a kara ü vers tes sosyal bl mler e st tüsü özel hukuk (t caret hukuku)

Başkası hesabına sigorta sözleşmesi, TTK.nın 1342, 1343, 1363, 1364, 1442,
1445-1452 ve 1454. maddelerinde d<strong>ü</strong>zenlenmiştir 191 ’ 192 . Başkası hesabına sigortada,
sigorta sözleşmesinden doğan haklar sigortalıya (alıcıya) ait iken, borç ve k<strong>ü</strong>lfetler,
kural olarak sigorta ettirene (satıcıya) y<strong>ü</strong>klenmiştir 193 . Zira, sigorta sözleşmesinin
âkidi, sigorta ettiren satıcıdır. Bununla birlikte, sigortalıya da kanun (TTK.nın 1364.
maddesindeki beyan y<strong>ü</strong>k<strong>ü</strong>ml<strong>ü</strong>l<strong>ü</strong>ğ<strong>ü</strong> gibi) veya sözleşme dolayısıyla bazı y<strong>ü</strong>k<strong>ü</strong>ml<strong>ü</strong>l<strong>ü</strong>kler
y<strong>ü</strong>klenebilir. Satıcı ve alıcının, sigorta ettiren ve sigortalı sıfatı ile, <strong>ü</strong>stlendikleri borçlar
ve sahip oldukları haklar aşağıda ilgili başlıklar altında ayrıca incelenecektir.
Sif satışta, satım konusu mallar, gemiye y<strong>ü</strong>klenmeden önce de taşıma rizikosu
altında olabilir. Özellikle, malların y<strong>ü</strong>kleme limanına getirilip, geminin k<strong>ü</strong>peş<strong>tes</strong>ini
aşıncaya kadar hasara satıcının katlanması gerekeceğinden, bu âna kadar
gerçekleşecek taşıma rizikolarından doğacak olan zararların da sigorta teminatı altına
alınması satıcının menfaati gereğidir. Satıcının, satım konusu mallar <strong>ü</strong>zerindeki
menfaati, hasarın alıcıya geçtiği ânda son bulduğundan, satıcının akdedeceği sigorta
sözleşmesinden faydalanacak olan kişinin, bu ândan itibaren alıcı olması gerekir. Bu
ihtiyacı karşılayacak olan sigorta ise, “kimin olacaksa onun hesabına” (on account of
whom it may concern) sigortadır. Esasen, sif satışta, kimin olacaksa onun hesabına
sigorta yaptırmak en uygun çöz<strong>ü</strong>md<strong>ü</strong>r 194 .
TTK.nın 1342. maddesinde d<strong>ü</strong>zenlenen kimin olacaksa onun hesabına sigorta
da başkası hesabına sigortanın bir t<strong>ü</strong>r<strong>ü</strong>d<strong>ü</strong>r; ancak burada sigorta ettiren, hesabına
191 Söz konusu h<strong>ü</strong>k<strong>ü</strong><strong>mler</strong>in bazılarında, kastedilenin başkası hesabına sigorta mı, yoksa başkası ad ve hesabına
sigorta mı olduğu anlaşılamamaktadır. Örneğin, 1364. maddenin kenar başlığında başkası hesabına sigortadan
söz edildiği halde, madde metninde sigortalının vekâlet vermiş olmasından söz edilmektedir. 1442. maddede ise,
zararın tazmin edilebilmesinin şartlarından biri olarak, sigortalının, sigorta ettirene sözleşmenin akdi hususunda
vekâlet verdiğini ispat etmesi öngör<strong>ü</strong>lm<strong>ü</strong>şt<strong>ü</strong>r. Sigorta vekâlet olmaksızın yapılmışsa, sigortalı, sigortanın kendi
menfaatine yapıldığına delâlet eden olayları ispat etmeye mecbırdur. Sif satış sözleşmesi bakımından ise,
satıcının alıcı hesabına sigorta sözleşmesi akdedebilmesi için bu t<strong>ü</strong>r bir vekâlet ilişkisi aranmaz, satıcının bu
yetkisi doğrudan doğruya satış sözleşmesinden kaynaklanmaktadır. Kaldı ki; sadece sif satış sözleşmesinin
varlığı bile, sigortanın alıcı yararına yapıldığına delâlet eder.
192 EYK veya ENSGŞ.de başkası hesabına sigorta kavramına ilişkin olarak herhangi bir d<strong>ü</strong>zenlemeye yer
verilmemiştir. Bununla birlikte, MIA.nın Ratification by Assured başlıklı 86. maddesinde, sigorta sözleşmesinin
bir şahıs tarafından başka bir şahıs hesabına iyiniyetle akdedildiğinde, hesabına sigorta sözleşmesi akdedilen
kişinin, bu sözleşmeyi zararın gerçekleştiğini öğrendikten sonra dahî onaylayabileceği öngör<strong>ü</strong>lmek suretiyle,
başkası hesabına sigortanın geçerli olacağı h<strong>ü</strong>kme bağlanmıştır.
193 Başkası hesabına sigorta, <strong>ü</strong>ç<strong>ü</strong>nc<strong>ü</strong> kişi lehine sözleşmelerdendir (Arseven, age., sh.96; Bozer, Sigorta Hukuku,
sh.78; Erdem, age., sh.122, dn.350; İzveren/Franko/Çalık, age., sh.443; Kender, age., sh.154; Yavaşca, age.,
sh.177). Üç<strong>ü</strong>nc<strong>ü</strong> kişi lehine sözleşmeler hakkında bkz. Akyol, Ş. : Tam Üç<strong>ü</strong>nc<strong>ü</strong> Şahıs Yararına Sözleşme,
İstanbul 1976.
194 Şeker, age., sh.95; Ünan, Sigortalanabilir Menfaat, sh.25.
59