a kara ü vers tes sosyal bl mler e st tüsü özel hukuk (t caret hukuku)

) Enstit<strong>ü</strong> Y<strong>ü</strong>k Klozlarının Hukukî iteliği
T<strong>ü</strong>rk hukukunda EYK, Emtea Nakliyat Sigortası Genel Şartları ile birlikte
İngilizce veya T<strong>ü</strong>rkçe olarak poliçeye eklenerek kullanılmaktadır 56 . Bu kuralların T<strong>ü</strong>rk
hukuku bakımından haiz olduğu hukukî nitelik ise tartışmalıdır. Söz konusu tartışma,
EYK.nın, hukukî niteliğinin genel şart ile özel şart çatılarından hangisi altında
değerlendirilmesi gerektiği noktasında odaklanmaktadır 57 . Bu tartışma, özellikle T<strong>ü</strong>rk
hukukunda iki hususun açıklığa kavuşturulması bakımından önem arz etmektedir.
Bunlardan ilki, aynı konuyu d<strong>ü</strong>zenleyen (biri genel şart, diğeri özel şart niteliğinde) iki
h<strong>ü</strong>km<strong>ü</strong>n bulunması halinde, bu h<strong>ü</strong>k<strong>ü</strong><strong>mler</strong>den hangisinin öncelikle uygulanacağı
sorunudur. Emtea Nakliyat Sigortası Genel Şartlarının 28. maddesine göre, özel şart
genel şarta tekadd<strong>ü</strong>m eder. Bununla birlikte, özel şartlarla genel şartlarda değişiklik
yapılması, ancak genel şartların buna cevaz verdiği ölç<strong>ü</strong>de m<strong>ü</strong>mk<strong>ü</strong>nd<strong>ü</strong>r. Bunun
dışındaki hallerde, sözleşme ile genel şartların aksine bir d<strong>ü</strong>zenleme getirilemez 58 . Söz
56 II. Ulusal Denizcilik Kongresi, Deniz Sigorta Hukuku Raporu, İstanbul 1990, sh.162.
57 EYK.nın hukukî niteliğine ilişkin tartışmaya girmemekle birlikte, bu kuralların deniz sigorta sözleşmelerine
ilişkin team<strong>ü</strong>lî kurallar olduğunu kabul eden gör<strong>ü</strong>ş için bkz. İzveren, A./ Franko, ./ Çalık, A. : Deniz Ticaret
Hukuku, An<strong>kara</strong> 1994, sh.411.
58 Çetingil, E. : Deniz Sigortasına Dair Yargıtay Kararı ve Bu Karar Üzerine D<strong>ü</strong>ş<strong>ü</strong>nceler, DenizHD 1996,
Yıl:1, S.2, sh.31; Hirsch, E. E. : Sigortalarda Akit Serbestisi, Adliye Ceridesi 1943, Yıl.34, S.12, sh.1080;
Kender, R. : T<strong>ü</strong>rkiye’de Hususî Sigorta Hukuku I (Sigorta M<strong>ü</strong>essesesi-Sigorta Mukavelesi), İstanbul 2001,
sh.122. Genel şartların özel şartlara tekadd<strong>ü</strong>m edeceği yön<strong>ü</strong>ndeki h<strong>ü</strong>k<strong>ü</strong>me bazı genel şartlarda (Kıymet Nakliyat
Poliçesi Genel Şartları, Zorunlu Deprem Sigortası Genel Şartları, Üç<strong>ü</strong>nc<strong>ü</strong> Şahıslara Karşı Malî Mesuliyet
Sigortası Genel Şartları, Yapı Denetim Kuruluşları Zorunlu Malî Mesuliyet Sigortası Genel Koşulları, Ferdî
Kaza Sigortaları Genel Şartları) hiç yer verilmemiş; bazı genel şartlarda ise (Trafik Sigortası Genel Şartları,
T<strong>ü</strong>pgaz Zorunlu Sorumluluk Sigortası Genel Şartları, Tehlikeli Maddeler Zorunlu Sorumluluk Sigortası Genel
Şartları, Hukuksal Koruma Sigortası Genel Şartları, Kredi Sigortası Genel Şartları, Hayat Sigortası Genel
