / Almaġa şāhum āhum āhum göñül ferzānesin açmazdan<br />
G546/4 Buyur kem-ter ḳuluñ şāhum āhum āhum irişsün Çīn ü Māçīne / Açup iḳlīm-i Türk-istānı alsun taḫt-ı Ḫāḳānı<br />
G169/4 Sipāh-ı ġam nʾola ayaḳlar ise ʿuşşāḳı / Raʿiyyetine o şāhuñ āhuñ riʿāyeti yoḳdur<br />
G170/5 O şāhuñ āhuñ der-geh-i pākinde ḫidmet ḳılmada Bāḳī / Gözi saḳḳā yaşı āb-ı revān müjgānı cārūdur<br />
G407/7 Dāʾim ey Bāḳī budur şāhuñ āhuñ yüzi aġ olduġı / Aḳ güldür ṭalʿat-ı ḫūbı cihān gül-zārına<br />
şāh āh destūr destūrı destūr ı [1] [1] [1] padişah izni<br />
G505/2 Ṭaḳılup yanına her gün bile ṣalınduġı yitmez / Ayaġın öpmege ṣarḳar nigāruñ şāh āh destūr destūrı destūr<br />
şāh āh u u dervī dervīş dervī ş [1] [1] padişah <strong>ve</strong> derviş ‖ herkes<br />
G137/6 Şāh āh u u dervī dervīşe dervī şe ber-ā-ber yitişür ceẕbe-i ʿaşḳ / Ḥaṣılı teb ṭutıcaḳ her kişi yeksān ditrer<br />
şāh āh u u gedā gedā [1] [1] padişah <strong>ve</strong> dilenci ‖ herkes<br />
G234/1 Maḥabbet ḫusrev-i fermān-dih-i şāh āh u u gedā gedā ancaḳ / Musaḫḫar cümle ʿālem ʿaşḳa bir sırr-ı Ḫudā ancaḳ<br />
1050<br />
Şāh āh Erd Erdşīr Erd şīr [1] [1] Erdşir eski İran hükümdarlarına <strong>ve</strong>rilen ad olup öfkeli, gazaplı; yiğit,<br />
kahraman anlamlarına gelir. Verilen tanıkta, kahraman padişah anlamında olup Kanunî’den<br />
sonra tahta geçen Sultan Selim’i niteleme bağlamında kullanılmıştır. MİTOLOJİK UNSURLAR, s.<br />
165.<br />
M1/VII/4 Behrām-ı vaḳti gūra yitürdi bu ṣayd-gāh / Var işigine ḫidmet-i Şāh āh Erd Erdşīri Erd şīri gör<br />
Şāh āh Selīm Selīm [1] [1] [1] Yavuz Sultan Selim<br />
G99/7 Bāḳī hümā-yı evc-i saʿādet zamānede / Şāhīn baḳışlu Şāh āh Selīmüñ Selīmüñ Selīmüñ şikārıdur<br />
Şāh āh Süleymān Süleymān [1] [1] Kanunî Süleyman<br />
K2/13 Dā<strong>ve</strong>r-i devr-i zamān Şāh āh Süleymān Süleymān ol kim / Yüz sürer pāy-i semendine mülūk-i devrān<br />
Şāh āh Süleymān Süleymān-ı Süleymān ı ı kkām<br />
k<br />
ām ām-rān ām ān [2] [2] muzaffer Sultan Süleyman; ‘kām-rān’ ın ‘muzaffer anlamı için<br />
bkz. LO, s. 686.
K1/15 Sulṭān-ı şarḳ u ġarb şehenşāh-ı baḥr u ber / Dārā-yı dehr Şāh āh Süleymān Süleymān-ı Süleymān ı kkām<br />
k<br />
ām ām-rān ām ān<br />
M1/III/4 Yaḳsun derūn-ı sīne-i ins ü perīde dāġ / Nār-ı firāḳ-ı Şāh āh Süleymān Süleymān-ı Süleymān ı kkām<br />
k<br />
ām ām-rān ām ān<br />
şāhlar āhlar şeh şeh-zādeler şeh ādeler der der-gāh der<br />
āh āhı āh ı [1] şahlar şehzadeler sarayı ‖ İstanbul<br />
K6/12 ʿĀleme çekdi simāṭ-ı niʿmet-i bī-minnetin / Şāhlar āhlar şeh şeh-zādeler şeh ādeler der der-gāh der<br />
āh āhına āh ına mihmān gelür<br />
şāh āh āh-ı āh ı dery deryā-dil dery<br />
dil [1] gönlü geniş Padişah (Sultan Selim) ‖ cömert<br />
K5/7 Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i cihān sulṭān-ı ʿādil şāh āh āh-ı āh ı dery deryā-dil dery<br />
dil / Ser-efrāz u serīr-efrūz-ı tāc u taḫt-ı sulṭānī<br />
şāh āh āh-ı āh ı ʿAcem ʿAcem [1] İran hükümdarı<br />
K16/12 Pā-māl-i esb-i devleti küffār-i ḫāk-sār / Ḫāḳān-ı Çīn muṭīʿ ola şāh āh āh-ı āh ı ʿAc ʿAcem ʿAc<br />
em gibi<br />
şāh āh āh-ı āh ı ʿādil ʿādil [2]<br />
[2]<br />
1. adaletli padişah (Sultan Murad)<br />
K7/17 Şāh āh āh-ı āh ı ʿādil ʿādil Ḫān Murād ol kim nesīm-i ʿadl ile / Luṭfı bāġ-ı ʿālemi reşk-i gül-istān eyledi<br />
2. adaletli padişah ‖ sevgili<br />
G500/3 Ḳapuñda dād umar ey şāh āh āh-ı āh ı ı ʿādil ʿādil ʿādil / Dil-i mecnūnı gör dīvāne geldi<br />
şāh āh āh-ı āh ı ʿālem ʿālem [2] [2] dünya hükümdarı ‖ Kanunî Süleyman<br />
M1/V/1 Gün ṭoġdı Şāh āh āh-ı āh ı ı ʿālem ʿālem ʿālem uyanmaz mı ḫ˅ābdan / Ḳılmaz mı cil<strong>ve</strong> ḫayme-i gerdūn-cenābdan<br />
M1/VIII/1 Ḳılduḳça Şāh āh āh-ı āh ı ʿāleme ʿāleme ʿāleme Ḥaḳ fażl u raḥmeti / Virsün cihānda Ḥażret-i Pāşāya devleti<br />
şāh āh āh-ı āh ı cev cevān cev<br />
ān ān-ba ān ba baḫt ba ḫt [1] bahtı açık/bahtiyar padişah (Sultan III. Mehmet <strong>ve</strong>ya Sultan Murad)<br />
K12/14 Devlet-i şāh āh āh-ı āh ı cev cevān cev<br />
ān ān-ba ān ba baḫta<br />
ḫta duʿā ḳıl ki seni / Kimse çekmez ilerü himmet-i şāhāne çeker<br />
şāh āh āh-ı āh ı cev cevān cev<br />
ān ān-ba ān ba baḫt<br />
ḫt-ı ḫt ı cih cihān cih<br />
ān ān [3] [3]<br />
1. bahtı açık dünya padişahı<br />
G537/7 Bāḳıyā şāh-ı ı cev cevān cev<br />
ān ān-ba ān ba baḫt baḫt<br />
ḫt-ı ḫt ı cih cihān cih<br />
ān ṣaġ olsun / Ġayra minnet ḳomadı himmet-i bī-hem-tāsı<br />
2. Kanunî Süleyman’ın kızı Mihrümah Sultan’ın ölümü bağlamında;<br />
M2/V/4 ʿĀḳıbet yoḳlıḳ imiş kār-ı cihān ey Bāḳī / Nʾidelüm Şāh āh āh-ı āh ı cev cevān cev<br />
ān ān-ba ān ba baḫt<br />
ḫt-ı ḫt ı cih cihān cih<br />
ān var olsun<br />
3. Sultan Murad’ın cülusu bağlamında;<br />
M3/I/6 Nevbet ol Şāh āh āh-ı āh ı cev cevān cev<br />
ān ān-ba ān ba baḫt<br />
ḫt-ı ḫt ı ı cih cihānuñdur<br />
cih<br />
ānuñdur diyü / Çaldılar eflākdan kūs-ı beşāret ṣubḥ-dem<br />
1051<br />
şāh āh āh-ı āh ı cev cevān cev<br />
ān ān-merd ān merd merd-i merd i ba baḫtiyār ba<br />
ḫtiyār [1] [1] talihi kutlu cömert padişah (Sultan III. Mehmet’in cülusu<br />
bağlamında)<br />
K9/4 Ḳıldı zemīni berf gibi naḳd-i sīme ġarḳ / İnʿām-ı ʿām-ı şāh āh āh-ı āh ı cev cevān cev<br />
ān ān-merd ān merd merd-i merd i ba baḫtiyār ba<br />
ḫtiyār<br />
şāh āh āh-ı āh ı Cemş Cemşīd Cemş<br />
īd īd-ḫa īd ḫa ḫaşem ḫa şem [1] Cemşid görkemli/heybetli padişah ‖ Kanunî Süleyman<br />
K2/14 Şāh āh āh-ı āh ı Cemş Cemşīd Cemş<br />
īd īd-ḫa īd ḫa ḫaşem ḫa şem Ḫusrev-i ḫurşīd-ʿalem / Ser ü ser-dār-ı ser-efrāz-ı selāṭīn-i zamān<br />
şāh āh āh-ı āh ı cih cihān cih<br />
ān [12]<br />
1. dünya padişahı<br />
G117/3 Raḫt u baḫtın zevraḳuñ ḫışm āteşine yaḳmaġa / Vardılar ġammāzlar şāh āh āh-ı āh ı cih cihāna cih<br />
āna āna çaḳdılar<br />
G484/6 Añarlar devlet-i şāh āh āh-ı āh ı cih cihānda cih<br />
ānda nāmuñ ey Bāḳī / Süleymān yād olınduḳça bile meẕkūr olur mūrı<br />
Sultan Murad bağlamında;<br />
K7/25 Anlar itdi ḫākden eflāke gerçi ser-firāz / Menzilin şāh āh āh-ı āh ı cih cihān cih<br />
ān eyvān-ı Keyvān eyledi<br />
Sultan Mehmed bağlamında;<br />
K9/22 Destinde ḫāme fażl u belāġat nihālidür / Medḥ ü s̱enā-yı şāh āh āh-ı āh ı cih cihān cih<br />
ān aña berg ü bār
Sultan Mehmed bağlamında;<br />
K15/9 Sözin lüʾlū-yı lālādan zamāne ṭutdı ẕī-ḳıymet / Neden şāh āh āh-ı āh ı cih cihān cih<br />
ān bī-ḳıymet eyler böyle lālāyı<br />
Sultan Selim bağlamında;<br />
K5/36 Duʿā-yı devlet-i şāh āh āh-ı āh ı ı cih cihāna cih<br />
āna başla ey Bāḳī / Ḫudā pāyende ḳılsun tāc u taḫt-ı ẓıll-ı Yezdānı<br />
Sultan Murad bağlamında;<br />
G546/2 İrişdi nev-be-nev nuṣret o manṣūr oldı her nevbet / Muẓaffer eyledi şāh āh āh-ı āh ı cih cihān cih<br />
ān ānı ān fażl-ı Rabbānī<br />
2. dünya padişahı ‖ sevgili/dünyalar güzeli<br />
G68/4 Gözeden ʿālemi müjgānuñ ile ġamzeñdür / Dime ey şāh āh āh-ı āh ı cih cihān cih<br />
ān tīġ u sinānum gözedür<br />
G68/5 Çeşm-zaḫm-ı felegi nʾeyledi gör ey Bāḳī / Dime bir daḫı beni şāh āh āh-ı āh ı cih cihānu cih<br />
ānu ānum ānu gözedür<br />
G146/3 Uydurup leşger-i ʿuşşāḳını ol şāh āh āh-ı āh ı cih cihān cih<br />
ān / Nāz ile ṣalını ṣalını ʿalem gibi gelür<br />
G311/7 Nūş itmeyince cürʿa-i şāh āh āh-ı āh ı ı cih cihān cih<br />
ān ānı ān ḫāk / Kān içre ḥāṣıl olmadı kāmil-ʿayār laʿl<br />
G337/7 Cilā-yı āyīne-i āb-ı cūyı seyr itdüm / Ṣafā-yı meşreb-i şāh āh āh-ı āh ı cih cihāna cih āna beñzetdüm<br />
şāh āh āh-i āh i cih cihān cih<br />
ān ān-tāb ān āb [1] [1] dünyayı aydınlatan padişah ‖ sevgili/dünyalar güzeli<br />
G186/2 Ḳapuñda ḳullara ẓulm ü cefā itme <strong>ve</strong>fā eyle / Benüm şāh āh āh-i āh i cih cihān cih<br />
ān ān-tābum ān ābum kerem eyle <strong>ve</strong>fā yigdür<br />
şāh āh āh-ı āh ı cih cihān cih<br />
ān ān-bān ān ān [1] dünyayı görüp gözeten padişah ‖ Sultan III. Mehmet<br />
K11/6 Zamāne eylemez ḥürmet amān virmez dem-i furṣat / Gerek dervīş-i dil-rīş ol gerek şāh āh āh-ı āh ı cih cihān cih<br />
ān ān-bān ān ān ol<br />
Şāh āh āh-ı āh ı cih cihān cih<br />
ān ān-sit ān sit sitān sit ān [1] [1] dünya fatihi padişah ‖ Kanunî Süleyman<br />
K1/12 Kim bu niẓāmı virmedi ʿālem sarāyına / İllā ki yümn-i devlet-i Şāh āh āh-ı āh ı cih cihān cih<br />
ān ān-sit ān sit sitān sit ān<br />
Şāh āh āh-ı āh ı ı felek felek-ḳadr felek<br />
ḳadr ḳadr [1] felekler kadar yüce padişah ‖ Kanunî Süleyman<br />
K3/10 O Şāh āh āh-ı āh ı felek felek-ḳadr felek<br />
ḳadr kim der-gehine / Mülūk-i cihān bende ʿālem musaḫḫar<br />
şāh āh āh-ı āh ı kkām<br />
k<br />
ām ām-rān ām ān [1] muradına ermiş/muzaffer padişah ‖ sevgili<br />
G73/3 İltifat-ı ḥāl-i dervīşe ʿulüvv-i şān ḳomaz / Hep bilür aḥvāli şāh āh āh-ı āh ı kkām<br />
k<br />
ām ām-rān ām ān bilmezlenür<br />
1052<br />
şāh āh āh-ı āh ı ḳa ḳażā ḳa ḳażā<br />
żā-tev żā tev tevān tev ān u u ḳader ḳader-dest ḳader<br />
dest dest-gāh dest āh [1] kaza kuv<strong>ve</strong>tli <strong>ve</strong> kader kudretli padişah ‖ Kanunî<br />
Süleyman<br />
M1/II/5 Ḥükm-i ḳażāya virdi rıżāyı egerçi kim / Şāh āh āh-ı āh ı ḳa ḳażā ḳa ḳażā<br />
żā-tev żā tev tevān tev ān u u ḳader ḳader-dest ḳader<br />
dest dest-gāh dest āh idi<br />
şāh-ı ı kiş<strong>ve</strong>r [1] ülkeler fetheden padişah/dilber; bkz. ‘şeh-ı kiş<strong>ve</strong>r’ md.<br />
G235/5 Şāh āh āh-ı āh ı kiş<strong>ve</strong>rden dilā gel çekme sancaḳ minnetin / Kendü dūd-ı āhıdur zīrā livā-yı mīr-i ʿaşḳ<br />
şāh āh āh-ı āh ı ma maʿdelet ma<br />
ʿdelet ʿdelet-güster ʿdelet güster [1] âdil padişah<br />
K10/9 Bāḳıyā çarḫ-ı sitem-kāruñ ne cevr itdüklerin / Yek-be-yek ʿarż it ki şāh āh āh-ı āh ı ma maʿdelet ma<br />
ʿdelet ʿdelet-güster<br />
ʿdelet güster bile<br />
Şāh āh āh-ı āh ı Merd Merdān Merd<br />
ān [1] [1] [1] mertlerin/yiğitlerin padişahı (Sultan III. Mehmed) ‖ Hz. Ali<br />
K14/13 Didi Behrām-ı düşmen-kām gördi ḍarb-ı şemşīrin / Ḳoluña ḳuv<strong>ve</strong>t ey rūz-ı <strong>ve</strong>ġānuñ Şāh āh āh-ı āh ı Merd Merdān Merd<br />
ān ānı ān<br />
şāh āh āh-ı āh ı mu muḳbil mu<br />
ḳbil [1] [1] halkın sevgilisi padişah ‖ Sultan Selim<br />
G470/6 Yaʿnī o şāh āh āh-ı āh ı mu muḳbil mu<br />
ḳbil ol nükte-dān-ı kāmil / Ṣāḥib-ḳırān-ı ʿādil Sulṭān Selīm Ḫāne<br />
şāh āh āh-ı āh ı şşāhān<br />
ş<br />
āhān [1] [1] padişahlar padiaşahı ‖ Sultan Murad Han<br />
K7/27 Ḫusrevā sen ser-<strong>ve</strong>ri ol şāh āh āh-ı āh ı şşāhān<br />
ş<br />
āhān eyleyen / Ben ḳuluñ erbāb-ı ṭabʿa mīr-i mīrān eyledi<br />
şāh āh āh-ı āh ı Sikender Sikender-der Sikender<br />
der der [1] İskender kapılı padişah ‖ cömert padişah<br />
G417/6 Niçün maḥrūm ola sāʾiller ey şāh āh āh-ı āh ı Sikender Sikender-der<br />
Sikender<br />
der der / Revādur kāhuña Dārā gelüp eylerse deryūze<br />
şāh āh āh-ı āh ı Sikender Sikender-efser Sikender<br />
efser [1] İskender taçlı padişah ‖ Kanunî Süleyman<br />
M1/II/1 Ḥaḳḳā ki zīb ü zīnet-i iḳbāl ü cāh idi / Şāh āh āh-ı āh ı Sikender Sikender-efser<br />
Sikender<br />
efser ü Dārā-sipāh idi
şāh āh āh-ı āh ı şşīr<br />
ş<br />
īr īr-ceng īr ceng [1] aslan pençeli/bileği güçlü padişah ‖ Kanunî Süleyman<br />
M1/I/5 ʿİbret gözinde niceye dek ġaflet uyḫusı / Yitmez mi saña vāḳıʿa-i Şāh āh āh-ı āh ı şīr-ceng<br />
şāh āh āh-ı āh ı ttāc<br />
t<br />
āc āc-dār āc ār [2] [2] tac sahibi hükümdar<br />
G412/5 Nis̱ār it bezmine Bāḳī bu dürr-i pāki seyr itsün / Muraṣṣaʿ cāmı ṭutduḳça o şāh āh āh-ı āh ı ttāc<br />
t<br />
āc āc-dār āc ār elde<br />
G160/3 Cām-ı şarāb-ı nāb ile rindān-ı mey-gede / Öz ʿāleminde her biri bir şāh āh āh-ı āh ı ttāc<br />
t<br />
āc āc-dār āc<br />
şāh āh āh-ı āh ı Fer Ferīdūn Fer<br />
īdūn īdūn-fer īdūn fer [1] Feridun kudretli padişah<br />
G1/8 Redd olmaz o leblerden olan ṭurma duʿā ḳıl / Dārā-yı cihān Şāh āh āh-ı āh ı Fer Ferīdūn Fer<br />
īdūn īdūn-fere īdūn fere cānā<br />
1053<br />
şāh āh āh-ı āh ı ḫuceste ḫuceste-ṭāliʿ ḫuceste ṭāliʿ u u ferḫunde ferḫunde-rūzgār ferḫunde<br />
ūzgār [1] zamanı kutlu talihi uğurlu padişah ‖ Sultan III.<br />
Mehmet<br />
K9/17 ʿAhdi zamānı emn ü emān-ı cihāniyān / Şāh āh āh-ı āh ı ḫuceste ḫuceste-ṭāliʿ ḫuceste ṭāliʿ u ferḫunde ferḫunde-rūzgār<br />
ferḫunde<br />
ūzgār ūzgār<br />
şāh āh āh-ı āh ı yeg yegāne yeg<br />
āne [1] [1] Sultan Mehmet<br />
K16/7 Meşhūr bezm-i devlet-i şāh āh āh-ı āh ı yeg yegānede yeg<br />
ānede / Ṭabʿuñ ṣafā-yı meşreb ile Cām-ı Cem gibi<br />
şāhān āhān [4] [4] padişahlar<br />
K7/31 Secde-gāh itsün cihāna ḫāk-i der-gāhuñ o kim / Āsitānuñ ḳıble-i iḳbāl-i şāhān āhān eyledi<br />
K4/16 Kemālin añlayup bir bir öñinde / Ḳomışlar yüz yire şāhān āhān āhān-ı āhān ı ı pīşīn<br />
K16/8 Ol şeh-süvār-ı ʿarṣa-i iḳbāl ü baḫt kim / Şāhān āhān āhān-ı āhān dehr atı öñince ḫadem gibi<br />
G87/4 Ferzāne-i cihānsın o ruḫlarla sen bu gün / Şāhān āhān āhān-ı āhān ḥüsn atuñ öñince piyādedür<br />
şāhān āhān āhān-ı āhān ı ttāc<br />
t<br />
āc āc-dār āc ār [2] [2] tac sahibi hükümdarlar<br />
K1/13 Bālā-nişīn-i mesned-i şāhān āhān āhān-ı āhān ı ttāc<br />
t<br />
āc āc-dār āc ār ār / Vālā-nişān-ı maʿreke-i ʿarṣa-i Keyān<br />
K9/8 Ol āsitānı ḳıble-i iḳbāl u baḫt olan / Sulṭān Meḥemmed aʿẓam-ı şāhān āhān āhān-ı āhān ı ttāc<br />
t<br />
āc āc-dār āc ār<br />
şāhān āhān u u derv dervīşān derv<br />
şān [1] padişahlar da dervişler de ‖ herkes<br />
K6/10 Ḫān Murād ol kāʾinātuñ ḳıble-i iḳbāli kim / Kaʿbe-i der-gāhına şāhān āhān u u dervī dervīşān dervī şān gelür<br />
şāhāne āhāne [4]<br />
[4]<br />
1. padişahın lutfu (Sultan Murad <strong>ve</strong>ya Sultan III. Mehmed bağlamında)<br />
K12/14 Devlet-i şāh-ı cevān-baḫta duʿā ḳıl ki seni / Kimse çekmez ilerü himmet-i şāhāne āhāne çeker<br />
2. şahlara yaraşır ‖ çok mükemmel, çok güzel<br />
K14/30 Hemān āyīne-i sırr-ı Ḫudādur ṭabʿ-ı şāhāne āhāne / Müberrā ġıll u ġışdan ḳalbi ṣāf u sāde sulṭānī<br />
K27/5 Muraṣṣaʿ cāmlarla bir ʿaceb şāhāne āhāne meclisdür / Düşinde görmedi Cem böyle ʿişret-ḫāne-i zībā<br />
G58/3 Her gedā-ṭabʿ añlamaz āyīn-i Cemdür bezm-i mey / Bunda bir şāhāne āhāne ṭavr u özge ʿālem vardur<br />
şāh āh āh-bāz āh āz [7] beyaz <strong>ve</strong> iri doğan; ‘ekseriyâ selâtin şikâr ederler. Gayette güzel olur.<br />
Türkî’de toygun derler’, krş. BURHÂN, s. 705.<br />
K20/10 Ḳanadı gūşesidür āşiyāneden görinür / Ferāġa vardı meger şāh āh āh-bāz āh āz āz-ı āz ı zerrīn-bāl<br />
K22/28 Himmetüñ şimşādınuñ şāh-ı bülendi var iken / Ḳanda yapsun şāh āh āh-bāz āh āz āz-ı āz ı ṭabʿ-ı Bāḳī āşiyān<br />
G412/3 Ne mümkin mürġ-i dil vaṣluñ hevāsından güẕār itmek / Ṭutar ṣayyād-ı ġamzeñ şāh āh āh-bāz āh āz āz-ı āz ı cān-şikār elde<br />
G59/7 Şāh āh āh-bāz āh āz āz-ı āz ṭabʿumuñ pervāzın urmaz kimseler / Çāre ey Bāḳī hemān olur öñince varalar<br />
G151/4 Ġarażuñ ṣayd ise ey dil o hümā-pervāzı / Şāh āh āh-bāz āh āz āz-ı āz naẓar-ı himmetüñi ṣal yiter<br />
G178/3 Zāġlar bir kebk-i raʿnādan üşüp ayırdılar / Şāh āh āh-bāz āh āz āz-ı āz ʿaşḳ iken elden şikārum aldılar<br />
G388/5 Māʾil ol Bāḳī-ṣıfat dāʾim hümālar ṣaydına / Şāh āh āh-bāz āh āz āz-ı āz himmetüñ göklerde pervāz eylesün<br />
şāhen āhen āhenşāh āhen şāh [1] padişahlar padişahı ‖ padişah<br />
G274/6 Dest-gīrüñ yine şāhen āhen āhenşeh<br />
şeh-i şeh devrān yaraşur / Sāḳī-i devr-i felek cām ṣunarsa el çek
1054<br />
şāhen āhen āhenşāh<br />
şāh-ı şāh ı ḫūbān ḫūbān [1] [1] güzeller güzeli ‖ güzeller şâhı; bkz. ‘ḫusrev-i ḫūbān’, ‘sulṭān-ı ḫūbān’,<br />
‘şeh-i ḫūbān’<br />
G438/3 Kāküli ṣanmañ görinen ṭāʾir-i devlet hümā / Sāye ṣalmışdur o şāhen āhen āhenşāh<br />
şāh-ı şāh ı ḫūbān ḫūbān üstine<br />
şāhen āhen āhenşāh<br />
şāh-ı şāh ı ʿālī ʿālī-şān ʿālī<br />
ān [2] [2] şanı yüce padişah<br />
1. Sultan Mehmed bağlamında;<br />
K13/12 Ḳaṣr-ı ḳadrüñ āsmān eyler olursa dest-gīr / Himmet-i vālā-yı şāhen āhen āhenşāh<br />
şāh-ı şāh ı ʿālī ʿālī-şān ʿālī<br />
ān eger<br />
2. Sultan Murad bağlamında;<br />
K6/9 Cānuma cānlar ḳatar gelse peyām-ı vaṣl-ı yār / Ṣan nesīm-i luṭf-ı Şāhen āhen āhenşāh<br />
şāh-ı şāh ı ı ʿālī ʿālī-şān ʿālī<br />
ān gelür<br />
şāhen āhen āhenşeh<br />
şeh-i şeh i i ʿālī ʿālī-na ʿālī<br />
na naẓar na ẓar [1] lutfu yüce padişah ‖ Sultan III. Murad<br />
G78/6 Sulṭān Murād-ı tāc-<strong>ve</strong>r fermān-revā-yı baḥr u ber / Ṣāḥib-ḳırān-ı dād-ger şāhen āhen āhenşeh<br />
şeh-i şeh i ʿālī ʿālī-na ʿālī<br />
na naẓar naẓar<br />
ẓar<br />
şāhen āhen āhenşeh<br />
şeh-i şeh i i ṣāḥib ṣāḥib-kerem ṣāḥib kerem [1] kerem sahibi/cömert padişah ‖ Sultan Selim<br />
G318/5 Bād-ı seḥerden ḫoş-nesīm ḫulḳ-ı ḫudā<strong>ve</strong>nd-i kerīm / Sulṭān-ı ʿādil Ḫān Selīm şāhen āhen āhenşeh<br />
şeh-i şeh i i ṣāḥib ṣāḥib-kerem<br />
ṣāḥib kerem<br />
şāhen āhen āhenşeh<br />
şeh-i şeh i i encüm encüm-ḥa encüm<br />
ḥa ḥaşem ḥaşem<br />
şem [1] [1] yıldızlar gibi görkemli padişah (askeri çok olma yönüyle) ‖<br />
Sultan Selim<br />
G318/7 Ḫurşīd-<strong>ve</strong>ş pür-nūr u fer Nāhīd-<strong>ve</strong>ş rūşen-güher / Keyvān-ṣıfat ʿālī-naẓar şāhen āhen āhenşeh<br />
şeh-i şeh i i encüm encüm-ḥa encüm<br />
ḥa ḥaşem ḥa şem<br />
şāhī āhī [3]<br />
[3]<br />
1. şahlara yaraşır ‖ çok mükemmel, kusursuz<br />
K4/15 Şikār itmek nedür maʿnā hümāsın / Bulınsa ṭabʿ-ı şāhī āhī gibi şāhīn<br />
K9/2 Gün gibi tāc-ı devlet-i şāhī āhī ṭulūʿ idüp / Kevn ü mekāna virdi żiyā āfitāb-vār<br />
2. Kanunî Süleyman<br />
M1/III/3 Ḳılsun kebūd cāmelerin āsmān siyāh / Geysün libās-ı mātem-i Şāhī āhī bütün cihān<br />
şāh āh āh-na āh na naẓar na ẓar [1] yüce bakışlı ‖ tecrübeli, gün görmüş<br />
G1/6 Ben şāh āh āh-na āh na naẓar na ẓar rind-i cihān aña direm kim / Nergis gibi göz dikmeye sīm ü zere cānā<br />
şāh āh āh-süv āh süv süvār süv ār [1] [1] usta binici ‖ öncü<br />
K25/19 Füṣeḥā vü büleġā bezmine mīr-i meclis / ʿUlemā vü fużalā zümresine şāh āh āh-süv āh süv süvār süv ār<br />
şāḫ ḫ [13] [13] dal<br />
G311/4 Nāzük nihāli ol leb ü ruḫsār-ı āl ile / Bir şāḫdur ḫdur ki olmış aña berg ü bār laʿl<br />
K3/4 Egerçi ser-āmed geçer şāḫ-ı ı sünbül / Muʿanber ṣaçuñla ḳaçan ola hem-ser<br />
K25/8 Dehr bir şāḫ-ı ı sipend urdı felek micmerine / Meh-i nev ṣanma şafaḳda görinen zerd ü nizār<br />
G78/7 Destān-serā-yı midḥati şāḫ-ı ı ı ṭarabda naġme-sāz / Ṭāvūs-ı baḫt u devleti bām-ı felekde cil<strong>ve</strong>-ger<br />
G120/1 Ṣalınan kūyında ol serv-i semen-sīmā mıdur / Gül-şen-i cennetde şāḫ-ı ı Sidre vü Ṭūbā mıdur<br />
G127/4 Ḫaṭ-ı menşūr-ı devletdür benefşe rind-i mey-ḫ˅āra / Çemende şāḫ-ı ı sünbül aña bir ṭuġrā-yı ġarrādur<br />
G311/9 Bāġ içre dökse cürʿasın altun piyālesi / Zer ḥoḳḳalarla bitüre şāḫ-ı ı enār laʿl<br />
G332/4 Benem ol şāḫ-ı ı nihāl-i çemen-i miḥnet kim / Mī<strong>ve</strong>-i maʿrifet ü fażl u hüner bükdi bilüm<br />
G333/2 Ḥarīm-i Beyt-i Maʿmūruñdan aʿlā olmaya Kaʿbe / Degüldür şāḫ-ı ı Sidre ḳāmetüñden müntehā ḳıblem<br />
G470/2 Şāḫ-ı ı şükūfe döndi bir sīm-ten nigāre / Her bir nihāl-i mevzūn bir serv-ḳad cevāne<br />
G112/4 Nihāl-i cefā şāḫıdur ıdur ḳadd-i yār / Anuñ mī<strong>ve</strong>si şī<strong>ve</strong> vü nāz olur<br />
G143/3 Ḳarār itmez göñül mürġi bu bāġuñ degme şāḫında ında / Nihāl-i ḳadd-i dil-ber gibi bir serv-i bülend ister<br />
K21/7 Pür oldı şāḫlar ḫlar ḫları ḫlar üzre yaḫdan āyīneler / Ġarīb ṣūrete girdi bu faṣl içinde ġazāl
şāḫ-ı ı çen çenār çen<br />
ār [2] çınar dalı<br />
K18/38 Ser<strong>ve</strong>rā cānı mı var devletüñ eyyāmında / Sünbülüñ ṭurrasına el uzada şāḫ-ı ı çen çenār çen<br />
ār<br />
K22/11 Dest-bürd-i ṣarṣarı āḫır görüp şāḫ-ı çen çenār çen<br />
ār / Didi el arḳası yirde āferīnler pehlevān<br />
şāḫ-ı ı gül [13] gül dalı<br />
G34/4 Her dūna şāḫ-ı ı gül gibi meyl itme dostum / Düşmez giyāha hem-ser ola serv-i ser-bülend<br />
G39/4 Ṣalınur her şāḫ-ı ı gül nāzük nihāl-i erġavān / Bāġ-ı cennetden nişān virdi bahār-istān-ı ʿīd<br />
G78/5 Bāḳī nis̱ār-ı maḳdem-i sulṭān-ı ʿālī-şān içün / Destinde şāḫ-ı ı gül ṭutar laʿlīn ṭabaḳ lüʾlū-yı ter<br />
G109/2 Küh-sār-ı ġamda göz yaşı hecrüñle dem-be-dem / Ḫāşāk u ḫārı şāḫ-ı ı gül ü er erġavān er<br />
ġavān ider<br />
G287/2 İtdi nis̱ār ʿāleme kef-i nesīm sīm / Gül-şende şāḫ-ı ı gül gibi sen de dökil ṣaçıl<br />
G332/3 Bülbülüñ medḥ idüp ol şāḫ-ı ı gül gül-i gül<br />
ter didügi / Bir ʿömür dörpüsidür ḳaddüñe nisbet güzelüm<br />
G499/1 Ṭutsa cām-ı bāde-i gül-gūnı <strong>ve</strong>rd-i ter gibi / Sāʿid-i sāḳī olur şāḫ-ı ı gül gül-i gül<br />
i aaḥmer<br />
a<br />
ḥmer gibi<br />
K18/29 Şāḫ-ı ı gül gül neşv ü nemā bulsa nem-i luṭfından / Ola her ġonca-i ter bülbül-i şīrīn-güftār<br />
G103/6 Şāḫ-ı ı gül ü nihāl-i semen biri birinüñ / İrdi o dem ki ḳolını boynına ṣalalar<br />
G123/1 Şāḫ-ı ı ı gülde gülde jāle düşmiş ġonca-i raʿnā mıdur / Şāh āh āh elinde yā muraṣṣaʿ sāġar-ı ṣahbā mıdur<br />
G240/1 Seyr-i gül-şende ne ḥāṣıl bile yār olmayıcaḳ / Şāḫ-ı ı ı gülden ne biter tāze bahār olmayıcaḳ<br />
G403/2 Yaḳlaşdı ol ki bād ola enfās-ı ʿĪsevī / Şāḫ-ı ı ı gül ide baḥs̱ dıraḫt-ı Kelīm ile<br />
G499/1 Ṭutsa cām-ı bāde-i gül-gūnı <strong>ve</strong>rd-i ter gibi / Sāʿid-i sāḳī olur şāḫ-ı gül gül-i gül<br />
i i aaḥmer<br />
a<br />
ḥmer gibi<br />
şāḫ-ı ı merc mercān merc<br />
ān [1] [1] mercan dalı<br />
G128/5 Yaşum deryādur ey Bāḳī içinde şāḫ-ı ı merc mercān merc<br />
ān ānı ān / Ḫayāl-i naḫl-i bālā-yı nihāl-i erġavānumdur<br />
şāḫ-ı ı nergis [2] nergis dalı<br />
K26/4 Görinür ṣaḥn-ı çemenden yine şāḫ-ı ı nergis / Āsmāndan nitekim heyʾet-i ʿıḳd-ı Pervīn<br />
G455/4 Gösterür ṣaḥn-ı gül-istān çarḫ-ı mīnādan nişān / Şāḫ-ı ı nergis bāġda şekl-i S̱üreyyādur yine<br />
şāḫ-sār ār [1] [1] ağaç ‖ imparatorluk<br />
G122/10 Āsūde ẓıll-ı rāyet-i ʿadlinde kāʾināt / Kevn ü mekāna sāye ṣalan şāḫ-sār ār ārı ār gör<br />
şāhid āhid [8] [8] şahit, tanık ‖ güzel, dilber<br />
G42/5 Sözinden ne ġam Bāḳıyā müddeʿīnüñ / Saña māʾil olınca ʿālemde şāhid āhid<br />
K7/29 Maṭlaʿ-ı ṣubḥ-ı ẓaferden şāhid āhid āhid-i āhid i nuṣret yüzin / Gün gibi āyīne-i tīġuñ nümāyān eyledi<br />
K18/34 Manẓar-ı ḳaṣr-ı saʿādetden anuñ reʾyi gibi / Rūy göstermedi bir şāhid āhid āhid-i āhid i ḫurrem-dīdār<br />
M3/II/6 Kim biri bir dil-ber-i zerrīn-külāh-ı baḫtdur / Ol biri bir şāhid āhid āhid-i āhid i laʿlīn-ḳabā-yı salṭanat<br />
G233/6 Ṭalʿat-i şāhid āhid āhid-i āhid i iḳbāl nümāyān olmaz / Sīne-i ehl-i ṣafā āyīne-dār olmayıcaḳ<br />
G240/5 Bāḳıyā şāhid āhid āhid-i āhid i maḳṣūd olur çihre-nümā / Ṣāf u pāk āyīne-i dilde ġubār olmayıcaḳ<br />
G337/9 Ḳolında şāhid āhid āhid-i āhid i i baḫtı görince ol şāhı / Şikāra pençe uran arslana beñzetdüm<br />
K14/31 Mücellā sīnesi āyīne-dār-ı şāhid āhid āhid-i āhid i ġaybī / Muṣaffā ḫāṭırı ṣūret-peẕīr-i rāz-ı pinhānī<br />
şāhid āhid āhid-i āhid i kkāşāne<br />
k<br />
şāne [1] [1] cariye<br />
G173/3 Benefşe kendüyi zülfüñe teşbīh itse incinme / Ki ol bir şāhid āhid āhid-i āhid i kkāşānedür<br />
k<br />
şānedür bāzāre düşmişdür<br />
şāhid āhid āhid-i āhid i ma maʿnā ma<br />
ʿnā ʿnā [3] [3] [3] mana güzeli/dilberi<br />
K12/11 Dāmen-i şāhid āhid āhid-i āhid i ma maʿnāya ma<br />
ʿnāya ʿnāya biri dest uramaz / Çoġ olur gerçi ser-i fikri girībāne çeker<br />
K25/32 Noḳṭalar kim dökilür ḫāme-i müşgīnüñden / Her biri şāhid āhid āhid-i āhid i ma maʿnāya ma<br />
ʿnāya olur ḫāl-i ʿiẕār<br />
G425/6 Cil<strong>ve</strong>-gāh-ı şāhid āhid āhid-i āhid i ma maʿnā ma<br />
ʿnā ʿnā olaldan Bāḳıyā / Reşk ider āyīneler ṭabʿ-ı ṣafā-āyīnüñe<br />
şāhid āhid āhid-i āhid i zzūr<br />
z<br />
ūr [1] [1] yalancı şahit<br />
G505/3 Güvāhī zūr-ı bāzūsın getürmiş Kūh-ken ʿaşḳa / Bu devr içre ḳabūl itmezler ammā şāhid āhid āhid-i āhid i i zzūr<br />
z<br />
ūr ūrı<br />
ūr<br />
1055
şāhīn āhīn [2] [2] (avcı kuş olması bağlamıyla)<br />
K4/15 Şikār itmek nedür maʿnā hümāsın / Bulınsa ṭabʿ-ı şāhī gibi şāhīn āhīn<br />
G260/4 Şāhīn āhīn eline düşmişe döndi tezerv-i dil / İndi süzildi üstine iki ḳara gözüñ<br />
1056<br />
şāhīn āhīn ba baḳışlu ba ışlu [1] [1] sert <strong>ve</strong> keskin bakışlı ‖ heybetli, azametli (Sultan Selim’i niteleme<br />
bağlamında)<br />
G99/7 Bāḳī hümā-yı evc-i saʿādet zamānede / Şāhīn āhīn ba baḳışlu ba ışlu Şāh Selīmüñ şikārıdur<br />
şāhīn āhīn yuvas yuvası yuvas ı [1] [1] başa vurulan nal biçimindeki dağ benzerliğinde;<br />
G80/4 Bālā-yı ser-nişīmen-i şeh-bāz-ı ʿaşḳdur / Farḳumda naʿl ṣūreti şāhīn āhīn yuvas yuvasıdur yuvas yuvasıdur<br />
ıdur<br />
şa şaḫne şa ḫne [1] [1] subaşı; Ahmet Talat Onay, Salâhî Lugatı <strong>ve</strong> Bostan Şerhi’ne dayanarak;<br />
‘bugünkü polis âmiri. Bunlar devriye gezerler, meyhane <strong>ve</strong> işret meclislerini basarlar, suçluları,<br />
sulu sarhoşları yakalarlar, kollukta (=karakolda) cezaya uğratırlardı.’ açıklamasını yapar. Geniş<br />
bilgi <strong>ve</strong> tanıklar için bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 413.<br />
G20/4 Şa Şaḫne Şa Şaḫne<br />
ḫne-i ḫne devrān nʾola çekse çevürse dem-be-dem / İki ḳanludur añılmış bāde-i nāb u kebāb<br />
şa şaḫṣ şa şaḫṣ<br />
ḫṣ-ı ḫṣ ı cerr cerrār cerr<br />
ār [1] [1] dilenci<br />
K25/22 Eline girmek içün fażla-i ḫ˅ān-ı keremi / Meh-i nev destin açar niteki şa şaḫṣ şa şaḫṣ<br />
ḫṣ-ı ḫṣ ı ı cerr cerrār cerr<br />
ār<br />
şa şaḫṣ şa şaḫṣ<br />
ḫṣ-ı ḫṣ ı nnā-dān<br />
n<br />
ān [3] [3] cahil<br />
K14/33 Sikendersin ḳarīnüñ feylesofān-ı cihān olsun / Ḥakīmān-ı zamāne hīçe ṣaymaz şa şaḫṣ şa şaḫṣ<br />
ḫṣ-ı ḫṣ ı ı nnā-dān<br />
n<br />
ān ānı ān<br />
K27/4 Ḥarīm-i ḫāṣa yol virmez açılmaz şaḫṣ ḫṣ ḫṣ-ı ḫṣ ı nnā-dāna<br />
n<br />
āna āna / Nigār-ı pāk-dāmendür münaḳḳaş perdesi gūyā<br />
G2/3 Derūnuñ pür-maʿārif hem-nişīnüñ merd-i ʿārif ḳıl / Açılma ey yüzi gül şa şaḫṣ şa şaḫṣ<br />
ḫṣ-ı ḫṣ ı nnā-dāna<br />
n<br />
āna kitāb-āsā<br />
şāʿir ʿir [2]<br />
G181/5 Senüñ naẓm-ı ciger-sūzuñ ṭutupdur dehri ey Bāḳī / Gözin açsun ḳamu şāʿir ʿir uyanıḳlıḳ zamānıdur<br />
Kt11/1 Şāʿir ʿir olup kişi söz söylemege ey Emrī / Bizdeki ṭabʿ gerek sencileyin gūl olmaz<br />
md.<br />
şa şaḳāʾiḳ şa şaḳāʾiḳ<br />
ḳāʾiḳ [2] [2] şakayık (renkli renki çiçekler açması bağlamında); bkz. ‘gül ü şaḳāyıḳ’<br />
G135/3 Mis̱āl-i ḫūn-ı ḳurbāndur şa şaḳāʾiḳ şa şaḳāʾiḳ<br />
ḳāʾiḳ ṣaḥn-ı gül-şende / Cihān pür-şūr u ġavġā şöyle beñzer ʿīd-i eḍḥādur<br />
G337/4 Gül ü şa şaḳāy şa şaḳāy<br />
ḳāyıḳuñ ḳāy ḳuñ ol reng-i rūların gördüm / Ḥicābı ġālib iki dil-sitāna beñzetdüm<br />
şāl āl [2] [2] hırka/abâ; bkz. KOÇU, s. 213-214.<br />
G151/5 Ehl-i dil cāme-i dībā ile zībālanmaz / Bāḳıyā ʿārif olan kimseye bir şāl āl yiter<br />
K20/25 Eger ki ḫilʿat-i luṭfın ḳılaydı erzānī / Siyāh şāl āl ālını<br />
ını terk ide geymeyeydi leyāl<br />
şām ām [4] [4] akşam<br />
K23/18 Envār-ı mihri birle münev<strong>ve</strong>r cebīn-i ṣubḥ / Enfās-ı ḫulḳı birle muʿaṭṭar meşām-ı şām ām ām<br />
K25/1 Perde-i şām ām olıcaḳ mihre niḳāb-ı ruḫsār / Ẓāhir oldı gözüme heyʾet-i ebrū-yı nigār<br />
K25/14 Es̱eridür görinen urdı miḥekk-i şāma āma / Ṣatıcaḳ ṣayrafī-i dehre felek bir dīnār<br />
G547/1 Ḫaṭuñdur şām ām ām-ı ām ẓulmet gerdenüñdür şemʿ-i kāfūrī / Fürūzān olmaġa gül-nār ḫaddüñden alur nūrı<br />
şām ām u u se seḥer se ḥer [1] [1] akşam sabah ‖ sürekli<br />
M9/IV/3 Ṭolanur peyk-i āhum kūyuñı şām ām u u se seḥer se ḥer her gün<br />
şāma āma āma iri irişmeye! iri şmeye! [1] [1] ‘akşama çıkmasın!’ anlamında ilenç sözü<br />
G474/4 Bāmuñda pās-bānlıġuñ itmezse māh-ı nev / Şāma āma iri irişmeye iri şmeye dilerin bāme çıḳmaya<br />
şām ām ām-ı ām ı fir firāḳ fir<br />
ḳ ḳ [1] ayrılık akşamı
G96/1 Şām ām ām-ı ām ı fir firāḳuñ fir<br />
ḳuñ āḫırı ṣubḥ-ı viṣāldür / Mihr-i münīri pertev-i nūr-ı cemāldür<br />
şām ām ām-ı ām ı ġam ġam [4] [4] gam akşamı<br />
G95/2 Şām ām ām-ı ām ı ġamuñda ġamuñda sākin-i ẓulmet-sarāy-ı miḥnete / Cām-ı ṣabūḥī ṣubḥ-dem ḫurşīd-i en<strong>ve</strong>r kendidür<br />
G237/1 Şām ām ām-ı ām ı ġamda ġamda ḥāṣıl olsa göñlüme nā-gāh şevḳ / Şuʿle-i āhumla ṭolar nīl-gūn ḫargāh şevḳ<br />
G357/4 Ṣubḥ-ı viṣālüñ irmedi pāyāne yitdi ʿömr / Şām ām ām-ı ām ı ġamuñda ġamuñda şemʿ gibi yana yana ben<br />
G515/3 Şām ām ām-ı ām ı ġamda ġamda meskenüm bir künc-i ẓulmetdür <strong>ve</strong>lī / Şūʿle-i āhum yaḳar her ṣubḥ şemʿ-i ḫā<strong>ve</strong>ri<br />
Şām ām [1] [1] Şam ‖ şāma çıḳmaya!<br />
G474/2 Berr-i Ḥicāza şemme-i zülfüñ yitürse bād / Ḥuccāc ḳala bādiyede Şāma āma çıḳmaya<br />
şāmil āmil [1] [1] kaplamak, içine almak ‖ erişmek, ulaşmak<br />
K21/33 Eyādī-i keremüñ berr ü baḥre şāmil āmil ola ola / Niteki eyleye her cānibe şümūl-i şimāl<br />
1057<br />
Şāmiyān āmiyān [1] [1] Şamlılar <strong>ve</strong>ya Şam askerleri (siyahi renkte olmaları <strong>ve</strong> Yezid üzerine<br />
Medine/Kâbe’ye saldırmaları bağlamında) ‖ akşamcılar ‖ çalgıcılar, sazendeler; Tahir Olgun’un<br />
görüşleri <strong>ve</strong> daha geniş bilgi için bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 415.<br />
K1/29 Ruḫsāruñ üzre ṭurralar olmış girih girih / Gūyā Ḥicāza baġladılar Şāmiyān āmiyān miyān<br />
şān ān [1] [1] büyüklük, ululuk, azamet<br />
K2/20 Tāc-dārā başına teng ola tāc-ı Dārā / Ḫidmet-i ḫāk-i derüñ bilmez ise rifʿat-i şān ān<br />
şān ān ān-ı ān ı şer şerīf şer<br />
īf [2] [2] şerefli ad/nam<br />
Kanunî Süleyman’ı niteleme bağlamında;<br />
K2/26 Luṭf-ı Ḥaḳḳ ile bu gün oldı eyā kān-ı kerem / Bir nice faẓl senüñ şān ān ān-ı ān ı şer şerīfüñde şer<br />
īfüñde ʿayān<br />
Şeyhülislam Ebussuud Efendi’yi niteleme bağlamında;<br />
K21/17 Şu deñlü şān ān ān-ı ān ı şer şerīfinde şer<br />
īfinde var anuñ ʿaẓamet / Ki kendüsin yitürür meclisine gelse celāl<br />
şān ān ānına ān ına düşer düşer mi mi? mi [1] [1] büyüklüğüne yaraşır mı/şanına yakışır mı?<br />
G480/5 Bāḳī-i dil-ḫasteye cevr ü cefālar eylemek / Ol güzeller pādişāhınuñ düşer mi şşān<br />
ş<br />
ān ānına ān ına<br />
şān ān ānına ān ına llāy<br />
l lāy<br />
āyıḳ āy ḳ degül degül (olmamak) (olmamak) [2] [2] büyüklüğüne yaraşmamak<br />
M1/III/5 Ḳıldı firāz-ı küngüre-i ʿarşı cil<strong>ve</strong>-gāh / Lāy āy āyıḳ āy ḳ degüldi degüldi şān şānına şān<br />
ına ḥaḳḳā bu ḫāk-dān<br />
G297/3 Yanuña ḳalur ne ḳılsañ pādişehsin dostum / Şānuña ānuña lāy lāyıḳ lāy ḳ degül ammā cefālar bilmiş ol<br />
şān ān ānında ān ında [1] [1] hakkında, senin için<br />
K23/25 Gün gibi başı göklere irdi şu kimsenüñ / Kim ẕerre deñlü eyledi şān ān ānında ān ında ihtimām<br />
şānlu ānlu [1] [1] itibarlı ‖ gösterişli, heybetli<br />
G102/6 Bāḳī sözini vaṣf-ı lebüñ şehd-i nāb ider / Şīrīn kelāmı anuñ içün böyle şānludur ānludur<br />
şāne āne [13] [13] [13] tarak<br />
K18/15 Zīb ü fer virmek içün rūy-ı ʿarūs-ı çemene / Yāsemen şāne āne ṣabā māşıṭa āb āyīne-dār<br />
K19/4 İdüp elmāsdan āyīne vü zerden şāne āne / Gösterür ḫalḳa yine şī<strong>ve</strong>-i duḫter ḫātem<br />
G47/4 Zülfüñ ġamını vaṣf idemez bī-hüşān-ı ʿaşḳ / Mānend-i şāne āne āne dilleri mestāne ṣarmaşur<br />
G199/3 Dil-i ṣad-çāk o mūy-ı müşg-būnuñ bendine ḳalmaz / Çeker zülf-i dil-āvīzüñ cefāsın şāne āne incinmez<br />
G203/4 Şāneden āneden āneden zaḫm irişür diyü dil-i mecrūḥa / Ṣaḳınur ḫāṭır-ı āşüfteyi zülfin ṭaramaz<br />
K27/7 Nedür ol gūşe-i bāmındaki āvīzeler dirseñ / O zībā ṭurraya bir şānedür ānedür kim itdiler peydā<br />
G124/6 Mīmdür gūyā dehānuñ ṣafḥa-i māh üzredür / Sīne beñzer şāne āne āne-i āne zülfüñ ki sāl üstindedür<br />
G249/3 Göricek sīn-i miske beñzetdüm / Şāne āne āne-i āne zülf-i ʿanber-efşānuñ<br />
G187/1 Öper meclisde laʿl-i dil-beri peymāneler vardur / Ṣunar destin ser-i zülf-i nigāra şāneler āneler āneler vardur
G209/1 Zülf-i nigāre şāne āne āne-<strong>ve</strong>ş āne <strong>ve</strong>ş <strong>ve</strong>ş olursa dest-res / Miḳrāż gibi rişte-i pey<strong>ve</strong>nd-i ġayrı kes<br />
G211/2 Çāk çāk itsün beni şemşīr-i ġamzeñ şāne āne āne-<strong>ve</strong>ş āne <strong>ve</strong>ş / Zülfüñe tek ʿāḳıbet olsun müyesser dest-res<br />
G539/4 Ṭurra-i müşgīnüñe olmazsa rūzī dest-res / Şāne āne āne-<strong>ve</strong>ş āne <strong>ve</strong>ş minşār-ı miḥnet çāk çāk eyler beni<br />
G509/4 Tāzeler ol sünbül-i müşgīni beñzer yāsemīn / Eylemiş peydā gümiş dendānelü bir şāneyi āneyi<br />
şāne āne āne çekmek çekmek [1] [1] taramak<br />
K12/1 Dil-i ṣad-çāki ser-i zülf-i perīşāne çeker / Bilür ol mūy ġamın her ne ise şāne āne çeker çeker<br />
çeker<br />
şar şarāb şar āb [41] [41] bkz. ‘bezm-i şarāb’ md.<br />
G12/1 Gül-sitān bezm-i şar şarāb şar āb u cām-ı mey güldür baña / Ḳulḳul-i ḥalḳ-i ṣurāḥī ṣavt-ı bülbüldür baña<br />
G38/2 Sāḳī şar şarāb şar āb rūşen imiş çün revān-ı Cem / Cām-ı ṣabūḥı güldürelüm kʾola rūḥı şād<br />
G45/1 Riyāż-ı ḥüsnde olmış o laʿl-i nāb leẕīẕ / Cihān içinde bilürsin olur şar şarāb şar<br />
āb leẕīẕ<br />
G80/1 Cām-ı şar şarāb şar āb laʿl-i lebüñ mübtelāsıdur / Şol būseler ki andan alur ḳan bahāsıdur<br />
G167/1 Ne sāḳīdür lebüñ ġam bezmine yaşum şar şarāb şar āb eyler / Ne āteşdür maḥabbet odı kim baġrum kebāb eyler<br />
G181/2 Çemende ṣu gibi ṣofī şar şarāb şar āb içmek gerek şimdi / Behey ṣofī bu mevsimler ne ayıḳlıḳ zamānıdur<br />
G241/3 Bezm-i ġamuñda ṣanma ḳabaḳ minnetin çekem / Eşküm şar şarāb şar şarāb<br />
āb u dīdelerümdür baña ḳabaḳ<br />
G423/4 Sāḳıyā cām-ı şar şarāb şar āb u felek-i bī-encām / Şīşelerdür biri pür-bād u biri pür-bāde<br />
G423/5 Mey-i nāb ile şar şarāb şar āb olsun iki ḳāfiyesi / Bir ġazel söyleyeyin laʿlüñe ḥarf-i bāde<br />
G208/3 Şar Şarāb Şar āb āb-ı ḥayāt u cām-ı zerrīn āfitāb olsa / Cinān içre gerekmez baña cānān olmasa meclis<br />
G469/6 Bāḳī şafaḳda mihr-i münev<strong>ve</strong>r ṣanur gören / ʿAks-i ʿiẕār-i sāḳīyi cām-ı şar şarābda şar ābda<br />
G365/2 Laʿlüñden itme tīġ-i müjeñ birle cānı menʿ / Mümkin degüldür aña kesilmek şar şarābdan şar ābdan<br />
G14/4 Bezm-i ġamda dü çeşm-i pür-ḫūnum / İki şīşe şar şarābdur şar ābdur gūyā<br />
G255/1 Sāḳī elüñde bülbüleyi bülbül eyleseñ / İçseñ şar şarāb şar şarāb<br />
ābı āb ruḫlaruñı gül gül eyleseñ<br />
G308/4 Cām-ı şar şarāb şar şarāb<br />
ābı āb içmez elinde ṭutar ṭurur / ʿAşḳun meyinden oldı meger bī-mecāl gül<br />
M7/V/1 Marīż-i ʿillet-i ʿaşḳa şar şarāb şar şarāb<br />
āb-ı āb ı ı laʿlidür şerbet<br />
G34/5 Telḫ-i şar şarāb şar şarāb<br />
āb-ı āb ı ġuṣṣa-i devrānı defʿ ider / Şīrīn lebin dehānuma alsam niteki ḳand<br />
G115/1 Medhūş-ı cām-ı laʿlüñ mestānedür ṣanurlar / Mest-i şar şarāb şar şarāb<br />
āb-ı āb ı ʿaşḳuñ dīvānedür ṣanurlar<br />
G281/6 Bāḳī şar şarāb şar şarāb<br />
āb-ı āb ı ʿaşḳ ile rüsvāy olup gezer / Anı gerekse yaḫşı gerekse yaman ṭutuñ<br />
G286/1 Yaluñuz bülbül degül mest-i şar şarāb şar şarāb<br />
āb-ı āb ı cām-ı gül / Başumuzda ḥālet-i cām-ı sürūr-encām-ı gül<br />
G369/4 Ḫoş ʿādil idi sāḳī-i bezm-i cihān eger / Cām-ı şar şarāb şar<br />
āb āb-ı āb ı vuṣlatı almasa ḳanmadın<br />
G391/2 Dilā cām-ı şar şarāb şar şarāb<br />
āb-ı āb ı ı ʿaşḳ-ı yāri şöyle nūş it kim / Felekler güm güm ötsün başuña ḫum-ḫāneler dönsün<br />
G431/2 Gūşına ṭaḳmış iki laʿl-i muṣaffā leblerüñ / Hep budur revnaḳ viren cām-ı şar şarāb şar<br />
āb āb-ı āb ı bī-ġışa<br />
G472/1 Var ise geldi şar şarāb şar şarāb<br />
āb-ı āb ı laʿl-i nābuñ ʿaynına / Kim görinmez bāde-i gül-gūn ḥabābuñ ʿaynına<br />
G492/1 Ḫalḳ-ı ʿālem gül se<strong>ve</strong>ydi kāşkī bülbül gibi / Ol lebi ġonca baña tenhā ḳalurdı gül gibi<br />
G541/1 Cām gibi diler iseñ kʾola ḳalbüñ ṣāfī / Çeke gör ṣofī ṣafā ile şar şarāb şar şarāb<br />
āb-ı āb ı ṣāfī<br />
K20/29 Şu cāmı ṣundı baña ser-<strong>ve</strong>rā bu sāḳī-i dehr / Şar Şarāb Şar Şarāb<br />
ābı āb zehr ile ālūde dārū-yı ḳattāl<br />
G444/3 Şar Şarāb Şar Şarāb<br />
ābı āb zevraḳ ile içmenüñ zamānı degül / Efendi keştīyi kāġıdda ṣuyı bardaḳda<br />
K20/30 Şar Şarāb Şar Şarāb<br />
āb-ı āb ı ḥayret ile şöyle mest ü medhūşam / Ne dest-i ʿaḳla taṣarruf ne pāy-ı fikre mecāl<br />
G45/4 Ne deñlü şerbet ile yaraşursa her niʿmet / Şar Şarāb Şar Şarāb<br />
āb-ı āb ı telḫ ile olur begüm kebāb leẕīẕ<br />
G245/5 ʿAdem diyārına çoḳdan giderdüm ey Bāḳī / Şar Şarāb Şar Şarāb<br />
āb-ı āb ı ʿaşḳ ile reftāra iḳtidārum yoḳ<br />
G484/2 Raḥīḳ-i cām-ı laʿlüñden alur bir cürʿa Cemşīdi / Şar Şarāb Şar Şarāb<br />
āb-ı āb ı bezm-i ʿaşḳuñdan yıḳar bir kāse Faġfūrı<br />
G523/1 Şar Şarāb Şar Şarāb<br />
āb-ı āb ı ı bezm-i ġam ẕevḳın ne mīr ü ne <strong>ve</strong>zīr itdi / Anuñ keyfiyyetin benden süʾāl eyleñ faḳīr itdi<br />
G251/1 Görüp tāb-ı ʿiẕāruñ ḫāṭırı nerm oldı Nāhīdüñ / İçüp ʿaşḳuñ şar şarāb şar şarāb<br />
ābın āb ın kellesi germ oldı ḫurşīdüñ<br />
G243/3 Bezm-i şevḳuñ içre devr eyler felek bir cāmdur / Cāmda bir cürʿadur ʿaşḳuñ şar şarāb şar şarāb<br />
ābından āb ından şafaḳ<br />
1058
1059<br />
G432/2 Kesildüm sīḫ-i miḥnetden çekildüm cām-ı ʿişretden / Kebābum dil şar şarābum şar şarābum<br />
ābum eşk-i çeşmüm künc-i ʿuzletde<br />
G53/6 Bāḳī gözinden eyle ḥaẕer ṣorma leblerin / Zinhār ġāfil olma şar şarābuñ şar ābuñ yaṣaġı var<br />
G269/1 Devrān ayaġın şöyle şikest itdi şar şarābuñ şar ābuñ / Gūyā ki mey-i nāba gözi degdi ḥabābuñ<br />
G469/3 İnkār itme ṣofī şar şarābuñ şar ābuñ menāfiʿin / Üstād-ı ḥikmet öyle buyurmış kitābda<br />
G513/2 Ben şar şarābuñ şar ābuñ incesin cāmuñ ṭolusın gözlerin / Fikr-i laʿlüñle leb-ā-leb olalı dil şīşesi<br />
G2/8 Ḥasūduñ dürd-i derdin çekme ey Bāḳī bu bezm içre / Nedīmüñ yār-ı ḫoş-meşreb gerek cām-ı şar şarāb şar şarāb<br />
āb-āsā āb āsā<br />
şar şarāb şar<br />
āb ṣoḥbeti ṣoḥbeti [1] [1] sarap meclisi<br />
G259/2 Şar Şarāb Şar āb ṣoḥbetin ṣoḥbetin illerle eyledüñ varduñ / Firāḳuñ āteşine baġrumı kebāb itdüñ<br />
şar şarāb şar<br />
āb āb-ı āb ı dil dil-güş dil<br />
güş güşā güş ā [10] iç açıcı/gönle ferahlık <strong>ve</strong>ren şarap<br />
M5/III/1 ʿĀşıḳa yād-ı lebüñ cām-ı şar şarāb şar şarāb<br />
āb-ı āb ı dil dil-güş dil<br />
güş güşā güş<br />
G15/5 ʿAks-i ḫāl-i ʿārıżından sāḳī-i gül-çihrenüñ / Lāle-i sīr-āb olur cām-ı şar şarāb şar şarāb<br />
āb-ı āb ı dil dil-güş dil<br />
güş güşā güş<br />
G95/7 Ḳahr-ı zamānuñ zehrini defʿ itmez ey Bāḳī devā / İllā şar şarāb şar şarāb<br />
āb-ı āb ı dil dil-güş dil<br />
güş güşā güş tiryāḳ-i ekber kendidür<br />
G186/5 Güşāde olmaġa dem-beste iken ġonca-i ḫāṭır / Elüñde gül gibi cām-ı şar şarāb şar<br />
āb āb-ı āb ı dil dil-güş dil<br />
güş güşā güş yigdür<br />
G191/6 Tīre-dildür lāle-i Nuʿmānı ʿarż itmeñ bize / Gül gibi cām-ı şar şarāb şar şarāb<br />
āb-ı āb ı ı dil dil-güş dil<br />
güş güşāya<br />
āya māliküz<br />
G223/3 Ṣafā-yı cām-ı laʿlüñden ne ḥālet kesb ider ṣofī / Ki ṭabʿ-ı bī-meẕāḳ itmez şar şarāb şar şarāb<br />
āb-ı āb ı dil-güşādan ḥaẓ<br />
G351/4 Tehī-dest olsañ ey rind-i gedā ġam çekme kim elde / Zer-i sürḫ olmasun gül-gūn şar şarāb şar<br />
āb āb-ı āb ı ı dil dil-güş dil<br />
güş güşā güş olsun<br />
G459/4 Olur laʿl-i muṣaffā dil-keş ammā / Naẓīr olmaz şar şarāb şar<br />
āb āb-ı āb ı ı dil dil-güş dil<br />
güş güşāya güş āya<br />
G271/1 Şar Şarāb Şar Şarāb<br />
āb-ı āb ı ı dil dil-güş dil<br />
güş güşā güş olmaz o laʿl-i cān-fezādan yig / Müferriḥ ḥab bulınmaz ḫāl-i rūy-ı dil-rübādan yig<br />
G353/6 Şar Şarāb Şar Şarāb<br />
āb-ı āb ı dil dil-güş dil<br />
güş güşā güş egler dil-i mehcūrı ey Bāḳī / İlet ol derd-mendi ḫāne-i ḫammāre eglensün<br />
şar şarāb şar<br />
āb āb-ı āb ı er erġavān er<br />
ġavān [1] [1]<br />
[1] erguvan renkli/kırmızı şarap, bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 418.<br />
G139/5 Mey-i dūşīneden Bāḳī yine maḫmūra beñzersin / Elüñde ṭurmayup cām-ı şar şarāb şar şarāb<br />
āb-ı āb ı ı er erġavān er<br />
ġavān ditrer<br />
şar şarāb şar<br />
āb āb-ı āb ı ı gül gül-gūn/ gül<br />
ūn/ gül gül-fām gül<br />
ām [2] [2] gülrenkli/kırmızı şarap<br />
K19/7 Ḥalḳadur devr-i ḳadeḥ laʿl şar şarāb şar şarāb<br />
āb-ı āb ı gül gül-gūn gül<br />
ūn / Rind-i mey-ḫ˅āreye ḫoşdur ṭolu sāġar ḫātem<br />
K24/34 Bāde-i laʿlüñe hem-şīre şar şarāb şar şarāb<br />
āb-ı āb ı gül gül-fām gül<br />
ām / Zülf-i müşgīn-i semen-sāña birāder sünbül<br />
şar şarāb şar<br />
āb āb-ı āb ı ḫo ḫoş-güv ḫo güv güvār güv ār [3] hoş içimli/lezzetli şarap; bkz. ‘mey-i ḫoş-güvār’ md.<br />
G352/4 Ne deñlü telḫ-kām eylerse nūş it zehr-i eyyāmı / Ḫayāl-i laʿl-i nābı tek şar şarāb şar şarāb<br />
āb-ı āb ı ı ḫo ḫoş-güv ḫo güv güvār güv ār olsun<br />
G412/1 Şebān-geh māh-ı nev gösterdi cām-ı zer-nigār elde / Ki yaʿnī ṣubḥ-dem ḫoşdur şar şarāb şar şarāb<br />
āb-ı āb ı ı ḫo ḫoş-güv ḫo güv güvār güv ār elde<br />
G452/2 Getürsem pendini bir bir yirine vāʿiẓ-i şehrüñ / Bahār olsa nigār olsa şar şarāb şar şarāb<br />
āb-ı āb ı ḫo ḫoş-güv ḫo güv güvār güv ār olsa<br />
şar şarāb şar<br />
āb āb-ı āb ı la laʿl la<br />
ʿl ʿl-fām ʿl ām [2] [2] la’l renkli/kırmızı şarap<br />
G373/4 Al ele cām-ı şar şarāb şar şarāb<br />
āb-ı āb ı ı la laʿl la<br />
ʿl ʿl-fām ʿl ām āmı ām lāle-vār /Eylesün derd-i ḥased rūy-ı ʿadūyı zaʿferān<br />
G316/2 Şar Şarāb Şar Şarāb<br />
āb-ı āb ı la laʿl la<br />
ʿl ʿl-fām ʿl ām ām u zevrāḳ-ı zerrīni terk itdüm / Ben ol keştī ile ol āb-ı āteş-nākden geçdüm<br />
şar şarāb şar<br />
āb āb-ı āb ı Kevs̱ Kevs̱er Kevs̱ er er [1] [1] [1] Kevser suyu<br />
G258/3 Nūş iden cām-ı lebüñ ölmekden aṣlā ġam yimez / Kim ḫumārı olmaz ey sāḳī şar şarāb şar şarāb<br />
āb-ı āb ı ı Kevs̱ Kevs̱erüñ Kevs̱ erüñ erüñ<br />
şar şarāb şar<br />
āb āb-ı āb ı ı nnāb<br />
n<br />
āb [5] [5] saf/katıksız şarap; bkz. ‘cām-ı şarāb-ı nāb’ md.<br />
G29/1 Gözüm yaşına ol lāʿl-i leb-i sīr-āb olur bāʿis̱ / Dem-ā-dem ḳana ey sāḳī şa şarāb şa āb āb-ı āb ı nnāb<br />
n<br />
āb olur bāʿis̱<br />
G116/1 Ruḫuñ berg-i gül-i sīr-āba beñzer / Leb-i laʿlüñ şar şarāb şar<br />
āb āb-ı āb ı nnāba<br />
n<br />
āba beñzer<br />
G365/3 Ḳanmaz şar şarāb şar şarāb<br />
āb-ı āb ı nnāba<br />
n<br />
āba āba lebüñ ārzū iden / Sīr-āb olur mı teşne-i Kevs̱er serābdan<br />
G429/2 Dürdi bisāṭ-ı ʿīşı ḳodı yādgār gül / Rengin şar şarāb şar<br />
āb āb-ı āb ı nnābda<br />
n<br />
ābda būyın gül-ābda<br />
G279/6 Şar Şarāb Şar Şarāb<br />
āb-ı āb ı nnābdan<br />
n<br />
ābdan ḫumlar tehī ḫum-ḫāneler tenhā / ʿAceb ḫālīligin buldı riyā ehli bu meydānuñ<br />
şar şarāb şar<br />
āb āb-ālūd āb ālūd ālūd [1] şarap renkli ‖ kızıl<br />
G279/4 Hilāl-āsā fürūzān oldı baḥr-i nīl-gūn üzre / Şafaḳdan dem urur āb-ı şar şarāb şar şarāb<br />
āb-ālūd āb ālūd ālūdı ālūd deryānuñ
şar şarḳ şar ḳ [1] [1] Doğu ülkeleri<br />
G131/3 Çihresinden lebi yādıyla gelür dil gūyā / Şar Şarḳdan Şar ḳdan ḫ˅āce gelür laʿl-i Bedaḫşān getürür<br />
şar şarḳ şar<br />
ḳ itmek itmek [1] [1] yırtmak (‘şakk itmek’)<br />
G461/2 Maṭlaʿından ṣubḥ-dem gün ṭoġdı ṣanurlar ḳaçan / Āfitāb-ı ḥüsne pīrāhen yaḳasın şar şarḳ şar ḳ ide ide ( (şakk ( şakk itmek?)<br />
itmek?)<br />
şar şarḳdan şar<br />
ḳdan ġarba ġarba [2] [2] doğudan batıya ‖ her yer<br />
K5/2 Ṭoġup gün gibi zerrīn tāc ile burc-ı saʿādetden / Yitişdi şar şarḳdan şar ḳdan ġarba ġarba żiyā-yı ʿadl u iḥsānı<br />
K2/33 Bārekaʾllāh zehī Pādişeh-i ʿādil kim / Şar Şarḳdan Şar ḳdan ġarba ġarba degin buldı cihān emn ü emān<br />
1060<br />
şa şaṣt şa ṣt [1] [1] halka; ‘halka manasınadır, ip, zülüf, kemend halkası gibi.’ krş. BURHÂN, s.<br />
727. ‖ okçuların parmağa taktıkları yüzük; AKSOYAK, s. 91.<br />
G220/2 Olurdı pūte-i ʿaşḳunda yanmaġa rāżī / Bulaydı şa şaṣt şa<br />
ṣt ṣt-ı ṣt ġamuñdan dil-i fikende ḫalāṣ<br />
şa şaʿşa şa şa şaʿa şa ʿa [3] [3] parıltı<br />
G537/8 Cām-ı ḫurşīd-i cihān-tāba żiyā feyż eyler / Ḫātem-i devletinüñ şa şaʿşa şa<br />
şa şaʿa<br />
ʿa-i ʿa elmāsı<br />
Kt1/9 Nitekim levḥ-i zer-efşānına çarḫuñ çekile / Ṣubḥ-dem şa şaʿşa şa<br />
şa şaʿa<br />
ʿa-i ʿa mihrden altun ced<strong>ve</strong>l<br />
K1/10 Eṭrāfa ṣaldı şa şaʿşa şa şa şaʿas<br />
ʿasın ʿas ın gūşe gūşe mihr / Oldı ufuḳda mühr-i Süleymān gibi ʿayān<br />
Şa Şaṭ Şa Şaṭ<br />
ṭ [1] [1] [1] Dicle (Şat-Bağdad paralelliğinde)<br />
G222/1 Ṣaḥn-ı gül-şen mülk-i Baġdād oldı āb-ı cūy Şa Şaṭ Şa / Yāsemenler ṣu yüzinde seyr ider mānend-i baṭ<br />
1. ola ki<br />
şāyed āyed āyed [5]<br />
[5]<br />
G437/3 Bezm-i meydür güzelüm ḳan ola şāyed āyed arada / Çekmesün ḫançerini ġamzelerüñ mestāne<br />
G53/3 Āh itme naʿl-i esbi nişānın görüp dilā / Şāyed āyed kimesne işide yirüñ ḳulaġı var<br />
G507/6 Şāyed āyed ol servi kenāre getürem ey Bāḳī / Varayın yüz süreyin ayaġına āb gibi<br />
2. belki<br />
G465/9 Ümmīd-i vaṣl-ı yārdan el çekme Bāḳıyā / Şāyed āyed ki dest-gīr ola bir merḥabāyile<br />
3. eğer<br />
G517/2 Şāyed āyed teraḥḥum ide görüp ḫāk-sārını / ʿÖmrüm geçince bekleyeyin reh-güẕārını<br />
şāyeste āyeste [1] [1] layık, yaraşır<br />
K26/31 Lāyıḳ-ı devlet ü şāyeste āyeste āyeste-i āyeste i iḳbāl oldur / Ḳalmaya Bāḳī-i bī-çāre melūl ü ġamgīn<br />
şeb şeb [10] [10] bkz. ‘bir şeb’, ‘bu şeb’, ‘ev<strong>ve</strong>l-i şebden’, ‘her şeb’, ‘nice şeb’ md.<br />
K25/10 Ḳara yaḳlaşdı şeb şeb irdi diyü keştī-i hilāl / Bād-bān açmış ider sürʿat ile ʿazm-i kenār<br />
Mtl 19 Nʾola mūdan es̱er olmasa hīç ol serv-ḳāmetde / Şeb Şeb olmaz hep ser-ā-ser rūz olur dirler ḳıyāmetde<br />
K2/59 Her seḥer tā ki nücūm üzre niyām-ı şebden şebden / Çıḳara tīġ-i cihān-gīrini mihr-i raḫşān<br />
G172/2 Başuma ʿayn-i belādur şeb şeb-i şeb i hecrüñde gözüm/ Ne görür rūz-ı viṣālüñ ne bilür ḫ˅āb nedür<br />
G338/4 Cām-ı mey-i ʿişretdür ʿaşḳuñda dil-i pür-ḫūn / Şemʿ-i şeb şeb-i şeb i vuṣlatdur dāġ-ı dil-i sūzānum<br />
G186/6 Şeb Şeb-i Şeb i fürḳatde ey Bāḳī ṭulūʿ-ı mihr-i en<strong>ve</strong>rden / Bu göñlüm ḫānesin rūşen iden ol meh-liḳā yigdür<br />
G352/1 Şeb Şeb-i Şeb i zülfüñ nihān eyle ruḫuñ rūşen nehār olsun / Gider ebr-i ḫaṭuñ yüzden cemālüñ nev-bahār olsun<br />
G516/4 Virür ẕevḳ ehline şevḳi dem-ā-dem / Şeb Şeb-i Şeb i ʿişretde bir yil mūmıdur nāy<br />
G225/5 Ġam şebinde şebinde Bāḳıyā besdür perīşān-dillere / Ḫānḳāh-ı ʿaşḳ arada ġam fetīli şemʿ-i cemʿ<br />
G465/3 Hecrüñ ġamıyla dīde ne demler geçürdügin / Fürḳat şebinde şebinde ben bilürin bir Ḫudāyile<br />
şeb şeb-i şeb i i für fürḳat für<br />
ḳat ḳat [1] [1] [1] ayrılık gecesi; bkz. ‘fürḳat şebi’ md.<br />
G520/4 Hem-demümdür şeb şeb-i şeb i für fürḳatde für<br />
ḳatde ḳatde diyü ḫaste göñül / Ögerek göge çıḳardı bu gice feryādı
şeb şeb-i şeb i ʿīd ʿīd [1] [1] bayram gecesi (bu gecede yapılan eğlenceler bağlamında)<br />
K25/5 Mevsim-i ʿīş u ṭarabdur şeb şeb-i şeb i ʿīd irdi diyü / Muṭrıb-ı çarḫ eline aldı meger mūsīḳār<br />
şeb şeb-i şeb i Ḳadr Ḳadr [2] [2] Kadir gecesi<br />
K20/47 Giceñ şerefde şeb şeb-i şeb i Ḳadr Ḳadr ü gündüzüñ bayram / Nevāl ü niʿmet ile ḫ˅ān-ı ʿīş māl-ā-māl<br />
G417/1 Ne ʿīde beñzedür rūz-ı viṣālüñ dil ne nev-rūze / Şeb Şeb-i Şeb i Ḳadre Ḳadre irişenler irer ol rūz-ı fīrūze<br />
şeb şeb-i şeb i meh meh-tāb meh<br />
āb [1] [1] mehtaplı gece<br />
G442/3 Gör viṣālüñ gicesi şevḳ-ı derūnın ʿāşıḳun / Seyr-i deryā ḫūb olur cānā şeb şeb-i şeb i meh meh-tābda<br />
meh<br />
ābda<br />
şeb şeb-i şeb i ttār<br />
t<br />
ār [2] [2] karanlık gece; bkz. ‘ḳarañu gice’ md.<br />
G116/4 Ser-i zülf-i siyeh-kāruñ şeb şeb-i şeb i ttār<br />
t<br />
ār / ʿİẕāruñ pertevi meh-tāba beñzer<br />
G277/2 Revnaḳ-ı ḥüsne ḫalel virmez o ḫaṭṭ-ı müşgīn / Arturur belki şeb şeb-i şeb i ttār<br />
t<br />
ār şuʿāʿın ḳamerüñ<br />
şeb şeb-i şeb i ttārīk<br />
t<br />
ārīk [3] [3] karanlık gece; bkz. ‘ḳarañu gice’ md.<br />
G530/2 Dil-i mecnūna şimdi yig gelür leyli nehārından / Olaldan āsitān-būsuñ şeb şeb-i şeb i ttārīkde<br />
t<br />
ārīkde rūzī<br />
K4/9 Sevād-ı ḫaṭṭ içinde noḳṭalardan / Şeb Şeb-i Şeb i ttārīk<br />
t<br />
ārīk içinde şekl-i Pervīn<br />
G232/1 Şeb Şeb-i Şeb i ttārīk<br />
t<br />
ārīk görinür gözüme rūz-ı firāḳ / Dūd-ı āhumla meger ṭoldı ser-ā-ser āfāḳ<br />
şeb şeb-i şeb i siy siyāh siy<br />
āh [1] [1] [1] karanlık gece<br />
G150/3 Çü zülfi ḥalḳalarından görine ruḫsārı / Şeb Şeb-i Şeb i i siy siyāhda siy<br />
āhda gūyā olur ʿayān ülker<br />
şeb şeb-ārā şeb ārā [3] geceyi aydınlatan<br />
G225/3 Yaḳdı nār-ı fürḳat-i şehd-i lebüñ cān riştesin / Aḳıdursam ṭāñ degül şemʿ-i şeb şeb-ārā şeb ārā ārā gibi demʿ<br />
G430/1 Cāme-ḫ˅āb ol āfeti alduḳça tenhā ḳoynına / Ṣanuram ebrüñ girür māh-ı şeb şeb-ārā şeb<br />
ārā ārā ḳoynına<br />
Mtl 29 Ruḫ-ı māh-ı şeb şeb-ārādan<br />
şeb ārādan ʿiẕār-ı yār zībādur / Ḳamer aʿlā ise mihr-i münīr aʿlādan aʿlādur<br />
şeb şeb-āsā şeb āsā [1] gece renkli/siyah<br />
G167/2 Ne ser-keş servdür ḳaddüñ benüm ey naḫl-i būstānum / Cemālüñ nūrına zülf-i şeb şeb-āsās şeb āsās āsāsın<br />
ın ḥicāb eyler<br />
şebb şebbū şebb ū [2] özellikle geceleri kokusu etrafı kaplayan çiçek/şebboy<br />
G184/1 Ehl-i diller şiken-i zülfüñe şebb şebbū şebb didiler / ʿĀlemi ḳıldı muʿaṭṭar nice şeb bu didiler<br />
G46/1 Ruḫuñ ey ġonca-dehen berg-i gül-i ḫod-rūdur / Dir gören zülf-i siyeh-kāruñ içün şeb şeb-būdur şeb<br />
ūdur ūdur<br />
1061<br />
şeb şeb-çer şeb çer çerāġ çer ġ [2] geceleyin parlayan bir çeşit taş ‖ şimşirek taşı; hurafeler <strong>ve</strong> tanıklarla ilgili<br />
olarak bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 422. (şebçerâğ md.)<br />
G53/2 Zülfüñ ḫamında ḫaddüñi ḫurşīde virmezin / Şemʿi nʾider şu kimse kʾanuñ şeb şeb-çer şeb çer çerāġı çer var<br />
G487/6 Yıllar-durur ki şemʿ-i ruḫuñ reşkine mehüñ / Ḥakkāk-i dehr çarḫa dutar şeb şeb-çer şeb çer çerāġını çer ını<br />
şeb şeb-çer şeb çer çerāġ-ı çer ı ẓulmet ẓulmet-i ẓulmet i ẓulm ẓulm [2] [2] [2] zulüm karanlığının ışığı<br />
K7/28 Şeb Şeb-çer Şeb çer çerāġ-ı çer ı ı ẓulmet ẓulmet-i ẓulmet i ẓulm ẓulm ẓulm eyledi şemşīrüñi / Çarḫ-ı gerdān tīġuñ elmāsın dıraḫşān eyledi<br />
M3/III/4 Şeb Şeb-çer Şeb çer çerāġ-ı çer ı ẓulmet ẓulmet-i ẓulmet i ẓulm ẓulm ẓulm ol vücūd-ı pākdür / Gevherin ḥaḳḳā ki iẓhār itdi kān-ı maʿdelet<br />
şeb şeb-dīz şeb īz [3] [3] karayağız at ‖ Hüsrev’in meşhur atı<br />
G483/4 Ṣanma şeb şeb-dīz şeb īz ile bir āh-ı seḥer-gāhların / Mey-i gül-gūn olur olursa ayaḳdaşları<br />
G412/4 Ḳoyup ol zülf-i şeb şeb-dīzi şeb īzi göñül geçmek diler gāhī / Velī görsem yine ḳalmaz ʿinān-ı iḫtiyār elde<br />
M5/IV/2 Naʿl-i şeb şeb-dīz şeb īz īz-i īz ḫaṭuñdur dirler erbāb-ı suḫan<br />
şeb şeb-efr şeb efr efrūz efr ūz [5] geceyi aydınlatan/ışıklandıran<br />
G224/1 Baḥs̱ itmesün ʿiẕāruñ ile encümende şemʿ / Ḳanda çerāġ-ı māh-ı şeb şeb-efr şeb<br />
efr efrūz efr ūz ḳanda şemʿ<br />
G358/3 Şemʿ lāzım degül ey sāḳī yiter meclisde / Şuʿle-i cām-ı şeb şeb-efr şeb efr efrūz efr ūz çerāġ-ı rūşen<br />
G512/3 Gerçi şevḳ ehli geçer şemʿ-i şeb şeb-efr şeb efr efrūz efr ūz ammā / Şevḳ pervānededür kʾoda yaḳar bāl ü peri
K25/23 Sīne-i āyīne-sīmāsına beñzerdi eger / Ṣafḥa-i māh-ı şeb şeb-efr şeb efr efrūzda efr ūzda olmasa ġubār<br />
G215/3 Teʿālaʾllāh ne ebrūlardur ol ḥüsn āfitābında / Ġamından ḳāmeti māh-ı şeb şeb-efr şeb efr efrūzuñ efr ūzuñ hilāl olmış<br />
şeb şeb-gīr şeb īr īr [1] geceleyin uyumayan ‖ âşık<br />
G104/5 İrmege ṣubḥ-ı viṣāl-i yāre hergiz çāre yoḳ / Bāḳıyā āfāḳı ṭutdı nāle-i şeb şeb-gīrler şeb īrler<br />
şeb şeb-ḫīz şeb ḫīz ḫīz [1] geceleri uykusuz geçiren ‖ âşık<br />
G86/2 Sen yatursın mesned-i ḥüsn üzre ḫ˅āb-ı nāzda / Ḫalḳı uyutmaz fiġān u nāle-i şeb şeb-ḫīzler şeb ḫīzler ḫīzler<br />
şeb şeb-reng şeb reng [2] [2] gece rengi, siyah<br />
G213/7 Şeh Selīm ol kim ġubār-ı naʿl-i şeb şeb-rengi şeb rengi yazar / Ṣafḥa-i ruḫsāre-i ḫurşīd-i nūr-efşāne naḳş<br />
G140/4 Tābı gitmez o zülf-i şeb şeb-rengüñ<br />
şeb rengüñ / Oldı hem-sāye-i meh-i en<strong>ve</strong>r<br />
şeb şeb-rev şeb rev [1] hovarda/hırsız; bu anlamlar için bkz. BURHÂN, s. 715.<br />
G91/1 Kūyuñ yolında nice kez ey mihr-i bī-naẓīr / Şeb Şeb-rev Şeb rev diyü ṭutıldı giceyle meh-i münīr<br />
şeb şebān şeb şebān<br />
ān-geh ān geh geh [2] geceleyin<br />
K14/23 Meger kim uġramış gerdūn öñinde seyl-i ḫūn içre / Şafaḳ ṣandı şeb şebān şeb şebān<br />
ān-geh ān geh ḫalḳ dāmānındaki ḳanı<br />
G412/1 Şeb Şebān Şeb Şebān<br />
ān-geh ān geh māh-ı nev gösterdi cām-ı zer-nigār elde / Ki yaʿnī ṣubḥ-dem ḫoşdur şarāb-ı ḫoş-güvār elde<br />
şeb şebīh şeb īh olmak [2] [2] benzetmek ‖ ‘şebîh yazmak’ bkz. YAZMA KİTAP SANATLARI, s. 53.<br />
G145/4 ʿĀrıżuñ mirʾātına āb-ı zülāl olmaz olmaz şeb şebīh şeb īh / Dostum āyīneye baḳ görmek isterseñ naẓīr<br />
G482/4 Oldu Olduġıʾçün<br />
Oldu ʾçün naʿl-i esb-i dil-bere ḳaşum şeb şebīh şeb īh / İtdi anı merdüm-i çeşmüm güher-bār üstine<br />
şeb şebīḫūn şeb ḫūn ḫūn itmek [1] gece baskını yapmak<br />
G491/4 Rūz-ı fürḳatde hücūm eyleyüp eşk-i gül-gūn / Sipeh-i ṣabr u sükūn üzre şeb şebīḫūn şeb<br />
ḫūn itdi<br />
şeb şeb-nem şeb nem nem [14] [14] çiy; bkz. ‘ḳaṭre-i şeb-nem’ md.<br />
K18/14 Pīrehen berg-i semen gūy-ı girībān şeb şeb-nem şeb nem / Gül-sitān oldı bu gün bir ṣanem-i lāle-ʿiẕār<br />
K18/54 Nitekim lālelere şe şeb-nem şe nem olup üftāde / Güllere bülbül-i şeydā geçine ʿāşıḳ-ı zār<br />
K22/13 Gevher-i sīr-āb şeb şeb-nem şeb nem gūş-vār-ı zer varaḳ / Ṣaḥn-ı būstān oldı gūyā çār-sūy-ı zer-gerān<br />
K26/5 Bāġuñ evrāḳ-ı bahār u ḳaṭerāt-ı şeb şeb-nem şeb nem / Dāmenin eyledi pür-sīm ü zer ü dürr-i s̱emīn<br />
G216/1 Pākīze-dil ṣafādan ruḫsār-ı yāre düşmiş / Bir ḳaṭre şeb şeb-nem şeb nem olmış bir lāle-zāre düşmiş<br />
G222/3 Bir Gülistān yazdı bir ay içre faṣl-ı nev-bahār / Lāle yir yir sürḫ olupdur sebze ḫaṭ şeb şeb-nem şeb nem nuḳaṭ<br />
G289/2 Ṣaḥn-ı ḥarīm-i vaṣlına düşmek murād ise / Ev<strong>ve</strong>l ṣafā-yı ṭabʿ ile mānend-i şeb şeb-nem şeb nem ol<br />
G430/3 Niçün aġlarsın felekden bilsem ey şeb şeb-nem şeb nem seni / Çün girürsin her zamān bir <strong>ve</strong>rd-i raʿnā ḳoynına<br />
G449/1 Dilā bülbül ṣanurdum ben hemān gül-şende dil-dāde / Belā bu güllerüñ ruḫsārına şeb şeb-nem şeb<br />
nem de üftāde<br />
G338/1 Şeb Şeb-nem Şeb nem nem gibi ṣaçılsun ḳoñ eşk-i firāvānum / Güller gibi açılsun tek ġonca-i ḫandānum<br />
G487/3 Odlar yaḳardı başına mürġuñ çemende gül / Şeb Şeb-nem Şeb nem ṣuvarmayaydı seḥerden ḳulaġını<br />
G524/2 Beñzetdi dehānuñda olan ḥabb-i nebāta / Şeb Şeb-nem Şeb nem göricek ġonca hemān aġzı ṣulandı<br />
K18/11 Dāye-i ebr yine ġoncalaruñ şeb şeb-nemden<br />
şeb nemden / Başına aḳçe dizer niteki eṭfāl-i ṣıġār<br />
G286/3 Buldı zīnet lüʾlū-yı şeh-vār-ı şeb şeb-nemden<br />
şeb nemden yine / Tāc-ı laʿl-i ġonca vü taḫt-ı zümürrüd-fām-ı gül<br />
şeb şeb-nem şeb nem düşmek [3] çiğ düşmek<br />
G331/1 Eyledi müjde-i gül bülbüli şād u ḫurrem / Ġoncanuñ göñli açıldı güle düşdi şeb şeb-nem şeb<br />
nem<br />
G438/1 Düşse zülfinden ʿaraḳ ruḫsār-ı cānān üstine / Gūyiyā şeb şeb-nem şeb nem düşer gül-berg-i ḫandān üstine<br />
G18/3 Ṣanma şeb şeb-nemdür şeb nemdür düşen hecr-i ruḫuñda ṣubḥ-dem / Ḳubbe-i gerdūn çıḳardı tāb-ı āhumla gül-āb<br />
şec şecāʿat şec ʿat [1] cesaret<br />
K7/20 Sillesiyle kendüye geldi şec şecāʿat şec ʿat lā-cerem / Düşmen-i dīne hücūm-ı şīr-i ġarrān eyledi<br />
1062
şeft şeftālū şeft ālū [5] [5] seftali ‖ öpücük<br />
G85/5 Fürḳatüñde ṭañ mı şeft şeftālū şeft ālū dilerse cān u dil / Mī<strong>ve</strong>-i bī-vaḳt iderler ārzū bīmārlar<br />
G46/2 Ruḫlaruñdan ne ʿaceb būse temennā ḳılsam / Ey lebi ġonca ʿiẕāruñ gül-i şeft şeftālūdur şeft<br />
ālūdur<br />
G217/2 Ruḫların teşbīh idersem nʾola cennet bāġına / Eksük olmaz tāze şeft şeftālūler şeft ālūler anda yaz u ḳış<br />
G449/3 Disem bir būse vir cānā dir iḥsān itdi mi Leylā / Cemāli bāġınuñ şeft şeftālūs şeft şeftālūs<br />
ālūsından ālūs ından Ḳays-ı nā-şāde<br />
G5/5 İller yiye şeft şeftālūs şeft şeftālūs<br />
ālūsını ālūs ını bāġ-ı cemālüñ / Ey sīb-ẕeḳan Bāḳī nice bir diye eyvā<br />
şeh şeh [8]<br />
[8]<br />
G288/3 Sulṭān-ı çār-bāliş-i iḳlīm-i dehre dil / Kem-ter gedānı beñzedemez sen şehi degül<br />
K1/33 Mesken şeh şeh-i şeh i maḥabbetüñe taḫt-gāh-ı dil / Menzil ḫayāl-i laʿlüñe ḫal<strong>ve</strong>t-sarāy-ı cān<br />
G146/5 Bāḳıyā ḳanḳı göñül şehrine gelse şeh şeh-i şeh i ʿaşḳ / Bile endūh u belā ḫayl u ḥaşem gibi gelür<br />
G317/2 Biñ günāh eylese bir ḳul yine rızḳın kesmez / Şükr-i inʿām-ı şeh şeh-i şeh i bende-nevāz eyleyelüm<br />
G421/1 Ol şeh şeh-i şeh i ḥüsnüñ gözi üzre baḳanlar ḳaşına / Sāye-i perr-i hümā düşmiş ṣanurlar başına<br />
G533/5 Ġam degül Bāḳī beḳā semtine ḳılsa irtiḥāl / Nice şehler şehler bu fenā mülkinde bāḳī ḳalmadı<br />
1063<br />
G215/5 Temennā ḳılsa Bāḳī sen şehüñ şehüñ şehüñ vaṣlın nʾola Ḥaḳdan / Ne deñlüyse umar cāndur ṭutalum kim muḥāl olmış<br />
G471/5 Süm-i esbine ruḫ süren o şehüñ şehüñ şehüñ / ʿArṣa-i dehrde oldı ferzāne<br />
şeh şeh ü ü şeh şeh-zāde şeh āde [1]<br />
G546/3 Şehenşāh-ı felek-mesned şeh şeh ü ü şeh şeh-zāde şeh āde ced-ber-ced / Murād ibni Selīm ibni Süleymān Ḫān-ı ʿOs̱mānī<br />
Şeh Şeh Sel Selīm Sel Sel īm [2] Sultan Selim<br />
K7/24 Bāḳīye eżʿāfın iḥsān eyledi elṭāf-ı şāh / Ol kerem kim Şeh Şeh Şeh Sel Selīm Sel īm ü Ḫān Süleymān eyledi<br />
G213/7 Şeh Şeh Şeh Sel Selīm Sel īm ol kim ġubār-ı naʿl-i şeb-rengi yazar / Ṣafḥa-i ruḫsāre-i ḫurşīd-i nūr-efşāne naḳş<br />
Şeh Şeh Sel Selīm Sel īm ibni Süleymān Süleymān Ḫān Ḫān-ı Ḫān ı ʿOs̱ Os̱ Os̱mānī Os̱ ānī [1] [1] Süleyman Han oğlu Sultan Selim<br />
K5/8 Penāh-ı dīn ü devlet pādişāh-ı āsmān-rifʿat / Cenāb-ı Şeh Sel Selīm Sel<br />
īm ibni Süleymān Ḫān Ḫān-ı Ḫān ı ʿOs̱ Os̱ Os̱mānī Os̱ ānī ānī<br />
Şeh Şeh Süleym Süleymān Süleym ān [2] [2] Kanunî Süleyman<br />
G279/3 Yaḳan āb üzre āteş ṣanmañuz keştī-i ṣahbāyı / Şuʿāʿ-i tīġ-i ḳahrından ṭutışdı Şeh Şeh Süleym Süleymānuñ<br />
Süleym ānuñ<br />
G494/7 Duʿāmuz oldur ey Bāḳi ḫaṭādan ṣaḳlasun Bārī / Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i cihān sulṭān-ı ʿādil Şeh Şeh Şeh Süleym Süleymān Süleym Süleymān<br />
ānı ān<br />
şeh şeh-i şeh i ʿādil ʿādil [3] [3] adaletli padişah<br />
1. Kanunî Süleyman bağlamında;<br />
K4/2 Şeh Şeh-i Şeh i ʿādil ʿādil Süleymān Ḫān-ı Ġāzī / Muʿizzüʾd-devle sulṭānüʾs-selāṭīn<br />
G500/4 Cihānda ʿadl u dād u fażl u iḥsān / Şeh Şeh-i Şeh i ʿādil ʿādil Süleymān Ḫāne geldi<br />
2. Sultan III. Mehmed bağlamında;<br />
G392/6 Ḫān Meḥemmed şeh şeh-i şeh i ʿādil ʿādil ki zamān-ı ʿadli / ʿĪd u nev-rūz gibi ḳıldı cihānı tezyīn<br />
Şeh Şeh-i Şeh i āsmān āsmān-ta āsmān ta taḫt ta ḫt u u u ḫur ḫurşīd ḫur ḫurşīd<br />
şīd-efser şīd efser efser [1] güneş taçlı <strong>ve</strong> gök tahtlı padişah ‖ Kanunî Süleyman<br />
K3/7 Cihān-ı kerem Ḫān Süleymān-ı Ġāzī / Şeh Şeh-i Şeh i āsmān āsmān-ta āsmān ta taḫt ta ḫt u u ḫur ḫurşīd ḫur ḫurşīd<br />
şīd-efser şīd efser<br />
şeh şeh-i şeh i cih cihān cih<br />
ān [2]<br />
1. dünya güzeli ‖ sevgili<br />
G400/4 Öykündügiʾçün işigüñe ey şeh şeh-i şeh i cih cihān cih<br />
ān / Daḫı ne ḳulplar ṭaḳa eflāke māh-ı nev<br />
2. şairler padişahı ‖ Sultanü’ş-şuarâ (Baki’nin şairlikte ustalığı bağlamında)<br />
Kt7/2 Başdan bu faḫr saña yiter kim şeh şeh-i şeh i i cih cihān cih<br />
ān / Ḫilʿat geyürdi naẓmuña ġarrā firengiler<br />
şeh şeh-i şeh i i ddād<br />
d<br />
ād ād-güster ād güster [1] [1] adaletli padişah ‖ Kanunî Süleyman<br />
K3/8 Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i kāmil şehenşāh-ı ʿādil / Cihān-dār-ı muḳbil şeh şeh-i şeh i ddād<br />
d<br />
ād ād-güster ād güster
şeh şeh-i şeh i fer ferḫunde fer<br />
ḫunde ḫunde-fāl ḫunde āl [ [1] [ 1] falı uğurlu/talihli padişah<br />
G308/9 Bāġ-ı cihānda gül gibi ḫandān u ḫurrem ol / Bezm-i ṣafāda ey şeh şeh-i şeh i fer ferḫunde fer<br />
ḫunde ḫunde-fāl ḫunde āl āl gül<br />
şeh şeh-i şeh i firişte firişte-ḫıṣāl firişte<br />
ṣāl [1] melek huylu/hasletli padişah<br />
Kt17/1 Luṭf idüp ol şeh şeh-i şeh i firişte firişte-ḫıṣāl<br />
firişte<br />
ṣāl / Ḳuzılar eylemiş ḳulına ʿaṭā<br />
1064<br />
şeh şeh-i şeh i ḫūbān ḫūbān [1] [1] güzeller güzeli ‖ güzeller şâhı; bkz. ‘ḫusrev-i ḫūbān’, ‘sulṭān-ı ḫūbān’,<br />
‘şāhenşāh-ı ḫūbān’ md.<br />
G282/4 Mıṣr-ı ḥüsn içre ey şeh şeh-i şeh i i ḫūbān ḫūbān / Almaġa vaṣluñı ḫazīne gerek<br />
şeh şeh-i şeh i kiş<strong>ve</strong>r [2] ülkeler fetheden padişah<br />
K10/3 Sāye-i ḳaddüñde āhum başḳa sancaḳ çekdügin / Ṭuydı hep mīr-i livā belki şeh şeh-i şeh i kiş<strong>ve</strong>r bile<br />
Veziriazam Ali Paşa bağlamında;<br />
K19/16 Göz ḳulaġ oldı ser-ā-ser gözedür āfāḳı / Bulalı ḳurb-i <strong>ve</strong>zīr-i şeh şeh-i şeh<br />
i kiş<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
şeh şeh-i şeh i kiş<strong>ve</strong>r kiş<strong>ve</strong>r-sit kiş<strong>ve</strong>r<br />
sit sitān ān [1] [1] ülkeler fetheden büyük padişah ‖ Sultan III. Mehmed; bkz. ‘ḫusrev-i<br />
kiş<strong>ve</strong>r-sitān’ md.<br />
K14/10 Şeh Şeh-i Şeh i kiş<strong>ve</strong>r kiş<strong>ve</strong>r-sit kiş<strong>ve</strong>r<br />
sit sitān sit ān Sulṭān Meḥemmed Ḫān-ı Ġāzī kim / ʿAdūnuñ ʿırḳını ḳaṭʿ eyledi şemşīr-i bürrānı<br />
şeh şeh-i şeh i ṣāḥib ṣāḥib-kerem ṣāḥib kerem [1] kerem sahibi/cömert padişah ‖ Sultan Mehmed<br />
K16/6 Bāḳī ne ġam penāhuñ ola rūzgārda / Sulṭān Meḥemmed ol şeh şeh-i şeh i ṣāḥib ṣāḥib-kerem<br />
ṣāḥib kerem gibi<br />
şeh şeh-i şeh i ṣāḥib ṣāḥib-ser ṣāḥib ser serīr ser īr [1] [1] taht sahibi padişah<br />
M5/II/3 Her gedā-yı āsitānuñ bir şeh şeh-i şeh i ṣāḥib ṣāḥib-ser ṣāḥib ser serīr ser īr<br />
şeh şeh-i şeh i Ḫayder Ḫayder-şec<br />
Ḫayder şec şecāʿat şec ʿat [1] arslan gibi cesur padişah ‖ Hz. Ali<br />
G532/5 Ṭabʿ-ı Bāḳī ol şeh şeh-i şeh i i Ḫayder Ḫayder-şec<br />
Ḫayder şec şecāʿat şec ʿat şevḳine / ʿArṣa-i kevn ü mekānı geşt ider Düldül gibi<br />
şeh şeh-i şeh i fer ferḫunde fer<br />
ḫunde ḫunde-ḫıṣāl ḫunde ṣāl [1] iyi huylu/güzel hasletli padişah ‖ Kanunî Süleyman<br />
K2/9 Ḥamdüliʾllāh viṣāl-i Şeh Şeh-i Şeh i i fer ferḫunde fer<br />
ḫunde ḫunde-ḫıṣāl<br />
ḫunde ṣāl / Ḳalbümüz açdı yine niteki <strong>ve</strong>rd-i ḫandān<br />
şeh şehā şeh ā [13]<br />
1. ey padişah ‖ ey sevgili<br />
G10/1 Cevr ü cefāña ḳāʾil olurdum <strong>ve</strong>lī şeh şehā şeh ā / Maḫṣūṣ olaydı ol da cihānda hemān baña<br />
G179/4 ʿİẕāruñda şeh şehā şeh ā ḫāl-i siyāhuñ / Şeker üstine ḳonmış bir megesdür<br />
G184/6 İltifātuñ göricek Bāḳīye ḳapuñda şeh şehā şeh ā / Ḥased ehli nice bir bunda gelür bu didiler<br />
G241/1 Ḳaṣd eyler aġzuñ öpmek içün dāʾimā ḳabaḳ / Olur boġazı iplü degüldür şeh şehā şeh<br />
ā ḳabaḳ<br />
G283/2 Gözümüñ ḳanlu yaşı devlet-i ʿaşḳuñda şeh şehā şeh ā / ʿAynına almaz olupdur aḳışın Ceyḫūnuñ<br />
G329/7 Kime vaṣf eylesem şeh şehā şeh ā seni dir / Bāḳıyā oldum aña ben de ġulām<br />
G368/5 Ṣorarsañ ḳapuñda şeh şehā şeh ā Bāḳīyi / Ġulām-ı kemīn bende-i kemterīn<br />
G391/4 Sen aġyār ile devr itdür şeh şehā şeh ā peymāneyi dāʾim / Ser-i kūyuñ ṭolaşup ʿāşıḳ-ı dīvāneler dönsün<br />
G475/4 Oḳ gibi ṭoġruyam atma beni yābāne şeh şehā şeh ā / Ḳāmetüm hecr ile ya eyleme iḥsān eyle<br />
G548/4 Bir ḥużūrum var-durur kūyuñda olmaḳdan şeh şehā şeh ā / ʿArż olınsa almazam baña Ferīdūnuñ yiri<br />
2. ey padişah<br />
Kt3/1 Āfāḳı şeh şehā şeh ā maʿdeletüñ nūrı pür itsün / Ḫurşīd gibi encümen-i dehre çerāġ ol<br />
Kt4/1 Ne yaña ʿazm-i hümāyūn iderseñ ola şeh şehā şeh ā / Nesīm-i ṣubḥ-ı saʿādet yoluñda ferrāşuñ<br />
G155/4 Şeh Şehā Şeh bir dem ney-i ḫāmeñ cihān bezminde diñlensün / İçürsün düşmene cām-ı fenāyı bir zamān ḫançer<br />
şeh şeh-bāz şeh āz [8] [8] şahin; bkz. ‘şāh-bāz’ md. ayrıca bkz. ‘Rūm ili şeh-bāzı’ md.
G493/4 Dil giriftār-ı ser-i zülfüñ olup / Ṣayd-ı ser-pençe-i şeh şeh-bāz şeh<br />
āz oldı<br />
K22/6 Perr ü bāl açmış yeşil ṭūṭī iken berg-i çenār / Zerd olup ser-pençe-i şeh şeh-bāza şeh<br />
āza dönmişdür hemān<br />
G364/1 Nāle-i dil ol ḫam-ı zülf-i hümā-pervāzdan / Ṣan fiġān-ı mürġdür ser-pençe-i şeh şeh-bāzdan<br />
şeh<br />
āzdan<br />
G80/4 Bālā-yı ser-nişīmen-i şeh şeh-bāz şeh āz āz-ı āz ı ʿaşḳdur / Farḳumda naʿl ṣūreti şāhīn yuvasıdur<br />
G527/4 Hümāyūn-bāl açup şeh şeh-bāz şeh āz āz-ı āz ı zülfüñ / Tezerv-i ʿaḳlı nā-geh ala düşdi<br />
G43/2 Nā-dān elinden alma eger irse destüñe / Şeh Şeh-bāz Şeh āz āz-ı āz ı āşiyāne-i devlet yeden bi-yed<br />
G504/5 Bāḳī ṣarīr-i kilk-i bedāyiʿ-nigārdur / Şeh Şeh-bāz Şeh āz āz-ı āz ı dest-i fikretümüñ ṣīt-i şeh-peri<br />
G510/7 Bāḳī görelüm nʾola gerek dest-i ḳażādan / Şeh Şeh-bāz Şeh āz āz-ı āz ı dil ol kebk-i ḫırāmāne ṣalındı<br />
şehd şehd [3] [3] bal<br />
K10/8 İnkisār-ı bāl ile zehr-i ġam itse telḫ-kām / Şehd Şehd şīrīn itmez aġzın ʿāşıḳuñ sükker bile<br />
G225/3 Yaḳdı nār-ı fürḳat-i şehd şehd-i şehd i lebüñ cān riştesin / Aḳıdursam ṭāñ degül şemʿ-i şeb-ārā gibi demʿ<br />
G60/5 Yeñmez āb-ı çeşme-i çeşmüm dökinse leẕẕetin / Şehd Şehd-i Şehd şīrīn-i maḥabbet şol ḳadar ḳuv<strong>ve</strong>tlüdür<br />
şehd şehd-i şehd i nnāb<br />
n<br />
āb [2] süzme bal<br />
G102/6 Bāḳī sözini vaṣf-ı lebüñ şehd şehd-i şehd i nnāb<br />
n<br />
āb ider / Şīrīn kelāmı anuñ içün böyle şānludur<br />
G367/2 Bulınmaz cāy-ı engüşt ol leb-i şekker-feşān üzre / Meẕāḳ ehli bilürler şehd şehd-i şehd i i nnābuñ<br />
n<br />
ābuñ farḳın ol femden<br />
şehenş şehenşāh şehenş şehenşāh<br />
āh [6] şahlar şahı/padişahlar padişahı<br />
G310/7 Bāḳıyā ser-levḥa-i eşʿārı tezhīb eyle kim / Müşkilüñ luṭf-ı şehenş şehenşāh şehenş āh itdi altun gibi ḥal<br />
G155/6 Nis̱ār itdi ġazā yolına der-gāh-ı şehenş şehenşāha şehenş āha / Muraṣṣaʿ bir kemer gerdūn meh-i nev zer-nişān ḫançer<br />
G311/10 Hem-vāre pāy-i taḫt-ı şehenş şehenşāha şehenş āha Bāḳīyā / Rengīn sözünden eyle firāvān nis̱ār laʿl<br />
K24/46 Götürüp tā ki şehenş şehenşāh şehenş şehenşāh<br />
āh-ı āh ı bahāruñ tūġın / Getüre cünd-i şitā üstine leşger sünbül<br />
G379/4 Āb-ı revān-ı gül-şen-i emn ü emān yiter / Tīġ-i cihān-güşā-yı şehenş şehenşāh şehenş<br />
āh āh-ı āh ı pāk-dīn<br />
G392/7 ʿĀleme ʿīd-i saʿīd ol yiter ey Bāḳī kim / Ola pāyende saʿādetde şehenş şehenşāh şehenş şehenşāh<br />
āh-ı āh ı güzīn<br />
şehenş şehenşāh şehenş şehenşāh<br />
āh-ı āh ı ʿādil ʿādil [1]<br />
[1]<br />
âdil padişah<br />
K3/8 Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i kāmil şehenş şehenşāh şehenş şehenşāh<br />
āh-ı āh ı ʿādil ʿādil ʿādil / Cihān-dār-ı muḳbil şeh-i dād-güster<br />
şehenş şehenşāh şehenş şehenşāh<br />
āh-ı āh ı ba baḥr ba<br />
ḥr u u u ber ber [1] [1] deniz <strong>ve</strong> karaların padişahı ‖ cihan padişahı<br />
K1/15 Sulṭān-ı şarḳ u ġarb şehenş şehenşāh şehenş şehenşāh<br />
āh-ı āh ı ba baḥr ba<br />
ḥr u u ber ber / Dārā-yı dehr Şāh Süleymān-ı kām-rān<br />
şehenş ehenş ehenşāh<br />
āh-ı āh ı felek felek-mesned felek<br />
mesned [1] felek gibi yüce padişah<br />
G546/3 Şehenş Şehenşāh Şehenş Şehenşāh<br />
āh-ı āh ı felek felek-mesned<br />
felek<br />
mesned şeh ü şeh-zāde ced-ber-ced / Murād ibni Selīm ibni Süleymān Ḫān-ı ʿOs̱mānī<br />
1065<br />
şehenş şehenşāh şehenş şehenşāh<br />
āh-ı āh ı hüm hümāyūn hüm<br />
āyūn āyūn-ṭāliʿ āyūn ṭāliʿ ṭāliʿ u ferḫunde ferḫunde-ṭalʿat ferḫunde<br />
ṭalʿat [1] [1] güzel/mübarek yüzlü <strong>ve</strong> uğurlu talihli padişah<br />
‖ Sultan Selim<br />
K5/9 Şehenş Şehenşāh Şehenş Şehenşāh<br />
āh-ı āh ı hüm hümāyūn hüm<br />
āyūn āyūn-ṭāliʿ āyūn ṭāliʿ u ferḫunde ferḫunde-ṭalʿatdur<br />
ferḫunde<br />
ṭalʿatdur / Cihān-ı salṭanatda ol saʿādet taḫtınuñ ḫānı<br />
şehenş şehenşāh şehenş şehenşāh<br />
āh-ı āh ı kkām<br />
k<br />
ām ām-kār ām ār ār [1] [1] muradına ulaşmış/muzaffer padişah<br />
G130/8 ʿArż itdi beñzer āyīne-i gülde ʿaksini / Rūy-ı ʿarūs-ı baḫt-ı şehenş şehenşāh şehenş şehenşāh<br />
āh-ı āh ı kkām<br />
k<br />
ām ām-kār ām ār<br />
şehenş şehenşāh şehenş şehenşāh<br />
āh-ı āh ı kerem kerem-güster kerem<br />
güster [1] cömert/lutufkâr padişah ‖ Kanunî Süleyman<br />
Kt1/1 Ey şehenş şehenşāh şehenş şehenşāh<br />
āh-ı āh ı kerem kerem-güster<br />
kerem<br />
güster ü dāniş-per<strong>ve</strong>r / Sāye-i luṭf-i Ḫudā pertev-i envār-ı ezel<br />
şehenş şehenşāh şehenş şehenşāh<br />
āh-ı āh ı mu muʿaẓẓam mu<br />
ʿaẓẓam ʿaẓẓam [1] [1] ulu padişah<br />
G367/5 İşāret besdür ey Bāḳī saña ser-māye-i devlet / Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i ḳader-ḳudret şehenş şehenşāh şehenş şehenşāh<br />
āh-ı āh ı ı mu muʿaẓẓamdan<br />
mu<br />
ʿaẓẓamdan ʿaẓẓamdan<br />
şehenş şehenşāh şehenş şehenşāh<br />
āh-ı āh ı mu muẓaffer mu<br />
ẓaffer [3] [3] zaferler kazanmış padişah<br />
K19/56 Mesned-i ṣadr-ı <strong>ve</strong>zāretde ser-efrāz olasın / Ḳıla teslīm şehenş şehenşāh şehenş şehenşāh<br />
āh-ı āh ı mu muẓaffer mu<br />
ẓaffer ḫātem<br />
G466/9 Zīnet-i gül-şen-i iḳbāle yiter ey Bāḳī / Çihre-i baḫt-ı şehenş şehenşāh şehenş<br />
āh āh-ı āh ı mu muẓaffer mu<br />
ẓaffer lāle
Sultan Murad bağlamında;<br />
M3/IV/1 Şād oluñ kim Pādişāh-ı dād-güsterdür gelen / Ḫusrev-i ʿādil şehenş şehenşāh şehenş şehenşāh<br />
āh-ı āh ı mu muẓafferdür<br />
mu<br />
ẓafferdür gelen<br />
şehenş şehenşāh şehenş şehenşāh<br />
āh-ı āh ı ttāc<br />
t<br />
āc āc-dār āc ār [1] [1] tac sahibi padişah<br />
K17/11 Ḳandan gedā-yı bī-ser ü pālar senüñ gibi / Ḳandan edā-yı medḥ-i şehenş şehenşāh şehenş<br />
āh āh-ı āh ı ı ttāc<br />
t<br />
āc āc-dār āc ār<br />
şeh şehīd şeh īd [1]<br />
M1/VI/8 Minnet Ḫudāya iki cihānda ḳılup saʿīd / Nām-ı şerīfüñ eyledi hem ġāzī hem şeh şehīd şeh īd<br />
1066<br />
şeh şeh-le<strong>ve</strong>nd<br />
şeh le<strong>ve</strong>nd le<strong>ve</strong>ndāne āne [1] şehle<strong>ve</strong>ndler gibi ‖ çapkınca; bkz. KOÇU, s. 35-36. (‘bıçkın kıyafeti’<br />
md.); MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 313. (‘le<strong>ve</strong>nd’ md.)<br />
K24/2 Şeh Şeh-le<strong>ve</strong>nd<br />
Şeh le<strong>ve</strong>nd le<strong>ve</strong>ndāne<br />
āne şikest eyledi ṭarf-ı külehin / Gögsinüñ dügmelerin çözdi ser-ā-ser sünbül<br />
şehn şehnāz şehn āz [1] [1] Şehnaz makamı; bkz. ÖZTUNA, s. 451. ‖ nazlı, şuh güzeli anlatma<br />
G364/5 Vaṣf-ı nāz-ı nāzenīnümdür bu şiʿrüm Bāḳıyā / Muṭrıb-ı meclis ser-āġāz eylesün şehn şehnāzdan şehn āzdan<br />
şeh şeh-niş şeh niş nişīn niş īn [1] cumbaya benzer çıkma, şehniş<br />
G368/1 Saña kūyuñ içre olana ḳarīn / Melek hem-nişīn ü felek şeh şeh-niş şeh niş nişīn niş īn<br />
şeh şeh-per şeh per per [2] büyük kanat<br />
G504/5 Bāḳī ṣarīr-i kilk-i bedāyiʿ-nigārdur / Şeh-bāz-ı dest-i fikretümüñ ṣīt-i şeh şeh-peri şeh peri<br />
M2/II/7 Ser-be-ser ṣalmış idi sāye-i fażl u iḥsān / Şeh Şeh-per Şeh per per-i per ʿāṭıfeti ḫayl-i yetīmān üzre<br />
şeh şeh-per şeh per per-i per i i Cibr Cibrīl Cibr<br />
īl īl-i īl i i em emīn em<br />
īn [1] [1] Minyatürlerde Cebrail’in kanatlı olarak resmedildiği görülür. Şair<br />
Cebrail’in kanatındaki en uzun tüyü, övdüğü Şam kadısının okuna yakıştırıyor. Bkz. AND 1998,<br />
s. 53 (Cennet tahtına oturan Hz. Muhammed, Cebrail <strong>ve</strong> öteki meleklerle olan minyatür), 136<br />
(Hz. Muhammed’in hasta yatağında Cebrail ile konuşmasını resimleyen minyatür.)<br />
K26/17 Ḳabża-i ḳudretine ḳavs kemān-ı Rüstem / Nā<strong>ve</strong>k-i reʾyine per şeh şeh-per şeh per per-i per i Cibr Cibrīl Cibr<br />
īl īl-i īl i i em emīn em<br />
īn<br />
şehr şehr [18] [18] kent ‖ İstanbul (bazı bağlamlarda); bkz. ‘dil şehri’, ‘göñül şehri’ md.<br />
G147/5 Meh-i ḥüsnüñ olupdur şöhre-i şehr şehr / Bütün ʿālemde ḳaddüñ ḫod ʿalemdür<br />
G465/1 Diller revāne oldılar ol meh-liḳāyile / Eṭfāl-i şehr şehr ṣanki segirdürler ay ile<br />
G138/3 Dün ṭoġdı māh-ı nev gibi ol şūḫ-ı meh-liḳā / Şehr Şehr içre şimdi şöhre-i devrān olup gezer<br />
G262/5 Şehr Şehr içre ḫalḳ bir birine gösterür beni / Mihri hilāle beñzedeli meh-liḳālaruñ<br />
G171/1 Ālāyiş-i dünyādan el çekmege niyyet var / Yaḳında ʿadem dirler bir şehre şehre ʿazīmet var<br />
G344/5 Ṭabīb-i şehre şehre baş egmem güzellerden şifā ummam / Oñulmaz yaradur yaram devāsuz derddür derdüm<br />
K2/1 İtdi şehri şehri şeref-i maḳdem-i Sulṭān-ı cihān / Reşk-i bāġ-ı İrem ü ġayret-i gül-zār-ı cinān<br />
G101/1 Dil milketini yaḳdı ḫayāl-i dehān-ı yār / Virdi fenāya gösgötüri şehri şehri bir şirār<br />
G307/2 Gelme bī-nām u nişān ehl-i ḫarābāt içre / Yüri var şehr şehr-i şehr i melāmetde biraz şöhret bul<br />
G458/4 Felekde ay u gün sen şehriyāruñ şehr şehr-i şehr i ʿaşḳında / Kesilmiş başlardur kim dikildi burc u bārūya<br />
G517/1 Cevr ile terk ider mi kişi şehr şehr-i şehr i yārını / Lāyıḳ mıdur ki terk ide ḳul şehriyārını<br />
K6/11 Şehr Şehr-i Şehr dārüʾl-mülk-i ʿadlin seyr iden ʿāriflere / Ḫıṭṭa-i maʿmūre-i ʿālem dih-i vīrān gelür<br />
G32/3 Meclis-i mey ki bedenlerle ḥiṣār olmışdur / Şehr Şehr-i Şehr ʿişretdür anuñ āfet-i devrānı ḳadeḥ<br />
G134/2 Reşk-i zülāl-i ḫançeri ḫalḳuñ bilin büker / Şehr Şehr-i Şehr dile gelince hezārān kemer geçer<br />
K13/10 Ol ki ḫurşīd-i cihān-tāba zekāt-ı zer virür / Kāse-gerdān olsa şehrinde şehrinde meh-i tābān eger<br />
G221/5 Bāḳıyā dil mülkini dil-ber niçün tārāc ider / Pādişāh olan nedür şehrini şehrini şehrini yaġmādan ġaraż̓<br />
G95/4 Ḫūbān-ı şehrüñ şehrüñ ḫoş-teri şīrīn ü nāzük her yiri / Ḫ˅ān-ı viṣāle sükkerī pālūde-i ter kendidür<br />
G452/2 Getürsem pendini bir bir yirine vāʿiẓ-i şehrüñ şehrüñ / Bahār olsa nigār olsa şarāb-ı ḫoş-güvār olsa
1067<br />
şehr şehr-i şehr i bbān<br />
b<br />
ān [1] [1] Bân kenti; Ahmet Talat Onay, Nuhbe-i Vehbî Şerhi <strong>ve</strong> Nâimâ Tarihi’nden<br />
delillendirerek buranın nimeti bol, bereketli bir İran kenti olduğunu açıklamaktadır. Krş.<br />
MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 423.<br />
G337/2 Nihāl-i bān ile her yanı şöyle zeyn olmış / Çemen vilāyetini şehr şehr-i şehr i bbāna<br />
b<br />
āna āna beñzetdüm<br />
şehr şehr şehr ü ü bbāzār<br />
b āzār [1] şehir <strong>ve</strong> pazar ‖ herkes, bütün şehir<br />
K25/15 Bāmdan düşdi dilā ṭaşt-ı meh-i nev bu gice / Güft ü gūy ile pür olsa n’ola şehr şehr ü ü ü bbāzār<br />
b āzār<br />
şehr şehr-āşūb şehr şūb [1] âfet (şehri birbirine katma bağlamında)<br />
G86/3 Yaḳdılar dil kiş<strong>ve</strong>rin cevr ile tālān itdiler / Dil-berān-ı şūḫ u şehr şehr-āşūb şehr<br />
şūb u şūr-engīzler<br />
şehriy şehriyār şehriy ār [4] [4] padişah<br />
K17/7 Gösterdi āb ʿaks-i gül-i bāġı nitekim / Nuṣret yüzini āyīne-i tīġ-i şehriy şehriyār şehriy ār<br />
G517/1 Cevr ile terk ider mi kişi şehr-i yārını / Lāyıḳ mıdur ki terk ide ḳul şehriy şehriyār şehriy şehriyār<br />
ārını ār ını<br />
G458/4 Felekde ay u gün sen şehriy şehriyāruñ<br />
şehriy āruñ şehr-i ʿaşḳında / Kesilmiş başlardur kim dikildi burc u bārūya<br />
Sultan III. Mehmed bağlamında;<br />
K9/7 Allāh ki dökdi ṣaçdı felek ḫalḳa vārını / Şükrāne-i cemāl-i cihān-bān-ı şehriy şehriyār şehriy<br />
ār<br />
şehriy şehriyār şehriy şehriyār<br />
ār-ı ār ı ı mu muẓaffer mu<br />
ẓaffer [1] [1] zaferden zafere koşan padişah, bkz. ‘şehenşāh-ı muẓaffer’ md.<br />
K3/6 Meger çīn-i zülfüñde pinhān olupdur / Ġubār-ı der-i şehriy şehriyār şehriy şehriyār<br />
ār-ı ār ı ı mu muẓaffer mu<br />
ẓaffer<br />
şeh şeh-süv şeh süv süvār süv ār [9] [9] usta binici<br />
K1/16 Ol şeh şeh-süv şeh süv süvār<br />
ār-ı ār memleket-i ʿadl ü dād kim / Atı öñince olsa revā ḫusrevān revān<br />
K16/8 Ol şeh şeh-süv şeh süv süvār<br />
ār-ı ār ʿarṣa-i iḳbāl ü baḫt kim / Şāhān-ı dehr atı öñince ḫadem gibi<br />
K20/41 Belāġat içre ben ol şeh şeh-süv şeh süv süvār süvār<br />
ār-ı ār ı meydānem / Ki eyledüm şuʿarā-yı zamāneyi pā-māl<br />
M1/I/6 Ol şeh şeh-süv şeh süv süvār süvār<br />
ār-ı ār ı mülk-i saʿādet ki raḫşına / Cevlān deminde ʿarṣa-i ʿālem gelürdi teng<br />
G19/4 Ḳaddüm ey şeh şeh-süv şeh süv süvār<br />
ār-ı ār ı ḥüsn itdi / Pāy-būsuñ ḫayāli şekl-i rikāb<br />
G417/8 Cihānda ʿarṣa-i iḳbāl ü baḫtuñ şeh şeh-süv şeh süv süvār<br />
ārısın<br />
ısın / Virür naʿl-i semendüñ şuʿle mihr-i ʿālem-efrūze<br />
G448/2 Ṭaḳınsun pālehengin şeh eh eh-süv eh süv süvārum süv ārum aylandursın / Cihāna nūr u fer virsün güzellik āsmānında<br />
G151/3 Ayaġuñ altına baḳ eyle naẓar ben ḫāke / Şeh Şeh-süv Şeh süv süvārum süv ārum yiter itdüñ beni pā-māl yiter<br />
G309/3 Çoḳ yanuñca ṣalınur şimdi ser-efgendelerüñ / Şeh Şeh-süv Şeh süv süvārum süv ārum saña kim beste-i fitrāk degül<br />
şeh şeh-zāde şeh āde [2]<br />
M2/I/4 Düşmen-i ehl-i keremdür felek-i sifle-nevāz / Görüñüz nʾitdi o Şeh Şeh-zāde Şeh āde āde-i āde ʿālī-şānı<br />
M2/III/3 Ḫala Sulṭān diyü şeh şeh-zādeler<br />
şeh ādeler iḳbāl itsün / Gelsün ol luṭf u kerem kānına şād u ḫandān<br />
şek(k)er şek(k)er [18] [18] bkz. ‘ḳand’ <strong>ve</strong> ‘ḳand-i nebāt’, ‘şīr ü şekker’ md.<br />
G169/1 İçilse bāde lebüñsüz ḥarāreti yoḳdur / Şeker Şeker yinilse sözüñsüz ḥalā<strong>ve</strong>ti yoḳdur<br />
G179/4 ʿİẕāruñda şehā ḫāl-i siyāhuñ / Şeker Şeker üstine ḳonmış bir megesdür<br />
Kt18/2 Geh laʿlüñe şekker ezilür gāh mey-i nāb / Feryād mey-i nābdan u dād şekerden<br />
şekerden<br />
G426/9 Bāḳīyi leẕẕet-i vaṣluñ ṭamaʿı söyletdi / Ṭūṭīyi şevḳ-i şekerdür şekerdür getüren güftāre<br />
Kt18/2 Geh laʿlüñe şekker şekker ezilür gāh mey-i nāb / Feryād mey-i nābdan u dād şekerden<br />
K3/1 Ḫaṭ-ı müşg-fāmuñla ey ġonca-i ter / Şekerdür Şekerdür o lebler mümessek mükerrer<br />
G512/5 Lebine öykünür ol ḫusrev-i şīrīn-dehenüñ / Bāḳıyā ḫalḳ ʿaceb mi mezelense şekeri<br />
şekeri<br />
G45/5 Ġazellerüñde lebi vaṣfın eyle ey Bāḳī / Şekerle Şekerle olsa bilürsin olur ḫoş-āb leẕīẕ<br />
K3/2 Ne zībā yaraşmış o leblerle dendān / Ne ḫūb imtizāc eylemiş şīr īr īr ü ü şekker şekker<br />
şekker<br />
G98/2 Meclisde laʿl-i yāre iñende ezilmesün / Vaʾllāhi yoġsa kelle-i şekker şekker şekker şikest olur
G422/6 Ḳafes-i ġamda nʾola ḳaldum ise ṭūṭī-vār / Vaṣf-ı laʿlüñ hele aġzumda ya şekker şekker yirine<br />
G428/5 Nūşīn lebinde ḫaṭṭını kim görse Bāḳıyā / Şīrīnlik yazıldı ṣanur şekker şekker üstine<br />
G473/1 Lebüñden leẕẕet-i şekker şekker şekker şikeste / Sözüñden ḳıymet-i gevher şikeste<br />
G418/2 Şekker Şekker dökerdi bāġa mükerrer şitāda berf / Ebr-i bahār geldi pür itdi nebāt ile<br />
K20/39 Dilümde şekker şekker-i şekker şükr-i fevāżıl-ı keremüñ / Ṭapuña ʿarż ide geldüm ne ise mā-fiʾl-bāl<br />
Kt8/1 Ṭabʿ-ı sāḥir-pīşeñe Bāḳī göñüller meyl ider / Şekker Şekker-i Şekker şiʿr-i dil-āvīzüñ meger efsūnludur<br />
G347/1 Dilā teng olsañ ol şīrīn-dehenden teng-i şekkersin şekkersin / Ġam-ı laʿlin çeküp ḳanlar yudarsañ kān-ı gevhersin<br />
G472/5 Devr-i laʿlüñde ne ẕevḳin buldı bilsem şekkerüñ şekkerüñ / Var ise şīrīn görinmişdür ẕübābuñ ʿaynına<br />
şeker şeker-āb şeker āb [1] tatsızlık ‖ soğukluk, dargınlık<br />
G269/5 Bāḳī yine ṣaçıldı nemek bāde-i nāba / Bilsek ʿacebā aṣlı nedür bu şeker şeker-ābuñ<br />
şeker ābuñ<br />
şeker şeker-bār şeker ār [5] etrafa şeker saçan ‖ tatlı (dudak bağlamında)<br />
K4/13 Nice nāzükdür ol şiʿr-i şeker şeker-bār şeker ār / Leb-i dil-ber gibi şīrīn ü rengīn<br />
G194/1 Dehen-i ġoncada ol laʿl-i şeker şeker-bār şeker ār olmaz / Bülbül-i bāġda bu leẕẕet-i güftār olmaz<br />
Mtl 1 Ḳaysı cennet mī<strong>ve</strong>si laʿl-i şeker şeker-bār şeker ār ārıca ār ıca bar / Yā gül-istān sebzesi ol ḫaṭṭ-ı jengārıca bar<br />
G485/1 Ḳanı bir şīrīn-suḫan laʿl-i şeker şeker-bāruñ<br />
şeker āruñ gibi / Ḳanda gördi ṭūṭī bir āyīne ruḫsāruñ gibi<br />
G415/3 Ḫ˅ān-ı iḥsān-ı firāvān çekdi şīrīn sözlerüñ / Niʿmetuʾllāhīlere ol laʿl-i şekker şekker-bār<br />
şekker ār ile<br />
şeker şeker-efş şeker efş efşān ān [3] [3] şeker saçan ‖ tatlı tatlı konuşan<br />
G118/4 Ney-şeker vaṣf-ı lebüñ yazduġum işitdi meger / Ki kemer-beste-i kilk-i şeker şeker-efş şeker efş efşānumdur<br />
efş ānumdur<br />
dudak bağlamında;<br />
G292/4 Ṣunma laʿl-i şeker şeker-efş şeker efş efşānuñ efşānuñ<br />
ānuñı ānuñ bī-ẕevḳlere / Eyle şīrīn dehen-i ehl-i meẕāḳı berü gel<br />
G367/2 Bulınmaz cāy-ı engüşt ol leb-i şekker şekker-feş şekker feş feşān feş ān üzre / Meẕāḳ ehli bilürler şehd-i nābuñ farḳın ol femden<br />
şe şeker şe<br />
ker ker-güft ker güft güftār güft ār [1] tatlı dilli/sözlü (papağan bağlamında)<br />
G353/5 Leb-i şīrīni vaṣfında ʿaceb rengīn ġazel düşdi / Oḳuñ bu şiʿri ṭūṭī-i şe şeker şe şeker<br />
ker-güft ker güft güftāre güft āre eglensün<br />
şeker şeker-ḫāy şeker ḫāy [2] şeker yiyen ‖ tatlı dilli/sözlü (papağan bağlamında)<br />
G516/2 Göñül şāfī cevāb ister lebinden / Dilin çeyner o ṭūṭī-i şeker şeker-ḫāy şeker ḫāy<br />
G264/5 Nebāt-ı ḫaṭṭ u ḳand-i laʿl-i nābuñ düşmez aġzından / Biraz gūş eyleseñ ṭūṭī-i şekker şekker-ḫāy<br />
şekker ḫāy ḫāyı ḫāy söyletseñ<br />
şekker şekker-pāre şekker şekker āre [1] şekerpare tatlısı [‘teng-i sükker (dilber dudağı) paralelliğinde]<br />
G353/3 Dehānuñ teng-i sükker iki şekker şekker-pāredür<br />
şekker āredür laʿlüñ / Ṣun ey cān ʿāşıḳ-ı zāra hele bir pāre eglensün<br />
şekker şekker-rīz şekker īz olmak [2] şeker saçmak ‖ tatlı tatlı konuşmak<br />
G347/2 Gör ey ṭūṭī ne şekker şekker-rīz şekker īz īz olupdur ḥoḳḳa-i laʿli / Egerçi dürre-i dürc-i feṣāḥat nükte-per<strong>ve</strong>rsin<br />
G455/6 Leblerüñ vaṣfında şekker şekker-rīz şekker īz olup güftār ider / Bāḳī-i şīrīn-suḫan ṭūṭī-i gūyādur yine<br />
şekker şekker-şiken şekker şiken [2] hoş sohpet, tatlı tatlı konuşan ‖ şeker kırmak<br />
G108/2 Dehenüñ ṭūṭī-i şekker şekker-şiken<br />
şekker şiken olsa ne ʿaceb / Leb-i şīrīn ü ḫaṭ-ı sebz aña bāl ü perdür<br />
G440/3 Görmesün kimse ṣaḳın diyü lebin dişler baña / Baḳduġumca ol büt-i şekker şekker-şikenden<br />
şekker şikenden cānibe<br />
şekl şekl [18] [18] biçim<br />
G294/1 Esb-i nāz ile beni yār ḳılupdur pā-māl / Naʿller şekli şekli aña sīnede olmışdur dāl<br />
K4/9 Sevād-ı ḫaṭṭ içinde noḳṭalardan / Şeb-i tārīk içinde şekl şekl-i şekl<br />
i Pervīn<br />
K19/42 Ten-i ṣad-pāre ki şekl şekl-i şekl i ḳafes-i zer-gerdür / Dāġlar dilde olupdur aña yir yir ḫātem<br />
K21/12 Beyāż düşdi hele şekl şekl-i şekl i ṭāliʿ-i eyyām / Mis̱āl-i çihre-i baḫt-ı edīb-i ferruḫ-fāl<br />
G19/4 Ḳaddüm ey şeh-süvār-ı ḥüsn itdi / Pāy-būsuñ ḫayāli şekl şekl-i şekl i rikāb<br />
G61/1 Ḥarf-i ġama devāt u ḳalem şekl şekl-i şekl i āhdur / Aña mürekkeb āhda dūd-ı siyāhdur<br />
1068
G72/3 Farḳ-ı serde şekl şekl-i şekl i şemşīrüñ yiter perr-i küleng / Bā-vücūd ol dem ki ḫūn-ı zaḫmum içre āl olur<br />
G191/3 Cismümüz şekl şekl-i şekl i muraḳḳaʿdur ser-ā-ser dāġdan / Şimdilik ʿālemde bir kühne ḳabāya māliküz<br />
G384/4 O mehüñ şevḳına yir yir yaḳayın nice fetīl / Sīnemüñ dāġların şekl şekl-i şekl<br />
i S̱üreyyā göresin<br />
G407/6 Tīġı resmin ehl-i dil mānend-i şekl şekl-i şekl i Ẕüʾl-feḳār / Ḫānḳāh-ı ʿālemüñ naḳş eylesün dīvārına<br />
G455/4 Gösterür ṣaḥn-ı gül-istān çarḫ-ı mīnādan nişān / Şāḫ-ı nergis bāġda şekl şekl-i şekl<br />
i S̱üreyyādur yine<br />
G514/2 ʿAceb mi şekl şekl-i şekl i ṭūmār olsa ġonca / İder ḥüsn-i ruḫuñ gül defterin ṭay<br />
K19/40 Şekl Şekl-i Şekl i ḫāl ü dehenüñ ḫātem-i pīrūze nigīn / Dostum görmedüm aġzuñ gibi ḫoş-ter ḫātem<br />
G124/1 Ḥalḳa ḥalḳa zülf kim ol ḫaṭṭ u ḫāl üstindedür / Şekl Şekl-i Şekl i ṭuġrādur mis̱āl-i bī-mis̱āl üstindedür<br />
G229/5 Cāmiʿ içre göre tā kimlere hem-zānūsın / Şekl Şekl-i Şekl i saḳḳāda gezer dīde-i giryān ṣaf ṣaf<br />
G291/3 Şekl Şekl-i Şekl i ʿiẕār-ı yār gibi naḳş-ı dil-firīb / Levḥ-i żamīre yazmadı ṣūret-ger-i ḫayāl<br />
G465/6 Şekl Şekl-i Şekl i dehānuñ eyledi levḥ-i ḳalemde mīm / Cānā ol iki ʿaynı yazan iki yāyile<br />
G248/2 Ḫaṭ-ı nev-ḫāste kim ʿārıżuñ üzre görinür / Döndi dendāneleri şekline sīn-i semenüñ<br />
şekil şekil ba baġlamak ba ġlamak [2] [2] şeklini almak; bkz. TS. C.V, s. 3653.<br />
G285/1 Zülfüñi görsem ʿiẕāruñ üzre ey ḥūr-i cemīl / Ṣanuram zencīr şeklin şeklin ba baġlam ba baġlam<br />
ġlamışdur ġlam ışdur Selsebīl<br />
K19/15 Beyża-i ṭāʾir-i devletdür o dürr-i şeh-vār / Āşiyān şeklini şeklini ba baġlarsa ba ġlarsa nʾola ger ḫātem<br />
şekline şekline girmek girmek [3] [3] şeklini almak<br />
K20/4 Şu sīb şekline şekline şekline girdi girdi şafaḳda cirm-i ḳamer / Güzellenüp ola bir yanı ṣarı bir yanı al<br />
G2/4 Kemānçe şekline şekline girdüm girdüm elinde muṭrib-i ʿaşḳuñ / Keş-ā-keşden ḫalāṣ olmaz daḫı sīnem rebāb-āsā<br />
G104/3 Yanına alsun diyü kāfir gözüñ ġamzeñ gibi / Girdiler Girdiler Girdiler şimdi çelīpā şekline şekline şemşīrler<br />
şekv şekvā şekv şekvā<br />
ā [1] [1] şikayet, sızlanma<br />
K2/40 Ser<strong>ve</strong>rā devr-i felekden yine şekv şekvāmuz şekv āmuz var / Ṭapuña ʿarż idelüm ruḫṣat olursa el-ān<br />
şem şemʿ şem<br />
ʿ [55] [55] mum<br />
G224/1 Baḥs̱ itmesün ʿiẕāruñ ile encümende şem şemʿ şem ʿ / Ḳanda çerāġ-ı māh-ı şeb-efrūz ḳanda şem şemʿ şem<br />
G224/2 Çün ṣubḥ olınca bellü olur yüzi ḳarası / Germ olmasun o ḥüsn ile ey māh iñende şem şemʿ şem<br />
G224/3 Bād-ı ḫazān irişmedin ir ṣaḥn-ı bāġa kim / Bezm-i bahāra nergis olupdur çemende şem şemʿ şem<br />
G224/4 Olsun çerāġı ruḫlaruñuñ rūşen ey ṣanem / Yaḳduḳça mihr ü māh bu deyr-i kühende şem şemʿ şem<br />
G224/5 Bāḳī ʿaceb mi şiʿr-i dil-efrūzuñ itseler / Erbāb-ı ʿaşḳ cemʿ olıcaḳ encümende şem şemʿ şem<br />
G225/1 Şemʿ-i ḥüsnüñdür viren ḫal<strong>ve</strong>t-sarāy-ı cāna lemʿ / Olamaz ol meclise ḫurşīd-i ʿālem-tāb şem şemʿ şem<br />
G357/4 Ṣubḥ-ı viṣālüñ irmedi pāyāne yitdi ʿömr / Şām-ı ġamuñda şem şemʿ şem<br />
gibi yana yana ben<br />
G397/1 Āhum göge boyandı göge gök boyanmadın / Yandum o şem şemʿ şem şevḳine pervāne yanmadın<br />
G358/3 Şem Şemʿ Şem lāzım degül ey sāḳī yiter meclisde / Şuʿle-i cām-ı şeb-efrūz çerāġ-ı rūşen<br />
K23/1 Ḫurşīd öñinde şuʿlelenür māh-ı nev müdām / Gūyā ki şem şemʿa şem şemʿa<br />
ʿa ḳarşu görinür kenār-ı cām<br />
G196/3 Naṣīḥat diñlemez ṭālib olınca şevḳ-i dil ġālib / Vücūdın şuʿle-i şem şemʿa şem şemʿa<br />
ʿa ṣalar pervāne ḳatlanmaz<br />
G391/3 Ḫayāl-i şem şemʿ-i şem ruḫsāruñ ḳo yansun ḫāne-i dilde / Perin ol şem şemʿa şem<br />
ʿa yaḳup şevḳ ile pervāneler dönsün<br />
G347/6 Muraṣṣaʿ cāmdur aġzuñ leb-ā-leb sükkerī şerbet / Muʿanber şem şemʿdur şem ʿdur ḳaddüñ ki ser-tā-pā muʿaṭṭarsın<br />
K1/7 Tedbīr-i muʿẓamāt-ı umūr-ı cihān içün / Yaḳmışdı şem şemʿ-i şem<br />
i fikreti Bircīs-i nükte-dān<br />
K1/40 Tā şem şemʿ-i şem i āfitāb-ı cihān-tāba ṣubḥ-dem / Devrān ufuḳda vażʿ ide bir sīm şemʿ-dān<br />
K3/25 Yanar şem şemʿ-i şem i Nāhid öñinde şihābuñ / Çeker her gice ṣubḥa dek ced<strong>ve</strong>l-i zer<br />
M2/V/3 Merḳad-i pākin idüp şem şemʿ-i şem i hidāyet rūşen / Meşhed-i ṭāhiri müstaġrıḳ-ı envār olsun<br />
M5/VII/2 Bezm-i ʿaşḳı şem şemʿ-i şem i āhumla müzeyyen ḳılduġum<br />
M7/II/1 Çerāġın şem şemʿ-i şem i i dāġumdan yaḳar ḫurşīd-i ʿālem-gerd<br />
G18/1 Ey ṣafā-yı ʿārıżuñdan çeşme-i ḫurşīde āb / Şuʿle-i şem şemʿ-i şem i cemālüñ nūr-baḫş-ı āfitāb<br />
1069
G104/4 Şuʿle-i şem şemʿ-i şem i cemāli şevḳıne cemʿ oldılar / Bir çerāġ idindiler ol nev-cevānı pīrler<br />
G136/2 Yanar od içre girür şem şemʿ-i şem i i ruḫuñ şevḳıyla dil / Yanmadan pervāsı yoḳ her ḫidmete pervānedür<br />
G222/4 Aldılar ol şem şemʿ-i şem i i bezm-ārāyı aġyār ortaya / Ẓāhir oldı nükte-i lā ḫayre illā fiʾl-vasaṭ<br />
G225/3 Yaḳdı nār-ı fürḳat-i şehd-i lebüñ cān riştesin / Aḳıdursam ṭāñ degül şem şemʿ-i şem i şeb-ārā gibi demʿ<br />
G227/1 Sīnesine yaḳmada şem şemʿ-i şem i ruḫuñ şevḳ ile dāġ / Māh-ı en<strong>ve</strong>r mihr-i ʿālem-tābdan yaḳar çerāġ<br />
G236/7 Zaḫmumuz ḫūnı mey-i gül-gūnumuzdur giceler / Bezmümüzde şem şemʿ-i şem<br />
i rūşen şuʿle-i şemşīr-i ʿaşḳ<br />
G238/2 Kimisi bülbül-i nālān-ı gül-i ʿārıż-ı yār / Kimi pervāne-i şem şemʿ-i şem<br />
i ruḫ-ı cānān ancaḳ<br />
G290/3 Pervānedür ki yaḳdı perin şem şemʿ-i şem i āhuma / Farḳ-ı felekde münḫasif olmış ḳamer degül<br />
G324/3 Terk idüp tāc u ḳabāyı şevḳ-i şem şemʿ-i şem i ḥüsnüñe / Kendümi pervāne-āsā bir nemed-pūş eyledüm<br />
G336/4 Gice şem şemʿ-i şem i ruḫuñ şevḳınde bir ḳaç beyti yandurdum / ʿAceb ḫūb u dil-efrūz eyledüm ḫoş dil-pesend itdüm<br />
G343/1 Öpelden laʿlüñi āl ile bāde cām u sāġar hem / Benümʾçün dem-be-dem aġlar ṣürāḥī şem şemʿ-i şem<br />
i en<strong>ve</strong>r hem<br />
G391/3 Ḫayāl-i şem şemʿ-i şem i ruḫsāruñ ḳo yansun ḫāne-i dilde / Perin ol şemʿa yaḳup şevḳ ile pervāneler dönsün<br />
G471/2 Ṭālib-i şem şemʿ-i şem i vaṣl olınca kişi / Oda yanmaḳdan aña pervāne<br />
G485/6 Ḳarşu ṭut şem şemʿ-i şem i ruḫuñ biʾllāhi ben dil-ḫasteye / Künc-i tārīk içre ḳaldum çeşm-i bīmāruñ gibi<br />
G487/6 Yıllar-durur ki şem şemʿ-i şem i ruḫuñ reşkine mehüñ / Ḥakkāk-i dehr çarḫa dutar şeb-çerāġını<br />
G512/3 Gerçi şevḳ ehli geçer şem şemʿ-i şem i i şeb-efrūz ammā / Şevḳ pervānededür kʾoda yaḳar bāl ü peri<br />
G515/3 Şām-ı ġamda meskenüm bir künc-i ẓulmetdür <strong>ve</strong>lī / Şūʿle-i āhum yaḳar her ṣubḥ şem şemʿ-i şem i ḫā<strong>ve</strong>ri<br />
Kt1/6 Kime kim reh-ber ola bedraḳa-i iḥsānuñ / Yolına ḳarşu ṭutar şem şemʿ-i şem i i hidāyet meşʿal<br />
G53/2 Zülfüñ ḫamında ḫaddüñi ḫurşīde virmezin / Şem Şemʿi Şem ʿi nʾider şu kimse kʾanuñ şeb-çerāġı var<br />
K1/41 Şem Şemʿ-i Şem i beḳāñı bād-ı fenādan nigāh ide / Dāmān-ı ʿavn u ʿiṣmet-i dārende-i cihān<br />
M2/I/8 Mihr ü māh-ı felek-i baḫt u saʿādet Sulṭān / Şem Şemʿ-i Şem<br />
i eyvān-ı serā-perde-i ʿiṣmet Sulṭān<br />
M3/III/1 Sensin ey çeşm-i çerāġ-ı dūdmān-ı maʿdelet / Şem Şemʿ-i Şem i nūr-efşān-ı bezm-i ḫānedān-ı maʿdelet<br />
G225/1 Şem Şemʿ-i Şem i ḥüsnüñdür viren ḫal<strong>ve</strong>t-sarāy-ı cāna lemʿ / Olamaz ol meclise ḫurşīd-i ʿālem-tāb şem şemʿ şem<br />
G293/4 Gördüm ol çeşm ü çerāġ-ı cānı şevḳum var yine / Şem Şemʿ-i Şem i ʿaşḳa yaḳmaġa pervāne-āsā perr ü bāl<br />
G338/4 Cām-ı mey-i ʿişretdür ʿaşḳuñda dil-i pür-ḫūn / Şem Şemʿ-i Şem i şeb-i vuṣlatdur dāġ-ı dil-i sūzānum<br />
G409/4 Şem Şemʿ-i Şem i ruḫsāruñ ḳomaz raġbet sipihrüñ ẕerrece / Mihr-i ʿālem-tābına māh-ı cihān-ārāsına<br />
G509/2 Gerdiş-i cām-ı meyi görsün ṣürāḥī üstine / Şem Şemʿ-i Şem i bezmi devr iderken görmeyen pervāneyi<br />
G360/5 Cemāli şem şemʿine şem şemʿine<br />
ʿine pervānedür Bāḳī o māhuñ kim / Yaḳar ḥüsn-i dil-efrūzı çerāġı nūr-ı aʿżamdan<br />
G464/7 Ṭolaşaldan ruḫı şem şemʿine şem şemʿine<br />
ʿine dil-i ser-geşte / Yaḳdı pervāne-ṣıfat bāl ü peri döne döne<br />
G498/1 Göñül şevḳ-i ruḫuñla yana geldi / Cemālüñ şem şemʿine şem şem ʿine pervāne geldi<br />
G339/3 Perde-i ʿizzet çeküp yaḳdum maḥabbet şem şemʿini şem ʿini / Ṣandal-ı rūḥı buḫūr idüp müheyyā eyledüm<br />
K24/26 Nūr-baḫş olsa eger bāġa çerāġ-ı luṭfuñ / Şem Şemʿ-vār Şem ār eyleye eṭrāfı münev<strong>ve</strong>r sünbül<br />
G227/5 Şem Şemʿ-<strong>ve</strong>ş Şem <strong>ve</strong>ş sūz-ı derūnın ʿarż ider Bāḳī saña / Yana yana ḳalmadı bī-çārenüñ baġrında yaġ<br />
G330/2 Şem Şemʿ-<strong>ve</strong>ş Şem <strong>ve</strong>ş ṣubḥ olınca şevḳumdan / Gāh ḫandān u gāh giryānem<br />
G346/6 Şem Şemʿ-<strong>ve</strong>ş Şem <strong>ve</strong>ş <strong>ve</strong>ş cān viricek başuñ ucından ey dil / Şuʿle-i āhuñ ola sīne-i sūzānuñdan<br />
şem şemʿ-i şem<br />
i bbālīn<br />
b<br />
ālīn [1] [1] başucu mumu<br />
K26/3 Demidür lāle yaḳa bezm-i bahāra meşʿal / Ġonca-i zanbaḳ ola nergise şem şemʿ-i şem<br />
i bbālīn<br />
b<br />
ālīn<br />
şem şemʿ-i şem<br />
i cem cemʿ cem<br />
ʿ [1] [1] ? ?<br />
?<br />
G225/5 Ġam şebinde Bāḳıyā besdür perīşān-dillere / Ḫānḳāh-ı ʿaşḳ arada ġam fetīli şem şemʿ-i şem i i cem cemʿ cem<br />
şem şemʿ-i şem<br />
i kkāfūri(<br />
k<br />
āfūri( āfūri(ī) āfūri( ī) [4] [4] kâfurlu beyaz mum<br />
G52/2 Çerāġ-ı ḥüsnüñüñ nūrı fürūġ-ı şem şemʿ-i şem<br />
i kkāfūrī<br />
k<br />
āfūrī / Nigār-ı ʿanberīn-gīsū nihāl-i sīm-sīmādur<br />
G484/1 Belürmez ḥüsnüñe ḳarşu çerāġ-ı ṣubḥ-dem nūrı / Ne deñlü fer vire ḫurşīd öñinde şem şemʿ-i şem i i kkāfūri<br />
k<br />
āfūri<br />
1070
G505/1 Çerāġ-ı bezm-i vaṣl olmaġa bir şeb ʿārıżı nūrı / Kefīli boynıdur ol meh-liḳānuñ şem şemʿ-i şem<br />
i kkāfūrī<br />
k<br />
āfūrī<br />
G547/1 Ḫaṭuñdur şām-ı ẓulmet gerdenüñdür şem şemʿ-i şem i kkāfūrī<br />
k<br />
āfūrī / Fürūzān olmaġa gül-nār ḫaddüñden alur nūrı<br />
şem şemʿ-i şem<br />
i şeb şeb-ist şeb<br />
ist istānī ist ānī [1] [1] gece mumu<br />
K5/14 İderler reh-nümālıḳlar ʿadem mülkine aʿdāya / Ġuzātuñ ellerinde nīzeler şem şemʿ-i şem<br />
i şeb şeb-ist şeb<br />
ist istānī ist ānī<br />
şem şemʿ-dān şem<br />
ān [2] [2] şamdan; bkz. ‘sīm şemʿ-dān’ md.<br />
G512/2 Şem Şemʿ-dān Şem ān süfresidür hāle degüldür görinen / Ḳodılar encümen-i ʿaşḳa çerāġ-ı ḳameri<br />
G54/6 Çerāġı māh-ı en<strong>ve</strong>rden yaḳar ol ʿārıż u gerden / Girībānuñ senüñ bezm-i leṭāfet şem şemʿ-dān şem<br />
ān ānıdur ān ıdur<br />
1071<br />
şem şemʿ şem<br />
ʿ uyandurmak uyandurmak [1] [1] mum yakmak, ışığı parlatmak ‖ ‘çerāg uyandırmak’; ‘uyandırmak’ın bu<br />
anlamları için bkz. TS. C. VI. s. 4028-4029.<br />
G219/1 Göñül dāġ-ı ġamuñla sīnede bir şem şemʿ şem ʿ uyandurm uyandurmış<br />
uyandurm ış / Çerāġ-ı ʿaşḳa bir ġarrā ḳızıl altunı yandurmış<br />
şem şemʿa şem<br />
ʿa [1] [1] fitil<br />
G206/2 Faḳr küncin iḫtiyār itdi şu kim ḳāniʿ olur / Şem Şemʿas Şem Şemʿas<br />
ʿası ʿas şems olsa baḳmaz ṭāḳ-ı eyvān istemez<br />
şem şemīm şem<br />
īm [1] [1] güzel koku<br />
G259/4 Şem Şemīm Şem Şemīm<br />
īm-i īm nāfe-i ḫālinden ey nesīm-i seḥer / Dimāġ-ı ʿālemi pür-būy-ı müşg-i nāb itdüñ<br />
1. güzel koku<br />
şemme şemme [2] [2]<br />
[2]<br />
G474/2 Berr-i Ḥicāza şemme şemme-i şemme zülfüñ yitürse bād / Ḥuccāc ḳala bādiyede Şāma çıḳmaya<br />
2. bir zerre, bir miktar; bu anlam için bkz. MENINSKI, C. II, süt. 2864.<br />
G399/3 Būy-ı zülfüñ şe şemmesin şe<br />
mmesin irgürse dest-i Çīne bād / Eylemezdi sünbül-i müşgīne āhū ser-fürū<br />
şems şems [2] [2] [2] güneş<br />
G206/2 Faḳr küncin iḫtiyār itdi şu kim ḳāniʿ olur / Şemʿası şems şems olsa baḳmaz ṭāḳ-ı eyvān istemez<br />
G230/1 Ey aṣlı pāk nesli güzīn zübde-i ḫalef / Virdüñ cihāna şems şems-i şems<br />
i münev<strong>ve</strong>r gibi şeref<br />
şems şems-i şems şems i ḍuḥā ḍuḥā [1] [1] ‘kuşluk vaktinin güneşi’; güneşin en parlak <strong>ve</strong> dünyayı en iyi aydınlattığı<br />
zaman olması yönüyle aşağıdaki tanıkta yüzün niteleyicisi bağlamında kullanılmıştır. Ayrıca<br />
bkz. YILMAZ, s. 149. (şemsü’d-duhâ md.)<br />
G65/1 Yüzüñ şems şems-i şems i ḍuḥā ḍuḥā rūz-ı viṣālüñ ʿīd-i Eḍḥādur / Cemālüñden müzeyyen her ṭaraf ʿālem temāşādur<br />
şems şems u u ḳamer ḳamer [1] [1] güneş <strong>ve</strong> ay<br />
G53/1 Mihr-i ruḫuñla dilde kimüñ tāze dāġı var / Tāb-ı çerāġ-ı şems u ḳamerden ḳamerden ferāġı var<br />
şemse şemse [3] [3] nakkaşların tavanlarda çizdikleri/resmettikleri güneş motifi; bkz.<br />
MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 424.<br />
G448/5 Görenler ol kemerde Bāḳıyā ṭāḳ-ı melāḥatde / Yazılmış şemsedür şemsedür dirler güzellik ḫānümānında<br />
K25/11 Çizmege dāʾire-i şemse şemse-i şemse i i māhı felege / Aldı üstād-ı zamān destine zerrīn pergār<br />
G417/9 Muʿallā bār-gāhuñda güneş bir şemse şemse-i şemse i zerr zerrīn zerr<br />
īn īn / Muraṣṣaʿ pāy-i taḫtuñda felek bir dāne pīrūze<br />
şemş şemşīr şemş īr [49] [49] kılıç<br />
M1/VI/5 Şemş Şemşīr Şemş īr gibi rūy-ı zemīne ṭaraf ṭaraf / Ṣalduñ demür ḳuşaḳlu cihān pehlevānları<br />
G362/5 Aʿdāya baş egdüremez kimse Bāḳıyā / Şemş Şemşīr Şemş īr gibi olmayıcaḳ ser-be-ser zebān<br />
K5/11 Ṣu gibi nār-ı ḳahrından erir bir demde Rūyīn-ten / Ṭoḳınsa şuʿle-i şemş şemşīri şemş īri nerm eyler Nerīmānı<br />
K5/12 İner Seyf āyeti gibi ser-i aʿdāya şemş şemşīri şemş īri / Ḥadīs̱-i tīġ-i pulādın nice şerḥ ide Kirmānī<br />
K8/12 Zamāne āteş urdı ḫırmen-i aʿdā-yı bed-kīşe / Düşelden şuʿle-i şemş şemşīri şemş īri Aẕerbāycān üzre
K9/14 Ṣaff-ı ġazāda rāyet-i iḳbāli pāy-merd / Rūz-ı <strong>ve</strong>ġāda ḳabża-i şemş şemşīri şemş īri dest-yār<br />
K2/19 Āteş-i şuʿle-i şemş şemşīr şemş şemşīr<br />
īr-i īr i cihān-tābından / Küfr ü ilḥād kütüb-ḫānesin itdi sūzān<br />
K2/31 Maḥv olupdur ser-i şemş şemşīr şemş şemşīr<br />
īr-i īr i cihān-gīrüñ ile / Levḥ-i ʿālemde olan naḳş-ı ḍalāl u ṭuġyān<br />
K9/12 Nuṣret yüzini oldı nümāyende ʿāleme / Āyīne-<strong>ve</strong>ş elinde o şemş şemşīr şemş şemşīr<br />
īr-i īr i āb-dār<br />
K10/5 Küşte-i şemş şemşīr şemş şemşīr<br />
īr-i īr i ʿaşḳuñ ḫākden ḳaldursalar / Teng ola ṣaḥrā-yı ʿālem ʿarṣa-i maḥşer bile<br />
K14/5 Cihān emn ü emān buldı yine şemş şemşīr şemş şemşīr<br />
īr-i īr i pūlādın / Belā Yeʾcūcına sedd eyledi İskender-i s̱ānī<br />
G48/2 Ġāyetde teşne idi göñül āb-ı vaṣluña / Ṣusızlıġını kesdi o şemş şemşīr şemş şemşīr<br />
īr-i īr i āb-dār<br />
G71/2 Ṭurralar egnindeki müşgīn zirihler seyrin it / Ġamzeler ṭaḳınduġı şemş şemşīr şemş şemşīr<br />
īr-i īr i cevher-dārı gör<br />
G71/3 Baḳma çarḫ-ı ser-keşüñ ol miġfer-i pūlādına / Dilden āhum çekdügi şemş şemşīr şemş<br />
īr īr-i īr i āteş-bārı gör<br />
G101/2 Çāk itmeyeydi sīnemi şemş şemşīr şemş şemşīr<br />
īr-i īr i cevr-i yār / Derd-i derūnum olmaz idi ḫalḳa āşikār<br />
1072<br />
G155/1 İderken tīr-i müjgānuñ gibi ḥükmin revān ḫançer / Görüp şemş şemşīr şemş şemşīr<br />
īr-i īr i ġamzeñ kendüden geçdi hemān<br />
ḫançer<br />
G211/2 Çāk çāk itsün beni şemş şemşīr şemş şemşīr<br />
īr-i īr i ġamzeñ şāne-<strong>ve</strong>ş / Zülfüñe tek ʿāḳıbet olsun müyesser dest-res<br />
G234/7 Żarūrī ser-fürū ḳıldı edāña düşmen ey Bāḳī / Senüñ şemş şemşīr şemş<br />
īr īr-i īr i ṭabʿuñ Ẕüʾl-feḳār-ı Murtażā ancaḳ<br />
G235/1 Geçdi ʿālem ḫalḳına ḥükm-i revān-ı tīr-i ʿaşḳ / Kesdi hep daʿvāların şemş şemşīr şemş şemşīr<br />
īr-i īr i ʿālem-gīr-i ʿaşḳ<br />
G236/7 Zaḫmumuz ḫūnı mey-i gül-gūnumuzdur giceler / Bezmümüzde şemʿ-i rūşen şuʿle-i şemş şemşīr şemş şemşīr<br />
īr-i īr i i ʿaşḳ<br />
G272/5 Baġrumı ḫūn eyledüñ şemş şemşīr şemş şemşīr<br />
īr-i īr i istiġnā ile / Nʾeyledüñ hey āfet-i devrān yine ḳan eyledüñ<br />
G298/5 Bāḳīyi ḳalem eyledi şemş şemşīr şemş şemşīr<br />
īr-i īr i i fīrāḳuñ / Bir kerre naṣīb olmadı taḳbīl-i enāmil<br />
G320/5 Ṣalup şemş şemşīr şemş şemşīr<br />
īr-i īr i naẓm-ı āb-dārı dehre Bāḳī-<strong>ve</strong>ş / Belāġat kiş<strong>ve</strong>rin ey pādişāh-ı kām-yāb açdum<br />
G407/2 Laʿl ü yāḳūt eyledi elmās tīġından revān / Ḫalḳ taḥsīn itdiler şemş şemşīr şemş şemşīr<br />
īr-i īr i gevher-bārına<br />
G411/1 Nice demdür ṣabr ider ol tīġ-i bürrān zaḫmına / Şimdi ḳatlanmaz göñül şemş şemşīr şemş şemşīr<br />
īr-i īr i hicrān zaḫmına<br />
G466/8 Şol ḳadar ṭoġradı şemş şemşīr şemş şemşīr<br />
īr-i īr i firāḳuñ ki gören / Dil-i ḫūnīni ḫayāl eyledi ḳaṭmer lāle<br />
G530/8 Derūna şuʿle ṣaldı tīġ-i āteş-tābı gūyā kim / Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i cihānuñ berḳ-i şemş şemşīr şemş<br />
īr īr-i īr i i cihān-sūzı<br />
Kt5/1 Küh-sāra irse şuʿle-i şemş şemşīr şemş şemşīr<br />
īr-i īr i heybeti / Deryālara atardı özin ḫavfdan peleng<br />
M1/I/7 Baş egdi āb-ı tīġına küffār-ı Üngürūs / Şemş Şemşīri Şemş īri gevherini pesend eyledi Freng<br />
G510/3 Şemş Şemşīri Şemş īri ki bu sīne-i pür-dāġa ṣalupdur / Bir āb-ı revāndur ki gül-istāne ṣalındı<br />
K9/15 Eyler hücūmı düşmen-i dīne ʿAlī-ṣıfat / Şemş Şemşīr Şemş Şemşīr<br />
īr-i īr ḫūn-feşānı ḳılur kār-ı Züʾl-feḳār<br />
K23/19 Şemş Şemşīr Şemş Şemşīr<br />
īr-i īr ihtimāmına nisbet kelīl ü künd / Ger tīġ-i Ḳahramān ola ya ḫod hüsām-ı Sām<br />
K23/20 Bāzū-yı saʿyı gerden-i maḳṣūda ṣalmadın / Şemş Şemşīr Şemş Şemşīr<br />
īr-i īr ʿazmi olmadı hem-ḫ˅ābe-i niyām<br />
G77/10 Tīr-i cefā-yı çarḫ-ı sitem-gerden iñleme / Şemş Şemşīr Şemş Şemşīr<br />
īr-i īr ʿadl-i ḫusrev-i ṣāḥib-ḳırānı gör<br />
G92/1 Tīr-i ġam-ı nigār ile ten yara yaradur / Şemş Şemşīr Şemş Şemşīr<br />
īr-i īr cevr-i yār ile dil pāre pāredür<br />
G153/5 Şemş Şemşīr Şemş Şemşīr<br />
īr-i īr dest-i ḳahruña Cemşīd baş eger / Naʿl-i semend-i ʿazmüñe Dārā ḳulaḳ çeker<br />
G290/4 Şemş Şemşīr Şemş Şemşīr<br />
īr-i īr hecr yaralarıdur elem viren / Zaḫm-ı ḫadeng-i ḳavs-ı ḳażā ol ḳadar degül<br />
G326/3 Şemş Şemşīr Şemş Şemşīr<br />
īr-i īr tāb-nāk u żiyā-baḫşı gūyiyā / Āhendür oldı Ḥażret-i Dāvūd elinde mūm<br />
G334/2 Ayrıldı dil ṣadef gibi sen dürr-i pākden / Şemş Şemşīr Şemş Şemşīr<br />
īr-i īr hecrüñ eyledi bī-çāreyi dü-nīm<br />
K14/13 Didi Behrām-ı düşmen-kām gördi ḍarb-ı şemş şemşīrin şemş īrin / Ḳoluña ḳuv<strong>ve</strong>t ey rūz-ı <strong>ve</strong>ġānuñ Şāh-ı Merdānı<br />
M7/IV/3 Dil-i mecrūḥa şemş şemşīrinden<br />
şemş īrinden ayru urmadı merhem<br />
G104/3 Yanına alsun diyü kāfir gözüñ ġamzeñ gibi / Girdiler şimdi çelīpā şekline şemş şemşīrler şemş īrler<br />
G72/3 Farḳ-ı serde şekl-i şemş şemşīrüñ şemş īrüñ yiter perr-i küleng / Bā-vücūd ol dem ki ḫūn-ı zaḫmum içre āl olur<br />
G165/4 Benümʾçün acıyup aġlar görenler zaḫm-ı şe şemş şe şemş<br />
mşīrüñ mş īrüñ / Baña itdüklerüñ ey ḫūnī hep yanuñda ḳalmışdur<br />
G183/2 Māʾī cāmeñ üzre şemş şemşīrüñ şemş īrüñ ṭaḳınsañ nāz ile / Ṣan melekler āsmāne ey ḳamer ejder çeker<br />
G346/7 Ser-i şemş şemşīrüñ şemş īrüñ ile ṭoġrasalar ḫāme-ṣıfat / Baş ḳaldurmaya ʿāşıḳ ḫaṭ-ı fermānuñdan<br />
G494/5 Cihānuñ ḫār u ḫāşākin götürsün ab-ı şemş şemşīrüñ şemş īrüñ / Gül-istān eylesün rūy-ı zemīni düşmenüñ ḳanı
Mtl 14 Zaḫm-ı şemş şemşīrüñ şemş īrüñ <strong>ve</strong>fā resmin gidermez sīneden / Āb naḳş-ı ṣūreti maḥv eylemez āyīneden<br />
K7/28 Şeb-çerāġ-ı ẓulmet-i ẓulm eyledi şemş şemşīrüñi şemş īrüñi / Çarḫ-ı gerdān tīġuñ elmāsın dıraḫşān eyledi<br />
şemş şemşīr şemş şemşīr<br />
īr-i īr i bürr bürrān bürr<br />
ān [7] keskin kılıç<br />
K5/10 Elinde Ḥażret-i Dāvūduñ āhendür ki mūm oldı / Żiyā-baḫş olsa āfāḳa nʾola şemş şemşīr şemş şemşīr<br />
īr-i īr i bürr bürrān bürr<br />
ān ānı ān<br />
K7/6 ʿIrḳını ḳaṭʿ eyledi cünd-i şitānuñ nev-bahār / Berg-i sūsen ḫidmet-i şemş şemşīr şemş şemşīr<br />
īr-i īr i bürr bürrān bürr<br />
ān eyledi<br />
K10/6 Cān virür çoḳdur ser-i kūyuñda ḳurbān olmaġa / Ḥāżır it şemş şemşīr şemş şemşīr<br />
īr-i īr i bürr bürrānuñla<br />
bürr<br />
ānuñla bir ḫançer bile<br />
K14/10 Şeh-i kiş<strong>ve</strong>r-sitān Sulṭān Meḥemmed Ḫān-ı Ġāzī kim / ʿAdūnuñ ʿırḳını ḳaṭʿ eyledi şemş şemşīr şemş şemşīr<br />
īr-i īr i i bürr bürrān bürr<br />
ān ānı ān<br />
G22/4 Cevşen-i pūlād-ı çarḫı çāk çāk itdüm daḫı / Āh-ı āteş-bārumuñ şemş emş emşīr<br />
īr-i īr i bürr bürrān bürr<br />
ān ānı ān dürüst<br />
G50/4 Göñül tiġ-i müjeñden yüz çevürmez ey gözi āhū / O bir şemş şemşīr şemş şemşīr<br />
īr-i īr i bürr bürrāna bürr<br />
āna āna varur şīr-i dil-ā<strong>ve</strong>rdür<br />
G268/3 Sāde-pehlū olmadum nāzük-beden bir şūḫ ile / Baṣmayınca baġruma şemş şemşīr şemş şemşīr<br />
īr-i īr i bürr bürrānuñ bürr<br />
ānuñ senüñ<br />
şemş şemşīr şemş şemşīr<br />
īr-bāz īr āz [3] kılıçla gösteri yapan sanatkâr<br />
K14/17 Kimi şemş şemşīr şemş şemşīr<br />
īr-bāz īr āz oldı kimi cān-bāz bu ḫalḳuñ / Temāşā eyleseñ ol günde görseñ ḥāl-i insānı<br />
G130/5 Meydāna girdi şevḳ ile şemş şemşīr şemş şemşīr<br />
īr-bāz īr āz āz-ı āz berḳ / Çoḳ aḳçe ṣaçdı üstine ebr-i güher-nis̱ār<br />
K1/6 Bir tīġ-i zer-nişān ile girmişdi ʿarṣaya / Şemş Şemşīr Şemş Şemşīr<br />
īr-bāz īr āz āz-ı āz maʿreke-i ṣaḥn-ı āsmān<br />
şen şen olmak olmak [1] [1] canlanmak, mamur olmak; bkz. TS. C. V, s. 3654.<br />
G296/1 Yılda bir açılup ancaḳ şen şen olur olur bāġda gül / Ḳanı ol ġonca-i ḫandān gibi şūḫ u şengül<br />
şer şerʿ şer ʿ [3] [3]<br />
[3]<br />
1. şeriat ‖ kanun<br />
G544/2 Leb-i laʿlini emmek mey gibi ḳānūn idi ammā / Anı defʿ eylediler şer şerʿ şer ile ḳānūn ise gitdi<br />
K18/40 Şer Şerʿa Şer Şerʿa<br />
ʿa uymaz nʾidelüm nāle vü zār eyler ise / Gerçi ḳānūna uyar zemzeme-i mūsīḳār<br />
2. şeriat<br />
K2/11 Ḥāfıẓ-ı dīn-i ḳavī ḥāmī-i şer şerʿ-i şer Nebevī / Ṭāyiʿ-i emr-i Ḫudā tābiʿ-i naṣṣ-ı Ḳurʾān<br />
1073<br />
şerbet şerbet [5] [5] ilaç; ‘şerbet-i müshil’ bkz. MENINSKI, C. II, süt. 2794; MAZMUNLAR <strong>ve</strong><br />
İZAHI, s. 424.(‘şerbet’ md.)<br />
M7/V/1 Marīż-i ʿillet-i ʿaşḳa şarāb-ı laʿlidür şerbet<br />
şerbet<br />
G21/4 Cümle bīmāra ey ṭabīb anı vir / Hīç şerbet şerbet nemī-resed be-şarāb<br />
G45/4 Ne deñlü şerbet şerbet ile yaraşursa her niʿmet / Şarāb-ı telḫ ile olur begüm kebāb leẕīẕ<br />
G93/4 Ḳomadı dilde ġıll u ġış mey-i nāb / Ne güzel ḫāṣıyetlü şerbet şerbet olur<br />
G347/6 Muraṣṣaʿ cāmdur aġzuñ leb-ā-leb sükkerī şerbet şerbet / Muʿanber şemʿdur ḳaddüñ ki ser-tā-pā muʿaṭṭarsın<br />
şerbet şerbet-i şerbet şerbet i i la laʿl la<br />
ʿl [1] [1] [1] dudak<br />
G346/4 ʿĀşıḳ-ı teşne-ciger şerbet şerbet-i şerbet i la laʿlüñ la<br />
ʿlüñ bulamaz / Hele aġzı ṣulanur çāh-ı zenaḫdānuñdan<br />
şeref şeref [5] [5] bkz. ‘ʿizz u şeref’, ‘ḳadr ü şeref’, ‘burc-i şeref’, ‘ne şeref’ md.<br />
1. onur, manevî büyüklük<br />
G299/3 Dil-i dānāya şeref şeref pertev-i ʿirfān iledür / Ḥüsn-i āyīneyi ʿaks-i ruḫ-ı zībādan bil<br />
K19/30 Şeref Şeref-i Şeref nām-ı şerīfüñden olursa ḫālī / Bulımaz raġbet-i ḫalḫāl-i kebūter ḫātem<br />
2. kıvanç<br />
K19/37 Şol ḳadar irdi hedāyā şeref şeref-i şeref i i medḥüñle / Ki benān-ı ḳalemüm oldı ser-ā-ser ḫātem<br />
K2/44 Şeref Şeref-i Şeref ḫidmetine yüz süre geldük gūyā / Cūylar kim olalar ṭālib-i baḥr-i ʿummān<br />
3. mübarek, kutlu<br />
K20/47 Giceñ şerefde şerefde şeb-i Ḳadr ü gündüzüñ bayram / Nevāl ü niʿmet ile ḫ˅ān-ı ʿīş māl-ā-māl
1074<br />
şeref şeref-i şeref i āfitāb āfitāb [1] [1] eşref saati; tanık bağlamında tılsım <strong>ve</strong> muskanın yazıldığı zamanı imler.<br />
Daha geniş bilgi <strong>ve</strong> tanık beyitler için bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 425. (şeref-i âfitâb md.)<br />
G469/4 Rūyında laʿli üzre ḫaṭ-ı müşg-bār-ı yār / Şīrīnlik yazar şeref şeref-i şeref i āfitābda<br />
āfitābda<br />
şeref şeref bulmak bulmak [1] [1] şerefe ermek, şeref kazanmak<br />
K5/1 Bi-ḥamdiʾllāh şeref şeref buldı buldı buldı yine mülk-i Süleymānī / Cülūs itdi saʿādet taḫtına İskender-i s̱ānī<br />
şeref şeref ü ü ʿizzet ʿizzet bulmak bulmak bulmak [1] [1] şeref <strong>ve</strong> itibar kazanmak<br />
G307/1 Ehl-i dil cānlara meyl it şeref şeref ü ü ʿizzet ʿizzet bul bul / Naẓaruñ kānlara ḳıl gevher-i ẕī-ḳıymet bul<br />
şeref şeref şeref itmek itmek [1] [1] şereflendirmek<br />
K2/1 İtdi İtdi şehri şeref şeref-i şeref i i maḳdem-i Sulṭān-ı cihān / Reşk-i bāġ-ı İrem ü ġayret-i gül-zār-ı cinān<br />
şeref şeref virmek virmek [2] [2] şereflendirmek, yüceltmek, onurlandırmak<br />
K11/9 Şeref Şeref virmez virmez virmez dür ü gevher kemāl olmaz zer ü zī<strong>ve</strong>r / Hüner kesb it hüner baḥr-i fażīlet kān-ı ʿirfān ol<br />
G230/1 Ey aṣlı pāk nesli güzīn zübde-i ḫalef / Virdüñ Virdüñ cihāna şems-i münev<strong>ve</strong>r gibi şeref<br />
şeref<br />
şerefe şerefe irmek irmek [1] [1] [1] şeref kazanmak<br />
G375/4 İrüp İrüp İrüp şerefe şerefe şerefe saʿīd olurdı / Ḳul olsa eger o māha Keyvān<br />
şerer şerer şerer [4] [4] kıvılcımlar<br />
G464/1 Çıḳar eflāke derūnum şereri şereri şereri döne döne / Dökilür ḫāke yaşum ḳaṭreleri döne döne<br />
G512/1 Çıḳsa eflāke nʾola āteş-i āhum şereri şereri / Çarḫdur encüm-i seyyārenüñ ey māh yiri<br />
G68/3 Ḫirmen-i cān u dile āteş urup giñ yirden / Şerer Şerer-i Şerer āh ile ālūde duḫānum gözedür<br />
G188/3 Sūziş-i ʿaşḳuñ ile āh idicek ben her dem / Şerer Şerer-i Şerer āteş-i dil ʿazmini eflāk eyler<br />
şerer şerer-ālūd şerer ālūd [2] kıvılcımlı<br />
G378/3 Şerer Şerer-ālūde<br />
Şerer ālūde görüp dūd-ı kebūd-ı āhum / Ṣandılar gök yüzidür encüm ile olmış zeyn<br />
G118/3 Görinen encüm-i eflāk degüldür ey meh / Dūd-ı āh-ı şerer şerer-ālūd şerer ālūd ālūd-ı ālūd dil ü cānumdur<br />
şerer şerer-ālūd şerer ālūd itmek [1] kıvılcımlandırmak<br />
G296/5 Dūd-ı āhın yine Bāḳī şerer şerer-ālūd şerer ālūd itdi / Yāre ʿarż eyledi bir dāne zer-efşān sünbül<br />
şer şerḥ şer ḥ [1] [1] açıklama, izah<br />
G168/2 Miḥnet ü ẕüll ü belā ehline vaṣl iẓhār idüp / Derd ü ġam şer şerḥinde şer ḥinde ṭabʿum ḳīl u ḳāl üstindedür<br />
şer şerḥ şer<br />
ḥ itmek itmek [2]<br />
[2]<br />
1. açıklamak, yorumlamak (bir hadis metni bağlamında)<br />
K5/12 İner Seyf āyeti gibi ser-i aʿdāya şemşīri / Ḥadīs̱-i tīġ-i pulādın nice şer şerḥ şer<br />
ḥ ḥ ide ide ide Kirmānī<br />
2. müphem, gizli bir şeyi göstermek/anlamlandırmak<br />
G243/4 Nükte-i sırr-ı vücūdı şer şerḥ şer şerḥ<br />
ḥ ider ider her berg-i ter / ʿĀrif-i āgāha bu gül-şende besdür bir varaḳ<br />
şer şerḥa şer ḥa [4] [4] ince <strong>ve</strong> uzun kesik/yarık, uzunlamasına kesip açma <strong>ve</strong> dilimleme; ‘tûlānî<br />
(uzunlamasına/boyuna) kesilip dilinmiş et dilimine denir’ bkz. KÂMÛS, C. I, s. 484; ayrıca<br />
Fuzulî’de bu kelimenin kullanış biçimi için bkz. DİLÇİN, s. 57.<br />
Mtl 5 Tāze tāze dāġlarla ḳanlu ḳanlu şer şerḥalar şer ḥalar / Ḫırḳa-i Hindūya döndürdi ten-i ṣad-çākimüz<br />
G183/4 Kātib-i ġam nāme-i aʿmāl-i ʿaşḳum yazmaġa / Tīġ-i dil-ber şer şerḥalardan<br />
şer<br />
ḥalardan sīneme mısṭar çeker<br />
Mtl 7 Teninde şer şerḥalar şer şerḥalar<br />
ḥaları ḥalar ʿāşıḳ-ı dil-efgāruñ / Hırāş-ı pençesidür şīr-i ʿaşḳ-ı ḫūn-ḫ˅āruñ<br />
G489/3 Ḳarardı mühre-i dāġum ḳızardı şer şerḥalarum<br />
şer şerḥalarum<br />
ḥalarum / Bu cism-i zerd baña cāme-i se-reng oldı<br />
şer şerḥa şer<br />
ḥa ḥa şer şerḥa şer<br />
ḥa ḥa [1] [1] dilim dilim, yarık yarık
M7/II/3 Ciger pür-zaḫm-ı hicrān şer şerḥa şer ḥa şer şerḥa şer<br />
ḥa cism-i ġam-per<strong>ve</strong>rd<br />
şer şerīʿat şer ʿat [1]<br />
K2/29 Ravża-i dīn ü çemen-zār-ı şer şerīʿat şer ʿat olalı / Maṭar-ı luṭfuñ ile milket-i Rūm ābādān<br />
1. mübarek<br />
şer şerīf şer īf [3] [3] bkz. ‘iẕn-i şerīf’, , ‘şān-ı şerīf’ md.<br />
K3/9 Vücūd-ı şer şerīfiyle şer īfiyle dünyā müşerref / Żamīr-i münīriyle ʿālem münev<strong>ve</strong>r<br />
2. asil, şerefli ‖ mübarek<br />
K25/33 Bir güherdür söz aña ṭabʿ-ı şer şerīfüñdür şer īfüñdür kān / ʿİlm bir baḥr-durur sen aña dürr-i şeh-vār<br />
3. mübarek ‖ soy göstergesi (Hz. Hasan’ın soyundan gelen kimse)<br />
K3/27 Suḫan maṭlaʿından güneş gibi ṭoġsun / Ḳosunlar şer şerīf şer īf adını genc-i gevher<br />
şer şerīf şer<br />
īf ad ad [1] [1] mübarek ad ‖ Ebussuud Efendi; bkz. ‘ism-i şerīf’, ‘nām-ı şerīf’ md.<br />
K21/22 Kerīm özüñle mükerrem cihānda luṭf u kerem / Şer Şerīf Şer īf aduñla müşerref ḳabāle-i iḳbāl<br />
şer şerīf şer<br />
īf īf nām nām [1] [1] mübarek ad ‖ Kubad Paşa ; bkz. ‘nām-ı şerīf’ md.<br />
K20/17 O kim debīr-i ezel çekdi kilk-i ḳudretle / Şer Şerīf Şer Şer īf nām nāmına nām<br />
ına tevḳīʿ-nāme-i iḳbāl<br />
şerm şerm şerm [1] [1] utanç<br />
G343/5 Görüp bu dürlü dürlü naẓm-ı pāküm şermden şermden Bāḳī / Ḳızardı pençe-i mercān bozardı lüʾlū-yı ter hem<br />
şerm şerm-sār şerm ār olmak olmak [1] [1] [1] mahçup olmak, utanmak<br />
G311/1 Şīrīn lebüñ yanında olur olur şerm şerm-sār şerm ār laʿl / Rengīn sözüñ ḳatında bulur inkisār laʿl<br />
şeş şeş şeş cih cihāt cih āt [1] [1] [1] altı taraf ‖ her taraf, dünya<br />
M3/I/4 Şeş Şeş cih cihāt cih cihāt<br />
ātı āt rūşen itdi ṭalʿatından gün gibi / Buldı zīnet çār-sū-yı mülk ü millet ṣubḥ-dem<br />
şeş şeş-der şeş<br />
der [2] Bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 425-426. (şeşder md.)<br />
1. altı kapı (tavlada)<br />
K19/32 Zār u ser-geşte-i ṭās-ı ġam idüp düşmenüñüñ / Pençe-i baḫtın ider beste beste-i beste<br />
i şeş şeş-der şeş<br />
der ḫātem?<br />
2. tavla ‖ dünya<br />
G36/4 Şeş Şeş-der Şeş der der-i der ġamda zār ḳaldı göñül / Olmadı vuṣlatuñ ḳapusı güşād<br />
şeş şeş-ḫāne şeş<br />
ḫāne [1] [1] süs (süsleme motifi anlamından hareketle)<br />
G418/4 Şeş Şeş-ḫāne Şeş ḫāne ḫāne-i ḫāne zamāne degül çünki sāz-kār / Bezm-i cihāna ḳılma naẓar iltifāt ile<br />
şeş şeş-per şeş<br />
per [1] gürz, topuz, bozdoğan (altı dilimli olması nedeniyle)<br />
K24/47 Ser-i aʿdāña ṭaḳa seng-i melāmet güller / Ola düşmenlerüñüñ başına şeş şeş-per şeş<br />
per sünbül<br />
1075<br />
şe şeṭāret şe ṭāret itmek itmek [1] [1] şenlendirmek, eğlendirmek ‖ maskaralık etmek (‘şeṭāret’in<br />
Türkçe’de kullanılmayan ‘ahlaksızlık’ anlamı nedeniyle)<br />
G447/2 Şol deñlü itdi itdi itdi güllere bülbül şe şeṭāreti şe<br />
ṭāreti / Düşdi çemende ḳaṭre-i şeb-nem güle güle<br />
şev şevḳ şev<br />
ḳ [36]<br />
[36]<br />
1. ışık, parıltı, şavk ‖ güzellik<br />
G237/1 Şām-ı ġamda ḥāṣıl olsa göñlüme nā-gāh şev şevḳ şev ḳ / Şuʿle-i āhumla ṭolar nīl-gūn ḫargāh şev şevḳ şev<br />
G125/5 Ruḫlaruñ medḥini eflāke çıḳardı Bāḳī / Şev Şevḳden Şev ḳden ṭoldı bu gün nūr ile Beytüʾl-Maʿmūr<br />
G442/3 Gör viṣālüñ gicesi şev şevḳ-i şev i i derūnın ʿāşıḳun / Seyr-i deryā ḫūb olur cānā şeb şeb-i şeb i meh-tābda<br />
G288/2 Kevn ü mekānı şev şevḳ-i şev i ruḫuñ şöyle ṭutdı kim / Ḫurşīdi kimse ẕerreye ṣaymaz mehi degül<br />
G324/3 Terk idüp tāc u ḳabāyı şev şevḳ-i şev i şemʿ-i ḥüsnüñe / Kendümi pervāne-āsā bir nemed-pūş eyledüm
G450/1 Sāḳıyā şev şevḳ-i şev i ruḫuñ cām-ı şarāb-ı nābda / ʿAks-i māh-ı ʿālem-ārādur miyān-ı ābda<br />
G498/1 Göñül şev şevḳ-i şev i ruḫuñla yana geldi / Cemālüñ şemʿine pervāne geldi<br />
G517/5 Cān virdi şev şevḳ-i şev i ḥüsnüñe Bāḳī-i ḫaste-dil / Pür-nūr ide Ḫudā-yı Teʿālā mezārını<br />
G336/4 Gice şemʿ-i ruḫuñ şev şevḳınde şev ınde bir ḳaç beyti yandurdum / ʿAceb ḫūb u dil-efrūz eyledüm ḫoş dil-pesend itdüm<br />
G18/2 Gice ḥüsnüñ şev şevḳıne şev ıne encüm sürūr u sūrda / Çarḫ āteş-bāzdur gūyā elinde māh-tāb<br />
G104/4 Şuʿle-i şemʿ-i cemāli şev şevḳıne şev ne cemʿ oldılar / Bir çerāġ idindiler ol nev-cevānı pīrler<br />
G132/3 Cemālüñ şev şevḳıne şev ıne ıne döymez göñüller / Tecellī tābına ṣabr eylemez Ṭūr<br />
G354/3 Ruḫlaruñ şev şevḳine şev ḳine maṭlaʿ diyelüm ḳāfiyeler / Māh-ı tābān ile ḫurşīd-i dıraḫşān olsun<br />
G397/1 Āhum göge boyandı göge gök boyanmadın / Yandum o şemʿ şev şevḳine şev ḳine pervāne yanmadın<br />
G136/2 Yanar od içre girür şemʿ-i ruḫuñ şev şevḳıyla şev ıyla dil / Yanmadan pervāsı yoḳ her ḫidmete pervānedür<br />
G430/5 Ruḫlaruñ şev şevḳıyla şev ıyla pür-dāġ itdi Bāḳī sīnesin / Bir avuç berg-i gül-i ter ḳoydı gūyā ḳoynına<br />
2. aşk<br />
G237/2 Birʿaceb ḥālet-durur bu ʿaşḳ olmaz müstemir / Gāh miḥnet gāh ḥasret gāh fürḳat gāh şev şevḳ şev<br />
G237/3 Pāy-kūbān dest-efşān naʿre-zen efġān-künān / ʿAzm-i kūy-ı dil-rübā itdüm olup der-rāh-ı şev şevḳ şev<br />
G237/4 Dāne-i gendüm taḥammül ḳılduġum eksem nʾola / Ḫırmen-i ʿālemde ṣaymaz kūh-ı Ḳāfı kāh şev şevḳ şev<br />
G237/5 Bāḳīnüñ kārına yārān-ı ṣafā incinmesün / Gāh gāh anı özinden eylemez āgāh şev şevḳ şev<br />
G208/5 Ḳadeḥ fısḳıyye mey ṣu ḥalḳa-i rindān anuñ ḥavżı / Sarāy-ı şev şevḳa şev ḳa şādırvān olupdur Bāḳıyā meclis<br />
G384/4 O mehüñ şev şevḳına şev ına yir yir yaḳayın nice fetīl / Sīnemüñ dāġların şekl-i S̱üreyyā göresin<br />
G107/2 Mürġ-i dil naġmeleri şev şevḳıne şev ıne gül ruḫlarınuñ / Ne ṣafā-baḫş edālar ne güzel yirlerdür<br />
G142/2 Ol melāḥat Mıṣrınuñ Yūsuf-cemāli şev şevḳıne şev ıne / Seyl-i eşküm Nīl-<strong>ve</strong>ş günden güne efzūn olur<br />
G175/4 Nʾola gül şev şevḳıne şev ıne çalup çaġurursa bülbül / Muṭrıbā ol daḫı başḳa başına mehterdür<br />
G243/3 Bezm-i şev şevḳuñ şev şevḳuñ<br />
ḳuñ içre devr eyler felek bir cāmdur / Cāmda bir cürʿadur ʿaşḳuñ şarābından şafaḳ<br />
G369/1 Pervāne gibi şuʿle-i şev şevḳuñle şev ḳuñle yanmadın / ʿĀşıḳ maḥabbet adın añar mı utanmadın<br />
G512/3 Gerçi şevḳ ehli geçer şemʿ-i şeb-efrūz ammā / Şev Şevḳ Şev pervānededür kʾoda yaḳar bāl ü peri<br />
3. çoşku, çoşkunluk ‖ sevinç, keyif<br />
G196/3 Naṣīḥat diñlemez ṭālib olınca şev şevḳ-i şev i dil ġālib / Vücūdın şuʿle-i şemʿa ṣalar pervāne ḳatlanmaz<br />
G426/9 Bāḳīyi leẕẕet-i vaṣluñ ṭamaʿı söyletdi / Ṭūṭīyi şev şevḳ-i şev i şekerdür getüren güftāre<br />
G391/1 Müheyyā oldı meclis sāḳıyā peymāneler dönsün / Bu bezm-i rūḥ-baḫşuñ şev şevḳine şev<br />
ḳine ḳine mestāneler dönsün<br />
G330/2 Şemʿ-<strong>ve</strong>ş ṣubḥ olınca şev şevḳumdan<br />
şev ḳumdan / Gāh ḫandān u gāh giryānem<br />
G532/5 Ṭabʿ-ı Bāḳī ol şeh-i Ḫayder-şecāʿat şev şevḳine şev ḳine / ʿArṣa-i kevn ü mekānı geşt ider Düldül gibi<br />
4. he<strong>ve</strong>s, arzu<br />
G444/4 Bihişt şev şevḳına şev ına ına şādīliġ eyleyüp vāʿiẓ / Miyān-ı meclise atıldı yek muʿallaḳda<br />
G82/2 Güzeller şev şevḳıne şev ıne ṣoḥbetde ṣofī çalġusuz oynar / Velī her bilmeyen eyle ṣanur anı semāʿ eyler<br />
G293/4 Gördüm ol çeşm ü çerāġ-ı cānı şev şevḳum şev ḳum var yine / Şemʿ-i ʿaşḳa yaḳmaġa pervāne-āsā perr ü bāl<br />
şev şevḳ şev<br />
ḳ ḳ ile ile [9] [9] aşk ile ‖ can u gönülden, büyük bir arzuyla<br />
G130/5 Meydāna girdi şev şevḳ şev ḳ ile ile şemşīr-bāz-ı berḳ / Çoḳ aḳçe ṣaçdı üstine ebr-i güher-nis̱ār<br />
G163/2 Ḫurşīd esīr-i ʿaşḳuñ olupdur eşiʿʿadan / Boynında ṭavḳ-ı şev şevḳ şev<br />
ḳ ile ile zencīr-i zer çeker<br />
G227/1 Sīnesine yaḳmada şemʿ-i ruḫuñ şev şevḳ şev ḳ ile ile dāġ / Māh-ı en<strong>ve</strong>r mihr-i ʿālem-tābdan yaḳar çerāġ<br />
G391/3 Ḫayāl-i şemʿ-i ruḫsāruñ ḳo yansun ḫāne-i dilde / Perin ol şemʿa yaḳup şev şevḳ şev ḳ ile ile pervāneler dönsün<br />
G446/2 ʿUşşāḳ-vār şev şevḳ şev ḳ ile ile ḥuccāc raḳṣ ider / Āheng-i āh u nālelerümden Ḥicāzda<br />
G446/3 ʿAşḳuñla Zühre çarḫda gerdūn semāʿda / Ḫurşīd ü māh şev şevḳ şev ḳ ile ile sūz u güdāzda<br />
G70/5 Bāḳıyā var ise dil bülbül-i ḫoş-ḫ˅ān dilidür / Şev Şevḳ Şev ḳ ile ile ḳılsa ḳaçan nāle vü efġān ditrer<br />
1076
G97/2 Tāb-ı ruḫuñla laʿlüñ añan ʿaḳlın aldurur / Şev Şevḳ Şev ḳ ile ile içse kişi meyi ḳatı mest olur<br />
G89/3 Ṣürāḥī üştür-i ser-mestdür gerden-firāz olmış / Lebüñ şev şevḳi şev<br />
ḳi ḳi ile ile cām-ı şarāb-ı nāb ḳandildür<br />
şev şevḳ şev<br />
ḳ ehli ehli [2]<br />
[2]<br />
1. derviş tabiatlı<br />
G179/3 Nʾola ger ṣoḥbetine ṭālib olsaḳ / Ḳatı şev şevḳ şev ḳ ehlidür ehlidür ehl-i nefesdür<br />
2. âşık<br />
G512/3 Gerçi şev şevḳ şev ḳ ehli ehli geçer şemʿ-i şeb-efrūz ammā / Şevḳ pervānededür kʾoda yaḳar bāl ü peri<br />
şev şevḳ şev<br />
ḳ u u ẕevḳ ẕevḳ ehli ehli [1] [1] keyif ehli<br />
G533/3 Şev Şevḳ Şev ḳ u u ẕevḳ ẕevḳ eh ehli eh li çekildi biz daḫı yā Hū didük / Ẕevḳi gitdi ʿālemüñ ehl-i meẕāḳı ḳalmadı<br />
şev şevḳ şev<br />
ḳ virmek virmek [4]<br />
[4]<br />
1. güzellik katmak<br />
G257/4 Güler bu güfte-i rengīni gūşvār idinüp / Ruḫına şev şevḳ şev<br />
ḳ viren viren laʿl-i āb-dārı görüñ<br />
2. aydınlatmak ‖ güzellik <strong>ve</strong>rmek<br />
G241/2 Ḫoş şev şevḳ şev ḳ virdi virdi meclise mihr-i münīr-vār / Ṣan ḳurṣ-ı āfitābdur ey meh-liḳā ḳabaḳ<br />
G228/5 Bir māhdur ki cevresin almış sitāreler / Bezm-i şarāba gice ʿaceb şev şevḳ şev ḳ virdi virdi def<br />
3. şevklendirmek, canlandırmak<br />
G516/4 Virür Virür Virür ẕevḳ ehline şev şevḳi şev<br />
ḳi dem-ā-dem / Şeb-i ʿişretde bir yil mūmıdur nāy<br />
şevket şevket şevket [1] [1] haşmet, heybet<br />
M3/V/6 Şevket Şevket-i Şevket i İskender ü dārāt-ı Dārā bī-ḳuṣūr / Mesnedin şimden girü taḫt-ı Süleymān eylesün<br />
1077<br />
şey şeyʾ şey<br />
ʾ lillāh lillāh [1] [1] ‘Allah rızası için bir şey <strong>ve</strong>r’ anlamında dilenme sözü; ‘…selmana çıkan<br />
derviş, keşkülünü uzattığı kişiye bu sözü söyler, keşküle bir şey konunca, keşkül ‘Eyvallah’<br />
deyip çeker…’; bkz. TASAVVUFTAN DİLİMİZE, s. 293-294.<br />
K19/35 Var ise irdi der-i luṭfuña şey şeyʾ şey ʾ lillāhe lillāhe / Kʾeylemiş kāsesini pür-zer ü gevher ḫātem<br />
ı şeydā’ md.<br />
şeyd şeydā şeyd ā [1] [1] meczup, aşk delisi; bkz. ‘ʿāşıḳ-ı şeydā’, ‘bülbül-i şeydā’, ‘dil-i şeydā’, ‘ʿuşşāḳ-<br />
G380/7 Bāḳıyā Ferhād ile Mecnūn-ı şeyd şeydādan şeyd ādan bedel / ʿĀşıḳ-ı bī-ṣabr u dil kim var dirseñ işte ben<br />
şeyd şeydā şeyd ā itmek itmek [1] [1] kendini kaybettirmek ‖ kendine âşık etmek<br />
G538/1 Ṣaçuñ sevdāsı şeyd şeydā şeyd ā ideli ideli ben zār u maḥzūnı / Unutdı ḫalḳ-ı ʿālem ḳıṣṣa-i Leylā vü Mecnūnı<br />
şey şeyḫ şey<br />
ḫ [1] [1] [1] şeyh<br />
G400/2 Destār-ı ḫ˅āce ḫırḳa-i ṣofī ridā-yı şey şeyḫ şey ḫ / Devr-i lebüñde mey-gedelerde yatur girev<br />
şey şeyḫ-i şey<br />
i riy riyā-pīşe riy<br />
şe [1] riyakâr şeyh/zâhid<br />
G309/4 Mey içüp virmedüñ āyīne-i idrāke cilā / Gider ey şey şeyḫ-i şey i riy riyā-pīşe riy<br />
şe bu idrāk degül<br />
şey şeyḫ-i şey<br />
i ssālūs<br />
s<br />
ālūs [1] [1] riyakâr sofi; bkz. ‘ṣofī-i sālūs’ md.<br />
G94/3 Sevād-ı sübḥa-i ṣad-dāne şey şeyḫ-i şey i ssālūsuñ<br />
s<br />
ālūsuñ / Ḥaḳīḳate naẓar olınsa yüzi ḳarasıdur<br />
şey şeyḫ şey<br />
ḫ u u şābdan [1] yaşlısı gencinden ‖ halktan<br />
M1/V/5 Ṭıfl-ı sirişki yirlere girsün duʿām odur / Her kim ġamuñdan aġlamaya şey şeyḫ şey ḫ u u şābdan<br />
şey şeyḫüʾl şey<br />
ḫüʾl ḫüʾl-ḥarem ḫüʾl ḥarem [1] Harem-i şerif’te (Mekke’de) Halife tarafından görevlendirilen<br />
kişiye denir. Bkz. PAKALIN, C. III, s. 347.
