Sos 203 Ödevim - Başkent Üniversitesi

Ödev
Başkent Üniversitesi
Bilgisayar Mühendisliği
Ekonomi (Sos 203) Ödevi
Ümit Burak USGURLU
20394676
30 Aralık 2004 – Ankara

1. Soru
Üretim imkanları eğrisi üretim ile ilgili faktörler (işgücü, sermaye, vb.) ve teknoloji
sabitken bir toplumun hangi iki malı imkanları dahilinde ne kadar üretebileceğini gösteren
eğridir. Eğri üzerindeki her nokta (örneğin b noktası) olası üretim miktarı iken, eğrinin
dışında kalan noktalar (örneğin d noktası) sahip olunan imkanlar ile ulaşılması mümkün
olmayan üretim miktarlarını gösterir. Eğrinin altında kalan noktalar (örneğin i noktası)
olanaklı olup, bu noktada yapılan üretimin olanakları iyi kullanmadan ve/veya verimsiz
kullanarak yapıldığını gösterir. Bu gibi durumlarda ekonomi daha fazlasını üretecek güçtedir.
Eğrinin hareket etmesi üretim faktörlerinin ve/veya teknolojinin değişmesiyle
mümkündür. Eğrinin merkezden dışa doğru hareket etmesi o toplumun üretim olanaklarının
arttığını, eğrinin merkeze doğru hareket etmesi o toplumun üretim olanaklarının düştüğünü
gösterir.
Üretim olanakları eğrisi üzerindeki herhangi bir noktanın olanakların verimli
kullanıldığının göstergesi olduğun için bu noktaların, bu bakış açısı altında ideal olduğu
varsayılabilir. Ancak ideal nokta toplumun ihtiyaçlarının karşılandığı ve fırsat maliyetlerinin
en az olduğu noktadır. Örnek vererek açıklarsak... Örneğin a noktasında gerçekleşen bir
üretimde 600 birim kitap üretilirken 700 birim silah üretilmektedir. Eğer a noktasından b
noktasına hareket edersek yani 700 birim silah yerine 800 birim silah üretmek istersek bu
kitap üretiminde 100 birimlik bir düşüşe neden olacaktır. Bu 100 birimlik fark fırsat
maliyetidir. Ancak b noktasında da durmayıp c noktasında üretim gerçekleştirmek istersek bu
b noktasına göre 100 birim fazladan silah demektir ancak b noktasına göre 250 birimlik kitap
düşüşü demektir. Bu 250 birimlik fark daha büyük bir fırsat maliyeti doğurmuştur. Bunun
nedeni kitap üretimi için daha elverişli olan kıt kaynakların silah üretimine kaydırılmasından
kaynaklanmaktadır.
2

2. Soru
Talep yasası (law of demand) fiyat arttıkça talebin düştüğünü, fiyat düştükçe talebin arttığını
söyler. Ancak burada ifade edilen ters orantı her zaman aynı derecede doğru olmamaktadır. Bazı
malların fiyatlarındaki önemsiz bir değişme taleplerinde büyük değişmelere yol açarken, bazı
malların fiyatlarındaki büyük değişiklikler küçük talep değişmelerine neden olmaktadır. Bu durumu
talebin fiyat esnekliği ile açıklamak mümkündür.
Bir malın talep fiyat esnekliği yüksekse o malın fiyatındaki değişiklikler talebe daha fazla
yansıyacaktır. Fiyattaki artış talep fiyat esnekliği daha düşük olan bir mala göre daha fazla
düşecektir. Talep fiyat esnekliği daha düşük olan bir mal fiyatı ne kadar artarsa artsın talebi fazla
etkilenmeyecektir.
Bir malın talebindeki fiyat esnekliğini birkaç faktör belirler. Bu faktörlerden birisi malın
yerine konulabilecek başka malların olup olmadığı. Kolayca alternatifi bulunabilecek bir malın
esnekliği yüksekken yumurta gibi alternatifi olmayan bir malın esnekliği düşüktür.
Bir diğer faktör tüketicinin geliri içindeki malın payıdır. Eğer fiyatı yüksek bir mal ise fiyatın
daha da artmasıyla kişiler bu mala para harcayamayabilirler, yani bu malın esnekliği yüksektir.
Ancak yumurtanın fiyatı iki katına çıksa bile tüketiciler halen bunu alabilecek durumdadır,
dolayısıyla yumurtanın esnekliği düşüktür.
Fiyatlardaki değişikliklerin süreside esnekliği etkiler. Kısa süreli fiyat değişikliği olacağı
bilinen malların esneklikleri yüksektir. Örneğin sezon sonlarında indirim yapacağı bilinen giyim
ürünlerinin esneklikleri yüksektir. Ancak uzun süreli fiyatlarında değişiklik olacağı bilinen malların
esnekliği düşüktür. Örneğin araba fiyatlarının bir süre sonra sürekli olarak artacağını bilen bir kişi
daha sonra almaktansa şu anda almayı tercih edecektir.
Tercihlerdeki farklılıklar her bir tüketici grubunun o mala karşı olan esnekliğini
etkileyecektir. Örneğin gençlerin kolaya bağımlılıklarından dolayı gençlerin kola için esneklikleri
düşük iken, ayranı tercih edebilecekleri için yaşlıların kolaya karşı esneklikleri yüksektir.
Esnekliği ayrıca kısa vadeli ve uzun vadeli olarak ikiye ayırmakta mümkündür. Talebin fiyat
esnekliği fiyat değişimlerinin ardından bir süre düşük iken daha sonra arttığı gözlemlenmiştir. Bu
yüzden esnekliği kısa vadede ve uzun vadede inceleme gereği vardır. Kısa vadede insanlar
alışkanlıklarını ve tercihlerini değiştiremezken uzun vadede bunların değiştirilmesi mümkündür. Bu
yüzden kısa vadede tüketiciler yeni koşullara alışana dek esneklik düşük olarak gözlemlenir ancak
uzun vadede insanlar yeni koşullara alıştıktan sonra esneklik daha yüksek seviyelere çekilecektir.
3

