Prof. Dr. Mehmet ÖZMEN - Çukurova Üniversitesi

elirteçler, özelikle fiiller üzerinde işlekliğe sahiptir. Bu anlamda, belirteçler dil dizgesinde
fiillerle söylem düzlemine çıkarlar. Fiiller ise, dizgenin ana unsuru olmaları nedeniyle
anlamca diğer ögelerce tamamlandıkları gibi, doğrudan belirteçlerle ilişki içindedirler.
Belirteçlerin fiillerle olan bu karşılıklı bağdaşıklığı, birlikteliği ve eşdizimliliği, fiillerin
büründükleri kılınış-görünüş, kip-kipleme, çatı, olumluluk-olumsuzluk, zaman vb. özellikleri
bakımından onların anlamlarını etkileme, kesinleştirme ya da kısıtlama nitelikleriyle
karşımıza çıkar. Söz konuşu bu anlamsal ve dizgesel bağlılıkların birinci basamağı, kuşkusuz
belirteçlerin fiillerle ya da fiillerin belirteçlerle birliktelik kullanımı ve eşdizimliliktir.
Derlem tabanlı bir uygulama olması nedeniyle ortaya konulan ilk çalışma özelliği
taşıyan tezimiz, belirteçlerle fiillerin ilişkiselliklerini ortaya koymakla birlikte, fiillerin kılınışgörünüş,
kip-kipleme, çatı, olumluluk-olumsuzluk, zaman ve diğer dizgesel görünümlerinin
kapısını da aralamıştır. Bunun yanında, Türkçenin ana dili ve ikinci dil olarak öğretiminde, en
azından belirteç-fiil birlikteliğinin öğretim önceliklerini belirlemesi, Türkçe Sözlük’ün
belirteç temelli bir derlem denetimini ortaya koyması gibi amaçları gerçekleştirdiğimiz bu tez,
bu özellikleriyle, umarız diğer araştırmalara ışık tutar. Öte yandan, çalışmamızın bir
sözlükbilim uygulaması özelliği de taşıdığını da burada söylemeliyiz.
Bu çalışmanın ortaya konmasında Çukurova Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Gıda
Mühendisliği öğrencisi ve bilgisayar kurdu, güzel insan, sevgili Sinan TURGUT’a, bizi bir
araya getiren dostum, sevgili Ali BERK’e, bilgi ve birikimine her zaman güvendiğim, eçim,
sevgili Bekir Tahir TAHİROĞLU’na ve dostum Erdem DİNÇ’e destekleri için teşekkür
ederim.
Ayrıca, akademik çalışmalarımın ‘kelebek etkisi’, değerli hocam, Prof. Dr. Sayın
Ayşehan Deniz ABİK’e en derin teşekkürlerimi sunmadan geçemeyeceğim.
Son olarak, çalışmamın tüm aşamalarında bilgi, ilgi ve desteğini benden hiçbir zaman
esirgemeyen, değerli hocam, danışmanım, Prof. Dr. Sayın Mehmet ÖZMEN’e sonsuz
teşekkürlerimi bir borç bilirim.
FEF-2005D12 numaralı bu çalışma, Çukurova Üniversitesi, Araştırma Fonu’nca
desteklenmiştir.
vi
Bülent ÖZKAN
Adana/2007