1078<br />
G318/3 Bezm-i ṣafā vü reşh-i cām bu zemzem olmış ol maḳām / Mey-ḫāneler Beytüʾl-Ḥarām pīr-i muġān şey şeyḫü’l şey şeyḫü’l<br />
ḫü’l- ḫü’l<br />
ḥarem<br />
ḥarem<br />
şey şeyḫüʾl şey<br />
ḫüʾl ḫüʾl-isl ḫüʾl isl islām isl ām [1] [1] Osmanlı’da ilmiye sınıfının başı (Şeyhülislam Ebussuud Efendi<br />
bağlamında); geniş bilgi için bkz. PAKALIN, C. III, s. 347-351.<br />
K26/10 Ḥāṣıl-ı ʿömr-i girān-māye-i Şey Şeyḫüʾl Şey Şeyḫüʾl<br />
ḫüʾl-isl ḫüʾl isl islām isl ām / Pertev-i luṭf-ı Ḫudā nūr-ı hüdā revnaḳ-ı dīn<br />
şiddet şiddet [1] [1] sertlik ‖ yıkım<br />
K22/19 Rūzgāruñ şiddetinden şiddetinden gül-şen-i baḫtı maṣūn / Nitekim bād-ı ḫazāndan ṣaḥn-ı gül-zār-ı cinān<br />
şif şifā şif<br />
ā [1] [1] derman, deva<br />
G344/5 Ṭabīb-i şehre baş egmem güzellerden şif şifā şif ā ummam / Oñulmaz yaradur yaram devāsuz derddür derdüm<br />
şif şifā-ba şif<br />
ba baḫş ba ş [1] şifa <strong>ve</strong>ren, iyileştiren<br />
K18/46 Dil-i mecrūḥa şif şifā-ba şif ba baḫş ba ruḫ u laʿlüñdür / Gül-be-şekkerle bulur ḳuv<strong>ve</strong>ti ṭabʿ-ı bīmār<br />
şih şihāb şih āb [6] kayan yıldız<br />
K1/22 Lerzende görse ḫavfuñ ile teb ṭutar ṣanur / Baġlar şih şihāb şih<br />
āb āb gerden-i gerdūna rīsmān<br />
G472/3 Ḫāk-i rāh-ı yāre ṭutmış mīl-i zerrīnin şih şihāb şih āb / Küḥl içün her aḫter-i gerdūn-cenābuñ ʿaynına<br />
G94/2 Şih Şihāb Şih āb ṣanma felekde giceyle ẓāhir olan / Maḥabbet ehlinüñ ol tīġ-i āhı yarasıdur<br />
K3/25 Yanar şemʿ-i Nāhid öñinde şih şihābuñ şih ābuñ / Çeker her gice ṣubḥa dek ced<strong>ve</strong>l-i zer<br />
kalem bağlamında;<br />
K23/8 Zerrīn devāt māh-ı nev altun ḳalem şih şihāb şih āb / Erḳāmdur nücūm u felek defter-i ṣıyām<br />
K1/3 Dest urmış idi kilk-i şih şihāba şih āba debīr-i çarḫ / Ṭuġrā-nüvīs-i ḥükm-i Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i ins ü cān<br />
şi şihāb şi<br />
āb at atılmak at ılmak [1] [1] yıldız kaymak<br />
G183/7 Bāḳıyā gökde şih şihāb şih āb at atılmadı at<br />
ılmadı Mirrīḫ-i çarḫ / Rūy-ı yāre öykünür diyü mehe ḫançer çeker<br />
1. av<br />
şik şikār şik<br />
ār ār [3]<br />
[3]<br />
G337/9 Ḳolında şāhid-i baḫtı görince ol şāhı / Şik Şikāra Şik āra pençe uran arslana beñzetdüm<br />
G99/7 Bāḳī hümā-yı evc-i saʿādet zamānede / Şāhīn baḳışlu Şāh Selīmüñ şik şikār şik<br />
ār ārıdur ār ıdur<br />
2. av ‖ sevgili/güzel<br />
G178/3 Zāġlar bir kebk-i raʿnādan üşüp ayırdılar / Şāh-bāz-ı ʿaşḳ iken elden şik şikārum şik<br />
ārum aldılar<br />
şik şikār şik<br />
ār itmek itmek [6] [6] avlamak<br />
K14/12 ʿAdūyı dil-figār itdi peleng-āsā şik şikār şik şikār<br />
ār itdi itdi itdi / Muḥaṣṣal āşikār itdi neberd-i Şīr-i Yezdānı<br />
G34/1 İtdi İtdi şik şikār şik ār gönlümi bir şūḫ-ı şeh-le<strong>ve</strong>nd / Müjgānı tīr ü ḳaşı kemān ṭurrası kemend<br />
G236/1 Degme naḫcīrin şik şikār şik ār itmez itmez bu deştüñ şīr-i ʿaşḳ / Şīr-merdān-ı dil-ā<strong>ve</strong>rdür yine naḫcīr-i ʿaşḳ<br />
G306/5 Aldı seḥerden üsküfini bāz-ı ġoncanuñ / İtdi İtdi çemende bülbül-i zārı şik şikār şik<br />
ār ār gül<br />
G499/3 Mürġ-i cānı şöyle beñzer itmek itmek isterler şik şikār şik ār / Ol ḳara gözler süzildi iki şāhīnler gibi<br />
K4/15 Şik Şikār Şik ār itmek itmek nedür maʿnā hümāsın / Bulınsa ṭabʿ-ı şāhī gibi şāhīn<br />
şik şikār şik<br />
ār olmak olmak [2] [2] avlanmak<br />
K25/12 Māh-ı nev dām ḳurup dökdi kevākib erzen / Umaruz kʾola ʾola yine ʿīş u ṣafā mürġi şik şikār şik şikār<br />
ār<br />
G195/5 Ol āhūyı saña ṣayd ola ṣanma iltiyāmından / Öñüñce ḳaçar ammā Bāḳıyā āḫır şik şikār şik ār olmaz olmaz<br />
olmaz<br />
şik şikāyet şik<br />
āyet āyet [5] [5] sızlanma, yakınma<br />
G171/5 Gitdükçe ḫarāb eyler mülk-i dil-i vīrānı / Dehrüñ bu cefāsından bir şāha şik şikāyet şik<br />
āyet var<br />
G506/6 Bu şik şikāyet şik āyet nedür inṣāf idelüm ey Bāḳī / Sen ṣafāsın süresin il mi çeker ya ġamını
G234/2 Şik Şikāyet Şik āyet cevr-i dil-berden ḳadīmi resmdür ammā / Ḥaḳīḳatde cefā ehl-i <strong>ve</strong>fāya bir ṣafā ancaḳ<br />
G264/1 Şik Şikāyet Şik āyet cevr-i dil-berden dil-i şeydāyı söyletseñ / Günāh andan yine ol şūḫ-ı bī-pervāyı söyletseñ<br />
G371/5 Bāḳī çemende ḫaylī perīşān imiş varaḳ / Beñzer ki bir şik şikāyeti şik āyeti var rūzgārdan<br />
şik şikāyet şik<br />
āyet demi demi [1] [1] yakınma zamanı ‖ ‘dem’in nefes anlamı<br />
G81/3 Çoḳ belā çekdi senüñ çeng-i ġamunda dil-i zār / Nāy-<strong>ve</strong>ş nāleler eylerse şik şikāyet şik āyet demidür demidür<br />
demidür<br />
şiken şiken [2] [2] kıvrım ‖ kırmak (‘şikeste’ paralelliğinde)<br />
G184/1 Ehl-i diller şiken şiken-i şiken zülfüñe şebbū didiler / ʿĀlemi ḳıldı muʿaṭṭar nice şeb bu didiler<br />
G249/5 Sünbülüñ revnaḳın şikest itdi / Şiken Şiken-i Şiken ṭurra-i perīşānuñ<br />
şikenc şikenc [1] [1] kıvrım ‖ kırmak (‘şikeste’ paralelliğinde)<br />
G98/7 Bāḳī şikenc şikenc-i şikenc zülfi ġamın yazmaġ istesem / Ṭāḳat getürmez elde ḳalemler şikest olur<br />
şikest şikest bulmak bulmak bulmak [1] [1] kırılmak<br />
G24/2 Nice cām-ı Cem nice mirʾāt-ı İskender dilā / Dest-i miḥnetden cefā ṭaşıyla bulmışdur bulmışdur şikest<br />
şikest<br />
şikest şikest eylemek eylemek [2]<br />
[2]<br />
1. kırmak ‖ külahın (şapka) bir kenarını bastırmak, yana yatırmak bağlamında;<br />
K24/2 Şeh-le<strong>ve</strong>ndāne şikest şikest eyledi eyledi ṭarf-ı külehin / Gögsinüñ dügmelerin çözdi ser-ā-ser sünbül<br />
2. beğenmemek, küçük görmek<br />
G149/5 Şikest Şikest Şikest eylerse eylerse eylerse nā-dān sözlerüñ ġam çekme ey Bāḳī / Yine ehl-i baṣīret tūtiyā eyler bu cevherdür<br />
şikest şikest itmek itmek [2] [2] soldurmak<br />
G249/5 Sünbülüñ revnaḳın şikest şikest itdi itdi / Şiken-i ṭurra-i perīşānuñ<br />
1. solmak<br />
şikest şikest olmak olmak [11]<br />
[11]<br />
G97/1 Ḳaddüñ ḳatında ḳāmet-i şimşād pest olur / Zülfüñ yanında revnaḳ-ı ʿanber şikest şikest olur<br />
G98/1 Laʿlüñ ḳatında ḳıymet-i gevher şikest şikest olur olur / Zülfüñ yanında revnaḳ-ı ʿanber şikest şikest şikest olur olur<br />
2. (kelle) uçmak, (baş) gitmek<br />
G98/2 Meclisde laʿl-i yāre iñende ezilmesün / Vaʾllāhi yoġsa kelle-i şekker şikest şikest şikest olur olur<br />
olur<br />
3. kırılmak<br />
G98/3 Başlar yitürse meclis-i ʿaşḳuñda ġam degül / Bezm-i şarābda nice sāġar şikest şikest olur<br />
olur<br />
G98/4 Seng-i cefā-yı dehr ile mirʾāt-ı dil degül / Cām-ı cihān-nümā-yı Sikender şikest olur<br />
G98/5 Seng-i felāḫan ursa eger dest-i rūzgār / Ḳandīl-i āfitāb-ı münev<strong>ve</strong>r şikest şikest şikest olur olur<br />
olur<br />
G98/7 Bāḳī şikenc-i zülfi ġamın yazmaġ istesem / Ṭāḳat getürmez elde ḳalemler şikest şikest şikest olur<br />
olur<br />
G269/4 Peymāne şikest şikest şikest oldı oldı oldı yatur ḫaylī zamāndur / Yanup yaḳılur ḫāṭırı mecrūḥ kebābuñ<br />
G270/3 Cām-ı mey böyle şikest şikest şikest olaca olacaġı olaca bellü idi / Ḫalḳ çoḳdan oḳumışlardı duʿāsın ḳadeḥüñ<br />
4. yolda kalmak<br />
G98/6 Şimşād-ı ḫoş-ḫırāmına ol servüñ öykünüp / Reftāre gelse pāy-ı ṣanavber şikest şikest olur<br />
olur<br />
5. sona ermek, bozulmak<br />
G251/2 Şikest Şikest oldu olduġına oldu ına rāżī degüldi revnaḳ-ı ʿişret / Anuñʾçün düşmedi bir dem elinden cām Cemşīdüñ<br />
1. kırık<br />
şikeste şikeste [9]<br />
[9]<br />
G122/7 Baḳ sāġar-ı şikeste şikeste-i şikeste pür-ḫūn-ı lāleye / Cemşīdden nişāne ḳalan yādgārı gör<br />
1079
2. kırık, saplanmış<br />
K9/19 Dāġ-ı <strong>ve</strong>fā vü mihri göñülde şügüfte gül / Tīr-i ḫadengi cān-ı ʿadūda şikeste ḫār<br />
3. kıvrım kıvrım<br />
G22/2 Olsa ʿirfān ehline cānān olınca şöyle kim / Zülf-i müşgīni şikeste ʿahd ü peymānı dürüst<br />
4. kırık/kederli<br />
G22/3 Dil-berüñ ʿahdi bütün ammā <strong>ve</strong>fāsı süst olur / ʿĀşıḳuñ göñli şikeste şikeste şikeste ʿahd ü peymānı dürüst<br />
G473/2 O çeşm-i nā-tevān u zülf elinden / Göñüller ḫaste ḫāṭırlar şikeste<br />
şikeste<br />
G473/5 Olur ʿaşḳ içre ḫūn-ı dīde rīzān / Dil-i ʿuşşāḳ-ı ġam-per<strong>ve</strong>r şikeste<br />
şikeste<br />
5. mahzun, kederli<br />
G446/4 Üftādeler şikeste şikeste vü mecrūḥ u pāy-māl / Ḫūbān semend-i nāza binüp türktāzda<br />
G473/4 Ġamuñdan ṣūret-i Erjeng bī-hūş / Firāḳuñdan büt-i Āzer şikeste şikeste<br />
şikeste<br />
6. gücenik, bozuk<br />
G473/1 Lebüñden leẕẕet-i şekker şikeste şikeste / Sözüñden ḳıymet-i gevher şikeste<br />
şikeste<br />
şikeste şikeste şikeste olmak olmak [1] [1] kırılmak<br />
G473/6 Belī bezm ehli bī-hūş olsa Bāḳī / Olur Olur mey rīḫte sāġar şikeste<br />
şikeste<br />
şim şimāl şim<br />
āl [2] [2] bad-ı sabâ ‖ bahar yeli<br />
K21/8 Meger ki ʿālem-i ʿulvīde nev-bahār oldı / Döker şükūfe-i bādāmı ṣaḥn-ı bāġa şim şimāl şim<br />
āl āl<br />
K21/33 Eyādī-i keremüñ berr ü baḥre şāmil ola / Niteki eyleye her cānibe şümūl-i şim şimāl şim<br />
āl<br />
şimden şimden girü girü [9] [9] bundan sonra, bundan böyle; bkz. TS. C. V, s. 3666.<br />
K6/18 El süvār oldı kümeyt-i ḫāmeye şimden şimden girü girü girü / Ṣanma Bāḳī gibi şāhā fāris-i meydān gelür<br />
M3/V/6 Şevket-i İskender ü dārāt-ı Dārā bī-ḳuṣūr / Mesnedin şimden girü taḫt-ı Süleymān eylesün<br />
G30/4 Bu bāzār içre düşmez dāne-i eşküm gibi gevher / Gel ey cān riştesi şimden şimden girü girü dürr-i ʿAdenden geç<br />
G64/4 Ṣular çaġlar ṭuyūr āvāzesinden kūh-sār iñler / Bahār eyyāmıdur şimden şimden girü girü ṣīt u ṣadā artar<br />
G85/7 Ḥaḳ budur Bāḳī naẓīr olmaz bu muʿciz naẓmuña / Şiʿre āġāz itseler şimden şimden girü girü seḫḫārlar<br />
G142/5 Ehl-i ʿaşḳuñ nālesin ney ḳāmetin çeng eyledüñ / Pādişehsin itdügüñ şimden şimden girü girü girü ḳānūn olur<br />
G235/6 Dil-rübā dil-ber se<strong>ve</strong>r dirler helāk oldum meded / Cānuma kār eyledi şimden şimden girü girü teʾs̱īr-i ʿaşḳ<br />
G256/5 Bāḳıyā maḥṣūl-i ʿömri vaḳtidür şimden şimden girü girü / Aḳça döküp dīdeden bir bir ḥisāb itmek gerek<br />
G372/3 Yiter ṣīt u ṣadā-yı cān-ı nālānum bu gül-zāra / Çemen bülbülleri şimden şimden girü girü ḫāmūş u lāl olsun<br />
şimdiden şimdiden şimdiden [1] [1] bugünden, halihazırda<br />
G534/1 Āh kim sevdüm yine bir dil-ber-i raʿnācuġı / Şimdiden Şimdiden biñ var yanında ʿāşıḳ-ı şeydācuġı<br />
şimdilik şimdilik şimdilik [1] [1]<br />
[1]<br />
G191/3 Cismümüz şekl-i muraḳḳaʿdur ser-ā-ser dāġdan / Şimdilik Şimdilik ʿālemde bir kühne ḳabāya māliküz<br />
şimdiye şimdiye şimdiye dek dek [1] [1] bugüne kadar, bu ana kadar<br />
G101/4 Ḥaḳḳā budur ki şimdiye şimdiye dek dek dek rāst gelmedüm / Ḳaddüñ gibi nihāle eyā serv-i gül-ʿiẕār<br />
şimş şimşād şimş ād [8] [8] şimşir ağacı (güzelin boyu karşıtlığında)<br />
G37/4 Yüri ey serv-i ser-efrāz yüri / Ḳad-i bālāña irişmez şimş şimşād şimş ād<br />
G41/4 Oñmasun bitmesün ey serv-i revān / Göreyin bāġ-ı cihānda şimş şimşād şimş<br />
ād<br />
G44/3 Yüri ey serv-i ser-efrāz yüri / Ḳad-i bālāña irişmez şimş şimşād şimş ād<br />
G97/1 Ḳaddüñ ḳatında ḳāmet-i şimş şimşād şimş ād pest olur / Zülfüñ yanında revnaḳ-ı ʿanber şikest olur<br />
G268/2 Serv ü şimş şimşād şimş şimşād<br />
ādı ād ı yürütmez ṭaʿn-ı bülbül bāġda / Seyr idelden cil<strong>ve</strong>-i naḫl-i ḫırāmānuñ senüñ<br />
1080
G520/2 Biʾllāh ey naḫl-i ter ol şī<strong>ve</strong>-i reftār nedür / Serv-i āzāduña ḳul eyledüñ a şimş şimşād şimş şimşād<br />
ādı ād<br />
G98/6 Şimş Şimşād Şimş Şimşād<br />
ād-ı ād ḫoş-ḫırāmına ol servüñ öykünüp / Reftāre gelse pāy-ı ṣanavber şikest olur<br />
K22/28 Himmetüñ şimş şimşād şimş şimşād<br />
ādınuñ ād ınuñ şāh-ı bülendi var iken / Ḳanda yapsun şāh-bāz-ı ṭabʿ-ı Bāḳī āşiyān<br />
şimş şimşād şimş ād u u serv serv [1] [1] bkz. ‘serv ü şimşād’ md.<br />
Mtl 21 Şimş Şimşād Şimş ād u u serv serv yüz yire ḳorlar niyāz ile / Sen kim çemende ṣalınasın ʿizz u nāz ile<br />
şin şinā<strong>ve</strong>r şin şinā<strong>ve</strong>r<br />
ā<strong>ve</strong>r [1] yüzücü<br />
G172/4 Baḥr-i ʿaşḳ içre şin şinā<strong>ve</strong>r şin ā<strong>ve</strong>r geçinenler ne bilür / Düşmese çāh-ı zenaḫdānuña gird-āb nedür<br />
şi şiʿr şi<br />
ʿr [41] [41] Bakî’nin şiir sanatı <strong>ve</strong> ustalığı bağlamında;<br />
K26/28 Ser-<strong>ve</strong>rā şi şiʿr şi ʿr degül nuṭḳ-ı Mesīḥādur bu / Ṭutalum ġayrīler eşʿārı ola siḥr-i mübīn<br />
G46/6 Nʾola meyl itseler eşʿāruña erbāb-ı ṣafā / Bāḳıyā şi şiʿr şi ʿr degüldür bu bir aḳar ṣudur<br />
G207/5 Geh şi şiʿr şi ʿr ü geh ġazel diyü dil-dāra Bāḳıyā / ʿArż iderüz nezāket ile ḥasb-i ḥālümüz<br />
G471/7 Bāḳıyā ṭarz-ı şi şiʿr şi şiʿr<br />
ʿr böyle gerek / Hem ẓarīfāne hem le<strong>ve</strong>ndāne<br />
G85/7 Ḥaḳ budur Bāḳī naẓīr olmaz bu muʿciz naẓmuña / Şi Şiʿre Şi ʿre āġāz itseler şimden girü seḫḫārlar<br />
K2/37 İrdi Selmāna sözi şi şiʿri şi ʿri kemālin buldı / Luṭfuña ḳaldı eyā ḫusrev-i ṣāḥib-dīvān<br />
G130/9 Bāḳī bu şi şiʿri şi ʿri ṣafḥa-i çarḫ-ı berīne yaz / Görsün felekde söz nic’olur ḫaṣm-ı nā-be-kār<br />
G147/10 Ḳo şi şiʿri şi ʿri Bāḳıyā dāʾim niyāz it / Duʿāʾ-i devlet-i sulṭān ehemdür<br />
G353/5 Leb-i şīrīni vaṣfında ʿaceb rengīn ġazel düşdi / Oḳuñ bu şi şiʿri şi ʿri ṭūṭī-i şeker-güftāre eglensün<br />
K2/36 Oldı vaṣf-ı suḫan-ārāñ ile şi şiʿr şi şiʿr<br />
ʿr-i ʿr Bāḳī / Rifʿat-i pāyede hem-sāye-i naẓm-ı Selmān<br />
K4/13 Nice nāzükdür ol şi şiʿr şi şiʿr<br />
ʿr-i ʿr şeker-bār / Leb-i dil-ber gibi şīrīn ü rengīn<br />
K18/41 Geşt iderken çemen-i medḥ ü s̱enāñı ḫāṭır / Lāyiḥ oldı dile nā-gāh bu şi şiʿr şi<br />
ʿr ʿr-i ʿr hem-vār<br />
K26/34 Luṭf ṭabʿ ehline ola nitekim ḥālet-baḫş / Çihre-i dil-ber ü şi şiʿr şi<br />
ʿr ʿr-i ʿr ter ü āvāz-ı ḥazīn<br />
M6/VIII/1 Gül gibi şi şiʿr şi şiʿr<br />
ʿr-i ʿr Bāḳīye bir dem ḳulaġuñ ur<br />
G13/5 Cihānı cām-ı naẓmum şi şiʿr şi şiʿr<br />
ʿr-i ʿr i Bāḳī gibi devr eyler / Bu bezmüñ şimdi biz de Cāmī-i devrānıyuz cānā<br />
G54/7 Ṣafā-yı şi şiʿr şi şiʿr<br />
ʿr-i ʿr i Bāḳī bāʿis̱-i mihr ü maḥabbetdür / Bu āb-ı zindegānī ol ḥayāt-ı cāvidānīdür<br />
G90/6 Dil çeşme-i belāġat aña lūledür ḳalem / Āb-ı zülāli şi şiʿr şi<br />
ʿr ʿr-i ʿr i selāset-şiʿārdur<br />
G100/4 Mevzūn ḳaddi şi şiʿr şi şiʿr<br />
ʿr-i ʿr i bülendüm mis̱ālidür / Nāzük miyānı anda bir ince ḫayāldür<br />
G101/5 Bāḳī yanardı tāb-ı teb-i hecr-i yār ile / Ṣu sepmeyeydi yüregine şi şiʿr şi şiʿr<br />
ʿr-i ʿr i āb-dār<br />
G127/5 Edāsı ḫūbdur maʿnāsı raʿnā şi şiʿr şi şiʿr<br />
ʿr-i ʿr i Bāḳīnüñ / Aña reşk itdüren erbāb-ı naẓmı hep bu maʿnādur<br />
G224/5 Bāḳī ʿaceb mi şi şiʿr şi şiʿr<br />
ʿr-i ʿr i i dil-efrūzuñ itseler / Erbāb-ı ʿaşḳ cemʿ olıcaḳ encümende şem şemʿ şem<br />
G331/1 Eyledi müjde-i gül bülbüli şād u ḫurrem / Ġoncanuñ göñli açıldı güle düşdi şeb-nem<br />
Kt8/1 Ṭabʿ-ı sāḥir-pīşeñe Bāḳī göñüller meyl ider / Şekker-i şi şiʿr şi şiʿr<br />
ʿr-i ʿr i i dil-āvīzüñ meger efsūnludur<br />
G119/5 ʿĀrıż u ruḫsāruñı vaṣf itse Bāḳī her ḳaçan / Şi Şiʿri Şi ʿri ey gül-çihre anuñ böyle rengīn-ter düşer<br />
G23/6 Şi Şiʿr Şi Şiʿr<br />
ʿr-i ʿr i Bāḳī sebʿa-i iḳlīme olduḳça revān / Oḳınursa yiridür bu naẓm-ı ġarrā semt semt<br />
G44/6 Şi Şiʿr Şi Şiʿr<br />
ʿr-i ʿr i Bāḳīye naẓīr olmaz hīç / Fenn-i ʿaşḳ içre olupdur üstād<br />
G277/7 Şi Şiʿr Şi Şiʿr<br />
ʿr-i ʿr Bāḳīye ḳulaḳ ṭutmasa zāhid ne ʿaceb / Söz güherdür ne bilür ḳadrini nā-dān güherüñ<br />
G342/5 Şi Şiʿr Şi Şiʿr<br />
ʿr-i ʿr i Bāḳī müsellem olsa nʾola / Vaṣf-ı pāküñ ider bu ṭabʿ-ı selīm<br />
G454/5 Olıcaḳ ḫūb göñül virmege ʿirfān ehli / Şi Şiʿr Şi Şiʿr<br />
ʿr-i ʿr i Bāḳī gibi hem şūḫ gerek hem tāze<br />
K24/43 Naẓm-ı eşḫāṣa ḳıyās eyleme Bāḳī şi şiʿrin şi ʿrin / Ola mı her giyeh-i ḫuşke ber-ā-ber sünbül<br />
G323/5 Oḳusun vaṣf-ı ruḫ-ı yār ile Bāḳī şi şiʿrin şi ʿrin / Bülbül-i gül-şeni meclisde ġazel-ḫ˅ān idelüm<br />
Kt8/2 Derme çatma geydürür iller libāsı şi şiʿrine şi ʿrine / Ḫilʿat-i naẓm-ı cihān-gīrüñ senüñ altunludur<br />
K5/32 Ẓuhūr itdi Ẓahīrüñ sırrı ṭabʿ-ı nükte-dānumda / Aḳıtdı kendüye şi şiʿrüm şi ʿrüm revān-ı pāk-i Selmānı<br />
K22/32 Muttaṣıl şi şiʿrüm şi ʿrüm yazarken ḫāme ṭurmaz deprenür / Neydür anı gūyiyā lerzān ider āb-ı revān<br />
1081
G41/2 Baġlar Sünbülede ey meh-rū / Vaṣf-ı zülfüñdeki şi şiʿrüm şi ʿrüm üstād<br />
G364/5 Vaṣf-ı nāz-ı nāzenīnümdür bu şi şiʿrüm şi ʿrüm Bāḳıyā / Muṭrıb-ı meclis ser-āġāz eylesün şehnāzdan<br />
K4/12 Ne deryādur bu şi şiʿrüñ şi şiʿrüñ<br />
ʿrüñ baḥri yā Rab / Ki andan kāʾināt olmış güher-çīn<br />
G52/5 Kenār-ı baḥr-i naẓma yine dürler dizmiş ey Bāḳī / Süṭūr-ı defter-i şi şiʿrüñ şi ʿrüñ meger emvāc-ı deryādur<br />
G495/7 Zer-ger-i kāmilidür ṣanʿat-ı şi şiʿrüñ şi ʿrüñ Bāḳī / Nicʾolur gel berü seyr eyle ḳalem-kārlıġı<br />
Mtl 9 Kesdi ʿırḳın Ḳarġa-zādedür diyen düşmenlerüñ / Zāġlanmış bir ḳılıçdur Bāḳıyā şi şiʿrüñ şi şiʿrüñ<br />
ʿrüñ senüñ<br />
G481/5 Ṣūret itdüñ şi şiʿrüñi şi ʿrüñi girdüñ nigāruñ göñline / Bāḳıyā bu naḳş ile sen nükte ḳazduñ mermere<br />
1082<br />
şi şiʿr şi<br />
ʿr ü ü in inşā in şā [1] [1] şiir <strong>ve</strong> inşa (sevgiliye kendini anlatabilme <strong>ve</strong> ona yazılacak güzel sözler<br />
bağlamında)<br />
G3/5 Şi Şiʿr Şi ʿr ü ü in inşādan in inşādan<br />
şādan murādı ʿāşıḳ-ı bī-çārenüñ / ʿArż-ı iḫlāṣ eylemekdür yāre Bāḳī <strong>ve</strong>ʾd-duʿā<br />
şi şiʿr şi<br />
ʿr defteri defteri [1] [1] bkz. ‘defter-i eşʿār/şiʿr’ md.<br />
G430/4 Dür dişüñ vaṣfında şi şiʿrüm şi ʿrüm defterin defterin gördi meger / Kim ṣadef mecmūʿasını ṣaldı deryā ḳoynına<br />
şīr īr [5] [5] aslan<br />
G50/4 Göñül tiġ-i müjeñden yüz çevürmez ey gözi āhū / O bir şemşīr-i bürrāna varur şīr īr īr-i īr i dil-ā<strong>ve</strong>rdür<br />
G235/2 Pend ile dīvāne-i ʿaşḳa selāsil baġlama / Bend ü zencīr eslemez zīrā bilürsin şīr īr īr-i īr i i ʿaşḳ<br />
G236/1 Degme naḫcīrin şikār itmez bu deştüñ şīr īr īr-i īr i ʿaşḳ / Şīr-merdān-ı dil-ā<strong>ve</strong>rdür yine naḫcīr-i ʿaşḳ<br />
Mtl 7 Teninde şerḥaları ʿāşıḳ-ı dil-efgāruñ / Hırāş-ı pençesidür şīr īr īr-i īr i ʿaşḳ-ı ḫūn-ḫ˅āruñ<br />
G104/1 Çekdi zencīre beni ʿaşḳuñ nitekim şīrler īrler / Eşk-i çeşmüm iki yanumdan iki zencīrler<br />
şīr īr īr-i īr i gerd gerdūn gerd<br />
ūn [1] aslan burcu<br />
K14/14 S̱üreyyā ṣanmañ üstinde görince şīr īr īr-i īr i gerd gerdūn gerd<br />
ūn ūnı ūn / Atıldı āsmāne kūh-sār-ı ḳahrı ḳaplanı<br />
şīr īr īr-i īr i mmāder<br />
m<br />
āder [1] [1] ana sütü<br />
G75/2 Ṭıfldur pend-i peder diñlemez ol māh daḫı / Şīr īr īr-i īr i mmāder<br />
m<br />
āder yirine içmege ḳanum özenür<br />
şīr īr īr-i īr i jey jeyān/ jey<br />
ān/ ān/ġarrān ān/ ġarrān [2] kükremiş aslan<br />
K7/20 Sillesiyle kendüye geldi şecāʿat lā-cerem / Düşmen-i dīne hücūm-ı şīr īr īr-i īr i ġarrān ġarrān eyledi<br />
K9/16 Şīr īr īr-i īr i jey jeyāna jey<br />
āna pençe ṣalar gāh-ı ḫışm u kīn / Bebr-i yabāna ḳarşu varur vaḳt-i kār-zār<br />
şīr īr īr-i īr i ner [2] erkek aslan ‖ cesur <strong>ve</strong> kendine gü<strong>ve</strong>nen kimse<br />
G503/2 Bend-i belā-yı zülfüñ ile künc-i ġamda dil / Zencīrlerle baġlu yatur şīr īr īr-i īr i ner gibi<br />
Kt10/2 Görme misin itlerüñ ġavġāsını bāzārda / İltifāt itmez güẕār eyler ḫırāmān şīr īr īr-i īr i i ner<br />
şīr īr īr-i īr i Yezd Yezdān Yezd<br />
ān ān [1] [1] Allahın arslanı ‖ Hz. Ali<br />
K14/12 ʿAdūyı dil-figār itdi peleng-āsā şikār itdi / Muḥaṣṣal āşikār itdi neberd-i Şīr īr īr-i īr i i Yezd Yezdān Yezd<br />
ān ānı ān<br />
şīr īr ü ü şekker şekker şekker [1] [1] süt <strong>ve</strong> şeker ‖ bal gibi, pek uygun<br />
K3/2 Ne zībā yaraşmış o leblerle dendān / Ne ḫūb imtizāc eylemiş şīr īr ü ü şekker<br />
şekker<br />
şīr īr ü ü peleng peleng [2] [2] aslan <strong>ve</strong> kaplan<br />
K5/22 Ḳafā-dār oldılar şīr īr īr ü ü ü peleng peleng āhūya ṣaḥrāda / İderler şol ḳadar şimdi riʿāyet ḥaḳḳ-ı cīrānı<br />
G513/4 Cism-i pür-dāġ u ten-i zerd ile merd-i ʿaşḳdan / Ser-be-ser şīr īr ü ü peleng peleng peleng olmış maḥabbet bīşesi<br />
şīr īr īr-dil īr dil [1] aslan yürekli ‖ cesur<br />
Kt10/1 Şīr īr īr-dilsin īr dilsin Bāḳıyā āzürde-ḫāṭır olma sen / Ṭaʿn u teşnīʿ itseler bir nice ʿāḳ-ı bī-hüner<br />
şīr īr īr-merd īr merd merdān merd ān [1] [1] yiğit<br />
G236/1 Degme naḫcīrin şikār itmez bu deştüñ şīr-i ʿaşḳ / Şīr īr īr-merd īr merd merdān<br />
ān-ı ān dil-ā<strong>ve</strong>rdür yine naḫcīr-i ʿaşḳ<br />
şīr īr īr-şik īr şik şikār şik ār [1] [1] aslan avcısı
G385/2 Dāġlarla bedenüm olsa nʾola naḳş-ı peleng / Ben ol āhū-beçe-i şīr īr īr-şik īr şik şikār<br />
ārı ār se<strong>ve</strong>rin<br />
şir şirār(e) şir ār(e) [13] [13] kıvılcım<br />
K7/13 Yaḳdılar nergisleri eṭrāfa ṣaçıldı şir şirār şir ār / Bād āteş-bāzlar gibi gül-efşān eyledi<br />
G101/1 Dil milketini yaḳdı ḫayāl-i dehān-ı yār / Virdi fenāya gösgötüri şehri bir şir şirār şir ār<br />
G200/7 Bir çaḳım ḳav olur ġamuñda göñül / Ṭutışur bir şir şirāre şir<br />
āre ḳatlanmaz<br />
G92/6 Bāḳī derūnum āteşinüñ dūdıdur felek / Mihr-i sipihr āhum odından şir şirāredür şir<br />
āredür<br />
G94/1 Nişāne sūz-ı dile āhumuñ şir şirāresidür<br />
şir āresidür / Belī belāyı iden ʿāşıḳa sitāresidür<br />
K5/17 Semender-<strong>ve</strong>ş semendüñ yanar od içre atar kendin / Ṣu gibi aḳıdur degse şir şirār şir şirār<br />
ār-ı ār naʿli sindānı<br />
G404/4 Ḫayl-i şir şirār şir şirār<br />
ār-ı ār nār-ı dil cünd-i nücūma muttaṣıl / Böyle ḳalursa şöyle bil gökde nice ḳırān ola<br />
G450/4 Berḳ-i āh-ı sūz-nāk içre şir şirār şir şirār<br />
ār-ı ār nār-ı dil / Zer-nişān ḫaṭdur görinür tīġ-i āteş-tābda<br />
G128/4 Şir Şirār Şir Şirār<br />
ār-ı ār nār-ı āhumla sipihrüñ ṭās-ı pūlādı / Döner her şeb belā bezminde cām-ı zer-nişānumdur<br />
G335/4 Şir Şirār Şir Şirār<br />
ār-ı ār nār-ı ḫırmen-sūz-ı ġamdan sīne yanmışdur / Nişān-ı āteş-i endūh-ı ʿaşḳ-ı yārdur dāġum<br />
G265/3 Piyāle düşmez elümden hemīşe lāle-ṣıfat / Şir Şirār Şir Şirār<br />
ār-i ār nār-ı ġamuñdan ṭutışdı yandı yürek<br />
G99/3 Zülfüñ duḫān-ı meşʿale-i bezm-i ḥüsndür / Aġzuñ çerāġ-ı luṭf u melāḥat şir şirār şir<br />
ār ārıdur ār ıdur<br />
G272/2 Āsmān-ı mihrüñe āhum şir şirār şir şirār<br />
ārıdur ār ıdur nücūm / Şuʿle-i dāġ-ı derūnum māh-ı tābān eyledüñ<br />
G513/3 Her şir şirār şir şirār<br />
ārın ār ın aḫter-i devlet bilürdi Kūh-ken / Sīne-i ḫārādan āteşler çıḳarsa tīşesi<br />
şīrāze īrāze īrāze [2] [2] kitap cildini tutan ibrişim<br />
G301/4 Vaṣf-ı ḥüsn-i yār ile bir tāze dīvān baġlasun / Tār-ı zülf-i ḥūrdan bend eylesün şīrāze īrāze gül<br />
G302/4 Bir yire cemʿ eylemiş evrāḳ-ı nāz u şī<strong>ve</strong>yi / Rişte-i cānından itmiş bülbülüñ şīrāze īrāze gül<br />
1. tatlı<br />
şīrīn īrīn [23]<br />
[23]<br />
K26/21 Ruḫuña beñzer idi āyīne olsa rengīn / Öykünürdi lebüñe laʿl olaydı şīrīn īrīn<br />
G8/5 Leblerin yād eylese yāruñ lisān-ı ḥāl ile / Naḳl ider şīrīn īrīn ḥikāyet ġonca-i rengīn-edā<br />
G9/1 Bilini ḳuçmadadur ol ṣanemüñ derd ü belā / Yoġsa ʿāşıḳlara şīrīn īrīn īrīn lebi ḥāżır ḥelvā<br />
G108/2 Dehenüñ ṭūṭī-i şekker-şiken olsa ne ʿaceb / Leb-i şīrīn īrīn ü ḫaṭ-ı sebz aña bāl ü perdür<br />
G176/3 Düşeli şīrīn īrīn lebüñ sevdāsına cānā göñül / Ḫoş gelür Ferhād-<strong>ve</strong>ş ben nā-tevāne ṭaġlar<br />
G185/3 Sözüm vaṣf-ı leb-i laʿlüñle hem rengīn ü hem şīrīn īrīn / ʿAdūlar nükteyi fehm eylemezler sādedür dirler<br />
G415/3 Ḫ˅ān-ı iḥsān-ı firāvān çekdi şīrīn īrīn sözlerüñ / Niʿmetuʾllāhīlere ol laʿl-i şekker-bār ile<br />
G459/3 ʿİẕāruñ yādı bir rengīn laṭīfe / Dehānuñ ẕikri bir şīrīn īrīn ḥikāye<br />
G472/5 Devr-i laʿlüñde ne ẕevḳin buldı bilsem şekkerüñ / Var ise şīrīn īrīn görinmişdür ẕübābuñ ʿaynına<br />
G534/2 Nice şīrīn īrīn olmasun kim süd yerine anası / Sükker ile beslemiş ol ṭūṭī-i gūyācuġı<br />
G34/5 Telḫ-i şarāb-ı ġuṣṣa-i devrānı defʿ ider / ŞŞīrīn<br />
Ş īrīn lebin dehānuma alsam niteki ḳand<br />
G102/6 Bāḳī sözini vaṣf-ı lebüñ şehd-i nāb ider / ŞŞīrīn<br />
Ş Şīrīn<br />
īrīn kelāmı anuñ içün böyle şānludur<br />
G311/1 Şīrīn īrīn lebüñ yanında olur şerm-sār laʿl / Rengīn sözüñ ḳatında bulur inkisār laʿl<br />
G353/5 Leb-i şīrīni īrīni vaṣfında ʿaceb rengīn ġazel düşdi / Oḳuñ bu şiʿri ṭūṭī-i şeker-güftāre eglensün<br />
G60/5 Yeñmez āb-ı çeşme-i çeşmüm dökinse leẕẕetin / Şehd-i şīrīn īrīn īrīn-i īrīn maḥabbet şol ḳadar ḳuv<strong>ve</strong>tlüdür<br />
G75/7 Dimez ol ḫusrev-i ḫūbān-ı cihān ey Bāḳī / Laʿl-i şīrīnüme īrīnüme Ferhād-ı zamānum özenür<br />
G381/5 Laʿl-i şīrīnüñ īrīnüñ īrīnüñ ümīdin ḳılsa göñlüm ʿāḳıbet / Pārelerdüm Kūh-ken gibi nice ḫārāyı ben<br />
G425/4 Ey nihāl-i bāġ-ı ḥüsn andan ne dadı dalı var / Laʿl-i nābı beñzedürlermiş leb-i şīrīnüñe īrīnüñe<br />
2. Şirin (Ferhat bağlamında) ‖ tatlı<br />
G36/1 Bulmaġ isterdi ʿaşḳ içinde murād / Yār-ı ŞŞīrīn<br />
Ş īrīn degül midür Ferhād<br />
G41/1 Kūh-ı ʿaşḳuñda olursam Ferhād / Acıyup eyleye ŞŞīrīn<br />
Ş<br />
īrīn lebi dād<br />
1083
G110/3 Ṭutdı başın tīşe-i merge ġam-ı ŞŞīrīn<br />
Ş īrīn ile / Ehl-i ʿaşḳ içre anuñʾçün Kūh-ken ser-dārdur<br />
G520/1 Oldı dil bir büt-i şīrīn-dehenüñ Ferhādı / Aña lālā geçinür Ḫusrev ü ŞŞīrīn<br />
Ş<br />
īrīn dadı<br />
G449/2 Nümūne ġonca-i gül-şen leb-i rengīn-i ŞŞīrīne<br />
Ş<br />
īrīne / Nişāne lāle-i ṣaḥrā dil-i ḫūnīn-i Ferhāde<br />
şīrīn īrīn ü ü nāzük nāzük [1] [1] tatlı <strong>ve</strong> nazik<br />
G95/4 Ḫūbān-ı şehrüñ ḫoş-teri şīrīn īrīn ü ü nāzük nāzük her yiri / Ḫ˅ān-ı viṣāle sükkerī pālūde-i ter kendidür<br />
şīrīn īrīn ü ü rengīn rengīn rengīn [1] [1] tatlı <strong>ve</strong> güzel<br />
K4/13 Nice nāzükdür ol şiʿr-i şeker-bār / Leb-i dil-ber gibi şīrīn īrīn ü reng rengīn reng<br />
īn<br />
şīrīn īrīn īrīn-deh īrīn deh dehān deh ān [7] tatlı ağızlı (ağzı güzel laf yapma yönüyle)<br />
G434/4 Düşmese aġzumdan ol şīrīn īrīn īrīn-deh īrīn deh dehānuñ deh ānuñ lebleri / Vaṣf-ı laʿlin ṭurmasam ẕikr eylesem yārānuma<br />
G11/2 Leblerüñde ḫaṭṭuñ ey şīrīn īrīn īrīn-dehen īrīn dehen / Mūrlar cüllāba düşmiş gūyiyā<br />
G374/1 Yād ider lebleri yanında nebātuñ adın / Var ise bilmez o şīrīn īrīn īrīn-dehen īrīn dehen aġzı dadın<br />
G347/1 Dilā teng olsañ ol şīrīn īrīn īrīn-dehenden<br />
īrīn dehenden dehenden teng-i şekkersin / Ġam-ı laʿlin çeküp ḳanlar yudarsañ kān-ı gevhersin<br />
M8/III/1 Cān yidürseñ eger ol ḫusrev-i şīrīn īrīn īrīn-dehene<br />
īrīn dehene<br />
G512/5 Lebine öykünür ol ḫusrev-i şīrīn īrīn īrīn-dehenüñ<br />
īrīn dehenüñ / Bāḳıyā ḫalḳ ʿaceb mi mezelense şekeri<br />
G520/1 Oldı dil bir büt-i şīrīn īrīn īrīn-dehenüñ<br />
īrīn dehenüñ Ferhādı / Aña lālā geçinür Ḫusrev ü Şīrīn dadı<br />
şīrīn īrīn īrīn-ḥarekāt īrīn ḥarekāt [1] hoş tavırlı<br />
G460/2 Olıcaḳ yār gibi dil-ber-i şīrīn īrīn īrīn-ḥarekāt<br />
īrīn ḥarekāt ḥarekāt / Teni pālūde-i ter gözleri bādām olsa<br />
şīrīn īrīn ḥikāye ḥikāye [1] (‘rengīn laṭīfe’ karşıtlığında)<br />
G459/3 ʿİẕāruñ yādı bir rengīn laṭīfe / Dehānuñ ẕikri bir şīrīn īrīn ḥikāye<br />
şīrīn īrīn ḥikāyet [1] güzel hikayeler<br />
G8/5 Leblerin yād eylese yāruñ lisān-ı ḥāl ile / Naḳl ider şīrīn īrīn īrīn ḥikāyet ḥikāyet ġonca-i rengīn-edā<br />
şīrīn īrīn īrīn-kārlar īrīn ārlar [1] [1] hoş edalı dilberler<br />
G85/3 Ġonca-āsā ḳan ile ṭolmış göñüller açmaġı / Leblerüñden ögrenür var ise şīrīn īrīn īrīn-kārlar īrīn ārlar<br />
1084<br />
şīrīnlik īrīnlik yazmak/yaz<br />
yazmak/yazılmak<br />
yazmak/yaz ılmak [2] [2] şirinlik muskası yazmak; bir kimsenin şirin görünmek için<br />
yazdırıp üzerinde taşıdığı muska; bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 429. (‘şirinlik muskası’ md.)<br />
G428/5 Nūşīn lebinde ḫaṭṭını kim görse Bāḳıyā / Şīrīnlik īrīnlik yaz yazıldı yaz ıldı ṣanur şekker üstine<br />
G469/4 Rūyında laʿli üzre ḫaṭ-ı müşg-bār-ı yār / Şīrīnlik īrīnlik yazar yazar şeref-i āfitābda<br />
şīrīn īrīn īrīn-su īrīn su suḫan su ḫan [ [3] [ 3] tatlı sözlü<br />
G455/6 Leblerüñ vaṣfında şekker-rīz olup güftār ider / Bāḳī-i şīrīn īrīn īrīn-su īrīn su suḫan suḫan<br />
ḫan ṭūṭī-i gūyādur yine<br />
G485/1 Ḳanı bir şīrīn īrīn īrīn-su īrīn su suḫan su ḫan laʿl-i şeker-bāruñ gibi / Ḳanda gördi ṭūṭī bir āyīne ruḫsāruñ gibi<br />
G440/5 Ḫusrevā yıllar-durur yolunda Ferhāduñ geçer / Māʾil ol gel Bāḳī-i şīrīn īrīn īrīn-su īrīn su suḫanden su ḫanden cānibe<br />
Şirv Şirvān Şirv ān [1] [1]<br />
[1]<br />
G546/1 Bi-ḥamdiʾllāh ki yārī ḳıldı ferr-i baḫt-ı sulṭānī / Müyesser eyledi Bārī Teʿālā fetḥ -i Şirv Şirvān Şirv Şirvān<br />
ānı ān<br />
şīşe şe [13]<br />
G14/4 Bezm-i ġamda dü çeşm-i pür-ḫūnum / İki şīşe şe şarābdur gūyā<br />
G284/5 Geh şīşe şe gehī kühne-sifāl ile ḳılur ʿīş / Bāḳī-<strong>ve</strong>ş olup ʿişrete meyyāl ḳaranfül<br />
G292/6 Çoḳ tehī devr ide bu sāġar-ı mīnā bizden / Var iken şīşede şede bāḳī hele sāḳī berü gel<br />
G319/5 Cānum özenür kim ḳomaya şīşede şede Bāḳī / Meclisde didüm ben de görince ḳoma cānum<br />
G328/10 Aḳıdup ḥalḳ-ı şīşeden şeden şeden mey-i nāb / Ḫūn-ı ḳurbān gibi revān idelüm<br />
G256/2 Çoḳ direng itmez bize bu şīşe şe şe-i şe i pīrūze-reng / Sāḳıyā laʿl-i müẕābı ṣun şitāb itmek gerek
G264/3 Leb-i laʿlüñle mey baḥs̱inde ġavġā ḥadden aşmışdur / İşitseñ ḳīl ü ḳāli şīşe şe şe-i şe i ṣahbāyı söyletseñ<br />
G447/5 Bāḳī çemende şīşe şe şe-i şe i i mey ḳulḳul eylese / Bülbül terāne başlayıcaḳ uysa bülbüle<br />
K18/17 Şīşe şe şe-i şe i çarḫda gör bunca muraṣṣaʿ naḫli / Nice ārāste ḳılmış yine ṣunʿ-ı Cebbār<br />
G530/5 Gözümüñ ḳaṭresinden şīşeler şeler ṭoldı derūnumda / Maḥabbet ṭāḳini tā kim diküpdür tīr-i dil-dūzı<br />
G423/4 Sāḳıyā cām-ı şarāb u felek-i bī-encām / Şīşelerdür şelerdür biri pür-bād u biri pür-bāde<br />
G513/2 Ben şarābuñ incesin cāmuñ ṭolusın gözlerin / Fikr-i laʿlüñle leb-ā-leb olalı dil şīşesi şesi<br />
G172/3 Seng-i cevrüñle ne dem dökse göñül şīşesini şesini / Gözlerümden dökilür ḳaṭre-i nā-yāb nedür<br />
1085<br />
şīşe şe şe-bāz şe āz [1] ‘… başlarının üzerinde dizi dizi şişe biçimlerini dengede tutuyorlar, bunlarla dans<br />
ediyorlardı. Tahtadan kolları olan bir haçın üzerine bir testi koyuyorlar, haçın dört kolu<br />
üzerine yirmi kadar çiçeklik diziyorlar, şişelerin üzerine bir tepsi, tepsiye de üç büyük şişe,<br />
sonra testiyi başının üzerine koyup bununla dans ediyor.’ bkz. OSMANLI ŞENLİKLERİ, s. 149-<br />
150.<br />
G340/5 Gitmesün sāġar elden ey Bāḳī / Ṣanʿat-ı şīşe şe şe-bāza şe āza başlayalum<br />
şit şitā şit<br />
ā ā [9] [9] kış<br />
G418/2 Şekker dökerdi bāġa mükerrer şit şitāda şit āda berf / Ebr-i bahār geldi pür itdi nebāt ile<br />
K21/32 Hemīşe tā ḳıla keff-i direm-feşān-ı ṣabā / Şit Şitāda Şit āda dāmen-i küh-sār u deşti māl-ā-māl<br />
G130/3 Güller siperler ile üleşdi fīloriyi / Mülk-i şit şitāy şit<br />
āy āyı āy ġāret idüp leşger-i bahār<br />
ordu bağlamında;<br />
K7/5 Ṭaġılup cünd-i şit şitā şit<br />
ā fetḥ oldı mülk-i bāġ u rāġ / Leşger-i ebr-i bahārī tīr-bārān eyledi<br />
K24/12 Yine Firʿavn-ı şit şitā şit ā ceyşine Mūsā-mānend / Eyledi elde ʿaṣāsını bir ejder sünbül<br />
K24/46 Götürüp tā ki şehenşāh-ı bahāruñ tūġın / Getüre cünd-i şit şitā şit<br />
ā üstine leşger sünbül<br />
K7/6 ʿIrḳını ḳaṭʿ eyledi cünd-i şit şitānuñ şit ānuñ nev-bahār / Berg-i sūsen ḫidmet-i şemşīr-i bürrān eyledi<br />
G103/1 Cünd-i şit şitāy şit şitāy<br />
āyı āy ṭaşa ṭutup yine jāleler / Ḳaṣd itdiler ki milket-i gül-zārı alalar<br />
G11/1 Nev-bahār irişdi vü gitdi şit şitā şit / Keyfe yuhyiʾl-arża baʿde mevtihā<br />
şit şitāb şit<br />
āb itmek itmek [1] [1] [1] acele etmek, elini çabuk tutmak<br />
G256/2 Çoḳ direng itmez bize bu şīşe-i pīrūze-reng / Sāḳıyā laʿl-i müẕābı ṣun şit şitāb şit āb itmek itmek itmek gerek<br />
1. naz, şi<strong>ve</strong><br />
şī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong> [7]<br />
[7]<br />
G129/5 Ey mübtelā-yı şī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong>-i ī<strong>ve</strong> i bālā-yı yār olan / Sevdā-yı zülfi başuña düşsün belāyı gör<br />
G248/3 Bāġda dürr-i ʿAden gibi yine yāsemenüñ / Cigerin deldi bu gün şī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong>-i ī<strong>ve</strong> i çāh-ı ẕeḳanuñ<br />
G6/1 Nedür bu ḫandeler bu ʿiş<strong>ve</strong>ler bu nāz u istiġnā / Nedür bu cil<strong>ve</strong>ler bu şī<strong>ve</strong>ler ī<strong>ve</strong>ler ī<strong>ve</strong>ler bu ḳāmet-i bālā<br />
M8/II/3 Ṣanmañuz nevʿ-i beşerden gele bu şī<strong>ve</strong>leri ī<strong>ve</strong>leri ī<strong>ve</strong>leri<br />
G126/1 Göñül almaġa gelür şī<strong>ve</strong>ye ī<strong>ve</strong>ye āġāz eyler / Dil-i bī-çāreyi ben ʿarż idicek nāz eyler<br />
G126/3 Ḳāmet-i naḫle göre ḥālet-i reftār olsa / Yine bu şī<strong>ve</strong>yi ī<strong>ve</strong>yi ol serv-i ser-efrāz eyler<br />
2. yol, usul<br />
G317/5 Ṭutalum şī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong>-i ī<strong>ve</strong> i rindān-ı ḳanāʿat-pīşe / Tā-be-key ḫāṭıra-i niʿmet ü nāz eyleyelüm<br />
şī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong>-i ī<strong>ve</strong> i du duḫter du<br />
ḫter ḫter [1] [1] kız edâsı/nazı<br />
K19/4 İdüp elmāsdan āyīne vü zerden şāne / Gösterür ḫalḳa yine şī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong>-i ī<strong>ve</strong> i du duḫter du<br />
ḫter ḫātem<br />
şī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong>-i ī<strong>ve</strong> i retf retfār retf<br />
ār [4] [4] nazlı nazlı salınış<br />
G55/1 Açıl bāġuñ gül ü nesrīni ol ruḫsārı görsünler / Ṣalın serv ü ṣanavber şī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong>-i ī<strong>ve</strong> i retf retfār retf<br />
ār ārı ār görsünler
G266/4 Ḳad-i bālāya göre şī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong>-i ī<strong>ve</strong> i reft reftār reft<br />
ār gerek / Ey ṣanavber bize ʿarż itme iñende ṭūluñ<br />
G480/2 ʿArż idince şī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong>-i ī<strong>ve</strong> i reft reftār reft<br />
ār ārını ār ını bād-ı ṣabā / Lerze düşdi serv-i bāġuñ cümle-i endāmına<br />
G520/2 Biʾllāh ey naḫl-i ter ol şī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong>-i ī<strong>ve</strong> i i reft reftār reft<br />
ār nedür / Serv-i āzāduña ḳul eyledüñ a şimşādı<br />
şī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong> vü vü nāz nāz [1] [1] iş<strong>ve</strong> <strong>ve</strong> naz<br />
G112/4 Nihāl-i cefā şāḫıdur ḳadd-i yār / Anuñ mī<strong>ve</strong>si şī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong> vü vü nāz nāz olur<br />
şī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong> eylemek eylemek [2] [2] iş<strong>ve</strong>lenmek ‖ cil<strong>ve</strong>lenmek<br />
G280/6 Geh şī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong> eyle eyle bendene geh nāz u geh ʿitāb / İrdi zamānı luṭf u kerem ḳıl ʿināyetüñ<br />
G126/4 Göreyin ṭur seni bir laḥẓa disem yollarda / Baña ol şūḫ-ı cihān şī<strong>ve</strong>yi ī<strong>ve</strong>yi ṭurmaz eyler<br />
eyler<br />
şī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong>-kār ī<strong>ve</strong> ār [1] [1] iş<strong>ve</strong>li/cil<strong>ve</strong>li dilber; ‘şūḫ-ı şī<strong>ve</strong>-kār’ md.<br />
G441/4 Cevr ü cefālar itmede ḫod başdan aşdı çarḫ / Ṭurmaz ʿitāb u nāz ider ol şī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong>-kār ī<strong>ve</strong> ār ise<br />
şī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong>-kār ī<strong>ve</strong> ār olmak olmak [1] [1] iş<strong>ve</strong>lenmek, nazlanmak<br />
G452/4 Nʾolur bī-raḥm u sengīn-dil cefā-ḫū tünd ü ser-keşden / Göñüller iñlese şūḫ olsa dil-ber şī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong>-kār ī<strong>ve</strong> ār olsa<br />
şol şol [31] [31] şu, o, bu<br />
K10/1 Ḳadr-i eşküm ol bilür kim ḳıymet-i gevher bile / Rūy-ı zerdüm ḫoş görür şol şol şol kim ʿayār-ı zer bile<br />
G1/4 Sen seng-dilüñ şol şol ki derūnında yir eyler / ʿĀlemde hemān sikke ḳazar mermere cānā<br />
G71/6 Görme ey zāhid günāhum çoḳluġın şol şol ʿālemi / Maġfiret deryāsına ġarḳ eyleyen Ġaffārı gör<br />
G74/5 ʿĀlem-i ʿul<strong>ve</strong> ʿurūc it meleʾ-i aʿlā gör / Ḳalma şol şol pāyede kim anda edānī görinür<br />
G106/4 ʿAşḳ ehline şol şol cāmı ṣunar sāḳī-i laʿlüñ / Kim ʿaḳla cilā ḳalbe ṣafā rūḥa ġıdādur<br />
G135/1 Ṣafā bezminde şol şol zerrīn-ḳadeḥ kim ṭolu ṣahbādur / Kenār-ı bāġ-ı ʿişretde açılmış <strong>ve</strong>rd-i raʿnādur<br />
G135/6 Ne reng ü būya meftūn ol ne hāy u hūya ey Bāḳī / Bu fānīden beḳā itmez temennā şol şol şol ki dānādur<br />
G183/1 Meclisüñde şol şol şol ki dāʾim sāḳıyā sāġar çeker / Ḫayl-i ġam tālānına her cürʿası leşger çeker<br />
G204/3 Olamaz meşreb-i rindāna muvāfıḳ şol şol kim / Cām-<strong>ve</strong>ş bāde-i gül-gūn ile hem-reng olmaz<br />
G214/2 Dilde şol şol ʿāşıḳ ki sırr-ı ʿaşḳuñ itmişdür nihān / Gūşe-i vīrānede genc-i firāvān gizlemiş<br />
G215/1 Benem şol şol laʿl-i mey-gūnuñ ġamından eşki āl olmış / Ḫarābāt ehline göñli şikeste bir sifāl olmış<br />
G476/1 Ḫaddüñ ey meh şol şol ḫaṭ-ı reyḥānda / Sūre-i Veʾş-Şemsdür Ḳurʾānda<br />
G519/3 Ḫalāṣ eyler mi şol şol cānı kimesne / Ki ana ḥalḳa-i ejder ola cāy<br />
Kt12/1 Geydügüñ eski püski şol şol şol ḳapamañ / Ḳotan mı bilmezin yā ḫod boġası<br />
M1/V/3 Reng-i ʿiẕārı gitdi yatur kendü ḫuşk-leb / Şol Şol gül gibi ki ayru düşüpdür gül-ābdan<br />
G47/7 Ol ḳāmet üzre zülf-i semen-būya beñzedi / Şol Şol yāsemen ki serv-i ḫırāmāne ṣarmaşur<br />
G80/1 Cām-ı şarāb laʿl-i lebüñ mübtelāsıdur / Şol Şol būseler ki andan alur ḳan bahāsıdur<br />
G154/1 Ebrūlaruñ ġamını dil-i nā-tevān çeker / Şol Şol pehlevāna döndi ki iki kemān çeker<br />
G159/2 Şol Şol göñül kim devr ider pīrāmen-i bāġ-ı ruḫuñ / Zülf-i müşgīnüñ gibi yıllarca ser-gerdān olur<br />
G182/2 Gözlerüñ ṣabr u ḳarār u ʿaḳlı tārāc itdiler / Şol Şol ḥarāmīler gibi kim kār-bāna girdiler<br />
G239/2 Dildür ol baḥr-i ḥaḳīḳatden vücūduñ mülkine / Şol Şol derūnuñ ،‘āleminde mevc uran deryāya baḳ<br />
G278/4 Şol Şol jāle düşen sūsen-i āzāde-<strong>ve</strong>ş ey dil / Dür dişlerinüñ vaṣfı gerek vird-i zebānuñ<br />
G326/5 Bāḳī nis̱ār-ı ḫāk-i ḳadem ḳıl vücūdum / Şol Şol günde kim irişe gele müjde-i ḳudūm<br />
G377/1 Rūşen gerekse ḫāne-i dil ʿaks-i yārdan / Āyīne gibi sīneñi ṣāf it ġubārdan<br />
G404/5 Baḳīye sāḳıyā feraḥ vir ki fenā bula teraḥ / Şol Şol meyi ṣun ki bir ḳadeḥ pīr içe nev-cevān ola<br />
G413/4 Bu cism-i dü-tā içre fiġānı reg-i cānuñ / Şol Şol çengdeki naġmeye beñzer ḳıl içinde<br />
G522/3 Şol Şol Şol dil ki cām gibi el üzre ṭutardı Cem / Dest-i zamāne yirlere çaldı ḫazef gibi<br />
G528/1 Derd ü belā vü ġam baña ʿīş u ṣafā saña didi / Şol Şol ki ezelde derdüñe ḳāʾil olup belā didi<br />
K21/18 Ḍurūb-ı tīġ-i ḥavādis̱den özge bulmadılar / Şol Şolar Şol ar ki kendülerin aña ṭutdılar ems̱āl<br />
1086
şol şol ḳadar ḳadar [11] [11] o denli, öyle<br />
K5/22 Ḳafā-dār oldılar şīr ü peleng āhūya ṣaḥrāda / İderler şol şol ḳadar ḳadar şimdi riʿāyet ḥaḳḳ-ı cīrānı<br />
K10/4 Sūz-ı ʿaşḳuñdan dimāġum şol şol ḳadar ḳadar āşüfte kim / Mey degül āsūde ḳılmaz dārū-yı hüş-ber bile<br />
G60/4 Ḫançer-i cānān ecel cāmına ṭurmaz ṣu ḳatar / Yolına cān virmek anuñ şol şol ḳadar ḳadar leẕẕetlüdür<br />
G60/5 Yeñmez āb-ı çeşme-i çeşmüm dökinse leẕẕetin / Şehd-i şīrīn-i maḥabbet şol şol ḳadar ḳadar ḳuv<strong>ve</strong>tlüdür<br />
G293/3 Diḳḳat itdüm şol şol ḳadar ḳadar vaṣf-ı miyānuñ ḳılmaġa / Bulmadum aña münāsib hīç bir nāzük ḫayāl<br />
K19/37 Şol Şol ḳadar ḳadar irdi hedāyā şeref-i medḥüñle / Ki benān-ı ḳalemüm oldı ser-ā-ser ḫātem<br />
K24/3 Oldı gül-şen yine bir dil-ber-i müşgīn merġūl / Şol Şol ḳadar ḳadar virdi aña zīnet ü zī<strong>ve</strong>r sünbül<br />
K26/1 Bāġa reşk itse revā ravża-i firdevs-i berīn / Şol Şol ḳadar ḳadar zīnet ü fer virdi yine Fer<strong>ve</strong>rdīn<br />
G46/5 Şol Şol ḳadar ḳadar cevr ider oldı baña çarḫ-ı bed-mihr / Ṣanki bir dil-ber-i meh-rūy u hilāl-ebrūdur<br />
G466/8 Şol Şol ḳadar ḳadar ṭoġradı şemşīr-i firāḳuñ ki gören / Dil-i ḫūnīni ḫayāl eyledi ḳaṭmer lāle<br />
G490/5 Derdine dil zaḫmınuñ luṭf eyle dermān ol didüm / Şol Şol ḳadar ḳadar minnetler itdüm yāre dermān olmadı<br />
şol şol dem dem [2] [2] [2] o vakit, o zaman<br />
G131/1 Bād şol şol dem dem ki ġubār-ı reh-i cānān getürür / Naẓar-ı ehl-i dile küḥl-i Ṣıfāhān getürür<br />
G310/3 Nazenīn ebrūlaruñ ḥaḳḳā ki ḳılmış ḳıl ḳalem / Ḥüsnüñi şol dem ki taṣvīr itmiş üstād-ı ezel<br />
şol şol deñlü deñlü [3] [3] o denli, o kadar<br />
G18/4 Ḥasret-i cām-ı lebüñ şol şol deñlü deñlü deñlü teʾs̱īr itdi kim / Ḳıpḳızıl dīvāne mey baş açuḳ abdāluñ ḥabāb<br />
G413/5 Göz yaşını şol şol deñlü deñlü deñlü revān eyledi Bāḳī / Ḳaldı reh-i ‘aşḳuñda ayaġı gil içinde<br />
G447/2 Şol Şol deñlü deñlü itdi güllere bülbül şeṭāreti / Düşdi çemende ḳaṭre-i şeb-nem güle güle<br />
şol şol ḳan ḳan olacaġ olacaġı olacaġ ı [2]<br />
G175/5 Şöyle şol şol ḳan ḳan ḳan olacaġ olacaġı olacaġ bize ṣunsun Bāḳī / Nev-bahār irdi gedālar içecek demlerdür<br />
G332/5 Ādemüñ ehl-i riyā sözleri ḳanın ḳurıdur / Sāḳıyā ṭoldur a şol şol ḳan ḳan olacaġ olacaġı olacaġ içelüm<br />
şol şol şol zam zamān zam ān [2] [2] o vakit<br />
K3/11 Rikābında kürsī gerek tāc-ı Kisrā / Ola şol şol zam zamān zam ān kim süvār-ı tek-ā<strong>ve</strong>r<br />
G184/4 Ölmedin yoluña cān virmege ʿahd itmiş idüm / Şol Şol zam zamān zam ān ʿālem-i ervāḥa ki mūtū didiler<br />
şöhre(t) şöhre(t) [3] [3] şöhret, ün<br />
G138/3 Dün ṭoġdı māh-ı nev gibi ol şūḫ-ı meh-liḳā / Şehr içre şimdi şöhre şöhre-i şöhre devrān olup gezer<br />
G28/1 Şöhret Şöhret-i Şöhret ḥüsnüñe erbāb-ı suḫandur bāʿis̱ / Revnaḳ-ı bezm-i güle mürġ-i çemendür bāʿis̱<br />
G280/2 Ṣīt u ṣadā-yı ʿaşḳuñ ile ṭoldı kāʾināt / Āfāḳı ṭutdı <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le-i kūs-ı şöhretüñ<br />
şöhretüñ<br />
şöhre şöhre-i şöhre i şehr olmak [1] [1] şehirde adı dilden dile dolaşmak<br />
G147/5 Meh-i ḥüsnüñ olupdur olupdur olupdur şöhre şöhre-i şöhre i şehr / Bütün ʿālemde ḳaddüñ ḫod ʿalemdür<br />
şöhret şöhret bulmak bulmak [1] [1] [1] şöhret salmak, meşhur olmak<br />
G307/2 Gelme bī-nām u nişān ehl-i ḫarābāt içre / Yüri var şehr-i melāmetde biraz şöhret şöhret şöhret bul<br />
bul<br />
şöhretlü şöhretlü [1] [1] meşhur<br />
G60/2 Cāme-i dībā ile ḫurşīd zībālanmasun / Şimdi andan ḫilʿat-i ḥüsnüñ senüñ şöhretlüdür<br />
1. bu<br />
şu şu [7]<br />
[7]<br />
K20/29 Şu Şu Şu cāmı ṣundı baña ser-<strong>ve</strong>rā bu sāḳī-i dehr / Şarābı zehr ile ālūde dārū-yı ḳattāl<br />
G139/4 Şu Şu māhī gibi kim ḫāk üzre düşmiş ṣudan ayrılmış / Zülāl-i tīġ-i dil-berden cüdā cismünde cān ditrer<br />
G279/7 Şu Şu meclis içre kim dāʾim ṭoḳuz peymāne devr eyler / Ne deñlü ola ey Bāḳī zamān-ı ʿīşı insānuñ<br />
1087
G458/3 Şu Şu ʿāşıḳ kim senüñ ʿaşḳuñ belāsından helāk oldı / Ṣan ol bīmārdur ṣıḥḥat yitişdi vardı uyḫuya<br />
G530/6 Şu Şu ʿāşıḳ kim viṣālüñ mī<strong>ve</strong>sinden ārzū eyler / Nihāl-i ḳāmet-i nīzeñ gerek ẕihninde merkūzi<br />
G206/5 Derd-i yār ile şunuñ şunuñ kim başı ḫoşdur Bāḳıyā / Ölmege cānlar virür derdine dermān istemez<br />
2. şöyle, şöylece<br />
K20/4 Şu Şu sīb şekline girdi şafaḳda cirm-i ḳamer / Güzellenüp ola bir yanı ṣarı bir yanı al<br />
şu şu deñlü deñlü [4] [4] o kadar<br />
G77/6 Zaḫm-ı ḫadeng-i āh ile deldüm şu şu deñlü deñlü kim / Kef-gīre döndi günbed-i heft āsmānı gör<br />
G344/2 Teb-i tāb-ı maḥabbetden şu şu deñlü deñlü nā-tevānem kim / Ḥayātum gül-şeninde zaʿferān oldı ruḫ-ı zerdüm<br />
G486/4 Meydān-ı ʿaşḳa derd ile ḫaṣmāne girdi dil / Ḥāṣıl şu şu deñlü deñlü menʿ ide gördüm yeñilmedi<br />
K21/17 Şu Şu deñlü deñlü şān-ı şerīfinde var anuñ ʿaẓamet / Ki kendüsin yitürür meclisine gelse celāl<br />
şu ḳadar ḳadar [2] [2] o kadar<br />
G137/4 Teşne-dildür şu şu ḳadar ḳadar ḫūn-ı müselmān üzre / Tīġ-i kāfir gibi ol ġamze-i bürrān ditrer<br />
G162/6 Şu Şu ḳadar ḳadar var ki iḳtiżā-yı ḳażā / Gāh mübrem gehī muʿallaḳdur<br />
şu/şunlar şu/şunlar şu/şunlar kim kim [3] [3] [3] o kimse/kimseler ki<br />
K21/5 Bu faṣl içinde şu şu kim kim ṣabrı ḳaldı ser-māye / Olur nihāl-i çemen gibi ġarḳ-ı māl u menāl<br />
G206/2 Faḳr küncin iḫtiyār itdi şu şu kim kim kim ḳāniʿ olur / Şemʿası şems olsa baḳmaz ṭāḳ-ı eyvān istemez<br />
G309/6 Almadı būy-ı maḥabbetden es̱er şunlar şunlar şunlar kim kim / Ġonca-<strong>ve</strong>ş dilleri ḫūn sīneleri çāk degül<br />
şu şu kimse kimse [4] [4] [4] o kimse<br />
K23/25 Gün gibi başı göklere irdi şu şu kimsenüñ kimsenüñ / Kim ẕerre deñlü eyledi şānında ihtimām<br />
G53/2 Zülfüñ ḫamında ḫaddüñi ḫurşīde virmezin / Şemʿi nʾider şu şu kimse kimse kʾanuñ şeb-çerāġı var<br />
G154/6 Bār-ı girān-ı ġuṣṣayı çekmez şu şu kimse kimse kim / Ṣaḥn-ı çemende gül gibi rıṭl-ı girān çeker<br />
G420/4 Rāḥat yüzini ḫ˅ābda görmez şu şu kimse kimse kim / Meyl-i ḥużūr-ı menzil-i dārüʾl-ġurūr ide<br />
şu şu resme resme [1] [1] şu şekilde, şöylece<br />
G133/3 Çeşmüñ şu şu resme resme ʿāşıḳı ġamzeñle ḳatl ider / Bir nā-tevānı tīġ ile ṣan Rüstem öldürür<br />
şu şuʿāʿ şu ʿāʿ [4] [4] ışık, ışın<br />
G116/2 Fürūġ-ı dāġ-ı ʿaşḳuñ sīnem üzre / Şu Şuʿāʿ Şu Şuʿāʿ<br />
ʿāʿ-i ʿāʿ mihr-i ʿālem-tāba beñzer<br />
G147/9 Beyāż-ı ṣubḥ-dem bir levḥ-i sīmīn / Şu Şuʿāʿ Şu Şuʿāʿ<br />
ʿāʿ-i ʿāʿ āfitāb altun ḳalemdür<br />
G279/3 Yaḳan āb üzre āteş ṣanmañuz keştī-i ṣahbāyı / Şu Şuʿāʿ Şu Şuʿāʿ<br />
ʿāʿ-i ʿāʿ tīġ-i ḳahrından ṭutışdı Şeh Süleymānuñ<br />
G277/2 Revnaḳ-ı ḥüsne ḫalel virmez o ḫaṭṭ-ı müşgīn / Arturur belki şeb-i tār şu şuʿāʿ şu şuʿāʿ<br />
ʿāʿın ʿāʿ ın ḳamerüñ<br />
şu şuʿarā şu şuʿarā<br />
ʿarā [2] [2] şairler<br />
G508/7 Meddāḥ olalı çeşm-i ġazālāneñe Bāḳī / Ögrendi ġazel ṭarzını Rūmuñ şu şuʿarās şu<br />
ʿarās ʿarāsı ʿarās<br />
K20/41 Belāġat içre ben ol şeh-süvār-ı meydānem / Ki eyledüm şu şuʿarā şu şuʿarā<br />
ʿarā-yı ʿarā yı yı zamāneyi pā-māl<br />
1088<br />
şu şuʿbede şu şuʿbede<br />
ʿbede-bāz ʿbede āz [1] hokkabaz (el çabukluğuyla hüner gösteren sanatkâr); ‘… tersine<br />
çevrilmiş üç kap <strong>ve</strong> küçük yuvarlaklar kullanılır. Nitekim dilimizde bir deyim vardır: ‘Hokka da<br />
üç, yuvarlak da.’ Oyunda tekrarlanan iki hareket vardır. Ya altı boş gösterilen hokkanın içinden<br />
topun çıkması ya da içine seyircilerin top konulduğu sandığı tersine çevrilmiş hokkanın<br />
açılınca boş gösterilmesi...’ bkz. OSMANLI ŞENLİKLERİ, s. 163-165.<br />
K20/7 Ne ḥoḳḳadur bu ki altında çarḫ-ı şu şuʿbede şu şuʿbede<br />
ʿbede-bāz ʿbede āz / Ḳoyınca mühre-i mihri güm eyledi fiʾl-ḥāl<br />
şūḫ ḫ [23]<br />
1. iş<strong>ve</strong>li, cil<strong>ve</strong>li dilber/güzel
G9/2 Ser-i zülfiyle ḫaṭın örter imiş dirler o şūḫ / Açmadı kimseye ammā orayı bād-ı ṣabā<br />
G80/2 Rişteyle baġlayup lebin ol şūḫ ḫ didi kim / Mihmān-ı ḫ˅ān-ı vaṣluma bu diş kirāsıdur<br />
G86/3 Yaḳdılar dil kiş<strong>ve</strong>rin cevr ile tālān itdiler / Dil-berān-ı şūḫ ḫ u şehr-āşūb u şūr-engīzler<br />
G248/1 Ḫaṭ-ı ruḫsāruña teşbīh idüp ey şūḫ ḫ senüñ / Bāġda ġonca biraz rīşine güldi çemenüñ<br />
G268/3 Sāde-pehlū olmadum nāzük-beden bir şūḫ ḫ ile / Baṣmayınca baġruma şemşīr-i bürrānuñ senüñ<br />
G452/4 Nʾolur bī-raḥm u sengīn-dil cefā-ḫū tünd ü ser-keşden / Göñüller iñlese şūḫ ḫ olsa dil-ber şī<strong>ve</strong>-kār olsa<br />
G454/5 Olıcaḳ ḫūb göñül virmege ʿirfān ehli / Şiʿr-i Bāḳī gibi hem şūḫ ḫ gerek hem tāze<br />
G460/1 Devlet el virse yüzin gördügüm eyyām olsa / Merḥabā eylesem ol şūḫ ḫ ile bayram olsa<br />
G127/2 Ḥarīf-i sādedür sāġar <strong>ve</strong>lī mey ḫūb hem-demdür / Nedīm-i şūḫdur ḫdur bülbül gül ammā meclis-ārādur<br />
K27/9 Libās-ı ḥüsn ile bir şūḫ-ı ı ı sīm-endāma dönmişdür / Der ü dīvārı zeyn olmış ser-ā-ser aṭlas u dībā<br />
M8/I/2 Üşdiler yanına her şūḫ-ı ı cefā-ḫū begler<br />
G35/6 İbrāmı gel ey sāḳī-i gül-çihre ḳo sen de / Almışdur olan ʿaḳlumuz ol şūḫ-ı ı perī-zād<br />
G138/3 Dün ṭoġdı māh-ı nev gibi ol şūḫ-ı ı meh-liḳā / Şehr içre şimdi şöhre-i devrān olup gezer<br />
G234/3 Naẓarda merḥametden yoḳ es̱er ey şūḫ-ı ı sengīn-dil / Ḳıya baḳışlaruñdan añlanur ḳalbüñ ḳaya ancaḳ<br />
G245/4 Çemende ġonca-i dil neyle gülsün açılsun / Yanumda sencileyin şūḫ-ı ı gül-ʿiẕārum yoḳ<br />
G252/2 Ḳatı eller dili ser-i zülfüñ / Dilek ey şūḫ-ı ı ı şī<strong>ve</strong>-kār dilek<br />
G301/2 Elden evrāḳın ṣalup bir bir uçurdı göklere / Beñzedi bir dil-ber-i şūḫ-ı ı kebūter-bāze gül<br />
G328/7 Meclisüñ şūḫ-ı ı ı gül-ʿiẕārların / Ġonca-<strong>ve</strong>ş mest-i ser-girān idelüm<br />
G388/1 Geh cefā ḳılsun niyāz ehline geh nāz eylesün / Nāz iderse ʿāşıḳa ol şūḫ-ı ı ṭannāz eylesün<br />
G129/6 Maġrūr idüñ <strong>ve</strong>fāsına bir şūḫuñ ḫuñ ey göñül / Rüsvāy-ı ʿālem eyledi şimdi cefāyı gör<br />
G271/2 Muṣaffā laʿli ol şūḫuñ ḫuñ ṣafāda cām-ı Cemden ḫoş / Mücellā sīnesi āyīne-i ʿālem-nümādan yig<br />
2. neşeli, şen, kıvrak<br />
M9/III/5 Mülāyim dil-ber-i şūḫuñ ḫuñ dem-i vaṣlında ʿālem var<br />
G63/3 Ġam-ı hicrānda ḥālet var dimişler ehl-i derd ammā / Mülāyim dil-ber-i şūḫuñ ḫuñ dem-i vaṣlında ʿālem var<br />
şūḫ-ı ı ı bbī-perv<br />
b<br />
perv pervā perv ā [2] pervasız, gözüpek güzel/dilber<br />
G264/1 Şikāyet cevr-i dil-berden dil-i şeydāyı söyletseñ / Günāh andan yine ol şūḫ-ı ı bbī-perv<br />
b<br />
perv pervāy<br />
āyı āy söyletseñ<br />
G381/2 ʿAşḳınuñ sevdāsına düşdüm yitürdüm kendümi / Ḳanda buldum bilmezin ol şūḫ-ı ı ı bbī-perv<br />
b<br />
perv pervāy<br />
āyı āy ben<br />
şūḫ-ı ı cef cefā-pīşe cef<br />
şe [2] zalim, acımasız güzel/dilber<br />
G502/4 Gelse ol şūḫ-ı ı cef cefā-pīşe cef<br />
dil-i vīrānı / Tīşe-i cevr ile bir pāre meremmetler idi<br />
Kt16/2 Yine bir şūḫ-ı ı cef cefā-pīşe cef<br />
şe güzel cānānuñ / Uġrın uġrın baḳışı göñlümi tālān itdi<br />
şūḫ-ı ı ı cih cihān cih<br />
ān ān [5] [5] dünyalar güzeli<br />
G126/4 Göreyin ṭur seni bir laḥẓa disem yollarda / Baña ol şūḫ-ı ı cih cihān cih<br />
ān şī<strong>ve</strong>yi ṭurmaz eyler<br />
G75/3 Ārzū eyler imiş bār-ı belā çekdügümi / Çekeyin bārī çün ol şūḫ-ı ı cih cihānum cih<br />
ānum özenür<br />
G161/2 Kimse pervāz uramaz ʿaşḳı hevāsında anuñ / Gördügüñ şūḫ-ı ı cih cihān cih<br />
ān Rūm ili şeh-bāzı geçer<br />
G204/5 Āl ile ruḫlaruñ alsun dil-i Bāḳīyi hemān / Aña ey şūḫ-ı ı cih cihān cih<br />
ān böyle güzel reng olmaz<br />
Mtl 27 Ḥal<strong>ve</strong>tde enīs eyleyüp ol şūḫ-ı ı cih cihān cih<br />
ān ānı ān / ʿĀlemde müyesser ola mı ʿīş-ı nihānı<br />
şūḫ-ı ı dil dil-ārā dil<br />
ārā [2] gönüller süzleyen güzel/dilber<br />
G266/3 Devr-i ġamzeñde senüñ kimseye ḫançer çekmez / Boynuma alurın ey şūḫ-ı ı dil dil-ārā dil<br />
ārā ārā ḳoluñ<br />
G501/1 Sīne gencīnesini ḫançer-i cānān deldi / Bu gün ol şūḫ-ı ı dil dil-ārā dil<br />
ārā yine bir kān deldi<br />
şūḫ-ı ı ı dil dil-sit dil<br />
sit sitān sit ān [3] [3] gönüller fetheden güzel/dilber<br />
K1/28 Cān olmayaydı ol dehen ey şūḫ-ı ı dil dil-sit dil<br />
sit sitān sit ān / Niçün olurdı cān gibi ya dīdeden nihān<br />
G57/3 Göñlüm aḳıtdı şimdi beni ṭurmaz aġladur / Ol şūḫ-ı ı dil dil-sit dil<br />
sit sitān sit ān ile hep mā-cerā budur<br />
1089
G150/4 Metāʿ-ı ḥüsni bilürlerdi ne ḳumāş idügin / Sen olmasañ eger ey şūḫ-ı ı dil dil-sit dil<br />
sit sitān sit ān ülker<br />
1090<br />
şūḫ-ı ı şeh şeh-le<strong>ve</strong>nd şeh<br />
le<strong>ve</strong>nd [2] boylu poslu yakışıklı genç ‖ güzeller güzeli bir dilber; ‘şeh-le<strong>ve</strong>nd’ için<br />
bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 313.<br />
G34/1 İtdi şikār gönlümi bir şūḫ-ı ı şeh şeh-le<strong>ve</strong>nd<br />
şeh<br />
le<strong>ve</strong>nd / Müjgānı tīr ü ḳaşı kemān ṭurrası kemend<br />
G143/1 Göñül bir rind-i ʿālem-sūz şūḫ-ı ı şeh şeh-le<strong>ve</strong>nd<br />
şeh<br />
le<strong>ve</strong>nd ister / Ki ʿaşḳ odına yaḳmaġa dil ü cāndan sipend ister<br />
şu şuḫ-ı şu<br />
ı şşī<strong>ve</strong><br />
ş<br />
ī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong>-kār ī<strong>ve</strong> ār [2] [2] iş<strong>ve</strong>li/cil<strong>ve</strong>li güzel/dilber<br />
G380/4 Zülfi sāḥir ṭurrası ṭarrār şu şuḫ-ı şu ı şşī<strong>ve</strong><br />
ş<br />
ī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong>-kār ī<strong>ve</strong> ār / Çeşmi cādū ġamzesi mekkār dirseñ işte sen<br />
G48/1 Ṭurmaz yanumda ḫançerini vaṣf ider nigār / Yaʿnī baña ṭoḳındurur ol şūḫ-ı ı şşī<strong>ve</strong><br />
ş<br />
ī<strong>ve</strong> ī<strong>ve</strong>-kār ī<strong>ve</strong> ār<br />
şūḫ ḫ u şengül [1] iş<strong>ve</strong>li <strong>ve</strong> güleryüzlü ‖ hoşsohpet, açıkmeşrep; ‘şengül’ için bkz. TS. C.V, s.<br />
3654.<br />
G296/1 Yılda bir açılup ancaḳ şen olur bāġda gül / Ḳanı ol ġonca-i ḫandān gibi şūḫ ḫ ḫ u şengül şengül<br />
şu şuʿle şu ʿle [22] [22] [22] alev ‖ ışık, parıltı<br />
K2/19 Āteş-i şu şuʿle şu şuʿle<br />
ʿle-i ʿle i i şemşīr-i cihān-tābından / Küfr ü ilḥād kütüb-ḫānesin itdi sūzān<br />
K5/11 Ṣu gibi nār-ı ḳahrından erir bir demde Rūyīn-ten / Ṭoḳınsa şu şuʿle şu şuʿle<br />
ʿle-i ʿle i i şemşīri nerm eyler Nerīmānı<br />
K8/12 Zamāne āteş urdı ḫırmen-i aʿdā-yı bed-kīşe / Düşelden şu şuʿle şu<br />
ʿle ʿle-i ʿle i i şemşīri Aẕerbāycān üzre<br />
G36/3 Günbed-i çarḫ u şu şuʿle şu şuʿle<br />
ʿle-i ʿle i āhum / Tīġ-i elmās u miġfer-i pūlād<br />
G196/3 Naṣīḥat diñlemez ṭālib olınca şevḳ-i dil ġālib / Vücūdın şu şuʿle şu<br />
ʿle ʿle-i ʿle i şemʿa ṣalar pervāne ḳatlanmaz<br />
G236/7 Zaḫmumuz ḫūnı mey-i gül-gūnumuzdur giceler / Bezmümüzde şemʿ-i rūşen şu şuʿle şu şuʿle<br />
ʿle-i ʿle i şemşīr-i ʿaşḳ<br />
G321/1 Rūşen ola tā işigüñe varmaġa rāhum / Yil mūmlarını yaḳdı gice şu şuʿle şu şuʿle<br />
ʿle-i ʿle i āhum<br />
G336/3 Fürūġ-ı şu şuʿle şu şuʿle<br />
ʿle-i ʿle i dāġum güneşden tāb-nāk oldı / Duḫān-ı āteş-i āhum felekden ser-bülend itdüm<br />
G369/1 Pervāne gibi şu şuʿle şu şuʿle<br />
ʿle-i ʿle i şevḳuñle yanmadın / ʿĀşıḳ maḥabbet adın añar mı utanmadın<br />
G507/4 Göñlümi rūşen ider şu şuʿle şu şuʿle<br />
ʿle-i ʿle i i dāġ-ı ʿaşḳuñ / Pertev-i meşʿale-i mihr-i cihān-tāb gibi<br />
Kt5/1 Küh-sāra irse şu şuʿle şu şuʿle<br />
ʿle-i ʿle i şemşīr-i heybeti / Deryālara atardı özin ḫavfdan peleng<br />
G9/4 Ḳızarup ruḫları gül-gūne-i tāb-ı mülden / Şu Şuʿle Şu<br />
ʿle ʿle-i ʿle i sāġar-ı mey destine yaḳmış ḫınnā<br />
G18/1 Ey ṣafā-yı ʿārıżuñdan çeşme-i ḫurşīde āb / Şu Şuʿle Şu Şuʿle<br />
ʿle-i ʿle i şemʿ-i cemālüñ nūr-baḫş-ı āfitāb<br />
G104/4 Şu Şuʿle Şu Şuʿle<br />
ʿle-i ʿle i şemʿ-i cemāli şevḳıne cemʿ oldılar / Bir çerāġ idindiler ol nev-cevānı pīrler<br />
G237/1 Şām-ı ġamda ḥāṣıl olsa göñlüme nā-gāh şevḳ / Şu Şuʿle Şu Şuʿle<br />
ʿle-i ʿle i āhumla ṭolar nīl-gūn ḫargāh şevḳ<br />
G272/2 Āsmān-ı mihrüñe āhum şirārıdur nücūm / Şu Şuʿle Şu Şuʿle<br />
ʿle-i ʿle i dāġ-ı derūnum māh-ı tābān eyledüñ<br />
G346/6 Şemʿ-<strong>ve</strong>ş cān viricek başuñ ucından ey dil / Şu Şuʿle Şu Şuʿle<br />
ʿle-i ʿle i āhuñ ola sīne-i sūzānuñdan<br />
G358/3 Şemʿ lāzım degül ey sāḳī yiter meclisde / Şu Şuʿle Şu Şuʿle<br />
ʿle-i ʿle i cām-ı şeb-efrūz çerāġ-ı rūşen<br />
G461/1 Şu Şuʿle Şu Şuʿle<br />
ʿle-i ʿle i tīġ-i cihān-tābuñ ḳaçan kim berḳ ide / ʿĀlemi bir laḥẓada bārān-ı eşküm ġarḳ ide<br />
G461/4 İrmese bir dem eger mevc-i sirişküm her yaña / Şu Şuʿle Şu Şuʿle<br />
ʿle-i ʿle i āhum zemīn ü āsmānı ḥarḳ ide<br />
G515/3 Şām-ı ġamda meskenüm bir künc-i ẓulmetdür <strong>ve</strong>lī / Şu Şuʿle Şu Şuʿle<br />
ʿle-i ʿle āhum yaḳar her ṣubḥ şemʿ-i ḫā<strong>ve</strong>ri<br />
K5/39 Żiyā-baḫş ol rikābuñ şu şuʿlesinden<br />
şu ʿlesinden māh u ḫurşīde / Semend-i baḫtuñ itsün ʿarṣa-i ʿālemde cevlānı<br />
şu şuʿle şu<br />
ʿle ṣalmak ṣalmak [2]<br />
[2]<br />
1. ateş saçmak<br />
G530/8 Derūna şu şuʿle şu ʿle ṣald ṣaldı ṣald tīġ-i āteş-tābı gūyā kim / Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i cihānuñ berḳ-i şemşīr-i cihān-sūzı<br />
2. aydınlatmak<br />
M3/I/1 Ṭāliʿ oldı neyyir-i iḳbāl ü devlet ṣubḥ-dem / Şu Şuʿle Şu ʿle ṣald ṣaldı ṣald<br />
ʿāleme necm-i hidāyet ṣubḥ-dem<br />
şu şuʿle şu<br />
ʿle virmek virmek [2] [2] ateş/alev çıkarmak<br />
G150/2 Fetīli şu şuʿle şu ʿle virür virür tāze dāġlar yaḳdum / Murādum ol ki ide sīnede mekān ülker
G417/8 Cihānda ʿarṣa-i iḳbāl ü baḫtuñ şeh-süvārısın / Virür Virür naʿl-i semendüñ şu şuʿle şu ʿle mihr-i ʿālem-efrūze<br />
şu şuʿlelenmek<br />
şu<br />
ʿlelenmek [1] [1] parlamak, ışık saçmak; ‘to flame; to blaze’, bkz. LEXICON, s. 1127.<br />
K23/1 Ḫurşīd öñinde şu şuʿlelenür şu ʿlelenür māh-ı nev müdām / Gūyā ki şemʿa ḳarşu görinür kenār-ı cām<br />
şūr ūr [1] [1] [1] kavga<br />
Mtl 25 Nihān olmaz maḥabbet gizlü ḳalmaz ʿāşıḳuñ şūr ūr ūrı ūr / Ne mümkindür gele bir araya mestī vü mestūrī<br />
şūr ūr u u ġavġā ġavġā [1] [1] gürültü patırtı ‖ kargaşa<br />
G455/3 Günbed-i eflāke çıḳdı ġulġul-i mürġān-ı bāġ / Dem-be-dem başında servüñ şūr ūr u u ġavġādur yine<br />
şūr ūr ūr-eng ūr eng engīz eng īz [1] fitne çıkaran, ortalığı karıştıran (güzel)<br />
G86/3 Yaḳdılar dil kiş<strong>ve</strong>rin cevr ile tālān itdiler / Dil-berān-ı şūḫ u şehr-āşūb u şūr ūr ūr-eng ūr eng engīzler eng īzler<br />
şübhe şübhe [1]<br />
[1]<br />
G165/2 Metāʿ-ı vaṣluña cāndan ḫırīdār olmaḳ ister dil / Hemān ey ḫ˅āce ancaḳ şübhe şübhe şübhe hicrānuñda ḳalmışdur<br />
şügüfte şügüfte [1] [1] açılmış (şüküfte)<br />
K9/19 Dāġ-ı <strong>ve</strong>fā vü mihri göñülde şügüfte şügüfte şügüfte gül / Tīr-i ḫadengi cān-ı ʿadūda şikeste ḫār<br />
şükr şükr şükr [1]<br />
[1]<br />
K20/39 Dilümde şekker-i şükr şükr-i şükr fevāżıl-ı keremüñ / Ṭapuña ʿarż ide geldüm ne ise mā-fiʾl-bāl<br />
şükr şükr-i şükr şükr i Ḫudā Ḫudā [1] [1] Allah’a şükür (için)<br />
G387/4 Şükr Şükr-i Şükr i Ḫudāya Ḫudāya başın açar lāle-i çemen / Rūy-ı niyāzı ḫāke sürer berg-i yāsemīn<br />
şükr şükr eylemek eylemek [1] [1] şükretmek, minnettar olmak<br />
G317/2 Biñ günāh eylese bir ḳul yine rızḳın kesmez / Şükr Şükr-i Şükr inʿām-ı şeh-i bende-nevāz eyleyelüm<br />
eyleyelüm<br />
şükr şükrāne şükr āne [1] [1] teşekkür borcu olarak /karşılığı olarak<br />
K9/7 Allāh ki dökdi ṣaçdı felek ḫalḳa vārını / Şükr Şükrāne Şükr Şükrāne<br />
āne-i āne cemāl-i cihān-bān-ı şehriyār<br />
şük şükūfe şük ūfe [5] [5] çiçek<br />
G308/3 Döndi ṣafāda encümen-i Muṣṭafāya bāġ / Ḫayl-i şük şükūfe şük ūfe zümre-i Eṣḥāb u Āl gül<br />
G470/2 Şāḫ-ı şük şükūfe şük ūfe döndi bir sīm-ten nigāre / Her bir nihāl-i mevzūn bir serv-ḳad cevāne<br />
G198/1 Bisāṭ-ı ʿīşa ḳadem basdı nāz ile nev-rūz / Şük Şükūfe Şük ūfe perde-sarāy-ı ʿademden itdi bürūz<br />
K21/8 Meger ki ʿālem-i ʿulvīde nev-bahār oldı / Döker şük şükūfe şük şükūfe<br />
ūfe-i ūfe bādāmı ṣaḥn-ı bāġa şimāl<br />
G180/1 Naṭʿ-ı zemīne at ṣalıcaḳ fāris-i bahār / Düşdi şük şükūfeler şük ūfeler hep öñine piyāde-vār<br />
şük şükūfe şük<br />
ūfe ūfe-zār ūfe ār [1] çiçek bahçesi<br />
G180/3 Ṭāvūs-vār cil<strong>ve</strong>ler itmekde bāġda / Gūyā ki nev-ʿarūsa dönüpdür şük şükūfe şük<br />
ūfe ūfe-zār ūfe ār<br />
şüm şümūl şüm<br />
ūl eylemek eylemek [ [1] [ 1] her tarafa yayılmak<br />
K21/33 Eyādī-i keremüñ berr ü baḥre şāmil ola / Niteki eyleye her cānibe şüm şümūl şüm<br />
ūl ūl-i ūl şimāl<br />
şürb şürb-i şürb i müd müdām müd<br />
ām ām eylemek eylemek [1] [1] [1] şarap içmek ‖ devamlı içmek<br />
G203/2 ʿĀşıḳı şürb şürb-i şürb i müd müdām müd<br />
ām ām eylese eylese eylese maʿẕūr ṭutuñ / Gözine gelmiyecek sevdügine yalvaramaz<br />
şütür şütür [1] [1] [1] de<strong>ve</strong>; bkz. ‘kīne-i şütür’ md.<br />
G238/4 Pāy-māl olmada āḫır şütür şütür-i şütür gerdūna / Pādişāh ile gedāsı hele yeksān ancaḳ<br />
1091
1. -dikçe<br />
tā ā [22]<br />
[22]<br />
T/ T/Ṭ T/<br />
K10/15 Eşheb-i zerrīn-sitām-ı baḫtı cevlān eylesün / Nüh felek tā devr ide āfāḳı heft aḫter bile<br />
K20/46 Hemīşe tā meh-i rūze gelüp bu devr içre / Riyāżet ile ire peyker-i hilāle hüzāl<br />
K21/32 Hemīşe tā ḳıla keff-i direm-feşān-ı ṣabā / Şitāda dāmen-i küh-sār u deşti māl-ā-māl<br />
K22/33 Bāġ u būstān içre tā ola bisāṭ-ı sebzeye / Ṣubḥ-dem berg-ı ḫazāndan ḳaṭre-i şeb-nem çekān<br />
K22/34 Her seḥer ṣaḥn-ı zümürrüd-gūn-ı gerdūn üstine / Āfitāb altun ṭabaḳdan tā ola gevher-feşān<br />
K27/21 Sipihrüñ nitekim cām-ı zümürrüd-fāmı devr eyler / Olur ʿişret-sarāy-ı ḫalḳ tā nüh günbed-i ḫaḍrā<br />
G171/3 Nūş eylese bir ʿāşıḳ tā ḥaşre dek ayılmaz / Bezm-i feleküñ bilmem cāmında ne ḥālet var<br />
G229/5 Cāmiʿ içre göre tā kimlere hem-zānūsın / Şekl-i saḳḳāda gezer dīde-i giryān ṣaf ṣaf<br />
G474/1 Bend-i ḳabā çözilmeye tā cāme çıḳmaya / Naḳd-i viṣāl ʿāşıḳ-ı nā-kāme çıḳmaya<br />
K1/40 Tā şemʿ-i āfitāb-ı cihān-tāba ṣubḥ-dem / Devrān ufuḳda vażʿ ide bir sīm şemʿ-dān<br />
K6/22 ʿArṣa-i sīmīn-i ṣubḥ üstinde dāʾim gūy-ı zer / Tā ḫam-ı çevgān-ı gerdūn içre ser-gerdān gelür<br />
K19/55 Tā bu eyvān-ı muraṣṣaʿ kemer-i ʿālīde / Ṭaḳa engüşt-i hilāle meh-i en<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
G280/7 Ezmānı tā muḥīṭ ola elṭāf-ı Ẕi’l-celāl / Bāḳī hemīşe ʿizzet ü iḳbāl ü devletüñ<br />
2. -mesi için, -sin diye<br />
K25/13 Ḳodı bir pāre yaḫı ṭās-ı zer-endūda felek / Ṣıvara tā Ramażān teşnelerin saḳḳā-vār<br />
K25/17 Ḳamerī yaḳalu bir ḫūb ser-ā-ser geydi / Ola tā bezm-i ḫudā<strong>ve</strong>nde felek ḫidmet-kār<br />
K25/21 Māh-ı nev mīl-i zer almış ele keḥḥāl-ṣıfat / İşiginden çeke tā dīde-i gerdūna ġubār<br />
G321/1 Rūşen ola tā işigüñe varmaġa rāhum / Yil mūmlarını yaḳdı gice şuʿle-i āhum<br />
G407/5 Ceng meydānında yā ḫod ḳırmızı dībā geyer / Rezm-gāhuñ tā mehābet göstere küffārına<br />
G433/5 Nefesüñ rūḥ virüp tā ola mürġ-i bāmuñ / Ey Mesīḥā-dem ölürsem gilümi ṭayr eyle<br />
G535/3 Zaḫm urdı <strong>ve</strong>lī yaralarum ṣarmadı ol yār / Aġyār işidüp tā dimeye yāre ṣarıldı<br />
3. -den beri<br />
G235/3 Ḳıble-i iḳbāl-i ʿālemdür cemālüñ Kaʿbesi / Tā irişdi ʿāleme āvāze-i tekbīr-i ʿaşḳ<br />
G524/3 Baġlarsañ eger deste-i reyḥān ile ṭurmaz / Tā rişte-i cān ṭurrası tārına ulandı<br />
tā ā key key [1] [1] [1] ne zamana kadar<br />
M1/I/1 Ey pāy-bend-i dām-geh-i ḳayd-ı nām u neng / Tā ā key hevā-yı meşġale-i dehr-i bī-direng<br />
tā ā ā senüñ…içine senüñ…içine ṭa ṭaşına! ṭa şına! [1] [1]<br />
[1]<br />
G421/2 Ġayrıdan ḫālī anuñ’çün eyledüm dil ḫānesin / Tā ā senüñ raḫt-ı ġam-ı ʿaşḳuñ içine içine ṭa ṭaşına ṭa<br />
şına<br />
tā ā ki ki [11] [11] -mesi için, -sin diye ‖ öyle ki<br />
K2/59 Her seḥer tā ā ki ki nücūm üzre niyām-ı şebden / Çıḳara tīġ-i cihān-gīrini mihr-i raḫşān<br />
K9/18 Devrān basīṭ-i ḫāke niçün ṣaldı ferş-i sīm / Devrinde tā ā ki ki irmeye bir ḫāṭıra ġubār<br />
K23/35 Dürr-i duʿāñı zeyn idelüm tā ā ā ki ki yaraşa / Sāḳ-ı mesāḳ-ı midḥata ḫalḫāl-i iḥtişām<br />
K24/46 Götürüp tā ā ki ki şehenşāh-ı bahāruñ tūġın / Getüre cünd-i şitā üstine leşger sünbül<br />
K23/36 Hem-vāre tā ā ki ki edhem-i zerrīn-sitām-ı çarḫ / Naʿl-i zer ile eyleye bu ʿarṣada ḫırām<br />
1092
G306/6 Rengīn varaḳlar aldı ele tā ā ki ki eyleye / Taḥrīr-i medḥ-i ḫ˅āce-i ṣāḥib-<strong>ve</strong>ḳār gül<br />
G420/8 Hem-vāre tā ā ki ki zevraḳ-ı zerrīn-i māh-ı nev / Deryā-yı nīl-gūn-ı felekden ʿubūr ide<br />
G470/5 Mektūbın elde ṭutmış zanbaḳ reh-i çemende / ʿArż ide tā ā ki ki ḥālin sulṭān-ı kām-kāre<br />
G530/5 Gözümüñ ḳaṭresinden şīşeler ṭoldı derūnumda / Maḥabbet ṭāḳini tā ā kim kim diküpdür tīr-i dil-dūzı<br />
K19/6 Tā ā ki ki bennā-yı ḳader yapdı saʿādet ḳaṣrın / Oldı ol ṭāḳ-ı felek-rifʿate manẓar ḫātem<br />
K23/3 Kibrītini degürdi şafaḳ nārına hilāl / Tā ā kim çerāġ-ı māhı yaḳup refʿ ola ẓalām<br />
tā ā ebed ebed [2] [2] sonsuza dek<br />
K22/24 Āfet-i bād-ı ḫazāndan tā ā ebed ebed maḥfūẓ olur / Bāġ-ı dehre ḥüsn-i tedbīrüñ olursa bāġ-bān<br />
G417/5 Cihāna tā ā ebed ebed zīnet vire bu gevher ey Bāḳī / Aña ḳıymet olur mı devlet-i dünyā-yı deh-rūze<br />
1. ibadet<br />
ṭāʿat ṭāʿat [3]<br />
[3]<br />
G262/3 Baş egmez oldı gūşe-i miḥrāb-ı ṭāʿate ṭāʿate / Ebrūlarına secde ḳılan dil-rübālaruñ<br />
M4/III/1 Ṭāʿat Ṭāʿat-i Ṭāʿat Ḥaḳ mūnis-i bezm-i beḳādur ʿāḳıbet<br />
2. itaat<br />
K7/21 Ṭāʿatinde Ṭāʿatinde baġlayup mānend-i Keyḫusrev kemer / Ḥākim-i Īrān ḳabūl-i pend-i pīrān eyledi<br />
ṭāʿat ṭāʿat u u maʿṣiyet maʿṣiyet maʿṣiyet [2] [2] itaat <strong>ve</strong> isyankârlık<br />
G93/8 Ṭāʿat Ṭāʿat u u maʿṣiyet maʿṣiyet ne kim ḳılsam / Şöyle ṣanmañ ki bī-irādet olur<br />
G162/7 Ṭāʿat Ṭāʿat u u mmaʿṣ<br />
m ʿṣ ʿṣıyet<br />
ıyet ʿibāde çıḳar / Ḥaḳ Teʿālā Ġānī-i Muṭlaḳdur<br />
ṭāʿat ṭāʿat u u taḳvā taḳvā [1] [1] [1] ibadet<br />
G426/5 ʿAceb ol ṭāʿat ṭāʿat u u taḳvā taḳvā diyü zuʿm itdügümüz / Varıcaḳ nʾolsa gerekdür naẓar-ı Cebbāre<br />
1. hararet ‖ ateş<br />
tāb āb [23] [23] bkz. ‘āb u tāb’ md.<br />
G382/3 Ḳandīl gibi dīde pür-āb u dilümde tāb āb / Eflāke çekdüm āteş-i āhum zebānesin<br />
G9/4 Ḳızarup ruḫları gül-gūne-i tāb āb āb-ı āb ı mülden / Şuʿle-i sāġar-ı mey destine yaḳmış ḫınnā<br />
G18/3 Ṣanma şeb-nemdür düşen hecr-i ruḫuñda ṣubḥ-dem / Ḳubbe-i gerdūn çıḳardı tāb āb āb-ı āb ı ı āhumla gül-āb<br />
G101/5 Bāḳī yanardı tāb āb āb-ı āb ı teb-i hecr-i yār ile / Ṣu sepmeyeydi yüregine şiʿr-i āb-dār<br />
G344/2 Teb-i tāb āb āb-ı āb ı maḥabbetden şu deñlü nā-tevānem kim / Ḥayātum gül-şeninde zaʿferān oldı ruḫ-ı zerdüm<br />
G381/3 Bir ḥarāret baġladum tāb āb āb-ı āb ı teb-i ʿaşḳuñla kim / Sūzumı defʿ eylemez nūş eylesem deryāyı ben<br />
K10/7 Tāb āb āb-ı āb ı dilden aḫker-i sūzāna döndi gözlerüm / Bu mes̱eldür kim yanar ḫuşküñ yanınca ter bile<br />
G243/2 Gül gül oldı bāde-i ʿaşḳuñla rūy-ı gül-sitān / Tāb āb āb-ı āb ı ı meydendür cebīn-i ġonca-i terde ʿaraḳ<br />
G132/3 Cemālüñ şevḳıne döymez göñüller / Tecellī tāb āb ābına āb ına ṣabr eylemez Ṭūr<br />
2. büklüm, kıvrım (zülf için)<br />
G140/4 Tāb āb ābı āb gitmez o zülf-i şeb-rengüñ / Oldı hem-sāye-i meh-i en<strong>ve</strong>r<br />
G72/2 Tāb āb āb-ı āb ı zülfüñle göñül ḳılduḳça āh-ı āteşīn / Dūd-ı dil cevlān ider ṭāvūs-ı zerrīn-bāl olur<br />
G213/3 Āb-ı rūyuñdan irer āyīne-i ḫurşīde tāb / Tāb āb āb-ı āb ı zülfüñden düşer levḥ-i żamīr-i kāne naḳş<br />
3. ışık, parıltı<br />
K6/1 Rāh-ı çeşmümden dile tāb āb āb-ı āb ı ruḫ-ı cānān gelür / Ḫāne-i cāna żiyā-yı mihr-i nūr-efşān gelür<br />
K8/6 Ḥarīm-i cān u dilde tāb āb āb-ı āb ı ḥüsnüñden nişān virdi / Ṣafā-yı ṭalʿat-ı nev-rūz bāġ u būstān üzre<br />
K14/2 Ḳudūm-ı şāh ile ḫalḳuñ bu gün başına gün ṭoġdı / Yine tāb āb āb-ı āb ı ı rikābından cihānı ḳıldı nūrānī<br />
G198/7 Derūna tāb āb āb-ı āb ı ruḫı düşmeyince ey Bāḳī / Ne cām-ı ṣāfda buldum ṣafā ne sāzda sūz<br />
G251/1 Görüp tāb āb āb-ı āb ı ʿiẕāruñ ḫāṭırı nerm oldı Nāhīdüñ / İçüp ʿaşḳuñ şarābın kellesi germ oldı ḫurşīdüñ<br />
1093
G312/3 Ḫaṭ u ḫāl öldürür ʿuşşāḳı tāb āb āb-ı āb ı ʿārıż incitmez / Zevāli bilmek isterseñ żiyādan bilme ẓılden bil<br />
G350/1 Ele cām-ı muṣaffā al derūnuñ pür-ṣafā olsun / Ḥarīm-i bezmüñe tāb āb āb-ı āb ı mey-i rūşen żiyā olsun<br />
G398/6 Yaḳardı tāb āb āb-ı āb ı ruḫsārı cihānı / Güneşde olsa ger ol çeşm ü ebrū<br />
G500/2 Ḳaçup dil tāb āb āb-ı āb ı ḫurşīd-i sitemden / Penāh-ı sāye-i Yezdāne geldi<br />
G53/1 Mihr-i ruḫuñla dilde kimüñ tāze dāġı var / Tāb āb āb-ı āb ı çerāġ-ı şems u ḳamerden ferāġı var<br />
G97/2 Tāb āb āb-ı āb ı ruḫuñla laʿlüñ añan ʿaḳlın aldurur / Şevḳ ile içse kişi meyi ḳatı mest olur<br />
tāb āb irmek irmek [2] [2] ışık gelmek<br />
K6/15 Perçem-i tūġından irdükçe irdükçe Freng-istāna tāb āb / Sāye-i serv-i bülend-i ḳaddin özler bān gelür<br />
G213/3 Āb-ı rūyuñdan irer irer irer āyīne-i ḫurşīde tāb āb / Tāb-ı zülfüñden düşer levḥ-i żamīr-i kāne naḳş<br />
tāb āb āb-nāk āb āk u żiyā żiyā-ba żiyā ba baḫş ba ş [1] parıltılı <strong>ve</strong> ışıltılı (kılıç)<br />
G326/3 Şemşīr-i tāb āb āb-nāk āb āk u u żiyā żiyā-ba żiyā ba baḫşı ba şı gūyiyā / Āhendür oldı Ḥażret-i Dāvūd elinde mūm<br />
tāb āb āb-nāk āb āk olmak [2] -den daha çok parlamak<br />
G336/3 Fürūġ-ı şuʿle-i dāġum güneşden tāb āb āb-nāk āb āk ooldı<br />
o<br />
ldı / Duḫān-ı āteş-i āhum felekden ser-bülend itdüm<br />
G546/9 Çerāġ-ı kevkeb-i baḫtuñ güneşden tāb āb āb-nāk āb āk olm olmış olm<br />
ış / Felekden ser-firāz olsun sarāy-ı ḳadrüñ eyvānı<br />
ṭabʿ ṭabʿ [41] [41] tabiat, yaratılış ‖ şair tabiatlı ‖ ince görüşlü<br />
K26/19 Ġonca-<strong>ve</strong>ş ṭabʿ ṭabʿ pes-i perde-i ʿuzletde seḥer / Sākin olmışdı ser-efgende vü dil-teng ü ġamīn<br />
G12/5 Ḥayder-i Kerrārıyam meydān-ı naẓmuñ Bāḳıyā / Nevk-i ḫāme Ẕüʾl-feḳār u ṭabʿ ṭabʿ Düldüldür baña<br />
G22/6 Bāḳıyā fennüñde ṭutmaz kimse noḳṣānuñ senüñ / Ḥamdüliʾllāh ṭabʿ ṭabʿ mevzūn ʿaḳl mīzānı dürüst<br />
G233/7 Olmaz ey Bāḳī-i bī-dil ser-i aʿdā pā-māl / Yine sen ṭabʿ ṭabʿ semendine süvār olmayıcaḳ<br />
G289/2 Ṣaḥn-ı ḥarīm-i vaṣlına düşmek murād ise / Ev<strong>ve</strong>l ṣafā-yı ṭabʿ ṭabʿ ṭabʿ ile mānend-i şeb-nem ol<br />
G541/5 Kim ide vaṣf-ı cemālüñ senüñ āyīne-ṣıfat / Bāḳī-i ṭabʿ ṭabʿ ṭabʿ gibi olmaya hīç vaṣṣāfı<br />
Kt11/1 Şāʿir olup kişi söz söylemege ey Emrī / Bizdeki ṭabʿ ṭabʿ gerek sencileyin gūl olmaz<br />
K2/32 Ḫalḳ rāḥatda seḥāb-ı keremüñ feyżinden / Belī uyḫu getürür ṭabʿa hevā-yı bārān<br />
M6/II/2 Zühd adın añma ṭabʿa ṭabʿa ṭabʿa nʾidersin kesel virüp<br />
G444/5 Semend-i ṭabʿa ṭabʿa süvār oldı ʿazm ider Bāḳī / Belāġat ehline yā Hū göñüller alçaḳda<br />
K20/42 Benem bu ʿarṣada kim raḫş-ı ṭabʿ ṭabʿı ṭabʿ depredicek / Vücūdı ḫaṣm ola pāmāl olursa Rüstem-i Zāl<br />
K1/32 Bārīk-bīn olanlar ider ḳaşlaruñ ḫayāl / Dendānuñı taṣavvur ider ṭabʿ ṭabʿ-ı ṭabʿ ı ḫurde-dān<br />
K4/15 Şikār itmek nedür maʿnā hümāsın / Bulınsa ṭabʿ ṭabʿ-ı ṭabʿ ı şāhī gibi şāhīn<br />
K14/30 Hemān āyīne-i sırr-ı Ḫudādur ṭabʿ ṭabʿ-ı ṭabʿ ı şāhāne / Müberrā ġıll u ġışdan ḳalbi ṣāf u sāde sulṭānī<br />
K18/46 Dil-i mecrūḥa şifā-baḫş ruḫ u laʿlüñdür / Gül-be-şekkerle bulur ḳuv<strong>ve</strong>ti ṭabʿ ṭabʿ-ı ṭabʿ<br />
ı bīmār<br />
K21/26 Velīkin āyīne-i ṭabʿ ṭabʿ-ı ṭabʿ ı ṣaf<strong>ve</strong>t-āyīnüñ / Bu rūzgārda var ṣūretinde gerd-i melāl<br />
K25/33 Bir güherdür söz aña ṭabʿ ṭabʿ-ı ṭabʿ ı ı şerīfüñdür kān / ʿİlm bir baḥr-durur sen aña dürr-i şeh-vār<br />
G165/5 Reʾīs-i baḥr-i naẓm olduñ bu gün ʿālemde ey Bāḳī / Ġazel dimek senüñ ṭa ṭabʿ-ı ṭa ı ı dür-efşānuñda ḳalmışdur<br />
G211/1 Pür-hevādur ney gibi ʿaşḳuñla ṭabʿ ṭabʿ-ı ṭabʿ ı pür-he<strong>ve</strong>s / Derd-i dilden bā-ḫaber ʿālemde yoḳ bir hem-nefes<br />
G223/3 Ṣafā-yı cām-ı laʿlüñden ne ḥālet kesb ider ṣofī / Ki ṭabʿ ṭabʿ-ı ṭabʿ ı bī-meẕāḳ itmez şarāb-ı dil-güşādan ḥaẓ<br />
G308/5 Maḳbūl-i ṭabʿ ṭabʿ-ı ṭabʿ ı ḫalḳ-ı cihān oldı nitekim / Dīvān-ı naẓm-ı Ḫusrev-i ṣāḥib-kemāl gül<br />
G334/1 Āşüfte bend-i silsile-i zülfüñe nesīm / Māʾil nihāl-i ḳāmetüñe ṭabʿ ṭabʿ-ı ṭabʿ<br />
ı müstaḳīm<br />
G342/5 Şiʿr-i Bāḳī müsellem olsa nʾola / Vaṣf-ı pāküñ ider bu ṭabʿ ṭabʿ-ı ṭabʿ<br />
ı selīm<br />
G425/6 Cil<strong>ve</strong>-gāh-ı şāhid-i maʿnā olaldan Bāḳıyā / Reşk ider āyīneler ṭabʿ ṭabʿ-ı ṭabʿ ı ṣafā-āyīnüñe<br />
M3/II/1 Ṭabʿ Ṭabʿı Ṭabʿ mirʾāt-i cemāl-i cān-fezā-yı salṭanat / Sīnesi āyīne-i ʿālem-nümā-yı salṭanat<br />
K18/31 Ṭabʿ Ṭabʿ-ı Ṭabʿ ı ı <strong>ve</strong>ḳḳādın eger āteş-i raḫşān görse / Ḳızara aḫker-i sūzān nitekim dāne-i nār<br />
G10/5 Vaṣṣāfısın o serv-ḳadüñ rāstı bu kim / Ṭabʿ Ṭabʿ-ı Ṭabʿ ı bülend-ṭarzuña aḥsent Bāḳıyā<br />
1094
G80/5 Bāḳī suḫanda saña bu gün hem-cenāḥ yoḳ / Ṭabʿ Ṭabʿ-ı Ṭabʿ ı bülendüñ evc-i belāġat hümāsıdur<br />
Kt8/1 Ṭabʿ Ṭabʿ-ı Ṭabʿ ı sāḥir-pīşeñe Bāḳī göñüller meyl ider / Şekker-i şiʿr-i dil-āvīzüñ meger efsūnludur<br />
K22/20 Ṣafḥa-i āyīne-i ʿālem-nümā-yı ṭabʿ ṭabʿına ṭabʿ ına / Cümle-i dünyā vü mā-fīhā muṣav<strong>ve</strong>rdür ʿayān<br />
K4/14 Pes-i āyīne-i ṭabʿ ṭabʿından ṭabʿ ından itdi / Yine ṭūṭī-ṣıfat Bāḳīye telḳīn<br />
G168/2 Miḥnet ü ẕüll ü belā ehline vaṣl iẓhār idüp / Derd ü ġam şerḥinde ṭabʿum ṭabʿum ḳīl u ḳāl üstindedür<br />
G59/7 Şāh-bāz-ı ṭabʿumuñ ṭabʿumuñ pervāzın urmaz kimseler / Çāre ey Bāḳī hemān olur öñince varalar<br />
M3/III/2 Ḥüsn-i reʾyüñ āfitāb-ı bī-zevāl-i mülk ü dīn / Luṭf-ı ṭabʿuñ ṭabʿuñ nev-bahār-ı bī-ḫazān-ı maʿdelet<br />
M9/V/4 Ṣafā-yı ṣaf<strong>ve</strong>t-i ṭabʿuñ ṭabʿuñ yiter eglence ey Bāḳī<br />
G63/5 Ṣafā-yı ḥālet-i ṭabʿuñ ṭabʿuñ yiter eglence ey Bāḳī / Bī-ḥamdiʾllāh ne ġam yirsin elüñde sāġar-ı Cem var<br />
G234/7 Żarūrī ser-fürū ḳıldı edāña düşmen ey Bāḳī / Senüñ şemşīr-i ṭabʿuñ ṭabʿuñ Ẕüʾl-feḳār-ı Murtażā ancaḳ<br />
G255/5 Destüñde Ẕüʾl-feḳār-ı ʿAlī nevk-i ḫāmedür / Bāḳī semend-i ṭabʿuñ ṭabʿuñ olur Düldül eyleseñ<br />
G318/10 Ḫāmūşlıḳ senden ʿaceb ṭabʿuñ ṭabʿuñ ṭabʿuñ müsellem ṭutdı hep / Siḥr-āferīnān-ı ʿArab pākīze-gūyān-ı ʿAcem<br />
K16/7 Meşhūr bezm-i devlet-i şāh-ı yegānede / Ṭabʿuñ Ṭabʿuñ ṣafā-yı meşreb ile Cām-ı Cem gibi<br />
Kt7/1 Ṭabʿuñ Ṭabʿuñ ki genc-i gevher-i naẓm oldı Bāḳıyā / İrmez senüñ ḫayālüñe bir iki bengiler<br />
ṭabʿ ṭabʿ ṭabʿ ehli ehli [1] [1] hüner sahipleri; bkz. ‘erbāb-ı ṭabʿ’ md.<br />
K26/34 Luṭf ṭabʿ ṭabʿ ehline ehline ola nitekim ḥālet-baḫş / Çihre-i dil-ber ü şiʿr-i ter ü āvāz-ı ḥazīn<br />
ṭabʿ ṭabʿ-ı ṭabʿ ı BBāḳī<br />
B<br />
ḳī [7] Bakî’nin şairlik tabiatı<br />
K22/28 Himmetüñ şimşādınuñ şāh-ı bülendi var iken / Ḳanda yapsun şāh-bāz-ı ṭabʿ ṭabʿ-ı ṭabʿ<br />
ı BBāḳī<br />
B<br />
ḳī āşiyān<br />
G26/5 Ḳafes-i ġamda yatur ṭūṭī-i ṭabʿ ṭabʿ-ı ṭabʿ ı BBāḳī<br />
B<br />
ḳī / Çekdügi ḳahra anuñ luṭf-ı suḫandur bāʿis̱<br />
G143/5 Murādı sīneye ol serv-i sīm-endāmı çekmekdür / Semend-i ṭabʿ ṭabʿ-ı ṭabʿ ı BBāḳī<br />
B<br />
ḳī ḳī bir gümişden sīne-bend ister<br />
G217/7 Bir güherdür ṭabʿ ṭabʿ-ı ṭabʿ ı BBāḳī<br />
B<br />
ḳī kān-ı imkān içre kim / Āfitāb-ı luṭf-ı sulṭān ile bulmış per<strong>ve</strong>riş<br />
G223/6 İlāhī ṭabʿ ṭabʿ-ı ṭabʿ ı BBāḳīden<br />
B<br />
ḳīden rüsūm-ı ġayrı maḥv eyle / Ki aṣlā ḳalmaya ḳalbinde naḳş-ı mā-sivādan ḥaẓ<br />
G527/7 Kemāle māʾil oldı ṭabʿ ṭabʿ-ı ṭabʿ ı BBāḳī<br />
B<br />
ḳī / Maḥabbet ḫalḳ içinde māle düşdi<br />
G532/5 Ṭabʿ Ṭabʿ-ı Ṭabʿ ı BBāḳī<br />
B<br />
ḳī ol şeh-i Ḫayder-şecāʿat şevḳine / ʿArṣa-i kevn ü mekānı geşt ider Düldül gibi<br />
ṭabʿ ṭabʿ-ı ṭabʿ ı nükte nükte-dān nükte<br />
ān [2] [2] incelikleri anlayan şairlik tabiatı<br />
K5/32 Ẓuhūr itdi Ẓahīrüñ sırrı ṭabʿ ṭabʿ-ı ṭabʿ ı nükte nükte-dānumda<br />
nükte<br />
ānumda / Aḳıtdı kendüye şiʿrüm revān-ı pāk-i Selmānı<br />
G162/4 Yig bilür ṭabʿ ṭabʿ-ı ṭabʿ ı nükte nükte-dān nükte<br />
ān ānı ān ḥakīm / Ol ki ḥāl-i ʿalīle evfaḳdur<br />
ṭabʿ ṭabʿ-ı ṭabʿ ı ppāk<br />
p<br />
āk [4] temiz tabiatlı<br />
K14/25 Ḫudā<strong>ve</strong>ndā sen ol İskender-i pākīze-meşrebsin / Aḳıtdı ṭabʿ ṭabʿ-ı ṭabʿ ı ppāküñ<br />
p<br />
āküñ ayaġına Āb-ı ḥayvānı<br />
G191/1 Biz ki ṭabʿ ṭabʿ-ı ṭabʿ ı ppāk<br />
p<br />
āk ü ḳalb-i pür-ṣafāya māliküz / Gūyiyā āyīne-i ʿālem-nümāya māliküz<br />
G420/9 Deryā-yı ṭabʿ ṭabʿ-ı ṭabʿ ı ı ppāk<br />
p<br />
āk āk-i āk güher-rīz-i şāhdan / Lüʾlū-yı fażl u dürr-i kerāmet ṣudūr ide<br />
M3/IV/6 Ṭabʿ Ṭabʿ-ı Ṭabʿ ı ppāküñ<br />
p<br />
āküñ gevherinden feyżin eyler mi dirīġ / Nūr-baḫş-ı çeşme-i ḫurşīd-i en<strong>ve</strong>rdür gelen<br />
ṭabaḳ ṭabaḳ ṭabaḳ [1] [1] bkz. ‘laʿlīn ṭabaḳ’, ‘altun ṭabaḳ’ md.<br />
G448/3 Meger ḫ˅ān-ı melāḥatde gümişden bir ṭabaḳdur ṭabaḳdur ol / Açılmış aḳ güldür ya leṭāfet gül-sitānında<br />
tābān ābān [1] [1] parlak; bkz. ‘māh-ı tābān’, ‘meh-i tābān’ md.<br />
G482/3 Pençe-i māhı ṣanasın ḳapladı ebr-i sefīd / Çihre-i tābānuñuñ ābānuñuñ kim indi destār üstine<br />
tābān ābān olmak olmak [1] [1] parlamak ‖ yüzünü göstermek<br />
K2/5 Mehçe-i rāyet-i manṣūr-ı cihān-efrūzı / Maṭlaʿ-ı ṣubḥ-ı ẓaferden yine oldı tābān ābān<br />
tā-be be be-key be key [1] ne zamana kadar<br />
G317/5 Ṭutalum şī<strong>ve</strong>-i rindān-ı ḳanāʿat-pīşe / Tā-be be be-key be key ḫāṭıra-i niʿmet ü nāz eyleyelüm<br />
ṭabīb ṭabīb [9] [9] hekim doktor ‖ sevgili<br />
1095
G21/4 Cümle bīmāra ey ṭabīb ṭabīb anı vir / Hīç şerbet nemī-resed be-şarāb<br />
G31/2 Bī-derd olana eylemede ṭurmadın devā / Ol cān ṭabīb ṭabīb ḫastesine eylemez ʿilāc<br />
G370/5 Ḫalḳ-ı ʿālem Bāḳıyā ʿaşḳında yāruñ ḫaste-ḥāl / Bir ṭabīb ṭabīb andan bu deñlü mübtelāyı nʾeylesün<br />
Mtl 4 Her derd ü her seḳāmete ḥāẕıḳ ṭabīb ṭabīb olur / İllā marīż-i ʿaşḳa bulınmaz devā bilür<br />
G223/4 Be-her taḳdīr olur māʾil güzeller ʿāşıḳ-ı zāra / Ṭabīb Ṭabīb olanlar elbette iderler mübtelādan ḥaẓ<br />
G167/5 Yitişgil ölmedin ey cān ṭabībi ṭabībi dest-gīr ol kim / Bedenden cān-ı Bāḳī ṭurmayuben ıżṭırāb eyler<br />
G344/5 Ṭabīb Ṭabīb-i Ṭabīb şehre baş egmem güzellerden şifā ummam / Oñulmaz yaradur yaram devāsuz derddür derdüm<br />
G173/2 Belā ʿāşıḳlara rūz-ı ezelde ḳısmet olduḳda / Ṭabībüm Ṭabībüm derd-i hicrānuñ dil-i bīmāre düşmişdür<br />
G396/3 Ṭabībüm Ṭabībüm eyle müstaġnīsin ehl-i derd ḥālinden / Ki ḳapuñda fiġān u zār iden bīmārı ṭuymazsın<br />
tābi ābi ābiʿ-i ābi i na naṣṣ na<br />
ṣṣ ṣṣ-ı ṣṣ ı Ḳurʾān Ḳurʾān [1] [1] Kur’an hükümlerine bağlı ‖ Kanunî Süleyman<br />
K2/11 Ḥāfıẓ-ı dīn-i ḳavī ḥāmī-i şerʿ-i Nebevī / Ṭāyiʿ-i emr-i Ḫudā tābi ābi ābiʿ-i ābi i na naṣṣ na<br />
ṣṣ ṣṣ-ı ṣṣ ı Ḳurʾān<br />
Ḳurʾān<br />
ta taʿbīr ta ʿbīr itmek itmek [1] [1] yormak (rüya bağlamında)<br />
G177/5 Görse seyrinde seni bir gice nā-geh Bāḳī / Hep muʿabbirler anı vuṣlata ta taʿbīr ta ʿbīr ideler<br />
ideler<br />
ṭabl ṭabl u u neḳāre neḳāre [1] [1] mehter mızıkasındaki davullar; bkz. PAKALIN, C. III, s. 370.<br />
K14/16 Çalındı kūslar ṭabl ṭabl u u neḳāre neḳāre ṣaldı āvāze / Dügün bayram idi gūyā ġuzāta ceng meydānı<br />
ṭabla ṭabla-i ṭabla i ʿaṭṭār ʿaṭṭār ʿaṭṭār [1] [1] attar tepsisi (gezici esnafın kullandığı tabla)<br />
G71/1 Künc-i ebrūsın ḫayāl it gūşe-i gül-zārı gör / Ḥalḳa-i zülfin ḳıyās it ṭabla ṭabla-i ṭabla i ʿaṭṭār ʿaṭṭārı ʿaṭṭār gör<br />
tāc āc [18] [18] bkz. ‘dāl tāc’, ‘laʿlīn tāc’, ‘zerrīn tāc’, ‘ʿāṣā ile tāc’ md.<br />
1. hükümdarlık tacı (mücevher taşlarla işlenmiş baş kis<strong>ve</strong>si)<br />
G394/2 Pādişehseñ terk-i tāc u kis<strong>ve</strong>t itmekdür yoluñ / Pādişāh olmaz kişi başında bir tāc āc olmadan<br />
K2/17 Güher-i tāc āc ācı āc ı żiyāsıyla memālik rūşen / Ḫançer-i ʿadli cilāsıyla cihān pür-lemeʿān<br />
K4/18 Ḫudā virsün serīr-i salṭanatda / Saʿādet tāc āc ācı āc ı birle ʿizz ü temkīn<br />
K2/15 Ḫāk-i rāhı güher-i tāc āc āc-ı āc ı ı selāṭīn-i cihān / Ayaġı ṭopraġıdur sürme-i ʿayn-ı aʿyān<br />
K8/9 Nişān-ı baḫt u devlet gevher-i kān-ı saʿādetdür / Ġubār-ı naʿl-i esbi tāc āc āc-ı āc ı farḳ-ı ḫusrevān üzre<br />
K9/2 Gün gibi tāc āc āc-ı āc ı devlet-i şāhī ṭulūʿ idüp / Kevn ü mekāna virdi żiyā āfitāb-vār<br />
K9/9 Farḳında tāc āc āc-ı āc ı devlet ü iḳbāl ser-firāz / Taḫtında taḫt-ı ʿizzet ü baḫt eyler iftiḫār<br />
K10/14 Vāṣıl olmaz pāye-i naʿl-i semend-i ḳadrine / Efser-i Ḫāḳān degül tāc āc āc-ı āc ı ser-i Ḳayser bile<br />
K12/8 Ayaġı ṭopraġı tāc āc āc-ı āc ı ı ser-i eşrāf-ı cihān / Sürme-i ḫāk-i rehin dīde-i aʿyāne çeker<br />
K17/8 Ol kim ġubār-ı der-gehine intisāb ile / Eflāke irdi küngüre-i tāc āc āc-ı āc ı iftiḫār<br />
G93/5 Cām-ı mey ṣadr-ı mey-gede kimine / Tāc āc āc-ı āc ı devlet serīr-i ʿizzet olur<br />
G286/3 Buldı zīnet lüʾlū-yı şeh-vār-ı şeb-nemden yine / Tāc āc āc-ı āc ı laʿl-i ġonca vü taḫt-ı zümürrüd-fām-ı gül<br />
K22/9 Salṭanat tāc āc ācın āc ın geyen ʿālemde maġrūr olmasun / Nice sulṭān börkin almışdur begüm bād-ı ḫazān<br />
G35/3 Bir ġonca benefşe ḳoparup tāc āc ācına āc ına ṣoḳmış / Ṭaġlarda külüng atduġı dem başına Ferhād<br />
G408/9 Dürr-i yektā-yı saʿādet zīb ü zī<strong>ve</strong>r tāc āc ācına āc ına / Gevher-i vālā-yı nuṣret ḫançer-i elmāsına<br />
G466/1 Jālelerden ṭaḳınur tāc āc ācına āc ına gevher lāle / Şāh olupdur çemen iḳlīmine beñzer lāle<br />
1096<br />
2. derviş serpuşu (derviş taçlarının mensup olunan tarikata, tarikatlerdeki mevkilere göre<br />
değişiklik göstermesi <strong>ve</strong> bunların görsel dökümü için bkz. DERVİŞ ÇEYİZİ, s. 154-208.<br />
G106/2 Her tāc āc olamaz faḳr u fenā şāhına ser-tāc / Terk ehlinüñ ey ḫ˅āce biraz başı ḳabadur<br />
G105/2 Abdāllaruz nʾeyleyelüm tāc u ḳabāyı / Dervīşlerüñ tāc āc ācı<br />
ı fenā başı ḳabādur
1097<br />
tāc āc ü ü günbed günbed [1] [1] sarık; ‘tacın üst kısmına ‘kubbe’, başa geçen kısmına ‘lenger’ derler.’<br />
TASAVVUFTAN DİLİMİZE, s. 297. Bu tanıkta, tacın (derviş serpuşu) altına şarap kadehini<br />
saklama düşüncesi yer almaktadır.<br />
G2/7 Ṭutarken cāmı nāşī gelse tāc āc ü ü günbed günbed günbed altında / Mey-i gül-rengi pinhān eyle ey ṣofī ḥabāb-āsā<br />
tāc āc u u ḳabā ḳabā ḳabā [2] [2] saltanat tacı <strong>ve</strong> kaftan (abdal-sultan karşıtlığında)<br />
G105/2 Abdāllaruz n’eyleyelüm tāc āc āc u u ḳabāy ḳabāyı ḳabāy / Dervīşlerüñ tācı fenā başı ḳabādur<br />
G324/3 Terk idüp tāc āc u u ḳabāy ḳabāyı ḳabāy şevḳ-i şemʿ-i ḥüsnüñe / Kendümi pervāne-āsā bir nemed-pūş eyledüm<br />
tāc āc u u kis<strong>ve</strong>t kis<strong>ve</strong>t [1] [1] saltanat tacı <strong>ve</strong> giysi (abdal-sultan karşıtlığında)<br />
G394/2 Pādişehseñ terk-i tāc āc u u kis<strong>ve</strong>t kis<strong>ve</strong>t itmekdür yoluñ / Pādişāh olmaz kişi başında bir tāc olmadan<br />
tāc āc āc u u ta taḫt ta ḫt [3] [3] tac <strong>ve</strong> taht (en önemli iki saltanat sembolü); bkz. ‘taḫt u tāc’ md. ‖ İbrahim<br />
Edhem<br />
K5/7 Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i cihān sulṭān-ı ʿādil şāh-ı deryā-dil / Ser-efrāz u serīr-efrūz-ı tāc āc u u ta taḫt ta taḫt<br />
ḫt-ı ḫt sulṭānī<br />
K5/36 Duʿā-yı devlet-i şāh-ı cihāna başla ey Bāḳī / Ḫudā pāyende ḳılsun tāc āc u u ta taḫt ta taḫt<br />
ḫt-ı ḫt ẓıll-ı Yezdānı<br />
G514/1 Çemende lāle geydi efser-i Key / Elinde tāc āc u u ta taḫt ta taḫt<br />
ḫt-ı ḫt Behmen-i dey<br />
tāc āc āc-ı āc ı DDārā<br />
D<br />
ārā ārā [1] Dârâ’nın tacı (‘tāc-dārā’-‘tāc-ı Dārā’)<br />
K2/20 Tāc-dārā başına teng ola tāc āc āc-ı āc ı DDārā<br />
D<br />
ārā / Ḫidmet-i ḫāk-i derüñ bilmez ise rifʿat-i şān<br />
tāc āc āc-ı āc ı Edhem [1] Edhemî tac; dört dilimli bu taç İbrahim Edhem’in tac <strong>ve</strong> tahtını terk etmesine<br />
gönderme yapılarak aza kanaat etmenin sembolü olup Bektaşilerce kullanıldığı konusu <strong>ve</strong><br />
resimler için bkz. DERVİŞ ÇEYİZİ, s.181; PAKALIN, C. I, s. 504.<br />
G360/3 Nihānī ʿişrete māniʿ degüldür kis<strong>ve</strong>t ey zāhid / İçerler bunda ʿārifler ṭoluyı tāc āc āc-ı āc ı Edhemden<br />
tāc āc āc-ı āc ı ḳalender alender [1] [1] tepesinde düğme olmayan <strong>ve</strong> dilimleri dıştan dikişli bulunmayan, kubbesi<br />
oniki, lengeri ddört dilimli tac; bkz. TASAVVUFTAN DİLİMİZE, s. 298.<br />
G95/5 Bī-derd iken dil gūyiyā bir miġfer-i pūlād idi / Şimdi ḫadeng-i cevr ile tāc āc āc-ı āc ı ḳalender ḳalender kendidür<br />
tāc āc āc-ı āc ı Key Keyānī Key<br />
ānī [1] [1] hükümdarlık tacı ‖ Keyanîler<br />
G54/1 Piyāle ḫusrev-i mülk-i ġama tāc āc āc-ı āc ı Key Keyānīdür Key<br />
ānīdür / Ḫum-ı mey pādişāh-ı ʿaşḳa genc-i ḫusrevānīdür<br />
tāc āc āc-ı āc ı Kisr Kisrā Kisr<br />
ā [2] [2] Kisra’nın tacı<br />
K3/11 Rikābında kürsī gerek tāc āc āc-ı āc ı Kisr Kisrā Kisr<br />
/ Ola şol zamān kim süvār-ı tek-ā<strong>ve</strong>r<br />
K20/9 Ya cām-ı ʿişret-i Dārā ya tāc āc āc-ı āc ı Kisr Kisrādur Kisr<br />
ādur / Ṭolaşdurur bu cihānı sipihr olup dellāl<br />
tāc āc āc-ı āc ı mura muraṣṣaʿ mura<br />
ṣṣaʿ ṣṣaʿ [1] [1] [1] mücevher işlemeli süslü tac<br />
K3/15 Ṣaçar bezme nūrı döker rezme nārı / O tāc āc āc-ı āc ı ı mura muraṣṣaʿ mura<br />
ṣṣaʿ ṣṣaʿ o tīġ-i mücevher<br />
tāc āc āc-ı āc ı mücevher [2] mücevher işlemeli tac<br />
K19/18 Kerem-i keff-i güher-pāş-ı ʿAlī Pāşādan / Buldı zerrīn-kemer ü tāc āc āc-ı āc ı mücevher ḫātem<br />
K24/1 Urınup farḳına bir tāc āc āc-ı āc ı mücevher sünbül / Oldı iḳlīm-i çemen taḫtına ser-<strong>ve</strong>r sünbül<br />
tāc āc āc-ı āc ı sa saʿādet sa<br />
ʿādet [2] [2] saadet tacı<br />
M2/I/6 Ḳanı ol küngüre-i tāc āc āc-ı āc ı ı sa saʿādet sa<br />
ʿādet güheri / Ḳanı ol bār-geh-i luṭf u kerem sulṭānı<br />
M3/I/3 Çoḳdan eylerdi cemāl-i bā-kemālin ārzū / Ber-murād oldı hele tāc āc āc-ı āc ı sa saʿādet sa<br />
ʿādet ṣubḥ-dem<br />
tāc āc āc-ı āc ı Sikender [3] İskenderin tacı<br />
K19/2 Nām ile tutdı cihān mülkin olursa ṭañ mı / Mālik-i Cām-ı Cem ü tāc āc āc-ı āc ı Sikender ḫātem<br />
G66/8 Bāḳıyā tāc āc āc-ı āc ı Sikender yaraşur farḳında / Ol ki zīr-i ḳademi būse-i Dārā yiridür
G466/2 Salṭanat bār-gehin ḳurdı yine faṣl-ı bahār / Taḫt-ı Cemşīd çemen tāc āc āc-ı āc ı Sikender lāle<br />
tāc āc āc-ı āc ı zer [3] altın tac<br />
G78/1 Dīvān ider vaḳt-i seḥer nev-rūz-ı sulṭānī meger / Devrān ufuḳdan gösterür taḫt-ı zümürrüd tāc āc āc-ı āc ı zer<br />
G417/7 Olur atuñ öñince āsmān peyk-i cihān-peymā / Aña ḫurşīd tāc āc āc-ı āc ı zer hilāl-i çarḫ ser-mūze<br />
tāc āc āc-ı āc ı zer zer-nig zer<br />
nig nigār nig ār [1] altın işlemeli taç<br />
G160/1 Farḳ-ı felekde ẓāhir olup tāc āc āc-ı āc ı zer zer-nig zer<br />
nig nigār nig ār / Üsküflerin menārelerüñ ḳapdı rūzgār<br />
tāc āc āc-ı āc ı zerr zerrīn zerr<br />
īn [2] [2] altın tac<br />
K3/14 Eger peyk olurlarṣa lāyıḳ öñince / İnüp tāc āc āc-ı āc ı zerr zerrīn zerr<br />
īn ile heft aḫter<br />
K4/17 Cihānda geydügince şāh-ı encüm / Zümürrüd taḫtı üzre tāc āc āc-ı āc ı zerr zerrīn zerr<br />
īn<br />
tāc āc āc-ı āc ı zümürrüd zümürrüdī zümürrüd<br />
ī [1] zümrüt bezeli tac<br />
G193/3 Tāc āc āc-ı āc ı zümürrüd zümürrüdī zümürrüd<br />
görinür var ise meger / Bālā-yı serde illere dūd-ı kebūdumuz<br />
tāc āc āc-dār āc ār [6] [6] bkz. ‘şāhān-ı tāc-dār’, ‘şāh-ı tāc-dār’ md.<br />
1. tac sahibi<br />
K17/11 Ḳandan gedā-yı bī-ser ü pālar senüñ gibi / Ḳandan edā-yı medḥ-i şehenşāh-ı tāc āc āc-dār āc ār<br />
G352/3 Der ü der-gāhına sulṭān-ı ʿaşḳuñ ser-fürū eyler / Esīr-i tāc āc āc-dār āc ār olsun gedā-yı ḫāk-sār olsun<br />
G88/2 Cām-ı ġurūr ʿāḳıbet ʿālemi görmez eyledi / Nergis-i bāġ gūyiyā Hürmüz-i tāc āc āc-dārdur āc ārdur<br />
2. hükümdar<br />
G377/2 Devr-i piyāle devlet-i Cemden ḫaber virür / Her bir ḥabābı remz ile bir tāc āc āc-dārdan āc ārdan ārdan<br />
G216/8 Farḳında ol siyeh per ẓıll-ı hümāya beñzer / Ḥaḳḳā bu kim yaraşmış ol tāc āc āc-dāre āc āre düşmiş<br />
G99/5 Cām-ı zer ile buldı żiyā bezm-i devleti / Nergis ki taḫt-gāh-ı çemen tāc āc āc-dār āc ār ārıdur ār ıdur<br />
tāc āc āc-dārā āc ārā [1] [1] ey padişah<br />
K2/20 Tāc-dārā ārā ārā başına teng ola tāc-ı Dārā / Ḫidmet-i ḫāk-i derüñ bilmez ise rifʿat-i şān<br />
tāc āc āc-dārān āc ārān [1] [1] hükümdarlar<br />
K2/16 Tāc āc āc-dārān āc ārān ārān-ı ārān cihān sāye-nişīn-i ʿalemi / Ser-firāzān-ı memālik yolına ser-bāzān<br />
ṭaġ ṭaġıtmak ṭaġ ıtmak [2] [2] savurmak (saç bağlamında)<br />
G414/1 Ṭaġ Ṭaġıdup Ṭaġ ıdup her yaña zülfin ʿanber-efşān itmede / Āh kim bī-dillerin ḫāṭır-perīşān itmede<br />
G103/3 Çözdi çemende ṭurraların sünbül-i ṭarī / Gūyā ṭaġ ṭaġıtdı ṭaġ ıtdı mūyını müşgīn külāleler<br />
ṭaġ ṭaġılmak ṭaġ ılmak [1] [1] bozguna uğramak<br />
K7/5 Ṭaġ Ṭaġılup Ṭaġ ılup cünd-i şitā fetḥ oldı mülk-i bāġ u rāġ / Leşger-i ebr-i bahārī tīr-bārān eyledi<br />
ṭaġ ṭaġ [3] [3] dağ<br />
G142/3 Āb-ı çeşmüm baḥr ider hāmūnı ṭuġyān eylese / Ṣarṣar-ı āhum ṭoḳınsa ṭaġlar ṭaġlar hāmūn olur<br />
G176/3 Düşeli şīrīn lebüñ sevdāsına cānā göñül / Ḫoş gelür Ferhād-<strong>ve</strong>ş ben nā-tevāne ṭaġlar<br />
G35/3 Bir ġonca benefşe ḳoparup tācına ṣoḳmış / Ṭaġlarda Ṭaġlarda külüng atduġı dem başına Ferhād<br />
1098<br />
ṭaġ ṭaġ üsti üsti bāġ bāġ [1] [1] dağ üstü bağ; ‘Çalılık, taşlık, ormanlık <strong>ve</strong> dağlık yerler sökülüp temizlendikten<br />
sonra asma çubukları, mey<strong>ve</strong> fidanları dikilmek suretiyle bağ yapılır; ihmal edilirse bağ iken<br />
dağ olur… İşte dağ halinde iken bağ haline konan yerler için dağ üstü bağ derler.’ bkz.<br />
MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 160.<br />
G227/2 Bī-sütūnı gül-şen itmiş ḫūn-ı çeşm-i Kūh-ken / ʿĀşıḳa sevdā-yı vaṣl-ı yār ile ṭaġ ṭaġ üsti üsti bāġ bāġ<br />
bāġ<br />
ṭaġlara ṭaġlara dü düşmek dü şmek [1] [1] yerini yurdunu terketmek
G158/2 Dīvāne-ṣıfat böyle niçün ṭaġlara ṭaġlara dü düşdi dü şdi / Olmadı ise ḳaddüñe üftāde ṣanavber<br />
ta taġyīr ta ġyīr itmek itmek [1] [1] bozmak<br />
Kt19/2 Ġam-ı dil ta taġyīr ta taġyīr<br />
ġyīr-i ġyīr vażʿ itse itse itse eger devr-i zamān / Her kişi dünyāda geh maḥzūn olur geh şād-mān<br />
ta taḥammül ta ḥammül idememek idememek [2] [2] taşıyamamak<br />
G96/3 Bār-ı ġam-ı maḥabbeti yüklenme ey göñül / Āḫır ta taḥammül ta<br />
ḥammül itmeyesin itmeyesin iḥtimāldür<br />
G100/5 Bār-ı belā-yı ʿaşḳa he<strong>ve</strong>s ḳılma Bāḳıyā / Zīrā ta taḥammül ta<br />
ḥammül itmeyesin itmeyesin iḥtimāldur<br />
ta taḥammül ta ḥammül ḳḳılmak<br />
ḳ ılmak [1]<br />
[1]<br />
G237/4 Dāne-i gendüm ta taḥammül ta ḥammül ḳḳıldu<br />
ḳ ḳıldu<br />
ılduġum<br />
ġum eksem nʾola / Ḫırmen-i ʿālemde ṣaymaz kūh-ı Ḳāfı kāh şevḳ<br />
ta taḥiyyāt ta ḥiyyāt <strong>ve</strong>’s <strong>ve</strong>’s-sel <strong>ve</strong>’s sel selām sel ām [1] [1] ‘Allah uzun ömürler <strong>ve</strong>rsin’ (dua sözü)<br />
M1/VII/8 İḳbāl ü baḫt-ı ḫusrev-i āfāḳ müstedām / Rūḥ-ı revān-ı Şāha Ta Taḥiyyāt Ta ḥiyyāt <strong>ve</strong>’s <strong>ve</strong>’s-sel <strong>ve</strong>’s<br />
sel selām sel ām<br />
ta taḥrīk ta ḥrīk [1] [1] uğultu<br />
G78/4 Ḫ˅āb-ı ʿademden dīde-i ezhārı bī-dār eyledi / Ta Taḥrīk Ta Taḥrīk<br />
ḥrīk-i ḥrīk bād-ı ṣubḥ-dem āvāze-i mürġ-i seḥer<br />
ta taḥrīk ta<br />
ḥrīk itmek [1] kımıldatmak ‖ kışkırtmak<br />
G520/3 Ey ṣabā zülf-i dil-āvīzini ta taḥrīk ta taḥrīk<br />
ḥrīk itdüñ / Bu ḳadar fitne vü āşūba sen olduñ bādī<br />
ta taḥrīr ta ḥrīr [1] [1] yazma, kayda geçme<br />
G147/8 Dem-i ta taḥrīr ta taḥrīr<br />
ḥrīr-i ḥrīr elṭāfında ʿālem / Ṭufeyl-i ḫāme-i müşgīn-raḳamdur<br />
ta taḥrīr ta<br />
ḥrīr eylemek eylemek [1] [1] yazmak, kaleme almak<br />
G306/6 Rengīn varaḳlar aldı ele tā ki eyleye eyleye / Ta Taḥrīr Ta Taḥrīr<br />
ḥrīr-i ḥrīr medḥ-i ḫ˅āce-i ṣāḥib-<strong>ve</strong>ḳār gül<br />
ta taḥṣīl ta ḥṣīl itmek itmek [4] [4] edinmek, elde etmek<br />
G405/3 Esrāruñı keşf eyleme ta taḥṣīl ta taḥṣīl<br />
ḥṣīl-i ḥṣīl mizāc it it / Nūş eyle mey-i nābı ḥakīmāne ṭuyurma<br />
K11/2 Eger ta taḥṣīl ta taḥṣīl<br />
ḥṣīl-i ḥṣīl derd itdüñse itdüñse itdüñse düş kūy-ı ḫarābāta / Seni genc itdiler çünkim muḳīm-i künc-i vīrān ol<br />
K19/11 Ḥasret-i laʿl-i leb-i yār ile ta taḥṣīl ta ḥṣīl itmi itmiş itmi / Ten-i lāġar ḳad-i çenber ruḫ-ı aṣfer ḫātem<br />
K25/35 Bu ḳadar nūrı güneş ḳandan iderdi iderdi ta taḥṣīl ta ḥṣīl / Olmasa reʾy-i cemīlüñ yüzine āyīne-dār<br />
ta taḥsīn ta<br />
ḥsīn itmek itmek [4] [4] aferinler demek ‖ takdir etmek, beğenmek<br />
K4/5 Yine naẓm eylemiş bir ʿıḳd-ı gevher / İder İder biñ kerre Ḥassān görse ta taḥsīn ta<br />
ḥsīn<br />
K26/36 Şöyle eşʿār-ı güher-bār oḳına aduña kim / Cān u dilden ide Ḥassān aña yüz biñ ta taḥsīn ta<br />
ḥsīn<br />
G407/2 Laʿl ü yāḳūt eyledi elmās tīġından revān / Ḫalḳ ta taḥsīn ta<br />
ḥsīn itdiler şemşīr-i gevher-bārına<br />
G212/2 Meclisde cām-ı laʿl-i lebüñ vaṣfın eyledüm / Ta Taḥsīnler Ta ḥsīnler itdi cürʿa baña ḳıldı ḫāk-būs<br />
ta taḫt ta ḫt [10] [10] bkz. ‘muraṣṣaʿ pāy-i taḫt’, ‘zümürrüd taḫt’ md.<br />
K9/9 Farḳında tāc-ı devlet ü iḳbāl ser-firāz / Taḫtında ta taḫt ta taḫt<br />
ḫt-ı ḫt ı ʿizzet ü baḫt eyler iftiḫār<br />
G311/10 Hem-vāre pāy-i ta taḫt ta taḫt<br />
ḫt-ı ḫt ı şehenşāha Bāḳīyā / Rengīn sözünden eyle firāvān nis̱ār laʿl<br />
G546/4 Buyur kem-ter ḳuluñ şāhum irişsün Çīn ü Māçīne / Açup iḳlīm-i Türk-istānı alsun ta taḫt ta taḫt<br />
ḫt-ı ḫt ı Ḫāḳānı<br />
M3/I/7 Āfitāb-ı ʿālem-ārā gibi zerrīn tāc ile / Ta Taḫt Ta Taḫt<br />
ḫt-ı ḫt ı sīmīn üzre ṣaldı ferr-i devlet ṣubḥ-dem<br />
K5/1 Bi-ḥamdiʾllāh şeref buldı yine mülk-i Süleymānī / Cülūs itdi saʿādet ta taḫt ta taḫt<br />
ḫtına ḫt ına İskender-i s̱ānī<br />
K24/1 Urınup farḳına bir tāc-ı mücevher sünbül / Oldı iḳlīm-i çemen ta taḫt ta taḫt<br />
ḫtına ḫt ına ser-<strong>ve</strong>r sünbül<br />
K10/12 Āsitānı ḫākine muḥtāc muṭlaḳ ḫās u ʿām / Yaluñuz ḳullar degül ta taḫt ta taḫt<br />
ḫtında ḫt ında sulṭānlar bile<br />
K9/9 Farḳında tāc-ı devlet ü iḳbāl ser-firāz / Ta Taḫt Ta Taḫt<br />
ḫtında ḫt ında taḫt-ı ʿizzet ü baḫt eyler iftiḫār<br />
