dįvānu lu at 't-türk'te geçen 'oğuzca' - Ankara Üniversitesi Açık Erişim ...

More documents

Recommendations

Info

13. yüzyıldan itibaren Anadolu Türk yazı dili oldukça bağımsız bir şekilde ve tipik Oğuzca özellikler gelişmiştir. Karışık dilli eserler denildiği zaman, Karahanlı, Kıpçak ve Oğuz grubu özelliklerini bir arada bulunduran eserler anlaşılır. Bu özellikleri bulunduran az sayıda eser günümüze kadar gelebilmiştir. Bunlardan bazıları; Behcetü’l-hadaik, Kıssa-i Yusuf, Feraiz Kitabı, Kuduri Tercümesi, Mevlana ve oğlu Sultan Veled’in Türkçe beyit ve manzumeleri, Hoca Dehhani ve Ahmed Fakih’in eserleri, Şeyyad Hamza’nın Yusuf u Zeliha’sı ve Yunus Emre’nin şiirleri Anadolu’da ortaya çıkan Oğuz yazı dilinin ilk eserleri olarak kabul edilirler. 11. yüzyıldan itibaren Anadolu Türkleşirken Selçuklular, devlet idaresinde Farsça, din ve bilimde Arapçayı kullanıyorlardı. Halk tarafından kullanılan Türkçe “kaba” bir konuşma dili olarak görülüyordu. Anadolu Türkçesi şiir geleneğine bir kültür dili olarak Türkçe 14. yüzyılda Selçuklular dağılmasından sonra gelişme fırsatı bulmuştur. Beyliklerin kurulmasıyla beraber tek dil kullanılmaya başlanmıştır. Bu dönemde kullanılan dil, Oğuzca ağızların bir karışımı bir dil olmuştur. Daha çok Oğuz boylarının ağızlarının bir karışımı olarak görülür ve doğu Türkçesi özelliklerine de rastlanır. Bu dönem şairlerinde kuralsız bir imla görülür. Aynı kelimenin farklı yazılışlarına rastlamak mümkündür. Bu dönemdeki karışık dilli eserler, Türkçe varyantlarının, Türkçe ögelerin çokluğuna rağmen bir yüzyıl sonra alt standart olarak görülmüş ve daha sonra “eğitimlilerin” diline yeniden aktarılmıştır. Güneybatıda oluşan Oğuz dili esaslı yeni yazı dil de süreç içinde dallanmaya uğramış; 14. -15. yüzyıllardan itibaren yeniden Türkmence ve Azerice yazı dili olarak görülmeye başlamıştır. Bugün, Oğuzcanın batı kolunu Gagauzca, Türkiye Türkçesi ve Azerice, doğu kolunu ise Horasan Türkçesi, Türkmence ve Güney Harezm Oğuzcası oluşturmaktadır. 14
II. BÖLÜM Dîvânu Lugâti’t Türk’teki Oğuzca Kayıtlı Dil Malzemesi Üzerine İnceleme I. DĮvānu Luġati’t-Türk’te ‘Oğuzca’ Kayıtlı Dil Malzemesinin Ses Bilgisi 1. Ünlüler 1. 1 Ünlülerin imlâsı Özellikleri Ünlü düzenini gösteren harekeleme sistemi DLT’te ‘Oğuzca’ kayıtlı kelimelerdeki ünlüler birkaç istisna dışında düzenli olarak harekeleme sistemiyle gösterilmiştir. Ünlü sesleri gösteren harekeler dışında çift ünsüz okutan şedde (“) hareke işareti de yazıda kullanılmıştır. Kapalı /ė/ sesinin gösteriminde kesre ve üstün işaretleri değişkenlik göstermektedir. ‘Oğuzca’ kayıtlı kelimelerde kelime başı /a,e/ fonemleri elif üzerine üstün hareketi konularak gösterilmiştir: alma ( )“elma” (DLT I. 130)
Page 1 and 2: T.C. ANKARA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL
Page 3 and 4: İçindekiler Kısaltmalar ........
Page 5 and 6: Kısaltmalar a. g. e. : adı geçen
Page 8 and 9: ÖN SÖZ XI. yüzyıl Türk dünyas
Page 10 and 11: VIII
Page 12 and 13: alan bu diyalektolojik malzemenin
Page 14 and 15: I. BÖLÜM Kâşgarlı Mahmut ve D
Page 16 and 17: Kâşgarlı hakkındaki araştırma
Page 18 and 19: halinde temas edilmiştir. Ağızla
Page 20 and 21: göç ettiği bilinmektedir. Kâşg
Page 22 and 23: (Bayındır) teşekküllerinin bu o
Page 26 and 27: ‘küstü’(DLT II. 12)
Page 28 and 29: hecedeki yuvarlak sıradan bir ünl
Page 30 and 31: 286)
Page 32 and 33: 370) -y-, -y Kâşgarlı Mahmud DLT
