İslamda Kabir Ziyareti ve Adabı - Fırat Üniversitesi

İSLAMDA KABİR ZİYARETİ VE ADABI
Doç.Dr. Mehmet SOYSALDI *
Kabir ziyareti, kabirlerin yapılış tarihi kadar eskidir. Yani yeryüzünde kabir yapımına
başlanıldığından beri insanlar kabirleri çeşitli maksatlarla ziyaret etmektedirler. Kabirlere “ziyaret
edilen yer” anlamında mezar isminin verilmesi de buraların insanlar tarafından çok ziyaret edildiğini
göstermektedir.
İnsanlar, önceleri aralarından ayrılan kabre koydukları sevdiklerini hatırlamak ve onlara faydalı
olmak maksadıyla kabirleri ziyaret ederlerken daha sonra bu ziyaretlere pek çok batıl ve hurafe şeyler
karışmış, insanlar, şeytanın da yardımıyla gün gelmiş Allah’ı unutarak mezarlara tapar duruma
gelmişlerdir. Zaman zaman başı darda kalanlar, kabirlere koşmuşlar, dertlerine deva aramışlar,
bilhassa atalarının ve büyük şahsiyetlerin mezarlarını ziyaret ederek onlardan medet ummuşlardır. İşte
bu türlü hareketler, insanları şirke ve puta tapıcılığa götürmüştür.
İslamın geldiği dönemde de insanlar arasında bu türlü uygulamalar yaygın olduğundan dolayı
Hz. Peygamber, İslamın ilk yıllarında müminlere kabir ziyaretini yasaklamıştır. Ne zaman ki, tevhid
inancı Müslümanların kalbine iyice yerleşip, İslam esaslarına bağlılık ve Allah’tan başkasından
yardım istememe ve yalnız ona ibadet etme prensibi bütün inananların kalbinde kökleşince, müminlere
kabir ziyareti izni verilmiştir. Nitekim Hz.Peygamber (s.a.v), bu hususta, “Ben size kabirleri ziyaret
etmeyi yasaklamıştım; artık ziyaret edebilirsiniz, çünkü bu, size ahireti hatırlatır” 1 buyurmuştur.
Peygamberimizin bu emri dışında, bizzat kendisinin annesinin kabrini ziyaret ettiğine,
Hz.Fatıma ve Hz.Aişe’nin kabir ziyaretlerine dair rivayetler vardır. 2
İslam dininde kabir ziyaret etmek, erkek ve kadınlara menduptur. Çünkü kabir ziyareti insanlara
ahireti hatırlatır.
Kabir ziyaretinin faydalarını şu şekilde özetlememiz mümkündür:
a. Ziyaret eden kişi, ölümü ve ahireti hatırlar.
b. Dünya malı ve servetine tamahkarlığı önler.
c. Salih kişilerin kabirlerini ziyaret, ruhlara inşirah verir, yüce duyguların artmasını sağlar.
d. Duaların kabulüne vesile olur.
e. Ziyaretten haberdar olan ölülerimizle ünsiyet sağlamamızı sağlar.
f. Ölen yakın akrabalarımızın bu ziyaret vesilesiyle yapılan dualar ve niyazlardan istifade
etmelerini sağlar.
Kabir Ziyareti Adabı:
Günümüzde insanlar, dinimizin temel hidayet kaynağı olan Kitap ve Sünnet’ten uzaklaşmaları
sonucu bir çok meselede olduğu gibi kabir ziyareti hususunda da bazı batıl ve hurafe davranışları
sergiler hale gelmişlerdir.
Kabir ziyareti adabının insanlarımıza öğretilmesi ve bu ziyaretlerin sünnete uygun bir tarzda
yapılması gerekmektedir. Dolayısıyla kabir ziyaretinin adabını, ziyaretçinin yapması gereken işler ve
yapmaması gereken, yasak olan işler olmak üzere iki kısımda inceleyebiliriz:
Ziyaretçinin Yapması Gerekenler: Bir kabre rastlayan veya ziyaret için mezarlığa giden kimse,
önce oradaki ölülere selâm vermelidir. Kabirdekiler, dünya ölçülerine göre değerlendirdiğimiz zaman
ölüdürler. Fakat gerçekte ise, onlar, berzah hayatı yaşamaktadırlar. Bu itibarla gelen ziyaretçilerden
haberdar olup, verdiği selâmı alır, yapacağı duadan istifade ederler. 3
Süleyman b. Büreyde’nin babasından rivayet ettiği bir haberde Rasulullah’ın ashabına,
kabristana vardıklarında şöyle demelerini öğrettiği bildirilmektedir:
!
