çukurova üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü işletme anabilim dalı ...

2.4.2.3. Kanıt Toplama
Denetim konusu olan olaylar ve konular hakkında bir görüşe varmak için makul bir
temel sağlayacak kanıtlar, soruşturmalar, gözlemler, araştırmalar yoluyla yeter ölçüde
yararlı bilgiler elde edilmelidir. Çalışma alanı standartlarından üçüncüsü, bir denetim
görüşüne ulaşmadan önce yeterli miktarda uygun kanıt toplanmasını öngörmektedir. Ne
kadarlık bir miktarın yeterli olacağı denetçinin yargısına kalmıştır. Denetçi toplayacağı
denetim kanıtlarının miktarını kuruluşun iç kontrol sisteminin etkinliğine, denetlenen
olayın niteliklerine ve de genel olarak denetlenen kuruluşun durumuna göre
belirleyecektir.
Denetim konusuyla ilgili olarak yeterli sayıda kanıt toplanmasının yanı sıra bu
kanıtların uygun kanıtlar olması da gerekmektedir. Buradaki uygunluk aynı zamanda
kalite anlamındadır. Buna göre denetçi yeterli sayıda kaliteli kanıt toplamakla
yükümlüdür. Miktarda olduğu gibi, kanıtın uygunluğunun belirlenmesi de denetçinin
yargısına kalmaktadır. Genel olarak bir denetim kanıtının kalitesine etki yapan
etmenler; kanıtın geçerliliği, nesnelliği, zamanlılığı ve sürekliliğidir (Güredin, 1994:
31).
Denetim kanıtları, denetlenen kuruluş tarafından hazırlanarak denetçiye verilebileceği
gibi, denetçi tarafından çeşitli denetim yöntem ve işlemleri uygulanarak kuruluş içinden
veya kuruluş dışından toplanabilir. Denetim kanıtları elde edildikleri kaynaklar
açısından aşağıda belirtildiği gibi bir sınıflandırmaya tabi tutulurlar (Güredin, 1994: 32):
• Fiziksel olarak varolanın saptanması amacıyla denetçinin fiziki incelemeleri
sonucu elde edilen direkt kanıtlar. Başlıca örnekler; stokların fiziken
varolduklarının saptanması, kasanın sayımı, binalar, arsa, ve diğer sabit
varlıkların yerlerinde görülerek varlıklarının saptanması.
• İç ve dış mevzuata uygun olarak davranılıp davranılmadığını saptamak
amacıyla denetçinin araştırmaları ve gözlemleri sonucu toplanan uygunlukla
ilgili kanıtlar. Başlıca örnekler; varlıkların çalınmaya karşı korunması
amacıyla öngörülmüş güvenlik önlemlerinin uygulanmakta olup olmadığının
gözlem yoluyla saptanması, görev ve sorumluluk talimatları kapsamında
27