K5/9 Şehenşāh-ı hümāyūn-ṭāliʿ u ferḫunde-ṭalʿatdur / Cihān-ı salṭanatda ol saʿādet ta taḫt ta taḫt<br />
ḫtınuñ ḫt ınuñ ḫānı<br />
G431/3 Sen güzellik ta taḫt ta taḫt<br />
ḫtınuñ ḫt ınuñ sulṭān-ı ʿālī-şānısın / Mihr ü māh iki ḳuluñ girmiş ḳabā-yı zer-keşe<br />
ta taḫt ta<br />
ḫt u u tāc tāc [1] [1] bkz. ‘tāc u taḫt’ md.<br />
1099
G31/4 Mecnūnı gör ki ḳomadı ʿaşḳını Leylīnüñ / Nāmūs u nengi ḳodı vü terk itdi ta taḫt ta ḫt u u tāc<br />
tāc<br />
ta taḫt ta<br />
ḫt ḫt-ı ḫt ı ı zümürrüd [4] zümrüt işlemeli taht ‖ çemen (yeşillik bağlamında)<br />
K7/14 Lāle hā<strong>ve</strong>n yaḳdı sūsen āsmānīler yine / Şāh-ı gül ta taḫt ta<br />
ḫt ḫt-ı ḫt ı zümürrüd üzre seyrān eyledi<br />
G78/1 Dīvān ider vaḳt-i seḥer nev-rūz-ı sulṭānī meger / Devrān ufuḳdan gösterür ta taḫt ta<br />
ḫt ḫt-ı ḫt ı ı zümürrüd tāc-ı zer<br />
G79/2 Nergis çemende ġonca-i laʿlüñ ṣafāsına / Ta Taḫt Ta Taḫt<br />
ḫt-ı ḫt ı zümürrüd üzre çıḳar cām-ı zer çeker<br />
G88/1 ʿAdl ile faṣl-ı nev-bahār Kisrī-i nām-dārdur / Ta Taḫt Ta Taḫt<br />
ḫt-ı ḫt ı zümürrüd üzre gül Ḫusrev-i kām-kārdur<br />
ta taḫt ta<br />
ḫt ḫt-ı ḫt ı zümürrüd zümürrüdīn zümürrüd<br />
īn īn [1] zümrüt işlemeli taht<br />
G387/1 Gül-şende ḳurdılar yine ta taḫt ta taḫt<br />
ḫt-ı ḫt ı zümürrüd zümürrüdīn<br />
zümürrüd<br />
īn / Sulṭān-ı ʿīd güller ile oldı hem-nişīn<br />
ta taḫt ta<br />
ḫt ḫt-ı ḫt ı zümürrüd zümürrüd-fām zümürrüd<br />
ām [1] [1] zümrüt renkli taht<br />
G286/3 Buldı zīnet lüʾlū-yı şeh-vār-ı şeb-nemden yine / Tāc-ı laʿl-i ġonca vü ta taḫt ta taḫt<br />
ḫt-ı ḫt ı zümürrüd zümürrüd-fām<br />
zümürrüd<br />
ām ām-ı ām gül<br />
ta taḫt ta<br />
ḫt ḫt-ı ḫt ı ı Süleym Süleymānī Süleym<br />
ānī [3] [3] Süleyman’ın tahtı (Kanunî Süleyman’ın tahtı)<br />
K14/6 Yıḳıldı ḫānümān-ı baḫtı ber-bād oldı aʿdānuñ / Revān oldı nesīm-i fetḥ ile ta taḫt ta taḫt<br />
ḫt-ı ḫt ı ı Süleym Süleymānī Süleym<br />
ānī<br />
M1/VII/5 Ber-bād ḳıldı ta taḫt ta taḫt<br />
ḫt-ı ḫt ı Süleym Süleymān Süleym<br />
ān ānı ān rūzgār / Sulṭān Selīm Ḫān-ı Sikender-serīri gör<br />
M3/V/6 Şevket-i İskender ü dārāt-ı Dārā bī-ḳuṣūr / Mesnedin şimden girü ta taḫt ta<br />
ḫt ḫt-ı ḫt ı ı Süleym Süleymān Süleym<br />
ān ān eylesün<br />
ta taḫt ta<br />
ḫt ḫt-ı ḫt ı Cemş Cemşīd Cemş<br />
īd [1] [1] Cem’in tahtı<br />
G466/2 Salṭanat bār-gehin ḳurdı yine faṣl-ı bahār / Ta Taḫt Ta Taḫt<br />
ḫt-ı ḫt ı ı Cemş Cemşīd Cemş<br />
īd çemen tāc-ı Sikender lāle<br />
ta taḫt ta<br />
ḫt ḫt-gāh ḫt āh āh [3] şehir, ülke<br />
K1/33 Mesken şeh-i maḥabbetüñe ta taḫt ta taḫt<br />
ḫt-gāh ḫt āh āh-ı āh dil / Menzil ḫayāl-i laʿlüñe ḫal<strong>ve</strong>t-sarāy-ı cān<br />
G99/5 Cām-ı zer ile buldı żiyā bezm-i devleti / Nergis ki ta taḫt ta taḫt<br />
ḫt-gāh ḫt āh āh-ı āh çemen tāc-dārıdur<br />
M7/III/1 Ḫayālüñ ta taḫt ta taḫt<br />
ḫt-gāh ḫt āh āhıdur āh ıdur derūn-ı sīne-i rūşen<br />
ta taḫta ta taḫta<br />
ḫta-i ḫta i remm remmāl remm<br />
āl [1] [1] remilci tahtası<br />
K21/10 Döşendi berf ser-ā-pāy ṣaḥn-ı ṣaḥrāya / Aġardı rūy-ı zemīn ṣanki ta taḫta ta taḫta<br />
ḫta-i ḫta i remm remmāl remm<br />
āl<br />
tāʾib ʾib itmek [1] [1] tevbe etmek<br />
G21/1 Tāʾib ʾib itdi itdi nice zamān Tevvāb / Yirümüz oldı mescid ü miḥrāb<br />
ṭāʾifān ṭāʾifān ṭāʾifān [1] [1] zümre<br />
K14/35 Ḫudā<strong>ve</strong>ndā Ḫudā ol zāt-ı pāke ḥırz-ı cān olsun / Duʿā-yı müstecāb-ı ṭāʾifān ṭāʾifān-ı ṭāʾifān ʿarş-ı Raḥmānī<br />
ṭāʾir ṭāʾir-i ṭāʾir i devlet [2] devlet kuşu<br />
K19/15 Beyża-i ṭāʾir ṭāʾir-i ṭāʾir i devletdür o dürr-i şeh-vār / Āşiyān şeklini baġlarsa nʾola ger ḫātem<br />
G438/3 Kāküli ṣanmañ görinen ṭāʾir ṭāʾir-i ṭāʾir i devlet hümā / Sāye ṣalmışdur o şāhenşāh-ı ḫūbān üstine<br />
tāk āk [1] [1] asma, üzüm kütüğü<br />
G539/3 Dehre-i dehr-i denī bāġ-ı belāda yaşumı / Ḳaṭre ḳaṭre aḳıdur mānend-i tāk āk eyler beni<br />
ṭāḳ ṭāḳ [12]<br />
[12]<br />
1. kubbe, kümbet ‖ gökyüzü<br />
G540/5 Bāḳıyā gör ḫarāb ider āḫir / Seyl-i eşküm bu nīl-gūn ṭāḳ ṭāḳı ṭāḳ<br />
K19/6 Tā ki bennā-yı ḳader yapdı saʿādet ḳaṣrın / Oldı ol ṭāḳ ṭāḳ-ı ṭāḳ ı felek-rifʿate manẓar ḫātem<br />
K20/14 Hemān bu ḫançer-i zerrīn-ġılāf-ı Pāşādur / Ki ṭāḳ ṭāḳ-ı ṭāḳ<br />
ı ʿarşa aṣıldı bu şeb hilāl-mis̱āl<br />
K27/1 Teʿālaʾllāh zehī ṭāḳ ṭāḳ-ı ṭāḳ ı bülend-i āsmān-āsā / Hezār aḥsent ey burc-ı felek-ḳadr u semā-sīmā<br />
K27/23 Nigeh-dāruñ Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i zemīn ü āsmān olsun / Cihān ṭurduḳça ābād olsun ol ṭāḳ ṭāḳ-ı ṭāḳ<br />
ı ı felek-fersā<br />
G113/1 Ḥaremüñ ravża-i cināne deger / İşigüñ ṭāḳ ṭāḳ-ı ṭāḳ ı āsmāne deger<br />
G448/5 Görenler ol kemerde Bāḳıyā ṭāḳ ṭāḳ-ı ṭāḳ ı melāḥatde / Yazılmış şemsedür dirler güzellik ḫānümānında<br />
1100
2. kemer ‖ kapı üstü<br />
K21/16 O kim yazılmış ezel ṭāḳ ṭāḳ-ı ṭāḳ ı ı bār-gāhında / Melāẕ u melceʾ-i erbāb-ı fażl u ehl-i kemāl<br />
G436/5 Ṭāḳ Ṭāḳ-ı Ṭāḳ ı ebrū-yı nigārı göreli ey Bāḳī / Ser-fürū ḳılmadı ʿaşḳ ehli daḫı miḥrāba<br />
3. saray<br />
G84/3 Ṭāḳ Ṭāḳ-ı Ṭāḳ ı cefāda manẓara-i çeşm-i dil-rübā / Kūy-i belāda ḫāne-i cāna ḥavāledür<br />
G530/5 Gözümüñ ḳaṭresinden şīşeler ṭoldı derūnumda / Maḥabbet ṭāḳini ṭāḳini tā kim diküpdür tīr-i dil-dūzı<br />
3. zir<strong>ve</strong><br />
K18/28 Āsmān-pāye hümā-sāye ʿAlī Pāşā kim / İremez ṭāḳ ṭāḳ-i ṭāḳ<br />
celāline kemend-i efkār<br />
ṭāḳ ṭāḳ u u revāḳ revāḳ [2] [2] kasır <strong>ve</strong>ya saraylardaki mimarı kısımlar yönüyle;<br />
1. tak <strong>ve</strong> revak ‖ her şey<br />
G292/3 Ẕevḳ u şevḳuñ yiridür raḳṣ uralum dest-efşān / Virelüm zelzeleye ṭāḳ ṭāḳ ṭāḳ u u revāḳ revāḳı revāḳ berü gel<br />
2. tak <strong>ve</strong> revak ‖ hiçbir şey<br />
G533/1 Gitdi Ḳayṣer ḳaṣrınuñ ṭāḳ ṭāḳ ṭāḳ u u u revāḳ revāḳı revāḳ ḳalmadı / Nice Kisrā geçdi ṭāḳ u ṭumṭurāḳı ḳalmadı<br />
ṭāḳ ṭāḳ-ı ṭāḳ<br />
ı eyv eyvān eyv<br />
ān [2] [2] saray takı ‖ saray/kasır<br />
K20/18 Revāḳ-ı manẓar-ı dīvānı ṭāḳ ṭāḳ-ı ṭāḳ ı ı eyv eyvān eyv<br />
ān ānı ān / Hilāl-i burc-i saʿādet sipihr-i cāh u celāl<br />
G206/2 Faḳr küncin iḫtiyār itdi şu kim ḳāniʿ olur / Şemʿası şems olsa baḳmaz ṭāḳ ṭāḳ-ı ṭāḳ ı eyv eyvān eyv<br />
ān istemez<br />
ṭāḳ ṭāḳ-ı ṭāḳ<br />
ı felek [2] bkz. ‘felek ṭāḳı’ md.<br />
G153/4 Ṭāḳ Ṭāḳ-ı Ṭāḳ ı felekde hāle degüldür o meh-<strong>ve</strong>şüñ / Mihr-i ruḫına çarḫ-ı muʿallā ḳulaḳ çeker<br />
G397/6 Bāḳī yanardı āteş-i ʿaşḳ ile odlara / Ṭāḳ Ṭāḳ-ı Ṭāḳ ı felekde meşʿale-i mihr yanmadın<br />
1101<br />
ṭāḳ ṭāḳ-ı ṭāḳ<br />
ı Kisr Kisrā Kisr<br />
ā [1] [1] [1] Kisra’nın sarayı (‘ḫam-ı ebrū’ karşıtlığında); bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 432.<br />
G258/2 Kāḫ-ı ḥüsn-i yāre baḳ seyr it ḫam-ı ebrūsını / Adın añma ṭāḳ ṭāḳ-ı ṭāḳ ı Kisr Kisrā Kisr<br />
ile ḳaṣr-ı Ḳayṣerüñ<br />
ṭāḳ-ı ı mura muraṣṣaʿ mura<br />
ṣṣaʿ [1] [1] [1] mücevher süslemeli tak<br />
K2/18 Ḥarem-i ḳadrine bir günbed-i zer-kār felek / Aña bir ṭāḳ ṭāḳ-ı ṭāḳ<br />
ı mura muraṣṣaʿ mura<br />
ṣṣaʿ kemer-i kāh-keşān<br />
ṭāḳ ṭāḳ u u ṭumṭurāḳ ṭumṭurāḳ [1] [1] gösteriş <strong>ve</strong> debdebe<br />
G533/1 Gitdi Ḳayṣer ḳaṣrınuñ ṭāḳ u revāḳı ḳalmadı / Nice Kisrā geçdi ṭāḳ ṭāḳ ṭāḳ u u ṭṭum<br />
ṭ ṭum<br />
umṭurāḳ<br />
ṭurāḳı ṭurāḳ ḳalmadı<br />
ṭaḳmak ṭaḳmak [11]<br />
[11]<br />
K24/47 Ser-i aʿdāña ṭaḳa ṭaḳa seng-i melāmet güller / Ola düşmenlerüñüñ başına şeş-per sünbül<br />
K19/55 Tā bu eyvān-ı muraṣṣaʿ kemer-i ʿālīde / Ṭaḳa Ṭaḳa engüşt-i hilāle meh-i en<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
G18/5 Bade nūş itseñ kenār-ı cāma gelse leblerüñ / Duḫter-i rez gūşına gūyā ṭaḳarlar ṭaḳarlar laʿl-i nāb<br />
K24/5 Yazdurup müşg ile boynına ḥamāʾil ṭaḳd ṭaḳdı ṭaḳd ı / Kendüye itmek içün ḫalḳı musaḫḫar sünbül<br />
G236/6 Gerden-i mihre eşiʿʿa ṭaḳd ṭaḳdı ṭaḳd ı altun silsile / Sīm-tenler ideli dīvāne-i zencīr-i ʿaşḳ<br />
G7/2 Ṭaḳd Ṭaḳdı Ṭaḳd hilāl ḥalḳasını gūş-ı ḫidmete / Oldı sipihr bende-i fermān-peẕīr aña<br />
G276/3 Nev-bahār oldı yine geldi cünūn eyyāmı / Ṭaḳd Ṭaḳdı Ṭaḳd zencīrlerin bād-ı bahār enhāruñ<br />
G294/2 Ḥasret-i ḳaddüñ ile bāġda seyl-i eşküm / Ṭaḳd Ṭaḳdı Ṭaḳd serv-i çemenüñ pāyine sīmīn ḫalḫāl<br />
M3/II/4 Gūşe-i destārına ṣandum otaġa ṭaḳd ṭaḳdılar ṭaḳd ılar / Sāye ṣalmış farḳına perr-i hümā-yı salṭanat<br />
K26/27 Gerden-i dehre yine silk-i cevāhir ṭaḳdum ṭaḳdum ṭaḳdum / Riştedür maʿnī-i bārīk ü güher lafẓ-ı güzīn<br />
G431/2 Gūşına ṭaḳm ṭaḳmış ṭaḳm ış iki laʿl-i muṣaffā leblerüñ / Hep budur revnaḳ viren cām-ı şarāb-ı bī-ġışa<br />
ṭāḳat ḳat [2] derman, güç<br />
M2/III/8 Meded Allāh meded ʿavn ü ʿināyet senden / Bu firāḳ āteşine döymege ṭāḳat ṭāḳat senden<br />
G395/5 Bāḳıyā diñ durmasun güftāra ṭāḳat ṭāḳat var iken / Vaḳtidür ol ḫusrev-i devrāne söyleñ söylesün
ṭāḳat ṭāḳat ḳalmamak ḳalmamak [2] [2] tahammül kalmamak<br />
G525/4 Aġlamazdum bu ḳadar zār u zebūn olduġuma / Ḳalsa Ḳalsa bir pāre ġamuñ çekmege ṭāḳat ṭāḳat bāḳī<br />
G542/2 Nefse nefsī oldı ʿālem her kişi ḥayretdedür / Kimseden hīç kimseye dermāna ṭāḳat ṭāḳat ṭāḳat ḳalmad ḳalmadı ḳalmad<br />
ṭāḳat ṭāḳat getürmemek getürmemek [2] [2] dayanamamak<br />
G457/4 ʿĀḳıbet bī-hūş olur ṭāḳat ṭāḳat ṭāḳat get getürmez get ürmez ādemī / Sāḳī-i devrüñ ṭoḳuz cām-ı zümürrüd-fāmına<br />
G98/7 Bāḳī şikenc-i zülfi ġamın yazmaġ istesem / Ṭāḳat Ṭāḳat getürmez getürmez elde ḳalemler şikest olur<br />
ṭāḳatini ṭāḳatini ṭāḳ ṭāḳ eylemek eylemek [1] [1] takatini kesmek; bkz. TS. C. V, s. 3702.<br />
G232/2 Yine bir ḳaşı hilālüñ sitemi çarḫ gibi / Ḳaddümi ḳıldı kemer ṭāḳatümi ṭāḳatümi eyledi eyledi ṭāḳ ṭāḳ<br />
ṭāḳ<br />
ta taḳbīl ta taḳbīl<br />
ḳbīl-i ḳbīl i en enāmil en āmil [1] elini öpmek<br />
G298/5 Bāḳīyi ḳalem eyledi şemşīr-i fīrāḳuñ / Bir kerre naṣīb olmadı ta taḳbīl ta taḳbīl<br />
ḳbīl-i ḳbīl i en enāmil en āmil<br />
1. takılmak<br />
ṭaḳ ṭaḳılmak ṭaḳ ılmak [4]<br />
[4]<br />
G311/5 Degdi dehānı söyledi bir gün ḳulaġuma / Gūyā ṭaḳ ṭaḳıld ṭaḳ<br />
ıld ıldı ıld gūşuma bir gūşvār laʿl<br />
K20/2 Ṭulūʿ idince ufuḳdan miyān-ı encümde / Ṭaḳ Ṭaḳıldı Ṭaḳ ıldı gerden-i gerdūna ṣanki ʿıḳd-ı leʾāl<br />
1.1. takılmak ‖ sırnaşmak<br />
G398/5 Ṭaḳ Ṭaḳılur Ṭaḳ ılur saña ḫançer gibi egri / Atılur oḳ gibi yābāne ṭoġru<br />
2. yanında peşi sıra gitmek<br />
G505/2 Ṭaḳ Ṭaḳılup Ṭaḳ Ṭaḳılup<br />
ılup yanına her gün bile ṣalınduġı yitmez / Ayaġın öpmege ṣarḳar nigāruñ şāh destūrı<br />
ṭaḳ ṭaḳınmak ṭaḳ ṭaḳınmak<br />
ınmak [16] [16] kendi kendine takmak, iliştirmek<br />
G155/2 ʿAdūñuñ tīġ-i kāfir gibi lerzān itdi endāmın / Miyānına ṭaḳ ṭaḳındı ṭaḳ ındı ḫusrev-i ṣāḥib-ḳırān ḫançer<br />
K20/1 Ne ḫoş yaraşdı sipihre kevākib içre hilāl / Ṭaḳ Ṭaḳındı Ṭaḳ ındı pāyine gūyā ki cevherī ḫalḫāl<br />
G71/2 Ṭurralar egnindeki müşgīn zirihler seyrin it / Ġamzeler ṭaḳ ṭaḳındu ṭaḳ ṭaḳındu<br />
ınduġı ındu şemşīr-i cevher-dārı gör<br />
K24/15 Ṣaḥn-ı gül-şende yatupdur gice var ise meger / Ki ṭaḳ ṭaḳınmış ṭaḳ ınmış seḥerī başına güller sünbül<br />
G84/4 Sünbül ṭaḳ ṭaḳınmış ṭaḳ ınmış alnına ṣanman o gül-ʿiẕār / Çıḳmış külāh-gūşeye tār-ı külāledür<br />
G424/7 İki ḫançer ṭaḳ ṭaḳınmış ṭaḳ ṭaḳınmış<br />
ınmış ey Bāḳī / Ḫaste çeşmi ṣolında ṣaġında<br />
G183/2 Māʾī cāmeñ üzre şemşīrüñ ṭaḳ ṭaḳınsañ ṭaḳ ınsañ nāz ile / Ṣan melekler āsmāne ey ḳamer ejder çeker<br />
G448/2 Ṭaḳ Ṭaḳınsun Ṭaḳ ınsun pālehengin şeh-süvārum aylandursın / Cihāna nūr u fer virsün güzellik āsmānında<br />
K19/13 Ṭavḳ-ı zerrīn ṭaḳ ṭaḳınup ṭaḳ ınup yine ḳazıtmış ḳaşın / İḫtiyār eylemiş üslūb-ı Ḳalender ḫātem<br />
K24/6 Ṣaḥn-ı gül-zāra gelüp eyledi ʿarż-ı dīdār / Jālelerden ṭaḳ ṭaḳınup ṭaḳ<br />
ınup gūşına gevher sünbül<br />
G305/1 Lü’lū-yı jāleden ṭaḳ ṭaḳınup ṭaḳ ınup gūşvār gül / İtdi çemende nāz ile ‘arż-ı ‘iẕār gül<br />
G439/4 Zer devātın ṭaḳ ṭaḳınup ṭaḳ ınup çıḳsa evinden seḥerī / Āfitāb aña ber-ā-ber gelemez meydāne<br />
K18/6 Farḳına bir nice per ṭaḳ ṭaḳınur ṭaḳ ınur altun tellü / Ḫayl-i ezhāra meger zanbaḳ olupdur ser-dār<br />
G466/1 Jālelerden ṭaḳ ṭaḳınur ṭaḳ ınur tācına gevher lāle / Şāh olupdur çemen iḳlīmine beñzer lāle<br />
K19/14 Bu gül-istānda yiter ʿārife bir gül çünkim / Ṭaḳ Ṭaḳınur Ṭaḳ ınur farḳına bir dāne gül-i ter ḫātem<br />
G534/3 Ṭaḳ Ṭaḳınur Ṭaḳ ınur göz degmesün diyü ḥamāʾil boynına / Ṣaḳınur yavuz naẓardan nʾeylesün anacuġı<br />
ta taḳlīd ta ḳlīd [1] [1] öykünme<br />
G251/5 Gedā-yı kūy-ı cānāne ṣaḳın öykünme ey Bāḳī / Sefāhatdür bilürsin muḳteżā-yı şāha ta taḳlīdüñ ta ḳlīdüñ<br />
ta taḳrīr ta ḳrīr itmek itmek [2] [2] anlatmak<br />
G506/4 Dil olup derd-i derūnum saña ta taḳrīr ta ḳrīr itse itse itse / Ḫançerüñ söylese görseñ dil-i şeydā ġamını<br />
G209/3 Güftāra ḳādir olsa eger çalmasa dili / Ta Taḳrīr Ta ḳrīr iderdi derd-i derūnum saña ceres<br />
1102
1103<br />
ta taḳsīm ta taḳsīm<br />
ḳsīm itmek itmek [1] [1] gazel okumak; ‘Hanendenin yaptığı taksime –daha çok halk<br />
dilinde- gazel denir. Umumiyetle usulsüzdür, yer yer usule girebilir.’ bkz. ÖZTUNA, s. 463.<br />
G310/2 Başladı gül-şende mürġ-i ḫoş-nevā nev-rūzdan / Şāh-ı gül bezminde ta taḳsīm ta<br />
ḳsīm itdi itdi bir ġarrā ġazel<br />
ta taḳṣīr ta ḳṣīr ü ü tevānī tevānī [1] [1] gevşeklik tembellik<br />
G74/6 Olamazsın ḥarem-i vaṣlına maḥrem dervīş / Sende mādām ki ta taḳṣīr ta ḳṣīr ü ü tevānī tevānī görinür<br />
ta taḳvā ta ḳvā vü vü ṭā ṭāʿat ṭā ʿat [2] [2] ibadet<br />
G243/5 Ḫūbdur ḥüsn-i ʿamel ta taḳvā ta ḳvā vü vü vü ṭāʿat ṭāʿat gerçi kim / Māniʿ olmaz nesne ey Bāḳī olınca feyż-i Ḥaḳ<br />
G426/5 ʿAceb ol ṭāʿat ṭāʿat u u taḳvā taḳvā taḳvā diyü zuʿm itdügümüz / Varıcaḳ nʾolsa gerekdür naẓar-ı Cebbāre<br />
ṭalāḳ ṭalāḳ virmek virmek [1] [1] boşamak<br />
G232/4 Merd iseñ dehr-i denī mekrine meftūn olma / Er odur kim vire vire bu pīre-zen-i dehre ṭalāḳ<br />
ṭalmak ṭalmak [2] [2] [2] dalmak (denizin dibine)<br />
G190/2 Dilerlerse dür-i dendān-ı laʿl-i dil-beri ey dil / Revādur āşinālar baḥr-i ʿaşḳa ṭalalar ṭalalar ṭalalar yir yir<br />
K15/8 Ṭalup Ṭalup ġavvāṣ-ı dil ḳaldı derūn-ı baḥr-i ḥayretde / Ṣanur arayı arayı bulam ol dürr-i yek-tāyı<br />
tālān ālān [1] [1] [1] yağma, çapul<br />
G183/1 Meclisüñde şol ki dāʾim sāḳıyā sāġar çeker / Ḫayl-i ġam tālān ālān ālānına ālān ına her cürʿası leşger çeker<br />
tālān ālān ālān itmek itmek [2] [2] yağmalamak<br />
G86/3 Yaḳdılar dil kiş<strong>ve</strong>rin cevr ile tālān ālān itdiler itdiler / Dil-berān-ı şūḫ u şehr-āşūb u şūr-engīzler<br />
Kt16/2 Yine bir şūḫ-ı cefā-pīşe güzel cānānuñ / Uġrın uġrın baḳışı göñlümi tālān ālān ālān itdi<br />
itdi<br />
ṭalʿat ṭalʿat [15] [15] yüz, çehre<br />
K14/9 Güneşdür ṭalʿat ṭalʿatı ṭalʿat ṭalʿatı<br />
ı gūyā cihāndan defʿ u refʿ itdi / Ẓalām-i ẓulm u ʿudvānı ḍalāl-i küfr ü ṭuġyānı<br />
K8/6 Ḥarīm-i cān u dilde tāb-ı ḥüsnüñden nişān virdi / Ṣafā-yı ṭalʿat ṭalʿat-ı ṭalʿat ı nev-rūz bāġ u būstān üzre<br />
G39/1 Ḳıldı āfāḳı münev<strong>ve</strong>r ṭalʿat ṭalʿat-ı ṭalʿat ı ı raḫşān-ı ʿīd / Ḫalḳa dībālar geyürdi māh-ı nūr-efşān-ı ʿīd<br />
G407/7 Dāʾim ey Bāḳī budur şāhuñ yüzi aġ olduġı / Aḳ güldür ṭalʿat ṭalʿat-ı ṭalʿat<br />
ı ḫūbı cihān gül-zārına<br />
K15/11 Żiyā-baḫş olsun āfāḳa cemāl-i ʿālem-efrūzı / Fürūzān eyledükçe ṭalʿat ṭalʿat-i ṭalʿat<br />
i nev-rūz dünyāyı<br />
M7/I/1 Ne mümkindür naẓar bir laḥẓa ḥüsn-i ṭalʿat ṭalʿat-i ṭalʿat i yāre<br />
G198/6 Cemāl-i yāre naẓar ḳıl derūnuñ it rūşen / Ki nūr-baḫşdur ol ṭalʿat ṭalʿat-i ṭalʿat<br />
i cihān-efrūz<br />
G422/1 Ṭutalum mihri görem ṭalʿat ṭalʿat-i ṭalʿat i dil-ber yirine / Kime dil baġlayam ol zülf-i muʿanber yirine<br />
G537/1 ʿĀlemi tāze bahār itdi ruḫ-ı zībāsı / Virdi āfāḳa żiyā ṭalʿat ṭalʿat-i ṭalʿat i meh-sīmāsı<br />
G233/6 Ṭalʿat Ṭalʿat-i Ṭalʿat şāhid-i iḳbāl nümāyān olmaz / Sīne-i ehl-i ṣafā āyīne-dār olmayıcaḳ<br />
M3/I/4 Şeş cihātı rūşen itdi ṭalʿat ṭalʿatından<br />
ṭalʿat ından gün gibi / Buldı zīnet çār-sū-yı mülk ü millet ṣubḥ-dem<br />
K1/37 Bāḳī-ṣıfat ne bülbül-i rengīn-edā gele / Ne ola ṭalʿatuñ ṭalʿatuñ gibi ferḫunde gül-sitān<br />
K5/29 S̱enā-h˅ānuñ olurdı māh-ı Kenʿān ṭalʿatuñ görse / Saña Yūsuf diyeydi iller aña Yūsuf-ı s̱ānī<br />
G415/4 Rūşen itdi gün gibi ās̱ār-ı ḥüsn-i ṭalʿatuñ ṭalʿatuñ / Nūr-baḫşīler çerāġın pertev-i envār ile<br />
G528/4 Laʿl-i lebüñle ṭalʿatuñ ṭalʿatuñ ravża-i Cennetüʾn-naʿīm / Ḳaddüñe Cebreʾīl-i ʿaḳl Sidre-i müntehā didi<br />
ṭāliʿ ṭāliʿ [9] [9] talih, baht<br />
K11/5 Düşer bir ʿuḳdeye gāhī küdūret kesb ider ṭāliʿ ṭāliʿ / Gerekse māh-ı tābān ol gerek mihr-i dıraḫşān ol<br />
K21/28 Hemīşe nergis-i iḳbāl u baḫt ḫ˅āb-ālūd / Hemīşe ṭurra-i ṭāliʿ ṭāliʿ müşev<strong>ve</strong>şüʾl-aḥvāl<br />
G42/1 Ne devrān muvāfıḳ ne ṭāl ṭāliʿ ṭāl ʿ müsāʿid / Ḳolın boynuma ṣalmaz ol sīm- sāʿid<br />
K21/12 Beyāż düşdi hele şekl-i ṭāliʿ ṭāliʿ-i ṭāliʿ i i eyyām / Mis̱āl-i çihre-i baḫt-ı edīb-i ferruḫ-fāl<br />
G198/4 Ṭoġarsa maṭlaʿ-ı ṣubḥ-ı ṣafādan ol meh-rū / Zehī sitāre-i ferḫunde ṭāliʿ ṭāliʿ-i ṭāliʿ<br />
i fīrūz<br />
G491/7 Bāḳıyā şādīlıḳ eylerse ʿaceb mi aġyār / Çarḫ anuñ ṭāliʿini gör nice meymūn itdi
G168/1 Kevkeb-i baḫtum benüm bürc-i hilāl üstindedür / Āfitāb-ı ṭāliʿum ṭāliʿum her gün zevāl üstindedür<br />
G26/2 Ṭurra-i ṭāliʿumuñ ṭāliʿumuñ böyle perīşānlıġına / Yine ol zülf-i pür-āşūb u fitendür bāʿis̱<br />
K12/13 Ṭāliʿuñl Ṭāliʿuñla Ṭāliʿuñl nice bir ceng ü cidāl ey Bāḳī / ʿĀḳıbet kevkeb-i baḫtuñ seni dīvāne çeker<br />
ṭāliʿ ṭāliʿ-i ṭāliʿ i vvārūn<br />
v<br />
ārūn [1] [1] ters dönmüş talih ‖ kötü talih<br />
G491/3 Eksük olmaz ten-i ṣad-pāreden işler yara / Baña bu işleri hep ṭāliʿ ṭāliʿ-i ṭāliʿ<br />
i vvārūn<br />
v<br />
ārūn itdi<br />
ṭāliʿ ṭāliʿ olmak olmak [1] [1] doğmak<br />
M3/I/1 Ṭāliʿ Ṭāliʿ oldı oldı neyyir-i iḳbāl ü devlet ṣubḥ-dem / Şuʿle ṣaldı ʿāleme necm-i hidāyet ṣubḥ-dem<br />
ṭāliʿ ṭāliʿ yārī yārī eylemek eylemek [1] [1] [1] talihi yar olmak ‖ şansı açık olmak, işleri rast gitmek<br />
K2/7 Devlet iḳbāl ḳılup eyledi eyledi eyledi ṭāliʿ ṭāliʿ yārī yārī / Ḥāṣılı üstümüze döndi sipihr-i gerdān<br />
ṭālib ṭālib ṭālib [9]<br />
[9]<br />
1. isteyen, arayan<br />
G141/5 Biz ṭālib ṭālib-i ṭālib i te<strong>ve</strong>ccüh-i iḳbāl-i rūzgār / Gül-berg-i bāġ-ı ʿömr ise ber-bād olup gider<br />
G149/1 Ne laʿl-i kāna māʾil ʿaşḳ eri ne ṭālib ṭālib-i ṭālib i i zerdür / Sirişk-i āl ü rūy-ı zerd aña ḫoş zīb ü zī<strong>ve</strong>rdür<br />
G509/5 Ḫ˅āb-ı ġaflet nice bir ey ṭālib ṭālib-i ṭālib i dünyā-yı dūn / Var ise rāḥat yiri ṣanduñ bu miḥnet-ḫāneyi<br />
G133/2 Genc-i viṣāl ṭālibini ṭālibini ejdehā-ṣıfat / Ol ḥalḳa ḥalḳa zülf-i ḫam-ender-ḫam öldürür<br />
G386/4 Sīm-i sirişki ḫarc iderin ḫāk-i pāyüñe / İksīr-i ʿaşḳ ṭālibiyin ṭālibiyin cevher isterin<br />
M2/IV/4 Naḳd-i vaḳt oldı bize eşk-i sefīd ü ruḫ-ı zerd / Derd ü ġam ṭālibiyüz ṭālibiyüz aḳçeler altunlar ile<br />
G399/5 Dürr-i naẓmuñ Bāḳıyā baş egdürür ṭāliblere ṭāliblere/ ṭāliblere Kim żarūrī itdürür ġavvāṣa lü’lū ser-fürū<br />
2. istekli ‖ talebe<br />
K27/17 Düḫūl-i meclis-i ḫāṣına ruḫṣat mümkin olmazsa / Buḫārīden gelür diñler ḥadīs̱in ṭālib ṭālib-i ṭālib<br />
i maʿnā<br />
3. derviş<br />
G196/3 Naṣīḥat diñlemez ṭālib ṭālib olınca şevḳ-i dil ġālib / Vücūdın şuʿle-i şemʿa ṣalar pervāne ḳatlanmaz<br />
ṭālib ṭālib-i ṭālib i ddīdār<br />
d<br />
īdār [1] [1] Hak talibi (cennet cehennem talibleri karşıtlığında)<br />
G355/3 Ṭālib Ṭālib-i Ṭālib i ddīdār<br />
d<br />
īdār iseñ mirʾāt-ı ḳalbüñ ṣāf ṭut / Ḫāṭıra endīşe-i cennet cehennem gelmesün<br />
ṭālib ṭālib olmak olmak [5] [5] istemek ‖ aramak<br />
G179/3 Nʾola ger ṣoḥbetine ṭālib ṭālib olsaḳ olsaḳ / Ḳatı şevḳ ehlidür ehl-i nefesdür<br />
G404/2 Yaşuma baḳmaz ol perī bilmedi ḳadr-i gevheri / Ṭālib Ṭālib ola ola bu demleri bulmaya bir zamān ola<br />
G125/3 Leblerüñ māʾili ḳaçmaz ḫaṭ-ı nev-ḫāsteden / Ġam degül ṭālib ṭālib-i ṭālib i nūş olana olana nīş-i zenbūr<br />
K2/44 Şeref-i ḫidmetine yüz süre geldük gūyā / Cūylar kim olalar olalar ṭālib ṭālib-i ṭālib i baḥr-i ʿummān<br />
G471/2 Ṭālib Ṭālib-i Ṭālib şemʿ-i vaṣl olınca olınca kişi / Oda yanmaḳdan aña pervāne<br />
tam tam ttāze<br />
t āze [1] [1] taptaze<br />
G454/4 Sīneden ḳan bulaşıḳ penbe-i dāġum ḳopıcaḳ / Şimdi ḳopmış gül-i rengīne döner tam ttāze<br />
t<br />
āze<br />
1. arzu<br />
ṭamaʿ ṭamaʿ [2] [2] bkz. ‘ḥırṣ u ṭamaʿ’ md.<br />
G426/9 Bāḳīyi leẕẕet-i vaṣluñ ṭamaʿ ṭamaʿı ṭamaʿ söyletdi / Ṭūṭīyi şevḳ-i şekerdür getüren güftāre<br />
2. hırs, açgözlülük<br />
G317/1 Mā-sivādan ṭamaʿ ṭamaʿ-ı ṭamaʿ nuṣreti az eyleyelüm / Luṭf u iḥsānı çoḳ Allāha niyāz eyleyelüm<br />
ṭamaʿ ṭamaʿ ṭamaʿ eylemek eylemek [1] [1] istemek<br />
G493/5 Bāḳıyā mihr ü <strong>ve</strong>fāsın o mehüñ / Çoḳ ṭamaʿ ṭamaʿ eyler eyler idük az oldı<br />
tam tamām tam<br />
ām [3]<br />
[3]<br />
1104
1. tastamam, tam tamına<br />
K2/46 Ẕillet ü miḥnet ile şimdi tam tamām tam ām üç yıldur / Yaturuz zāviye-i hücrede bī-nām u nişān<br />
K23/7 Yā defter-i sipihrde reʾy-i resīddür / Deyn-i ṣıyāmı ḫalḳ edā itdiler tam tamām tam ām<br />
2. bütün<br />
G513/1 ʿĀşıḳ öldürmekdür ol māhuñ tam tamām tam ām endīşesi / Yolına cān virmedür eksüklünüñ kem pīşesi<br />
tam tamām tam<br />
ām itmek itmek [1] [1] tamamlamak<br />
M1/VIII/8 Yā Rab kemāl-i luṭfuña ḳaldı senüñ hemān / Pāşā ḳuluñ cihānda tam tamām tam<br />
ām itdi itdi ḫidmeti<br />
tam tamām tam<br />
ām olmak olmak [1] [1] bitmek, sona ermek<br />
K26/32 Söz tam tamām tam tamām<br />
ām old oldı old niyāz eyleyelüm der-gāha / İşidüp diye feleklerde melekler āmīn<br />
ṭammak ṭammak [1] [1] damlamak; bkz. TS. C. II, s. 985.<br />
G145/1 Oldı bir ṭıfluñ kemend-i zülfine cānlar esīr / Ġamzesinden ḳan ṭamar ṭamar aġzında ammā būy-ı şīr<br />
ṭamlamak ṭamlamak [2] [2] damlamak<br />
G276/6 Jāleler ṭamlamaġ ṭamlamaġ ṭamlamaġ ister gül-i terden gūyā / Görinen dürr-i bünāgūşı degüldür yāruñ<br />
G300/2 Devr elinden kāse kāse yutduġum ḳanlardur ol / Ḳaṭre ḳaṭre ṭamlayan ṭamlayan ṭamlayan gözden dem-ā-dem ey göñül<br />
ṭamu ṭamu [1] [1] [1] cehennem (‘firdevs’ karşıtlığında)<br />
G398/3 Degül mi bezm-i vaṣl-ı yār firdevs / Belā-yı ṣoḥbet-i aġyār ṭamu<br />
ṭamu<br />
ṭañ ṭañ mmı<br />
m ı [9] [9] şaşılır mı; bkz. ‘ʿaceb mi’ md.<br />
K19/2 Nām ile tutdı cihān mülkin olursa ṭañ ṭañ ṭañ mmı<br />
m / Mālik-i Cām-ı Cem ü tāc-ı Sikender ḫātem<br />
G85/5 Fürḳatüñde ṭañ ṭañ mmı<br />
m ı şeftālū dilerse cān u dil / Mī<strong>ve</strong>-i bī-vaḳt iderler ārzū bīmārlar<br />
G96/2 ʿĀr itse ṭañ ṭañ ṭañ mmı<br />
m ı içmege bezm-i Cem içre cām / Her kim segān-ı kūyuñ ile hem-sifāldür<br />
G315/2 Göze göstermez ise ṭañ ṭañ mmı<br />
m beni her ednā / Ki naẓar farḳ idecek mertebeden a‘lāyem<br />
G504/3 ʿĀşıḳ güşāde-meşreb olur cām-ı mey gibi / Hem-dem idinse kendüsine ṭañ ṭañ ṭañ mmı<br />
m mı<br />
ı sāġarı<br />
G548/2 Ḳāmetüñ ʿaksi düşerse ṭañ ṭañ ṭañ mmı<br />
m ı eşk-i çeşmüme / Bāġda āb-ı revāndur serv-i dil-cūnuñ yiri<br />
G54/3 Leb-ā-leb cām-ı dil ḫūn olsa ṭāñ ṭāñ mmı<br />
m bezm-i fürḳatde / Güzeller ʿaşḳına nūş itmek içün dostgānīdür?<br />
G225/3 Yaḳdı nār-ı fürḳat-i şehd-i lebüñ cān riştesin / Aḳıdursam ṭāñ ṭāñ ṭāñ degül şemʿ-i şeb-ārā gibi demʿ?<br />
G119/3 Ṭañ Ṭañ mmı<br />
m ġam öldürse meydān-ı melāmetde beni / Bu neberd-i ʿaşḳdur anca dil-ā<strong>ve</strong>rler düşer?<br />
ṭaʿn ṭaʿn [4]<br />
[4]<br />
1. kınama, yerme<br />
G403/4 Urmañ gedā-yı kūy-ı ḫarābāta seng-i ṭaʿn ṭaʿn ṭaʿn / Ḳoñ anı kendü ḥāline Rabb-i Raḥīm ile<br />
G268/2 Serv ü şimşādı yürütmez ṭa ṭaʿn ṭa ṭaʿn<br />
ʿn-ı ʿn bülbül bāġda / Seyr idelden cil<strong>ve</strong>-i naḫl-i ḫırāmānuñ senüñ<br />
2. kınayıcı, yerici<br />
G199/5 Zebān-ı ṭaʿn ṭaʿn-ı ṭaʿn aʿdādan perīşān olma ey Bāḳī / Hezārān tīşe-i āzār ururlar kāne incinmez<br />
3. kötü söz etmesi (rakibin)<br />
G109/5 Sen urduġuñca tīrüñi sīnemden özgeye / Ṭa Ṭaʿn Ṭa Ṭaʿn<br />
ʿn-ı ʿn ḥasūd derd ile ḳaddüm kemān ider<br />
ṭaʿn ṭaʿn u u te teşnī te teşnī<br />
şnīʿ şnī ʿ [1] kınama <strong>ve</strong> ayıplama<br />
G248/5 Elüñ irişmedi ol ser<strong>ve</strong> diyü ey Bāḳī / Ṭaʿn Ṭaʿn u u te teşnī te teşnī<br />
şnīʿi şnī ʿi belāsın çekerüz irişenüñ<br />
ṭaʿn ṭaʿn ṭaʿn u u te teşnī te teşnī<br />
şnīʿ şnī ʿ eylemek [1] kınayıp kusur bulmak<br />
Kt10/1 Şīr-dilsin Bāḳıyā āzürde-ḫāṭır olma sen / Ṭaʿn Ṭaʿn u u te teşnī te teşnī<br />
şnīʿ şnī itseler itseler bir nice ʿāḳ-ı bī-hüner<br />
ṭaʿn ṭaʿn eylemek/itmek eylemek/itmek [3] [3] kusur bulmak, yermek<br />
G277/5 Zāhidā rind-i ḫarābāta iñen ṭaʿn ṭaʿn itme itme / Var ise ẕerre ḳadar sırr-ı ḳażādan ḫaberüñ<br />
1105
G421/3 Ṣūret-i zībāya meyl itsem baña ṭaʿn ṭaʿn eyleme eyleme eyleme / Var suʾāl it böyle dil-keş naḳş iden naḳḳāşına<br />
G530/4 Bize esrārını açmaz meye ṭaʿn ṭaʿn itmeden itmeden geçmez / Gel ey sāḳī geçür bundan bu ʿaḳl-ı dāniş-endūzı<br />
ṭanbūr ṭanbūr [2] [2] bkz. ÖZTUNA, s. 465.<br />
G125/2 Bezm-i hecrüñde müjeñ nişteri mıżrābından / Reg-i cān nāle ḳılur niteki tār-ı ṭanbūr<br />
ṭanbūr<br />
G484/4 Gice ḳan oldı meclisde bulındı bu diyü muṭrıb / Bir iki tāziyāneyle bu gün söyletdi ṭanbūr ṭanbūrı ṭanbūr<br />
ṭannāz ṭannāz [2] [2] alaycı<br />
G388/1 Geh cefā ḳılsun niyāz ehline geh nāz eylesün / Nāz iderse ʿāşıḳa ol şūḫ-ı ṭannāz ṭannāz eylesün<br />
G301/1 Döndi bezm-i bāġda bir dil-ber-i ṭannāze ṭannāze gül / Cil<strong>ve</strong>-i ḥüsn eyledi girdi libās-ı nāze gül<br />
ṭapmak ṭapmak [1] [1] kulluk etmek<br />
G253/3 Yüzleri böyle ḳararmazdı eger ey māh-rū / Āfitāba ṭapmayayd<br />
ṭapmayaydı ṭapmayayd ṭurra-i hindūlaruñ<br />
ṭap ṭapşurmak ṭap şurmak [6] [6] bkz. TS. C. V, s. 3744-48.<br />
1. ulaştırmak, yetiştirmek<br />
G341/1 Dil-i pür-derd-i mecrūḥı der-i cānāne ṭap ṭapşurdum<br />
ṭap şurdum / Varup dārüʾş-şifāya yine bir dīvāne ṭapşurdum<br />
2. emanet etmek, teslim etmek<br />
G341/1 Dil-i pür-derd-i mecrūḥı der-i cānāne ṭapşurdum / Varup dārüʾş-şifāya yine bir dīvāne ṭap ṭapşurdum<br />
ṭap şurdum<br />
G341/2 Ruḫı gül-gūnına ol ġoncanuñ dil mürġını virdüm / Yine bir bülbül-i gūyā gül-i ḫandāne ṭap ṭapşurdum<br />
ṭap<br />
şurdum<br />
G341/3 Nigeh-bān eyledüm genc-i ġama bir heft-ser ejder / Ḫayāl-i zülfini çün bu dil-i vīrāne ṭap ṭapşurdum<br />
ṭap<br />
şurdum şurdum<br />
G341/4 ʿAcūz u pīre-zen dehrüñ çü ḳaṣdı cān imiş bildüm / Erenler himmetinde anı ben merdāne ṭap ṭapşurdum<br />
ṭap ṭapşurdum<br />
şurdum<br />
G341/5 Ser-i zülfi ucında ʿāḳıbet ser terkini urdum / Girüp meydāne Bāḳī ṭopumı çevgāne ṭap ṭapşurdum<br />
ṭap şurdum<br />
1. zât, zât-ı âlî<br />
ṭapu ṭapu [7] [7] bkz. TS. C. V, s. 3748-54.<br />
K23/31 Gerdūn-ı dūna eylemez ol ʿarż-ı iḥtiyāc / Ṭapuñ Ṭapuñ ṭururken eyleye mi minnet-i liʾām<br />
2. huzur, makam<br />
K9/21 Mevrūs̱dur cenābuña memlūk ṭapuña ṭapuña / Lāyıḳ degül ki devr-i zamān ide ḫ˅ār u zār<br />
K2/40 Ser<strong>ve</strong>rā devr-i felekden yine şekvāmuz var / Ṭapuña Ṭapuña ʿarż idelüm ruḫṣat olursa el-ān<br />
K20/38 Ṭapuña Ṭapuña yüz süre geldüm ṣafā-yı ḫāṭır ile / Zülāl gibi beni gül-sitān-ı luṭfuña ṣal<br />
K20/39 Dilümde şekker-i şükr-i fevāżıl-ı keremüñ / Ṭapuña Ṭapuña ʿarż ide geldüm ne ise mā-fiʾl-bāl<br />
2.1. ‘ḳapu’-‘ṭapu’ paralelliğinde<br />
K21/21 Maʿārif ehline ḳapuñdan irişür maʿrūf / Feżāʾil ehline ṭapuñdan ṭapuñdan irişür efżāl<br />
G333/1 Ṭapuñdur Ṭapuñdur Ṭapuñdur Kaʿbe-i ʿulyā-yı eṣḥāb-ı ṣafā ḳıblem / Ḳapuñdur Mescid-i Aḳṣā-yı erbāb-ı <strong>ve</strong>fā ḳıblem<br />
ṭapuya ṭapuya gelmek gelmek [1] [1] kapıya gelmek<br />
K19/50 Bī-ʿaded ḫātem ile ṭapuña ṭapuña geldi geldi Bāḳī / Ki nice Rūm ḫarācını deger her ḫātem<br />
1. tel (saz teli)<br />
tār ār [5] [5] bkz. ‘ṣaç tārı’; bkz. ‘şeb-i tār’ md.<br />
G47/1 Zülfüñ ki tār ār ār-ı ār eşk-i firāvāne ṣarmaşur / Sünbüldür ol ki rişte-i bārāne ṣarmaşur<br />
G125/2 Bezm-i hecrüñde müjeñ nişteri mıżrābından / Reg-i cān nāle ḳılur niteki tār ār ār-ı ār ı ṭanbūr<br />
G489/5 Yüzin eline alup geldi meclise ṣofī / Bu gice rişte-i tesbīḥi tār ār ār-ı ār ı çeng oldı<br />
2. saç teli<br />
G84/4 Sünbül ṭaḳınmış alnına ṣanman o gül-ʿiẕār / Çıḳmış külāh-gūşeye tār ār ār-ı ār ı külāledür<br />
G524/3 Baġlarsañ eger deste-i reyḥān ile ṭurmaz / Tā rişte-i cān ṭurrası tār ār ārına ār ına ulandı<br />
1106
tār ār ār-ı ār ı mmūy<br />
m<br />
ūy [2] [2] saç teli<br />
G383/1 Dil çeker ol tār ār ār-ı ār ı mmūy<br />
m<br />
ūy ūy-ı ūy ʿanberīnüñ minnetin / İstemez ʿālemde zülf-i ḥūr-ı ʿīnüñ minnetin<br />
G450/3 Ḳaşuñ üzre tār ār ār-ı ār ı ı mmūyuñla<br />
m<br />
ūyuñla ūyuñla cebīnüñ gördiler / Nūrdan ḳandīl aṣılmış ṣandılar miḥrābda<br />
tār ār ār-ı ār ı zülf [3] saç teli<br />
G336/2 Ḥadīs̱-i tār ār ār-ı ār ı zülfüñden faḳīhe bir süʾāl itdüm / Cevāba ḳādir olmadı ḥerīfi endbend itdüm<br />
M3/V/4 Tār ār ār-ı ār ı zülf ü ṭurra-i ḫūbān-ı müşgīn-mū gibi / Sāl-i iḳbālin Ḫudā bī-ḥadd ü pāyān eylesün<br />
G301/4 Vaṣf-ı ḥüsn-i yār ile bir tāze dīvān baġlasun / Tār ār ār-ı ār ı zülf zülf-i zülf<br />
ḥūrdan bend eylesün şīrāze gül<br />
tār ār olmak olmak [1] [1] kararmak<br />
M1/IV/4 Añduḳça būy-ı ḫulḳuñı derdüñle lāle-<strong>ve</strong>ş / Olsun Olsun derūn-ı nāfe-i müşg-i Tātār tār ār<br />
ṭarī ṭarī [1] [1] taze, tara<strong>ve</strong>tli<br />
G103/3 Çözdi çemende ṭurraların sünbül-i ṭarī ṭarī / Gūyā ṭaġıtdı mūyını müşgīn külāleler<br />
ṭarab ṭarab ṭarab [2] [2] eğlence, şenlik, çoşkunluk<br />
G269/3 Esbāb-ı ṭarab ṭarab ṭarab seyl-i mey-i nāb ile gitdi / Āvāzı boġıldı giderek çeng ü rebābuñ<br />
G78/7 Destān-serā-yı midḥati şāḫ-ı ṭarabda ṭarabda ṭarabda naġme-sāz / Ṭāvūs-ı baḫt u devleti bām-ı felekde cil<strong>ve</strong>-ger<br />
ṭarab ṭarab u u ʿī ʿīş ʿī ş [1] [1] eğlence <strong>ve</strong> işret; bkz. ‘ʿīş u ṭarab’ md.<br />
G105/4 Bāġ-ı ṭarab ṭarab ṭarab u u ʿī ʿīşa ʿī ʿīşa<br />
şa mey-i nāb u dem-i nāy / Ḥaḳḳā bu ʿaceb ḫūb u laṭīf āb u hevādur<br />
ṭarab ṭarab u u ʿī ʿīş ʿī ş u u ṣafā ṣafā [1] [1] [1] eğlence, işret <strong>ve</strong> safa<br />
G238/3 Bu cihān kimine ḳaṣr-ı ṭarab ṭarab u u ʿī ʿīş ʿī ş u u ṣafā ṣafā / Kiminüñ miḥnet ile başına zindān ancaḳ<br />
ṭarab ṭarab-ḫāne ṭarab ṭarab ḫāne [1]<br />
neşe/çoşku yeri<br />
G90/5 Bāḳī sürūd-i bezm-i ṭarab ṭarab-ḫāne<br />
ṭarab ḫāne ḫāne-i ḫāne ḫayāl / Ṣavt u ṣarīr-i ḫāme-i gevher-nis̱ārdur<br />
ṭarab ṭarab-sāz ṭarab āz [1] [1] neşelendirici, çoşturucu (‘ṣafā-baḫş’ paralelliğinde)<br />
G261/1 Bir ṣafā-baḫş ḳanı cām-ı muṣaffādan yig / Bir ṭarab ṭarab-sāz ṭarab āz mı var sāġar-ı ṣahbādan yig<br />
tārāc ārāc ārāc itmek itmek [4] [4] yağmalamak, talan etmek<br />
G127/3 Tekellefsüz gelür bād-ı ṣabā tārāc ārāc ider ider bir gün / Çemen bezminde gūyā süfre-i gül ḫ˅ān-ı yaġmādur<br />
G182/2 Gözlerüñ ṣabr u ḳarār u ʿaḳlı tārāc ārāc itdiler itdiler / Şol ḥarāmīler gibi kim kār-bāna girdiler<br />
G221/5 Bāḳıyā dil mülkini dil-ber niçün tārāc ārāc ider ider / Pādişāh olan nedür şehrini yaġmādan ġaraż̓<br />
G380/6 Gözleri ṣabr u selāmet mülkini tārāc ārāc ider ider / Bir amānsuz ġamzesi Tātār dirseñ işte sen<br />
ṭaraf ṭaraf ṭaraf ṭaraf ṭaraf [1]<br />
[1]<br />
M1/VI/5 Şemşīr gibi rūy-ı zemīne ṭaraf ṭaraf ṭaraf ṭaraf ṭaraf / Ṣalduñ demür ḳuşaḳlu cihān pehlevānları<br />
ṭaramak ṭaramak ṭaramak [1]<br />
[1]<br />
G203/4 Şāneden zaḫm irişür diyü dil-i mecrūḥa / Ṣaḳınur ḫāṭır-ı āşüfteyi zülfin ṭaramaz<br />
ṭaramaz<br />
ṭarā<strong>ve</strong>t ṭarā<strong>ve</strong>t [4] [4] tazelik<br />
G60/3 Sen ṭarā<strong>ve</strong>t ṭarā<strong>ve</strong>t bāġınuñ bir ġonca-i ḫandānısın / Jāle düşmiş tāze gül bir aġlamış ṣūretlüdür<br />
G33/4 Ṭarā<strong>ve</strong>t Ṭarā<strong>ve</strong>t Ṭarā<strong>ve</strong>t kesb ider olsañ ʿaraḳ-nāk / Olur berg-i semenden tāze-ter ruḫ<br />
K25/31 Ravża-i ʿilm-i ṭarā<strong>ve</strong>tde ṭarā<strong>ve</strong>tde nem-i ḫāmeñ ile / Tāzeler gül-şen ü bāġı nitekim ebr-i bahār<br />
G169/5 Çemende ġoncaya baḳup dimiş bir ehl-i naẓar / O yāruñ aġzına nisbet ṭarā<strong>ve</strong>ti ṭarā<strong>ve</strong>ti yoḳdur<br />
1. kenar<br />
ṭarf ṭarf [3]<br />
[3]<br />
K24/2 Şeh-le<strong>ve</strong>ndāne şikest eyledi ṭarf ṭarf-ı ṭarf külehin / Gögsinüñ dügmelerin çözdi ser-ā-ser sünbül<br />
G365/1 Cānā görinse ṭarf ṭarf-ı ṭarf ʿiẕāruñ niḳābdan / Ḫalḳ āfitāb ṭoġdı ṣanurlar seḥābdan<br />
1107
2. taraf<br />
G287/1 Devr-i gül irdi ġonca-ṣıfat olma teng-dil / ʿAzm eyle ṭarf ṭarf-ı ṭarf gül-şene gül gibi gül açıl<br />
ṭarḥ ṭarḥ ṣalmak ṣalmak [1] [1] düzen kurmak<br />
G387/3 Bir ṭarḥ ṭarḥ ṣald ṣaldı ṣald ṣafḥa-i dehr-i dü-renge kim / Eşkāl-i Cemle naḳş görindi zamān zemīn<br />
ṭarḥ ṭarḥ-ı ṭarḥ ı nev ṣalmak ṣalmak [1] [1] yeni bir düzen kurmak<br />
K27/20 Kef-i cūduñ vücūd iḳlīmine bir ṭarḥ ṭarḥ-ı ṭarḥ ı nev ṣald ṣaldı ṣald / ʿİmāret buldı luṭfuñla sarāy-ı kühne-i dünyā<br />
tārī ārī ārīḫ ārī ḫ dimek [1] tarih düşürmek<br />
Kt21/2 İşitdüm fevtin ol Sulṭān-ı ʿālī-şānuñ ey Bāḳī / Didüm Didüm ttārī<br />
t tārī<br />
ārīḫin ārī ḫin ʿazm itdi beḳāya dār-ı dünyādan<br />
tārīk ārīk [1] [1] karanlık ‖ ıssız; bkz. ‘şeb-i tārīk’ md.<br />
G485/6 Ḳarşu ṭut şemʿ-i ruḫuñ biʾllāhi ben dil-ḫasteye / Künc-i tārīk ārīk içre ḳaldum çeşm-i bīmāruñ gibi<br />
1. yol<br />
ṭarīḳ ṭarīḳ [4]<br />
[4]<br />
K1/23 Tīġuñ ʿadem diyārına rūşen ṭarīḳdur ṭarīḳdur ṭarīḳdur / Aʿdā-yı dīni ṭurma ḳılıçdan geçür hemān<br />
G316/5 Muġaylān-ı belā ṭutmış ṭar ar arīḳ-i ar Kaʿbe-i vaṣluñ / Efendi ben o rāh-ı pür-ḫas u ḫāşākden geçdüm<br />
2. <strong>ve</strong>sile, imkan<br />
G141/4 Erbāb-ı ʿaşḳa ṣabr u tesellī ṭarīḳi ṭarīḳi ṭarīḳi yoḳ / Varan ḥarīm-i kūyuña nā-şād olup gider<br />
3. kul (padişahın yoluna kendini <strong>ve</strong>rme yöüyle)<br />
K2/43 Bu ṭarīḳuñ ṭarīḳuñ nice yıl künc-i medārisde yatup / Elemin çekmiş iken her birümüz nice zamān<br />
ṭarrār ṭarrār [1] [1] [1] yankesici, hırsız ‖ gönül çalan<br />
G380/4 Zülfi sāḥir ṭurrası ṭarrār ṭarrār ṭarrār şuḫ-ı şī<strong>ve</strong>-kār / Çeşmi cādū ġamzesi mekkār dirseñ işte sen<br />
1. dağıtmak<br />
tārumār ārumār eylemek/itmek eylemek/itmek [2]<br />
[2]<br />
G306/7 Bāḳī-<strong>ve</strong>ş āḫır eyledi ʿaczin müşāhade / Evrāḳın itdi defterinüñ tārumār ārumār ārumār gül<br />
2. perişan etmek, darmadağın etmek (‘cemʿiyyet-i ḫāṭır’ karşıtlığında)<br />
K6/4 Nūş-ı cān eyler göñül cemʿiyyet-i ḫāṭır bulur / Tārumār ārumār eyler yine ol gözleri mestān gelür<br />
ṭarz ṭarz [3] [3] üslup, edâ<br />
G471/7 Bāḳıyā ṭarz ṭarz-ı ṭarz şiʿr böyle gerek / Hem ẓarīfāne hem le<strong>ve</strong>ndāne<br />
Kt11/2 Dād-ı Ḥaḳdur bu süḫan her kişinüñ Bāḳī-vār / Ṭarz Ṭarz-ı Ṭarz eşʿārı pesendīde vü maḳbūl olmaz<br />
G508/7 Meddāḥ olalı çeşm-i ġazālāneñe Bāḳī / Ögrendi ġazel ṭarz ṭarzını ṭarz ını Rūmuñ şuʿarāsı<br />
ṭās ṭās [3] [3]<br />
[3]<br />
K19/32 Zār u ser-geşte-i ṭās ṭās-ı ṭās ġam idüp düşmenüñüñ / Pençe-i baḫtın ider beste-i şeş-der ḫātem<br />
K25/13 Ḳodı bir pāre yaḫı ṭās ṭās-ı ṭās zer-endūda felek / Ṣıvara tā Ramażān teşnelerin saḳḳā-vār<br />
G128/4 Şirār-ı nār-ı āhumla sipihrüñ ṭās ṭās-ı ṭās pūlādı / Döner her şeb belā bezminde cām-ı zer-nişānumdur<br />
ṭās ṭās ṭās ṭās ṭās [1]<br />
[1]<br />
Kt14/1 Yār bir meclis ḳurar mı kʾanda bu ġamgīn göñül / Devr elinden ṭās ṭās ṭās ṭās aġuyı bir dem içmeye<br />
ta taṣarruf ta ṣarruf [1] [1] [1] kullanabilme (akıl elini iradesi dışında hareket etme)<br />
K20/30 Şarāb-ı ḥayret ile şöyle mest ü medhūşam / Ne dest-i ʿaḳla ta taṣarruf ta taṣarruf<br />
ṣarruf ne pāy-ı fikre mecāl<br />
ta taṣavvur ta ṣavvur [2] [2] [2] düşünce, hayal<br />
G154/3 Gelmez vücūda naḳd-i viṣālüñ ta taṣavvur ta taṣavvur<br />
ṣavvurı ṣavvur / ʿAşḳuñ metāʿı ḫ˅āceleri çoḳ ziyān çeker<br />
1108
G426/7 Bu ta taṣavvurlar<br />
ta ṣavvurlar eger bāṭıl olursa nicʾolur / Ḳatı ḥayret yiridür bir gözüñ aç bī-çāre<br />
ta taṣavvur ta<br />
ṣavvur itmek itmek [2] [2] düşünmek, hayal etmek<br />
K1/32 Bārīk-bīn olanlar ider ḳaşlaruñ ḫayāl / Dendānuñı ta taṣavvur ta<br />
ṣavvur ider ider ṭabʿ-ı ḫurde-dān<br />
G446/1 Der-gāh-ı Ḥaḳḳa derd ile ʿāşıḳ niyāzda / Bāṭıl ta taṣavvur ta<br />
ṣavvur itmede itmede itmede zāhid namāzda<br />
ta taṣfiye ta taṣfiye<br />
ṣfiye itmek itmek [1] [1] saflaştırmak, arıtmak ‖ kalbi dünya kirlerinden arıtma<br />
G61/4 Ḫum gibi sen de ta taṣfiye ta taṣfiye<br />
ṣfiye-i ṣfiye bāṭın it yüri / Dergāh-ı mey-fürūş ulu ḫānḳāhdur<br />
ta taṣvīr ta ṣvīr [2] [2] [2] resim, nakış<br />
G468/2 Saña ta taṣvīr ta taṣvīr<br />
ṣvīr-i ṣvīr māhı beñzedince / Ne gözler nūrını dökdi sitāre<br />
G423/3 Nāle beñzer tenümüñ didi gören ta taṣvīrin ta ṣvīrin / Āferīn anı ḳalemden çıḳaran üstāde<br />
ta taṣvīr ta<br />
ṣvīr itmek itmek [4] [4] [4] çizmek ‖ resimlemek<br />
K24/42 Levḥ-i ḫāṭırda ḫaṭuñ naḳşını ta taṣvīr ta ṣvīr itdüm itdüm / Olmadın ṣafḥa-i gül-zāra muṣav<strong>ve</strong>r sünbül<br />
G246/3 Gelürse bir yire naḳḳāş-ı ʿālem / Bu resm ile seni ta taṣvīr ta īr ider ider yoḳ<br />
G310/3 Nazenīn ebrūlaruñ ḥaḳḳā ki ḳılmış ḳıl ḳalem / Ḥüsnüñi şol dem ki ta taṣvīr ta ṣvīr itmi itmiş itmi üstād-ı ezel<br />
G421/7 Naḳş-ı ḥüsnüñ kimse Bāḳī gibi ta taṣvīr ta ṣvīr itmeye itmeye itmeye / Ṣafḥa-i eşʿārda anca ḳalemler aşına<br />
ṭa ṭaş ṭa ş [3] [3] bkz. ‘işigi ṭaşı’ md.<br />
K27/11 İrem bāġı aña nisbet degül bir ṭaşına ḳıymet / Egerçi ḳıymeti ṭa ṭaş ṭa iledür bünyādı ser-tā-pā<br />
K27/11 İrem bāġı aña nisbet degül bir ṭa ṭaşına ṭa ṭaşına<br />
şına ḳıymet / Egerçi ḳıymeti ṭaş iledür bünyādı ser-tā-pā<br />
G24/2 Nice cām-ı Cem nice mirʾāt-ı İskender dilā / Dest-i miḥnetden cefā ṭa ṭaşıyla ṭa şıyla bulmışdur şikest<br />
ṭa ṭaş ṭa<br />
ş atmak atmak [2] [2] taş atmak ‖ söz dokundurmak<br />
G134/4 Yollarda görse aġladuġum baña ṭa ṭaş ṭa ş atar atar / Gāhī bu çeşm-i eşk-feşānı siler geçer<br />
G283/4 Başdan mürġ-i aḳıl uçmaz idi başından / Ṭıfllar üstine ṭa ṭaş ṭa ş atmasalar atmasalar Mecnūnuñ<br />
ṭa ṭaş ṭa<br />
ş ḳondurmak ḳondurmak [1] [1] taş fırlatmak ‖ yüzük taşı ‖ söz dokundurmak<br />
K5/24 Aña her gūşeden bir ṭaʿne ṭa ṭaşın ṭa şın ḳondururlard<br />
ḳondururlardı ḳondururlard / Nigīnüñle muʿārıż görseler mühr-i Süleymānı<br />
ṭa ṭaşa ṭa<br />
şa ṭutmak ṭutmak [1] [1] [1] taşlamak ‖ hücum etmek<br />
G103/1 Cünd-i şitāyı ṭa ṭaşa ṭa şa ṭutup ṭutup yine jāleler / Ḳaṣd itdiler ki milket-i gül-zārı alalar<br />
1109<br />
ṭa ṭaşlar ṭa<br />
şlar şlar ba baṣmak ba ṣmak [1] [1] taş yağdırmak, taş savurmak ; ‘baṣmak’ın atmak, savurmak, yağdırmak<br />
anlamları için bkz. TS, C. I, s. 413.<br />
G17/4 Ne ṭa ṭaşlar ṭa şlar ba baṣd ba baṣd<br />
ṣdı ṣd seng-endāz-ı āhum deyr-i gerdūna / Düşen altun ḳayalardur degül vaḳt-i seḥer kevkeb<br />
ṭaşır aşır aşırġatmak aşır ġatmak [1] [1] taşırmak<br />
K5/20 Seḫā resminde ḥaddinden tecāvüz eylemez deryā / Kef-i cūduñ ṭa ṭaşır ṭa ṭaşır<br />
şırġatmaz şır ġatmaz kerem vaḳtinde ʿummānı<br />
ṭa ṭaşmak ṭa şmak [1]<br />
[1]<br />
G107/5 Cūy-ı ḥüsn ābı ṭa ṭaşup ṭa şup çıḳmış o servüñ biline / Bāḳıyā ṣanma miyānında ṭuran ḫançerdür<br />
ṭa ṭaşt ṭa şt [1] [1] leğen; bkz. ‘bāmdan düşmek’ md.<br />
K25/15 Bāmdan düşdi dilā ṭa ṭaşt ṭa ṭaşt<br />
şt-ı şt meh-i nev bu gice / Güft ü gūy ile pür olsa nʾola şehr ü bāzār<br />
Tat Tatār Tat Tatār<br />
ār [3] [3] [3] Bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 434; ayrıca bkz. ‘yaġı Tātār’ md.<br />
1. akıncı, savaşçı; zalim<br />
K14/24 Dem-i aʿdā ile deşt-i cihānı lāle-zār itdi / Sipāh-ı berḳ-reftār-ı Tat Tatāruñ Tat<br />
āruñ tīr-bārānı<br />
K18/45 Ṭurralar milket-i Çīn nāfe-i müşgīn ol ḫāl / Gözüñ āhū-yı Ḫuten ġamzelerüñdür Tātār ātār<br />
2. Tatar ahusu; bkz. ‘nāfe-i Tatār’ md.
M1/IV/4 Añduḳça būy-ı ḫulḳuñı derdüñle lāle-<strong>ve</strong>ş / Olsun derūn-ı nāfe-i müşg-i Tātār ātār tār<br />
tātār ātār ātār-ı ātār ı ı ġamze ġamze [3] [3] yağmacı, çapulcu gamze ‖ zalim gamze; bkz. ‘ġamzesi Tātār’ md.<br />
G242/2 ʿAşḳuñ yolında bulmadı dil emn ü rāḥatı / Tātār ātār ātār-ı ātār ı ġamzeñ ġamzeñ eyledi yaġmā ḳonaḳ ḳonaḳ<br />
G414/4 Deşt-i ġamda her yaña tenler getürdi seyl-i ḫūn / Ṭurmayup Tātār ātār ātār-ı ātār ı ġamzeñ ġamzeñ tīr-bārān itmede<br />
G484/3 Hezārān ʿöẕr-i leng eyler ḳaçar meydāna gelmezdi / Eger Tātār ātār ātār-ı ātār ı ġamzeñ ġamzeñ ġamzeñ daʿ<strong>ve</strong>t itse cenge Tīmūrı<br />
ṭatlu ṭatlu ṭatlu dil dil [1] [1] yumuşak, güzel söz<br />
G274/3 Telḫ-kām itme beni dostum acı söz ile / Lebüñ emdürmez iseñ ṭatlu ṭatlu dilüñ dilüñ bārī gerek<br />
ṭavāf ṭavāf eylemek/itmek eylemek/itmek [2] [2] etrafını dolaşmak ‖ Kabe’nin etrafını dolaşmak<br />
G231/5 Bāḳıyā ister iseñ ḳalbe ṣafā virmek eger / Kaʿbe-i kūyına var döne döne eyle eyle ṭavāf<br />
ṭavāf<br />
G10/3 Bir kez ṭavāf ṭavāfın ṭavāf ın itmegi itmegi biñ ʿömre virmezin / Ey ḥācī saña Kaʿbe baña kūy-i dil-rübā<br />
ṭavf ṭavf [1] [1] tavaf etmek<br />
G465/2 Ey kāş ṭavf ṭavf-ı ṭavf Kaʿbe-i kūy-ı nigār içün / Hem-rāh olaydı ḫāk-i vücūdum ṣabāyile<br />
ṭavḳ ṭavḳ [3] [3] esirlerin boynuna geçirilen halka/tasma<br />
G163/2 Ḫurşīd esīr-i ʿaşḳuñ olupdur eşiʿʿadan / Boynında ṭavḳ ṭavḳ-ı ṭavḳ<br />
şevḳ ile zencīr-i zer çeker<br />
K19/13 Ṭavḳ Ṭavḳ-ı Ṭavḳ zerrīn ṭaḳınup yine ḳazıtmış ḳaşın / İḫtiyār eylemiş üslūb-ı Ḳalender ḫātem<br />
K19/26 Ṭavḳ Ṭavḳ-ı Ṭavḳ fermāne çeküp gerden-i teslīmlerin / Nice āzādeleri eyledi çāker ḫātem<br />
ṭavḳ ṭavḳ u u kemer kemer [1] [1] gerdanlık <strong>ve</strong> kemer (güzelin boynu <strong>ve</strong> belini sarmaları yönüyle)<br />
G277/3 Ḳandasın biz de gel ey āfet-i devrān görelüm / Nice bir öpe ḳuca görişe ṭavḳ ṭavḳ u u kemerüñ<br />
kemerüñ<br />
ṭavr ṭavr [1] [1] hal, keyif ‖ musikide icra üslubu; bkz. ‘zamāne ṭavrı’ md.<br />
G58/3 Her gedā-ṭabʿ añlamaz āyīn-i Cemdür bezm-i mey / Bunda bir şāhāne ṭavr ṭavr u özge ʿālem vardur<br />
ṭāvūs ṭāvūs [9] [9] bkz. ‘İrem ṭāvūsı’ md.<br />
G420/3 Ṭāvūs Ṭāvūs gibi cil<strong>ve</strong> ḳılup bāġ-ı ʾīşumuz / Reşk-i cinān u ravża-i Rıḍvān u ḥūr ide<br />
G295/2 Ṭāvūsdur Ṭāvūsdur ki ravżada cevlāna başlamış / Ruḫsāruñ üzre zülf-i semen-bū degüldür ol<br />
M3/V/2 Āsmānuñ gūşe-i bām-ı zümürrüd-fāmına / Ḳadri ṭāvūs ṭāvūsı ṭāvūs çıḳup gün gibi cevlān eylesün<br />
G414/2 Ṭurralar boynın burup ḥüsnin temāşālanmada / Zülfi ṭāvūs ṭāvūsı ṭāvūs İrem bāġında cevlān itmede<br />
K2/4 Ol zamān irdi ki biñ şevḳ ile ṭāvūs ṭāvūs-ı ṭāvūs neşāṭ / İde ṣaḥn-ı ḥarem-i bāġ-ı cihānda cevlān<br />
M1/VII/7 Cevlāne gitdi ravżaya ṭāvūs ṭāvūs-ı ṭāvūs bāġ-ı ḳuds / Ferr-i hümā-yı evc-i saʿādet-mesīri gör<br />
G78/7 Destān-serā-yı midḥati şāḫ-ı ṭarabda naġme-sāz / Ṭāvūs Ṭāvūs-ı Ṭāvūs baḫt u devleti bām-ı felekde cil<strong>ve</strong>-ger<br />
K24/16 Bürüdi kendinüñ eṭrāfını bāl ü per ile / Yine ṭāvūs ṭāvūs-ṣıfat ṭāvūs ıfat cil<strong>ve</strong>ler eyler sünbül<br />
G180/3 Ṭāvūs Ṭāvūs-vār Ṭāvūs ār ār cil<strong>ve</strong>ler itmekde bāġda / Gūyā ki nev-ʿarūsa dönüpdür şükūfe-zār<br />
ṭāvūs ṭāvūs ḳuyruġ ḳuyruġı ḳuyruġ ı çekmek çekmek [1] [1] bkz. ‘düm-i ṭāvūs’ md.<br />
G250/5 Mis̱āl-i ḥüsnüñe ṭāvūs ṭāvūs ḳuyruġ ḳuyruġı ḳuyruġ çekeli / Cihānı ḥükmüñe rām itdi ser-be-ser zülfüñ<br />
ṭāvūs ṭāvūs-ı ṭāvūs ı zerr zerrīn zerr<br />
īn īn-bāl īn āl [2] altın kanatlı tavus<br />
G39/2 Cāme-i dībā ile ṭāvūs ṭāvūs-ı ṭāvūs ı zerr zerrīn zerr<br />
īn īn-bāldür īn āldür / Dil-rübā kim eyler ol reftār ile cevlān-ı ʿīd<br />
G72/2 Tāb-ı zülfüñle göñül ḳılduḳça āh-ı āteşīn / Dūd-ı dil cevlān ider ṭāvūs ṭāvūs-ı ṭāvūs ı zerr zerrīn zerr<br />
īn īn-bāl īn āl olur<br />
ṭāvūs ṭāvūs-ı ṭāvūs ı ı zerr zerrīn zerr<br />
īn īn-bāl īn āl ü per [1] [1] altın kanatlı tavus<br />
G318/2 Ṣaḥn-ı felekde cil<strong>ve</strong>-ger ṭāvūs ṭāvūs-ı ṭāvūs ı zerr zerrīn zerr<br />
īn īn-bāl īn āl ü per / Bāġ-ı cihān pür-nūr u fer ʿālem gül-istān-ı İrem<br />
1. dayamak<br />
ṭayanmak ṭayanmak [3]<br />
[3]<br />
G258/5 Bir içim ṣu istedi hecrüñde Bāḳī ḫaste-dil / Virmedi ḳaṭʿā cevāb aña ṭayand ṭayandı ṭayand ḫançerüñ<br />
1110
2. dayanmak ‖ gü<strong>ve</strong>nmek<br />
G192/3 Biz müttekā-yı zer-keş-i cāha ṭayanmazuz ṭayanmazuz / Ḥaḳḳuñ kemāl-i luṭfınadur istinādumuz<br />
G265/5 S̱ebāt-ı dehre ṭayanmaḳ ṭayanmaḳ olurdı ey Bāḳī / Ṭuraydı ʿahdine ʿālemde dönmeyeydi felek<br />
ṭayan ṭayanı ṭayan ı görmek görmek [1] [1] dayanıp durmak, dayanmakta sebat etmek; bkz. TS. C. IV, s. 1030.<br />
G77/5 Pīrāne-ser elüñde ʿaṣā-<strong>ve</strong>ş piyāle ṭut / Nā-geh ṭoḳınsa bād-ı ḥavādis̱ ṭayan ṭayanı ṭayan ı gör<br />
gör<br />
ṭāyiʿ ṭāyiʿ-i ṭāyiʿ i emr emr-i emr<br />
i Ḫudā Ḫudā [1] [1] Allah’ın emirlerini yerine getirici ‖ Kanunî Süleyman<br />
K2/11 Ḥāfıẓ-ı dīn-i ḳavī ḥāmī-i şerʿ-i Nebevī / Ṭāyiʿ Ṭāyiʿ-i Ṭāyiʿ i eemr<br />
e<br />
mr mr-i mr i Ḫudā Ḫudā tābiʿ-i naṣṣ-ı Ḳurʾān<br />
ṭayr ṭayr eylemek eylemek eylemek [1] [1] savurmak, uçurmak<br />
G433/3 Nefesüñ rūḥ virüp tā ola mürġ-i bāmuñ / Ey Mesīḥā-dem ölürsem gilümi ṭayr ṭayr eyle<br />
eyle<br />
tażarru tażarruʿ tażarru ʿ demleri [1] yalvarıp yakarma zamanları ‖ dua zamanı<br />
G155/7 Tażarru Tażarruʿ Tażarru ʿ demleri geldi Cenāb-ı Ḥaḳḳa ey Bāḳī / İdüp Fetḥ āyetin ezber dilin ḳılsun revān ḫançer<br />
tāze āze [16]<br />
[16]<br />
1. yeniden ‖ taze<br />
K27/18 Hezārān mürdeye bir demde luṭfuñ tāze āze āze cān virdi / Mesīḥā resm ü āyīnin muḥaṣṣal eyledüñ iḥyā<br />
G181/1 Bahār eyyāmı geldi tāze āze āze ʿāşıḳlıḳ zamānıdur / Ṣular cūş itdügi demdür bulanıḳlıḳ zamānıdur<br />
G340/1 ʿArż-ı ḥüsn it niyāza başlayalum / Naġme-i ʿaşḳa tāze āze başlayalum<br />
K18/2 Taze Taze cān buldı cihān irdi nebātāta ḥayāt / Ellerinde ḥarekāt eyleseler serv ü çenār<br />
2. taptaze<br />
G12/2 ʿĀrıżuñda ol iki zülf-i girih-gīrüñ senüñ / Ṣuya ḳonmış iki ġarrā tāze āze āze sünbüldür baña<br />
G217/2 Ruḫların teşbīh idersem nʾola cennet bāġına / Eksük olmaz tāze āze āze şeftālūler anda yaz u ḳış<br />
G454/1 Nem-i eşkümle göñül dāġı dem-ā-dem tāze / Gül-i ruḫsāruñ ile gül-şen-i ʿālem tāze āze<br />
3. körpe ‖ yeni açmış (güzel <strong>ve</strong> parlak olma yönüyle)<br />
G60/3 Sen ṭarā<strong>ve</strong>t bāġınuñ bir ġonca-i ḫandānısın / Jāle düşmiş tāze āze gül bir aġlamış ṣūretlüdür<br />
G122/3 Dil-beste olma terligine tāze āze ġoncanuñ / Ol pīrehende cil<strong>ve</strong> ḳılan gül-ʿiẕārı gör<br />
G301/5 Bāġ-ı ḥüsn-i şāha baḳ görmek dilerseñBāḳıyā / Baḫt u devlet nev-bahārında açılmış tāze āze gül<br />
G302/1 Ṣubḥ-dem bülbül niyāz itdükçe geldi nāze gül / Rāz-ı ʿaşḳı der-miyān itdi açıldı tāze āze gül<br />
G454/5 Olıcaḳ ḫūb göñül virmege ʿirfān ehli / Şiʿr-i Bāḳī gibi hem şūḫ gerek hem tāze āze<br />
4. yeni<br />
G301/4 Vaṣf-ı ḥüsn-i yār ile bir tāze āze dīvān baġlasun / Tār-ı zülf-i ḥūrdan bend eylesün şīrāze gül<br />
G489/2 Ġamuñla farḳuma bir tāze āze āze naʿl kesmiş idüm / Başumda āle boyanmış per-i küleng oldı<br />
5. yeşil<br />
G321/4 Dildür saña ʿarż itmege aḥvālümi gūyā / Ḳabrümdeki ḫāk üzre biten tāze āze giyāhum<br />
6. devamlı kanamakta<br />
G454/1 Nem-i eşkümle göñül dāġı dem-ā-dem tāze āze / Gül-i ruḫsāruñ ile gül-şen-i ʿālem tāze<br />
tāze āze vü vü ter ter [2] [2] taptaze, tazecik; bkz. ‘ter ü tāze’ md.<br />
K3/30 Duʿā idelüm rūy-ı iḳbāl u baḫtı / Dem-ā-dem ola gül gibi tāze āze vü vü ter<br />
ter<br />
G130/4 Eflāk devr-i dāʾim ile ṭurmayup ṣular / Neşv ü nemāda tāze āze vü vü ter ter ṣaḥn-ı sebze-zār<br />
tāze āze bahār bahār [2]<br />
[2]<br />
G240/1 Seyr-i gül-şende ne ḥāṣıl bile yār olmayıcaḳ / Şāḫ-ı gülden ne biter tāze āze bahār bahār olmayıcaḳ<br />
G537/1 ʿĀlemi tāze āze bahār bahār bahār itdi ruḫ-ı zībāsı / Virdi āfāḳa żiyā ṭalʿat-i meh-sīmāsı<br />
1111
tāze āze cevān cevān [3] [3] taze civan/delikanlı<br />
K19/10 Vādī-i ʿaşḳa düşüp tāze āze cevān cevān sevdi meger / Bükdi ḳaddin nitekim pīr-i muʿammer ḫātem<br />
G75/4 Pīrlikde bu dü-tā ḳaddümi çeng eylemege / Neydügin bilmeyüp ol tāze āze cevān cevānum cevān um özenür<br />
G469/2 Devr-i gül irdi tāze āze cevāndur cevāndur cihān yine / Saʿy eyle ʿīş u ʿişrete ʿahd-i şebābda<br />
tāze āze çemen çemen çemen [1] [1] ‘lāle’ paralelliğinde<br />
K17/4 Ṣaḥrāyı ḳıldı lāle Bedaḫşān vilāyeti / Gül-zārı itdi tāze āze çemen çemen mülk-i sebze-zār<br />
tāze āze dā dāġ dā ġ [6]<br />
[6]<br />
K8/3 Gören bezm-i maḥabbetde vücūdum naḫl-i gül ṣandı / Ser-ā-pā tāze āze āze dā dāġumdan dā ġumdan bu cism-i nā-tevān üzre<br />
G492/3 Eksük olmaz sīneden gül gibi tāze āze dā dāġlar dā dāġlar<br />
ġlar / Nāleler ḳılsa ،‘aceb mi mürġ-i dil bülbül gibi<br />
G53/1 Mihr-i ruḫuñla dilde kimüñ tāze āze dā dāġı dā var / Tāb-ı çerāġ-ı şems u ḳamerden ferāġı var<br />
G150/2 Fetīli şuʿle virür tāze āze dā dāġlar dā ġlar yaḳdum / Murādum ol ki ide sīnede mekān ülker<br />
G156/2 Dir gören tāze āze āze dā dāġı dā başumda / Ne güzel ḳırmızı ḳaranfül olur<br />
G66/3 Tāze āze dā dāġumla dā<br />
ġumla ser ü sīne nʾola zeyn olsa / Kūh u deşt ey yüzi gül lāle-i ḥamrā yiridür<br />
tāze āze āze dil dil-ber dil ber ber [1] [1]<br />
G513/5 Tāze āze āze dil dil-ber dil<br />
ber sevdi Bāḳī şimdi fikr-i vaṣl ider / Bir güzel eglencesi var bir laṭīf endīşesi<br />
tāze āze āze fidanlar fidanlar [1] [1] boy boy fidanlar ‖ ince uzun güzeller<br />
G242/5 Ḳaddüñ nihāli ruḫlaruñ āli gerek bize / Gül deste deste tāz āz āze āz e fidanlar ḳucaḳ ḳucaḳ<br />
tāze āze nihāl nihāl [2] [2] taze fidan<br />
K21/4 Zemīne dāmen-i ebr ile ṣaçdı sīmi felek / Bu ḥāleti göricek māʾil oldı tāze āze āze nihāl<br />
nihāl<br />
G183/3 Gül-şen-i bāġ-ı maḥabbetde diker tāze āze nihāl nihāl / Her elif kim sīneme ol ḳāmeti ʿarʿar çeker<br />
tāze āze vü vü ḫo ḫoş-ter ḫo ter [ [1] [<br />
1] taptaze, tazecik<br />
K24/35 Ḫūb olur ʿārıżuñ üstinde o ḫaṭṭ-ı müşgīn / Āb-ı nāb içre ṭurur tāze āze vü vü ḫo ḫoş-ter ḫo ter ter sünbül<br />
tāze āze āze-cev āze cev cevān cev ān [1] [1] genç<br />
M8/IV/1 Pāk-rū tāze āze āze-cev āze cev cevāndur cev āndur baña cānumdan eʿaz<br />
tāze āze āze-ter āze ter [1] daha taze<br />
G33/4 Ṭarā<strong>ve</strong>t kesb ider olsañ ʿaraḳ-nāk / Olur berg-i semenden tāze āze āze-ter āze ter ruḫ<br />
tāze āze tāze tāze [1] [1] yeni yeni<br />
G166/2 Benüm bilmezdi kimse ʿāşıḳ-ı şeydālıġum hergiz / Tenümde tāze āze āze tāze tāze tāze yaḳmasam dāġ-ı maḥabbetler<br />
tāze āze tāze tāze dā dāġlar dā ġlar [2]<br />
[2]<br />
G176/4 Gūyiyā yir yir açılmış lālelerdür ḫākde / Sīne üstinde görinen tāze āze tāze tāze dā dāġlar dā ġlar<br />
Mtl 5 Tāze āze tāze dā dāġlarla dā<br />
ġlarla ḳanlu ḳanlu şerḥalar / Ḫırḳa-i Hindūya döndürdi ten-i ṣad-çākimüz<br />
tāze āze itmek itmek [1] [1] tazelemek ‖ yenilemek<br />
G454/2 Tāzeler derd-i dili miḥnet-i eyyām-ı firāḳ / Dāġın abdāluñ ider ider māh-ı Muḥarrem tāze āze āze<br />
tāze āze ṭutmak ṭutmak [1 [1] [1 ] soldurmamak ‖ kurutmamak; bkz. ‘ter ṭutmak’ md.<br />
G454/3 Rūz-ı hecrinde güler dāne-i eşküm göricek / Berg-i güldür ki ṭutar ḳaṭre-i şeb-nem tāze āze<br />
tāzelemek āzelemek [7] [7] yenilemek ‖ canlandırmak<br />
G331/3 Var ise tāzeledi āzeledi bāġ-ı nihāl-i emelin / Reşeḥāt-ı ḳalem-i ḥażret-i sulṭān-ı kerem<br />
G529/3 Bir pāre yaşum tāzeledi āzeledi āzeledi vādī-i derdi / Mecnūn gideli lāle-i miḥnet ṣola yazdı<br />
M6/I/3 Çün tāzelendi āzelendi āzelendi gül-şen-i ʿālem bahār ile<br />
G122/6 Dāġ-ı derūn-ı sīne nice tāzelenmesün<br />
āzelenmesün / Gül ḫırmenine āteş uran nev-bahārı gör<br />
1112
K25/31 Ravża-i ʿilm-i ṭarā<strong>ve</strong>tde nem-i ḫāmeñ ile / Tāzeler āzeler gül-şen ü bāġı nitekim ebr-i bahār<br />
G454/2 Tāzeler āzeler derd-i dili miḥnet-i eyyām-ı firāḳ / Dāġın abdāluñ ider māh-ı Muḥarrem tāze<br />
G509/4 Tāzeler āzeler ol sünbül-i müşgīni beñzer yāsemīn / Eylemiş peydā gümiş dendānelü bir şāneyi<br />
tāziyāne āziyāne āziyāne [1] [1] mızrap ‖ kırbaç<br />
G484/4 Gice ḳan oldı meclisde bulındı bu diyü muṭrıb / Bir iki tāziyāneyle āziyāneyle bu gün söyletdi ṭanbūrı<br />
ta taʿẓīm ta ʿẓīm [1] [1] hürmet ederek, saygıyla<br />
K14/7 Bisāṭ-ı emni basṭ itdi basīṭ-i arża iḳbāli / Ne deñlü ḳılsa ta taʿẓīmi ta<br />
ʿẓīmi felek ol şāha erzānī<br />
te teʿāla’llāh! te ʿāla’llāh! [2] [2] maşallah!, ne güzel!<br />
K27/1 Te Teʿālaʾllāh Te ʿālaʾllāh zehī ṭāḳ-ı bülend-i āsmān-āsā / Hezār aḥsent ey burc-ı felek-ḳadr u semā-sīmā<br />
G215/3 Te Teʿālaʾllāh Te ʿālaʾllāh ne ebrūlardur ol ḥüsn āfitābında / Ġamından ḳāmeti māh-ı şeb-efrūzuñ hilāl olmış<br />
tem temāşā tem<br />
şā eylemek [1] bir özge temaşa ile bakmak<br />
K15/1 Cihān bāġına virdi revnaḳ-ı firdevs-i aʿlāyı / Tem Temāşā Tem şā eyle ṣunʿ-ı Ḥażret-i Bārī Teʿālāyı<br />
teb teb [6] [6] sıtma, humma<br />
G101/5 Bāḳī yanardı tāb-ı teb teb-i teb hecr-i yār ile / Ṣu sepmeyeydi yüregine şiʿr-i āb-dār<br />
G200/1 Dil teb teb-i teb i hecr-i yāre ḳatlanmaz / Kimse iḥrāḳ-i nāre ḳatlanmaz<br />
G381/3 Bir ḥarāret baġladum tāb-ı teb teb-i teb i i ʿaşḳuñla kim / Sūzumı defʿ eylemez nūş eylesem deryāyı ben<br />
G442/5 Çün teb teb-i teb i ʿaşḳıyla yāruñ Bāḳıyā sūzān degül / Bu ḥarāretler nedür ḫurşīd-i ʿālem-tābda<br />
K19/12 Nusḫa yazdursa ʿaceb olmaya bādām üzre / Teb Teb-i Teb hicrāna ʿilāc eylemek ister ḫātem<br />
G344/2 Teb Teb-i Teb tāb-ı maḥabbetden şu deñlü nā-tevānem kim / Ḥayātum gül-şeninde zaʿferān oldı ruḫ-ı zerdüm<br />
teb teb ṭutmak ṭutmak [2] [2] [2] sıtma tutmak ‖ titreme gelmek<br />
K1/22 Lerzende görse ḫavfuñ ile teb teb ṭutar ṭutar ṣanur / Baġlar şihāb gerden-i gerdūna rīsmān<br />
G137/6 Şāh u dervīşe ber-ā-ber yitişür ceẕbe-i ʿaşḳ / Ḥaṣılı teb teb ṭut ṭutıca ṭut<br />
ıca ıcaḳ ıca her kişi yeksān ditrer<br />
tebd tebdīl tebd īl itmek [1] çevirmek<br />
G495/5 Virelüm cānı dilā būs-ı dehān-ı yāre / ʿĀḳıbet yoḳlıġa tebd tebdīl tebd īl iderüz varlıġı<br />
teb tebḫāle teb ḫāle [2] uçuk<br />
G518/3 Seg raḳībe nicʾolur göstereyin ölmez isem / Dehen-i yāre uyuzlanmaġı teb tebḫāle teb<br />
ḫāle gibi<br />
G190/1 Dehān-ı ġonca-i ḥamrāda gūyā jāleler yir yir / Olupdur laʿl-i dil-berde dilā teb tebḫāleler teb tebḫāleler<br />
ḫāleler yir yir<br />
Tebr Tebrīz Tebr īz [3]<br />
K8/14 Dilerse aḳıdur āb-ı revānı ḫāk-i Tebr Tebrīze Tebr īze / Dilerse ḫāk-i Tebrīzi döker āb-ı revān üzre<br />
K8/14 Dilerse aḳıdur āb-ı revānı ḫāk-i Tebrīze / Dilerse ḫāk-i Tebr Tebrīzi Tebr īzi döker āb-ı revān üzre<br />
G546/6 Ġubār-ı naʿl-i esbin dīde-i aʿdāya küḥl itdi / Ne Tebr Tebrīzin Tebr Tebrīzin<br />
īzin ḳodı ceddüñ ne Ḳazvīn ü Ṣıfāḥānı<br />
tecell tecellī tecell ī [2] [2] bkz. ‘nūr-ı tecellī’ md.<br />
G1/2 Bir yirde ki pertev ṣala envār-ı tecell tecellī tecell ī / Ḥācet mi ḳalur mihr ü meh-i en<strong>ve</strong>re cānā<br />
G132/3 Cemālüñ şevḳıne döymez göñüller / Tecell Tecellī Tecell tābına ṣabr eylemez Ṭūr<br />
tecerrüd tecerrüd [1]<br />
[1]<br />
evlenmeme; bkz. ‘ehl-i tecerrüd’ md.<br />
G344/4 Mürīd-i ʿaşḳ oldum ben tecerrüd tecerrüd iḫtiyār itdüm / Eger meyl eyler isem bir zen-i dünyāya nā-merdüm<br />
tecribe tecribe [1]<br />
[1]<br />
G303/3 Meydür miḥekk-i tecribe tecribe-i tecribe pīr-i mey-fürūş / ʿArż eyle naḳd-i ḳalbüñi ṣāḥib-ʿayāre gel<br />
tecr tecrīd tecr īd [1] [1] dervişlik (dünya işlerinden el çekme bağlamında); bkz. ‘ehl-i tecrīd’ md.<br />
G371/2 Eşcār-ı bāġ ḫırḳa-i tecr tecrīde tecr īde girdiler / Bād-ı ḫazān çemende el aldı çenārdan<br />
1113
ted tedārük ted ārük eylemek eylemek [1] [1] hazırlık yapmak<br />
G337/6 Ted Tedārük Ted ārük eyle bu çaġlar geçer gider ḳalmaz / Zamān-ı furṣatı seyl-i revāna beñzetdüm<br />
tedb tedbīr tedb īr [5]<br />
1. idare, tasarruf<br />
G277/6 Cümle tedb tedbīr tedb īr pes-i perdeden üstāduñdur / İḫtiyārī mi ṣanursın ḥarekātın ṣu<strong>ve</strong>rüñ<br />
2. çare, önlem<br />
M1/VIII/5 Tedb Tedbīri Tedb īri gör ki irmedi kimse ḫayāline / Āṣaf cihāna gelse göreydi <strong>ve</strong>zāreti<br />
K27/13 Nice maṭbūʿ u mevzūn olmaz ol ḳaṣr-ı muʿallā kim / Aña miʿmār ola tedb tedbīr tedb tedbīr<br />
īr-i īr ṣāḥib-reʾy-i mülk-ārā<br />
K1/7 Tedb Tedbīr Tedb Tedbīr<br />
īr-i īr muʿẓamāt-ı umūr-ı cihān içün / Yaḳmışdı şemʿ-i fikreti Bircīs-i nükte-dān<br />
K22/24 Āfet-i bād-ı ḫazāndan tā ebed maḥfūẓ olur / Bāġ-ı dehre ḥüsn-i tedb tedbīrüñ tedb<br />
īrüñ olursa bāġ-bān<br />
tedb tedbīr tedb īr itmek [1] hazırlanmak<br />
G177/1 Ne revādur ki müjeñle ḳaşuñ el bir ideler / Beni öldürmek içün reʾy ile tedb tedbīr tedb tedbīr<br />
īr ideler<br />
terk terk [1] [1] dünyadan elini eteğini çekmek; bkz. ‘tecrīd’ md.<br />
G74/1 Terk Terk-i Terk dünyī-i denī ḫalḳa tedennī görinür / Çeşm-i ʿuşşāḳa ne dünyī vü ne ʿuḳbī görinür<br />
teff teff [1] [1] sıcaklık<br />
M2/I/5 Āb u tābın giderüp teff teff-i teff semūm-ı ḳahrı / Berg-i nīlūfere döndürdi gül-i ḫandānı<br />
tefr tefrīḥ-i tefr i ru ruḥ ru<br />
ḥ ḥ itmek [1] ruha ferahlık <strong>ve</strong>rmek, iç açmak<br />
G253/4 Ḫurrem olsa ġam degül eşk-i revānum görse yār / ʿĀdeti tefr tefrīḥ-i tefr i ru ruḥ ru<br />
ḥ itmekdür aḳar ṣularuñ<br />
1. boş<br />
teh tehī teh ī [3]<br />
G279/6 Şarāb-ı nābdan ḫumlar teh tehī teh ī ḫum-ḫāneler tenhā / ʿAceb ḫālīligin buldı riyā ehli bu meydānuñ<br />
G292/6 Çoḳ teh tehī teh ī devr ide bu sāġar-ı mīnā bizden / Var iken şīşede bāḳī hele sāḳī berü gel<br />
2. boşu boşuna<br />
G288/4 Meclisde būseñe ṭolaşur şöyle añların / Cāmuñ efendi bir ġarażı var teh tehī teh ī degül<br />
teh tehī-dest teh dest [1] eli boş ‖ fakir, züğürt<br />
G351/4 Teh Tehī-dest Teh dest dest olsañ ey rind-i gedā ġam çekme kim elde / Zer-i sürḫ olmasun gül-gūn şarāb-ı dil-güşā olsun<br />
te teʾḫīr te ʾḫīr [1] [1] geciktirme<br />
G328/11 Hīç te teʾḫīre te ʾḫīre yir yoḳ ey Bāḳī / Niyyet-i ḫayrdur hemān idelüm<br />
tek tek [10] [10] yeter ki, yalnız; bkz. TS. C. II, s. 1060-61.<br />
G65/5 İrişsün Kaʿbe-i kūy-ı rıżāña tek tek tek dil-i Bāḳī / Ḥarīm-i ḥürmetüñ ḳurbında ḳurbān ile irżādur<br />
G199/1 Eger biñ zaḫm ura ġamzeñ ten-i ʿuryāne incinmez / Ucından tek tek hemān bir ḥiṣṣe çıḳsun cāne incinmez<br />
G211/2 Çāk çāk itsün beni şemşīr-i ġamzeñ şāne-<strong>ve</strong>ş / Zülfüñe tek ʿāḳıbet olsun müyesser dest-res<br />
G333/4 Dil-i pür-iştiyāḳı te tek te k viṣālüñ ʿīdına irgür / Eger ḳurbān dilerseñ yoluña cānlar fidā ḳıblem<br />
G338/1 Şeb-nem gibi ṣaçılsun ḳoñ eşk-i firāvānum / Güller gibi açılsun tek ġonca-i ḫandānum<br />
G352/4 Ne deñlü telḫ-kām eylerse nūş it zehr-i eyyāmı / Ḫayāl-i laʿl-i nābı tek tek şarāb-ı ḫoş-güvār olsun<br />
G372/2 Viṣālüñ bezmine tek tek maḥrem eyle cān-ı maḥrūmı / İçerlerse ḥarāmī gözlerüñ ḳanum ḥelāl olsun<br />
G372/5 Dirīġ eyler mi Bāḳī cānı ḳurbān olduġum senden / Fidā yoluña varı tek tek hemān ʿīd-ı viṣāl olsun<br />
G338/2 Ben āb-ı revān itmek cān üzre gözüm yaşın / Tek Tek meyl-i kenār itsün ol serv-i ḫırāmānum<br />
G353/2 Dil ü cān nāleler ḳılsun reg ü pey virsün āvāze / Tek Tek olsun yār māʾil naġme-i evtāre eglensün<br />
tek tek ü ü ppū<br />
p ū itmek itmek [1] [1] [1] koşuşturmak<br />
1114
G240/4 Her ġazāluñ tek tek ü ü ppū<br />
p ū itmede itmede ardınca göñül / Şāhlar eglenemez ṣayd u şikār olmayıcaḳ<br />
te teḳā te teḳā<br />
ḳāżī ḳā żī ḳılmamak ılmamak [1] [1] başına kakmamak<br />
G325/2 Laʿlüñe teslīm ider cān borcın inkār itmezin / Ḳılmasun ılmasun ġamzeñ te teḳā te<br />
ḳā ḳāżī ḳā żī çekmesün medyūnluġum<br />
tekb tekbīr tekb īr [1] [1]<br />
G235/3 Ḳıble-i iḳbāl-i ʿālemdür cemālüñ Kaʿbesi / Tā irişdi ʿāleme āvāze-i tekb tekbīr tekb tekbīr<br />
īr-i īr ʿaşḳ<br />
tekellefsüz tekellefsüz [1] [1] [1] zahmetsizce, kolayca<br />
G127/3 Tekellefsüz Tekellefsüz gelür bād-ı ṣabā tārāc ider bir gün / Çemen bezminde gūyā süfre-i gül ḫ˅ān-ı yaġmādur<br />
tekellüm tekellüm va vaḳti va ḳti [1] [1] şiir söyleme zamanı ‖ bahar günleri<br />
G318/9 ʿīş u tanaʿʿum vaḳtidür sāz u terennüm vaḳtidür / Bāḳī tekellüm tekellüm va vaḳtidür va ḳtidür güftāre saʿy it lā-cerem<br />
tekm tekmīl tekm īl itmek itmek [1] [1] tamamlamak, bitirmek<br />
G89/1 Göñül tekm tekmīl tekm tekmīl<br />
īl-i īl fenn-i ʿaşḳ iden iden üstād-ı kāmildür / Anuñ yanında kimdür Kūh-ken Mecnūn ne cāhildür<br />
tekye tekye [2] [2] tekke<br />
G438/6 Ġam degül gelse dile Bāḳī pey-ā-pey derd ü ġam / Eksük olmaz tekyedür tekyedür tekyedür mihmān mihmān üstine<br />
G376/4 Ḫānḳāh-ı ʿaşḳuñuñ mihmānlarıdur cān u dil / Tekyedür Tekyedür ḫālī degül evbāşdan ḳallāşdan<br />
tekye tekye-i tekye tekye i va vaḥdet va<br />
ḥdet [1] [1] vahdet tekkesi<br />
G273/5 Bezm-i kes̱retden çekildi cām-<strong>ve</strong>ş Bāḳī göñül / Tekye Tekye-i Tekye i va vaḥdetde va<br />
ḥdetde ʿuzlet iḫtiyār itsem gerek<br />
tel tel çekmek çekmek [1] [1] gümüş tel işlemek; bkz. ‘gümiş tel’ md.<br />
G327/4 Nuḳra-i eşküm ile sīm-keş oldum şimdi / Müjemüñ aralarından bir iki tel çekdüm<br />
telef telef itmek itmek [1] [1] [1] harcamak, yoluna dökmek<br />
G228/6 Eşküm gibi ġamuñla ḳılup terk-i ḫānümān / İtdüm İtdüm yoluñda varumı çeşmüm gibi telef<br />
telef<br />
tel telḫ tel ḫ [2] [2] acı<br />
G45/4 Ne deñlü şerbet ile yaraşursa her niʿmet / Şarāb-ı tel telḫ tel<br />
ile olur begüm kebāb leẕīẕ<br />
G34/5 Tel Telḫ-i Tel şarāb-ı ġuṣṣa-i devrānı defʿ ider / Şīrīn lebin dehānuma alsam niteki ḳand<br />
tel telḫ tel<br />
ḫ itmek itmek [1] [1] acıtmak ‖ ağzının tadını bozmak<br />
G143/4 Meẕāḳın zehr-i ḳahr-ı miḥnet-i eyyām tel telḫ tel ḫ itmi itmiş itmi / Lebüñden ʿāşıḳ-ı bī-ṣabr u dil bir pāre ḳand ister<br />
tel telḫ-kām tel ām eylemek/itmek eylemek/itmek [3] [3] ağzın tadını bozmak ‖ kederlendirmek<br />
K10/8 İnkisār-ı bāl ile zehr-i ġam itse itse tel telḫ-kām tel ām / Şehd şīrīn itmez aġzın ʿāşıḳuñ sükker bile<br />
G352/4 Ne deñlü tel telḫ-kām tel ām eylerse nūş it zehr-i eyyāmı / Ḫayāl-i laʿl-i nābı tek tek tek şarāb-ı ḫoş-güvār olsun<br />
G274/3 Tel Telḫ-kām Tel ām ām itme itme beni dostum acı söz ile / Lebüñ emdürmez iseñ ṭatlu dilüñ bārī gerek<br />
tel telḳīn tel ḳīn eylemek/itmek eylemek/itmek [2] [2] [2] öğretmek, belletmek<br />
K26/20 Mülhim-i ġayb göñül āyīnesin ḳarşu ṭutup / Eyledi Eyledi ṭūṭī-i cāna bu kelāmı tel telḳīn tel ḳīn<br />
K4/14 Pes-i āyīne-i ṭabʿından itdi itdi itdi / Yine ṭūṭī-ṣıfat Bāḳīye tel telḳīn tel ḳīn<br />
tem temāşā tem<br />
şā [7] bkz. ‘seyr ü temāşā’ md.<br />
G157/1 Var iken kūyuñ ki seyr-i bāġ-ı ʿuḳbā bundadur / Cennet evṣāfın ḳılur vāʿiẓ tem temāşā tem şā bundadur<br />
G384/1 Seyre çıḳsun ne tem temāşā tem şā ola peydā göresin / Bir iki gün hele ṣabr eyle temāşā göresin<br />
G384/1 Seyre çıḳsun ne temāşā ola peydā göresin / Bir iki gün hele ṣabr eyle tem temāşā tem<br />
şā göresin<br />
G417/2 Tem Temāşā Tem şā bunda kim faṣl-ı bahār eyyām-ı ʿīd oldı / Daḫı künc-i riyāżetde ṭutarlar ehl-i dil rūze<br />
G65/1 Yüzüñ şems-i ḍuḥā rūz-ı viṣālüñ ʿīd-i Eḍḥādur / Cemālüñden müzeyyen her ṭaraf ʿālem tem temāşādur tem şādur şādur<br />
G127/1 Temāşā-gāh-ı ʿuşşāḳ ol cemāl-i ʿālem-ārādur / Ser-i kūyında ʿālem mest ü şeydā bir tem temāşādur tem şādur<br />
G128/3 Tem Temāşā Tem şā şā-yı şā yı gül ü gül-şende ārām eylemez cānum / Ser-i kūyında cānānuñ ġaraż ārām-ı cānumdur<br />
1115
tem temāşā tem<br />
şā eylemek/itmek [8]<br />
1. seyretmek ‖ hayranlıkla seyretmek<br />
K5/15 Müs̱elles̱ gösterür dāyim tem temāşā tem şā eylese eyleseñ eylese<br />
elde / Meger kim pāre-i elmāsdur cām-ı dıraḫşānı<br />
G234/4 Gözüme özge ʿālemler tem temāşā tem şā itdürür sīneñ / Nice sīne bu ḫod āyīne-i ʿālem-nümā ancaḳ<br />
G545/1 Gel bāġa tem temāşā tem şā idegör āb-ı revānı / Seyr eyle nedür sürʿat-i ʿömr-i güẕerānı<br />
K14/17 Kimi şemşīr-bāz oldı kimi cān-bāz bu ḫalḳuñ / Tem Temāşā Tem şā şā eylese eyleseñ eylese<br />
ol günde görseñ ḥāl-i insānı<br />
K15/1 Cihān bāġına virdi revnaḳ-ı firdevs-i aʿlāyı / Tem Temāşā Tem şā eyle eyle ṣunʿ-ı Ḥażret-i Bārī Teʿālāyı<br />
G181/4 Açılsun göñlümüz sāḳī ḳadeḥ ṣun var ise bāḳī / Tem Temāşā Tem şā eyle āfāḳı çü açıḳlıḳ zamānıdur<br />
G494/1 Bahār-ı ʿālem-i vuṣlatda ol sulṭān-ı ḫūbānı / Tem Temāşā Tem şā şā itdügüm gündür baña nev-rūz-ı sulṭānī<br />
2. dolaşmak<br />
G23/1 Lāle-ḫadler ḳıldılar gül-geşt-i ṣaḥrā semt semt / Bāġ u rāġı gezdiler idüp idüp tem temāşā tem şā semt semt<br />
tem temāşā tem<br />
şā ḳılmak ılmak [1] [1] seyretmek ‖ gezinmek<br />
G215/2 Tem Temāşā Tem şā ḳılma ılma ılmaġa ılma ġa gül-zār-ı ḥüsn-i yāri bī-minnet / Sevād-ı dīde-i Mecnūn ruḫ-ı Leylāda ḫāl olmış<br />
tem temāşālanmak tem<br />
şālanmak [1] hayran hayran seyretmek<br />
G414/2 Ṭurralar boynın burup ḥüsnin tem temāşālanmada<br />
tem<br />
şālanmada / Zülfi ṭāvūsı İrem bāġında cevlān itmede<br />
tem temāşā tem<br />
şā şā-gāh şā āh āh [2] mesire, gezinti yeri<br />
G127/1 Tem Temāşā Tem şā şā-gāh şā āh āh-ı āh ʿuşşāḳ ol cemāl-i ʿālem-ārādur / Ser-i kūyında ʿālem mest ü şeydā bir temāşādur<br />
G445/4 Tem Temāşā Tem şā şā-gāh şā āh āh-ı āh ḥüsnüñde cihānı ḥayret almışdur / Ġanīnüñ gözleri ḥayrān faḳīrüñ çeşmi dem-beste<br />
temenn temennā temenn ā eyl eylemek/itmek eyl<br />
emek/itmek [3]<br />
[3]<br />
1. istemek, arzulamak<br />
G135/6 Ne reng ü būya meftūn ol ne hāy u hūya ey Bāḳī / Bu fānīden beḳā itmez itmez temenn temennā temenn şol ki dānādur<br />
G333/7 Yüzüñ görüp nʾola vaṣluñ temenn temennā temenn ā eylese Bāḳī / Görinse Kaʿbe dirler müstecāb olur duʿā ḳıblem<br />
2. beklemek<br />
G490/4 Bir cevāb itdüm itdüm temenn temennā temenn ol dehān-ı tengden / Ḥāṣılı söz geçmedi güftāre imkān olmadı<br />
temenn temennā temenn ā ḳılmak ılmak [2] [2] [2] istemek, arzulamak<br />
G46/2 Ruḫlaruñdan ne ʿaceb būse temenn temennā temenn temennā<br />
ā ḳılsam ılsam / Ey lebi ġonca ʿiẕāruñ gül-i şeftālūdur<br />
1116<br />
G215/5 Temenn Temennā Temenn ā ḳılsa ılsa Bāḳī sen şehüñ vaṣlın nʾola Ḥaḳdan / Ne deñlüyse umar cāndur ṭutalum kim muḥāl olmış<br />
ten ten [30] [30] beden, vücut<br />
G92/1 Tīr-i ġam-ı nigār ile ten ten yara yaradur / Şemşīr-i cevr-i yār ile dil pāre pāredür<br />
G394/3 Zaḫm-ı tīġından o māhuñ ṣanma ten ten ten āzürdedür / Ḥaẓẓ ider cān tīr-i müjgānına āmāc olmadan<br />
G87/2 Ten Ten ḫāk-i rehde dīde zülāl-i viṣālde / Cān āteş-i firāḳda ḫāṭır hevādadur<br />
G441/1 Ten Ten pāy-māl ü serde ġam-ı ʿaşḳ-ı yār ise / Ayaḳda ḳaldum elde degül iḫtiyār ise<br />
G137/1 Ḫaber-i hecrüñ ile tende tende dil ü cān ditrer / Esicek bād-ı ḫazān berg-i dıraḫtān ditrer<br />
G182/1 Oḳlaruñ kim tende tende zaḫm-ı ḫūn-feşāna girdiler / Öldürüp ben ḫasteyi yoḳ yire ḳana girdiler<br />
G183/6 Gül-sitān-ı tende tende oldı çeşm-i pür-ḫūn bāġ-bān / Ḫāk-i pāye tuḫfe ey ġonca gül-i aḥmer çeker<br />
G338/5 Sen gül gibi gül-şende gülmekde açılmaḳda / İñler ḳafes-i tende tende mürġ-i dil-i nālānum<br />
G525/3 Beni öldürdi firāḳuñ meded ey dost yitiş / Hele bir pāre daḫı tende ḥarāret bāḳī<br />
G354/1 Tende Tende bir kühne ḳabā elde biraz nān olsun / ʿĀşıḳ-ı bī-ser ü pā başına sulṭān olsun<br />
G501/3 Cān ġam-ı ġamzeñ ile maḥbes-i tenden tenden çıḳdı / Ṣanki bir merdüm-i maḥbūs idi zindān deldi<br />
G26/4 Rūḥ-ı pāk ol yirüñ eflāk ola mānend-i Mesīḥ / Ḳalmaġa ḫāk-i meẕelletde bu tendür tendür bāʿis̱
G118/1 Ṣanma iḳlīm-i tene tene ḥākim olan cānumdur / Sīnede tīr-i ġam-ı ġamze-i cānānumdur<br />
G70/4 Şöyle ḳıldı ten ten-i ten i efsürdeyi āh-ı serdüm / Ṭoḳınup ṭurduġı dem nā<strong>ve</strong>k-i cānān ditrer<br />
G115/2 Cān u cenān-ı şeydā birle ten ten-i ten i ḫarābı / Dīvāneler yataġı vīrānedür ṣanurlar<br />
G513/4 Cism-i pür-dāġ u ten ten-i ten i zerd ile merd-i ʿaşḳdan / Ser-be-ser şīr ü peleng olmış maḥabbet bīşesi<br />
G139/2 Göñül bir nāzük-endāmuñ viṣāli ḫ˅ānın özler kim / Teni Teni Teni pālūde-i ter gibi degseñ bir zamān ditrer<br />
G460/2 Olıcaḳ yār gibi dil-ber-i şīrīn-ḥarekāt / Teni Teni pālūde-i ter gözleri bādām olsa<br />
K8/2 Ten Ten-i Ten pāki ʿaraḳ-rīz olmış ol serv-i gül-endāmuñ / Dökilmiş ḳaṭre-i şeb-nem nihāl-i erġavān üzre<br />
G55/4 Ten Ten-i Ten zārumda pehlūm üstüḫānı ṣayılur bir bir / Beni seyr itmeyen aḥbāb mūsīḳārı görsünler<br />
G502/5 Ten Ten-i Ten Bāḳīyi ser-ā-pā ḳılıcuñ pārelese / Şöyle vaʾllāhi begüm cānına minnetler idi<br />
G28/2 Naḫl-i zībā ile nāzük tenidür tenidür meyle sebeb / Ne ḳad-i serv ne sīmā-yı semendür bāʿis̱<br />
Mtl 7 Teninde Teninde şerḥaları ʿāşıḳ-ı dil-efgāruñ / Hırāş-ı pençesidür şīr-i ʿaşḳ-ı ḫūn-ḫ˅āruñ<br />
G414/4 Deşt-i ġamda her yaña tenler tenler getürdi seyl-i ḫūn / Ṭurmayup Tātār-ı ġamzeñ tīr-bārān itmede<br />
G491/5 Nīle ġarḳ itdi tenüm tenüm seng-i cefā zaḫmından / Yaşumı cevr-i firāvān ile Ceyḫūn itdi<br />
G166/2 Benüm bilmezdi kimse ʿāşıḳ-ı şeydālıġum hergiz / Tenümde Tenümde tāze tāze yaḳmasam dāġ-ı maḥabbetler<br />
G423/3 Nāle beñzer tenümüñ tenümüñ didi gören taṣvīrin / Āferīn anı ḳalemden çıḳaran üstāde<br />
G347/5 Leṭāfetde tenüñ tenüñ bir sükkerī pālūdedür dirsem / Hemān incinmek istersin iñen nāzük iñen tersin<br />
G329/3 Sīme beñzer diyenlerüñ tenüñi tenüñi / Hele ey dost sözleri ḳatı ḫām<br />
G25/2 Üstād eline girmedi nā-puḫtedür henūz / Nāzük tenü tenüñle tenü tenüñle<br />
ñle eylemesün sīm-i ḫām baḥs̱<br />
ten ten-i ten i i llāġar<br />
l<br />
ġar [2] [2] bir deri bir kemik vücut<br />
K24/11 ʿAşḳ sevdālarına uġramasa ḳalmaz idi / Mūy-ı jülīde ile bir ten ten-i ten i llāġar<br />
l<br />
ġar sünbül<br />
K19/11 Ḥasret-i laʿl-i leb-i yār ile taḥṣīl itmiş / Ten Ten-i Ten i llāġar<br />
l<br />
ġar ġar ḳad-i çenber ruḫ-ı aṣfer ḫātem<br />
ten ten-i ten i ṣad ṣad-çāk ṣad<br />
āk [1] [1] paramparça vücut (ara ara dağ <strong>ve</strong> şerhalarla yaralı vücut)<br />
Mtl 5 Tāze tāze dāġlarla ḳanlu ḳanlu şerḥalar / Ḫırḳa-i Hindūya döndürdi ten ten-i ten<br />
i ṣad ṣad-çākimüz<br />
ṣad<br />
ākimüz<br />
ten ten-i ten i ṣad ṣad-pāre ṣad<br />
āre āre [2] [2] paramparça vücut (ara ara dağ <strong>ve</strong> şerhalarla yaralı vücut)<br />
G491/3 Eksük olmaz ten ten-i ten i i ṣad ṣad-pāreden<br />
ṣad<br />
āreden āreden işler yara / Baña bu işleri hep ṭāliʿ-i vārūn itdi<br />
K19/42 Ten Ten-i Ten i ṣad ṣad-pāre ṣad<br />
āre āre ki şekl-i ḳafes-i zer-gerdür / Dāġlar dilde olupdur aña yir yir ḫātem<br />
ten ten-i ten i ʿuryān ʿuryān [2] [2] [2] çıplak vücut<br />
G137/3 Kūyuña ḳarşu ṭurup ḳıble-nümā mīli gibi / Ser-i peykān-ı ġamuñda ten ten-i ten<br />
i ʿuryān ʿuryān ditrer<br />
G199/1 Eger biñ zaḫm ura ġamzeñ ten ten-i ten i ʿuryāne ʿuryāne incinmez /Ucından tek hemān bir ḥiṣṣe çıḳsun cāne incinmez<br />
tena tenaʿʿum tena ʿʿum [1] nimet <strong>ve</strong> bolluk içindeki yaşam<br />
G134/6 Geçmez tena tenaʿʿum tena tenaʿʿum<br />
ʿʿumından ʿʿum ından o kim bezm-i ʿālemüñ / Cām-ı fenāyı ʿāḳıbetüʾl-emr içer geçer<br />
teng teng teng [2] [2] küçük; bkz. ‘dehān-ı teng’ md.<br />
G278/2 Dil-dādelerüñ ḥaḳḳına söz geçmedi hergiz / İnṣāf ʿaceb teng teng imiş ey ġonca dehānuñ<br />
G347/1 Dilā teng teng olsañ ol şīrīn-dehenden teng-i şekkersin / Ġam-ı laʿlin çeküp ḳanlar yudarsañ kān-ı gevhersin<br />
teng teng-i teng i sükker/şekker [2] dilber dudağı; bkz. BURHÂN, s. 763.<br />
G353/3 Dehānuñ teng teng-i teng i sükker sükker iki şekker-pāredür laʿlüñ / Ṣun ey cān ʿāşıḳ-ı zāra hele bir pāre eglensün<br />
G347/1 Dilā teng olsañ ol şīrīn-dehenden teng teng-i teng i şekkersin / Ġam-ı laʿlin çeküp ḳanlar yudarsañ kān-ı gevhersin<br />
teng teng-dil teng dil olmak [1] [1] sıkılmak, yüreği daralmak<br />
G287/1 Devr-i gül irdi ġonca-ṣıfat olma olma teng teng-dil teng dil / ʿAzm eyle ṭarf-ı gül-şene gül gibi gül açıl<br />
teng teng gelmek gelmek [1] [1] [1] dar gelmek<br />
M1/I/6 Ol şeh-süvār-ı mülk-i saʿādet ki raḫşına / Cevlān deminde ʿarṣa-i ʿālem gelürdi gelürdi teng<br />
teng<br />
1117
teng teng olmak olmak [2] [2] dar gelmek; bkz. ‘başına teng olmak’ md.<br />
G489/1 Bu gice leşger-i ḫ˅āb ile ḫaylī ceng oldı / Feżā-yı dīde sipāh-ı sirişke teng teng oldı<br />
oldı<br />
K10/5 Küşte-i şemşīr-i ʿaşḳuñ ḫākden ḳaldursalar / Teng Teng ola ola ṣaḥrā-yı ʿālem ʿarṣa-i maḥşer bile<br />
tenh tenhā tenh ā [9]<br />
1. yalnız, tek başına<br />
K18/49 Bāġ-ı medḥüñde olur cümleye ġālib tenh tenhā tenh / Baḥs̱ içün gelse eger bülbül-i ḫoş-naġme hezār<br />
G40/5 Gice tenh tenhā tenh işigi ḫākine yüzler süreyin / Ṣaḳınuñ kimse ḫaber virmesün aġyāre meded<br />
G265/4 Raḳīb yanını tenh tenhā tenh ḳomaz ol āhūnuñ / Geçer hemān oturur ḳarşusında āh o köpek<br />
G492/1 Ḫalḳ-ı ʿālem gül se<strong>ve</strong>ydi kāşkī bülbül gibi / Ol lebi ġonca baña tenh tenhā tenh<br />
ā ḳalurdı gül gibi<br />
2. sadece, yalnızca<br />
G69/3 Āb-ı zülāl-i vaṣluña muḥtāc tenh tenhā tenh dil degül / Ḫāk üzre ḳalmış ḫuşk-leb deryā-yı ʿUmmān teşnedür<br />
3. boş, ıssız<br />
G279/6 Şarāb-ı nābdan ḫumlar tehī ḫum-ḫāneler tenh tenhā tenh<br />
/ ʿAceb ḫālīligin buldı riyā ehli bu meydānuñ<br />
4. gizlice<br />
G430/1 Cāme-ḫ˅āb ol āfeti alduḳça tenh tenhā tenh ā ḳoynına / Ṣanuram ebrüñ girür māh-ı şeb-ārā ḳoynına<br />
5. yaban, taşra<br />
G158/3 Ṭurmaz ayaġın almaġa ḳaṣd eyler anuñ āb / Ser-keşlik ider var ise tenh tenhāda tenh āda ṣanavber<br />
G531/4 Yūsuf gibi ʿizzetde sen Yaʿḳūb-<strong>ve</strong>ş miḥnetde ben / Dil sākin-i Beytüʾl-ḫazen tenh tenhālara tenh<br />
ālara ṣalduñ beni<br />
tenh tenhā tenh tenh ā eylemek [1] boşaltmak<br />
G339/1 Dün gice dil ḫānesin biʾl-cümle tenh tenhā tenh ā eyledüm / Ḳapu yapdum ġayra kes̱retden müberrā eyledüm<br />
ten tenūr ten tenūr<br />
ūr [1] ocak, fırın<br />
G330/5 Bāḳıyā ḫ˅ān-ı vaṣla irmez isem / Ġam ten tenūr ten tenūr<br />
ūrında ūr ında nice bir yanam<br />
tenzilü’l tenzilü’l-esm<br />
tenzilü’l esm esmāʾü esm ʾü ʾü min ṣavbi’s ṣavbi’s-sem<br />
ṣavbi’s<br />
sem semā sem ā [1]<br />
[1]<br />
‘İsimler gökten iner’<br />
G3/1 Yār işiginde dinildi ʿāşıḳ-ı şeydā baña / Ḥaḳ dimişler tenzilü tenzilüʾl tenzilü tenzilüʾl<br />
ʾl-esm ʾl esm esmāʾü esm ʾü min ṣavbiʾs ṣavbiʾs-sem<br />
ṣavbiʾs<br />
sem semā sem<br />
1118<br />
ter ter [14] [14] bkz. ‘berg-i gül-i ter’, ‘çeşm-i ter’, ‘dīde-i ter’, ‘ḫuşk u ter’, ‘ġonca-i ter’, ‘gül-i<br />
ter’ ‘gül-berg-i ter’, ‘lüʾlū-yı ter’, ‘sünbül-i ter’, ‘pālūde-i ter’, ‘müşk-i ter’ md.<br />
1. taze<br />
G123/3 Mevc urur bād-ı seḥerden sebze-i ter ter mi ʿaceb / Yā bisāṭ-ı bezm-i ʿīş olmış yeşil ḫārā mıdur<br />
G243/4 Nükte-i sırr-ı vücūdı şerḥ ider her berg-i ter ter / ʿĀrif-i āgāha bu gül-şende besdür bir varaḳ<br />
G499/1 Ṭutsa cām-ı bāde-i gül-gūnı <strong>ve</strong>rd-i ter ter gibi / Sāʿid-i sāḳī olur şāḫ-ı gül-i aḥmer gibi<br />
G520/2 Biʾllāh ey naḫl-i ter ter ol şī<strong>ve</strong>-i reftār nedür / Serv-i āzāduña ḳul eyledüñ a şimşādı<br />
G107/1 Berg-i gülden ruḫı ol lāle-ʿiẕāruñ terdür terdür terdür / Nükte fehm eyle begüm ḫaylīce rengīn yirdür<br />
G108/1 Lebüñe dirler ise ġonca-i gülden terdür terdür / Ṣaḳın incinme begüm ḫaylīce rengīn yirdür<br />
G152/7 Bāḳī nihāl-i maʿrifetüñ mī<strong>ve</strong>-i teri teri / ʿĀrif ḳatında bir ġazel-i āb-dārdur<br />
2. güzel (şiir bağlamında)<br />
K24/30 Dāne ḫaṭ jāle nuḳaṭ nefḥa-i müşgīn maʿnā / Yazdı levḥ-i çemene bir ġazel-i ter sünbül<br />
K26/34 Luṭf ṭabʿ ehline ola nitekim ḥālet-baḫş / Çihre-i dil-ber ü şiʿr-i ter ter ü āvāz-ı ḥazīn<br />
G383/7 Silk-i gevher maʿnī-i bārīk ü naẓm-ı ter ter yiter / Bāḳıyā çekmez göñül dürr-i s̱emīnüñ minnetin<br />
3. gücenme, küsme<br />
G175/2 Gül dirin gülmez açılmaz baña ol ġonca-dehen / Ġālibā hep yüzine gül didügüme terdür terdür
G189/3 Görmedin dīde yüzin oldı göñül āşüfte / Göñlüme çeşm-i güher-bār bu yüzden terdür<br />
4. gözyaşı<br />
G119/4 Anuñ içün varmazam ben kūyuña giryān olup / Ḫāk-i rāhuñ ḳorḳaram cānā gözümden ter düşer<br />
5. çıtkırıldım<br />
G347/5 Leṭāfetde tenüñ bir sükkerī pālūdedür dirsem / Hemān incinmek istersin iñen nāzük iñen tersin<br />
ter ter ü ü ttāze<br />
t āze [2] [2] taptaze, tazecik; bkz. ‘tāze vü ter’ md.<br />
K4/7 Ya ḫod zībā ter ter ter ü ü ttāze<br />
t āze benefşe / Der-āġūş eylemiş gül-berg-i nesrīn<br />
Kt1/3 Kef-i dest-i keremüñ ebr-i bahār-ı iḥsān / Nem-i cūduñla ter ü ttāze<br />
t<br />
āze gül-istān-ı emel<br />
ter ter sünbül sünbül [1] [1] bkz. ‘sünbül-i ter’ md.<br />
K24/18 Fāżıl-ı dehr Meḥemmed Çelebi kim eflāk / Bāġ-ı fażlında ṭoḳuz dānelü bir ter sünbül<br />
ter ter geçmek geçmek [1] [1] gelip geçmek, üstünkörü geçmek; bkz. TS. C. V, s. 3794.<br />
G134/7 Gül-zār-ı cāna ṣu aḳıdur ṣanki Bāḳıyā / Dilden sinān-ı ġamzeleri şöyle ter ter geçer<br />
geçer<br />
ter ter olmak olmak [1] [1] ter içinde kalmak ‖ gücenmek, rahatsız olmak<br />
G250/2 ʿAraḳlar eyler ise bāġ-ı ʿārıżuñ gül-geşt / İñende olmasun andan efendi ter zülfüñ<br />
ter ter ter ṭutmak ṭutmak [1] [1] [1] tazelemek; bkz. ‘tāze ṭutmak’ md.<br />
G312/5 Vücūduñ ḫākini ter ter ṭut ṭut gözün yaşıyla ey Bāḳī / Gül-i gül-zār-ı maʿnā açılur bu āb u gilden bil<br />
tera teraḥ tera ḥ [1] [1] [1] gam, keder, tasa (‘feraḥ’ karşıtlığında)<br />
G404/5 Baḳīye sāḳıyā feraḥ vir ki fenā bula tera teraḥ tera / Şol meyi ṣun ki bir ḳadeḥ pīr içe nev-cevān ola<br />
tera teraḥḥum tera ḥḥum itmek itmek itmek [2] [2] [2] merhamet etmek, acımak<br />
G517/2 Şāyed tera teraḥḥum tera teraḥḥum<br />
ḥḥum ide ide görüp görüp ḫāk-sārını / ʿÖmrüm geçince bekleyeyin reh-güẕārını<br />
G250/6 Yolında nāfe-ṣıfat ḳıldı terk-i ser Bāḳī / Tera Teraḥḥum Tera ḥḥum itmedi miskīne ḳıl ḳadar zülfüñ<br />
tera teraḳḳī tera teraḳḳī<br />
ḳḳī [1] [1] yükselme ‖ hilalin dolunay haline gelmesi<br />
K25/41 Māh-ı nev gibi tera teraḳḳīde tera ḳḳīde dem-ā-dem ḳadrüñ / Çeşm-i encüm gibi baḫtuñ gözi dāʾim bī-dār<br />
ter terāne ter āne [2] [2] bkz. ‘sāz u terāne’ md.<br />
1. şakıma ‖ nağme<br />
G447/5 Bāḳī çemende şīşe-i mey ḳulḳul eylese / Bülbül ter terāne ter<br />
āne başlayıcaḳ uysa bülbüle<br />
2. ses<br />
G365/5 Bezm-i belāda nāle vü āhuñla Bāḳıyā / Müstaġnīyüz ter terāne ter<br />
āne āne-i āne çeng ü rebābdan<br />
ter terāne ter<br />
āne eylemek eylemek eylemek [1] [1] [1] şakımak ‖ terane bağlamak, nağme düzmek<br />
K21/25 Ter Terāne Ter āne eylese bülbül çemende güftārum / Gelüp öñinde zemīn-būs iderdi āb-ı zülāl<br />
ter terāzū ter āzū [2]<br />
[2]<br />
1119<br />
1. denge değneği (cambazların ipte yürürken denge sağlamak için kullandıkları uzun sırık); bkz.<br />
OSMANLI ŞENLİKLERİ, s. 144.<br />
K21/19 Nücūm içinde S̱üreyyā ter terāzū ter āzū ile yürür / Ki ṣādır olmaya eyyām-ı devletinde <strong>ve</strong>bāl<br />
2. terazi ‖ Hz. Yusuf’un tartılarak satılması<br />
G351/2 Hemān ol Yūsuf-ı s̱ānī iner ancaḳ ter terāzūdan ter āzūdan / ʿAdīl olmaz gerekse iki ʿālem bir yaña olsun<br />
ter terāzūya ter<br />
āzūya urmak urmak [1] [1] teraziye vurmak<br />
K20/26 Kef ile gerçi ter terāzū ter terāzū<br />
āzū-yı āzū yı yı ʿaḳla urmış urmış idüm / Ḫafīf geldi ḳatı keffe-i seḥāb-ı s̱iḳāl
terc tercīḥ terc ḥ itmek [1] yeğlemek, üstün tutmak<br />
G419/2 Ḥarīm-i gül-sitān reşk-i Nigār-istān-ı Çīn oldı / Zemīn naḳşın gören terc tercīḥ terc ḥ ḥ ider şimdi zamān üzre<br />
ter ter-dāmān ter āmān [2] [2] iffetsiz, eteği kirli<br />
G159/4 Dökme yaşuñ ḳaṭresin her-cāyī dil-ber yolına / Yüzi açılmış güzel gül gibi ter ter-dāmān ter āmān olur<br />
G227/3 Gül gibi ter ter-dāmene<br />
ter āmene teşbīh iden kimdür seni / Yāsemen gibi cihānda alnuñ açuḳ yüzüñ aġ<br />
ter ter-dest ter dest [1] hünerli, eli yatkın<br />
G501/2 Müje-i dīde-i pür-nem gibi ter ter-dest ter dest dest olmaz / Yine bir demde nice laʿl-i Bedaḫşān deldi<br />
tereddüd tereddüd itmemek itmemek [1]<br />
[1]<br />
K20/13 Gelüñ bu fikri ḳoyalum tereddüd tereddüd itmeyelüm itmeyelüm / Bu deñlü nesne niçün ola pāy-ı ʿaḳla ʿıḳāl<br />
1120<br />
terennüm terennüm eylemek/ eylemek/ḳılmak eylemek/ ılmak [2] [2] şakımak ‖ şarkı söylemek; bkz. ‘sāz u terennüm’ md.<br />
K5/25 Ṣabā gibi güẕār itdüm seḥer gül-zār-ı medḥüñde / Bu ebyātı terennüm terennüm ḳıldı ıldı bir mürġ-i ḫoş-elḥānī<br />
G296/2 Naḳşlar baġladı nev-rūz hevāsında çemen / Eylesün Eylesün ḫūb edālarla terennüm bülbül<br />
terk terk [2] [2] bırakma, vazgeçme<br />
M1/II/6 Gerdūn-ı dūna zār u zebūn oldı ṣanmañuz / Maḳṣūdı terk terk-i terk i cāh ile ḳurb-i İlāh idi<br />
G74/1 Terk Terk-i Terk dünyī-i denī ḫalḳa tedennī görinür / Çeşm-i ʿuşşāḳa ne dünyī vü ne ʿuḳbī görinür<br />
terk terk eylemek/itmek eylemek/itmek [13] [13] bırakmak, vazgeçmek, uzaklaşmak<br />
K20/25 Eger ki ḫilʿat-i luṭfın ḳılaydı erzānī / Siyāh şālını terk terk ide ide geymeyeydi leyāl<br />
G31/4 Mecnūnı gör ki ḳomadı ʿaşḳını Leylīnüñ / Nāmūs u nengi ḳodı vü terk terk itdi itdi itdi taḫt u tāc<br />
G316/2 Şarāb-ı laʿl-fām u zevrāḳ-ı zerrīni terk terk itdüm itdüm / Ben ol keştī ile ol āb-ı āteş-nākden geçdüm<br />
G374/4 Cürʿa-i cāmın eger ṣunsa yitişdürmek olur / Pīr-i deyrüñ nice terk eyleyelüm irşādın<br />
G517/1 Cevr ile terk terk ider ider mi mi kişi şehr-i yārını / Lāyıḳ mıdur ki terk terk ide ḳul şehriyārını<br />
G536/1 Gördiler ol bī-<strong>ve</strong>fāyı terk terk ider ider ider her dem beni / Özlerine eylediler nāleler hem-dem beni<br />
G536/4 Benden ögren gel ḥaḳīḳat yolını ey yār kim / İtmezem İtmezem terk terk günde biñ kez öldürürken ġam beni<br />
G256/3 Devlet-i dünyā ḫayāl-i ḫ˅āba beñzer nesnedür / Baḥt-ı bī-dār isteyenler terk terk-i terk i ḫ˅āb itmek gerek<br />
G394/2 Pādişehseñ terk terk-i terk i tāc u kis<strong>ve</strong>t itmekdür itmekdür yoluñ / Pādişāh olmaz kişi başında bir tāc olmadan<br />
M6/III/1 Terk Terk eyle eyle zühdi mezheb-i rindān-ı ʿaşḳa gir<br />
G324/3 Terk Terk idüp idüp tāc u ḳabāyı şevḳ-i şemʿ-i ḥüsnüñe / Kendümi pervāne-āsā bir nemed-pūş eyledüm<br />
G435/5 Terk Terk iderdi iderdi iderdi mey ü maḥbūb hevāsın Bāḳī / Cānda ṣabr u dil-i āvārede ārām olsa<br />
G526/1 Terk Terk itdi itdi ben żaʿīfini gitdi revān gibi / Gelmek müyesser olmadı bir daḫı cān gibi<br />
terk terk-i terk terk i i nnām<br />
n<br />
ām u u neng neng neng itmek itmek [1] [1] [1] şan <strong>ve</strong> şöhretten vazgeçmek<br />
G478/3 Yā terk terk-i terk i nnām<br />
n<br />
ām u u neng it yā ʿaşḳı ḳo göñül gel / Neng ile nām ṣıġmaz ʿaşḳ ile bir arada<br />
terk terk-i terk i i ser itmek/ itmek/ḳılmak<br />
itmek/<br />
ılmak [2] [2] [2] başını ortaya koymak, baştan vazgeçmek; bkz. ‘ser terkini urmak’<br />
md.<br />
G250/6 Yolında nāfe-ṣıfat ḳıldı ıldı ıldı terk terk-i terk<br />
i ser Bāḳī / Teraḥḥum itmedi miskīne ḳıl ḳadar zülfüñ<br />
G290/1 Cānlar fidā maḥabbet-i cānāne ser degül / Erbāb-ı ʿaşḳa terk terk-i terk i ser itmek hüner degül<br />
terkin terkin urmak urmak [1] [1] [1] bırakmak, vazgeçmek; bkz. TS. C. V, s. 3794-95.<br />
G443/4 Terkin Terkin urdum urdum ʿāṣā ile tācuñ / Geyeli pīr-i ʿaşḳdan jende<br />
terk terk ehli ehli [2] [2] tasavvuf ehli ‖ dervişler<br />
G106/2 Her tāc olamaz faḳr u fenā şāhına ser-tāc / Terk Terk ehlinüñ ehlinüñ ehlinüñ ey ḫ˅āce biraz başı ḳabadur<br />
G171/6 Ser terkine ḳāʾildür dünyāya göñül virmez / Terk Terk ehlinüñ ehlinüñ ey Bāḳī başında saʿādet var
terk terk-i terk i ḫānümān ḫānümān ḳḳılmak<br />
ḳ ılmak [1] [1] yaşadığı diyarı terketmek<br />
G228/6 Eşküm gibi ġamuñla ḳılup ılup terk terk-i terk<br />
i ḫānümān ḫānümān / İtdüm yoluñda varumı çeşmüm gibi telef<br />
terlemek terlemek [1]<br />
[1]<br />
M1/V/4 Gāhī ḥicāb-ı ebre girür ḫusrevā felek / Yād eyledükçe luṭfuñı terler ḥicābdan<br />
1121<br />
terlik terlik terlik [1] [1] kadınların giydiği yenleri kısa, önleri açık bir çeşit yeldirme, mintan<br />
(‘pīrehen’ paralelliğinde; bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 438. (‘pīrehen’ paralelliğinde) ‖ güzellik<br />
G122/3 Dil-beste olma terligine terligine tāze ġoncanuñ / Ol pīrehende cil<strong>ve</strong> ḳılan gül-ʿiẕārı gör<br />
term termīm term īm eylemek eylemek eylemek [1] [1] onarmak, tamir etmek<br />
G342/1 Ḫāne-i ḳalbüm ey eylesün ey eylesün<br />
lesün term termīm term īm / Kaʿbe yapmaḳ dilerse İbrāhīm<br />
tert tertīb tert īb ḳılmak ılmak [1] [1] divan oluşturmak (şiirleri düzenlemek)<br />
K3/22 Selāṭīne dīvān olur çünki lāzım / Nʾola ḳılsa ılsa tert tertīb tert tertīb<br />
īb-i īb dīvān u defter<br />
tert tertīb tert tertīb<br />
īb-i īb i mihm mihmānī mihm<br />
ānī [1] [1] balık istifi<br />
K14/22 Ser-i bī-maġz-ı düşmenden feżāda kāseler ṭoldı / Sibāʿ-ı kūh u deşte ḳıldılar tert tertīb tert tertīb<br />
īb-i īb i mihm mihmānī mihm<br />
ānī ānī<br />
tert tertīb tert īb ü ü āyīn āyīn virmek virmek [1] [1] ülkeyi düzene sokmak<br />
K4/4 Virüp Virüp fażl u kemāli ḫusrevāne / Maʿānī mülkine tert tertīb tert īb ü ü āyīn<br />
āyīn<br />
tesb tesbīḥ tesb ḥ ḥ [1] [1] bkz. ‘rişte-i tesbīḥ’ md.<br />
G461/3 Dāne-i tesb tesbīḥüñe tesb ḥüñe ey zāhid aldanmaz göñül / Mürġ-i zīrek ṣanma hergiz meyl-i dām-ı zerḳ ide<br />
tesb tesbīḥ-i tesb i merc mercān merc<br />
ān [1] [1] mercan tespih<br />
G361/3 Ḳoyup tesb tesbīḥ-i tesb i merc mercān merc<br />
ān ānı ān seni kim diñler ey vā‘iẓ / Mufaṣṣal ḳıṣṣa başlarsın ġarīb efsāne söylersin<br />
tesell tesellī tesell ī [1] [1] [1] hatıra ‖ avuntu; bkz. ‘ṣabr u tesellī’ md.<br />
G74/7 İdeli ḫāk-i cenābuñ ruḫ-ı Bāḳīde es̱er / Baḳsa āyīne-i idrāke tesell tesellī tesell görinür<br />
tesell tesellī tesell ī virmemek virmemek [1] [1] avutmamak<br />
G361/1 Tesell Tesellī Tesell ī virmez ey dil derdüñ ol cānāne söylersin / Açılmaz saña gūyā ġonca-i ḫandāne söylersin<br />
tes tesḫīr tes<br />
ḫīr [1] [1] bağlama, etkisi altına alma; ‘bir daire içinde tütsüler yakıp efsun <strong>ve</strong> dualar<br />
okuyarak matlûbu elde etmeye derler’ bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 439.<br />
G220/1 ʿAvām oḳur seni tes tesḫīr tes tesḫīr<br />
ḫīr içün hemīşe ḫavāṣ / Bu muḫliṣüñ işi dāʾim maḥabbet ü iḫlāṣ<br />
te teʾs̱ te s̱ s̱īr s̱ īr [1] [1] etki, güç<br />
G235/6 Dil-rübā dil-ber se<strong>ve</strong>r dirler helāk oldum meded / Cānuma kār eyledi şimden girü te teʾs̱ te s̱ s̱īr s̱ īr īr-i īr ʿaşḳ<br />
te teʾs̱ te<br />
s̱ s̱īr s̱ īr eylemek/itmek eylemek/itmek [2] [2] iz bırakmak, etki yapmak<br />
G18/4 Ḥasret-i cām-ı lebüñ şol deñlü te teʾs̱ te s̱ s̱īr s̱ īr īr itdi itdi kim / Ḳıpḳızıl dīvāne mey baş açuḳ abdāluñ ḥabāb<br />
G509/6 Zāhidā ʿaşḳ içre te teʾs̱ te s̱ s̱īr s̱ īr īr eylemez eylemez Bāḳīye pend / Mest-i lā-yaʿḳil bilürsin diñlemez efsāneyi<br />
tesl teslīm tesl teslīm<br />
īm [1] [1] esir; bkz. ‘ḥalḳa-i teslīm’ md.<br />
K19/26 Ṭavḳ-ı fermāne çeküp gerden-i tesl teslīmlerin<br />
tesl īmlerin / Nice āzādeleri eyledi çāker ḫātem<br />
tesl teslīm tesl īm itmek itmek [1] [1] boyun eğmek, kabul etmek<br />
G325/2 Laʿlüñe tesl teslīm tesl īm ider ider cān borcın inkār itmezin / Ḳılmasun ġamzeñ teḳāżī çekmesün medyūnluġum<br />
tesl teslīm tesl tesl īm ḳılmak ılmak [1] [1] mühür emanetini <strong>ve</strong>rilmek (padişah tarafından sadrazamlara)<br />
K19/56 Mesned-i ṣadr-ı <strong>ve</strong>zāretde ser-efrāz olasın / Ḳıla la la tesl teslīm tesl<br />
īm şehenşāh-ı muẓaffer ḫātem<br />
teşb teşbīh teşb īh eylemek/itmek eylemek/itmek [8] [8] benzetmek
K24/37 Nice teşb teşbīh teşb īh idem idem aġzuña bir ebkem ġonca / Nice nisbet ḳılam ol zülfe ber-ā-ber sünbül<br />
G173/3 Benefşe kendüyi zülfüñe teşb teşbīh teşb īh itse itse incinme / Ki ol bir şāhid-i kāşānedür bāzāre düşmişdür<br />
G217/2 Ruḫların teşb teşbīh teşb teşbīh<br />
īh idersem idersem idersem nʾola cennet bāġına / Eksük olmaz tāze şeftālūler anda yaz u ḳış<br />
G227/3 Gül gibi ter-dāmene teşb teşbīh teşb īh iden iden kimdür seni / Yāsemen gibi cihānda alnuñ açuḳ yüzüñ aġ<br />
G248/1 Ḫaṭ-ı ruḫsāruña teşb teşbīh teşb īh idüp idüp ey şūḫ senüñ / Bāġda ġonca biraz rīşine güldi çemenüñ<br />
G293/1 Saña teşb teşbīh teşb īh itmek itmek olmaz ey meh-i ṣāḥib-cemāl / Āfitāba ger hilāl ebrū vü Nāhīd olsa ḫāl<br />
G337/3 Diyār-ı Rūma gülistānın eyledüm eyledüm teşb teşbīh teşb īh / Benefşe-zārını Hindū-sitāna beñzetdüm<br />
G398/4 İdermiş İdermiş zülfüñe perrini teşb teşbīh teşb<br />
īh / Ḳatı alçaḳ ḳaçar geh geh peristū<br />
teş teşḫīṣ teş<br />
ḫīṣ eylemek eylemek [1] [1] anlamak, belirlemek<br />
K25/28 Bir olur mıydı bu gün ḳıymet-i ehl ü nā-ehl / Nāḳıd-ı çarḫ eger eylese eylese teş teşḫīṣ teş<br />
ḫīṣ ḫīṣ-i ḫīṣ ʿayār<br />
teşne teşne [9] [9] susamış ‖ çok he<strong>ve</strong>sli, çok arzulu; bkz. ‘Ramażān teşneleri’ md.<br />
G48/2 Ġāyetde teşne teşne teşne idi göñül āb-ı vaṣluña / Ṣusızlıġını kesdi o şemşīr-i āb-dār<br />
G69/2 Cān laʿlin eyler ārzū yār içmek ister ḳanumı / Yā Rab ne vādīdür bu kim cān teşne cānān teşnedür<br />
teşnedür<br />
G69/1 Āb-ı ḥayāt-ı laʿlüñe ser-çeşme-i cān teşnedür teşnedür teşnedür / Ṣun cürʿa-i cām-ı lebüñ kim āb-ı ḥayvān teşnedür teşnedür<br />
teşnedür<br />
G69/2 Cān laʿlin eyler ārzū yār içmek ister ḳanumı / Yā Rab ne vādīdür bu kim cān teşne cānān teşnedür<br />
teşnedür<br />
G69/3 Āb-ı zülāl-i vaṣluña muḥtāc tenhā dil degül / Ḫāk üzre ḳalmış ḫuşk-leb deryā-yı ʿUmmān teşnedür<br />
teşnedür<br />
G69/4 Bezm-i ġamında cān u dil yandı yaḳıldı sāḳıyā / Depret elüñ sür ayaġı meclisde yārān teşnedür<br />
teşnedür<br />
G69/5 Cānā zülāl-i vaṣluñı aġyār umar ʿuşşāḳ umar / Āb-ı seḥāb-ı raḥmete kāfir müselmān teşnedür<br />
teşnedür<br />
G69/6 Giryān o Leylī-<strong>ve</strong>ş nʾola ṣaḥrāya ṣalsa Bāḳīyi / Mecnūnuñ āb-ı çeşmine ḫāk-i beyābān teşnedür<br />
G365/3 Ḳanmaz şarāb-ı nāba lebüñ ārzū iden / Sīr-āb olur mı teşne teşne-i teşne Kevs̱er serābdan<br />
teşne teşne-dil teşne dil [6] gönlü susuz ‖ âşık<br />
G219/4 Bulup saḳḳā-yı hicrān teşne teşne-dil teşne dil ṣaḥrāda Mecnūnı / Ecel peymānesin ṣunmış ḥayāt ābına ḳandurmış<br />
G67/7 ʿĀrıżuñ ḥasreti bir ʿārıżadur Bāḳīye kim / Teşne Teşne-dil Teşne dil ḫaste yatur iki gözi mā gözedür<br />
G137/4 Teşne Teşne-dildür<br />
Teşne dildür şu ḳadar ḫūn-ı müselmān üzre / Tīġ-i kāfir gibi ol ġamze-i bürrān ditrer<br />
G217/3 Teşne Teşne-diller<br />
Teşne diller vādī-i hicrānda sensüz yandılar / Ḫıżr-<strong>ve</strong>ş ey laʿl-i nābı āb-ı ḥayvānum yetiş<br />
G13/2 Seḥāb-i luṭfuñ ābın teşne teşne-dillerden<br />
teşne dillerden dirīġ itme / Bu deştüñ baġrı yanmış Lāle-i Nuʿmānıyuz cānā<br />
K23/33 Luṭfuñ zülālin eyle ʿaṭā teşne teşne-dillere<br />
teşne dillere / Ey menbaʿ-ı mekārim ü ser-çeşme-i kirām<br />
teşne teşne-leb teşne leb [2] dudağı kurumuş<br />
G380/5 Fürḳatüñde teşne teşne-leb teşne leb ḫāṭır-perīşān ḫaste-dil / Künc-i ġamda bī-kes ü bīmār dirseñ işte ben<br />
G244/5 Teşne Teşne-leb Teşne leb iki gözi āb-ı viṣālüñ gözedür / Pister-i ġamda yatur Bāḳī-i bīmār-ı firāḳ<br />
teşr teşrīf teşr īf itmek itmek [1] [1] gelişiyle şereflendirmek<br />
K18/8 Döşedi mihr-i felek yolları dībālar ile / İtdi İtdi teşr teşrīf teşr<br />
īf īf çemen mülkini sulṭān-ı bahār<br />
teşv teşvīş teşv ş [1] karmakarışık<br />
K26/8 Ġonca-<strong>ve</strong>ş bāġ-ı belāda nice bir ḥāṣıl ola / Girih-i ḫāṭır u teşv teşvīş-i teşv dil ü çīn-i cebīn<br />
tev tevānā tev<br />
ānā [1] [1] [1] güçlü kuv<strong>ve</strong>tli<br />
G235/7 Bāḳīyi zār u zebūn itdüñ yigitlik bu mıdur / Sen tev tevānā tev<br />
nev-cevān ol nā-tevān bir pīr-i ʿaşḳ<br />
tev tevāżu tev<br />
żu żuʿ żu ʿ ehli [1]<br />
G337/5 Ṣabā ile ḥarekātın görüp nihāllerüñ / Tev Tevāżu Tev żu żuʿ żu ehli ehli birer nev-cevāna beñzetdüm<br />
tevbe tevbe [3] [3] tövbe<br />
G42/4 Ferāġat güzel sevmeden tevbe tevbe meyden / Zehī reʾy-i bāṭıl zehī fikr-i fāsid<br />
G200/5 Tevbe Tevbe āsān idi <strong>ve</strong>lī ʿāşıḳ / Bāde-i ḫoş-güvāre ḳatlanmaz<br />
1122
G457/5 Tevbe Tevbe meyden Bāḳıyā āsāndur ammā ḳorḳarın / Döymeyem sāḳī-i sīmīn-sāʿidüñ ibrāmına<br />
tevbe tevbe vü vü isti istiġfāre isti ġfāre gelmek gelmek [1] [1] tövbe <strong>ve</strong> af dilemek<br />
G426/1 Gelüñüz yüz ṭutalum bār-geh-i Ġaffāre / Cān u dilden gelelüm tevbe vü isti istiġfāre isti<br />
ġfāre<br />
te<strong>ve</strong>ccüh te<strong>ve</strong>ccüh [1] [1] gönlünü bağlamış ‖ yönelmiş<br />
G141/5 Biz ṭālib-i te<strong>ve</strong>ccüh te<strong>ve</strong>ccüh-i te<strong>ve</strong>ccüh iḳbāl-i rūzgār / Gül-berg-i bāġ-ı ʿömr ise ber-bād olup gider<br />
te<strong>ve</strong>kkül te<strong>ve</strong>kkül [2]<br />
[2]<br />
K8/15 Duʿā-yı devletinden ṣoñra vācib saña ey Bāḳī / Te<strong>ve</strong>kküldür Te<strong>ve</strong>kküldür Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i zemīn ü āsmān üzre<br />
G192/2 Baş egmezüz edānīye dünyā-yı dūn içün / Allāhadur te<strong>ve</strong>kkülümüz iʿtimādumuz<br />
te<strong>ve</strong>kkül te<strong>ve</strong>kkül eylemek eylemek [1] [1] işini Allah’a bırakmak<br />
