Prof. Dr. Mehmet ÖZMEN - Çukurova Üniversitesi

ilgeç grubundan oluşarak sözdizimsel anlamda belirteç işlevini üstlendiğini aktarmıştır.
Anlam özellikleri olarak ise, söz konusu belirteçlerin birlikte kullanıldığı fiilin anlamına
uygun olarak, onları şekil, sebep, tarz, vasıta, yön, eşitlik, benzerlik, sebep, miktar, müddet,
derece, hal, durum, bağlılık, hedef, bedel, âlet, karşılaştırma, zaman, vb. ifadelerle
tamamladığının üzerinde durmuştur.
Banguoğlu (2000:371-385), belirteç başlığı altında benzer açıklamaların ardından,
belirteçleri çeşit olarak; gerçekleşme, miktar, nitelik, yer-yön, zaman, tarz belirteçleri şeklinde
sınıflandırarak onları karşılaştırma, berkitme, küçültme işlevleriyle değerlendirir. Yine
Banguoğlu, belirteçleri yapıları bakımından; kök olan belirteçler, başka sözcük sınıflarından
belirteçler, isimden üreme belirteçler (adlardan gelenler, sıfatlardan gelenler, zamirsi
belirteçler), fiilden üreme belirteçler ve birleşik belirteçler (ad takımı, sıfat takımı, belirteç
öbeği vb.) olarak değerlendirir. Banguoğlu, diğer dilcilerden farklı olarak özellikle belirteç
öbekleri kavramı özerinde durmuştur. Örneğin, yukarı çıkmak gibi. Bu tespit, bizim de
konumuz olan birliktelik kullanımı ve eşdizimlilik açısından, bugünden bakıldığında, önemli
bir tespit olarak görünmektedir. Öte yandan, Banguoğlu, ağırlıklı olarak pek az, hemen şimdi
gibi diğer birlikteliklerin de üzerinde durmuştur.
Banguoğlu (2001:530-531), zarflama 4 başlığı altında sözdizimsel anlamda, cümlede
yüklemin içinde geçtiği hâl ve şartları belirten, basit, birleşik ve türemiş belirteçler ile sıfatlar,
vb. söz öbeklerinden olaşan, dizimde belirteç niteliğiyle yer alan yapılardan bahseder. Bu
yapıların yüklem durumunda bulunan ögeyi zaman, yön, tarz, miktar, vb. yönlerden
tamamladığını belirterek bunları örneklendirir.
Gencan (2001:442-472), belirteçlere eserinde oldukça geniş bir yer vermiştir.
Belirteçleri, anlamları ve yapıları bakımında ayrıntılı olarak inceleyen Gencan, anlamları
bakımından zaman, yer-yön, durum, azlık-çokluk, soru belirteçleri olarak sınıflandırmış; yapı
bakımında ise, yalınç (dün, yarın, vb.), türemiş (ansızın, öğleyin, vb.), bileşik (bugün, biraz,
vb.), öbekleşmiş (hemen şimdi, -e kadar, vb.), deyim biçiminde belirteçler (sabaha karşı,
akşama değin, ikide bir, arada bir, vb.) ayrımını yapmıştır. Gencan, belirteçleri
değerlendirirken, onları anlamları bakımından sınıflandırmanın yanında, aynı zamanda,
yapıları bakımından da aynı başlık altında değerlendirmiştir.
4
“zarflama” kavramı için, bk. belirteçleşme (adverbialisation): Belirtece dönüşme (Vardar,1998:39,40) ve
Hengirmen (1999:62), aynı kavram için ‘belirteçleştirme’ terimini kullanmışlardır. Diğer dilbilgisi ve dilbilim
terimleri sözlüklerimizde bu terime rastlamayız.
8