a kara ü vers tes sosyal bl mler e st tüsü özel hukuk (t caret hukuku)

satışın önemini yitirmesine ve “y<strong>ü</strong>klenmek suretiyle satışlar”ın doğmasına sebep
olmuştur 20 . Zira, artık deniz yolculuğunun s<strong>ü</strong>resi hesaplanabildiğinden, satıcıya
y<strong>ü</strong>kleme için bir s<strong>ü</strong>re tayin etmek yeterli oluyor; böylece de geminin tayini suretiyle
yapılan satışta geminin arz ettiği fonksiyon, buharlı gemiler devrinde yerini, zaman
unsuruna bırakmış bulunuyordu. Y<strong>ü</strong>klenmek suretiyle satışın aslî unsurlarını; satılanın
y<strong>ü</strong>kleme limanından belirli bir s<strong>ü</strong>re içinde y<strong>ü</strong>klenmiş olması ile satıcının <strong>tes</strong>lim
borcunun ifa yerinin varma limanı olması oluşturmaktadır. Y<strong>ü</strong>klenmek suretiyle satış
da zamanla ticarî ihtiyaçları karşılayamaz hale gelmiştir. Şöyle ki; piyasada meydana
gelen fiyat değişikliklerinden yararlanmak isteyen alıcılar, gemide bulunan mallar
<strong>ü</strong>zerinde hiçbir hakka sahip olmadıklarından, yolculuk sırasında bu mallar herhangi bir
hukukî tasarrufa konu edilemiyordu 21 . Y<strong>ü</strong>klenmek suretiyle satış, sadece alıcı
bakımından değil; satıcı bakımından da sakıncalar doğuruyordu. Bu nevi satışın satıcı
bakımından doğurduğu sakınca, satıcının borcunun bir cins borcu niteliğinde
olmasından kaynaklanıyordu; zira y<strong>ü</strong>klenen malların genel olarak sözleşmeye uygun
olması yeterli olduğundan ve ayrıca ayırdedilmesi gerekmediğinden, yolculuk
sırasında meydana gelebilecek zıya veya hasar halinde, alıcı sözleşmenin aynen ifasını
talep edebiliyor, cins borcunda ifa imkânsızlığı söz konusu olmadığından, satıcı aynen
ifa gibi ağır bir y<strong>ü</strong>k<strong>ü</strong>ml<strong>ü</strong>l<strong>ü</strong>ğ<strong>ü</strong> taşımak zorunda kalıyordu 22 .
XIX. y<strong>ü</strong>zyılın ikinci yarısından itibaren, sanayileşmenin gelişmesi ve
hammadde gereksiniminin artması, y<strong>ü</strong>klemeden itibaren kesinlik taşıyan ve deniz
yolculuğu sırasında gemide bulunan malların m<strong>ü</strong>lkiyetinin, bunları temsil eden
belgelerin devri yoluyla nakline olanak tanıyan yeni bir denizaşırı satış sözleşmesinin
doğmasına sebep olmuştur. Artık alıcı ve satıcının <strong>ü</strong>stlendiği roller değişmişti. Alıcı,
taşıma <strong>ü</strong>cretini ödeyerek taşımayı <strong>ü</strong>stlenmiş ve gemiyi kendisi tayin etmiştir; buna
karşılık satıcı da malları y<strong>ü</strong>kleme limanında gemide <strong>tes</strong>lim ederek borcunu ifa etmiş
sayılmıştır 23 . Taşıma sırasındaki risklerin alıcı tarafından <strong>ü</strong>stlenilmiş olduğu FOB (free
on board = gemide <strong>tes</strong>lim) satışlar böylece uygulanmaya başlamıştır. Ancak, yabancı
bir limanda bulunan alıcının denizaşırı bir taşıma sözleşmesi akdetmesinin g<strong>ü</strong>çl<strong>ü</strong>ğ<strong>ü</strong>
20 Erdem, age., sh.6; Kalps<strong>ü</strong>z, Denizaşırı Satışlar, sh.257; Kuyucak, H. A. : Sif (Cif) Satışlar, Mukaddime,
İstanbul Barosu Mecmuası, Yıl : 1930, C. IV, S. 44-48, sh.2383.
21 Erdem, age., sh.7; Kuyucak, Mukaddime, sh.2383.
22 Erdem, age., sh.6-7.
23 Erdem, age., sh.7.
7