a kara ü vers tes sosyal bl mler e st tüsü özel hukuk (t caret hukuku)

a) Malları Y<strong>ü</strong>kleme Borcu
Satış sözleşmelerinde satıcının en önemli borcu malları alıcıya <strong>tes</strong>lim etmektir.
Teslim borcu, öncelikle malların satıcı tarafından temin edilmesi borcunu içerir 115 .
TTK kapsamında d<strong>ü</strong>zenlenmemiş olan bu borç, Incoterms A1 maddesinde satıcıya
y<strong>ü</strong>klenmiştir.
Sif satışta, malların gemiye y<strong>ü</strong>klenmesi veya y<strong>ü</strong>klenmek <strong>ü</strong>zere taşıyana <strong>tes</strong>lim
edilmesi ile satıcı, genel olarak satış sözleşmesinden doğan <strong>tes</strong>lim borcunu ifa etmiş
sayılmaktadır. Nitekim, TTK.nın 1140. maddesinin IV. fıkrasına göre, satıcıya d<strong>ü</strong>şen
<strong>tes</strong>lim borcunun ifa yeri, malın y<strong>ü</strong>klendiği yerdir. Satıcının <strong>tes</strong>lim borcunun ifa yerinin
y<strong>ü</strong>kleme limanı olduğu gör<strong>ü</strong>ş<strong>ü</strong>, ticarî team<strong>ü</strong>llere uygun bulunduğu cihetle doktrinde de
kabul edilmektedir. 116 Bununla birlikte, satıcı malları gemiye y<strong>ü</strong>klemekle, malların
m<strong>ü</strong>lkiyetini nakletme y<strong>ü</strong>k<strong>ü</strong>ml<strong>ü</strong>l<strong>ü</strong>ğ<strong>ü</strong>n<strong>ü</strong> ifa etmiş sayılmamaktadır. Zira, malların
m<strong>ü</strong>lkiyetinin alıcıya geçmesi, malları temsil eden konişmentonun devri suretiyle
gerçekleşmektedir (TTK m. 1140/IV) 117 ‘ 118 .
115 Erdem, age., sh.70.
116 Gökt<strong>ü</strong>rk, agm., sh.1518; Kalps<strong>ü</strong>z, İfa Mahalli, sh.166; Kuyucak, Vesikalara M<strong>ü</strong>teallik Ahkâm, sh.2502.
117 Bu durum, sif satışın niteliği konusuna ilişkin olarak, onun bir mal satım sözleşmesi mi olduğu, yoksa
belgelerin satışına ilişkin bir sözleşme mi olduğu noktasında tartışmalara sebep olmuştur (Bkz. Chorley,
L./Giles, O. C. : Slater’s Mercantile Law, London 1956, sh.213; D’arcy, L./Murray, C./Cleave, B. :
Schmitthoff’s Export Trade: The Law and Practice of Inrenational Trade, London 2000, sh.30; Erdem, age.,
sh.63-65; Goode, R. : Commercial Law, Oxford 1995, sh.948; Göğer, agm., sh.529; Kalps<strong>ü</strong>z, Denizaşırı
Satışlar, sh.43-46; Kuyucak, Mukaddime, sh.2386-2387). İngiliz hukuku bakımından, sif satışın bir belge satışı
olmadığı, alıcının varma limanında malları muayene etme olanağı bulunduğu ve bu muayene neticesinde
malların sözleşmeye uygun olmadığının anlaşılması <strong>ü</strong>zerine malları reddetme ve sözleşme bedelini geri alma
hakkı bulunduğu <strong>ü</strong>zerinde durulmaktadır (Chorley/Giles, age., sh.213). Sif satış, ancak, satıcının malların fizikî
<strong>tes</strong>limi konusunda hiçbir borcunun olmaması halinde ve sözleşmenin kurulmasından sonra ve fakat belgelerin
<strong>tes</strong>liminden önce malların zıyaa uğraması halinde dahî belgeleri <strong>tes</strong>lim etme hakkının bulunması halinde bir
belge satışı olarak kabul edilebilir (Goode, age., sh.948). Bu konuda ileri s<strong>ü</strong>r<strong>ü</strong>len bir başka gör<strong>ü</strong>ş ise, sif satışın
belgelerin <strong>tes</strong>limi ile yerine getirilecek bir mal satışı olduğu yön<strong>ü</strong>ndedir (Kennedy, age., sh.26; Tekil, age.,
sh.371) T<strong>ü</strong>rk hukuku bakımından ise, böyle bir tartışmaya yer yoktur. Zira; TTK.nın 1139. maddesinde sif satış,
“bir malın muayyen bir yere taşınması için gemiye y<strong>ü</strong>kletilmesi şartıyla… yapılan satış…” olarak tanımlanmış
ve TTK.nın Gerekçesi’nde de satım sözleşmesinin konusunun belgeler değil; mallar olduğu “sif satımın
konusunu emtia senedi olan konişmento değil, alelâde satımda olduğu gibi emtianın kendisi teşkil etmektedir”
ifadesi ile açıklanmıştır (T<strong>ü</strong>rk Ticaret Kanunu Tasarısı Hakkında H<strong>ü</strong>kûmet Gerekçesi, TBMM Zabıt Ceridesi,
C.XII, Devre: X, İçtima: 2, sh.56).
118 TTK m.1140/IV’te konişmentonun ciro edilmesinden söz edilmek suretiyle, konişmentonun sadece emre
yazılı olarak d<strong>ü</strong>zenlenebileceği intibaı uyandırılmış olmakla birlikte, TTK m.1101/I’de konişmentonun, aksi
<strong>kara</strong>rlaştırılmadıkça, gönderilenin emrine veya sadece emre olarak tanzim edileceği h<strong>ü</strong>kme bağlanmıştır.
Dolayısıyla, konişmento kural olarak emre yazılı d<strong>ü</strong>zenlenmekle birlikte, hamile veya nama yazılı olarak da
d<strong>ü</strong>zenlenebilir. Bu son iki halde ise, konişmento ciro yoluyla değil; yazılı bir devir beyanı (TTK m.559/II) veya
<strong>tes</strong>lim (TTK m.570/I) yoluyla devredilir.
35