çukurova üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü işletme anabilim dalı ...

öylece, “Geniş kapsamlı ve firmanın bütün faaliyetlerinin iktisadilik ve rasyonellik ana
ilkeleri çerçevesinde ve firmanın amaçlarına uygun bir biçimde yürütülebilmesini
sağlayan gözlemleme, değerleme, yorumlama ve düzeltme faaliyetleri” olmaktadır
(Peker, 1983: 236).
Tüm örgütsel yapıların oluşumunun belli bir hedefi olması ve bu hedefin
gerçekleştirilmesi için organizasyonun yönetilmesi işin doğası olunca, konulan
hedeflere ulaşılması için yapılması gerekli olan eylemlerin organizasyondaki insanlar
veya organizasyonun yönetimi tarafından konulan normlara göre yerine getirilmesi
sürecinde kuşkusuz denetim kavramı ortaya çıkmaktadır. Bu bağlamda denetim kavramı
ve denetim kavramının niteliği organize olmanın verdiği güce göre şekillenmektedir.
Çünkü kişilerin kendi başlarına iken gösterdikleri davranış şekilleri ile pek çok kişinin
olurunu dikkate almak zorunda oldukları belli bir örgütsel yapı içerisinde davranış
şekilleri değişmektedir ve örgütsel davranış kalıpları da bu etkileşim sürecinde
şekillenmektedir (Cowan, 1994: 11).
2.3. Denetim Türleri
Klasik anlamda denetim, konularına ve amaçlarına göre finansal denetim, uygunluk
denetimi ve performans denetimi olmak üzere üçe ayrılmaktadır. Ancak, bu üç denetim
türünün bir arada yürütülmesi halinde ekonomik denetim adında dördüncü bir denetim
türü ortaya çıktığı da görülmektedir. Denetimi, statüsüne göre ise iç denetim ve dış
denetim olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Dış denetim; bağımsız denetim ve kamu
denetimi olmak üzere de kendi içinde ikiye ayrılır. Yüksek denetim kurumlarının
(yüksek denetleme kurulları, sayıştaylar) kamu kuruluşları üzerinde parlamentolar adına
yaptıkları denetim geçmişte dış denetim kapsamında değerlendirilirken, günümüzde
tamamen “yüksek denetim (supreme audit)” adında üçüncü bir denetim statüsü olarak
kabul edilmektedir. Denetçinin niteliğine göre yapılan sınıflandırmalar temelde,
denetçinin örgüt personeli olup olmamasına ve örgüt dışında ise denetçi ile örgütü bir
araya getiren hukuki bağa göre biçimlenmektedir.
12