3. Soru
Tüketicinin bütçe doğrusu, bütçesi dahilinde iki ürünü nasıl tercih edebileceğini
gösterir. Farksızlık eğrisi tüketicinin bir ürünü diğerine nasıl talep ettiğini ifade eder. İkisinin
teğet olduğu nokta tüketici için ideal noktadır.
Bir malın fiyatındaki değişim tüketicinin bütçe doğrusunda değişikliğe neden olur. Bu
değişiklik tüketicinin o mala karşı talebini değiştireceği için farksızlık eğriside fiyat
değişikliğinin etkisiyle değişecektir ve bütçe doğrusu ile yeni bir noktada teğet olacaklardır.
Bu yeni nokta yeni ideali gösterecektir.
Eğer X malının fiyatı artarsa tüketicinin alabileceği miktar düşer. Aynı zamanda
tüketicinin bu ürüne karşı talebi de düşer. Dolayısıyla bütçe doğrusu ve farksızlık eğrisi yeni
bir şekil oluşturur. ideal nokta a noktasından b noktasına kayar.
4

4. Soru
4.a.
Tam rekabet piyasası tanımına tam uyan hiçbir piyasa yoktur.
Tam rekabet piyasasında ürünler homojendir. Değişik satıcıların sattığı malların tüm
özellikleri ile aynı olduğu hatta firmalar arasında bile bir fark olmadığı kabul edilir.
Bu piyasadaki davranışlarında hem alıcı hem satıcı kararlarında özgürdür. Piyasaya
girip girmemekte, üretip üretmemekte, satıp satmamakta firma özgürdür. Devletin hiçbir
kısıtlaması yoktur.
Bu piyasada aynı zamanda çok sayıda satıcı ve alıcı olduğu varsayılır. Piyasanın hacmi
çok büyük olduğundan yapılan alışveriş piyasayı etkilemeyeceğ varsayılır. Dolayısıyla
piysadaki herkes alışverişlerinde piyasa fiyatını kabul ederler.
Tam rekabet piyasasındaki herkes piyasa ile ilgili her bilgiye her an sahiptir. Ayrıca
herkesin gelecek ile ilgili tam bilgisi olduğu varsayılır.
4.b.
Firmalar kâr etmek üzerine kurulurlar. Kısa vadede firmanın üretim maliyetlerini
düşürme şansı yoktur. Bu yüzden firma kısa dönemde üretim miktarını belirleyerek kârını
arttırmaya çalışır. Bunun için grafikten de anlaşılabileceği gibi üretim miktarını seçerken
marjinal hasılat ile ortalama maliyet çizgilerinin arasındaki en büyük aralığın olduğu noktayı
seçmelidir.
Uzun dönemde de kâr etmek isteyen firma maliyetlerini düşürmeye çalışır. Bunu da
teknoloji, vb. yollarla yapması mümkündür.
5

