ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK ...
ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK ...
ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK ...
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
3. MATERYAL ve METOD B. Gökhan BASTACIOĞLU<br />
kalmakta ve tuzlu su ile birlikte yeryüzüne taşınmaktadırlar. Daha büyük boyuttaki<br />
partiküller ise gevşeyerek taban üzerine konumlanarak maddenin gevşemesinden<br />
dolayı kaya tuzu içerisindeki hacminden daha büyük bir hacim kaplamaktadırlar.<br />
Boyut ve şekillerine de bağımlı olarak bu büyüme %50 civarı bir oranda<br />
olabilmektedir (gevşeme faktörü: 1,5 ile örtüşmektedir). Örneğin, 100 m 3 hacme ve<br />
%10 oranda çözünmeyen madde miktarına sahip bir kaya tuzu kütlesi çözündüğünde<br />
15 m 3 hacim kaplayacaktır (Kuntsman, Urbanczyk, 1997).<br />
Heterojen kaya tuzu tabaklarında, kavernanın düzensiz geliştiği doğrultularda,<br />
jeomekanik etkilerden dolayı hasar görmüş, çatlaklı ya da kırıklı tuz kütleleri<br />
çözünmeden kaverna tabanına düşebilmektedirler. Çözünmeyen maddelerle birlikte<br />
tabana yatan kırık tuz kütlesi tamamen çözünmez çünkü taban kısımdaki tuzlu su<br />
zaten doygundur. Çözünebilen kısım %1 ile sınırlı olduğundan, kaverna tabanını tuz<br />
içerisinde %9 oranında çözünmeyen madde varmışçasına doldurur ve hacim kaybına<br />
neden olmaktadır (Kuntsman, Urbanczyk, 1997).<br />
Çözünmeyen maddeler dikeyde 90°’den daha az eğime sahip kaverna<br />
duvarları üzerine düşmektedirler. Eğer duvarların eğimi yeterince dikse, çözünmeyen<br />
maddeler kaverna duvarı üzerinde kayarak, tuzlu su içerisinde serbest düşmeye<br />
nispeten daha yavaş da olsa tabana ulaşmaktadırlar. Eğimin yeterli olmaması<br />
durumunda, çözünmeyen maddeler kaverna duvarına düşer ve hareket edemezler.<br />
Sonucunda ise çözücü madde ile tuz duvarı arasında temas kesildiğinden eritme<br />
prosesi bu bölgede durmaktadır. İşte bu nedenle hiçbir kaverna duvarı tam anlamıyla<br />
düz bir yapıya sahip değildir (Kuntsman, Urbanczyk, 1997).<br />
Çözünmeyen maddelerin kaymasını sağlayabilecek en düşük kaverna duvar<br />
eğim açısı sınır çözünme açısı olarak adlandırılmaktadır. Tuz yataklarının büyük bir<br />
çoğunluğunda bu açı yaklaşık 15°’dir (Kuntsman, Urbanczyk, 1997).<br />
Direkt sirkülasyonla eritilen bir kuyuda, eritmenin başlangıç aşamasında sıra<br />
dışı bir durumla karşılaşılmaktadır. Küçük olan kuyu çapı, kuyu içerisinde yüksek<br />
hızda bir su akımına neden olacaktır. Çözünmeyen maddeler hızlı bir şekilde<br />
yeryüzüne taşınacak ve normal süreçte yüzeye taşınan çözünmeyen madde miktarına<br />
oranla çok daha fazla miktarlarda taşınma gerçekleşecektir. Bu olayın başlangıç<br />
86
Change language