Page 34 and 35: devenin uzamış tüyüne “yuġdu
Page 36 and 37: -ġ- > Ø Oğuzcaya has karakterist
Page 38 and 39: *borsuķ > borsmuķ “porsuk” (D
Page 40 and 41: II. DĮvānu Luġati’t-Türk’te
Page 42 and 43: 1.2 Fiilden isim yapım ekleri -n
Page 44 and 45: Türk dili sahasında özellikle Ka
Page 46 and 47: +ķır- baķır- > baķır- “bağ
Page 48 and 49: gelebilir. İsimden fiil türetme e
Page 50 and 51: Belirli geçmiş zaman Eserde, büt
Page 52 and 53: Oğuzlar ve Oğuzlarla birlikte yuk
Page 54 and 55: kullanır olmuşlardır. Nitekim, O
Page 56 and 57: 1. DĮVĀNU LUĠATİ’T-TÜRK’TE
Page 58 and 59: 5. DLT ayla ‘öyle’ (Atalay I,
Page 60 and 61: I, 37); Trkm.Tü. alma 'togalak gö
Page 62 and 63: Modern Oğuz: TTü. alık ‘akıls
Page 64 and 65: 19. DLT aġıl ‘koyun yatağı’
Page 66 and 67: Tarihî Oğuz: - Modern Oğuz: TTü
Page 68 and 69: Modern Oğuz: TTü. pekmez ‘genel
Page 70 and 71: Tarihî alanda DLT dışında tanı
Page 72 and 73: 38. DLT boy 'kavim, kabile, aşiret
Page 74 and 75:
demir küre’ (Altaylı I, 196); T
Page 76 and 77:
47. DLT çil ‘çirkinlik, çil’
Page 78 and 79:
Çerik kelimenin temel anlamı olan
Page 80 and 81:
Modern Oğuz: TTü. deve ‘geviş
Page 82 and 83:
cinsten olan diğer harften çevril
Page 84:
‘küçük kardeş’ (DS V-1692);
Page 87 and 88:
Modern Oğuz: TTü. ilik ‘kemikle
Page 89 and 90:
76. DLT ķat ‘yanında, indinde
Page 91 and 92:
82. DLT ķısġaç ‘küçük, kar
Page 93 and 94:
Dîvân’da kelime için Oğuzca v
Page 95 and 96:
Dîvân’da kayır kelimesine Tür
Page 97 and 98:
yamalı giysi; paçavra, eski bez;
Page 99 and 100:
ir yerinde oluşan morartı’(Alta
Page 101 and 102:
108. DLT ķaraķuş ‘deve tabanı
Page 103 and 104:
112. DLT ķur ‘kuru’ (Atalay II
Page 105 and 106:
oba(II) ‘yabancı; komşu’ (DS
Page 107 and 108:
Dîvân’da Oğuzca kaydı düşü
Page 109 and 110:
126. DLT öyük ‘tepe gibi yükse
Page 111 and 112:
130. DLT saħt ‘eğerlere, kemeri
Page 113 and 114:
Tarihî Oğuz: - Modern Oğuz: TTü
Page 115 and 116:
Modern Oğuz: TTü. sındı ‘maka
Page 117 and 118:
Trkm.Tü. sırt ‘birinin ya da bi
Page 119 and 120:
olan.//derinden çıkan.//is.derin
Page 121 and 122:
Kâşgarlı, Dîvân’da Oğuzca k
Page 123 and 124:
dolaştığı odunsun dokudan boru;
Page 125 and 126:
kullanıldığı söylenen ‘hayı
Page 127:
tarafı, kenarı' (ADİL IV, 238);
Page 130 and 131:
Dîvân’da kelime için Oğuzca k
Page 132 and 133:
Modern Oğuz: TTü. yas ‘ölüm v
Page 134 and 135:
Modern Oğuz: TTü.-; Az.Tü.-; Trk
Page 136 and 137:
Modern Oğuz: TTü. ara- ‘birini
Page 138 and 139:
Modern Oğuz: TTü. bokla- 'boklama
Page 140 and 141:
Tarihî Oğuz: bildirdi ola ‘bild
Page 142 and 143:
aletleriyle bir şey çalmağa mecb
Page 144 and 145:
Modern Oğuz: TTü. kaytarmak 'geri
Page 146 and 147:
Modern Oğuz: TTü. gütmek ‘hayv
Page 148 and 149:
Tarihî Oğuz: saldurmak ‘bırakt
Page 150 and 151:
Modern Oğuz: TTü. sormak(II) ‘s
Page 152 and 153:
Tarihî Oğuz: türemek ’peyda ol
Page 154 and 155:
40. DLT topo/ul- ‘elbisesini çı
Page 156 and 157:
TrkmÇ.Tü. çık- ‘içeriden dı
Page 158 and 159:
Modern Oğuz: TTü. dönmek ‘kend
Page 160 and 161:
Modern Oğuz: TTü. uslanmak ‘yad
Page 162 and 163:
şişmanlamak.’ (Altaylı II, 126
Page 164 and 165:
4322); yutmuk ‘ağızdaki bir yut
Page 166:
tuġraġlan- (II.272) tümrük (I.4
Page 169 and 170:
Clauson, S.G., En Etymological Dict
Page 171 and 172:
TrkmRSl.: Baskakov, N.A., B.A. Karr
show all

dįvānu lu at 't-türk'te geçen 'oğuzca' - Ankara Üniversitesi Açık Erişim ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?