dįvānu lu at 't-türk'te geçen 'oğuzca' - Ankara Üniversitesi Açık Erişim ...

-b- > -v- değişimi
Kâşgarlı Mahmud DLT’te Karahanlı Türkçesindeki /b/ ile /f/ arasında
boğumlanan çift dudak /w/ ünsüzünün Oğuzlarca /v/’ye çevrildiği kaydetmiştir:
*eb >ev (DLT I.32).
*ab >av (DLT I. 31, 32).
*tabar > tavar ‘cansız mal’ (DLT I. 362).
*yablak > yavlak ‘yavuz, kötü’ (DLT I. 432; III. 43).
*sabçı > sawçı ‘haber götüren kimse’ (DLT III. 441).
Ancak sözcük başında b- > v- değişiminin, verilen örneklerden yola çıkarak Oğuz
lehçesinde henüz başlamamış olduğunu düşünülebiliriz: bar “var”, barmak
“varmak”, baran “varan” (DLT I, 31, 33, 339), birmek gibi 27 .
3.1.5 Ünsüz düşmesi
Kelime içinde (bir ünsüzden önce), kelime sonunda veya kaynaşma olayı ile iç
seste r,n,l,f gibi akıcı ve sızıcı ünsüzler ile y, g, ğ, k, h gibi ünlüleşme ve sızıcılaşarak
erime özelliği taşıyan ünsüzlerin kaybolması olayı. 28
y- > Ø
Söz başında y- ünsüzünün düşmesi bugün modern Oğuz lehçelerinde özellikle
Azerbaycan Türkçesi için karakteristik bir ses değişimidir. DLT’te de ‘Oğuzca’
kayıtlı bazı kelimelerde bu ses değişimini tespit edebiliyoruz:
*yemet >emet/evet ‘evet, peki’ “Kâşgarlı Mahmud, bunda üç türlü söyleyiş
olduğunu belirtir: Yağma, Toxsı, Kıpçak boyları ‘ewet’, Oğuzlar ‘emet’, ‘evet’, öbür
Türkler ‘yemet’ dediğini belirtmiştir. (DLT I. 51) *yilik > ilik ‘ilik’ Kâşgarlı
Mahmud, öbür Türklerin ‘yilik’ derken, Oğuzların /e/ harfini /y/ den çevirdiklerini
belirtmiştir.
*yelgin > elgin “yelici, koşan” DLT’te Oğuzların /y/ harfini /e/ ye çevirerek
“elgin” dediklerini belirtmiştir. (DLT III. 37).
27 Zeynep Korkmaz, “Kâşgarlı Mahmud ve Oğuz Türkçesi” Türk Dili Üzerine Araştırmalar, C. I.
Ank. 1995, s. 244.
25