T.C. ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ ...

Grotowski oyun yazarından, sahneden (daha sonrada oyuncudan) arındırılmış bu
tiyatroyu “yoksul tiyatro” olarak nitelendirmiştir.
“Yoksul tiyatroda oyuncunun fizik gücünün ve olanaklarının
üstesinden gelmesine, kendi bilinçaltının derinliklerine inerek, vecd haline
geçmesine, tinsel ve fiziksel güçlerini birleştirerek bir anlam bütünlüğüne
ulaşmasına gövdesini en ince ayrıntılarına kadar kullanarak “iç varlık”ı
görünür kılmasına, bu yolla izleyici ile kendisi arasında dolaysız bir iletişim
kurarak “tüm oyuncu”luğa, “ermiş oyuncu”luğa yükselmesine çalışılır.”
(Çalışlar,1992;276)
Grotowski, tiyatroyu ve oyunculuk tekniğini bilimsel bir disiplin olarak
nitelendirmemekle beraber, kendi çalışma yöntemini Niels Bohr tarafından kurulan fizik
enstitüsünün çalışmasıyla benzeştirir. Oyuncunun bedenine, bilinçaltına ve tinsel
devinimine bilimsel bir laboratuarda çalışırcasına yaklaşılmasını öngörmüştür.
Grotowski tiyatrosunun asal ögesi oyuncudur. Grotowski’ye göre tiyatronun
gelişimi süresinde bu sanatın asal ögesi olan oyuncu neredeyse geri planda bırakılmıştır.
Yoksul tiyatro, tiyatronun özünde bulunmayan bütün yan sanatlardan ayıklanmış
tiyatrodur. Grotowski’nin dramatik tiyatroyu tanımlamak için kullandığı varsıl tiyatro ile
yoksul tiyatro arasındaki ilişkiye Sevda Şener şu şekilde dikkat çekmiştir.
“Tiyatro yazından, yontu, resim, yapı sanatlarından, ışıklamadan,
teknik donatımdan, makineden hırsızlamalar yaparak, hepsini bir yönetmenin
etkisi altında bir araya getirir. Böyle bir tiyatro varsıl tiyatrodur. Varsıl
tiyatro hareketli, dinamik bir sanat olma, sinema ve televizyon ile yarışma
savındadır. Oysa sahne veya salon hareketli olmadıkça, seyircinin görüş açısı
sürekli değişmedikçe böyle bir yarışmaya girmek anlamsızdır. Yoksul tiyatro
asal olmayan her şeyden arındırılmıştır. Yalnızca kendi belkemiği üzerinde
durur. Tiyatronun belkemiği ise oyuncudur.” (Şener, 2000;314)
Grotowski, yönetmen olarak içtenliğe ve sıcak ilişkilere dayalı bir anlayışı savunur.
Anlatılmak istenen, basit ve yalın olarak ortaya konmalı diyerek, oyuncuyla arasındaki
güven bağlarını koparacak durumlardan kaçınır. Bu nedenle de yönetmenin kendi
yapamayacağı şeyleri oyuncudan istememesi gerektiğini vurgular. Yönetmenin, bilgili
sanat görüşünün güçlü olmasını ister, ama bunları oyuncuya aktarırken içtenliğin
yitirilmemesinin önemini belirtir.
31