ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ ...

1.GİRİŞ Kadir Uğurtan YILMAZ
Doğal bitki gen kaynakları bir ülkenin zenginlikleri arasındadır. Coğrafi
konumun sağladığı avantajlar ile farklı ekolojik ortamların oluşması ve bu sayede de
farklı flora türlerinin yaşama şansı bulması sonucu oluşan gen kaynaklarının
korunmasını, bu kapsamda genotiplerin morfolojik, fenolojik ve pomolojik
verilerinin saptanmasının yanı sıra günümüzde teknolojinin gelişmesi, gen biliminin
popülarite kazanması, bireyleri kimliklendirmede genetik çalışmaların, özellikle de
DNA markırlarının kullanılması, gelişmiş birçok ülkenin kendi bitki gen
kaynaklarının kimliklendirilmesinde genetik çalışmaları yapmasına neden olmuştur.
Bu çalışmalar ile ülkeler kendi doğal bitki kaynaklarının genetik olarak, kendilerine
ait olduğunu ispatlayabilecek konuma gelmişlerdir. Hatta bazı ülkeler kendi genetik
kaynaklarına ait bazı türlerdeki çeşit ve tiplerin gen dizilimlerini bile patent altına
almış, bu çeşit ve tipler üzerinde çalışmak isteyen ülke, kurum, kuruluş veya kişilerin
kendisinden izin isteme zorunluluğunu sağlamıştır. Bu gibi örneklerin sayısı gün
geçtikçe artmaktadır. Öte yandan, Fransa, İtalya, İspanya gibi ülkeler kendi yerel
kayısılarının DNA parmak izi analizlerini yapmışlar ve kendi kayısı çeşitlerinin
genotipik yapılarını ortaya çıkarmışlardır (Audergon ve ark., 2002).
Bitkilerde genetik ilişkileri ortaya çıkarmak için kullanılan ilk DNA
markörü RFLP (Restriction Fragment Lenght Polymorphisms) olmuştur. Fakat bu
yöntemin maliyetinin çok yüksek ve yavaş olması PCR’a (Polymerase Chain
Reaction) dayalı moleküler markörlerin gelişmesine neden olmuştur. Bu markörlerin
bazıları RAPD (Random Amplified Polymorphic DNA), AFLP (Amplified Fragment
Lenght Polymorphisms) ve mikrosatellitler gelmektedir.
Çeşitler arasındaki genetik varyasyonu ortaya çıkarmak ve en uygun
moleküler markör tekniğini belirlemek amacıyla birçok bitki türünde bu yöntemler
karşılaştırılmışlardır. Yapılan araştırmalar sonucunda; polimorfizm bakımından SSR
(Simple Sequence Repeat) ve AFLP markörleri, maliyet bakımından RAPD ve ISSR
(Inter Simple Sequence Repeat) teknikleri, tekrarlanabilirlik bakımından RFLP, SSR,
ISSR ve AFLP markörlerinin avantajlı oldukları belirlenmiştir. Bunların yanı sıra
çalışılacak laboratuar olanakları göz önünde bulundurulduğunda, RAPD ve ISSR
yöntemlerinin radyoaktif madde kullanımının olmadığı ve koşulların sınırlı olduğu
laboratuarlarda rahatlıkla kullanılabilecek yöntemler olduğu bildirilmiştir (Powell ve
4