.
* Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Öğretim Üyesi, msoysaldi@hotmail.com
1 Müslim, Cenâiz, 106; Tirmizî, Cenâiz, 60.
2 Buhârî, Kitabu’l-Cenâiz, 151; Şevkânî, Neylü’l-Evtâr, IV, 117-120.
3 Toprak, Süleyman, Ölümden Sonraki Hayat (Kabir Hayatı), Esra Yay., Konya 1994, s.440.

“Selâm müminler ve Müslümanlar yurdunun sakinlerine! İnşallah biz de yakında size
katılacağız. Allah’tan size ve bize afiyet vermesini dilerim.” 4
İbn Abbas da, Rasulullah’ın Medine mezarlığına uğrayıp yüzünü mezarlara dönerek şöyle
dediğini haber vermektedir:
.
!
“Allah’ın selâmı üzerinize olsun ey kabristan ahâlisi. Allah, sizi de, bizi de affetsin. Siz önden
gidenlersiniz, biz de ardınızdan geleceğiz (sizi takip edeceğiz)” 5
Bütün bu hadisler, kabristana giden kimsenin ilk olarak oradakilere selâm verip, dua etmesi
gerektiğini bizlere göstermektedir. Nitekim Rasulullah ve ashabı böyle yaparlardı. İbn Abbas’dan
rivayet edilen haberden de anlaşılacağı üzere, gerek selâm verirken ve gerekse ölülere dua ederken,
yüzlerini mezara doğru çevirirlerdi. Hatta bu esnada dua ve selâmı müteakip, kabirleri çiğnemeden ve
üzerine oturmadan, bir miktar ziyaret edilen mezarın yanında oturmak da tavsiye edilmiştir. Çünkü
böylece kabirdeki mümin, gelen mümin kardeşiyle, yalnızlığını gidermek isteyecek ve sevinecektir. 6
Peygamber Efendimiz zamanında kabirler bu şekilde ziyaret edilir, ölüye selâm verilip yine ölü
ve diriler için dua edilirdi. Ziyaretçilerin gayesi, ölülerin affına vesile olmak ve onlardan ibret almaktı.
O devirde herhangi bir kabrin yanına, bilhassa kendisi için dua etmek üzere, kimse varmazdı.
Ziyaret esnasında yapılması yasak olan işler: Peygamberimizin kabir ziyaretçilerine yasakladığı
ve yapmamalarını istediği fiilleri şöyle sıralayabiliriz: 7
a. Kabristanda böbürlenerek, çalımlı çalımlı yürünmez.
b. Ziyaret esnasında kabirler çiğnenmez.
c. Kabirler üzerine veya arasına küçük abdest bozulmaz.
d. Kabirler üzerine oturmak ve kabirlere dayanmak da yasaktır.
e. Kabir yanında uyumak mekruhtur.
f. Kabristandaki yaş ot ve ağaçları kesmek te mekruhtur.
g. Kabir yanında kurban kesmek veya hayvan boğazlamak.
h. Kabre karşı namaz kılmak ve kabir başında saç baş yolarak ağlayıp sızlamak yasaktır.
i. Kabri el ile selâmlamak, dokunmak, öpmek yahut örtü ve duvarlarına dokunup öpmek.
j. Kabir etrafında Kabe’yi tavaf eder gibi dönmek.
k. Mezar üzerinde veya yanında mum, kandil yakmak.
l. Kabirlerin etrafındaki ağaç ve taşlara mendil veya bez bağlamak.
Netice olarak diyebiliriz ki, İslamda hurafelerin çok yaygınlaştığı alanlardan biri de kabir
ziyaretidir. Bu konudaki hurafelerden ancak, Hz.Peygamber’in gerçek sünnetini öğrenip uygulayarak
kurtulabiliriz. Çünkü Hz.Muhammed (s.a.v), biz Müslümanlara en güzel örnek ve rehberdir.
4 Müslim, Cenâiz, 35; İbn Mâce, Cenâiz, 36.
5 Tirmizî, Cenâiz, 59.
6 Toprak, age., s. 443.
7 Daha geniş bilgi için bkz., Toprak, age., s. 446-449, 466-482.