çukurova üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü işletme anabilim dalı ...

ve muhasebe el kitabına uygun olarak yapılıp yapılmadığının denetimidir. İkinci
duruma örnek, ödenen ücretlerle ilgili olarak asgari ücret kuralına uyulup uyulmadığının
denetimidir (Poyraz, 1993: 7). Özellikle devlet müdahalesinin arttığı durumlarda
uygunluk denetimlerinin kapsamı da genişlemektedir. İster özel kesimde isterse kar
amaçsız kamu kesiminde olsun belirlenmiş politikalara, yazılı sözleşmelere ve yasal
düzenlemelere uygunluk, denetçiler tarafından araştırılan bir denetim türüdür. Uygunluk
denetiminde ulaşılan sonuçlar geniş bir kitleye değil, sınırlı olarak ilgili ve yetkili kişi
ve kuruluşlara raporlanır. Bu nedenle çoğunlukla uygunluk denetimi iç denetçiler,
gerekli durumlarda ise dış denetçiler tarafından yapılır.
Yapılan işlemlerin ölçütlere uygunluğunun araştırılmasında sürdürülecek bir denetimin
etkinliğinin arttırılması için (Baily, 1970: 3);
• Denetimi yürütecek denetçinin bu konularda yetenekli olması,
• İşletme içinde iyi bir belge dosyalama sisteminin var olması,
• Uygunluk denetimi sonuçlarının raporlanmasının bir sisteme bağlanmış olması
koşulları gereklidir.
2.3.1.3. Performans Denetimi (İşletme Denetimi, Faaliyet Denetimi)
Performans denetimi, bir şirketin, kurumun veya bir hükümet örgütünün veya bunların
herhangi bölümlerinin planları, programları, amaçları, kontrol yöntemleri, faaliyet
araçları, fiziksel ve personel olarak olanaklarını kullanımının yapısal ve çok geniş bir
biçimde incelenmesidir (William, 1983: 35). Organizasyonların büyümesi,
holdingleşmenin artması ve merkezleşmeme eğiliminin kuvvetlenmesi sonucu özellikle
son 30 yılda performens denetimi gelişmiş ve yaygınlaşmıştır. Performans denetimi
(operational audit, performance audit), bir örgütün faaliyetlerinin verimlilik ve
etkinliğini değerlemek amacıyla bu faaliyetlerle ilişkili usul ve yöntemlerin
uygulanışının gözden geçirilmesini kapsar. Faaliyet denetiminde, denetçilerden tarafsız
gözlemlerde bulunması ve belirli faaliyetlerin ayrıntılı analizini yapması beklenir.
Faaliyet denetiminde, faaliyet sonuçları verimlilik standartlarıyla karşılaştırılır ve
örgütün önceden belirlenmiş amaç ve hedeflere ulaşıp ulaşmadığı ölçülür. Denetimin
kapsamı, örgütün tamamı veya bir bölümü, bir şubesi ya da üretim, finans, pazarlama
gibi bir fonksiyonu olabilir. Performans denetimi, işletme politikası ve belirlenmiş
14