TAXUS_X.pdf

Alem: Plantae (Bitkiler)
Bölüm: Pinophyta (Açık tohumlular)
Sınıf: Pinopsida
Takım: Pinales (İğne yapraklılar)
Familya: Taxaceae (Porsukgiller)
Cins: Taxus L.
Diğer isimler:Porsuk Ağacı, Kadım ağacı, Püren ağacı
Drugları:Porsuk yaprağı; Taxus baccatae folium

Botanik özellikler
Porsuk ağacı 6-15m boyunda bazen ağaç bazen çok gövdeli çalı şeklinde
olabilen ve Avrupa ülkelerinde bahçelerin etrafına çit yerine ekilen bir ağaçtır. Gövde
genellikle 30-40cm çapında çok nadiren 1m grimsi esmer, dalları kırmızımsı esmer renkte ve
dalları genellikle yataydır. Bitki iki evli olup dişi ve erkek çiçekleri aynı bitkide olur.
Yaprakları 2-4cm uzunluğunda 2-3mm eninde uca doğru sivrice, kenarları bütün, geriden iğne
veya diken şeklinde, koyu yeşil renkli, parlak ve alt kısmı açık yeşil renkte ve iki sıra sağlı
sollu dallara dizilmiştir.
Çiçekleri;

Erkek çiçekleri yaprak diplerinden çıkar ve her birinin etra¬fında pul gibi kupa
yaprakları vardır ve ortada 6-10 adet döllenme tozluğu bulunur. Her biri saplı bir kalkanı
andırır. Dişi çiçeklerinin bardak şeklinde kupa yaprakları bir biri üzerine pul pul dizilmiş
olup, bir bardağı andırır ve kırmızımsı esmer renktedir.
Hasat Zamanı; Yapraklarını dökmeyen bitkinin yaprakları hemen her
mevsim toplanabilir. Fakat daha çok kış aylarında, birleşiminde yüksek oranda Taxan
türevleri içerdiğinden kış aylarında toplanması daha uygundur.
Birleşimi; Birleşimindeki maddeleri önemine göre şöyle sıralayabiliriz;
a) Taxan türevleri (=Taxinler=Eter-Alkoloitler) %0,6-2 arasında olup en
önemlileri; Taxol A, Taxol B, Taxin A, Taxin B, Taxin C, Taxin 1 ve 2 Bunlardan Taxin A
zehirsiz iken Taxin B oldukça zahirlidir.
b) Diterpenler; Baccatin 3, 10-Deacetylbaccatin 3 ve Taxagifin.
c) Biflavonitler; Sciadopitysin, Izosciadopitysin, Ginkgetin, Sequiflavon ve
Sotetsuflavon.
d) Fenoltürevleri; (+)- Kafeşin (Chafechin) ve Betulosit.
e) Ayrıca Tanin, Ephedrin (Efedrin), Vitamin E, β- Sitosterol (β-Sitosterin) ve
Syanhidroasitli glikozitler.

Kullanılması;
Porsuk ağacının çok eskilerden beri kullanıldığı bilinmektedir ve Sezar’ın
düşmanlarını porsuk ağacının yapraklarından yapılan çayla öldürttüğü
bilinmektedir.
Porsuk ağacının yapraklarının damıtılması ile elde edilen Ekstrat Farmacolaji
firmaları (ilaç fabrikaları) tarafından işlenerek Taxol ve Taxotere ismi ile anılan maddeler
elde edilir. Taxol veya Toxotere içeren Ampuller kanser özelliklede Göğüs, Rahim,
Yumurtalık ve akciğer kanserine kaşı kullanılır. Fakat yan tesiri oldukça büyüktür. En son
çare olarak kullanılabilir. Bir gölge ağacı olan Adi Porsuk yavaş buyur. Kireççe zengin, nemli
ve yâri gölgeli yerlerde iyi gelisir, kutuk sürgünü verme yeteneğindedir. Uzun ömürlü, 2000-
3000 yil kadar yasayabilmektedir. Makaslanarak istenilen sekil verilebildiğinden parkcilik
için aranan bir turdur. 100'den fazla kultur formu bulunmaktadır. Önemli park formlarinin
başında Taxus baccata var. fastigiata Loud gelir.
Tesir Şekli; Damarları büzücü, yatıştırıcı, adet getirici, mideyi kuvvetlendirici,
gaz söktürücü özelliklere sahiptir. Porsuk ağacının yaprakları tentür ve natürel ilaç
yapımında kullanılır. Zehirli olması nedeni ile çayı içilmez.
Halk Arasında; Eskiden sara, Bademcik iltihapları, Kuşpalazı (Diphtherie)
Bağırsak solucanlarına karşı ve adet artırıcı olarak kullanılmıştır. Yapraklarındaki anti
kanserojen madde kansere kaşı kullanılması için yeterli değildir. Bu nedenle natürel ilacı
kullanılmalıdır.
Çay; Porsuk ağacının yaprakları çok zehirli olması nedeni ile çok dikkat etmek
şartı ile kullanılabilir. Günde 3×0,5 gramı geçmemelidir. Bir defada en çok 0,5gramı demliğe
konur ve üzerine 300-500ml kaynar su ilave edilir ve soğuduktan sonra süzülerek içilir. Asla
fazla alınmamalıdır.
Homeopatide; Porsuk yaprağından 50gram bir şişeye konur ve üzerine
500ml %70lik Alkol ilave edilerek güneş ışınlarından uzakta 4-6 hafta muhafaza ettikten
sonra süzülerek Homeopatide ismi ile anılan tentür elde edilir. Bu
tentürden günde 3-4 defa 10-15 damla alınır. Tentürü kansere karşı pek etkili değildir.
Porsuk ağacı bitkisinden elde edilen taksol antikanserojen etkiye sahip bir
maddedir ve günümüzde etkili olarak kanser tedavilerinde kullanılmaktadır.
Yan Tesirleri; Porsuk yaprağından elde edilen Taxol ve Taxotere başta saç
dökülmesi, Ödem (su toplaması), Nöropatoloji (sinirsel rahatsızlıklar), Mukaza iltihaplanması
ve ishale sebep olabilir. Ayrıca ampullerin içindeki katkı maddesi Hint yağı olup buda Toxol
veya Taxoterenin sürekli kullanılması halinde kanın yağ oranını yükseltir.

