dįvānu lu at 't-türk'te geçen 'oğuzca' - Ankara Üniversitesi Açık Erişim ...

2.2 11. yüzyılda Oğuz yazı dilinin gelişim evreleri
XI. yüzyıl sonrası, Orta Asya’da Türk kavimleri için sürekli bir göç devridir. Büyük
dalgalar hâlinde Türk boyları Asya’nın dışına taşmıştır. Bu dağılışın sonuçlarından
biri de Anadolu Türkçesidir. Kuruluşu 1071 Malazgirt Savaşı’ndan sonra ve
Oğuzların Anadolu’yu ele geçirip yurt edinmeleri ile başlayan Anadolu Türkçesi üç
döneme ayrılır:
1. Selçuklular Devri Türkçesi (11-13. yüzyıllar arası)
2. Anadolu Beylikler Devri Türkçesi (14. yüzyıl)
3. Osmanlı Türkçesi (15. yüzyıl ortalarına kadar)
XI.-XIII. yüzyıllar arasındaki dönem Anadolu bölgesinin Türkleşmiş olduğu bir
dönemdir. Bu dönemde Türkçenin XIII. yüzyıldan önceki dil durumu biraz
karanlıktır. Elimizde bu döneme ait malzeme yok denecek kadar azdır. Bu sebeple
XIII. yüzyıldan önceki dönemin dili yapısı ve Orta Asya yazı dili olan bağlantılar
bakımından kesin bir şey söylememektedir.
11. yüzyıldan itibaren batıya yönelen Oğuz Türklerinin 13. yüzyılda Anadolu’ya
yeni bir yazı dili oluşturmuşlardır. Bu dönemde Türkçe doğu ve güneybatı
diyalektleri olmak üzere iki ana gruba ayrılmıştır. 11.-13. yüzyıl arasındaki dönemde
Karahanlıca Oğuzca arasındaki ilişkileri yansıtan karışık dilli (olga-bolga dili) bir ara
dönemden söz edilebilir. Selçuklu Oğuzcası, Doğu Oğuzcası, Doğu Selçukcası gibi
adlar verilen bu dönemden sonra Oğuz Türkleri Eski ve Orta Türkçenin yazı dili
hâline getirmeye başlamışlardır.
Eski Anadolu Türkçesinin yazı geleneğinin temeli de dil Oğuzca izleri taşır, ama
Doğu Türkçesi ögeleriyle ileride derecede varyasyona sahiptir. 12. yüzyıldaki Orta
Asya Türk yazı dili -her ne kadar farklı ağız ve Oğuzca özellikler taşısa da- bağlı bir
batı Türk yazı dili gelişmiştir. 12. ve 13. yüzyılın ilk Anadolu Türkçesi büyük oranda
bu dili temsil eder. 17
17 Z. Korkmaz, “XI.-XIII. Yüzyıllar Arasında Oğuzca”, TDAY-Belleten 1973-4 (Ankara 1974), s. 41-
48; Nurettin Demir-Emine Yılmaz, Türk Dili El Kitabı, Ankara 2003, s. 80.
13