11. HAFTA.pdf - Açık Ders Malzemeleri
11. HAFTA.pdf - Açık Ders Malzemeleri
11. HAFTA.pdf - Açık Ders Malzemeleri
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
Türk rk Mitolojisi<br />
ve<br />
Türklerde rklerde Totemizm<br />
DR. SÜHEYLA SARITAŞ 1
Totemizm<br />
Totemizm totem, mana ve tabu fikirlerine dayanır. dayan r. Bir<br />
klanın klan n bütün b n fertlerinin kutsal saydıklar sayd kları yaratıklar yarat klar ve<br />
şeyler eyler olan totem yenebilen, zararsız zarars z veya tehlikeli ve<br />
korkunç korkun bir hayvan olabileceği olabilece i gibi bazen de bir bitki<br />
veya yağmur, ya mur, su gibi bir tabiat gücüdür. g r.<br />
DR. SÜHEYLA SARITAŞ 2
Totemizm (Totemcilik) Nedir ?<br />
Kimi tarihçiler, tarih iler, sosyologlar ve araştırmac ara rmacılar lar<br />
totemizmi dinlerin ilki veya ilkel din olarak<br />
ederler. Bir din olarak kabul edilen totemcilik<br />
klan kabile etrafında etraf nda ailelerin yer aldığı aldığı<br />
ve bu<br />
ailelerin soylarını soylar kutsal olarak kabul ettikleri<br />
varlıklara varl klara veya şeylere eylere dayandırma dayand rma inancıdır. inanc r.<br />
DR. SÜHEYLA SARITAŞ 3
Totemin Özellikleri zellikleri<br />
Totem, klan adı ad verilen cemiyette bütün b n fertlerin taşı taşıdığı<br />
ığı<br />
müşterek terek bir addır add r ve onları onlar birleştirir. birle tirir.<br />
Bir klan, toteminin adıyla ad yla tanınır. tan r. Klan üyeleri yeleri de totem’i totem i ata<br />
tanırlar; tan rlar; başka ba ka ifadeyle, klan üyeleri yeleri kendilerinin totem<br />
soyundan geldiklerine inanırlar. inan rlar.<br />
Totem klanın klan n atası atas olduğu oldu u kadar, koruyucusudur .<br />
Klan halkına halk na zor anlarda yol gösterir g sterir ve onları onlar korur. Bu<br />
sebeple aynı ayn totem mensupları mensuplar totemlerini öld ldürmemek, rmemek, etini<br />
yememek veya ondan herhangi bir şekilde ekilde faydalanmamak<br />
yönlerinden nlerinden bir kutsal yasak altındad alt ndadırlar. rlar.<br />
1. Totem<br />
2. Bir<br />
3. Totem<br />
4. Klan<br />
DR. SÜHEYLA SARITAŞ 4
Totemin Özellikleri zellikleri<br />
Aynı Ayn totemden geldiklerine inanan klan üyeleri yeleri de totem gibi<br />
kutsal olarak kabul edilirler.<br />
Ana tarafından taraf ndan intikal eden kutsallıkla kutsall kla beraber aynı ayn toteme<br />
mensup olanların olanlar n birbirleriyle evlenmeleri yasaktır. yasakt r.<br />
Dolayısıyla, Dolay yla, totemizmde totemizmde<br />
tabu yani yasak fikri de vardır. vard r.<br />
Totem yenmez, çünk çünkü<br />
kutsaldır. kutsald r.<br />
DR. SÜHEYLA SARITAŞ 5
Türklerde rklerde Totemizm<br />
Roux, P. J. Strahlenberg, N. Hchukin, Chodzidle,<br />
Zelenin, Zolatarev, Potapov, Keppers, Haeckel,<br />
Gunda gibi yabancı araştırmacılar olma üzere, Z.<br />
Gökalp, F. Köprülü, O. Turan, M. Eröz gibi Türk<br />
kültür, din ve tarihi üzerine araştırmalar yapmış<br />
olan bilim adamları gelenekse Türk dininin menşei<br />
formunu totemizme bağlamışlardır (Günay-<br />
Güngör, 1997:92).<br />
DR. SÜHEYLA SARITAŞ 6
Türklerde rklerde Totemizm<br />
Ziya Gökalp, G kalp, eski Türklerin T rklerin toteme ongun<br />
dediklerini belirtirken, A. A İnan nan “töz”ü ”ün n Türk T rkçe e<br />
olduğunu oldu unu savur. İnan, nan, ongun ngun sözc zcüğünün n<br />
Moğolca Mo olca olduğunu oldu unu bu nedenle Türklerin T rklerin töz<br />
dediklerini ifade eder.<br />
DR. SÜHEYLA SARITAŞ 7
Türklerde rklerde Totemizm<br />
Türkler içtimai teşkilatının 24’e ayrılması, Oğuz ili’nin her<br />
dört boyunun bir “ongun” ve “töz”ü (totem) vardı.<br />
“Ongun” olarak zikredilen avcı kuşlar başlıca şahin, kartal,<br />
tavşancıl, sungur, uç ve çakırdır.<br />
Ongun ölmüş ata ruhlarının tecessüm ettiğine inanılan<br />
hayvanlardır.<br />
Tösler ölmüş yakınları simgeleyen keçeden, ağaç<br />
kabuğundan veya hayvan derilerinden yapılmış<br />
sembollerdir.<br />
DR. SÜHEYLA SARITAŞ 8
Türklerde rklerde Totemizm<br />
B. Ögel, Şamanizm'in bir kalıntısı olarak İslâmiyet’in<br />
kabulünden sonra Türklerde; dervişlerin istedikleri<br />
