ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK ...

3. MATERYAL ve METOD B. Gökhan BASTACIOĞLU
Yeraltı depolama kavernalarının konumlandırılmasını etkileyecek ve detay
jeolojik tetkik gerektirecek jeolojik ve madencilik koşulları ise şunlardır (Charysz,
Garlicki, Ziabka,; 1977):
• Tuz yatağının şekil, boyut ve derinliği
• Litoloji (kaya tuzunun mineralojik karakteristiği, petrografi, iyi çözünür ve
çözünmeyen katmanların tanımı)
• Yatak içerisindeki ve onu çevreleyen formasyonlardaki hidrojeolojik
parametreler
• Kayaçların fiziksel ve kimyasal özellikleri: özkütle, porozite, geçirgenlik,
çözünürlük (eritmeye uygunluk), gaz içeriği
• Kayaçların mekanik özellikleri
• Kayaçların termal özellikleri
3.2.1.1.(1). Tuz Yatağının Şekil, Boyut ve Derinliği
Tuzlu su üretimi için ve aynı zamanda yeraltı depolama kavernalarının
konumlandırılması için en iyi koşulları homojen ve büyük miktarlarda tuzdan
meydana gelen yataklar sağlamaktadır. Bu tip yataklarda beklenen kaya tuzu
rezervleri çözelti madenciliğinin ekonomik şekilde icra edilmesini sağlayacak kadar
büyüktür. Rezerv, yatak şeklinde ve dom şeklinde olabilmektedir (Slizowski, 1983).
Kesintisiz yataklanmaya sahip tuz katmanlarında kavernaların dikey
boyutları, tuzun kalınlığıyla sınırlıdır. Kaverna gelişimi için minimum 100 m tuz
kalınlığı genel kabuldür. Ancak daha ince tuz katmanlarında da özel üretim
yöntemleriyle eritme yapmak mümkündür. Tuz yatağı derinliği de 1500 metreyi
geçmemelidir. Tuz domlarında ise homojen tuzun dikey uzunluğu binlerce metreyi
aşabilmektedir. En uygun madencilik koşulları saf tuzun 1000m kalınlığa eriştiği sığ
tuz domlarında (tuz giriş derinliği 300 m) beklenmektedir. Bu tip tuz domlarında
eritilen kavernaların yükseklikleri oldukça fazladır ve herhangi bir sınırlama jeolojik
nedenlerle değil, sadece üretimdeki teknik sorunlarla meydana gelebilir. Ayrıca
emniyetle ilgili alınması gereken tedbirler de vardır. Örneğin Arabali Tuz
İşletmesi’ndeki tuz giriş derinliğinin hemen altında sigorta olarak bırakılması
36