nazim

sesi, iç dünyas���n üç ayr� monolo�unu söylüyor, Zeliha a����� açmadan pantomima oynuyordu. O zamanlar daha
magnetofon yoktu, belki vard� da benim haberim yoktu. Bundan dolay� bu üç sesi gramofon pla��na yazd�rmay�
dü�ündüm. Bu ke�iflerimden o kadar memnundum ki, hapisten ç�kar ç�kmaz ilk i�im arkada�lara bu iki piyesi
okumak oldu. Okudum ve “Hafifçe s���tarak” yüzlerine böbürlene böbürlene bakt�m. Birisi:
- �yi ama, dedi, bu senin marifeti, hem de âlâs��� Sartre çoktan yapt�.
Hapiste yatman�n kötülüklerinden biri de, dramyazar� için, dünyada, dramyazarl��� alan�nda olup bitenlerden haber
alamamas�. Ama dünya öylesine büyük ki, dramyazarlar� o kadar çok ki, bu alanda olup bitenlerin tümünden haber
alamamak için hapse dü�mek de �art de�il. Yani Amerika’y� yeniden ke�fetmek için tiyatro i�lerinde, ille de hapislik
gerekmiyor. Nitekim Moskova’ya geldikten sonra yazd���m bir iki piyeste de ba��ma ayn� i� geldi. Yani bu
piyeslerde, kimisi oynanmad�, ilkönce benim taraf�mdan kullan�ld����� sand���m baz� marifetlerin benden çok önce
kullan�ld�klar��� sonradan ö�rendim.
Bu anlatt�klar�mdan dü�ünüyorum da, �öyle, bir sonuç ç�kar�yorum. Belirli devirlerde, belirli mesleklerden insanlar;
dâhisinden s�ra neferine kadar, bilimde, teknikte, güzel sanatlarda filân, dünyan�n dört buca��nda, hattâ hapishanede,
ayn� sorularla kar��la��yor, ayn� kar����klar� veriyor; irili, ufakl� çok önemli, az önemli ayn� ke�ifleri, ayn� icatlar�
yap�yor, çok kere birbirlerinden habersiz.
Böyle bir sonuca varmam da bir yandan kendi kendimi avutma, bir yandan da Amerika’y� yeniden ke�fetmenin bir
çe�idi galiba...
Azkala unutuluyordum: Moskova’ya döndükten sonra bir sürü piyes yazd�m: “Türkiye’de”, “Enayi”nin ikinci
varyant���, “�van �vanoviç var m�yd�, yok muydu?”, “�nek”, “�ki inatç�”, “Tartüf - 59”, “Her �eye ra�men”, “Prag
saatleri”, “Demokles’in k�����”. Ço�u oynanmad�. Bence iyi de oldu. Ömrüm boyunca hep tiyatronun etkisi alt�nda
kald�m, ama üçüncü derecede bir dramyazar�ndan daha yükseklere ç�kamad�m. Ama ne de olsa bu meselede
kötümser de�ilim. �yi bir dramyazar� olabilece�imi umuyorum. Can ç�kmadan umut ç�km�yor derler.
Nisan - Haziran 1962
Moskova
Notlar
(1) Piyesin as�l ad�: “Ocakba��nda”d�r.
(2) Bu yaz� yaz�ld��� zaman Papazyan sa���. 1968’de ölmü�tür.
(3) Gelincik demektir. Sovyet kompozitörü Glier’in balesidir.
(4) “Bol�oy” - Moskova’daki “Büyük (Rusça - bol�oy) Opera ve Bale Tiyatrosu”
(5) “Mal� Teatr” - Moskova’daki “Küçük (Rusça - mal�) Tiyatro”
(6) Afrodit Adas� - Ça�da� Yunan �airi ve dramyazar� Aleksis Parnis’in piyesinin ad���r.
(7) Meyerhold Vsevolod Emilyeviç (1874 - 1940) - Sovyet ve Dünya tiyatro sanat� alan�nda büyük hizmeti
geçmi� olan rejisör. 1920 y�llar�nda, Moskova’da orjinal oyunlar�yla tiyatro sanat�nda bir dönüm yapm��
olan “Meyerhold Tiyatrosu”nun kurucusu ve �efi de odur.
(8) Stanislavski K. S. (1863 - 1938) - Büyük Rus rejisörü.
Vahtangof Y. B. (1883 - 1922) - Ünlü Rus rejisörü, Moskova’daki “Vahtangof Tiyatrosu”nun kurucusu.
Tairof A. Y. (1885 - 1950) - Rus rejisörü, Moskova’daki “Kamerni Teatr”in (Oda tiyatrosu) kurucusu.
(9) MHAT - Rusça: Moskovski Hudojestvenni Akademiçeski Tentr (Moskova Sanat Tiyatrosu)
(10) “Ayaktak��� Aras�nda” - Gorki’nin piyesi.
(11) “Tarelkin’in Ölümü” - Rus yazar� Suhovo - Kobilin’in piyesi. 1922’de Meyerhold sahneye
koymu�tur.
(12) “F�rt�na” - Rus Dramyazar� A. Ostrovski’nin piyesi.
(13) “Müfetti�” - Gogol’ün piyesi.
(14) “Fedra” - Frans�z yazar� Rasin’in piyesi.
(15) “Turandot” - “Prenses Turandot”, �talyan yazar� Karlo Gotsi’nin eseri.
(16) KUTV - Nâz�m Hikmet’in 1922 - 28 y�llar�nda okudu�u üniversite.
(17) “Ya�amak Güzel �eydir Be Karde�im” roman�ndan söz ediliyor.
(18) Moskova’n�n “Krasno-Presnensk” mahallesinde bulunan ve Kalyayef ad�nda bir Rus devrimcisinin
ismini ta��yan i�çi kulübündeki tiyatro.
(19) “Metla” - Rusça: Çal� süpürgesi demektir.
(20) “Sentralniy” (Eski ad�: “�a nuar”) - Moskova’da sinema.
(21) O zamanlar pek yayg�n olan “Kerpiçler” adl� bir türkü, çal������ fabrikan�n yeni ba�tan kurulmas�na
yard�m eden bir Rus i�çi kad��� övüyor.
(22) MHAT’a telefon etmeye lüzum kalmad�, çünkü bu yaz� ç�kt�ktan iki gün sonra, MHAT’�n ba�
aktörlerinden biri olan Vasili Toporkof’tan Nâz�m Hikmet’e mektup geldi. Toporkof, yaz�da söz edilen
aktrisin Suhaçeva Yelena Georgiyevna oldu�unu aç�klad�. - E.B.