a kara ü vers tes sosyal bl mler e st tüsü özel hukuk (t caret hukuku)

sözleşmede bulan ve doktrinde hâkim olan gör<strong>ü</strong>şe göre 137 ise, satıcının, sözleşme
konusu malları sigorta ettirme borcu, sif satış sözleşmesinin bir unsuru olarak, satış
sözleşmesinden 138 doğmaktadır. Gerçekten, satıcının sigorta ettirme borcunun kanunda
d<strong>ü</strong>zenlenmiş olmasının sebebi, bu borcun öncelikle sif satış sözleşmelerinde,
sözleşmenin bir unsuru olarak <strong>kara</strong>rlaştırılmış olmasıdır. Bununla birlikte, satıcının
sigorta ettirme borcunun, satış sözleşmesinden doğan bir aslî edim y<strong>ü</strong>k<strong>ü</strong>ml<strong>ü</strong>l<strong>ü</strong>ğ<strong>ü</strong> 139
m<strong>ü</strong>, yoksa bir yan y<strong>ü</strong>k<strong>ü</strong>ml<strong>ü</strong>l<strong>ü</strong>k 140 m<strong>ü</strong> olduğu tartışmalıdır. Sigorta ettirme borcunun
niteliğinin <strong>tes</strong>pit edilebilmesi için, öncelikle bu kavramların tanımlanması
gerekmektedir.
Bir sözleşme ilişkisinden doğan y<strong>ü</strong>k<strong>ü</strong>ml<strong>ü</strong>l<strong>ü</strong>kler, edim y<strong>ü</strong>k<strong>ü</strong>ml<strong>ü</strong>l<strong>ü</strong>kleri ve yan
y<strong>ü</strong>k<strong>ü</strong><strong>mler</strong> olarak ikiye ayrılır. Edim y<strong>ü</strong>k<strong>ü</strong>ml<strong>ü</strong>l<strong>ü</strong>kleri ise, aslî edim y<strong>ü</strong>k<strong>ü</strong>ml<strong>ü</strong>l<strong>ü</strong>kleri ve
yan edim y<strong>ü</strong>k<strong>ü</strong>ml<strong>ü</strong>l<strong>ü</strong>klerinden oluşur. Aslî edim y<strong>ü</strong>k<strong>ü</strong>ml<strong>ü</strong>l<strong>ü</strong>kleri, doğrudan doğruya
sözleşmenin tipini belirleyen ve sözleşme ile ulaşılmak istenen asıl amacı simgeleyen
edim y<strong>ü</strong>k<strong>ü</strong>ml<strong>ü</strong>l<strong>ü</strong>kleridir. Aslî edim y<strong>ü</strong>k<strong>ü</strong>ml<strong>ü</strong>l<strong>ü</strong>klerinin yerine getirilmemiş olması
halinde, bunların ifası dâva edilebilir. Yan edim y<strong>ü</strong>k<strong>ü</strong>ml<strong>ü</strong>l<strong>ü</strong>kleri ise, tarafların,
sözleşme özg<strong>ü</strong>rl<strong>ü</strong>ğ<strong>ü</strong> ilkesi doğrultusunda, akdetmek istedikleri sözleşmenin içeriğine
aslî edi<strong>mler</strong>in yanısıra dahil ettikleri y<strong>ü</strong>k<strong>ü</strong>ml<strong>ü</strong>l<strong>ü</strong>klerdir. Bu y<strong>ü</strong>k<strong>ü</strong>ml<strong>ü</strong>l<strong>ü</strong>kler,
sözleşmenin tipini belirlememekle birlikte, aslî edime tâbi olarak, ancak ondan
bağımsız bir amaç ve içeriğe sahiplerdir. Bu nedenle yan edim y<strong>ü</strong>k<strong>ü</strong>ml<strong>ü</strong>l<strong>ü</strong>kleri de aslî
edim y<strong>ü</strong>k<strong>ü</strong>ml<strong>ü</strong>l<strong>ü</strong>kleri gibi, ifa dâvasına konu edilebilir. Edim y<strong>ü</strong>k<strong>ü</strong>ml<strong>ü</strong>l<strong>ü</strong>kleri ile yan
y<strong>ü</strong>k<strong>ü</strong><strong>mler</strong>, tam iki tarafa borç y<strong>ü</strong>kleyen sözleşmelerde, karşılıklılık ilişkisi
çerçevesinde ayırdedilir. Edim y<strong>ü</strong>k<strong>ü</strong>ml<strong>ü</strong>l<strong>ü</strong>kleri, bu t<strong>ü</strong>r sözleşmelerde karşılıklılık
137 Akınt<strong>ü</strong>rk, T. : Satım Akdinde Hasarın İntikali, An<strong>kara</strong> 1966, sh.191; Erdem, age., sh.119; İzveren/ Franko/
Çalık, age., sh.312; Kennedy, age., sh.84; Kundalp, E. : Ard Arda Teslimli Satım Akdi, An<strong>kara</strong> 1968, sh.46;
Sassoon, D. M. : Cif and Fob Contracts, London 1995, prg.182; Somer, M. : Başkası Hesabına Sigortanın
Gerçekleşme Şekilleri, Prof. Dr. Fahiman Tekil’in Anısına Armağan, İstanbul 2003, sh.44; Tandoğan, H. :
Borçlar Hukuku (Özel Borç İlişkileri), C.I/1, An<strong>kara</strong> 1984, sh.121.
138 Önceleri, satıcının sigorta ettirme borcunun, doğrudan sif satış sözleşmesinden değil, bu satış sözleşmesine
eklenmiş bir vekâlet sözleşmesinden doğduğu; yani satıcının sigorta sözleşmesini akdederken, alıcının vekili
olarak hareket ettiği savunulmaktaydı. Bu gör<strong>ü</strong>ş, alıcının, sif satış sözleşmesinde öngör<strong>ü</strong>len koşullara uygun
olmayan bir sigorta sözleşmesinin akdedilmiş olması halinde, zararını ancak vekil sıfatıyla hareket eden
satıcıdan talep edebilmesi sonucunu doğuracağından eleştirilmiştir; zira bu durumda alıcı belgeleri reddedip,
sözleşmenin aynen ifasından vazgeçerek, tazminat isteyebilir. Kaldı ki; satıcının sigorta ettirme borcunun
kaynağı olarak vekâlet sözleşmesinin kabul edilmesi halinde, alıcının sigorta <strong>ü</strong>cretini satım bedelinden ayrı
olarak ödemesi gerekir; oysa sif bedelin bir k<strong>ü</strong>l olarak ödenmesi sif satışın ayırdedici unsurlarındandır (Bkz.
Erdem, age., sh.66, 119).
139 Erdem, age., sh.245; Somer, agm., sh.44.
140 Kundalp, age., sh.46; Tandoğan, age., sh.121.
45