ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK ...
ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK ... ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ YÜKSEK ...
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR B. Gökhan BASTACIOĞLU Bugün kaya tuzu çökelleri sıcak ve kuru iklime sahip bölgelerde ve denizel kıyı alanları üzerinde meydana gelmektedir. Bu tip alanlar yeryüzünde birkaç bölgede bilinmektedir. Akdeniz, Basra Körfezi kıyısı ve Lut Gölü kıyı alanları örnek gösterilebilirler. Ancak, evaporit formasyonların oluşumunda etkin rol oynayan mevcut jeolojik ve iklimsel koşullar, eski jeolojik dönemlerde dünyanın farklı bölgelerinde çok büyük tuz yataklarının oluştuğu zamanlarda olduğu kadar avantajlı değildir. Şimdiki doğal tuzlu tabakalardan elde edilen jeolojik veri, binlerce kilometrekarelik alanlara yayılan ve birkaç yüz metre ve daha fazlası kalınlığa sahip eski tuz yataklarının orijinini açıklamaya yeterli değildir. Bu yatakların oluşum koşulları onlarca yıldır araştırılmaktadır ve birçok teori formüle edilmiştir. Ayrıca günümüzde jeologlar azalmayan bir ilgiyle bu problemi araştırmakta ve müzakere etmektedirler (Poborski ve Slizowski, 1985). 2.2. Tuz Yataklarında Mineraller ve Kayaçlar Kaya tuzları, doğal tuz minerallerinin bileşimidir. Tek tip mineralden oluşan kaya tuzları monomineral olarak bilinirler. İki, üç veya daha fazla mineralden oluşan kaya tuzları ise polimineral olarak bilinirler. Kaya tuzları mineral içeriği hem sedimantasyon havzasındaki çökelme (kristalleşme) süresince hakim olan fizikokimyasal şartlara hem de primer mineralleri dönüştüren sonraki alterasyon olaylarına dayanır. Bu tip alterasyon olayları, sedimantasyon süresince sedimanlar arasında ve tuz yatağının tüm jeolojik geçmişinde olduğu gibi diyajenezin ilk aşamalarında yer alabilirler. Dolayısıyla, tuz yataklarındaki bazı mineraller primer olarak bilinirler, bazıları da sekonder olarak tanımlanırlar. Çizelge 2.1.‘de yaygın olarak görülen kayaç oluşturucu tuz mineralleri ve bazı fiziksel özellikleri karşılaştırmalı olarak verilmiştir (Baar, 1977). En yaygın mono mineral tuz kaya tuzudur, yalnızca “Halit” isimli kayaç yapıcı minerali içerir. Silvinit ise polimineral tuza örnektir, “Silvit” ve “Halit” kayaç yapıcı minerallerini içerir (Baar, 1977). 4
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR B. Gökhan BASTACIOĞLU Çizelge 2.1. Tuz kayaçları içerisinde bulunan yaygın tuz mineralleri (Baar, 1977) Ad ve Kimyasal Formül Halit NaCl Silvit KCl Karnalit KCl.MgCl2..6H2O Kiserit MgSO4.H2O Anhidrit CaSO4 Jips CaSO4.2H2O Langbinit K2SO4.2MgSO4 Polihalit K2SO4.MgSO4.. 2CaSO4.2H2O Kainit KCl..MgSO4..3H2O Renk renksiz, gri, sarımsı, turuncu, kırmızı renksiz, kırmızı, beyaz Beyaz, sarımsı, kırmızı renksiz, beyaz, hafif sarı renksiz, gri, mavimsi renksiz, beyaz, gri, sarı, kahverengimsi Beyaz, sarımsı, kırmız renksiz, gri, sarımsı, kırmızı Beyaz, kırmızı, sarımsı Mohs Cetvelinde Sertlik Göreceli çözünürlük, mineralin çözünürlüğünün “kolay çözünür” olarak nitelendirilen Halit ile karşılaştırılmış halidir. Çizelge 2.2, Orta ve Doğu Avrupa’da bulunan ve daha çok Üst Permiyen dönemine ait tuz yataklanmalarını içeren formasyonun tuzlarını içermektedir. Tabloda gösterilen potasyum ve magnezyum minerallerinden meydana gelen 5 Özgül Ağırlık Mg/m 3 Göreceli Çözünürlük 2,0 2,168 kolay çözünür 2,2 1,987 kolay çözünür 2,7 1,602 çok kolay çözünür 3,7 2,573 yavaş çözünür 3,8 2,985 pratikte çözünmez 2,0 2,320 çok zor çözünür 4,2 2,825 zor çözünür 3,6 2,775 çok zor çözünür 3,0 2,132 çözünür
- Page 1 and 2: Burak Gökhan BASTACIOĞLU ÇUKUROV
- Page 3 and 4: ABSTRACT MSc THESIS SOLUTION MINING
- Page 5 and 6: İÇİNDEKİLER SAYFA ÖZ .........