G271/7 Umūruñ Ḥaḳḳa tevfīz it te<strong>ve</strong>kkül te<strong>ve</strong>kkül eyle eyle ey Baḳī / Ki cāy-ı ilticā olmaz cenāb-ı Kibriyādan yig<br />
tevf tevfīḳ tevf ḳ [3] yardım ‖ Allah’ın lutfu<br />
K14/1 Bi-ḥamdiʾllāh refīḳ oldı yine tevf tevfīḳ-i tevf Rabbānī / Muẓaffer ḳıldı sulṭān-ı cevān-baḫt-ı cihān-bānı<br />
G426/2 Ṭutalum Kaʿbe-i tevf tevfīḳ-i tevf ilāhī yolını / Bu beyābānda ʿabes̱ gezmeyelüm āvāre<br />
K9/24 Her ḳanda ʿazm iderseñ ola reh-ber ü refīḳ / Tevf Tevfīḳ-i Tevf Rabb-i ʿizzet ü teʾyīd-i Kirdigār<br />
tevf tevfīz tevf īz it! it! [1] [1] acele et!<br />
G271/7 Umūruñ Ḥaḳḳa tevf tevfīz tevf īz it it te<strong>ve</strong>kkül eyle ey Baḳī / Ki cāy-ı ilticā olmaz cenāb-ı Kibriyādan yig<br />
1123<br />
tev tevḳīʿ tev<br />
ḳīʿ ḳīʿ u u ṭuġrā ṭuġrā çekmek çekmek [1] [1] tuğra çekmek, imza atmak ‖ padişah fermanlarına, menşur<br />
<strong>ve</strong> mektuplara konulan <strong>ve</strong> imza yerine geçen tuğra, nişan; bkz. PAKALIN, C. III, s. 484.<br />
G457/2 Emrine rām oldılar sulṭān-ı ʿaşḳuñ kāʾināt / Ḳaşlaruñ tev tevḳīʿ tev<br />
ḳīʿ u u ṭuġrā ṭuġrā çekdiler çekdiler aḥkāmına<br />
tev tevḳīʿ tev<br />
ḳīʿ ḳīʿ-nāme ḳīʿ āme çekmek [1] tuğra çekmek<br />
K20/17 O kim debīr-i ezel çekdi çekdi çekdi kilk-i ḳudretle / Şerīf nāmına tev tevḳīʿ tev tevḳīʿ<br />
ḳīʿ-nāme ḳīʿ āme āme-i āme iḳbāl<br />
tevsen tevsen [3] [3] dik başlı at<br />
K2/56 Ser<strong>ve</strong>rā tevsen tevsen-i tevsen eyyām ḳatı ser-keşdür / Aña luṭf eyle iñen eyleme irḫā-yı ʿinān<br />
K25/16 Urdı çevgān-ı zeri gūy-ı zümürrüd-gūna / Meh-i ʿīd oldı yine tevsen tevsen-i tevsen gerdūna süvār<br />
M1/III/8 Ser-keşlik itdi tevsen tevsen-i tevsen baḫt-ı sitīze-kār / Düşdi zemīne sāye-i elṭāf-ı Kirdigār<br />
tevv tevvāb tevv āb [1] [1] çok tövbe eden kimse ‖ âşık<br />
G21/1 Tāʾib itdi nice zamān Tevv Tevvāb Tevv Tevvāb<br />
āb / Yirümüz oldı mescid ü miḥrāb<br />
te teʾyīd te ʾyīd [1] [1] destek ‖ Allah’ın bir olayı doğrular şekilde ortaya çıkardığı ilahî tecelliler<br />
K9/24 Her ḳanda ʿazm iderseñ ola reh-ber ü refīḳ / Tevfīḳ-i Rabb-i ʿizzet ü te teʾyīd te teʾyīd<br />
ʾyīd-i ʾyīd Kirdigār<br />
tezerv tezerv [3] [3] sülün (kuyrukları göz alıcı renkte kuş)<br />
G260/4 Şāhīn eline düşmişe döndi tezerv tezerv-i tezerv dil / İndi süzildi üstine iki ḳara gözüñ<br />
G527/4 Hümāyūn-bāl açup şeh-bāz-ı zülfüñ / Tezerv Tezerv-i Tezerv ʿaḳlı nā-geh ala düşdi<br />
G317/3 Her tezervüñ tezervüñ nice bir ṣaydı hevāsında yilüp / Dāʾimā ḥırṣ u ṭamaʿ çeşmini bāz eyleyelüm<br />
tezerv tezerv-i tezerv tezerv i ḫo ḫoş-ḫır ḫo ır ırām ır ām [1] yürüyüşü güzel dilber (boylu boslu, göz alıcı olması yönüyle)<br />
G58/4 Dām-ı āġūş içre düşmez ol tezerv tezerv-i tezerv i ḫo ḫoş-ḫır ḫo ır ırām ır ām / Dāne-i eşküm egerçi lüʾlū-yı şeh-vārdur<br />
tezh tezhīb tezh īb eylemek [1] tezhip yapmak, yaldızlamak; ‘eski hattatlar bir ayet <strong>ve</strong>ya hadisi,<br />
Arapça bir <strong>ve</strong>cizeyi, bir beyit <strong>ve</strong>ya mısraı levha halinde yazarlar, sonra yazının kenarlarını, satır<br />
aralarını boya yada yaldızla süsletirlerdi.’ bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 441.<br />
G310/7 Bāḳıyā ser-levḥa-i eşʿārı tezh tezhīb tezh īb eyle kim / Müşkilüñ luṭf-ı şehenşāh itdi altun gibi ḥal
tezv tezvīr tezv īr [1] [1] yalan dolan ‖ iftira<br />
G30/1 Gel ey dil ḥalḳa-i müşgīn-i zülf-i pür-şikenden geç / Düşersin dām-ı tezv tezvīre tezv īre reh-i mekr ü fitenden geç<br />
tezy tezyīn tezy īn eylemek eylemek eylemek [1] [1] bezemek, süslemek<br />
K7/16 Devr-i gül ṣanmañ cihānı böyle tezy tezyīn tezy īn eyleyen eyleyen / Yümn-i iḳbāl-i Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i cihān-bān eyledi<br />
tezy tezyīn tezy īn ḳılmak ılmak [2] [2] süslemek, bezemek<br />
K4/3 Ne ḫoş ḳıldı ıldı görüñ ās̱ār-ı luṭfı / Cihān-ı ṣūret ü maʿnāyı tezy tezyīn tezy īn<br />
G392/6 Ḫān Meḥemmed şeh-i ʿādil ki zamān-ı ʿadli / ʿĪd u nev-rūz gibi ḳıldı ıldı cihānı tezy tezyīn tezy<br />
īn<br />
ṭıfl ıfl [16] [16] çocuk<br />
G366/5 Güzeller ṭıfl ıfl iken eyler ḳuculmaġa he<strong>ve</strong>s şimdi / Ṣarılmaḳ resm ü āyīnin bilürler daḫı ḳundaḳdan<br />
G404/1 Müşkil imiş ki dil-rübā ṭıfl ıfl ola dil-sitān ola / ʿĀşıḳ-ı zār u mübtelā pīr ola nā-tevān ola<br />
G467/4 Nāzenīnā daḫı sen ṭıfl ıfl iken Allāh bilür / Seni emzürmege ne cānlar eritdi dāye<br />
G424/1 Ṭıfl ıfl iken dāyesi ḳucaġında / Gül idi ḳopmaduḳ budaġında<br />
G436/2 Ser-i zülfüñde iken çeşmüñe meyl itse göñül / Beñzer ol ṭıfla ıfla varur ev<strong>ve</strong>l-i şebden ḫ˅āba<br />
G141/1 Dil ḳayd-ı ʿaḳlı selb ideli şād olup gider / Ṣan ṭıfldur ıfldur ıfldur ki ḫ˅āceden āzād olup gider<br />
G421/5 Şöyle aġlar merdüm-i çeşmüm ki ġarḳ itdi özin / Gūyiyā bir ṭıfldur ıfldur ol şimdi girdi yaşına<br />
G75/2 Ṭıfldur ıfldur ıfldur pend-i peder diñlemez ol māh daḫı / Şīr-i māder yirine içmege ḳanum özenür<br />
K5/34 Egerçi pīr-i dānādur göñül fenn-i belāġatda / Velī olmaz deb-istān-ı s̱enāñuñ ṭıfl ıfl ıfl-ı ıfl nā-dānı<br />
K13/6 Cūʿ u ẕillet derdidür eṭfāli giryān eyleyen / Aġlamazdı ṭıfl ıfl ıfl-ı ıfl dil olsa elinde nān eger<br />
G145/2 Hey gice ṭıfl ıfl ıfl-ı ıfl belā-engīz olur kim nicesin / Miḥnet-i ʿaşḳı cevān olmazdan ev<strong>ve</strong>l itdi pīr<br />
G530/3 Ḥakīm-i feylesof oldı <strong>ve</strong>lī pīr-i ḫıred olmaz / Muʿallim-ḫāne-i ʿaşḳuñ daḫı ṭıfl ıfl ıfl-ı ıfl nev-āmūzı<br />
K7/4 Mehd-i gül-zār üzre geldi dāye-i ebr-i bahār / Ṭıfl ıfl ıfl-ı ıfl ġonca aġzın açdı meyl-i pistān eyledi<br />
M1/V/5 Ṭıfl ıfl ıfl-ı ıfl sirişki yirlere girsün duʿām odur / Her kim ġamuñdan aġlamaya şeyḫ u şābdan<br />
G283/4 Başdan mürġ-i aḳıl uçmaz idi başından / Ṭıfllar ıfllar üstine ṭaş atmasalar Mecnūnuñ<br />
G145/1 Oldı bir ṭıfluñ ıfluñ kemend-i zülfine cānlar esīr / Ġamzesinden ḳan ṭamar aġzında ammā būy-ı şīr<br />
ṭıfl ıfl ıfl-ı ıfl ı nnā-res<br />
n<br />
res resīde res īde [1] [1] yeniyetme çocuk<br />
G138/4 Dil-ber beşikden ögrenür oldı ṣalınmaġı / Her ṭıfl ıfl ıfl-ı ıfl ı nnā-res<br />
n<br />
res resīde<br />
īde ḫırāmān olup gezer<br />
ṭıfl ıfl ıfl-ı ıfl ı yet yetīm yet<br />
īm [1] [1] yetim çocuk<br />
G165/3 Begüm merdümlik it kendü ciger-gūşeñ gibi besle / Yaşum ṭıfl ıfl ıfl-ı ıfl ı yet yetīmüñdür<br />
yet<br />
īmüñdür ki dāmānuñda ḳalmışdur<br />
ṭın ın ınāb ın āb [3] çadır ipi<br />
G314/4 Ḫaymedür gözlerüm ṭın ın ınāb ın āb müjem / Nʾola ger ḳonsa aña şāh-ı ḫayāl<br />
K20/45 El aç duʿā-yı ḳıyām-ı ḫıyām-ı devletine / Yiter uzandı bu deñlü ṭın ın ınāb<br />
āb-ı āb ḳāl u meḳāl<br />
M3/III/5 Sidre vü Ṭūbāya baġlandı ṭın ın ınāb<br />
āb-ı āb kibriyā / Çarḫdan aʿlā ḳurıldı sāye-bān-ı maʿdelet<br />
tır tırāş tır<br />
ş itmek [1] tıraşlamak ‖ kesmek<br />
G546/5 Tır Tırāş Tır ş itdi itdi ser-i aʿdāyı bir bir tīġ-i bürrānı / Atañ fetḥ itdi kürsiyy-i bilād-ı Berber-istānı<br />
tır tırāşe tır<br />
şe [1] yonga, talaş (çıkrıkçı bağlamında)<br />
K21/3 Meger ki ḥoḳḳa-i çarḫuñ zamāne ḫarrāṭı / Döker tır tırāşesini tır<br />
şesini kūh u deşte berf-mis̱āl<br />
ṭī ṭīb-i ṭī<br />
i ḫāṭ ḫāṭır ḫāṭ ır [1] gönül hoşluğu<br />
G18/6 Dehri enfāsuñ muʿaṭṭar ḳıldı ey Bāḳī yine / Ṭīb Ṭīb-i Ṭīb i ḫāṭ ḫāṭır ḫāṭ ır virdi beñzer ol ḫıṭāb-ı müsteṭāb<br />
tīġ ġ ġ [43] kılıç<br />
G133/3 Çeşmüñ şu resme ʿāşıḳı ġamzeñle ḳatl ider / Bir nā-tevānı tīġ ile ṣan Rüstem öldürür<br />
1124
G151/1 Leşger-i fitne saña ḫayl-i ḫaṭ u ḫāl yiter / Tīġ lāzım degül ol ġamze-i ḳattāl yiter<br />
K19/34 Görür elṭāfuñ ile maṣlaḥat-ı tīġı ḳalem / Bitürür ḳahruñ ile ḫidmet-i ḫançer ḫātem<br />
K2/59 Her seḥer tā ki nücūm üzre niyām-ı şebden / Çıḳara tīġ-i cihān-gīrini mihr-i raḫşān<br />
K2/60 Ḳılıcuñ üstün ola niteki tīġ-i ḫurşīd / Sāye-i salṭanatuñda ola āsūde cihān<br />
K5/12 İner Seyf āyeti gibi ser-i aʿdāya şemşīri / Ḥadīs̱-i tīġ-i pulādın nice şerḥ ide Kirmānī<br />
K11/10 Ḳabā-yı cāh ile ādem geçinsün her ḳaba cāhil / Güher göster güher meydāna gir sen tīġ-i ʿuryān ol<br />
K17/7 Gösterdi āb ʿaks-i gül-i bāġı nitekim / Nuṣret yüzini āyīne-i tīġ-i i şehriyār<br />
K21/18 Ḍurūb-ı tīġ-i i ḥavādis̱den özge bulmadılar / Şolar ki kendülerin aña ṭutdılar ems̱āl<br />
K23/19 Şemşīr-i ihtimāmına nisbet kelīl ü künd / Ger tīġ-i i Ḳahramān ola ya ḫod hüsām-ı Sām<br />
M3/II/5 Düşmene ṣalınsa tīġ-i i ḫūn-feşānı yaraşur / Yiridür olsa ḫırāmān ol livā-yı salṭanat<br />
M7/IV/1 Egerçi tīġ-i i bī-dādı derūnum ṭoġradı muḥkem<br />
G39/6 Şimdi tīġ-i i cevr ile öldürme ḳurbān olduġum / ʿĪd-ı Edḥā geldüginde idesin ḳurbān-ı ʿīd<br />
G79/5 Seyf-i belā vü sehm-i ḳażāya siper gerek / Her kim ki tīġ-i i fażl u kemān-ı hüner çeker<br />
G94/2 Şihāb ṣanma felekde giceyle ẓāhir olan / Maḥabbet ehlinüñ ol tīġ-i i āhı yarasıdur<br />
G139/4 Şu māhī gibi kim ḫāk üzre düşmiş ṣudan ayrılmış / Zülāl-i tīġ-i i dil-berden cüdā cismünde cān ditrer<br />
G383/4 Ḫançer-i elmās-ı ġamzeñ var iken ḫūnī gözüñ / Çekmesün ʿālemde tīġ-i i i āhenīnüñ minnetin<br />
G407/1 Āferīn ol rūzgāruñ Ḥayder-i Kerrārına / Ẕüʾl-feḳār olmaz muʿādil tīġ-i i cevher-dārına<br />
G409/5 Bāḳıyā tīġ-i i i cefādan sīne kim ṣad-çāk ola / Ḳādir olmaz ʿaşḳ eri derd-i dilüñ iḫfāsına<br />
G461/1 Şuʿle-i tīġ-i i cihān-tābuñ ḳaçan kim berḳ ide / ʿĀlemi bir laḥẓada bārān-ı eşküm ġarḳ ide<br />
Kt5/2 Deryāya düşse sāye-i tīġ-i i mehābeti / Pertāb iderdi kendüyi ṣaḥrālara neheng<br />
G407/6 Tīġı resmin ehl-i dil mānend-i şekl-i Ẕüʾl-feḳār / Ḫānḳāh-ı ʿālemüñ naḳş eylesün dīvārına<br />
G36/3 Günbed-i çarḫ u şuʿle-i āhum / Tīġ-i i elmās u miġfer-i pūlād<br />
G37/3 Tīġ-i i hecrüñle ber-ā-ber ḳıldı / Nā<strong>ve</strong>k-i ġamzelerüñ zaḫmı żiyād<br />
G183/4 Kātib-i ġam nāme-i aʿmāl-i ʿaşḳum yazmaġa / Tīġ-i i dil-ber şerḥalardan sīneme mısṭar çeker<br />
G379/4 Āb-ı revān-ı gül-şen-i emn ü emān yiter / Tīġ-i i cihān-güşā-yı şehenşāh-ı pāk-dīn<br />
G486/2 Zülfüñ gibi yanuñca ṣalınmaḳ diler göñül / Tīġ-i i cefā vü cevr ile senden kesilmedi<br />
G174/4 Yügrük atuñ ḳılıcuñ keskin didüm / Gāh tīġın ın ın geh semendin gösterür<br />
M1/I/7 Baş egdi āb-ı tīġına ına küffār-ı Üngürūs / Şemşīri gevherini pesend eyledi Freng<br />
G394/3 Zaḫm-ı tīġından ından o māhuñ ṣanma ten āzürdedür / Ḥaẓẓ ider cān tīr-i müjgānına āmāc olmadan<br />
G407/2 Laʿl ü yāḳūt eyledi elmās tīġından ından revān / Ḫalḳ taḥsīn itdiler şemşīr-i gevher-bārına<br />
K5/13 ʿAlevlerdür duḫān içre görinür tīġler ġler gūyā / Ne dem gerd-i siyāhı rezm-gāhı ḳılsa ẓulmānī<br />
K2/24 Ṭop idüp kellelerin ʿarṣada tīġuñ ġuñ dāyim / Düşmen-i dīni bu üslūba ḳılur ser-gerdān<br />
K7/28 Şeb-çerāġ-ı ẓulmet-i ẓulm eyledi şemşīrüñi / Çarḫ-ı gerdān tīġuñ ġuñ elmāsın dıraḫşān eyledi<br />
K7/29 Maṭlaʿ-ı ṣubḥ-ı ẓaferden şāhid-i nuṣret yüzin / Gün gibi āyīne-i tīġuñ ġuñ nümāyān eyledi<br />
G89/4 Degül dāġ-ı siyehler nüsḫalardur ḥırz-ı cān içün / Nişān-ı ḍarb-ı tīġuñ ġuñ sīnede bend-i ḥamāʾildür<br />
K1/23 Tīġuñ ġuñ ʿadem diyārına rūşen ṭarīḳdur / Aʿdā-yı dīni ṭurma ḳılıçdan geçür hemān<br />
M1/V/7 Yād eylesün hünerlerüñi ḳanlar aġlasun / Tīġuñ ġuñ ġuñ boyınca ḳaraya batsun ḳırābdan<br />
M1/VI/1 Tīġuñ ġuñ içürdi düşmene zaḫm-ı zebānları / Baḥs̱ itmez oldı kimse kesildi lisānları<br />
M1/VI/4 Deşt-i fenāda mürġ-i hevā ṭurmayup ḳonar / Tīġuñ ġuñ Ḫudā yolında sebīl itdi ḳanları<br />
G99/2 Bir ābdur ki aḳduġı yir lāle-zār olur / Tīġuñ ġuñ ki gül-sitān-ı ṣafā cūy-bārıdur<br />
G47/8 Pehlūya çekse tīġuñ ġuñ ġuñı ġuñ Bāḳī ṣafā bulur / Ṣan sāde-rūy dil-ber-i ʿuryāne ṣarmaşur<br />
K2/45 ʿArṣa-i baḥs̱e girüp cevherümüz ʿarż itdük / Tīġ-<strong>ve</strong>ş <strong>ve</strong>ş her birümüz şimdi ḳalupdur ʿuryān<br />
tīġ ġ ġ u u ḫançer [1] [1] kılıç <strong>ve</strong> hançer<br />
1125
G474/6 Dāʾim revā mı ġayra çıḳa tīġ ġ u ḫançerüñ / Bir ḥiṣṣe daḫı ʿāşıḳ-i nā-kāme çıḳmaya<br />
tīġ ġ ġ u ḫançer çekmek çekmek [1] saldırmak<br />
Kt6/1 Ġamzelerden tīġ ġ u ḫançer çekse ḳaṣd-ı ʿāşıḳa / Rüstem irmez Ḳahramān-ı çeşmüñe rūz-ı meṣāf<br />
tīġ ġ u sinān [1] kılıç <strong>ve</strong> mızrak (‘müjgān ile ġamze’ paralelliğinde)<br />
G68/4 Gözeden ʿālemi müjgānuñ ile ġamzeñdür / Dime ey şāh-ı cihān tīġ ġ u sinānum gözedür<br />
tīġ-i i āte āteş-tāb āte āb [2] [2] ateş saçan kızgın kılıç<br />
G450/4 Berḳ-i āh-ı sūz-nāk içre şirār-ı nār-ı dil / Zer-nişān ḫaṭdur görinür tīġ-i i āte āteş-tābda āte ābda<br />
G530/8 Derūna şuʿle ṣaldı tīġ-i i i āte āteş-tāb āte āb ābı āb gūyā kim / Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i cihānuñ berḳ-i şemşīr-i cihān-sūzı<br />
tīġ-i i ḳahr ḳahr [3] [3] kahır kılıcı<br />
K14/27 Mis̱āl-i ḥalḳa-i zülf-i girih-gīr-i ḫam-ender-ḫam / Biri birine ḳoydı tīġ-i i ḳahruñ ḳahruñ kāfir-istānı<br />
G279/1 Reh-i mey-ḫāneyi ḳaṭʿ itdi tīġ-i i ḳahr ḳahrı ḳahr sulṭānuñ / Ṣu gibi arasın kesdi Sıtanbūl u Ḳalātānuñ<br />
G279/3 Yaḳan āb üzre āteş ṣanmañuz keştī-i ṣahbāyı / Şuʿāʿ-i tīġ-i i ḳahr ḳahrından ḳahr ından ṭutışdı Şeh Süleymānuñ<br />
tīġ-i i zer zer-niş zer<br />
niş nişān niş ān [3] altın işlemeli kılıç (kılıçlar üzerindeki yazı <strong>ve</strong> şekiller bağlamında)<br />
K1/6 Bir tīġ-i i zer zer-niş zer<br />
niş nişān nişān<br />
ān ile girmişdi ʿarṣaya / Şemşīr-bāz-ı maʿreke-i ṣaḥn-ı āsmān<br />
K22/3 Berg-i bīdi bāġda āb-ı revān üzre görüp / Didiler aḳmış ġılāfından bu tīġ-i i zer zer-niş zer<br />
niş nişān niş ān<br />
G362/4 Ceng itmege sitāre-i baḫtumla eyledüm / Bu āh-ı pür-şirārumı bir tīġ-i i zer zer-niş zer<br />
niş nişān niş ān<br />
tīġ-i i bürr bürrān bürr<br />
ān [4] [4] keskin kılıç<br />
K14/29 Bilürsin anı mürġ-i beyża-i pūlād-ı nuṣretdür / ʿAceb mi dāne divşürse elinde tīġ-i i bürr bürrān bürr<br />
ān ānı ān<br />
G393/1 Çeker göz göre ġamzeñ tīġ-i i bürr bürrān bürr<br />
ān / Diler kim eyleye bir demde biñ ḳan<br />
G411/1 Nice demdür ṣabr ider ol tīġ-i i bürr bürrān bürr<br />
ān zaḫmına / Şimdi ḳatlanmaz göñül şemşīr-i hicrān zaḫmına<br />
G546/5 Tırāş itdi ser-i aʿdāyı bir bir tīġ-i i bürr bürrān bürr<br />
ān ānı ān / Atañ fetḥ itdi kürsiyy-i bilād-ı Berber-istānı<br />
tīġ-i i Ḥayder Ḥayder [1] [1] Zülfikâr<br />
G144/3 Ḫançer-i ġamze-i ḫūn-rīzüñe tīġ-i i Ḥayder Ḥayder / Ṣafḥa-i ʿārıżuña muṣḥaf-ı ʿOs̱mān dirler<br />
tīġ-i i kkāfir<br />
k<br />
āfir gi gibi gi bi [2] [2] kafir kılıcı gibi (korkudan titreme bağlamında)<br />
G155/2 ʿAdūñuñ tīġ-i i kkāfir<br />
k<br />
āfir gibi gibi lerzān itdi endāmın / Miyānına ṭaḳındı ḫusrev-i ṣāḥib-ḳırān ḫançer<br />
G137/4 Teşne-dildür şu ḳadar ḫūn-ı müselmān üzre / Tīġ-i i kkāfir<br />
k<br />
āfir gibi gibi ol ġamze-i bürrān ditrer<br />
tīġ-i mücevher [1] mücevher kabzalı kılıç<br />
K3/15 Ṣaçar bezme nūrı döker rezme nārı / O tāc-ı muraṣṣaʿ o tīġ-i i mücevher<br />
tīġ-i i müje [2] kirpik gibi kılıç<br />
G365/2 Laʿlüñden itme tīġ-i i müjeñ birle cānı menʿ / Mümkin degüldür aña kesilmek şarābdan<br />
G50/4 Göñül ti tiġ-i ti i i müjeñden müjeñden yüz çevürmez ey gözi āhū / O bir şemşīr-i bürrāna varur şīr-i dil-ā<strong>ve</strong>rdür<br />
tīġını ını çekmek [1] saldırmak<br />
G326/1 Aġyāra ḳıldı ḫançer ile ġamzesi hücūm / Küffāra çekdi çekdi ttīġını<br />
t ını ṣan pādişāh-ı Rūm<br />
tīġ-zen zen [1] iyi kılıç kullanan kimse<br />
G68/2 Ġamzeler tīġ-zen zen zen olmışdur ol ebrū ḳavvās / Rāh-ı ʿaşḳı bu gün ol ḳaşı kemānum gözedür<br />
tīġ ġ çekmek [1] [1] kılıç çekmek<br />
G327/3 ʿAlev-i āteş-i āhum degül eflāke çıḳan / Aḫter-i baḫtuma bir tīġ-i i muṣayḳal çekdüm<br />
çekdüm<br />
tīmār īmār [1] [1] [1] tımar<br />
G220/3 Alındı ʿaşḳuña dil ḳaldı fikr-i bī-ḥāṣıl / Sipāhī gibi ki tīmār īmār īmārını īmār ını iderler ḫāṣ<br />
Tīmūr īmūr īmūr [1] [1] ‘ʿöẕr-i leng eylemek’ paralelliğinde<br />
1126
G484/3 Hezārān ʿöẕr-i leng eyler ḳaçar meydāna gelmezdi / Eger Tātār-ı ġamzeñ daʿ<strong>ve</strong>t itse cenge Tīmūr īmūr īmūrı īmūr<br />
tīr īr [31] [31] ok<br />
G34/1 İtdi şikār gönlümi bir şūḫ-ı şeh-le<strong>ve</strong>nd / Müjgānı tīr īr ü ḳaşı kemān ṭurrası kemend<br />
G91/3 Fiʾl-cümle öykünürdi senüñ ġamzeñ oḳına / İller ḳanadı ile uçar olmayaydı tīr īr<br />
M9/III/1 Beni ol ḳaşı ya ger atmasa yābāna tīr īr īr-āsā īr āsā<br />
G428/2 Peykān-ı dost ḳala diyü zaḫm-ı sīnede / Görseñ nihāl-i tīri īri nice ditrer üstine<br />
G440/1 Ḳarşu ṭutdum sīne-i ṣad-çāki senden cānibe / Gönder ey ḳaşı kemānum tīri īri benden cānibe<br />
K11/3 Ṭoḳınsa tīr īr īr-i īr i miḥnet ger mübāhāt ile gögsüñ ger / Ṣoyınduñ ʿarṣa-i rindāne girdüñ merd-i meydān ol<br />
M2/III/6 Ne ḫaṭā eyledüñ ey tīr īr īr-i īr i kec-endāz-ı felek / Merdüm-i dīde-i devrāna ṭoḳındı peykān<br />
G30/3 Neden bu menzil-i ḫākīde ārām iḫtiyār itmek / Senüñ cāndur yirüñ ey tīr īr īr-i īr i dil-ber sen bedenden geç<br />
G62/3 Saḳın ṣaḳın ki ey ḳaşı yā tīr īr īr-i īr i āhdan / Ger gök demür olursa felekler deler geçer<br />
G118/1 Ṣanma iḳlīm-i tene ḥākim olan cānumdur / Sīnede tīr īr īr-i īr i ġam-ı ġamze-i cānānumdur<br />
G129/7 Gögsin gererdi zühd ile Bāḳī bu ʿarṣada / Nā-geh ṭoḳındı tīr īr īr-i īr i maḥabbet ḳażāyı gör<br />
G216/6 Ḳısmetde tīr īr īr-i īr i i ʿaşḳun Bāḳīye oldı rūzī / Sehm-i saʿādet ol gün ol dil-figāre düşmiş<br />
G235/1 Geçdi ʿālem ḫalḳına ḥükm-i revān-ı tīr īr īr-i īr i ʿaşḳ / Kesdi hep daʿvāların şemşīr-i ʿālem-gīr-i ʿaşḳ<br />
G262/1 Gönder efendi sīneme tīr īr īr-i īr i i belālaruñ / Olsun siper belālaruña mübtelālaruñ<br />
G298/1 Her tīr īr īr-i īr i belā ḳavs-i ḳażādan kʾola nāzil / Ṣaḥrā-yı dil-i ehl-i <strong>ve</strong>fādur aña menzil<br />
G417/4 Ne ḥālet ḥāṣıl itmişdür kim oldı böyle ḳan ḥayrān / Gözini dikdi ḳaldı zaḫmum ol tīr īr īr-i īr i ciger-dūze<br />
G530/5 Gözümüñ ḳaṭresinden şīşeler ṭoldı derūnumda / Maḥabbet ṭāḳini tā kim diküpdür tīr īr īr-i īr i i dil-dūzı<br />
K9/19 Dāġ-ı <strong>ve</strong>fā vü mihri göñülde şügüfte gül / Tīr īr īr-i īr i ḫadengi cān-ı ʿadūda şikeste ḫār<br />
M6/VII/2 Tīr īr īr-i īr i ḳażāya oldı ber-ā-ber ıraḳ yaḳın<br />
G75/6 Tīr īr īr-i īr i āh-ı seḥerī çekdügüm ister dil-dār / Çekeyin nʾolsa gerek ḳaşı kemānum özenür<br />
G77/10 Tīr īr īr-i īr i cefā-yı çarḫ-ı sitem-gerden iñleme / Şemşīr-i ʿadl-i ḫusrev-i ṣāḥib-ḳırānı gör<br />
G92/1 Tīr īr īr-i īr i ġam-ı nigār ile ten yara yaradur / Şemşīr-i cevr-i yār ile dil pāre pāredür<br />
G230/4 Atduñ ḫadeng fażl u belāġat nişānına / Tīr īr īr-i īr i murāduña ola her maḳṣaduñ hedef<br />
G376/2 Tīr īr īr-i īr i ġamzeñ nice ġarrā rāstlar ḥayretdeyem / Ḳana müstaġrıḳ ciger aṣlā görinmez başdan<br />
G477/4 ʿAşḳ ehline ḫādeng-i belā nā-gehān irer / Tīr īr īr-i īr i ḳażādan umma ḫalāṣ iḥtirāz ile<br />
G526/5 Tīr īr īr-i īr i ġamuñ nişānesidür diyü Bāḳīyi / Allāh ki ḫalḳ çekdi çevürdi kemān gibi<br />
G104/2 Naʿl kesmiş farḳına her biri olmış sīne-rīş / Nā<strong>ve</strong>k-i müjgānuñuñ efgendesidür tīrler īrler<br />
G140/1 Sīnesin tīrüñe īrüñe ṭutardı siper / Göbegin kesdüginde āhen-ger<br />
Kt6/2 Tīrüñe īrüñe ey sīm-ten olsun nişān āşüfte-dil / Ḫoş yaraşur ol miyāne ḫançer-i zerrīn-ġılāf<br />
G109/5 Sen urduġuñca tīrüñi īrüñi sīnemden özgeye / Ṭaʿn-ı ḥasūd derd ile ḳaddüm kemān ider<br />
G501/4 Tīrüñüñ īrüñüñ ey ḳaşı ya manḳıra geçmez saʿyı / Sīnemüñ dāġını ol ḫançer-i bürrān deldi<br />
tīr īr ü ü ü kemān kemān [1] [1] [1] ok <strong>ve</strong> yay (‘müje vü ebruvān’ paralelliğinde)<br />
G77/1 Ḫūnī göz ile ol müje vü ebruvānı gör / Tīr īr ü kemān elinde iki Türkmānı gör<br />
tīr īr ü ü kemānlu kemānlu [1] [1] ok <strong>ve</strong> yaylı ‖ silahlı<br />
G102/2 Der-bend-i ġamda beñzedi ḥaḳḳā o ġamzeler / Reh-zenlere ki elleri tīr īr ü ü kemānludur<br />
kemānludur<br />
kemānludur<br />
tīr īr īr-bārān īr ārān [1] ok yağdırma<br />
K14/24 Dem-i aʿdā ile deşt-i cihānı lāle-zār itdi / Sipāh-ı berḳ-reftār-ı Tatāruñ tīr īr īr-bārān īr ārān ārānı ārān<br />
tīr īr īr-bārān īr ārān ārān eylemek/itmek [2] yağmur gibi ok yağdırmak<br />
K7/5 Ṭaġılup cünd-i şitā fetḥ oldı mülk-i bāġ u rāġ / Leşger-i ebr-i bahārī tīr īr īr-bārān īr ārān eyledi<br />
G414/4 Deşt-i ġamda her yaña tenler getürdi seyl-i ḫūn / Ṭurmayup Tātār-ı ġamzeñ tīr īr īr-bārān īr ārān itmede<br />
1127
tīr īr īr-i īr i müje [3] kirpik oku<br />
G161/1 Dil-i ḫūnīnüñ o tīr īr īr-i īr i müje dem-sāzı geçer / Nīze-i ġamzesinüñ ʿāşıḳına nāzı geçer<br />
G163/1 Ḳaşuñ kemānı kendüyi ḫaylī gerer çeker / Ḳorḳum bu sīne tīr īr īr-i īr i müjeñden żarar çeker<br />
G177/3 Zaḫm-ı tīr īr īr-i īr i müjeñ ile ger ölem ey ḳaşı ya / Üstüḫānum alalar ḳavs ile zih-gīr ideler<br />
tīr īr īr-i īr i müjg müjgān müjg<br />
ān [3] kirpik okları<br />
1128<br />
G155/1 İderken tīr īr īr-i īr i müjg müjgānuñ müjg<br />
ānuñ ānuñ gibi ḥükmin revān ḫançer / Görüp şemşīr-i ġamzeñ kendüden geçdi hemān<br />
ḫançer<br />
G325/4 Vaz geldi cāna dil-ber tīr īr īr-i īr i i müjg müjgān müjg<br />
ān urmadan / Añlamışdur ol perī-ṣūret meger vurġunluġum<br />
G394/3 Zaḫm-ı tīġından o māhuñ ṣanma ten āzürdedür / Ḥaẓẓ ider cān tīr īr īr-i īr i müjg müjgān müjg<br />
ān ānına<br />
ına āmāc olmadan<br />
tīre īre īre-dil īre dil [1] kötü kalpli<br />
G191/6 Tīre īre īre-dildür īre dildür dildür lāle-i Nuʿmānı ʿarż itmeñ bize / Gül gibi cām-ı şarāb-ı dil-güşāya māliküz<br />
tiry tiryāk tiry āk [2] [2] panzehir ‖ afyonlu macun; bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 442.<br />
K19/44 Anda zehr ola vü tiry tiryāk tiry tiryāk<br />
āk leb-i dil-berde / Dehen-i yāre ḳaçan ola ber-ā-ber ḫātem<br />
G316/3 Ġamuñ afyonını tiry tiryāk tiry āk diyü baña ʿarż itme / Yüri ṣaġ ol benüm ʿömrüm ben ol tiry iry iryākden iry ākden geçdüm<br />
tiry tiryāḳ-i tiry i ekber ekber [1] en büyük panzehir<br />
G95/7 Ḳahr-ı zamānuñ zehrini defʿ itmez ey Bāḳī devā / İllā şarāb-ı dil-güşā tiry tiryāḳ-i tiry i ekber kendidür<br />
tīşe şe [4] [4] külüng, kazma<br />
K5/35 Nis̱ār-ı şāha lāyıḳ mümkin olsa bir güher bulmaḳ / Ḳazardum tīşe şe şe-i şe i endīşe birle kān-ı imkānı<br />
G110/3 Ṭutdı başın tīşe şe şe-i şe i merge ġam-ı Şīrīn ile / Ehl-i ʿaşḳ içre anuñʾçün Kūh-ken ser-dārdur<br />
G502/4 Gelse ol şūḫ-ı cefā-pīşe dil-i vīrānı / Tīşe şe şe-i şe cevr ile bir pāre meremmetler idi<br />
G513/3 Her şirārın aḫter-i devlet bilürdi Kūh-ken / Sīne-i ḫārādan āteşler çıḳarsa tīşesi şesi<br />
tīşe şe urmak [1] kazma vurmak<br />
G199/5 Zebān-ı ṭāʿn-ı aʿdādan perīşān olma ey Bāḳī / Hezārān tīşe şe şe-i şe i āzār ururlar ururlar kāne incinmez<br />
tīz īz īz-āb īz āb [1] kezzap<br />
G442/2 Rūy-ı zerdi göz yaşı gerd-i riyādan ṣāf ider / Zer bilürsin ġıll u ġışdan pāk olur tīz īz īz-ābda īz ābda<br />
tīzlik īzlik [1]<br />
[1]<br />
G476/3 Dem-be-dem dil üzredür biz ʿāşıḳa / Tīzlik īzlik var ḫançer-i cānānda<br />
ṭoġmak ṭoġmak [5] [5] bkz. ‘āfitāb ṭoġmak’, ‘gün ṭoġmak’ md.<br />
1. dünyaya gelmek<br />
G198/4 Ṭoġarsa Ṭoġarsa maṭlaʿ-ı ṣubḥ-ı ṣafādan ol meh-rū / Zehī sitāre-i ferḫunde ṭāliʿ-i fīrūz<br />
G138/3 Dün ṭoġd ṭoġdı ṭoġd māh-ı nev gibi ol şūḫ-ı meh-liḳā / Şehr içre şimdi şöhre-i devrān olup gezer<br />
K3/27 Suḫan maṭlaʿından güneş gibi ṭoġsun ṭoġsun / Ḳosunlar şerīf adını genc-i gevher<br />
2. (güneş) doğmak ‖ ortaya çıkmak<br />
G490/3 Ṭoġmad Ṭoġmadı Ṭoġmad ḫurşīd-i ʿālem-tāb-ı devlet ʿāşıḳa / Dil-rübā kim ʿālem-i vuṣlatda ʿuryān olmadı<br />
K5/2 Ṭoġup Ṭoġup gün gibi zerrīn tāc ile burc-ı saʿādetden / Yitişdi şarḳdan ġarba żiyā-yı ʿadl u iḥsānı<br />
ṭoġmaduġa ṭoġmaduġa dönmek dönmek [1] [1] anasından doğduğuna pişman olmak<br />
G25/6 Ḥüsnüñ ḳatında ṭoġ ṭoġmadu ṭoġ ṭoġmadu<br />
maduġa madu ġa döndi döndi her biri / Ḫurşīd ü māh eyler iken ṣubḥ u şām baḥs̱<br />
ṭoġramak ṭoġramak [4] [4] doğramak<br />
M7/IV/1 Egerçi tīġ-i bī-dādı derūnum ṭoġrad ṭoġradı ṭoġrad muḥkem<br />
G466/8 Şol ḳadar ṭoġrad ṭoġradı ṭoġrad şemşīr-i firāḳuñ ki gören / Dil-i ḫūnīni ḫayāl eyledi ḳaṭmer lāle
G477/3 Ġamzeñ ġamuñda dil varaḳın şöyle ṭoġrad ṭoġradı ṭoġrad / Efşān-per olsa gül kesemez böyle kāz ile<br />
G346/7 Ser-i şemşīrüñ ile ṭoġrasalar ṭoġrasalar ṭoġrasalar ḫāme-ṣıfat / Baş ḳaldurmaya ʿāşıḳ ḫaṭ-ı fermānuñdan<br />
ṭoġru ṭoġru [4]<br />
[4]<br />
1. doğruca, hemen<br />
G236/8 Ḫānḳāhdan ṭoġru ṭoġru ʿazm itse nʾola mey-ḫāneye / Bāḳīyi çün böyle irşād eylemişdür pīr-i ʿaşḳ<br />
2. doğru sözlü, dürüst<br />
G70/1 Nīzesi cānuma vü nīzesine cān ditrer / Yār kim ṭoġru ṭoġru ola üstine yārān ditrer<br />
G475/4 Oḳ gibi ṭoġruyam ṭoġruyam atma beni yābāne şehā / Ḳāmetüm hecr ile ya eyleme iḥsān eyle<br />
3. âşık; bkz. ‘egri’ md.<br />
G398/5 Ṭaḳılur saña ḫançer gibi egri / Atılur oḳ gibi yābāne ṭoġru<br />
ṭoġr ṭoġrı ṭoġr ı yol [2] doğru yol ‖ aşıklık yolu<br />
M4/V/2 Ḥubb-i dünyādan ferāġat gibi olmaz ṭoġr ṭoġrı ṭoġr ı yol<br />
M8/V/2 Çıḳarur ṭoġru ṭoġru yoluñdan yoluñdan biri eyler güm-rāh<br />
ṭoġr ṭoġrılmak ṭoġr ılmak [1] doğrulmak, kendine gelmek<br />
G523/4 Cevānlıḳ ʿālemi gitdi ne vaḳtin ṭoġr ṭoġrılam ṭoġr ılam yā Rab / Egildüm bār-ı ʿaşḳ-ı yār ḳaddüm bükdi pīr itdi<br />
ṭoġr ṭoġrıltmak ṭoġr ıltmak [1] (mızrağını) üzerine tutmak<br />
K12/6 Sīneme nīzelerin ol müjeler ṭoġr ṭoġrıldur ṭoġr ıldur / Üstüme ḫançerin ol ġamze-i mestāne çeker<br />
ṭoḳ ṭoḳındurmak ṭoḳ ṭoḳındurmak<br />
ındurmak [1] [1] ima etmek, üstü kapalı anlatmak ‖ hançerini değdirmek<br />
G48/1 Ṭurmaz yanumda ḫançerini vaṣf ider nigār / Yaʿnī baña ṭoḳ ṭoḳındurur<br />
ṭoḳ<br />
ındurur ol şūḫ-ı şī<strong>ve</strong>-kār<br />
ṭoḳ ṭoḳınmak ṭoḳ ınmak [9]<br />
[9]<br />
1. isabet etmek, saplanmak<br />
M2/III/6 Ne ḫaṭā eyledüñ ey tīr-i kec-endāz-ı felek / Merdüm-i dīde-i devrāna ṭoḳ ṭoḳındı ṭoḳ ındı peykān<br />
G129/7 Gögsin gererdi zühd ile Bāḳī bu ʿarṣada / Nā-geh ṭoḳ ṭoḳındı ṭoḳ<br />
ındı tīr-i maḥabbet ḳażāyı gör<br />
K11/3 Ṭoḳ Ṭoḳınsa Ṭoḳ Ṭoḳınsa<br />
ınsa tīr-i miḥnet ger mübāhāt ile gögsüñ ger / Ṣoyınduñ ʿarṣa-i rindāne girdüñ merd-i meydān ol<br />
2. düşmek<br />
G283/5 Döne döne anı zār itmez idi āhum eger / Bāḳī çarḫına ṭoḳ ṭoḳınmasa ṭoḳ<br />
ınmasa idi gerdūnuñ<br />
3. görmezlikten gelmek<br />
G73/5 Nāz u istiġnā ile Bāḳīye ṭoḳ ṭoḳınmaz ṭoḳ ınmaz geçer / Rāst gelse yolda ol serv-i revān bilmezlenür<br />
4. tesir etmek<br />
K24/25 Ger ṭoḳ ṭoḳınsa ṭoḳ ınsa nefes-i luṭf u dem-i iḥsānuñ / Gidere dūd-ı kebūdı vire āẕer sünbül<br />
5. erişmek, gelmek<br />
G77/5 Pīrāne-ser elüñde ʿaṣā-<strong>ve</strong>ş piyāle ṭut / Nā-geh ṭoḳ ṭoḳınsa ṭoḳ<br />
ınsa bād-ı ḥavādis̱ ṭayanı gör<br />
6. değmek<br />
G142/3 Āb-ı çeşmüm baḥr ider hāmūnı ṭuġyān eylese / Ṣarṣar-ı āhum ṭoḳ ṭoḳınsa ṭoḳ ınsa ṭaġlar hāmūn olur<br />
K5/11 Ṣu gibi nār-ı ḳahrından erir bir demde Rūyīn-ten / Ṭoḳ Ṭoḳınsa Ṭoḳ ınsa şuʿle-i şemşīri nerm eyler Nerīmānı<br />
ṭoḳ ṭoḳınup ṭoḳ<br />
ınup ṭurmak [1]<br />
G70/4 Şöyle ḳıldı ten-i efsürdeyi āh-ı serdüm / Ṭoḳ Ṭoḳınup Ṭoḳ ınup ṭurduġ ṭurduġı ṭurduġ<br />
dem nā<strong>ve</strong>k-i cānān ditrer<br />
ṭoḳuz ṭoḳuz [2]<br />
[2]<br />
K24/18 Fāżıl-ı dehr Meḥemmed Çelebi kim eflāk / Bāġ-ı fażlında ṭoḳuz ḳuz dānelü bir ter sünbül<br />
1129
G457/4 ʿĀḳıbet bī-hūş olur ṭāḳat getürmez ādemī / Sāḳī-i devrüñ ṭoḳuz cām-ı zümürrüd-fāmına<br />
ṭoḳuz ṭoḳuz peymāne peymāne peymāne [2] [2] [2] dokuz kadeh ‖ dokuz kat gök<br />
G187/5 Sipihrüñ bu ṭoḳuz ṭoḳuz peymānesin peymānesin bir demde ey Bāḳī / Maḥabbet meclisinde nūş ider mestāneler vardur<br />
G279/7 Şu meclis içre kim dāʾim ṭoḳuz ṭoḳuz peymāne peymāne devr eyler / Ne deñlü ola ey Bāḳī zamān-ı ʿīşı insānuñ<br />
ṭoḳuz ṭoḳuz ṭolanmak ṭolanmak [1] [1] birçok defalar dolaşmak; bkz. TS. C. II, s. 1200.<br />
G397/4 Döne döne ṭolanur idüm kūyını anuñ / Çarḫa girüp felek daḫı ṭoḳuz ṭolanmad ṭolanmadın<br />
ṭolanmad<br />
ın<br />
ṭolmak ṭolmak [1] [1] dolup taşmak<br />
Kt1/10 Ola vaṣfuñla müzeyyen ṣafaḥāt-ı eyyām / Ṭola Ṭola medḥüñle kütüb-ḫāne-i edyān u milel<br />
ṭola ṭola ṭola gelmek gelmek [1] [1] dolu dolu olmak, yaşla dolmak; bkz. TS. C. II, s. 1200.<br />
M1/II/8 Ḫurşīde baḳsa gözleri ḫalḳuñ ṭola ṭola gel gelür gel ür / Zīrā görince ḫāṭıra ol meh-liḳā gelür<br />
ṭola ṭola ṭola yazmak yazmak [1] [1] [1] az daha dolu<strong>ve</strong>rmek<br />
G529/1 Çeşmümden aḳan ḫūn ile sāġar ṭola ṭola yazd yazdı yazd / Meclisde geçen gice yine ḳan ola yazdı<br />
ṭolandurmak ṭolandurmak [1] [1] kandırmak, aldatmak ‖ soymak<br />
G219/2 Göñüller naḳdin almış yār girmiş ḥalḳa-i ẕikre / Bir iki derd-mend āvāreyi varmış ṭolandurm ṭolandurmış<br />
ṭolandurm ṭolandurmış<br />
ış<br />
ṭolanmak ṭolanmak [6]<br />
[6]<br />
1. dönüp dolaşmak<br />
G524/1 Eṭrāf-ı çemen-zārı yine āb ṭoland ṭolandı ṭoland / Gül-zāra girüp her yaña ṣalındı bulandı<br />
M2/II/2 Cūylar kim ṭolanur ṭolanur dāmen-i ṣaḥrālarda / Jāleler kim görinür lāle-i Nūʿmān üzre<br />
2. sarmak, çevrelemek<br />
G519/2 Felek bir ejdehā-yı heft-serdür / Ṭolanm Ṭolanmış Ṭolanm ış genc-i dünyāyı ser-ā-pāy<br />
3. gezinmek, dolaşmak<br />
G319/3 Āhum ṭolanur ṭolanur ṭolanur ṣubḥa degin gökleri ḳat ḳat / Kūyuñ yörenür döne döne eşk-i revānum<br />
G397/4 Döne döne ṭolanur ṭolanur idüm kūyını anuñ / Çarḫa girüp felek daḫı ṭoḳuz ṭolanmadın<br />
M9/IV/3 Ṭolanur Ṭolanur peyk-i āhum kūyuñı şām u seḥer her gün<br />
ṭola ṭolaşdurmak ṭola şdurmak [1] [1] gezdirmek ‖ döndürmek<br />
K20/9 Ya cām-ı ʿişret-i Dārā ya tāc-ı Kisrādur / Ṭola Ṭolaşdurur<br />
Ṭola şdurur bu cihānı sipihr olup dellāl<br />
ṭola ṭolaşmak ṭola şmak [8]<br />
[8]<br />
1. dolanmak, dönmek<br />
G464/7 Ṭola Ṭolaşaldan<br />
Ṭola şaldan ruḫı şemʿine dil-i ser-geşte / Yaḳdı pervāne-ṣıfat bāl ü peri döne döne<br />
2. dokunamak ‖ saçın dolaşması<br />
G156/4 Rişte-i mūy-ı dil-bere ṭola ṭolaşan ṭola şan / Beste-i bend-i zülf ü kākül olur<br />
G297/6 Çoḳ ṭola ṭolaşdı ṭola ṭolaşdı<br />
şdı ṭurra-i müşgīnüñe āşüfte-dil / Çīn-i zülfüñ bend ider bir gün ḫaṭālar bilmiş ol<br />
G445/3 Ṭola Ṭolaşma Ṭola Ṭolaşma<br />
şmaḳdan şma ḳdan degül fāriġ kemend-i kāküli dāʾim / Ulaşmaḳdan degül ḫālī kemān ebrūsı pey<strong>ve</strong>ste<br />
3. gezinmek<br />
G391/4 Sen aġyār ile devr itdür şehā peymāneyi dāʾim / Ser-i kūyuñ ṭola ṭolaşup ṭola şup ʿāşıḳ-ı dīvāneler dönsün<br />
4. ilişmek, sataşmak<br />
G9/5 Meclis-i meyde leb-i yāre ṭola ṭolaşur ṭola şur dirler / Elüme girmeye mi bir daḫı cām-ı ṣahbā<br />
G288/4 Meclisde būseñe ṭola ṭolaşur ṭola ṭolaşur<br />
şur şöyle añların / Cāmuñ efendi bir ġarażı var tehī degül<br />
G468/5 Belādur gel bu sevdādan geç ey dil / Ṭola Ṭolaşma Ṭola Ṭolaşma<br />
şma ḥalḳa-i zülf-i nigāre<br />
1130
ṭoldurmak ṭoldurmak [3]<br />
[3]<br />
G332/5 Ādemüñ ehl-i riyā sözleri ḳanın ḳurıdur / Sāḳıyā ṭoldur ṭoldur a şol ḳan olacaġı içelüm<br />
G427/3 İnṣāf budur kim çıḳarup misk-i ġazāli / İzüñ tozını ṭolduralar nāfe-i Çīne<br />
G403/7 Ṭoldurd Ṭoldurdı Ṭoldurd gerçi cūd u seḫā gösterüp felek / Ceyb-i cibāl ü dāmen-i ṣaḥrāyı sīm ile<br />
ṭolmak ṭolmak [13]<br />
[13]<br />
G237/1 Şām-ı ġamda ḥāṣıl olsa göñlüme nā-gāh şevḳ / Şuʿle-i āhumla ṭolar ṭolar nīl-gūn ḫargāh şevḳ<br />
K3/5 Ṭolar Ṭolar būy-ı müşgīn-i zülfüñle ʿālem / Döner nāfe-i miske çarḫ-ı müdev<strong>ve</strong>r<br />
K14/22 Ser-i bī-maġz-ı düşmenden feżāda kāseler ṭold ṭoldı ṭold ṭold / Sibāʿ-ı kūh u deşte ḳıldılar tertīb-i mihmānī<br />
K21/2 Zemīne bād-ı hevādan çoḳ aḳçe düşdi yine / Pür itdi dāmen-i ṣaḥrāyı ṭold ṭoldı ṭold ceyb-i cibāl<br />
G125/5 Ruḫlaruñ medḥini eflāke çıḳardı Bāḳī / Şevḳden ṭold ṭoldı ṭold<br />
bu gün nūr ile Beytüʾl-Maʿmūr<br />
G228/3 Ḫāk-i rehüñden irdi meger ṣubḥ-dem nesīm / Rūy-ı ʿabīr ü ʿanber ile ṭol ṭoldı ṭol dı bu ṭaraf<br />
G232/1 Şeb-i tārīk görinür gözüme rūz-ı firāḳ / Dūd-ı āhumla meger ṭold ṭoldı ṭold ı ser-ā-ser āfāḳ<br />
G232/5 Bāḳīnüñ nāle vü zāriyle cihān ṭold ṭoldı ṭold ı bu gün / Yine var ise ʿadū eyledi yārine nifāḳ<br />
G280/2 Ṣīt u ṣadā-yı ʿaşḳuñ ile ṭold ṭoldı ṭold ı kāʾināt / Āfāḳı ṭutdı <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le-i kūs-ı şöhretüñ<br />
G398/10 Cihān enfās-ı müşgīnüñle ṭold ṭoldı ṭold ṭoldı<br />
ı / Saña Ḥaḳdan ʿaṭādur Bāḳıyā bu<br />
G530/5 Gözümüñ ḳaṭresinden şīşeler ṭold ṭoldı ṭold ṭoldı<br />
ı derūnumda / Maḥabbet ṭāḳini tā kim diküpdür tīr-i dil-dūzı<br />
K1/35 Ṭutdı cihānı pertev-i ḥüsnüñ güneş gibi / Ṭold Ṭoldı Ṭold ṣadā-yı ʿaşḳuñ ile kāḫ-ı Kün fe-kān<br />
G85/3 Ġonca-āsā ḳan ile ṭolm ṭolmış ṭolm ṭolmış<br />
ış göñüller açmaġı / Leblerüñden ögrenür var ise şīrīn-kārlar<br />
ṭolm ṭolmış ṭolm ış [1] [1] [1] sandal ‖ şarap; bkz. TS. C. II, s. 1205; MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 174.<br />
G444/2 Kenār-ı ʾīş u ṣafāya geçilse ṭolm ṭolmış ṭolm ış ile / Yine pür olsa mey-i ḫoş-güvār zevraḳda<br />
ṭolu ṭolu [11] [11] bkz. TS. C. II, s. 1205.<br />
1. içi şarapla dolu kadeh ‖ dolu<br />
K18/21 Cām-ı zerrīni ṭolu ṭolu bāde-i gül-reng itmiş / Gül-i raʿnā seḥerī ḳılmaġ içün defʿ-i ḫumār<br />
K19/7 Ḥalḳadur devr-i ḳadeḥ laʿl şarāb-ı gül-gūn / Rind-i mey-ḫ˅āreye ḫoşdur ṭolu sāġar ḫātem<br />
G135/1 Ṣafā bezminde şol zerrīn-ḳadeḥ kim ṭolu ṭolu ṣahbādur / Kenār-ı bāġ-ı ʿişretde açılmış <strong>ve</strong>rd-i raʿnādur<br />
G147/2 Ayaġ elde ṭolu ṭolu ḫūn-ı kebūter / Bi-ḥamdiʾllāh yine dem der-ḳademdür<br />
G348/4 Ḥasret-i cām-ı lebi çeşmüm ṭolu ḳan eyledi / Yār bilmez mi ṭolu ṭolu üstinde ʿādet neydügin<br />
G417/3 Bihişt-i cāvidānīdür cemālüñ ol dehen gūyā / Leb-ā-leb āb-ı Kevs̱erle ṭolu ṭolu ṭolu bir laʿlden kūze<br />
G498/4 Dil-i pür-ḫūn baña bezm-i ezelden / Leb-ā-leb bir ṭolu ṭolu peymāne geldi<br />
G513/2 Ben şarābuñ incesin cāmuñ ṭolus ṭolusın ṭolus ın gözlerin / Fikr-i laʿlüñle leb-ā-leb olalı dil şīşesi<br />
G360/3 Nihānī ʿişrete māniʿ degüldür kis<strong>ve</strong>t ey zāhid / İçerler bunda ʿārifler ṭoluy ṭoluyı ṭoluy tāc-ı Edhemden<br />
G348/4 Ḥasret-i cām-ı lebi çeşmüm ṭolu ṭolu ṭolu ḳan eyledi / Yār bilmez mi ṭolu üstinde ʿādet neydügin<br />
2. kaplı, dolup taşmış<br />
G541/3 Ṭoludur Ṭoludur dil ḳafesi genc-i maḥabbetle bu gün / ʿAşḳ bāzārınuñ ey ḫ˅āce benem ṣarrāfı<br />
ṭolu ṭolu urm urmış urm ış tarla tarla [1]<br />
[1]<br />
G533/4 Ṭolu Ṭolu urm urmış urm ış tarlaya döndürdi devrān ṣoḥbeti / Cām ṣınmış mey dökilmiş dest-i sāḳī ḳalmadı<br />
ṭonanmak ṭonanmak [1] [1] süslenmek, giyinip kuşanmak; bkz. TS. C. II, s. 1214.<br />
K7/7 Nevbet-i sūr u sürūr oldı ṭonand ṭonandı ṭonand her nihāl / Naḫl-bend-i nev-bahār eşkāl u elvān eyledi<br />
ṭonatmak ṭonatmak [2] [2] süslemek, bezemek; bkz. TS. C. II, s. 1214-15.<br />
G543/2 Ṭonatd Ṭonatdı Ṭonatd dāġ ile bāzūlarını ol gül-endāmuñ / Açınca ḳolların eṭrāfı gūyā gül-sitān itdi<br />
G34/2 Bāzārlarda başladı naḫli ṭonatmaġa<br />
ṭonatmaġa ṭonatmaġa / Dil baġlayalı ḳāmet-i zībāña naḫl-bend<br />
1131
1. top<br />
ṭop ṭop [7] [7] bkz. ‘kelleleri ṭop itmek’ md.<br />
G27/5 Meger başuñ ser-i kūyında ṭop ṭop olmaḳ hevāsıdur / Dem-ā-dem Bāḳıyā ḳoluñda çevgān olmaġa bāʿis̱<br />
Mtl 20 Ġam-ı ḫālüñle ser-gerdān benefşe / Gehī ṭop ṭop oldı geh çevgān benefşe<br />
G280/3 Zinhār uzatma destüñi dīnār u dirheme / Ṣal mihr ü māh ṭop ṭopına ṭop ṭopına<br />
ına çevgān-ı himmetüñ<br />
2. baş ‖ top<br />
G341/5 Ser-i zülfi ucında ʿāḳıbet ser terkini urdum / Girüp meydāne Bāḳī ṭopum ṭopumı ṭopum çevgāne ṭapşurdum<br />
3. gülle<br />
G139/3 Ḳamer cāmı bu eyvān üzre dāʾim ṣınduġı bu kim / Ṣadā-yı ṭop ṭop-ı ṭop āhumdan zemīn ü āsmān ditrer<br />
G178/4 Ṣaff-ı müjgānın görüp ol şāha dil virdüm hemān / Ṭop Ṭop-ı Ṭop ġabġabla beden gibi ḥiṣārum aldılar<br />
G225/4 Ṭop Ṭop-ı Ṭop āhumla ider ḫayl-i sirişküm ʿāḳıbet / Ḳalʿa-i hicrānı ḳalʿ u leşger-i endūhı ḳamʿ<br />
ṭopraġ ṭopraġ [2] [2] bkz. ‘āsitānı ṭopraġı’, ‘ayaġı ṭopraġı’ md.<br />
G345/4 Sebzeler dil uzadup ṭop ṭopra ṭop ṭopra<br />
raġa ra ġa sürerler yüzin / Kimseden incinmesün bu naḫl-i būstānum benüm<br />
K20/23 Nesīm-i ḫulḳına bir dem ḳarīn olursa eger / Ṣuyı gül-āb ide ṭopraġ ṭopraġı ṭopraġ<br />
müşg bād-ı şimāl<br />
ṭopṭolu ṭopṭolu [1] [1] [1] dopdolu<br />
G39/3 Ayaġuñ tozıyla <strong>ve</strong>zn itmez birin ehl-i naẓar / Ṭopṭolu Ṭopṭolu Yūsuf-liḳālarla bu gün mīzān-ı ʿīd<br />
ṭoy ṭoyılmamak ṭoy<br />
ılmamak [1] [1] gözü doymamak<br />
G64/7 Ṭoy Ṭoyılmaz Ṭoy ılmaz ḫ˅ān-ı iḥsāna ḳanāʿat gelmez insāna / Kerem gördükçe ey Bāḳī gedālardan recā artar<br />
1. toz<br />
toz toz [4] [4] bkz. ‘ayaġı tozı’, ‘izi tozı’ md.<br />
G530/7 Ṣabā ḫāk-i rehin būs itdi muġber olduñ ey ʿāşıḳ / Ġubār-ı ḫaṭṭ-ı müşgīni belürsin göresin tozı<br />
tozı<br />
G397/5 Mihr ile raḳṣ iderdi tozum tozum ẕerre-<strong>ve</strong>ş benüm / Ġırbāl ile bu ḫāk-i vücūdum elenmedin<br />
G462/3 Güller bitüre gül-şen ola ḫāk-i mezārum / Peykānuñ eger ṣu sepelerse tozum tozum üzre<br />
2. yayın kabzası üzerine kaplanan kayın ağacı kabuğu <strong>ve</strong> kirişi; bkz. TS. C. V, s. 3840.<br />
G283/1 Kim çeker yasını ey dil o kemān-ebrūnuñ / Kim görür ya tozını tozını ol ḫaṭ-ı ʿanber-būnuñ<br />
1132<br />
toz toz ḳoparmak ḳoparmak [1] [1] toz kaldırmak ‖ nam salmak ‖ sürmeyle gözlerin açılması; bkz. TS. C. V, s.<br />
3841.<br />
M3/I/5 Nā-gehān bir toz toz toz ḳopard ḳopardı ḳopard bād-pāy-ı devleti / Rūşen oldı dīde-i aʿyān-ı devlet ṣubḥ-dem<br />
Ṭūbā Ṭūbā [7] [7] bütün cennete gölge saldığına inanılan, kökü yukarıda dalları aşağıda<br />
bulunan ağaç ‖ güzelin boyu; bkz. ‘ḳāmeti Ṭūbā’, ‘Sidre vü Ṭūbā’ md.<br />
K8/1 Dökilmiş zülf-i müşg-āsā o ḳadd-i dil-sitān üzre / Döşenmiş sāye-i Ṭūbā Ṭūbā bihişt-i cāvidān üzre<br />
G66/1 Cennet-i kūyuña meyl eylese Ṭūbā Ṭūbā yiridür / Āsitānuñ dilese gökde Mesīḥā yiridür<br />
G217/1 ʿĀrıżuñ fīrdevs-i aʿlā ḳāmetüñ Ṭūbā Ṭūbā imi imiş imi / Būse-i laʿlüñ alan ḫoş mī<strong>ve</strong>-i zībā imiş<br />
G343/4 ʿAceb ey serv-i ser-keş sen ne naḫl-i ʿālem-ārāsın / Ki ḳaddüñ dikmesidür gökde Ṭūbā Ṭūbā yirde ʿarʿar hem<br />
G221/1 Āsitānuñ ḫākidür firdevs-i aʿlādan ġaraż /Ḳāmetüñdür ravża-i cennetde Ṭūbādan ġaraż<br />
G467/1 Ḳāmeti vaṣfını ʿarż eylediler Ṭūbāya Ṭūbāya / Ser-fürū eyledi ol serv-i sehī-bālāya<br />
G288/1 Ḳaddüñ nihāli hem-ser-i serv-i sehī degül / Ṭūbāy Ṭūbāyı Ṭūbāy alma sāyeñe ol kūtehi degül<br />
tūde ūde [1] [1] yığın<br />
G189/4 Ṣanki kūyuñda felek encüm-i seyyāre ile / Bir nice aḫker ile tūde ūde ūde-i ūde ḫākisterdür
1. fırtına<br />
ṭūfān ṭūfān [4]<br />
[4]<br />
K18/36 Manẓar-ı himmetinüñ küngüre-i rifʿatine / İremez ṣarṣar-ı ṭūfān ṭūfān-ı ṭūfān fenā birle ġubār<br />
G523/3 Binā-yı ʿaşḳa ṭūfān ṭūfān-ı ṭūfān ḥavādis̱ kār-ger olmaz / Esāsın gūyiyā bennā-yı ḳudret kār-gīr itdi<br />
2. fırtına ‖ Nuh tufanı<br />
K13/15 Nūḥ ʿömrin virsün Allāhum ḫaṭādan ṣaḳlasun / Yıḳsa bünyād-ı sarāy-ı ʿālemi ṭūfān ṭūfān eger<br />
G376/1 Nice ṭūfān ṭūfān oldı peydā dīde-i ḫūn-pāşdan / Nūḥ çeşmüm yanına gelse dem urmaz yaşdan<br />
ṭufeyl ṭufeyl [1] [1] tâbi<br />
G147/8 Dem-i taḥrīr-i elṭāfında ʿālem / Ṭufeyl Ṭufeyl-i Ṭufeyl ḫāme-i müşgīn-raḳamdur<br />
1133<br />
tūġ ġ [2] hükümdarlara <strong>ve</strong> rütbelerine göre <strong>ve</strong>zirlere <strong>ve</strong>rilen saltanat simgesi; Ahmet<br />
Talat Onay, Tuh<strong>ve</strong>-i Vehbî şerhinden alıntılayarak sadrazamın beş tuğu olduğunu, <strong>ve</strong>zirlerin<br />
üçünü, beylerbeyinin ikisini, mir-i livanın ise birini taşıdığını, tuğ sayısınca itibar gördüklerini<br />
yazmaktadır. Bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 443; PAKALIN, C. III, s. 522-524.<br />
K24/46 Götürüp tā ki şehenşāh-ı bahāruñ tūġın ın / Getüre cünd-i şitā üstine leşger sünbül<br />
K6/15 Perçem-i tūġından ından irdükçe Freng-istāna tāb / Sāye-i serv-i bülend-i ḳaddin özler bān gelür<br />
tūġ ġ ġ dikmek dikmek [1] [1] savaş zamanında tuğlar en önde giderek yol açar <strong>ve</strong> savaş meydanının en<br />
tepesine dikilirdi. Savaş zamanlarında padişahın karargâhında yedi tuğ bulunurdu.; bkz.<br />
MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 443.<br />
K18/7 Dikdi Dikdi leşger-geh-i ezhāra ṣanavber tūġın ın / Ḫaymeler ḳurdı yine ṣaḥn-ı çemende eşcār<br />
ṭuġrā ṭuġrā [4] [4] fermanlarda imza yerine kullanılan işaret; PAKALIN, C. III, s. 525-527;<br />
ayrıca bkz. ‘tevḳīʿ u ṭuġrā çekmek’ md.<br />
G124/1 Ḥalḳa ḥalḳa zülf kim ol ḫaṭṭ u ḫāl üstindedür / Şekl-i ṭuġrādur ṭuġrādur mis̱āl-i bī-mis̱āl üstindedür<br />
G5/3 Ṭuġrās Ṭuġrāsı Ṭuġrās berātuñ yazılur eks̱eri altun / Rūyuñda ḳaşuñ zerd olur ise nʾola şāhā<br />
G291/4 Yazıldı ḫaddüñ üzre ḫaṭuñ ẓāhir olmadın / Dirsem ʿaceb mi zülfüñe ṭuġrā ṭuġrā-yı ṭuġrā yı bī-mis̱āl<br />
G61/5 Naʿl u elifler ile göñülde nişān-ı ʿaşḳ / Ṭuġrā Ṭuġrā-yı Ṭuġrā yı ḥükm-i ḫusrev-i ʿālem-penāhdur<br />
ṭuġrā ṭuġrā çekmek çekmek çekmek [1] [1] berat, ferman gibi belgelere tuğra koyulması; bkz. PAKALIN, C. III, s. 529.<br />
G328/3 Çekelüm Çekelüm ḥükm-i ʿaşḳa ṭuġrāy ṭuġrāyı ṭuġrāy / ʿAḳlı bī-nām u bī-nişān idelüm<br />
ṭuġrā ṭuġrā-yı ṭuġrā ṭuġrā yı ġarrā ġarrā [2] [2] [2] parlak tuğra<br />
G52/3 Beyāż-ı ṣafḥa-i ruḫsāruñ üzre zülf-i pür-çīnüñ / Mis̱ālin görmemişdür kimse bir ṭuġrā ṭuġrā-yı ṭuġrā yı yı ġarrādur<br />
ġarrādur<br />
G127/4 Ḫaṭ-ı menşūr-ı devletdür benefşe rind-i mey-ḫ˅āra / Çemende şāḫ-ı sünbül aña bir ṭuġrā ṭuġrā-yı ṭuġrā<br />
yı ġarrādur<br />
ġarrādur<br />
ṭuġrā ṭuġrā-yı ṭuġrā yı Ḫāḳānī Ḫāḳānī [1] [1] [1] padişah tuğrası<br />
K5/33 Belāġat kūsın urdum ḫusrevāne heft kiş<strong>ve</strong>rde / Suḫan menşūrına çekdüm bu gün ṭuġrā ṭuġrā-yı ṭuġrā<br />
yı Ḫāḳānī<br />
Ḫāḳānī<br />
ṭuġrā ṭuġrā-yı ṭuġrā yı menş menşūr menş<br />
ūr [1] [1] ferman tuğrası<br />
G505/5 Virildi cāna ey Bāḳī nigāruñ manṣıb-ı ʿaşḳı / Elifler naʿllerdür sīnede ṭuġrā ṭuġrā-yı ṭuġrā yı menşūrı<br />
ṭuġrā ṭuġrā-nüv ṭuġrā nüv nüvīs nüv īs [1] tuğrakeş, nişancı<br />
K1/3 Dest urmış idi kilk-i şihāba debīr-i çarḫ / Ṭuġrā Ṭuġrā-nüv Ṭuġrā nüv nüvīs<br />
īs-i īs ḥükm-i Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i ins ü cān<br />
ṭuġyān ṭuġyān eylemek/itmek eylemek/itmek eylemek/itmek [5] [5] çoşup taşmak; bkz. ‘ḍalāl u ṭuġyān’, ‘küfr ü ṭuġyān’ md.<br />
K7/15 Ṭutdı eṭrāfın benefşe mülk-i Mıṣra döndi bāġ / Ṣandılar seyr eyleyenler Nīl ṭuġyān ṭuġyān eyledi eyledi<br />
eyledi<br />
G64/1 Dem-i vaṣluñ irişse çeşm-i ʿāşıḳda bükā artar / Ṣular ṭuġyān ṭuġyān ider ider ev<strong>ve</strong>l bahār olduḳça mā artar
G142/3 Āb-ı çeşmüm baḥr ider hāmūnı ṭuġyān ṭuġyān ṭuġyān eylese eylese / Ṣarṣar-ı āhum ṭoḳınsa ṭaġlar hāmūn olur<br />
G297/4 Cūy-ı eşküm şöyle ṭuġyān ṭuġyān ṭuġyān itdi itdi itdi kim bir gün hemān / Āsmānuñ āsiyā-sengin yuvalar bilmiş ol<br />
G414/5 Baḳmaz ol sulṭān-ı Mıṣr-ı ḥüsn hergiz ḥālüme / Nīl-<strong>ve</strong>ş cūy-ı sirişküm ṭurma ṭuġyān ṭuġyān ṭuġyān itmede<br />
itmede<br />
tu tuḥaf tu tuḥaf<br />
ḥaf [1] [1] [1] armağan, hediye<br />
G522/5 Vaṣf-ı cemāl-i yār ile Bāḳī ġazellerin / Biri birine ṣundı güzeller tu tuḥaf tu<br />
ḥaf ḥaf gibi<br />
tu tuḫfe tu ḫfe [ [3] [ 3] 3] hediye, armağan<br />
G88/4 Ḫāk-i rehüñ ṣabā yili ʿāşıḳa armaġān ider / Ḥaḳ bu ki ayaġuñ tozı tu tuḫfe tu tuḫfe<br />
ḫfe-i ḫfe rūzgārdur<br />
K19/38 Tu Tuḥfe Tu Tuḥfe<br />
ḥfe-i ḥfe bezmüñ içün bu ġazel-i rengīni / Levḥ-i zerrīne yazup eylesün ez-ber ḫātem<br />
G267/5 Yoluña Bāḳī-i dil-ḫaste revān eyler idi / Tu Tuḥfe Tu Tuḥfe<br />
ḥfe-i ḥfe cān-ı ḥaḳīr olsa eger maḳbūlüñ<br />
tu tuḫfe tu<br />
ḫfe çekmek çekmek [1] [1] armağan <strong>ve</strong>rmek; bkz. ‘pīş-keş çekmek’ md.<br />
G183/6 Gül-sitān-ı tende oldı çeşm-i pür-ḫūn bāġ-bān / Ḫāk-i pāye tu tuḫfe tu ḫfe ey ġonca gül-i aḥmer çeker<br />
ṭūl ṭūl [1] [1] boy<br />
G266/4 Ḳad-i bālāya göre şī<strong>ve</strong>-i reftār gerek / Ey ṣanavber bize ʿarż itme iñende ṭūluñ<br />
ṭūluñ<br />
ṭulūʿ ṭulūʿ ṭulūʿ [1] [1] doğuş<br />
G186/6 Şeb-i fürḳatde ey Bāḳī ṭulūʿ ṭulūʿ-ı ṭulūʿ mihr-i en<strong>ve</strong>rden / Bu göñlüm ḫānesin rūşen iden ol meh-liḳā yigdür<br />
ṭulūʿ ṭulūʿ ṭulūʿ itmek itmek itmek [4] [4] doğmak ‖ görünmek<br />
K9/2 Gün gibi tāc-ı devlet-i şāhī ṭulūʿ ṭulūʿ ṭulūʿ idüp idüp / Kevn ü mekāna virdi żiyā āfitāb-vār<br />
G400/1 Cānā şafaḳda ṣanma ṭulūʿ ṭulūʿ ṭulūʿ itdi itdi itdi māh-ı nev / Yaḳdı cihānı ʿaşḳuñ odı çıḳdı bir ʿalev<br />
G401/4 Bürc-i şerefde aḫter-i baḫtum ṭulūʿ ṭulūʿ ider ider / Gösterse yār manẓaradan gāh gāh rū<br />
K20/2 Ṭulūʿ Ṭulūʿ idince idince idince ufuḳdan miyān-ı encümde / Ṭaḳıldı gerden-i gerdūna ṣanki ʿıḳd-ı leʾāl<br />
ṭūmār ṭūmār [1] [1] [1] tomar; bkz. ‘ḫaṭṭ-ı ṭūmār’ md.<br />
G514/2 ʿAceb mi şekl-i ṭūmār ṭūmār olsa ġonca / İder ḥüsn-i ruḫuñ gül defterin ṭay<br />
ṭuʿme ṭuʿme [2] [2] lokma<br />
K1/25 Minḳārına dilerse alur çarḫı dāne-vār / ʿAnḳā-yı Ḳāf-ı ḳadrüñe bir ṭuʿmedür ṭuʿmedür cihān<br />
G489/6 Maḥabbet içre giriftār-ı hecr olan ʿāşıḳ / Deñizlere düşüben ṭuʿme ṭuʿme-i ṭuʿme neheng oldı<br />
ṭur ṭurılmak ṭur ılmak [1] [1] durulmak<br />
G231/2 Münʿakis olmaz imiş anda ḫayāl-i ruḫ-ı dost / Āb-ı ṣāfī olamaz ger ṭur ṭurılup ṭur ılup olmasa ṣaf<br />
ṭurma ṭurma [11] [11] durmadan, devamlı<br />
K1/23 Tīġuñ ʿadem diyārına rūşen ṭarīḳdur / Aʿdā-yı dīni ṭurma ṭurma ḳılıçdan geçür hemān<br />
K26/9 Bāġa ʿazm eyle yüri ṭurma ṭurma ki ṣaḥn-ı gül-şen / Cān-fezādur niteki meclis-i maḫdūm-ı güzīn<br />
G1/8 Redd olmaz o leblerden olan ṭurma ṭurma duʿā ḳıl / Dārā-yı cihān Şāh-ı Ferīdūn-fere cānā<br />
G32/2 Felek-i ʿişrete bir aḫter-i ferḫunde iken / Yine Mirrīḫ-ṣıfat ṭurma ṭurma döker ḳanı ḳadeḥ<br />
G57/6 Āheng-i āhı ṭurma ṭurma ṭurma hemān eyle ey göñül / Sāz u nevā-yı ʿaşḳa münāsib hevā budur<br />
G310/4 Nāfe-i müşgīn-i zülfinden ḫaber ṣor Çīne var / Ey ṣabā geşt ü güẕār it kāʾinātı ṭurma ṭurma yil<br />
G371/4 Ṣaḥn-ı çemende ṭurma ṭurma ṣalınsun ṣabā ile / Āzādedür nihāl bu gün berg ü bārdan<br />
G414/5 Baḳmaz ol sulṭān-ı Mıṣr-ı ḥüsn hergiz ḥālüme / Nīl-<strong>ve</strong>ş cūy-ı sirişküm ṭurma ṭurma ṭurma ṭuġyān itmede<br />
G414/6 Göñlümüz maʿmūresin ol ḫusrev-i bī-dād-ger / Mülk-i Īrān ṣandı beñzer ṭurma vīrān itmede<br />
K18/5 Leşger-i ebr çemen mülkine aḳın ṣaldı / Ṭurma Ṭurma yaġmada yine niteki yaġı Tātār<br />
G210/3 Ḫākümi kūy-ı yāre irgürdüñ / Ṭurma Ṭurma ey bād-ı ṣubḥ olup esen es<br />
ṭurmak ṭurmak [48] [48]<br />
[48]<br />
1134
G126/4 Göreyin ṭur ṭur ṭur seni bir laḥẓa disem yollarda / Baña ol şūḫ-ı cihān şī<strong>ve</strong>yi ṭurmaz eyler<br />
M1/VII/6 Vardı peleng-i kūh-ı <strong>ve</strong>ġā ḫ˅āb-ı rāḥate / Küh-sār-ı kibriyāda ṭuran nerre şīri gör<br />
G107/5 Cūy-ı ḥüsn ābı ṭaşup çıḳmış o servüñ biline / Bāḳıyā ṣanma miyānında ṭuran ṭuran ḫançerdür<br />
K27/23 Nigeh-dāruñ Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i zemīn ü āsmān olsun / Cihān ṭurduḳça ṭurduḳça ābād olsun ol ṭāḳ-ı felek-fersā<br />
G546/8 Duʿāsı Bāḳī-i üftādenüñ ol kim ḳıyām itsün / Felekler saḳfı ṭurduḳça ṭurduḳça binā-yı ʿömrüñ erkānı<br />
G180/2 Sildi süpürdi ṣaḥn-ı çemende ġubārı bād / Yeldi yopurdı ṭurmad ṭurmadı ṭurmad ferrāş-ı rūzgār<br />
G521/1 Gül-şende kūyuñ işideli serv oturmadı / Zencīrlerle baġladılar āb ṭurmad ṭurmadı ṭurmad<br />
K7/23 Ṭurmad Ṭurmadı Ṭurmad çekdi Ṣıfāhān semtine bād-ı ṣabā / Ḫāk-i pāyın sürme-i eşraf u aʿyān eyledi<br />
M2/III/4 Āh kim ḫ˅āb u ḫayāl oldı bu devletler hep / Ṭurmad Ṭurmadı Ṭurmad ʿaksine devr eyledi çarḫ-ı gerdān<br />
G434/4 Düşmese aġzumdan ol şīrīn-dehānuñ lebleri / Vaṣf-ı laʿlin ṭurmasam ṭurmasam ẕikr eylesem yārānuma<br />
M4/IV/2 Devr içinde ṭurmasañ ṭurmasañ görseñ hezārān nīk ü bed<br />
G524/3 Baġlarsañ eger deste-i reyḥān ile ṭurmaz ṭurmaz / Tā rişte-i cān ṭurrası tārına ulandı<br />
K22/7 Rāygān aldum ṣanurdı laʿl u yāḳūtı <strong>ve</strong>lī / Şimdi naḳd altun ṣayar ṭurm ṭurmış ṭurm ış nihāl-i erġavān<br />
G51/4 Ḳaddüñe ḳul olmaġa gelmiş dizilmiş ḳarşuña / Servler ṭurm ṭurmış ṭurm ış çemen ṣaḥnında ḳāmet gösterür<br />
G82/3 Yola ʿazm itmiş ol ser-keş baña yā Hū dimez bir kez / Çeküp atı başın aġyār ile ṭurm ṭurmış ṭurm ṭurmış<br />
ış <strong>ve</strong>dāʿ eyler<br />
M3/V/5 Ḳarşusında ayaġın ṭursun ṭursun mülūk el baġlasun / Kendü çıḳsun bār-gāh-ı ʿadle dīvān eylesün<br />
G40/2 Zaḫm-ı sīnemden oḳuñ pārelerin hep alma / Ṭursun Ṭursun Ṭursun Allāhı se<strong>ve</strong>rseñ hele bir pāre meded<br />
G133/4 Ṭursun Ṭursun yirinde ġamze-i ḳattāl-i ḫūn-feşān / Başdan belālu ʿāşıḳı ol perçem öldürür<br />
K2/51 Bu faḳīr anda ṭurup ṭurup ḫidmete meşġūl oldum / İtmeyüp ẕerrece saʿyinde ḳuṣūr u noḳṣān<br />
G137/5 Var ise būseñe ṣarḳar senüñ ol zer mengūş / Ruḫlaruñ üzre ṭurup ey gül-i ḫandān ditrer<br />
G229/9 Ḳadrüñi seng-i muṣallāda bilüp ey Bāḳī / Ṭurup Ṭurup el baġlayalar ḳarşuña yārān ṣaf ṣaf<br />
K24/35 Ḫūb olur ʿārıżuñ üstinde o ḫaṭṭ-ı müşgīn / Āb-ı nāb içre ṭurur tāze vü ḫoş-ter sünbül<br />
G229/1 Müje ḫaylin dizer ol ġamze-i fettān ṣaf ṣaf / Gūyiyā cenge cenge ṭurur nīze-güẕārān ṣaf ṣaf<br />
G229/2 Seni seyr itmek içün reh-güẕer-i gül-şende / İki cānibde ṭurur ṭurur serv-i ḫırāmān ṣaf ṣaf<br />
G308/4 Cām-ı şarābı içmez elinde ṭutar ṭutar ṭurur ṭurur / ʿAşḳun meyinden oldı meger bī-mecāl gül<br />
K23/31 Gerdūn-ı dūna eylemez ol ʿarż-ı iḥtiyāc / Ṭapuñ ṭururken eyleye mi minnet-i liʾām<br />
G217/4 Geçdi sen serv-i semen-sīmā ṭururken ṭururken ser-firāz / Gördi ʿarʿar lā-cerem bād-ı ṣabādan serzeniş<br />
devamlı, durmaksızın<br />
G167/5 Yitişgil ölmedin ey cān ṭabībi dest-gīr ol kim / Bedenden cān-ı Bāḳī ṭurmayuben ṭurmayuben ıżṭırāb eyler<br />
M1/VI/4 Deşt-i fenāda mürġ-i hevā ṭurmayup ṭurmayup ḳonar / Tīġuñ Ḫudā yolında sebīl itdi ḳanları<br />
G130/4 Eflāk devr-i dāʾim ile ṭurmayup ṭurmayup ṣular / Neşv ü nemāda tāze vü ter ṣaḥn-ı sebze-zār<br />
G139/5 Mey-i dūşīneden Bāḳī yine maḫmūra beñzersin / Elüñde Elüñde ṭurmayup cām-ı şarāb-ı erġavān ditrer<br />
G226/2 ʿīş u ṣafāya ḫāṭırumuz ṭurmayup ṭurmayup çeker / Sünbüller oldı silsile-i müşg-sā-yı bāġ<br />
G444/1 Metāʿ-ı bāde-i gül-reng şimdi ayaḳda / Ḳumāş-ı zühd ü riyā ṭurmayup ṭurmayup ṣatılmaḳda<br />
K12/7 Mūr-ı endīşe ki peygūle-i ġamdur vaṭanı / Ṭurmayup Ṭurmayup ḫāli ḫayālin getürür dāne çeker<br />
G414/4 Deşt-i ġamda her yaña tenler getürdi seyl-i ḫūn / Ṭurmayup Tātār-ı ġamzeñ tīr-bārān itmede<br />
G483/2 ʿArṣa-i ʿaşḳda gör Ḥażret-i Mevlānāyı / Ṭurmayup Ṭurmayup daḫı döner üstine yoldaşları<br />
K5/31 Benem ol ʿāşıḳ-ı şūrīde kim ṭurmaz ṭurmaz revān eyler / Dilinden Āb-ı ḥayvānı gözinden dürr-i ġalṭānı<br />
K22/32 Muttaṣıl şiʿrüm yazarken ḫāme ṭurmaz ṭurmaz deprenür / Neydür anı gūyiyā lerzān ider āb-ı revān<br />
G57/3 Göñlüm aḳıtdı şimdi beni ṭurmaz ṭurmaz aġladur / Ol şūḫ-ı dil-sitān ile hep mā-cerā budur<br />
G60/4 Ḫançer-i cānān ecel cāmına ṭurmaz ṭurmaz ṣu ḳatar / Yolına cān virmek anuñ şol ḳadar leẕẕetlüdür<br />
G64/2 Ḳıyās eyler mi Nīl-i Mıṣra ol Yūsuf-liḳā yaşum / Anuñ miḳyāsı yoḳdur ṭurmaz ṭurmaz ol mā dāʾimā artar<br />
G64/5 Güzellik burcına bir māh-ı nevdür ol hilāl-ebrū / Çerāġ-ı ḥüsnine günden güne ṭur ṭurmaz ṭur<br />
maz żiyā artar<br />
1135
G126/4 Göreyin ṭur seni bir laḥẓa disem yollarda / Baña ol şūḫ-ı cihān şī<strong>ve</strong>yi ṭurmaz ṭurmaz eyler<br />
G425/3 ʿĀrıżuñ ṭurmaz ṭurmaz öper zülf-i siyeh-rū göz göre / Hīç yüz virmezsin ammā ʿāşıḳ-ı miskīnüñe<br />
G479/5 Ne ʿaceb meyl-i kenār eylemez ol serv-i revān / Cūy-ı dil ṭurmaz ṭurmaz aḳar ḫod o ḳad-i dil-cūya<br />
G48/1 Ṭurmaz Ṭurmaz yanumda ḫançerini vaṣf ider nigār / Yaʿnī baña ṭoḳındurur ol şūḫ-ı şī<strong>ve</strong>-kār<br />
G158/3 Ṭurmaz Ṭurmaz ayaġın almaġa ḳaṣd eyler anuñ āb / Ser-keşlik ider var ise tenhāda ṣanavber<br />
G441/4 Cevr ü cefālar itmede ḫod başdan aşdı çarḫ / Ṭurmaz Ṭurmaz ʿitāb u nāz ider ol şī<strong>ve</strong>-kār ise<br />
ṭurmad ṭurmadın ṭurmad ın [2] [2] durmaksızın, devamlı<br />
G31/2 Bī-derd olana eylemede ṭurmad ṭurmadın ṭurmad ın devā / Ol cān ṭabīb ḫastesine eylemez ʿilāc<br />
G41/3 Dil ceres gibi Ḥicāz-ı kūyuñ / Yād idüp ṭurmad ṭurmadın ṭurmad ın eyler feryād<br />
Ṭūr Ṭūr [1]<br />
[1]<br />
Tur dağı<br />
G132/3 Cemālüñ şevḳıne döymez göñüller / Tecellī tābına ṣabr eylemez Ṭūr<br />
Ṭūr<br />
ṭurra ṭurra [26] [26] [26] kakül ‖ saç<br />
G79/6 Her kim keşīde ṭutmaya destin o ṭurradan ṭurradan / Zinhār ġaflet eylemesün çoḳ żarar çeker<br />
K21/28 Hemīşe nergis-i iḳbāl u baḫt ḫ˅āb-ālūd / Hemīşe ṭurra ṭurra-i ṭurra ṭāliʿ müşev<strong>ve</strong>şüʾl-aḥvāl<br />
M3/V/4 Tār-ı zülf ü ṭurra ṭurra-i ṭurra ḫūbān-ı müşgīn-mū gibi / Sāl-i iḳbālin Ḫudā bī-ḥadd ü pāyān eylesün<br />
G47/2 Ḫoş geldüñ ey nesīm-i ṣabā merḥabā diyü / Bād-ı bahāra ṭurra ṭurra-i ṭurra<br />
cānāne ṣarmaşur<br />
G249/5 Sünbülüñ revnaḳın şikest itdi / Şiken-i ṭurra ṭurra-i ṭurra perīşānuñ<br />
G253/3 Yüzleri böyle ḳararmazdı eger ey māh-rū / Āfitāba ṭapmayaydı ṭurra ṭurra-i ṭurra hindūlaruñ<br />
G442/1 Dāne dāne ol ʿaraḳlar ṭurra ṭurra-i ṭurra i pür-tābda / Ḳaṭre ḳaṭre jālelerdür sünbül-i sīr-ābda<br />
G467/3 ʿAnberīn ḫaṭṭuñ anuñ sāyesidür ḫaddüñde / Kim göñül baġlamaz ol ṭurra ṭurra-i ṭurra<br />
i ʿanber-sāye<br />
G26/2 Ṭurra Ṭurra-i Ṭurra ṭāliʿumuñ böyle perīşānlıġına / Yine ol zülf-i pür-āşūb u fitendür bāʿis̱<br />
K1/29 Ruḫsāruñ üzre ṭurralar ṭurralar ṭurralar olmış girih girih / Gūyā Ḥicāza baġladılar Şāmiyān miyān<br />
G6/2 Nedür bu pīç pīç ü çīn çīn ü ḫam-be-ḫam kākül / Nedür bu ṭurralar ṭurralar bu ḥalḳa ḥalḳa zülf-i müşg-āsā<br />
K18/45 Ṭurralar Ṭurralar milket-i Çīn nāfe-i müşgīn ol ḫāl / Gözüñ āhū-yı Ḫuten ġamzelerüñdür Tātār<br />
G71/2 Ṭurralar Ṭurralar egnindeki müşgīn zirihler seyrin it / Ġamzeler ṭaḳınduġı şemşīr-i cevher-dārı gör<br />
G414/2 Ṭurrala Ṭurralar Ṭurrala boynın burup ḥüsnin temāşālanmada / Zülfi ṭāvūsı İrem bāġında cevlān itmede<br />
G103/3 Çözdi çemende ṭurralar ṭurraların ṭurralar ṭurraların<br />
ın sünbül-i ṭarī / Gūyā ṭaġıtdı mūyını müşgīn külāleler<br />
K24/32 Var ise ṭurralaruñ ṭurralaruñ ṭurralaruñ bāġ-ı cinān sünbülidür / Ḳopmadı bāġdan ol resme muʿanber sünbül<br />
G203/1 Gerçi dil ṭurrañ ṭurrañ ṭurrañ elinden yaḳasın ḳurtaramaz / Ruḫuña meyl idene zülf-i siyāh el ḳaramaz<br />
G428/3 Ṭurrañdan Ṭurrañdan indi ġamzeñe cān-bāz-ı dil yine / Çenberden atdı kendüsini ḫançer üstine<br />
G157/4 Zülfüñ el bir eyleyüp ṭurrañla ṭurrañla ṭurrañla pinhān itdiler / Ḫātem-i dil ḥāṣılı ya andadur ya bundadur<br />
G34/1 İtdi şikār gönlümi bir şūḫ-ı şeh-le<strong>ve</strong>nd / Müjgānı tīr ü ḳaşı kemān ṭurras ṭurrası ṭurras kemend<br />
G380/4 Zülfi sāḥir ṭurras ṭurrası ṭurras ṭarrār şuḫ-ı şī<strong>ve</strong>-kār / Çeşmi cādū ġamzesi mekkār dirseñ işte sen<br />
G524/3 Baġlarsañ eger deste-i reyḥān ile ṭurmaz / Tā rişte-i cān ṭurras ṭurrası ṭurras tārına ulandı<br />
K18/38 Ser<strong>ve</strong>rā cānı mı var devletüñ eyyāmında / Sünbülüñ ṭurras ṭurrasına ṭurras<br />
ına el uzada şāḫ-ı çenār<br />
K24/19 Olamaz reh-güẕeri ḫākine hem-pā ʿanber / İdemez ṭurras ṭurrasına ṭurras ına kendüyi hem-ser sünbül<br />
K27/7 Nedür ol gūşe-i bāmındaki āvīzeler dirseñ / O zībā ṭurraya ṭurraya ṭurraya bir şānedür kim itdiler peydā<br />
1136<br />
K27/8 Dem-ā-dem sīm ü zer micmer ḳılur ol ṭurraya ṭurraya hem-ser / Duḫān-ı ʿūd u ʿanberden kemend-i zülf-i müşg-āsā<br />
ṭurra ṭurra-i ṭurra i ʿanber ʿanber-feş ʿanber feş feşān feş ān [2] [2] amber gibi koku saçan kakül<br />
G77/2 Ḫaṭṭ-ı siyāh u ṭurra ṭurra-i ṭurra i ʿanber ʿanber-feş ʿanber feş feşāna feş āna baḳ / Ev<strong>ve</strong>l ẓuhūr-ı fitne-i āḫir-zamānı gör<br />
G154/5 Sürdükçe nīzelerle yanuñdan müjeñ dili / Ḳullāblarla ṭurra ṭurra-i ṭurra<br />
i ʿanber ʿanber-feş ʿanber feş feşān feş ān çeker<br />
ṭurra ṭurra-i ṭurra i i müşg müşgīn müşg<br />
īn [6] [6] misk kokulu kakül
G54/5 Baḫūr-ı micmer-i ḥüsn ü bahādur ḫāl-i ruḫsāruñ / Anuñ ol ḥalḳa ḥalḳa ṭurra ṭurra-i ṭurra i i müşg müşgīn müşg<br />
īn duḫānıdur<br />
G297/6 Çoḳ ṭolaşdı ṭurra ṭurra-i ṭurra i müşg müşgīnüñe<br />
müşg<br />
īnüñe āşüfte-dil / Çīn-i zülfüñ bend ider bir gün ḫaṭālar bilmiş ol<br />
G379/2 Cārū-keş oldı sünbül-i ter bāġa nitekim / Ṣaḥn-ı bihişte ṭurra ṭurra-i ṭurra<br />
i müşg müşgīn müşg<br />
īn īn-i īn ḥūr-ı ʿīn<br />
G467/2 Var ise ṭurra ṭurra-i ṭurra i müşg müşgīnüñüñ<br />
müşg<br />
īnüñüñ āşüftesidür / Bī-sebeb düşmedi āhū-yı Ḫuten ten ṣaḥrāya<br />
G455/2 Ṭurra Ṭurra-i Ṭurra i müşg müşgīni müşg<br />
īni sünbül ʿārıż-ı rengīni gül / Ṣubḥ-dem ruḫsār-ı ʿālem şöyle zībādur yine<br />
G539/4 Ṭurra Ṭurra-i Ṭurra i müşg müşgīnüñe<br />
müşg<br />
īnüñe olmazsa rūzī dest-res / Şāne-<strong>ve</strong>ş minşār-ı miḥnet çāk çāk eyler beni<br />
ṭurra ṭurra-i ṭurra i müşg müşgīn müşg<br />
īn īn-bū īn ū [2] misk kokulu kakül<br />
G479/3 ʿAcebā bād-ı suḫan-çīn ne ḫaṭā gördi geçer / Dil-i āşüfteyi ol ṭurra ṭurra-i ṭurra i müşg müşgīn müşg<br />
īn īn-būya īn ūya<br />
G479/2 Āh ider dil baḳup ol ṭurra ṭurra-i ṭurra i i müşg müşgīn müşg<br />
īn īn-būya īn ūya / Es̱er itmez nʾidelüm āh o gözi āhūya<br />
1137<br />
turunç turunç üstine üstine ddāġ<br />
d [1] [1] ‘Eskiden sevgililerine aşklarını duyurmak için mektup kenarını<br />
yakmak gibi, mey<strong>ve</strong>nin bir tarafını kızgın bir şişle dağlayıp göndermek de adetmiş. Sevgili bu<br />
dağdan kendisinin sevildiğini anlarmış… Muhterem fâzıl Ferit Kam, sevgiliye dağlı turunç<br />
göndermek âdetinin gençliği çağına kadar carî olduğunu beyan buyurdular.’ bkz. MAZMUNLAR<br />
<strong>ve</strong> İZAHI, s. 444. (‘turunca dağ’ md.)<br />
G227/4 Māh-ı çarḫ üzre nedür bilmek dilerseñ ol sevād / Yaḳdı yāre ṣunmaġa devrān turunç turunç üstine üstine ddāġ<br />
d<br />
turunc turuncī turunc ī [1] turunç ‖ turuncu<br />
G538/3 Turunc Turuncī Turunc ġabġabuña el ṣuna diyü raḳīb ey māh / Günüm eyvā ile geçdi vü beñzüm oldı leymūnī<br />
ṭuṭaḳ ṭuṭaḳ [1] [1] dudak<br />
G53/5 Cām-ı şarāb-ı nāb gibi dil-rübā ḳanı / Laʿlīn ṭuṭaġ ṭuṭaġı ṭuṭaġ dür dişi gül-gūn yañaġı var<br />
ṭut ṭutılmak ṭut<br />
ılmak [1] [1] ay tutulmak<br />
G91/1 Kūyuñ yolında nice kez ey mihr-i bī-naẓīr / Şeb-rev diyü ṭut ṭutıldı ṭut<br />
ıldı ıldı giceyle meh-i münīr<br />
1. tutmak<br />
ṭutmak ṭutmak [30]<br />
[30]<br />
G77/5 Pīrāne-ser elüñde ʿaṣā-<strong>ve</strong>ş piyāle ṭut ṭut / Nā-geh ṭoḳınsa bād-ı ḥavādis̱ ṭayanı gör<br />
K24/27 Cürʿa-rīz olsa eger gül-şene cām-ı keremüñ / Ṭuta Ṭuta nergis-ṣıfat elde ḳadeḥ-i zer sünbül<br />
G466/6 Dāġ-ı hicrān elemin ḳılmaġa dilden bīrūn / Ṣaḥn-ı gül-şende ṭutar gül gibi sāġar lāle<br />
G2/7 Ṭutarken Ṭutarken cāmı nāşī gelse tāc ü günbed altında / Mey-i gül-rengi pinhān eyle ey ṣofī ḥabāb-āsā<br />
G281/2 Ey sākinān-ı mey-gede ṭutmañ göñülde ġam / Bezm-i ṣafāda cām-ı mey-i erġavān ṭutuñ utuñ<br />
G470/5 Mektūbın elde ṭutm ṭutmış ṭutm ış zanbaḳ reh-i çemende / ʿArż ide tā ki ḥālin sulṭān-ı kām-kāre<br />
G499/1 Ṭutsa Ṭutsa cām-ı bāde-i gül-gūnı <strong>ve</strong>rd-i ter gibi / Sāʿid-i sāḳī olur şāḫ-ı gül-i aḥmer gibi<br />
G281/2 Ey sākinān-ı mey-gede ṭutmañ göñülde ġam / Bezm-i ṣafāda cām-ı mey-i erġavān ṭutuñ ṭutuñ<br />
ṭutuñ<br />
G412/3 Ne mümkin mürġ-i dil vaṣluñ hevāsından güẕār itmek / Ṭutar Ṭutar ṣayyād-ı ġamzeñ şāh-bāz-ı cān-şikār elde<br />
G412/5 Nis̱ār it bezmine Bāḳī bu dürr-i pāki seyr itsün / Muraṣṣaʿ cāmı ṭutduḳça ṭutduḳça o şāh-ı tāc-dār elde<br />
2. … durumda kalmasını sağlamak<br />
G355/3 Ṭālib-i dīdār iseñ mirʾāt-ı ḳalbüñ ṣāf ṭut ṭut / Ḫāṭıra endīşe-i cennet cehennem gelmesün<br />
G147/6 Meger ḫurrem ṭutan ṭutan gül-zār-ı ḥüsnüñ / Nesīm-i luṭf-ı sulṭān-ı keremdür<br />
G78/5 Bāḳī nis̱ār-ı maḳdem-i sulṭān-ı ʿālī-şān içün / Destinde şāḫ-ı gül ṭuta ṭutar ṭuta laʿlīn ṭabaḳ lüʾlū-yı ter<br />
3. kaplamak, doldurmak<br />
G222/2 Ṣaḥn-ı bāġı ṭutd ṭutdı ṭutd ı encüm gibi nergis şöyle kim / Mestler farḳ eylemez yirden gögi eyler ġalaṭ<br />
G288/2 Kevn ü mekānı şevḳ-i ruḫuñ şöyle ṭutd ṭutdı ṭutd ı kim / Ḫurşīdi kimse ẕerreye ṣaymaz mehi degül
K7/15 Ṭutd Ṭutdı Ṭutd ı eṭrāfın benefşe mülk-i Mıṣra döndi bāġ / Ṣandılar seyr eyleyenler Nīl ṭuġyān eyledi<br />
G192/4 Zühd u ṣalāḥa eylemezüz ilticā hele / Ṭutd Ṭutdı Ṭutd ı egerçi ʿālem-i kevni fesādumuz<br />
K19/2 Nām ile tutdı tutdı cihān mülkin olursa ṭañ mı / Mālik-i Cām-ı Cem ü tāc-ı Sikender ḫātem<br />
4. yakalamak<br />
G117/2 Keştī-i ṣahbā keş-ā-keşden ḫalāṣ olmaz daḫı / Ṭutd Ṭutdılar Ṭutd ılar ḳanlu gibi muḥkem resenler ṭaḳdılar<br />
5. barındırmamak<br />
G281/2 Ey sākinān-ı mey-gede ṭutmañ ṭutmañ göñülde ġam / Bezm-i ṣafāda cām-ı mey-i erġavān ṭutuñ<br />
ṭutuñ<br />
6. zabtetmek, durdurmak<br />
G123/4 Ṣu gibi zencīrler ṭutmaz ṭutmaz ṭutmaz dil-i dīvāneyi / Ḥāṣılı āvāralıḳ vaḳti bahār eyyāmıdur<br />
G509/1 Ārzū eyler kemend-i kākül-i cānāneyi / Baġlasañ zencīrler ṭutmaz dil-i dīvāneyi<br />
7. kapatmak<br />
G316/5 Muġaylān-ı belā ṭutm ṭutmış ṭutm ṭutmış<br />
ış ṭarīḳ-i Kaʿbe-i vaṣluñ / Efendi ben o rāh-ı pür-ḫas u ḫāşākden geçdüm<br />
8. saymak, kabul etmek<br />
K11/14 Degülsin medḥine ḳādir ne deñlü ṭutsalar ṭutsalar māhir / Gerekse Rūmda Bāḳī ʿAcem mülkinde Selmān ol<br />
K15/9 Sözin lüʾlū-yı lālādan zamāne ṭutd ṭutdı ṭutd ı ẕī-ḳıymet / Neden şāh-ı cihān bī-ḳıymet eyler böyle lālāyı<br />
G281/6 Bāḳī şarāb-ı ʿaşḳ ile rüsvāy olup gezer / Anı gerekse yaḫşı gerekse yaman ṭutuñ ṭutuñ<br />
ṭutuñ<br />
G281/5 Dünyā evinde olmayıcaḳ bir ḥużūr-ı ḳalb / Fānī cihānı nʾeyleyelüm cāvidān ṭutuñ ṭutuñ<br />
ṭutuñ<br />
9. izlemek, takip etmek ‖ gitmek<br />
G281/1 Ey reh-revān-ı ʿaşḳ reh-i rāstān ṭutuñ ṭutuñ / Mürşīd gerekse dāmen-i pīr-i muġān ṭutuñ<br />
ṭutuñ<br />
10. bakmak (nazar tutmak)<br />
G379/5 Bāḳī işigi ḫākine ṭutsun ṭutsun kimüñ ki var / Aḫter gibi bülend-naẓar çeşm-i dūr-bīn<br />
11. sürmek<br />
G472/3 Ḫāk-i rāh-ı yāre ṭutm ṭutmış ṭutm ış mīl-i zerrīnin şihāb / Küḥl içün her aḫter-i gerdūn-cenābuñ ʿaynına<br />
ṭut! ṭut! [1 [1] [1<br />
] tut ki!, farzet ki!<br />
G123/5 Dehre meftūn olma ey Bāḳī felek rām oldı ṭut ṭut / Bī-<strong>ve</strong>fā dünyā hele ben bildügüm dünyā mıdur<br />
ṭutalum! ṭutalum! [7] [7] farzedelim (ki)!, var sayalım!<br />
1138<br />
G215/5 Temennā ḳılsa Bāḳī sen şehüñ vaṣlın nʾola Ḥaḳdan / Ne deñlüyse umar cāndur ṭuta ṭutalum ṭuta lum kim muḥāl olmış<br />
G275/3 Zīr-i ḫāk olsa gerek menzilüñ āḫır nʾidelüm / Māline mālik imişsin ṭutalum ṭutalum Ḳārūnuñ<br />
K12/5 Ne çeker adını aṣḥāb-ı riyā ikide bir / Ṭutalum Ṭutalum rind-i gedā bir iki peymāne çeker<br />
K26/28 Ser-<strong>ve</strong>rā şiʿr degül nuṭḳ-ı Mesīḥādur bu / Ṭutalum Ṭutalum ġayrīler eşʿārı ola siḥr-i mübīn<br />
G317/5 Ṭutalum Ṭutalum şī<strong>ve</strong>-i rindān-ı ḳanāʿat-pīşe / Tā-be-key ḫāṭıra-i niʿmet ü nāz eyleyelüm<br />
G422/1 Ṭutalum Ṭutalum mihri görem ṭalʿat-i dil-ber yirine / Kime dil baġlayam ol zülf-i muʿanber yirine<br />
G426/2 Ṭutalum Ṭutalum Kaʿbe-i tevfīḳ-i ilāhī yolını / Bu beyābānda ʿabes̱ gezmeyelüm āvāre<br />
ṭutup ṭutup ṭurmak ṭurmak [1]<br />
[1]<br />
G308/4 Cām-ı şarābı içmez elinde ṭutar ṭutar ṭurur ṭurur / ʿAşḳun meyinden oldı meger bī-mecāl gül<br />
ṭūṭī ṭūṭī [15] [15] papağan<br />
K22/6 Perr ü bāl açmış yeşil ṭūṭī ṭūṭī iken berg-i çenār / Zerd olup ser-pençe-i şeh-bāza dönmişdür hemān<br />
G347/2 Gör ey ṭūṭī ṭūṭī ne şekker-rīz olupdur ḥoḳḳa-i laʿli / Egerçi dürre-i dürc-i feṣāḥat nükte-per<strong>ve</strong>rsin<br />
G485/1 Ḳanı bir şīrīn-suḫan laʿl-i şeker-bāruñ gibi / Ḳanda gördi ṭūṭī ṭūṭī bir āyīne ruḫsāruñ gibi<br />
G1/7 Ṭūṭī Ṭūṭī gibi ḫoş nükteler ögretdi dehānuñ / Bāḳī gibi üstād-ı suḫan-per<strong>ve</strong>re cānā
K26/20 Mülhim-i ġayb göñül āyīnesin ḳarşu ṭutup / Eyledi ṭūṭī ṭūṭī-i ṭūṭī cāna bu kelāmı telḳīn<br />
G26/5 Ḳafes-i ġamda yatur ṭūṭī ṭūṭī-i ṭūṭī ṭabʿ-ı Bāḳī / Çekdügi ḳahra anuñ luṭf-ı suḫandur bāʿis̱<br />
G108/2 Dehenüñ ṭūṭī ṭūṭī-i ṭūṭī i şekker-şiken olsa ne ʿaceb / Leb-i şīrīn ü ḫaṭ-ı sebz aña bāl ü perdür<br />
G353/5 Leb-i şīrīni vaṣfında ʿaceb rengīn ġazel düşdi / Oḳuñ bu şiʿri ṭūṭ ṭūṭī-i ṭūṭ i şeker-güftāre eglensün<br />
G455/6 Leblerüñ vaṣfında şekker-rīz olup güftār ider / Bāḳī-i şīrīn-suḫan ṭūṭī ṭūṭī-i ṭūṭī i gūyādur yine<br />
G534/2 Nice şīrīn olmasun kim süd yerine anası / Sükker ile beslemiş ol ṭūṭī ṭūṭī-i ṭūṭī i gūyācuġı<br />
K4/14 Pes-i āyīne-i ṭabʿından itdi / Yine ṭūṭī ṭūṭī-ṣıfat ṭūṭī ıfat Bāḳīye telḳīn<br />
G422/6 Ḳafes-i ġamda nʾola ḳaldum ise ṭūṭī ṭūṭī-vār ṭūṭī ār / Vaṣf-ı laʿlüñ hele aġzumda ya şekker yirine<br />
K19/5 Faṣṣ-ı pīrūze ne ḫoş yaraşur anda seyr it / Oldı bir ṭūṭīye ṭūṭīye gūyā ḳafes-i zer ḫātem<br />
G28/5 Ṭūṭīyi Ṭūṭīyi leẕẕet-i güftārı giriftār eyler / Derd ü ġam çekmege Bāḳīye bu fendür bāʿis̱<br />
G426/9 Bāḳīyi leẕẕet-i vaṣluñ ṭamaʿı söyletdi / Ṭūṭīyi Ṭūṭīyi şevḳ-i şekerdür getüren güftāre<br />
ṭūṭ ṭūṭī-i ṭūṭ<br />
i şekker şekker-ḫāy şekker<br />
ḫāy [2] şeker çiğneyen papağan ‖ tatlı dilli dilber<br />
G264/5 Nebāt-ı ḫaṭṭ u ḳand-i laʿl-i nābuñ düşmez aġzından / Biraz gūş eyleseñ ṭūṭī ṭūṭī-i ṭūṭī i şekker şekker-ḫāy<br />
şekker<br />
ḫāy ḫāyı ḫāy söyletseñ<br />
G516/2 Göñül şāfī cevāb ister lebinden / Dilin çeyner o ṭūṭī ṭūṭī-i ṭūṭī i şeker şeker-ḫāy şeker<br />
ḫāy ḫāy<br />
ṭut ṭutışmak ṭut<br />
ışmak [6]<br />
[6]<br />
1. alev almak, yanmak<br />
G279/3 Yaḳan āb üzre āteş ṣanmañuz keştī-i ṣahbāyı / Şuʿāʿ-i tīġ-i ḳahrından ṭut ṭutışdı ṭut ṭutışdı<br />
ışdı Şeh Süleymānuñ<br />
G343/3 Görüp bezmüñde sūzum ḫāl-i ruḫsāruñ firāḳıyla / Ṭut Ṭutışdı Ṭut ışdı odlara yandı benümʾçün ʿūd u micmer hem<br />
G200/7 Bir çaḳım ḳav olur ġamuñda göñül / Ṭut Ṭutışur Ṭut ışur bir şirāre ḳatlanmaz<br />
G258/4 Nār-ı āhumdan ḥaẕer ḳıl ey sipihr-i pīre-zen / Ṭut Ṭutışur Ṭut ışur bir gün ṣaḳın ol āsmānī çenberüñ<br />
G466/5 Erġavānlar ṭut ṭutışup ṭut ışup ḫırmen-i gül yanmaġ içün / Gül-sitān milkine āteş ḳodı yir yir lāle<br />
2. güreş tutuşmak<br />
G24/4 Rüstem-i Zālüñ ṭut ṭutışdum ṭut ışdum pençesin burdum idi / Ḳodı el arḳası didi dest ber-bālā-yı dest<br />
1139<br />
tūtiyā ūtiyā [10] [10] göze parlaklık <strong>ve</strong> kuv<strong>ve</strong>t sürme taşının tozu ‖ güzelin ayağı tozu; bkz.<br />
MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 445; ayrıca bkz. ‘cilā-yı tūtiyā’ md.<br />
G149/5 Şikest eylerse nā-dān sözlerüñ ġam çekme ey Bāḳī / Yine ehl-i baṣīret tūtiyā ūtiyā eyler bu cevherdür<br />
G351/5 Yine Bāḳī viṣālüñ günlerin görsün gözüm nūrı / Ġubār-ı āsitānuñ çeşm-i cāna tūtiyā ūtiyā olsun<br />
G56/2 Tūtiyānuñ ūtiyānuñ minnetin keḥḥāl ḳahrın çekmeden / Ḫāk-i pāyüñ dīde-i ḫūn-bāre ġāyet ḫoş gelür<br />
G148/2 Almazın küḥl-i cilāyı ʿaynuma / Ḫāk-pāyuñ tūtiyās ūtiyās ūtiyāsı ūtiyās ḫoş gelür<br />
G254/2 Ola kim bir pāre yaşın diñdürüp ḳanın kese / Ḫāk-i pāyuñ tūtiyās ūtiyās ūtiyāsın ūtiyās ın dīde-i ḫūn-bāre çek<br />
G472/4 Ḳaṭre-i bārān degül dürler dökerdi çekseler / Ḫāk-i pāyuñ tūti ūti ūtiyās ūti ās āsından ās ından seḥābuñ ʿaynına<br />
G322/4 Bilürsin nūr-ı dīdem tūtiyāya ūtiyāya ḳatılur cevher / Nʾola aġlarsa ḫāk-i pāyüñe çeşm-i güher-pāşum<br />
G285/5 Muntaẓır olsa nʾola nergis ġubār-ı kūyına / Tūtiyāya ūtiyāya Bāḳıyā muḥtāc olur çeşm-i ʿalīl<br />
M3/II/2 Āsitānı ṭopraġından tūtiyā ūtiyā ūtiyā-yı ūtiyā yı çeşm-i baḫt / Ḫāk-i pāyı cevherinden kīmyā-yı salṭanat<br />
G197/2 Tūtiyā ūtiyā ūtiyā-yı ūtiyā yı baṣar leṭāfetde / Yine bir ḫāk-i rāha mensūbuz<br />
tūtiyā ūtiyā itmek itmek [1] [1] sürme çekmek<br />
G515/5 Almaz oldum Bāḳıyā küḥl-i cilāyı ʿaynuma / Tūtiyā ūtiyā ūtiyā-yı ūtiyā yı çeşm idelden idelden ḫāk-pāy-ı dil-beri<br />
ṭuymak ṭuymak [9 [9] [9<br />
1. işitmek ‖ haber almak, öğrenmek<br />
G144/2 Zülfüñüñ dest-resin ṭuyd ṭuydı ṭuyd meger ruḫlaruña / Bāġda sünbülüñ aḥvāli perīşān dirler<br />
K1/11 Ḳıldı bu ḥāli dīde-i ʿibret müşāhade / Ṭuyd Ṭuydı Ṭuyd bu sırrı ʿāḳıbetüʾl-emr gūş-ı cān
K10/3 Sāye-i ḳaddüñde āhum başḳa sancaḳ çekdügin / Ṭuyd Ṭuydı Ṭuyd hep mīr-i livā belki şeh-i kiş<strong>ve</strong>r bile<br />
G392/5 Rūz-ı ʿīd irdügini ṭuyd ṭuydılar ṭuyd ılar eṭfāl-i çemen / Ṣubḥ-dem geydiler envāʿ-ı libās-ı rengīn<br />
2. duymazlıktan gelmek<br />
G396/1 Fenāya virdi bülbül zār ile gül-zārı ṭuymazs ṭuymazsın ṭuymazs ın / İşitmezsin hezāruñ zārın ey gül zārı ṭuymazs ṭuymazsın ṭuymazs ın<br />
G396/2 Görüp ben zārı dāmen-gīr olursın ey seg-i dil-ber / Gelür kūy-ı nigāra her gice aġyārı ṭuymazs ṭuymazsın ṭuymazs<br />
ın<br />
G396/3 Ṭabībüm eyle müstaġnīsin ehl-i derd ḥālinden / Ki ḳapuñda fiġān u zār iden bīmārı ṭuymazs ṭuymazsın ṭuymazs ın<br />
G396/4 Ḳo cengi çeng-i ،‘aşḳuñ n’eydügin bilmezsin ey vā‘iẓ / Ne ra‘nā söyler ol çeng ile mūsīḳārı ṭuymazs ṭuymazsın ṭuymazs ın<br />
G396/5 Vefā eyler ṣanursın Bāḳıyā ḫandān görüp yāri / Ne ḳaṣd-ı cān ider ol ġamze-i ḫūn-ḫˇārı ṭuymazs ṭuymazsın ṭuymazs ṭuymazsın<br />
ın<br />
ṭuyūr ṭuyūr [1] [1] [1] kuşlar; bkz. ‘vuḥūş u ṭuyūr’ md.<br />
G64/4 Ṣular çaġlar ṭuyūr ṭuyūr āvāzesinden kūh-sār iñler / Bahār eyyāmıdur şimden girü ṣīt u ṣadā artar<br />
ṭuyurmamak ṭuyurmamak [7] [7] söylememek ‖ haber <strong>ve</strong>rmemek<br />
G405/1 Ṣabr eyle dilā derdüñi cānāne ṭuyurma ṭuyurma / Cān içre nihān eyle <strong>ve</strong>lī cāna ṭuyurma<br />
ṭuyurma<br />
G405/2 Zinhār ṣaḳın mey yirine ḳanuñ içerler / Keyfiyyetüñ ol gözleri mestāne ṭuyurma<br />
ṭuyurma<br />
G405/3 Esrāruñı keşf eyleme taḥṣīl-i mizāc it / Nūş eyle mey-i nābı ḥakīmāne ṭuyurma<br />
ṭuyurma<br />
G405/4 Ṣofī gelicek açma ṣaḳın ʿaşḳ ḥadīs̱in / Dānā-dil iseñ sırruñı nā-dāne ṭuyurma<br />
G405/5 Yaʿḳūb-ṣıfat Bāḳīyi ol Yūsuf-ı s̱ānī / Ḥüzn içre ḳomaz ḳıṣṣayı iḫvāne ṭuyurma<br />
ṭuyurma<br />
M1/VIII/4 Ḫalḳ-ı cihāna ḳırḳ sekiz gün ṭuyurmayup<br />
ṭuyurmayup ṭuyurmayup / Bir hafta ḳıldı ġayrılar ancaḳ bu ḥāleti<br />
tüfek tüfek tüfek [1]<br />
[1]<br />
G252/3 Naʿre-i mest-i ʿaşḳa beñzedemez / Lāf çatlatmasun iñende tüfek<br />
tünd tünd ü ü ü ser ser-keş ser keş [1] [1] haşin <strong>ve</strong> dikbaşlı<br />
G452/4 Nʾolur bī-raḥm u sengīn-dil cefā-ḫū tünd tünd ü ü ser ser-keşden<br />
ser ser keşden keşden / Göñüller iñlese şūḫ olsa dil-ber şī<strong>ve</strong>-kār olsa<br />
tür türāb tür āb [2] [2] [2] toprak<br />
1140<br />
G2/6 Yüzüm üzre ḳadem baṣmaz cefā vü cevrden geçmez / Yolında ḳılduġumdan nʾoldı ben cismüm tür türāb tür türāb<br />
āb-āsā āb āsā āsā<br />
G429/1 Peykānuñ açdı zaḫmumı cism-i ḫarābda / Güller bitürdi ḳaṭre-i bārān tür türābda tür ābda<br />
türkt türktāz türkt āz [1] [1] koşmakta ‖ yağmada<br />
G446/4 Üftādeler şikeste vü mecrūḥ u pāy-māl / Ḫūbān semend-i nāza binüp türkt türktāzda türkt<br />
āzda
ʿubūr ʿubūr itmek itmek [1] [1] karşıya geçmek<br />
U/ U/Ū U/<br />
G420/8 Hem-vāre tā ki zevraḳ-ı zerrīn-i māh-ı nev / Deryā-yı nīl-gūn-ı felekden ʿubūr ide ide<br />
ucında/n ucında/n [10] [10] Bkz. TS. C. VI, s. 3882-86.<br />
1. sebebiyle, yüzünden, ötürü, -den dolayı<br />
G341/5 Ser-i zülfi ucında ucında ʿāḳıbet ser terkini urdum / Girüp meydāne Bāḳī ṭopumı çevgāne ṭapşurdum<br />
G210/2 Nʾola dilden fiġān u zār itsem / Dili ucından ucından iñlemez mi ceres<br />
G346/6 Şemʿ-<strong>ve</strong>ş cān viricek başuñ ucından ucından ey dil / Şuʿle-i āhuñ ola sīne-i sūzānuñdan<br />
G356/1 Başlar kesilür zülf-i perīşānuñ ucından ucından ucından / Ḳanlar dökilür ġamze-i bürrānuñ ucından<br />
G356/2 Peykān-ı belā cānuma işler geçer oldı / Ey ḳaşları ya nā<strong>ve</strong>k-i müjgānuñ ucından ucından<br />
G356/3 Dil ḍarbın urur ḳalbe firāḳuñda dem-ā-dem / Ḳan aġlasa zaḫmum nʾola peykānuñ ucından ucından<br />
ucından<br />
G356/4 Yüz sürmek umar pāyüñe üftādeler ammā / Nevbet mi deger kimseye dāmānuñ ucından<br />
ucından<br />
G356/5 Mürġ-i dil-i Bāḳīyi görüñ fāḫte-āsā / Efġān ider ol serv-i ḫırāmānuñ ucından ucından<br />
ucından<br />
G179/2 Ucından Ucından zülfüñüñ çoḳ baş kesildi / Meded ʿömrüm anı bir pāre kesdür<br />
2. kenarından köşesinden, bir kenarından<br />
G199/1 Eger biñ zaḫm ura ġamzeñ ten-i ʿuryāne incinmez / Ucından Ucından Ucından tek hemān bir ḥiṣṣe çıḳsun cāne incinmez<br />
uçmak uçmak [8]<br />
[8]<br />
1. uçmak, havalanmak<br />
G91/3 Fiʾl-cümle öykünürdi senüñ ġamzeñ oḳına / İller ḳanadı ile uçar uçar olmayaydı tīr<br />
G129/3 Peşmīne geydi egnine zülfüñden aldı el / Göklerde uçdı uçdı āḫır efendi hümāyı gör<br />
G171/2 Uçdı Uçdı bu feżālardan mürġ-i dil-i nālānum / Ārām idemez oldum efkār-ı seyāḥat var<br />
G283/4 Başdan mürġ-i aḳıl uçmaz uçmaz idi başından / Ṭıfllar üstine ṭaş atmasalar Mecnūnuñ<br />
G301/2 Elden evrāḳın ṣalup bir bir uçurdı uçurdı göklere / Beñzedi bir dil-ber-i şūḫ-ı kebūter-bāze gül<br />
2. uçmak, havalanmak ‖ cennet; tanıklar için bkz. TS. C. VI, s. 3891-3896.<br />
G307/5 Zāhid ol s̱iḳlet ile uçma uçmaġa uçma ġa ḥāẓırlanma / Çıḳar ol cübbe vü destārı biraz ḫiffet bul<br />
G386/2 Bāġ-ı bihişt-i kūyına yāruñ irem diyü / Ḥaḳdan hemīşe uçma uçmaġa uçma uçmaġa<br />
ġa bāl ü per isterin<br />
G345/5 Bāḳıyā bir mürġdur gūyā giriftār-ı ḳafes / Kūy-ı yāri añıcaḳ uçma uçmaḳ uçma diler cānum benüm<br />
1. öd ağacı<br />
ʿūd ʿūd [4]<br />
[4]<br />
G263/1 Ḳaddümi çeng eşkümi rūd eyledüñ / Cismüm āteş cānumı ʿūd ʿūd eyledüñ<br />
G343/3 Görüp bezmüñde sūzum ḫāl-i ruḫsāruñ firāḳıyla / Ṭutışdı odlara yandı benümʾçün ʿūd ʿūd u micmer hem<br />
2. ut (Türk musikisinde mızraplı bir çalgı), bkz. ÖZTUNA, s. 537-538.<br />
G370/3 Göñlin egler nāle-i zencīr ile mecnūn-ı ʿaşḳ / Naġme-i ʿūd ʿūd u ṣadā-yı çeng ü nāyı nʾeylesün<br />
G463/3 Naġme-i nāleme dem-sāz geçinmezdi benüm / Muṭrıbā ʿūduñ ʿūduñ eger uymasa iller sözine<br />
ʿūd ʿūd ʿūd u u ʿanber ʿanber [5] [5] [5] öd ağacı <strong>ve</strong> anber (güzel kokular yayan tütsü bağlamında)<br />
K3/18 Zamān-ı kitābetde kilk ü mürekkeb / Elinde olur var ise ʿūd ʿūd u u ʿanber<br />
ʿanber<br />
1141
K7/1 Micmer-i zerrīn-i mihri çarḫ gerdān eyledi / ʿŪd ʿŪd u ʿanber ḳıymetin būy-ı gül erzān eyledi<br />
K19/31 Nāmuñ āfaḳa ṣalar nefḥa-i ʿūd ʿūd u u ʿanber ʿanber / Meclis-i devletüñe olalı micmer ḫātem<br />
1142<br />
K27/8 Dem-ā-dem sīm ü zer micmer ḳılur ol ṭurraya hem-ser / Duḫān-ı ʿūd ʿūd u u ʿanberden ʿanberden kemend-i zülf-i müşg-āsā<br />
M3/IV/3 Nefḥa-i müşgīn-nesīm-i ḫulḳı ṭutdı ʿālemi / Her ṭarafdan şimdi būy-ı ʿūd ʿūd u u ʿanberdür ʿanberdür gelen<br />
ʿūd ʿūd-sūz ʿūd<br />
ūz [1] [1] ud kokusu yayma (‘ʿıṭr-sā’ paralelliğinde)<br />
G8/4 Micmer-i gülde nesīm-i ṣubḥ-gāhī ʿūd ʿūd-sūz ʿūd ūz / Ṣafḥa-i gül-zārda bād-ı bahārī ʿıṭr-sā<br />
ufu ufuḳ ufu ḳ [5]<br />
K1/10 Eṭrāfa ṣaldı şaʿşaʿasın gūşe gūşe mihr / Oldı ufu ufuḳda ufu ḳda mühr-i Süleymān gibi ʿayān<br />
K1/40 Tā şemʿ-i āfitāb-ı cihān-tāba ṣubḥ-dem / Devrān ufu ufuḳda ufu ḳda vażʿ ide bir sīm şemʿ-dān<br />
G401/2 Ṣandum kenār-ı bāmda ol māh-ı tāmdur / Ḫurşīd ufu ufuḳda ufu ḳda göstericek ṣubḥ-gāh rū<br />
K20/2 Ṭulūʿ idince ufu ufuḳdan ufu ḳdan miyān-ı encümde / Ṭaḳıldı gerden-i gerdūna ṣanki ʿıḳd-ı leʾāl<br />
G78/1 Dīvān ider vaḳt-i seḥer nev-rūz-ı sulṭānī meger / Devrān ufu ufuḳdan ufu ḳdan gösterür taḫt-ı zümürrüd tāc-ı zer<br />
uġramak ġramak [3]<br />
1. maruz kalmak<br />
G411/2 Bī-günāh öldürmede ġamzeñ ne kāfir nesnedür / Nice maẓlūm uġrad ġrad ġradı ġrad ol nā-müselmān zaḫmına<br />
2. düşmek (sevdalara)<br />
K24/11 ʿAşḳ sevdālarına uġramasa ġramasa ḳalmaz idi / Mūy-ı jülīde ile bir ten-i lāġar sünbül<br />
3. rast gelmek, tesadüf etmek<br />
K14/23 Meger kim uġram ġram ġramış<br />
ış gerdūn öñinde seyl-i ḫūn içre / Şafaḳ ṣandı şebān-geh ḫalḳ dāmānındaki ḳanı<br />
uġr ġr ġrın ġr ın uuġr<br />
u<br />
ġr ġrın ġr ın ba baḳış ba<br />
ış [1] [1] gizli gizli bakma ‖ çapkın çapkın bakma; bkz. TS. C. VI, s. 3924.<br />
Kt16/2 Yine bir şūḫ-ı cefā-pīşe güzel cānānuñ / Uġr ġr ġrın ġr ın uuġr<br />
u<br />
ġr ġrın<br />
ın baḳışı göñlümi tālān itdi<br />
ʿuḳāb ʿuḳāb [1] [1] kartal<br />
G320/4 Hevā-yı ʿaşḳuñ içre ben ḳaçurdum Ḳāfa sīmurġı / Cenāḥ-ı himmeti ol dem ki mānend-i ʿuḳāb ʿuḳāb açdum<br />
ʿuḳbā ʿuḳbā [3] [3] ahiret; bkz. ‘dünyā vü ʿuḳbā’, ‘ne dünyī vü ne ʿuḳbī’ md.<br />
G157/1 Var iken kūyuñ ki seyr-i bāġ-ı ʿuḳbā ʿuḳbā bundadur / Cennet evṣāfın ḳılur vāʿiẓ temāşā bundadur<br />
M4/V/1 Menzil-i āsāyiş-i ʿuḳbāya ʿuḳbāya isterseñ vüṣūl<br />
G505/4 Fenāsın bildi dünyānuñ çekildi dār-ı ʿuḳbāya ʿuḳbāya / Saʿādet mülkine Bārī muẓaffer ḳıldı Manṣūrı<br />
ʿuḳde ʿuḳde [2] [2] dert, sorun<br />
K11/5 Düşer bir ʿuḳdeye ʿuḳdeye gāhī küdūret kesb ider ṭāliʿ / Gerekse māh-ı tābān ol gerek mihr-i dıraḫşān ol<br />
K20/33 Elüñdedür çü bu gün ḥall-i müşkilāt-ı enām / Enāmil-i keremüñ ḳıl bu ʿuḳdeye ʿuḳdeye ḥallāl<br />
ulanmak ulanmak [1] [1] [1] ulaşmak, eklenmek; bkz. TS. C. VI, s. 3939.<br />
G524/3 Baġlarsañ eger deste-i reyḥān ile ṭurmaz / Tā rişte-i cān ṭurrası tārına ulandı<br />
ulandı<br />
ulaşmak ulaşmak [1] [1] [1] yetişmek, erişmek<br />
G445/3 Ṭolaşmaḳdan degül fāriġ kemend-i kāküli dāʾim / Ulaşma Ulaşmaḳdan<br />
Ulaşma ḳdan degül ḫālī kemān ebrūsı pey<strong>ve</strong>ste<br />
paralelliğinde)<br />
ʿulemā ʿulemā vü vü fu fużalā fu żalā zümresi zümresi [1] [1] âlim <strong>ve</strong> fâzıllar zümresi (‘füṣeḥā vü büleġā’<br />
K25/19 Füṣeḥā vü büleġā bezmine mīr-i meclis / ʿUlemā ʿUlemā vü ffużalā<br />
f<br />
użalā zümresine zümresine şāh-süvār<br />
ulu ulu [1] [1] büyük, yüce<br />
G61/4 Ḫum gibi sen de taṣfiye-i bāṭın it yüri / Dergāh-ı mey-fürūş ulu ulu ḫānḳāhdur
ulü’l ulü’l-ārā ulü’l ārā [1] fikir/rey sahibleri<br />
M9/III/3 Dem-i fürḳat degüldür ḳavl-i muḫtār-ı ulü’l ulü’l-ārā ulü’l ārā<br />
ʿulüvv ʿulüvv-i ʿulüvv i şşān<br />
ş<br />
ān [1] [1] büyüklük/itibar<br />
G73/3 İltifat-ı ḥāl-i dervīşe ʿulüvv ʿulüvv-i ʿulüvv i şşān<br />
ş<br />
ān ḳomaz / Hep bilür aḥvāli şāh-ı kām-rān bilmezlenür<br />
ʿulyā ʿulyā [2] [2] çok yüce<br />
K27/14 Cihān-ı himmetüñ baḥr-i firāvānı Ferīdūn Beg / Ki üstine ḥabāb olmış anuñ ol ḳubbe-i ʿulyā<br />
ʿulyā<br />
G333/1 Ṭapuñdur Kaʿbe-i ʿulyā ʿulyā-yı ʿulyā yı eṣḥāb-ı ṣafā ḳıblem / Ḳapuñdur Mescid-i Aḳṣā-yı erbāb-ı <strong>ve</strong>fā ḳıblem<br />
ummak ummak [18]<br />
[18]<br />
1. istemek ‖ beklemek, ümit etmek; bkz. TS. C. VI, s. 3958.<br />
G69/5 Cānā zülāl-i vaṣluñı aġyār umar umar ʿuşşāḳ umar umar / Āb-ı seḥāb-ı raḥmete kāfir müselmān teşnedür<br />
1143<br />
G215/5 Temennā ḳılsa Bāḳī sen şehüñ vaṣlın nʾola Ḥaḳdan / Ne deñlüyse umar umar cāndur ṭutalum kim muḥāl olmış<br />
G356/4 Yüz sürmek umar umar umar pāyüñe üftādeler ammā / Nevbet mi deger kimseye dāmānuñ ucından<br />
G371/3 Her yañadan ayaġına altun aḳup gelür / Eşcār-ı bāġ himmet umar umar cūy-bārdan<br />
G500/3 Ḳapuñda dād umar umar umar ey şāh-ı ʿādil / Dil-i mecnūnı gör dīvāne geldi<br />
G518/4 Umarın Umarın kevkeb-i baḫtum ire burc-i şerefe / Sīneye ol meh-i tābānı çekem hāle gibi<br />
G542/1 Ey göñül aʿyān-ı devlet içre himmet ḳalmadı / Kimden umarsın umarsın umarsın kerem ehl-i mürüv<strong>ve</strong>t ḳalmadı<br />
K2/6 Umaruz Umaruz kim bulına Kaʿbe-i maḳṣūda vüṣūl / Geçdi çün devlet ile yirlü yirine erkān<br />
K25/12 Māh-ı nev dām ḳurup dökdi kevākib erzen / Umaruz Umaruz kʾola yine ʿīş u ṣafā mürġi şikār<br />
G252/1 Umaruz Umaruz Umaruz cām-ı laʿlüñi emmek / Çoḳ çekilmişdür ol ümīde emek<br />
G292/7 Umaruz Umaruz Umaruz himmet-i merdān-ı ṭarīḳat yitişe / Nā-gehān bir gün efendüm diye Bāḳī berü gel<br />
G136/3 Çarḫuñ ey dil umma umma bu ṣırça sarāyından s̱ebāt / Kim nice mīrās̱a girmiş ḫāne-i vīrānedür<br />
G477/4 ʿAşḳ ehline ḫādeng-i belā nā-gehān irer / Tīr-i ḳażādan umma ḫalāṣ iḥtirāz ile<br />
G344/5 Ṭabīb-i şehre baş egmem güzellerden şifā ummam ummam / Oñulmaz yaradur yaram devāsuz derddür derdüm<br />
G6/5 Vefā ummaz ummaz cefādan yüz çevürmez Bāḳī ʿāşıḳdur / Niyāz itmek aña cānā yaraşur saña istiġnā<br />
G249/7 Bāḳī senden cefā vü cevr ummaz ummaz / Eger olursa luṭfuñ iḥsānuñ<br />
M2/III/7 Kimse ummazdı ummazdı bu tārīḫe degin çaḳ bu ḳadar / Bī-<strong>ve</strong>fālıḳ yüzini göstere mirʾāt-ı zamān<br />
2. gözetmek/göz dikmek<br />
G422/4 Yār işiginde raḳībüñ yirin umma umma ṣofī / Baġlamaz kimse seni ol ḳapuda ḫar yirine<br />
ʿummān ʿummān [7] [7] deniz, okyanus; bkz. ‘baḥr-i ʿummān’ md.<br />
G214/5 Bir ṣadefdür dürr-i evṣāfuñla dīvānum benüm / ʿĀrif almış ḳoynına mānend-i ʿummān ʿummān gizlemiş<br />
G229/3 Leşger-i eşk-i firāvān ile ceng itmek içün / Gönderür mevclerin lücce-i ʿummān ʿummān ṣaf ṣaf<br />
G393/5 Nice aġlayamam kim acımaz yār / İdersem yaşumı ey Bāḳī ʿummān<br />
ʿummān<br />
G476/5 Seyl-i eşküm içre çeşm-i dür-feşān / Bāḳıyā gūyā ṣadef ʿummānda<br />
ʿummānda<br />
G47/6 Āhum yili çıḳardı sipihri hevālara / Mānend-i gird-bād ki ʿummāne ʿummāne ṣarmaşur<br />
G510/6 Allāh oñara düşmeye gird-āb-ı belāya / ʿAşḳuñda göñül zevraḳı ʿu ʿumm ʿu<br />
mm mmāne mmāne<br />
āne ṣalındı<br />
K5/20 Seḫā resminde ḥaddinden tecāvüz eylemez deryā / Kef-i cūduñ ṭaşırġatmaz kerem vaḳtinde ʿummān ʿummānı ʿummān<br />
um umūr um ūr [2] [2] işler<br />
K1/7 Tedbīr-i muʿẓamāt-ı um umūr um umūr<br />
ūr-ı ūr cihān içün / Yaḳmışdı şemʿ-i fikreti Bircīs-i nükte-dān<br />
G271/7 Um Umūruñ Um ūruñ Ḥaḳḳa tevfīz it te<strong>ve</strong>kkül eyle ey Baḳī / Ki cāy-ı ilticā olmaz cenāb-ı Kibriyādan yig<br />
ʿunfuvān ʿunfuvān-ı ʿunfuvān ı ı ṣıḥḥat ḥḥat [1] [1] gençlik (en taze/parlak zamanlar bağlamında)<br />
G168/6 ʿUnfuvān ʿUnfuvān-ı ʿUnfuvān ı ṣıḥḥate ḥḥate ey Bāḳī maġrūr olma kim / Lā-cerem her ḥayy-i dānā irtiḫāl üstindedür
unutmak unutmak [1] [1] unutmak ‖ bırakmak, vazgeçmek<br />
G538/1 Ṣaçuñ sevdāsı şeydā ideli ben zār u maḥzūnı / Unutdı Unutdı Unutdı ḫalḳ-ı ʿālem ḳıṣṣa-i Leylā vü Mecnūnı<br />
1144<br />
ʿunvān ʿunvān [1] [1] elkab ‖ fermanların (mis̱āl) başına yazılması yönüyle; ‘Emîrül’l-ümerâi’l-<br />
kirâm kebîrü’l-küberâi’l-fihâm zü’l-kadr-i <strong>ve</strong>’l-ihtirâm sahibü’l-izz-i <strong>ve</strong>’l-ihtişâm….’ (Erzurum<br />
Beylerbeyi Ayas Paşa’ya gönderilmiş ferman taslağından bir parça); daha geniş bilgi için bkz.<br />
PAKALIN, C. I, s. 608. Metin bağlamında ‘debīr-i felek’in (Utarit) yazdığı unvân, ‘mürebbī-i<br />
fużalā dest-gīr-i ehl-i kemāl’ ibaresidir.<br />
K20/24 Mis̱āl-i cūdına ʿunvān ʿunvān yazar debīr-i felek / Mürebbī-i fużalā dest-gīr-i ehl-i kemāl<br />
ʿuryān ʿuryān [3] [3] çıplak; bkz. ‘ten-i ʿuryān’ md.<br />
K11/10 Ḳabā-yı cāh ile ādem geçinsün her ḳaba cāhil / Güher göster güher meydāna gir sen tīġ-i ʿuryān ʿuryān ʿuryān ol<br />
K12/10 Āb-ı rūyın gören ol ḫançer-i āteş-tābı / Sāde-rū ḫūb ṣanur sīne-i ʿury ury uryāne ury āne çeker<br />
G47/8 Pehlūya çekse tīġuñı Bāḳī ṣafā bulur / Ṣan sāde-rūy dil-ber-i ʿury ury uryāne ury āne ṣarmaşur<br />
ʿuryān ʿuryān ʿuryān ḳalmak ḳalmak ḳalmak [1] [1] [1] çıplak kalmak ‖ aciz kalmak<br />
K2/45 ʿArṣa-i baḥs̱e girüp cevherümüz ʿarż itdük / Tīġ-<strong>ve</strong>ş her birümüz şimdi ḳalupdur ḳalupdur ʿuryān<br />
ʿuryān<br />
ʿuryān ʿuryān ʿuryān olmak olmak [3] [3] soyunmak ‖ dünya bağlarını kesmek<br />
G27/4 Yaḳarlar hep fetīl-i dāġ olur destār ile cāme / Budur abdāllar ʿaşḳuñda ʿuryān ʿuryān ʿuryān olmaġa olmaġa bāʿis̱<br />
G138/1 Āşıḳ ki sūz-ı ʿaşḳ ile ʿuryān ʿuryān ʿuryān olup olup gezer / Abdāldur ki ʿālemi ḥayrān olup gezer<br />
G490/3 Ṭoġmadı ḫurşīd-i ʿālem-tāb-ı devlet ʿāşıḳa / Dil-rübā kim ʿālem-i vuṣlatda ʿuryān ʿuryān olmad olmadı olmad<br />
uṣanmak ṣanmak ṣanmak [1] bıkkınlık gelmek<br />
G106/6 Vaʾllāhi ġazel söylemeden çoḳdan uṣanduḳ ṣanduḳ / Maḳṣūd hemān ḥāside bir pāre eẕādur<br />
uṣlu ṣlu [1] akıllı<br />
G295/4 Zencīr-i zülf-i dil-bere dīvāne olmayan / Baġlamaludur ey göñül uṣlu ṣlu degüldür ol<br />
ʿu ʿuşşā ʿu ʿuşşā<br />
şşāḳ şşā ḳ [28] [28] âşıklar<br />
G69/5 Cānā zülāl-i vaṣluñı aġyār umar ʿu ʿuşşā ʿu ʿuşşā<br />
şşāḳ şşā ḳ umar / Āb-ı seḥāb-ı raḥmete kāfir müselmān teşnedür<br />
G127/1 Temāşā-gāh-ı ʿu ʿuşşā ʿu ʿuşşā<br />
şşāḳ şşā ḳ ol cemāl-i ʿālem-ārādur / Ser-i kūyında ʿālem mest ü şeydā bir temāşādur<br />
G174/2 Dil-rübālar māʾil-i ʿu ʿuşşā ʿu ʿuşşā<br />
şşāḳ şşā ḳ olur / Bir birine derd-mendin gösterür<br />
G201/2 Ser-menzile ʿu ʿuşşā ʿu ʿuşşā<br />
şşāḳ şşā ḳ irişür cümleden ev<strong>ve</strong>l / Ol mertebeye saʿy ile zühhād yitişmez<br />
G229/8 Kūyuñ eṭrāfına ʿu ʿuşşā ʿu ʿuşşā<br />
şşāḳ<br />
ḳ dizilmiş gūyā / Ḥarem-i Kaʿbede her cānibe erkān ṣaf ṣaf<br />
G354/2 Yüri ey bād elüñ kendüñe çek zülfinden / Nice bir ḫāṭır-ı ʿu ʿuşşā ʿu ʿuşşā<br />
şşāḳ<br />
ḳ perīşān olsun<br />
G372/4 Ser-i kūyuñda ger ġavġā-yı ʿu ʿuşşā ʿu ʿuşşā<br />
şşāḳ şşā ḳ olmasun dirseñ / Raḳīb-i kāfiri öldür ne ceng ü ne cidāl olsun<br />
G105/6 ʿU ʿUşşā ʿU ʿUşşā<br />
şşāḳ şşā iñiler güm güm öter günbed-i gerdūn / Ḥaḳḳā bu güzel ḫūb u ṣafā-baḫş ṣadādur<br />
G427/2 ʿU ʿUşşā ʿU ʿUşşā<br />
şşāḳ şşā idemez ol ḳad-i mevzūnı der-āġūş / Açılmayıcaḳ ḫayme gibi nice ḫazīne<br />
G74/1 Terk-i dünyī-i denī ḫalḳa tedennī görinür / Çeşm-i ʿu ʿuşşā ʿu ʿuşşā<br />
şşāḳa şşā ḳa ne dünyī vü ne ʿuḳbī görinür<br />
G89/5 Nʾola raḥm eylemezse Bāḳıyā aḥvāl-i ʿu ʿuşşā ʿu ʿuşşā<br />
şşāḳa şşā ḳa / Dil-i sengīni cānānuñ raḳībe ḳatı māʾildür<br />
G186/3 Ayaḳ baṣmaḳ ne lāzım meclis-i ʿu ʿuşşā ʿu ʿuşşā<br />
şşāḳa şşā ḳa ey ṣofī / Raḳīb-i bed-liḳā ile ıraḳdan merḥabā yigdür<br />
G199/2 Ġam u ġuṣṣa dil-i ʿu ʿuşşā ʿu ʿuşşā<br />
şşāḳa şşā ḳa yārān-ı ṣafādandur / Göñül ḥaẓẓ eyler anlardan kişi yārāne incinmez<br />
G209/2 Kim gūş ururdı ḳavline meclisde def gibi / Nāy olmayaydı nāle-i ʿu ʿuşşā ʿu ʿuşşā<br />
şşāḳa şşā ḳa hem-nefes<br />
G249/4 Bir belādur ṣalındı ʿu ʿuşşā ʿu ʿuşşā<br />
şşāḳa şşā ḳa / Dostum ḳāmet-i ḫıramānuñ<br />
G271/3 Maḥabbet leẕẕetin idrāk iden miḥnetden incinmez / Gelür derdüñ dil-i bīmār-ı ʿu ʿuşşā ʿu ʿuşşā<br />
şşāḳa şşā ḳa devādan yig<br />
G399/1 İtdürür zühhāda ol miḥrāb-ı ebrū ser-fürū / Ḳıldurur ʿu ʿuşşā ʿu<br />
şşā şşāḳa şşā ḳa ol ḫāk-i ser-i kū ser-fürū
G317/6 Ḥarem-i vaṣla reh-i rāst maḥabbet yolıdur / Rāh-ı ʿu ʿuşşā ʿu<br />
şşā şşāḳdan şşā ḳdan āheng-i ḥicāz eyleyelüm<br />
M9/V/1 Ṣıyup seng-i ḥavādis̱ yine cām-ı bezm-i ʿu ʿuşşā ʿu ʿuşşā<br />
şşāḳı şşā<br />
G169/4 Sipāh-ı ġam nʾola ayaḳlar ise ʿu ʿuşşā ʿu ʿuşşā<br />
şşāḳı şşā / Raʿiyyetine o şāhuñ riʿāyeti yoḳdur<br />
G312/3 Ḫaṭ u ḫāl öldürür ʿu ʿuşşā ʿu ʿuşşā<br />
şşāḳı şşā tāb-ı ʿārıż incitmez / Zevāli bilmek isterseñ żiyādan bilme ẓılden bil<br />
G540/3 Ḫāk-i rāh olduġın görüp cānān / Ḳatı ayaḳlar oldı ʿu ʿuşşā ʿu ʿuşşā<br />
şşāḳı şşā<br />
G473/5 Olur ʿaşḳ içre ḫūn-ı dīde rīzān / Dil-i ʿu ʿuşşā ʿu ʿuşşā<br />
şşāḳ-ı şşā ı ġam-per<strong>ve</strong>r şikeste<br />
G99/4 ʿU ʿUşşā ʿU ʿUşşā<br />
şşāḳı şşā ı zīr-i ḫāke iletse nʾola ġamuñ / Derd-i maḥabbet ehl-i dilüñ yār-ı ġārıdur<br />
G92/5 Çeşm-i ḥaḳāret ile naẓar ḳılma dostum / ʿU ʿUşşā ʿU ʿUşşā<br />
şşāḳ-ı şşā ı ḫaste-ḥāli de Allāh yaradur<br />
G146/3 Uydurup leşger-i ʿu ʿuşşā ʿu ʿuşşā<br />
şşāḳını şşā ını ını ol şāh-ı cihān / Nāz ile ṣalını ṣalını ʿalem gibi gelür<br />
G532/1 Allar geymiş ḫırām eyler nihāl-i gül gibi / Günde ʿu ʿuşşā ʿu<br />
şşā şşāḳuñ şşā ḳuñ hezārın zār ider bülbül gibi<br />
G446/2 ʿU ʿUşşā ʿU ʿUşşā<br />
şşāḳ-vār şşā ār şevḳ ile ḥuccāc raḳṣ ider / Āheng-i āh u nālelerümden Ḥicāzda<br />
ʿu ʿuşşā ʿu<br />
şşā şşāḳ-ı şşā ı şeyd şeydā şeyd<br />
ā [1] [1] çılgın/meczup âşıklar<br />
G65/2 Ḥaremden naʿre-i Lebbeyke Lebbeyk irdi eflāke / Ser-i kūyuñda gūyā nāle-i ʿu ʿuşşā ʿu<br />
şşā şşāḳ-ı şşā ı ı şeyd şeydādur şeyd<br />
ādur<br />
utanmak utanmak [3]<br />
[3]<br />
1. mahçup olmak<br />
K26/13 Kef-i kān ḫāṣiyetinden görüp iḥsān nicʾolur / Yirlere geçdi ḥayādan utanup utanup genc-i defīn<br />
G294/3 Nic’olur gördi ṣafā āyīne-i ḥüsnüñde / Yirlere geçdi ḥayādan utanup āb-ı zülāl<br />
2. utanmaksızın<br />
G369/1 Pervāne gibi şuʿle-i şevḳuñle yanmadın / ʿĀşıḳ maḥabbet adın añar mı utanma utanmadın<br />
utanma utanmadın<br />
dın<br />
uyandurmak uyandurmak [1] [1] (gafletten) uyandırmak; bkz. ‘şemʿ uyandurmak’ md.<br />
K15/2 Uyandur Uyandur çeşm-i cānı ḫ˅āb-ı rāḥatdan seḥer-ḫīz ol / Çemen bülbülleriyle ṣubḥ-dem ẕikr eyle Mevlāyı<br />
uyanmak uyanmak [4] [4] uyanmak<br />
G382/4 Müşkil belā degül mi <strong>ve</strong>fāsuz güzel sevüp / Ġuṣṣayla yata derd ü ġam ile uyanasın<br />
uyanasın<br />
G369/3 Cānā ḫayālüñ egler idi ḫaste göñlümi / Ṣubḥ-ı ezelde ḫ˅āb-ı ʿademden uyanmadın<br />
G397/2 Āşüfte olup ol göze ḥayrān u zār idüm / Nergis henüz ḫ˅āb-ı ʿademden uyanmadın<br />
uyanmadın<br />
M1/V/1 Gün ṭoġdı Şāh-ı ʿālem uyanmaz uyanmaz mı mı ḫ˅ābdan / Ḳılmaz mı cil<strong>ve</strong> ḫayme-i gerdūn-cenābdan<br />
uyanı uyanıḳl uyanı uyanıḳl<br />
ḳlıḳ ḳl ḳ zamān zamānı zamān<br />
ı [1] [1] etrafında olup bitenlerden haberdar olma zamanı<br />
G181/5 Senüñ naẓm-ı ciger-sūzuñ ṭutupdur dehri ey Bāḳī / Gözin açsun ḳamu şāʿir uyanı uyanıḳl uyanı uyanıḳl<br />
ḳlıḳ ḳl ḳ zamān zamānıdur<br />
zamān<br />
ıdur ıdur<br />
uyarmak uyarmak [1] [1] yakmak; bkz. TS. C.VI, s. 4036.<br />
G246/5 Felek ṭāḳındaki ḳandīl-i māhı / Uyarmaz Uyarmaz Uyarmaz Bāḳī āhum giceler yoḳ<br />
uyarı uyarı görmek görmek [1] [1] uyandırı<strong>ve</strong>rmek; bkz. TS. C. VI, s. 4032.<br />
G122/8 Bāḳī nesīm gibi sebük-ḫīz olup seḥer / Ġaflet gözini ḫ˅āb-ı girāndan uyarı gör<br />
uymak uymak [7]<br />
[7]<br />
1. bağdaşmak, uyuşmak ‖ musiki bağlamında ‘akort tutmak’<br />
K18/40 Şerʿa uymaz nʾidelüm nāle vü zār eyler ise / Gerçi ḳānūna uyar zemzeme-i mūsīḳār<br />
G463/3 Naġme-i nāleme dem-sāz geçinmezdi benüm / Muṭrıbā ʿūduñ eger uymasa uymasa iller sözine<br />
G447/5 Bāḳī çemende şīşe-i mey ḳulḳul eylese / Bülbül terāne başlayıcaḳ uysa uysa bülbüle<br />
2. uygun olmak<br />
K18/40 Şerʿa uymaz uymaz nʾidelüm nāle vü zār eyler ise / Gerçi ḳānūna uyar zemzeme-i mūsīḳār<br />
3. tâbi olmak, ayak uydurmak<br />
1145
G77/7 Devrinde kimse görmedi emn ü selāmeti / Uydı Uydı zamāne ṭavrına ol bī-emānı gör<br />
G302/3 Uymadı Uymadı bir gün hevā-yı bülbül-i şūrīdeye / Meyl ider dāʾim nesīm-i ṣubḥ ile pervāze gül<br />
G409/2 Ḫaṣlet ü ḫūy-ı melāʾik yaraşur merdümlere / Uymasun Uymasun dīv-i raḳībüñ ol perī iġvāsına<br />
uyup uyup ulaşmak ulaşmak [1] [1] peşini bırakmamak ‖ çatmak<br />
G15/1 Baña çoḳ cevr itdügüñʾçün ey sipihr-i bī-<strong>ve</strong>fā / Āhumuñ dūd-ı kebūdı uydı uydı ulaşdı ulaşdı saña<br />
uydurmak uydurmak [2]<br />
[2]<br />
1. ayarlamak, denk getirmek<br />
G426/3 Çarḫ-ı kec-revde ḳalur ʿaḳl-ı mühendis ḥayrān / Bir yirin uyduramaz uyduramaz ced<strong>ve</strong>le vü pergāre<br />
2. düzene sokmak<br />
G146/3 Uydurup Uydurup leşger-i ʿuşşāḳını ol şāh-ı cihān / Nāz ile ṣalını ṣalını ʿalem gibi gelür<br />
uy uyḫu uy ḫu [1]<br />
G464/3 Pister-i ġamda gözüm giceler uy uyḫu uy ḫu görmez / İderin ṣubḥa degin nāleleri döne döne<br />
uy uyḫu uy<br />
ḫu ḫu getürmek getürmek [1]<br />
[1]<br />
K2/32 Ḫalḳ rāḥatda seḥāb-ı keremüñ feyżinden / Belī uy uyḫu uy ḫu getürür ṭabʿa hevā-yı bārān<br />
uy uyḫu uy<br />
ḫu ḫu yüzi yüzi görmek görmek görmek [1] [1] [1] uyuma fırsatı bulmak<br />
K5/6 Biraz uy uyḫu uy ḫu yüzin yüzin görsün felekde dīde-i encüm / Ki çeşm-i baḫt-ı bī-dārı yiter dehrüñ nigeh-bānı<br />
1146<br />
uy uyḫular uy<br />
ḫular ḫularını ını uçurmak uçurmak uçurmak [1] [1] uykularını kaçırmak; bkz. TS. C. VI, s. 4042; MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s.<br />
450. (‘uyku uçurmak’ md.)<br />
K18/10 Çemen eṭfālinüñ uy uyḫular uy uyḫular<br />
ḫuların ḫular ın uçurdı uçurdı yine / Ṣubḥ-dem ġulġule-i fāḫte gül-bāng-ı hezār<br />
uy uyḫuya uy<br />
ḫuya varmak varmak varmak [2] [2] uykuya dalmak, uyumaya başlamak; bkz. TS. C. VI, s. 4041.<br />
G458/3 Şu ʿāşıḳ kim senüñ ʿaşḳuñ belāsından helāk oldı / Ṣan ol bīmārdur ṣıḥḥat yitişdi vardı vardı uy uyḫuya uy uyḫuya<br />
ḫuya<br />
G479/6 Bir devā ṣor dil-i bīmāra lebinden Baḳī / Hele ṣabr eyle biraz varsun varsun o yār uy uyḫuya uy ḫuya<br />
uyumak uyumak [1] [1] gaflet içinde olmak, bilmemek<br />
G125/4 Ser-i kūyuñda benüm āh-ı seḥer-gāhlarum / Ne bilür ʿaşḳ elemin çekmedi ol daḫı uyur<br />
uyur<br />
uyutmamak uyutmamak uyutmamak [1]<br />
[1]<br />
G86/2 Sen yatursın mesned-i ḥüsn üzre ḫ˅āb-ı nāzda / Ḫalḳı uyutmaz uyutmaz fiġān u nāle-i şeb-ḫīzler<br />
uyuzlanmak uyuzlanmak [1] [1] sokulup sürtünmek; bkz. TS. C. VI, s. 4047.<br />
G518/3 Seg raḳībe nicʾolur göstereyin ölmez isem / Dehen-i yāre uyu uyuzlanma<br />
uyu<br />
zlanma zlanmaġı zlanma tebḫāle gibi<br />
uzanmak uzanmak [1] [1] [1] uzamak, uzun sürmek; bkz. TS. C. VI, s. 4050.<br />
K20/45 El aç duʿā-yı ḳıyām-ı ḫıyām-ı devletine / Yiter uzandı uzandı bu deñlü ṭınāb-ı ḳāl u meḳāl<br />
uzatmak uzatmak [1] [1] uzatmak, gereğinden fazla sürdürmek<br />