zaman bir hayvan şekline girebilme (donuna girme)<br />
inancını da totemizm izleri olarak değerlendiriyor. Ona<br />
göre kuş totemi veya sembolleri daha ziyade ileri<br />
toplumlarda görülür. 24 Oğuz boyunun damgalarındaki<br />
sembol kuşlar, bunun en güzel örneğidir. İlk Türk<br />
Müslüman dervişleri de zaman zaman bir kuş donuna<br />
girerlerdi (Ögel, 1989:29).<br />
DR. SÜHEYLA SARITAŞ 9
Türklerde rklerde Totemizm<br />
Ahmet Yesevi turna donuna, Hacı Bektaş Veli<br />
güvercin donuna, Abdal Musa ise geyik donuna<br />
bürünürlerdi. Salurların paralarında Salur damgası,<br />
Osmanlı Devleti’nde II. Murat zamanına kadar kayı<br />
damgası, Akkoyunlu sadece paralarında Bayındır<br />
damgası vardı. Akkoyunluların sadece paralarında<br />
değil yaptırdıkları eserlerde, resmi vesikalarda ve<br />
bayraklarda da vardı.<br />
DR. SÜHEYLA SARITAŞ 10
Kurdun Totemizm Fonksiyonu<br />
Türk totemciliği görüşlerin özellikle kurdun<br />
totemciliği merkezinde birleştiği görülmektedir.<br />
Kurt bütün Türk topluluklarının ortak kabülü<br />
olmuştur.<br />
Türklerde kurt “ecdat hayvan” bağlamında<br />
değerlendirilmiştir (Roux, 1994:153).<br />
DR. SÜHEYLA SARITAŞ 11
Kurdun Totemizm Fonksiyonu<br />
A. İnan “Türk Rivayetlerinde Bozkurt” adlı<br />
makalesinde kurdun “Türk milli kültü” olduğunu<br />
belirterek, kutsi bir mahiyet arz eden kurt efsanesi<br />
unsurlarının bugünkü Türk kavimleri rivâyetlerine<br />
nasıl yansıdığını aktarmıştır (İnan, 1968:69).<br />
DR. SÜHEYLA SARITAŞ 12
Kurdun Totemizm Fonksiyonu<br />
Ögel, kurdun totem devri yaşayan Türklerin<br />
ongunu (tözü) olabileceği fikrindedir. “Büyük<br />
devler kurmuş olan Türklerde kurt, artık bir<br />
sembol haline gelmişti. Onlarda din ve totemizm<br />
izleri, çoktan kaybolmuştu. Kurt Göktürklerde,<br />
tuğlar ile bayrakların tepesinde yer almak yolu ile<br />
bir devletler sembolü olmuştu” (Ögel, 1989: 40).<br />
DR. SÜHEYLA SARITAŞ 13
Kurdun Totemizm Fonksiyonu<br />
Kurt, Türklerde “ongun” ya da “töz” olmadığı için<br />
hiçbir surette tapınılan varlık da olmamıştır.<br />
Ongun ya da tözün boylarla ilgili olduğu aşikardır<br />
(İnan, 1968:47).<br />
DR. SÜHEYLA SARITAŞ 14
Kurdun Totemizm Fonksiyonu<br />
“Türeme, soyu yok olmaktan kurtarma ve<br />
kılavuzluk etme” bağlamında Türk kök efsaneleri<br />
ve destanlarında yoruma daha ihtiyaç<br />
duymayacak açıklıkta yer alan bu motifin, bütün<br />
tezahürlerinde müştereklik arz eden tek yönü<br />
Tanrısallığının en açık delilidir. Bozkurt, gök<br />
yeleli kurt, gökkkurt gibi adlandırmalarda “boz”<br />
veya “gök” nitelemeleri gök bağlamında renk<br />
teşbihi olduğu gibi, aynı zamanda Tanrısallık<br />
nitelemesidir (Aslan, 2004:37-44).<br />
DR. SÜHEYLA SARITAŞ 15
Kurdun Totemizm Fonksiyonu<br />
“Tanrının suretine girdiği varlık oluşu bağlamında,<br />
kutsalın yaygınlık kazanması durumu olduğunu ve<br />
kutsal olan kurt; Tanrı’nın suretinde tecelli ettiği<br />
“Bozkurt” tur (Aslan, 2010:77).<br />
DR. SÜHEYLA SARITAŞ 16
Türklerde rklerde Totemizm<br />
Türkler kurttan başka, atı kutlu saymış, bir “at<br />
kültü” meydana getirmişlerdir.<br />
At ayinlerde kurban edilmiş, merasim ve<br />
şölenlerde yenilmiştir.<br />
DR. SÜHEYLA SARITAŞ 17
Türklerde rklerde Totemizm<br />
“Barak” veya “it” adı verilen köpek de kutlu<br />
sayılmıştır. Proto-Bulgarlar, Kıpçaklar (Kumanlar)<br />
köpeği kutlu saymışlardır.<br />
Kırgızların “Kumayık Köpeği” bütün<br />
hayvanların törüsü, yani hamisi sayılmıştır.<br />
DR. SÜHEYLA SARITAŞ 18
Sonuç<br />
Sonu<br />
Sonuç Sonu olarak, Türklerde T rklerde bazı baz hayvanlar kutsal<br />
ya da uğursuz u ursuz sayıld say ldıklar kları için in totemik iz<br />
taşı taşıyan<br />
yan unsurlar olarak değerlendirilmektedir.<br />
de erlendirilmektedir.<br />
DR. SÜHEYLA SARITAŞ 19
![Romulus Roma'yı Kuruyor [00:00:00] - Açık Ders Malzemeleri](https://img.yumpu.com/12143882/1/190x245/romulus-romay-kuruyor-000000-ack-ders-malzemeleri.jpg?quality=85)
Change language