Prof. Dr. Mehmet ÖZMEN - Çukurova Üniversitesi

değerlendirmelerin yanı sıra, elbette, fiillerle ilgili diğer çekim özelliklerini de (kişi, zaman,
kip, sayı, olumsuzluk, vb.) eserinde inceleme konusu yapmıştır.
Ediskun (1996:170-246), fiillerle ilgili genel ve bilinen değerlendirmenin ardından,
fiillerin kip, kişi, zaman, ek fiil, çatı ve yapısı, vb. üzerinde durmuştur. Çatı ile ilgili olarak
Ediskun’un ayrımı diğer dilcilerinkiyle benzerdir. Yapıları bakımından fiiller ile ilgili olarak
ise, diğer dilcilerin kök, türemiş ve birleşik ayrımını benimseyen Ediskun, birleşik fiil ile ilgili
değerlendirmesinde diğer araştırmacılardan ayrılır. Ediskun, birleşik fiilleri dört gruba ayırır:
Bunlardan birincisi iki ya da daha çok fiilden oluşan birleşik fiiller’dir. Bu fiilleri yeterlik,
tezlik, sürerlik, yaklaşma, beklenmezlik, gereksinme, yapmacık fiiller olarak sınıflandırır.
Bunlardan yeterlik, tezlik, sürerlik ve yaklaşma fiilleri ile ilgili yargısı diğer dilcilerle benzer
bir değerlendirmedir. Ancak birleşik fiil yapıları olarak beklenmezlik fiilleri (…-ceği tut-.) ve
gereksinme fiilleri (-eceği/-esi gel-.) ile yapmacık fiilleri (…-mişlikten/…-mişten/…mezlikten
gel-, …-mişliğe vur-, … -miş görün-, vb.) olarak yaptığı ayrım diğer dilcilerden
farklıdır. İkinci grupta ise başlama, bitirme ve davranma fiilleri vardır ki, bu grup fiiller diğer
araştırmacılarda çok da görülmeyen bir sınıflandırmadır. Ediskun’a göre bu tip fiiller bir
fiilimsi ile ol- yardımcı fiilinden oluşan birleşik yapılardır. Bunları, başlama fiilleri (görür ol-,
vb,), bitirme fiilleri (varmış ol-, vb.) ve davranma fiilleri (gelecek ol-, vb.) olmak üzere de üçe
ayrılır. Ediskun, üçüncü bir birleşik fiil kategorisi olarak bilinen yardımcı fiillerle kurulan
birleşik fiiller’i (ol-, et-, eyle-, kıl-, vb.) değerlendirme konusu yaparken bunlara bul- ve
bulun- fiillerini de ekler. Dördüncü olarak Ediskun, birleşik fiil kategorisine anlamca
kaynaşmış birleşik fiilleri (göz at-, kafa tut-, boy ölçüş-, vb.) de ekler ve değerlendirmesinin
devamında fiilimsilere değinir.
Bilgegil (1984:260-292), fiillerle ilgili genel bir değerlendirmenin ardından fiillerin
kişi, kip, zaman, anlam özellikleri üzeride durmuş, ardandan çatı kavramına değinmiş, fiilleri
çatıları bakımından hemen hemen tüm dilcilerin ortak değerlendirme biçimiyle, önce
öznelerine göre, etken, edilgen, dönüşlü çatılı fiiller; sonra da nesnelerine göre, geçişli,
geçişsiz, oldurgan ve ettirgen çatılı fiiller başlıkları altında değerlendirmiştir. Çatı kategorisi
açısından diğer dilcilerle arasında pek bir fark görünmeyen Bilgegil, fiillerin yapı özellikleri
konusunda yaptığı ayrımlamayla az da olsa diğerlerinde ayrılır. Bilgegil, basit ve türemiş fiil
kavramlarını diğer dilciler gibi yorumlamış, birleşik fiilleri ise yardımcı fiiller ve onlarla
teşkil olunan birleşik fiiller (temenni et-, muhtaç ol-, niyaz eyle-, vb.), iki fiilin birleşmesiyle
teşkil olunan birleşik fiiller (yeterlik, tezlik, sürerlik, yaklaşma.), kaynaşma yoluyla teşkil
edilen birleşik fiiller (yorgun düş-, deliye dön-, rast gel-, vazgeç-, vb.) olmak üzere üç ana
20