G259/5 Ṣaçı kelāmın o deñlü uzatduñ uzatduñ ey Bāḳī / İki ṣaḥīfe yiri başḳa bir kitāb itdüñ<br />
ʿuzlet ʿuzlet [3] [3] yalnızlık, inziva ‖ görünürde halkın içinde olup kalben onlardan ayrı<br />
olma; bkz. ULUDAĞ, s. 543; ayrıca bkz. ‘künc-i ʿuzlet’ md.<br />
G273/5 Bezm-i kes̱retden çekildi cām-<strong>ve</strong>ş Bāḳī göñül / Tekye-i vaḥdetde ʿuzlet ʿuzlet iḫtiyār itsem gerek<br />
K11/1 Leb-i laʿlin ḫayāl it gūşe-i ʿuzletde ʿuzletde pinhān ol / Dilā hem kān-ı gevher ḳıl özüñ hem gevher-i kān ol<br />
K26/19 Ġonca-<strong>ve</strong>ş ṭabʿ pes-i perde-i ʿuzletde ʿuzletde seḥer / Sākin olmışdı ser-efgende vü dil-teng ü ġamīn<br />
ʿuzle ʿuzlet ʿuzle t itmek itmek [1] [1] uzaklaşmak, kaçmak<br />
G206/1 Var mı bir dīvāne kim geşt-i beyābān istemez / ʿUzlet ʿUzlet idüp idüp ḫalḳdan bir beyt-i aḥzān istemez
üç üç üç yıldur yıldur yıldur [1] [1] üç yıl boyunca<br />
K2/46 Ẕillet ü miḥnet ile şimdi tamām üç üç yıldur yıldur / Yaturuz zāviye-i hücrede bī-nām u nişān<br />
Ü<br />
üflemek üflemek üflemek [1] [1] (ney) üflemek ‖ (âşığın ateşini) canlandırmak<br />
G358/1 Naġamāt eylemege başladı ṣanma anı sen / Ehl-i sūzuñ ṣanemā āteşin üfler üfler ney-zen<br />
üft üftāde üft āde [14] [14]<br />
[14]<br />
1. düşkün, zavallı<br />
G401/5 Kūyuñ yolında Bāḳī-i üft üftāde üft āde var iken / Ḥayfā o keff-i pāye süre ḫāk-i rāh rū<br />
G158/1 Küh-sārda olsa nʾola üftāde ṣanavber / Üft Üftāde Üft Üftāde<br />
āde geçer sen boyı şimşāde ṣanavber<br />
G185/2 Nihāl-i serv-i bālāñuñ görenler ʿaksini ṣuda / Ayaġuñ öpmege düşmiş saña üft üftādedür üft üftādedür<br />
ādedür dirler<br />
G185/4 Ḳapuñda ḫāk-i rāh olmaḳ baña vaʾllāhi rifʾatdür / Egerçi kim beni düşkün ṣanup üft üftādedür üft ādedür dirler<br />
M5/II/1 İşigüñ üft üftādesi üft ādesi kemter-gedā mihr-i münīr<br />
2. düşmüş/âşık olmuş<br />
G449/1 Dilā bülbül ṣanurdum ben hemān gül-şende dil-dāde / Belā bu güllerüñ ruḫsārına şeb-nem de üft üftāde üft<br />
āde<br />
3. âşık<br />
G527/5 Ṣaçuñ bendinde dil derdin ṣorarsañ / Ġarīb üft üftāde üft üftāde<br />
āde müşkil ḥāle düşdi<br />
G124/5 ʿĀşıḳ-ı bī-çāreler bār-ı belāñ altındadur / Derd-mend üft üftādeler üft<br />
ādeler ādeler görseñ ne ḥāl üstindedür<br />
G356/4 Yüz sürmek umar pāyüñe üft üftādeler üft ādeler ammā / Nevbet mi deger kimseye dāmānuñ ucından<br />
G446/4 Üft Üftādeler Üft ādeler şikeste vü mecrūḥ u pāy-māl / Ḫūbān semend-i nāza binüp türktāzda<br />
G378/2 İltifāt eylese üft üftādelere üft ādelere yāre ne ʿār / Ḫākden pertev-i ḫurşīd-i cihān-tāba ne şeyn<br />
G161/3 Lebler ile nice zībā dirilür mürdeleri / Gerçi üft üftādeleri üft ādeleri ġamze-i ġammāzı geçer<br />
G508/3 Gitmez o mehüñ rā gibi ḫançer kemerinden / Üft Üftādelerin<br />
Üft ādelerin öldürür āh işte burası<br />
G546/8 Duʿāsı Bāḳī-i üft üftādenüñ üft ādenüñ ol kim ḳıyām itsün / Felekler saḳfı ṭurduḳça binā-yı ʿömrüñ erkānı<br />
üft üftāde üft<br />
āde āde-i āde i der [1] kapıdaki düşkünler/kullar<br />
M6/V/2 Ḳılsun fiġān u nāleler üft üftāde üft üftāde<br />
āde-i āde i der derüñ der<br />
üñ<br />
üft üftāde üft<br />
āde āde olmak olmak olmak [3] [3] [3] düşkün olmak ‖ sevdalanmak<br />
K18/54 Nitekim lālelere şeb-nem olup olup üft üftāde üft üftāde<br />
āde / Güllere bülbül-i şeydā geçine ʿāşıḳ-ı zār<br />
G158/1 Küh-sārda olsa olsa nʾola üft üftāde üft āde ṣanavber / Üftāde geçer sen boyı şimşāde ṣanavber<br />
G158/2 Dīvāne-ṣıfat böyle niçün ṭaġlara düşdi / Olmadı Olmadı Olmadı ise ḳaddüñe üft üftāde üft āde ṣanavber<br />
s. 4062.<br />
1147<br />
üleşmek üleşmek [1] [1] paylaşmak, bölüşmek (savaş sonrası yağma bağlamında); bkz. TS. C. VI,<br />
G130/3 Güller siperler ile üleşdi üleşdi üleşdi fīloriyi / Mülk-i şitāyı ġāret idüp leşger-i bahār<br />
ülker ülker [5] [5] Süreyya, Pervin (yedi yıldızdan oluşan takımyıldızı) ‖ sevgili<br />
G150/1 Aḳar yaşum olıcaḳ dīdeden nihān ülker ülker / Diler ki göstere çeşm-i güher-feşān ülker<br />
ülker<br />
G150/2 Fetīli şuʿle virür tāze dāġlar yaḳdum / Murādum ol ki ide sīnede mekān ülker<br />
ülker<br />
G150/3 Çü zülfi ḥalḳalarından görine ruḫsārı / Şeb-i siyāhda gūyā olur ʿayān ülker<br />
ülker
G150/4 Metāʿ-ı ḥüsni bilürlerdi ne ḳumāş idügin / Sen olmasañ eger ey şūḫ-ı dil-sitān ülker<br />
ülker<br />
G150/5 ʿİẕār-ı yār ʿaraḳ-nāk olınca ey Bāḳī / Görenler itdi ṣanur māh ile ḳırān ülker<br />
ülker<br />
üm ümīd/ üm īd/ ümmīd ümmīd [11] [11] umut, ümit<br />
G290/2 Bāġ-ı üm ümīd üm īd içinde dilā mī<strong>ve</strong>-i viṣāl / Bir mī<strong>ve</strong>-i ġarībdür olur biter degül<br />
G357/2 Lüʾlū dişüñ ġamıyla şirişküm güherlerin / Dizdüm üm ümīd üm īd riştesine dāne dāne ben<br />
G252/1 Umaruz cām-ı laʿlüñi emmek / Çoḳ çekilmişdür ol üm ümīde üm īde emek<br />
G416/2 Çeşm-i üm ümīdi üm īdi eyledi rūşen nesīm-i ṣubḥ / Ḫāk-i cenāb-ı sāye-i Per<strong>ve</strong>rdigār ile<br />
G490/6 Bāḳıyā germ oldı gerçi mihr-i ʿālem-sūz-ı ʿaşḳ / Mī<strong>ve</strong>-i bāġ-ı üm ümīd üm ümīd<br />
īd-i īd i vaṣl-ı cānān olmadı<br />
G67/4 Ḫam-ı ebrūña baḳar vaṣluñ üm ümīdiyle üm īdiyle cihān / Ḥasret-i ʿīd ile māh-ı nevi dünyā gözedür<br />
G109/3 Ḥüsnüñ ḫayāli vaṣluñ üm ümīdiyle üm īdiyle ʿāşıḳa / Nār-ı cāḥīmi gül-şen-i bāġ-ı cinān ider<br />
G176/5 Başını alur giderdi Bāḳī derdüñden senüñ / Nʾeylesün ey serv-ḳad ümm ümmīd ümm ümmīd<br />
īd-i īd vaṣluñ baġlar<br />
G490/2 Ġonca-i ümm ümmīd ümm ümmīd<br />
īd-i īd bāġ-ı ʿömri ḫandān görmedi / Dīde kim ebr-i bahārī gibi giryān olmadı<br />
G4/3 Ümm Ümmīd Ümm Ümmīd<br />
īd-i īd ḫāk-būs-ı cenābuñla āsmān / Yıllar-durur ki ḳāmetini eyledi dü-tā<br />
G465/9 Ümm Ümmīd Ümm Ümmīd<br />
īd-i īd vaṣl-ı yārdan el çekme Bāḳıyā / Şāyed ki dest-gīr ola bir merḥabāyile<br />
üm ümīd üm<br />
īd īd ḳılmak ılmak ılmak [1] [1] (kavuşmayı) ümit etmek<br />
G381/5 Laʿl-i şīrīnüñ üm ümīdin üm īdin ḳılsa ılsa göñlüm ʿāḳıbet / Pārelerdüm Kūh-ken gibi nice ḫārāyı ben<br />
üm ümīdin üm<br />
īdin revā revā eyle(ye)! eyle(ye)! [1] [1] Allah ümidini arttırsın! ‖ ‘revān eylemek’<br />
K3/33 Üm Ümīdin Üm īdin revā revā eyle eyle ʿömrin ziyāde / Mühimmin müheyyā murādın müyesser<br />
ümm ümmīd ümm īd eylemek eylemek [1] [1] [1] istemek<br />
G366/3 Çıḳarsun lücce-i ġamdan kenāre keştī-i bāde / Necāt ümm ümmīdin ümm īdin eylerseñ eylerseñ bir iki çek bu zevraḳdan<br />
üm ümīd üm<br />
īd bu bu ki! ki! [2] [2] ümit ederim !<br />
G198/5 Henūz ġonca murāḳıb derūn-ı perdede gül / Üm Ümīd Üm Ümīd<br />
īd bu bu ki ki ide ʿan-ḳarīb keşf-i rümūz<br />
G274/1 Devr-i laʿlüñde üm ümīdüm üm īdüm bu bu ki ki ḥakkāk-i felek / Gevherüñ nāmın ide ṣafḥa-i ʿālemden ḥak<br />
ümm ümmīd ümm īd o o kim! kim! [1] [1] ümit ederim!, inşallah!<br />
K9/23 Ümm Ümmīd Ümm Ümmīd<br />
īd o o kim kim duʿāña ola mūcib-i ḳabūl / Sūz-ı derūn u derd-i dil ü çeşm-i eşk-bār<br />
ümm ümmīd ümm ümmīd<br />
īd-gāh īd āh [1] umut kapısı<br />
M1/II/4 Ḫāk-i cenāb-ı ḥażreti der-gāh-ı devleti / Fażl u belāġat ehline ümm ümmīd ümm<br />
īd īd-gāh īd āh idi<br />
Üngür Üngürūs Üngür ūs [1] Macarlar<br />
M1/I/7 Baş egdi āb-ı tīġına küffār-ı Üngür Üngürūs Üngür ūs / Şemşīri gevherini pesend eyledi Freng<br />
üsküf üsküf üsküf [2]<br />
[2]<br />
1148<br />
1. ‘şahin <strong>ve</strong> doğanların avda asabiyet göstermesi <strong>ve</strong> ava süratla saldırması için gözleri kapalı<br />
tutmak maksadıyla başlarına geçirilen meşin başlığa denir.’ Daha farklı anlam <strong>ve</strong> tanıklar için<br />
bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 452.<br />
G306/5 Aldı seḥerden üsküfini üsküfini bāz-ı ġoncanuñ / İtdi çemende bülbül-i zārı şikār gül<br />
2. alem (minare bağlamında)<br />
G160/1 Farḳ-ı felekde ẓāhir olup tāc-ı zer-nigār / Üsküflerin Üsküflerin menārelerüñ ḳapdı rūzgār<br />
üsl üslūb üsl üslūb<br />
ūb-ı ūb ı Ḳalender Ḳalender [1] [1] kalenderlik yolu, kalender meşreplik<br />
K19/13 Ṭavḳ-ı zerrīn ṭaḳınup yine ḳazıtmış ḳaşın / İḫtiyār eylemiş üsl üslūb üsl üslūb<br />
ūb-ı ūb ı ı Ḳalender Ḳalender ḫātem<br />
üstine üstine ḳılıçlar ılıçlar ṭutmak ṭutmak ṭutmak [1]<br />
[1]<br />
G35/2 Devrüñde güle niçün olur bende benefşe / Üstine ḳılıçlar ılıçlar mı ṭutar ṭutar sūsen-i āzād
1. üstat<br />
üst üstād üst<br />
ād [10] [10]<br />
[10]<br />
G41/2 Baġlar Sünbülede ey meh-rū / Vaṣf-ı zülfüñdeki şiʿrüm üst üstād üst ād<br />
G201/5 Bu ʿarṣada Bāḳī nice üstāda yitişdi / ʿĀlemde bu gün aña bir üst üstād üst<br />
ād yitişmez<br />
G201/5 Bu ʿarṣada Bāḳī nice üst üstāda üst āda yitişdi / ʿĀlemde bu gün aña bir üstād yitişmez<br />
G449/5 Sözüm diñle muġannī naġmesin gūş eyle ey Bāḳī / Ġaraż saña naṣīḥatdur ḳulaḳ ṭut ḳavl-i üst üstāde üst āde<br />
G1/7 Ṭūṭī gibi ḫoş nükteler ögretdi dehānuñ / Bāḳī gibi üst üstād üst<br />
ād ād-ı ād ı suḫan-per<strong>ve</strong>re cānā<br />
G89/1 Göñül tekmīl-i fenn-i ʿaşḳ iden üst üstād üst üstād<br />
ād-ı ād ı kāmildür / Anuñ yanında kimdür Kūh-ken Mecnūn ne cāhildür<br />
1.1. üstat (gölge oyunu ustası bağlamında) ‖ Tanrı<br />
G277/6 Cümle tedbīr pes-i perdeden üst üstāduñdur<br />
üst āduñdur / İḫtiyārī mi ṣanursın ḥarekātın ṣu<strong>ve</strong>rüñ<br />
2. usta/mühendis<br />
G423/3 Nāle beñzer tenümüñ didi gören taṣvīrin / Āferīn anı ḳalemden çıḳaran üst üstāde üst<br />
āde<br />
K25/11 Çizmege dāʾire-i şemse-i māhı felege / Aldı üst üstād üst<br />
ād ād-ı ād ı zamān destine zerrīn pergār<br />
M3/II/7 Kilk-i üst üstād üst üstād<br />
ād-ı ād ı ḳader ḳılmış bu ġarrā maṭlaʿı / Zīnet-i eyvān-ı ḳaṣr-ı kibriyā-yı salṭanat<br />
üst üstād üst<br />
ād ād-ı ād ı ezel ezel [2] Tanrı (nakkaş bağlamında)<br />
G310/3 Nazenīn ebrūlaruñ ḥaḳḳā ki ḳılmış ḳıl ḳalem / Ḥüsnüñi şol dem ki taṣvīr itmiş üst üstād üst üstād<br />
ād-ı ād ı ezel<br />
M5/I/3 Sende göstermiş kemāl-i ṣunʿın Üst Üstād Üst Üstād<br />
ād-ı ād ı ezel<br />
üst üstād üst<br />
ād ād-ı ād ı ḥikmet ḥikmet [1] [1] hikmet üstadı<br />
G469/3 İnkār itme ṣofī şarābuñ menāfiʿin / Üst Üstād Üst Üstād<br />
ād-ı ād ı ḥikmet ḥikmet öyle buyurmış kitābda<br />
üst üstād üst<br />
ād eline eline girmek girmek [1] [1] usta tarafından işlenmek (ham gümüşü işleme bağlamında)<br />
G25/2 Üst Üstād Üst ād eline eline girmedi girmedi nā-puḫtedür henūz / Nāzük tenüñle eylemesün sīm-i ḫām baḥs̱<br />
üst üstād üst<br />
ād olmak olmak [2] [2]<br />
[2]<br />
1. üstat kabul edilmek<br />
G44/6 Şiʿr-i Bāḳīye naẓīr olmaz hīç / Fenn-i ʿaşḳ içre olupdur olupdur üst üstād üst ād<br />
2. ustalaşmak, tecrübe kazanmak<br />
G51/6 Bī-sütūn-ı ġamda Bāḳī seng-i miḥnet kesmede / Şöyle üst üstād üst ād old oldı old kim Ferhāda ṣanʿat gösterür<br />
üst üstādāne üst<br />
ādāne [1] [1] maharetle ‖ ustalara yakışır biçimde<br />
G213/1 Yazdı naḳḳāş-ı ḳażā levḥ-i bahār-istāne naḳş / Baġladı nev-rūzda bülbül bir üst üstādāne üst<br />
ādāne naḳş<br />
üstine üstine üstine ditremek ditremek [2] [2] [2] titizlenmek<br />
G70/1 Nīzesi cānuma vü nīzesine cān ditrer / Yār kim ṭoġru ola üstine üstine üstine yārān dit ditrer dit<br />
rer<br />
G428/2 Peykān-ı dost ḳala diyü zaḫm-ı sīnede / Görseñ nihāl-i tīri nice ditrer ditrer üstine<br />
üstüñe üstüñe düşmemek düşmemek düşmemek [1] [1] çok uğraşmamak<br />
G431/4 Üstüñe Üstüñe düşmez düşmez düşmez ne deñlü mest olursa zāhidā / Böyle istiġnā virilmiş ʿāşıḳ-ı dürdī-keşe<br />
üstü üstüḫān üstü ḫān [3] [3] kemik; bkz. ‘pehlū üstüḫānı ṣayılmak’ md.<br />
G113/3 Oḳlaruñ sehmi sīneye iricek / Ser-i peykānuñ üstü üstüḫāne üstü ḫāne deger<br />
G177/3 Zaḫm-ı tīr-i müjeñ ile ger ölem ey ḳaşı ya / Üstü Üstüḫānum<br />
Üstü Üstüḫānum<br />
ḫānum alalar ḳavs ile zih-gīr ideler<br />
Kanunî Süleyman’ın toprak altında kalan kemikleri bağlamında;<br />
M1/III/6 Mürġ-i revānı göklere irdi hümā gibi / Ḳaldı ḥażīż-i ḫākde bir iki üstü üstüḫān üstü<br />
ḫān<br />
üstüv üstüvār üstüv üstüvār<br />
ār [1] [1] [1] sağlam<br />
1149
K9/25 Eyyām-ı ʿömr ü devlet ü iclāl müstedām / Bünyād-ı baḫt u ʿizzet ü iḳbāl üstüv üstüvār üstüv üstüvār<br />
ār<br />
üstüv üstüvār üstüv üstüv ār itmek itmek [1] [1] sağlamlaştırmak<br />
G273/4 Eyleyüp zühdüñ binā-yı süst-bünyādın ḫarāb / Ḫāne-i ʿaşḳuñ esāsın üstüv üstüvār üstüv ār itsem itsem itsem gerek<br />
gerek<br />
üşmek üşmek [2] [2] bkz. ‘başa üşmek’ md.<br />
1. toplanmak, üşüşmek<br />
M8/I/2 Üşdiler Üşdiler yanına her şūḫ-ı cefā-ḫū begler<br />
2. saldırmak<br />
G178/3 Zāġlar bir kebk-i raʿnādan üşüp üşüp ayırdılar / Şāh-bāz-ı ʿaşḳ iken elden şikārum aldılar<br />
üştür üştür [1] [1] [1] de<strong>ve</strong><br />
G89/3 Ṣürāḥī üştür üştür-i üştür ser-mestdür gerden-firāz olmış / Lebüñ şevḳi ile cām-ı şarāb-ı nāb ḳandildür<br />
s. 4141.<br />
1150<br />
üzilüp üzilüp kesilmek kesilmek [1] [1] alakayı kesmek, terketmek (sevgilinin mahallesini); bkz. TS. C. VI,<br />
G42/3 Yiter kirpügüm kūy-ı ʿaşḳuñda cārūb / Üzilsün Üzilsün kesilsün kesilsün kesilsün hemān rīş-i zāhid
vābeste ābeste [1] [1] -e bağlı<br />
G38/4 Lāyıḳ budur ki biz ḳılavuz cürme iʿtirāf / Vābeste ābeste ābeste-i ābeste ʿināyetidür mebdeʾ ü meʿād<br />
V<br />
vācib ācib [1] [1] yapılması gereken, şart olan<br />
K8/15 Duʿā-yı devletinden ṣoñra vācib ācib saña ey Bāḳī / Te<strong>ve</strong>kküldür Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i zemīn ü āsmān üzre<br />
va vaʿde va ʿde [3] [3] söz, taahhüt<br />
G196/1 Gören dil ān-ı ḥüsnin va vaʿde va vaʿde<br />
ʿde-i ʿde i i cānāne ḳatlanmaz / Belī ʿāşıḳda ṣabr olmaz göñül ol āne ḳatlanmaz<br />
G231/3 Kemerüm gibi miyānını kenār ide diyü / Ḳorḳaram va vaʿde va vaʿde<br />
ʿde-i ʿde i vaṣlına nigār ide ḫılāf<br />
G200/6 Belki dil ṣabr ideydi ammā ʿömr / Va Vaʿde Va Vaʿde<br />
ʿde-i ʿde vaṣl-ı yāre ḳatlanmaz<br />
va vaʿdeye va ʿdeye <strong>ve</strong>fā <strong>ve</strong>fā eylememek [1] [1] <strong>ve</strong>rilen sözü tutmamak; bkz. ‘<strong>ve</strong>fāya vaʿdeler itmek’ md.<br />
G10/4 Ev<strong>ve</strong>l <strong>ve</strong>fāya vaʿdeler itmişken ey ṣanem / Cevr itdüñ āḫır eylemedüñ eylemedüñ eylemedüñ va vaʿdeye va ʿdeye <strong>ve</strong>fā<br />
<strong>ve</strong>fā<br />
va vaʿdeler va vaʿdeler<br />
ʿdeler ḳḳılmak<br />
ḳ<br />
ılmak ılmak [1] [1] [1] sözler <strong>ve</strong>rmek<br />
G219/5 Bu gün Bāḳīye ol āfet viṣālin va vaʿdeler va vaʿdeler<br />
ʿdeler ḳḳılmış<br />
ḳ ılmış / Yalanlar söylemiş miskīni gerçekden inandurmış<br />
vādī ādī [6] [6]<br />
[6]<br />
G69/2 Cān laʿlin eyler ārzū yār içmek ister ḳanumı / Yā Rab ne vādīdür ādīdür bu kim cān teşne cānān teşnedür<br />
G49/1 Cūy-bār-ı vādī ādī ādī-i ādī i ġam eşk-i çeşm-i ter yiter / Rūy-ı zerd ol cūy-bāra berg-i nīlūfer yiter<br />
G217/3 Teşne-diller vādī ādī ādī-i ādī i i hicrānda sensüz yandılar / Ḫıżr-<strong>ve</strong>ş ey laʿl-i nābı āb-ı ḥayvānum yetiş<br />
G529/3 Bir pāre yaşum tāzeledi vādī ādī ādī-i ādī i derdi / Mecnūn gideli lāle-i miḥnet ṣola yazdı<br />
K2/22 Eyledi leşger-i manṣūruñ o bayraḳlar ile / Vādī ādī ādī-i ādī nuṣret ü deşt-i ẓaferi lāle-sitān<br />
K19/10 Vādī ādī ādī-i ādī ʿaşḳa düşüp tāze cevān sevdi meger / Bükdi ḳaddin nitekim pīr-i muʿammer ḫātem<br />
va vaḥdetd va vaḥdetd<br />
ḥdetde ḥdetd e kes̱ kes̱retde kes̱ retde [1] [1] [1] hiçbir zaman<br />
G432/4 Ḫayāl-i ḫāl u ḫaṭṭuñdan beni ḫālī olur ṣanma / Göñülden çıḳmaz ol endīşeler va vaḥdetde va ḥdetde kes̱ kes̱retde kes̱ retde<br />
vāhib āhib āhib-i āhib i fażl fażl u ʿaṭā ʿaṭā [1] [1] kerem <strong>ve</strong> ihsan sahibi ‖ Mehmet Çelebi<br />
K26/11 Menbaʿ-ı mekremet ü luṭf Meḥemmed Çelebi / Vāh āh āhib<br />
ib-i ib i fażl u ʿaṭā ṣāḥib-i ʿizz ü temkīn<br />
vāʿiẓ ʿiẓ [11] bkz. ‘zāhid’ md.<br />
G157/1 Var iken kūyuñ ki seyr-i bāġ-ı ʿuḳbā bundadur / Cennet evṣāfın ḳılur vāʿiẓ ʿiẓ temāşā bundadur<br />
G181/3 Müdām içen münāfıḳdur dimiş minberde bir vāʿiẓ ʿiẓ / Ne çāre hey müselmānlar münafıḳlıḳ zamānıdur<br />
G200/8 Sözi vāʿiẓ ʿiẓ dırāz ider ʿārif / Ol aṣıl yādgāre ḳatlanmaz<br />
G309/5 Varmaz erbāb-ı ṣafā meclisüñe ey vāʿiẓ ʿiẓ / Aġlamış ṣūretüñe kimse he<strong>ve</strong>s-nāk degül<br />
G316/4 Beni ālūde-dāmen ṣañma vāʿiẓ ʿiẓ mest gördüñse / Senüñ bezmüñ gibi ben nice cāy-ı pākden geçdüm<br />
G361/3 Ḳoyup tesbīḥ-i mercānı seni kim diñler ey vā‘i ā‘i ā‘iẓ ā‘i / Mufaṣṣal ḳıṣṣa başlarsın ġarīb efsāne söylersin<br />
G396/4 Ḳo cengi çeng-i ،‘aşḳuñ n’eydügin bilmezsin ey vā‘i ā‘i ā‘iẓ ā‘i / Ne ra‘nā söyler ol çeng ile mūsīḳārı ṭuymazsın<br />
G444/4 Bihişt şevḳına şādīliġ eyleyüp vāʿiẓ ʿiẓ / Miyān-ı meclise atıldı yek muʿallaḳda<br />
G485/5 Ögmesün ʿāşıḳlara vāʿiẓ ʿiẓ riyāż-ı cenneti / Bāġ-ı ḫurrem olmaz ehl-i ʿaşḳa dīdāruñ gibi<br />
G474/3 Vāʿiẓ ʿiẓ çıḳarsa kürsīye her cumʿa ġam degül / Ammā bolayki luṭf ide bayrama çıḳmaya<br />
G452/2 Getürsem pendini bir bir yirine vāʿiẓ ʿiẓ ʿiẓ-i ʿiẓ şehrüñ / Bahār olsa nigār olsa şarāb-ı ḫoş-güvār olsa<br />
vāʿiẓ ʿiẓ ü şey şeyḫ şey ḫ [1] [1] vaiz <strong>ve</strong> şeyh<br />
1151
G164/3 Gelemez bezm-i ʿīşa vāʿiẓ ʿiẓ ü şey şeyḫ şey / Bunda nā-sāz u nā-sezā nʾeyler<br />
vāḳıʿa ʿa [1] olay ‖ ölüm ‖ rüya<br />
M1/I/5 ʿİbret gözinde niceye dek ġaflet uyḫusı / Yitmez mi saña vāḳıʿa ʿa ʿa-i ʿa Şāh-ı şīr-ceng<br />
vāḳıf ıf [1] [1] hakkıyla bilme, haberdar olma<br />
G453/4 Ḥaḳīḳat sırrına vāḳıf ıf ıf degülsin / ʿAlāḳañ var ise ʿaşḳ-ı mecāza<br />
vāḳıf ıf itmemek itmemek itmemek [1] [1] haberdar etmemek<br />
G40/4 İḥtirāz itmedüñüz aldılar elden cāmı / Vāḳıf ıf itmeñ ṣaḳınuñ kimseyi esrāra meded<br />
vāḳıf ıf olmamak olmamak [1] [1] haberdar olmamak ‖ duymamak<br />
G182/3 Cān evinden ḫānümānum aldı düzd-i ġamzeler / Olmadı Olmadı hīç kimse vāḳıf ıf nāzükāne girdiler<br />
vāḳiʿ ḳiʿ ḳiʿ-i ḳiʿ i aaḥvāl<br />
a<br />
ḥvāl [1] [1] olup biten<br />
K2/57 Emr-i ʿālī yine dergāh-ı muʿallāñuñdur / Hele biz eyleyelüm vāḳiʿ ḳiʿ ḳiʿ-i ḳiʿ i aaḥvāli<br />
a<br />
ḥvāli beyān<br />
1. zaman<br />
va vaḳt va ḳt [7]<br />
[7]<br />
M2/IV/4 Naḳd-i va vaḳt va ḳt oldı bize eşk-i sefīd ü ruḫ-ı zerd / Derd ü ġam ṭālibiyüz aḳçeler altunlar ile<br />
G58/5 ʿAşḳ ile ḳaddüñ büküp Ẕüʾn-Nūn-ı va vaḳt va ḳt olsañ yine / Kām-rān ol kimsedür kim Mālik-i Dīnārdur<br />
G408/5 Vaḳtine mālik olan dervīşdür sulṭān-ı va vaḳt va ḳt / ʿİzz u cāh-ı salṭanat degmez cihān ġavġāsına<br />
G408/5 Va Vaḳtine Va ḳtine mālik olan dervīşdür sulṭān-ı vaḳt / ʿİzz u cāh-ı salṭanat degmez cihān ġavġāsına<br />
2. tam vakti, uygun zamanı<br />
G256/5 Bāḳıyā maḥṣūl-i ʿömri va vaḳtidür va ḳtidür şimden girü / Aḳça döküp dīdeden bir bir ḥisāb itmek gerek<br />
G395/5 Bāḳıyā diñ durmasun güftāra ṭāḳat var iken / Va Vaḳtidür Va ḳtidür ol ḫusrev-i devrāne söyleñ söylesün<br />
3. mevsim<br />
G196/5 Yiter ḫaṭṭ u ruḫ-ı sāḳī bu bezme zīnet ey Bāḳī / Ḳadeḥ nūş it ki dil va vaḳt-i va i gül ü reyḥāne ḳatlanmaz<br />
va vaḳt va<br />
ḳt ḳt-i ḳt i direng [1] sıkıntı zamanı<br />
G286/2 Sāḳıyā sür cām-ı gül-rengi degül va vaḳt va vaḳt<br />
ḳt-i ḳt i direng / Ġāyet-i ev<strong>ve</strong>l-bahār u āḫır-ı eyyām-ı gül<br />
va vaḳt va<br />
ḳt ḳt-i ḳt i kkār<br />
k<br />
ār ār-zār ār ār [1] savaşırken<br />
K9/16 Şīr-i jeyāna pençe ṣalar gāh-ı ḫışm u kīn / Bebr-i yabāna ḳarşu varur va vaḳt va<br />
ḳt ḳt-i ḳt i kkār<br />
k<br />
ār ār-zār ār ār<br />
va vaḳt va<br />
ḳt ḳt-i ḳt i nev nevāl nev<br />
āl [1] [1] lutuf <strong>ve</strong> bağış zamanı; bkz. ‘kerem vaḳti’ md.<br />
K20/21 Kef-i cevādı pür eyler seḥāb dāmānın / Seḥāb egerçi virür dāmen ile va vaḳt va vaḳt<br />
ḳt-i ḳt i nev nevāl nev<br />
āl<br />
va vaḳt va<br />
ḳt ḳt-i ḳt i ṣabāḥ ṣabāḥ ṣabāḥ [1] [1] [1] sabah vakti<br />
G540/1 İrdi va vaḳt va vaḳt<br />
ḳt-i ḳt i i ṣabāḥ ṣabāḥ ṣabāḥ ey sāḳī / Bize ṣun var ise mey-i bāḳī<br />
va vaḳt va<br />
ḳt ḳt-i ḳt i se seḥer se<br />
ḥer [3] [3] [3] seher vakti<br />
G17/4 Ne ṭaşlar baṣdı seng-endāz-ı āhum deyr-i gerdūna / Düşen altun ḳayalardur degül va vaḳt va<br />
ḳt ḳt-i ḳt i i se seḥer se<br />
ḥer ḥer kevkeb<br />
G78/1 Dīvān ider va vaḳt va vaḳt<br />
ḳt-i ḳt i se seḥer se<br />
ḥer nev-rūz-ı sulṭānī meger / Devrān ufuḳdan gösterür taḫt-ı zümürrüd tāc-ı zer<br />
G387/5 Uyḫu gözine girmez ider sūz-ı derd ile / Va Vaḳt Va Vaḳt<br />
ḳt-i ḳt i se seḥerde se<br />
ḥerde mürġ-i çemen nāle-i ḥazīn<br />
va vaḳt va<br />
ḳt ḳt-i ḳt i sel selām sel<br />
ām [1] [1] selamlarken<br />
K23/16 Devrān içinde aña bu gün māh-ı nev gibi / Kimdür ki ḳaddin itmeye va vaḳt va vaḳt<br />
ḳt-i ḳt i sel selām sel<br />
ām lām<br />
va vaḳti va<br />
ḳti ḫo ḫoş ḫo ş [1] [1] hali vakti yerinde<br />
G432/5 Eger Bāḳīnüñ aḥvālinden istifsār iderlerse / Ġam-ı dil-dāra hem-dem va vaḳti va vaḳti<br />
ḳti ḫo ḫoş ḫo devletde ʿizzetde<br />
vālā ālā ālā [2] [2] bkz. ‘āl vālā’ md.<br />
1152
1. yüksek<br />
K13/12 Ḳaṣr-ı ḳadrüñ āsmān eyler olursa dest-gīr / Himmet-i vālā ālā ālā-yı ālā yı yı şāhenşāh-ı ʿālī-şān eger<br />
2. değerli, eşsiz<br />
G408/9 Dürr-i yektā-yı saʿādet zīb ü zī<strong>ve</strong>r tācına / Gevher-i vālā ālā ālā-yı ālā yı nuṣret ḫançer-i elmāsına<br />
vālā ālā ālā-niş ālā niş nişān niş ān [1] [1] en yükseğinde bulunan (‘bālā-nişīn’ paralelliğinde)<br />
K1/13 Bālā-nişīn-i mesned-i şāhān-ı tāc-dār / Vālā ālā ālā-niş ālā niş nişān<br />
ān-ı ān maʿreke-i ʿarṣa-i Keyān<br />
va vaʾllāhi va ʾllāhi [7] [7] ‘Allah hakkı için!’, ‘Allaha and olsun!’<br />
K8/4 Ḥamāʾil gibi dāʾim dāġ-ı derdüm ʿāşıḳ-ı bī-dil / Ḳosun baş üstine dirse nʾola va vaʾllāhi va ʾllāhi cān üzre<br />
G185/4 Ḳapuñda ḫāk-i rāh olmaḳ baña va vaʾllāhi va ʾllāhi rifʾatdür / Egerçi kim beni düşkün ṣanup üftādedür dirler<br />
G502/5 Ten-i Bāḳīyi ser-ā-pā ḳılıcuñ pārelese / Şöyle va vaʾllāhi va<br />
ʾllāhi begüm cānına minnetler idi<br />
G98/2 Meclisde laʿl-i yāre iñende ezilmesün / Va Vaʾllāhi Va ʾllāhi yoġsa kelle-i şekker şikest olur<br />
G106/6 Va Vaʾllāhi Va ʾllāhi ġazel söylemeden çoḳdan uṣanduḳ / Maḳṣūd hemān ḥāside bir pāre eẕādur<br />
G469/5 Ḳapuñda nāle ḳılmamaġa iḫtiyār yoḳ / Va Vaʾllāhi Va ʾllāhi bī-günāhın efendi bu bābda<br />
G508/1 Ḫoş geldi baña mey-gedenüñ āb u hevāsı / Va Vaʾllāhi Va ʾllāhi güzel yirde yapılmış yıḳılası<br />
va vaʾllāhi va ʾllāhi biʾllāhi biʾllāhi biʾllāhi [1]<br />
[1]<br />
G55/5 Güzeller mihribān olmaz dimek yañlışdur ey Bāḳī / Olur va vaʾllāhi va ʾllāhi biʾllāhi biʾllāhi hemān yalvarı görsünler<br />
1. mevcut<br />
var var [5]<br />
[5]<br />
K18/51 Ḫām var var ise eger micmere-i naẓmumda / Dāmen-i luṭfuñ anı setr ider ey faḫr-i kibār<br />
G181/4 Açılsun göñlümüz sāḳī ḳadeḥ ṣun var var ise bāḳī / Temāşā eyle āfāḳı çü açıḳlıḳ zamānıdur<br />
G453/4 Ḥaḳīḳat sırrına vāḳıf degülsin / ʿAlāḳañ var var ise ʿaşḳ-ı mecāza<br />
G540/1 İrdi vaḳt-i ṣabāḥ ey sāḳī / Bize ṣun var var var ise mey-i bāḳī<br />
2. kaderde varsa<br />
G312/2 Çeker dil miḥnet ü derdi maḥabbet riştesin ḳırmaz / Kesilmek var var var ise ol dil-ber-i peymān-güsilden bil<br />
var var ise ise [33] [33] [33] ihtimal ki, galiba, olsa olsa, zannımca; bkz. TS. C.V, s. 4153.<br />
K3/18 Zamān-ı kitābetde kilk ü mürekkeb / Elinde olur var ise ʿūd u ʿanber<br />
K24/15 Ṣaḥn-ı gül-şende yatupdur gice var var ise ise meger / Ki ṭaḳınmış seḥerī başına güller sünbül<br />
G70/5 Bāḳıyā var var ise ise ise dil bülbül-i ḫoş-ḫ˅ān dilidür / Şevḳ ile ḳılsa ḳaçan nāle vü efġān ditrer<br />
G85/3 Ġonca-āsā ḳan ile ṭolmış göñüller açmaġı / Leblerüñden ögrenür var ise şīrīn-kārlar<br />
G117/4 Bir iki mismārına var var var ise ise göz dikdüñ diyü / Başına ġammāzuñ erbāb-ı ẓarāfet ḳaḳdılar<br />
G158/3 Ṭurmaz ayaġın almaġa ḳaṣd eyler anuñ āb / Ser-keşlik ider var var ise ise tenhāda ṣanavber<br />
G193/3 Tāc-ı zümürrüdī görinür var var ise ise ise meger / Bālā-yı serde illere dūd-ı kebūdumuz<br />
G194/4 İde gör var var var ise ise ise luṭfuñ beni söyler ṣanma / Gencdür naḳd-i viṣālüñ aña iḳrār olmaz<br />
G214/4 Sīne çoḳ seyr itdük ey dil var var ise ise ol sīm-ber / Siḥr ile ḳoynında ḳurṣ-ı māh-ı tābān gizlemiş<br />
G218/4 Görmez cihānı gözlerümüz yāri görmese / Mirʾāt-ı ḥüsni var var ise ise ʿālem-nümā imiş<br />
G232/5 Bāḳīnüñ nāle vü zāriyle cihān ṭoldı bu gün / Yine var var ise ise ʿadū eyledi yārine nifāḳ<br />
G274/2 Dehenüñ var var ise ise bir būse ḳıl iḳrār didüm / Nāz ile yoḳ didi ol ġonca-i ḫandān gülerek<br />
G311/3 Dürc-i dehānı var var ise ise billūr ḥoḳḳadur / Andan görinür iki laṭīf āb-dār laʿl<br />
G463/1 Ol perī-rū güzelüñ oldı muḳābil yüzine / Yine āyīnenüñ ey dil görinür var gözine<br />
G508/2 Menʿ eyler imiş mesʾele-i ʿaşḳı müderris / Ey ḫ˅āce anuñ var ise yaḳlaşdı ḳażāsı<br />
K19/9 Cismine naʿl kesüp farḳına bir dāġ urmış / Var Var Var ise ise sevdi meger yār-ı sitem-ger ḫātem<br />
1153
K19/22 Var Var ise necm-i hidāyetdür o faṣṣ-ı rūşen / Kʾolur anuñla nice sālike reh-ber ḫātem<br />
K19/35 Var Var ise ise irdi der-i luṭfuña şeyʾ lillāhe / Kʾeylemiş kāsesini pür-zer ü gevher ḫātem<br />
K19/48 Ṣararup miḥnet ile beñzi ḳızarmış çeşmi / Var Var ise ise baḫt-ı siyeh-kāruma aġlar ḫātem<br />
K22/8 Ḳanlu yaş dökmiş ruḫ-ı zerd ü ġubār-ālūdına / Var Var ise ise dehrüñ fenāsın añdı mīr-i ʿāşıḳān<br />
K24/10 Var Var Var ise ise bencileyin ʿāşıḳ-ı zār olmışdur / Gök gök itmiş döginüp cismini yir yir sünbül<br />
K24/32 Var Var ise ise ṭurralaruñ bāġ-ı cinān sünbülidür / Ḳopmadı bāġdan ol resme muʿanber sünbül<br />
K25/4 Bir güneş yüzlü firāḳında felek ḥasret ile / Var Var ise ise ḫançere düşdi nitekim ʿāşıḳ-ı zār<br />
G44/2 Var Var ise ise çekmege her bār-ı ġamuñ / Ḫar gibi oldı raḳībüñ muʿtād<br />
G137/5 Var Var ise ise būseñe ṣarḳar senüñ ol zer mengūş / Ruḫlaruñ üzre ṭurup ey gül-i ḫandān ditrer<br />
G274/4 Kimse ḥall eylemedi müşkil-i rāz-ı felegi / Var Var Var ise ise ʿıḳd-ı S̱üreyyādur aña noḳṭa-i şek<br />
G277/5 Zāhidā rind-i ḫarābāta iñen ṭaʿn itme / Var Var ise ẕerre ḳadar sırr-ı ḳażādan ḫaberüñ<br />
G374/1 Yād ider lebleri yanında nebātuñ adın / Var Var ise bilmez o şīrīn-dehen aġzı dadın<br />
G394/4 Var Var ise ise ol dil-ber-i serrāc ṣayd itmek diler / Müddeʿīnüñ ṣaġrıdur maḳṣūdı serrāc olmadan<br />
G467/2 Var Var ise ise ṭurra-i müşgīnüñüñ āşüftesidür / Bī-sebeb düşmedi āhū-yı Ḫuten ṣaḥrāya<br />
G472/1 Var Var Var ise ise geldi şarāb-ı laʿl-i nābuñ ʿaynına / Kim görinmez bāde-i gül-gūn ḥabābuñ ʿaynına<br />
G472/5 Devr-i laʿlüñde ne ẕevḳin buldı bilsem şekkerüñ / Var Var Var ise ise şīrīn görinmişdür ẕübābuñ ʿaynına<br />
G509/5 Ḫ˅āb-ı ġaflet nice bir ey ṭālib-i dünyā-yı dūn / Var Var Var ise ise rāḥat yiri ṣanduñ bu miḥnet-ḫāneyi<br />
var var olsun! olsun! olsun! [2] [2] çok yaşasın! sağ olsun!<br />
G352/5 Bıraḳdı yoḳ ḥisābına felek ben zār u bīmārı / Hele gāhī gelür yoḳlar ġam-ı dil-dār var var olsun<br />
olsun<br />
M2/V/4 ʿĀḳıbet yoḳlıḳ imiş kār-ı cihān ey Bāḳī / Nʾidelüm Şāh-ı cevān-baḫt-ı cihān var olsun<br />
var! var! [6] [6]<br />
[6]<br />
haydi, durma (pekiştirme sözü); bkz. TS. C. VI, s. 4146-47.<br />
G287/4 Baḥs̱ eyleme ʿiẕār-ı ʿaraḳ-rīz-i yār ile / Yüzüñ ṣuyıyla ey gül-i ter yüri var var var açıl<br />
G478/4 Gir bir nemed içine āyīne gibi ṣāf ol / Sulṭān-ı ʿālem ol var var var gez ṣūret-i gedāda<br />
M1/VII/4 Behrām-ı vaḳti gūra yitürdi bu ṣayd-gāh / Var Var işigine ḫidmet-i Şāh Erdşīri gör<br />
G129/2 Var Var ey Ḫutende ḫāli gibi misk olur diyen / Ṣaḥrā-yı Çīni geşt ü güẕār it Ḫaṭāyı gör<br />
G348/6 Ġarḳ ider ʿālemleri bir ḳaṭre āb-ı maġfiret / Var Var ḳıyās it vüsʿat-i deryā-yı raḥmet neydügin<br />
G421/3 Ṣūret-i zībāya meyl itsem baña ṭaʿn eyleme / Var Var suʾāl it böyle dil-keş naḳş iden naḳḳāşına<br />
varı’ md.<br />
1154<br />
var var [7] [7] ser<strong>ve</strong>t, mal ‖ varlık, bütün herşey; bkz. TS. C. VI, s. 4145; ayrıca bkz. ‘ʿömrüm<br />
G439/5 Cān nis̱ār eyledi Bāḳī bilini ḳuçmaḳ içün / Der-miyān itdi bu gün varını dervīşāne<br />
G228/6 Eşküm gibi ġamuñla ḳılup terk-i ḫānümān / İtdüm yoluñda varumı varumı çeşmüm gibi telef<br />
K9/7 Allāh ki dökdi ṣaçdı felek ḫalḳa vār ār ārını ār ını / Şükrāne-i cemāl-i cihān-bān-ı şehriyār<br />
G481/3 Dil lebüñ yāḳūtına iksīr ile vaṣl olmadı / Naḳd-i ʿömrin ḫarc idüp varın varın çüritdi cevhere<br />
G517/3 Ṣarf itdi dīde sīm-i sirişkin <strong>ve</strong>fañ içün / Bilmezlik ile yoḳ yire ḫarc itdi varını varını<br />
varını<br />
K22/12 Jāle vü berg-i ḫazāndan pür-zer ü gevher çemen / Gül-şene varın varın nis̱ār itdi meger deryā vü kān<br />
G328/2 Jāle-<strong>ve</strong>ş bezme varumuz varumuz ṣaçalum / Zeri gül gibi der-miyān idelüm<br />
vara varaḳ vara varaḳ<br />
ḳ [10] [10] bkz. ‘altun varaḳ’ md.<br />
1. yaprak, tabaka; bkz. YAZMA KİTAP SANATLARI, s. 75.<br />
K22/13 Gevher-i sīr-āb şeb-nem gūş-vār-ı zer vara varaḳ vara varaḳ<br />
ḳ / Ṣaḥn-ı būstān oldı gūyā çār-sūy-ı zer-gerān<br />
G243/4 Nükte-i sırr-ı vücūdı şerḥ ider her berg-i ter / ʿĀrif-i āgāha bu gül-şende besdür bir vara varaḳ vara<br />
G371/5 Bāḳī çemende ḫaylī perīşān imiş vara varaḳ vara / Beñzer ki bir şikāyeti var rūzgārdan<br />
G226/4 Ṣaçıldı ṣaḥn-ı sebzeye nesrīn vara varaḳlar vara varaḳlar<br />
ḳları ḳlar / Saḳf-ı sipihre beñzedi ferş-i sarāy-ı bāġ
G477/3 Ġamzeñ ġamuñda dil vara varaḳın vara ın şöyle ṭoġradı / Efşān-per olsa gül kesemez böyle kāz ile<br />
2. sayfa<br />
G243/1 Nev-bahār açdı cemālüñ muṣḥafından bir vara varaḳ vara ḳ / Ol varaḳdan başladı gül-şende bülbüller sebaḳ<br />
G243/1 Nev-bahār açdı cemālüñ muṣḥafından bir varaḳ / Ol vara varaḳdan vara ḳdan başladı gül-şende bülbüller sebaḳ<br />
G189/2 Ġonca mecmūʿasınuñ her vara varaḳ-ı vara rengīni / Vaṣf-ı laʿl-i leb-i dil-dāruma bir defterdür<br />
G306/6 Rengīn vara varaḳlar vara varaḳlar<br />
ḳlar aldı ele tā ki eyleye / Taḥrīr-i medḥ-i ḫ˅āce-i ṣāḥib-<strong>ve</strong>ḳār gül<br />
K3/24 Yazınmaġa mānend-i naẓm-ı S̱üreyyā / Vara Varaḳlar Vara ḳlar zer-efşān ider çarḫ-ı aḫḍar<br />
vara varaḳ vara ḳ varaḳ varaḳ [1] [1] sayfa sayfa<br />
G242/1 Yazdı bahār āyet-i ḥüsnüñ vara varaḳ vara ḳ varaḳ varaḳ / Gül muṣḥafından oḳudı bülbül sebaḳ sebaḳ<br />
1. gitmek<br />
varmak varmak [33] [33] bkz. TS. C. VI, s. 4254-59.<br />
G231/5 Bāḳıyā ister iseñ ḳalbe ṣafā virmek eger / Kaʿbe-i kūyına var var var döne döne eyle ṭavāf<br />
G310/4 Nāfe-i müşgīn-i zülfinden ḫaber ṣor Çīne var var / Ey ṣabā geşt ü güẕār it kāʾinātı ṭurma yil<br />
G59/7 Şāh-bāz-ı ṭabʿumuñ pervāzın urmaz kimseler / Çāre ey Bāḳī hemān olur öñince varalar<br />
G51/3 ʿĪd-gehde varalum varalum dolāba dil-ber seyrine / Görelüm āyīne-i devrān ne ṣūret gösterür<br />
G205/5 Nice bir daġdaġa-i baḥs̱ u cidāl ey Bāḳī / Varalum Varalum ʿīş idelüm meclis-i rindāne biraz<br />
G203/5 Ḥarem-i vuṣlatuña iẕn-i şerīf olmayıcaḳ / İşigüñ Kaʿbesine Bāḳī-i bī-dil varamaz<br />
G56/4 Bir ʿaceb dārüʾş-şifādur kūyı derd ehline kim / Anda hep nā-ḫoş varan varan varan bī-çāre ġāyet ḫoş gelür<br />
G148/3 Bir ʿaceb dārüʾş-şifādur kūy-i yār / Ḫaste varan varan mübtelāsı ḫoş gelür<br />
G141/4 Erbāb-ı ʿaşḳa ṣabr u tesellī ṭarīḳi yoḳ / Varan Varan ḥarīm-i kūyuña nā-şād olup gider<br />
G526/2 Ser-keşlik eylemezse o servüñ ayaġına / Yüzler süriyü varayın varayın āb-ı revān gibi<br />
G507/6 Şāyed ol servi kenāre getürem ey Bāḳī / Varayın Varayın yüz süreyin ayaġına āb gibi<br />
G536/3 Varayın Varayın ḳan aġlayayın āsitān-ı yārda / Fürḳatinde ḳana yudı dīde-i pür-nem beni<br />
G543/4 Gelüp ḳonmışken ey ḳaşı kemānum dilde peykānuñ / Göñülden geçdi āḫir cān evin vardı vardı mekān itdi<br />
G117/3 Raḫt u baḫtın zevraḳuñ ḫışm āteşine yaḳmaġa / Vardılar Vardılar ġammāzlar şāh-ı cihāna çaḳdılar<br />
G88/5 Mevsim-i gülde Bāḳıyā gül-şene vardu varduġum vardu ġum bu kim / Naġme-i āhı bülbülüñ nāleme sāz-kārdur<br />
G324/4 Fürḳatüñde bāġa vardum vardum ḥasret-i bālāñ ile / Ḳalmadı ṣabrum görüp servi der-āġūş eyledüm<br />
G259/2 Şarāb ṣoḥbetin illerle eyledüñ varduñ varduñ / Firāḳuñ āteşine baġrumı kebāb itdüñ<br />
G426/5 ʿAceb ol ṭāʿat u taḳvā diyü zuʿm itdügümüz / Varıca Varıcaḳ Varıca nʾolsa gerekdür naẓar-ı Cebbāre<br />
G131/5 Zülfi endīşesine varma varma ṣaḳın ey Bāḳī / Anda mecmūʿ ileden ʿaḳlı perīşan getürür<br />
G233/4 Gül-şen-i kūyuña varma varmaġa varma varmaġa<br />
ġa göñül yüz gereke / Gül-i ruḫsāruña āşüfte hezār olmayıcaḳ<br />
G321/1 Rūşen ola tā işigüñe varma varmaġa varma varmaġa<br />
ġa rāhum / Yil mūmlarını yaḳdı gice şuʿle-i āhum<br />
G257/2 Metāʿ-ı zühd ü riyā varmasun varmasun mı yaġmāya / Çemen diyārına leşger çeken bahārı görüñ<br />
G309/5 Varmaz Varmaz erbāb-ı ṣafā meclisüñe ey vāʿiẓ / Aġlamış ṣūretüñe kimse he<strong>ve</strong>s-nāk degül<br />
G119/4 Anuñ içün varmazam varmazam ben kūyuña giryān olup / Ḫāk-i rāhuñ ḳorḳaram cānā gözümden ter düşer<br />
G219/2 Göñüller naḳdin almış yār girmiş ḥalḳa-i ẕikre / Bir iki derd-mend āvāreyi varmış varmış ṭolandurmış<br />
G548/3 Kūyına varsa varsa ʿaceb mi dil-berüñ gāhī raḳīb / Cennet idi bir zamān İblīs-i melʿūnuñ yiri<br />
G158/4 Reftār yolın göster eyā naḫl-i ḫırāmān / Varsun Varsun o sehī ḳaddüñe istāde ṣanavber<br />
Kt15/2 Anı Delü Muṣannife baġışla sen hemān / Varsun Varsun götini silsün o da bir faḳīrdür<br />
Kt20/2 Künc-i ʿuzlet iḫtiyār idüp varup varup bir gūşede / Ḫāk bilüp kendözin ölmezden ev<strong>ve</strong>l ḫāk ide<br />
G341/1 Dil-i pür-derd-i mecrūḥı der-i cānāne ṭapşurdum / Varup Varup dārüʾş-şifāya yine bir dīvāne ṭapşurdum<br />
G361/2 Varup Varup Mecnūn gibi āhuñ kemendin ṣalma ṣaḥrāya / Ol āhū saña ṣayd olmaz ،‘abeŝ yābāne söylersin<br />
1155
G50/4 Göñül tiġ-i müjeñden yüz çevürmez ey gözi āhū / O bir şemşīr-i bürrāna varur varur varur şīr-i dil-ā<strong>ve</strong>rdür<br />
2. saldırmak, hücum etmek<br />
K9/16 Şīr-i jeyāna pençe ṣalar gāh-ı ḫışm u kīn / Bebr-i yabāna ḳarşu varur vaḳt-i kār-zār<br />
varı varı görmek görmek [1] [1] gidi<strong>ve</strong>rmek, gidip görmek<br />
G257/1 Bahār u bāġ ise maḳṣūd ḥüsn-i yāri görüñ / Ġaraż cinān ise kūy-ı nigāra varı görüñ<br />
vāridāt āridāt [1] [1] manalar, ilhamlar ‖ gelir<br />
K3/23 Debīr-i felek yazmaġa vāridāt āridāt āridātın āridāt ın / Eşiʿʿa getürmişdür altun ḳalemler<br />
vāris̱ ris̱ [1] [1] mirasçı<br />
G538/4 İkisinüñ daḫı bir benden özge vāris̱ ris̱ ris̱i ris̱ yoḳdur / Cihānda ben var iken kim añar Ferhād u Mecnūnı<br />
vāris̱ ris̱ ris̱-i ris̱ i ʿilm ʿilm-i ʿilm<br />
i Neb Nebī Neb<br />
ī [1] peygamber ilminin mirasçısı ‖ Kadızâde<br />
K25/18 Vāris̱ ris̱ ris̱-i ris̱ i ʿilm ʿilm-i ʿilm<br />
i Neb Nebī Neb<br />
Ḥażret-i Ḳāḍī-zāde / Efżal-i ehl-i zamān eşref-i eşrāf u kibār<br />
1. vücut, can<br />
varlı varlıḳ varlı ḳ [2]<br />
[2]<br />
G495/5 Virelüm cānı dilā būs-ı dehān-ı yāre / ʿĀḳıbet yoḳlıġa tebdīl iderüz varlı varlıġı varlı<br />
2. kainat, dünya<br />
G360/4 Metāʿ-ı dehr-i fānīden bu gün peymānedür varlı varlıḳ varlı / Ne ḳaldı cāmdan ġayrı nişān-ı devlet-i Cemden<br />
va vaṣf va ṣf [42]<br />
[42]<br />
1. nitelik, özellik<br />
M3/III/3 Ẕāt-ı pāküñ va vaṣf va vaṣf<br />
ṣfı ṣf der-gāh-ı refīʿüñ ismidür / Āfitāb-ı baḫt u devlet āsmān-ı maʿdelet<br />
G230/5 Bāḳī kemāl-i va vaṣf va vaṣf<br />
ṣfı ṣf ne mümkin duʿāya gel / Ḫayrüʾl-kelāmi muḫtaṣarun didi çün selef<br />
K2/36 Oldı va vaṣf va vaṣf<br />
ṣf-ı ṣf suḫan-ārāñ ile şiʿr-i Bāḳī / Rifʿat-i pāyede hem-sāye-i naẓm-ı Selmān<br />
2. övgü, övme ‖ güzelliğini dile getirme<br />
G278/4 Şol jāle düşen sūsen-i āzāde-<strong>ve</strong>ş ey dil / Dür dişlerinüñ va vaṣf va<br />
ṣf ṣfı ṣf gerek vird-i zebānuñ<br />
G92/4 Eşʿārum içre va vaṣf va vaṣf<br />
ṣf-ı ṣf ı ı leb-i yār gūyiyā / Āb-ı zülāl içinde yatur laʿl-pāredür<br />
G102/6 Bāḳī sözini va vaṣf va vaṣf<br />
ṣf-ı ṣf ı lebüñ şehd-i nāb ider / Şīrīn kelāmı anuñ içün böyle şānludur<br />
G118/4 Ney-şeker va vaṣf va vaṣf<br />
ṣf-ı ṣf ı lebüñ yazduġum işitdi meger / Ki kemer-beste-i kilk-i şeker-efşānumdur<br />
G185/3 Sözüm va vaṣf va vaṣf<br />
ṣf-ı ṣf ı leb-i laʿlüñle hem rengīn ü hem şīrīn / ʿAdūlar nükteyi fehm eylemezler sādedür dirler<br />
G189/1 Naẓm-ı rengīnüme kim va vaṣf va vaṣf<br />
ṣf-ı ṣf ı leb-i dil-berdür / Diyemez kimse naẓīre ḳatı rengīn-terdür<br />
G286/5 Ẕikr-i ḥüsn ü va vaṣf va vaṣf<br />
ṣf-ı ṣf ı ruḫsāruñla herkes āşinā / Yāda gelmez ruḫlaruñ devrinde ammā nām-ı gül<br />
G293/3 Diḳḳat itdüm şol ḳadar va vaṣf va vaṣf<br />
ṣf-ı ṣf ı miyānuñ ḳılmaġa / Bulmadum aña münāsib hīç bir nāzük ḫayāl<br />
G323/5 Oḳusun va vaṣf va vaṣf<br />
ṣf-ı ṣf ı ı ruḫ-ı yār ile Bāḳī şiʿrin / Bülbül-i gül-şeni meclisde ġazel-ḫ˅ān idelüm<br />
G336/5 Sözüm Bāḳī kemālin buldı va vaṣf va vaṣf<br />
ṣf-ı ṣf ı nev-cevānumla / Özüm luṭf-ı suḫanda hem-ser-i pīr-i Ḫocend itdüm<br />
G428/4 Lāyıḳ budur ki va vaṣf va vaṣf<br />
ṣf-ı ṣf ı ruḫuñ mihr-i āsmān / Altun ḳalemle yaza meh-i en<strong>ve</strong>r üstine<br />
G541/5 Kim ide va vaṣf va vaṣf<br />
ṣf-ı ṣf ı cemālüñ senüñ āyīne-ṣıfat / Bāḳī-i ṭabʿ gibi olmaya hīç vaṣṣāfı<br />
G41/2 Baġlar Sünbülede ey meh-rū / Va Vaṣf Va Vaṣf<br />
ṣf-ı ṣf zülfüñdeki şiʿrüm üstād<br />
G66/7 Va Vaṣf Va Vaṣf<br />
ṣf-ı ṣf laʿlin oḳı ey ḥüsn kitābın oḳuyan / Meded Allāhı se<strong>ve</strong>rseñ ḳatı zībā yiridür<br />
G189/2 Ġonca mecmūʿasınuñ her varaḳ-ı rengīni / Va Vaṣf Va Vaṣf<br />
ṣf-ı ṣf laʿl-i leb-i dil-dāruma bir defterdür<br />
G229/7 Va Vaṣf Va Vaṣf<br />
ṣf-ı ṣf ḳaddüñle ḫırām itse ʿalem gibi ḳalem / Leşger-i saṭrı çeker defter ü dīvān ṣaf ṣaf<br />
G301/4 Va Vaṣf Va Vaṣf<br />
ṣf-ı ṣf ḥüsn-i yār ile bir tāze dīvān baġlasun / Tār-ı zülf-i ḥūrdan bend eylesün şīrāze gül<br />
G364/5 Va Vaṣf Va Vaṣf<br />
ṣf-ı ṣf nāz-ı nāzenīnümdür bu şiʿrüm Bāḳıyā / Muṭrıb-ı meclis ser-āġāz eylesün şehnāzdan<br />
1156
G422/6 Ḳafes-i ġamda nʾola ḳaldum ise ṭūṭī-vār / Va Vaṣf Va Vaṣf<br />
ṣf-ı ṣf laʿlüñ hele aġzumda ya şekker yirine<br />
G434/4 Düşmese aġzumdan ol şīrīn-dehānuñ lebleri / Va Vaṣf Va Vaṣf<br />
ṣf-ı ṣf laʿlin ṭurmasam ẕikr eylesem yārānuma<br />
G522/5 Va Vaṣf Va Vaṣf<br />
ṣf-ı ṣf cemāl-i yār ile Bāḳī ġazellerin / Biri birine ṣundı güzeller tuḥaf gibi<br />
G532/4 Va Vaṣf Va Vaṣf<br />
ṣf-ı ṣf ḥüsninde ser-āġāz itdi dil nev-rūzda / Bülbül-i şūrīdenüñ itdükleri ġulġul gibi<br />
G145/3 Zülf-i müşg-efşānı va vaṣf va vaṣf<br />
ṣfın<br />
ın yazduġum bildi devāt / Ḫāmenüñ ṣaldı ayaġı altına miskī ḥarīr<br />
G273/3 Ḳırma yazıyla raḳībüñ dişleri va vaṣf va vaṣf<br />
ṣfın<br />
ın yazup / Nusḫa-i çeşmi sevādın pür-ġubār itsem gerek<br />
G440/2 Defterin bād-ı ṣabā lüʾlū-yı lālānuñ dürer / İlter olsa dişlerüñ va vaṣf va vaṣf<br />
ṣfın ṣf ın ʿAdenden cānibe<br />
G462/5 Bāḳī gibi naẓm eyler iken dür dişi va vaṣf va vaṣf<br />
ṣfın ṣf ın / Dāmān-ı müjem dökdi cevāhir sözüm üzre<br />
G470/7 Ẕāt-ı kerīmi va vaṣf va vaṣf<br />
ṣfın ṣf ın Bāḳī ne gūne ḳılsun / Melḥūẓ olan maʿānī mümkin degül beyāne<br />
K24/41 Yaraşur zülf ü ruḫuñ va vaṣf va vaṣf<br />
ṣfına ṣf ına defter yazsam / Kāġıdı berg-i gül ola ḫaṭ-ı defter sünbül<br />
G15/6 Ruḫlaruñ va vaṣf va vaṣf<br />
ṣfında ṣf ında Bāḳī bir ġazel naẓm itdi kim / Ehl-i diller ḳodılar adını mirʾātüʾṣ-ṣafā<br />
G22/1 Gül yüzüñ va vaṣf va vaṣf<br />
ṣfında ṣf ında bülbül ḳılsa elḥānı dürüst / Bāġda bir ġoncanuñ ḳalmaz girībānı dürüst<br />
G254/4 Dür dişi va vaṣf va vaṣf<br />
ṣfında ṣf ında ey dil baġla bir ʿıḳd-ı güher / Lüʾlū-yı lālā-yı naẓmuñ rişte-i efkāre çek<br />
G337/11 Edā-yı Bāḳīyi va vaṣf va vaṣf<br />
ṣfında ṣf ında selsebīl ṣanup / Riyāż-ı baḫtını bāġ-ı cināna beñzetdüm<br />
G353/5 Leb-i şīrīni va vaṣf va vaṣf<br />
ṣfında ṣf ında ʿaceb rengīn ġazel düşdi / Oḳuñ bu şiʿri ṭūṭī-i şeker-güftāre eglensün<br />
G430/4 Dür dişüñ va vaṣf va vaṣf<br />
ṣfında ṣf ında şiʿrüm defterin gördi meger / Kim ṣadef mecmūʿasını ṣaldı deryā ḳoynına<br />
G455/6 Leblerüñ va vaṣf va vaṣf<br />
ṣfında ṣf ında şekker-rīz olup güftār ider / Bāḳī-i şīrīn-suḫan ṭūṭī-i gūyādur yine<br />
G532/3 Āteşīn ruḫsārı üzre ḫāli va vaṣf va vaṣf<br />
ṣfında<br />
ında sözüm / ʿĀşıḳ-ı bī-dillerüñ aġzın yaḳar fülfül gibi<br />
G467/1 Ḳāmeti va vaṣf va vaṣf<br />
ṣfını ṣf ını ʿarż eylediler Ṭūbāya / Ser-fürū eyledi ol serv-i sehī-bālāya<br />
G185/5 Ruḫuñ va vaṣf va vaṣf<br />
ṣfıyla ṣf ıyla Bāḳīnüñ görüp güftār-ı rengīnin / Naẓardan düşmesün luṭf eyle merdüm-zādedür dirler<br />
Kt1/10 Ola va vaṣfuñla va ṣfuñla müzeyyen ṣafaḥāt-ı eyyām / Ṭola medḥüñle kütüb-ḫāne-i edyān u milel<br />
va vaṣf va<br />
ṣf ṣf eylemek/itmek eylemek/itmek [13] [13] [13] övmek ‖ güzelliğini dile getirmek<br />
G47/4 Zülfüñ ġamını va vaṣf va vaṣf<br />
ṣf idemez idemez idemez bī-hüşān-ı ʿaşḳ / Mānend-i şāne dilleri mestāne ṣarmaşur<br />
G48/1 Ṭurmaz yanumda ḫançerini va vaṣf va ṣf ider ider nigār / Yaʿnī baña ṭoḳındurur ol şūḫ-ı şī<strong>ve</strong>-kār<br />
G119/5 ʿĀrıż u ruḫsāruñı va vaṣf va ṣf itse itse Bāḳī her ḳaçan / Şiʿri ey gül-çihre anuñ böyle rengīn-ter düşer<br />
G220/4 O dürri va vaṣf va ṣf iderin iderin ḳarşu baḥr-i naẓmumda / Sözüm güherlerine ser-fürū ider ġavvāṣ<br />
G329/7 Kime va vaṣf va ṣf eylesem eylesem şehā seni dir / Bāḳıyā oldum aña ben de ġulām<br />
G373/5 Gelmeye sen gül-ʿiẕārı va vaṣf va ṣf ider ider bülbül-ṣıfat / Gül-sitān-ı ʿāleme Bāḳī gibi bir nükte-dān<br />
G418/6 Bāḳī edā-yı ḫūb ile va vaṣf va ṣf itse itse itse leblerüñ / Ḳand-i nebāt ḥall ider āb-ı ḥayāt ile<br />
G497/5 Hemīşe ḳāmet-i bālāñı va vaṣf va ṣf ider ider Bāḳī / Bülend-mertebe olsa ʿaceb mi eşʿārı<br />
Mtl 22 Mihr-i ruḫsārını va vaṣf va ṣf it it o mehüñ maṭlaʿda / Ser-i aʿdāyı nihāyet añasın maḳṭaʿda<br />
G207/4 Va Vaṣf Va ṣf ideli miyān u lebin ol perī-<strong>ve</strong>şüñ / Nāzük ḫayāl ile añılur ḳīl ü ḳālümüz<br />
G45/5 Ġazellerüñde lebi va vaṣf va vaṣf<br />
ṣfın ṣf ın eyle eyle ey Bāḳī / Şekerle olsa bilürsin olur ḫoş-āb leẕīẕ<br />
G212/2 Meclisde cām-ı laʿl-i lebüñ va vaṣf va vaṣf<br />
ṣfın ṣf ın eyledüm eyledüm / Taḥsīnler itdi cürʿa baña ḳıldı ḫāk-būs<br />
G342/5 Şiʿr-i Bāḳī müsellem olsa nʾola / Va Vaṣf Va Vaṣf<br />
ṣf-ı ṣf pāküñ ider bu ṭabʿ-ı selīm<br />
vāṣıl ıl olamamak olamamak [1] [1] erişememek<br />
K10/14 Vāṣıl ıl olmaz olmaz olmaz pāye-i naʿl-i semend-i ḳadrine / Efser-i Ḫāḳān degül tāc-ı ser-i Ḳayser bile<br />
vās ās āsıṭa ās ṭa [2]<br />
1. ulaştıracak şey<br />
G43/1 Ey dil gerekse vās ās āsıṭa ās ṭa ṭa-i ṭa devlet-i ebed / Olmaz nigāruñ işigi ṭaşı gibi sened<br />
2. <strong>ve</strong>sile<br />
G241/6 Ol vāṣıtayla ıtayla laʿl-i leb-i dil-beri öper / Cāmuñ yüzine gülse nʾola Bāḳıyā ḳabaḳ<br />
1157
va vaṣl va ṣl [49] [49] vuslat, sevgiliye kavuşma; bkz. ‘mī<strong>ve</strong>-i vaṣl’, ‘dem-i vaṣl’ md.<br />
G168/2 Miḥnet ü ẕüll ü belā ehline va vaṣl va ṣl iẓhār idüp / Derd ü ġam şerḥinde ṭabʿum ḳīl u ḳāl üstindedür<br />
G416/3 Āḫır peyām-ı va vaṣl va ṣl ile gül-berg-i ter gibi / İrdi ḫuceste nāmeleri rūzgār ile<br />
G471/2 Ṭālib-i şemʿ-i va vaṣl va ṣl olınca kişi / Oda yanmaḳdan aña pervāne<br />
G505/1 Çerāġ-ı bezm-i va vaṣl va ṣl olmaġa bir şeb ʿārıżı nūrı / Kefīli boynıdur ol meh-liḳānuñ şemʿ-i kāfūrī<br />
G513/5 Tāze dil-ber sevdi Bāḳī şimdi fikr-i va vaṣl va ṣl ider / Bir güzel eglencesi var bir laṭīf endīşesi<br />
G317/6 Ḥarem-i va vaṣla va vaṣla<br />
ṣla reh-i rāst maḥabbet yolıdur / Rāh-ı ʿuşşāḳdan āheng-i ḥicāz eyleyelüm<br />
G330/5 Bāḳıyā ḫ˅ān-ı va vaṣla va ṣla irmez isem / Ġam tenūrında nice bir yanam<br />
K6/9 Cānuma cānlar ḳatar gelse peyām-ı va vaṣl va vaṣl<br />
ṣl-ı ṣl ı yār / Ṣan nesīm-i luṭf-ı Şāhenşāh-ı ʿālī-şān gelür<br />
K15/7 Ne mümkin dest-res dāmān-ı va vaṣl va vaṣl<br />
ṣl-ı ṣl ı yāre ey Bāḳī / Felek nā-mihribān düşmen ḳāvī dil-dār her-cāyī<br />
G94/5 Ḥayāt bulsa nʾola va vaṣl va vaṣl<br />
ṣl-ı ṣl ı yār ile Bāḳī / Dehānı cānı leb-i laʿli cānı pāresidür<br />
G200/6 Belki dil ṣabr ideydi ammā ʿömr / Vaʿde-i va vaṣl va vaṣl<br />
ṣl-ı ṣl ı yāre ḳatlanmaz<br />
G227/2 Bī-sütūnı gül-şen itmiş ḫūn-ı çeşm-i Kūh-ken / ʿĀşıḳa sevdā-yı va vaṣl va vaṣl<br />
ṣl-ı ṣl ı yār ile ṭaġ üsti bāġ<br />
G256/1 Ṣubḥ-ı va vaṣl va vaṣl<br />
ṣl-ı ṣl ı ı yārdur bezm-i şarāb itmek gerek / Sāġar-ı zerrīni reşk-i āfitāb itmek gerek<br />
G360/1 Ḫayāl-i ʿālem-i vuṣlat ḫalāṣ eyler dili ġamdan / Ki ʿaşḳ ehline va vaṣl va vaṣl<br />
ṣl-ı ṣl ı yārdur maḳṣūd ʿālemden<br />
G377/4 Şol ḫoş ḫaber ki andan ire būy-ı va vaṣl va vaṣl<br />
ṣl-ı ṣl yār / Yigdür dimāġ-ı ‘āşıḳa bād-ı bahārdan<br />
G398/3 Degül mi bezm-i va vaṣl va vaṣl<br />
ṣl-ı ṣl ı ı yār firdevs / Belā-yı ṣoḥbet-i aġyār ṭamu<br />
G416/1 İrdi bahār müjde-i va vaṣl va vaṣl<br />
ṣl-ı ṣl ı nigār ile / ʿĀlem muʿaṭṭar oldı nesīm-i bahār ile<br />
G419/1 Nevā-yı dil hevā-yı va vaṣl va vaṣl<br />
ṣl-ı ṣl ı ı yār-i dil-sitān üzre / Ṣadā-yı ṣavt-ı bülbül naḳş-ı bāġ u būstān üzre<br />
G459/1 Dilā meyl itme va vaṣl va vaṣl<br />
ṣl-ı ṣl ı dil-rübāya / Hevā-yı salṭanat düşmez gedāya<br />
G465/9 Ümmīd-i va vaṣl va vaṣl<br />
ṣl-ı ṣl ı yārdan el çekme Bāḳıyā / Şāyed ki dest-gīr ola bir merḥabāyile<br />
G490/6 Bāḳıyā germ oldı gerçi mihr-i ʿālem-sūz-ı ʿaşḳ / Mī<strong>ve</strong>-i bāġ-ı ümīd-i va vaṣl va vaṣl<br />
ṣl-ı ṣl ı cānān olmadı<br />
K6/2 Va Vaṣl Va Vaṣl<br />
ṣl-ı ṣl yāra cān ile oldur ḫırīdār olduġum / Gelse biñ naḳd-i revāne bir demi erzān gelür<br />
G478/5 Va Vaṣl Va Vaṣl<br />
ṣl-ı ṣl nigāre irüp olmadı ber-murād ol / Aġla gözüm yan ey dil Bāḳī-i nā-murāde<br />
1158<br />
G215/5 Temennā ḳılsa Bāḳī sen şehüñ va vaṣl va vaṣl<br />
ṣlın ṣl ın nʾola Ḥaḳdan / Ne deñlüyse umar cāndur ṭutalum kim muḥāl olmış<br />
G74/6 Olamazsın ḥarem-i va vaṣl va vaṣl<br />
ṣlına ṣl ına maḥrem dervīş / Sende mādām ki taḳṣīr ü tevānī görinür<br />
G231/3 Kemerüm gibi miyānını kenār ide diyü / Ḳorḳaram vaʿde-i va vaṣl va vaṣl<br />
ṣlına ṣl ına nigār ide ḫılāf<br />
G289/2 Ṣaḥn-ı ḥarīm-i va vaṣl va vaṣl<br />
ṣlına ṣl ına düşmek murād ise / Ev<strong>ve</strong>l ṣafā-yı ṭabʿ ile mānend-i şeb-nem ol<br />
G325/5 Olmadum Bāḳī-ṣıfat mālik metāʿ-ı va vaṣl va vaṣl<br />
ṣlına ṣl ına / Gitdi elden naḳd-i cān āḫır görün maġbūnluġum<br />
G109/7 Va Vaṣl Va Vaṣl<br />
ṣlına ṣl ına cān dilerse dirīġ itme Bāḳıyā / Zinhār ġāfil olma seni imtiḥān ider<br />
G531/3 Va Vaṣlum Va ṣlum dilersin çün didüñ luṭf idüben olsun didüñ / Yarın didüñ bir gün didüñ ferdālara ṣalduñ beni<br />
G80/2 Rişteyle baġlayup lebin ol şūḫ didi kim / Mihmān-ı ḫ˅ān-ı va vaṣluma va<br />
ṣluma ṣluma bu diş kirāsıdur<br />
G64/1 Dem-i va vaṣluñ va ṣluñ irişse çeşm-i ʿāşıḳda bükā artar / Ṣular ṭuġyān ider ev<strong>ve</strong>l bahār olduḳça mā artar<br />
G67/4 Ḫam-ı ebrūña baḳar va vaṣluñ va ṣluñ ümīdiyle cihān / Ḥasret-i ʿīd ile māh-ı nevi dünyā gözedür<br />
G109/3 Ḥüsnüñ ḫayāli va vaṣluñ va ṣluñ ümīdiyle ʿāşıḳa / Nār-ı cāḥīmi gül-şen-i bāġ-ı cinān ider<br />
G176/5 Başını alur giderdi Bāḳī derdüñden senüñ / Nʾeylesün ey serv-ḳad ümmīd-i va vaṣluñ va ṣluñ baġlar<br />
G201/4 Yollarda ḳalur rāh-rev-i Kaʿbe-i va vaṣluñ va ṣluñ / ʿÖmr āḫır olur mevt irişür zād yitişmez<br />
G316/5 Muġaylān-ı belā ṭutmış ṭarīḳ-i Kaʿbe-i va vaṣluñ va ṣluñ / Efendi ben o rāh-ı pür-ḫas u ḫāşākden geçdüm<br />
G333/7 Yüzüñ görüp nʾola va vaṣluñ va ṣluñ temennā eylese Bāḳī / Görinse Kaʿbe dirler müstecāb olur duʿā ḳıblem<br />
G334/5 Bāḳīye virdi müjde-i va vaṣluñ va ṣluñ ḥayāt-ı nev / ʿÖmrüñ mezīd pādişehüm yarıcuñ Ḳadīm<br />
G411/5 Sīne-i mecrūḥ-ı mehcūruñ oñulmaz yarası / Merhem-i va vaṣluñ va<br />
ṣluñ olur olursa dermān zaḫmına<br />
G412/3 Ne mümkin mürġ-i dil va vaṣluñ va ṣluñ hevāsından güẕār itmek / Ṭutar ṣayyād-ı ġamzeñ şāh-bāz-ı cān-şikār elde<br />
G426/9 Bāḳīyi leẕẕet-i va vaṣluñ va ṣluñ ṭamaʿı söyletdi / Ṭūṭīyi şevḳ-i şekerdür getüren güftāre
K16/2 ʿĀlem ḥarīm-i ḥürmet-i kūyuñda muḥterem / Va Vaṣluñ Va ṣluñ ḥarām ʿāşıḳa ṣayd-ı Ḥarem gibi<br />
G69/3 Āb-ı zülāl-i va vaṣluña va ṣluña muḥtāc tenhā dil degül / Ḫāk üzre ḳalmış ḫuşk-leb deryā-yı ʿUmmān teşnedür<br />
G165/2 Metāʿ-ı va vaṣluña va ṣluña cāndan ḫırīdār olmaḳ ister dil / Hemān ey ḫ˅āce ancaḳ şübhe hicrānuñda ḳalmışdur<br />
G272/4 Çıḳmaz aġzuñdan ḫaber sırr-ı nihān-ı va vaṣluña va luña / ʿĀşıḳuñ rāzın derūn-ı cānda pinhān eyledüñ<br />
G411/3 Kimse rāh-ı Kaʿbe-i va vaṣluñda va ṣluñda cān ḳurtarmadı / Zaḫm-ı ġamzeñ beñzemez ḫār-ı muġaylān zaḫmına<br />
G69/5 Cānā zülāl-i va vaṣluñ va vaṣluñ<br />
ṣluñı ṣluñ aġyār umar ʿuşşāḳ umar / Āb-ı seḥāb-ı raḥmete kāfir müselmān teşnedür<br />
G282/4 Mıṣr-ı ḥüsn içre ey şeh-i ḫūbān / Almaġa va vaṣluñ va vaṣluñ<br />
ṣluñı ṣluñ ḫazīne gerek<br />
va vaṣl va<br />
ṣl u u telāḳī telāḳī [1] [1] vuslat <strong>ve</strong> buluşma<br />
G292/1 Gitdi hecr irdi dem-i va vaṣl va ṣl u u u telāḳī telāḳī berü gel / Olalum bezm-i maḥabbetde mülāḳī berü gel<br />
va vaṣl va<br />
ṣl olmamak olmamak [1] [1] ulaşamamak ‖ elde edememek<br />
G481/3 Dil lebüñ yāḳūtına iksīr ile va vaṣl va ṣl olmad olmadı olmad / Naḳd-i ʿömrin ḫarc idüp varın çüritdi cevhere<br />
va vaṣṣāf va ṣṣāf [2] [2] övücü<br />
G541/5 Kim ide vaṣf-ı cemālüñ senüñ āyīne-ṣıfat / Bāḳī-i ṭabʿ gibi olmaya hīç va vaṣṣāf va vaṣṣāf<br />
ṣṣāfı ṣṣāf<br />
G10/5 Va Vaṣṣāf Va Vaṣṣāf<br />
ṣṣāfısın ṣṣāf ısın o serv-ḳadüñ rāstı bu kim / Ṭabʿ-ı bülend-ṭarzuña aḥsent Bāḳıyā<br />
va vaṭan va ṭan [1] [1] [1] yurt; bkz. ‘ḥubb-i vaṭan’ md.<br />
K12/7 Mūr-ı endīşe ki peygūle-i ġamdur va vaṭan va vaṭan<br />
ṭanı ṭan / Ṭurmayup ḫāli ḫayālin getürür dāne çeker<br />
va vaṭan va ṭan ṭutmak [1] [1] vatan edinmek ‖ yerleşmek<br />
G280/4 Bir dilde meyl ü mihr ü maḥabbet va vaṭan va ṭan ṭuta ṭuta / Ḳalmaz ḳarārı ṣabr u sükūn u selāmetüñ<br />
vay…… vay…… vay…… vay vay [1]<br />
[1]<br />
G519/1 Ḳomaz ser-keşligin bu nefs-i ḫod-rāy / Müdārā eyleseñ vay vay itmeseñ vay vay<br />
vay<br />
vāye āye [1] [1] kısmet, nasip (‘behre’ paralelliğinde)<br />
G286/7 Sāġar-ı gül-gūn-ı ʿişret vāye āye āye-i āye Kāvūs-ı ḫār / Ḫançer-i ḫār-ı melāmet behre-i Behrām-ı gül<br />
vaz vaz gelmek gelmek [1] [1] vazgeçmek; bkz. TS. C. VI, s. 4164-66.<br />
G325/4 Vaz Vaz geldi geldi cāna dil-ber tīr-i müjgān urmadan / Añlamışdur ol perī-ṣūret meger vurġunluġum<br />
va vaʿẓ va ʿẓ [1] [1] vaaz<br />
G307/4 Meclis-i va vaʿẓa va ʿẓa oturmaḳ ḳatı alçaḳlıḳdur / Ṣadr-ı mey-ḫāne-i ʿirfāna yitiş rifʿat bul<br />
vaż vażʿ vaż ʿ [2] [2] vaziyet, durum<br />
G236/4 ʿAḳlumı itdi perīşān göñlümi ḳıldı ḫarāb / Vaż Vażʿ-ı Vaż nā-hemvār-ı ʿālem kār-ı bī-tedbīr-i ʿaşḳ<br />
Kt19/2 Ġam-ı dil taġyīr-i vaż vażʿ vaż itse eger devr-i zamān / Her kişi dünyāda geh maḥzūn olur geh şād-mān<br />
vaż vażʿ vaż<br />
ʿ eylemek/itmek eylemek/itmek [3] [3]<br />
[3]<br />
1. koymak<br />
K1/40 Tā şemʿ-i āfitāb-ı cihān-tāba ṣubḥ-dem / Devrān ufuḳda vaż vażʿ vaż<br />
ʿ ʿ ide ide bir sīm şemʿ-dān<br />
2. yapmak ‖ icat etmek<br />
G212/4 Cām-ı cihān-nümā-yı cemālin göreydi ger / İtmezdi İtmezdi va vażʿ-ı va<br />
āyīne ferzend-i Fīlekūs<br />
3. tespit etmek, düzenlemek<br />
1159<br />
G367/3 Maḥabbet resm ü āyīnin be ṣofī ben mi vaż vażʿ vaż itdüm itdüm / Muʿayyen ḳıṣṣadur sevmek sevilmek mā-teḳaddemden<br />
<strong>ve</strong>b <strong>ve</strong>bāl <strong>ve</strong>b āl [2]<br />
1. sıkıntı ‖ kötülük<br />
K21/19 Nücūm içinde S̱üreyyā terāzū ile yürür / Ki ṣādır olmaya eyyām-ı devletinde <strong>ve</strong>b <strong>ve</strong>bāl <strong>ve</strong>b <strong>ve</strong>bāl<br />
āl
2. günah<br />
G100/1 Yıllar-durur yoluñda senüñ pāy-māldur / Miskīn zülfüñ ayaġa ṣalma <strong>ve</strong>b <strong>ve</strong>bāldur <strong>ve</strong>b āldur<br />
<strong>ve</strong>b <strong>ve</strong>bāli <strong>ve</strong>b āli boynuña almak [1] [1] bir işin günahını yüklenmek<br />
G207/3 Gīsūlaruñ firāḳı helāk eyledi bizi / Boynuña Boynuña alma alma ey ṣaçı Leylā <strong>ve</strong>b <strong>ve</strong>bālümüz<br />
<strong>ve</strong>b ālümüz<br />
<strong>ve</strong>ch <strong>ve</strong>ch [4]<br />
[4]<br />
1. biçim, yol ‖ böylelikle<br />
Mtl 18 Ellerin dil-ber yüzine ṭutdı ṣanmañ nāzdan / ʿĀşıḳa bu <strong>ve</strong>ch <strong>ve</strong>ch ile yüz gösterür açmazdan<br />
2. hak ‖ yüz<br />
G110/5 Bāḳıyā ol āfitāb-ı ʿālem-ārā germ olup / Māhdan ġarrā yirüm var dirse <strong>ve</strong>chi <strong>ve</strong>chi vardur<br />
3. yüz, surat (yüz-sakal bağlamında)<br />
G485/2 Göñlümüz alur ele zülf-i dil-āvīzüñ hele / Vechden Vechden ḫāric degül ḫaṭṭ-ı siyeh-kāruñ gibi<br />
G517/4 Ḫāric <strong>ve</strong>cihden <strong>ve</strong>cihden ey ṣanem-i dil-rübā ḫaṭuñ / Yazmış kitāb-ı ḥüsnüñ egerçi kenārını<br />
1160<br />
<strong>ve</strong>ch <strong>ve</strong>ch-i <strong>ve</strong>ch i ḥasen ḥasen ḥasen [1] [1] güzel yüz ‖ güzel ahenk (musiki bağlamında) ‖ ‘<strong>ve</strong>ch-i hüseyni: Türk<br />
musikisinde bazı eski eserlerde Hüseynî-Aşiran makamına <strong>ve</strong>rilen ad’ krş. ÖZTUNA, s. 550.<br />
G28/4 Perde-i nāleleri çıḳsa Ḥüseynīye nʾola / Dili zār itmege ol <strong>ve</strong>ch <strong>ve</strong>ch-i <strong>ve</strong>ch i ḥasendür ḥasendür bāʿis̱<br />
<strong>ve</strong>ch <strong>ve</strong>ch-i <strong>ve</strong>ch <strong>ve</strong>ch i ma maʿā ma<br />
ʿā ʿāş ʿā ş [1] [1] geçim vasıtası ‖ geçinmek için<br />
G355/4 Eşk-i sīm ü çihre-i zerdi yiter <strong>ve</strong>ch <strong>ve</strong>ch-i <strong>ve</strong>ch i ma maʿā ma<br />
ʿā ʿāş ʿā / Bir cihetden ʿāşıḳa dīnār u dirhem gelmesün<br />
<strong>ve</strong>d <strong>ve</strong>dāʿ <strong>ve</strong>d ʿ eylemek [1] [1] <strong>ve</strong>dalaşmak<br />
G82/3 Yola ʿazm itmiş ol ser-keş baña yā Hū dimez bir kez / Çeküp atı başın aġyār ile ṭurmış <strong>ve</strong>d <strong>ve</strong>dāʿ <strong>ve</strong>d ʿ eyler<br />
<strong>ve</strong>’d <strong>ve</strong>’d-du <strong>ve</strong>’d du duʿā du ʿā [1] ‘duamız sizinle beraber’ mektupların sonuna yazılan kalıplaşmış söz<br />
G3/5 Şiʿr ü inşādan murādı ʿāşıḳ-ı bī-çārenüñ / ʿArż-ı iḫlāṣ eylemekdür yāre Bāḳī <strong>ve</strong> <strong>ve</strong>ʾd <strong>ve</strong> <strong>ve</strong>ʾd<br />
ʾd-du ʾd du duʿā du ʿā<br />
<strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fā <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fā<br />
ā [17] [17] bkz. ‘mihr ü <strong>ve</strong>fā’, ‘ehl-i <strong>ve</strong>fā’, ‘erbāb-ı <strong>ve</strong>fā’ md.<br />
G35/4 Eşkāl-i <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fā <strong>ve</strong>f ā resmi ḳabūl itmede ḳalbüñ / Āyīnedür ammā begüm āyīne-i pūlād<br />
G164/1 Çarḫ-ı ġaddārda <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fā <strong>ve</strong>f ā nʾeyler / Kāse-i ser-nigūnda mā nʾeyler<br />
G186/2 Ḳapuñda ḳullara ẓulm ü cefā itme <strong>ve</strong>fā eyle / Benüm şāh-i cihān-tābum kerem eyle <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fā <strong>ve</strong>f ā yigdür<br />
G389/2 Gül gibi pāreledüñ sīnemüzi ʿaşḳ ile līk / Almaduḳ būy-ı <strong>ve</strong>f ef efā ef ā ġonca-i ḫandānuñdan<br />
G6/5 Vef Vefā Vef ummaz cefādan yüz çevürmez Bāḳī ʿāşıḳdur / Niyāz itmek aña cānā yaraşur saña istiġnā<br />
G396/1 Fenāya virdi bülbül zār ile gül-zārı ṭuymazsın / İşitmezsin hezāruñ zārın ey gül zārı ṭuymazsın<br />
G109/6 Rāh-ı <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fāda <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fāda<br />
āda yitüre diyü ġamuñ beni / Ḫūn-āb-ı dīde yollara yir yir nişān ider<br />
G194/2 Bulmadum cāna ġamuñ gibi muvāfıḳ maḥrem / Çoḳ olur yār <strong>ve</strong>lī yār-ı <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fā-dār <strong>ve</strong>f ār olmaz<br />
G297/1 Her cefā kim eyledüñ geldi <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fālar <strong>ve</strong>f ālar bilmiş ol / Rūḥa rāḥatdur ġamuñ cāna ṣafālar bilmiş ol<br />
G517/3 Ṣarf itdi dīde sīm-i sirişkin <strong>ve</strong>fañ <strong>ve</strong>fañ içün / Bilmezlik ile yoḳ yire ḫarc itdi varını<br />
G359/3 İl bezm-i <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fāñ <strong>ve</strong>f āñ içre ṣafālarda <strong>ve</strong>lī ben / Ḳanlar yudarın sāḳī-i hicrānuñ elinden<br />
G22/3 Dil-berüñ ʿahdi bütün ammā <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fās <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fās<br />
āsı ās süst olur / ʿĀşıḳuñ göñli şikeste ʿahd ü peymānı dürüst<br />
G186/4 Dilā bir nev-cevānı sev <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fās <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fās<br />
āsı ās olsun olmasun / Cihānda ʿaşḳsuz olmaḳdan ise mübtelā yigdür<br />
G508/5 Diḳḳatler ile seyr iderüz yāri ser-ā-pā / Görmez mi idük biz de eger olsa <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fās <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fās<br />
āsı ās<br />
G129/6 Maġrūr idüñ <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fās <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fās<br />
āsına ās ına bir şūḫuñ ey göñül / Rüsvāy-ı ʿālem eyledi şimdi cefāyı gör<br />
G335/2 Der-i ümmīdi ḳıldum beste ḫūbānuñ <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fās <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fās<br />
āsından<br />
ından / Görinür sīnede yir yir ser-i mismārdur dāġum<br />
G10/4 Ev<strong>ve</strong>l <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fāya <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fāya<br />
āya vaʿdeler itmişken ey ṣanem / Cevr itdüñ āḫır eylemedüñ vaʿdeye <strong>ve</strong>fā<br />
<strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fā <strong>ve</strong>f<br />
ā resmi resmi [1] [1] <strong>ve</strong>fa duygusu; bkz. ‘resm-i <strong>ve</strong>fā’ md.
Mtl 14 Zaḫm-ı şemşīrüñ <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fā <strong>ve</strong>f ā resmin resmin gidermez sīneden / Āb naḳş-ı ṣūreti maḥv eylemez āyīneden<br />
<strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fāsuz <strong>ve</strong>f<br />
āsuz [1] [1] <strong>ve</strong>fasız güzel<br />
G62/2 Bencileyin günin geçürür āh u vāh ile / Sencileyin <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fāsuz <strong>ve</strong>f<br />
āsuz āsuzı āsuz her kim se<strong>ve</strong>r geçer<br />
<strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fāsuz <strong>ve</strong>f<br />
āsuz güzel güzel [1] [1]<br />
[1]<br />
G382/4 Müşkil belā degül mi <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fāsuz <strong>ve</strong>f āsuz güzel güzel sevüp / Ġuṣṣayla yata derd ü ġam ile uyanasın<br />
<strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fā <strong>ve</strong>f<br />
ā vü vü mihr mihr [1] [1] <strong>ve</strong>fa <strong>ve</strong> aşk<br />
K9/19 Dāġ-ı <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fā <strong>ve</strong>f ā vü vü mihri mihri mihri göñülde şügüfte gül / Tīr-i ḫadengi cān-ı ʿadūda şikeste ḫār<br />
<strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fā <strong>ve</strong>f<br />
ā eylemek eylemek [1] [1] <strong>ve</strong>fa göstermek<br />
G186/2 Ḳapuñda ḳullara ẓulm ü cefā itme <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fā <strong>ve</strong>f ā eyle eyle / Benüm şāh-i cihān-tābum kerem eyle <strong>ve</strong>fā yigdür<br />
<strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fāya <strong>ve</strong>f<br />
āya va vaʿdeler va ʿdeler itmek itmek [1] [1] <strong>ve</strong>fa göstermeye söz <strong>ve</strong>rmek<br />
G10/4 Ev<strong>ve</strong>l <strong>ve</strong>f <strong>ve</strong>fāya <strong>ve</strong>f āya va vaʿdeler va ʿdeler itmi itmişken itmi şken ey ṣanem / Cevr itdüñ āḫır eylemedüñ vaʿdeye <strong>ve</strong>fā<br />
<strong>ve</strong> <strong>ve</strong>ġā <strong>ve</strong> ġā [2] [2] savaş; bkz. ‘rūz-ı <strong>ve</strong>ġā’ md.<br />
M1/VII/6 Vardı peleng-i kūh-ı <strong>ve</strong> <strong>ve</strong>ġā <strong>ve</strong><br />
ġā ġā ḫ˅āb-ı rāḥate / Küh-sār-ı kibriyāda ṭuran nerre şīri gör<br />
K20/22 Dem-i <strong>ve</strong> <strong>ve</strong>ġāda <strong>ve</strong> ġāda çü pāy-i semendi deprense / Sipihre lerze düşer arża irişür zilzāl<br />
<strong>ve</strong>hm <strong>ve</strong>hm <strong>ve</strong>hm [1] [1] [1] şüphe ‖ <strong>ve</strong>s<strong>ve</strong>se, kuruntu; (‘yaḳīn’ karşıtlığında)<br />
K26/15 Nisbet olınsa eger fażlına ẓannum bu kim / Menzil-i <strong>ve</strong>hmdedür muʿteḳad-ı ehl-i yaḳīn<br />
<strong>ve</strong> <strong>ve</strong>ḳār <strong>ve</strong> ḳār [1] [1] şeref, haysiyet<br />
K9/11 ʿİlmi ḳatında baḥre niçün dinile muḥīṭ / Ḥilmi yanında kūha neden nisbet-i <strong>ve</strong> <strong>ve</strong>ḳār <strong>ve</strong><br />
ḳār ḳār<br />
<strong>ve</strong> <strong>ve</strong>ḳḳād <strong>ve</strong> ḳḳād [1] [1] parlak<br />
K18/31 Ṭabʿ-ı <strong>ve</strong> <strong>ve</strong>ḳḳād <strong>ve</strong> <strong>ve</strong>ḳḳād<br />
ḳḳādın ḳḳād ın eger āteş-i raḫşān görse / Ḳızara aḫker-i sūzān nitekim dāne-i nār<br />
<strong>ve</strong>’l <strong>ve</strong>’l-ḥāṣ <strong>ve</strong>’l ḥāṣ ḥāṣıl ḥāṣ ıl [2] sözün kısası<br />
M9/II/3 Gerekmez ʿaḳla yār olmaḳ ḫarābāt ehli <strong>ve</strong> <strong>ve</strong>ʾl <strong>ve</strong> <strong>ve</strong>ʾl<br />
ʾl-ḥāṣ ʾl ḥāṣ ḥāṣıl ḥāṣ ıl<br />
G364/4 Muttaṣıl ġamzeñ geçer bir laḥẓa baḳsañ ḥālüme / ʿĀciz olduḳ dostum <strong>ve</strong> <strong>ve</strong>ʾl <strong>ve</strong> <strong>ve</strong>ʾl<br />
ʾl-ḥāṣ ʾl ḥāṣ ḥāṣıl ḥāṣ ıl ol ġammāzdan<br />
<strong>ve</strong>l <strong>ve</strong>lī <strong>ve</strong>l ī [29] [29] ama, fakat ‖ şöyle ki<br />
K18/50 Puḫtedür ġayrılar eşʿārı <strong>ve</strong>l <strong>ve</strong>lī <strong>ve</strong>l puḫte piyaz / Ḫām ʿanberdür eger ḫām ise de bu eşʿār<br />
K22/7 Rāygān aldum ṣanurdı laʿl u yāḳūtı <strong>ve</strong>l <strong>ve</strong>lī <strong>ve</strong>l ī / Şimdi naḳd altun ṣayar ṭurmış nihāl-i erġavān<br />
M2/IV/5 Niʿmet-i raḥmet-i Raḥmāna yitişdi o <strong>ve</strong>l <strong>ve</strong>lī <strong>ve</strong>l ī / Biz ciger ḫūnı yirüz bunda ciger-ḫūnlar ile<br />
G10/1 Cevr ü cefāña ḳāʾil olurdum <strong>ve</strong>l <strong>ve</strong>lī <strong>ve</strong>l ī şehā / Maḫṣūṣ olaydı ol da cihānda hemān baña<br />
G12/4 Mest ü medhūşam <strong>ve</strong>l <strong>ve</strong>lī <strong>ve</strong>l ī ḥālī mey-i engūrdan / Laʿl-i nābuñ ḥāleti keyfiyyet-i müldür baña<br />
G86/1 Gerçi ġāyet mestdür ol nergis-i ḫūn-rīzler / Ḳatı geçkindür <strong>ve</strong>l <strong>ve</strong>lī <strong>ve</strong>l<br />
ī ol ġamze-i ser-tīzler<br />
G113/6 Bilüñe yoḳ bedel <strong>ve</strong>l <strong>ve</strong>lī <strong>ve</strong>l ī ṣaçuñuñ / Girihin çözseñ ol miyāne deger<br />
G127/2 Ḥarīf-i sādedür sāġar <strong>ve</strong>l <strong>ve</strong>lī <strong>ve</strong>l ī mey ḫūb hem-demdür / Nedīm-i şūḫdur bülbül gül ammā meclis-ārādur<br />
G141/2 Maʿmūre-i derūnı ḫarāb itdi ġam <strong>ve</strong>l <strong>ve</strong>lī <strong>ve</strong>l ī / Maḥrūsa-i maḥabbetüñ ābād olup gider<br />
G142/4 Pūte-i hicrān içinde sīm-tenler ʿaşḳına / Gerçi yanur yaḳılur ʿāşıḳ <strong>ve</strong>l <strong>ve</strong>lī <strong>ve</strong>l ī altun olur<br />
G194/2 Bulmadum cāna ġamuñ gibi muvāfıḳ maḥrem / Çoḳ olur yār <strong>ve</strong>l <strong>ve</strong>lī <strong>ve</strong>l ī yār-ı <strong>ve</strong>fā-dār olmaz<br />
G200/5 Tevbe āsān idi <strong>ve</strong>l <strong>ve</strong>lī <strong>ve</strong>l ī ʿāşıḳ / Bāde-i ḫoş-güvāre ḳatlanmaz<br />
G359/3 İl bezm-i <strong>ve</strong>fāñ içre ṣafālarda <strong>ve</strong>l <strong>ve</strong>lī <strong>ve</strong>l ī ben / Ḳanlar yudarın sāḳī-i hicrānuñ elinden<br />
G379/3 Çīn içre yoḳ ṣaçuñ gibi bir müşk-i ter <strong>ve</strong>l <strong>ve</strong>lī <strong>ve</strong>l ī / Müşgīn ṣaçuñda bulmaġ olur ṣad hezār çīn<br />
G405/1 Ṣabr eyle dilā derdüñi cānāne ṭuyurma / Cān içre nihān eyle <strong>ve</strong>l <strong>ve</strong>lī <strong>ve</strong>l<br />
ī ī cāna ṭuyurma<br />
G420/6 Bāṭıl hemīşe bāṭıl u bīhūdedür <strong>ve</strong>l <strong>ve</strong>lī <strong>ve</strong>l ī / Müşkil budur ki ṣūret-i Ḥaḳdan ẓuhūr ide<br />
1161
G463/2 Ḫaṭ degüldür görinen āb-ı ʿiẕārında <strong>ve</strong>l <strong>ve</strong>lī <strong>ve</strong>l ī / Bī-<strong>ve</strong>fālıḳ o mehüñ kir getürüpdür yüzine<br />
G485/3 Sīm-sīmā serv-bālā meh-liḳālar çoḳ <strong>ve</strong>l <strong>ve</strong>lī <strong>ve</strong>l ī / Kimsede yoḳdur senüñ evżāʿ u eṭvāruñ gibi<br />
G515/3 Şām-ı ġamda meskenüm bir künc-i ẓulmetdür <strong>ve</strong>l <strong>ve</strong>lī <strong>ve</strong>l ī / Şūʿle-i āhum yaḳar her ṣubḥ şemʿ-i ḫā<strong>ve</strong>ri<br />
G530/3 Ḥakīm-i feylesof oldı <strong>ve</strong>l <strong>ve</strong>lī <strong>ve</strong>l ī pīr-i ḫıred olmaz / Muʿallim-ḫāne-i ʿaşḳuñ daḫı ṭıfl-ı nev-āmūzı<br />
G535/3 Zaḫm urdı <strong>ve</strong>l <strong>ve</strong>lī <strong>ve</strong>l ī yaralarum ṣarmadı ol yār / Aġyār işidüp tā dimeye yāre ṣarıldı<br />
K4/10 Egerçi noḳṭadur ṣūretde anlar / Vel Velī Vel maʿnā yüzinde ḫāl-i müşgīn<br />
K5/34 Egerçi pīr-i dānādur göñül fenn-i belāġatda / Vel Velī Vel olmaz deb-istān-ı s̱enāñuñ ṭıfl-ı nā-dānı<br />
G30/5 Kemend-i zülfi ey Bāḳī saña çoḳ bend geçmişdür / Velī sen ġamze-i ḫūn-rīzi cevrin gör geçenden geç<br />
G82/2 Güzeller şevḳıne ṣoḥbetde ṣofī çalġusuz oynar / Vel Velī Vel her bilmeyen eyle ṣanur anı semāʿ eyler<br />
G89/2 ʿĪẕār-ı yāre ay ile yanaşdı zülf-i Hindūsı / Vel el elī el ayrılmadı yanından anuñ bir nice yıldur<br />
G245/3 Ḥużūr-ı pīre yitişdüm egerçi her fende / Vel Velī Vel güzelleri sevmekde iḫtiyārum yoḳ<br />
G335/3 Beni müflis ṣanur gerçi görenler rūy-ı zerdümden / Vel Velī Vel aġ aḳçadur eşküm ḳızıl dīnārdur dāġum<br />
G412/4 Ḳoyup ol zülf-i şeb-dīzi göñül geçmek diler gāhī / Vel Velī Vel görsem yine ḳalmaz ʿinān-ı iḫtiyār elde<br />
<strong>ve</strong>l <strong>ve</strong>līk <strong>ve</strong>l īk [1] [1] fakat, ama, lâkin<br />
G403/8 Baḳī <strong>ve</strong>l <strong>ve</strong>līk <strong>ve</strong>l īk biz felek-i dūn-nevāzdan / Müstaġnīyüz mürüv<strong>ve</strong>t-i şāh-ı kerīm ile<br />
<strong>ve</strong>l <strong>ve</strong>līkin <strong>ve</strong>l īkin [3] [3] fakat, ama, lâkin<br />
K22/10 Gerçi merdāne ṣoyındı girdi meydāne dıraḫt / Geldi ḳış baṣdı <strong>ve</strong>l <strong>ve</strong>līkin <strong>ve</strong>l īkin virmedi aṣlā emān<br />
G246/2 Pür oldı dīdemüz ḫāk-i rehüñle / Es̱er yilden <strong>ve</strong>l <strong>ve</strong>līkin <strong>ve</strong>l<br />
īkin hīç es̱er yoḳ<br />
K21/26 Vel Velīkin Vel īkin āyīne-i ṭabʿ-ı ṣaf<strong>ve</strong>t-āyīnüñ / Bu rūzgārda var ṣūretinde gerd-i melāl<br />
1162<br />
<strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le [5] [5] gürültü ‖ Türk musikisinde usul’ün parçacıklarına ayrılarak vurma şekli;<br />
bkz. ÖZTUNA, s. 550.<br />
K1/36 Eflāke çıḳdı <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le-i <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le i ʿarṣa-i zemīn / İndi zemīne ġulġule-i āsmāniyān<br />
K17/9 Mülk-i süḫanda nevbetümüz çaldı rūzgār / Āfāḳı ṭutdı <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le-i <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le i kūs-ı iştihar<br />
K18/9 Ṣubḥ-dem <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le-i <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le i nevbet-i şāhī mi degül / Ṣavt-ı mürġān-ı ḫoş-elḥān u ṣadā-yı kūh-sār<br />
G202/3 Nevbet-i iştihārumuz bām-ı felekde çalınur / Ġulġule ṣaldı ʿāleme <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le-i <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le i neḳāremüz<br />
G280/2 Ṣīt u ṣadā-yı ʿaşḳuñ ile ṭoldı kāʾināt / Āfāḳı ṭutdı <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le-i <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le i kūs-ı şöhretüñ<br />
<strong>ve</strong>rd <strong>ve</strong>rd [1] [1] gül<br />
G305/5 Dürme yüzüñi ġonca-ṣıfat bañā nāz idüp / Aç <strong>ve</strong>rd <strong>ve</strong>rd-i <strong>ve</strong>rd i bāġ-ı behçeti ey gül-ʿiẕār gül<br />
<strong>ve</strong>rd <strong>ve</strong>rd-i <strong>ve</strong>rd <strong>ve</strong>rd i ter [1] bkz. ‘gül-i ter’ md.<br />
G499/1 Ṭutsa cām-ı bāde-i gül-gūnı <strong>ve</strong>rd <strong>ve</strong>rd-i <strong>ve</strong>rd i ter gibi / Sāʿid-i sāḳī olur şāḫ-ı gül-i aḥmer gibi<br />
<strong>ve</strong>rd <strong>ve</strong>rd-i <strong>ve</strong>rd i ḫa ḫand ḫa ḫand<br />
ndān nd ān [2] bkz. ‘gül-i ḫandān’ md.<br />
K2/9 Ḥamdüliʾllāh viṣāl-i Şeh-i ferḫunde-ḫıṣāl / Ḳalbümüz açdı yine niteki <strong>ve</strong>rd <strong>ve</strong>rd-i <strong>ve</strong>rd i i ḫandān ḫandān<br />
ḫandān<br />
G345/2 Bülbül-i müştāḳuñuñ aġladuġın yār işidüp / Ḫārlarla açılur mı <strong>ve</strong>rd <strong>ve</strong>rd-i <strong>ve</strong>rd i ḫandānum<br />
ḫandānum ḫandānum benüm<br />
<strong>ve</strong>rd <strong>ve</strong>rd-i <strong>ve</strong>rd i ra raʿnā ra<br />
ʿnā [2] [2] [2] bkz. ‘gül-i raʿnā’ md.<br />
G135/1 Ṣafā bezminde şol zerrīn-ḳadeḥ kim ṭolu ṣahbādur / Kenār-ı bāġ-ı ʿişretde açılmış <strong>ve</strong>rd <strong>ve</strong>rd-i <strong>ve</strong>rd i i ra raʿnādur ra<br />
ʿnādur ʿnādur<br />
G430/3 Niçün aġlarsın felekden bilsem ey şeb-nem seni / Çün girürsin her zamān bir <strong>ve</strong>rd <strong>ve</strong>rd-i <strong>ve</strong>rd i i ra raʿnā ra<br />
ʿnā ḳoynına<br />
<strong>ve</strong> <strong>ve</strong>ʾş-şems <strong>ve</strong> şems [1] bkz. ‘sūre-i Ve’ş-Şems’, ‘sūre-i Ve’ş-şemsi Ve’ḍ-ḍuḥā’ md.<br />
G538/5 Cemālüñ muṣḥafını dil-berā gördükçe bu Bāḳī / Oḳur Ve Veʾş-şems Ve şems yüzüñe ḳaşuña sūre-i Nūnı<br />
<strong>ve</strong>z <strong>ve</strong>zāret <strong>ve</strong>z āret [2] [2] <strong>ve</strong>zirlik<br />
K19/56 Mesned-i ṣadr-ı <strong>ve</strong>z <strong>ve</strong>zāretde <strong>ve</strong>z āretde ser-efrāz olasın / Ḳıla teslīm şehenşāh-ı muẓaffer ḫātem<br />
M1/VIII/5 Tedbīri gör ki irmedi kimse ḫayāline / Āṣaf cihāna gelse göreydi <strong>ve</strong>z <strong>ve</strong>zāreti <strong>ve</strong>z āreti
<strong>ve</strong>z <strong>ve</strong>zīr <strong>ve</strong>z īr [2]<br />
G523/1 Şarāb-ı bezm-i ġam ẕevḳın ne mīr ü ne <strong>ve</strong>z <strong>ve</strong>zīr <strong>ve</strong>z īr itdi / Anuñ keyfiyyetin benden süʾāl eyleñ faḳīr itdi<br />
<strong>ve</strong>ziriazam Ali Paşa bağlamında;<br />
K19/16 Göz ḳulaġ oldı ser-ā-ser gözedür āfāḳı / Bulalı ḳurb-i <strong>ve</strong>z <strong>ve</strong>zīr <strong>ve</strong>z<br />
īr īr-i īr şeh-i kiş<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
<strong>ve</strong>z <strong>ve</strong>zīr <strong>ve</strong>z <strong>ve</strong>zīr<br />
īr-i īr i ḫūb ḫūb-siyer ḫūb siyer [1] güzel yüzlü <strong>ve</strong>zir ‖ Kubad Paşa<br />
K20/15 Emīr-i şāh-naẓar dā<strong>ve</strong>r-i bülend-aḫter / Vez Vezīr Vez Vezīr<br />
īr-i īr i ḫūb ḫūb-siyer ḫūb siyer ḫ˅āce-i ḫuceste-ḫıṣāl<br />
<strong>ve</strong>zn <strong>ve</strong>zn <strong>ve</strong>zn itmek itmek [1] [1] [1] tartmak<br />
G39/3 Ayaġuñ tozıyla <strong>ve</strong>zn <strong>ve</strong>zn itmez birin ehl-i naẓar / Ṭopṭolu Yūsuf-liḳālarla bu gün mīzān-ı ʿīd<br />
vil vilāyet vil āyet [1] [1] diyar, ülke, memleket; ‘çemen vilāyeti’, ‘Bedaḫşān vilāyeti’ md.<br />
G51/5 ʿĀşıḳı bī-ṣabr u ārām eyleyüp seyyāḥ ider / Memleket seyr itdürür ʿaşḳuñ vil vilāyet vil āyet gösterür<br />
1. harap (olmak)<br />
vīrān/vī īrān/vī īrān/vīrāne īrān/vī āne [8] bkz. ‘dil-i vīrān’ md.<br />
K2/30 Menzil-i zendeḳa vü mecmaʿ-ı ilḥād olalı / Ṣarṣar-ı ḳahruñ ile ḫıṭṭa-i Īrān vīrān īrān īrān<br />
2. yıkık, harap<br />
K6/11 Şehr-i dārüʾl-mülk-i ʿadlin seyr iden ʿāriflere / Ḫıṭṭa-i maʿmūre-i ʿālem dih-i vīrān īrān gelür<br />
3. virane (hazine bağlamında)<br />
K11/2 Eger taḥṣīl-i derd itdüñse düş kūy-ı ḫarābāta / Seni genc itdiler çünkim muḳīm-i künc-i vīrān īrān īrān ol<br />
G214/2 Dilde şol ʿāşıḳ ki sırr-ı ʿaşḳuñ itmişdür nihān / Gūşe-i vīrānede ānede genc-i firāvān gizlemiş<br />
G115/2 Cān u cenān-ı şeydā birle ten-i ḫarābı / Dīvāneler yataġı vīrānedür īrānedür ṣanurlar<br />
G187/2 Cihāna ṣavt-ı zencīr-i cünūnı ġulġule ṣalmış / Bu gün vir virānelerde<br />
vir<br />
ānelerde ey perī dīvāneler vardur<br />
4. virane ‖ dünya<br />
G136/3 Çarḫuñ ey dil umma bu ṣırça sarāyından s̱ebāt / Kim nice mīrās̱a girmiş ḫāne-i vīrānedür īrānedür<br />
M2/I/2 Menzil-i bār-ı belā kühne-serādur dünyā / Künc-i rāḥat yiri ẓann eyleme bu vīrān īrān īrānı īrān<br />
vīrān īrān eylemek/itmek eylemek/itmek [2] [2] yıkıp dökmek, viraneye çevirmek<br />
G323/4 Menzil-i ʾīş u ṭarāb ḫurrem ü ābād olsun / Yıḳalum zerḳ u riyā deyrini vīrān īrān idelüm<br />
idelüm<br />
G414/6 Göñlümüz maʿmūresin ol ḫusrev-i bī-dād-ger / Mülk-i Īrān ṣandı beñzer ṭurma vīrān īrān itmede<br />
itmede<br />
virmek virmek [37] [37] [37] <strong>ve</strong>rmek ‖ ihsan etmek, bağışlamak<br />
M6/III/2 Naḳd-i revānı bir büt-i zībā-cemāle vir<br />
vir<br />
G21/4 Cümle bīmāra ey ṭabīb anı vir vir vir / Hīç şerbet nemī-resed be-şarāb<br />
K15/1 Cihān bāġına virdi virdi revnaḳ-ı firdevs-i aʿlāyı / Temāşā eyle ṣunʿ-ı Ḥażret-i Bārī Teʿālāyı<br />
M1/VIII/6 Ġayret kemerlerini ḳuşandı ḳılıç gibi / Aldı Ḥiṣārı virdi virdi Ḫudā fetḥ ü nuṣreti<br />
G18/6 Dehri enfāsuñ muʿaṭṭar ḳıldı ey Bāḳī yine / Ṭīb-i ḫāṭır virdi virdi beñzer ol ḫıṭāb-ı müsteṭāb<br />
G20/6 Bāḳīye senden ferāġat virdi virdi ey gerdūn-ı dūn / Südde-i devlet-meʾāb-ı pādişāh-ı kām-yāb<br />
G456/3 Felek cevlān ider bāġ-ı cihānda / Düm-i ṭāvūs naḳşın virdi virdi hāle<br />
G162/8 Virdi Virdi ḥaḳḳ-ı edāyı maʿnāya / Ḳavl-i Bāḳī ki mā-bihiʾl-ḥaḳdur<br />
G495/4 Ḫāl u ḫaṭ milket-i Rūm üstine leşger çekdi / Virdiler Virdiler Virdiler kākül-i müşgīnüñe ser-dārlıġı<br />
G275/5 Yāre ʿarż eyleyemez çihre-i zerdin Bāḳī / Virdügi Virdügi rengi görüñ aña mey-i gül-gūnuñ<br />
G341/2 Ruḫı gül-gūnına ol ġoncanuñ dil mürġını virdüm / Yine bir bülbül-i gūyā gül-i ḫandāne ṭapşurdum<br />
K24/25 Ger ṭoḳınsa nefes-i luṭf u dem-i iḥsānuñ / Gidere dūd-ı kebūdı vire āẕer ẕer sünbül<br />
G541/2 Lebüñüñ şāfiyesi vire vire diyü şāfī cevāb / Bu göñül ḫastesinüñ virdi dürer yā Şāfī<br />
1163
G292/3 Ẕevḳ u şevḳuñ yiridür raḳṣ uralum dest-efşān / Virelüm Virelüm zelzeleye ṭāḳ u revāḳı berü gel<br />
K19/53 Ḫātem-i naẓma bu gün kimse bu ḥükmi viremez viremez / Nice müfsidler ider gerçi müzev<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
G548/1 Nice yıldur deşt-i ġamdur cān-ı maḥzūnuñ yiri / Ey ṣaçı Leylā virildi virildi virildi baña Mecnūnuñ yiri<br />
Mtl 13 Bu devr içinde benem pādişāh-ı mülk-i suḫan / Baña ṣunıldı ḳaṣīde baña virildi virildi ġazel<br />
G505/5 Virildi Virildi cāna ey Bāḳī nigāruñ manṣıb-ı ʿaşḳı / Elifler naʿllerdür sīnede ṭuġrā-yı menşūrı<br />
G408/7 Ḳul olursañ Bāḳıyā ol şāh-ı ʿālī-şāne ol / Kim virilmiş virilmiş ʿizz u devlet dīnine dünyāsına<br />
G431/4 Üstüñe düşmez ne deñlü mest olursa zāhidā / Böyle istiġnā virilmiş virilmiş ʿāşıḳ-ı dürdī-keşe<br />
G290/5 İki cihāna virmedi virmedi bir yār-i sādeyi / Bāḳī esīr-i ḳayd-ı nuḳūş u ṣu<strong>ve</strong>r degül<br />
G258/5 Bir içim ṣu istedi hecrüñde Bāḳī ḫaste-dil / Virmedi Virmedi ḳaṭʿā cevāb aña ṭayandı ḫançerüñ<br />
G278/3 Rez duḫterini virmediler virmediler kimseye ḳaldı / Aġırlıġını almadılar rıṭl-ı girānuñ<br />
G226/5 Bāḳī zamān-ı ʿişret ü hengām-ı ʾīşdur / Virmek Virmek gerek ne ḥālet ise muḳteżā-yı bāġ<br />
G97/4 Zinhār eline āyīne virmeñ virmeñ o kāfirüñ / Zīrā görince ṣūretini büt-perest olur<br />
G73/2 Āşinālıḳ virmeyüp virmeyüp bīgāne resmin ḳullanur / Nāz ider her gördügince bir zamān bilmezlenür<br />
G35/7 Rengīn ider evṣāf-ı ruḫuñ ḫāme-i Bāḳī / Ol ṣūreti virmez virmez ṣanemā naḳşına Bih-zād<br />
G10/3 Bir kez ṭavāfın itmegi biñ ʿömre virmezin virmezin / Ey ḥācī saña Kaʿbe baña kūy-i dil-rübā<br />
G53/2 Zülfüñ ḫamında ḫaddüñi ḫurşīde virmezin virmezin / Şemʿi nʾider şu kimse kʾanuñ şeb-çerāġı var<br />
G187/3 Seg-i kūyuñ sifālin sāġar-ı Cemşīde virmezler virmezler / Ḫarābāt illerinde sākin-i mey-ḫāneler vardur<br />
K25/36 Bu feżāʾil ki saña Bārī Teʿālā virmiş virmiş / İtmeyüpdür daḫı bir nāḳil-i aḥbār iḫbār<br />
K3/3 Göñül naḳdini aldı ʿayyār-ı ġamzeñ / Ġamuñdan virüp virüp cāna dārū-yı hüş-ber<br />
G543/3 Lebin aġyār-ı bed-ḫ˅āhuñ virüp aġzına dişletdi / Dirīġā dostlar meclisde ol meh yine ḳan itdi<br />
K13/10 Ol ki ḫurşīd-i cihān-tāba zekāt-ı zer virür virür / Kāse-gerdān olsa şehrinde meh-i tābān eger<br />
K20/21 Kef-i cevādı pür eyler seḥāb dāmānın / Seḥāb egerçi virür virür dāmen ile vaḳt-i nevāl<br />
M1/VIII/1 Ḳılduḳça Şāh-ı ʿāleme Ḥaḳ fażl u raḥmeti / Virsün Virsün cihānda Ḥażret-i Pāşāya devleti<br />
K4/18 Ḫudā virsün virsün serīr-i salṭanatda / Saʿādet tācı birle ʿizz ü temkīn<br />
vird vird [1] [1] düzenli biçimde okunan ayet <strong>ve</strong>ya dua<br />
G541/2 Lebüñüñ şāfiyesi vire diyü şāfī cevāb / Bu göñül ḫastesinüñ virdi dürer yā Şāfī<br />
vird vird-i vird i zeb zebān zeb<br />
ān ān [1] dilden düşmeyen söz<br />
G278/4 Şol jāle düşen sūsen-i āzāde-<strong>ve</strong>ş ey dil / Dür dişlerinüñ vaṣfı gerek vird vird-i vird i zeb zebānuñ zeb<br />
ānuñ<br />
vi viṣāl vi ṣāl [17] [17] [17] vuslat; bkz. ‘ṣubḥ-ı viṣāl’, ‘naḳd-i viṣāl’ md.<br />
G133/2 Genc-i vi viṣāl vi ṣāl ṭālibini ejdehā-ṣıfat / Ol ḥalḳa ḥalḳa zülf-i ḫam-ender-ḫam öldürür<br />
G503/4 Ser-rişte-i vi viṣā vi viṣā<br />
ṣāl<br />
l daḫı girmedi ele / Baġrum delindi hecr ile dürr ü güher gibi<br />
G45/2 Dem-i vi viṣālde vi ṣālde ḫoşdur yüzüñ görüp ölmek / Bahār günleri olur seḥerde ḫ˅āb leẕīẕ<br />
G87/2 Ten ḫāk-i rehde dīde zülāl-i vi viṣālde vi ṣālde / Cān āteş-i firāḳda ḫāṭır hevādadur<br />
G451/4 Dil mübtelā-yı künc-i ġam-ı fürḳat ü henūz / Ḫāṭır ḫayāl-i ʿişret-i bezm-i vi viṣālde vi ṣālde<br />
K16/5 Sen saġ ol ey vi viṣāli vi ṣāli ḥayāt-ı cihān olan / Ben bu firāḳa döymeyem āḫır ölem gibi<br />
K2/9 Ḥamdüliʾllāh vi viṣāl vi viṣāl<br />
ṣāl-i ṣāl Şeh-i ferḫunde-ḫıṣāl / Ḳalbümüz açdı yine niteki <strong>ve</strong>rd-i ḫandān<br />
G324/2 ʿİşret-i bezm-i vi viṣāl vi viṣāl<br />
ṣāl-i ṣāl yār geldi yāduma / Ġuṣṣa-i dehri ġam-ı devri ferāmūş eyledüm<br />
G219/5 Bu gün Bāḳīye ol āfet vi viṣālin vi ṣālin vaʿdeler ḳılmış / Yalanlar söylemiş miskīni gerçekden inandurmış<br />
M7/V/2 Bulur cām-ı vi viṣālinden vi ṣālinden ölümlü ḫasteler ṣıḥḥat<br />
G157/6 Hāy u hūy-ı ḫānḳāh u naʿre-i mestāneden / Hep vi viṣālüñ vi<br />
ṣālüñ küncidür maḳṣūd ġavġā bundadur<br />
G244/5 Teşne-leb iki gözi āb-ı vi viṣālüñ vi ṣālüñ gözedür / Pister-i ġamda yatur Bāḳī-i bīmār-ı firāḳ<br />
G334/4 Sensüz cināne ḳalmadı meylüm cihān degül / Kūyuñ riyāż-ı ḫuld vi viṣālüñ vi<br />
ṣālüñ yiter naʿīm<br />
1164
G358/6 Bāḳīye ʿişret ü ʾīş itmege hecrüñde yiter / Nāle ney göz yaşı mey fikr-i vi viṣālüñ vi ṣālüñ gül-şen<br />
G442/3 Gör vi viṣālüñ vi ṣālüñ gicesi şevḳ-ı derūnın ʿāşıḳun / Seyr-i deryā ḫūb olur cānā şeb-i meh-tābda<br />
G179/1 Ḫayālüñ ʿāşıḳa eglence besdür / Vi Viṣālüñ Vi ṣālüñ istemek zāʾid he<strong>ve</strong>sdür<br />
G372/2 Viṣālüñ ṣālüñ bezmine tek maḥrem eyle cān-ı maḥrūmı / İçerlerse ḥarāmī gözlerüñ ḳanum ḥelāl olsun<br />
vi viṣāl vi<br />
ṣāl mī<strong>ve</strong>si mī<strong>ve</strong>si [1] [1] vuslat mey<strong>ve</strong>si; bkz. ‘mī<strong>ve</strong>-i vaṣl’, ‘mī<strong>ve</strong>-i viṣāl’ md.<br />
G530/6 Şu ʿāşıḳ kim vi viṣālüñ vi ṣālüñ mī<strong>ve</strong>sinden mī<strong>ve</strong>sinden ārzū eyler / Nihāl-i ḳāmet-i nīzeñ gerek ẕihninde merkūzi<br />
vi viṣāl vi<br />
ṣāl ʿīd ʿīdı ʿīd<br />
ı [1] [1] vuslat bayramı; bkz. ‘ʿīd-ı viṣāl’ md.<br />
G333/4 Dil-i pür-iştiyāḳı tek vi viṣālüñ vi ṣālüñ ʿīd ʿīdına ʿīd<br />
ına irgür / Eger ḳurbān dilerseñ yoluña cānlar fidā ḳıblem<br />
vi viṣāl vi<br />
ṣāl ṣāl ḫ˅ān ḫ˅ānı ḫ˅ān ı [1] vuslat sofrası; bkz. ‘ḫ˅ān-ı viṣāl’, ‘ḫ˅ān-ı vaṣl’ md.<br />
G139/2 Göñül bir nāzük-endāmuñ vi viṣāli vi<br />
ṣāli ḫ˅ān ḫ˅ānın ḫ˅ān ın özler kim / Teni pālūde-i ter gibi degseñ bir zamān ditrer<br />
vi viṣāl vi<br />
ṣāl günleri günleri günleri [1] [1] vuslat günleri; bkz. ‘rūz-ı viṣāl’ md.<br />
G351/5 Yine Bāḳī vi viṣālüñ vi ṣālüñ günlerin günlerin görsün gözüm nūrı / Ġubār-ı āsitānuñ çeşm-i cāna tūtiyā olsun<br />
vu vuḥū vu vuḥū<br />
ḥūş ḥū ş u u ṭuyūr ṭuyūr [1] [1] vahşi hayvan <strong>ve</strong> kuş<br />
K21/11 Nişān-ı pāy-ı vu vuḥū vu vuḥū<br />
ḥūş ḥū ş u ṭuyūr ṭuyūr ṣaḥrāda / Çizildi rīk-i sefīd üzre gūyiyā eşkāl<br />
vur vurġunluk vur ġunluk [1] sevdalılık, tutkunluk<br />
G325/4 Vaz geldi cāna dil-ber tīr-i müjgān urmadan / Añlamışdur ol perī-ṣūret meger vur vurġunluġum<br />
vur vurġunluġum<br />
ġunluġum<br />
vu vuṣlat vu ṣlat [12] bkz. ‘ʿālem-i vuṣlat’ md.<br />
G167/3 Naʿīm-i vu vuṣlat vu vuṣlat<br />
ṣlat añsam dūzaḫ-ı hecre ṣalar cānum / Baña bī-mūcib ol ḳaddi ḳıyāmet çoḳ ʿaẕāb eyler<br />
G477/5 Bāḳī ṣafā-yı Kaʿbe-i vu vuṣlat vu ṣlat murād ise / Saʿy it hemīşe saʿy iden irdi menāzile<br />
G177/5 Görse seyrinde seni bir gice nā-geh Bāḳī / Hep muʿabbirler anı vu vuṣlata vu ṣlata tāʿbīr ideler<br />
G132/4 Gehī vu vuṣlatda vu ṣlatda ʿāşıḳ gāh mehcūr / Bu dünyādur gehī mātem gehī sūr<br />
G298/4 Cān cāna olurduḳ dem-i vu vuṣlatda vu ṣlatda senüñle / Sīnem eger ey rūḥ-ı revān olmasa ḥāʾil<br />
G186/1 Dil-i maḥzūna vu vuṣlatd vu vuṣlatd<br />
ṣlatdan ṣlatd an firāḳ-ı dil-rübā yigdür / Cihānda yār-i ḥādis̱den ḳadīmī āşinā yigdür<br />
G338/4 Cām-ı mey-i ʿişretdür ʿaşḳuñda dil-i pür-ḫūn / Şemʿ-i şeb-i vu vuṣlatdur vu ṣlatdur dāġ-ı dil-i sūzānum<br />
G96/4 Ādāb-ı bezm-i vu vuṣlat vu vuṣlat<br />
ṣlatı ṣlat pervāneden görüñ / Bülbül gibi degül-dürür ol ehl-i ḥāldür<br />
G369/4 Ḫoş ʿādil idi sāḳī-i bezm-i cihān eger / Cām-ı şarāb-ı vu vuṣlat vu vuṣlat<br />
ṣlatı ṣlat almasa ḳanmadın<br />
K2/2 Şād-mān oldı bu gün devr-i kühen-sāl yine / Vu Vuṣlat Vu Vuṣlat<br />
ṣlat-ı ṣlat Yūsuf ile niteki pīr-i Kenʿān<br />
G36/4 Şeş-der-i ġamda zār ḳaldı göñül / Olmadı vu vuṣlatuñ vu ṣlatuñ ḳapusı güşād<br />
G203/5 Ḥarem-i vu vuṣlatuña vu ṣlatuña iẕn-i şerīf olmayıcaḳ / İşigüñ Kaʿbesine Bāḳī-i bī-dil varamaz<br />
vu vuṣlat vu vuṣlat<br />
ṣlat ʿīd ʿīdı ʿīd<br />
ı ı [1] [1] [1] vuslat bayramı; bkz. ‘ʿīd-ı viṣāl’, ‘viṣāl ʿīdı’ md.<br />
G329/6 Vu Vuṣlatuñ Vu ṣlatuñ ʿīd ʿīdına ʿīd<br />
ına irersem eger / Bāde-i laʿlüñ ile ṣavmı ṣıyām<br />
1. varlık<br />
vüc vücūd vüc ūd [15]<br />
M1/VII/2 Pīr-i ʿAzīz-i Mıṣr-ı vüc vücūd vüc ūd itdi intiḳāl / Mīr-i cevān-ı çāpük-i Yūsuf-naẓīri gör<br />
G243/4 Nükte-i sırr-ı vüc vücūd vüc vücūd<br />
ūdı ūd şerḥ ider her berg-i ter / ʿĀrif-i āgāha bu gül-şende besdür bir varaḳ<br />
G421/4 Bāde-i ʿaşḳa vüc vücūd vüc vücūd<br />
ūdı ūd cāmesin rehn itdi Ḳays / Āferīnler ol melāmet bezminüñ ḳallāşına<br />
M3/III/4 Şeb-çerāġ-ı ẓulmet-i ẓulm ol vüc vücūd vüc vücūd<br />
ūd-ı ūd pākdür / Gevherin ḥaḳḳā ki iẓhār itdi kān-ı maʿdelet<br />
G211/3 ʿAşḳuñuñ deryāsına nisbet vüc vücūd vüc vücūd<br />
ūd-ı ūd ı kāʾināt / Mevc-i baḥr-i bī-kerān üzre bir avuç ḫār u ḫas<br />
K8/8 Cihān-ı maʿdelet kān-ı mürüv<strong>ve</strong>t Ḫān Murād ol kim / Vüc Vücūd Vüc Vücūd<br />
ūdı ūd sāye-i luṭf-ı ilāhīdür cihān üzre<br />
K20/42 Benem bu ʿarṣada kim raḫş-ı ṭabʿı depredicek / Vüc Vücūd Vüc Vücūd<br />
ūdı ūd ḫaṣm ola pāmāl olursa Rüstem-i Zāl<br />
K3/9 Vüc Vücūd Vüc Vücūd<br />
ūd-ı ūd şerīfiyle dünyā müşerref / Żamīr-i münīriyle ʿālem münev<strong>ve</strong>r<br />
1165
K14/34 Niyāz it Ḥaḳḳa ey Bāḳī vüc vücūd vüc vücūd<br />
ūdın ūd ın ḥıfẓ ide Bārī / Ḫaṭālardan nigeh-dār olsun ol Dārā-yı devrānı<br />
G193/1 ʿĀlemde ẕerre deñlü degülken vüc vücūdumuz<br />
vüc ūdumuz / Müşkil budur ki ẕerreden artuḳ ḥasūdumuz<br />
2. varlık ‖ benlik<br />
G326/5 Bāḳī nis̱ār-ı ḫāk-i ḳadem ḳıl vüc vücūdum vüc ūdum / Şol günde kim irişe gele müjde-i ḳudūm<br />
G29/5 Vüc Vücūdum Vüc ūdum ḫānesin seyle virür Bāḳī gözüm yaşı / Fenā-yı dār-ı bī-bünyāduma bu āb olur bāʿis̱<br />
3. beden<br />
K8/3 Gören bezm-i maḥabbetde vüc vücūdum vüc ūdum naḫl-i gül ṣandı / Ser-ā-pā tāze dāġumdan bu cism-i nā-tevān üzre<br />
4. kendi<br />
G196/3 Naṣīḥat diñlemez ṭālib olınca şevḳ-i dil ġālib / Vüc Vücūd Vüc Vücūd<br />
ūdın ūd ın şuʿle-i şemʿa ṣalar pervāne ḳatlanmaz<br />
5. var olma<br />
G260/3 Bā‘iŝ cemālüñ oldı cihānuñ ẓuhūrına / Ḫurşīddür bahāne vüc vücūd vüc<br />
ūd ūdına ūd ına gündüzüñ<br />
vüc vücūd vüc ūd iiḳlīmi<br />
i<br />
ḳlīmi [1] [1] varlık ülkesi ‖ dünya<br />
K27/20 Kef-i cūduñ vüc vücūd vüc ūd iiḳlīmine<br />
i<br />
ḳlīmine bir ṭarḥ-ı nev ṣaldı / ʿİmāret buldı luṭfuñla sarāy-ı kühne-i dünyā<br />
vüc vücūd vüc ūd mülki [1] varlık ülkesi<br />
G239/2 Dildür ol baḥr-i ḥaḳīḳatden vüc vücūduñ vüc vücūduñ<br />
ūduñ mülkine / Şol derūnuñ ،‘āleminde mevc uran deryāya baḳ<br />
vüc vücūda vüc ūda gelmemek [2] [2]<br />
1. meydana gelmemek<br />
M1/IV/6 Deryālar itse ʿālemi çeşm-i güher-feşān / Gelmez Gelmez vüc vücūda vüc<br />
ūda sencileyin dürr-i şāh-vār<br />
2. akıllar almamak (vuslat’ın çok pahalıya mal olması bağlamında)<br />
G154/3 Gelmez Gelmez vüc vücūda vüc ūda naḳd-i viṣālüñ taṣavvurı / ʿAşḳuñ metāʿı ḫ˅āceleri çoḳ ziyān çeker<br />
vüc vücūd vüc ūd ḫāki ḫāki [1] [1] varlık toprağı; bkz. ‘ḫāk-i vücūd’ md.<br />
G312/5 Vüc Vücūduñ Vüc ūduñ ḫākini ter ṭut gözün yaşıyla ey Bāḳī / Gül-i gül-zār-ı maʿnā açılur bu āb u gilden bil<br />
vüs vüsʿat vüs ʿat [1] [1] genişlik ‖ bolluk<br />
G348/6 Ġarḳ ider ʿālemleri bir ḳaṭre āb-ı maġfiret / Var ḳıyās it vüs vüsʿat vüs vüsʿat<br />
ʿat-i ʿat deryā-yı raḥmet neydügin<br />
vü vüṣūl vü ṣūl [1] varmak, ermek, ulaşmak<br />
M4/V/1 Menzil-i āsāyiş-i ʿuḳbāya isterseñ vü vüṣūl vü ṣūl<br />
vü vüṣūl vü ṣūl bulmak [2] ulaşmak, erişmek<br />
K2/6 Umaruz kim bulına bulına bulına Kaʿbe-i maḳṣūda vü vüṣūl vü ṣūl / Geçdi çün devlet ile yirlü yirine erkān<br />
G233/5 Bulmadı Bulmadı saʿy ile ser-menzil-i maḳṣūda vü vüṣūl vü ṣūl / Himmet-i merd-i Ḫudā sālike yār olmayıcaḳ<br />
1166
ya/y ya/yā ya/y ā [20 [20] [20<br />
Y<br />
1. anlamı güçlendiren ek (özellikle çekimli fiillerden sonra)<br />
K1/28 Cān olmayaydı ol dehen ey şūḫ-ı dil-sitān / Niçün olurdı cān gibi ya dīdeden nihān<br />
G283/1 Kim çeker yasını ey dil o kemān-ebrūnuñ / Kim görür ya tozını ol ḫaṭ-ı ʿanber-būnuñ<br />
G407/3 Ḫūn-ı düşmenden mi rengīn oldı ol yalıñ ḳılıç / ʿAks-i āteş düşdi ya ya āyīne-i ruḫsārına<br />
G407/4 Āteş-i rezm içre ya ya āhendür oldı āl reng / Ceng āl ister belī kār-ı ẓafer-kirdārına<br />
G422/6 Ḳafes-i ġamda nʾola ḳaldum ise ṭūṭī-vār / Vaṣf-ı laʿlüñ hele aġzumda ya şekker yirine<br />
G448/3 Meger ḫ˅ān-ı melāḥatde gümişden bir ṭabaḳdur ol / Açılmış aḳ güldür ya ya leṭāfet gül-sitānında<br />
G506/6 Bu şikāyet nedür inṣāf idelüm ey Bāḳī / Sen ṣafāsın süresin il mi çeker ya ya ġamını<br />
2. yahut, <strong>ve</strong>ya<br />
K20/6 Elinde muṭrıb-ı çarḫuñ ya ya ḳurs-ı meh defdür / Kenāresi görinür pūlınuñ mis̱āl-i hilāl<br />
G120/4 Aġzuñ içre diş midür ya ya ġonca içre jāle mi / Kevkeb-i dürrī midür ya ya lüʾlū-yı lālā mıdur<br />
K25/3 Ḳamerüñ altına yā ā ṣafḥa-i eflāk üzre / Rā yazupdur ḳalem-i ṣunʿ-ı Celīl ü Cebbār<br />
G123/1 Şāḫ-ı gülde jāle düşmiş ġonca-i raʿnā mıdur / Şāh elinde yā ā muraṣṣaʿ sāġar-ı ṣahbā mıdur<br />
G333/3 Ḫayāl-i ḫāl-i ruḫsāruñ yoġ anuñ çünki göñlinde / Ne baṣdı baġrına seng-i siyāhı Kaʿbe yā ā ḳıblem<br />
K23/6 Yā ā nāḫunı görindi felek bir pelengdür / Kʾolmışdur aña ḳulle-i kūh-ı cefā maḳām<br />
K23/7 Yā ā ā defter-i sipihrde reʾy-i resīddür / Deyn-i ṣıyāmı ḫalḳ edā itdiler tamām<br />
G105/1 ʿĀşıḳlara çün derd ü belā ẕevḳ u ṣafādur / Yā ā ẕevḳ u ṣafā derdine düşmek ne belādur<br />
G123/3 Mevc urur bād-ı seḥerden sebze-i ter mi ʿaceb / Yā ā bisāṭ-ı bezm-i ʿīş olmış yeşil ḫārā mıdur<br />
Mtl 1 Ḳaysı cennet mī<strong>ve</strong>si laʿl-i şeker-bārıca bar / Yā ā gül-istān sebzesi ol ḫaṭṭ-ı jengārıca bar<br />
3. yay<br />
G283/1 Kim çeker yasını yasını yasını ey dil o kemān-ebrūnuñ / Kim görür ya tozını ol ḫaṭ-ı ʿanber-būnuñ<br />
4. ey!<br />
G21/2 Ola kim bāb-ı mey-gede açıla / Diyelüm yā ā Müfettiḥeʾl-ebvāb<br />
G541/2 Lebüñüñ şāfiyesi vire diyü şāfī cevāb / Bu göñül ḫastesinüñ virdi dürer yā ā Şāfī<br />
ya…ya ya…ya ya…ya [3 [3] [3<br />
K20/9 Ya Ya cām-ı ʿişret-i Dārā ya ya tāc-ı Kisrādur / Ṭolaşdurur bu cihānı sipihr olup dellāl<br />
K20/11 Ya Ya nūndur görinür āḫırında Şaʿbānuñ / Ya rādur ol Ramażān ev<strong>ve</strong>line olmış dāl<br />
G478/3 Yā ā terk-i nām u neng it yā ā ʿaşḳı ḳo göñül gel / Neng ile nām ṣıġmaz ʿaşḳ ile bir arada<br />
ya ya ne! ne! [3]<br />
[3]<br />
G106/1 Cānāne cefā ḳılsa nʾola cāna ṣafādur / Aġyār elemin çekdügümüz ya ne belādur<br />
G361/5 Yanup yaḳılmaġ ister kimse yoḳ yanuñca ey Bāḳī / Ḥadīŝ-i ‘aşḳ-ı ‘ālem-sūz-ı yāri ya ya ne ne ne söylersin<br />
G221/3 Sīm-i eşküñ yolına ḫārc eylemekden aġlama / Yā ā nedür nedür ey ʿāşıḳ-ı şūrīde dünyādan ġaraż<br />
1167
1168<br />
ya ya andadur andadur ya ya bundadur bundadur bundadur [1] [1] ya ondadır ya bundadır; yüzük oyunu 26 ; bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong><br />
İZAHI, s. 467. (‘yüzük oyunu’ md.)<br />
G157/4 Zülfüñ el bir eyleyüp ṭurrañla pinhān itdiler / Ḫātem-i dil ḥāṣılı ya ya andadur andadur ya ya bundadur bundadur<br />
bundadur<br />
ya ya eylemek eylemek [1] [1] yaya çevirmek ‖ iki büklüm etmek<br />
G475/4 Oḳ gibi ṭoġruyam atma beni yābāne şehā / Ḳāmetüm hecr ile ya ya eyleme eyleme iḥsān eyle<br />
yasını yasını çekmek çekmek [1] [1] yasını tutmak ‖ yayını çekmek<br />
G283/1 Kim çeker yasını ey dil o kemān-ebrūnuñ / Kim görür ya tozını ol ḫaṭ-ı ʿanber-būnuñ<br />
yā ā Hū<br />
Hū [5]<br />
[5]<br />
1. Allaha ısmarladık!<br />
G82/3 Yola ʿazm itmiş ol ser-keş baña yā ā Hū Hū dimez bir kez / Çeküp atı başın aġyār ile ṭurmış <strong>ve</strong>dāʿ eyler<br />
G184/2 Götürüp ayaġı rindān-ı selef kes̱retden / Çekdiler cām-ı fenāyı bize yā ā Hū Hū didiler<br />
G444/5 Semend-i ṭabʿa süvār oldı ʿazm ider Bāḳī / Belāġat ehline yā ā Hū Hū göñüller alçaḳda<br />
2. çekilmek; ‘Yâ hû’ demek bir şeyin sona erdiğine de işaret sayılır <strong>ve</strong> ‘Artık bu işe yâ hû dedik’<br />
denir. Bkz. TASAVVUFTAN DİLİMİZE, s. 153-154.<br />
G533/3 Şevḳ u ẕevḳ ehli çekildi biz daḫı yā ā Hū Hū didük / Ẕevḳi gitdi ʿālemüñ ehl-i meẕāḳı ḳalmadı<br />
3. yâ hû! (ay yüzlü güzele duyulan hayranlıktan dolayı)<br />
G402/1 Cihānuñ göñlin aldı evc-i istiġnāda bir meh-rū / ʿAceb mi çıḳsa her yirden sipihre naʿre-i yā ā Hū<br />
Hū<br />
ya ya ḫod/yā ḫod/yā ḫod ḫod [6] [6] yahut, <strong>ve</strong>ya<br />
K23/9 Behrām eline ḫançer alup ḳaṣd ider ya ya ḫod ḫod / Aʿdā-yı dīn ü düşmen-i İslāma intiḳām<br />
K23/19 Şemşīr-i ihtimāmına nisbet kelīl ü künd / Ger tīġ-i Ḳahramān ola ya ya ḫod ḫod hüsām-ı Sām<br />
G407/5 Ceng meydānında yā ā ḫod ḫod ḳırmızı dībā geyer / Rezm-gāhuñ tā mehābet göstere küffārına<br />
K4/7 Ya a ḫod ḫod zībā ter ü tāze benefşe / Der-āġūş eylemiş gül-berg-i nesrīn<br />
Kt12/1 Geydügüñ eski püski şol ḳapamañ / Ḳotan mı bilmezin yā ā ḫod ḫod boġası<br />
G398/9 Ya Ya ḫod ḫod ḫod bir nev-ḫaṭ aʿlā dil-rübādur / İki mıṣrāʿ olupdur aña ebrū<br />
yā ā Rab Rab [4]<br />
[4]<br />
K4/12 Ne deryādur bu şiʿrüñ baḥri yā ā ā Rab Rab / Ki andan kāʾināt olmış güher-çīn<br />
G523/4 Cevānlıḳ ʿālemi gitdi ne vaḳtin ṭoġrılam yā ā Rab Rab / Egildüm bār-ı ʿaşḳ-ı yār ḳaddüm bükdi pīr itdi<br />
M1/VIII/8 Yā ā Rab Rab kemāl-i luṭfuña ḳaldı senüñ hemān / Pāşā ḳuluñ cihānda tamām itdi ḫidmeti<br />
G69/2 Cān laʿlin eyler ārzū yār içmek ister ḳanumı / Yā ā Rab Rab ne vādīdür bu kim cān teşne cānān teşnedür<br />
yā ā ā Rabbi Rabbi [1]<br />
[1]<br />
G247/5 Żāyiʿ ola mı bunca belā dünyede Bāḳī / Yā ā Rabbi Rabbi Rabbi naṣīb ola mı dil-dāra ṣarılmaḳ<br />
yab yabān yab ān [1] [1] yabanî<br />
K9/16 Şīr-i jeyāna pençe ṣalar gāh-ı ḫışm u kīn / Bebr-i yab yabāna yab<br />
āna ḳarşu varur vaḳt-i kār-zār<br />
yābāna ābāna atmak atmak [4] [4] karavana atmak (okçuluk terimi) ‖ dışarı atmak (merkez karşıtlığında) ‖<br />
dikkate almamak, itibar etmemek, hiçe saymak; bkz. TS. C. VI, s. 4179; AKSOYAK, s. 93.<br />
M9/III/1 Beni ol ḳaşı ya ger atmasa atmasa yyābāna<br />
y yābāna<br />
ābāna tīr-āsā<br />
G398/5 Ṭaḳılur saña ḫançer gibi egri / Atılur Atılur oḳ gibi yābāne ābāne ṭoġru<br />