Şartları), hem genel şartlara aykırı d<strong>ü</strong>şmemek, hem de sigortalı aleyhine olmamak <strong>ü</strong>zere özel şartlar konabileceği
d<strong>ü</strong>zenlenmiştir. Bu durumdan hareket eden bir gör<strong>ü</strong>şe göre, özel şartlarla sadece, genel şartlarda tarafların
karşılıklı anlaşmalarına açıkça terk edilen konularda d<strong>ü</strong>zenleme yapılabilir. Bunun dışında kalan konular
hakkında <strong>kara</strong>rlaştırılan özel şartlar geçerli olamaz (Atabek, R. : Sigorta Akdinin Yorumu, SHD 1982, C.I, S.2,
sh.131-132). Azınlıkta kalan bir gör<strong>ü</strong>şe göre ise, genel şartlarda özel şartların genel şartlara aykırı olamayacağı
açıkça yazılı olsa bile, emredici kanun h<strong>ü</strong>k<strong>ü</strong><strong>mler</strong>ine aykırılık teşkil etmeyen özel şartlar geçerli olacaktır. Bu gibi
hallerde taraflar, özel şartların genel şartlara uygunluğunu şart koşan genel şart h<strong>ü</strong>km<strong>ü</strong>n<strong>ü</strong>, sözleşme özg<strong>ü</strong>rl<strong>ü</strong>ğ<strong>ü</strong>
kuralı doğrultusunda iptal etmiş sayılırlar. Kaldı ki; genel şartların aksinin <strong>kara</strong>rlaştırılamaması, bu genel şartları
hazırlayan idarî organa, yasama organının da <strong>ü</strong>zerinde bir hukuk kuralı koyma g<strong>ü</strong>c<strong>ü</strong> verilmesi anlamına gelir
(Ünan, S. : Hayat Sigortası Sözleşmesi, İstanbul 1998, sh.78, 227). Bu gör<strong>ü</strong>şe katılmak iki açıdan m<strong>ü</strong>mk<strong>ü</strong>n
değildir. İlk olarak, genel şartlarda aksinin <strong>kara</strong>rlaştırılmasına olanak verilmeyen h<strong>ü</strong>k<strong>ü</strong><strong>mler</strong>le, öncelikle sigorta
ettirenlerin korunması amaçlanmaktadır ve bu h<strong>ü</strong>k<strong>ü</strong><strong>mler</strong> genellikle, emredici hukuk kurallarına koşut olarak
d<strong>ü</strong>zenlenmektedir. Ayrıca, sigorta genel şartları ile ulaşılmak istenen nihaî hedef, tehlike birliği içinde olan
sigorta ettirenlerin, m<strong>ü</strong>mk<strong>ü</strong>n olduğunca aynı şartlar dairesinde sigorta teminatından yararlanmalarını sağlayarak,
sigorta m<strong>ü</strong>essesesinin sağlıklı bir şekilde işlemesini temin etmektir. Özel şartlarla her halde genel şartların
aksinin <strong>kara</strong>rlaştırılabileceğinin kabul edilmesi, genel şartların varlığını anlamsız kılar. İkinci olarak ise, bu
gör<strong>ü</strong>şe dayanak yapılan 14.4.1995, E. 1995/1993, K. 1995/3369 (YKD 1995, C.XXI, S.9, sh.1407-1412) sayılı
<strong>kara</strong>rdan yola çıkılarak, bu gör<strong>ü</strong>şe ulaşmak oldukça g<strong>ü</strong>çt<strong>ü</strong>r. Karara konu olan olayda, T<strong>ü</strong>rk Tekne Poliçesi Genel
Şartları’nın 16. maddesinde yer alan “…Ancak oturma, batma, yangın veya diğer bir gemi ile çatışmadan ileri
gelen hususi avaryalardan muafiyet tatbik edilmez” h<strong>ü</strong>km<strong>ü</strong>ne karşılık özel şart olarak <strong>kara</strong>rlaştırılan Enstit<strong>ü</strong>
17