Prof. Dr. Mehmet ÖZMEN - Çukurova Üniversitesi

ulunmadığı söz dizileri yukarıda sıralanan özelliklerin -birtakım özel kullanımlar dışındaaktarılmasını
ortadan kaldıracağından, yüklemsiz bir söz dizisinde sözdizimsel bir var oluştan
söz edilemez. Diğer taraftan tek başına da olsa dizimde yüklemin varlığı yeter-şart bir nitelik
taşır. Diğer durumda ise bu bir gerek-şart olma özelliğindedir.
Deny (1941:333-557)’nin fiiller ile ilgili yaptığı farklı adlandırmaları bir kenara
bırakırsak, bilinen fiil çekimlerini sınıflarken farklı bir tutum sergilediği görülür. Örneğin, i-
yardımcı fiilinden başlayarak diğer tüm fiil çekimlerini açıklamış, onların ayrı ayrı kişi,
zaman, vb. çekim özelliklerini vermiş, ardından birleşik fiiller ve türemiş fiilleri eserinde
sırasıyla konu edinmiştir. Deny, birleşik fiilleri karmaşık ve mürekkep fiiller ayrımına tabi
tutmuştur. Temelde ise, fiil+yardımcı fiil birleşimiyle isim/isim unsuru+yardımcı fiil
birleşimini esas almıştır. Deny, yüklemin tümcenin esas unsuru olduğunu da tümce bahsinde
dile getirmiştir.
Kononov, (1956:255-275), fiili “hareketi veya hali adlandıran çatı, kip, zaman, kılınış
tarzı, kişi ve sayı kategorilerine malik bir söz bölümü” olarak tanımlamış, fiillerin bu sayılan
durumlar karşısında değişen veya değişmeyen özelliklerle çeşitli şekiller ortaya koyduğuna
değinmiştir. Dilcilerin fiil+fiil birleşik fiil yapısı oluşturduğu yargısını dile getirdikleri ver-,
dur-, git-, gel-, başla- kal-, yaz-, bil- fiillerini Kononov, kipsel fiiller olarak değerlendirmiş ve
–(y) a ve –(y) ip’li biten gerundium+çekilen fiil ile partisip+ol-/bulun- yapılı bu fiilleri diğer
kip ve kipleme özellikleri arasında sıralamıştır. Öte yandan, Kononov (1956:339), fiilleri kök
(köksel fiil), türemiş (yapma fiiller) ve birleşik fiiller (analitik/mürekkep fiiller) ayrımı
çerçevesinde değerlendirmiştir. Bu anlamda Kononov (1956:339), birleşik fiillerden olan ve
diğer dilcilerin tasvir fiiller ya da fiille birleşik fiil yapan yardımcı fiiller olarak adlandırdığı
fiil yapısını kipsel fiiller olarak değerlendirmiş, Öte yandan, et- eyle-, kıl-, ol- fiilleriyle oluşan
yapıları ise, birleşik fiil olarak ele almıştır. Kononov, diğer dilcilerin kalıplaşmış birleşik
fiiller ya da deyim biçiminde öbekleşmiş fiiller vb. adlandırmalarla ortaya koyduğu ve
sözlükbirimsel özellik gösteren birleşik fiilleri de konu edinmiş, bunları yapı özelliklerine
göre (örneğin, isim kısmı özne ile iyelik eki olan + fiil: canı sıkıl- vb.) ayrıca sınıflandırmıştır.
Bu fiiller için Kononov’un sözlükbirimselleşmiş ve gramerleşmiş yapılar olduğu yargısını dile
getirmesi sözcüksel eşdizimlilik ve birliktelik kullanımları açısından önemli bir saptama
olarak değerlendirilebilir.
Ergin (1993:434-597), fiillerin hareketleri karşılayan sözcükler olduğunu söyledikten
sonra, fiillerin dilde daima çekimli şekiller halinde bulunduklarına değinmiştir. Fiillerin
çekimlenmiş biçimlerinin şekil, zaman ve şahsa bağlanmış bir hareketi karşıladıklarını
belirten Ergin, sözcük grupları içerisinde değerlendirdiği birleşik fiilleri, isimlerle birleşik fiil
17