G471/3 Kīşden çoḳ çıḳarduñ ey ḳaşı ya / Oḳ gibi bāri atma atma yyābāne<br />
y ābāne<br />
26 Cemal Kurnaz, age. s. 18-27.
G475/4 Oḳ gibi ṭoġruyam atma atma beni yābāne ābāne şehā / Ḳāmetüm hecr ile ya eyleme iḥsān eyle<br />
yābāne ābāne ssöylemek<br />
s öylemek [1] [1] saçma şeyler söylemek, sayıklayıp durmak; bkz. TS. C. VI, s. 4180.<br />
G361/2 Varup Mecnūn gibi āhuñ kemendin ṣalma ṣaḥrāya / Ol āhū saña ṣayd olmaz ،ʿabeŝ yābāne ābāne söylersin<br />
söylersin<br />
yād ād [6] [6] hatır, hatıra ‖ hayal<br />
G459/3 ʿİẕāruñ yād ād ādı ād bir rengīn laṭīfe / Dehānuñ ẕikri bir şīrīn ḥikāye<br />
G322/3 Ne meclis içre nūş-ı cām idersem yād ād ād-ı ād ı laʿlüñle / O bezm ehlinde ḳalmaz cürʿadan ġayrı ayaḳdaşum<br />
G338/3 Yād ād ād-ı ād ser-i zülfüñle gül-zār-ı dil ü cānda / Sünbüller ider peydā efkār-ı perīşānum<br />
M9/II/1 Leb-i mey-gūn-ı sāḳī yād ād ādına ād ına cūş eyleyüp ey dil<br />
G354/4 Ḳāmetüñ yād ād ādına ād ına bir āh ideyin kim dūdı / Gül-şen-i ʿaşḳuña bir serv-i ḫırāmān olsun<br />
G388/2 Nāle ḳılsun ḳāmetüñ yād ād ādına ād ına mürġ-i ḫoş-nevā / Rāstdan bir naġme-i dil-keş ser-āġāz eylesün<br />
yād ād ād-ı ād ı leb [3]<br />
bkz. ‘lebi yādı’ md.<br />
M5/III/1 ʿĀşıḳa yād ād ād-ı ād ı lebüñ cām-ı şarāb-ı dil-güşā<br />
G242/3 Yād ād ād-ı ād ı lebüñle ʿişret içün būstānlara / Allāh çekildi bāde-i gül-gūn ḳabaḳ ḳabaḳ<br />
G357/3 Yād ād ād-ı ād ı lebüñle cām-ı mey-i laʿl-fām içün / Kūy-ı muġānı geşt iderin ḫāne ḫāne ben<br />
yād ād ād eylemek/itmek eylemek/itmek [12] [12] hatırlamak, anmak<br />
G8/5 Leblerin yād ād eylese eylese yāruñ lisān-ı ḥāl ile / Naḳl ider şīrīn ḥikāyet ġonca-i rengīn-edā<br />
G37/2 Beni yād ād eyledüñ eyledüñ iḥyā itdüñ / Öldiler gitdiler ammā ḥussād<br />
G54/2 Daḫı Cemşīdi yād ād eyler eyler gözinden ḳan döker meclis / Mey-i gül-gūn sirişki cām çeşm-i ḫūn-feşānıdur<br />
G184/3 Nāfeye beñzedicek ḫālüñi erbāb-ı naẓar / Nergis-i mestüñi yād ād eyleyüp eyleyüp āhū didiler<br />
G350/2 Ne yād ād eyle eyle geçen cevrin ne yaşuñdan dem ur hergiz / Ne fikr-i mā-meżā olsun ne ẕikr-i mā-cerā olsun<br />
G355/5 Ġuṣṣamuz yād ād eyleyüp eyleyüp eyleyüp yanında bārī dostlar / Adumuz añmañ mübārek ḫāṭıra ġam gelmesün<br />
Kt20/1 ʿĀḳil odur kim cihānda yād ād idüp idüp ʿiṣyānını / Dūd-ı āhından dem-ā-dem gözlerin nem-nāk ide<br />
M1/V/4 Gāhī ḥicāb-ı ebre girür ḫusrevā felek / Yād ād eyledükçe eyledükçe luṭfuñı terler ḥicābdan<br />
M1/V/7 Yād ād eylesün eylesün hünerlerüñi ḳanlar aġlasun / Tīġuñ boyınca ḳaraya batsun ḳırābdan<br />
M2/II/8 Aġlañ ey ḫayl-i yetīmān u ġarīban aġlañ / Yād ād idüp idüp niʿmet-i Sulṭānı firāvān aġlañ<br />
G41/3 Dil ceres gibi Ḥicāz-ı kūyuñ / Yād ād idüp idüp ṭurmadın eyler feryād<br />
G374/1 Yād ād ider ider ider lebleri yanında nebātuñ adın / Var ise bilmez o şīrīn-dehen aġzı dadın<br />
yād ād ḳılmak ılmak [1] [1] (adını) anmak, zikretmek<br />
G37/1 Leb-i ḫandānuñ ile ḳılduñ ılduñ ılduñ yād ād ād / Eyledüñ mürdelerüñ rūḥını şād<br />
yād ād ol olınmak ol ınmak [1] [1] (adı) anılmak, zikredilmek<br />
G484/6 Añarlar devlet-i şāh-ı cihānda nāmuñ ey Bāḳī / Süleymān yād ād ād ol olındu ol olındu<br />
ınduḳça ındu ḳça bile meẕkūr olur mūrı<br />
yāda āda āda gelmek gelmek [2] [2] hatıra gelmek, akla gelmek<br />
G286/5 Ẕikr-i ḥüsn ü vaṣf-ı ruḫsāruñla herkes āşinā / Yāda āda gelmez gelmez ruḫlaruñ devrinde ammā nām-ı gül<br />
G324/2 ʿİşret-i bezm-i viṣāl-i yār geldi geldi geldi yāduma āduma / Ġuṣṣa-i dehri ġam-ı devri ferāmūş eyledüm<br />
yādgār ādgār ādgār [5]<br />
[5]<br />
1. armağan, hediye<br />
G200/8 Sözi vāʿiẓ dırāz ider ʿārif / Ol aṣıl yādgāre ādgāre ḳatlanmaz<br />
G305/2 Gün ṭoġdı ṣanma penbe-i ṣubḥ ile nev-bahār / Urdı Urdı sipihr saḳfına bir yādgār ādgār gül<br />
G429/2 Dürdi bisāṭ-ı ʿīşı ḳodı yyādg<br />
y yādg<br />
ādgār ādg ār gül / Rengin şarāb-ı nābda būyın gül-ābda<br />
2. hatıra<br />
G122/7 Baḳ sāġar-ı şikeste-i pür-ḫūn-ı lāleye / Cemşīdden nişāne ḳalan yādgār ādgār ādgārı ādgār gör<br />
1169
G99/6 Çeşm ü çerāġ-ı merdüm-i ṣāḥib-naẓar yiter / Cām-ı şarāb-ı nāb ki Cem yādgār ādgār ādgārıdur ādgār ıdur<br />
1. yağmak<br />
ya yaġmak ya ġmak [4] [4] bkz. ‘bārān yaġmak’ md.<br />
G111/2 Ebr-i bahār-ı ḥüsndür ol zülf-i müşg-bār / Ya Yaġd Ya Yaġd<br />
ġdı ġd ı ʿiẕārı bāġına ḫaṭ ṣanma zinhār<br />
G19/2 Dūd-ı āhum ruḫuñ hevāsıyıla / Ebr olur ya yaġdurur ya ġdurur cihāna gül-āb<br />
K13/8 Lā-cerem bir gün zemīn-i ḫuşk olur deryā-yı Nīl / Menbaʿından ya yaġmasa ya ġmasa bir nice dem bārān ārān eger<br />
2. yağmak ‖ yağmalamak, talan etmek<br />
K18/5 Leşger-i ebr çemen mülkine aḳın ṣaldı / Ṭurma ya yaġmada ya ġmada yine niteki yaġı Tātār<br />
1170<br />
ya yaġı ya ı TTātār<br />
T<br />
ātār ātār [1] Yağma Tatarı; bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 434. (‘Tatar’ md.) ‖<br />
düşman Tatar; ‘yaġı’nın ‘düşman’ anlamı için bkz. TS. C. VI, s. 4194-95.<br />
K18/5 Leşger-i ebr çemen mülkine aḳın ṣaldı / Ṭurma yaġmada yine niteki ya yaġı ya ı TTātār<br />
T<br />
ātār<br />
ya yaġmā ya ġmā [2] [2] bazı savaşlardan sonra askerlerin o şehiri yağmalaması, mallardan<br />
istediklerinin alması; ayrıca bkz. ‘ḫ˅ān-ı yaġmā’ md.<br />
G221/5 Bāḳıyā dil mülkini dil-ber niçün tārāc ider / Pādişāh olan nedür şehrini ya yaġmādan ya<br />
ġmādan ġaraż<br />
G257/2 Metāʿ-ı zühd ü riyā varmasun mı ya yaġmāya ya ġmāya / Çemen diyārına leşger çeken bahārı görüñ<br />
ya yaġmā ya<br />
ġmā eylemek eylemek [1] [1] yağmalamak, talan etmek<br />
G242/2 ʿAşḳuñ yolında bulmadı dil emn ü rāḥatı / Tātār-ı ġamzeñ eyledi eyledi ya yaġmā ya ġmā ḳonaḳ ḳonaḳ<br />
ya yaḫ ya ḫ [5] [5] buz<br />
G103/2 Ṣaḥn-ı çemende şöyle ḳırıldı zücāc-ı ya yaḫ ya / Seng-i felāḫan urdı meger aña lāleler<br />
K21/7 Pür oldı şāḫları üzre ya yaḫdan ya yaḫdan<br />
ḫdan āyīneler / Ġarīb ṣūrete girdi bu faṣl içinde ġazāl<br />
Kt2/2 Bilmeyen anı ṣandı kim ya yaḫdur ya ḫdur / İlişüpdür kenārına bāmuñ<br />
K25/13 Ḳodı bir pāre ya yaḫı ya ṭās-ı zer-endūda felek / Ṣıvara tā Ramażān teşnelerin saḳḳā-vār<br />
K21/6 Cihānı berf ile ya yaḫ ya ḫ ṭutdı ḳış ḳıyāmetdür / ʿAceb mi yir yüzine çıḳsa hep defāʾin-i māl<br />
ya yaḫşı ya şı [2] iyi, güzel; bkz. TS. C. VI, s. 4209-12.<br />
G281/6 Bāḳī şarāb-ı ʿaşḳ ile rüsvāy olup gezer / Anı gerekse ya yaḫşı ya şı gerekse yaman ṭutuñ<br />
G39/5 Sāḳıyā rıṭl-ı girān eksük gerekmez aradan / Ya Yaḫşı Ya şı aġırlanmaḳ ister ḥāṣılı mihmān-ı ʿīd<br />
ya yaḳa ya<br />
ḳa al alınmamak<br />
al ınmamak [1] [1] yakasını kurtaramamak<br />
G11/4 Dest-i miḥnetden alınmaya alınmaya ya yaḳam ya ḳam / Ger olursa iki ʿālem bir yaña<br />
ya yaḳas ya<br />
ḳas ḳasını ḳas ını ḳurtaramamak<br />
ḳurtaramamak ḳurtaramamak [1] [1] [1] sıyrılamamak, kurtulamamak<br />
G203/1 Gerçi dil ṭurrañ elinden ya yaḳas ya yaḳas<br />
ḳasın ḳas ın ḳurtaramaz / Ruḫuña meyl idene zülf-i siyāh el ḳaramaz<br />
ya yaḳas ya<br />
ḳas ḳası ḳas ı ççāk<br />
ç<br />
āk eylemek<br />
eylemek<br />
[4] [4] yaka yırtmak, üzüntüyle gömleğin yakasını parçalamak<br />
G188/1 Mest olup ʿāşıḳ-ı rüsvā ya yaḳas ya yaḳas<br />
ḳasın ḳas ın ççāk<br />
ç āk eyler / Düşüben kūy-ı ḫarābāta özin ḫāk eyler<br />
G461/2 Maṭlaʿından ṣubḥ-dem gün ṭoġdı ṣanurlar ḳaçan / Āfitāb-ı ḥüsne pīrāhen ya yaḳas ya<br />
ḳas ḳasın ḳas ın şar şarḳ şar ḳ ide<br />
ide<br />
G188/5 Görüp aġyāruñ elinde ayaġın dil-dāruñ / Bāḳī ġamdan çeküben ya yaḳas ya<br />
ḳas ḳasını ḳas ını ççāk<br />
ç āk eyler<br />
G320/2 Ya Yaḳam Ya ḳam çāk çāk eyledüm eyledüm ʿaşḳuñ yolında dāġ-ı sīnemde / İçinden gene peydā oldı bir künc-i ḫarāb açdum<br />
ya yaḳas ya<br />
ḳas ḳası ḳas ı ççāk<br />
ç<br />
āk olmak olmak [2] [2] yakası yırtılmak<br />
G359/1 Çāk āk old oldı old ı ya yaḳam ya<br />
ḳam cevr-i firāvānuñ elinden / Ṣad-pāre iken dāmen-i dil anuñ elinden<br />
G330/3 Nʾola ṣabrum ya yaḳas ya yaḳas<br />
ḳası ḳas ı ççāk<br />
ç<br />
āk olsa olsa / Mest ü medhūş-ı cām-ı hicrānem<br />
ya yaḳında ya ında [1] [1] yakınlarda, yakın bir gelecekte<br />
G171/1 Ālāyiş-i dünyādan el çekmege niyyet var / Ya Yaḳında Ya ında ʿadem dirler bir şehre ʿazīmet var
ya yaḳīn ya ḳīn gelmek gelmek [1] [1] yaklaşmak<br />
G423/6 Rūz-ı şekk irdi ya yaḳīn ya ḳīn geldi geldi meh-i rūze yine / Bādeden reng-peẕīr olsa gerek seccāde<br />
ya yaḳīn ya ḳīn itmek itmek [1] [1] yaklaşmak, yanına varmak<br />
G529/5 Ḫāṣiyyet ile yāre ya yaḳīn ya ḳīn itmek itmek içündür / Bāḳī ki biraz ḳanlu elifler ḳola yazdı<br />
ya yaḳla ya yaḳla<br />
ḳlaşmak ḳla şmak [5]<br />
K25/10 Ḳara ya yaḳla ya yaḳla<br />
ḳlaşdı ḳlaşdı<br />
şdı şeb irdi diyü keştī-i hilāl / Bād-bān açmış ider sürʿat ile ʿazm-i kenār<br />
M2/III/1 ʿĪd ya yaḳla ya yaḳla<br />
ḳlaşdı ḳla şdı döşensün yine ḳaṣr u dīvān / Çıḳup eyvān-ı saʿādetde buyursun Sulṭān<br />
G410/5 ʿĪd ya yaḳla ya yaḳla<br />
ḳlaşdı ḳla şdı ṣalıncaġa binüp ṣalına mı / Yine ol Yūsuf-ı s̱ānī gire mi mīzāne<br />
G508/2 Menʿ eyler imiş mesʾele-i ʿaşḳı müderris / Ey ḫ˅āce anuñ var ise ya yaḳla ya<br />
ḳla ḳlaşdı ḳla şdı ḳażāsı<br />
G403/2 Ya Yaḳla Ya Yaḳla<br />
ḳlaşdı ḳla şdı ol ki bād ola enfās-ı ʿĪsevī / Şāḫ-ı gül ide baḥs̱ dıraḫt-ı Kelīm ile<br />
1. yakmak<br />
ya yaḳmak ya ḳmak [40] [40]<br />
[40]<br />
G17/5 Maḥabbet dāġı yaḳ sīneñde ferr-i devlet isterseñ / Bilürsin olmaz ey Bāḳī saʿādet-baḫş her kevkeb<br />
G466/3 Būy-ı müşgīn-i bahār irdi dimāġ-ı dehre / Ya Yaḳal Ya Yaḳal<br />
ḳalı ḳal dāmen-i küh-sārda micmer lāle<br />
G197/5 Ya Yaḳamaz Ya ḳamaz bedr-i āfitāb-ı sitem / Bir yüce bār-gāha mensūbuz<br />
G279/3 Ya Yaḳan Ya Yaḳan<br />
ḳan āb üzre āteş ṣanmañuz keştī-i ṣahbāyı / Şuʿāʿ-i tīġ-i ḳahrından ṭutışdı Şeh Süleymānuñ<br />
G227/1 Sīnesine ya yaḳmada ya ḳmada şemʿ-i ruḫuñ şevḳ ile dāġ / Māh-ı en<strong>ve</strong>r mihr-i ʿālem-tābdan yaḳar çerāġ<br />
G512/3 Gerçi şevḳ ehli geçer şemʿ-i şeb-efrūz ammā / Şevḳ pervānededür kʾoda ya yaḳa ya yaḳa<br />
ḳar ḳa bāl ü peri<br />
G27/4 Ya Yaḳarlar Ya ḳarlar hep fetīl-i dāġ olur destār ile cāme / Budur abdāllar ʿaşḳuñda ʿuryān olmaġa bāʿis̱<br />
G384/4 O mehüñ şevḳına yir yir ya yaḳay ya yaḳay<br />
ḳayın ḳay ın nice fetīl / Sīnemüñ dāġların şekl-i S̱üreyyā göresin<br />
K7/14 Lāle hā<strong>ve</strong>n ya yaḳd ya yaḳd<br />
ḳdı ḳd sūsen āsmānīler yine / Şāh-ı gül taḫt-ı zümürrüd üzre seyrān eyledi<br />
G248/4 Hele ey lāle-i sīr-āb-ı çemen-zār-ı cefā / Baġrumuz ya yaḳd ya<br />
ḳd ḳdı ḳd senüñ ḥasret-i ḫāl-i dehenüñ<br />
G290/3 Pervānedür ki ya yaḳd ya yaḳd<br />
ḳdı ḳd perin şemʿ-i āhuma / Farḳ-ı felekde münḫasif olmış ḳamer degül<br />
G225/3 Ya Yaḳd Ya Yaḳd<br />
ḳdı ḳd nār-ı fürḳat-i şehd-i lebüñ cān riştesin / Aḳıdursam ṭāñ degül şemʿ-i şeb-ārā gibi demʿ<br />
G227/4 Māh-ı çarḫ üzre nedür bilmek dilerseñ ol sevād / Ya Yaḳd Ya Yaḳd<br />
ḳdı ḳd yāre ṣunmaġa devrān turunç üstine dāġ<br />
G464/7 Ṭolaşaldan ruḫı şemʿine dil-i ser-geşte / Ya Yaḳd Ya Yaḳd<br />
ḳdı ḳd pervāne-ṣıfat bāl ü peri döne döne<br />
G117/5 Bāḳıyā ḳılsun muʿaṭṭar bezm-i āfāḳı nesīm / Pādişāhuñ micmer-i ʿadlinde ṣandal ya yaḳd ya yaḳd<br />
ḳdılar<br />
ılar<br />
K7/13 Ya Yaḳd Ya Yaḳd<br />
ḳdılar ḳd ılar nergisleri eṭrāfa ṣaçıldı şirār / Bād āteş-bāzlar gibi gül-efşān eyledi<br />
G227/1 Sīnesine ya yaḳmada ya ḳmada şemʿ-i ruḫuñ şevḳ ile dāġ / Māh-ı en<strong>ve</strong>r mihr-i ʿālem-tābdan yaḳar çerāġ<br />
G117/3 Raḫt u baḫtın zevraḳuñ ḫışm āteşine ya yaḳmaġa ya ḳmaġa / Vardılar ġammāzlar şāh-ı cihāna çaḳdılar<br />
G293/4 Gördüm ol çeşm ü çerāġ-ı cānı şevḳum var yine / Şemʿ-i ʿaşḳa ya yaḳmaġa ya ḳmaġa pervāne-āsā perr ü bāl<br />
G516/1 Görinmez dāġdan cismüm ser-ā-pāy / Beni ya yaḳmaġa ya ḳmaġa cānā ḳalmadı cāy<br />
G391/3 Ḫayāl-i şemʿ-i ruḫsāruñ ḳo yansun ḫāne-i dilde / Perin ol şemʿa ya yaḳup ya yaḳup<br />
ḳup şevḳ ile pervāneler dönsün<br />
2. tutuşturmak<br />
M7/II/1 Çerāġın şemʿ-i dāġumdan ya yaḳar ya ḳar ḫurşīd-i ʿālem-gerd<br />
G54/6 Çerāġı māh-ı en<strong>ve</strong>rden ya yaḳar ya ḳar ol ʿārıż u gerden / Girībānuñ senüñ bezm-i leṭāfet şemʿ-dānıdur<br />
G515/3 Şām-ı ġamda meskenüm bir künc-i ẓulmetdür <strong>ve</strong>lī / Şūʿle-i āhum ya yaḳar ya ḳar her ṣubḥ şemʿ-i ḫā<strong>ve</strong>ri<br />
G360/5 Cemāli şemʿine pervānedür Bāḳī o māhuñ kim / Ya Yaḳar Ya<br />
ḳar ḥüsn-i dil-efrūzı çerāġı nūr-ı aʿżamdan<br />
G321/1 Rūşen ola tā işigüñe varmaġa rāhum / Yil mūmlarını ya yaḳd ya<br />
ḳd ḳdı ḳd gice şuʿle-i āhum<br />
G487/1 Berfüñ eritdi bād-ı ṣabā baġrı yaġını / Ya Yaḳd Ya Yaḳd<br />
ḳdı ḳd çemende nergisüñ altun çerāġını<br />
G224/4 Olsun çerāġı ruḫlaruñuñ rūşen ey ṣanem / Ya Yaḳduḳça Ya ḳduḳça mihr ü māh bu deyr-i kühende şemʿ<br />
G339/3 Perde-i ʿizzet çeküp ya yaḳdum ya ḳdum maḥabbet şemʿini / Ṣandal-ı rūḥı buḫūr idüp müheyyā ā eyledüm<br />
1171
G143/1 Göñül bir rind-i ʿālem-sūz şūḫ-ı şeh-le<strong>ve</strong>nd ister / Ki ʿaşḳ odına ya yaḳmaġa ya ḳmaġa dil ü cāndan sipend ister<br />
K1/7 Tedbīr-i muʿẓamāt-ı umūr-ı cihān içün / Ya Yaḳm Ya Yaḳm<br />
ḳmışdı ḳm ışdı şemʿ-i fikreti Bircīs-i nükte-dān<br />
K23/3 Kibrītini degürdi şafaḳ nārına hilāl / Tā kim çerāġ-ı māhı ya yaḳup ya ḳup refʿ ola ẓalām<br />
3. ateşe <strong>ve</strong>rmek, ateşle yok etmek<br />
G33/5 Dil-i Bāḳī nice ābād olur kim / Yıḳar ol ġamze-i fettān ya yaḳar ya yaḳar<br />
ḳar ruḫ<br />
G398/6 Ya Yaḳard Ya Yaḳard<br />
ḳardı ḳard tāb-ı ruḫsārı cihānı / Güneşde olsa ger ol çeşm ü ebrū<br />
G101/1 Dil milketini ya yaḳd ya yaḳd<br />
ḳdı ḳd ḫayāl-i dehān-ı yār / Virdi fenāya gösgötüri şehri bir şirār<br />
G400/1 Cānā şafaḳda ṣanma ṭulūʿ itdi māh-ı nev / Ya Yaḳd Ya Yaḳd<br />
ḳdı ḳd cihānı ʿaşḳuñ odı çıḳdı bir ʿalev<br />
G86/3 Ya Yaḳd Ya Yaḳd<br />
ḳdılar ḳd ılar dil kiş<strong>ve</strong>rin cevr ile tālān itdiler / Dil-berān-ı şūḫ u şehr-āşūb u şūr-engīzler<br />
K11/12 Dilā āhuñla ya yaḳduñ ya ḳduñ milket-i Rūmı nedür derdüñ / Gedā-yı kūy-ı yār olmaḳ dilerseñ Mıṣra sulṭān ol<br />
M5/V/2 Gün gibi ya yaḳduñ ya ḳduñ cihānı ey meh-i zerrīn-ḳabā<br />
4. sevdaya düşürmek<br />
G453/5 Ya Yaḳarlar Ya Yaḳarlar<br />
ḳarlar Bāḳīyi nālān iderler / Güzeller māʾil olur sūz ü sāza<br />
ya yaḳup ya<br />
ḳup yandurmak yandurmak [1] [1] pişman etmek<br />
G191/5 Ya Yaḳd Ya Yaḳd<br />
ḳdı ı yandurdı yandurdı ġamuñda dostum düşmen beni / Didi kim biz dūzaḫ-ı cevr ü cefāya māliküz<br />
Ya Yaʿḳūb Ya ʿḳūb [3] [3] Yakup peygamber; (‘Yūsuf’, ‘Beytüʾl-ḫazen’ paralelliğinde)<br />
K2/3 Rūşen oldı açılup dīde-i Ya Yaʿḳūb Ya Yaʿḳūb<br />
ʿḳūb-ı ʿḳūb emel / Demidür menzil-i ʿişret ola Beytüʾl-aḥzān<br />
G405/5 Ya Yaʿḳūb Ya Yaʿḳūb<br />
ʿḳūb-ṣıfat ʿḳūb ıfat Bāḳīyi ol Yūsuf-ı s̱ānī / Ḥüzn içre ḳomaz ḳıṣṣayı iḫvāne ṭuyurma<br />
G531/4 Yūsuf gibi ʿizzetde sekn Ya Yaʿḳūb Ya Yaʿḳūb<br />
ʿḳūb-<strong>ve</strong>ş ʿḳūb <strong>ve</strong>ş miḥnetde ben / Dil sākin-i Beytüʾl-ḫazen tenhālara ṣalduñ beni<br />
yāḳūt ḳūt [5] bkz. ‘dür ü yāḳūt’ md.<br />
1. yakut (dudak <strong>ve</strong> diş bağlamında)<br />
K19/49 Laʿl-i dil-dār gibi ola mı ḫandān yāḳūt ḳūt ḳūt / Dehen-i yār gibi ḳanı suḫan-<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
G49/2 Aġzı laʿlīn ḥoḳḳa yāḳūt ḳūt ḳūt-ı ḳūt müferriḥ lebleri / Cevherī terkīb isterseñ leb-i dil-ber yiter<br />
G170/2 Degüldür laʿl-i nābuñda görinen sīm dendānuñ / Dizilmiş ḥoḳḳa-i yāḳūt ḳūt ḳūt-ı ḳūt ı aḥmer içre lüʾlūdur<br />
G481/3 Dil lebüñ yāḳūt ḳūt ḳūtına<br />
ına iksīr ile vaṣl olmadı / Naḳd-i ʿömrin ḫarc idüp varın çüritdi cevhere<br />
2. yakut ‖ Yakut (köle ismi)<br />
G375/2 Ol ḫāl-i siyeh Bilāl ü lebler / Yāḳūt ḳūt biri birisi mercān<br />
yāḳūt ḳūt u laʿl [1] bkz. ‘laʿl ü yāḳūt’ md.<br />
G48/4 Yāḳūt ḳūt u laʿli bir birine urdı lebleri / İdüp nis̱ār sözde nice dürr-i şāh-vār<br />
yāḳūt ḳūt ḳūt-ı ḳūt ı ı nnāb<br />
n<br />
āb [1] [1] saf/halis yakut<br />
K1/31 Laʿlüñ ḫayāli ḥoḳḳa-i ḫāṭırda var iken / Yāḳūt ḳūt ḳūt-ı ḳūt nāba olmamış idi mekān kān<br />
yāḳūt ḳūt ḳūt-ı ḳūt ı rumm rummānī rumm<br />
ānī [1] [1] nar tanesi gibi çok makbul yakut; bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 458.<br />
G419/5 Muraṣṣaʿ sāye-bānından dökildi ebr-i nīsānuñ / Dür ü yāḳūt ḳūt ḳūt-ı ḳūt ı rumm rummānī rumm<br />
ānī nihāl-i erġavān üzre<br />
yalan yalan [1]<br />
[1]<br />
K6/8 Ṣādıḳam cāndan baña ʿaşḳuñ ʿazīz oldı disem / Ṣanma girçek ʿāşıḳuñdan dostum yalan yalan gelür<br />
yalan yalan itmek itmek [1] [1] yalancı çıkarmak ‖ kandırmak<br />
Kt16/1 ʿÖmrüm olduḳça güzel sevmeyeyin dirdüm līk / Nʾideyin bu dil-i şeydā beni yalan yalan yalan itdi itdi<br />
itdi<br />
yalanlar yalanlar yalanlar söylemek söylemek [1] [1]<br />
[1]<br />
G219/5 Bu gün Bāḳīye ol āfet viṣālin vaʿdeler ḳılmış / Yalanlar Yalanlar söylemiş söylemiş miskīni gerçekden inandurmış<br />
yalıñ yalıñ yalıñ ḳılıç ılıç [1] [1] kınından sıyrılmış kılıç ‖ alev saçan kılıç; bkz. TS. C. VI, s. 4248-49.<br />
1172
G407/3 Ḫūn-ı düşmenden mi rengīn oldı ol yalıñ yalıñ ḳılıç ılıç / ʿAks-i āteş düşdi ya āyīne-i ruḫsārına<br />
yaluñuz yaluñuz [1] [1] tek başına, yalnız<br />
G534/4 Yaluñuz Yaluñuz nev-rüstedür seyr itmege ḳorḳar daḫı / Ḳanda gitse bilesince ṣalınur lālācuġı<br />
yaluñuz… yaluñuz… degül degül [3] [3] yalnızca…değil, sadece… değil<br />
K10/12 Āsitānı ḫākine muḥtāc muṭlaḳ ḫās u ʿām / Yaluñ Yaluñuz Yaluñ uz ḳullar degül taḫtında sulṭānlar bile<br />
G286/1 Yaluñuz Yaluñuz bülbül degül degül mest-i şarāb-ı cām-ı gül / Başumuzda ḥālet-i cām-ı sürūr-encām-ı gül<br />
G313/3 Yaluñuz Yaluñuz gerden-i zībāsı degül ḥālet-baḫş / ʿAnber-āmīz o zülfeyn ile gīsū da güzel<br />
yaluñuz yaluñuz ḳalmak [1] yalnız başına kalmak<br />
G415/1 Fürḳatüñde göñlüm eglerdüm gül-i gül-zār ile / Gül de gitdi yaluñuz yaluñuz ḳaldum ġamuñda zār ile<br />
yalvarmak yalvarmak [1]<br />
[1]<br />
G203/2 ʿĀşıḳı şürb-i müdām eylese maʿẕūr ṭutuñ / Gözine gelmiyecek sevdügine yalvaramaz<br />
1173<br />
yalvarı yalvarı görmek görmek [1] [1] yalvarı<strong>ve</strong>rmek ‖ ‘yalvarı’ para, filori; bu beyitle ilgili latife için bkz.<br />
MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 459.<br />
G55/5 Güzeller mihribān olmaz dimek yañlışdur ey Bāḳī / Olur vaʾllāhi biʾllāhi hemān yalvarı yalvarı görsünler<br />
görsünler<br />
yaman yaman [1] [1] [1] fena, kötü (‘yaḫşı’ karşıtlığında) bkz. TS. C. VI, s. 4260.<br />
G281/6 Bāḳī şarāb-ı ʿaşḳ ile rüsvāy olup gezer / Anı gerekse yaḫşı gerekse yaman yaman yaman ṭutuñ<br />
1. yan<br />
yañ yañ [25]<br />
[25]<br />
K23/11 Nārencdür ṣarardı güneşden yanı yanı disem / Olurdı bu mülāḥaẓa hem bir ḫayāl-i ḫām<br />
M8/I/2 Üşdiler yanına yanına her şūḫ-ı cefā-ḫū begler<br />
G121/5 Ruḫlaruñ medḥin ser-āġāz itdi Bāḳī bāġda / Düşdiler hep yanına bülbüller āheng itdiler<br />
G376/1 Nice ṭūfān oldı peydā dīde-i ḫūn-pāşdan / Nūḥ çeşmüm yanına yanına gelse dem urmaz yaşdan<br />
G104/3 Yanına Yanına alsun diyü kāfir gözüñ ġamzeñ gibi / Girdiler şimdi çelīpā şekline şemşīrler<br />
G311/1 Şīrīn lebüñ yanında yanında olur şerm-sār laʿl / Rengīn sözüñ ḳatında bulur inkisār laʿl<br />
G355/5 Ġuṣṣamuz yād eyleyüp yanında yanında bārī dostlar / Adumuz añmañ mübārek ḫāṭıra ġam gelmesün<br />
G374/1 Yād ider lebleri yanında yanında nebātuñ adın / Var ise bilmez o şīrīn-dehen aġzı dadın<br />
G448/1 Gümişden pāleheng ol naḫl-i bālānuñ miyānında / Görinür māh-ı tābāndur nihāl-i serv yanında<br />
yanında<br />
G465/5 Baña ʿadū yanında yanında cefālar ider o serv / Nā-gāh yolda rāst gelürse ḳażāyile<br />
G534/1 Āh kim sevdüm yine bir dil-ber-i raʿnācuġı / Şimdiden biñ var yanında yanında ʿāşıḳ-ı şeydācuġı<br />
G547/4 O ġonca-leb yanında yanında ḫoş gör ey dil ḫār-ı aġyārı / ʿAsel cemʿ eyleyen nūş eyler eks̱er nīş-i zenbūrı<br />
G89/2 ʿĪẕār-ı yāre ay ile yanaşdı zülf-i Hindūsı / Velī ayrılmadı yanından yanından anuñ bir nice yıldur<br />
G265/4 Raḳīb yanını yanını tenhā ḳomaz ol āhūnuñ / Geçer hemān oturur ḳarşusında āh o köpek<br />
M8/IV/2 Gelmedi yanuma yanuma zen ḳısmı meger duḫter-i rez<br />
G48/1 Ṭurmaz yanumda yanumda ḫançerini vaṣf ider nigār / Yaʿnī baña ṭoḳındurur ol şūḫ-ı şī<strong>ve</strong>-kār<br />
G358/2 Meclis-i ʿaşḳda ney-zen ne çalar yanumda yanumda / Ġam-ı hecrüñle ser-āġāz idicek nāleye ben<br />
G245/4 Çemende ġonca-i dil neyle gülsün açılsun / Yanumda Yanumda sencileyin şūḫ-ı gül-ʿiẕārum yoḳ<br />
G34/6 Aʿdā yanuñda yanuñda ḫurrem u ḫandān u şād-mān / Bāḳī ġamuñda zār u dil-efgār u derd-mend<br />
G250/3 Ḳatuñda ḳanlar idüp oldı muʿteber ġamzeñ / Yanuñda Yanuñda yollara indi idindi yir zülfüñ<br />
G154/5 Sürdükçe nīzelerle yanuñdan yanuñdan müjeñ dili / Ḳullāblarla ṭurra-i ʿanber-feşān çeker<br />
G346/8 Dür-i fażl ile muraṣṣaʿ ḳılıcuñdur Bāḳī / Anı dūr itme benüm pādişehüm yanuñdan<br />
yanuñdan<br />
2. yan ‖ kemer; bkz. TS. C. VI, s. 4264.
G505/2 Ṭaḳılup yanına yanına her gün bile ṣalınduġı yitmez / Ayaġın öpmege ṣarḳar nigāruñ şāh destūrı<br />
M9/III/2 Kesilmezdüm yanından yanından bir naẓar ḫançer gibi ḳaṭʿā<br />
G389/1 Ḫavf ider ṣanma beni ḫançer-i bürrānuñdan / Degme nesneyle kesilmem ṣanemā yanuñdan<br />
yanuñdan<br />
yanında yanında [6] [6] -uñ/üñ yanında ‖ katında, nezdinde, huzurunda<br />
K1/21 ʿAdluñ ḳatında cevr ü sitem dād-ı Keyḳubād / Ḫışmuñ yanında yanında yanında luṭf u kerem ḳahr-ı Ḳahramān<br />
K9/11 ʿİlmi ḳatında baḥre niçün dinile muḥīṭ / Ḥilmi yanında yanında kūha neden nisbet-i <strong>ve</strong>ḳār<br />
G61/3 Ḫaddüñ ḳatında mihr-i felek bir zavalludur / Alnuñ yanında bedr ise bir sīr-i māhdur<br />
G89/1 Göñül tekmīl-i fenn-i ʿaşḳ iden üstād-ı kāmildür / Anuñ yanında yanında kimdür Kūh-ken Mecnūn ne cāhildür<br />
G97/1 Ḳaddüñ ḳatında ḳāmet-i şimşād pest olur / Zülfüñ yanında revnaḳ-ı ʿanber şikest olur<br />
G98/1 Laʿlüñ ḳatında ḳıymet-i gevher şikest olur / Zülfüñ yanında revnaḳ-ı ʿanber şikest olur<br />
yanuñca yanuñca [10] [10] yanında, beraberinde; bkz. TS. C. VI, s. 4283-84.<br />
K10/7 Tāb-ı dilden aḫker-i sūzāna döndi gözlerüm / Bu mes̱eldür kim yanar ḫuşküñ yanınca ter bile<br />
K10/13 Cānına minnet bilür Dārāyı der-bān eylese / Ḥaḳ bu kim Dārā degül yanınca İskender bile<br />
K13/14 Gelmeye bir daḫı mis̱li dehre biñ saʿy itseler / Heft aḫter nüh felek yanınca yanınca yanınca çār erkān eger<br />
G87/5 Menʿ eyleme yanu yanuñca yanu ñca sürinsün ḳo sāye-vār / Bāḳī ḳuluñ da pādişehüm bir fütādedür<br />
G309/3 Çoḳ yanuñca yanuñca ṣalınur şimdi ser-efgendelerüñ / Şeh-süvārum saña kim beste-i fitrāk degül<br />
1174<br />
G344/3 Diyār-ı ġurbete düşdüm cüdā oldum mekānumdan / Bu yirlerde ġarībem yoḳ-durur yanuñca yanuñca hem-<br />
derdüm<br />
G361/5 Yanup yaḳılmaġ ister kimse yoḳ yanuñca yanuñca ey Bāḳī / Ḥadīŝ-i ‘aşḳ-ı ‘ālem-sūz-ı yāri ya ne söylersin<br />
G486/2 Zülfüñ gibi yanuñca yanuñca ṣalınmaḳ diler göñül / Tīġ-i cefā vü cevr ile senden kesilmedi<br />
G494/3 Yüri Rūm illerin seyr it ḫırāmān eyle yanuñca yanuñca / ʿĀlem gibi sehī-ḳāmet nigār-ı pāk-dāmānı<br />
Kt4/2 Öñüñce peyk-i hidāyet delīl ü reh-ber ola / Yanuñca Yanuñca Ḥıżr ʿaleyhiʾs-selām yoldaşuñ<br />
(yaptığı) (yaptığı) yanuña yanuña ḳalmak ḳalmak [2] [2] [2] (yaptığı) yanına kalmak<br />
G165/4 Benümʾçün acıyup aġlar görenler zaḫm-ı şemşīrüñ / Baña itdüklerüñ ey ḫūnī hep yanuñda ḳalm ḳalmışdur ḳalm<br />
ışdur<br />
G297/3 Yanuña Yanuña Yanuña ḳalur ne ḳılsañ pādişehsin dostum / Şānuña lāyıḳ degül ammā cefālar bilmiş ol<br />
yaña yañaḳ yaña yañaḳ<br />
ḳ [4]<br />
G53/5 Cām-ı şarāb-ı nāb gibi dil-rübā ḳanı / Laʿlīn ṭuṭaġı dür dişi gül-gūn yaña yañaġı yaña<br />
var<br />
G380/2 Lebleri mül ṣaçları sünbül yaña yañaġı yaña berg-i gül / Bir semen-ber serv-i ḫoş-reftār dirseñ işte sen<br />
G487/2 Gül-şende lāle ṣanma ʿaraḳ-nāk olup çemen / Bir āl dest-māl ile sildi yaña yañaġını yaña ını<br />
G498/2 Ḫam-ı zülfüñ ki devr eyler yana yanaġuñ yana ġuñ / İrem ṭāvūsıdur cevlāne geldi<br />
yanaşmak yanaşmak [1] [1] hizmete durmak; bkz. TS. C. VI, s. 4270.<br />
G89/2 ʿĪẕār-ı yāre ay ile yanaşdı yanaşdı yanaşdı zülf-i Hindūsı / Velī ayrılmadı yanından anuñ bir nice yıldur<br />
ya yaʿnī ya ʿnī [12]<br />
[12]<br />
K25/7 Keh-rübā sübḥasın aldı ele çarḫ-ı sālūs / Ḫalḳa cevr eylemeden ya yaʿnī ya ʿnī ider istiġfār<br />
G149/4 İzüñ tozına urmış rūy-ı zerdin ʿāşıḳ-ı şeydā / Fenā ehli ḳatında ḫāk ü zer ya yaʿnī ya ʿnī ber-ā-berdür<br />
G412/1 Şebān-geh māh-ı nev gösterdi cām-ı zer-nigār elde / Ki ya yaʿnī ya ʿnī ṣubḥ-dem ḫoşdur şarāb-ı ḫoş-güvār elde<br />
G48/1 Ṭurmaz yanumda ḫançerini vaṣf ider nigār / Ya Yaʿnī Ya ʿnī baña ṭoḳındurur ol şūḫ-ı şī<strong>ve</strong>-kār<br />
G88/3 Pertev-i āfitābı gör yollaruña düşüp yatur / Ya Yaʿnī Ya<br />
ʿnī ruḫuñ fütādesi bende-i ḫāk-sārdur<br />
G197/1 Her nefes dūd-ı āha mensūbuz / Ya Yaʿnī Ya ʿnī dūd-ı siyāha mensūbuz<br />
G226/1 Feryāda geldi bülbül-i destān-serā-yı bāġ / Ya Yaʿnī Ya<br />
ʿnī zamān-ı ʾīşdur eyler ṣalā-yı bāġ<br />
G274/7 Ya Yaʿnī Ya ʿnī sulṭān-ı cevān-baḫt Meḥemmed Ḫān kim / Yirde meddāḥı beşer gökde s̱enā-ḫ˅ānı melek<br />
G277/1 Ġoncalar içre nihān eyleme gül-berg-i terüñ / Ya Yaʿnī Ya ʿnī seyr eyleyelüm sīneñi çöz dügmelerüñ
G418/3 Ḳılma ʿalāḳa ʿāleme rūḥ-ı mücerred ol / Ya Yaʿnī Ya ʿnī muḳayyed olma ḳuyūd-ı cihāt ile<br />
G470/6 Ya Yaʿnī Ya ʿnī o şāh-ı muḳbil ol nükte-dān-ı kāmil / Ṣāḥib-ḳırān-ı ʿādil Sulṭān Selīm Ḫāne<br />
G515/1 Yār olup aġyāra ādemler begenmez ol perī / Kendüye hem-rāz idindi ya yaʿni ya<br />
ʿni bizden yigleri<br />
yan yanḳulandurmak yan ḳulandurmak [1] [1] yankı ile çınlatmak; bkz. TS. C. VI, s. 4290.<br />
G236/3 Ḫusrevāne penc-nevbet çaldı heft-iḳlīmde / Nüh ḳıbābın yan yanḳulandurd<br />
yan<br />
ḳulandurd ḳulandurdı ḳulandurd sipihrüñ mīr-i ʿaşḳ<br />
yañlış yañlış [3]<br />
[3]<br />
G295/3 Jengār ṣanduñ āyīnede naḳş-ı ḫaṭṭuñı / Yañlış Yañlış görişdüñ ey yüzi gül o degüldür ol<br />
G434/5 Yār defterden yine Bāḳī ḳazınmaḳ var dimiş / Yañlış Yañlış añlatmış ʿadūlar ben ḳulın sulṭānuma<br />
G55/5 Güzeller mihribān olmaz dimek yañlışdur yañlışdur ey Bāḳī / Olur vaʾllāhi biʾllāhi hemān yalvarı görsünler<br />
1. söylemek<br />
yandurmak yandurmak [2] [2]<br />
[2]<br />
G336/4 Gice şemʿ-i ruḫuñ şevḳınde bir ḳaç beyti yandurdum yandurdum / ʿAceb ḫūb u dil-efrūz eyledüm ḫoş dil-pesend itdüm<br />
2. yakmak<br />
G219/1 Göñül dāġ-ı ġamuñla sīnede bir şemʿ uyandurmış / Çerāġ-ı ʿaşḳa bir ġarrā ḳızıl altunı yandurmış<br />
yandurmış<br />
yandurmış<br />
1. yanmak<br />
yanmak yanmak [29]<br />
[29]<br />
G330/5 Bāḳıyā ḫ˅ān-ı vaṣla irmez isem / Ġam tenūrında nice bir ya yanam ya<br />
nam<br />
G34/3 Bu cism-i zerd ü zār u nizār ile nice bir / Yanam Yanam firāḳuñ āteşine nitekim sipend<br />
K5/17 Semender-<strong>ve</strong>ş semendüñ yanar yanar od içre atar kendin / Ṣu gibi aḳıdur degse şirār-ı naʿli sindānı<br />
G193/4 Zer-beft cāme geydi ser-ā-ser ṣanur gören / İtse iḥāṭa cismümüzi yanar yanar odumuz<br />
G136/2 Yanar Yanar od içre girür şemʿ-i ruḫuñ şevḳıyla dil / Yanmadan pervāsı yoḳ her ḫidmete pervānedür<br />
G101/5 Bāḳī yanardı yanardı tāb-ı teb-i hecr-i yār ile / Ṣu sepmeyeydi yüregine şiʿr-i āb-dār<br />
G136/2 Yanar od içre girür şemʿ-i ruḫuñ şevḳıyla dil / Yanmadan Yanmadan pervāsı yoḳ her ḫidmete pervānedür<br />
G369/1 Pervāne gibi şuʿle-i şevḳuñle yanmadın yanmadın / ʿĀşıḳ maḥabbet adın añar mı utanmadın<br />
G369/2 Pertev ṣalardı sīnede dāġ-ı maḥabbetüñ / Ṣaḥn-ı felekde meşʿale-i mihr yanmadın<br />
yanmadın<br />
G397/1 Āhum göge boyandı göge gök boyanmadın / Yandum o şemʿ şevḳine pervāne yanmadın<br />
yanmadın<br />
G397/6 Bāḳī yanardı āteş-i ʿaşḳ ile odlara / Ṭāḳ-ı felekde meşʿale-i mihr yanmadın<br />
yanmadın<br />
G466/5 Erġavānlar ṭutışup ḫırmen-i gül yanma yanmaġ yanma içün / Gül-sitān milkine āteş ḳodı yir yir lāle<br />
G220/2 Olurdı pūte-i ʿaşḳunda yanma yanmaġa yanma ġa rāżī / Bulaydı şaṣt-ı ġamuñdan dil-i fikende ḫalāṣ<br />
G115/4 Dāġ-ı siyehler ile cism-i nizār u zerdi / Bir bāl ü perri yanmış yanmış pervānedür ṣanurlar<br />
G335/4 Şirār-ı nār-ı ḫırmen-sūz-ı ġamdan sīne yanmışdur<br />
yanmışdur yanmışdur / Nişān-ı āteş-i endūh-ı ʿaşḳ-ı yārdur dāġum<br />
G114/3 Yansa Yansa dāġ-ı sīnem üzre ḥasret-i ḫaddüñle nār / Nār nūr u nūr hūr u hūr pür-envār olur<br />
G391/3 Ḫayāl-i şemʿ-i ruḫsāruñ ḳo yansun yansun ḫāne-i dilde / Perin ol şemʿa yaḳup şevḳ ile pervāneler dönsün<br />
K24/38 Dūdlar çıḳdı yanup yanup reşk-i ruḫuñ nārına bāġ / Cā-be-cā ṣanma çemende görinenler sünbül<br />
G478/1 Olmasa sūz-ı ʿaşḳuñ dilde eger ziyāde / Ḫākister olmaz idüm yanup yanup yanup bu ben fütāde<br />
G464/2 ʿĀşıḳ-ı ḫaste-dilüñ niteki fānūs-ı ḫayāl / Nār-ı ʿaşḳuñla yanupdur yanupdur cigeri döne döne<br />
G156/5 Bāḳīye āb-ı vaṣluñ irmez ise / Āteş-i hecr ile yanur yanur kül olur<br />
2. parlamak<br />
K3/25 Yanar Yanar şemʿ-i Nāhid öñinde şihābuñ / Çeker her gice ṣubḥa dek ced<strong>ve</strong>l-i zer<br />
K1/2 Ḫayl-i kevākib içre yanup yanup yanup meşʿal-i Ḳamer / Ṣaḥn-ı semāda rūşen idi rāh-ı keh-keşān<br />
3. sevdalanmak, aşk ateşine düşmek<br />
1175
G532/2 Kākül-i müşgīni sevdāsıyla yansam yansam dūd-ı dil / Gūşe-i destārdan peydā olur sünbül gibi<br />
G173/4 Ser-i zülfüñle zencīrin sürer dīvānedür sünbül / Ġam-ı ḫālüñle yanup yanup lāleler küh-sāre düşmişdür<br />
G397/1 Āhum göge boyandı göge gök boyanmadın / Yandum Yandum o şemʿ şevḳine pervāne yanmadın<br />
4. ıztırap çekmek, çok üzülmek<br />
G478/5 Vaṣl-ı nigāre irüp olmadı ber-murād ol / Aġla gözüm yan yan yan ey dil Bāḳī-i nā-murāde<br />
5. arzulamak, çok istemek<br />
K2/53 Sūz-ı dilden bu ḳadar yanmaz yanmaz idüm ḫidmetüñe / Cāna kār eylemese āteş-i dāġ-ı ḥirmān<br />
6. çok susamak<br />
G217/3 Teşne-diller vādī-i hicrānda sensüz yandılar yandılar yandılar / Ḫıżr-<strong>ve</strong>ş ey laʿl-i nābı āb-ı ḥayvānum yetiş<br />
yana yana yana yana [3] [3] yanarak<br />
G182/5 Ḥalḳa-i ẕikre girüp ʿāşıḳlar itdiler semāʿ / Ehl-i diller ʿaşḳ odına yana yana yana yana girdiler<br />
G227/5 Şemʿ-<strong>ve</strong>ş sūz-ı derūnın ʿarż ider Bāḳī saña / Yana Yana yana yana ḳalmadı bī-çārenüñ baġrında yaġ<br />
G357/4 Ṣubḥ-ı viṣālüñ irmedi pāyāne yitdi ʿömr / Şām-ı ġamuñda şemʿ gibi yana yana yana yana ben<br />
yana yana gelmek gelmek [1]<br />
[1]<br />
G498/1 Göñül şevḳ-i ruḫuñla yana yana geldi geldi geldi / Cemālüñ şemʿine pervāne geldi<br />
yanup yanup yanup ya yaḳılmak ya ılmak ılmak [5] [5] için için yanmak ‖ sevdalanmak<br />
G69/4 Bezm-i ġamında cān u dil yandı yandı ya yaḳıldı ya ıldı sāḳıyā / Depret elüñ sür ayaġı meclisde yārān teşnedür<br />
M1/V/6 Yansun Yansun ya yaḳılsun ya ılsun āteş-i hecrüñle āfitāb / Derdüñle ḳara çullara girsün seḥābdan<br />
G269/4 Peymāne şikest oldı yatur ḫaylī zamāndur / Yanup Yanup Yanup ya yaḳılur ya<br />
ılur ılur ḫāṭırı mecrūḥ kebābuñ<br />
G361/5 Yanup Yanup ya yaḳılma ya ılma ılmaġ ılma ister kimse yoḳ yanuñca ey Bāḳī / Ḥadīŝ-i ‘aşḳ-ı ‘ālem-sūz-ı yāri ya ne söylersin<br />
G142/4 Pūte-i hicrān içinde sīm-tenler ʿaşḳına / Gerçi yanur yanur yanur ya yaḳılur ya ılur ʿāşıḳ <strong>ve</strong>lī altun olur<br />
yanup yanup ṭut ṭutışma ṭut ṭutışma<br />
ışmak ışma [2] [2] yanıp kavrulmak ‖ arzulamak, büyük bir aşk duymak<br />
G265/3 Piyāle düşmez elümden hemīşe lāle-ṣıfat / Şirār-i nār-ı ġamuñdan ṭut ṭutışdı ṭut<br />
ışdı yandı yandı yürek<br />
G343/3 Görüp bezmüñde sūzum ḫāl-i ruḫsāruñ firāḳıyla / Ṭut Ṭutışdı Ṭut ışdı odlara yandı yandı benümʾçün ʿūd u micmer hem<br />
yapışmak yapışmak [1] [1] sürülmek, bulaşmak; bkz. TS. C. VI, s. 4300.<br />
G149/3 Raḳīb āzār ider yār işiginde eylesem secde / Yüzüme yapışur yapışur gūyā ġubār-ı kūy-ı dil-berdür<br />
yapmak yapmak [4] [4] bina etmek, inşa etmek<br />
G495/2 Dili dil-ber yapar yapar yapar aġyār yıḳılsun gitsün / Gelmesün görmeyelüm kendüye miʿmārlıġı<br />
K19/6 Tā ki bennā-yı ḳader yapdı yapdı saʿādet ḳaṣrın / Oldı ol ṭāḳ-ı felek-rifʿate manẓar ḫātem<br />
G508/1 Ḫoş geldi baña mey-gedenüñ āb u hevāsı / Vaʾllāhi güzel yirde yapılmış yıḳılası<br />
G342/1 Ḫāne-i ḳalbüm eylesün termīm / Kaʿbe yap yapma yap yapma<br />
maḳ ma dilerse İbrāhīm<br />
yār ār [208] [208] [208] sevgili ‖ dost<br />
K6/9 Cānuma cānlar ḳatar gelse peyām-ı vaṣl-ı yār ār / Ṣan nesīm-i luṭf-ı Şāhenşāh-ı ʿālī-şān gelür<br />
K11/12 Dilā āhuñla yaḳduñ milket-i Rūmı nedür derdüñ / Gedā-yı kūy-ı yār ār olmaḳ dilerseñ Mıṣra sulṭān ol<br />
K13/4 Ḫ˅ār u zār olmazdı bülbül ḫāre yār ār olmazdı gül / ʿAksine devr itmeyeydi günbed-i gerdān eger<br />
K19/11 Ḥasret-i laʿl-i leb-i yār ār ile taḥṣīl itmiş / Ten-i lāġar ḳad-i çenber ruḫ-ı aṣfer ḫātem<br />
K19/49 Laʿl-i dil-dār gibi ola mı ḫandān yāḳūt / Dehen-i yār ār gibi ḳanı suḫan-<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
M9/I/3 Ne mānend-i ḫayāl-i yār ār bezm-i dilde maḥrem var<br />
M9/II/3 Gerekmez ʿaḳla yār ār olmaḳ ḫarābāt ehli <strong>ve</strong>ʾl-ḥāṣıl<br />
G33/3 Alınmazdı göñül yār ār olmayaydı / Ser-i zülfüñ gibi kec-bāze ger ruḫ<br />
G45/3 Cefā-yı yār ār ile muʿtād olıncadur müşkil / ʿAẕāb ʿaẕb olur āḫır gelür ʿitāb leẕīẕ<br />
1176
G53/4 Lāle çemende başı açuḳ ḳıpḳızıl deli / Sevdā-yı ḫāl-i yār ār ile muḫtel dimāġı var<br />
G62/4 Bu göz ü ḳaş u ġamze vü ḫāl ü ḫaṭ ile yār ār / Āşūb-ı dehr ü fitne-i devr-i Ḳamer geçer<br />
G69/2 Cān laʿlin eyler ārzū yār ār içmek ister ḳanumı / Yā Rab ne vādīdür bu kim cān teşne cānān teşnedür<br />
G76/2 Ḳatlüme engüşt-i yār ār itsün işāret ġam degül / Ḳanġı nā-dāndur o kim ḥükm-i ḳalemden incinür<br />
G83/2 ʿAşḳuñ ġamıyla sırrını eşk-i revānumuñ / Cūyā-yı yār ār u ʿāşıḳ-ı dīdār olan bilür<br />
G83/5 Sevdā-yı zülf-i yār ār ile Bāḳī ne çekdügin / Bend-i kemend-i ʿaşḳa giriftār olan bilür<br />
G87/1 Dil derd-i ʿaşḳ-ı yār ār ile bezm-i belādadur / Ḳad çeng ü nāle nāy u ciger ḫūnı bādedür<br />
G92/1 Tīr-i ġam-ı nigār ile ten yara yaradur / Şemşīr-i cevr-i yār ār ār ile dil pāre pāredür<br />
G92/4 Eşʿārum içre vaṣf-ı leb-i yār ār gūyiyā / Āb-ı zülāl içinde yatur laʿl-pāredür<br />
G94/5 Ḥayāt bulsa nʾola vaṣl-ı yār ār ile Bāḳī / Dehānı cānı leb-i laʿli cānı pāresidür<br />
G99/1 Dil merġ-zār-ı mihr ü <strong>ve</strong>fā mürġ-i zārıdur / Dīdār-ı yār ār ḥüsn ü bahā nev-bahārıdur<br />
G100/3 Ḳadd-i bülend ü ḳāmet-i ʿarʿar-ḫırām-ı yār ār / Gül-zār-ı iʿtidālde bitmiş nihāldür<br />
G101/1 Dil milketini yaḳdı ḫayāl-i dehān-ı yār ār / Virdi fenāya gösgötüri şehri bir şirār<br />
G101/2 Çāk itmeyeydi sīnemi şemşīr-i cevr-i yār ār / Derd-i derūnum olmaz idi ḫalḳa āşikār<br />
G101/5 Bāḳī yanardı tāb-ı teb-i hecr-i yār ār ār ile / Ṣu sepmeyeydi yüregine şiʿr-i āb-dār<br />
G111/1 Bir ḥüsn daḫı baġladı ḫaṭdan ʿiẕār-ı yār ār / Eṭrāf-ı bāġ ḫūb olur olsa benefşe-zār<br />
G111/4 Esdürmeyeydi ṣarṣar-ı āhum cefā-yı yār ār ār / Mirʾāt-ı ḥüsni olmaz idi böyle pür-ġubār<br />
G112/4 Nihāl-i cefā şāḫıdur ḳadd-i yār ār / Anuñ mī<strong>ve</strong>si şī<strong>ve</strong> vü nāz olur<br />
G129/5 Ey mübtelā-yı şī<strong>ve</strong>-i bālā-yı yār ār olan / Sevdā-yı zülfi başuña düşsün belāyı gör<br />
G146/2 Fürḳat-i yār ār ḳatı zār u zebūn itdi beni / Döymeyem miḥnet-i hicrāna ölem gibi gelür<br />
G148/3 Bir ʿaceb dārüʾş-şifādur kūy-i yār ār / Ḫaste varan mübtelāsı ḫoş gelür<br />
G149/3 Raḳīb āzār ider yār ār işiginde eylesem secde / Yüzüme yapışur gūyā ġubār-ı kūy-ı dil-berdür<br />
G150/5 ʿİẕār-ı yār ār ʿaraḳ-nāk olınca ey Bāḳī / Görenler itdi ṣanur māh ile ḳırān ülker<br />
G154/2 Çeksün livā-yı salṭanat-ı ḥüsni ḳadd-i yār ār ār / Ol ḳāmeti ne serv ü ṣanavber ne bān çeker<br />
G164/2 Cevr-i aġyārdur belāyı iden / Yoġsa yār ār itdügi cefā nʾeyler<br />
G194/2 Bulmadum cāna ġamuñ gibi muvāfıḳ maḥrem / Çoḳ olur yār ār <strong>ve</strong>lī yār-ı <strong>ve</strong>fā-dār olmaz<br />
G194/5 Şöyle nāz uyḫusına varmış o yār ār ey Bāḳī / Ki cihān ḫalḳı fiġān eylese bī-dār olmaz<br />
G206/5 Derd-i yār ār ār ile şunuñ kim başı ḫoşdur Bāḳıyā / Ölmege cānlar virür derdine dermān istemez<br />
G209/4 Bāzār-ı dehr içinde gözüme ṭoḳınmadı / Ḫāl-i ʿiẕār-ı yār ār gibi ʿanberīn meges<br />
G219/2 Göñüller naḳdin almış yār ār ār girmiş ḥalḳa-i ẕikre / Bir iki derd-mend āvāreyi varmış ṭolandurmış<br />
G227/2 Bī-sütūnı gül-şen itmiş ḫūn-ı çeşm-i Kūh-ken / ʿĀşıḳa sevdā-yı vaṣl-ı yār ār ile ṭaġ üsti bāġ<br />
G228/4 Zaḫm-ı ḫadeng-i yār ār saʿādet nişānıdur / Sīnem ideydi ol ḳaşı ya kāşkī hedef<br />
G233/1 Baḳmadı bāġa göñül yār ār ile yār ār olmayıcaḳ / Aḳmadı ṣu gibi gül-zāre bahār olmayıcaḳ<br />
G238/2 Kimisi bülbül-i nālān-ı gül-i ʿārıż-ı yār ār / Kimi pervāne-i şemʿ-i ruḫ-ı cānān ancaḳ<br />
G240/1 Seyr-i gül-şende ne ḥāṣıl bile yār ār olmayıcaḳ / Şāḫ-ı gülden ne biter tāze bahār olmayıcaḳ<br />
G242/6 Mesken ṭutalı ol ḫam-ı ebrūda çeşm-i yār ār / Āşūb u fitne gizlenür oldı bucaḳ bucaḳ<br />
G253/4 Ḫurrem olsa ġam degül eşk-i revānum görse yār ār / ʿĀdeti tefrīḥ-i ruḫ itmekdür aḳar ṣularuñ<br />
G255/4 Sevdā-yi ḥāl-i yār ār ār ile ey dil ʿaceb degül / Meyl-i ḳaranfül ārzū-yı fülfül eyleseñ<br />
G280/5 Dilden giderdi ḫaṭṭı ġamın ʿaşḳ-ı ḥüsn-i yār ār / Defʿ itdi nār u nūr ḥicābını ẓulmetüñ<br />
G287/4 Baḥs̱ eyleme ʿiẕār-ı ʿaraḳ-rīz-i yār ār ile / Yüzüñ ṣuyıyla ey gül-i ter yüri var açıl<br />
G291/3 Şekl-i ʿiẕār-ı yār ār gibi naḳş-ı dil-firīb / Levḥ-i żamīre yazmadı ṣūret-ger-i ḫayāl<br />
G294/1 Esb-i nāz ile beni yār ār ḳılupdur ılupdur pā-māl / Naʿller şekli aña sīnede olmışdur dāl<br />
G294/4 Ārzū eylemezin salṭanat-ı dünyāyı / Ḫidmet-i ḫāk-i der-i yār r yiter cāh u celāl<br />
1177
G294/5 Bāḳıyā baña gedā-yı der-i yār ār olmaḳdur / Māye-i ʿizz u şeref pāye-i baḫt u iḳbāl<br />
G301/4 Vaṣf-ı ḥüsn-i yār ār ār ile bir tāze dīvān baġlasun / Tār-ı zülf-i ḥūrdan bend eylesün şīrāze gül<br />
G305/4 Dīdār-ı dost bāġ u gül-istān yiter baña / Zülf-i nigār sünbül ü ruḫsār-ı yār ār gül<br />
G323/5 Oḳusun vaṣf-ı ruḫ-ı yār ār ile Bāḳī şiʿrin / Bülbül-i gül-şeni meclisde ġazel-ḫ˅ān idelüm<br />
G324/2 ʿİşret-i bezm-i viṣāl-i yār ār geldi yāduma / Ġuṣṣa-i dehri ġam-ı devri ferāmūş eyledüm<br />
G345/2 Bülbül-i müştāḳuñuñ aġladuġın yār ār işidüp / Ḫārlarla açılur mı <strong>ve</strong>rd-i ḫandānum benüm<br />
G353/2 Dil ü cān nāleler ḳılsun reg ü pey virsün āvāze / Tek olsun yār ār māʾil naġme-i evtāre eglensün<br />
1178<br />
G367/1 Ġaraż yār ār ile ʿişretdür bu nüzhet-gāh-ı ḫurremden / Mey ü maḥbūbdan ġayrı nedür maḳṣūd bu ʿālemden<br />
G377/4 Şol ḫoş ḫaber ki andan ire būy-ı vaṣl-ı yār ār / Yigdür dimāġ-ı ‘āşıḳa bād-ı bahārdan<br />
G393/5 Nice aġlayamam kim acımaz yār ār ār / İdersem yaşumı ey Bāḳī ʿummān<br />
G398/3 Degül mi bezm-i vaṣl-ı yār ār firdevs / Belā-yı ṣoḥbet-i aġyār ṭamu<br />
G400/5 Bāḳī çek imdi cām-ı ġam-ı bezm-i fürḳatin / Kim didi saña yār ār gibi bī-<strong>ve</strong>fāyı sev<br />
G401/4 Bürc-i şerefde aḫter-i baḫtum ṭulūʿ ider / Gösterse yār ār manẓaradan gāh gāh rū<br />
G403/9 Minnet Ḫudāya baḫt müsāʿid sitāre yār ār / İḳbāl-i Ḫān Murād-ı saʿādet-nedīm ile<br />
G411/4 Ġoncalarla zeyn olınmış naḫle döndi ḳāmetüm / Şöyle ġarḳ itdi ḫadeng-i yār ār peykān zaḫmına<br />
G412/2 Ṣalındı ʿīd-gehde serv-ḳadler mest-i nāz olmış / İderdük biz de ayaḳ seyrin olsa dest-i yār ār elde<br />
G415/2 Devlet anuñ kim ḫayāl-i yār ār ola eglencesi / Ḫurrem ol dem kim geçer endīşe-i dil-dār ile<br />
G415/5 Ḳılmaz ey Bāḳī hevā-yı bāġ u meyl-i būstān / Gül-şen-i firdevs olan ḫāṭır ḫayāl-i yār ār ile<br />
G422/3 Görmese yār ār ġażab-nāk olıcaḳ aġyārı / Ḫışm idüp ʿāşıḳın āzārlar itler yirine<br />
G436/3 Ser-i zülfiyle çeker kendüye ser-keşleri yār ār / Ne ḳadar saḫt kemān olsa urur ḳullāba<br />
G441/1 Ten pāy-māl ü serde ġam-ı ʿaşḳ-ı yār ār ise / Ayaḳda ḳaldum elde degül iḫtiyār ise<br />
G441/5 Bāḳī cihānda resm-i <strong>ve</strong>fādan nişāne yoḳ / Yār adın añma ʿaḳluñ eger saña yār ār ise<br />
G453/2 Maḳāmın āsitān-ı yār ār idenler / Ḳoyup gitmez Ṣıfāḥān u Ḥicāza<br />
G460/2 Olıcaḳ yār ār gibi dil-ber-i şīrīn-ḥarekāt / Teni pālūde-i ter gözleri bādām olsa<br />
G465/8 Dāġ üzre dāġ urındı felek ʿaşḳ-ı yār ār ile / Mihr-i sipihre ṣanma küsūf irdi ayile<br />
G469/4 Rūyında laʿli üzre ḫaṭ-ı müşg-bār-ı yār ār / Şīrīnlik yazar şeref-i āfitābda<br />
G479/6 Bir devā ṣor dil-i bīmāra lebinden Baḳī / Hele ṣabr eyle biraz varsun o yār ār ār uyḫuya<br />
G486/1 Cism-i żaʿīf ü zārı görüp yār ār ār bilmedi / Geçdi ḫandeng-i ġamze-i dil-dūzı ilmedi<br />
G507/5 Bād gīsūların açduḳça görinür ruḫ-ı yār ār / Bāġ-ı cennetde açılmış gül-i sīr-āb gibi<br />
G522/4 Dilde ḫayāl-i ḫāl-i ruḫ-ı yār ār der-miyān / Sevdā-yı ḫaṭṭı gerçi biraz ber-ṭaraf gibi<br />
G522/5 Vaṣf-ı cemāl-i yār ār ile Bāḳī ġazellerin / Biri birine ṣundı güzeller tuḥaf gibi<br />
G523/4 Cevānlıḳ ʿālemi gitdi ne vaḳtin ṭoġrılam yā Rab / Egildüm bār-ı ʿaşḳ-ı yār ār ḳaddüm bükdi pīr itdi<br />
G525/5 Bāḳī ölsün yoluña pādişehüm sen ṣaġ ol / Baḫt pāyende Ḫudā yār ār saʿādet bāḳī<br />
G535/3 Zaḫm urdı <strong>ve</strong>lī yaralarum ṣarmadı ol yār ār / Aġyār işidüp tā dimeye yāre ṣarıldı<br />
G536/4 Benden ögren gel ḥaḳīḳat yolını ey yār ār kim / İtmezem terk günde biñ kez öldürürken ġam beni<br />
Mtl 29 Ruḫ-ı māh-ı şeb-ārādan ʿiẕār-ı yār ār zībādur / Ḳamer aʿlā ise mihr-i münīr aʿlādan aʿlādur<br />
G3/1 Yār ār işiginde dinildi ʿāşıḳ-ı şeydā baña / Ḥaḳ dimişler tenzilüʾl-esmāʾü min ṣavbiʾs-semā<br />
G11/3 Yār ār aġyārı ṣavar düşnām ile / Defʿ olur ṣan kim duʿā ile belā<br />
G70/1 Nīzesi cānuma vü nīzesine cān ditrer / Yār ār kim ṭoġru ola üstine yārān ditrer<br />
G76/3 Olsa ḳahruñla muḳayyed luṭfıdur iḥsānıdur / Yār ār eger incinse de maḥż-ı keremden incinür<br />
G81/2 Yār ār ise maḥrem-i aġyār göñül hem-dem-i zār / Gözlerüm ḳan aḳıdursa nʾola ġayret demidür<br />
G161/6 Yār ār Bāḳīyle ne hem-ḫāne ne hem-rāh-ı sefer / Derd-mendüñ bu recālarla ḳışı yazı geçer<br />
G282/5 Künc-i ġamda ḳo aġlasun Bāḳī / Yār ār sevmek anuñ nesine gerek
G321/5 Bāḳī dilemez dehr-i denī salṭanatın dil / Yār ār işiginüñ ḫidmetidür devlet ü cāhum<br />
G348/4 Ḥasret-i cām-ı lebi çeşmüm ṭolu ḳan eyledi / Yār ār bilmez mi ṭolu üstinde ʿādet neydügin<br />
G422/4 Yār ār işiginde raḳībüñ yirin umma ṣofī / Baġlamaz kimse seni ol ḳapuda ḫar yirine<br />
G434/5 Yār ār defterden yine Bāḳī ḳazınmaḳ var dimiş / Yañlış añlatmış ʿadūlar ben ḳulın sulṭānuma<br />
G441/5 Bāḳī cihānda resm-i <strong>ve</strong>fādan nişāne yoḳ / Yār ār adın añma ʿaḳluñ eger saña yār ise<br />
G515/1 Yār ār olup aġyāra ādemler begenmez ol perī / Kendüye hem-rāz idindi yaʿni bizden yigleri<br />
Kt14/1 Yār ār bir meclis ḳurar mı kʾanda bu ġamgīn göñül / Devr elinden ṭās ṭās aġuyı bir dem içmeye<br />
K6/2 Vaṣl-ı yāra āra cān ile oldur ḫırīdār olduġum / Gelse biñ naḳd-i revāne bir demi erzān gelür<br />
M6/VI/1 Virmiş ʿiẕār-ı yāra āra ṣafā ḫaṭṭ-ı dil-güşā<br />
G111/5 Bāḳī ʿiẕār-ı yārda ārda ḫaṭ ṣanma görinen / Ẕerrātdur ki mihr-i münīr itdi āşikār<br />
G212/3 Ruḫsār-ı ṣāf u pāki ḫam-ı zülf-i yārda ārda / Āyīnedür ki deste vü pervāzı ābnūs<br />
G381/6 Āsitān-ı yārda ārda mesken bulursam Bāḳıyā / Ḳāfda seyr itdürem ʿAnḳāya istiġnāyı ben<br />
G461/5 Bāḳıyā ehl-i naẓar oldur ki kūy-ı yārda ārda / Ṣūret-i dīvārdan cism-i nizārum farḳ ide<br />
G536/3 Varayın ḳan aġlayayın āsitān-ı yārda ārda / Fürḳatinde ḳana yudı dīde-i pür-nem beni<br />
G20/1 Şöyle olmış cām-ı ʿaşḳ-ı yārdan ārdan ārdan mest ü ḫarāb / Kendüsin dīvārdan dīvāra urmış āfitāb<br />
G377/1 Rūşen gerekse ḫāne-i dil ʿaks-i yārdan ārdan / Āyīne gibi sīneñi ṣāf it ġubārdan<br />
G465/9 Ümmīd-i vaṣl-ı yārdan ārdan el çekme Bāḳıyā / Şāyed ki dest-gīr ola bir merḥabāyile<br />
G528/3 Dil bir içim ṣu istedi çeşme-i laʿl-i yārdan ārdan / Āb-ı zülāl-i ḫançerin gösterüp işte mā didi<br />
G146/1 Yārdan ārdan ārdan cevr ü cefā luṭf u kerem gibi gelür / Ġayrdan mihr ü <strong>ve</strong>fā derd ü elem gibi gelür<br />
G90/1 Dil beste-i kemend-i ser-i zülf-i yārdur ārdur ārdur / Cān ḫaste-i girişme-i çeşm-i nigārdur<br />
G256/1 Ṣubḥ-ı vaṣl-ı yārdur ārdur bezm-i şarāb itmek gerek / Sāġar-ı zerrīni reşk-i āfitāb itmek gerek<br />
G335/4 Şirār-ı nār-ı ḫırmen-sūz-ı ġamdan sīne yanmışdur / Nişān-ı āteş-i endūh-ı ʿaşḳ-ı yārdur ārdur dāġum<br />
G360/1 Ḫayāl-i ʿālem-i vuṣlat ḫalāṣ eyler dili ġamdan / Ki ʿaşḳ ehline vaṣl-ı yārdur ārdur maḳṣūd ʿālemden<br />
K15/7 Ne mümkin dest-res dāmān-ı vaṣl-ı yāre āre ey Bāḳī / Felek nā-mihribān düşmen ḳāvī dil-dār her-cāyī<br />
K19/44 Anda zehr ola vü tiryāk leb-i dil-berde / Dehen-i yāre āre ḳaçan ola ber-ā-ber ḫātem<br />
K24/7 Beñzer ol būy-ı dil-āvīz ile mūy-ı yāre āre / Başlar üzre nʾola ger eyler ise yir sünbül<br />
M7/I/1 Ne mümkindür naẓar bir laḥẓa ḥüsn-i ṭalʿat-i yāre āre<br />
G3/5 Şiʿr ü inşādan murādı ʿāşıḳ-ı bī-çārenüñ / ʿArż-ı iḫlāṣ eylemekdür yāre āre Bāḳī <strong>ve</strong>ʾd-duʿā<br />
G9/5 Meclis-i meyde leb-i yāre āre ṭolaşur dirler / Elüme girmeye mi bir daḫı cām-ı ṣahbā<br />
G11/5 Eşk-i çeşmüm yāre āre ʿarż itdüm didi / Bāḳıyā maʿlūm oldı mā-cerā<br />
G56/1 Zaḫm-ı sīnem ol gözi mekkāre ġāyet ḫoş gelür / Yāre açarsam revādur yāre āre ġāyet ḫoş gelür<br />
G89/2 ʿĪẕār-ı yāre āre ay ile yanaşdı zülf-i Hindūsı / Velī ayrılmadı yanından anuñ bir nice yıldur<br />
G97/3 Reftāra gelse ḳāmet-i ʿarʿar-ḫırām ile / Bālā-yı yāre āre serv-i çemen zīr-dest olur<br />
G98/2 Meclisde laʿl-i yāre āre iñende ezilmesün / Vaʾllāhi yoġsa kelle-i şekker şikest olur<br />
G104/5 İrmege ṣubḥ-ı viṣāl-i yāre āre hergiz çāre yoḳ / Bāḳıyā āfāḳı ṭutdı nāle-i şeb-gīrler<br />
G129/4 Āyīnenüñ ṣafāsı nedür ṣūreti nedür / Mirʾāt-ı ḥüsn-i yāre āre āre naẓar ḳıl ṣafāyı gör<br />
G183/7 Bāḳıyā gökde şihāb atılmadı Mirrīḫ-i çarḫ / Rūy-ı yāre āre öykünür diyü mehe ḫançer çeker<br />
G198/6 Cemāl-i yāre āre naẓar ḳıl derūnuñ it rūşen / Ki nūr-baḫşdur ol ṭalʿat-i cihān-efrūz<br />
G200/1 Dil teb-i hecr-i yāre āre ḳatlanmaz / Kimse iḥrāḳ-i nāre ḳatlanmaz<br />
G200/6 Belki dil ṣabr ideydi ammā ʿömr / Vaʿde-i vaṣl-ı yāre āre ḳatlanmaz<br />
G207/1 Ancaḳ raḳīb cevri degül infiʿālümüz / Ḫaṭ geldi laʿl-i yāre āre odur bu melālümüz<br />
G210/3 Ḫākümi kūy-ı yāre āre irgürdüñ / Ṭurma ey bād-ı ṣubḥ olup esen es<br />
G216/1 Pākīze-dil ṣafādan ruḫsār-ı yāre āre düşmiş / Bir ḳaṭre şeb-nem olmış bir lāle-zāre düşmiş<br />
1179
G227/4 Māh-ı çarḫ üzre nedür bilmek dilerseñ ol sevād / Yaḳdı yāre āre ṣunmaġa devrān turunç üstine dāġ<br />
G247/1 İsterse nʾola ḫaste göñül yāre āre ṣarılmaḳ / Mecrūḥ olıcaḳ lāzım olur yara ṣarılmaḳ<br />
G254/1 Ey ṣabā dil raḫtın ol gīsū-yı müşgīn-tāre çek / ʿĀşıḳ-ı dīvāneyi zencīr-i zülf-i yāre āre çek<br />
G258/2 Kāḫ-ı ḥüsn-i yāre āre baḳ seyr it ḫam-ı ebrūsını / Adın añma ṭāḳ-ı Kisrā ile ḳaṣr-ı Ḳayṣerüñ<br />
G284/3 Ḳad serv-i çemen yāre āre dehen ġonca-i gül-zār / Ḫaṭ müşg-i Ḫuten çihre semen ḫāl ḳaranfül<br />
G293/2 Rūy u mūy-ı yāre āre beñzer nesne daḫı görmedüm / Gerçi gördüm bī-<strong>ve</strong>fā dünyāda nice māh u sāl<br />
G298/3 Aġız bir idüp söylemek āsān idi yāre āre / Zaḫmuñla gelüp olsa eger ḫançeri yek- dil<br />
G378/2 İltifāt eylese üftādelere yāre āre ne ʿār / Ḫākden pertev-i ḫurşīd-i cihān-tāba ne şeyn<br />
G389/3 Niçün ol yāre āre raḳībā didüñ īmānumsın / Göreyin ayrılasın ṣon demi īmānuñdan<br />
G398/1 Ḳıyām itdi çemende yāre āre ḳarşu / Çenār u ʿarʿar u şimşād ḳamu<br />
G398/7 Gelüp miskīnlik itdi ḫāl-i yāre āre / Ḫaṭādan nāfe-i müşgīn-i āhū<br />
G451/3 Biñ meşk iderse ṣafḥa-i çarḫ üzre māh-ı nev / Ebrū-yı yāre āre öykünebilmez mis̱ālde<br />
G468/1 Ḳanāʿat ḳıl göñül pā-būs-ı yāre āre / Elinden būse alınmaz ne çāre<br />
G472/3 Ḫāk-i rāh-ı yāre āre ṭutmış mīl-i zerrīnin şihāb / Küḥl içün her aḫter-i gerdūn-cenābuñ ʿaynına<br />
G490/5 Derdine dil zaḫmınuñ luṭf eyle dermān ol didüm / Şol ḳadar minnetler itdüm yāre āre āre dermān olmadı<br />
G495/5 Virelüm cānı dilā būs-ı dehān-ı yāre āre / ʿĀḳıbet yoḳlıġa tebdīl iderüz varlıġı<br />
G518/3 Seg raḳībe nicʾolur göstereyin ölmez isem / Dehen-i yāre āre uyuzlanmaġı tebḫāle gibi<br />
G529/5 Ḫāṣiyyet ile yāre āre yaḳīn itmek içündür / Bāḳī ki biraz ḳanlu elifler ḳola yazdı<br />
G535/3 Zaḫm urdı <strong>ve</strong>lī yaralarum ṣarmadı ol yār / Aġyār işidüp tā dimeye yāre āre ṣarıldı<br />
G535/5 Bāḳī görüp ol pīreheni yāre āre ṣarılmış / Ṣandum ki semen ḳadd-i sefīdāre ṣarıldı<br />
Mtl 31 Özüñ ḫāl-i ʿiẕār-ı yāre āre beñzetmişsin ey aḫter / Ne bilsünler ḳarañuda anuñ göz ḳıpduġın iller<br />
K12/4 Yāre āre āre ser ḳılsa fidā mūr-ṣıfat cān-ı żaʿif / Pīş-keş pāy-ı melaḫdur ki Süleymāna çeker<br />
G15/2 Eşkümüñ gevherlerin dizdüm işigi ṭaşına / Yāre āre āre ʿarż idem diyü silmiş raḳīb-i bed-liḳā<br />
G254/5 Sīne bir eglenceden ḫālī gerekmez Bāḳıyā / Yāre āre sen ḳādir degülsin bārī miskīn yara çek<br />
G275/5 Yāre āre ʿarż eyleyemez çihre-i zerdin Bāḳī / Virdügi rengi görüñ aña mey-i gül-gūnuñ<br />
G296/5 Dūd-ı āhın yine Bāḳī şerer-ālūd itdi / Yāre āre ʿarż eyledi bir dāne zer-efşān sünbül<br />
G57/4 Dil mūy-ı yāri āri memleket-i Çīne beñzedür / İller sevād-ı mülk-i Ḫuten dir ḫaṭā budur<br />
G122/1 Mirʾāt-ı gülde ḥüsn-i dil-efrūz-ı yāri āri gör / Ruḫsāre-i ḥaḳīḳate āyīne-dārı gör<br />
G215/2 Temāşā ḳılmaġa gül-zār-ı ḥüsn-i yāri āri bī-minnet / Sevād-ı dīde-i Mecnūn ruḫ-ı Leylāda ḫāl olmış<br />
G218/4 Görmez cihānı gözlerümüz yāri āri görmese / Mirʾāt-ı ḥüsni var ise ʿālem-nümā imiş<br />
G257/1 Bahār u bāġ ise maḳṣūd ḥüsn-i yāri āri görüñ / Ġaraż cinān ise kūy-ı nigāra varı görüñ<br />
G263/5 Küḥl-i ḫāk-i pāy-i yāri āri çeşmüñe / Sürmeden Bāḳī ʿaceb sūd eyledüñ<br />
G322/5 Ayırdı siḥr idüp yāri āri āri sipihr-i pīre-zen benden / Ne luʿb itdi baña gör biʾllāhi oynaşum<br />
G345/5 Bāḳıyā bir mürġdur gūyā giriftār-ı ḳafes / Kūy-ı yāri āri āri añıcaḳ uçmaḳ diler cānum benüm<br />
G361/5 Yanup yaḳılmaġ ister kimse yoḳ yanuñca ey Bāḳī / Ḥadīŝ-i ‘aşḳ-ı ‘ālem-sūz-ı yāri āri ya ne söylersin<br />
G391/2 Dilā cām-ı şarāb-ı ʿaşḳ-ı yāri āri şöyle nūş it kim / Felekler güm güm ötsün başuña ḫum-ḫāneler dönsün<br />
G396/5 Vefā eyler ṣanursın Bāḳıyā ḫandān görüp yāri āri / Ne ḳaṣd-ı cān ider ol ġamze-i ḫūn-ḫˇārı ṭuymazsın<br />
G489/4 Ṣarardı beñzi ḥasedden benümle yāri āri görüp / Raḳīb-i rū-siyehe bir ġarīb reng oldı<br />
G497/1 Esirgemek gerege ʿāşıḳ-ı dil-efġārı / ʿAleʾl-ḫuṣūṣ ki bir bī-<strong>ve</strong>fā ola yāri āri<br />
G508/5 Diḳḳatler ile seyr iderüz yāri āri ser-ā-pā / Görmez mi idük biz de eger olsa <strong>ve</strong>fāsı<br />
K19/9 Cismine naʿl kesüp farḳına bir dāġ urmış / Var ise sevdi meger yār ār ār-ı ār ı ı sitem-ger ḫātem<br />
G2/8 Ḥasūduñ dürd-i derdin çekme ey Bāḳī bu bezm içre / Nedīmüñ yār ār ār-ı ār ı ḫoş-meşreb gerek cām-ı şarāb-āsā<br />
G148/4 Ḥūr u ġılmān añma kim her ʿāşıḳa / Kendü yār ār ār-ı ār ı bī-<strong>ve</strong>fāsı ḫoş gelür<br />
1180
G194/2 Bulmadum cāna ġamuñ gibi muvāfıḳ maḥrem / Çoḳ olur yār <strong>ve</strong>lī yār ār ār-ı ār ı <strong>ve</strong>fā-dār olmaz<br />
G395/1 Söylemez küsmiş baña cānāne söyleñ söylesün / Nʾeyledüm ol yār ār ār-ı ār ı ʿālī-şāne söyleñ söylesün<br />
G186/1 Dil-i maḥzūna vuṣlatdan firāḳ-ı dil-rübā yigdür / Cihānda yār ār ār-i ār i ḥādis̱den ḳadīmī āşinā yigdür<br />
G290/5 İki cihāna virmedi bir yār ār ār-i ār i sādeyi / Bāḳī esīr-i ḳayd-ı nuḳūş u ṣu<strong>ve</strong>r degül<br />
G419/1 Nevā-yı dil hevā-yı vaṣl-ı yār ār ār-i ār i dil-sitān üzre / Ṣadā-yı ṣavt-ı bülbül naḳş-ı bāġ u būstān üzre<br />
Mtl 24 Ṣaḥn-ı bāġuñ ḥavżınuñ her cānibi serv-i sehī / Yāri āri girmiş ṣuya ṣandum göricek ‘aks-i mehi<br />
G36/1 Bulmaġ isterdi ʿaşḳ içinde murād / Yār ār ār-ı ār Şīrīn degül midür Ferhād<br />
G232/5 Bāḳīnüñ nāle vü zāriyle cihān ṭoldı bu gün / Yine var ise ʿadū eyledi yārine ārine nifāḳ<br />
G517/1 Cevr ile terk ider mi kişi şehr-i yār ār ārını ār ını / Lāyıḳ mıdur ki terk ide ḳul şehriyārını<br />
G8/5 Leblerin yād eylese yāruñ āruñ lisān-ı ḥāl ile / Naḳl ider şīrīn ḥikāyet ġonca-i rengīn-edā<br />
G85/6 Ḫāl-i yāruñ āruñ müşg bir ḫūnīn kefen maḳtūlidür / Āl vālāya ṣarupdur ṣanmañuz ʿaṭṭārlar<br />
G91/4 Ḫaṭdan żarar ne ḥüsnine yāruñ āruñ ki mūrdan / Olmaz niẓām-ı mülk-i Süleymān ḫalel-peẕīr<br />
G169/5 Çemende ġoncaya baḳup dimiş bir ehl-i naẓar / O yāruñ āruñ aġzına nisbet ṭarā<strong>ve</strong>ti yoḳdur<br />
G187/4 Sevād-ı çeşm-i ḥavrāya degişmez ādem ey ṣofī / Ṣaçılmış ḫırmen-i ḥüsninde yāruñ āruñ dāneler vardur<br />
1181<br />
G195/4 Ne ḳanlar aġların hecrinde yāruñ āruñ derd-i fürḳatden / ʿAceb bir dem mi vardur çeşm-i pür-ḫūn eşk-bār olmaz<br />
G276/6 Jāleler ṭamlamaġ ister gül-i terden gūyā / Görinen dürr-i bünāgūşı degüldür yāruñ āruñ<br />
G277/4 ʿĀşıḳa küḥl-i cilā yāruñ āruñ āruñ ayaġı tozıdur / Ḥāṣılı bendesiyüz ʿārif-i ṣāḥib-naẓaruñ<br />
G285/3 Cāmiʿ-i ʿaşḳında yāruñ āruñ çarḫ bir ḳandīldür / Āfitāb-ı ʿālem-efrūz aña bir rūşen fetīl<br />
G293/5 Bāḳıyā ʿişretdedür ʿaşḳıyla yāruñ āruñ kāʾināt / Nuḳl encüm mey şafaḳ sāḳī felek sāġar hilāl<br />
G322/2 Peleng-i ʿaşḳ-ı yāruñ āruñ bīşesidür mūy-ı jülīdem / Diyār-ı derd ü miḥnet kūh-sārıdur benüm başum<br />
G324/5 Nāleler ḳıldum ser-i kūyında yāruñ āruñ Bāḳıyā / Bülbülān-ı gül-sitān-ı dehri ḫāmūş eyledüm<br />
G332/2 Yitişinceydi hemān derdine ben bīmāruñ / Mī<strong>ve</strong>-i vaṣlına yāruñ āruñ nʾideyin irmez elüm<br />
G370/5 Ḫalḳ-ı ʿālem Bāḳıyā ʿaşḳında yāruñ ruñ ḫaste-ḥāl / Bir ṭabīb andan bu deñlü mübtelāyı nʾeylesün<br />
G372/1 Ġam-ı ḫaṭṭıyla yāruñ āruñ nice bir dil pür-melāl olsun / Sür ey sāḳī ayaġı mūr-ı ġuṣṣa pāy-māl olsun<br />
G386/2 Bāġ-ı bihişt-i kūyına yāruñ āruñ irem diyü / Ḥaḳdan hemīşe uçmaġa bāl ü per isterin<br />
G442/5 Çün teb-i ʿaşḳıyla yāruñ āruñ Bāḳıyā sūzān degül / Bu ḥarāretler nedür ḫurşīd-i ʿālem-tābda<br />
G504/4 Yaruñ Yaruñ raḳībi gibi iti görmedüm daḫı / Olmaya gerçi eşk-i revānum gibi cerī<br />
yār ār u u mu muṣāḥib mu ṣāḥib [1] [1] [1] sımsıkı iki dost<br />
G51/2 Mevsim-i gül ʿīd ile yār ār ār u u u mu muṣāḥib mu ṣāḥib düşdiler / Bir birine iki dil-berdür maḥabbet gösterür<br />
yār ār olmak olmak [1] [1] yardımcı olmak<br />
G233/5 Bulmadı saʿy ile ser-menzil-i maḳṣūda vüṣūl / Himmet-i merd-i Ḫudā sālike yār ār olmay olmayıca olmay olmayıca<br />
ıcaḳ ıca<br />
yārī ārī eylemek/ eylemek/ ḳılmak ılmak ılmak [2] [2] yardım etmek, yardımcı olmak<br />
K2/7 Devlet iḳbāl ḳılup eyledi eyledi ṭāliʿ yārī ārī / Ḥāṣılı üstümüze döndi sipihr-i gerdān<br />
G546/1 Bi-ḥamdiʾllāh ki yārī ārī ḳıldı ıldı ıldı ferr-i baḫt-ı sulṭānī / Müyesser eyledi Bārī Teʿālā fetḥ -i Şirvānı<br />
yār ār ār-ı ār ı ġār ġār [1] [1] <strong>ve</strong>falı dost ‖ mağara dostu (Hicret sırasında mağarada peygamber ile bulunan<br />
Hz. Ebubekir hakkında)<br />
G99/4 ʿUşşāḳı zīr-i ḫāke iletse nʾola ġamuñ / Derd-i maḥabbet ehl-i dilüñ yār ār ār-ı ār ı ġārıdur<br />
yār ār ār-i ār i hem hem-dem hem<br />
dem [2] can dostu<br />
M9/I/4 Ne cām-ı bāde-i gül-gūna beñzer yār ār ār-ı ār ı hem hem-dem hem<br />
dem var<br />
G63/1 Ne cām-ı bāde-i gül-gūna beñzer yār ār ār-i ār i hem hem-dem hem<br />
dem var / Ne ṣadr-ı ṣuffa-i mey-ḫāne gibi cāy-ı ḫurrem var<br />
yār ār ār-ı ār ı ṣād ṣādıḳ ṣād<br />
ḳ [1] [1] sadık dost ‖ âşık
404/3 Gūş ṭutup münāfıḳa cevri ḳo yār ār ār-ı ār ı ṣād ṣādıḳa ṣād<br />
ḳa / Dil-ber odur ki ʿāşıḳa müşfik ü mihrbān ola<br />
yār ār ü ü hem hem-ʿinān hem ʿinān [1] dost <strong>ve</strong> arkadaş (‘iḳbāl ü ʿizzet’ paralelliğinde)<br />
M1/III/7 Çāpük-süvār-ı ʿarṣa-i kevn ü mekān idi / İḳbāl ü ʿizzet olmış idi yār ār ü ü hem hem-ʿinān hem ʿinān<br />
yara yara yara [3] [3] bkz. ‘oñulmaz yara’ md.<br />
G290/4 Şemşīr-i hecr yaralarıdur yaralarıdur elem viren / Zaḫm-ı ḫadeng-i ḳavs-ı ḳażā ol ḳadar degül<br />
G344/5 Ṭabīb-i şehre baş egmem güzellerden şifā ummam / Oñulmaz yaradur yaram yaram yaram devāsuz derddür derdüm<br />
G94/2 Şihāb ṣanma felekde giceyle ẓāhir olan / Maḥabbet ehlinüñ ol tīġ-i āhı yarasıdur<br />
yara yara çekmek çekmek [1] [1] bkz. ‘elif çekmek’ md.<br />
G254/5 Sīne bir eglenceden ḫālī gerekmez Bāḳıyā / Yāre sen ḳādir degülsin bārī miskīn yara yara çek<br />
çek<br />
yara yara işlemek işlemek [1] [1] yarası kapanmamak<br />
G491/3 Eksük olmaz ten-i ṣad-pāreden işler işler işler yara yara / Baña bu işleri hep ṭāliʿ-i vārūn itdi<br />
yara yara ṣarmak/ṣar<br />
ṣarmak/ṣarılmak<br />
ṣarmak/ṣar ılmak [2] [2] yara sarmak ‖ derdine derman olmak ‖ sevgiliye sarılmak<br />
G247/1 İsterse nʾola ḫaste göñül yāre ṣarılmaḳ / Mecrūḥ olıcaḳ lāzım olur yara yara ṣar ṣarılma ṣar ṣarılma<br />
ılmaḳ ılma<br />
G535/3 Zaḫm urdı <strong>ve</strong>lī yaralarum yaralarum yaralarum ṣarmad ṣarmadı ṣarmad ol yār / Aġyār işidüp tā dimeye yāre ṣarıldı<br />
yaralar yaralar çizmek çizmek [1] [1] yara çekmek<br />
G458/5 Yine cisminde Bāḳī ḫançerüñle yaralar yaralar çizdi çizdi / Ṣanasın sāde-rū bir dil-rübāyı çekdi pehlūya<br />
yara yara yara yara [1] [1]<br />
[1]<br />
G92/1 Tīr-i ġam-ı nigār ile ten yara yara yaradur yaradur / Şemşīr-i cevr-i yār ile dil pāre pāredür<br />
yāre āre āre açmak açmak [1] [1] yara açmak<br />
G56/1 Zaḫm-ı sīnem ol gözi mekkāre ġāyet ḫoş gelür / Yāre āre açarsam revādur yāre ġāyet ḫoş gelür<br />
yaramamak yaramamak [1] [1] yaranamamak<br />
G203/3 Her perī-rūnuñ olur meyli raḳīb-i dī<strong>ve</strong> / Cān u dil virmek ile bunlara ādem yaramaz<br />
yaramaz<br />
yaratmak yaratmak [1]<br />
[1]<br />
G92/5 Çeşm-i ḥaḳāret ile naẓar ḳılma dostum / ʿUşşāḳ-ı ḫaste-ḥāli de Allāh yaradur<br />
yaradur<br />
yārān ārān [9] [9] dostlar<br />
G69/4 Bezm-i ġamında cān u dil yandı yaḳıldı sāḳıyā / Depret elüñ sür ayaġı meclisde yārān ārān teşnedür<br />
G70/1 Nīzesi cānuma vü nīzesine cān ditrer / Yār kim ṭoġru ola üstine yārān ārān ditrer<br />
G229/9 Ḳadrüñi seng-i muṣallāda bilüp ey Bāḳī / Ṭurup el baġlayalar ḳarşuña yārān ārān ṣaf ṣaf<br />
G269/2 Keyfiyyet-i esrāra döşendi ẓürefā hep / Yārān ārān ayaġın almada ḥayrān mey-i nābuñ<br />
G199/2 Ġam u ġuṣṣa dil-i ʿuşşāḳa yārān-ı ṣafādandur / Göñül ḥaẓẓ eyler anlardan kişi yārāne ārāne ārāne incinmez<br />
G320/3 Leṭāʾif söyledüm güldi açıldı ḥoḳḳa-i laʿli / Yine seyr eylesün yārāne ārāne dürc-i dürr-i nāb açdum<br />
G361/4 Anuñ’çün ġonca-i gül rāzın açmaz saña ey bülbül / Hezārān hem-zebānuñ var çıḳar yārāne ārāne söylersin<br />
G434/4 Düşmese aġzumdan ol şīrīn-dehānuñ lebleri / Vaṣf-ı laʿlin ṭurmasam ẕikr eylesem yārānuma ārānuma<br />
Kt9/2 Ḥaḳ-şinās ehl-i naẓar yārānuñ ārānuñ / Ayaġı tozı ser-efgendesiyüz<br />
yārān ārān ārān-ı ārān ı ṣafā ṣafā [4] [4] [4] safa dostları ‖ gönül dostları<br />
K5/21 Perīşān itmedi devrüñde hergiz kimseyi kimse / Meger meclisde yārān ārān ārān-ı ārān ı ṣafā ṣafā gül-berg-i ḫandānı<br />
G105/7 Bāḳī nʾola pervāz-ı bülend itse ġazelde / Bāl ü per aña himmet-i yārān ārān ārān-ı ārān ı ṣafādur<br />
ṣafādur<br />
G199/2 Ġam u ġuṣṣa dil-i ʿuşşāḳa yārān ārān ārān-ı ārān ı ṣafādandur ṣafādandur / Göñül ḥaẓẓ eyler anlardan kişi yārāne ārāne incinmez<br />
G237/5 Bāḳīnüñ kārına yārān ārān ārān-ı ārān ı ı ṣafā ṣafā incinmesün / Gāh gāh anı özinden eylemez āgāh şevḳ<br />
1182
4337.<br />
1183<br />
yaraşmak yaraşmak [24] [24] yakışmak, uygun düşmek, layık <strong>ve</strong> münasip olmak; bkz. TS. C. VI, s.<br />
K23/35 Dürr-i duʿāñı zeyn idelüm tā ki yaraşa yaraşa / Sāḳ-ı mesāḳ-ı midḥata ḫalḫāl-i iḥtişām<br />
G431/5 Maʿnī-i pākīze ey Bāḳī edā-yı ḫūb ile / Sīm-ten dil-dāre beñzer kim libāsı yaraşa<br />
yaraşa<br />
K20/1 Ne ḫoş yaraşdı yaraşdı sipihre kevākib içre hilāl / Ṭaḳındı pāyine gūyā ki cevherī ḫalḫāl<br />
G527/3 Siyāh aṭlas gibi zülfüñ yaraşdı yaraşdı / ʿİẕār-ı āl-i müşgīn-ḫāle düşdi<br />
M7/III/3 Yaraşmaz Yaraşmaz mesned-i ḫal<strong>ve</strong>t-sarāy-ı dilde illā sen<br />
K3/2 Ne zībā yaraşmış yaraşmış o leblerle dendān / Ne ḫūb imtizāc eylemiş şīr ü şekker<br />
G216/8 Farḳında ol siyeh per ẓıll-ı hümāya beñzer / Ḥaḳḳā bu kim yaraşmış yaraşmış ol tāc-dāre düşmiş<br />
K14/28 Licāmuñda sitām olmaḳ yaraşur yaraşur çarḫuñ ecrāmı / Semendüñ sīne-bendinde gül-i zer māh-ı tābānı<br />
K19/5 Faṣṣ-ı pīrūze ne ḫoş yaraşur yaraşur yaraşur anda seyr it / Oldı bir ṭūṭīye gūyā ḳafes-i zer ḫātem<br />
K19/51 Ḳoma ayaḳda bu maṣnūʿ u muraṣṣaʿ naẓmı / Elde ḫoş yaraşur yaraşur yaraşur ey Āṣaf-ı ṣaf-der ḫātem<br />
M3/II/5 Düşmene ṣalınsa tīġ-i ḫūn-feşānı yaraşur yaraşur / Yiridür olsa ḫırāmān ol livā-yı salṭanat<br />
G6/5 Vefā ummaz cefādan yüz çevürmez Bāḳī ʿāşıḳdur / Niyāz itmek aña cānā yaraşur yaraşur yaraşur saña istiġnā<br />
G66/8 Bāḳıyā tāc-ı Sikender yaraşur yaraşur farḳında / Ol ki zīr-i ḳademi būse-i Dārā yiridür<br />
G274/6 Dest-gīrüñ yine şāhenşeh-i devrān yaraşur yaraşur / Sāḳī-i devr-i felek cām ṣunarsa el çek<br />
G409/2 Ḫaṣlet ü ḫūy-ı melāʾik yaraşur yaraşur merdümlere / Uymasun dīv-i raḳībüñ ol perī iġvāsına<br />
G508/4 Zībā yaraşur yaraşur ḫilʿat-i nāz o boyı ser<strong>ve</strong> / İki ḳolumı ḳılsam aña bil ṭolaması<br />
Kt6/2 Tīrüñe ey sīm-ten olsun nişān āşüfte-dil / Ḫoş yaraşur yaraşur ol miyāne ḫançer-i zerrīn-ġılāf<br />
K22/15 Bir yeşil ġarrā zer-efşān kāġıd olmışdur çemen / Yaraşur Yaraşur yazılsa ger medḥ-i edīb-i nükte-dān<br />
K24/41 Yaraşur Yaraşur zülf ü ruḫuñ vaṣfına defter yazsam / Kāġıdı berg-i gül ola ḫaṭ-ı defter sünbül<br />
G32/5 Yaraşur Yaraşur ḥalḳa-i rindāna disem ey Bāḳī / Ḫatem-i Cemdür anuñ laʿl-i Bedaḫşānı ḳadeḥ<br />
G314/1 Yaraşur Yaraşur ey sipihr-i māh-cemāl / Ḳamerī yaḳa olsa saña hilāl<br />
G390/2 Erġavānī cāmeñi görüp nʾola ḳan aġlasam / Yaraşur Yaraşur āb-ı revāna ḳarşu zīrā erġavān<br />
G425/2 ʿĀşıḳ-ı bī-dil ruḫ-ı zerd ile yaṣdansun ḳoluñ / Yaraşur Yaraşur zerrīn ḥamāʾil sāʿid-i sīmīnüñe<br />
G45/4 Ne deñlü şerbet ile yaraşursa yaraşursa her niʿmet / Şarāb-ı telḫ ile olur begüm kebāb leẕīẕ<br />
yarıcu yarıcu [1] [1] yardımcı, şefaatçi<br />
G334/5 Bāḳīye virdi müjde-i vaṣluñ ḥayāt-ı nev / ʿÖmrüñ mezīd pādişehüm yarıcuñ yarıcuñ Ḳadīm<br />
yarın yarın didüñ didüñ bir bir bir gün gün gün didüñ didüñ [1]<br />
[1]<br />
G531/3 Vaṣlum dilersin çün didüñ luṭf idüben olsun didüñ / Yarın Yarın didüñ didüñ bir bir gün gün didüñ didüñ ferdālara ṣalduñ beni<br />
ya yaṣaḳ ya ṣaḳ [1]<br />
[1]<br />
G53/6 Bāḳī gözinden eyle ḥaẕer ṣorma leblerin / Zinhār ġāfil olma şarābuñ ya yaṣaġ ya<br />
ṣaġ ṣaġı ṣaġ var<br />
ya yaṣdanmak ya ṣdanmak [1] [1] yaslanmak, dayanmak; bkz. TS. C. VI, s. 4372-75.<br />
G425/2 ʿĀşıḳ-ı bī-dil ruḫ-ı zerd ile ya yaṣdansun ya ṣdansun ḳoluñ / Yaraşur zerrīn ḥamāʾil sāʿid-i sīmīnüñe<br />
yāsemen āsemen āsemen [10] [10] bkz. ‘gül ü yāsemīn’ md.<br />
G47/7 Ol ḳāmet üzre zülf-i semen-būya beñzedi / Şol yāsemen āsemen ki serv-i ḫırāmāne ṣarmaşur<br />
K18/15 Zīb ü fer virmek içün rūy-ı ʿarūs-ı çemene / Yāsemen āsemen şāne ṣabā māşıṭa āb āyīne-dār<br />
G227/3 Gül gibi ter-dāmene teşbīh iden kimdür seni / Yāsemen āsemen āsemen gibi cihānda alnuñ açuḳ yüzüñ aġ<br />
G284/2 Farḳında ḳılup yāsemeni āsemeni dāġına penbe / ʿAşḳuñda geçer baş açuḳ abdāl ḳaranfül<br />
G222/1 Ṣaḥn-ı gül-şen mülk-i Baġdād oldı āb-ı cūy Şaṭ / Yāsemenler āsemenler ṣu yüzinde seyr ider mānend-i baṭ<br />
G457/3 Öykünür sen serv-i sīm-endāma beñzer serv-i bāġ / Yāsemenler āsemenler dikdiler ṭolaşdılar endāmına
G248/3 Bāġda dürr-i ʿAden gibi yine yāsemenüñ āsemenüñ / Cigerin deldi bu gün şī<strong>ve</strong>-i çāh-ı ẕeḳanuñ<br />
G387/4 Şükr-i Ḫudāya başın açar lāle-i çemen / Rūy-ı niyāzı ḫāke sürer berg-i yāsemīn āsemīn<br />
G509/4 Tāzeler ol sünbül-i müşgīni beñzer yāsemīn āsemīn / Eylemiş peydā gümiş dendānelü bir şāneyi<br />
G447/4 Sīnemde zaḫmuñ içre olan penbe-i fetīl / Ol yāsemīn āsemīn āsemīne āsemīn döndi ki ḳorlar ḳaranfüle<br />
yaş yaş yaş [30] [30] gözyaşı; bkz. ‘ḳanlu yaş’ md.<br />
G376/1 Nice ṭūfān oldı peydā dīde-i ḫūn-pāşdan / Nūḥ çeşmüm yanına gelse dem urmaz yaşdan<br />
yaşdan<br />
G67/6 Āşıḳuñ düşmeni çoḳ baḥre dönüpdür yaşı yaşı / İki zevraḳdur iki dīdesi deryā gözedür<br />
G170/5 O şāhuñ der-geh-i pākinde ḫidmet ḳılmada Bāḳī / Gözi saḳḳā yaşı yaşı āb-ı revān müjgānı cārūdur<br />
G254/2 Ola kim bir pāre yaşın yaşın diñdürüp ḳanın kese / Ḫāk-i pāyuñ tūtiyāsın dīde-i ḫūn-bāre çek<br />
G421/5 Şöyle aġlar merdüm-i çeşmüm ki ġarḳ itdi özin / Gūyiyā bir ṭıfldur ol şimdi girdi yaşına<br />
yaşına<br />
G531/5 Bāḳī-ṣıfat virdüñ elem itdüñ gözüm yaşını yaşını yem / Ḳılduñ ġarīḳ-i baḥr-i ġam deryālara ṣalduñ beni<br />
G64/2 Ḳıyās eyler mi Nīl-i Mıṣra ol Yūsuf-liḳā yaşum yaşum / Anuñ miḳyāsı yoḳdur ṭurmaz ol mā dāʾimā artar<br />
G150/1 Aḳar yaşum yaşum olıcaḳ dīdeden nihān ülker / Diler ki göstere çeşm-i güher-feşān ülker<br />
G167/1 Ne sāḳīdür lebüñ ġam bezmine yaşum yaşum yaşum şarāb eyler / Ne āteşdür maḥabbet odı kim baġrum kebāb eyler<br />
G263/3 Diñmese yaşum yaşum ʿaceb mi ey göñül / Ḫānemi āh ile pür-dūd eyledüñ<br />
G322/1 Maḥabbet baḥridür āhum yilinden mevc urur yaşum yaşum / Melāmet fülkidür ser aña lengerdür iki ḳaşum<br />
G397/3 Ḫūnīn olup aḳardı yaşum yaşum yaşum ırmaġı müdām / Cūş u ḫurūş ile ṣular aḳup bulanmadın<br />
G402/3 Ḳapuñda çoḳ revān oldı daḫı çoḳ seyl olur yaşum yaşum / Mes̱eldür aḳduġı yirde dimişler yine aḳar ṣu<br />
G433/2 Baḥr-i sīm-āb yaşum yaşum zevraḳ-ı laʿlin çeşmüm / Gel deñiz yüzlerin ol zevraḳ ile seyr eyle<br />
G464/4 Zevraḳ-āsā ġam-ı ʿaşḳuñla yaşum yaşum gird-ābı / Ġarḳ idüpdür ṣanemā çeşm-i teri döne döne<br />
G507/1 Aġlayup iñlemeden derd ile dolāb gibi / Oldı çihremde yaşum yaşum yaşum yolları mīzāb gibi<br />
G529/3 Bir pāre yaşum yaşum tāzeledi vādī-i derdi / Mecnūn gideli lāle-i miḥnet ṣola yazdı<br />
1184<br />
G64/3 Bu nüh dolābı gerdān eyleyen seyl-āb-ı eşkümdür / Yaşum Yaşum ser-çeşmesinden baḥs̱ idersem mā-cerā artar<br />
G112/1 Ne dem kim ġamuñ cāna hem-rāz olur / Yaşum Yaşum Yaşum āh u nālemle dem-sāz olur<br />
G128/5 Yaşum Yaşum Yaşum deryādur ey Bāḳī içinde şāḫ-ı mercānı / Ḫayāl-i naḫl-i bālā-yı nihāl-i erġavānumdur<br />
G165/3 Begüm merdümlik it kendü ciger-gūşeñ gibi besle / Yaşum Yaşum ṭıfl-ı yetīmüñdür ki dāmānuñda ḳalmışdur<br />
Kt18/1 Yaşum Yaşum Yaşum dökilür āh idicek dīde-i terden / Berg-i gül-i bādām gibi bād-ı seḥerden<br />
G404/2 Yaşuma Yaşuma baḳmaz ol perī bilmedi ḳadr-i gevheri / Ṭālib ola bu demleri bulmaya bir zamān ola<br />
G111/3 Gül-zār-ı ḥüsni olmaz idi böyle sebze-zār / Aḳıtmayaydı yaşumı yaşumı çoḳ çoḳ o gül-ʿiẕār<br />
G393/5 Nice aġlayamam kim acımaz yār / İdersem yaşumı yaşumı ey Bāḳī ʿummān<br />
G539/3 Dehre-i dehr-i denī bāġ-ı belāda yaşumı yaşumı / Ḳaṭre ḳaṭre aḳıdur mānend-i tāk eyler beni<br />
G491/5 Nīle ġarḳ itdi tenüm seng-i cefā zaḫmından / Yaşumı Yaşumı cevr-i firāvān ile Ceyḫūn itdi<br />
G191/4 Yaşumuz Yaşumuz deryālara döndürdi cevr-i rūzgār / Ḥāliyā ey māh-rū baḥr-i belāya māliküz<br />
G159/4 Dökme yaşuñ yaşuñ ḳaṭresin her-cāyī dil-ber yolına / Yüzi açılmış güzel gül gibi ter-dāmān olur<br />
G350/2 Ne yād eyle geçen cevrin ne yaşuñdan yaşuñdan dem ur hergiz / Ne fikr-i mā-meżā olsun ne ẕikr-i mā-cerā olsun<br />
yaş yaş dökmek dökmek [3] [3] [3] gözyaşı dökmek ‖ ağlamak<br />
G483/5 Gözüme ḫāk ile yeksān görinür dürr ü güher / Ḫāke yaş yaş dökse dökse ḳaçan çeşm-i güher-pāşları<br />
G464/1 Çıḳar eflāke derūnum şereri döne döne / Dökilür Dökilür ḫāke yaşum ḳaṭreleri döne döne<br />
G26/1 Yaşumuz Yaşumuz dökmege dökmege ol dürr-i ʿAdendür bāʿis̱ / Göñlümüz düşmege ol çāh-ı ẕeḳandur bāʿis̱<br />
yatmak yatmak [1]<br />
[1]<br />
G382/4 Müşkil belā degül mi <strong>ve</strong>fāsuz güzel sevüp / Ġuṣṣayla yata yata derd ü ġam ile uyanasın<br />
yata yataḳ yata ḳ [1] [1] barınak (divanelerin yaşadığı yer anlamında); bkz. TS. C. VI, s. 4388.
G115/2 Cān u cenān-ı şeydā birle ten-i ḫarābı / Dīvāneler yata yataġı yata<br />
vīrānedür ṣanurlar<br />
yata yataḳ yata yata ḳ yataḳ yataḳ [1] [1] [1] her yer (özellikle kaçakların saklandıkları barınak)<br />
G242/4 Dün gice ol ġazāli ḳaçurmış raḳīb-i seg / İtler gibi aradı bulınca yata yataḳ yata<br />
ḳ yataḳ<br />
yataḳ<br />
yatmak yatmak [20] [20] bkz. ‘girev yatmak’ md.<br />
G413/2 Derdüñle ölüp ḫˇāb-ı ،‘adem içre yatandur yatandur / Āsāyiş ider var ise bu menzil içinde<br />
G122/4 Ḫāmūş yatma yatma bister-i ġafletde ṣubḥ-dem / Gel merġ-zāra ġulġule-i mürġ-i zārı gör<br />
K2/43 Bu ṭarīḳuñ nice yıl künc-i medārisde yatup yatup / Elemin çekmiş iken her birümüz nice zamān<br />
K24/15 Ṣaḥn-ı gül-şende yatupdur yatupdur yatupdur gice var ise meger / Ki ṭaḳınmış seḥerī başına güller sünbül<br />
K12/12 Ehl-i dil gūşe-i bī-tūşe-i miḥnetde yatur yatur / Ḫ˅ān-ı iḥsānı felek merdüm-i nā-dāne çeker<br />
K24/39 Ruḫlaruñ üzre yatur yatur zülf-i semen-sā gūyā / Gül-i terden idinür kendüye bister sünbül<br />
M1/V/3 Reng-i ʿiẕārı gitdi yatur yatur kendü ḫuşk-leb / Şol gül gibi ki ayru düşüpdür gül-ābdan<br />
G26/5 Ḳafes-i ġamda yatur yatur ṭūṭī-i ṭabʿ-ı Bāḳī / Çekdügi ḳahra anuñ luṭf-ı suḫandur bāʿis̱<br />
G67/7 ʿĀrıżuñ ḥasreti bir ʿārıżadur Bāḳīye kim / Teşne-dil ḫaste yatur yatur iki gözi mā gözedür<br />
G88/3 Pertev-i āfitābı gör yollaruña düşüp yatur yatur yatur / Yaʿnī ruḫuñ fütādesi bende-i ḫāk-sārdur<br />
G92/4 Eşʿārum içre vaṣf-ı leb-i yār gūyiyā / Āb-ı zülāl içinde yatur laʿl-pāredür<br />
G118/2 Ḫ˅āb-ı ġafletde yatur yatur baḫt-ı siyāhum ammā / Giceler ʿālemi bī-dār iden efġānumdur<br />
G228/1 Ey dürr-i pāk aġzuña nisbet senüñ ṣadef / Deryā sevāḥilinde yatur yatur pāre-i ḫazef<br />
G244/5 Teşne-leb iki gözi āb-ı viṣālüñ gözedür / Pister-i ġamda yatur yatur Bāḳī-i bīmār-ı firāḳ<br />
G269/4 Peymāne şikest oldı yatur yatur ḫaylī zamāndur / Yanup yaḳılur ḫāṭırı mecrūḥ kebābuñ<br />
G287/3 Deryā-yı aḫḍar oldı çemen mevc urup yatur yatur / Rūy-ı zemīni faṣl-ı bahār itdi yem yeşil<br />
G503/2 Bend-i belā-yı zülfüñ ile künc-i ġamda dil / Zencīrlerle baġlu yatur şīr-i ner gibi<br />
G199/4 Döker ʿāşıḳ yoluñda dāne dāne gevher-i eşki / Yatur Yatur ḫāk-i meẕelletde yine bir dāne incinmez<br />
G86/2 Sen yatursın yatursın mesned-i ḥüsn üzre ḫ˅āb-ı nāzda / Ḫalḳı uyutmaz fiġān u nāle-i şeb-ḫīzler<br />
K2/46 Ẕillet ü miḥnet ile şimdi tamām üç yıldur / Yaturuz Yaturuz zāviye-i hücrede bī-nām u nişān<br />
yavuz yavuz na naẓar na ẓar [1] [1] [1] kem göz, kötü nazar; bkz. TS. C. VI, s. 4425. (‘yavuz göz’ md.)<br />
G534/3 Ṭaḳınur göz degmesün diyü ḥamāʾil boynına / Ṣaḳınur yavuz na naẓardan na<br />
ẓardan nʾeylesün anacuġı<br />
yay yay [2]<br />
[2]<br />
G516/3 Ḫazān beñzüm zemistān āh-ı serdüm / Yüzüñ ev<strong>ve</strong>l-bahār olmış ḳaşuñ yay<br />
G465/6 Şekl-i dehānuñ eyledi levḥ-i ḳalemde mīm / Cānā ol iki ʿaynı yazan iki yāyile āyile<br />
1185<br />
yay yay yay aaṣmak<br />
a ṣmak [1] [1] [1] ‘Bin defa okunu hedefe isabet ettiren, bin kere av avlayan kahraman, yayını<br />
duvara asıp artık nişan atmaz, ava gitmezmiş.’ Krş. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 460.<br />
G479/4 Aṣd ṣd ṣdı ṣd ḥallāc-ṣıfat ʿaşḳ u maḥabbet yayın yayın / Atılup penbe gibi dil o kemān-ebrūya<br />
yaymak yaymak [1] [1] sermek ‖ yay<br />
G516/5 Nişān itsün dil-i Bāḳīyi ġamzeñ / Öñine hep müjeñ oḳlarını yay<br />
yaz yaz u u u ḳış ış [1] [1] yaz kış ‖ her zaman; bkz. ‘ḳışı yazı geçmek’ md.<br />
G217/2 Ruḫların teşbīh idersem nʾola cennet bāġına / Eksük olmaz tāze şeftālūler anda yaz yaz u u ḳış ış<br />
yaz yaz uy uyḫus uy uyḫus<br />
ḫusı ḫus ı [1]<br />
G472/6 Nev-bahār eyyāmıdur yaz yaz uy uyḫus uy uyḫus<br />
ḫusında<br />
ından ında Bāḳıyā / Döndi nergis merdüm-i maḫmūr-ı ḫ˅ābuñ ʿaynına<br />
md.<br />
yazı/u yazı/u [1] [1] alın yazısı ‖ kader; TS. C. VI, s. 4454; ayrıca bkz. ‘baş yazusı’, ‘ḳırma yazı’
G410/7 Bāḳıyā çün ezelī başuña yazu yazu bu imiş / Ser-fürū eyle ḳalem gibi ḫaṭ-ı fermāne<br />
yazılmak yazılmak [8 [8] [8 ]<br />
G291/4 Yazıldı Yazıldı ḫaddüñ üzre ḫaṭuñ ẓāhir olmadın / Dirsem ʿaceb mi zülfüñe ṭuġrā-yı bī-mis̱āl<br />
K20/28 Ṣaḥāʾif olsa felekler nihāl-i Sidre ḳalem / Yazılmaya Yazılmaya keremi defteri ʿaleʾl-icmāl<br />
K18/20 Zanbaḳuñ ġoncasıdur bāġa gümiş bāzū-bend / Zaʿferān ile yazılmı yazılmış yazılmı aña ḫaṭṭ-ı ṭūmār<br />
K21/16 O kim yazılmış yazılmış ezel ṭāḳ-ı bār-gāhında / Melāẕ u melceʾ-i erbāb-ı fażl u ehl-i kemāl<br />
G448/5 Görenler ol kemerde Bāḳıyā ṭāḳ-ı melāḥatde / Yazılmış Yazılmış şemsedür dirler güzellik ḫānümānında<br />
K22/15 Bir yeşil ġarrā zer-efşān kāġıd olmışdur çemen / Yaraşur yazılsa yazılsa ger medḥ-i edīb-i nükte-dān<br />
G61/2 Naḳş-ı ḫaṭuñla yazıludur yazıludur ṣafḥa-i derūn / Odlara yaḳma yazuġ efendi günāhdur<br />
G5/3 Ṭuġrāsı berātuñ yazılur yazılur eks̱eri altun / Rūyuñda ḳaşuñ zerd olur ise nʾola şāhā<br />
4455-56.<br />
1186<br />
yazınmak yazınmak [1] [1] [1] kopya etmek, istinsah etmek, kendisi için yazmak; bkz. TS. C. VI, s.<br />
K3/24 Yazınma Yazınmaġa<br />
Yazınma ġa mānend-i naẓm-ı S̱üreyyā / Varaḳlar zer-efşān ider çarḫ-ı aḫḍar<br />
1. yazmak<br />
yazmak yazmak yazmak [36] [36] [36] bkz. ‘şīrīnlik yazmak’ md.<br />
G130/9 Bāḳī bu şiʿri ṣafḥa-i çarḫ-ı berīne yaz yaz / Görsün felekde söz nicʾolur ḫaṣm-ı nā-be-kār<br />
G428/4 Lāyıḳ budur ki vaṣf-ı ruḫuñ mihr-i āsmān / Altun ḳalemle yaza yaza meh-i en<strong>ve</strong>r üstine<br />
G59/2 Yazamaz Yazamaz ebrūlaruñ rāsına beñzer bir hilāl / Māh-ı tābān bunca yıllardur mis̱ālin ḳaralar<br />
G465/6 Şekl-i dehānuñ eyledi levḥ-i ḳalemde mīm / Cānā ol iki ʿaynı yazan yazan iki yāyile<br />
K20/24 Mis̱āl-i cūdına ʿunvān yazar yazar debīr-i felek / Mürebbī-i fużalā dest-gīr-i ehl-i kemāl<br />
K23/10 Cirm-i ḳamer hilāl ile ʿayn-ı ʿAlī yazar yazar / ʿĪd-i şerīfe irmek içün ḳadr ü iḥtirām<br />
G213/7 Şeh Selīm ol kim ġubār-ı naʿl-i şeb-rengi yazar yazar / Ṣafḥa-i ruḫsāre-i ḫurşīd-i nūr-efşāne naḳş<br />
K22/32 Muttaṣıl şiʿrüm yazarken yazarken ḫāme ṭurmaz deprenür / Neydür anı gūyiyā lerzān ider āb-ı revān<br />
G540/2 Kilk-i āhum yazarsa yazarsa sūz-ı dili / Dutışur nüh sipihrüñ evrāḳı<br />
G222/3 Bir Gülistān yazdı yazdı bir ay içre faṣl-ı nev-bahār / Lāle yir yir sürḫ olupdur sebze ḫaṭ şeb-nem nuḳaṭ<br />
G529/4 Yoluñda delīl oldı dü-tā ḳılmaġa ḳaddüm / Her dāl ki naʿl-i süm-i esbüñ yola yazdı yazdı<br />
yazdı<br />
K19/29 Yazdı Yazdı ḫoş āyet-i Nūn <strong>ve</strong>ʾl-Ḳalem engüştüñde / Ne midād istedi ne ḫāme ne mısṭar ḫātem<br />
K24/30 Dāne ḫaṭ jāle nuḳaṭ nefḥa-i müşgīn maʿnā / Yazdı Yazdı levḥ-i çemene bir ġazel-i ter sünbül<br />
G242/1 Yazdı Yazdı bahār āyet-i ḥüsnüñ varaḳ varaḳ / Gül muṣḥafından oḳudı bülbül sebaḳ sebaḳ<br />
M3/III/6 Salṭanat menşūrına ism-i şerīfüñ yazdılar yazdılar / Daḫı peydā olmadın nām u nişān-ı maʿdelet<br />
G118/4 Ney-şeker vaṣf-ı lebüñ yazdu yazduġum yazdu ġum işitdi meger / Ki kemer-beste-i kilk-i şeker-efşānumdur<br />
G145/3 Zülf-i müşg-efşānı vaṣfın yazdu yazduġum yazdu ġum bildi devāt / Ḫāmenüñ ṣaldı ayaġı altına miskī ḥarīr<br />
G38/6 Bāḳī kifāyet eyler işāret efendüñe / Maḫlaṣ yerine yazdurasın aḫlaṣuʾl-ʿibād<br />
G291/3 Şekl-i ʿiẕār-ı yār gibi naḳş-ı dil-firīb / Levḥ-i żamīre yazmadı yazmadı ṣūret-ger-i ḫayāl<br />
G410/6 Yazmadı Yazmadı defterine ʿāşıḳ-ı Mecnūn-ṣıfatı / Ḥāṣılı ṣıġmadı bir deftere bir dīvāne<br />
G98/7 Bāḳī şikenc-i zülfi ġamın ya yazma ya yazma<br />
zmaġ zma istesem / Ṭāḳat getürmez elde ḳalemler şikest olur<br />
K3/23 Debīr-i felek yazma yazmaġa yazma ġa vāridātın / Eşiʿʿa getürmişdür altun ḳalemler<br />
G183/4 Kātib-i ġam nāme-i aʿmāl-i ʿaşḳum yazma yazmaġa yazma ġa / Tīġ-i dil-ber şerḥalardan sīneme mısṭar çeker<br />
G482/2 Ḳaşuñ ol rādur ki yazm yazmış yazm ış anı ḳudret kātibi / Ḳıl ḳalemle ṣafḥa-i ḥüsnüñde ruḫsār üstine<br />
G547/2 Beyāż-ı ṣafḥa-i ruḫsāra ol ḫaṭṭ-ı cemālüñle / Muḥaḳḳaḳ ḫaṭṭ-ı Nūrī mi ki yazmış yazmış āyet-i Nūrı<br />
M6/VI/2 Yazmış Yazmış ruḫında sūre-i Veʾş-şemsi Veʾḍ-ḍuḥā<br />
G517/4 Ḫāric <strong>ve</strong>cihden ey ṣanem-i dil-rübā ḫaṭuñ / Yazmış Yazmış Yazmış kitāb-ı ḥüsnüñ egerçi kenārını
K24/41 Yaraşur zülf ü ruḫuñ vaṣfına defter yazsam yazsam / Kāġıdı berg-i gül ola ḫaṭ-ı defter sünbül<br />
K19/38 Tuḥfe-i bezmüñ içün bu ġazel-i rengīni / Levḥ-i zerrīne yazup eylesün ez-ber ḫātem<br />
G273/3 Ḳırma yazıyla raḳībüñ dişleri vaṣfın yazup yazup / Nusḫa-i çeşmi sevādın pür-ġubār itsem gerek<br />
G327/6 Beden-i zerd ü nizārumla degül çihre-i zer / ʿAşḳ ser-nāmesine levḥa yazup yazup ḥal çekdüm<br />
K25/3 Ḳamerüñ altına yā ṣafḥa-i eflāk üzre / Rā yazupdur yazupdur ḳalem-i ṣunʿ-ı Celīl ü Cebbār<br />
2. açmak, dağıtmak; bkz. TS. C. VI, s. 4458.<br />
G292/2 Sāḳıyā sāġarı ṣun hecr ḫumārın yazalum yazalum / Nāmeden ḫakk idelüm nām-ı firāḳı berü gel<br />
3. kaderini yazmak<br />
G140/3 Yazdı Yazdı sevdāñı başumuzda ḳażā / Ḳayd olındı rüʾūsa ḥükm-i ḳader<br />
G164/5 Seni hüşyār yazdılar yazdılar beni mest / Ḳalem-i ṣunʿda ḫaṭā nʾeyler<br />
G447/1 Yazmış Yazmış debīr-i ḥikmet ezel ṣāfḥa-i güle / Bülbül dem-ā-dem aġlaya her bār gül güle<br />
yazu yazuḳ! yazu ḳ! [2] yazık!<br />
G61/2 Naḳş-ı ḫaṭuñla yazıludur ṣafḥa-i derūn / Odlara yaḳma yazu yazuġ yazu ġ efendi günāhdur<br />
G480/4 Bezm-i ġamda cām-ı ʿaşḳuñ nūş ide āvāreler / Bāde-i nābuñ yazu yazuḳ yazu<br />
cām-ı sürūr-encāmına<br />
1187<br />
Ye Yeʾcūc Ye Yeʾcūc<br />
ʾcūc [2] [2] [2] Mecuc ile birlikte Nuh peygamberin oğlu Yafes’in soyundan gelen iki<br />
kabileden biri (sed bağlamında); bkz. PALA, s. 522-523; MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 460.<br />
K26/14 Defʿ-i Ye Yeʾcūc Ye Yeʾcūc<br />
ʾcūc-ı ʾcūc ġama işigidür sedd-i sedīd / Menʿ-i ceyş-i eleme der-gehidür ḥıṣn-ı ḥaṣīn<br />
K14/5 Cihān emn ü emān buldı yine şemşīr-i pūlādın / Belā Ye Yeʾcūc Ye Yeʾcūc<br />
ʾcūcına ʾcūc ına sedd eyledi İskender-i s̱ānī<br />
yed yed-i yed i i Beyżā [1] Musa peygamberin elini koynuna sokup çıkarması <strong>ve</strong> elinin güneş<br />
gibi parlaması mucizesi<br />
K18/19 Dem-i ʿĪsā dirilür būy-ı baḫūr-ı Meryem / Açdı zanbaḳ Yed Yed-i Yed<br />
i Beyżāy Beyżāyı Beyżāy<br />
kef-i Mūsā-vār<br />
yedi yedi ser ser-ʿalem ser ʿalem ʿalem [1] [1] yedi kat gök<br />
K2/21 Felek-i salṭanatuñ sebʿa-i seyyāresidür / Kām-kārā o yedi yedi yedi ser ser-ʿalem ser ʿalem ʿalem-i ʿalem nūr-efşān<br />
yidi yidi yidi mu muʿallaḳ mu ʿallaḳ dönmek dönmek [1] [1] yedi takla atmak (gü<strong>ve</strong>rcin bağlamında)<br />
K23/21 Fażlı feżāsı içre bu eflāk-i bī-ḳarār / Evc-i hevāda yidi yidi mu muʿallaḳ mu ʿallaḳ döner döner döner ḥamām<br />
yeden yeden bi bi-yed bi yed yed [1] doğrudan doğruya, vasıtasız; maliyeye ait belgelerde geçmesi<br />
bağlamında bkz. PAKALIN, C. III, s. 613. (‘yed-beyed’ md.)<br />
G43/2 Nā-dān elinden alma eger irse destüñe / Şeh-bāz-ı āşiyāne-i devlet yeden yeden bi bi-yed bi yed yed<br />
yek yek yek mu muʿallaḳ mu muʿallaḳ<br />
ʿallaḳ [1] [1] [1] bir takla<br />
G444/4 Bihişt şevḳına şādīliġ eyleyüp vāʿiẓ / Miyān-ı meclise atıldı yek yek mu muʿallaḳda<br />
mu ʿallaḳda<br />
yek yek bbār<br />
b ār [1] [1] birdenbire<br />
K9/5 Deryā-yı keffi mevc-i ʿaṭā urdı şöyle kim / Yek Yek bbār<br />
b<br />
ār sīm-i nāb ile zeyn oldı her kenār<br />
yek yek iş işāret iş işāret<br />
āret [1] [1] küçük bir işaret<br />
G93/9 Dostdan yek yek iş işāret iş işāret<br />
āret ey Bāḳī / Cāna ṣad mūcib-i beşāret olur<br />
yek yek-be yek be be-yek be yek [1] tek tek, bir bir<br />
K10/9 Bāḳıyā çarḫ-ı sitem-kāruñ ne cevr itdüklerin / Yek Yek-be Yek be be-yek be yek yek ʿarż it ki şāh-ı maʿdelet-güster bile<br />
yek yek-dāne yek āne [1] [1] bir tanecik ‖ eşsiz<br />
G510/5 Ṣalındı yürek żaʿf ile sīnemde ḳaçan kim / Gūşındaki ol gevher-i yek yek-dāne yek<br />
āne āne ṣalındı<br />
yek yek-dem yek dem [1] bir an (‘hezār sāl’ karşıtlığında)
G469/1 Yoḳdur s̱ebāt çünki cihān-ı ḫarābda / Birdür hezār sāl ile yek yek-dem yek dem ḥisābda<br />
yek yek-dil yek dil [2] tek yürek<br />
K7/30 Cümle yek yek-dildür yek dildür dildür duʿā-yı devletüñde kāʾināt / Ḫalḳ iḳbāl-i cenāb-ı pāk-i Yezdān eyledi<br />
G298/3 Aġız bir idüp söylemek āsān idi yāre / Zaḫmuñla gelüp olsa eger ḫançeri yek yek-dil yek<br />
dil<br />
yeks yeksān yeks ān [2] [2] bir, beraber ‖ eşit; bkz. ‘ḫāk ile yeksān’ md.<br />
G137/6 Şāh u dervīşe ber-ā-ber yitişür ceẕbe-i ʿaşḳ / Ḥaṣılı teb ṭutıcaḳ her kişi yeks yeksān yeks ān ditrer<br />
G238/4 Pāy-māl olmada āḫır şütür-i gerdūna / Pādişāh ile gedāsı hele yeks yeksān yeks ān ancaḳ<br />
yek yek-ser yek<br />
ser [1] bir baştan bir başa<br />
K19/27 Felek engüşterī-i ḳadrüñe pīrūze nigīn / Ḳapladı nāmuñ ile ʿālemi yek yek-ser yek ser ḫātem<br />
yelmek yelmek [1] [1] esmek ‖ koşmak; bkz. TS. C. VI, s. 4505.<br />
G342/3 Ḫaber-i būy-ı zülfüñ alınca / Ne hevālarda yeldi yeldi bād-ı nesīm<br />
1188<br />
yelmek yelmek yopurmak yopurmak [1] [1] telaşla koşuşturmak (‘silmek süpürmek’ paralelliğinde); bkz. TS. C. VI, s.<br />
4511.<br />
G180/2 Sildi süpürdi ṣaḥn-ı çemende ġubārı bād / Yeldi Yeldi yopurdı ṭurmadı ferrāş-ı rūzgār<br />
yelkenlüler yelkenlüler [1] [1] yelken takye giymiş askerler 27 ‖ yelkenli gemiler<br />
K14/20 Çıḳup yelkenlüler yelkenlüler Rūmī siperden bād-bānlarla / Yine gösterdiler cūş u ḫurūş-ı baḥr-i ʿummānı<br />
yem yem yem [8] [8] deniz<br />
G76/5 Gözlerüm yaşını ṣofī istemez yem yem ḳılduġum / Görmedüm bir böyle ḫār ʿālemde yemden incinür<br />
G114/2 Aḳsa eşküm dīdeden ol gevher-i nā-yāb içün / Eşk seyl ü seyl yem yem yem yem pür-dür-i şeh-vār olur<br />
G114/2 Aḳsa eşküm dīdeden ol gevher-i nā-yāb içün / Eşk seyl ü seyl yem yem yem pür-dür-i şeh-vār olur<br />
G531/5 Bāḳī-ṣıfat virdüñ elem itdüñ gözüm yaşını yem yem / Ḳılduñ ġarīḳ-i baḥr-i ġam deryālara ṣalduñ beni<br />
G76/5 Gözlerüm yaşını ṣofī istemez yem ḳılduġum / Görmedüm bir böyle ḫār ʿālemde yemden yemden incinür<br />
K23/24 Keff-i yem yem-i yem yemīni nem-i cūdın itse feyż / Bārān yirine dürr ü güher yaġdurur ġamām<br />
G46/4 ʿĀşıḳuñ ḳaʿr-ı yem yem-i yem i ġuṣṣa-i hicrānuñda / Ṣadef-i dīde-i ġam-dīdesi pür-lüʾlūdur<br />
G195/3 Kenār itsem diyen ol gevheri ḳaʿr-ı yem yem-i yem i ġamdan / Kenāra çıḳmasun hergiz ki gevher der-kenār olmaz<br />
yemek yemek [2]<br />
[2]<br />
G252/5 Cūy-ı eşküm yeñilmez yeñilmez ey Bāḳī / Çoḳ döner daḫı āsiyāb-ı felek<br />
G60/5 Yeñmez Yeñmez āb-ı çeşme-i çeşmüm dökinse leẕẕetin / Şehd-i şīrīn-i maḥabbet şol ḳadar ḳuv<strong>ve</strong>tlüdür<br />
yem yem yeşil yeşil [1]<br />
[1]<br />
G287/3 Deryā-yı aḫḍar oldı çemen mevc urup yatur / Rūy-ı zemīni faṣl-ı bahār itdi yem yem yeşil<br />
yeşil<br />
yem yem-i yem<br />
i aaḫḍar<br />
a<br />
ḫḍar [2] [2] yeşil deniz ‖ mavi deniz<br />
K24/14 Sāḳıyā zevraḳı sür bād-ı bahār esdi yine / Sebze-zār oldı yem yem-i yem<br />
i aaḫḍar<br />
a<br />
ḫḍar u lenger sünbül<br />
G175/3 Seyr-i deryāya ne ḥācet dem-i ṣaḥrā geldi / Gūyiyā ṣaḥn-ı çemen şimdi yem yem-i yem i i aaḫḍardur<br />
a<br />
ḫḍardur<br />
yem yemīn yem<br />
īn [1] [1] bereketli, mübarek ‖ sağ el<br />
K23/24 Keff-i yem-i yem yemīni yem īni nem-i cūdın itse feyż / Bārān yirine dürr ü güher yaġdurur ġamām<br />
yem yemīn yem<br />
īn itmek itmek [3]<br />
[3]<br />
1. and içmek<br />
K18/33 Şöyledür keff-i güher-pāşı yem yemīn yem īn itmek itmek itmek olur / Ki ʿaṭāsından irer baḥre ġınā kāne yesār<br />
27 Muhammet Nur Doğan, agm. s. 254-255. Sözü edilen yazıda yeniçeri serpuşlarına yelken denmesinin sebebi, bunların iki<br />
yanlarından çıkan uzantıların rüzgârda şişmiş yelken bezine benzemesi olarak açıklanmaktadır.
