T.C. ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ ...

19. yüzyılın sonlarına doğru kuramcılar, bir yandan insanı etkileyen, toplumsal
değerlerin karmaşıklığı çelişkilerini dile getirirken diğer yandan insanın ilkel ve
hayvansı yanına, doğal dürtülerinin yansıtılmasına önem vermişlerdir. Bu noktada
realizm ve natüralizm çelişkisi görülmeye başlanır.
“Doğalcı eğilim içinde olan yazar ve düşünürler, insanı bir doğa
parçası gibi madde yanı ile ele alır, bu maddeyi bilim yöntemi ile incelemeye
özen gösterirler. Gerçekçi eğilimli yazar ve düşünürlerin ise toplumsal
ilişkilere ve toplum sorunlarına önem verdikleri, toplumu, insanı karmaşık bir
bütün olarak ele aldıkları, toplumsal sorumluluğa dikkat çektikleri görülür.
Her iki eğilim yaşam gerçeğinin yansıtılması konusunda birleşmiştir. Birinde
durum ve olgulara egemen olan toplum yasaları, ötekinde insana egemen olan
doğa yasaları ilgi çeker.” (Şener, 2000;177)
19. yüzyılın sonlarında gerçekçi doğalcı eğilimlerin tiyatro yazarlığı ve
uygulamasındaki başarısı yadsınamaz bir hale gelmiş ve akabinde bu tiyatro akımının
belirlediği kalıpları her yönde aşmayı amaçlayan yeni eğilimler ortaya çıkmıştır. Bu
eğilimlerin idealist felsefeyle temellenmiş olmaları açısından romantizmin uzantıları
olduğu düşünülür.
“Her ülkede birbirine benzer doğrultularda gelişen karşı gerçekçi
görüşler, simgecilik(sembolizm) yeni romantizm estetikçilik akımlarını
meydana getirir; plastik sanatlarda, şiirde önemli yapıtlar üreten bu akımlar,
tiyatro türünde ciddi bir atılım yapamamış, güçlü oyunlarla perçinlememiştir.
Tiyatroda akım oluşturacak bir kuram ve uygulama birliğini
geçekleştiremeyen bu eğilimler kısa sürede soluğunu yitirmiş, ancak sahne
uygulamasına ilişkin bulguları ile daha sonraki gelişmelerde etkin olmuştur”
(Şener,2000;220)
20. yüzyılın başlarında ortaya çıkan öncü akımlar ise gerçekçi akıma karşı
çıkmakla birlikte 19. yüzyılın sonlarında ortaya çıkan karşı gerçekçiler gibi mistik
eğilimli değillerdir. 20. yüzyılın öncü akımlarından insanın bir güç kaynağı olarak
bilinçaltına yönelmesi dile getirilir. Bu akımlardan sürrealizm içinde yer alan
Antonın Artaud birinci dünya savaşı öncesi öncü tiyatro anlayışı ile günümüz modern
tiyatro anlayışını birbirine bağlayan önemli bir halka olarak değerlendirilir. Antonın
17