Prof. Dr. Mehmet ÖZMEN - Çukurova Üniversitesi

zahir: Ø
Z
zahirde:⌠2⌡/Görünüşte./ “Konağın da, bizim de tapu sınırlarımıza zahirde ses çıkarmıyorlar…” (NFK-
ST)., “İçinden tanırım ben o elleri, Onlar ki zahirde viran olurlar, Ardıçlı dağları, çamlı belleri Aşanlar şi'rine hayran
oldular.” (FNÇ-HD).
→ ses çıkar-*, viran ol-.
zahiren:⌠2⌡/Görünüşte, görünüşe göre./ “O zaman, devletin hizmetinde vazife gören ecnebi
zabitlerine birer rütbe verilir, hepsi de ordumuzun kabul ettiği kıyafete sokulur; yani ateşemiliterler ve navaller gibi askeri
sefaret erkânı hariç, bütün o «ıslaha memur» ecnebiler hiç değilse zahiren Türkleştirilir, kendimize benzetilirdi.” (RHK-
BS)., “Zahiren gitmeye razı oldu, fakat sokağa çıkınca köşenin birinde mevki aldı ve Aliye'nin sokağını gözetlemeye
başladı.” (HEA-VK).
→ türkleştiril-, razı ol-.
zahmetsizce:⌠3⌡/Zahmetsiz bir biçimde, zahmet olmaksızın./ “Bugün Asya'yı baştan nihayete
kadar, Balkanlar'ı bir ucundan öbür ucuna kadar, Şimali Afrika'yı sade Türkçe söyleyerek zahmetsizce dolaşabilirsiniz.”
(AO-ZS)., “Behzad'ı veya şakirtlerini tanıyan elbette ki bir Watteau'ya herhangi bir resim terbiyesinden mahrum insandan
daha çabuk ve zahmetsizce erişir, Dede Efendi ile beslenmiş bir ruh için ise Bach sadece bir kardeştir.” (AHT-YG)., “Defne:
‘Hayır, rüya değil gerçeği yaşıyoruz/Aylardır, elde etmek için çırpınıp durduğumuz Akilopanta tüyü, kendiliğinden ve
zahmetsizce elimize geçti.’” (GD-AK).
→ dolaş-, eriş-. ║ eline geç-.
zalimane: Ø
zalimce:⌠1⌡/Acımasıca./ “Aç bırakılmış, silahsız, savunmasız, çaresiz bir halk kameralar huzurunda
zalimce bombalandı.” (CD-SNYB).
→ bombalan-.
zamanında:⌠66⌡/1. Eskiden, {önceleri, geçmişte.}/ “Alice'i çok iyi anlıyordu Sam, zamanında
ona da inanmamışlardı.” (MM-ÜAKO)., “Biz ona zamanında her şeyleri anlattık.” (FB-ID)., “Ablacığım, biz de vuruştuk
zamanında, anımsa.” (EA-DÖY)., “….yanımda oturan bu tutkulu delikanlı da zamanında okumuş ….” (OP-KK)., “Ya
zamanında Yusuf Günaydın'a haksızlık etmiştir, ki böyle olmadığı gelişmelerden bellidir.” (TA-NB)., “İyi ki zamanında mal
mülk edinmişim.” (AN-AZDE). ; /2. Tam vaktinde, {uygun bir zamanda.}/ “Ertesi sabah herkes zamanında
geldi. (AB-BBYŞ)., “Ama ikisi de kirasını zamanında ödeyemez ve ikisinin de sakal tıraşı uzamıştır…(EA-MR)., “Bir iki
yerden iş almış vaktiyle, avans filan da koparmış, fakat ya işi zamanında bitirmemiş, yahut heriflerin semtine bir daha
uğramamış... (NH-YM)., “Kimi ardından koşar, yetişir zamanında, Kiminin önündedir birdenbire yok olur. (ÖA-ÇY)., “Tam
yerinde, zamanında söyledin bu lâfı. (CD-Oİ)., “‘Niye beni zamanında uyandırmadın?’ diye çıkıştı Selim.” (GY-H2)., “Bu
kadar yakından izlendiğini zamanında sezebilseydim, onları şaşırtabilir, zaman kazandırabilirdim sana' dediğimde, Bir
dahaki sefere yaparsın. (OB-HYD)., “ ‘Değerlidir, kadrini bil, sakın atma, zamanında işine yarar!’ dediği zaman muhakkak
eğlenmişti; bu bir azizlikti.” (RHK-MH)., “Sarayıdır ki onun da zamanında defteri dürülecektir.” (SB-BŞM)., “İçinde
487