G250/1 Göñüller alduġın inkār ider meger zülfüñ / Elini muṣḥafa urmış yem yemīn yem īn ider ider ider zülfüñ<br />
2. içmemeye yemin etmek (‘and içmek’ paralelliğinde) ‖ vazgeçmek<br />
G524/5 Bāḳīyi mey-i nāba yem yemīn yem īn itdi itdi dimişler / Gül gibi ele sāġar alup içmez ol andı<br />
yeñilmemek yeñilmemek [1] [1] pes etmemek (güreşte <strong>ve</strong> oyunda)<br />
G486/4 Meydān-ı ʿaşḳa derd ile ḫaṣmāne girdi dil / Ḥāṣıl şu deñlü menʿ ide gördüm yeñilmedi yeñilmedi<br />
yeñilmedi<br />
yer yer [1]<br />
[1]<br />
G217/6 Göz yaşın çoḳ çoḳ revān it cürm ü ʿiṣyān üzre kim / Aḳduġı yerde yerde ḳomaz āb-ı firāvān ġıll u ġış<br />
yerine yerine [2]<br />
[2]<br />
G38/6 Bāḳī kifāyet eyler işāret efendüñe / Maḫlaṣ yerine yerine yazdurasın aḫlaṣuʾl-ʿibād<br />
G534/2 Nice şīrīn olmasun kim süd yerine yerine anası / Sükker ile beslemiş ol ṭūṭī-i gūyācuġı<br />
yere yereḳān yere ḳān [1] sarılık hastalığı ‖ bir çeşit mermer<br />
G319/2 Zerd oldı yüzüm derd ile ṣan kim yere yereḳāndur<br />
yere ḳāndur / Luṭf eyle begüm dökme benüm yoḳ yire ḳanum<br />
yes yesār yes<br />
ār irmek irmek [1] [1] bereket gelmek ‖ sol (‘yemīn’ karşıtlığında)<br />
K18/33 Şöyledür keff-i güher-pāşı yemīn itmek olur / Ki ʿaṭāsından irer irer baḥre ġınā kāne yes yesār yes<br />
ār ār<br />
yestehlemek yestehlemek [1] [1] sıçmak<br />
Kt13/2 Oġlancuġı yestehliyicek<br />
yestehliyicek yestehliyicek ḳalḳar o miskīn / Kendüsi siler boḳını ṣaçı ṣaḳalıyla<br />
yeşil yeşil yeşil [3]<br />
[3]<br />
K22/6 Perr ü bāl açmış yeşil yeşil ṭūṭī iken berg-i çenār / Zerd olup ser-pençe-i şeh-bāza dönmişdür hemān<br />
K22/15 Bir yeşil yeşil ġarrā zer-efşān kāġıd olmışdur çemen / Yaraşur yazılsa ger medḥ-i edīb-i nükte-dān<br />
G123/3 Mevc urur bād-ı seḥerden sebze-i ter mi ʿaceb / Yā bisāṭ-ı bezm-i ʿīş olmış yeşil yeşil ḫārā mıdur<br />
Yezd Yezdān Yezd ān [2] [2] Allah; bkz. ‘sāye-i Yezdān’, ‘şīr-i Yezdān’, ‘ẓıll-ı Yezdān’ md.<br />
K7/30 Cümle yek-dildür duʿā-yı devletüñde kāʾināt / Ḫalḳ iḳbāl-i cenāb-ı pāk-i Yezd Yezdān Yezd<br />
ān eyledi<br />
K5/3 Beşāretler zemīne āsmānuñ gözleri aydın / Cihānı rūşen itdi pertev-i envār-ı Yezd Yezdānī Yezd Yezdānī<br />
ānī<br />
yezd yezdān yezd yezdān<br />
ān-perest ān perest eylemek [1] imana getirmek<br />
G24/3 Ṣūret-i eṣnāmdan döndi saña itdi sücūd / Rāhib-i deyri cemālüñ eyledi eyledi YYezd<br />
Y Yezd<br />
ezdān ezdān<br />
ān-perest ān perest<br />
yı yıḳılmak yı ılmak [1]<br />
[1]<br />
K14/6 Yı Yıḳıldı Yı ıldı ḫānümān-ı baḫtı ber-bād oldı aʿdānuñ / Revān oldı nesīm-i fetḥ ile taḫt-ı Süleymānī<br />
yı yıḳmak yı ḳmak [5]<br />
[5]<br />
G323/4 Menzil-i ʾīş u ṭarāb ḫurrem ü ābād olsun / Yı Yıḳalum Yı Yıḳalum<br />
ḳalum zerḳ u riyā deyrini vīrān idelüm<br />
G484/2 Raḥīḳ-i cām-ı laʿlüñden alur bir cürʿa Cemşīdi / Şarāb-ı bezm-i ʿaşḳuñdan yı yıḳar yı ḳar bir kāse Faġfūrı<br />
G33/5 Dil-i Bāḳī nice ābād olur kim / Yı Yıḳar Yı ḳar ol ġamze-i fettān yaḳar ruḫ<br />
G468/4 Yı Yıḳar Yı ḳar bünyād-ı çarḫı bād-ı āhum / Efendi nesne döymez rūzgāre<br />
K13/15 Nūḥ ʿömrin virsün Allāhum ḫaṭādan ṣaḳlasun / Yı Yıḳsa Yı<br />
ḳsa bünyād-ı sarāy-ı ʿālemi ṭūfān eger<br />
yı yıḳılası yı<br />
ılası [1] [1] yıkılasıca (‘yıkılsın!’ anlamında beddua sözü)<br />
G508/1 Ḫoş geldi baña mey-gedenüñ āb u hevāsı / Vaʾllāhi güzel yirde yapılmış yı yıḳılası yı ılası ılası<br />
yı yıḳılsun yı<br />
ılsun gitsün! [1] [1] defolsun gitsin!<br />
G495/2 Dili dil-ber yapar aġyār yı yıḳılsun yı ılsun gitsün / Gelmesün görmeyelüm kendüye miʿmārlıġı<br />
yılda yılda yılda bir bir bir [1]<br />
[1]<br />
G296/1 Yılda Yılda bir bir bir açılup ancaḳ şen olur bāġda gül / Ḳanı ol ġonca-i ḫandān gibi şūḫ u şengül<br />
1189
yıllarca yıllarca [4] [4] yıllar yılı, senelerce<br />
M9/IV/5 Yüzüñi göremez yıllarca yıllarca ammā bunda ādem var<br />
G63/4 Ruḫuñ bāġın raḳīb-i dīv-sīret seyr ider her gün / Yüzüñi göremez yıllarca yıllarca ammā bunda ādem var<br />
G159/2 Şol göñül kim devr ider pīrāmen-i bāġ-ı ruḫuñ / Zülf-i müşgīnüñ gibi yıllarca ser-gerdān olur<br />
G253/2 Baḳmasa yıllarca yıllarca Nāhīdüñ yüzine ġam yimez / Ayda bir kez ḫāl-i ruḫsārın gören meh-rūlaruñ<br />
yıllardur yıllardur [4] [4] yıllar yılı<br />
G440/5 Ḫusrevā yıllar yıllar-durur<br />
yıllar durur yolunda Ferhāduñ geçer / Māʾil ol gel Bāḳī-i şīrīn-suḫanden cānibe<br />
G4/3 Ümmīd-i ḫāk-būs-ı cenābuñla āsmān / Yıllar Yıllar-durur<br />
Yıllar durur ki ḳāmetini eyledi dü-tā<br />
G100/1 Yıllar Yıllar-durur<br />
Yıllar durur yoluñda senüñ pāy-māldur / Miskīn zülfüñ ayaġa ṣalma <strong>ve</strong>bāldur<br />
G487/6 Yıllar Yıllar-durur<br />
Yıllar durur ki şemʿ-i ruḫuñ reşkine mehüñ / Ḥakkāk-i dehr çarḫa dutar şeb-çerāġını<br />
yılduz yılduz [2] [2] baht, talih; bkz. TS. C. VI, s. 4580.<br />
G462/4 Gözden ṣaḳınur ḫāk-i derin beñzer o māhuñ / Āhum dütüni perde çeker yılduzum üzre<br />
K20/31 Hemīşe ṣanʿat u pīşem dem-ā-dem endīşem / Özümle baḥs̱ u cedel yılduzumla yılduzumla ceng ü cidāl<br />
1190<br />
yılduzı yılduzı yılduzı düşkün düşkün düşkün olmak olmak olmak [1] [1] [1] gözden düşmüş, talihsiz, bedbaht olmak; bkz. TS. C. VI, s. 4580. (<br />
‘yıldızı düşmek’ md.)<br />
G267/3 Dökilür ḳaṭreleri ʿāşıḳ-ı mehcūr aġlar / Yılduzı Yılduzı düşk düşkün düşk<br />
ün olur pādişehüm maʿzūlüñ<br />
yig yig [28] [28] -dan daha iyi, üstün<br />
G261/1 Bir ṣafā-baḫş ḳanı cām-ı muṣaffādan yig yig yig / Bir ṭarab-sāz mı var sāġar-ı ṣahbādan yig<br />
yig<br />
G261/2 Ḳanı bir cām-ı muṣaffā gibi ṣāfī-meşreb / Ṣafḥa-i sīnesi mirʾāt-ı mücellādan yig<br />
yig<br />
G261/3 Cām-ı mey bezmde bir dil-ber-i raʿnādur kim / Çihre-i nāzüki gül-berg-i muṭarrādan yig<br />
G261/4 Bir nefes hem-dem olup defʿ-i melāl eyleyecek / Bulmadum dünyede cām-ı mey-i ḥamrādan yig yig<br />
yig<br />
G261/5 Bāḳıyā mey-gedenüñ ehl-i ḫarābāt içre / Ḫidmet-i ḫāk-i deri devlet-i Dārādan yig<br />
yig<br />
G271/1 Şarāb-ı dil-güşā olmaz o laʿl-i cān-fezādan yig yig / Müferriḥ ḥab bulınmaz ḫāl-i rūy-ı dil-rübādan yig<br />
yig<br />
G271/2 Muṣaffā laʿli ol şūḫuñ ṣafāda cām-ı Cemden ḫoş / Mücellā sīnesi āyīne-i ʿālem-nümādan yig yig<br />
yig<br />
G271/3 Maḥabbet leẕẕetin idrāk iden miḥnetden incinmez / Gelür derdüñ dil-i bīmār-ı ʿuşşāḳa devādan yig<br />
yig<br />
G271/4 Seni cāndan se<strong>ve</strong>n bī-dillerüñ luṭf eyle ḳadrin bil / Bulınmaz bende-i muḳbil muḥibb-i bī-riyādan yig yig<br />
yig<br />
G271/5 Güşāyiş gerd-i rāhuñdan yitişdi dīde-i cāna / Ṣafā-yı ḫāk-i der-gāhuñ cilā-yı tūtiyādan yig<br />
yig<br />
G271/6 Bülend-āvāze ḳıl sāz u nevā-yı ʿaşḳı ey muṭrıb / Ki ḳalmaz ḳubbe-i gerdūnda hergiz ol ṣadādan yig<br />
yig<br />
G271/7 Umūruñ Ḥaḳḳa tevfīz it te<strong>ve</strong>kkül eyle ey Baḳī / Ki cāy-ı ilticā olmaz cenāb-ı Kibriyādan yig yig<br />
yig<br />
G511/3 Hezārān mülk ü māl ü cāhdan yig yig / Cihānda bir nefes ḳalbüñ ḥużūrı<br />
G530/2 Dil-i mecnūna şimdi yig yig yig gelür leyli nehārından / Olaldan āsitān-būsuñ şeb-i tārīkde rūzī<br />
Mtl 10 Dāʾim olmaz devr-i gül devrān ise bāḳī degül / Gel begüm dönsün ḳadeḥ bundan yig yig olmaz devr-i gül<br />
G162/4 Yig Yig bilür ṭabʿ-ı nükte-dānı ḥakīm / Ol ki ḥāl-i ʿalīle evfaḳdur<br />
G186/1 Dil-i maḥzūna vuṣlatdan firāḳ-ı dil-rübā yigdür yigdür yigdür / Cihānda yār-i ḥādis̱den ḳadīmī āşinā yigdür<br />
yigdür<br />
G186/2 Ḳapuñda ḳullara ẓulm ü cefā itme <strong>ve</strong>fā eyle / Benüm şāh-i cihān-tābum kerem eyle <strong>ve</strong>fā yigdür yigdür<br />
yigdür<br />
G186/3 Ayaḳ baṣmaḳ ne lāzım meclis-i ʿuşşāḳa ey ṣofī / Raḳīb-i bed-liḳā ile ıraḳdan merḥabā yigdür<br />
yigdür<br />
G186/4 Dilā bir nev-cevānı sev <strong>ve</strong>fāsı olsun olmasun / Cihānda ʿaşḳsuz olmaḳdan ise mübtelā yigdür<br />
yigdür<br />
G186/5 Güşāde olmaġa dem-beste iken ġonca-i ḫāṭır / Elüñde gül gibi cām-ı şarāb-ı dil-güşā yigdür<br />
G186/6 Şeb-i fürḳatde ey Bāḳī ṭulūʿ-ı mihr-i en<strong>ve</strong>rden / Bu göñlüm ḫānesin rūşen iden ol meh-liḳā yigdür<br />
G377/4 Şol ḫoş ḫaber ki andan ire būy-ı vaṣl-ı yār / Yigdür Yigdür Yigdür dimāġ-ı ‘āşıḳa bād-ı bahārdan<br />
G394/1 Çarḫa baş egme göñül hergiz daḫı ac olmadan / Yigdür Yigdür Yigdür ölmek merd olan nā-merde muḥtāc olmadan<br />
G515/1 Yār olup aġyāra ādemler begenmez ol perī / Kendüye hem-rāz idindi yaʿni bizden yigleri
yigitlik yigitlik yigitlik [1]<br />
[1]<br />
G235/7 Bāḳīyi zār u zebūn itdüñ yigitlik yigitlik yigitlik bu mıdur / Sen tevānā nev-cevān ol nā-tevān bir pīr-i ʿaşḳ<br />
yil yil yil [1] [1] yel, rüzgâr; bkz. ‘āhum yili’, ‘es̱er yil’, ‘ṣabā yili’ md.<br />
G310/6 Üstümüzden yil yil gibi geçsün ṣabānuñ himmeti / İstemezse irdügin ol serv-i sīm-endāma el<br />
1191<br />
yil yil mmūm<br />
m mūm<br />
ūmı ūm ı [2] [2] rüzgarda sönmeyen meşale gibi kullanılan kalın fitilli mum; bkz. MAZMUNLAR<br />
<strong>ve</strong> İZAHI, s. 461.<br />
G516/4 Virür ẕevḳ ehline şevḳi dem-ā-dem / Şeb-i ʿişretde bir yil yil mmūm<br />
m mūm<br />
ūmıdur ūm ıdur nāy<br />
G321/1 Rūşen ola tā işigüñe varmaġa rāhum / Yil Yil mmūmlar<br />
m mūmlar<br />
ūmlarını ūmlar ını yaḳdı gice şuʿle-i āhum<br />
1. esmek<br />
yilmek yilmek [2] [2] bkz. TS. C. VI, s. 4505-4510.<br />
G310/4 Nāfe-i müşgīn-i zülfinden ḫaber ṣor Çīne var / Ey ṣabā geşt ü güẕār it kāʾinātı ṭurma yil yil<br />
yil<br />
2. koşmak<br />
G317/3 Her tezervüñ nice bir ṣaydı hevāsında yilüp yilüp yilüp / Dāʾimā ḥırṣ u ṭamaʿ çeşmini bāz eyleyelüm<br />
1. yemek<br />
yimek yimek [6] [6] bkz. ‘ġam yimek’ md.<br />
K2/55 Beẕl ile az ola mı niʿmet-i cūd u keremüñ / Yimeden Yimeden eksile mi ḫ˅ān-ı Ḥalīlüʾr-Raḥmān<br />
G5/5 İller yiye yiye şeftālūsını bāġ-ı cemālüñ / Ey sīb-ẕeḳan Bāḳī nice bir diye eyvā<br />
G169/1 İçilse bāde lebüñsüz ḥarāreti yoḳdur / Şeker yinilse yinilse sözüñsüz ḥalā<strong>ve</strong>ti yoḳdur<br />
M2/IV/5 Niʿmet-i raḥmet-i Raḥmāna yitişdi o <strong>ve</strong>lī / Biz ciger ḫūnı yirüz bunda ciger-ḫūnlar ile<br />
1.1. yemek ‖ ‘gam yemek’<br />
Mtl 15 Bāḳīye ḫoş bulındı bu ḳaḥṭ-ı keremde ġam / Ol derd-mend şimdi ne yir yir yir olmasaydı ġam<br />
2. gürz isabet etmek ‖ Bozdoğan armutu yemek<br />
K14/15 Elinden ol ḳadar düşmen yimişdür yimişdür boz doġanı kim / Ḳızılelmadan eyvā ḳopdı nā-geh işidüp anı<br />
yir yir [35]<br />
[35]<br />
1. yer ‖ mekân<br />
G7/1 Ḫurşīd kim feżā-yı felekdür mesīr aña / Degmez gedālar içre işigüñde yir aña<br />
G99/2 Bir ābdur ki aḳduġı yir yir lāle-zār olur / Tīġuñ ki gül-sitān-ı ṣafā cūy-bārıdur<br />
G386/3 Ṣaḥrā vü kūhı geşt ü güẕār itdügüm bu kim / Dīvāne göñlüm egleyecek bir yir isterin<br />
G483/6 Cürʿa ṣaçdıḳları yir yir kān-ı Bedaḫşāna deger / Laʿl ü yāḳūtı nʾider mey-gede ḳallāşları<br />
K17/10 Bāḳī ne deñlü sözlerüñ āb-ı revān ise / Aḳar ṣu gibi yirde yirde yirde gerek rūy-ı iʿtiẕār<br />
G508/1 Ḫoş geldi baña mey-gedenüñ āb u hevāsı / Vaʾllāhi güzel yirde yirde yapılmış yıḳılası<br />
G107/1 Berg-i gülden ruḫı ol lāle-ʿiẕāruñ terdür / Nükte fehm eyle begüm ḫaylīce rengīn yirdür<br />
G108/1 Lebüñe dirler ise ġonca-i gülden terdür / Ṣaḳın incinme begüm ḫaylīce rengīn yirdür<br />
G159/5 Cām-ı ʿişret nūş iden bir ḳaṭresin dökmez yire yire / Ehl-i dil bir cürʿaya degmez ʿaceb devrān olur<br />
M2/I/2 Menzil-i bār-ı belā kühne-serādur dünyā / Künc-i rāḥat yiri yiri yiri ẓann eyleme bu vīrānı<br />
G509/5 Ḫ˅āb-ı ġaflet nice bir ey ṭālib-i dünyā-yı dūn / Var ise rāḥat yiri yiri ṣanduñ bu miḥnet-ḫāneyi<br />
G548/1 Nice yıldur deşt-i ġamdur cān-ı maḥzūnuñ yiri yiri / Ey ṣaçı Leylā virildi baña Mecnūnuñ yiri<br />
G548/2 Ḳāmetüñ ʿaksi düşerse ṭañ mı eşk-i çeşmüme / Bāġda āb-ı revāndur serv-i dil-cūnuñ yiri<br />
G548/3 Kūyına varsa ʿaceb mi dil-berüñ gāhī raḳīb / Cennet idi bir zamān İblīs-i melʿūnuñ yiri<br />
yiri<br />
G548/4 Bir ḥużūrum var-durur kūyuñda olmaḳdan şehā / ʿArż olınsa almazam baña Ferīdūnuñ yiri yiri<br />
yiri
G548/5 Dirhem-i eşküm dükenmez nice demdür Bāḳıyā / Ḫāk-i cismümdür meger kim māl-i Ḳārūnuñ yiri yiri<br />
yiri<br />
G263/4 Her şeb ey dil āh-ı āteş-nākden / Çarḫ-ı bed-mihrüñ yirin od eyledüñ<br />
G422/4 Yār işiginde raḳībüñ yirin yirin umma ṣofī / Baġlamaz kimse seni ol ḳapuda ḫar yirine<br />
K16/10 Ḥaḳdan niyāzum ol ki ʿadūsı zamānede / Rāḥat yirini yirini bulmaya kūy-ı ʿadem gibi<br />
G107/2 Mürġ-i dil naġmeleri şevḳıne gül ruḫlarınuñ / Ne ṣafā-baḫş edālar ne güzel yirlerdür<br />
yirlerdür<br />
G21/1 Tāʾib itdi nice zamān Tevvāb / Yirümüz Yirümüz oldı mescid ü miḥrāb<br />
G370/1 Dil giriftār-ı belā dil-ber hevāyī nʾeylesün / Dāme düşmez yirlere yirlere yirlere ḳonmaz hümāyı nʾeylesün<br />
2. yeryüzü, arz; bkz. TS. C. VI, s. 4606.<br />
G343/4 ʿAceb ey serv-i ser-keş sen ne naḫl-i ʿālem-ārāsın / Ki ḳaddüñ dikmesidür gökde Ṭūbā yirde yirde ʿarʿar hem<br />
G274/7 Yaʿnī sulṭān-ı cevān-baḫt Meḥemmed Ḫān kim / Yirde Yirde meddāḥı beşer gökde s̱enā-ḫ˅ānı melek<br />
G198/2 Ne ḫūb-dem ne ḳıyāmet-zamān olur bu kim / Nücūm indi yire yire yire yir yüzine çıḳdı künūz<br />
3. kısım, bölüm<br />
G259/5 Ṣaçı kelāmın o deñlü uzatduñ ey Bāḳī / İki ṣaḥīfe yiri başḳa bir kitāb itdüñ<br />
4. makam, mevki<br />
G283/3 Ehl-i diller geçinür ḫāk-i meẕelletde ẕelīl / Gün gibi evc-i felekde yiri yiri her bir dūnuñ<br />
G309/1 Ehl-i tecrīd ki kūyuñda yiri yiri ḫāk degül / Pāye-i ḳadri Mesīḥā gibi eflāk degül<br />
G512/1 Çıḳsa eflāke nʾola āteş-i āhum şereri / Çarḫdur encüm-i seyyārenüñ ey māh yiri<br />
yiri<br />
G548/1 Nice yıldur deşt-i ġamdur cān-ı maḥzūnuñ yiri / Ey ṣaçı Leylā virildi baña Mecnūnuñ yiri<br />
yiri<br />
G110/5 Bāḳıyā ol āfitāb-ı ʿālem-ārā germ olup / Māhdan ġarrā yirüm yirüm var dirse <strong>ve</strong>chi vardur<br />
G26/4 Rūḥ-ı pāk ol yirüñ yirüñ eflāk ola mānend-i Mesīḥ / Ḳalmaġa ḫāk-i meẕelletde bu tendür bāʿis̱<br />
G30/3 Neden bu menzil-i ḫākīde ārām iḫtiyār itmek / Senüñ cāndur yirüñ ey tīr-i dil-ber sen bedenden geç<br />
5. diyar, ülke; bkz. TS. C. VI, s. 4607.<br />
1192<br />
G344/3 Diyār-ı ġurbete düşdüm cüdā oldum mekānumdan / Bu yirlerde yirlerde ġarībem yoḳ-durur yanuñca hem-<br />
derdüm<br />
G148/5 Mülk-i ġamda eşk ü āh egler beni / Ol yirüñ yirüñ āb u hevāsı ḫoş gelür<br />
yir yir bulmak bulmak [1] [1] yer edinmek, makam edinmek<br />
G17/1 Ayaġuñ ṭopraġın özler bulurken bulurken gökde yir kevkeb / İşigüñ cānibin gözler zehī ʿālī-naẓar kevkeb<br />
yir yir eylemek/it eylemek/itmek eylemek/it ek [3] [3] yer tutmak, mekan tutmak, yerleşmek; bkz. TS. C. VI, s. 4536.<br />
G1/4 Sen seng-dilüñ şol ki derūnında yir yir eyler eyler / ʿĀlemde hemān sikke ḳazar mermere cānā<br />
K14/26 Ne cünbiş ḳıldı kim āḫır dil-i düşmende yir yir itdi / Meger gösterdi ol nīze ḫırām-ı ḳadd-i ḫūbānı<br />
G433/5 Ḫayra gir dilde yir yir it it it diñle sözin Bāḳīnüñ / Dili al ey büt-i Çīn ḫayruña bir deyr eyle<br />
yir yir idinmek idinmek [1] [1] mevki tutmak; bkz. TS. C. VI, s. 4536.<br />
G250/3 Ḳatuñda ḳanlar idüp oldı muʿteber ġamzeñ / Yanuñda yollara indi idindi yir yir zülfüñ<br />
yir yir yir yo yoḳ yo [1] [1] [1] gerek yok, mahal yok<br />
G328/11 Hīç teʾḫīre yir yir yir yo yoḳ yo ey Bāḳī / Niyyet-i ḫayrdur hemān idelüm<br />
yir yir yüzi yüzi [2] [2] yeryüzü; bkz. ‘rūy-ı zemīn’ md.<br />
K21/6 Cihānı berf ile yaḫ ṭutdı ḳış ḳıyāmetdür / ʿAceb mi yir yir yüzine yüzine çıḳsa hep defāʾin-i māl<br />
G198/2 Ne ḫūb-dem ne ḳıyāmet-zamān olur bu kim / Nücūm indi yire yir yir yüzine yüzine çıḳdı künūz<br />
yirden yirden göke göke dek dek [1] [1] çok fazla, pek çok<br />
G423/1 Elüm irmez nʾideyin āh o boyı şimşāde / İdeyin minneti yirden yirden göke göke dek dek feryāde
yirden yirden gögi gögi far farḳ far ḳ eyleyememek eyleyememek [1] [1] körkütük sarhoş olmak bağlamında;<br />
G222/2 Ṣaḥn-ı bāġı ṭutdı encüm gibi nergis şöyle kim / Mestler far farḳ far ḳ eylemez eylemez yirden yirden gögi gögi eyler ġalaṭ<br />
yire yire geçmek geçmek [4] [4] çok utanmak<br />
G168/5 Yire Yire geçse geçse yiridür ehl-i fażīlet çünki āh / ʿİzz u cāhuñ ḫār u ḫas deryā-mis̱āl üstindedür?<br />
G265/2 Ḫadeng-i āhumuñ eflāke seyr ider güẕerin / Ḥicābı şöyle çeker yirlere yirlere geçer geçer nā<strong>ve</strong>k<br />
K26/13 Kef-i kān ḫāṣiyetinden görüp iḥsān nicʾolur / Yirlere Yirlere geçdi geçdi ḥayādan utanup genc-i defīn<br />
G294/3 Nic'olur gördi ṣafā āyīne-i ḥüsnüñde / Yirlere Yirlere geçdi ḥayādan utanup āb-ı zülāl<br />
yirine yirine getürmek getürmek getürmek [1] [1] gereğini yapmak<br />
G452/2 Getürsem Getürsem pendini bir bir yirine yirine vāʿiẓ-i şehrüñ / Bahār olsa nigār olsa şarāb-ı ḫoş-güvār olsa<br />
yirine yirine ııṣınmak<br />
ı ınmak [1] [1] uzun süre kalmak, alışmak<br />
G422/5 Iṣınurdum ınurdum yirüme yirüme nār-ı firāḳa nisbet / Ben olaydum eger āteşde semender yirine<br />
yirini yirini ṭutmak ṭutmak [1] [1] yerini doldurmak, yerini aratmamak<br />
K19/54 Bedel olmaz buña zīrā ki senüñ nāmuñadur / Ṭutamaz Ṭutamaz mühr-i Süleymān yirin yirin āḫer ḫātem<br />
yirlere yirlere çalmak çalmak [1] [1] yere fırlatmak ‖ perişan etmek<br />
G522/3 Şol dil ki cām gibi el üzre ṭutardı Cem / Dest-i zamāne yirlere yirlere yirlere çaldı çaldı ḫazef gibi<br />
yirlere yirlere girmek girmek girmek [1] [1] [1] mezara girmek (beddua sözü)<br />
M1/V/5 Ṭıfl-ı sirişki yirlere yirlere girsün girsün duʿām odur / Her kim ġamuñdan aġlamaya şeyḫ u şābdan<br />
yirlü yirlü yirine yirine [1]<br />
[1]<br />
K2/6 Umaruz kim bulına Kaʿbe-i maḳṣūda vüṣūl / Geçdi çün devlet ile yirlü yirlü yirine yirine erkān<br />
yirüñ yirüñ yirüñ ḳulaġ ḳulaġı ḳulaġ ı var [1]<br />
[1]<br />
G53/3 Āh itme naʿl-i esbi nişānın görüp dilā / Şāyed kimesne işide yirüñ yirüñ ḳulaġ ḳulaġı ḳulaġ<br />
ı var<br />
yir yir yir yir [18] [18] yer yer, taraf taraf<br />
K19/42 Ten-i ṣad-pāre ki şekl-i ḳafes-i zer-gerdür / Dāġlar dilde olupdur aña yir yir ḫātem<br />
K21/1 Aġardı berf ile yir yir yir yir yir çemende cism-i nihāl / Niteki penbe-i dāġ ile sīne-i abdāl<br />
K22/14 Şöyle beñzer kim ḫaṭ-ı āyāt-ı raḥmetdür çemen / Bād-ı ṣubḥ itmişdür altun ḥall ile yir yir yir yir yir nişān<br />
K24/10 Var ise bencileyin ʿāşıḳ-ı zār olmışdur / Gök gök itmiş döginüp cismini yir yir yir yir yir sünbül<br />
G20/3 Ṭoḳınupdur bāde-i gül-gūna çeşm-i rūzgār / Sāġar üzre ṣanmañuz peydā olur yir yir yir ḥabāb<br />
G23/3 Leşger-i ġam geldi dil şehrine ḳondı cavḳ cavḳ / Ḳopdı yir yir yir yir fitne vü āşūb u ġavġā semt semt<br />
G109/6 Rāh-ı <strong>ve</strong>fāda yitüre diyü ġamuñ beni / Ḫūn-āb-ı dīde yollara yir yir yir yir nişān ider<br />
G176/1 Nār-ı hecrüñle olan sīnemde yir yir yir yir dāġlar / Ḥālüme raḥm itdüginden dem-be-dem ḳan aġlar<br />
G176/4 Gūyiyā yir yir yir yir açılmış lālelerdür ḫākde / Sīne üstinde görinen tāze tāze dāġlar<br />
G190/1 Dehān-ı ġonca-i ḥamrāda gūyā jāleler yir yir yir yir yir / Olupdur laʿl-i dil-berde dilā tebḫāleler yir yir yir yir<br />
yir<br />
G190/2 Dilerlerse dür-i dendān-ı laʿl-i dil-beri ey dil / Revādur āşinālar baḥr-i ʿaşḳa ṭalalar yir yir yir yir yir<br />
yir<br />
G190/3 Görenler ruḫlaruñda ḥalḳa ḥalḳa zülfüñi dirler / Meh-i bedr ile ṣan kim cemʿ olupdur hāleler yir yir yir yir yir<br />
G190/4 Görinen cism-i zerdümde degüldür dāġ-ı ḫūn-ālūd / Bitüpdür ṣaḥn-ı ṣaḥrā-yı belāda lāleler yir yir yir yir<br />
yir<br />
G190/5 Ḳaçan mestāne gezseñ çār-sū-yı dehri ey Bāḳī / Olur ol demde peydā her ṭarafdan nāleler yir yir yir yir<br />
yir<br />
G222/3 Bir Gülistān yazdı bir ay içre faṣl-ı nev-bahār / Lāle yir yir yir yir sürḫ olupdur sebze ḫaṭ şeb-nem nuḳaṭ<br />
G335/2 Der-i ümmīdi ḳıldum beste ḫūbānuñ <strong>ve</strong>fāsından / Görinür sīnede yir yir yir yir ser-i mismārdur dāġum<br />
G384/4 O mehüñ şevḳına yir yir yir yir yir yaḳayın nice fetīl / Sīnemüñ dāġların şekl-i S̱üreyyā göresin<br />
G466/5 Erġavānlar ṭutışup ḫırmen-i gül yanmaġ içün / Gül-sitān milkine āteş ḳodı yir yir yir yir yir yir lāle<br />
1193
yiridür yiridür [16] [16] layıktır, münasiptir, sırasıdır; bkz. TS. C. VI, s. 4537.<br />
K12/9 Ḫūblar ṭutsa rikābın yiridür yiridür cümle ḳaçan / Esb-i nāzı felek ol ḫusrev-i ḫūbāne çeker<br />
K13/2 ʿĪd ü gül hem-ṣoḥbet oldı cām-ı zer ṣundı hilāl / Göklere çıḳsa yiridür yiridür naʿre-i mestān eger<br />
G23/6 Şiʿr-i Bāḳī sebʿa-i iḳlīme olduḳça revān / Oḳınursa yiridür yiridür bu naẓm-ı ġarrā semt semt<br />
G66/1 Cennet-i kūyuña meyl eylese Ṭūbā yiridür yiridür / Āsitānuñ dilese gökde Mesīḥā yiridür<br />
yiridür<br />
G66/2 Ḳaddüñüñ cil<strong>ve</strong>-gehi sīne-i pür-dāġumdur / Ṣaḥn-ı gül-şen nitekim serv-i dil-ārā yiridür<br />
yiridür<br />
G66/3 Tāze dāġumla ser ü sīne nʾola zeyn olsa / Kūh u deşt ey yüzi gül lāle-i ḥamrā yiridür<br />
yiridür<br />
G66/4 Ābı ḫoş ḫāki hevā ehline ġāyet dil-keş / ʿĀlemüñ kūy-ı ḫarābāt bir aʿlā yiridür<br />
yiridür<br />
G66/5 Nām u neng ehli ne bilsün reviş-i rindānı / Mey-gede bencileyin ʿāşıḳ-ı şeydā yiridür<br />
yiridür<br />
G66/6 Cil<strong>ve</strong>-i ḥüsn-i ruḫuñ virdi revāc u revnaḳ / ʿArṣa-i ʿāleme kim seyr ü temāşā yiridür yiridür<br />
yiridür<br />
G66/7 Vaṣf-ı laʿlin oḳı ey ḥüsn kitābın oḳuyan / Meded Allāhı se<strong>ve</strong>rseñ ḳatı zībā yiridür<br />
yiridür<br />
G66/8 Bāḳıyā tāc-ı Sikender yaraşur farḳında / Ol ki zīr-i ḳademi būse-i Dārā yiridür<br />
yiridür<br />
G168/5 Yire geçse yiridür yiridür ehl-i fażīlet çünki āh / ʿİzz u cāhuñ ḫār u ḫas deryā-mis̱āl üstindedür<br />
G292/3 Ẕevḳ u şevḳuñ yiridür yiridür yiridür raḳṣ uralum dest-efşān / Virelüm zelzeleye ṭāḳ u revāḳı berü gel<br />
G426/7 Bu taṣavvurlar eger bāṭıl olursa nicʾolur / Ḳatı ḥayret yiridür yiridür bir gözüñ aç bī-çāre<br />
M3/II/5 Düşmene ṣalınsa tīġ-i ḫūn-feşānı yaraşur / Yiridür Yiridür olsa ḫırāmān ol livā-yı salṭanat<br />
G392/2 Demidür bezm-i ṣafāda açıla süfre-i gül / Yiridür Yiridür nergis alursa ele cām-ı zerrīn<br />
yirine yirine yirine [12] [12] [12] yerini tutmak üzere<br />
K23/24 Keff-i yem-i yemīni nem-i cūdın itse feyż / Bārān yirine yirine yirine dürr ü güher yaġdurur ġamām<br />
K25/37 Kelimātum yirine yirine dürr ü güher naẓm itsem / İdemez mertebe-i fażluñı eşʿār işʿār<br />
G75/2 Ṭıfldur pend-i peder diñlemez ol māh daḫı / Şīr-i māder yirine yirine yirine içmege ḳanum özenür<br />
G345/3 Hīç bilür mi mey yirine yirine dem-be-dem ḳan yutduġum / İşidür mi ney yirine yirine āh u efġānum benüm<br />
G405/2 Zinhār ṣaḳın mey yirine yirine ḳanuñ içerler / Keyfiyyetüñ ol gözleri mestāne ṭuyurma<br />
G422/1 Ṭutalum mihri görem ṭalʿat-i dil-ber yirine yirine / Kime dil baġlayam ol zülf-i muʿanber yirine<br />
yirine<br />
G422/2 Giceler ṣanma sipihr üzre ḳamerdür görinen / Cānumuz ʿaksi geçer mihr-i münev<strong>ve</strong>r yirine yirine<br />
yirine<br />
G422/3 Görmese yār ġażab-nāk olıcaḳ aġyārı / Ḫışm idüp ʿāşıḳın āzārlar itler yirine yirine<br />
yirine<br />
G422/4 Yār işiginde raḳībüñ yirin umma ṣofī / Baġlamaz kimse seni ol ḳapuda ḫar yirine<br />
yirine<br />
G422/5 Iṣınurdum yirüme nār-ı firāḳa nisbet / Ben olaydum eger āteşde semender yirine yirine<br />
yirine<br />
G422/6 Ḳafes-i ġamda nʾola ḳaldum ise ṭūṭī-vār / Vaṣf-ı laʿlüñ hele aġzumda ya şekker yirine yirine<br />
yirine<br />
G422/7 İşigüñ ṭaşı ile ḫāk-i ḥarīmüñ besdür / Bāḳī-i ḫaste-dile bāliş ü bister yi yirine yi rine<br />
yirinde yirinde yirinde [1] [1] [1] olduğu yerde, yerli yerinde<br />
G133/4 Ṭursun yirinde yirinde ġamze-i ḳattāl-i ḫūn-feşān / Başdan belālu ʿāşıḳı ol perçem öldürür<br />
yiter yiter [36] [36] yeter, kâfi ‖ yeterince<br />
K5/6 Biraz uyḫu yüzin görsün felekde dīde-i encüm / Ki çeşm-i baḫt-ı bī-dārı yiter yiter dehrüñ nigeh-bānı<br />
K5/30 Getür cām-ı sürūr-encāmı ey sāḳī yiter yiter çekdük / Cefā-yı devr-i gerdūnı belā-yı çarḫ-ı gerdānı<br />
K18/52 Baḥr-i eşʿār yiter yiter urdı süṭūr emvācın / Demidür kʾide duʿā dürlerini zīb-i kenār<br />
M9/V/4 Ṣafā-yı ṣaf<strong>ve</strong>t-i ṭabʿuñ yiter yiter yiter eglence ey Bāḳī<br />
G49/1 Cūy-bār-ı vādī-i ġam eşk-i çeşm-i ter yiter yiter / Rūy-ı zerd ol cūy-bāra berg-i nīlūfer yiter<br />
yiter<br />
G49/2 Aġzı laʿlīn ḥoḳḳa yāḳūt-ı müferriḥ lebleri / Cevherī terkīb isterseñ leb-i dil-ber yiter<br />
yiter<br />
G49/3 Ḫ˅āce ursun başına destār-ı mermerşāhīyi / Lāubālī ʿāşıḳuñ farḳında bir sāġar yiter<br />
yiter<br />
G49/4 Pādişāh-ı ʿaşḳa besdür gūşe-i külḫan serīr / Bister-i sincāb ise maḳṣūd ḫākister yiter<br />
yiter<br />
G49/5 Bāḳıyā meyl eylemez ārāyiş-i dünyāya dil / Rūy-ı zerd ü gevher-i eşküm zer ü zī<strong>ve</strong>r yiter<br />
yiter<br />
1194
G63/5 Ṣafā-yı ḥālet-i ṭabʿuñ yit yiter yit er eglence ey Bāḳī / Bī-ḥamdiʾllāh ne ġam yirsin elüñde sāġar-ı Cem var<br />
G72/3 Farḳ-ı serde şekl-i şemşīrüñ yiter yiter perr-i küleng / Bā-vücūd ol dem ki ḫūn-ı zaḫmum içre āl olur<br />
G99/6 Çeşm ü çerāġ-ı merdüm-i ṣāḥib-naẓar yiter yiter / Cām-ı şarāb-ı nāb ki Cem yādgārıdur<br />
G140/6 Bāḳıyā hem-dem ü hevā-dāruñ / Cām-ı gül-reng ile ḥabāb yiter<br />
G151/1 Leşger-i fitne saña ḫayl-i ḫaṭ u ḫāl yiter yiter / Tīġ lāzım degül ol ġamze-i ḳattāl yiter<br />
yiter<br />
G151/2 Fitneler ḳaynadup ey dost nʾider ḫāl u ḫaṭuñ / Göñül almaġa ruḫuñ eyledügi āl yiter<br />
G151/4 Ġarażuñ ṣayd ise ey dil o hümā-pervāzı / Şāh-bāz-ı naẓar-ı himmetüñi ṣal yiter<br />
G151/5 Ehl-i dil cāme-i dībā ile zībālanmaz / Bāḳıyā ʿārif olan kimseye bir şāl yiter<br />
yiter<br />
G275/4 Mey-i rāḥat dileyü çekme ġam-ı devrānı / Cām-ı gül-reng yiter saña dil-i pür-ḫūnuñ<br />
G294/4 Ārzū eylemezin salṭanat-ı dünyāyı / Ḫidmet-i ḫāk-i der-i yār yiter yiter cāh u celāl<br />
G305/4 Dīdār-ı dost bāġ u gül-istān yiter yiter baña / Zülf-i nigār sünbül ü ruḫsār-ı yār gül<br />
G306/4 Luṭfuñ göziyle bir güle baḳsañ yiter yiter baña / Baḳ sīne dāġın eyledüm ey gül-ʿiẕār gül<br />
G334/4 Sensüz cināne ḳalmadı meylüm cihān degül / Kūyuñ riyāż-ı ḫuld viṣālüñ yiter naʿīm<br />
G355/4 Eşk-i sīm ü çihre-i zerdi yiter yiter yiter <strong>ve</strong>ch-i maʿāş / Bir cihetden ʿāşıḳa dīnār u dirhem gelmesün<br />
G358/3 Şemʿ lāzım degül ey sāḳī yiter yiter meclisde / Şuʿle-i cām-ı şeb-efrūz çerāġ-ı rūşen<br />
G358/6 Bāḳīye ʿişret ü ʾīş itmege hecrüñde yiter yiter / Nāle ney göz yaşı mey fikr-i viṣālüñ gül-şen<br />
G379/4 Āb-ı revān-ı gül-şen-i emn ü emān yiter yiter / Tīġ-i cihān-güşā-yı şehenşāh-ı pāk-dīn<br />
G383/7 Silk-i gevher maʿnī-i bārīk ü naẓm-ı ter yiter yiter / Bāḳıyā çekmez göñül dürr-i s̱emīnüñ minnetin<br />
G392/7 ʿĀleme ʿīd-i saʿīd ol yiter yiter ey Bāḳī kim / Ola pāyende saʿādetde şehenşāh-ı güzīn<br />
G466/9 Zīnet-i gül-şen-i iḳbāle yiter yiter ey Bāḳī / Çihre-i baḫt-ı şehenşāh-ı muẓaffer lāle<br />
Kt7/2 Başdan bu faḫr saña yiter yiter kim şeh-i cihān / Ḫilʿat geyürdi naẓmuña ġarrā firengiler<br />
K20/45 El aç duʿā-yı ḳıyām-ı ḫıyām-ı devletine / Yiter Yiter uzandı bu deñlü ṭınāb-ı ḳāl u meḳāl<br />
G42/3 Yiter Yiter kirpügüm kūy-ı ʿaşḳuñda cārūb / Üzilsün kesilsün hemān rīş-i zāhid<br />
G196/5 Yiter Yiter ḫaṭṭ u ruḫ-ı sāḳī bu bezme zīnet ey Bāḳī / Ḳadeḥ nūş it ki dil vaḳt-i gül ü reyḥāne ḳatlanmaz<br />
G372/3 Yiter Yiter ṣīt u ṣadā-yı cān-ı nālānum bu gül-zāra / Çemen bülbülleri şimden girü ḫāmūş u lāl olsun<br />
yiter….. yiter….. yiter yiter [1]<br />
[1]<br />
G151/3 Ayaġuñ altına baḳ eyle naẓar ben ḫāke / Şeh-süvārum yiter yiter itdüñ beni pā-māl yiter<br />
yiter<br />
yitmek yitmek [3] [3] yetmek, yeterli olmak; bkz. ‘pāyāne yitmek’ md.<br />
G381/1 Māh-rūlar bī-ʿaded bir ʿāşıḳ-ı rüsvāyı ben / Yitmeye Yitmeye biñ pāre ḳılsam bu dil-i şeydāyı ben<br />
G505/2 Ṭaḳılup yanına her gün bile ṣalınduġı yi yitmez yi<br />
tmez / Ayaġın öpmege ṣarḳar nigāruñ şāh destūrı<br />
M1/I/5 ʿİbret gözinde niceye dek ġaflet uyḫusı / Yitmez Yitmez Yitmez mi saña vāḳıʿa-i Şāh-ı şīr-ceng<br />
yitürmek yitürmek [4]<br />
[4]<br />
1. itirmek, kakmak; bkz. TS. C. VI, s. 4613.<br />
M1/VII/4 Behrām-ı vaḳti gūra yitürdi yitürdi bu ṣayd-gāh / Var işigine ḫidmet-i Şāh Erdşīri gör<br />
2. kaybetmek; bkz. TS. C. VI, s. 4609.<br />
G40/3 Güher-i cāmı yitürdük yitürdük yitürdük bizi ġam öldüriyor / Sāḳıyā gel bulı vir ḳanda ise ara meded<br />
G109/6 Rāh-ı <strong>ve</strong>fāda yitüre yitüre yitüre diyü ġamuñ beni / Ḫūn-āb-ı dīde yollara yir yir nişān ider<br />
3. ulaştırmak, iletmek; bkz. ‘kendüni yitürmek’ md.<br />
G474/2 Berr-i Ḥicāza şemme-i zülfüñ yitürse yitürse yitürse bād / Ḥuccāc ḳala bādiyede Şāma çıḳmaya<br />
yitiş! yitiş! [1] [1] yardım et!, yardıma koş!<br />
G525/3 Beni öldürdi firāḳuñ meded ey dost yitiş yitiş yitiş / Hele bir pāre daḫı tende ḥarāret bāḳī<br />
1195
yitişmek yitişmek [24]<br />
[24]<br />
G307/4 Meclis-i vaʿẓa oturmaḳ ḳatı alçaḳlıḳdur / Ṣadr-ı mey-ḫāne-i ʿirfāna yitiş yitiş rifʿat bul<br />
M2/IV/5 Niʿmet-i raḥmet-i Raḥmāna yitişdi yitişdi o <strong>ve</strong>lī / Biz ciger ḫūnı yirüz bunda ciger-ḫūnlar ile<br />
G130/2 Sildi ġubār-ı ġuṣṣayı dilden nesīm-i ṣubḥ / İrdi yitişdi yitişdi himmet-i merdān-ı rūzgār<br />
G201/5 Bu ʿarṣada Bāḳī nice üstāda yitişdi yitişdi / ʿĀlemde bu gün aña bir üstād yitişmez<br />
G271/5 Güşāyiş gerd-i rāhuñdan yitişdi yitişdi dīde-i cāna / Ṣafā-yı ḫāk-i der-gāhuñ cilā-yı tūtiyādan yig<br />
G377/5 Bāḳī yitişdi yitişdi yitişdi gözlerüñ aydın nesīm-i ṣubḥ / Ḫāk-i cenāb-ı sāye-i Per<strong>ve</strong>rdigārdan<br />
G441/2 Maḥbūb u mey mülāzemetinden ḳaçardı dil / Geldi yitişdi yitişdi bir yañadan nev-bahār ise<br />
G458/3 Şu ʿāşıḳ kim senüñ ʿaşḳuñ belāsından helāk oldı / Ṣan ol bīmārdur ṣıḥḥat yitişdi yitişdi vardı uyḫuya<br />
K5/2 Ṭoġup gün gibi zerrīn tāc ile burc-ı saʿādetden / Yitişdi Yitişdi şarḳdan ġarba żiyā-yı ʿadl u iḥsānı<br />
G245/3 Ḥużūr-ı pīre yitişdüm yitişdüm egerçi her fende / Velī güzelleri sevmekde iḫtiyārum yoḳ<br />
G374/4 Cürʿa-i cāmın eger ṣunsa yitişdürmek yitişdürmek olur / Pīr-i deyrüñ nice terk eyleyelüm irşādın<br />
G292/7 Umaruz himmet-i merdān-ı ṭarīḳat yitişe yitişe / Nā-gehān bir gün efendüm diye Bāḳī berü gel<br />
G167/5 Yitişgil Yitişgil Yitişgil ölmedin ey cān ṭabībi dest-gīr ol kim / Bedenden cān-ı Bāḳī ṭurmayuben ıżṭırāb eyler<br />
G332/2 Yitişinceydi<br />
Yitişinceydi Yitişinceydi hemān derdine ben bīmāruñ / Mī<strong>ve</strong>-i vaṣlına yāruñ nʾideyin irmez elüm<br />
G133/5 Bāḳī peleng-i kūh-ı ġamuñ pençesindedür / Luṭfuñ meded yitişmez yitişmez ise bir dem öldürür<br />
G201/1 Feryāduma ol ḳāmeti şimşād yitişmez yitişmez / Beñzer ki anuñ gūşına feryād yitişmez<br />
yitişmez<br />
G201/2 Ser-menzile ʿuşşāḳ irişür cümleden ev<strong>ve</strong>l / Ol mertebeye saʿy ile zühhād yitişmez<br />
yitişmez<br />
G201/3 Āhumdan öñürdi yitişür ḳapuña eşküm / Germiyyet ile şöyle gider bād yitişmez<br />
yitişmez<br />
G201/4 Yollarda ḳalur rāh-rev-i Kaʿbe-i vaṣluñ / ʿÖmr āḫır olur mevt irişür zād yitişmez<br />
yitişmez<br />
G201/5 Bu ʿarṣada Bāḳī nice üstāda yitişdi / ʿĀlemde bu gün aña bir üstād yitişmez<br />
G107/4 Mī<strong>ve</strong>-i vaṣlına bir ḳāmeti Ṭūbā güzelüñ / Zāhidā her kim irişdiyse yitişmiş yitişmiş erdür<br />
G137/6 Şāh u dervīşe ber-ā-ber yitişür yitişür ceẕbe-i ʿaşḳ / Ḥaṣılı teb ṭutıcaḳ her kişi yeksān ditrer<br />
G201/3 Āhumdan öñürdi yitişür yitişür ḳapuña eşküm / Germiyyet ile şöyle gider bād yitişmez<br />
G299/1 Fitne-i ʿālemi ol ḳāmet-i raʿnādan bil / Her belā kim yitişür yitişür ʿālem-i bālādan bil<br />
1. yok<br />
yo yoġ/ yo yoġ/<br />
ġ/ yo yoḳ yo ḳ [52] [52]<br />
[52]<br />
G275/1 Elemin Ḳaysa ḳıyās itme dil-i maḥzūnuñ / ʿAḳlı yo yoġ yo ġ idi ne derdi var idi Mecnūnuñ<br />
G315/1 Nʾola dehr içre nişānum yo yoġ yo ġ ise ʿAnḳāyem / Ne ʿaceb seyl gibi çaġlamasam deryāyem<br />
G333/3 Ḫayāl-i ḫāl-i ruḫsāruñ yo yoġ yo ġ anuñ çünki göñlinde / Ne baṣdı baġrına seng-i siyāhı Kaʿbe yā ḳıblem<br />
K21/30 Hezār bār belā pūtesinde ḳāl oldum / Henūz āteş-i miḥnetde yo yoḳ yo ḫalāṣa mecāl<br />
G80/5 Bāḳī suḫanda saña bu gün hem-cenāḥ yo yoḳ yo<br />
ḳ / Ṭabʿ-ı bülendüñ evc-i belāġat hümāsıdur<br />
G104/5 İrmege ṣubḥ-ı viṣāl-i yāre hergiz çāre yo yoḳ yo ḳ / Bāḳıyā āfāḳı ṭutdı nāle-i şeb-gīrler<br />
G113/6 Bilüñe yo yoḳ yo ḳ bedel <strong>ve</strong>lī ṣaçuñuñ / Girihin çözseñ ol miyāne deger<br />
G136/2 Yanar od içre girür şemʿ-i ruḫuñ şevḳıyla dil / Yanmadan pervāsı yo yoḳ yo ḳ her ḫidmete pervānedür<br />
G141/4 Erbāb-ı ʿaşḳa ṣabr u tesellī ṭarīḳi yo yoḳ yo ḳ / Varan ḥarīm-i kūyuña nā-şād olup gider<br />
G149/2 Ġamuñdan nevbet-i āh u fiġān u zāra ḳudret yo yoḳ yo ḳ / Çemende bülbül-i şūrīde şimdi başḳa mehterdür<br />
G192/1 Fermān-ı ʿaşḳa cān ile var inḳıyādumuz / Ḥükm-i ḳażāya ẕerre ḳadar yo yoḳ yo ḳ ʿinādumuz<br />
G206/4 Ḫoş gelür aña rebāb āvāzesi ġavġāsı yo yoḳ yo ḳ / Pādişāh-ı ʿaşḳ olanlar kūs-ı ḫāḳān istemez<br />
G211/1 Pür-hevādur ney gibi ʿaşḳuñla ṭabʿ-ı pür-he<strong>ve</strong>s / Derd-i dilden bā-ḫaber ʿālemde yo yoḳ yo yoḳ<br />
ḳ bir hem-nefes<br />
G233/2 Ey ki deryā-yı ġam-ı ʿaşḳuña yo yoḳ yo ḳ hīç kenār / Būse luṭf eyle hele bārī kenār olmayıcaḳ<br />
G234/3 Naẓarda merḥametden yo yoḳ yo ḳ es̱er ey şūḫ-ı sengīn-dil / Ḳıya baḳışlaruñdan añlanur ḳalbüñ ḳaya ya ancaḳ<br />
1196
G245/1 Kemāl u fażl ile ʿālemde iftiḫārum yo yoḳ yo ḳ / Melāmet eylese ʿaşḳuñ cihāna ʿārum yo yoḳ yo<br />
G245/2 Hezār mertebe ʿaşḳuñda ġālibem Ḳaysa / Nihāyet ey ṣanem ol deñlü iştihārum yo yoḳ yo<br />
G245/3 Ḥużūr-ı pīre yitişdüm egerçi her fende / Velī güzelleri sevmekde iḫtiyārum yo yoḳ yo<br />
G245/4 Çemende ġonca-i dil neyle gülsün açılsun / Yanumda sencileyin şūḫ-ı gül-ʿiẕārum yo yoḳ yo<br />
G245/5 ʿAdem diyārına çoḳdan giderdüm ey Bāḳī / Şarāb-ı ʿaşḳ ile reftāra iḳtidārum yo yoḳ yo ḳ<br />
G246/1 Ḳadeḥden ġayrı bir laʿlüñ öper yo yoḳ yo ḳ / Kemerden ġayrı bilüñi ḳucar yo yoḳ yo<br />
G246/2 Pür oldı dīdemüz ḫāk-i rehüñle / Es̱er yilden <strong>ve</strong>līkin hīç es̱er yo yoḳ yo<br />
G246/3 Gelürse bir yire naḳḳāş-ı ʿālem / Bu resm ile seni taṣvīr ider yo yoḳ yo<br />
G246/4 Didüm var mı dehānuñla miyānuñ / Didi kim söyleme ortada var var yo yoḳ yo<br />
G246/5 Felek ṭāḳındaki ḳandīl-i māhı / Uyarmaz Bāḳī āhum giceler yo yoḳ yo<br />
G262/4 Rez duḫterini sīneye çeksem ʿaceb midür / Cevrinden özge nesnesi yo yoḳ yo<br />
ḳ bī-<strong>ve</strong>fālaruñ<br />
G270/2 Lāle-<strong>ve</strong>ş bāġ-ı ṣafāda iñen açılduġı yo yoḳ yo ḳ / Ḫaylī demdür göremez kimse ḳarasın ḳadeḥüñ<br />
G303/4 Gördüñ ḳabā-yı ʿömre beḳā yo yoḳ yo ḳ bu bāġda / Gül gibi sen de pīreheni pāre pāre gel<br />
G313/4 Ṣaḥn-ı ḥammāmda dün gördüm o nāzük-bedeni / Sīnede mūdan es̱er yo yoḳ yo ḳ daḫı pehlū da güzel<br />
G361/5 Yanup yaḳılmaġ ister kimse yo yoḳ yo yanuñca ey Bāḳī / Ḥadīŝ-i ‘aşḳ-ı ‘ālem-sūz-ı yāri ya ne söylersin<br />
G379/3 Çīn içre yo yoḳ yo yoḳ<br />
ḳ ṣaçuñ gibi bir müşk-i ter <strong>ve</strong>lī / Müşgīn ṣaçuñda bulmaġ olur ṣad hezār çīn<br />
G441/5 Bāḳī cihānda resm-i <strong>ve</strong>fādan nişāne yo yoḳ yo ḳ / Yār adın añma ʿaḳluñ eger saña yār ise<br />
G450/5 İḫtiyārı yo yoḳ yo ḳ ḳapuñda āh u efġān itmege / Pādişāhum Bāḳīyi maʿẕūr ṭut ol bābda<br />
G469/5 Ḳapuñda nāle ḳılmamaġa iḫtiyār yo yoḳ yo ḳ / Vaʾllāhi bī-günāhın efendi bu bābda<br />
G496/7 Maḥrem-i esrār-ı maʿnā hem-zebān-ı ḥāl yo yoḳ yo ḳ / ʿAşḳ sırrın ḳılmasañ Bāḳī hü<strong>ve</strong>ydā kāşkī<br />
G520/5 Cevre ḳatlanmaḳ olurdı nʾidelüm ey Bāḳī / ʿAhd-i ḫūbān gibi yo yoḳ yo<br />
ḳ ṣabrumuzuñ bünyādı<br />
K2/58 Zehre-i çūn u çirā kimsede yo yoḳdur yo ḳdur ḥāşā / Südde-i devletüñüñdür yine bāḳī fermān<br />
G64/2 Ḳıyās eyler mi Nīl-i Mıṣra ol Yūsuf-liḳā yaşum / Anuñ miḳyāsı yo yoḳdur yo ḳdur ṭurmaz ol mā dāʾimā artar<br />
G79/7 Bāḳī-i ḫaste-ḫāṭırı dūr itme dīdeden / Ġamzeñden ayru kimsesi yo yoḳdur yo ḳdur iler çeker<br />
G169/1 İçilse bāde lebüñsüz ḥarāreti yo yoḳdur yo ḳdur / Şeker yinilse sözüñsüz ḥalā<strong>ve</strong>ti yo yoḳdur yo ḳdur<br />
G169/2 Egerçi ʿarʿar-ı bāġuñ bülend ḳāmeti var / Nihāl-i ḳaddüñe nisbet leṭāfeti yo yoḳdur yo ḳdur<br />
G169/3 Hevā-yı kāküli bir yaña bir yaña zülfi / Başumda derd ü belānuñ nihāyeti yo yoḳdur yo ḳdur<br />
G169/4 Sipāh-ı ġam nʾola ayaḳlar ise ʿuşşāḳı / Raʿiyyetine o şāhuñ riʿāyeti yo yoḳdur yo ḳdur<br />
G169/5 Çemende ġoncaya baḳup dimiş bir ehl-i naẓar / O yāruñ aġzına nisbet ṭarā<strong>ve</strong>ti yo yoḳdur yo ḳdur<br />
G169/6 Cihañda derd ü belāñı çeker gider Bāḳī / Ölürse dünyede senden ferāġati yo yoḳdur yo ḳdur<br />
G485/3 Sīm-sīmā serv-bālā meh-liḳālar çoḳ <strong>ve</strong>lī / Kimsede yo yoḳdur yo ḳdur senüñ evżāʿ u eṭvāruñ gibi<br />
G508/6 Dünyā deger ol māh-liḳā dil-ber-i ġarrā / Yūsufda daḫı yo yoḳdur yo ḳdur anuñ ḥüsn ü bahāsı<br />
G538/4 İkisinüñ daḫı bir benden özge vāris̱i yo yoḳdur yo ḳdur / Cihānda ben var iken kim añar Ferhād u Mecnūnı<br />
Kt1/7 Gerçi kāmillere ʿālemde nihāyet yo yoḳdur yo ḳdur / Minnet Allāha seni cümleden itmiş ekmel<br />
G469/1 Yo Yoḳdur Yo ḳdur s̱ebāt çünki cihān-ı ḫarābda / Birdür hezār sāl ile yek-dem ḥisābda<br />
1197<br />
G344/3 Diyār-ı ġurbete düşdüm cüdā oldum mekānumdan / Bu yirlerde ġarībem yo yoḳ-durur yo durur durur yanuñca hem-<br />
derdüm<br />
2. hayır!<br />
G274/2 Dehenüñ var ise bir būse ḳıl iḳrār didüm / Nāz ile yo yoḳ yo ḳ didi ol ġonca-i ḫandān gülerek<br />
yo yoḳ yo<br />
ḳ ḥisāb ḥisābına ḥisāb ḥisābına<br />
ına [1]<br />
[1]<br />
G352/5 Bıraḳdı yo yoḳ yo ḳ ḥisāb ḥisābına ḥisāb ına felek ben zār u bīmārı / Hele gāhī gelür yoḳlar ġam-ı dil-dār var olsun<br />
yo yoḳ yo<br />
ḳ yire yire [4] [4] boş yere, boşu boşuna
G25/1 Laʿlüñle cām yo yoḳ yo ḳ yire yire eyler müdām baḥs̱ / İẓhār-ı ḥaḳ degülse ġaraż ḫod ḥarām baḥs̱<br />
G182/1 Oḳlaruñ kim tende zaḫm-ı ḫūn-feşāna girdiler / Öldürüp ben ḫasteyi yo yoḳ yo ḳ yi yire yi yire<br />
re ḳana girdiler<br />
G319/2 Zerd oldı yüzüm derd ile ṣan kim yereḳāndur / Luṭf eyle begüm dökme benüm yo yoḳ yo ḳ yire yire ḳanum<br />
G517/3 Ṣarf itdi dīde sīm-i sirişkin <strong>ve</strong>fañ içün / Bilmezlik ile yo yoḳ yo ḳ yire yire ḫarc itdi varını<br />
yo yoġsa yo<br />
ġsa [8] [8] yoksa<br />
G1/3 Ḥaşr ide mi bir yirde senüñle beni devrān / Ḥasret ḳala mı yo yoġsa yo ġsa dem-i maḥşere cānā<br />
G98/2 Meclisde laʿl-i yāre iñende ezilmesün / Vaʾllāhi yo yoġsa yo<br />
ġsa kelle-i şekker şikest olur<br />
G120/5 Bāḳī-i dil-ḫasteye cevr-i firāvān itmeden / Ḳaṣduñ öldürmek mi yo yoġsa yo ġsa nāz u istiġnā mıdur<br />
G9/1 Bilini ḳuçmadadur ol ṣanemüñ derd ü belā / Yo Yoġsa Yo ġsa ʿāşıḳlara şīrīn lebi ḥāżır ḥelvā<br />
G164/2 Cevr-i aġyārdur belāyı iden / Yo Yoġsa Yo ġsa yār itdügi cefā nʾeyler<br />
G381/4 Hep senüñʾçündür benüm dünyā cefāsın çekdügüm / Yo Yoġsa Yo ġsa ʿömrüm varı sensüz nʾeylerin dünyāyı ben<br />
G434/1 Ḳorḳum oldur göz dege ḫāk-i der-i cānānuma / Yo Yoġsa Yo ġsa küḥl-āsā çekerdüm çeşm-i ḫūn-efşānuma<br />
G472/2 Ḳanlu yaşlar dökdügi meyden cüdālıḳ derdidür / Yo Yoḫsa Yo ḫsa gelmez āteş-i sūzān kebābuñ ʿaynına<br />
yo yoḳlamak yo ḳlamak [1] [1] ziyaret etmek, bakmak ‖ hatır için hastayı ziyaret<br />
G352/5 Bıraḳdı yoḳ ḥisābına felek ben zār u bīmārı / Hele gāhī gelür yo yoḳlar yo<br />
ḳlar ḳlar ġam-ı dil-dār var olsun<br />
yo yoḳl yo yoḳl<br />
ḳlıḳ ḳl ḳ [2]<br />
1. yokluk (sevgilinin ağzı bağlamında)<br />
G495/5 Virelüm cānı dilā būs-ı dehān-ı yāre / ʿĀḳıbet yo yoḳl yo yoḳl<br />
ḳlıġa ḳl ġa tebdīl iderüz varlıġı<br />
1.1. yokluk (‘var olsun’ karşıtlığında) ‖ ölüm<br />
M2/V/4 ʿĀḳıbet yo yoḳl yo yoḳl<br />
ḳlıḳ ḳl imiş kār-ı cihān ey Bāḳī / Nʾidelüm Şāh-ı cevān-baḫt-ı cihān var olsun<br />
1. yol<br />
yol yol [43] [43] bkz. ‘Ḫudā yolı’, ‘kūyuñ yolı’, ‘ṭoġrı yol’ md.<br />
G529/4 Yoluñda delīl oldı dü-tā ḳılmaġa ḳaddüm / Her dāl ki naʿl-i süm-i esbüñ yola yola yazdı<br />
G73/5 Nāz u istiġnā ile Bāḳīye ṭoḳınmaz geçer / Rāst gelse yolda yolda ol serv-i revān bilmezlenür<br />
G465/5 Baña ʿadū yanında cefālar ider o serv / Nā-gāh yolda rāst gelürse ḳażāyile<br />
G158/4 Reftār yolın yolın göster eyā naḫl-i ḫırāmān / Varsun o sehī ḳaddüñe istāde ṣanavber<br />
M8/VI/1 Bāḳıyā gel olalum Kaʿbe-i dil yolına yolına peyk<br />
M1/VI/4 Deşt-i fenāda mürġ-i hevā ṭurmayup ḳonar / Tīġuñ Ḫudā yolında sebīl itdi ḳanları<br />
G393/3 Yolında Yolında nūrdur gūyā ki ḫurşīd / Ḳabā-yı ezraḳ üzre rūy-ı cānān<br />
G426/2 Ṭutalum Kaʿbe-i tevfīḳ-i ilāhī yolını yolını / Bu beyābānda ʿabes̱ gezmeyelüm āvāre<br />
M5/VI/2 Yollar Yollar üzre cism-i pā-mālüm görüp raḥm itmedüñ<br />
G109/6 Rāh-ı <strong>ve</strong>fāda yitüre diyü ġamuñ beni / Ḫūn-āb-ı dīde yollara yollara yir yir nişān ider<br />
G126/4 Göreyin ṭur seni bir laḥẓa disem yollarda yollarda / Baña ol şūḫ-ı cihān şī<strong>ve</strong>yi ṭurmaz eyler<br />
G134/4 Yollarda Yollarda görse aġladuġum baña ṭaş atar / Gāhī bu çeşm-i eşk-feşānı siler geçer<br />
K18/8 Döşedi mihr-i felek yolları yolları dībālar ile / İtdi teşrīf çemen mülkini sulṭān-ı bahār<br />
G266/1 Serv-ḳāmetler iki yanın alurlar yoluñ / Rāh-ı gül-zāre döner yolları İstanbūluñ<br />
G507/1 Aġlayup iñlemeden derd ile dolāb gibi / Oldı çihremde yaşum yolları yolları mīzāb gibi<br />
K9/6 Berg-i gül-i sefīdi yolup bāġ-bān-ı çarḫ / Mānend-i berf yollarına eyledi nis̱ār<br />
G466/4 Āl fānūs ile geldi giceden gül-zāra / Virdi ṣaḥn-ı çemenüñ yollarına fer lāle<br />
G266/1 Serv-ḳāmetler iki yanın alurlar yoluñ yoluñ yoluñ / Rāh-ı gül-zāre döner yolları İstanbūluñ<br />
G267/1 Dil-rübālarla ʿaceb kes̱reti var her yoluñ yoluñ / Geçemez ḫūblarından göñül İstanbūluñ<br />
1198
M1/VI/3 Her ḳanda baṣsa pāy-ı semendüñ nis̱ār içün / Ḫānlar yoluñda yoluñda cümle revān itdi cānları<br />
2. uğruna,uğrunda ‖ amaç, maksat<br />
G250/4 Ayaġuñ öpmeden el çekmez ol virür başın / Ḳoyupdur ey boyı şimşād o yolda yolda ser zülfüñ<br />
K2/16 Tāc-dārān-ı cihān sāye-nişīn-i ʿalemi / Ser-firāzān-ı memālik yolına yolına ser-bāzān<br />
K13/1 Cān virürdüm cevher-i cān istese cānān eger / Beẕl iderdüm yolına yolına ẕī-ḳıymet olsa cān eger<br />
K14/8 Dür ü gevher nis̱ār itsün yolına yolına ebr-i bārānī / Ser-ā-ser aṭlas u dībā döşetsün mihr-i raḫşānī<br />
M1/VIII/7 Rāḥat yüzini görmedi çalışdı cān ile / Çekdi Efendi yolına yolına bu deñlü zaḥmeti<br />
G155/6 Nis̱ār itdi ġazā yolına yolına der-gāh-ı şehenşāha / Muraṣṣaʿ bir kemer gerdūn meh-i nev zer-nişān ḫançer<br />
G159/4 Dökme yaşuñ ḳaṭresin her-cāyī dil-ber yolına yolına / Yüzi açılmış güzel gül gibi ter-dāmān olur<br />
G382/7 Bāḳī yolında yolında döke ṣaça ḫarç idüp gözüm / Āḫır düketdi naḳd-i sirişküm ḫızānesin<br />
G483/1 Müstedām ola fenā kūyınuñ evbāşları / Kim olur bir biri yolında yolında fidā başları<br />
1199<br />
G2/6 Yüzüm üzre ḳadem baṣmaz cefā vü cevrden geçmez / Yolında Yolında ḳılduġumdan nʾoldı ben cismüm türāb-āsā<br />
G250/6 Yolında Yolında nāfe-ṣıfat ḳıldı terk-i ser Bāḳī / Teraḥḥum itmedi miskīne ḳıl ḳadar zülfüñ<br />
K18/42 Gül gibi gül-şene ḳılsañ nʾola ʿarż-ı dīdār / Ḫayli dökildi ṣaçıldı yoluña yoluña faṣl-ı bahār<br />
G338/7 Döksün güher-i eşki Bāḳī reh-i kūyuñda / Maḥṣūl-i dil ü dīde hep yoluña yoluña yoluña sulṭānum<br />
G373/2 Bāġa sen serv-i revānı bir ḳadem baṣsun diyü / Ḫaylī dökildi ṣaçıldı yoluña yoluña berg-i ḫazān<br />
G82/4 Beni daʿvā-yı ḳatlüñden murāduñ baş u cān ise / Yoluña Yoluña hey benüm ʿömrüm senüñle kim nizāʿ eyler<br />
G440/5 Ḫusrevā yıllar-durur yolunda yolunda Ferhāduñ geçer / Māʾil ol gel Bāḳī-i şīrīn-suḫanden cānibe<br />
G100/1 Yıllar-durur yoluñda yoluñda senüñ pāy-māldur / Miskīn zülfüñ ayaġa ṣalma <strong>ve</strong>bāldur<br />
G199/4 Döker ʿāşıḳ yoluñda yoluñda dāne dāne gevher-i eşki / Yatur ḫāk-i meẕelletde yine yine bir dāne incinmez<br />
G228/6 Eşküm gibi ġamuñla ḳılup terk-i ḫānümān / İtdüm yoluñda yoluñda varumı çeşmüm gibi telef<br />
G273/1 Çeşm-i pür-ḫūnum yoluñda yoluñda eşk-bār itsem gerek / Ayaġuñ tozına gevherler nis̱ār itsem gerek<br />
Kt4/1 Ne yaña ʿazm-i hümāyūn iderseñ ola şehā / Nesīm-i ṣubḥ-ı saʿādet yoluñda yoluñda ferrāşuñ<br />
G529/4 Yoluñda Yoluñda delīl oldı dü-tā ḳılmaġa ḳaddüm / Her dāl ki naʿl-i süm-i esbüñ yola yazdı<br />
3. tutulan yol<br />
G394/2 Pādişehseñ terk-i tāc u kis<strong>ve</strong>t itmekdür yoluñ yoluñ / Pādişāh olmaz kişi başında bir tāc olmadan<br />
yoluña yoluña (c (cān) (c ān) revān revān eylemek eylemek [1] [1] uğrunda can <strong>ve</strong>rmek<br />
G267/5 Yoluña Yoluña Yoluña Bāḳī-i dil-ḫaste rev revān rev ān eyler eyler idi / Tuḥfe-i cān-ı ḥaḳīr olsa eger maḳbūlüñ<br />
yolında yolında ccānlar<br />
c ānlar virmek virmek [6] [6] uğrunda ölmek<br />
G513/1 ʿĀşıḳ öldürmekdür ol māhuñ tamām endīşesi / Yolına Yolına Yolına ccān<br />
c ān virmedür virmedür eksüklünüñ kem pīşesi<br />
G60/4 Ḫançer-i cānān ecel cāmına ṭurmaz ṣu ḳatar / Yolına Yolına Yolına ccān<br />
c ān virmek virmek anuñ şol ḳadar leẕẕetlüdür<br />
G231/4 ʿAşḳdur bu geçürür ʿāşıḳı başdan cāndan / ʿĀşıḳun yoluña yoluña ccān<br />
c<br />
ān virdügini ṣanma güẕāf<br />
G184/4 Ölmedin yoluña yoluña yoluña ccān<br />
c ān virmege ʿahd itmiş idüm / Şol zamān ʿālem-i ervāḥa ki mūtū didiler<br />
G333/4 Dil-i pür-iştiyāḳı tek viṣālüñ ʿīdına irgür / Eger ḳurbān dilerseñ yoluña yoluña yoluña ccānlar<br />
c ānlar fidā ḳıblem<br />
G167/4 Ḥisāb olmaz benüm yolında yolında yolında ccānlar<br />
c ānlar virdügüm virdügüm ammā / Baña bir būse virse kendü yüz kerre ḥisāb eyler<br />
yolına yolına ḫārc ḫārc eylemek eylemek [1] [1] uğruna harcamak<br />
G221/3 Sīm-i eşküñ yolına yolına yolına ḫārc ḫārc eylemekden eylemekden aġlama / Yā nedür ey ʿāşıḳ-ı şūrīde dünyādan ġaraż<br />
yollara yollara inmek inmek [1]<br />
[1]<br />
G250/3 Ḳatuñda ḳanlar idüp oldı muʿteber ġamzeñ / Yanuñda yollara indi idindi yir zülfüñ<br />
yollara yollara düşmek düşmek [1] [1] [1] yollara koyulmak<br />
G88/3 Pertev-i āfitābı gör yol yollaruña yol laruña düşüp düşüp düşüp yatur / Yaʿnī ruḫuñ fütādesi bende-i ḫāk-sārdur
yola yola yola ʿazm ʿazm itmek itmek [1] [1] yola çıkmak, yola koyulmak<br />
G82/3 Yola Yola ʿazm ʿazm itmi itmiş itmi ol ser-keş baña yā Hū dimez bir kez / Çeküp atı başın aġyār ile ṭurmış <strong>ve</strong>dāʿ eyler<br />
yol yol virmemek virmemek [1] [1] izin <strong>ve</strong>rmemek; bkz. TS. C. VI, s. 4663.<br />
K27/4 Ḥarīm-i ḫāṣa yol yol virmez virmez açılmaz şaḫṣ-ı nā-dāna / Nigār-ı pāk-dāmendür münaḳḳaş perdesi gūyā<br />
yolına yolına ḳar ḳarşu ḳar şu [2]<br />
G244/3 Gitdi mülk-i ʿademe ḳāfile-i ṣabr u sükūn / Ḳar Ḳarşu Ḳar şu ṭutdı yolına yolına meşʿale-i nār-ı firāḳ<br />
Kt1/6 Kime kim reh-ber ola bedraḳa-i iḥsānuñ / Yolına Yolına ḳar ḳarşu ḳar şu ṭutar şemʿ-i hidāyet meşʿal<br />
yollar yollar yollar itmek itmek [1] [1] yollar açmak; bkz. TS. C. VI, s. 4655.<br />
G285/4 Yollar Yollar itdi itdi çihre-i zerdümde seyl-i eşk ile / Çeşm-i giryān beñzer ol saḳḳāya kim eyler sebīl<br />
yollarda yollarda ḳalmak ḳalmak [2]<br />
[2]<br />
G225/2 Almaġa āvāze-i pāy-i semendüñ gūş-i cān / Ḳald Ḳaldı Ḳald ı yollarda yollarda nişān-ı naʿl-i esbüñ gibi semʿ<br />
G201/4 Yollarda Yollarda ḳalur ḳalur rāh-rev-i Kaʿbe-i vaṣluñ / ʿÖmr āḫır olur mevt irişür zād yitişmez<br />
yoluña yoluña varı varı fid fidā fid [1] [1] uğruna herşeyi feda<br />
G372/5 Dirīġ eyler mi Bāḳī cānı ḳurbān olduġum senden / Fid Fidā Fid ā yoluña yoluña var varı var tek hemān ʿīd-ı viṣāl olsun<br />
yoluña yoluña ölmek ölmek [2] [2] [2] uğrunda ölmek<br />
G525/5 Bāḳī ölsün ölsün yoluña yoluña yoluña pādişehüm sen ṣaġ ol / Baḫt pāyende Ḫudā yār saʿādet bāḳī<br />
K6/6 Senden ayrılmaḳ ḳatı müşkil belādur dostum / Yoluña Yoluña Yoluña ölmek egerçi ʿāşıḳa āsān gelür<br />
yoldaş yoldaş [3]<br />
[3]<br />
1. arkadaş, yol arkadaşı<br />
G376/5 Bāḳīyi ġam öldürür ʿaşḳuñ yolında ḳorḳarın / Şimdi mi çekdi belāyı rāh-rev yoldaşdan<br />
yoldaşdan<br />
Kt4/2 Öñüñce peyk-i hidāyet delīl ü reh-ber ola / Yanuñca Ḥıżr ʿaleyhiʾs-selām yoldaşuñ<br />
yoldaşuñ<br />
2. mevlevî dervişleri<br />
G483/2 ʿArṣa-i ʿaşḳda gör Ḥażret-i Mevlānāyı / Ṭurmayup daḫı döner üstine yoldaşları<br />
yolınmak yolınmak [1] [1] yırtınıp ağlamak<br />
M1/IV/2 Ṭutsun cihānı nāle-i mürġān ṣubḥ-dem / Güller yolınsun yolınsun āh u fiġān eylesün hezār<br />
yolmak yolmak [1] [1] koparmak<br />
K9/6 Berg-i gül-i sefīdi yolup yolup yolup bāġ-bān-ı çarḫ / Mānend-i berf yollarına eyledi nis̱ār<br />
yonmak yonmak [1] [1] yontmak, tıraş etmek; bkz. TS. C. VI, s. 4665-67.<br />
G464/8 Ḳaṭre-i eşkine öykündi diyü Bāḳīnüñ / Çarḫ-i ḥakkāk yonupdur yonupdur yonupdur güheri döne döne<br />
1200<br />
yönelmek yönelmek [1] [1] [1] doğrulmak, yüzünü çevirmek, te<strong>ve</strong>ccüh etmek; bkz. TS. C. VI, s. 4685.<br />
K21/9 Sevāḥil-i çemene çıḳdı genc-i bād-ā<strong>ve</strong>rd / Yöneldi Yöneldi Ḫusrev-i nev-rūza devlet ü iḳbāl<br />
yörenmek yörenmek yörenmek [1] [1] dolaşmak, etrafında dolaşmak; bkz. TS. C. VI, s. 4698-4700.<br />
G319/3 Āhum ṭolanur ṣubḥa degin gökleri ḳat ḳat / Kūyuñ yörenür döne döne eşk-i revānum<br />
Yūsuf ūsuf [8] [8] Yusuf peygamber<br />
K2/2 Şād-mān oldı bu gün devr-i kühen-sāl yine / Vuṣlat-ı Yūsuf ūsuf ile niteki pīr-i Kenʿān<br />
K5/29 S̱enā-h˅ānuñ olurdı māh-ı Kenʿān ṭalʿatuñ görse / Saña Yūsuf ūsuf diyeydi iller aña Yūsuf-ı s̱ānī<br />
K15/6 Gülüñ pīrāhen-i Yūsuf ūsuf gibi dāmānı çāk olmış / Nesīm-i perde-der ḳıldı meger mekr-i Zelīḫāyı<br />
G165/1 Göñül Yūsuf ūsuf gibi çāh-ı zenaḫdānuñda ḳalmışdur / Ḫalāṣ eyle benüm şāhum ki zindānuñda ḳalmışdur<br />
G531/4 Yūsuf ūsuf gibi ʿizzetde sen Yaʿḳūb-<strong>ve</strong>ş miḥnetde ben / Dil sākin-i Beytüʾl-ḫazen tenhālara ṣalduñ beni
G508/6 Dünyā deger ol māh-liḳā dil-ber-i ġarrā / Yūsufda ūsufda daḫı yoḳdur anuñ ḥüsn ü bahāsı<br />
G363/2 Seni Yūsufla güzellikde ṣorarlarsa baña / Yūsuf ūsuf ūsufı ūsuf ı bilmezin ammā seni raʿnā bilürin<br />
G363/2 Seni Yūsufla ūsufla güzellikde ṣorarlarsa baña / Yūsufı bilmezin ammā seni raʿnā bilürin<br />
Yūsuf ūsuf ūsuf-ı ūsuf ı Ken Kenʿān Ken<br />
ʿān [2] [2] Kenan’lı Yusuf<br />
G308/2 Geldi ẓuhūra çāh-ı ʿademden çıḳup yine / Mīzāne girdi Yūsuf ūsuf ūsuf-ı ūsuf ı Ken Kenʿān Ken<br />
ʿān ʿān-mis̱ ʿān mis̱ mis̱āl mis̱ āl gül<br />
G359/6 Fāş itmez idi rāz-ı dili Yūsuf ūsuf ūsuf-ı ūsuf ı Ken Kenʿān Ken<br />
ʿān / Çāk olmasa dāmānı Züleyḫānuñ elinden<br />
Yūsuf ūsuf ūsuf-ı ūsuf ı s̱ s̱ānī s̱<br />
ānī [4] [4] güzellikte ikinci Yusuf (‘Yusuf’ paralelliğinde)<br />
K5/29 S̱enā-h˅ānuñ olurdı māh-ı Kenʿān ṭalʿatuñ görse / Saña Yūsuf diyeydi iller aña Yūsuf ūsuf ūsuf-ı ūsuf ı ı s̱ s̱ānī s̱<br />
ānī ānī<br />
G351/2 Hemān ol Yūsuf ūsuf ūsuf-ı ūsuf ı ı s̱ s̱ānī s̱<br />
ānī ānī iner ancaḳ terāzūdan / ʿAdīl olmaz gerekse iki ʿālem bir yaña olsun<br />
G405/5 Yaʿḳūb-ṣıfat Bāḳīyi ol Yūsuf ūsuf ūsuf-ı ūsuf ı s̱ s̱ānī s̱<br />
ānī / Ḥüzn içre ḳomaz ḳıṣṣayı iḫvāne ṭuyurma<br />
G410/5 ʿĪd yaḳlaşdı ṣalıncaġa binüp ṣalına mı / Yine ol Yūsuf ūsuf ūsuf-ı ūsuf ı s̱ s̱ānī s̱<br />
ānī gire mi mīzāne<br />
Yūsuf ūsuf ūsuf-cem ūsuf cem cemāl cem āl [1] [1] [1] Yusuf yüzlü ‖ güzel yüzlü<br />
G142/2 Ol melāḥat Mıṣrınuñ Yūsuf ūsuf ūsuf-cem ūsuf cem cemāli cem āli şevḳıne / Seyl-i eşküm Nīl-<strong>ve</strong>ş günden güne efzūn olur<br />
Yūsuf ūsuf ūsuf-dīdār ūsuf īdār īdār [1] [1] Yusuf yüzlü ‖ güzel yüzlü<br />
K25/20 Bū ʿAlī-ḥikmet ü Ḫātem-kef ü Nuʿmān-meẕheb / Muṣṭafā-ḫulḳ u Mesīḥā-dem ü Yūsuf ūsuf ūsuf-dīdār ūsuf īdār<br />
1201<br />
Yūsufī ūsufī destār destār [1] [1] ‘Padişahlarla <strong>ve</strong>zirlerin <strong>ve</strong> diğer bir kısım büyük memurların giydikleri bu<br />
kavuğun başa geçecek tarafı dar, tepeye doğru genişleyen üstü dilimli idi. Dilimli tepe kısmı<br />
hariç olarak diğer kısımları tülbent ile örtülü, ön kısmına da iki sorguç takılırdı.’ Bkz. PAKALIN,<br />
C. III, s. 639. (‘Yusufî’ md.)<br />
K20/5 Ṣarındı meh yine bir ḫūb Yūsufī ūsufī ūsufī destār destār / Ṣoḳındı farḳına bir dāne ince sīm hilāl<br />
Yūsuf ūsuf ūsuf-li ūsuf li liḳā li ḳā [2] Yusuf yüzlü ‖ güzel yüzlü<br />
G64/2 Ḳıyās eyler mi Nīl-i Mıṣra ol Yūsuf ūsuf ūsuf-li ūsuf li liḳā li ḳā yaşum / Anuñ miḳyāsı yoḳdur ṭurmaz ol mā dāʾimā artar<br />
G39/3 Ayaġuñ tozıyla <strong>ve</strong>zn itmez birin ehl-i naẓar / Ṭopṭolu Yūsuf ūsuf ūsuf-li ūsuf li liḳālarla<br />
ḳālarla bu gün mīzān-ı ʿīd<br />
Yūsuf ūsuf ūsuf-na ūsuf na naẓīr na ẓīr [1] Yusuf’a benzeyen<br />
M1/VII/2 Pīr-i ʿAzīz-i Mıṣr-ı vücūd itdi intiḳāl / Mīr-i cevān-ı çāpük-i Yūsuf ūsuf ūsuf-na ūsuf na naẓīri na ẓīri gör<br />
yutmak yutmak [2] [2] bkz. ‘ḳanlar yutmak’ md.<br />
K14/21 Neheng-āsā dil-ā<strong>ve</strong>rler ʿadūyı yutdılar yutdılar yutdılar gitdi / ʿAceb deryā imiş ḥaḳḳā bu leşger-gāh-ı ʿOs̱mānī<br />
G154/7 Bāḳī ġamuñda ḫūn-ı ciger yutsa yutsa gūyiyā / Bezm-i ṣafāda cām-ı mey-i erġavān çeker<br />
yuva yuva [1] [1] [1] bkz. ‘şāhīn yuvası’ md.<br />
G297/4 Cūy-ı eşküm şöyle ṭuġyān itdi kim bir gün hemān / Āsmānuñ āsiyā-sengin yuvalar yuvalar bilmiş ol<br />
yüce yüce [2] [2]<br />
[2]<br />
G126/2 Ne hümā ḳaydı ser-i zülfi hevāsında baña / Göñül o mertebelerden yüce pervāz eyler<br />
G197/5 Yaḳamaz bedr-i āfitāb-ı sitem / Bir yüce yüce bār-gāha mensūbuz<br />
yügrük yügrük [1] [1] yürük, hızlı koşan, çok koşan; bkz. TS. C. VI, s. 4743.<br />
G174/4 Yügrük Yügrük atuñ ḳılıcuñ keskin didüm / Gāh tīġın geh semendin gösterür<br />
yük yük [1] [1]<br />
[1]<br />
K18/4 Yine ferrāş-ı ṣabā ṣaḥn-ı ribāṭ-ı çemene / Geldi bir ḳāfile ḳondurdı yüki yüki cümle bahār<br />
yüklem yüklemek yüklem ek [1] [1]<br />
[1]<br />
G383/2 Gerd-i rāhın çihre-i aġyāra ḳondurmış ṣabā / Yükledük Yükledük ol gā<strong>ve</strong> hep rūy-ı zemīnüñ minnetin
yüklenmek yüklenmek [1]<br />
[1]<br />
G96/3 Bār-ı ġam-ı maḥabbeti yüklenme yüklenme ey göñül / Āḫır taḥammül itmeyesin iḥtimāldür<br />
yüksek yüksek yüksek [1] [1]<br />
[1]<br />
G274/5 İltifāt itme bu alçaḳlara sen ey Bāḳī / Himmetüñ mürġ-i hümāyūnı hümādan yüksek<br />
yümn yümn [2] [2] bereket, uğur<br />
K1/12 Kim bu niẓāmı virmedi ʿālem sarāyına / İllā ki yümn yümn-i yümn devlet-i Şāh-ı cihān-sitān<br />
K7/16 Devr-i gül ṣanmañ cihānı böyle tezyīn eyleyen / Yümn Yümn-i Yümn iḳbāl-i Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i cihān-bān eyledi<br />
yürek yürek [1] [1] kalp ‖ gönül<br />
G510/5 Ṣalındı yürek yürek żaʿf ile sīnemde ḳaçan kim / Gūşındaki ol gevher-i yek-dāne ṣalındı<br />
yüregi yüregi oynamak oynamak [1] [1] kalbi çarpmak, heyecanlanmak; bkz. TS. C. VI, s. 4767.<br />
G319/1 Laʿlüñ göricek ḳana döner gözden aḳanum / Oynar ynar yüregüm yüregüm derd ile diñmez ḥafeḳānum<br />
yüregi yüregi yanmak yanmak [1] [1] [1] içi yanmak<br />
G265/3 Piyāle düşmez elümden hemīşe lāle-ṣıfat / Şirār-i nār-ı ġamuñdan ṭutışdı yandı yandı yürek yürek<br />
yürek<br />
yüregine yüregine ṣu ṣu ṣu sepmek sepmek [1] [1] içini rahatlatmak, ferahlatmak<br />
G101/5 Bāḳī yanardı tāb-ı teb-i hecr-i yār ile / Ṣu Ṣu sepmeyeydi sepmeyeydi yüregine yüregine şiʿr-i āb-dār<br />
yüri! yüri! yüri! [9] [9] haydi, durma; bkz. TS. C. VI, s. 4773.<br />
K13/9 Derd ü miḥnet çekme der-gāhında ey Bāḳī yüri yüri / ʿArż ḳıl bilmezse ḥālüñ ḥażret-i Sulṭān eger<br />
G19/6 Ġam-ı devrān-ı dūnı çekme yüri yüri / Bāḳıyā ol hemīşe mest ü ḫarāb<br />
G58/7 Ol ṣanemden Bāḳıyā bir būse daʿvā ḳıl yüri yüri / Söylemezse öp hemān aġzın sükūt iḳrārdur<br />
G61/4 Ḫum gibi sen de taṣfiye-i bāṭın it yüri yüri / Dergāh-ı mey-fürūş ulu ḫānḳāhdur<br />
G213/6 Rūy-ı zerd ü eşk-i ḫūnīnüñle ey Bāḳī yüri yüri yüri / Yaza gör ḫāk-i cenāb-ı Ḥażret-i Sulṭāne naḳş<br />
G316/3 Ġamuñ afyonını tiryāk diyü baña ʿarż itme / Yüri Yüri ṣaġ ol benüm ʿömrüm ben ol tiryākden geçdüm<br />
G354/2 Yüri Yüri ey bād elüñ kendüñe çek zülfinden / Nice bir ḫāṭır-ı ʿuşşāḳ perīşān olsun<br />
G494/3 Yüri Yüri Rūm illerin seyr it ḫırāmān eyle yanuñca / ʿĀlem gibi sehī-ḳāmet nigār-ı pāk-dāmānı<br />
G544/1 Dilā nūş it ciger ḳanın mey-i gül-gūn ise gitdi / Yüri Yüri zehr-i belāya ḳāniʿ ol afyon ise gitdi<br />
yüri yüri ṭurma! ṭurma! [1] [1] haydi durma!<br />
K26/9 Bāġa ʿazm eyle yüri yüri ṭurma ṭurma ki ṣaḥn-ı gül-şen / Cān-fezādur niteki meclis-i maḫdūm-ı güzīn<br />
yürümek yürümek [6] [6]<br />
[6]<br />
1. yürümek ‖ gezmek, dolaşmak<br />
G115/5 Zülfüñden ayru Bāḳī bir ḥāl ile yürür yürür yürür kim / Zencīrden boşanmış dīvānedür ṣanurlar<br />
G268/2 Serv ü şimşādı yürütmez yürütmez ṭaʿn-ı bülbül bāġda / Seyr idelden cil<strong>ve</strong>-i naḫl-i ḫırāmānuñ senüñ<br />
1.1. yürümek ‖ …durmak; bkz. TS. C. VI, s. 4777.<br />
G166/3 Ḳoyup nāmūs ile ʿārı düşüp kūy-ı ḫarābāta / Yürür Yürür çāk-i girībān olup erbāb-ı melāmetler<br />
2. geçerli olmak, tedavülde olmak; bkz. TS. C. VI, s. 4776.<br />
G457/1 Sancaġın dikmezden ev<strong>ve</strong>l māh çarḫuñ bāmına / Sikke-i şāhī yürürdi yürürdi mīr-i ʿaşḳuñ nāmına<br />
3. ip üzerinde yürümek (canbaz gösterisi bağlamında)<br />
K21/19 Nücūm içinde S̱üreyyā terāzū ile yürür yürür / Ki ṣādır olmaya eyyām-ı devletinde <strong>ve</strong>bāl<br />
4. salınmak<br />
Mtl 17 Öykünürmiş serv-i ḫoş-reftāre naḫl-i būstān / Kāşkī alsa yürüyivirse yürüyivirse ey serv-i revān<br />
1202
yüri yüri var! var! [5] [5] haydi git!<br />
M7/V/3 Ġaraż dermān ise Bāḳī yüri yüri var var derde ḳıl himmet<br />
G287/4 Baḥs̱ eyleme ʿiẕār-ı ʿaraḳ-rīz-i yār ile / Yüzüñ ṣuyıyla ey gül-i ter yüri yüri var var açıl<br />
G433/1 Dili al ey büt-i Çīn ḫayruña bir deyr eyle / Saña bir būseye ṣatduḳ yüri yüri var var ḫayr eyle<br />
G307/2 Gelme bī-nām u nişān ehl-i ḫarābāt içre / Yüri Yüri var şehr-i melāmetde biraz şöhret bul<br />
Kt11/3 Yüri Yüri var var bulduġuñ aġaca ḳaşınma miskīn / Sen anuñʾçün götüñi yırtar iseñ ol olmaz<br />
yüri….. yüri….. yüri yüri [1] [1]<br />
[1]<br />
G44/3 Yüri Yüri ey serv-i ser-efrāz yüri yüri yüri / Ḳad-i bālāña irişmez şimşād<br />
yürüyişler yürüyişler [1] [1] salına salına yürüyüşler<br />
G79/3 Dil kiş<strong>ve</strong>rini ol yürüyişler yürüyişler ḫarāb ider / Ḳaddüñ nihāli rāyet-i fetḥ ü ẓafer çeker<br />
1. yüz, yanak<br />
yüz yüz [32] [32] bkz. ‘gün yüz’, ‘güneş yüzlü’ md.<br />
G352/1 Şeb-i zülfüñ nihān eyle ruḫuñ rūşen nehār olsun / Gider ebr-i ḫaṭuñ yüzden yüzden cemālüñ nev-bahār olsun<br />
G380/1 Bir lebi ġonca yüzi yüzi gül-zār dirseñ işte sen / Ḫār-ı ġamda ʿandelīb-i zār dirseñ işte ben<br />
K7/29 Maṭlaʿ-ı ṣubḥ-ı ẓaferden şāhid-i nuṣret yüzin yüzin yüzin / Gün gibi āyīne-i tīġuñ nümāyān eyledi<br />
K22/21 Rāh-ı bāġa berg-i zer düşmiş degüldür ser-<strong>ve</strong>rā / Reh-güẕāruñda yüzin yüzin ferş itdi māh-ı āsmān<br />
G189/3 Görmedin dīde yüzin yüzin oldı göñül āşüfte / Göñlüme çeşm-i güher-bār bu yüzden terdür<br />
G460/1 Devlet el virse yüzin yüzin gördügüm eyyām olsa / Merḥabā eylesem ol şūḫ ile bayram olsa<br />
G511/2 Deger bir kez yüzin yüzin yüzin görmek o māhuñ / Güneş ḳurṣı gibi yüz bin filori<br />
K4/10 Egerçi noḳṭadur ṣūretde anlar / Velī maʿnā yüzinde yüzinde yüzinde ḫāl-i müşgīn<br />
G514/3 Ḥarāretden dilinde lālenüñ dāġ / Ḫacāletden yüzinde üzinde güllerüñ ḫay<br />
K25/35 Bu ḳadar nūrı güneş ḳandan iderdi taḥṣīl / Olmasa reʾy-i cemīlüñ yüzine yüzine āyīne-dār<br />
G117/1 Rindler cāmuñ ḥabāb-āsā yüzine yüzine baḳdılar / Mey gibi sāḳī-i bezmüñ ayaġına aḳdılar<br />
G175/2 Gül dirin gülmez açılmaz baña ol ġonca-dehen / Ġālibā hep yüzine yüzine gül didügüme terdür<br />
G463/1 Ol perī-rū güzelüñ oldı muḳābil yüzine yüzine / Yine āyīnenüñ ey dil görinür var gözine<br />
G188/2 Bilmezem nice göreyüm ben o māhuñ yüzini yüzini / Baḳıcaḳ gün yüzine gözünü nem-nāk eyler<br />
G319/2 Zerd oldı yüzüm yüzüm derd ile ṣan kim yereḳāndur / Luṭf eyle begüm dökme benüm yoḳ yire ḳanum<br />
G507/3 Başumı kesdügine rāżıyem ol ḫūnīnüñ / Ayaġın baṣsa yüzüm yüzüm üstine ḳaṣṣāb gibi<br />
1203<br />
G2/6 Yüzüm Yüzüm üzre ḳadem baṣmaz cefā vü cevrden geçmez / Yolında ḳılduġumdan nʾoldı ben cismüm türāb-āsā<br />
G149/3 Raḳīb āzār ider yār işiginde eylesem secde / Yüzüme Yüzüme yapışur gūyā ġubār-ı kūy-ı dil-berdür<br />
G131/4 Eşk-i ḥasret yüzümüz yüzümüz āl ider añduḳça lebin / Mey-i gül-gūn içerüz beñzümüze ḳan getürür<br />
G22/1 Gül yüzüñ yüzüñ yüzüñ vaṣfında bülbül ḳılsa elḥānı dürüst / Bāġda bir ġoncanuñ ḳalmaz girībānı dürüst<br />
G45/2 Dem-i viṣālde ḫoşdur yüzüñ yüzüñ görüp ölmek / Bahār günleri olur seḥerde ḫ˅āb leẕīẕ<br />
G260/1 Āyīne-i cemāl-i ḥaḳīḳat-nümā yüzüñ yüzüñ / Āb-ı zülāl-i çeşme-i ṣıdḳ u ṣafā sözüñ<br />
G428/1 Mestāne düşmişin bu gice sāġar üstine / Sāḳī-i bezm didi yüzüñ yüzüñ yüzüñ güller üstine?<br />
G65/1 Yüzüñ Yüzüñ Yüzüñ şems-i ḍuḥā rūz-ı viṣālüñ ʿīd-i Eḍḥādur / Cemālüñden müzeyyen her ṭaraf ʿālem temāşādur<br />
G116/3 İşigüñ Mescid-i Aḳṣāya mānend / Yüzüñ Yüzüñ ḳıble ḳaşuñ miḥrāba beñzer<br />
G516/3 Ḫazān beñzüm zemistān āh-ı serdüm / Yüzüñ Yüzüñ ev<strong>ve</strong>l-bahār olmış ḳaşuñ yay<br />
G538/5 Cemālüñ muṣḥafını dil-berā gördükçe bu Bāḳī / Oḳur Veʾş-şems yüzüñe yüzüñe ḳaşuña sūre-i Nūnı<br />
G333/7 Yüzüñ Yüzüñ görüp nʾola vaṣluñ temennā eylese Bāḳī / Görinse Kaʿbe dirler müstecāb olur duʿā ḳıblem<br />
2. üst, yüzey<br />
G222/1 Ṣaḥn-ı gül-şen mülk-i Baġdād oldı āb-ı cūy Şaṭ / Yāsemenler ṣu yüzinde yüzinde seyr ider mānend-i baṭ
G228/2 Baḥr-i muḥīṭ-i eşküme ger dil uzatmasa / Deryā yüzine yüzine urmaz idi bād-ı ṣubḥ kef<br />
G433/2 Baḥr-i sīm-āb yaşum zevraḳ-ı laʿlin çeşmüm / Gel deñiz yüzlerin yüzlerin ol zevraḳ ile seyr eyle<br />
3. taraf, yön<br />
M2/III/7 Kimse ummazdı bu tārīḫe degin çaḳ bu ḳadar / Bī-<strong>ve</strong>fālıḳ yüzini yüzini göstere mirʾāt-ı zamān<br />
yüz yüz biñ biñ [2] [2]<br />
[2]<br />
K26/36 Şöyle eşʿār-ı güher-bār oḳına aduña kim / Cān u dilden ide Ḥassān aña yüz yüz biñ biñ taḥsīn<br />
G511/2 Deger bir kez yüzin görmek o māhuñ / Güneş ḳurṣı gibi yüz yüz bin bin filori<br />
yüz yüz çevürmemek çevürmemek [3] [3] vazgeçmemek, geri dönmemek<br />
G6/5 Vefā ummaz cefādan yüz yüz çevürmez çevürmez Bāḳī ʿāşıḳdur / Niyāz itmek aña cānā yaraşur saña istiġnā<br />
G50/4 Göñül tiġ-i müjeñden yüz yüz çevürmez çevürmez ey gözi āhū / O bir şemşīr-i bürrāna varur şīr-i dil-ā<strong>ve</strong>rdür<br />
G297/2 Gerçi ser-gerdān idüp ṣalduñ belā gird-ābına / Yüz Yüz Yüz çevürmezler çevürmezler ḳadīmī āşinālar bilmiş ol<br />
yüz yüz döndürmek döndürmek [1] [1] yüz çevirmek, terketmek; bkz. TS. C. VI, s. 4780.<br />
G124/8 Çarḫ yüz yüz döndürmedin döndürmedin gül-şende ʿīş it Bāḳıyā / Sebzeler zībā hevālar iʿtidāl üstindedür<br />
yüz yüz yüz gerekmek gerekmek gerekmek [1] [1]<br />
[1]<br />
G233/4 Gül-şen-i kūyuña varmaġa göñül yüz yüz gereke gereke / Gül-i ruḫsāruña āşüfte hezār olmayıcaḳ<br />
yüz yüz göstermek göstermek göstermek [6]<br />
[6]<br />
1. belirmek, görünmek, kendini göstermek<br />
G346/3 Bilmezin sīne midür sīmden āyīne midür / Yine yüz yüz gösteren ol çāk-ı girībānuñdan<br />
G214/7 Biñ ḥicāb-ı kibriyā ardında göstermez göstermez yüzin yüzin / Kendüyi gözlerden ol sulṭān-ı ḫūbān gizlemiş<br />
G355/1 Gün yüzin yüzin hem gösterür hem dir göze nem gelmesün / Çeşme-i çeşme nice eşk-i dem-ā-dem gelmesün<br />
2. nasip olmak, kısmet etmek<br />
G384/6 Seni bir ṣūret-i zībā ile aldar ammā / ʿĀḳıbet saña ne yüz yüz yüz göstere göstere dünyā göresin<br />
G458/2 Baña devlet yüzin yüzin yüzin göstermeyen göstermeyen baḫt-ı siyāhumdur / Ḳara zülfüñ ki çekmiş perde ol ruḫsār-ı nīkūya<br />
3. yüz <strong>ve</strong>rmek, iltifat etmek<br />
Mtl 18 Ellerin dil-ber yüzine ṭutdı ṣanmañ nāzdan / ʿĀşıḳa bu <strong>ve</strong>ch ile yüz yüz gösterü gösterür gösterü açmazdan<br />
yüz yüz kerre kerre [1] [1] ‘bir būse’ karşıtlığında;<br />
G167/4 Ḥisāb olmaz benüm yolında cānlar virdügüm ammā / Baña bir būse virse kendü yüz yüz kerre kerre ḥisāb eyler<br />
yüz yüz nnūr<br />
n nūr<br />
ūrı ı [1] ‘kāfir ṣaç’ karşıtlığında;<br />
G498/3 Gelüp kāfir ṣaçuñ ruḫsāruñ üzre / Yüzüñ Yüzüñ nnūr<br />
n nūr<br />
ūrın ūr ın görüp īmāne geldi<br />
1204<br />
yüz yüz yüz sürmek sürmek [16] [16] huzurunda yere kapanmak ‖ ayaklara kapanmak (saygı bağlamında); bkz.<br />
‘çihre-sāy olmak’ md.<br />
K18/37 İşigi ṭaşı imiş yüz yüz sürecek sürecek sürecek ḥayf diyü / Ṭaşdan ṭaşa döger başını şimdi enhār<br />
G333/6 Bilürsin yüz yüz yüz sürerler sürerler āsitān-ı Kaʿbeye ben de / İşigüñe yüzüm sürsem nʾola a Kaʿbem a ḳıblem<br />
G425/1 Bī-tekellüf yüz yüz yüz sürer sürer her şeb ruḫ-ı rengīnüñe / Böyle niçün yüz virürsin dostum bālīnüñe<br />
G490/1 Zülfüñe dil virmeyen ḫāṭır-perīşān olmadı / Pāyüñe yüz sürmeyen ḫāk ile yeksān olmadı<br />
G507/6 Şāyed ol servi kenāre getürem ey Bāḳī / Varayın yüz yüz süreyin süreyin ayaġına āb gibi<br />
G106/3 İzüñ tozına sürdi sürdi yüzin yüzin āyīne-<strong>ve</strong>ş dil / Maḳṣūd benüm pādişehüm kesb-i ṣafādur<br />
G345/4 Sebzeler dil uzadup ṭopraġa sürerler sürerler yüzin yüzin yüzin / Kimseden incinmesün bu naḫl-i būstānum benüm<br />
K2/13 Dā<strong>ve</strong>r-i devr-i zamān Şāh Süleymān ol kim / Yüz Yüz sürer pāy-i semendine mülūk-i devrān<br />
K17/12 Yüz Yüz sür sür Cenāb-ı Ḥaḳḳa niyāz u tażarruʿ it / Olsun mezīd ʿömr-i Ḫudā<strong>ve</strong>nd-i rūzgār
G7/3 Yüz Yüz Yüz sürmez sürmez idi idi südde-i devlet-meʾābına / Ḳul olmayaydı ḫusrev-i gerdūn-serīr aña<br />
G356/4 Yüz Yüz sürmek sürmek umar pāyüñe üftādeler ammā / Nevbet mi deger kimseye dāmānuñ ucından<br />
G40/5 Gice tenhā işigi ḫākine yüzler yüzler süreyin süreyin / Ṣaḳınuñ kimse ḫaber virmesün aġyāre meded<br />
G380/3 Pāyine yüzler yüzler yüzler sürer sürer sürer her serv-i dil-cūnuñ revān / Ṣu gibi bir ʿāşıḳ-ı dīdār dirseñ işte ben<br />
G526/2 Ser-keşlik eylemezse o servüñ ayaġına / Yüzler Yüzler süriyü süriyü varayın āb-ı revān gibi<br />
G368/4 İzüñ tozına yüzlerin yüzlerin sürmege sürmege / Dökildi ṣaçıldı gül ü yāsemīn<br />
G333/6 Bilürsin yüz sürerler āsitān-ı Kaʿbeye ben de / İşigüñe yüzüm yüzüm sürsem sürsem nʾola a Kaʿbem a ḳıblem<br />
yüz yüz süre süre gelmek gelmek [4] [4] yüz sürmeye gelmek; bkz. TS. C. VI, s. 4788.<br />
K2/44 Şeref-i ḫidmetine yüz yüz süre süre geldük geldük geldük gūyā / Cūylar kim olalar ṭālib-i baḥr-i ʿummān<br />
K20/38 Ṭapuña yüz yüz süre süre geldüm geldüm ṣafā-yı ḫāṭır ile / Zülāl gibi beni gül-sitān-ı luṭfuña ṣal<br />
M2/III/2 Der-i der-gāhına ʿazm eylesün eşrāf-ı diyār / İşigi ḫākine yüzler yüzler yüzler süre süre gelsün gelsün aʿyān<br />
G419/9 Bahār oldı yine yüzler yüzler süre süre geldi geldi gül ü lāle / Ġubār-ı āsitān-ı ḫusrev-i kiş<strong>ve</strong>r-sitān üzre<br />
yüz yüz ṭutmak ṭutmak [4] [4] yönelmek, meyletmek; bkz. TS. C. VI, s. 4789-92.<br />
K1/39 Der-gāh-ı Ḥaḳḳa yüz yüz ṭutalum ṭutalum ber-mezīd ola / Cāh u celāl-i salṭanat u baḫt-ı cāvidān<br />
G65/4 Cenāb-ı Ḥażrete yüz yüz ṭut kim oldur ḳıble-i ʿārif / Sücūduñdan ġaraż zīrā rıżā-yı Rabb-i aʿlādur<br />
G426/1 Gelüñüz yüz yüz ṭutalum ṭutalum bār-geh-i Ġaffāre / Cān u dilden gelelüm tevbe vü istiġfāre<br />
G232/3 Ṭutd Ṭutdı Ṭutd Ṭutdı<br />
ı ebrūña yüzin yüzin mihr-i ʿiẕāruñla göñül / Ḳıbleye ḳarşu ḳılur ṣanki ṣalāt-ı işrāḳ<br />
yüz yüz yüz virmek virmek [4] [4] yakınlık göstermek, şımartmak<br />
G260/2 Sen yüz yüz yüz virelden virelden āyīne buldı bu raġbeti / Ḥasret degüldi ṣūretine ḫalḳ o yüzsüzüñ<br />
G427/4 Āyīne gibi herkese yüz yüz yüz virmesün virmesün virmesün ol māh / Bir baġrı yanuḳ ʿāşıḳuñ uġrar nefesine<br />
G425/3 ʿĀrıżuñ ṭurmaz öper zülf-i siyeh-rū göz göre / Hīç yüz yüz virmezsin virmezsin ammā ʿāşıḳ-ı miskīnüñe<br />
G425/1 Bī-tekellüf yüz sürer her şeb ruḫ-ı rengīnüñe / Böyle niçün yüz yüz yüz virürsin virürsin dostum bālīnüñe<br />
1205<br />
yüz yüz yirde yirde yüz yüz sürmek sürmek [1] [1] yüzü koyun yere kapanmak; bkz. TS. C. VI, s. 4801. (‘yüz yerde baş<br />
komak’ md.)<br />
G547/5 Ġubār-ı der-geh-i şāha sürer sürer yüz yüz yirde yirde yüz yüz Bāḳī / Süleymāna muḳārin olmaġ ister seyr idüñ mūrı<br />
yüz yüz yire yire ḳomak ḳomak [3] [3] yüz sürmek, yere kapanmak; bkz. TS. C. VI, s. 4792<br />
K4/16 Kemālin añlayup bir bir öñinde / Ḳom Ḳomışlar Ḳom ışlar yüz yüz yire yire yire şāhān-ı pīşīn<br />
Mtl 21 Şimşād u serv yüz yüz yire yire ḳorlar ḳorlar niyāz ile / Sen kim çemende ṣalınasın ʿizz u nāz ile<br />
M1/I/8 Yüz Yüz yire yire ḳod ḳodı ḳod luṭf ile gül-berg-i ter gibi / Ṣandūḳa ṣaldı ḫāzin-i devrān güher gibi<br />
yüz yüz urmak urmak [1] [1] yüz sürmek<br />
K8/5 ʿİẕār-ı nāzenīnin pür-ġubār-ı müşg-i Çīn itmiş / Yüz Yüz urmış urmış ḫāk-i pāy-ı ḫusrev-i ṣāḥib-ḳırān üzre<br />
yüze yüze gülmek gülmek [1] [1] [1] iltifat etmek ‖ kandırmak, riyakârca davranmak<br />
K13/3 Aldanurdum gül-bün-i ʿömrüñ yüze yüze güldügine güldügine / ʿAhdine ṭursa zamāne dönmese devrān eger<br />
yüzi yüzi açılmak açılmak [1] [1] güzelleşmek<br />
G159/4 Dökme yaşuñ ḳaṭresin her-cāyī dil-ber yolına / Yüzi Yüzi açılmış açılmış güzel gül gibi ter-dāmān olur<br />
yüzi yüzi aaġ<br />
a [1] [1] alnı açık; bkz. ‘alnuñ açuḳ yüzüñ aġ’ md.<br />
G407/7 Dāʾim ey Bāḳī budur şāhuñ yüzi yüzi yüzi aaġ<br />
a olduġı / Aḳ güldür ṭalʿat-ı ḫūbı cihān gül-zārına<br />
yüzi yüzi gözi gözi açılmak açılmak [1] [1] güzelleşmek<br />
G276/4 Gül-şene nergis ü gül ḫaylī leṭāfet virdi / Şimdi açıld açıldı açıld daḫı yüzi yüzi gözi gözi gül-zāruñ<br />
yüzi yüzi gül gül gül [6] [6] gül yüzlü
G2/3 Derūnuñ pür-maʿārif hem-nişīnüñ merd-i ʿārif ḳıl / Açılma ey yüzi yüzi gül gül şaḫṣ-ı nā-dāna kitāb-āsā<br />
G9/3 Āteş urmış yüzi yüzi gül gül gül ḫırmenine ol māhuñ / Devr-i sāġarda ruḫı ʿaksini ḳılmış peydā<br />
G25/4 Bülbül nevā-yı nāleme ḳılmaz muʿāraża / Zīrā götürmez ey yüzi yüzi gül gül her maḳām baḥs̱<br />
G66/3 Tāze dāġumla ser ü sīne nʾola zeyn olsa / Kūh u deşt ey yüzi yüzi yüzi gül gül lāle-i ḥamrā yiridür<br />
G295/3 Jengār ṣanduñ āyīnede naḳş-ı ḫaṭṭuñı / Yañlış görişdüñ ey yüzi yüzi yüzi gül gül gül o degüldür ol<br />
G447/3 Müşgīn ṣaçuñda ey yüzi yüzi gül gül cān-ı nā-tevān / Ol riştedür ki baġlana bir deste sünbüle<br />
yüzi yüzi gül gül-şen gül şen [1] gül yüzlü<br />
G159/3 Aġzumuz şīrīn ider bir nükte-i rengīn ile / Laʿl-i nābuñ ey yüzi yüzi gül gül-şen gül şen ne nāzük cān olur<br />
yüzi yüzi ḫur ḫurşīd ḫur şīd [1] güneş yüzlü; bkz. ‘gün/güneş yüzlü’ md.<br />
G35/5 ʿAhdüñde eger ʿāleme bir daḫı gelürse / Ḳullıḳlar ider sen yüzi yüzi ḫur ḫurşīde ḫur şīde Feraḫşād<br />
yüzi yüzi ḳara ḳara [3]<br />
[3]<br />
1. utanmaz ‖ ayıplı, kusurlu<br />
G92/2 Öykünse ḫaddüñe ne ġam ey āfitāb-ı ḥüsn / Māh-ı sipihr kemdür o ne yüzi yüzi ḳaradur<br />
ḳaradur<br />
2. kusur, ayıp<br />
G94/3 Sevād-ı sübḥa-i ṣad-dāne şeyḫ-i sālūsuñ / Ḥaḳīḳate naẓar olınsa yüzi yüzi ḳaras ḳarasıdur ḳaras ḳarasıdur<br />
ıdur<br />
G224/2 Çün ṣubḥ olınca bellü olur yüzi yüzi ḳaras ḳarası ḳaras / Germ olmasun o ḥüsn ile ey māh iñende şemʿ<br />
yüzi yüzi ḳararmak ḳararmak [1]<br />
[1]<br />
G253/3 Yüzleri Yüzleri böyle ḳararmazd<br />
ḳararmazdı ḳararmazd eger ey māh-rū / Āfitāba ṭapmayaydı ṭurra-i hindūlaruñ<br />
yüzine yüzine yüzine ba baḳmamak<br />
ba ḳmamak [1] [1]<br />
[1]<br />
G253/2 Ba Baḳmasa Ba ḳmasa yıllarca Nāhīdüñ yüzine yüzine ġam yimez / Ayda bir kez ḫāl-i ruḫsārın gören meh-rūlaruñ<br />
yüzine yüzine gülmek gülmek [1] [1] dalga geçmek, alay etmek<br />
G241/6 Ol vāṣıtayla laʿl-i leb-i dil-beri öper / Cāmuñ yüzine gülse nʾola Bāḳıyā ḳabaḳ<br />
yüzine yüzine kir kir getürmek getürmek [1] [1] yüzünü karartmak<br />
G463/2 Ḫaṭ degüldür görinen āb-ı ʿiẕārında <strong>ve</strong>lī / Bī-<strong>ve</strong>fālıḳ o mehüñ kir kir getürüpdür getürüpdür yüzine<br />
yüzine<br />
yüzini yüzini dürmek dürmek [2] [2] surat asmak, yüz buruşturmak<br />
K11/7 Yüzüñ Yüzüñ Yüzüñ ey ġonca-leb dürme bize cevr eyleyüp ṭurma / Açıl gül gibi ḫandān ol ṣalın serv-i ḫırāmān ol<br />
G305/5 Dürme Dürme yüzüñi yüzüñi ġonca-ṣıfat bañā nāz idüp / Aç <strong>ve</strong>rd-i bāġ-ı behçeti ey gül-ʿiẕār gül<br />
yüzini yüzini eline eline almak almak [1] [1] utancını yenmeye çalışmak; bkz. TS. C. VI, s. 4799.<br />
G489/5 Yüzin Yüzin eline eline aalup<br />
a lup geldi meclise ṣofī / Bu gice rişte-i tesbīḥi tār-ı çeng oldı<br />
yüzini yüzini görememek görememek [2] [2] uzun süre görmemek/hiç görmemiş olmak<br />
M9/IV/5 Yüzüñi Yüzüñi Yüzüñi göremez göremez yıllarca ammā bunda ādem var<br />
G63/4 Ruḫuñ bāġın raḳīb-i dīv-sīret seyr ider her gün / Yüzüñi Yüzüñi göremez göremez yıllarca ammā bunda ādem var<br />
yüzini yüzini yüzini göstermek göstermek [1] [1] [1] yüzünü göstermek ‖ müjdelemek<br />
K17/7 Gösterdi Gösterdi āb ʿaks-i gül-i bāġı nitekim / Nuṣret yüzini yüzini āyīne-i tīġ-i şehriyār<br />
yüzini yüzini nüm nümāyende nüm āyende olmak olmak [1] [1] yüzünü göstermek ‖ müjdelemek<br />
K9/12 Nuṣret yüzini yüzini oldı oldı nüm nümāyen nüm nümāyen<br />
āyende āyen de ʿāleme / Āyīne-<strong>ve</strong>ş elinde o şemşīr-i āb-dār<br />
yüzini yüzini ṭutmak ṭutmak [1] [1] yüzünü kaplamak (sakal bağlamında)<br />
Mtl 16 Ḫaṭṭuñ ḫadüñ yüzini yüzini ṭutm ṭutmış ṭutm<br />
ış nitekim ey cān / Ebr-i siyāh içinde gizlendi māh-ı tābān<br />
yüz yüz ṣuy ṣuyı ṣuy<br />
[1] [1] [1] güzellik, letafet ‖ itibar; bkz. TS. C. VI, s. 4789-90; ayrıca bkz. ‘āb-ı rūy’ md.<br />
1206
G287/4 Baḥs̱ eyleme ʿiẕār-ı ʿaraḳ-rīz-i yār ile / Yüzüñ Yüzüñ ṣuy ṣuyıyla ṣuy<br />
ıyla ey gül-i ter yüri var açıl<br />
yüzsüz yüzsüz [1] [1] arsız, utanmaz, sırnaşık<br />
G260/2 Sen yüz virelden āyīne buldı bu raġbeti / Ḥasret degüldi ṣūretine ḫalḳ o yüzsü yüzsüzüñ yüzsü züñ<br />
yüzmek yüzmek [1]<br />
[1]<br />
G134/1 Cūy-ı fenāyı ḫalḳ birer ikişer geçer / Baḥr-i belādan ehl-i tecerrüd yüzer geçer<br />
1207
żab żabṭ żab ṭ itmek [1] tutmak<br />
Z/ Z/Ẓ/ Z/<br />
Ẓ/ Ẓ/Ż/ Ẓ/ Ż/ Ż/Ẕ Ż/<br />
G122/5 Dīvānelik zamānıdur āvāre göñlini / Zencīrlerle żab żabṭ żab ṭ idemez cūy-bārı gör<br />
zād ād [1] azık, yiyecek, rızık<br />
G201/4 Yollarda ḳalur rāh-rev-i Kaʿbe-i vaṣluñ / ʿÖmr āḫır olur mevt irişür zād ād yitişmez<br />
zād ād ād-ı ād ı reh [1] yolluk<br />
G84/5 Kūyuñdan itse ʿazm-i sefer cān-ı mübtelā / Zād ād ād-ı ād ı reh aña ġuṣṣa vü nāle nevāledür<br />
ża żaʿf ża ʿf [1] zayıflık<br />
G518/2 Ża Żaʿfdan Ża ʿfdan şöyle ġam-ı ʿaşḳ ile nā-peydāyem / Ki hemān ṣīt u ṣadām işidilür nāle gibi<br />
ża żaʿf ża ʿf ile [2] zayıflıktan<br />
K18/44 Geçemez çenber-i gīsū-yı girih-gīrüñden / Gerçi kim ża żaʿf ża ʿf ile bir ḳılca ḳalupdur dil-i zār<br />
G510/5 Ṣalındı yürek ża żaʿf ża ʿf ile sīnemde ḳaçan kim / Gūşındaki ol gevher-i yek-dāne ṣalındı<br />
ẓafer ẓafer [3] [3] bkz. ‘fetḥ ü ẓafer’ md.<br />
K2/5 Mehçe-i rāyet-i manṣūr-ı cihān-efrūzı / Maṭlaʿ-ı ṣubḥ-ı ẓaferden yine oldı tābān<br />
K7/29 Maṭlaʿ-ı ṣubḥ-ı ẓaferden ẓaferden şāhid-i nuṣret yüzin / Gün gibi āyīne-i tīġuñ nümāyān eyledi<br />
K2/22 Eyledi leşger-i manṣūruñ o bayraḳlar ile / Vādī-i nuṣret ü deşt-i ẓaferi ẓaferi lāle-sitān<br />
ẓafer ẓafer-kird ẓafer ẓafer kird kirdār kird ār [1] [1] zafer kazanma, muzaffer olma (işi)<br />
G407/4 Āteş-i rezm içre ya āhendür oldı āl reng / Ceng āl ister belī kār-ı ẓafer ẓafer-kird ẓafer kird kirdār<br />
ārına ār ına<br />
za zaʿfer za fer ferān ān [2] [2] safran; bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 468.<br />
K22/25 Ṣarṣar-ı ġam fikrüm evrāḳın perīşān eyledi / Çihre-i zerdüm belādan buldı reng-i za zaʿferān za<br />
ʿferān ʿferān<br />
K18/20 Zanbaḳuñ ġoncasıdur bāġa gümiş bāzū-bend / Za Zaʿferān Za ʿferān ile yazılmış aña ḫaṭṭ-ı ṭūmār<br />
za zaʿferān za<br />
ʿferān eyleme eylemek eyleme [1] [1] sarartmak (yüzünü)<br />
G373/4 Al ele cām-ı şarāb-ı laʿl-fāmı lāle-vār /Eylesün Eylesün derd-i ḥased rūy-ı ʿadūyı za zaʿferān za zaʿferān<br />
ʿferān<br />
za zaʿferān za<br />
ʿferān ʿferān olmak olmak [1] [1] sararmak (yüzü)<br />
G344/2 Teb-i tāb-ı maḥabbetden şu deñlü nā-tevānem kim / Ḥayātum gül-şeninde za zaʿferān za ʿferān old oldı old<br />
ruḫ-ı zerdüm<br />
zāġ ġ ġ [1] [1] karga ‖ düşman<br />
G178/3 Zāġlar ġlar bir kebk-i raʿnādan üşüp ayırdılar / Şāh-bāz-ı ʿaşḳ iken elden şikārum aldılar<br />
zāġlanmak ġlanmak [1] bilenmek, keskinletilmek<br />
Mtl 9 Kesdi ʿırḳın Ḳarġa-zādedür diyen düşmenlerüñ / Zāġlanm ġlanm ġlanmış<br />
ış bir ḳılıçdur Bāḳıyā şiʿrüñ senüñ<br />
zāhid āhid [18] kaba sofu (çok dindar olup irfanı olmayan kimse)<br />
G42/3 Yiter kirpügüm kūy-ı ʿaşḳuñda cārūb / Üzilsün kesilsün hemān rīş-i zāhid āhid<br />
G71/6 Görme ey zāhid āhid günāhum çoḳluġın şol ʿālemi / Maġfiret deryāsına ġarḳ eyleyen Ġaffārı gör<br />
G72/4 Añma ʿaşḳ abdālınuñ rāzın helāk eyler seni / Bunlaruñ esrārı ey zāhid āhid ḳatı ḳattāl olur<br />
G196/2 Hevādan menʿ ider pendüñi muḥkem ṣanma ey zāhid āhid / Ḳırar zencīr-i pūlādı dil-i dīvāne ḳatlanmaz<br />
G277/7 Şiʿr-i Bāḳīye ḳulaḳ ṭutmasa zāhid āhid ne ʿaceb / Söz güherdür ne bilür ḳadrini nā-dān güherüñ<br />
G307/3 Ḳoyalum sāġarı zāhid āhid saña hem-reng olalum / Bize keyfiyyet-i ṣahbā gibi bir ḥālet bul<br />
1208
G312/1 Ḥaḳīḳat sırrın ey zāhid āhid dil-i bī-ġışş u ġılden bil / Rümūz-ı ʿaşḳı fehm eyle biraz sen de bu dilden bil<br />
G360/3 Nihānī ʿişrete māniʿ degüldür kis<strong>ve</strong>t ey zāhid āhid / İçerler bunda ʿārifler ṭoluyı tāc-ı Edhemden<br />
G366/4 Ṣaḳın mey dirsem ey zāhid āhid mey-i engūrı fehm itme / Hüner esrār-ı maʿnā añlamaḳdur lafẓ-ı muġlaḳdan<br />
G446/1 Der-gāh-ı Ḥaḳḳa derd ile ʿāşıḳ niyāzda / Bāṭıl taṣavvur itmede zāhid hid namāzda<br />
G461/3 Dāne-i tesbīḥüñe ey zāhid āhid aldanmaz göñül / Mürġ-i zīrek ṣanma hergiz meyl-i dām-ı zerḳ ide<br />
G303/2 Zāhid āhid ne lāzım ehl-i dile kīne-i şütür / Gir bezm-i ʿīş u ʿişrete sen de ḳıtāre gel<br />
G307/5 Zāhid āhid ol s̱iḳlet ile uçmaġa ḥāẓırlanma / Çıḳar ol cübbe vü destārı biraz ḫiffet bul<br />
G496/2 Zāhide āhide ‘aşḳuñ ġamın hem-ḥāl ṣandum söyledüm / Ḳılmayaydum derdümi bī-derde ifşā kāşkī<br />
G29/2 Semāʿa girse nʾola cām-ı meyden zāhid āhid āhid-i āhid i hüşyār / Ki raḳṣ-ı ẕerreye ḫurşīd-i ʿālem-tāb olur bāʿis̱<br />
G529/2 Pend eylemiş ol sāde-ruḫa zāhid āhid āhid-i āhid i nā-dān / ʿAşḳ ehli hücūm eyledi rīşin yola yazdı<br />
Mtl 26 Nā-geh görince pertev-i ruḫsār-ı Aḥmedi / Bī-iḫtiyār zāhidüñ āhidüñ īmānı gevredi<br />
G460/3 Gül gibi bāde-i rengīne ne ibrām gerek / Zāhidüñ āhidüñ āhidüñ ḳanın içerdüm eger ibrām olsa<br />
zāhidā āhidā [6] ey zahid<br />
G431/4 Üstüñe düşmez ne deñlü mest olursa zāhidā āhidā / Böyle istiġnā virilmiş ʿāşıḳ-ı dürdī-keşe<br />
G107/4 Mī<strong>ve</strong>-i vaṣlına bir ḳāmeti Ṭūbā güzelüñ / Zāhidā āhidā her kim irişdiyse yitişmiş erdür<br />
G239/1 Zāhidā āhidā āhidā ʿibret gözin aç ṣūret-i zībāya baḳ / Bir naẓar āyīne-i ṣunʿ-ı cihān-ārāya baḳ<br />
G277/5 Zāhidā āhidā āhidā rind-i ḫarābāta iñen ṭaʿn itme / Var ise ẕerre ḳadar sırr-ı ḳażādan ḫaberüñ<br />
G348/5 Zāhidā āhidā āhidā olmaz riyā māniʿ nihānī ʿişrete / Gūlsin ġāyetde bilmezsin ẓarāfet neydügin<br />
G509/6 Zāhidā āhidā āhidā ʿaşḳ içre teʾs̱īr eylemez Bāḳīye pend / Mest-i lā-yaʿḳil bilürsin diñlemez efsāneyi<br />
1209<br />
Ẓahīr Ẓahīr [1] [1] Zahîr-i Faryâbî; kaside <strong>ve</strong> gazelde Selman-ı Sa<strong>ve</strong>cî ile birlikte en büyük iki<br />
şair kabul edilmeleri ile bu şairlerle ilgili anlatı <strong>ve</strong> tanıklar için bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s.<br />
397-398.<br />
K5/32 Ẓuhūr itdi Ẓahīrüñ Ẓahīrüñ Ẓahīrüñ sırrı ṭabʿ-ı nükte-dānumda / Aḳıtdı kendüye şiʿrüm revān-ı pāk-i Selmānı<br />
ẓahīr ẓahīr olmak olmak [1] [1] arka çıkmak, destek <strong>ve</strong>rmek, yardımcı olmak<br />
G145/5 Ḫusrevā Bāḳī ḳuluñ naẓm içre Selmān olmaġa / Hep senüñ luṭfuñ muʿīn olmışdur iḥsānuñ ẓahīr<br />
ẓāhir ẓāhir [2 [2] [2 ] görünen, açık, belli; bkz. ‘erbāb-ı ẓāhir’ md.<br />
G214/8 Hep meẓāhir üzre ẓāhir ẓāhir çeşm-i nāẓırdan nihān / Kendü envārında kendin mihr-i raḫşān gizlemiş<br />
G360/2 Ḫaṭ-ı laʿlüñde bulmaz cāy-ı engüşt iʿtirāz ehli / ʿAceb ẓāhirdür ẓāhirdür ey ġonca dehānuñ farḳı ḫātemden<br />
ẓāhirā ẓāhirā [1] [1] görünüşte<br />
G118/5 Ẓāhirā Ẓāhirā gerçi gedā-ṣūretem ammā Bāḳī / Maḥzen-i genc-i maʿānī dil-i vīrānumdur<br />
ẓāhir ẓāhir olmak olmak [9] [9] açığa çıkmak, meydana çıkmak, görünür olmak<br />
K21/31 Duʿā-yı devletine ḳıl ʿazīmet ey Bāḳī / Murād neydügi maʿlūm ẓāhir ẓāhir old oldı old meʾāl<br />
G84/7 Bāḳī sipihr āhum oḳına siper ṭutar / Farḳ-ı felekde ẓāhir olan ṣanma hāledür<br />
G94/2 Şihāb ṣanma felekde giceyle ẓāhir ẓāhir olan olan olan / Maḥabbet ehlinüñ ol tīġ-i āhı yarasıdur<br />
G160/1 Farḳ-ı felekde ẓāhir ẓāhir ẓāhir olup olup tāc-ı zer-nigār / Üsküflerin menārelerüñ ḳapdı rūzgār<br />
G291/4 Yazıldı ḫaddüñ üzre ḫaṭuñ ẓāhir ẓāhir olmad olmadın olmad ın / Dirsem ʿaceb mi zülfüñe ṭuġrā-yı bī-mis̱āl<br />
G542/4 Gel ẓuhūr it ḳandasın ey Mehdī-i ṣāḥib-ḳırān / Kim cihānda ẓāhir ẓāhir olmaduḳ olmaduḳ ʿalāmet ḳalmadı<br />
K25/1 Perde-i şām olıcaḳ mihre niḳāb-ı ruḫsār / Ẓāhir Ẓāhir old oldı old gözüme heyʾet-i ebrū-yı nigār<br />
G222/4 Aldılar ol şemʿ-i bezm-ārāyı aġyār ortaya / Ẓāhir Ẓāhir old oldı old nükte-i lā ḫayre illā fiʾl-vasaṭ<br />
G194/3 Nice pinhān ideyin sīnede dāġ-ı ʿaşḳuñ / Gül gibi ẓāhir ẓāhir olan olan nesneye inkār olmaz<br />
za zaḫm za zaḫm<br />
ḫm [31] yara; bkz. ‘dil zaḫmı’ md.
G203/4 Şāneden za zaḫm za zaḫm<br />
ḫm irişür diyü dil-i mecrūḥa / Ṣaḳınur ḫāṭır-ı āşüfteyi zülfin ṭaramaz<br />
G37/3 Tīġ-i hecrüñle ber-ā-ber ḳıldı / Nā<strong>ve</strong>k-i ġamzelerüñ za zaḫm za<br />
ḫm ḫmı ḫm żiyād<br />
G184/5 Gördiler ḫançerüñüñ za zaḫm za zaḫm<br />
ḫmı ḫm virür cāna ḥayāt / ʿĀşıḳ-ı teşne-cigerler bir içim ṣu didiler<br />
K13/5 Aġlamazdum za zaḫm za zaḫm<br />
ḫm-ı ḫm ı ḫārından bu fānī gül-şenüñ / Bir güle baksa hele ol ġonca-i ḫandān eger<br />
G12/3 Seng-i bī-dāduñla serde za zaḫm za zaḫm<br />
ḫm-ı ḫm ı ḫūnīnüm ki var / Gūşe-i destārda rengīn ḳaranfüldür baña<br />
G165/4 Benümʾçün acıyup aġlar görenler za zaḫm za zaḫm<br />
ḫm-ı ḫm ı şemşīrüñ / Baña itdüklerüñ ey ḫūnī hep yanuñda ḳalmışdur<br />
G182/1 Oḳlaruñ kim tende za zaḫm za zaḫm<br />
ḫm-ı ḫm ı ḫūn-feşāna girdiler / Öldürüp ben ḫasteyi yoḳ yire ḳana girdiler<br />
G200/3 Gül-i maḳṣūd ele getürmez o kim / Zaḫmet-i za zaḫm za zaḫm<br />
ḫm-ı ḫm ı ḫāre ḳatlanmaz<br />
G196/4 Göñül çeng-i maḥabbetde yine ṣabr itse mümkindür / Reg-i cān līk za zaḫm za zaḫm<br />
ḫm-i ḫm nāḫun-ı hicrāne ḳatlanmaz<br />
G77/6 Za Zaḫm Za Zaḫm<br />
ḫm-ı ḫm ḫadeng-i āh ile deldüm şu deñlü kim / Kef-gīre döndi günbed-i heft āsmānı gör<br />
G177/3 Za Zaḫm Za Zaḫm<br />
ḫm-ı ḫm tīr-i müjeñ ile ger ölem ey ḳaşı ya / Üstüḫānum alalar ḳavs ile zih-gīr ideler<br />
G228/4 Za Zaḫm Za Zaḫm<br />
ḫm-ı ḫm ḫadeng-i yār saʿādet nişānıdur / Sīnem ideydi ol ḳaşı ya kāşkī hedef<br />
G290/4 Şemşīr-i hecr yaralarıdur elem viren / Za Zaḫm Za Zaḫm<br />
ḫm-ı ḫm ḫadeng-i ḳavs-ı ḳażā ol ḳadar degül<br />
G394/3 Za Zaḫm Za Zaḫm<br />
ḫm-ı ḫm tīġından o māhuñ ṣanma ten āzürdedür / Ḥaẓẓ ider cān tīr-i müjgānına āmāc olmadan<br />
G411/3 Kimse rāh-ı Kaʿbe-i vaṣluñda cān ḳurtarmadı / Za Zaḫm Za Zaḫm<br />
ḫm-ı ḫm ġamzeñ beñzemez ḫār-ı muġaylān zaḫmına<br />
Mtl 14 Za Zaḫm Za Zaḫm<br />
ḫm-ı ḫm şemşīrüñ <strong>ve</strong>fā resmin gidermez sīneden / Āb naḳş-ı ṣūreti maḥv eylemez āyīneden<br />
G411/1 Nice demdür ṣabr ider ol tīġ-i bürrān za zaḫm za zaḫm<br />
ḫmına ḫm ına / Şimdi ḳatlanmaz göñül şemşīr-i hicrān za zaḫm za zaḫm<br />
ḫmına<br />
ına<br />
G411/2 Bī-günāh öldürmede ġamzeñ ne kāfir nesnedür / Nice maẓlūm uġradı ol nā-müselmān za zaḫm za zaḫm<br />
ḫmına ḫm ına<br />
G411/3 Kimse rāh-ı Kaʿbe-i vaṣluñda cān ḳurtarmadı / Zaḫm-ı ġamzeñ beñzemez ḫār-ı muġaylān za zaḫm za<br />
ḫm ḫmına ḫmına<br />
ına<br />
G411/4 Ġoncalarla zeyn olınmış naḫle döndi ḳāmetüm / Şöyle ġarḳ itdi ḫadeng-i yār peykān za zaḫm za zaḫm<br />
ḫmına ḫm ına<br />
G411/5 Sīne-i mecrūḥ-ı mehcūruñ oñulmaz yarası / Merhem-i vaṣluñ olur olursa dermān za zaḫm za zaḫm<br />
ḫmına<br />
ına<br />
G411/6 Bāḳīyi söyletmez olduñ laʿlüñ alsa aġzına / Döymez ol nāzük-lebüñ beñzer ki dendān za zaḫm za<br />
ḫm ḫmına ḫm ına<br />
G148/6 Ġayrı dermān istemez Bāḳī ḳuluñ / Za Zaḫm Za Zaḫm<br />
ḫmına ḫm ına derdüñ devāsı ḫoş gelür<br />
G204/2 Ḳanḳı gündür ki senüñ seng-i ġamuñ za zaḫm za zaḫm<br />
ḫmından ḫm ından / Günbed-i çarḫ-ı felek başumuza teng olmaz<br />
G395/4 Ḫār za zaḫm za zaḫm<br />
ḫmından<br />
ından neler çekdügümi gül-zārda / Bāġ-bān-ı bülbül-i giryāne söyleñ söylesün<br />
G491/5 Nīle ġarḳ itdi tenüm seng-i cefā za zaḫm za zaḫm<br />
ḫmından ḫm ından / Yaşumı cevr-i firāvān ile Ceyḫūn itdi<br />
G356/3 Dil ḍarbın urur ḳalbe firāḳuñda dem-ā-dem / Ḳan aġlasa za zaḫmum za ḫmum nʾola peykānuñ ucından<br />
G417/4 Ne ḥālet ḥāṣıl itmişdür kim oldı böyle ḳan ḥayrān / Gözini dikdi ḳaldı za zaḫmum za ḫmum ol tīr-i ciger-dūze<br />
G429/1 Peykānuñ açdı za zaḫmum za zaḫmum<br />
ḫmumı ḫmum cism-i ḫarābda / Güller bitürdi ḳaṭre-i bārān türābda<br />
G447/4 Sīnemde za zaḫmuñ za ḫmuñ içre olan penbe-i fetīl / Ol yāsemīne döndi ki ḳorlar ḳaranfüle<br />
G298/3 Aġız bir idüp söylemek āsān idi yāre / Za Zaḫmuñla Za ḫmuñla gelüp olsa eger ḫançeri yek- dil<br />
za zaḫm za ḫm ḫūn ḫūnı ḫūn<br />
ı [1] [1] yaradaki kan; bkz. ‘ḫūn-ı zaḫm’ md.<br />
G236/7 Za Zaḫmumuz Za ḫmumuz ḫūn ḫūnı ḫūn<br />
ı mey-i gül-gūnumuzdur giceler / Bezmümüzde şemʿ-i rūşen şuʿle-i şemşīr-i ʿaşḳ<br />
za zaḫm za zaḫm<br />
ḫm-ı ḫm ı ı ssīne<br />
s<br />
īne [5] [5] göğüs yarası<br />
G102/3 Ālūdedür hemīşe dem-i za zaḫm za zaḫm<br />
ḫm-ı ḫm ı ssīnede<br />
s<br />
īnede īneden īnede / Bilmez miyin o ġamze-i ḫūnī ne ḳanludur<br />
G428/2 Peykān-ı dost ḳala diyü za zaḫm za zaḫm<br />
ḫm-ı ḫm ı ssīnede<br />
s<br />
īnede / Görseñ nihāl-i tīri nice ditrer üstine<br />
G40/2 Za Zaḫm Za Zaḫm<br />
ḫm-ı ḫm ı ssīnemden<br />
s<br />
īnemden oḳuñ pārelerin hep alma / Ṭursun Allāhı se<strong>ve</strong>rseñ hele bir pāre meded<br />
G56/1 Za Zaḫm Za Zaḫm<br />
ḫm-ı ḫm ı ssīnem<br />
s<br />
īnem ol gözi mekkāre ġāyet ḫoş gelür / Yāre açarsam revādur yāre ġāyet ḫoş gelür<br />
G120/2 Za Zaḫm Za Zaḫm<br />
ḫm-ı ḫm ı ssīnem<br />
s<br />
īnem içre cānā ḳanlu peygānuñ senüñ / Ġoncada pinhān olan berg-i gül-i raʿnā mıdur<br />
za zaḫm za zaḫm<br />
ḫm-ı ḫm ı zeb zebān zeb<br />
ān [1] dil yarası<br />
M1/VI/1 Tīġuñ içürdi düşmene za zaḫm za zaḫm<br />
ḫm-ı ḫm ı zeb zebānlar zeb<br />
ānlar ānları ānlar / Baḥs̱ itmez oldı kimse kesildi lisānları<br />
za zaḫm za<br />
ḫm urmak urmak urmak [3] [3] yara açmak<br />
1210
G73/4 Ġamzesi za zaḫm za ḫm urduġ urduġınca urduġ<br />
ınca laʿli dermān itmede / Gerçi kim dil derdin ol āşūb-ı cān bilmezlenür<br />
G199/1 Eger biñ za zaḫm za zaḫm<br />
ḫm ura ġamzeñ ten-i ʿuryāne incinmez /Ucından tek hemān bir ḥiṣṣe çıḳsun cāne incinmez<br />
G535/3 Za Zaḫm Za ḫm urd urdı urd<br />
<strong>ve</strong>lī yaralarum ṣarmadı ol yār / Aġyār işidüp tā dimeye yāre ṣarıldı<br />
za zaḥmet za ḥmet [3] sıkıntı, eziyet<br />
G502/1 ʿAşḳuñuñ za zaḥmeti za ḥmeti ḫod cānuma raḥmetler idi / Dostum cevr ü cefālar da ne zaḥmetler idi<br />
G200/3 Gül-i maḳṣūd ele getürmez o kim / Za Zaḫme Za Zaḫme<br />
ḫmet-i ḫme zaḫm-ı ḫāre ḳatlanmaz<br />
G502/1 ʿAşḳuñuñ zaḥmeti ḫod cānuma raḥmetler idi / Dostum cevr ü cefālar da ne za zaḥmetler za zaḥmetler<br />
ḥmetler idi<br />
za zaḥmet za<br />
ḥmet çekmek çekmek [1] [1] sıkıntı çekmek, güçlükle karşılaşmak<br />
M1/VIII/7 Rāḥat yüzini görmedi çalışdı cān ile / Çekdi Çekdi Efendi yolına bu deñlü za zaḥmeti za<br />
ḥmeti<br />
zāʾid ʾid ʾid [1] fazla ‖ gereksiz, lüzumsuz<br />
G179/1 Ḫayālüñ ʿāşıḳa eglence besdür / Viṣālüñ istemek zāʾid ʾid he<strong>ve</strong>sdür<br />
ża żaʿīf ża ʿīf [1] güçsüz kuv<strong>ve</strong>tsiz<br />
K12/4 Yāre ser ḳılsa fidā mūr-ṣıfat cān-ı ża żaʿīf ża ʿīf / Pīş-keş pāy-ı melaḫdur ki Süleymāna çeker<br />
ża żaʿīf ża ʿīf ü nā nā-tev nā<br />
ev evān ev ān [1] [1] güçsüz<br />
K22/31 Pehlevān-ı ʿarṣa-i naẓmem diyen ferzāneler / Bir iki zār u zebūnumdur ża żaʿīf ża<br />
ʿīf ü nā nā-tev nā<br />
tev tevān<br />
ān<br />
ża żaʿīf ża ʿīf ü zār zār [1] zayıf <strong>ve</strong> çelimsiz<br />
G486/1 Cism-i ża żaʿīf ża ʿīf ü zār zārı zār<br />
görüp yār bilmedi / Geçdi ḫandeng-i ġamze-i dil-dūzı ilmedi<br />
zāʾil ʾil olmak olmak [1 [1] [1<br />
] yok olmak, ortadan kalkmak<br />
G363/3 Zāʾil ʾil olmaz he<strong>ve</strong>s-i zülf-i siyāhuñ dilden / Ḥāṣıl olmayacaġın gerçi bu sevdā bilürin<br />
ẓalām ẓalām [2] [2] karanlık<br />
K23/3 Kibrītini degürdi şafaḳ nārına hilāl / Tā kim çerāġ-ı māhı yaḳup refʿ ola ẓalām<br />
ẓalām<br />
K14/9 Güneşdür ṭalʿatı gūyā cihāndan defʿ u refʿ itdi / Ẓalām Ẓalām-i Ẓalām ẓulm u ʿudvānı ḍalāl-i küfr ü ṭuġyānı<br />
ẓālim ẓālim [1] [1] merhametsiz dilber<br />
G521/5 Bāḳī lebinden oldı bize ḥayf o ẓālimüñ ẓālimüñ ẓālimüñ / Ammā ne çāre nʾeyleyelüm kimse ṣormadı<br />
żam żam [1] [1] ?<br />
?<br />
K16/13 Kesr-i ʿadū vü fetḥ -i memālik ʿaleʾd-devām / Gürz-i girānı kelle-i düşmende żam gibi<br />
zam zamān zam ān [21] [21] bkz. ‘devr-i zamān’ md.<br />
K2/14 Şāh-ı Cemşīd-ḫaşem Ḫusrev-i ḫurşīd-ʿalem / Ser ü ser-dār-ı ser-efrāz-ı selāṭīn-i zam zamān zam ān<br />
K8/11 Memālik ẓıll-ı rifʿatde ḫalāʾiḳ ḫ˅āb-ı rāḥatde / Cihān āsūde ʿadlinde zam zamān zam ān emn ü emān üzre<br />
K25/11 Çizmege dāʾire-i şemse-i māhı felege / Aldı üstād-ı zam zamān zam ān destine zerrīn pergār<br />
M2/III/7 Kimse ummazdı bu tārīḫe degin çaḳ bu ḳadar / Bī-<strong>ve</strong>fālıḳ yüzini göstere mirʾāt-ı zam zamān zam ān<br />
G419/2 Ḥarīm-i gül-sitān reşk-i Nigār-istān-ı Çīn oldı / Zemīn naḳşın gören tercīḥ ider şimdi zam zamān zam ān üzre<br />
K3/12 Mülūk-i zam zamāne zam āne öñince revāne / Rikāb-ı hümāyūnda Ḫāḳān u Ḳayṣer<br />
K14/33 Sikendersin ḳarīnüñ feylesofān-ı cihān olsun / Ḥakīmān-ı zam zamāne zam zamāne<br />
āne hīçe ṣaymaz şaḫṣ-ı nā-dānı<br />
K25/26 Ne şeref cāh ile ger olsa zam zamānen zam ānen sābıḳ / Gül-i ter ṣoñra gelür gül-şene ev<strong>ve</strong>l ḫas u ḫār<br />
K20/41 Belāġat içre ben ol şeh-süvār-ı meydānem / Ki eyledüm şuʿarā-yı zam zamāneyi zam āneyi pā-māl<br />
K9/17 ʿAhdi zam zamān zam zamān<br />
ānı ān emn ü emān-ı cihāniyān / Şāh-ı ḫuceste-ṭāliʿ u ferḫunde-rūzgār<br />
G180/4 ʿīşuñ zam zamān zam zamān<br />
ānı ān ʿişretüñ eyyāmıdur diyü / ʿİşret-geh-i çemende ṣalar ellerin çenār<br />
G280/6 Geh şī<strong>ve</strong> eyle bendene geh nāz u geh ʿitāb / İrdi zam zamān zam<br />
ān ānı ān luṭf u kerem ḳıl ʿināyetüñ<br />
G444/3 Şarābı zevraḳ ile içmenüñ zam zamān zam zamān<br />
ānı ān degül / Efendi keştīyi kāġıdda ṣuyı bardaḳda<br />
1211
G226/5 Bāḳī zamān-ı ʿişret ü hengām-ı ʾīşdur / Virmek gerek ne ḥālet ise muḳteżā-yı bāġ<br />
G392/6 Ḫān Meḥemmed şeh-i ʿādil ki zam zamān zam zamān<br />
ān-ı ān ı ʿadli / ʿĪd u nev-rūz gibi ḳıldı cihānı tezyīn<br />
G406/3 Mey-i lāle-reng elde meclis müheyyā / Ne ḥācet zam zamān zam zamān<br />
ān-ı ān ı gül ü gül-sitāne<br />
K3/18 Zam Zamān Zam Zamān<br />
ān-ı ān kitābetde kilk ü mürekkeb / Elinde olur var ise ʿūd u ʿanber<br />
G337/6 Tedārük eyle bu çaġlar geçer gider ḳalmaz / Zam Zamān Zam<br />
ān ān-ı ān furṣatı seyl-i revāna beñzetdüm<br />
K5/4 Perī gözden nihān olmaḳ ne mümkindür zam zamān zam zamān<br />
ānında<br />
ında / Cihānı şöyle nūrānī ḳılupdur rūy-ı raḫşānı<br />
G75/7 Dimez ol ḫusrev-i ḫūbān-ı cihān ey Bāḳī / Laʿl-i şīrīnüme Ferhād-ı zam zamānum zam<br />
ānum ānum özenür<br />
G95/7 Ḳahr-ı zam zamānuñ zam ānuñ zehrini defʿ itmez ey Bāḳī devā / İllā şarāb-ı dil-güşā tiryāḳ-i ekber kendidür<br />
zam zamān zam<br />
ān zemīn zemīn [1] [1] kevnümekân ‖ bütün varlık<br />
G387/3 Bir ṭarḥ ṣaldı ṣafḥa-i dehr-i dü-renge kim / Eşkāl-i Cemle naḳş görindi zam zamān zam ān zemīn<br />
zemīn<br />
zam zamān zam<br />
ān ān-ı ān ı ʿī ʿīş ʿī<br />
ş [3] [3] işret zamanı ‖ bahar<br />
G152/1 Sāḳī zam zamān zam zamān<br />
ān-ı ān ı ʿī ʿīş-ı ʿī<br />
mey-i ḫoş-güvārdur / Bir ḳaç piyāle nūş idelüm nev-bahārdur<br />
G226/1 Feryāda geldi bülbül-i destān-serā-yı bāġ / Yaʿnī zam zamān zam zamān<br />
ān-ı ān ı ʾī ʾīşdur ʾī<br />
şdur eyler ṣalā-yı bāġ<br />
G279/7 Şu meclis içre kim dāʾim ṭoḳuz peymāne devr eyler / Ne deñlü ola ey Bāḳī zam zamān zam zamān<br />
ān-ı ān ı ı ʿī ʿīşı ʿī<br />
şı şı insānuñ<br />
1. felek<br />
zam zamāne zam āne [20]<br />
[20]<br />
K13/3 Aldanurdum gül-bün-i ʿömrüñ yüze güldügine / ʿAhdine ṭursa zam zamāne zam āne dönmese devrān eger<br />
K15/9 Sözin lüʾlū-yı lālādan zam zamāne zam āne ṭutdı ẕī-ḳıymet / Neden şāh-ı cihān bī-ḳıymet eyler böyle lālāyı<br />
K21/3 Meger ki ḥoḳḳa-i çarḫuñ zam zamāne zam āne ḫarrāṭı / Döker tırāşesini kūh u deşte berf-mis̱āl<br />
K21/29 Nigīn-i baḫt u sivār-ı saʿādet elde degül / Ayaḳda ḳodı zam zamāne zam zamāne<br />
āne niteki zer ḫalḫāl<br />
K23/13 Peyk-i zam zamāne zam āne zer teberin dūşına alup / İrgürdi Ḫ˅āce ḫidmetine ʿīddan peyām<br />
K23/23 Deryā-yı ʿilme dür gibi ġavvās olanlara / Virdi zam zamāne zam āne ḫidmeti silkinde intiẓām<br />
G216/7 Reşk eylesün zam zamāne zam āne Sulṭān Murād Ḫāna / Hep pertev-i saʿādet ol kām-kāre düşmiş<br />
G418/4 Şeş-ḫāne-i zam zamāne zam āne degül çünki sāz-kār / Bezm-i cihāna ḳılma naẓar iltifāt ile<br />
G470/1 Açdı gülüñ niḳābın bād irdi gül-sitāne / Gösterdi rūy-ı baḫtı āyīne-i zam zamāne zam āne<br />
G522/3 Şol dil ki cām gibi el üzre ṭutardı Cem / Dest-i zam zamāne zam āne yirlere çaldı ḫazef gibi<br />
K20/32 Kemend-i ʿacz ile olmazdı dest ü pā beste / Bu bendi geçmese baña zam zamāne zam<br />
āne āne-i āne muḫtāl<br />
K8/12 Zam Zamāne Zam āne āteş urdı ḫırmen-i aʿdā-yı bed-kīşe / Düşelden şuʿle-i şemşīri Aẕerbāycān üzre<br />
K11/6 Zam Zamāne Zam Zamāne<br />
āne eylemez ḥürmet amān virmez dem-i furṣat / Gerek dervīş-i dil-rīş ol gerek şāh-ı cihān-bān ol<br />
K15/4 Zam Zamāne Zam Zamāne<br />
āne ḫāl-i Hindū-yı benefşe zīnetin görsün / Nis̱ār itsün Sitānbūla Semerḳand ü Buḫārāyı<br />
K20/40 Elümde sāġar-ı ʿişret emīr-i meclis idüm / Zam Zamāne Zam āne olmasa devr-i edānī vü erzāl<br />
G13/3 Zam Zamāne Zam āne bizde gevher sezdügiçün dil-ḫırāş eyler / Anuñʾçün baġrumuz ḫūndur maʿārif kānıyuz cānā<br />
G484/5 Kemend-endāz-ı dehrüñ kimse bendinden ḫalāṣ olmaz / Zam Zamāne Zam Zamāne<br />
āne gösterür Behrām olursañ ʿāḳıbet gūrı<br />
2. her zaman<br />
G443/3 Hüner ehli zam zamānede zam ānede gülmez / ʿĀḳil itmez ʿabes̱ yire ḫande<br />
3. bu zamanda, bu devirde<br />
K16/10 Ḥaḳdan niyāzum ol ki ʿadūsı zam zamānede zam ānede / Rāḥat yirini bulmaya kūy-ı ʿadem gibi<br />
4. gökyüzü<br />
G99/7 Bāḳī hümā-yı evc-i saʿādet zam zamānede zam ānede / Şāhīn baḳışlu Şāh Selīmüñ şikārıdur<br />
zam zamāne zam<br />
āne ṭavr ṭavrı ṭavr<br />
ı [1] [1] feleğin gidişi ‖ zamanın kötü yolu<br />
G77/7 Devrinde kimse görmedi emn ü selāmeti / Uydı zam zamāne zam<br />
āne āne ṭavr ṭavrına ṭavr<br />
ına ol bī-emānı gör<br />
1212
żamīr żamīr żamīr [3] [3] gönül<br />
G291/3 Şekl-i ʿiẕār-ı yār gibi naḳş-ı dil-firīb / Levḥ-i żamīre yazmadı ṣūret-ger-i ḫayāl<br />
G213/3 Āb-ı rūyuñdan irer āyīne-i ḫurşīde tāb / Tāb-ı zülfüñden düşer levḥ-i żamīr żamīr-i żamīr<br />
kāne naḳş<br />
K3/9 Vücūd-ı şerīfiyle dünyā müşerref / Żamīr Żamīr-i Żamīr münīriyle ʿālem münev<strong>ve</strong>r<br />
żamīrin żamīrin şikest şikest itmek itmek [1] [1] gönlünü kırmak<br />
G42/2 Żamīrin Żamīrin Żamīrin şikest şikest itme itme erbāb-ı ʿaşḳuñ / Yine saña rāciʿ yine saña āʿid<br />
zanba zanbaḳ zanba ḳ [3] zambak<br />
K18/6 Farḳına bir nice per ṭaḳınur altun tellü / Ḫayl-i ezhāra meger zanba zanbaḳ zanba olupdur ser-dār<br />
K18/19 Dem-i ʿĪsā dirilür būy-ı baḫūr-ı Meryem / Açdı zanba zanbaḳ zanba Yed-i Beyżāyı kef-i Mūsā-vār<br />
G470/5 Mektūbın elde ṭutmış zanba zanbaḳ zanba reh-i çemende / ʿArż ide tā ki ḥālin sulṭān-ı kām-kāre<br />
zanba zanbaḳ zanba ḳ ġoncas ġoncası ġoncas<br />
ı [1] bkz. ‘ġonca-i zanbaḳ’ md.<br />
K18/20 Zanba Zanbaḳuñ Zanba ḳuñ ġoncas ġoncasıdur<br />
ġoncas<br />
ıdur bāġa gümiş bāzū-bend / Zaʿferān ile yazılmış aña ḫaṭṭ-ı ṭūmār<br />
ẓannum ẓannum bu bu kim kim [1] [1] zannımca, öyle sanıyorum ki<br />
K26/15 Nisbet olınsa eger fażlına ẓannum ẓannum bu bu bu kim kim kim / Menzil-i <strong>ve</strong>hmdedür muʿteḳad-ı ehl-i yaḳīn<br />
ẓann ẓann eylemek eylemek eylemek [3] [3] sanmak<br />
K6/14 Bir ḫaṭā ẓann ẓann eyleyüp eyleyüp ebrūların çīn eylese / Cān atar der-gāhına Faġfūr ile Ḫāḳān gelür<br />
M2/I/2 Menzil-i bār-ı belā kühne-serādur dünyā / Künc-i rāḥat yiri ẓann ẓann eyleme eyleme bu vīrānı<br />
G74/4 Sīne pür-şuʿle-i şevḳ olsa dil-i Mūsī-vār / Nār ẓann ẓann eyledügüñ eyledügüñ nūr-ı tecellī görinür<br />
1. inleme, ağlama<br />
zār ār [5] [5] bkz. ‘ʿandelīb-i zār’, ‘bülbül-i zār’, ‘mürġ-i zār’ md.<br />
G81/2 Yār ise maḥrem-i aġyār göñül hem-dem-i zār ār / Gözlerüm ḳan aḳıdursa nʾola ġayret demidür<br />
G396/1 Fenāya virdi bülbül zār ār ile gül-zārı ṭuymazsın / İşitmezsin hezāruñ zār ār ārın<br />
ın ey gül zār ār ārı ār ṭuymazsın<br />
G415/1 Fürḳatüñde göñlüm eglerdüm gül-i gül-zār ile / Gül de gitdi yaluñuz ḳaldum ġamuñda zār ār ile<br />
2. zayıf, dermansız<br />
G239/5 Ḥāl-i zār ār ār-ı ār Bāḳī-i bī-dilden isterseñ nişān / Ḳāmet-i çeng-i dü-tāya rūy-ı zerd-i nāya baḳ<br />
G55/4 Ten-i zārumda ārumda ārumda pehlūm üstüḫānı ṣayılur bir bir / Beni seyr itmeyen aḥbāb mūsīḳārı görsünler<br />
zār ār u bī bī-ḳarār bī<br />
ḳarār [2] perişan <strong>ve</strong> sabırsız<br />
M1/IV/1 Olsun ġamuñda bencileyin zār ār u bī bī-ḳarār bī<br />
ḳarār / Āfāḳı gezsün aġlayuraḳ ebr-i nev-bahār<br />
G130/7 Güller ṣafāda ḫurrem u ḫandān u şād-mān / Bülbül belāda bencileyin zār ār u bī bī-ḳarār bī<br />
ḳarār ḳarār<br />
zār ār ār u u bīmār olmak [1] hasta <strong>ve</strong> perişan olmak<br />
G297/7 Pister-i hicrānda dāʾim zār ār u bīmār olmada / Ölmege cānlar virürler mübtelālar bilmiş ol<br />
zār ār ār u dil dil-efg dil<br />
efg efgār efg ār [1] perişan <strong>ve</strong> gönlü yaralı<br />
M6/V/1 Olsun hezār-ı zār ār u u dil dil-efg dil<br />
efg efgār efg ār çākerüñ<br />
zār ār ār u dil dil-efg dil<br />
efg efgār efg ār u derd derd-mend derd<br />
mend [1] perişan, gönlü yaralı (aşık)<br />
G34/6 Aʿdā yanuñda ḫurrem u ḫandān u şād-mān / Bāḳī ġamuñda zār ār u dil dil-efg dil<br />
efg efgār efg ār u der derd-mend<br />
der<br />
mend mend<br />
zār ār u mübtelā [1] perişan <strong>ve</strong> müptela<br />
G404/1 Müşkil imiş ki dil-rübā ṭıfl ola dil-sitān ola / ʿĀşıḳ-ı zār ār u mübtelā pīr ola nā-tevān ola<br />
zār ār u ser ser-gerd ser<br />
gerd gerdān gerd ān olmak [1] [1] avare <strong>ve</strong> perişan olmak<br />
G402/4 Ġarīb aḫşama ḳarşu zār ār u ser ser-gerd ser<br />
gerd gerdān gerd ān olur olur ġāyet / Perīşān olduġı oldur göñül hep zülfüñe ḳarşu<br />
1213
zār ār u ser ser-geşte ser<br />
geşte [1] avare <strong>ve</strong> perişan<br />
K19/32 Zār ār u ser ser-geşte ser<br />
geşte geşte-i geşte ṭās-ı ġam idüp düşmenüñüñ / Pençe-i baḫtın ider beste-i şeş-der ḫātem<br />
zār ār u zebūn zebūn [1] aciz <strong>ve</strong> zavallı<br />
K22/31 Pehlevān-ı ʿarṣa-i naẓmem diyen ferzāneler / Bir iki zār ār u zebūnumdur<br />
zebūnumdur żaʿīf ü nā-tevān<br />
zār ār u zebūn itmek [2] [2] perişan etmek<br />
G146/2 Fürḳat-i yār ḳatı zār ār ār u zebūn itdi beni / Döymeyem miḥnet-i hicrāna ölem gibi gelür<br />
G235/7 Bāḳīyi zār ār u zebūn itdüñ yigitlik bu mıdur / Sen tevānā nev-cevān ol nā-tevān bir pīr-i ʿaşḳ<br />
zār ār u zebūn olmak [2]<br />
1. düşkünlüğü olmak<br />
M1/II/6 Gerdūn-ı dūna zār ār u u zebūn old oldı old<br />
ṣanmañuz / Maḳṣūdı terk-i cāh ile ḳurb-i İlāh idi<br />
2. perişan olmak<br />
G525/4 Aġlamazdum bu ḳadar zār ār u zebūn oldu olduġuma oldu<br />
ġuma / Ḳalsa bir pāre ġamuñ çekmege ṭāḳat bāḳī<br />
zār ār zār ār [3] inleme <strong>ve</strong> ağlama sesi bağlamında;<br />
M1/IV/7 Ey dil bu demde sensin olan baña hem-nefes / Gel nāy gibi iñleyelüm bārī zār ār zār ār<br />
M2/IV/1 Bir yire cemʿ olalum ḫāṭırı maḥzūnlar ile / Zār ār zār aġlaşalum dīde-i pür-ḫūnlar ile<br />
G305/6 Çekmezdi ḫārḫārını gül-zār-ı ʿālemüñ / İñletmeyeydi bülbülini zār ār zār ār gül<br />
zār ār itmek [4] ağlayıp inletmek<br />
G416/5 Biñ mübtelāyı ʿaşḳuñ ider ider her birini zār ār ār / Gül gibi kim muʿāmele eyler hezār ile<br />
G532/1 Allar geymiş ḫırām eyler nihāl-i gül gibi / Günde ʿuşşāḳuñ hezārın zār ār ār ider bülbül gibi<br />
G28/4 Perde-i nāleleri çıḳsa Ḥüseynīye nʾola / Dili zār ār itmege itmege ol <strong>ve</strong>ch-i ḥasendür bāʿis̱<br />
G283/5 Döne döne anı zār ār itmez idi āhum eger / Bāḳī çarḫına ṭoḳınmasa idi gerdūnuñ<br />
zār ār ār ḳalmak ḳalmak [1]<br />
[1]<br />
G36/4 Şeş-der-i ġamda zār ār ḳal ḳaldı ḳal ḳaldı<br />
dı göñül / Olmadı vuṣlatuñ ḳapusı güşād<br />
zār ār olmak [1] ağlayıp inlemek<br />
G180/6 Sen ḫār ile ṣalınmada gül-zār-ı dehrde / Ben zār ār olam revā mıdur ey serv-i gül-ʿiẕār<br />
zārī ārī ḳılmak ılmak [1] [1] ağlamak<br />
G8/7 Ġonca-<strong>ve</strong>ş cām-ı dil-i Bāḳīyi pür-ḫūn itdiler / Dem-be-dem zārī ārī ḳılur ılur gül-zār-ı bezmüñden cüdā<br />
ẓarāfet ẓarāfet [1] [1] incelik, nezaket; bkz. ‘erbāb-ı ẓarāfet’ md.<br />
G348/5 Zāhidā olmaz riyā māniʿ nihānī ʿişrete / Gūlsin ġāyetde bilmezsin ẓarāfet ẓarāfet neydügin<br />
żarar żarar çekmek çekmek [2] [2] zarar görmek<br />
G79/6 Her kim keşīde ṭutmaya destin o ṭurradan / Zinhār ġaflet eylemesün çoḳ żarar żarar çeker<br />
çeker<br />
G163/1 Ḳaşuñ kemānı kendüyi ḫaylī gerer çeker / Ḳorḳum bu sīne tīr-i müjeñden żarar żarar çeker<br />
ẓarīfāne ẓarīfāne [1] [1] zarifçe, nazikâne, incelikli (‘le<strong>ve</strong>ndāne’ paralelliğinde)<br />
G471/7 Bāḳıyā ṭarz-ı şiʿr böyle gerek / Hem ẓarīfāne ẓarīfāne hem le<strong>ve</strong>ndāne<br />
żarūret żarūret [1] [1] sıkıntı, güçlük ‖ ‘żarūret çekmek’ (sıkıntı çekmek) ‖ sürme çekmek<br />
G79/1 Kūyūñ ġubārı minnetin ehl-i naẓar çeker / Küḥl-i cilā żarūretini żarūretini bī-baṣar çeker<br />
birlikte)<br />
1214<br />
żarūrī żarūrī [2] [2] zorunlu olarak, mecburi (‘ser-fürū itdürmek/ ḳılmak’ söyleyiş kalıbı ile<br />
G399/5 Dürr-i naẓmuñ Bāḳıyā baş egdürür ṭāliblere / Kim żarūrī żarūrī żarūrī itdürür ġavvāṣa lü’lū ser-fürū
G234/7 Żarūrī Żarūrī ser-fürū ḳıldı edāña düşmen ey Bāḳī / Senüñ şemşīr-i ṭabʿuñ Ẕüʾl-feḳār-ı Murtażā ancaḳ<br />
ẕāt ẕāt-ı ẕāt ı ker kerīm ker<br />
īm [1] [1] yüce/cömert kişilik<br />
G470/7 Ẕāt Ẕāt-ı Ẕāt ı ker kerīmi ker<br />
īmi vaṣfın Bāḳī ne gūne ḳılsun / Melḥūẓ olan maʿānī mümkin degül beyāne<br />
ẕāt ẕāt-ı ẕāt ı ppāk<br />
p<br />
āk [3] temiz/mübarek zât<br />
K14/35 Ḫudā<strong>ve</strong>ndā Ḫudā ol ẕāt ẕāt-ı ẕāt ı ppāke<br />
p<br />
āke āke ḥırz-ı cān olsun / Duʿā-yı müstecāb-ı ṭāʾifān-ı ʿarş-ı Raḥmānī<br />
M3/III/3 Ẕāt Ẕāt-ı Ẕāt ı ppāküñ<br />
p<br />
āküñ vaṣfı der-gāh-ı refīʿüñ ismidür / Āfitāb-ı baḫt u devlet āsmān-ı maʿdelet<br />
K22/22 Eyleyüpdür feyż-i ḫurşīd-i kemāl-i ṣunʿ ile / Ẕāt Ẕāt-i Ẕāt i ppāküñ<br />
p<br />
āküñ gevherin per<strong>ve</strong>rde kān-ı Kün fe-kān<br />
zavallu zavallu [1]<br />
[1]<br />
G61/3 Ḫaddüñ ḳatında mihr-i felek bir zavalludur zavalludur / Alnuñ yanında bedr ise bir sīr-i māhdur<br />
zāviye āviye [1] köşe<br />
K2/46 Ẕillet ü miḥnet ile şimdi tamām üç yıldur / Yaturuz zāviye āviye āviye-i āviye hücrede bī-nām u nişān<br />
żāyi āyi āyiʿ āyi ʿ geçürmek geçürmek geçürmek [1] [1] [1] boşa geçirmek<br />
G152/5 Żāyi Żāyiʿ Żāyi ʿ geçürme geçürme ʿömri bu dem künc-i ġamda kim / Menzil kenār-ı bāġ u leb-i cūy-bārdur<br />
żāyi āyi āyiʿ āyi ʿ olmak olmak olmak [1] [1] ziyan olmak, boşa gitmek<br />
G247/5 Żāyi Żāyiʿ Żāyi ola ola mı mı mı bunca belā dünyede Bāḳī / Yā Rabbi naṣīb ola mı dil-dāra ṣarılmaḳ<br />
zeb zebān zeb ān [3] bkz. ‘vird-i zebān’,<br />
1. dil ‖ güzel konuşma<br />
‘zaḫm-ı zebān’ md.<br />
G450/2 Aġzuñ içre ey leṭāfet gül-sitānı ol zeb zebān zeb ān / Ḳırmızı gül yapraġıdur ġonca-i sīr-ābda<br />
2. dil ‖ şiir<br />
G362/5 Aʿdāya baş egdüremez kimse Bāḳıyā / Şemşīr gibi olmayıcaḳ ser-be-ser zeb zebān zeb ān<br />
3. konuşma ‖ dedikodu<br />
G199/5 Zeb Zebān Zeb Zebān<br />
ān-ı ān ṭāʿn-ı aʿdādan perīşān olma ey Bāḳī / Hezārān tīşe-i āzār ururlar kāne incinmez<br />
zeb zebān zeb zebān<br />
ān-dır ān dır dırāz dır āz olmak olmak [1] [1] dil uzatmak, atıp tutmak<br />
G153/7 Bāḳī ḳayırmaz olsalar olsalar olsalar aʿdā zeb zebān zeb zebān<br />
ān-dır ān dır dırāz dır āz / Aduñ añılsa cümle eḥibbā ḳulaḳ çeker<br />
zeb zebāne zeb āne [1] kandil fitili ‖ dumansız alev<br />
G382/3 Ḳandīl gibi dīde pür-āb u dilümde tāb / Eflāke çekdüm āteş-i āhum zeb zebānesin zeb ānesin<br />
zeb zebūn zeb ūn olmak [3] düşkün olmak, kendini kaptırmak<br />
G304/5 Bāḳī ʿacūz-ı dehre er olmaz zeb zebūn zeb ūn olan / Merdān-ı rāh-ı ʿaşḳ dimezler aña recül<br />
G503/5 Bāḳī ʿacūz-ı dehre zeb zebūn zeb ūn olma key ṣaḳın / Merdāne baṣ ayaġuñı meydāne er gibi<br />
G498/5 Zeb Zebūn Zeb ūn olmaz ʿacūz-ı dehre Bāḳī / Bu meydāne begüm merdāne geldi<br />
zeh zehī zeh ī [6] [6] ne iyi!, ne güzel!<br />
G17/1 Ayaġuñ ṭopraġın özler bulurken gökde yir kevkeb / İşigüñ cānibin gözler zeh zehī zeh<br />
ī ʿālī-naẓar kevkeb<br />
G314/3 Dir görenler dem-i ġażabda seni / Bārekaʾllāh zeh zehī zeh ī cemāl u celāl<br />
G198/4 Ṭoġarsa maṭlaʿ-ı ṣubḥ-ı ṣafādan ol meh-rū / Zeh Zehī Zeh sitāre-i ferḫunde ṭāliʿ-i fīrūz<br />
1215<br />
‘Bārekaʾllāh’, ‘Levḥaşaʾllāh’, ‘Teʿālaʾllāh’ gibi dua ifadelerinin hemen arkasından gelmesi<br />
bağlamında;<br />
K2/33 Bārekaʾllāh zeh zehī zeh ī Pādişeh-i ʿādil kim / Şarḳdan ġarba degin buldı cihān emn ü emān<br />
K2/34 Levḥaşaʾllāh zeh zehī zeh zehī<br />
ī salṭanat-ı ḳāhire kim / Ḳāfdan Ḳāfa cihān cümle muṭīʿ-i fermān<br />
K27/1 Teʿālaʾllāh zeh zehī zeh ī ṭāḳ-ı bülend-i āsmān-āsā / Hezār aḥsent ey burc-ı felek-ḳadr u semā-sīmā
zeh zehī….. zeh ī….. zehī [1]<br />
G42/4 Ferāġat güzel sevmeden tevbe meyden / Zeh Zehī Zeh reʾy-i bāṭıl zeh zehī zeh ī fikr-i fāsid<br />
1. zehir<br />
zehr zehr [7]<br />
[7]<br />
K19/44 Anda zehr zehr ola vü tiryāk leb-i dil-berde / Dehen-i yāre ḳaçan ola ber-ā-ber ḫātem<br />
K20/29 Şu cāmı ṣundı baña ser-<strong>ve</strong>rā bu sāḳī-i dehr / Şarābı zehr zehr ile ālūde dārū-yı ḳattāl<br />
K10/8 İnkisār-ı bāl ile zehr zehr-i zehr i ġam itse telḫ-kām / Şehd şīrīn itmez aġzın ʿāşıḳuñ sükker bile<br />
G143/4 Meẕāḳın zehr zehr-i zehr i ḳahr-ı miḥnet-i eyyām telḫ itmiş / Lebüñden ʿāşıḳ-ı bī-ṣabr u dil bir pāre ḳand ister<br />
G352/4 Ne deñlü telḫ-kām eylerse nūş it zehr zehr-i zehr i eyyāmı / Ḫayāl-i laʿl-i nābı tek şarāb-ı ḫoş-güvār olsun<br />
G544/1 Dilā nūş it ciger ḳanın mey-i gül-gūn ise gitdi / Yüri zehr zehr-i zehr i belāya ḳāniʿ ol afyon ise gitdi<br />
2. ıztırap, acı<br />
G95/7 Ḳahr-ı zamānuñ zehrini zehrini defʿ itmez ey Bāḳī devā / İllā şarāb-ı dil-güşā tiryāḳ-i ekber kendidür<br />
zehr zehr-ālūd zehr ālūd [1] zehirli<br />
G355/7 Cām zehr zehr-ālūd zehr ālūd ise gelsün kef-i dil-dārdan / Bāḳıyā aġyār elinden sāġar-ı Cem gelmesün<br />
zehre zehre-i zehre i ççūn<br />
ç<br />
ūn u u u çirā çirā [1] [1] neden nasıl diye sorma cesareti<br />
K2/58 Zehre Zehre-i Zehre i ççūn<br />
ç<br />
ūn u u u çirā çirā kimsede yoḳdur ḥāşā / Südde-i devletüñüñdür yine bāḳī fermān<br />
ẕeḳan ẕeḳan [1] [1] çene; bkz. ‘çāh-ı ẕeḳan/ zenaḫdān’ md.<br />
G14/1 ʿĀrıżuñ āb-ı nābdur gūyā / Ẕeḳanuñ Ẕeḳanuñ bir ḥabābdur gūyā<br />
zek zekāt zek āt [2] bkz. ‘ṣadaḳāt u zekāt’ md.<br />
K13/10 Ol ki ḫurşīd-i cihān-tāba zek zekāt zek zekāt<br />
āt-ı āt ı zer virür / Kāse-gerdān olsa şehrinde meh-i tābān eger<br />
G91/2 Ḥüsnüñ zek zekāt zek zekāt<br />
ātınuñ āt ınuñ eger ey ḫ˅āce-i cemāl / Bir müsteḥaḳḳın ister iseñ işte ben faḳīr<br />
Zel Zelīḫā Zel ḫā [1]<br />
K15/6 Gülüñ pīrāhen-i Yūsuf gibi dāmānı çāk olmış / Nesīm-i perde-der ḳıldı meger mekr-i Zel Zelīḫāy Zel ḫāy ḫāyı ḫāy<br />
ẕelīl ẕelīl [2] [2] düşkün, hakir<br />
G283/3 Ehl-i diller geçinür ḫāk-i meẕelletde ẕelīl ẕelīl / Gün gibi evc-i felekde yiri her bir dūnuñ<br />
G285/2 Secde-i ḫāk-i ser-i kūyuñla māh-ı çār-deh / Çihre-i zerdin ġubār-ālūde ḳılmış bir ẕelīl<br />
zelzele zelzele [1] [1] sarsıntı ‖ düzen bozukluğu (‘ḳarār virmek’ karşıtlığında)<br />
K9/13 Ḫālī degüldi zelzeleden zelzeleden zelzeleden ʿarṣa-i zemīn / Ev<strong>ve</strong>l ḳademde ḳarār cihān mülkine ḳarār<br />
zelzele zelzele zelzele ṣalmak [1] [1] titretmek ‖ her yeri sarsmak<br />
G236/5 Lerze virdi ʿāleme ṣald ṣaldı ṣald zemīne zelzele zelzele / Ġulġul-i kūs u nefīr-i ṣīt-i ʿālem-gīr-i ʿaşḳ<br />
zelzeleye zelzeleye virmek virmek [1] [1] [1] titretmek ‖ zelzele koparmak<br />
G292/3 Ẕevḳ u şevḳuñ yiridür raḳṣ uralum dest-efşān / Virelüm Virelüm zelzeleye zelzeleye ṭāḳ u revāḳı berü gel<br />
zem zemīn zem īn [13] [13] [13] yer ‖ yeryüzü; bkz. ‘ʿarṣa-i zemīn’, ‘rūy-ı zemīn’ md.<br />
K26/2 İrişür bād-ı seḥerden nefeḥāt-ı cennāt / Mevsim-i Ürdibihişt irdi bihişt oldı zem zemīn zem īn<br />
G78/3 Faṣl-ı şitāda beyża-i sīmīn idi gūy-ı zem zemīn zem īn / Aldı ḳanadı altına sīmürġ-i zerrīn-bāl ü per<br />
G482/5 Ayaġuñ altında ḫāk olduġıʾçün ey meh zem zemīn zem zemīn<br />
īn / Eşk-i Bāḳī ḳıldı anuñ laʿl īs̱ār üstine<br />
G419/2 Ḥarīm-i gül-sitān reşk-i Nigār-istān-ı Çīn oldı / Zem Zemīn Zem īn naḳşın gören tercīḥ ider şimdi zamān üzre<br />
K1/36 Eflāke çıḳdı <strong>ve</strong>l<strong>ve</strong>le-i ʿarṣa-i zemīn / İndi zem zemīne zem zemīne<br />
īne ġulġule-i āsmāniyān<br />
K5/3 Beşāretler zem zemīne zem īne āsmānuñ gözleri aydın / Cihānı rūşen itdi pertev-i envār-ı Yezdānī<br />
M1/III/8 Ser-keşlik itdi tevsen-i baḫt-ı sitīze-kār / Düşdi zem zemīne zem zemīne<br />
īne sāye-i elṭāf-ı Kirdigār<br />
1216
G180/1 Naṭʿ-ı zem zemīne zem zemīne<br />
īne at ṣalıcaḳ fāris-i bahār / Düşdi şükūfeler hep öñine piyāde-vār<br />
G236/5 Lerze virdi ʿāleme ṣaldı zem zemīne zem īne zelzele / Ġulġul-i kūs u nefīr-i ṣīt-i ʿālem-gīr-i ʿaşḳ<br />
K21/2 Zem Zemīne Zem īne bād-ı hevādan çoḳ aḳçe düşdi yine / Pür itdi dāmen-i ṣaḥrāyı ṭoldı ceyb-i cibāl<br />
K21/4 Zem Zemīne Zem īne dāmen-i ebr ile ṣaçdı sīmi felek / Bu ḥāleti göricek māʾil oldı tāze nihāl<br />
K9/4 Ḳıldı zem zemīni zem īni berf gibi naḳd-i sīme ġarḳ / İnʿām-ı ʿām-ı şāh-ı cevān-merd-i baḫtiyār<br />
K13/8 Lā-cerem bir gün zem zemīn zem zemīn<br />
īn-i īn i ḫu ḫuşk ḫu şk olur deryā-yı Nīl / Menbaʿından yaġmasa bir nice dem bārān eger<br />
zem zemīn zem<br />
īn ü ü āsmān āsmān [5] [5] yer gök ‖ her yer, bütün dünya; bkz. ‘ḫudā<strong>ve</strong>nd-i zemīn ü āsmān’ md.<br />
K22/2 Rişte-i bārān gümiş tel sīm-keş ebr-i ḥarīf / İki çarḫa döndiler gūyā zem zemīn zem<br />
īn ü ü āsmān<br />
āsmān<br />
G139/3 Ḳamer cāmı bu eyvān üzre dāʾim ṣınduġı bu kim / Ṣadā-yı ṭop-ı āhumdan zem zemīn zem zemīn<br />
īn ü ü ü āsmān āsmān ditrer<br />
G155/3 Çemende berg-i sūsen gökde māh-ı nev degül peydā / Çeker aʿdā-yı dīn üzre zem zemīn zem īn ü ü ü āsmān āsmān ḫançer<br />
G419/8 Duʿā-yı devlet-i sulṭān-ı ʿādil bizden ey Bāḳī / Ḥimāyet ol nigeh-dār-ı zem zemīn zem īn ü ü āsmān āsmān üzre<br />
G461/4 İrmese bir dem eger mevc-i sirişküm her yaña / Şuʿle-i āhum zem zemīn zem īn ü ü āsmān āsmānı āsmān ḥarḳ ide<br />
zem zemīn zem<br />
īn īn-būs īn ūs itmek [1] [1] yer öpmek (saygı ifadesi olarak)<br />
K21/25 Terāne eylese bülbül çemende güftārum / Gelüp öñinde zem zemīn zem<br />
īn īn-būs īn ūs iderdi iderdi āb-ı zülāl<br />
zemist zemistān zemist ān [1] [1] kış<br />
G516/3 Ḫazān beñzüm zemist zemistān zemist ān āh-ı serdüm / Yüzüñ ev<strong>ve</strong>l-bahār olmış ḳaşuñ yay<br />
zemzem zemzem [1] [1] [1] bkz. ‘āb-ı Zemzem’ md.<br />
G318/3 Bezm-i ṣafā vü reşh-i cām bu zem zemzem zem zem zem olmış ol maḳām / Mey-ḫāneler Beytüʾl-Ḥarām pīr-i muġān şeyḫüʾl-ḥarem<br />
zemzeme zemzeme [1] [1] tatlı nağmeler ‖ ezgiler<br />
K18/40 Şerʿa uymaz nʾidelüm nāle vü zār eyler ise / Gerçi ḳānūna uyar zemzeme zemzeme-i zemzeme<br />
mūsīḳār<br />
zen zen-i zen i düny dünyā düny<br />
ā ā [2] [2] dünya kadını (olumsuz anlamda)<br />
G62/5 Her kim ki meyl ider zen zen-i zen i düny dünyāya düny<br />
āya Bāḳıyā / Merdāneler içinde anı ṣanma er geçer<br />
G344/4 Mürīd-i ʿaşḳ oldum ben tecerrüd iḫtiyār itdüm / Eger meyl eyler isem bir zen zen-i zen i i düny dünyāya düny<br />
āya nā-merdüm<br />
zen zen ḳısmı ısmı [1] [1] [1] kadın kısmı<br />
M8/IV/2 Gelmedi yanuma zen zen ḳısmı ısmı meger duḫter-i rez<br />
zena zenaḫdān zena ḫdān [1] çene; bkz. ‘çāh-ı zenaḫdān’ md.<br />
G249/2 Bāde-i nābdur leb-i laʿlüñ / Sāġar-ı sīmdür zena zenaḫdānuñ<br />
zena ḫdānuñ<br />
zenc zencīr zenc īr [15] zincir ‖ eskiden azılı katil <strong>ve</strong> delilerin eline <strong>ve</strong> ayağına vurulan bağ<br />
G285/1 Zülfüñi görsem ʿiẕāruñ üzre ey ḥūr-i cemīl / Ṣanuram zenc zencīr zenc zencīr<br />
īr şeklin baġlamışdur Selsebīl<br />
G370/3 Göñlin egler nāle-i zenc zencīr zenc īr ile mecnūn-ı ʿaşḳ / Naġme-i ʿūd u ṣadā-yı çeng ü nāyı nʾeylesün<br />
K1/17 Ser-keşlik itdi emrine beñzer peleng-i çarḫ / Zenc Zencīr Zenc Zencīr<br />
īr ile getürdi yine keh-keşān Keşān<br />
G104/1 Çekdi zencīre beni ʿaşḳuñ nitekim şīrler / Eşk-i çeşmüm iki yanumdan iki zenc zencīrler zenc īrler<br />
G132/5 Ṣaçuñ zenc zencīri zenc īri sevdāsında Bāḳī / Begüm dīvānedür dīvāne maʿẕūr<br />
G187/2 Cihāna ṣavt-ı zenc zencīr zenc zencīr<br />
īr-i īr i cünūnı ġulġule ṣalmış / Bu gün virānelerde ey perī dīvāneler vardur<br />
G130/1 İrdi nesīm-i maʿdelet-i Kisrī-i bahār / Zenc Zencīr Zenc Zencīr<br />
īr-i īr ʿadl çekdi çemen-zāra cūy-bār<br />
G353/1 Ṣaçuñ zenc zencīrine zenc īrine bend it dil-i āvāre eglensün / Muḳayyed ḳıl biraz ol zülf-i müşgīn-tāre eglensün<br />
G439/2 Zülfi zenc zencīrine zenc īrine āşüfte göñül bende geçer / Kendüsin lāyıḳ-ı ḫidmet ṣanur ol dīvāne<br />
G123/4 Ṣu gibi zenc zencīrler zenc īrler ṭutmaz dil-i dīvāneyi / Ḥāṣılı āvāralıḳ vaḳti bahār eyyāmıdur<br />
G509/1 Ārzū eyler kemend-i kākül-i cānāneyi / Baġlasañ zenc zencīrler zenc īrler ṭutmaz dil-i dīvāneyi<br />
G276/3 Nev-bahār oldı yine geldi cünūn eyyāmı / Ṭaḳdı zenc zencīrlerin<br />
zenc īrlerin bād-ı bahār enhāruñ<br />
G122/5 Dīvānelik zamānıdur āvāre göñlini / Zenc Zencīrlerle<br />
Zenc īrlerle żabṭ idemez cūy-bārı gör<br />
1217
G503/2 Bend-i belā-yı zülfüñ ile künc-i ġamda dil / Zenc Zencīrlerle<br />
Zenc īrlerle baġlu yatur şīr-i ner gibi<br />
G521/1 Gül-şende kūyuñ işideli serv oturmadı / Zenc Zencīrlerle<br />
Zenc īrlerle baġladılar āb ṭurmadı<br />
zenc zencīr zenc zencīr<br />
īr-i īr i ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
ḳ [2] [2] aşk zinciri<br />
G236/6 Gerden-i mihre eşiʿʿa ṭaḳdı altun silsile / Sīm-tenler ideli dīvāne-i zenc zencīr zenc zencīr<br />
īr-i īr i ʿa ʿaşḳ ʿa<br />
G523/5 Cihānda başuma sulṭān iken āzāde vü fāriġ / Beni zenc zencīr zenc<br />
īr īr-i īr i ʿa ʿaşḳuñ ʿa<br />
ḳuñ boynı baġlu bir esīr itdi<br />
zenc zencīr zenc zencīr<br />
īr-i īr i zülf [1] [1] bkz. ‘zülfi zencīri’, ‘ṣaçuñ zencīri’ md.<br />
G295/4 Zenc Zencīr Zenc Zencīr<br />
īr-i īr i zülf zülf-i zülf<br />
dil-bere dīvāne olmayan / Baġlamaludur ey göñül uṣlu degüldür ol<br />
zenc zencīr zenc zencīr<br />
īr-i īr i ppūlād<br />
p<br />
ūlād ūlādı ūlād ı ḳırmak ırmak [1] [1] zincirden boşanmak<br />
G196/2 Hevādan menʿ ider pendüñi muḥkem ṣanma ey zāhid / Ḳırar ırar zenc zencīr zenc zencīr<br />
īr-i īr i ppūlād<br />
p<br />
ūlād ūlādı ūlād dil-i dīvāne ḳatlanmaz<br />
zenc zencīr zenc zencīr<br />
īr-i īr i zer [1] altın zincir<br />
G163/2 Ḫurşīd esīr-i ʿaşḳuñ olupdur eşiʿʿadan / Boynında ṭavḳ-ı şevḳ ile zenc zencīr zenc zencīr<br />
īr-i īr i zer çeker<br />
zenc zencīrden zenc īrden bo boşanmış bo şanmış ddīvāne<br />
d īvāne [1]<br />
[1]<br />
G115/5 Zülfüñden ayru Bāḳī bir ḥāl ile yürür kim / Zenc Zencīrden Zenc Zenc īrden bo boşa bo<br />
şa şanmış şa nmış ddīvānedür<br />
d īvānedür ṣanurlar<br />
zenc zencīre zenc zencīre<br />
īre urmak urmak [1] [1] prangaya vurmak, zincirlemek<br />
G521/4 Bir dil mi var ki zülfine dīvāne ḳılmayup / Dārüʾş-şifā-yı ʿaşḳda zenc zencīre zenc īre urmad urmadı urmad<br />
zenc zencīre zenc zencīre<br />
īre çekmek çekmek [2] [2] [2] zincirle bağlamak<br />
G104/1 Çekdi Çekdi zenc zencīre zenc īre beni ʿaşḳuñ nitekim şīrler / Eşk-i çeşmüm iki yanumdan iki zencīrler<br />
G254/1 Ey ṣabā dil raḫtın ol gīsū-yı müşgīn-tāre çek / ʿĀşıḳ-ı dīvāneyi zenc zencīr zenc zencīr<br />
īr-i īr i zülf-i yāre çek<br />
çek<br />
zenc zencīrini zenc zenc īrini sürer sürer sürer dīvāne dīvāne [1] [1] zincirlerini sürüyen deli<br />
G173/4 Ser-i zülfüñle zenc zencīrin zenc īrin sürer dīvānedür sünbül / Ġam-ı ḫālüñle yanup lāleler küh-sāre düşmişdür<br />
zende zendeḳa zende ḳa [1] zındıklık (‘ilḥād’ paralelliğinde)<br />
K2/30 Menzil-i zende zendeḳa zende ḳa vü mecmaʿ-ı ilḥād olalı / Ṣarṣar-ı ḳahruñ ile ḫıṭṭa-i Īrān vīrān<br />
zeng zeng [1] [1] [1] çıngırak, zil<br />
G489/7 Fiġānum ile felek çıñ çıñ ötdi ey Bāḳī / Berīd-i āhuma gūy-ı sipihr zeng oldı<br />
1218<br />
zer zer [20] [20] bkz. ‘berg-i zer’, ‘cām-ı zer’, ‘gūş-vār-ı zer’, ‘gūy-ı zer’, ‘gül-i zer’ ‘ibrīḳ-i zer’,<br />
‘tāc-ı zer’, ‘sīm ü zer’, ‘ḳadeḥ-i zer’, ‘ḳafes-i zer’, ‘mīl-i zer’, ‘naʿl-i zer’, ‘zencīr-i zer’ md.<br />
1. altın<br />
K5/23 Felek ġırbāl ile zer zer buldı dirler ḫāk-i rāhuñda / Miyān-ı hālede seyr eyleyenler māh-ı tābānı<br />
K10/1 Ḳadr-i eşküm ol bilür kim ḳıymet-i gevher bile / Rūy-ı zerdüm ḫoş görür şol kim ʿayār-ı zer zer zer bile<br />
K13/10 Ol ki ḫurşīd-i cihān-tāba zekāt-ı zer zer virür / Kāse-gerdān olsa şehrinde meh-i tābān eger<br />
K19/47 Sīnemüñ dāġı ile cism-i dü-tā-yı zerdüm / Ḳıldı engüşt-i belāda beni bir zer ḫātem<br />
G31/5 Ḥayretde ḳaluram göricek Bāḳī nergisi / Bunca zer zer ile ayaġı gūr içre gözi ac<br />
G138/6 Faṣl-ı ḫazānı gör ki gelür ayaġına zer zer / Ebr-i bahār ʿālemi giryān olup gezer<br />
G183/5 Çarḫ bir ṣarrāfdur mihr ile meh mīzān aña / Çār-sū-yı dehr içinde gice gündüz zer zer çeker<br />
G218/2 Bir secde ile ḳıldı ruḫ-ı āfitābı zer zer / Ḫāk-i cenāb-ı dost ʿaceb kīmyā imiş<br />
G466/7 Jāle naḳdin ḳadeḥe ḳoydı çemen bezminde / Cemʿ idüp ṣaḳlamadı ġonca gibi zer zer lāle<br />
G1/5 Zer Zer ṣaḳlamaya ġonca-ṣıfat ʿāḳil odur kim / Gül gibi olan naḳdi ḳoya sāġare cānā<br />
G328/5 Zer Zer gibi ḳalbi ṣāf olan gelsün / Āteş-i meyde imtiḥān idelüm<br />
G442/2 Rūy-ı zerdi göz yaşı gerd-i riyādan ṣāf ider / Zer Zer bilürsin ġıll u ġışdan pāk olur tīz-ābda<br />
K19/4 İdüp elmāsdan āyīne vü zerden zerden şāne / Gösterür ḫalḳa yine şī<strong>ve</strong>-i duḫter ḫātem
G149/1 Ne laʿl-i kāna māʾil ʿaşḳ eri ne ṭālib-i zerdür zerdür / Sirişk-i āl ü rūy-ı zerd aña ḫoş zīb ü zī<strong>ve</strong>rdür<br />
K25/16 Urdı çevgān-ı zeri zeri gūy-ı zümürrüd-gūna / Meh-i ʿīd oldı yine tevsen-i gerdūna süvār<br />
G3/4 ʿAynuma almam zer zer-i zer i ḫurşīd ü dürr-i encümi / Fetḥ olaldan baña bāb-ı genc-i iksīr-i fenā<br />
G365/4 Sāḳī-i devr minnet ile ṣunsa içmezin / Āb-ı ḥayātı cām-ı zer zer-i zer i āfitābdan<br />
G328/2 Jāle-<strong>ve</strong>ş bezme varumuz ṣaçalum / Zeri Zeri Zeri gül gibi der-miyān idelüm<br />
G351/4 Tehī-dest olsañ ey rind-i gedā ġam çekme kim elde / Zer Zer-i Zer sürḫ olmasun gül-gūn şarāb-ı dil-güşā olsun<br />
2. sarı, sararmış<br />
G327/6 Beden-i zerd ü nizārumla degül çihre-i zer zer / ʿAşḳ ser-nāmesine levḥa yazup ḥal çekdüm<br />
zer zer ü ü zzī<strong>ve</strong>r<br />
z ī<strong>ve</strong>r [3] altın <strong>ve</strong> süs<br />
K11/9 Şeref virmez dür ü gevher kemāl olmaz zer zer ü ü zzī<strong>ve</strong>r<br />
z ī<strong>ve</strong>r / Hüner kesb it hüner baḥr-i fażīlet kān-ı ʿirfān ol<br />
K19/19 Eli iḥsān u ʿaṭā mevcin urur deryādur / Ne ʿaceb ger ola ġarḳ-ı zer ü zzī<strong>ve</strong>r<br />
z<br />
ī<strong>ve</strong>r ḫātem<br />
G49/5 Bāḳıyā meyl eylemez ārāyiş-i dünyāya dil / Rūy-ı zerd ü gevher-i eşküm zer zer ü ü zzī<strong>ve</strong>r<br />
z ī<strong>ve</strong>r yiter<br />
zer zer ḫalḫāl ḫalḫāl [2] [2] altın halhal<br />
K21/29 Nigīn-i baḫt u sivār-ı saʿādet elde degül / Ayaḳda ḳodı zamāne niteki zer zer zer ḫalḫāl ḫalḫāl<br />
ḫalḫāl<br />
G366/2 Ne zībādur ol engüşt-i muḥannā pāy-ı sāġarda / Ṣaḳın dūr itme ey sāḳī o zer zer ḫalḫāli ḫalḫāli ayaḳdan<br />
zer zer zer ü ü gevher gevher [2] [2] [2] altın <strong>ve</strong> mücevher<br />
G180/7 Bāḳī bu demde seyr-i gül-istān idenlerüñ / Ayaġına çemen zer ü gevher ider nis̱ār<br />
K19/1 Zer Zer ü ü gevherle gevherle ḳılup zī<strong>ve</strong>r-i efser ḫātem / Zīb ü zīnetde geçer hem-ser-i Ḳayser ḫātem<br />
zer zer zer ḥoḳḳa ḥoḳḳa ḥoḳḳa [1] [1] altın hokka<br />
G311/9 Bāġ içre dökse cürʿasın altun piyālesi / Zer Zer ḥoḳḳalarla ḥoḳḳalarla bitüre şāḫ-ı enār laʿl<br />
zer zer-i zer i ḫāliṣ ḫāliṣ ḫāliṣ [1] [1] [1] saf altın<br />
G50/5 Zer Zer-i Zer i ḫāliṣ ḫāliṣ gibi rengīn olup gitmekde eşʿāruñ / Elüñde ḫāme ey Bāḳī meger kibrīt-i aḥmerdür<br />
zer zer-i zer i kkāmilü’l<br />
k<br />
āmilü’l āmilü’l-ʿayār āmilü’l ʿayār [1] ayarı tam para<br />
K9/3 Ḫurşīd gibi pertev-i cūd u seḫā ile / Rūy-ı zemīne ṣaçdı zer zer-i zer i kkāmilü<br />
k<br />
āmilü āmilüʾl<br />
ʾl-ʿayār ʾl ʿayār<br />
zer zer-i zer i nnāb<br />
n<br />
āb [1] saf altın<br />
G113/4 Zer Zer-i Zer i nnāb<br />
n<br />
āb oldı rūy-ı zerd ammā / Ḳaçan ol ḫāk-i āsitāne deger<br />
zer zer zer dev devāt dev āt [1] [1] altın divit<br />
G439/4 Zer Zer dev devāt dev devāt<br />
ātın āt ın ṭaḳınup çıḳsa evinden seḥerī / Āfitāb aña ber-ā-ber gelemez meydāne<br />
zer zer meng mengūş meng ş [1] altın küpe<br />
G137/5 Var ise būseñe ṣarḳar senüñ ol zer zer meng mengūş meng / Ruḫlaruñ üzre ṭurup ey gül-i ḫandān ditrer<br />
zer zer teber teber [1] [1] altın teber (hilal şeklinde)<br />
K23/13 Peyk-i zamāne zer zer zer teberin teberin dūşına alup / İrgürdi Ḫ˅āce ḫidmetine ʿīddan peyām<br />
zer zer-ba zer ba baḫş ba ş [1] [1] altın bağışlayan/dağıtan<br />
K13/11 Feyż-i envār-ı kef-i zer zer-ba zer ba baḫşı ba şı besdür ʿāleme / Aḳmaz olsa çeşme-i ḫurşīd-i nūr-efşān eger<br />
zer zer-beft zer beft ccāme<br />
c<br />
āme [1] [1] altın tel <strong>ve</strong> sırma işli elbise; bkz. KOÇU, s. 249; PAKALIN, C. III, s. 653.<br />
G193/4 Zer Zer-beft Zer beft ccāme<br />
c<br />
āme geydi ser-ā-ser ṣanur gören / İtse iḥāṭa cismümüzi yanar odumuz<br />
zer zer-dūzī zer ūzī [1] [1] altın tel <strong>ve</strong> sırma ile işlenmiş deriden (çadır); PAKALIN, C. III, s. 654.<br />
G530/10 Niẓām-ı devletüñ dāʾim ḫıyām-ı rifʿatüñ ḳāʾim / Cihāna sāye ṣalduḳça bu ʿālī çetr-i zer zer-dūzī zer ūzī<br />
zer zer-efş zer efş efşān efş ān [4] [4]<br />
[4]<br />
1219
1. altın saçan (el)<br />
G2/5 Zer Zer-efş Zer efş efşān efş ān ol kef-i iḥsān ile seyr eyle ʿālemde / Cihān-gerd ü cevān-merd-i cihān ol āfitāb-āsā<br />
K18/32 Güneşi keff-i zer er er-efş er efş efşān<br />
ānına ān ına beñzer dir idüm / Almasa māha ʿaṭā eyledügin āḫır-ı kār<br />
2. serpme altınlı kağıt; bkz. PAKALIN, s. 654. (tezhib terimi)<br />
G296/5 Dūd-ı āhın yine Bāḳī şerer-ālūd itdi / Yāre ʿarż eyledi bir dāne zer zer-efş zer efş efşān efş ān sünbül<br />
Kt1/9 Nitekim levḥ-i zer zer-efş zer efş efşān<br />
ānına ānına<br />
ına çarḫuñ çekile / Ṣubḥ-dem şaʿşaʿa-i mihrden altun ced<strong>ve</strong>l<br />
zer zer-efş zer efş efşān efş ān eylemek/itmek eylemek/itmek [2] [2] serpme altınla süslemek<br />
K5/5 Metāʿ-ı maʿrifet geldi revācın bulduġı demler / Zer Zer-efş Zer efş efşān efş ān eylesün eylesün eylesün nergisler evrāḳ-ı gül-istānı<br />
K3/24 Yazınmaġa mānend-i naẓm-ı S̱üreyyā / Varaḳlar zer zer-efş zer efş efşān efş ān ider ider ider çarḫ-ı aḫḍar<br />
zer zer-efş zer efş efşān efş ān kā kāġıd kā ıd [1] serpme altınlı kağıt; bkz. PAKALIN, C. III, s. 654.<br />
K22/15 Bir yeşil ġarrā zer zer-efş zer efş efşān efş ān kā kāġıd kā ıd olmışdur çemen / Yaraşur yazılsa ger medḥ-i edīb-i nükte-dān<br />
1220<br />
zer zer-end zer end endūd end ūd [1] ezilmiş varak altının zer mürekkeple sürülmesiyle oluşturulan tezyinat;<br />
PAKALIN, C. III, s. 654. (tezhib terimi)<br />
K25/13 Ḳodı bir pāre yaḫı ṭās-ı zer zer-end zer end endūda end ūda felek / Ṣıvara tā Ramażān teşnelerin saḳḳā-vār<br />
zer zer-feş zer feş feşān feş ān [1] [1] [1] altın saçan (el)<br />
K20/27 ʿAṭā-yı kān-ı kef-i zer zer-feş zer feş feşān<br />
ānına ānına<br />
ına nisbet / Nevāl ü feyż-i seḥāb-ı s̱iḳāl bir mis̱ḳāl<br />
zer zer-ger zer ger ger [5] bkz. ‘çār-sūy-ı zer-gerān’ md.<br />
1. kuyumculuk<br />
K19/52 Bulımaz dāʾiresin bu güher-i nā-yābuñ / İtmesün bir daḫı bu devrde zer zer-ger zer ger ger ḫātem<br />
2. kuyumcu<br />
K19/42 Ten-i ṣad-pāre ki şekl-i ḳafes-i zer zer-gerdür<br />
zer gerdür / Dāġlar dilde olupdur aña yir yir ḫātem<br />
K20/8 Nedür bu ḳurṣ-ı nuḫāsī ki zer zer-ger zer ger ger-i ger gerdūn / Ṣalup bu pūteye nār-ı şafaḳda eyler ḳāl<br />
G495/7 Zer Zer-ger Zer ger ger-i ger kāmilidür ṣanʿat-ı şiʿrüñ Bāḳī / Nicʾolur gel berü seyr eyle ḳalem-kārlıġı<br />
G347/7 İşüñ altun ider kār-ı maḥabbet rūy-ı zerd ile / Hezār aḥsent ey Bāḳī bu gün fennüñde zer zer-gersin zer<br />
gersin<br />
zer zer-kār zer ār [1] [1] altın işlemeli<br />
K2/18 Ḥarem-i ḳadrine bir günbed-i zer zer-kār zer ār felek / Aña bir ṭāḳ-ı muraṣṣaʿ kemer-i kāh-keşān<br />
zer zer-keş zer keş [2] altın işlemeli<br />
G431/3 Sen güzellik taḫtınuñ sulṭān-ı ʿālī-şānısın / Mihr ü māh iki ḳuluñ girmiş ḳabā-yı zer zer-keşe zer keşe<br />
G192/3 Biz müttekā-yı zer zer-keş zer keş keş-i keş i cāha ṭayanmazuz / Ḥaḳḳuñ kemāl-i luṭfınadur istinādumuz<br />
zer zer-kūblar zer ūblar dükkān dükkānı dükkān ı [1] altın dövüleni altın varak <strong>ve</strong> yaldız yapılan dükkan<br />
K22/1 Gül-şene altun varaḳlar zeyn idüp bād-ı ḫazān / Gūyiyā zer zer-kūblar zer ūblar dükkān dükkānı dükkān<br />
oldı gül-sitān<br />
zer zer-niş zer niş nişān niş ān [2] altın işlemeli; bkz. ‘tīġ-i zer-nişān’, ‘cām-ı zer-nişān’ md.<br />
K1/42 Bezmüñde baḫt sāḳī vü iḳbāl hem-nişīn / Cām-ı sipihr sāġar-ı pūlād-ı zer zer-niş zer niş nişān niş ān<br />
G450/4 Berḳ-i āh-ı sūz-nāk içre şirār-ı nār-ı dil / Zer Zer-niş Zer niş nişān niş ān ḫaṭdur görinür tīġ-i āteş-tābda<br />
zer zer-niş zer niş nişān niş ān ḫançer [1] altın işlemeli hançer<br />
G155/6 Nis̱ār itdi ġazā yolına der-gāh-ı şehenşāha / Muraṣṣaʿ bir kemer gerdūn meh-i nev zer zer-niş zer niş nişān niş ān ḫançer<br />
1. sarı<br />
zerd zerd [6] [6] ; bkz. ‘ruḫ-ı zerd’, ‘rūy-ı zerd’, ‘çihre-i zerd’, ‘cism-i zerd’ md.<br />
G5/3 Ṭuġrāsı berātuñ yazılur eks̱eri altun / Rūyuñda ḳaşuñ zerd zerd olur ise nʾola şāhā
2. sararmış, solgun<br />
G110/1 Nergis üzre berg-i zerd zerd u jāleler kim vardur / Er çerāġına dizilmiş dirhem ü dīnārdur<br />
G513/4 Cism-i pür-dāġ u ten-i zerd zerd ile merd-i ʿaşḳdan / Ser-be-ser şīr ü peleng olmış maḥabbet bīşesi<br />
G401/3 Ruḫsār-ı zerdi zerdi ḫāke bulaşmış benüm gibi / Beñzer ayaġı ṭopraġına sürdi māh rū<br />
G239/5 Ḥāl-i zār-ı Bāḳī-i bī-dilden isterseñ nişān / Ḳāmet-i çeng-i dü-tāya rūy-ı zerd zerd-i zerd nāya baḳ<br />
K19/47 Sīnemüñ dāġı ile cism-i dü-tā-yı zerdüm zerdüm / Ḳıldı engüşt-i belāda beni bir zer ḫātem<br />
zerd zerd ü ü niz nizār niz ār [3] solgun <strong>ve</strong> zayıf<br />
G213/5 Peyker-i zerd zerd ü ü niz nizārum niz nizārum<br />
ārum var iken ʿāḳil midür / Heyʾet-i Mecnūn yazan ṣūret-ger-i dīvāne naḳş<br />
G327/6 Beden-i zerd zerd ü ü niz nizārumla niz nizārumla<br />
ārumla degül çihre-i zer / ʿAşḳ ser-nāmesine levḥa yazup ḥal çekdüm<br />
K25/8 Dehr bir şāḫ-ı sipend urdı felek micmerine / Meh-i nev ṣanma şafaḳda görinen zerd zerd ü ü ü niz nizār niz ār<br />
zerd zerd eylemek eylemek [1] [1] solgunlaştırmak<br />
G43/4 Derd-i maḥabbet eylese eylese cismi ʿaceb mi zerd zerd / İksīr-i ʿaşḳ-ı pāk ile altun olur cesed<br />
zerd zerd olmak olmak [2]<br />
[2]<br />
1. solgunlaşmak<br />
G319/2 Zerd Zerd oldı oldı yüzüm derd ile ṣan kim yereḳāndur / Luṭf eyle begüm dökme benüm yoḳ yire ḳanum<br />
2. sararmak<br />
K22/6 Perr ü bāl açmış yeşil ṭūṭī iken berg-i çenār / Zerd Zerd olup olup ser-pençe-i şeh-bāza dönmişdür hemān<br />
zer zerḳ zer ḳ [2] [2] bkz. ‘sālūs u zerḳ’ md.<br />
1. riya, ikiyüzlülük<br />
G461/3 Dāne-i tesbīḥüñe ey zāhid aldanmaz göñül / Mürġ-i zīrek ṣanma hergiz meyl-i dām-ı zer zerḳ zer ide<br />
2. dervişlerin giydiği mavi hırka<br />
G162/1 Āsmān kim libāsı ezraḳdur / Delḳ-pūşān-ı zer zerḳa zer ḳa mülḥaḳdur<br />
zer zerḳ zer ḳ u riyā [4] ikiyüzlülük<br />
K18/24 Cām-ı mey ḳaṭreleri sübḥa-i mercān olsun / Gelüñüz zer zerḳ zer<br />
ḳ u riyādan riyādan idelüm istiġfār<br />
M6/II/1 Erkān-ı ʿaşḳa zer zerḳ zer ḳ u u riyādan ḫalel virüp<br />
G152/4 Eyyām-ı zühd ü mevsim-i zer zerḳ zer ḳ u riyā degül / Hengām-ı ʿīş u ʿişret ü geşt ü güẕārdur<br />
G323/4 Menzil-i ʾīş u ṭarāb ḫurrem ü ābād olsun / Yıḳalum zer zerḳ zer ḳ u riyā deyrini vīrān idelüm<br />
ẕerrāt ẕerrāt [1] [1] zerreler (zerre-güneş bağlamında)<br />
G111/5 Bāḳī ʿiẕār-ı yārda ḫaṭ ṣanma görinen / Ẕerrā Ẕerrātdur Ẕerrā tdur ki mihr-i münīr itdi āşikār<br />
ẕerre ẕerre ẕerre [4] [4]<br />
[4]<br />
G193/1 ʿĀlemde ẕerre deñlü degülken vücūdumuz / Müşkil budur ki ẕerreden artuḳ ḥasūdumuz<br />
G289/5 Başuñ gerekse göklere irsün güneş gibi / Dervīşlik dilerseñ eger ẕerreden ẕerreden kem ol<br />
zerre-güneş bağlamında;<br />
G397/5 Mihr ile raḳṣ iderdi tozum ẕerre ẕerre-<strong>ve</strong>ş ẕerre <strong>ve</strong>ş benüm / Ġırbāl ile bu ḫāk-i vücūdum elenmedin<br />
G29/2 Semāʿa girse nʾola cām-ı meyden zāhid-i hüşyār / Ki raḳṣ-ı ẕerreye ẕerreye ḫurşīd-i ʿālem-tāb olur bāʿis̱<br />
ẕerreye ẕerreye ṣaymamak ṣaymamak [1] [1] itibara almamak, önemsememek<br />
G288/2 Kevn ü mekānı şevḳ-i ruḫuñ şöyle ṭutdı kim / Ḫurşīdi kimse ẕerreye ẕerreye ṣaymaz ṣaymaz mehi degül<br />
ẕerre ẕerre ẕerre deñlü deñlü [2] [2] zerre kadar<br />
K23/25 Gün gibi başı göklere irdi şu kimsenüñ / Kim ẕerre ẕerre deñlü deñlü eyledi şānında ihtimām<br />
G193/1 ʿĀlemde ẕerre ẕerre deñlü deñlü degülken vücūdumuz / Müşkil budur ki ẕerreden artuḳ ḥasūdumuz<br />
1221
ẕerre ẕerre ḳadar ḳadar [4]<br />
[4]<br />
1. hiç mi hiç<br />
K25/25 Güneşüñ ẕerre ẕerre ḳadar ḳadar ḳadrine noḳṣān gelmez / Eylese nūr-ı cihān-tābını ḫuffāş inkār<br />
G192/1 Fermān-ı ʿaşḳa cān ile var inḳıyādumuz / Ḥükm-i ḳażāya ẕerre ẕerre ḳadar ḳadar yoḳ ʿinādumuz<br />
G315/3 İltifāt eylemezem ẕerre ẕerre ḳadar ḳadar nā-dāne / Āsmān-ı hünere mihr-i cihān-ārāyem<br />
2. çok az da olsun, zerrece<br />
G277/5 Zāhidā rind-i ḫarābāta iñen ṭaʿn itme / Var ise ẕerre ẕerre ḳadar ḳadar sırr-ı ḳażādan ḫaberüñ<br />
ẕerre ẕerre-i ẕerre i nnāçīz<br />
n<br />
āçīz [2] küçücük zerre ‖ değersiz <strong>ve</strong> itibarsız şeyler (zerre-güneş bağlamında)<br />
G86/4 Meclis-i ʿaşḳuñda çengī Zühre deffāf āfitāb / Nʾeylesün raḳṣ itmesün mi ẕerre ẕerre-i ẕerre i i nnāçīzler<br />
n<br />
āçīzler<br />
G159/6 Pertevin bir gün ṣalar mihr-i ʿināyet Bāḳıyā / Ẕerre Ẕerre-i Ẕerre i nnāçīzler<br />
n<br />
āçīzler ḫurşīd-i nūr-efşān olur<br />
ẕerrece ẕerrece [2] [2] zerre kadar<br />
K2/51 Bu faḳīr anda ṭurup ḫidmete meşġūl oldum / İtmeyüp ẕerrece ẕerrece saʿyinde ḳuṣūr u noḳṣān<br />
G409/4 Şemʿ-i ruḫsāruñ ḳomaz raġbet sipihrüñ ẕerrece ẕerrece / Mihr-i ʿālem-tābına māh-ı cihān-ārāsına<br />
1222<br />
zerr zerrīn zerr īn [4] altın, atından; bkz. ‘cām-ı zerrīn’, ‘efser-i zerrīn’, ‘mīl-i zerrīn’, ‘sāġar-ı<br />
zerrīn’, ‘zevrāḳ-ı zerrīn’ md.<br />
K19/13 Ṭavḳ-ı zerr zerrīn zerr īn ṭaḳınup yine ḳazıtmış ḳaşın / İḫtiyār eylemiş üslūb-ı Ḳalender ḫātem<br />
G417/9 Muʿallā bār-gāhuñda güneş bir şemse-i zerr zerrīn zerr īn / Muraṣṣaʿ pāy-i taḫtuñda felek bir dāne pīrūze<br />
K19/38 Tuḥfe-i bezmüñ içün bu ġazel-i rengīni / Levḥ-i zerr zerrīne zerr<br />
īne yazup eylesün ez-ber ḫātem<br />
K7/1 Micmer-i zerr zerrīn zerr zerrīn<br />
īn-i īn mihri çarḫ gerdān eyledi / ʿŪd u ʿanber ḳıymetin būy-ı gül erzān eyledi<br />
zerr zerrīn zerr īn devāt [1] altın divit<br />
K23/8 Zerr Zerrīn Zerr Zerrīn<br />
īn devāt devāt māh-ı nev altun ḳalem şihāb / Erḳāmdur nücūm u felek defter-i ṣıyām<br />
zerr zerrīn zerr īn ḥamāʾil [1] altın pazubend ‖ ‘kola bağlanan ta’viz, muska ki halk paz<strong>ve</strong>nd derler.<br />
Bazubendler gümüşten saat büyüklüğünde zarif bir kutu <strong>ve</strong>yahut sırma işlenmiş sathiyandan<br />
kese içinde olup….’ bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 118.<br />
G425/2 ʿĀşıḳ-ı bī-dil ruḫ-ı zerd ile yaṣdansun ḳoluñ / Yaraşur zerr zerrīn zerr īn ḥamāʾil sāʿid-i sīmīnüñe<br />
zerr zerrīn zerr īn pergār [1] altın pergel<br />
K25/11 Çizmege dāʾire-i şemse-i māhı felege / Aldı üstād-ı zamān destine zerr zerrīn zerr īn pergār<br />
zerr zerrīn zerr īn tāc [2] altın taç; ‖ parlak taç; bkz. ‘tāc-ı zerrīn’, ‘efser-i zerrīn’ md.<br />
K5/2 Ṭoġup gün gibi zerr zerrīn zerr<br />
īn tāc ile burc-ı saʿādetden / Yitişdi şarḳdan ġarba żiyā-yı ʿadl u iḥsānı<br />
M3/I/7 Āfitāb-ı ʿālem-ārā gibi zerr zerrīn zerr zerrīn<br />
īn tāc ile / Taḫt-ı sīmīn üzre ṣaldı ferr-i devlet ṣubḥ-dem<br />
zerr zerrīn zerr zerrīn<br />
īn-bāl īn āl [1] altın kanatlı; bkz. ‘ṭāvūs-ı zerrīn-bāl’ md.<br />
K20/10 Ḳanadı gūşesidür āşiyāneden görinür / Ferāġa vardı meger şāh-bāz-ı zerr zerrīn zerr zerrīn<br />
īn-bāl īn āl<br />
zerr zerrīn zerr zerrīn<br />
īn-bāl īn āl ü ü per [1] [1] altın kanatlı ‖ güneş; bkz. ‘ṭāvūs-ı zerrīn-bāl ü per’ md.<br />
G78/3 Faṣl-ı şitāda beyża-i sīmīn idi gūy-ı zemīn / Aldı ḳanadı altına sīmürġ-i zerr zerrīn zerr zerrīn<br />
īn-bāl īn āl āl ü ü per<br />
zerr zerrīn zerr zerrīn<br />
īn-ḳabā īn ḳabā [1] altın elbiseli ‖ parlak<br />
M5/V/2 Gün gibi yaḳduñ cihānı ey meh-i zerr zerrīn zerr zerrīn<br />
īn-ḳabā īn ḳabā<br />
zerr zerrīn zerr zerrīn<br />
īn-ḳadeḥ īn ḳadeḥ [1] [1] altın kadeh ‖ nergis/papatya (‘<strong>ve</strong>rd-i raʿnā’ paralelliğinde)<br />
G135/1 Ṣafā bezminde şol zerr zerrīn zerr zerrīn<br />
īn-ḳadeḥ īn ḳadeḥ ḳadeḥ kim ṭolu ṣahbādur / Kenār-ı bāġ-ı ʿişretde açılmış <strong>ve</strong>rd-i raʿnādur<br />
zerr zerrīn zerr zerrīn<br />
īn-kemer īn kemer [1] [1] altın tel ile yapılmş yahut altın paftalı kemer; bkz. KOÇU, s. 250.
