a kara ü vers tes sosyal bl mler e st tüsü özel hukuk (t caret hukuku)

(m.1368/II) gerekir 311 . Böyle bir durumda illiyet bağının ya da kusurun bulunmadığını
ispat y<strong>ü</strong>k<strong>ü</strong>, sigorta ettirene d<strong>ü</strong>şer 312 .
İhbar m<strong>ü</strong>kellefiyetinin ihlâl edildiğini öğrenen sigortacı, öğrenme ânından
itibaren bir hafta içinde sigorta sözleşmesinden cayma hakkına 313 sahiptir (TTK
m.1368/I). ENSGŞ.nin 9. maddesinin I. fıkrasında ise, ihbar m<strong>ü</strong>kellefiyetinin ihlâl
edilmesi, iyiniyete aykırı bir hareket olarak nitelendirilmiş ve iyiniyete aykırılığın
yaptırımı olarak, sözleşmenin h<strong>ü</strong>k<strong>ü</strong>ms<strong>ü</strong>z sayılacağı d<strong>ü</strong>zenlenmiştir 314 . Bu
d<strong>ü</strong>zenlemenin, TTK.nın caymaya ilişkin h<strong>ü</strong>k<strong>ü</strong><strong>mler</strong>i çerçevesinde yorumlanması
gerekir. Sözleşmenin h<strong>ü</strong>k<strong>ü</strong>ms<strong>ü</strong>z sayılması, geçmişe etkili olarak ortadan kaldırılması
olarak değerlendirilirse, TTK.nın 1368. maddesinin II. fıkrasına aykırı olarak,
sigortacının tahsil etmiş olduğu pri<strong>mler</strong>i iade etmesi gerekir. Oysa, TTK.nın anılan
h<strong>ü</strong>km<strong>ü</strong>, 1264. maddenin III. fıkrası uyarınca, emredici niteliktedir.
Sigortacının cayma hakkını kullanabilmesi bakımından, ihbar m<strong>ü</strong>kellefiyetinin
iyiniyetle ihlâl edilmiş olup olmamasının hiçbir önemi yoktur. Cayma hakkını
kullanan sigortacı, o âna kadar işlemiş olan 315 primin tamamına hak kazanır 316 (TTK
m.1368/II). Cayma hakkı, rizikonun gerçekleşmesinden sonra kullanılmış ise, sigortacı
yine prime hak kazanır ve sigorta ettiren faiziyle birlikte tazminatı iade etmekle
y<strong>ü</strong>k<strong>ü</strong>ml<strong>ü</strong>d<strong>ü</strong>r (TTK m.1368/II). Bununla birlikte, TTK.nın 1367. maddesi uyarınca,
sigortacının sözleşmeden kısmen cayması da m<strong>ü</strong>mk<strong>ü</strong>nd<strong>ü</strong>r. Kısmî caymanın söz konusu
311 İngiliz hukukunda bildirilmeyen veya yanlış bildirilen hususla, rizikonun gerçekleşmesi arasında illiyet
bağının bulunması aranmamaktadır. Sigortacı, sadece bildirilmeyen veya yanlış beyan edilen hususun, basiretli
bir sigortacı bakımından esasa ilişkin olduğunu ispat ederek, sözleşmeyi iptal edebilir (Buglass, age., sh.24;
Ivamy, Marine Insurance, sh.70; Ademun-Odeke, age., sh.321).
312 Öztan, İhbar M<strong>ü</strong>kellefiyeti, sh.109-110; Ünan, Sigorta Ettirenin Görevleri, sh.111.
313 TTK m.1290’da öngör<strong>ü</strong>len cayma hakkının hukukî niteliğinin, sözleşmenin feshi mi; yoksa sözleşmeden mi
olduğu doktrinde tartışmalıdır (Ayiter, agm., sh.212; Bozer, Sigorta Hukuku, sh.121-122; Kaner, Tehlike İle
İlgili Görevler, sh.315; Kender, age., sh.186-189; Öztan, İhbar M<strong>ü</strong>kellefiyeti, sh.116; Şenocak, age., sh.222;
Ulaş, age., sh.67; Ünan, Sorumluluk Sigortası, sh.176).
314 Bu d<strong>ü</strong>zenlemenin kaynağı, MIA.nın 18. ve 20. maddelerinin 1. bentlerinde yer alan, sigortacının, ihbar
m<strong>ü</strong>kellefiyetinin ihlâli halinde, sözleşmeyi iptal edebileceği (the insurer may avoid the contract) yön<strong>ü</strong>ndeki
h<strong>ü</strong>k<strong>ü</strong>md<strong>ü</strong>r. Bu h<strong>ü</strong>k<strong>ü</strong>m, İngiliz hukukunda, sözleşmenin baştan itibaren h<strong>ü</strong>k<strong>ü</strong>ms<strong>ü</strong>z hale geleceği ve tarafların
aldıklarını iade ile y<strong>ü</strong>k<strong>ü</strong>ml<strong>ü</strong> olacakları şeklinde değerlendirilmektedir (Ademun-Odeke, age., sh.322). MIA.nın
84. maddesine göre, sigortacının prime hak kazanabilmesi için, sigorta ettirenin veya temsilcisinin hileli veya
kanuna aykırı bir harekette bulunmuş olması gerekir.
315 Öztan, İhbar M<strong>ü</strong>kellefiyeti, sh.128.
316 Sigortacının prime hak kazanması, onun, ihbar m<strong>ü</strong>kellefiyetinin ihlâl edildiğini öğrendiği ve bu sebeple
cayma hakkını kullandığı âna kadar, rizikoyu taşıma; yani sigorta teminatı sağlama edimini ifa etmiş olması
sebebiyle hakkaniyete uygundur; zira caymanın tamamen geçmişe etkili olarak h<strong>ü</strong>k<strong>ü</strong>m doğurması ve primin
iadesinin gerekmesi halinde, sigortacı bu âna kadar ifa etmiş olduğu edimin iadesini talep edemeyecektir (Bkz.
Kender, age., sh.188).
94