ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK ...

3. MATERYAL ve METOD B. Gökhan BASTACIOĞLU
Mb
Vb
Mb
d = —— [kg/m 3 ] (3.1)
Vb
: tuzlu suyun kütlesi, [kg]
: tuzlu suyun hacmi, [m 3 ]
– d – şunlara bağlıdır (Lorenz, Haas, Clynne, Potter, Schafer, 1981):
• Tuzlu su içerisinde çözünmüş tuz (sodyum klorür) miktarı
• Sıcaklık (sıcaklığın artışı ile birlikte termal genleşmeden dolayı tuzlu su
yoğunluğu azalmaktadır)
• Basınç (basıncın artışı ile birlikte sıkışmadan dolayı tuzlu su yoğunluğu
artmaktadır)
• Diğer çözünebilir tuzların içerik ve çeşitleri (potasyum ve magnezyum
tuzları, kalsiyum sülfatlar)
Tuzlu su yoğunluğunu etkileyen bir başka fiziksel olay da, tuzun eritme
işlemi süresince meydana gelen büzülmedir. Büzülme gerek kaya tuzunun suda
çözünmesi gerekse farklı konsantrasyonlara sahip tuzlu suların birbirine karışması
esnasında meydana gelebilmektedir. Bu olay, üretilen tuzlu su hacminin eritmede
kullanılan tatlı su ve tuzun hacminden daha az olmasından ileri gelmektedir.
Büzülmeyi özetlemek gerekirse: Çözünen kaya tuzu hacmi + enjekte edilen tatlı su
hacmi > üretilen tuzlu su hacmi (Lorenz, Haas, Clynne, Potter, Schafer, 1981).
Hacimler arasında oluşan bu fark yüzdeye vurulduğunda birkaç puan olarak
hesap edilmiştir, ancak konsantrasyona bağımlı olarak büzülme miktarında artış
gözlenmektedir. O halde, tuzlu su içerisindeki tuz miktarını konsantrasyon üzerinden
basit bir aritmetik hesaplamayla elde etmek mümkün gözükmemektedir.
Tuzlu su içerisinde çözünen tuzun yoğunluğu – ds – çözelti içerisindeki
tuzun kapladığı birim hacimdeki tuz kütlesidir.
Ms
Ms
ds = —— [kg/m 3 ] (3.2)
Vs
Vs = Vb –Vw [m 3 ] (3.3)
: tuzlu su hacmi içerisinde çözünen tuzlu suyun kütlesi, [kg]
73