K19/18 Kerem-i keff-i güher-pāş-ı ʿAlī Pāşādan / Buldı zerr zerrīn zerr zerrīn<br />
īn-kemer īn kemer ü tāc-ı mücevher ḫātem<br />
1223<br />
zerr zerrīn zerr zerrīn<br />
īn-kül īn kül külāh kül āh [1] ‘Osmanlı sarayının 1828’den önceki teşkilatında Zülüflü Ağalar diye anılan<br />
saray iç oğlanlarının görev başında <strong>ve</strong> törenlerde giydikleri külahın adı; şekli mevlevî sikkesini<br />
andırır <strong>ve</strong> en alâ keçeden yapılır, dışının her tarafı som altın sırma işlemeli idi; <strong>ve</strong> önünün iki<br />
yanından saç örgüsü taklidi sırmadan iki zülüf sarkardı.’ Bkz. KOÇU, s. 250.<br />
M3/II/6 Kim biri bir dil-ber-i zerr zerrīn zerr zerrīn<br />
īn-kül īn kül külāh külāh<br />
āh-ı āh baḫtdur / Ol biri bir şāhid-i laʿlīn-ḳabā-yı salṭanat<br />
zerr zerrīn zerr zerrīn<br />
īn-ser īn ser [1] altın alemli<br />
K14/4 Yine ol sancaḳ-ı zerr zerrīn zerr zerrīn<br />
īn-ser īn ser ser ü sīmīn-ḳabā ḳıldı / Livā-yı ṣubḥ-ı nūrānī gibi rūşen bu eyvānı<br />
zerr zerrīn zerr zerrīn<br />
īn-sit īn sit sitām sit ām [2] [2] altın işlemeli at başlığı<br />
K10/15 Eşheb-i zerr zerrīn zerr zerrīn<br />
īn-sit īn sit sitām sitām<br />
ām-ı ām baḫtı cevlān eylesün / Nüh felek tā devr ide āfāḳı heft aḫter bile<br />
K23/36 Hem-vāre tā ki edhem-i zerr zerrīn zerr zerrīn<br />
īn-sit īn sit sitām<br />
ām-ı ām çarḫ / Naʿl-i zer ile eyleye bu ʿarṣada ḫırām<br />
zev zevāl zev āl [2]<br />
1. alçalma, düşme<br />
G168/1 Kevkeb-i baḫtum benüm bürc-i hilāl üstindedür / Āfitāb-ı ṭāliʿum her gün zev zevāl zev zevāl<br />
āl üstindedür<br />
2. öğle<br />
G312/3 Ḫaṭ u ḫāl öldürür ʿuşşāḳı tāb-ı ʿārıż incitmez / Zev Zevāli Zev āli bilmek isterseñ żiyādan bilme ẓılden bil<br />
ẕevi’l ẕevi’l-iḥtirām ẕevi’l ḥtirām [1] saygı değer kimseler<br />
K23/17 Münḳād emr ü nehyine eṣḥāb-ı iʿtibār / Ednā işaretine ẕeviʾl ẕeviʾl-iḥtirām<br />
ẕeviʾl ḥtirām rām<br />
1. eğlence<br />
ẕevḳ ẕevḳ [2]<br />
[2]<br />
G544/5 Dil-i maḥzūn bulurdı ḳah<strong>ve</strong> vü berş ile Bāḳī ẕevḳ / Dirīġā aradan ẕevḳ ẕevḳ-i ẕevḳ dil-i maḥzūn ise gitdi<br />
2. tat<br />
G523/1 Şarāb-ı bezm-i ġam ẕevḳ ẕevḳın ẕevḳ ın ne mīr ü ne <strong>ve</strong>zīr itdi / Anuñ keyfiyyetin benden süʾāl eyleñ faḳīr itdi<br />
ẕevḳ ẕevḳ u u ṣafā ṣafā [3]<br />
[3]<br />
G105/1 ʿĀşıḳlara çün derd ü belā ẕevḳ u ṣafādur / Yā ẕevḳ ẕevḳ u u ṣafā ṣafā derdine düşmek ne belādur<br />
G105/1 ʿĀşıḳlara çün derd ü belā ẕevḳ ẕevḳ u u ṣafādur ṣafādur / Yā ẕevḳ u ṣafā derdine düşmek ne belādur<br />
G270/1 Bir iki gün çekelüm cevr ü cefāsın ḳadeḥüñ / Sürevüz bir dem ola ẕevḳ ẕevḳ u u ṣafās ṣafāsın ṣafās ṣafāsın<br />
ın ḳadeḥüñ<br />
ẕevḳ ẕevḳ u u ṣafā ṣafā sürmek sürmek [1] [1] keyfini sürmek, tadını çıkarmak<br />
G270/1 Bir iki gün çekelüm cevr ü cefāsın ḳadeḥüñ / Sürevüz Sürevüz Sürevüz bir dem ola ẕevḳ ẕevḳ u u u ṣafās ṣafāsın ṣafās ın ḳadeḥüñ<br />
ẕevḳ ẕevḳ ẕevḳ ehli ehli [1]<br />
[1]<br />
G516/4 Virür ẕevḳ ẕevḳ ehline ehline şevḳi dem-ā-dem / Şeb-i ʿişretde bir yil mūmıdur nāy<br />
ẕevḳ ẕevḳ bulmak bulmak [1] [1] keyiflenmek<br />
G544/5 Dil-i maḥzūn bulurdı ulurdı ulurdı ḳah<strong>ve</strong> vü berş ile Bāḳī ẕevḳ ẕevḳ / Dirīġā aradan ẕevḳ-i dil-i maḥzūn ise gitdi<br />
ẕevḳ ẕevḳ itmemek itmemek [1] [1] eğlenmemek, hoşlanmamak<br />
G31/1 Göstermeseydi bādesini sāġar-ı zücāc / Ẕevḳ Ẕevḳ itmez itmez idi bezm-i ṣafādan göñül mizāc<br />
ẕevḳ ẕevḳ u u şev şevḳ şev<br />
ḳ [1] [1] keyif <strong>ve</strong> çoşkunluk<br />
G292/3 Ẕevḳ Ẕevḳ u u şev şevḳuñ şev<br />
ḳuñ yiridür raḳṣ uralum dest-efşān / Virelüm zelzeleye ṭāḳ u revāḳı berü gel<br />
zevra zevraḳ zevra ḳ [12] bkz. ‘dil zevraḳı’ md.
1. sandal<br />
G433/2 Baḥr-i sīm-āb yaşum zevraḳ-ı laʿlin çeşmüm / Gel deñiz yüzlerin ol zevra zevraḳ zevra ile seyr eyle<br />
G464/4 Zevra Zevraḳ-āsā<br />
Zevra āsā ġam-ı ʿaşḳuñla yaşum gird-ābı / Ġarḳ idüpdür ṣanemā çeşm-i teri döne döne<br />
G67/6 Āşıḳuñ düşmeni çoḳ baḥre dönüpdür yaşı / İki zevra zevraḳdur zevra ḳdur iki dīdesi deryā gözedür<br />
G510/6 Allāh oñara düşmeye gird-āb-ı belāya / ʿAşḳuñda göñül zevra zevraḳı zevra<br />
ʿummāne ṣalındı<br />
G433/2 Baḥr-i sīm-āb yaşum zevra zevraḳ-ı zevra ı laʿlin çeşmüm / Gel deñiz yüzlerin ol zevraḳ ile seyr eyle<br />
M6/VII/3 Seng-i fenāya çaldı hevā ṣabr zevra zevraḳın zevra ın<br />
G216/3 Būs u kenāruñ özler ʿaşḳuñ ġamında diller / Zevra Zevraḳlar Zevra Zevraḳlar<br />
ḳları ḳlar bu baḥruñ hep ol kenāre düşmüş<br />
2. kadeh ‖ sandal<br />
G444/3 Şarābı ze zevra ze zevra<br />
vraḳ vra ile içmenüñ zamānı degül / Efendi keştīyi kāġıdda ṣuyı bardaḳda<br />
G444/2 Kenār-ı ʾīş u ṣafāya geçilse ṭolmış ile / Yine pür olsa mey-i ḫoş-güvār zevra zevraḳda zevra ḳda<br />
G366/3 Çıḳarsun lücce-i ġamdan kenāre keştī-i bāde / Necāt ümmīdin eylerseñ bir iki çek bu zevra zevraḳda zevra zevraḳda<br />
ḳdan ḳda<br />
K24/14 Sāḳıyā zevra zevraḳı zevra sür bād-ı bahār esdi yine / Sebze-zār oldı yem-i aḫḍar u lenger sünbül<br />
G117/3 Raḫt u baḫtın zevra zevraḳuñ zevra zevraḳuñ<br />
ḳuñ ḫışm āteşine yaḳmaġa / Vardılar ġammāzlar şāh-ı cihāna çaḳdılar<br />
zevra zevraḳ-ı zevra ı dil [1] gönül sandalı; bkz. ‘dil zevraḳı’ md.<br />
G436/1 Mübtelā oldı göñül cām-ı şarāb-ı nāba / Āh kim zevra zevraḳ-ı zevra ı ı dil düşdi yine gird-āba<br />
zevra zevraḳ-ı zevra ı mey mey [2] şarap sandalı<br />
G200/4 Ḳullanur zevra zevraḳ-ı zevra ı meyi sāḳī / Çekdürür rūzgāre ḳatlanmaz<br />
G282/2 Geçmege baḥr-i ġamdan ey sāḳī / Zevra Zevraḳ-ı Zevra ı mey gibi sefīne gerek<br />
zevra zevraḳ-ı zevra ṣahbā ṣahbā [1] [1] şarap sandalı ‖ şarap kadehi; bkz. ‘keştī-i ṣahbā’ md.<br />
G324/1 Zevra Zevraḳ-ı Zevra ı ṣahbāy ṣahbāyı ṣahbāy sāḳī ṣundı çün nūş eyledüm / İrdi bir ḥālet ki deryālar gibi cūş eyledüm<br />
zevra zevraḳ-ı zevra ı zerr zerrīn zerr<br />
īn [2] [2] altın kadeh<br />
G420/8 Hem-vāre tā ki zevra zevraḳ-ı zevra ı zerr zerrīn zerr<br />
īn īn-i īn māh-ı nev / Deryā-yı nīl-gūn-ı felekden ʿubūr ide<br />
G316/2 Şarāb-ı laʿl-fām u zevr zevrāḳ-ı zevr ı zerr zerrīni zerr<br />
īni terk itdüm / Ben ol keştī ile ol āb-ı āteş-nākden geçdüm<br />
zeyn zeyn itmek itmek [3] [3] süslemek, bezemek<br />
K14/3 Eşiʿʿa bāl ü per oldı güneş zeyn zeyn itdi itdi eṭrāfın / İrem ṭāvūsı gibi ṣubḥ-dem gösterdi cevlānı<br />
K22/1 Gül-şene altun varaḳlar zeyn zeyn zeyn idüp idüp bād-ı ḫazān / Gūyiyā zer-kūblar dükkānı oldı gül-sitān<br />
K23/35 Dürr-i duʿāñı zeyn zeyn idelüm idelüm tā ki yaraşa / Sāḳ-ı mesāḳ-ı midḥata ḫalḫāl-i iḥtişām<br />
zeyn zeyn olmak olmak [10] [10] süslenmek, bezenmek<br />
K9/5 Deryā-yı keffi mevc-i ʿaṭā urdı şöyle kim / Yek bār sīm-i nāb ile zeyn zeyn zeyn oldı oldı oldı her kenār<br />
K18/53 Lālelerle bezene niteki deşt ü ṣaḥrā / Nitekim güller ile zeyn zeyn ola ola ola dest ü destār<br />
K27/6 Görüp ol cām-ı gül-rengi seḥerden eyler āhengi / Ṣanur güllerle zeyn zeyn olmış olmış ḳafesdür bülbül-i şeydā<br />
K27/9 Libās-ı ḥüsn ile bir şūḫ-ı sīm-endāma dönmişdür / Der ü dīvārı zeyn zeyn olmış olmış ser-ā-ser aṭlas u dībā<br />
G66/3 Tāze dāġumla ser ü sīne nʾola zeyn zeyn olsa olsa / Kūh u deşt ey yüzi gül lāle-i ḥamrā yiridür<br />
G135/4 Dizilmiş lāleler ṣaḥn-ı ḥarīm-i bāġa zeyn zeyn olmış / Sarāy-ı şāhda ṣan kāse kāse ḫ˅ān-ı yaġmādur<br />
G210/4 Oda yandı hezāruñ āhından / Ṣanma zeyn zeyn oldı oldı güller ile ḳafes<br />
G337/2 Nihāl-i bān ile her yanı şöyle zeyn zeyn olmış olmış / Çemen vilāyetini şehr-i bāna beñzetdüm<br />
G378/3 Şerer-ālūde görüp dūd-ı kebūd-ı āhum / Ṣandılar gök yüzidür encüm ile olmış olmış zeyn<br />
zeyn<br />
G541/4 Nʾola zeyn zeyn olsa olsa yine meclisümüz güller ile / Gözümüñ ḳanlu yaşı eyledi pür eṭrāfı<br />
zeyn zeyn olınmak olınmak olınmak [1] [1] bezenmek<br />
G411/4 Ġoncalarla zeyn zeyn olınmış olınmış naḫle döndi ḳāmetüm / Şöyle ġarḳ itdi ḫadeng-i yār peykān zaḫmına<br />
1224
ẓıl/l ıl/l [5] gölge<br />
G312/3 Ḫaṭ u ḫāl öldürür ʿuşşāḳı tāb-ı ʿārıż incitmez / Zevāli bilmek isterseñ żiyādan bilme ẓılden ılden ılden bil<br />
K8/11 Memālik ẓıll ıll ıll-ı ıll rifʿatde ḫalāʾiḳ ḫ˅āb-ı rāḥatde / Cihān āsūde ʿadlinde zamān emn ü emān üzre<br />
G122/10 Āsūde ẓıll ıll ıll-ı ıll rāyet-i ʿadlinde kāʾināt / Kevn ü mekāna sāye ṣalan şāḫ-sārı gör<br />
G216/8 Farḳında ol siyeh per ẓıll ıll ıll-ı ıll hümāya beñzer / Ḥaḳḳā bu kim yaraşmış ol tāc-dāre düşmiş<br />
K14/11 Süleymān gibi ḥaşr oldı livāsı ẓıllına ıllına ʿālem / Ziyāde leşger-i mūr u melaḫdan ādem oġlanı<br />
ẓıll ıll ıll-ı ıll ı Ye Yezd Ye<br />
zd zdān zd ān [1] [1] Allah’ı gölgesi ‖ hükümdar/halife; bkz. ‘sāye-i Yezdān’ md.<br />
K5/36 Duʿā-yı devlet-i şāh-ı cihāna başla ey Bāḳī / Ḫudā pāyende ḳılsun tāc u taḫt-ı ẓıll ıll ıll-ı ıll ı ı Yezd Yezdān Yezd<br />
ān ānı ān<br />
zīb īb itmek [1] süslemek<br />
K18/52 Baḥr-i eşʿār yiter urdı süṭūr emvācın / Demidür kʾide ʾide duʿā dürlerini zīb īb īb-i īb kenār<br />
zīb īb ü fer virmek [2] süs <strong>ve</strong> şatafat <strong>ve</strong>rmek ‖ süsleyip püslemek<br />
K15/3 Cihāna zīb īb ü fer virdi yine meşşāṭa-i ḳudret / ʿArūs-ı nev gibi ārāyiş itdi kühne dünyāyı<br />
K18/15 Zīb īb īb ü fer virmek içün rūy-ı ʿarūs-ı çemene / Yāsemen şāne ṣabā māşıṭa āb āyīne-dār<br />
zīb īb ü tezyīn [1] süs <strong>ve</strong> takı<br />
K26/33 Nitekim māşıṭa-i dehr ʿarūs-ı çemenüñ / Çihresin eyleye ārāyiş-i zīb īb ü ü tezyīn<br />
zīb īb ü zīnet [3] süs <strong>ve</strong> ziynet<br />
K1/9 Āyā bu zīb īb ü zīnet zīnet-i zīnet<br />
ʿālem nedür diyü / ʿİbret göziyle nāẓır iken dehre nāgehān<br />
M1/II/1 Ḥaḳḳā ki zīb īb īb ü zīnet zīnet-i zīnet<br />
iḳbāl ü cāh idi / Şāh-ı Sikender-efser ü Dārā-sipāh idi<br />
K19/1 Zer ü gevherle ḳılup zī<strong>ve</strong>r-i efser ḫātem / Zīb īb ü zīnetde geçer hem-ser-i Ḳayser ḫātem<br />
zīb īb ü zī<strong>ve</strong>r zī<strong>ve</strong>r [2] süs<br />
G149/1 Ne laʿl-i kāna māʾil ʿaşḳ eri ne ṭālib-i zerdür / Sirişk-i āl ü rūy-ı zerd aña ḫoş zīb īb ü zī<strong>ve</strong>rdür<br />
G408/9 Dürr-i yektā-yı saʿādet zīb īb ü ü zī<strong>ve</strong>r tācına / Gevher-i vālā-yı nuṣret ḫançer-i elmāsına<br />
1225<br />
zībā ībā [16] güzel ‖ renkli ‖ yaraşıklı; bkz. ‘ṣūret-i zībā’, ‘ḳāmet-i zībā’, ‘ruḫ-ı zībā’ md.<br />
K4/7 Ya ḫod zībā ībā ter ü tāze benefşe / Der-āġūş eylemiş gül-berg-i nesrīn<br />
K27/5 Muraṣṣaʿ cāmlarla bir ʿaceb şāhāne meclisdür / Düşinde görmedi Cem böyle ʿişret-ḫāne-i zībā ībā ībā<br />
K27/7 Nedür ol gūşe-i bāmındaki āvīzeler dirseñ / O zībā ībā ṭurraya bir şānedür kim itdiler peydā<br />
G28/2 Naḫl-i zībā ībā ile nāzük tenidür meyle sebeb / Ne ḳad-i serv ne sīmā-yı semendür bāʿis̱<br />
G66/7 Vaṣf-ı laʿlin oḳı ey ḥüsn kitābın oḳuyan / Meded Allāhı se<strong>ve</strong>rseñ ḳatı zībā ībā yiridür<br />
G124/8 Çarḫ yüz döndürmedin gül-şende ʿīş it Bāḳıyā / Sebzeler zībā ībā hevālar iʿtidāl üstindedür<br />
G161/3 Lebler ile nice zībā ībā ībā dirilür mürdeleri / Gerçi üftādeleri ġamze-i ġammāzı geçer<br />
G217/1 ʿĀrıżuñ fīrdevs-i aʿlā ḳāmetüñ Ṭūbā imiş / Būse-i laʿlüñ alan ḫoş mī<strong>ve</strong>-i zībā ībā ībā imiş<br />
G438/2 Bulmaz ol ruḫsār ile ol ḳadd-i zībā ībā ḥāletin / Baġlasañ bir deste gül serv-i ḫırāmān üstine<br />
G508/4 Zībā ībā yaraşur ḫilʿat-i nāz o boyı ser<strong>ve</strong> / İki ḳolumı ḳılsam aña bil ṭolaması<br />
G299/3 Dil-i dānāya şeref pertev-i ʿirfān iledür / Ḥüsn-i āyīneyi ʿaks-i ruḫ-ı zībādan ībādan bil<br />
G135/5 Gül ü nergis yine altun beneklü cāme geymişler / Libāsı lālenüñ egninde bir dībā-yı zībādur ībādur<br />
G455/2 Ṭurra-i müşgīni sünbül ʿārıż-ı rengīni gül / Ṣubḥ-dem ruḫsār-ı ʿālem şöyle zībādur ībādur yine<br />
Mtl 29 Ruḫ-ı māh-ı şeb-ārādan ʿiẕār-ı yār zībādur ībādur / Ḳamer aʿlā ise mihr-i münīr aʿlādan aʿlādur<br />
G313/3 Yaluñuz gerden-i zībās ībās ībāsı ībās ı degül ḥālet-baḫş / ʿAnber-āmīz o zülfeyn ile gīsū da güzel<br />
G493/2 Māhdan çihre-i zībā ībā ībā-yı ībā yı nigār / Çeşm ü ebrū ile mümtāz oldı<br />
zībā ībā ībā-cem ībā cem cemāl cem āl [1] [1] güzel yüzlü<br />
M6/III/2 Naḳd-i revānı bir büt-i zībā ībā ībā-cem ībā cem cemāle cem āle vir
zībālanmak ībālanmak [2] güzellenmek<br />
G60/2 Cāme-i dībā ile ḫurşīd zībālanmasun<br />
ībālanmasun<br />
ībālanmasun / Şimdi andan ḫilʿat-i ḥüsnüñ senüñ şöhretlüdür<br />
G151/5 Ehl-i dil cāme-i dībā ile zībālanmaz ībālanmaz / Bāḳıyā ʿārif olan kimseye bir şāl yiter<br />
zih zih-gīr zih īr [1] sağ elin baş parmağına takılan atış yüzüğü<br />
G177/3 Zaḫm-ı tīr-i müjeñ ile ger ölem ey ḳaşı ya / Üstüḫānum alalar ḳavs ile zih zih-gīr zih īr īr ideler<br />
ẕī ẕī-ḫilʿat ẕī ḫilʿat [1] [1] hilat sahibli, bkz. ‘ḫilʿat’ md.<br />
G375/3 Zülf-i siyehüñ mübārek olsun / Ẕī Ẕī-ḫilʿat Ẕī ḫilʿat ḫilʿat-i ḫilʿat ʿanberīn-girībān<br />
ẕihninde ẕihninde [1] [1] aklında, hafızasında<br />
G530/6 Şu ʿāşıḳ kim viṣālüñ mī<strong>ve</strong>sinden ārzū eyler / Nihāl-i ḳāmet-i nīzeñ gerek ẕihninde merkūzi<br />
ẕī ẕī-ḳıymet ẕī ıymet [3] [3] kıymetli, değerli<br />
K13/1 Cān virürdüm cevher-i cān istese cānān eger / Beẕl iderdüm yolına ẕī ẕī-ḳıymet ẕī ıymet ıymet olsa cān eger<br />
K15/9 Sözin lüʾlū-yı lālādan zamāne ṭutdı ẕī ẕī-ḳıymet ẕī ıymet / Neden şāh-ı cihān bī-ḳıymet eyler böyle lālāyı<br />
G307/1 Ehl-i dil cānlara meyl it şeref ü ʿizzet bul / Naẓaruñ kānlara ḳıl gevher-i ẕī ẕī-ḳıymet ẕī ıymet ıymet bul<br />
ẕikr ẕikr [6] [6]<br />
[6]<br />
1. sözünü etme, dile getirme, anma<br />
G459/3 ʿİẕāruñ yādı bir rengīn laṭīfe / Dehānuñ ẕikri ẕikri bir şīrīn ḥikāye<br />
G350/2 Ne yād eyle geçen cevrin ne yaşuñdan dem ur hergiz / Ne fikr-i mā-meżā olsun ne ẕikr ẕikr-i ẕikr i mā-cerā olsun<br />
G38/5 Fikr-i meʾāl ü ẕikr ẕikr-i ẕikr i meʿād eylemez gibi / Ol ṣūret-i ṣalāḥa giren mebdeʾ-i fesād<br />
G286/5 Ẕikr Ẕikr-i Ẕikr ḥüsn ü vaṣf-ı ruḫsāruñla herkes āşinā / Yāda gelmez ruḫlaruñ devrinde ammā nām-ı gül<br />
G542/3 Ey dirīġā luṭf u iḥsānuñ ḳapusın yapdılar / Ẕikri Ẕikri ḫayr olsun dinür ṣāḥib-saʿādet ḳalmadı<br />
2. ad<br />
G539/5 Ẕikrüñi Ẕikrüñi dilden düşürmez sebze-i ḫāküm ḳaçan / Dāne-<strong>ve</strong>ş dihḳān-ı devrān zīr-i ḫāk eyler beni<br />
ẕikr ẕikr eylemek eylemek [2]<br />
[2]<br />
1. anmak ‖ Allah’ın isimlerini arka arkaya söylemek<br />
K15/2 Uyandur çeşm-i cānı ḫ˅āb-ı rāḥatdan seḥer-ḫīz ol / Çemen bülbülleriyle ṣubḥ-dem ẕikr ẕikr ẕikr eyle eyle Mevlāyı<br />
2. anlatmak, dile getirmek<br />
G434/4 Düşmese aġzumdan ol şīrīn-dehānuñ lebleri / Vaṣf-ı laʿlin ṭurmasam ẕikr ẕikr eylesem eylesem yārānuma<br />
ẕi’l ẕi’l-cel ẕi’l cel celāl cel āl [1] Allah<br />
G280/7 Ezmānı tā muḥīṭ ola elṭāf-ı Ẕiʾl Ẕiʾl-cel Ẕiʾl cel celāl<br />
āl / Bāḳī hemīşe ʿizzet ü iḳbāl ü devletüñ<br />
ẕillet ẕillet [2] [2] bkz. ‘cūʿ u ẕillet’ md.<br />
K2/38 Baḥr-i naẓm içre bu gün dürr-i girān-māye iken / Ḫāk-i ẕilletde ẕilletde ḳalupdur nitekim gevher-i kān<br />
G523/6 Ne ġam endīşe-i ẕilletden ẕilletden ey Bāḳī bu menzilde / Hidāyet reh-beri luṭfın aña kim dest-gīr itdi<br />
ẕillet ẕillet ẕillet ü ü miḥnet miḥnet [1] [1] sefillik <strong>ve</strong> sıkıntı<br />
K2/46 Ẕillet Ẕillet ü ü miḥnet miḥnet ile şimdi tamām üç yıldur / Yaturuz zāviye-i hücrede bī-nām u nişān<br />
zilz zilzāl zilz āl [1] deprem, zelzele<br />
K20/22 Dem-i <strong>ve</strong>ġāda çü pāy-i semendi deprense / Sipihre lerze düşer arża irişür zilz zilzāl zilz āl<br />
zind zindān zind zindān<br />
ān [2]<br />
G501/3 Cān ġam-ı ġamzeñ ile maḥbes-i tenden çıḳdı / Ṣanki bir merdüm-i maḥbūs idi zind zindān zind ān deldi<br />
G165/1 Göñül Yūsuf gibi çāh-ı zenaḫdānuñda ḳalmışdur / Ḫalāṣ eyle benüm şāhum ki zind zindānuñda<br />
zind ānuñda ḳalmışdur<br />
1226
zīnet īnet [6] bkz. ‘zīb ü zīnet’ md.<br />
G196/5 Yiter ḫaṭṭ u ruḫ-ı sāḳī bu bezme zīnet īnet ey Bāḳī / Ḳadeḥ nūş it ki dil vaḳt-i gül ü reyḥāne ḳatlanmaz<br />
Kt3/2 Geh nāfe gibi eyle der ü deşti muʿaṭṭar / Geh ġonca gibi gül-şene gel zīnet īnet īnet-i īnet bāġ ol<br />
M3/II/7 Kilk-i üstād-ı ḳader ḳılmış bu ġarrā maṭlaʿı / Zīnet īnet īnet-i īnet eyvān-ı ḳaṣr-ı kibriyā-yı salṭanat<br />
G123/2 Zīnet īnet īnet-i īnet bāġ u bahār olmış nihāl-i erġavān / ʿĪd-gehde ṣalınur maḥbūb-ı müstes̱nā mıdur<br />
G466/9 Zīnet īnet īnet-i īnet gül-şen-i iḳbāle yiter ey Bāḳī / Çihre-i baḫt-ı şehenşāh-ı muẓaffer lāle<br />
K15/4 Zamāne ḫāl-i Hindū-yı benefşe zīnetin īnetin görsün / Nis̱ār itsün Sitānbūla Semerḳand ü Buḫārāyı<br />
zīnet īnet bulmak [2] [2] süslenmek ‖ güzelleşmek<br />
M3/I/4 Şeş cihātı rūşen itdi ṭalʿatından gün gibi / Buldı Buldı zzīnet<br />
z īnet çār-sū-yı mülk ü millet ṣubḥ-dem<br />
G286/3 Buldı Buldı zzīnet<br />
z īnet lüʾlū-yı şeh-vār-ı şeb-nemden yine / Tāc-ı laʿl-i ġonca vü taḫt-ı zümürrüd-fām-ı gül<br />
zīnet īnet itmek [1] [1] bezemek, süslemek<br />
G387/2 Bir zīnet īnet itdi itdi ʿālemi naḳḳāş-ı ṣunʿ kim / Ḥayretde ḳaldı naḳşına ṣūret-nigār-ı Çīn<br />
zīnet īnet virmek [1] [1] güzellik <strong>ve</strong>rmek<br />
G417/5 Cihāna tā ebed zīnet īnet vire bu gevher ey Bāḳī / Aña ḳıymet olur mı devlet-i dünyā-yı deh-rūze<br />
zīnet īnet ü ü fer fer virmek [1] [1] güzellik <strong>ve</strong> parlaklık <strong>ve</strong>rmek<br />
K26/1 Bāġa reşk itse revā ravża-i firdevs-i berīn / Şol ḳadar zīnet īnet ü ü fer virdi yine Fer<strong>ve</strong>rdīn<br />
zīnet īnet ü zī<strong>ve</strong>r zī<strong>ve</strong>r virmek virmek [1] [1] süslemek ‖ güzellik <strong>ve</strong>rmek<br />
K24/3 Oldı gül-şen yine bir dil-ber-i müşgīn merġūl / Şol ḳadar virdi virdi aña zīnet īnet ü zī<strong>ve</strong>r sünbül<br />
zinh zinhār! zinh r! [7] sakın!, asla!, aman!<br />
G111/2 Ebr-i bahār-ı ḥüsndür ol zülf-i müşg-bār / Yaġdı ʿiẕārı bāġına ḫaṭ ṣanma zinh zinhār zinh ār<br />
G53/6 Bāḳī gözinden eyle ḥaẕer ṣorma leblerin / Zinh Zinhār Zinh ār ġāfil olma şarābuñ yaṣaġı var<br />
G79/6 Her kim keşīde ṭutmaya destin o ṭurradan / Zin Zinhār Zin ār ġaflet eylemesün çoḳ żarar çeker<br />
G97/4 Zinh Zinhār Zinh ār eline āyīne virmeñ o kāfirüñ / Zīrā görince ṣūretini büt-perest olur<br />
G109/7 Vaṣlına cān dilerse dirīġ itme Bāḳıyā / Zinh Zinhār Zinh ār ġāfil olma seni imtiḥān ider<br />
G280/3 Zinh Zinhār Zinh ār uzatma destüñi dīnār u dirheme / Ṣal mihr ü māh ṭopına çevgān-ı himmetüñ<br />
G405/2 Zinh Zinhār Zinh ār ṣaḳın mey yirine ḳanuñ içerler / Keyfiyyetüñ ol gözleri mestāne ṭuyurma<br />
zīr īr [3] alt, alt taraf<br />
G66/8 Bāḳıyā tāc-ı Sikender yaraşur farḳında / Ol ki zīr īr īr-i īr i ḳademi būse-i Dārā yiridür<br />
G214/6 Ḫaṭṭınuñ pīrūzesin buldı çıḳardı bād-ı ṣubḥ / Zīr īr īr-i īr dāmānında ol zülf-i perīşān gizlemiş<br />
G438/5 Zīr īr īr-i īr zülfüñde görenler ḫaṭṭuñı ebr-i bahār / Sāye ṣalmış ṣandılar ṣaḥn-ı gül-istān üstine<br />
zīr īr īr-i īr i ḫāk ḫāk eylemek eylemek [1] [1] [1] toprağa karmak ‖ mezara sokmak<br />
G539/5 Ẕikrüñi dilden düşürmez sebze-i ḫāküm ḳaçan / Dāne-<strong>ve</strong>ş dihḳān-ı devrān zīr īr īr-i īr i ḫāk ḫāk ḫāk eyler eyler beni<br />
zīr īr īr-i īr i ḫāk ḫāk olsa olsa gerek gerek [1] [1] mezar olacak<br />
G275/3 Zīr īr īr-i īr i ḫāk ḫāk olsa olsa gerek gerek menzilüñ āḫır nʾidelüm / Māline mālik imişsin ṭutalum Ḳārūnuñ<br />
zīr īr īr-i īr i ḫāke ḫāke iletmek iletmek [1] [1] mezara yollamak ‖ öldürmek<br />
G99/4 ʿUşşāḳı zīr īr īr-i īr i ḫāke ḫāke iletse iletse nʾola ġamuñ / Derd-i maḥabbet ehl-i dilüñ yār-ı ġārıdur<br />
zīr īr īr-i īr i bbāl<br />
b<br />
āl almak almak [1] [1] [1] kanatları altına almak<br />
G308/8 Açduḳça ġonca beççe-i bülbül gibi dehān / Aldu Alduḳça Aldu ḳça jāle beyżaların zīr īr īr-i īr i bbāl<br />
b<br />
āl gül<br />
zīr īr īr-dest īr dest olmak [1] tâbi olmak, yolundan gitmek<br />
G97/3 Reftāra gelse ḳāmet-i ʿarʿar-ḫırām ile / Bālā-yı yāre serv-i çemen zīr īr īr-dest īr dest olur<br />
1227
zīrā īrā īrā [12] çünkü, onun için ki<br />
K19/54 Bedel olmaz buña zīrā īrā īrā ki senüñ nāmuñadur / Ṭutamaz mühr-i Süleymān yirin āḫer ḫātem<br />
G65/4 Cenāb-ı Ḥażrete yüz ṭut kim oldur ḳıble-i ʿārif / Sücūduñdan ġaraż zīrā īrā rıżā-yı Rabb-i aʿlādur<br />
G195/2 Ṣaḳın Mecnūnı ṣanmañ ehl-i ʿaşḳuñ iḫtiyārıdur / Güzel sevmekde zīrā īrā kimseye hīç iḫtiyār olmaz<br />
G235/2 Pend ile dīvāne-i ʿaşḳa selāsil baġlama / Bend ü zencīr eslemez zīrā īrā bilürsin şīr-i ʿaşḳ<br />
G235/5 Şāh-ı kiş<strong>ve</strong>rden dilā gel çekme sancaḳ minnetin / Kendü dūd-ı āhıdur zīrā īrā livā-yı mīr-i ʿaşḳ<br />
G390/2 Erġavānī cāmeñi görüp nʾola ḳan aġlasam / Yaraşur āb-ı revāna ḳarşu zīrā īrā erġavān<br />
G421/6 Meclis-i cānāneye sāḳī çoġ alsun bādeyi / Başḳa bir destī gerek zīrā īrā raḳībuñ başına<br />
M1/II/8 Ḫurşīde baḳsa gözleri ḫalḳuñ ṭola gelür / Zīrā īrā görince ḫāṭıra ol meh-liḳā gelür<br />
G25/4 Bülbül nevā-yı nāleme ḳılmaz muʿāraża / Zīrā īrā götürmez ey yüzi gül her maḳām baḥs̱<br />
G97/4 Zinhār eline āyīne virmeñ o kāfirüñ / Zīrā īrā görince ṣūretini büt-perest olur<br />
G100/5 Bār-ı belā-yı ʿaşḳa he<strong>ve</strong>s ḳılma Bāḳıyā / Zīrā īrā taḥammül itmeyesin iḥtimāldur<br />
G304/1 Gül gülse dāʾim aġlasa bülbül ʿaceb degül / Zīrā īrā kimine aġla dimişler kimine gül<br />
zīrek īrek īrek [1] uyanık<br />
G461/3 Dāne-i tesbīḥüñe ey zāhid aldanmaz göñül / Mürġ-i zīrek īrek ṣanma hergiz meyl-i dām-ı zerḳ ide<br />
zirih zirih [1] [1] zırh<br />
G71/2 Ṭurralar egnindeki müşgīn zirihler zirihler seyrin it / Ġamzeler ṭaḳınduġı şemşīr-i cevher-dārı gör<br />
zī<strong>ve</strong>r ī<strong>ve</strong>r [1] süs; bkz. ‘zer ü zī<strong>ve</strong>r’, ‘zīnet ü zī<strong>ve</strong>r’, ‘zīb ü zī<strong>ve</strong>r’ md.<br />
K25/40 Nitekim her ser-i māh ola bir altun ḳandīl / Zī<strong>ve</strong>r ī<strong>ve</strong>r ī<strong>ve</strong>r-i ī<strong>ve</strong>r dāʾire-i çenber-i çarḫ-ı devvār<br />
zī<strong>ve</strong>r ī<strong>ve</strong>r ḳılmak ılmak [1] [1] süslemek<br />
K19/1 Zer ü gevherle ḳılup ılup ılup zī<strong>ve</strong>r ī<strong>ve</strong>r ī<strong>ve</strong>r-i ī<strong>ve</strong>r efser ḫātem / Zīb ü zīnetde geçer hem-ser-i Ḳayser ḫātem<br />
żiyā żiyā [13] [13] ışık<br />
G64/5 Güzellik burcına bir māh-ı nevdür ol hilāl-ebrū / Çerāġ-ı ḥüsnine günden güne ṭurmaz żiyā artar<br />
G350/1 Ele cām-ı muṣaffā al derūnuñ pür-ṣafā olsun / Ḥarīm-i bezmüñe tāb-ı mey-i rūşen żiyā żiyā olsun<br />
G537/8 Cām-ı ḫurşīd-i cihān-tāba żiyā żiyā feyż eyler / Ḫātem-i devletinüñ şaʿşaʿa-i elmāsı<br />
G223/5 Çerāġ-ı māh-ı ḥüsnüñ ḳarşu ṭutma çeşm-i aġyāra / Gözüm nūrı ne deñlü eyleye aʿmā żiyādan żiyādan ḥaẓ<br />
G312/3 Ḫaṭ u ḫāl öldürür ʿuşşāḳı tāb-ı ʿārıż incitmez / Zevāli bilmek isterseñ żiyādan żiyādan bilme ẓılden bil<br />
K16/1 Ḥüsnüñ żiyās żiyāsı żiyās ı pertev-i nūr-ı ḳıdem gibi / Rūşen cemālüñ āyīnesi ṣubḥ-dem gibi<br />
G420/2 Ol gün ṭoġar mı başa ki ṣubḥ-ı viṣāl irüp / Ḥüsnüñ żiyās żiyāsı żiyās<br />
ı ẓulmet-i hicrānı dūr ide<br />
G59/3 Sen meh-i bedrüñ żiyās żiyāsın żiyās ın virmek olmaz ʿāleme / İttifāḳī bir yire cemʿ olsalar meh-pāreler<br />
G270/5 Bāḳıyā dün gice meclisde gül-efşānlar ile / Māh-tāb itmiş idük bezme żiyās żiyāsın żiyās ın ḳadeḥüñ<br />
G234/6 Cihān rūşen żiyās żiyāsından<br />
żiyās żiyāsından<br />
ından maḥabbet ol Ḫudā ḥaḳḳı / Çerāġ-efrūz-ı ʿālem nūr-ı pāk-i Muṣṭafā ancaḳ<br />
K2/17 Güher-i tācı żiyās żiyāsıyla żiyās ıyla memālik rūşen / Ḫançer-i ʿadli cilāsıyla cihān pür-lemeʿān<br />
K5/2 Ṭoġup gün gibi zerrīn tāc ile burc-ı saʿādetden / Yitişdi şarḳdan ġarba żiyā żiyā-yı żiyā yı ʿadl u iḥsānı<br />
K6/1 Rāh-ı çeşmümden dile tāb-ı ruḫ-ı cānān gelür / Ḫāne-i cāna żiyā żiyā-yı żiyā<br />
yı yı mihr-i nūr-efşān gelür<br />
żiyā żiyā bulmak bulmak [1] [1] aydınlanmak<br />
G99/5 Cām-ı zer ile bul buldı bul buldı<br />
dı żiyā żiyā żiyā bezm-i devleti / Nergis ki taḫt-gāh-ı çemen tāc-dārıdur<br />
żiyā żiyā virmek virmek [2] [2] ışık saçmak, aydınlatmak<br />
K9/2 Gün gibi tāc-ı devlet-i şāhī ṭulūʿ idüp / Kevn ü mekāna virdi virdi żiyā żiyā āfitāb-vār<br />
G537/1 ʿĀlemi tāze bahār itdi ruḫ-ı zībāsı / Virdi Virdi āfāḳa żiyā żiyā ṭalʿat-i meh-sīmāsı<br />
żiyā żiyā-ba żiyā żiyā ba baḫş ba ş [1] ışık saçan<br />
1228
G326/3 Şemşīr-i tāb-nāk u żiyā żiyā-ba żiyā ba baḫşı ba şı şı gūyiyā / Āhendür oldı Ḥażret-i Dāvūd elinde mūm<br />
żiyā żiyā-ba żiyā ba baḫş ba ş olmak [3] ışık saçmak<br />
K5/10 Elinde Ḥażret-i Dāvūduñ āhendür ki mūm oldı / Żiyā Żiyā-ba Żiyā ba baḫş ba ş olsa āfāḳa nʾola şemşīr-i bürrānı<br />
K5/39 Żiyā Żiyā-ba Żiyā ba baḫş ba ş ş ol rikābuñ şuʿlesinden māh u ḫurşīde / Semend-i baḫtuñ itsün ʿarṣa-i ʿālemde cevlānı<br />
K15/11 Żiyā Żiyā-ba Żiyā ba baḫş ba ş olsun āfāḳa cemāl-i ʿālem-efrūzı / Fürūzān eyledükçe ṭalʿat-i nev-rūz dünyāyı<br />
żiyā żiyā-güster żiyā güster [2] ışık yayan, ışık <strong>ve</strong>ren (güneş bağlamında)<br />
G499/2 Sāḳıyā ‘aks-i ،‘iẕāruñdan fürūġ-ı cām-ı mey / Rūşen eyler bezmi ḫurşīd-i żiyā żiyā-güster<br />
żiyā güster gibi<br />
G1/1 Ḫurşīd-i ruḫuñ kendüyi kim göstere cānā / Minnet mi ḳalur mihr-i żiyā żiyā-güstere<br />
żiyā güstere cānā<br />
żiyā żiyā-güster żiyā żiyā güster olmak [1] ışık <strong>ve</strong>rmek, aydınlatmak<br />
G427/1 Āyīne-ṣıfat ṣāf gerek ṣafḥa-i sīne / Gün gibi żiyā żiyā-güster żiyā güster ola rūy-ı zemīne<br />
żiyād żiyād ḳılmak ılmak [1] [1] arttırmak, çoğaltmak<br />
G37/3 Tīġ-i hecrüñle ber-ā-ber ḳıldı ıldı / Nā<strong>ve</strong>k-i ġamzelerüñ zaḫmı żiyād<br />
żiyād<br />
ziy ziyāde ziy āde [1] [1] kalabalık<br />
K14/11 Süleymān gibi ḥaşr oldı livāsı ẓıllına ʿālem / Ziy Ziyāde Ziy āde leşger-i mūr u melaḫdan ādem oġlanı<br />
ziy ziyāde ziy<br />
āde olmak olmak [1] [1] [1] artmak, çoğalmak<br />
G478/1 Olmasa Olmasa Olmasa sūz-ı ʿaşḳuñ dilde eger ziy ziyāde ziy āde / Ḫākister olmaz idüm yanup bu ben fütāde<br />
ziy ziyān ziy ziyān<br />
ān itmemek itmemek itmemek [1] [1] kaybettirmemek, zarara uğratmamak (ticaret bağlamında)<br />
G93/6 Mey-i laʿl ādeme ziy ziyān ziy ziyān<br />
ān itmez itmez / Belki ser-māye-i saʿādet olur<br />
ziy ziyān ziy ziyān<br />
ān çekmek çekmek [1] [1] zarar ettirmek, kâr edememek (ticaret bağlamında)<br />
G154/3 Gelmez vücūda naḳd-i viṣālüñ taṣavvurı / ʿAşḳuñ metāʿı ḫ˅āceleri çoḳ ziy ziyān ziy ān çeker<br />
çeker<br />
ẓuhūr ẓuhūr [2]<br />
[2]<br />
1. baş gösterme<br />
G77/2 Ḫaṭṭ-ı siyāh u ṭurra-i ʿanber-feşāna baḳ / Ev<strong>ve</strong>l ẓuhūr ẓuhūr-ı ẓuhūr fitne-i āḫir-zamānı gör<br />
2. yaratılma, ortaya çıkış<br />
G260/3 Bā‘iŝ cemālüñ oldı cihānuñ ẓuhūr ẓuhūrına ẓuhūr ına / Ḫurşīddür bahāne vücūdına gündüzüñ<br />
ẓuhūr ẓuhūr itmek itmek [5]<br />
[5]<br />
K26/30 Ḥāṣıl ey kān-ı kerem irdi bu gün ol dem kim / Es̱er-i ʿāṭıfet ü luṭf ẓuhūr ẓuhūr ide ide ide hemīn<br />
G420/1 Göster rūḫuñ ki nūr-ı tecellī ẓuhūr ẓuhūr ide ide / Ḫurşīd gibi āyīneler feyż-i nūr ide<br />
G420/6 Bāṭıl hemīşe bāṭıl u bīhūdedür <strong>ve</strong>lī / Müşkil budur ki ṣūret-i Ḥaḳdan ẓuhūr ẓuhūr ẓuhūr ide ide<br />
ide<br />
G542/4 Gel ẓuhūr ẓuhūr ẓuhūr it it ḳandasın ey Mehdī-i ṣāḥib-ḳırān / Kim cihānda ẓāhir olmaduḳ ʿalāmet ḳalmadı<br />
K5/32 Ẓuhūr Ẓuhūr itdi itdi Ẓahīrüñ sırrı ṭabʿ-ı nükte-dānumda / Aḳıtdı kendüye şiʿrüm revān-ı pāk-i Selmānı<br />
ẓuhūra ẓuhūra gelmek gelmek gelmek [1] [1] gün yüzüne çıkmak (Hz. Yusuf bağlamında)<br />
G308/2 Geldi Geldi ẓuhūra ẓuhūra ẓuhūra çāh-ı ʿademden çıḳup yine / Mīzāne girdi Yūsuf-ı Kenʿān-mis̱āl gül<br />
ẓulm ẓulm eylemek eylemek [1] [1] cevr etmek ‖ eziyet etmek<br />
G321/3 Luṭf eyle iñen ḳullaruña cevri çoġ itme / Āh eylemesün kimseye ẓulm ẓulm eyleme eyleme şāhum<br />
ẓulm ẓulm ü ü cefā cefā itmek itmek [1] [1] cevr etmek ‖ eziyet etmek<br />
G186/2 Ḳapuñda ḳullara ẓulm ẓulm ẓulm ü ü cefā cefā itme itme <strong>ve</strong>fā eyle / Benüm şāh-i cihān-tābum kerem eyle <strong>ve</strong>fā yigdür<br />
ẓulm ẓulm u u ʿudvān ʿudvān [1] [1] [1] zulüm <strong>ve</strong> adaletsizlik<br />
K14/9 Güneşdür ṭalʿatı gūyā cihāndan defʿ u refʿ itdi / Ẓalām-i ẓulm ẓulm u u ʿudvān ʿudvānı ʿudvān ḍalāl-i küfr ü ṭuġyānı<br />
1229
ẓulmānī ẓulmānī ḳḳılmak<br />
ḳ ılmak [1]<br />
karartmak<br />
K5/13 ʿAlevlerdür duḫān içre görinür tīġler gūyā / Ne dem gerd-i siyāhı rezm-gāhı ḳılsa ẓulmānī<br />
ẓulmānī<br />
ẓulmet ẓulmet [7] [7] karanlık<br />
G547/1 Ḫaṭuñdur şām-ı ẓulmet ẓulmet ẓulmet gerdenüñdür şemʿ-i kāfūrī / Fürūzān olmaġa gül-nār ḫaddüñden alur nūrı<br />
G515/3 Şām-ı ġamda meskenüm bir künc-i ẓulmetdür ẓulmetdür <strong>ve</strong>lī / Şūʿle-i āhum yaḳar her ṣubḥ şemʿ-i ḫā<strong>ve</strong>ri<br />
K7/28 Şeb-çerāġ-ı ẓulmet ẓulmet-i ẓulmet ẓulm eyledi şemşīrüñi / Çarḫ-ı gerdān tīġuñ elmāsın dıraḫşān eyledi<br />
M3/III/4 Şeb-çerāġ-ı ẓulmet ẓulmet-i ẓulmet ẓulm ol vücūd-ı pākdür / Gevherin ḥaḳḳā ki iẓhār itdi kān-ı maʿdelet<br />
G420/2 Ol gün ṭoġar mı başa ki ṣubḥ-ı viṣāl irüp / Ḥüsnüñ żiyāsı ẓulmet ẓulmet-i ẓulmet<br />
hicrānı dūr ide<br />
G426/6 Ẓulmet Ẓulmet-i Ẓulmet cehlde cevher diyü cemʿ itdügümüz / Ḳorkum oldur çıḳa ol rūzda seng-i ḫāre<br />
G280/5 Dilden giderdi ḫaṭṭı ġamın ʿaşḳ-ı ḥüsn-i yār / Defʿ itdi nār u nūr ḥicābını ẓulmetüñ<br />
ẓulmetüñ<br />
ẓulmet ẓulmet-ābād ẓulmet ābād [1] karanlık<br />
G214/9 Nükte-i lāʿl-i revān-baḫş ile ey Bāḳī yine / Ẓulmet Ẓulmet-ābād<br />
Ẓulmet ābād ābād-ı ābād midāduñ āb-ı ḥayvān gizlemiş<br />
ẓulmet ẓulmet-sar<br />
ẓulmet sar sarāy sar āy [1] [1] karanlık yer<br />
G95/2 Şām-ı ġamuñda sākin-i ẓulmet ẓulmet-sar<br />
ẓulmet sar sarāy<br />
āy-ı āy miḥnete / Cām-ı ṣabūḥī ṣubḥ-dem ḫurşīd-i en<strong>ve</strong>r kendidür<br />
zu zuʿm zu ʿm itmek itmek [1] sanmak, zannetmek<br />
G426/5 ʿAceb ol ṭāʿat u taḳvā diyü zu zuʿm zu ʿm itdügümüz / Varıcaḳ nʾolsa gerekdür naẓar-ı Cebbāre<br />
zūr ūr [1] kuv<strong>ve</strong>t; bkz. ‘şāhid-i zūr’ md.<br />
K7/19 Zūr ūr ūr-ı ūr dest-i devleti gürz-i girān-ı saṭ<strong>ve</strong>ti / Düşmen üzre ḥamle-i Sām u Nerīmān eyledi<br />
zūr ūr ūr-ı ūr ı bbāzū<br />
b<br />
āzū [1] [1] kol kuv<strong>ve</strong>ti<br />
G505/3 Güvāhī zūr ūr ūr-ı ūr ı bbāzūs<br />
b<br />
āzūs āzūsın āzūsın<br />
ın getürmiş Kūh-ken ʿaşḳa / Bu devr içre ḳabūl itmezler ammā şāhid-i zūrı<br />
ẕübāb ẕübāb ẕübāb [1] [1] sinek<br />
G472/5 Devr-i laʿlüñde ne ẕevḳin buldı bilsem şekkerüñ / Var ise şīrīn görinmişdür ẕübābuñ ẕübābuñ ʿaynına<br />
zübde zübde [1] [1] en değerli, en seçkin<br />
G230/1 Ey aṣlı pāk nesli güzīn zübde zübde-i zübde ḫalef / Virdüñ cihāna şems-i münev<strong>ve</strong>r gibi şeref<br />
züc zücāc züc āc [2] sırça, şişe<br />
G31/1 Göstermeseydi bādesini sāġar-ı züc zücāc züc āc / Ẕevḳ itmez idi bezm-i ṣafādan göñül mizāc<br />
G103/2 Ṣaḥn-ı çemende şöyle ḳırıldı züc zücāc züc zücāc<br />
āc-ı āc yaḫ / Seng-i felāḫan urdı meger aña lāleler<br />
zühd zühd zühd [5] [5] züht; bkz. ‘eṣḥāb-ı zühd’ md.<br />
G129/7 Gögsin gererdi zühd zühd ile Bāḳī bu ʿarṣada / Nā-geh ṭoḳındı tīr-i maḥabbet ḳażāyı gör<br />
G152/4 Eyyām-ı zühd zühd ü mevsim-i zerḳ u riyā degül / Hengām-ı ʿīş u ʿişret ü geşt ü güẕārdur<br />
M6/II/2 Zühd Zühd adın añma ṭabʿa nʾidersin kesel virüp<br />
M6/III/1 Terk eyle zühdi zühdi mezheb-i rindān-ı ʿaşḳa gir<br />
G273/4 Eyleyüp zühdüñ zühdüñ zühdüñ binā-yı süst-bünyādın ḫarāb / Ḫāne-i ʿaşḳuñ esāsın üstüvār itsem gerek<br />
zühd zühd ü ü riy riyā riy ā [2] [2] züht <strong>ve</strong> riyakârlık<br />
G444/1 Metāʿ-ı bāde-i gül-reng şimdi ayaḳda / Ḳumāş-ı zühd zühd ü ü riy riyā riy ṭurmayup ṣatılmaḳda<br />
G257/2 Metāʿ-ı zühd zühd ü ü riy riyā riy varmasun mı yaġmāya / Çemen diyārına leşger çeken bahārı görüñ<br />
zühd zühd u u ṣalāḥ [1] kuru züht, kaba sofuluk<br />
G192/4 Zühd Zühd u u ṣalāḥa eylemezüz ilticā hele / Ṭutdı egerçi ʿālem-i kevni fesādumuz<br />
zühh zühhād zühh zühhād<br />
ād [2] [2] zahidler<br />
G201/2 Ser-menzile ʿuşşāḳ irişür cümleden ev<strong>ve</strong>l / Ol mertebeye saʿy ile zühh zühhād zühh ād yitişmez<br />
1230
G399/1 İtdürür zühh zühhāda zühh zühhāda<br />
āda ol miḥrāb-ı ebrū ser-fürū / Ḳıldurur ʿuşşāḳa ol ḫāk-i ser-i kū ser-fürū<br />
1231<br />
Zühre Zühre [4] [4] [4] Venüs ‖ Nâhid ‖ çoban yıldızı, kervankıran (halk arasında); gökyüzünde<br />
görevi çalgıcılık olan gezegen; geniş açıklama <strong>ve</strong> minyatürler için bkz. OSMANLI MİTOLOGYASI,<br />
s. 345-346; MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 471; ayrıca ‘ʿmuṭrıb-ı çarḫ’, ‘Nāhid’ md.<br />
K1/4 Bezm-i felekde urmış idi Zühre Zühre sāza çeng / ʿĪş u ṣafāda ḫurrem ü ḫandān u şād-mān<br />
G82/1 Göñül her naġme kim çeng-i ġamuñda iḫtiraʿ eyler / Ḳoyup elden felekde Zühre Zühre sāzın istimāʿ eyler<br />
G86/4 Meclis-i ʿaşḳuñda çengī Zühre Zühre Zühre deffāf āfitāb / Nʾeylesün raḳṣ itmesün mi ẕerre-i nāçīzler<br />
G446/3 ʿAşḳuñla Zühre Zühre çarḫda gerdūn semāʿda / Ḫurşīd ü māh şevḳ ile sūz u güdāzda<br />
zül zülāl zül āl [7 [7] [7<br />
] tatlı <strong>ve</strong> berrak su; bkz. ‘āb-ı zülāl’ md.<br />
K20/38 Ṭapuña yüz süre geldüm ṣafā-yı ḫāṭır ile / Zül Zülāl Zül Zülāl<br />
āl gibi beni gül-sitān-ı luṭfuña ṣal<br />
G69/5 Cānā zül zülāl zül zülāl<br />
āl-i āl vaṣluñı aġyār umar ʿuşşāḳ umar / Āb-ı seḥāb-ı raḥmete kāfir müselmān teşnedür<br />
G87/2 Ten ḫāk-i rehde dīde zül zülāl zül zülāl<br />
āl-i āl viṣālde / Cān āteş-i firāḳda ḫāṭır hevādadur<br />
G134/2 Reşk-i zül zülāl zül zülāl<br />
āl-i āl ḫançeri ḫalḳuñ bilin büker / Şehr-i dile gelince hezārān kemer geçer<br />
G139/4 Şu māhī gibi kim ḫāk üzre düşmiş ṣudan ayrılmış / Zül Zülāl Zül Zülāl<br />
āl-i āl tīġ-i dil-berden cüdā cismünde cān ditrer<br />
K23/33 Luṭfuñ zül zülālin zül zülālin<br />
ālin eyle ʿaṭā teşne-dillere / Ey menbaʿ-ı mekārim ü ser-çeşme-i kirām<br />
K27/12 Zül Zülālinden<br />
Zül ālinden ʿibāretdür nesīminden kināyetdür / Ṣafā-yı çeşme-i Kevs̱er hevā-yı Cennetüʾl-meʾvā<br />
ẕü’l ẕü’l-ba ẕü’l ba baḥreyn ba ḥreyn [1] [1]<br />
G378/1 Aḳsa gözden ḳad-i mevzūnı ġamından iki ʿayn / İki mıṣrāʿ döner ḳaşlarumuz ẕü’l ẕü’l-ba ẕü’l ba baḥreyn ba ḥreyn<br />
Züley Züleyḫā Züley ḫā [1]<br />
G359/6 Fāş itmez idi rāz-ı dili Yūsuf-ı Kenʿān / Çāk olmasa dāmānı Züley Züleyḫānuñ<br />
Züley ḫānuñ elinden<br />
zülf zülf [124 [124] [124 ] yüzün iki tarafından sarkan saç lülesi ‖ saç ‖ ‘Osmanlı Sarayının ‘Zülüflü<br />
Ağalar’ denilen iç oğlanları ile ‘Zülüflü Baltacılar’ denilen <strong>ve</strong> kaba temizlik işlerinde kullanılan<br />
uşak delikanlılarının günlük görevleri işleri sırasında takıp taşımaya mecbur oldukları örülmüş<br />
kız saçı taklidi iki kolan takma saçın adıdır. ‘Ağa’ unvanı taşıyan iç oğlanların zülüfleri<br />
sırmadan, ‘Baltacı’ denilen uşak oğlanların zülüfleri de klabdandan (ipekten) örülmüşdü; bu kız<br />
saçı taklidi örgü kolanları Zülüflü Ağalar, mevlevî sikkesine benzeyen <strong>ve</strong> som sırma işlemeli<br />
külahlarının, Zülüflü Baltacılar da armudî şekilli keçe külahlarının alt kenarına takarlar <strong>ve</strong><br />
şakakları üstünden gögüslerine sarkıtırlardı.’ bkz. KOÇU, s. 254-255; PAKALIN, C. III, s. 668-670;<br />
ayrıca bkz. ‘ser-i zülf’ md.<br />
G124/1 Ḥalḳa ḥalḳa zülf zülf kim ol ḫaṭṭ u ḫāl üstindedür / Şekl-i ṭuġrādur mis̱āl-i bī-mis̱āl üstindedür<br />
G473/2 O çeşm-i nā-tevān u zülf zülf zülf elinden / Göñüller ḫaste ḫāṭırlar şikeste<br />
K24/37 Nice teşbīh idem aġzuña bir ebkem ġonca / Nice nisbet ḳılam ol zülfe zülfe ber-ā-ber sünbül<br />
G47/3 Göñlin o zülfe zülfe beste ḳılan cān-ı nā-tevān / Ol riştedür ki deste-i reyḥāne ṣarmaşur<br />
G113/7 Elüñ ol zülfe zülfe degmek ey Bāḳī / Ḥāṣılı ʿömr-i cāvidāne deger<br />
G19/1 Olsa zülfi zülfi o gül-ʿiẕāra niḳāb / Olur āşüfte sünbül-i sīr-āb<br />
G27/2 Hevā-yı zülfi zülfi ḳılmışdur seni ey ebr āvāre / Gözüñ yaşı budur seyl-i firāvān olmaġa bāʿis̱<br />
G30/5 Kemend-i zülfi zülfi ey Bāḳī saña çoḳ bend geçmişdür / Velī sen ġamze-i ḫūn-rīzi cevrin gör geçenden geç<br />
G43/3 Gösterdi gāh zülfi zülfi ḳarasın gehī ḳaşın / Deryā-yı ḥüsn-i dost ʿayān itdi cezr ü med<br />
G50/3 Düşüp ol ḳadd-i bālādan döşenmiş ḫāk-i rāh üzre / Muʿanber zülfi zülfi gūyā sāye-i serv ü ṣanavberdür<br />
G98/7 Bāḳī şikenc-i zülfi zülfi zülfi ġamın yazmaġ istesem / Ṭāḳat getürmez elde ḳalemler şikest olur
G129/5 Ey mübtelā-yı şī<strong>ve</strong>-i bālā-yı yār olan / Sevdā-yı zülfi zülfi başuña düşsün belāyı gör<br />
G169/3 Hevā-yı kāküli bir yaña bir yaña zülfi zülfi / Başumda derd ü belānuñ nihāyeti yoḳdur<br />
G473/3 Ruḫ-ı zībās ībās ībāsı ībās ı bir genc-i güşāde / Kemend-i zülfi zülfi mār-ı ser-şikeste<br />
G474/7 Bāḳī ḥarīr-i zülfi zülfi gibi şöyle añlaram / Sāʾir ḳumāş o serv-i gül-endāme çıḳmaya<br />
G488/2 Menzil-i māhdur ḫam-ı zülfi zülfi / Maṭlaʿ-ı mihrdür girībānı<br />
G537/4 Açdı ol ġonca-i raʿnāyı libās-ı gül-gūn / Düşdi ruḫsārına zülfi zülfi başuma sevdāsı<br />
K26/24 Dil-i āşüfte-ṣıfat cevr ile pā-māl itme / Hindū-yı ḥalḳa-be-gūşuñdur o zülf zülf-i zülf<br />
i miskīn<br />
G2/1 Ayaḳlarda ḳalur sünbül o zülf zülf-i zülf i nīm-tāb-āsā / Ṣaçuñla baḥs̱ iderse başa çıḳmaz müşg-i nāb-āsā<br />
G3/2 Ḫākümi ide sifāl-i sünbül ü reyḥān felek / Gitmeye başdan hevā-yı būy-ı zülf zülf-i zülf i dil-rübā<br />
G26/2 Ṭurra-i ṭāliʿumuñ böyle perīşānlıġına / Yine ol zülf zülf-i zülf i pür-āşūb u fitendür bāʿis̱<br />
G30/1 Gel ey dil ḥalḳa-i müşgīn-i zülf zülf-i zülf i pür-şikenden geç / Düşersin dām-ı tezvīre reh-i mekr ü fitenden geç<br />
G52/3 Beyāż-ı ṣafḥa-i ruḫsāruñ üzre zülf zülf-i zülf i pür-çīnüñ / Mis̱ālin görmemişdür kimse bir ṭuġrā-yı ġarrādur<br />
G72/5 Serde ey Bāḳī ġam-ı zülf zülf-i zülf i i hümāyūn-fāl var / Sāye-i baḫt u saʿādet māye-i iḳbāl olur<br />
G83/5 Sevdā-yı zülf zülf-i zülf i yār ile Bāḳī ne çekdügin / Bend-i kemend-i ʿaşḳa giriftār olan bilür<br />
G89/2 ʿĪẕār-ı yāre ay ile yanaşdı zülf zülf-i zülf i Hindūsı / Velī ayrılmadı yanından anuñ bir nice yıldur<br />
G90/1 Dil beste-i kemend-i ser-i zülf zülf-i zülf i i yārdur / Cān ḫaste-i girişme-i çeşm-i nigārdur<br />
G133/2 Genc-i viṣāl ṭālibini ejdehā-ṣıfat / Ol ḥalḳa ḥalḳa zülf zülf-i zülf i ḫam-ender-ḫam öldürür<br />
G140/4 Tābı gitmez o zülf zülf-i zülf i i şeb-rengüñ / Oldı hem-sāye-i meh-i en<strong>ve</strong>r<br />
G167/2 Ne ser-keş servdür ḳaddüñ benüm ey naḫl-i būstānum / Cemālüñ nūrına zülf zülf-i zülf i i şeb-āsāsın ḥicāb eyler<br />
G187/1 Öper meclisde laʿl-i dil-beri peymāneler vardur / Ṣunar destin ser-i zülf zülf-i zülf i nigāra şāneler vardur<br />
G212/3 Ruḫsār-ı ṣāf u pāki ḫam-ı zülf zülf-i zülf i yārda / Āyīnedür ki deste vü pervāzı ābnūs<br />
G249/3 Göricek sīn-i miske beñzetdüm / Şāne-i zülf zülf-i zülf i ʿanber-efşānuñ<br />
G295/4 Zencīr-i zülf zülf-i zülf i dil-bere dīvāne olmayan / Baġlamaludur ey göñül uṣlu degüldür ol<br />
G301/4 Vaṣf-ı ḥüsn-i yār ile bir tāze dīvān baġlasun / Tār-ı zülf zülf-i zülf i ḥūrdan bend eylesün şīrāze gül<br />
G329/1 Ol iki zülf zülf-i zülf i müşg-i ġāliye-fām / Olmış ebrūlaruñ hilāline lām<br />
G364/1 Nāle-i dil ol ḫam-ı zülf zülf-i zülf i hümā-pervāzdan / Ṣan fiġān-ı mürġdür ser-pençe-i şeh-bāzdan<br />
G383/1 Dil çeker ol tār-ı mūy-ı ʿanberīnüñ minnetin / İstemez ʿālemde zülf zülf-i zülf i ḥūr-ı ʿīnüñ minnetin<br />
G399/1 İtdürür zühhāda ol miḥrāb-ı ebrū ser-fürū / Ḳıldurur ʿuşşāḳa ol ḫāk-i ser-i kū ser-fürū<br />
G412/4 Ḳoyup ol zülf zülf-i zülf i şeb-dīzi göñül geçmek diler gāhī / Velī görsem yine ḳalmaz ʿinān-ı iḫtiyār elde<br />
G425/3 ʿĀrıżuñ ṭurmaz öper zülf zülf-i zülf i siyeh-rū göz göre / Hīç yüz virmezsin ammā ʿāşıḳ-ı miskīnüñe<br />
G434/3 Çeşm ü ebrū ḫāl-i Hindū zülf zülf-i zülf i cādū bulsa ger / Öykünürdi āfitāb ol āfet-i devrānuma<br />
G468/5 Belādur gel bu sevdādan geç ey dil / Ṭolaşma ḥalḳa-i zülf zülf-i zülf i nigāre<br />
G48/3 Zülfi Zülfi elinden almaġa cān-ı belā-keşi / Boynın ḳulaġın öpdi girībān u gūşvār<br />
G131/5 Zülfi Zülfi endīşesine varma ṣaḳın ey Bāḳī / Anda mecmūʿ ileden ʿaḳlı perīşan getürür<br />
G380/4 Zülfi Zülfi sāḥir ṭurrası ṭarrār şuḫ-ı şī<strong>ve</strong>-kār / Çeşmi cādū ġamzesi mekkār dirseñ işte sen<br />
G414/2 Ṭurralar boynın burup ḥüsnin temāşālanmada / Zülfi Zülfi ṭāvūsı İrem bāġında cevlān itmede<br />
K7/11 Zülf Zülf-i Zülf i dil-ber bendine düşmiş gibi āşüfte-ḥāl / Sünbül-i miskīn ʿaceb kendin perīşān eyledi<br />
G22/2 Olsa ʿirfān ehline cānān olınca şöyle kim / Zülf Zülf-i Zülf i müşgīni şikeste ʿahd ü peymānı dürüst<br />
G72/1 Zülf Zülf-i Zülf i pür-ḫam çün ruḫuñ üzre perīşān-ḥāl olur / Kendüsin cemʿ idemez ol nice māh u sāl olur<br />
G209/1 Zülf Zülf-i Zülf i nigāre şāne-<strong>ve</strong>ş olursa dest-res / Miḳrāż gibi rişte-i pey<strong>ve</strong>nd-i ġayrı kes<br />
G305/4 Dīdār-ı dost bāġ u gül-istān yiter baña / Zülf Zülf-i Zülf i i nigār sünbül ü ruḫsār-ı yār gül<br />
G492/2 Zülf Zülf-i Zülf ،‘anber-būyuñuñ sevdālarıdur dostum / ‘Āşıḳuñ ḥālin perīşān eyleyen sünbül gibi<br />
G71/1 Künc-i ebrūsın ḫayāl it gūşe-i gül-zārı gör / Ḥalḳa-i zülfin zülfin ḳıyās it ṭabla-i ʿaṭṭārı gör<br />
1232
G203/4 Şāneden zaḫm irişür diyü dil-i mecrūḥa / Ṣaḳınur ḫāṭır-ı āşüfteyi zülfin zülfin ṭaramaz<br />
G414/1 Ṭaġıdup her yaña zülfin zülfin ʿanber-efşān itmede / Āh kim bī-dillerin ḫāṭır-perīşān itmede<br />
G126/5 Bend-i zülfinden zülfinden elem çekme iñen ey Bāḳī / Seni aġyārdan ol ḳayd ile mümtāz eyler<br />
G310/4 Nāfe-i müşgīn-i zülfinden zülfinden ḫaber ṣor Çīne var / Ey ṣabā geşt ü güẕār it kāʾinātı ṭurma yil<br />
G354/2 Yüri ey bād elüñ kendüñe çek zülfinden zülfinden / Nice bir ḫāṭır-ı ʿuşşāḳ perīşān olsun<br />
G438/1 Düşse zülfinden zülfinden ʿaraḳ ruḫsār-ı cānān üstine / Gūyiyā şeb-nem düşer gül-berg-i ḫandān üstine<br />
G536/5 Būy-ı zülfinden zülfinden ṣabā geldi dem urdı cānuma / ʿĀşıḳ-ı āşüfte itdi Bāḳıyā ol dem beni<br />
G145/1 Oldı bir ṭıfluñ kemend-i zülfine zülfine cānlar esīr / Ġamzesinden ḳan ṭamar aġzında ammā būy-ı şīr<br />
G521/4 Bir dil mi var ki zülfine zülfine dīvāne ḳılmayup / Dārüʾş-şifā-yı ʿaşḳda zencīre urmadı<br />
G108/3 Zülfine Zülfine Zülfine gerçi hemān sünbül-i ter hem-serdür / İkisinden de siyeh kāküli bālā-terdür<br />
G100/1 Yıllar-durur yoluñda senüñ pāy-māldur / Miskīn zülfüñ ayaġa ṣalma <strong>ve</strong>bāldur<br />
G124/6 Mīmdür gūyā dehānuñ ṣafḥa-i māh üzredür / Sīne beñzer şāne-i zülfüñ ki sāl üstindedür<br />
G250/1 Göñüller alduġın inkār ider meger zülfüñ zülfüñ / Elini muṣḥafa urmış yemīn ider zülfüñ<br />
zülfüñ<br />
G250/2 ʿAraḳlar eyler ise bāġ-ı ʿārıżuñ gül-geşt / İñende olmasun andan efendi ter zülfüñ<br />
G250/3 Ḳatuñda ḳanlar idüp oldı muʿteber ġamzeñ / Yanuñda yollara indi idindi yir zülfüñ<br />
zülfüñ<br />
G250/4 Ayaġuñ öpmeden el çekmez ol virür başın / Ḳoyupdur ey boyı şimşād o yolda ser zülfüñ zülfüñ<br />
zülfüñ<br />
G250/5 Mis̱āl-i ḥüsnüñe ṭāvūs ḳuyruġı çekeli / Cihānı ḥükmüñe rām itdi ser-be-ser zülfüñ zülfüñ<br />
zülfüñ<br />
G250/6 Yolında nāfe-ṣıfat ḳıldı terk-i ser Bāḳī / Teraḥḥum itmedi miskīne ḳıl ḳadar zülfüñ<br />
zülfüñ<br />
G297/5 Rişte-i cānumda zülfüñ zülfüñ zülfüñ bir girih bend itdi kim / Ḥalline ḳādir degül müşkil-güşālar bilmiş ol<br />
G297/6 Çoḳ ṭolaşdı ṭurra-i müşgīnüñe āşüfte-dil / Çīn-i zülfüñ bend ider bir gün ḫaṭālar bilmiş ol<br />
G317/4 Māhdan māhīye dek ṣaldı cefā ḳullābın / Ḳıṣṣa-i ġuṣṣa-i zülfüñ zülfüñ zülfüñ ne dırāz eyleyelüm<br />
G342/3 Ḫaber-i būy-ı zülfüñ zülfüñ zülfüñ alınca / Ne hevālarda yeldi bād-ı nesīm<br />
G352/1 Şeb-i zülfüñ zülfüñ zülfüñ nihān eyle ruḫuñ rūşen nehār olsun / Gider ebr-i ḫaṭuñ yüzden cemālüñ nev-bahār olsun<br />
G393/2 Urupdur lāleye mihr-i ruḫuñ dāġ / İdüpdür sünbüli zülfüñ perīşān<br />
G398/2 Görüp zülfüñ zülfüñ ʿiẕāruñ üzre bildüm / Muḳarrer batmaz imiş ṣuya cādū<br />
G399/1 İtdürür zühhāda ol miḥrāb-ı ebrū ser-fürū / Ḳıldurur ʿuşşāḳa ol ḫāk-i ser-i kū ser-fürū<br />
G474/2 Berr-i Ḥicāza şemme-i zülfüñ zülfüñ yitürse bād / Ḥuccāc ḳala bādiyede Şāma çıḳmaya<br />
G480/3 Ārzū-yı dāne-i ḫāl-i ruḫuñla ʿāḳıbet / Düşdi ḥayfā mürġ-i dil ṣayyād-ı zülfüñ zülfüñ dāmına<br />
G498/2 Ḫam-ı zülfüñ zülfüñ zülfüñ ki devr eyler yanaġuñ / İrem ṭāvūsıdur cevlāne geldi<br />
G503/2 Bend-i belā-yı zülfüñ zülfüñ ile künc-i ġamda dil / Zencīrlerle baġlu yatur şīr-i ner gibi<br />
G527/3 Siyāh aṭlas gibi zülfüñ zülfüñ zülfüñ yaraşdı / ʿİẕār-ı āl-i müşgīn-ḫāle düşdi<br />
G527/4 Hümāyūn-bāl açup şeh-bāz-ı zülfüñ zülfüñ / Tezerv-i ʿaḳlı nā-geh ala düşdi<br />
G47/1 Zülfüñ Zülfüñ ki tār-ı eşk-i firāvāne ṣarmaşur / Sünbüldür ol ki rişte-i bārāne ṣarmaşur<br />
G97/1 Ḳaddüñ ḳatında ḳāmet-i şimşād pest olur / Zülfüñ Zülfüñ Zülfüñ yanında revnaḳ-ı ʿanber şikest olur<br />
G98/1 Laʿlüñ ḳatında ḳıymet-i gevher şikest olur / Zülfüñ Zülfüñ Zülfüñ yanında revnaḳ-ı ʿanber şikest olur<br />
G99/3 Zülfüñ Zülfüñ duḫān-ı meşʿale-i bezm-i ḥüsndür / Aġzuñ çerāġ-ı luṭf u melāḥat şirārıdur<br />
G157/4 Zülfüñ Zülfüñ el bir eyleyüp ṭurrañla pinhān itdiler / Ḫātem-i dil ḥāṣılı ya andadur ya bundadur<br />
G218/5 Zülfüñ Zülfüñ esīri Bāḳī-i bī-çāre dostum / Bir mübtelā-yı bend-i kemend-i belā imiş<br />
G329/5 Olmasañ ger cihānda bir dāne / Zülfüñ Zülfüñ olmazdı cān mürġına dām<br />
G486/2 Zülfüñ Zülfüñ gibi yanuñca ṣalınmaḳ diler göñül / Tīġ-i cefā vü cevr ile senden kesilmedi<br />
K3/6 Meger çīn-i zülfüñde zülfüñde pinhān olupdur / Ġubār-ı der-i şehriyār-ı muẓaffer<br />
G438/5 Zīr-i zülfüñde zülfüñde görenler ḫaṭṭuñı ebr-i bahār / Sāye ṣalmış ṣandılar ṣaḥn-ı gül-istān üstine<br />
G41/2 Baġlar Sünbülede ey meh-rū / Vaṣf-ı zülfüñdeki zülfüñdeki şiʿrüm üstād<br />
1233
G129/3 Peşmīne geydi egnine zülfüñden zülfüñden aldı el / Göklerde uçdı āḫır efendi hümāyı gör<br />
G143/2 Belā-yı bend-i zülfüñden zülfüñden zülfüñden ḫalāṣ it cān-ı miskīni / Esīr-i miḥnet-i ʿaşḳuñ ne bend ü ne kemend ister<br />
G213/3 Āb-ı rūyuñdan irer āyīne-i ḫurşīde tāb / Tāb-ı zülfüñde zülfüñden zülfüñde düşer levḥ-i żamīr-i kāne naḳş<br />
G336/2 Ḥadīs̱-i tār-ı zülfüñden zülfüñden zülfüñden faḳīhe bir süʾāl itdüm / Cevāba ḳādir olmadı ḥerīfi endbend itdüm<br />
G496/3 Bend-i zülfüñden zülfüñden ne miḥnet çekdügin bilseñ göñül / Başuña kākül gibi düşse bu sevdā kāşkī<br />
G115/5 Zülfüñden Zülfüñden ayru Bāḳī bir ḥāl ile yürür kim / Zencīrden boşanmış dīvānedür ṣanurlar<br />
G173/3 Benefşe kendüyi zülfüñe zülfüñe teşbīh itse incinme / Ki ol bir şāhid-i kāşānedür bāzāre düşmişdür<br />
G184/1 Ehl-i diller şiken-i zülfüñe zülfüñe şebbū didiler / ʿĀlemi ḳıldı muʿaṭṭar nice şeb bu didiler<br />
G291/4 Yazıldı ḫaddüñ üzre ḫaṭuñ ẓāhir olmadın / Dirsem ʿaceb mi zülfüñe zülfüñe ṭuġrā-yı bī-mis̱āl<br />
G334/1 Āşüfte bend-i silsile-i zülfüñe zülfüñe nesīm / Māʾil nihāl-i ḳāmetüñe ṭabʿ-ı müstaḳīm<br />
G398/4 İdermiş zülfüñe zülfüñe perrini teşbīh / Ḳatı alçaḳ ḳaçar geh geh peristū<br />
G402/4 Ġarīb aḫşama ḳarşu zār u ser-gerdān olur ġāyet / Perīşān olduġı oldur göñül hep zülfüñe ḳarşu<br />
G492/4 Kākülüñ sevdālarından düşdi göñlüm zülfüñe zülfüñe / Bir belā daḫı ol oldı başuma kākül gibi<br />
K24/33 Ġoncanuñ cānı mı var öyküne laʿl-i lebüñe / Zülfüñe Zülfüñe ḳaç başı var ola ber-ā-ber sünbül<br />
G211/2 Çāk çāk itsün beni şemşīr-i ġamzeñ şāne-<strong>ve</strong>ş / Zülfüñe Zülfüñe tek ʿāḳıbet olsun müyesser dest-res<br />
G481/1 Zülfüñe Zülfüñe Zülfüñe bend eyle ben mecnūnı didüm dil-bere / Didi ḳayd itdüm seni dīvāne geçdüñ deftere<br />
G490/1 Zülfüñe Zülfüñe dil virmeyen ḫāṭır-perīşān olmadı / Pāyüñe yüz sürmeyen ḫāk ile yeksān olmadı<br />
G190/3 Görenler ruḫlaruñda ḥalḳa ḥalḳa zülfüñi zülfüñi dirler / Meh-i bedr ile ṣan kim cemʿ olupdur hāleler yir yir<br />
G285/1 Zülfüñi Zülfüñi görsem ʿiẕāruñ üzre ey ḥūr-i cemīl / Ṣanuram zencīr şeklin baġlamışdur Selsebīl<br />
K3/5 Ṭolar būy-ı müşgīn-i zülfüñle zülfüñle ʿālem / Döner nāfe-i miske çarḫ-ı müdev<strong>ve</strong>r<br />
G72/2 Tāb-ı zülfüñle zülfüñle zülfüñle göñül ḳılduḳça āh-ı āteşīn / Dūd-ı dil cevlān ider ṭāvūs-ı zerrīn-bāl olur<br />
G338/3 Yād-ı ser-i zülfüñle zülfüñle gül-zār-ı dil ü cānda / Sünbüller ider peydā efkār-ı perīşānum<br />
G364/2 Beydaḳ-ı ḫāl-i ruḫuñ zülfüñle zülfüñle zülfüñle mestūr eyleme / Almaġa şāhum göñül ferzānesin açmazdan<br />
G85/4 Sünbül-i ter zülfüñüñ zülfüñüñ Hindī ġulāmıdur senüñ / Ḫāk-sārıdur gül-i ruḫsāruñuñ gül-zārlar<br />
G144/2 Zülfüñüñ Zülfüñüñ dest-resin ṭuydı meger ruḫlaruña / Bāġda sünbülüñ aḥvāli perīşān dirler<br />
G374/2 Zülfüñüñ Zülfüñüñ ḳaldı göñül mürġi Ḳara Bāġında / Ruḫuñuñ görmege ʿazm itmiş iken Baġdādın<br />
G443/2 Zülfüñüñ Zülfüñüñ boynı baġlu ḳulları çoḳ / Geçmedük kimse ḳalmadı bende<br />
zülf zülf zülf ü ü ḫāl [1] zülüf <strong>ve</strong> ben (‘misk <strong>ve</strong> ʿanber’ paralelliğinde)<br />
G402/2 Muʿaṭṭar zülf zülf ü ü ḫālüñ seyr idenler ey gözi āhū / Dimişlerdür ḥaḳīḳat misk odur ʿālemde ʿanber bu<br />
zülf zülf ü ü kkākül<br />
k ākül [1]<br />
G156/4 Rişte-i mūy-ı dil-bere ṭolaşan / Beste-i bend-i zülf zülf ü ü kkākül<br />
k ākül olur<br />
zülf zülf zülf ü ü ü ru ruḫ ru ru ḫ [2] zülüf <strong>ve</strong> yanak<br />
K24/41 Yaraşur zülf zülf ü ü ru ruḫu ru ruḫu<br />
ḫuñ ḫu vaṣfına defter yazsam / Kāġıdı berg-i gül ola ḫaṭ-ı defter sünbül<br />
G188/4 Dil-i dīvāne senüñ görmeyeli zülf zülf ü ü ru ruḫuñ ru ḫuñ / Ṣanma cānā giceden gündüzi idrāk eyler<br />
zülf zülf ü ü ṭurra [1] zülüf <strong>ve</strong> kakül<br />
M3/V/4 Tār-ı zülf zülf ü ü ṭurra ṭurra-i ṭurra<br />
ḫūbān-ı müşgīn-mū gibi / Sāl-i iḳbālin Ḫudā bī-ḥadd ü pāyān eylesün<br />
zülf zülf-i zülf i dil dil-āvīz dil<br />
āvīz [4] gönüller açan zülüf<br />
G27/3 Olurken rūz u şeb hem-sāye ol ruḫsār-ı zībāya / Nedür zülf zülf-i zülf i dil dil-āvīzüñ dil<br />
āvīzüñ perīşān olmaġa bāʿis̱<br />
G199/3 Dil-i ṣad-çāk o mūy-ı müşg-būnuñ bendine ḳalmaz / Çeker zülf zülf-i zülf i dil dil-āvīz dil<br />
āvīz āvīzüñ āvīz üñ cefāsın şāne incinmez<br />
G485/2 Göñlümüz alur ele zülf zülf-i zülf i dil dil-āvīzüñ dil<br />
āvīzüñ hele / Vechden ḫāric degül ḫaṭṭ-ı siyeh-kāruñ gibi<br />
G520/3 Ey ṣabā zülf zülf-i zülf i dil dil-āvīzini dil<br />
āvīzini taḥrīk itdüñ / Bu ḳadar fitne vü āşūba sen olduñ bādī<br />
zülf zülf-i zülf i i girih girih-gīr girih<br />
īr [3] kıvrım kıvrım zülüf; bkz. ‘gīsū-yı girih-gīr’<br />
1234
G12/2 ʿĀrıżuñda ol iki zülf zülf-i zülf i girih girih-gīrüñ<br />
girih<br />
īrüñ senüñ / Ṣuya ḳonmış iki ġarrā tāze sünbüldür baña<br />
K12/2 Kim çıḳar başa ser-i zülf zülf-i zülf i girih girih-gīrüñ<br />
girih<br />
īrüñ ile / Yine ol silsile cevrin dil-i dīvāne çeker<br />
K14/27 Mis̱āl-i ḥalḳa-i zülf zülf-i zülf i i girih girih-gīr girih<br />
īr īr-i īr i ḫam-ender-ḫam / Biri birine ḳoydı tīġ-i ḳahruñ kāfir-istānı<br />
zülf zülf-i zülf zülf i mu muʿanber mu<br />
ʿanber [1] [1] [1] amber kokulu zülüf; bkz. ‘muʿanber zülf’ md.<br />
G422/1 Ṭutalum mihri görem ṭalʿat-i dil-ber yirine / Kime dil baġlayam ol zülf zülf-i zülf i mu muʿanber mu<br />
ʿanber ʿanber yirine<br />
zülf zülf-i zülf i müşg müşg-āsā müşg<br />
āsā [3] misk gibi kokan zülüf<br />
K8/1 Dökilmiş zülf zülf-i zülf i müşg müşg-āsā müşg<br />
āsā o ḳadd-i dil-sitān üzre / Döşenmiş sāye-i Ṭūbā bihişt-i cāvidān üzre<br />
K27/8 Dem-ā-dem sīm ü zer micmer ḳılur ol ṭurraya hem-ser / Duḫān-ı ʿūd u ʿanberden kemend-i zülf zülf-i zülf i müşg müşg-āsā müşg<br />
āsā<br />
G6/2 Nedür bu pīç pīç ü çīn çīn ü ḫam-be-ḫam kākül / Nedür bu ṭurralar bu ḥalḳa ḥalḳa zülf zülf-i zülf<br />
i müşg müşg-āsā müşg<br />
āsā<br />
zülf zülf-i zülf i müşg müşgīn müşg<br />
īn [2] [2] misk kokulu zülüf<br />
G20/2 Nāfe ḳıldı zülf zülf-i zülf i müşg müşgīnüñ müşg<br />
īnüñ görüp ser-ber-zemīn / Ayaġuñ ṭopraġına miskīnlik itdi müşg-i nāb<br />
G159/2 Şol göñül kim devr ider pīrāmen-i bāġ-ı ruḫuñ / Zülf Zülf-i Zülf i müşg müşgīnüñ müşg<br />
īnüñ gibi yıllarca ser-gerdān olur<br />
zülf zülf-i zülf i müşg müşgīn müşg<br />
īn īn-tār īn ār [1] [1] misk telli zülüf<br />
G353/1 Ṣaçuñ zencīrine bend it dil-i āvāre eglensün / Muḳayyed ḳıl biraz ol zülf zülf-i zülf i müşg müşgīn müşg<br />
īn īn-tāre īn āre eglensün<br />
zülf zülf-i zülf i müşg müşgīn müşg<br />
īn īn-i īn i i semen semen-sā semen<br />
ā [1] [1] yasemin kokulu misk zülf<br />
K24/34 Bāde-i laʿlüñe hem-şīre şarāb-ı gül-fām / Zülf Zülf-i Zülf i i müşg müşgīn müşg<br />
īn īn-i īn i i semen semen-sāña<br />
semen<br />
āña birāder sünbül<br />
zülf zülf-i zülf i müşg müşg-bār müşg<br />
ār [1] [1] misk gibi kokan zülüf<br />
G111/2 Ebr-i bahār-ı ḥüsndür ol zülf zülf-i zülf i müşg müşg-bār müşg<br />
ār / Yaġdı ʿiẕārı bāġına ḫaṭ ṣanma zinhār<br />
zülf zülf-i zülf i i müşg müşg-efş müşg<br />
efş efşān efş ān [1] [1] [1] misk gibi kokan zülüf<br />
G145/3 Zülf Zülf-i Zülf i müşg müşg-efş müşg<br />
efş efşān<br />
ānı ān vaṣfın yazduġum bildi devāt / Ḫāmenüñ ṣaldı ayaġı altına miskī ḥarīr<br />
zülf zülf-i zülf i per perīşān per<br />
şān [7] [7] dağınık zülüf<br />
K12/1 Dil-i ṣad-çāki ser-i zülf zülf-i zülf i per perīşāne per<br />
şāne çeker / Bilür ol mūy ġamın her ne ise şāne çeker<br />
G214/6 Ḫaṭṭınuñ pīrūzesin buldı çıḳardı bād-ı ṣubḥ / Zīr-i dāmānında ol zülf zülf-i zülf i per perīşān per<br />
şān gizlemiş<br />
G346/1 Ne belālar çekile zülf zülf-i zülf i per perīşānu per<br />
şānu şānuñdan şānu ñdan / Ne fiten ḳopsa gerek nergis-i fettānuñdan<br />
G356/1 Başlar kesilür zülf zülf-i zülf i per perīşānu per<br />
şānu şānuñ şānu ucından / Ḳanlar dökilür ġamze-i bürrānuñ ucından<br />
G359/2 Ḳaddüm bükilüp derdüñ ile döndi kemāne / Ḳullāb-ı ser-i zülf zülf-i zülf i per perīşānu per<br />
şānu şānuñ şānu elinden<br />
G410/2 Ḳaldum ayaḳda ser-i zülf zülf-i zülf i per perīşān per<br />
şān şānı şān gibi / Dil viren böyle mʾolur dil-ber-i ʿālī-şāne<br />
G410/4 Düşmesin silsile-i zülf zülf-i zülf i per perīşānu per<br />
şānu şānuña şānu ña dil / ʿAḳlını başına cemʿ eylesün ol dīvāne<br />
zülf zülf-i zülf i semen semen-bū semen<br />
ū [3] yasemin kokulu zülüf<br />
G47/7 Ol ḳāmet üzre zülf zülf-i zülf i semen semen-būya<br />
semen<br />
ūya beñzedi / Şol yāsemen ki serv-i ḫırāmāne ṣarmaşur<br />
G295/2 Ṭāvūsdur ki ravżada cevlāna başlamış / Ruḫsāruñ üzre zülf zülf-i zülf<br />
i semen semen-bū semen<br />
degüldür ol<br />
G399/2 ‘Ārıż-ı gül-gūnuñuñ dā’im ḫaṭ-ı fermānına / Ḫˇāh u nā-ḫˇāh eyler ol zülf zülf-i zülf zülf i semen semen-bū semen<br />
ser-fürū<br />
zülf zülf-i zülf i i semen semen-sā semen<br />
ā [2] [2] yasemin kokulu zülüf<br />
K24/39 Ruḫlaruñ üzre yatur zülf zülf-i zülf i i semen semen-sā semen<br />
gūyā / Gül-i terden idinür kendüye bister sünbül<br />
G506/5 Kākülüñ bend-i belādan beni āzād itsün / Alayın boynuma ol zülf zülf-i zülf i semen semen-sā semen<br />
ġamını<br />
zülf zülf-i zülf i siy siyāh siy<br />
āh [8] [8] siyah zülüf<br />
M5/IV/1 Ḥalḳa-i zülf zülf-i zülf i siy siyāhuñ siy<br />
āhuñ ey ṣaçı müşg-i Ḫuten<br />
G50/1 Ruḫuñ āteş ḫaṭ u ḫālüñ baḫūr-ı misk ü ʿanberdür / Ḫam-ı zülf zülf-i zülf i siy siyāhuñ siy<br />
āhuñ ḥalḳa ḥalḳa dūd-ı micmerdür<br />
G50/2 Benüm dūd-ı kebūd-ı nār-ı āhum başdan aşmışdur / Senüñ zülf zülf-i zülf i siy siyāhuñ siy<br />
āhuñ ayaġuñla baş ber-ā-berdür<br />
G203/1 Gerçi dil ṭurrañ elinden yaḳasın ḳurtaramaz / Ruḫuña meyl idene zülf zülf-i zülf i siy siyāh siy<br />
āh el ḳaramaz<br />
1235
G363/3 Zāʾil olmaz he<strong>ve</strong>s-i zülf zülf-i zülf i i siy siyāhuñ siy<br />
āhuñ āhuñ dilden / Ḥāṣıl olmayacaġın gerçi bu sevdā bilürin<br />
G218/1 Zülf Zülf-i Zülf i siy siyāh siy<br />
āh āhı āh sāye-i perr-i hümā imiş / İḳlīm-i ḥüsne anuñ içün pādişā imiş<br />
G375/3 Zülf Zülf-i Zülf i siyehüñ mübārek olsun / Ẕī-ḫilʿat-i ʿanberīn-girībān<br />
G458/2 Baña devlet yüzin göstermeyen baḫt-ı siyāhumdur / Ḳara Ḳara zülfüñ zülfüñ zülfüñ ki çekmiş perde ol ruḫsār-ı nīkūya<br />
zülf zülf-i zülf i siyeh siyeh-kār siyeh<br />
ār [3] [3] yol kesen zülüf ‖ kötülükler yapan zülüf<br />
G46/1 Ruḫuñ ey ġonca-dehen berg-i gül-i ḫod-rūdur / Dir gören zülf zülf-i zülf<br />
i siyeh siyeh-kāruñ<br />
siyeh<br />
āruñ içün şeb-būdur<br />
G116/4 Ser-i zülf zülf-i zülf i siyeh siyeh-kāruñ<br />
siyeh<br />
āruñ şeb-i tār / ʿİẕāruñ pertevi meh-tāba beñzer<br />
G384/3 Çekinür silsile-i zülf zülf-i zülf i i siyeh siyeh-kāruña<br />
siyeh<br />
āruña dil / Beni dīvāne ḳılur bir gün o sevdā göresin<br />
zülf zülf ḥalḳalar ḥalḳaları ḥalḳalar<br />
ı [1] bkz. ‘ḥalḳa-i zülf’ md.<br />
G150/3 Çü zülfi zülfi ḥalḳalar ḥalḳalarından<br />
ḥalḳalar<br />
ından görine ruḫsārı / Şeb-i siyāhda gūyā olur ʿayān ülker<br />
zülf zülf zenc zencīri zenc īri [1] bkz. ‘zencīr-i zülf’ md.<br />
G439/2 Zülfi Zülfi zenc zencīrine zenc īrine āşüfte göñül bende geçer / Kendüsin lāyıḳ-ı ḫidmet ṣanur ol dīvāne<br />
zülfüñ zülfüñ ġam ġamı ġam<br />
ı [1] [1] bkz. ‘ġam-ı zülf’ md.<br />
G47/4 Zülfüñ Zülfüñ Zülfüñ ġam ġamını ġam<br />
ını ını vaṣf idemez bī-hüşān-ı ʿaşḳ / Mānend-i şāne dilleri mestāne ṣarmaşur<br />
zülf zülf ḫam ḫamı ḫam<br />
ı [2] zülüf kıvrımı<br />
G53/2 Zülfüñ Zülfüñ Zülfüñ ḫam ḫamında ḫam<br />
ında ḫaddüñi ḫurşīde virmezin / Şemʿi nʾider şu kimse kʾanuñ şeb-çerāġı var<br />
K10/2 Nefḥa-i ʿanber ṭutar zülfi zülfi ḫam ḫamından ḫam<br />
ından ʿālemi / Ḳanda gitse iki yanında iki micmer bile<br />
zülf zülf ḫayāli ḫayāli [2] bkz. ‘ḫayāl-i zülf’ md.<br />
G531/1 Ḫaṭṭum ḥisābın bil didüñ ġavġālara ṣalduñ beni / Zülfüm Zülfüm ḫayālin ḳıl didüñ sevdālara ṣalduñ beni<br />
G341/3 Nigeh-bān eyledüm genc-i ġama bir heft-ser ejder / Ḫayāl Ḫayāl-i Ḫayāl i zülfini çün bu dil-i vīrāne ṭapşurdum<br />
zülf zülf ucı ucı [1] [1] bkz. ‘ser-i zülf’ md.<br />
G179/2 Ucından Ucından zülfüñüñ zülfüñüñ çoḳ baş kesildi / Meded ʿömrüm anı bir pāre kesdür<br />
zülf zülf zülf hev hevās hev hevās<br />
āsı ās ı [1] [1] zülüf sevdası<br />
G207/2 Bend-i belādan olmaduḳ āzād bir nefes / Zülfüñ Zülfüñ hev hevās hev hevās<br />
āsı ās olalı dilde ḫayālümüz<br />
zülfeyn zülfeyn [2] [2] iki zülüf<br />
G313/3 Yaluñuz gerden-i zībāsı degül ḥālet-baḫş / ʿAnber-āmīz o zülfeyn ülfeyn ülfeyn ile gīsū da güzel<br />
G170/3 Siyeh zülfeynüñi zülfeynüñi siḥr ile çeşmüñ gösterür s̱uʿbān / Ruḫuñda ḫālüñ āteşler ṣaçar ol ʿayn-i cādūdur<br />
Ẕüʾl Ẕüʾl-fe Ẕüʾl fe feḳār fe ḳār [5] Hz. Ali’nin ucu çatallı , ortası yivli olan meşhur kılıcı<br />
K9/15 Eyler hücūmı düşmen-i dīne ʿAlī-ṣıfat / Şemşīr-i ḫūn-feşānı ḳılur kār-ı Ẕüʾl Ẕüʾl-fe Ẕüʾl<br />
fe feḳār fe ḳār<br />
G12/5 Ḥayder-i Kerrārıyam meydān-ı naẓmuñ Bāḳıyā / Nevk-i ḫāme Ẕüʾl Ẕüʾl-fe Ẕüʾl fe feḳār fe ḳār u ṭabʿ Düldüldür baña<br />
G407/1 Āferīn ol rūzgāruñ Ḥayder-i Kerrārına / Ẕüʾl Ẕüʾl-fe Ẕüʾl fe feḳār fe ḳār olmaz muʿādil tīġ-i cevher-dārına<br />
G407/6 Tīġı resmin ehl-i dil mānend-i şekl-i Ẕüʾl Ẕüʾl-fe Ẕüʾl fe feḳār<br />
ḳār / Ḫānḳāh-ı ʿālemüñ naḳş eylesün dīvārına<br />
G255/5 Destüñde Ẕüʾl Ẕüʾl-fe Ẕüʾl fe feḳār feḳār<br />
ḳār-ı ḳār ʿAlī nevk-i ḫāmedür / Bāḳī semend-i ṭabʿuñ olur Düldül eyleseñ<br />
Ẕüʾl Ẕüʾl-fe Ẕüʾl Ẕüʾl fe feḳār<br />
ḳār-ı ḳār ı Murta Murtażā Murta<br />
żā [1] [1] [1] Hz. Ali’nin zülfikarı (kılıcı)<br />
G234/7 Żarūrī ser-fürū ḳıldı edāña düşmen ey Bāḳī / Senüñ şemşīr-i ṭabʿuñ Ẕüʾl Ẕüʾl-fe Ẕüʾl fe feḳār<br />
ḳār-ı ḳār ı ı Murta Murtażā Murta<br />
żā ancaḳ<br />
zümre zümre [1] [1] topluluk, camia<br />
G308/3 Döndi ṣafāda encümen-i Muṣṭafāya bāġ / Ḫayl-i şükūfe zümre zümre-i zümre Eṣḥāb u Āl gül<br />
1236<br />
zümürrüd zümürrüd ta taḫt ta taḫt<br />
ḫt [2] zümrüt işemeli taht; bkz. ‘serīr-i zümürridīn’, ‘taḫt-ı zümürrüd’, ‘taḫt-ı<br />
zümürrüd-fām’ md.<br />
K4/17 Cihānda geydügince şāh-ı encüm / Zümürrüd Zümürrüd ta taḫt ta taḫt<br />
ḫtı ḫt üzre tāc-ı zerrīn
K5/37 Zümürrüd Zümürrüd ta taḫt ta taḫt<br />
ḫtına ḫt ına çıḳduḳça şāh-ı leşger-i encüm / Cihānı efser-i zerrīn ile ḳılduḳça nūrānī<br />
zümürrüd zümürrüd-fām zümürrüd ām ām [3] [3] bkz. ‘cām-ı zümürrüd-fām’ md.<br />
K18/3 Döşedi yine çemen naṭʿ-ı zümürrüd zümürrüd-fām<br />
zümürrüd ām āmın ām ın / Sīm-i ḫām olmış iken ferş-i ḥarīm-i gül-zār<br />
M3/V/2 Āsmānuñ gūşe-i bām-ı zümürrüd zümürrüd-fām<br />
zümürrüd ām āmına ām ına / Ḳadri ṭāvūsı çıḳup gün gibi cevlān eylesün<br />
G480/1 İrmedi hīç pāye-i ḳaṣr-ı zümürrüd zümürrüd-fām<br />
zümürrüd ām āmına ām ına / Naʿrelerle āhlar çıḳdı felekler bāmına<br />
zümürrüd zümürrüd-gūn zümürrüd ūn [2] zümrüt renki<br />
K22/34 Her seḥer ṣaḥn-ı zümürrüd zümürrüd-gūn<br />
zümürrüd ūn ūn-ı ūn ı gerdūn üstine / Āfitāb altun ṭabaḳdan tā ola gevher-feşān<br />
K25/16 Urdı çevgān-ı zeri gūy-ı zümürrüd zümürrüd-gūna<br />
zümürrüd ūna / Meh-i ʿīd oldı yine tevsen-i gerdūna süvār<br />
zümürrüd zümürrüdīn zümürrüd īn [1 [1] [1<br />
] bkz. ‘taḫt-ı zümürrüdīn’ md.<br />
G379/1 Ṣaḥrālara döşendi bisāṭ-ı zümürrüd zümürrüdīn<br />
zümürrüd īn / Devlet anuñ ki lāle-ruḫı oldı hem-nişīn<br />
zünn zünnār zünn ār [1] keşişlerin bellerine bağladıkları kuşak<br />
G85/2 Bende-i fermān olup gīsū-yı kāfir-kīşüñe / Ḫidmete bil baġlayupdur ey ṣanem zünn zünnārlar zünn zünnārlar<br />
ārlar<br />
1237<br />
Ẕü’n Ẕü’n-Nūn Ẕü’n ūn [1] Hz. Peygamber’e Mısır meliki Mukavkıs tarafından <strong>ve</strong>rilen köle;<br />
anlatılar <strong>ve</strong> tanıklar için bkz. MAZMUNLAR <strong>ve</strong> İZAHI, s. 473.<br />
G58/5 ʿAşḳ ile ḳaddüñ büküp Ẕü’n Ẕü’n-Nūn Ẕü’n ūn ūn-ı ūn ı vaḳt olsañ yine / Kām-rān ol kimsedür kim Mālik-i Dīnārdur<br />
ẓüref ẓürefā ẓüref ẓürefā<br />
ā [2] [2] keyfine düşkün zarifler ‖ seçkin kimseler<br />
G9/6 Öykünürdi lebüñe cām-ı mey ammā dönmiş / Bu gün almışlar ele bir yire gelmiş ẓürefā<br />
ẓürefā<br />
G269/2 Keyfiyyet-i esrāra döşendi ẓürefā ẓürefā hep / Yārān ayaġın almada ḥayrān mey-i nābuñ
SONUÇ SONUÇ<br />
SONUÇ<br />
1238<br />
Bu tezle, XVI. yüzyıl Osmanlı Edebiyatı’nın en önemli yapıtlarından biri olan<br />
Bakî Divanı’nın 9347 tanıklık sözvarlığı ortaya çıkartılmıştır. Bakî Divanı’nın<br />
sözvarlığını oluşturan sözcükler, deyimler, atasözleri, çeviri deyimler, alıntılar, kültür<br />
dili, kalıplaşmış günlük ifadeler bağlamlı dizin (concordance) yardımı ile alfabetik<br />
olarak dökümlenmiş <strong>ve</strong> böylelikle bu ham malzeme üzerinde çalışılarak i<strong>şlevsel</strong><br />
anlamlar tespit edilebilmiştir. Ayrıca her maddebaşında tanıkların sıklıkları tespit<br />
edilerek köşeli parantezle gösterilmiştir. Bütün bu dil öğeleri, tarihsel sözlük <strong>ve</strong><br />
Osmanlı kültürü ile ilgili temel başvuru kaynaklarından referans gösterilerek<br />
tanıklandırılmıştır. Çalışmada eş zamanlı bir yöntem uygulanmış olup sözvarlığını<br />
oluşturan dil öğelerinin tarihsel anlam değerleri tespit edilmiştir. Bunun yanında bu<br />
sözvarlığının bağlama göre değişen anlamları <strong>ve</strong> yananlamları da aralara girilerek<br />
belirtilmiştir.<br />
Bu çalışmanın, Türkiye’de bir ilk olma özelliği taşıyacağı düşünülmektedir.<br />
Bugüne kadar hem Batıda (Eliot, Proust) hem de Doğuda (Hafız) birçok şair <strong>ve</strong> yazarın<br />
bağlamlı dizinleri hazırlanarak bilim dünyasına sunulmuştur. Ancak ülkemizde dil<br />
çalışmaları kapsamında ele alınabilecek bazı gramer sözlüklerinin dışında, böyle bir<br />
çalışma şu ana kadar yapılmış değildir. Bu yönüyle, Bakî Divanı’nın bağlamlı dizin <strong>ve</strong><br />
i<strong>şlevsel</strong> sözlüğünün ortaya çıkartılması üç önemli çalışma alanına zemin hazırlamıştır.<br />
Birincisi, bu çalışmanın Bakî’nin üslûbunu belirlemede çok önemli bir rolünün<br />
olabileceği düşünülmektedir. Osmanlı şiir çalışmalarında bu tür imkan yoklamalarının<br />
yeni üslup çalışma alanları açacağı beklenmektedir. Ayrıca Osmanlı şiiri çalışmalarında<br />
şairlerin neyi söylediğinden çok nasıl söylediğinin üzerinde durulması artık daha önem<br />
taşımaktadır. Ancak bu tür çalışmaların artmasıyla şairlerin üslup faklılıkları ortaya<br />
çıkabilecektir. Öte yandan sözvarlığını oluşturan tanıkların kullanım sıklıklarının<br />
<strong>ve</strong>rilmesiyle üslup çalışmaları için çok sağlam <strong>ve</strong> somut <strong>ve</strong>riler ortaya konmuştur.<br />
İkincisi, sözü edilen çalışma, Bakî Divanının dil öğelerini tespitle tarihsel sözlük<br />
çalışmalarına mütevazi bir katkı sağlamıştır. Bağlamıyla ortaya çıkarılmış sözvarlığı,
1239<br />
tarihsel sözlük çalışmaları için çok önemli olarak görülmektedir. Son yıllarda artmaya<br />
başlayan sözlük çalışmaları-özellikle özel sözlükler-için önemli bir dil malzemesini<br />
içinde barındırmaktadır. Üçüncüsü, bağlamlı dizin, şairin günlük (standart) dildeki<br />
malzeme ile atasözleri, deyimler, kalıplaşmış ifadeler, alıntılar vb. dilsel öğeleri nasıl<br />
sanat diline (edebî dil) dönüştürdüğünü, bunu hangi bağlamlarda gerçekleştirebildiğini<br />
de anlamaya olanak sağlamıştır. Ayrıca bu çalışmayla XVI. yüzyıl Osmanlı kültürü ile<br />
ilgili çok önemli kültür öğeleri de tespit edilmiş durumdadır. Bu kültür öğelerinin bir<br />
kısmını da folklorik malzemeler oluşturmaktadır.<br />
Sözü edilen yönleriyle bu çalışma, özellikle Osmanlı şiirinde birçok çalışma<br />
alanına malzeme <strong>ve</strong>recek olmakla beraber sözlük düzeninde hazırlanması yönüyle de<br />
araştırmacılara kolaylıklar sağlayacak bir niteliktedir. Bu tür çalışmaların artması,<br />
şairlerin sözvarlıklarını karşılaştırma imkânının oluşması <strong>ve</strong> bu çalışmalardan<br />
hareketle şairlerin üslup çalışmalarının yapılmaya başlanması Osmanlı şiiri<br />
çalışmalarında umutla beklenmektedir.
<strong>Sözlük</strong>ler<br />
<strong>Sözlük</strong>ler<br />
GENEL GENEL BİBLİYOGRAFYA<br />
BİBLİYOGRAFYA<br />
Ahmed Âsım, Burhân Burhân-ı Burhân ı Kâtı‘ (haz. Mürsel Öztürk-Derya Örs) , TDK.Yay., Ankara 2000.<br />
------, Okyânûsü’l<br />
Okyânûsü’l-Basît Okyânûsü’l<br />
Basît fî fî-Tercemeti’l<br />
fî<br />
Tercemeti’l<br />
Tercemeti’l-Kâmûsi’l<br />
Tercemeti’l Kâmûsi’l Kâmûsi’l-Muhît<br />
Kâmûsi’l Muhît Muhît, Muhît 3 C., İstanbul 1268.<br />
Ahmet Vefik Paşa, Lehçe Lehçe-i Lehçe i Osmânî (haz: Recep Toparlı), TDK Yay., Ankara 2000.<br />
Ahterî, Mustafa bin Şemseddin, Ahterî Ahterî-i Ahterî i Kebîr Kebîr, Kebîr<br />
İstanbul, 2 C, 1310 [1892].<br />
1240<br />
Aksoy, Ömer Asım, Atasözleri Atasözleri <strong>ve</strong> <strong>ve</strong> Deyimler Deyimler Sözlüğü Sözlüğü, Sözlüğü 2 C., İnkilap Kitabevi, İstanbul 1995.<br />
Berfe, Süreyya, Açıklamalı Açıklamalı Açıklamalı Dilbilim Dilbilim Terimleri Terimleri Sözlüğü Sözlüğü, Sözlüğü [Nüket Güz, Emel Huber, Osman<br />
Semenoğlu, Erdim Öztokat], Multilingual Yay., İstanbul 2002.<br />
Dankoff, Robert, Evliya Evliya Çelebi Seyahatnamesi Okuma Sözlüğü (Katkılarıyla İngilizceden<br />
çev. Semih Tezcan), TDAD Yay., İstanbul 2004.<br />
Eyüpoğlu, E. Kemal, Onüçüncü Onüçüncü Yüzyıldan Yüzyıldan Günümüze Günümüze Kadar Kadar Şiirde Şiirde <strong>ve</strong> <strong>ve</strong> Halk Halk Dilinde Dilinde<br />
Dilinde<br />
Atasözleri Atasözleri Atasözleri <strong>ve</strong> <strong>ve</strong> Deyimler Deyimler-Tabirler<br />
Deyimler Tabirler Tabirler, Tabirler 2 C., İstanbul 1973.<br />
Gölpınarlı, Abdülbaki, Tasavvuftan Dilimize Geçen Deyimler <strong>ve</strong> <strong>ve</strong> Atasözleri Atasözleri, Atasözleri İnkilap<br />
Kitabevi, İstanbul 2004.<br />
Gürgendereli, Müberra; Beyzadeoğlu, Süreyya Ali, Edirneli Ahmed Badî Badî Efendi,<br />
Armağan, Armağan, Pro<strong>ve</strong>rbs Pro<strong>ve</strong>rbs and and Idoms Idoms iin<br />
i n the the Classical Classical Ottoman Ottoman Poetry, The Departmen of Near<br />
Eastern Languages, Harvard 2003.<br />
Hüseyin Kâzım Kadri, Türk Türk Lugatı Lugatı [Türk [Türk Dillerinin Dillerinin İştikakı İştikakı <strong>ve</strong> <strong>ve</strong> Edebi Edebi Lugatları] Lugatları], Lugatları] 4 C.<br />
İstanbul 1928-45.<br />
Hüseyin Remzî, Lugat Lugat-ı Lugat ı Remzî Remzî, Remzî<br />
2 C., İstanbul 1305 [1808].<br />
Koçu, Reşat Ekrem, Türk Türk Giyim Giyim Kuşam Kuşam <strong>ve</strong> <strong>ve</strong> Süslenme Süslenme Sözlüğü Sözlüğü, Sözlüğü Sümerbank Kültür Yay.,<br />
Ankara 1967.<br />
Mehmet Esat Efendi, Lehçetü’l Lehçetü’l-Lugat<br />
Lehçetü’l Lugat Lugat (haz. Ahmet Kırkkılıç), TDK.Yay., Ankara 1999.<br />
Mehmed Salâhî , Kâmûs Kâmûs-ı Kâmûs ı Osmânî Osmânî, Osmânî<br />
İstanbul 1329 [1911].<br />
Meninski, Franciscus a Mesgnien, Thesaurus Thesaurus Linuarum Linuarum Orientalium Orientalium Turcicae Turcicae-Arabicae<br />
Turcicae Arabicae Arabicae- Arabicae<br />
Persicae, Persicae, Lexicon Lexicon Turcico Turcico-Arabico<br />
Turcico Arabico Arabico-Persicum<br />
Arabico Persicum Persicum, Persicum 6 C., yay. Mehmet Ölmez, Simurg Yay.,<br />
İstanbul 2000.<br />
Öztuna, Yımaz, Büyük Büyük Türk Türk Musikisi Musikisi Ansiklopedisi Ansiklopedisi II-II<br />
I II II, II Kültür Bakanlığı Yay., Ankara<br />
1990.
1241<br />
Pakalın, Mehmet Zeki, Osmanlı Osmanlı Tarih Tarih Deyimleri Deyimleri <strong>ve</strong> <strong>ve</strong> Terimleri Terimleri Sözlüğü Sözlüğü, Sözlüğü<br />
3 C., MEB.Yay.,<br />
İstanbul 2004.<br />
Redhouse, James W, Türkish Türkish and and English English Lexicon Lexicon (2.bas.) Çağrı Yay., İstanbul 1992.<br />
Steingass, F., A A Comprehensi<strong>ve</strong> Comprehensi<strong>ve</strong> Comprehensi<strong>ve</strong> Persian Persian-English Persian English Dictionary Dictionary, Dictionary<br />
Beirut 1998.<br />
Tarama Tarama Sözlüğü Sözlüğü [XIII. [XIII. Yüzyıldan Beri Türkiye Türkçesi İle Yazılmış Yazılmış Yazılmış Kitaplardan<br />
Kitaplardan<br />
Toplanan Toplanan Toplanan Tarama Tarama Sözlüğü] Sözlüğü], Sözlüğü] (3.bas.), 8 C., Ankara 1995.<br />
Topaloğlu, Ahmet, Kuran Tercümesi (<strong>Sözlük</strong>) (<strong>Sözlük</strong>), (<strong>Sözlük</strong>)<br />
Kültür Bakanlığı Yay., İstanbul 1978.<br />
Verburg, Antoinette C., “The Tuhfe-i Şâhidî: Sixteenth Century Persian-Ottoman<br />
Dictionary in Rhyme”, Archivum Archivum Ottomanicum<br />
Ottomanicum, Ottomanicum nr.15, s.5-87, 1997.<br />
Yılmaz, Mehmet, Edebiyatımızda Edebiyatımızda İslami İslami Kaynaklı Kaynaklı Sözler Sözler [Ansiklopedik <strong>Sözlük</strong>] <strong>Sözlük</strong>], <strong>Sözlük</strong>]<br />
Enderun<br />
Kitabevi, İstanbul 1992.<br />
Yurtbaşı, Metin, Örnekleriyle Örnekleriyle Deyimler Deyimler Deyimler Sözlüğü, Sözlüğü, Ankara 1996.<br />
Ziya Şükün, Farsça Farsça-Türkçe Farsça<br />
Türkçe Lugat, Gencîne Gencîne-i Gencîne<br />
i Güftâr Güftâr Ferheng Ferheng-i Ferheng<br />
i Ziyâ Ziyâ, Ziyâ<br />
MEB.Yay., İstanbul<br />
1996.<br />
Bâkî’nin Bâkî’nin Şiiri Şiiri Üzerine Üzerine Yapılan Yapılan Çalışmalar:<br />
Çalışmalar:<br />
Aker, Haluk, “Bâkî’nin Bir Gazelini Okurken”, Yordam Yordam, Yordam<br />
S. 4, s. 1,31, 1966.<br />
Aksoyak, İ. Hakkı, “Gelibolulu Mustafa Âlî <strong>ve</strong> Bâkî’nin Münasebetleri [Künhü’l-Ahbâr <strong>ve</strong><br />
Divanlarına Göre]”, Osmanlı Araştırmaları<br />
Araştırmaları, Araştırmaları<br />
S. XXV, İstanbul 2005, s. 69-82.<br />
Bilkan, Ali Fuat, “Benzer ki Bir Şikâyeti Var Rûzgârdan” [Bâkî’nin Gazellerini Yeniden<br />
Okuma Denemesi], Dergah Dergah, Dergah S.123, s. 8-11, Mayıs 2000.<br />
Çavuşoğlu, Mehmet, Bâkî Bâkî <strong>ve</strong> <strong>ve</strong> Divanından Divanından Örnekler Örnekler, Örnekler Kitabevi Yay., İstanbul 2001.<br />
Doğan, Muhammet Nur , Bâkî Bâkî, Bâkî Şule Yay., İstanbul 1998.<br />
------, “Bâkî’nin Şiir Aynasında Osmanlı Hayatından Renkli Akisler”, Tarihi,Kültürü Tarihi,Kültürü Tarihi,Kültürü <strong>ve</strong> <strong>ve</strong><br />
<strong>ve</strong><br />
Sanatıyla Sanatıyla VI. VI. Eyüp Eyüp Sultan Sultan Sultan Sempozyumu<br />
Sempozyumu, Sempozyumu s. 250-266., İstanbul 2002.<br />
Ergun, Sadeddin Nüzhet, Bâkî Divanı, Hayatı <strong>ve</strong> Şiirleri Şiirleri, Şiirleri<br />
Semih Lutfi Bitik <strong>ve</strong> Basım Evi,<br />
İstanbul 1935.<br />
Gökyay, Orhan Şaik, “Şair Bâkî Gençliğinde Saraç Çıraklığı Yaptı mı?”, Journal Journal of<br />
of<br />
Turkish Turkish Studies Studies [ [Ali [ Ali Ali Nihad Nihad Nihad Tarlan Tarlan Tarlan Hatıra Hatıra SSayısı],<br />
S ayısı], Cambridge 1979.<br />
Horata, Osman, “Necati Bey’den Bâkî’ye Döne Döne”, Bilig, Bilig, Türk Türk Dünyası Dünyası Sosyal Sosyal<br />
Sosyal<br />
Bilimler Bilimler Dergisi, Dergisi, S.7, s. 44-66, Ankara 1998.<br />
Özalp Nazmi, “Bakî”, Ferid Ferid Kam Kam, Kam MEB. Yay., İstanbul 2000.
1242<br />
Karaismailoğlu, Adnan, “Bâkî’nin Gazellerinde Tasavvufi Anlayış”, Yedi Yedi İklim İklim, İklim nr.104,<br />
s.514-536, İstanbul 1998.<br />
Kesik, Beyhan, “Bâkî’nin Kasidelerinde İlkbahar Tasvirleri” ,Türk Türk Kültürü Kültürü 39 39, 39 S.460,<br />
2001.<br />
------, “Bâkî’nin Kasidelerinde Gökyüzü Tasvirleri”, Türk Türk Kültürü Kültürü 39 39, 39 S.457, 2001.<br />
Kortantamer, Tunca, “Eroticism in the Ghazal Poetry: Bâkî and Fuzûlî-The Two Most<br />
Famous Ottoman Poets Of The 16. Century”, Eski Eski Türk Türk Edebiyatı Makaleler Makaleler, Makaleler<br />
Kültür<br />
Bakanlığı Yay., Ankara 2004.<br />
Küçük, Sabahattin, “Bâkî’nin Medhiyeleri Üzerine”, Milli Kültür Kültür, Kültür<br />
S.44, s.49-53, 1984.<br />
------, “Fuzûlî’nin Bâkî Üzerindeki Tesiri <strong>ve</strong> Divanında Yer Almayan Bir Şiiri Hakkında”,<br />
Millî Millî Millî Kültür Kültür, Kültür S. 60, s. 5-8, 1988<br />
------, “Bâkî’ye Dair Notlar”, Fırat Fırat Üni<strong>ve</strong>rsitesi Üni<strong>ve</strong>rsitesi Sosyal Sosyal Bilimler Bilimler Dergisi Dergisi, Dergisi<br />
C.1, S.I, s.147-156,<br />
Elazığ 1987.<br />
------, “Bâkî’nin şiirlerinde Sosyal Hayatın İzleri”, Türk Türk Dünyası Dünyası Dünyası Araştırmaları Araştırmaları Dergisi Dergisi, Dergisi<br />
S.59, s.153-165, İstanbul 1988.<br />
------, Bâkî Divanı (Tenkitli Basım), TDK Yay., Ankara 1994.<br />
------, “Bâkî’nin Şiirlerinde Tasavvuf”, Fırat Üni<strong>ve</strong>rsitesi Sosyal Bilimler Dergisi Dergisi, Dergisi<br />
S.I-II,<br />
s.133-136, Elazığ 1995.<br />
------, Bâkî <strong>ve</strong> Divanından Divanından Seçmeler Seçmeler, Seçmeler<br />
Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 2002.<br />
Macit, Muhsin, “Osmanlı Mülkünün Yüzakı: Şairler Sultanı Bâkî”, Hece Türk Şiiri Özel<br />
Sayısı Sayısı, Sayısı Sayısı S.53-54-55, s. 53-55.<br />
Okay, Orhan, “Bâkî’nin Kanûnî Mersiyesine Dair”,Yönelişler Yönelişler Yönelişler, Yönelişler S. 40, Nisan 1985.<br />
Olgun, Tahir, Bâkî’ye Dair Dair, Dair<br />
İstanbul 1938.<br />
Pala, İskender, Bâkî Bâkî, Bâkî Kapı Yay., İstanbul 2004.<br />
Şemseddin Sâmî, Bâkî’nin Bâkî’nin Eş‘ar Eş‘ar-ı Eş‘ar ı Müntahabesi<br />
Müntahabesi, Müntahabesi<br />
İstanbul 1899.<br />
Üstünova, Kerime, “Bâkî’nin Şiir Dilinde Türkçe Unsurlar”, Türk Türk Dili Dili, Dili S.586, s.379-388,<br />
Ekim 2000.<br />
Tarlan, Ali Nihat, Bâkî Bâkî Divanı Divanı Divanı Şerhi Şerhi Notları Notları (haz. Necip Fazıl Duru, Sait Okumuş), Ankara<br />
2003.<br />
------, “Hayâlî-Bâkî”, İstanbul Üni<strong>ve</strong>rsitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili <strong>ve</strong> Edebiyatı<br />
Edebiyatı<br />
Dergisi Dergisi, Dergisi C.I, S.1, s.151-162., İstanbul 1946-1947.<br />
Timurtaş, Faruk Kadri, Bâkî Bâkî Bâkî Divanından Divanından Seçmeler Seçmeler, Seçmeler Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1987.
1243<br />
------, “Bâkî’nin Kanuni Mersiyesi’nin Dil Bakımından İzahı”, İstanbul Üni<strong>ve</strong>rsitesi<br />
Edebiyat Edebiyat Fakültesi Fakültesi Türk Türk Dili Dili <strong>ve</strong> <strong>ve</strong> Edebiyatı Edebiyatı Dergisi Dergisi, Dergisi S.9, s.219-232, İstanbul 1962.<br />
Yerdelen, Cevat, “Bâkî Divanı’nda Tasavvufî <strong>ve</strong> Dinî Öğeler” , Atatürk Atatürk Üni<strong>ve</strong>rsitesi<br />
Üni<strong>ve</strong>rsitesi<br />
Üni<strong>ve</strong>rsitesi<br />
Türkiyat Türkiyat Araştırmaları Araştırmaları Enstitüsü Enstitüsü Dergisi Dergisi, Dergisi S.15, s.95-110, Erzurum 2000.<br />
Yıldırım, Ali, “Bâkî’nin Devriye Türünde Yazdığı Bir Gazeli”, Fırat Fırat Üni<strong>ve</strong>rsitesi Üni<strong>ve</strong>rsitesi Üni<strong>ve</strong>rsitesi Sosyal<br />
Sosyal<br />
Bilimler Bilimler De Dergisi De Dergisi<br />
rgisi, rgisi S.10, s.207-215, Elazığ 2000.<br />
------, “Bâkî’nin Divanında Deyimlerin Kullanımı”, Bir Dergisi Dergisi, Dergisi S.9-10, s.631-642, İstanbul<br />
1998.<br />
Diğer Diğer Başvuru Başvuru Kaynakları:<br />
Kaynakları:<br />
Aksan, Doğan, Türkçenin Sözvarlığı [Türk Dilinin Sözcükbilimiyle İlgili İlgili Gözlemler,<br />
Saptamalar]<br />
Saptamalar], Saptamalar] Engin Yay., Ankara 2000.<br />
------, Şiir Dili <strong>ve</strong> Türk Şiir Dili, Engin Yay., Ankara 1999.<br />
------, Anlambilim [Anlambilim Konuları <strong>ve</strong> Türkçenin Anlambilimi]<br />
Anlambilimi], Anlambilimi]<br />
Engin Yay., 4.<br />
baskı, Ankara 2006, s. 74-78.<br />
Aksoyak, İ. Hakkı, “Divan Şiirinde Okçuluk Terimleri”, Türklük Türklük Bilimi Bilimi Araştırmaları<br />
Araştırmaları,<br />
Araştırmaları<br />
1995, S. I, s. 81-94.<br />
And, Metin, 16. 16. Yüzyılda Yüzyılda İstanbul İstanbul [Kent [Kent-Saray<br />
[Kent Saray Saray-Günlük Saray Günlük Günlük Yaşam] Yaşam], Yaşam]<br />
Akbank Yay., İstanbul<br />
1993.<br />
------, Minyatürlerle Osmanlı Osmanlı-İslam Osmanlı<br />
İslam İslam Mitologyası<br />
Mitologyası, Mitologyası<br />
Akbank Yay., İstanbul 1998.<br />
Andrews, Walter, Şiirin Şiirin Sesi, Sesi, Toplumun Toplumun Şarkısı Şarkısı, Şarkısı<br />
çev:Tansel Güney, İletişim Yay.,<br />
İstanbul 2000.<br />
Atasoy, Nurhan, 15. 15. Yüzyıldan Yüzyıldan 20. 20. Yüzyıla Yüzyıla Osmanlı Osmanlı Bahçeleri Bahçeleri <strong>ve</strong> Hasbahçeler, Kültür<br />
Bakanlığı Yay., İstanbul 2005.<br />
------, Derviş çeyizi, Türkiye’de Tarikat Giyim Giyim-Kuşam Giyim<br />
Kuşam Tarihi Tarihi, Tarihi<br />
Kültür Bakanlığı Yay.,<br />
İstanbul 2005.<br />
Aybet, Nahit, Fuzûlî Fuzûlî Fuzûlî Divanı’nda Divanı’nda Maddi Maddi Kültür Kültür, Kültür Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1989.<br />
Başkan, Özcan, Bildirişim, İnsan Dili <strong>ve</strong> Ötesi Ötesi, Ötesi<br />
Multilingual Yay., İstanbul 2003.<br />
Çakır, Cemal, “Anlamın Bağlam Açısından İncelenmesi: Kök Anlambilim <strong>ve</strong> Art<br />
Anlambilim”, Gazi Gazi Eğitim Eğitim Fakültesi Fakültesi Dergisi Dergisi, Dergisi C. 24, S. 3, s. 245-255, Ankara 2004.<br />
Çavuşoğlu, Mehmet, Necati Necati Bey Bey Bey Divanının Divanının Tahlili Tahlili, Tahlili Kitabevi Yay., İstanbul 2001.<br />
------, “Gen Yakadan”, Divanlar Arasında Arasında, Arasında<br />
Akçağ Yay., Ankara 1998.
Cengiz, Halil Erdoğan, Divan Şiiri Antolojisi Antolojisi, Antolojisi<br />
Bilgi Yay., Ankara 1983.<br />
1244<br />
Ceylan, Ömür, “Kadeh Duası <strong>ve</strong> Şerhine Dair”, Böyle Böyle Buyurdu Sufi Sufi [Tasavvuf <strong>ve</strong> Şerh<br />
Edebiyatı Edebiyatı Araştırmaları]<br />
Araştırmaları], Araştırmaları] Kapı Yay., İstanbul 2005.<br />
Dilçin, Cem, “Fuzûlî’nin Bir Gazelinin Şerhi <strong>ve</strong> Yapısal Yönden İncelenmesi”, Tü Türkoloji Tü rkoloji<br />
Dergisi Dergisi, Dergisi C. IX, S.1, s.43-98, Ankara 1991.<br />
------, “Fuzûlî’nin Şiirlerinde Söz Tekrarlarına Dayanan Bir Anlatım Özelliği”, Türkoloji<br />
Türkoloji<br />
Dergisi Dergisi, Dergisi C. X, S.1, s.77-114, Ankara 1992.<br />
------, “Fuzûlî’nin Şiirlerinde İkilemelerin Oluşturduğu Ses, Söz <strong>ve</strong> Anlam Düzeni”, In<br />
In<br />
Memoriam Memoriam Abdülbaki Abdülbaki Gölpınarlı Gölpınarlı Hatıra Hatıra Sayısı Sayısı I, I, Journal Journal of of Turkish Turkish Studies Studies, Studies C. 19, s,157-<br />
202, Harvard Üni<strong>ve</strong>rsitesi 1995.<br />
------, “Türk Kültür Kaynağı Olarak Divan Şiiri”, Türk Türk Dili Dili, Dili S.571, s.618-626, Temmuz<br />
1999.<br />
------, “Divan Şiirinde Paralel <strong>ve</strong> Ortak Söz Yapılarından Metin Eleştirisinde<br />
Yararlanma”, Türkoloji Türkoloji Türkoloji Dergisi Dergisi, Dergisi C.XIII, s.33-66, Ankara (2000/1).<br />
------, “Fuzûlî’nin Kasidelerinde Dua Bölümleri Üzerine”, Türkoloji Dergisi Dergisi, Dergisi<br />
C.XIII, s.193-<br />
202, Ankara (2000/2).<br />
------, Studies on on Fuzuli’s Divan Divan [Fuzulî [Fuzulî Divanı Divanı Üzerine Üzerine Notlar] Notlar], Notlar] Sources of Oriental<br />
Languages and Literatures 50, Turkish Sources XLIII, Harvard 2001.<br />
------, “Ahmet Paşa’nın Şiirlerinde Paralelizm”, İstanbul’un İstanbul’un Fethinin 550. Yılı Anı Kitabı<br />
(editör: (editör: Prof.Dr. Prof.Dr. Esin Esin Kahya, Kahya, Dr. Dr. Ayten Ayten Aydın) Aydın), Aydın) s. 55-72, Ankara 2004.<br />
Hengirmen, Mehmet, Güvâhî, Pendnâme [Öğütler <strong>ve</strong> Atasözleri], Kültür Bakanlığı Yay.,<br />
Ankara 1990.<br />
Kadı, İsmail Hakkı, “Hollanda’da Şarkiyat Araştırmaları”, Doğu-Batı Düşünce Dergisi,<br />
S. 20, s. 98-100, (Ağustos-Eylül-Ekim) 2002.<br />
Kocatürk, Vasfi Mahir, Divan Divan Şiiri Şiiri Şiiri Antolojisi Antolojisi, Antolojisi Varlık Yay., 2.bas., İstanbul 1949.<br />
Kurnaz, Cemal, Hayâlî Hayâlî Hayâlî Bey Bey Divanının Divanının Tahlili Tahlili, Tahlili MEB.Yay., İstanbul 1996.<br />
------, “Ok Doğru, Yay Eğri”, Divan Divan Divan Dünyası Dünyası, Dünyası Gazi Kitabevi Yay., Ankara 2005.<br />
Köprülü, M.Fuad, Eski Şairlerimiz Şairlerimiz Divan Divan Edebiyatı Edebiyatı Antolojisi Antolojisi, Antolojisi Muallim Ahmet Halit<br />
Kitaphanesi, İstanbul 1931.<br />
Le<strong>ve</strong>nd, Agâh Sırrı, Divan Divan Edebiyatı, Edebiyatı, Kelimeler Kelimeler <strong>ve</strong> <strong>ve</strong> Remizler, Remizler, Mazmunlar <strong>ve</strong> Mefhumlar<br />
Mefhumlar,<br />
Mefhumlar<br />
4.bas., İstanbul 1984.
1245<br />
Mengi, Mine, “Necatinin Şiirlerinde Atasözlerinin Kullanımı”, Erdem Erdem Atatürk Atatürk Kültür<br />
Kültür<br />
Merkezi Merkezi Dergisi Dergisi, Dergisi C.II, nr.4, s.47-58, Ankara 1986.<br />
Onan, Necmettin Halil, İzahlı İzahlı Divan Divan Şiiri Şiiri Antolojisi Antolojisi, Antolojisi MEB Yay., İstanbul 1991.<br />
Onay, Ahmet Talay, Eski Eski Türk Türk Edebiyatında Edebiyatında Mazmunlar Mazmunlar <strong>ve</strong> İzahı (haz. Cemal Kurnaz),<br />
Akçağ Kitabevi, Ankara 2000.<br />
Pala, İskender, Ansiklopedik Ansiklopedik Divan Divan Şiiri Şiiri Sözlüğü Sözlüğü, Sözlüğü Akçağ Yay., Ankara 1995.<br />
Palmer, F. R., Semantik Semantik [Yeni [Yeni Bir Bir Anlambilim Anlambilim Projesi] Projesi], Projesi] çev. Ramazan Ertürk, Kitâbiyât<br />
Yay., Ankara 2001.<br />
Sefercioğlu, Nejat, Nev‘î Divanının Tahlili Tahlili, Tahlili<br />
Akçağ Yay., Ankara 2001.<br />
Şentürk, Ahmet Atilla, “Klasik Osmanlı Edebiyatı Işığında Günlük Hayattan Sahneler”,<br />
Türk Türk Dili Dili, Dili S. 495, s.175-188, Mart 1993.<br />
------, “Klasik Osmanlı Edebiyatı Işığında Eski Adetler <strong>ve</strong> Günlük Hayattan Sahneler II”,<br />
Türk Türk Dili Dili S. 500, s.211-223, Ağustos 1993.<br />
------, Osmanlı Osmanlı Şiiri Antolojisi Antolojisi, Antolojisi<br />
Yapı Kredi Yay., İstanbul 1999.<br />
Tanpınar, Ahmet Hamdi, “Fuzûlî <strong>ve</strong> Bâkî”, Edebiyat Edebiyat Edebiyat Üzerine Üzerine Makaleler Makaleler, Makaleler<br />
s.141-146.,<br />
Dergah Yay., İstanbul 1992.<br />
Tolasa, Harun, Ahmet Paşanın Şiir Dünyası Dünyası, Dünyası<br />
Akçağ Yay., Ankara 2001.<br />
Tezler:<br />
Tezler:<br />
Akçaat, Bilal, Bâkî Bâkî Divanı’nın Divanı’nın Divanı’nın Dil Dil <strong>ve</strong> <strong>ve</strong> Üslup Üslup Bakımından Bakımından Tahlili Tahlili, Tahlili (yayımlanmamış yüksek<br />
lisans tezi, yön. Doç.Dr.İ.Çetin Derdiyok), Çukurova Üni<strong>ve</strong>rsitesi, 2000.<br />
Akyol, Şadiye, Bâkî Bâkî Divanı’nda Divanı’nda Soyut Soyut Kavramların Kavramların Tahlili Tahlili (yayımlanmamış yüksek lisans<br />
tezi, yön. Prof.Dr. Muhammet Nur Doğan),İstanbul Üni<strong>ve</strong>rsitesi, 2002.<br />
Aslan, Zehra Koçak, Bâkî Bâkî Divanı’nda Divanı’nda Sevgili Sevgili <strong>ve</strong> <strong>ve</strong> Sevgiliye Sevgiliye Sevgiliye Ait Fiziki Unsurlar Unsurlar<br />
(yayımlanmamış yüksek lisans tezi, yön. Nihat Öztoprak, Marmara Üni<strong>ve</strong>rsitesi, 2001.<br />
Deniz, Sabahat, 16.Yüzyıl Bazı Divan Şairlerinin Şairlerinin Türkçe Türkçe Divanlarında Divanlarında Kozmik Kozmik Unsurlar<br />
Unsurlar<br />
(Bâkî, (Bâkî, Fuzûlî, Fuzûlî, Hayalî Hayalî Bey, Bey, Nevî, Nevî, Yahya Yahya Bey) Bey), Bey) (yayımlanmamış yüksek lisans tezi, yön.<br />
Yrd.Doç.Dr.Nejat Sefercioğlu), Marmara Üni<strong>ve</strong>rsitesi, 1992.<br />
Gün, Mesut, Bâkî Bâkî <strong>ve</strong> <strong>ve</strong> Nefî Nefî Divanlarında Divanlarında Övgü Övgü (yayımlanmamış yüksek lisans tezi, yön.<br />
Prof.Dr. Mine Mengi), Çukurova Üni<strong>ve</strong>rsitesi,2002.
1246<br />
Kartal, Nuray, 16. 16. 16. Yüzyıl Yüzyıl Şairlerinden Şairlerinden Bâkî, Bâkî, Fuzulî, Fuzulî, Hayalî, Nevî <strong>ve</strong> Hayâlî Hayâlî Divanlarında<br />
Divanlarında<br />
Bitkilerle Bitkilerle İlgili İlgili İlgili Bazı Bazı Hususiyetler Hususiyetler (yayımlanmamış yüksek lisans tezi, yön. Yrd.Doç.Dr.<br />
Nejat Sefercioğlu),Marmara Üni<strong>ve</strong>rsitesi, 1994.<br />
Kılıç, Zülküf, Bâkî Bâkî Divanı’nda Divanı’nda Ses Ses <strong>ve</strong> <strong>ve</strong> Seslenme Seslenme Esasına Esasına Dayalı Sanatlar Sanatlar (yayımlanmamış<br />
yüksek lisans tezi, yön. Yrd.Doç.Dr.Zülfü Güler), Fırat Üni<strong>ve</strong>rsitesi,2001.<br />
Mum, Cafer, Hafız Hafız-ı Hafız ı Şirâzî <strong>ve</strong> Bâkî’de Rindlik Rindlik, Rindlik<br />
(yayımlanmamış yüksek lisans tezi, yön.<br />
Yrd.Doç.Dr.Sadık Armutlu), İnönü Üni<strong>ve</strong>rsitesi, 1999.<br />
Yıldırım, Mehmet, Bâkî Bâkî Divanı’nda Divanı’nda Anlam Anlam Sanatları Sanatları (yayımlanmamış yüksek lisans tezi,<br />
yön. Yrd.Doç.Dr.Zülfü Güler), Fırat Üni<strong>ve</strong>rsitesi 2002.<br />
Yıldırım, Veysel, Bâkî Bâkî Divanı’nda Divanı’nda Siyasi <strong>ve</strong> Askeri Unsurlar (yayımlanmamış yüksek<br />
lisans tezi, yön. Yrd.Doç.Dr.Zülfü Güler), Fırat Üni<strong>ve</strong>rsitesi, 1996.<br />
Model Model Model Alınan Alınan <strong>Bağlamlı</strong> <strong>Bağlamlı</strong> <strong>Dizin</strong> <strong>Dizin</strong> [Concordance] [Concordance] Yapıtları Yapıtları<br />
Yapıtları<br />
Barale, Michele Aina, Concordance Concordance to to Samuel Samuel Beckett’s Beckett’s Trilleogy: Molloy, Malone Dies,<br />
Dies,<br />
and and The The Unnamable<br />
Unnamable, Unnamable Garland Pub.,1988.<br />
Benson, D.Larry, A Glossarial Concordance to to The Ri<strong>ve</strong>rside Chaucer Chaucer, Chaucer<br />
Garland<br />
Puplishing, İnc.,New York 1993.<br />
Dawson J. L., Holland P.D., Mckitterick, A A Concordance Concordance to to The The Complete Complete Poems Poems and<br />
and<br />
Plays Plays Plays of of T.S. T.S. Eliot Eliot, Eliot Faber Limited 1995.<br />
Ellis, F.S., A A Lexical Lexical Concordance Concordance to to The The Poetical Poetical Works Works of of Percy Percy Bysshe Bysshe Shelley: Shelley: An<br />
An<br />
Attempt Attempt to to Classify Classify E<strong>ve</strong>ry E<strong>ve</strong>ry Word Word Found Found Thercin Thercin According According to to its its Signification<br />
Signification, Signification New York<br />
1968.<br />
Floren, Celia, A A Concordance Concordance of of Paradise Paradise Lost Lost, Lost Hildesheim: Olms-Weidmann 1992.<br />
Haule, James M., A A Concordance Concordance to to to The The No<strong>ve</strong>ls No<strong>ve</strong>ls Of Of Virginia Virginia Virginia Woolf Woolf, Woolf<br />
Garland Pub.,New<br />
York 1991.<br />
Hays, Peter L., A A Concordance Concordance to to Hemingway’s Hemingway’s in in Our Our Our Time Time, Time<br />
G:K. Hall, Boston 1990.<br />
Sıddıkıyân, M., Mirâbidinî, E., Ferheng Ferheng-i Ferheng i Vâje Vâje-nümâ<br />
Vâje<br />
nümâ nümâ-yı nümâ yı yı Hâfız [A Concor Concordance Concor<br />
dance dance to to the<br />
the<br />
Poems Poems of of Hâfız], Hâfız], Tahran 1392.<br />
Stern, Frances, A A Concordance Concordance to to Proust Proust, Proust Barnes/Noble Boks, Lanham 1993.<br />
Wiley, Elizabeth, Concordance Concordance to to The The Poetry Poetry of of of Allan Allan Poe Poe, Poe<br />
Susquehanna Uni<strong>ve</strong>rsty<br />
Presses, 1989.
ÖZET<br />
ÖZET<br />
1247<br />
Bu çalışma, Bakî Divanı’nın 9347 tanıklık sözvarlığının sözlük biçiminde<br />
sunumudur. Söz konusu bu sözlük, Bakî Divanı’nın hem bağlamlı dizinini<br />
(concordance) hem de i<strong>şlevsel</strong> hale getirilmiş sözlüğünü içermektedir. <strong>Bağlamlı</strong> dizin<br />
kısmı, dökümlenen tanıkların aralarına girilerek ayıklanması <strong>ve</strong> düzenlenmesi ile<br />
oluşturulmuştur. Bununla birlikte düzenlenmiş tanıklara madde başı <strong>ve</strong> sıklık sayısı da<br />
eklenmiştir. İ<strong>şlevsel</strong> sözlük aşamasında ise her bağlama göre değişen anlamlar tespit<br />
edilmiştir. Bunun için bütün tanıklar tek tek ele alınarak anlamlandırılmış <strong>ve</strong> gerekli<br />
yerlerde kaynak eserler referans olarak gösterilmiştir. Ayrıca bu tezle, Bakî<br />
Divanı’ndaki atasözler, deyimler, terimler, kültür dili <strong>ve</strong> kalıplaşmış sözler (dua,<br />
beddua, tebrik vb.) ortaya çıkarılmıştır. Bütün bunların yanısıra Bakî’nin yaşadığı XVI.<br />
yüzyıl Osmanlı ülkesindeki kültür öğeleri şiire yansıdığı ölçüde tespit edilmiştir.<br />
Böylelikle Bakî’nin şiir dilini oluşturan dil öğeleri ortaya çıkarılarak kolayca kullanılır<br />
hale getirilmiştir. Bunun üslup çalışmaları için önemli olacağı düşünülmektedir.
ABSTRACT<br />
ABSTRACT<br />
1248<br />
This study is a presentation of the 9347-word vocabulary of Bakî's Dîvân in the<br />
form of dictionary entries. The glossary at issue includes both the concordance and<br />
functional glossary of Bakî's Dîvân. The concordance part is formed by organizing and<br />
sorting the words. Also, the frequency rates are added to the entries. At the functional<br />
glossary part, on the other hand, the meanings that change subject to the different<br />
contexts are determined. In order to do this, all words are evaluated one by one by<br />
finding other references when it is necessary. On the other hand, this dissertation<br />
re<strong>ve</strong>als all the pro<strong>ve</strong>rbs, idioms, terms and stereotyped expressions (prayer, curse,<br />
congratulation etc.) in Bakî's Dîvân. In addition to those, it also determines the<br />
cultural ingredients of 16. Century Ottoman life which were reflected to the poetry.<br />
Herewith, the ingredients that compose Bakî's poetry style are re<strong>ve</strong>aled. It is supposed<br />
that this would be helpful to the style studies.
Change language