Yetiştirilmesi
Porsuk Avrupa’da, Kuzey Afrika’da, Asya’da ise Güney Azerbaycan ve Horasan’da ve
Türkiye’nin Karadeniz bölgesi, Marmara, Doğu Anadolu bölgesi ile diğer bölgelerin yüksek dağlarında
yetişir.
Türkiye'de Porsuk ağacının nesli tehlikede olup, tohumdan porsuk ağacı
yetiştirme oldukça zordur. %20 başarı sağlayanlar bunu bilimsel makale olarak
yayınlayabilmektedir, ancak çoğaltılması için henüz ideal bir yöntem bulunabilmiş değil.
Porsuğun turuncu-kırmızı-yeşil renkli özgün meyvesi az etli olması ve ticari değer
taşımamasına karşın oldukça tatlı olup, meyve içindeki çekirdeğinin çıkarılması şartıyla
yenilebilmektedir. Bitkinin bütün diğer kısımları zehirlidir. Hele hele meyve çekirdeği
(tohumu) aşırı derecede zehirlidir. Zira kuşların aksine insan midesi meyve çekirdeğini
parçalayabilme yeteneğine haiz olmakla çekirdeğin yenmesi halinde mide asidiyle birlikte
parçalanan zehirli alkoloidler ölüme kadar varan zehirlenmelere neden olmaktadır. Çimlenme
engeli, kuşların zehirsiz olan meyveyi yiyip, insanlar için zehirli olan tohumunu (meyve
çekirdeğini) dışkılamasıyla ortadan kalkmaktadır. Porsuk ağacı çiçekli bir bitkidir ve iki
evciklidir. Yani erkek ve dişi organ farklı ağaçlarda bulunur. Porsuk ağacı savaşların
kazanılmasına vesile olmuştur. Porsuktan elde edilen ahşap oldukça esnek bir o kadar
dayanıklıdır. Bu nedenle geleneksel yayların yapımında kullanılmıştır.
Eylül-Ekim den Aralık-Ocak aylarına kadar meyveleri, sanki ağaçta yeni yılı
karşılar gibi çok güzel görüntü oluştururlar.

Türkiye'de bulunan en yaşlı porsuk ağaçları Zonguldak ilinde Gümeli
beldesinde, Türkiye'nin 105.ci tabiat anıtı olan Bölüklü Ormanlarında yer
alan biri 1600 diğeri 1000 yaşındaki porsuk ağaçlarıdır.
Türleri:
Yaygın porsuk (Taxus baccata) Türkiye.
Pasifik porsuğu (Taxus brevifolia)
Kanada porsuğu (Taxus canadensis)
Çin porsuğu (Taxus chinensis)
Japon porsuğu (Taxus cuspidata)
Florida porsuğu (Taxus floridana)
Meksika porsuğu (Taxus globosa)
Sumatra porsuğu (Taxus sumatrana)
Himalaya porsuğu (Taxus wallichiana

Araştırmalar; Amerikanın Kanserojen Enstitüsü (National Cancer
Institut=NCI) tarafından 1958 yılında kansere karşı etkili olabilecek bitkiler üzerinde
araştırma yapılmaya başlanmış ve 1983 yılına kadar 30.000 bitki incelenmiştir. Bu
incelemelerin sonunda Pasifik porsuk ağacının kabuğundaki Taxolun kansere karşı etkili
olduğu belirlenmiştir, fakat 200 yıllık bir ağaçtan ancak 2gram Taxol (Taksol)
kazanılabilmektedir. 1kg Taxol için tam 15ton Pasifik porsuk kabuğu gerektiğinden, kısa
zamanda porsuk ağaçlarının tok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalınmıştır. Bu nedenle
Kanserojen Enstitüsü bir firma ile anlaşarak sentetik ilaç üretilmesini kararlaştırmışlardır.
Avrupa porsuk ağacının Yapraklarında yüksek oranda Taxan ve Diterpenester türevleri
içerdiği tespit edilmiş ve 10-Deacetylbaccatin 3’den Docetaxel elde edilmiştir (1994). Bu yarı
sentetik (semi sentetik) Docetaxelin Taxol’dan daha etkili olduğu görülmüştür. Bitkisel
drajelerle kanserli hücrelerin bölünerek çoğalmasını önler ve kanserli hücreler zamanla ölerek
yok olur. (ZP. 3.98.168)
1) Kanada ve Avrupa ülkelerinin ortak çalışması ile 471 Göğüs kanserli (Mamma
karzinom) Hasta üzerinde tedavi denemesi yapılmış ve %50-62 oranında başarı elde
edilmiştir. (ZP. 2.94.114)
2) Kaliforniya ve Florida üniversitelerinin ortak çalışması ile 151 yumurtalık, Rahim
ve diğer kanserli organları hasta olan kişiler üzerinde tedavi denemesi yapılmış ve de iyi
neticeler elde edilmiştir. (Nhp. 9.94.1237)