5. Soru
5.a.
Tekel, adından da çıkarılabileceği gibi, yerine geçebilecek yakın bir ürünün olmadığı
için tek üreticisi olan ürünlerde gerçekleşen durumdur. Monopol piyasada firma tam rekabet
piyasasında olduğu gibi fiyat alıcısı değil, fiyat belirleyicisidir. Fiyatı firma kendisi belirler.
Firmanın karar verirken diğer firmaların davranışlarını hesaba katma gereği yoktur. Ancak
firma üretim miktarını ve malın fiyatını belirlerken piyasanın talebine dikkat etmesi gerekir.
Tekel piyasasına girişler engellenmiştir veya firma çok büyük kontrole sahip olduğu için
patentler ve kopyalama haklarını elinde tutarak yeni girişleri engeller.
5.b.
Tekelci firmanın kâr etmesi için grafikte de görüldüğü gibi firmanın marjinal maliyet ile
marjinal hasılatının kesiştiği noktanın x eksenine izdüşümü kadar üretim yapması
gerekmektedir (m noktası). Bunun nedeni bu noktanın Talep eğrisi ile ortalama toplam
maliyet arasındaki açıklığın en büyük olduğu nokta olmasıdır. Burada fiyat belirlenirken
belirlenen eksenin talep eğrisini kestiği yani talebin belirttiği fiyattan satış yapılır. Elde edilen
kâr abcd dikdörtgeninin alanı kadardır.
6

6. Soru
6.a.
Tekelci rekabet piyasasında firmaların ürettikleri mallar tam rekabetin tersine homojen
değildir. Her ürünün bir diğerinden azda olsa farklı olması o firmaya bir miktar tekel özelliği
sağlamaktadır. Malların yerine geçecek mallar çok çabuk elde edilebildiği için mallar
esnektir.
Firmalar piyasaya girip çıkmakta serbesttir. Ancak giren firmalar aynen tekelci piyasada
olduğu gibi eksi eğimli talep eğrisiyle karşılaşırlar. Piyasadaki firmalar piyasada sahip
oldukları pay kadar denge fiyatı üzerinde kontrolleri vardır. Firmalar piyasadan daha büyük
pay alabilmek için tanıtım, marka, promosyon gibi çalışmalar yaparlar.
6.b.
Tüm piyasalarda olduğu gibi tekelci rekabet piyasasında kârını arttırmaya çalışır. Kısa
dönemde firma aynı tekel firma gibi üretimini marjinal hasılat ile marjinal maliyetin kesiştiği
noktada yapar. Eğer talep o miktardaki ortalama toplam maliyetten büyükse firma kâr eder.
Talep az ise firma zarar eder. Uzun dönemde de piyasanın yapısı gereği kârlar sıfıra çekilir ve
talep eğirsi ile ortalama toplam maliyet eğrisi üst üste gelir.
7

7. Soru
Fiyat farklılaşması tekel firmanın bir malı farklı müşterilere farklı fiyattan satmasıdır.
Bunun nedenlerinden biri farklı müşteri gruplarının farklı esnekliklerinin olmasıdır.
Örneğin belli bir noktaya tek uçan havayolu şirketi bu durumda tekeldir. Uçuşlarında bulunan
tatilciler ve işadamlarının farklı talepleri vardır. Tatilciler uçuşlarında daha rahat davranırken
ve alternatif ulaşım yollarına başvurabilecekleri için esneklikleri daha yüksektir. Ancak
işadamlarının zamanları kısıtlı olduğu için ve onlar için en verimli ulaşım yolu uçmak olacağı
için onların esneklikleri daha azdır. Firma bu iki müşteri grubuna farklı fiyatlar uygulayarak
daha çok kâr elde edebilir. Bu yüzden fiyat farklılaşmasına gidebilir.
Bir diğer farklılaşma nedeni farklı satış miktarlarıdır. Çok alana daha az birim başı
maliyet ödemesi sağlanarak daha da fazla ürün alması teşvik edilebilir. Ayrıca firma daha çok
satacağı için daha büyük hasılat yapmış olacaktır, buda daha büyük kâr demektir.
8

8. Soru
Q TC TFC TVC ATC AVC AFC MC
0 8 8 0 ∞ ∞ ∞ ∞
1 12 8 4 12 4 8 4
2 14 8 6 7 3 4 1
3 20 8 12 6,67 4 2,67 2,34
4 30 8 22 7,5 5,5 2 10
5 50 8 42 10 8,4 1,6 20
TC=TFC+TVC TC/Q VC/Q FC/Q ∆TC/∆Q
8.a.
Firma MC’ un piyasa fiyatına eşit olduğu değerde üretim yaparsa kâr eder. Firma 40TL
toplam hasılat yapar (TR=PxQ). Kar=TC-TR olduğu için kâr 10 TL çıkar.
8.b.
Başa baş noktası kârların 0’a eşit olduğu noktadır. Bu nokta ortalama toplam maliyetin
minimum olduğu noktadır. Tablodan 6.67 olduğu görülmektedir.
Kapanma noktası zararın başladığı noktadır. Bu nokta ortalama değişken maliyetin
minimum olduğu noktadır. Tablodan 3 olduğu görülmektedir.
9