- Page 7 and 8: 3.2.4.1. Sodyum Klorürün Su İçe
- Page 9 and 10: ŞEKİLLER DİZİNİ SAYFA Şekil 2
- Page 11 and 12: 1. GİRİŞ B. Gökhan BASTACIOĞLU
- Page 13: 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR B. Gökhan
- Page 17 and 18: 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR B. Gökhan
- Page 19 and 20: 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR B. Gökhan
- Page 21 and 22: 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR B. Gökhan
- Page 23 and 24: 2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR B. Gökhan
- Page 25 and 26: 3. MATERYAL ve METOD B. Gökhan BAS
- Page 27 and 28: 3. MATERYAL ve METOD B. Gökhan BAS
- Page 29 and 30: 3. MATERYAL ve METOD B. Gökhan BAS
- Page 31 and 32: 3. MATERYAL ve METOD B. Gökhan BAS
- Page 33 and 34: 3. MATERYAL ve METOD B. Gökhan BAS
- Page 35 and 36: 3. MATERYAL ve METOD B. Gökhan BAS
- Page 37 and 38: 3. MATERYAL ve METOD B. Gökhan BAS
- Page 39 and 40: 3. MATERYAL ve METOD B. Gökhan BAS
- Page 41 and 42: 3. MATERYAL ve METOD B. Gökhan BAS
- Page 43 and 44: 3. MATERYAL ve METOD B. Gökhan BAS
- Page 45 and 46: 3. MATERYAL ve METOD B. Gökhan BAS
- Page 47 and 48: 3. MATERYAL ve METOD B. Gökhan BAS
- Page 49 and 50: 3. MATERYAL ve METOD B. Gökhan BAS
- Page 51 and 52: 3. MATERYAL ve METOD B. Gökhan BAS
- Page 53 and 54: 3. MATERYAL ve METOD B. Gökhan BAS
- Page 55 and 56: 3. MATERYAL ve METOD B. Gökhan BAS
- Page 57 and 58: 3. MATERYAL ve METOD B. Gökhan BAS
- Page 59 and 60: 3. MATERYAL ve METOD B. Gökhan BAS
- Page 61 and 62: 3. MATERYAL ve METOD B. Gökhan BAS
- Page 63 and 64: 3. MATERYAL ve METOD B. Gökhan BAS
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR B. Gökhan BASTACIOĞLU<br />
Çizelge 2.1. Tuz kayaçları içerisinde bulunan yaygın tuz mineralleri (Baar, 1977)<br />
Ad ve Kimyasal<br />
Formül<br />
Halit<br />
NaCl<br />
Silvit<br />
KCl<br />
Karnalit<br />
KCl.MgCl2..6H2O<br />
Kiserit<br />
MgSO4.H2O<br />
Anhidrit<br />
CaSO4<br />
Jips<br />
CaSO4.2H2O<br />
Langbinit<br />
K2SO4.2MgSO4<br />
Polihalit<br />
K2SO4.MgSO4..<br />
2CaSO4.2H2O<br />
Kainit<br />
KCl..MgSO4..3H2O<br />
Renk<br />
renksiz, gri,<br />
sarımsı, turuncu,<br />
kırmızı<br />
renksiz, kırmızı,<br />
beyaz<br />
Beyaz, sarımsı,<br />
kırmızı<br />
renksiz, beyaz,<br />
hafif sarı<br />
renksiz, gri,<br />
mavimsi<br />
renksiz, beyaz,<br />
gri, sarı,<br />
kahverengimsi<br />
Beyaz, sarımsı,<br />
kırmız<br />
renksiz, gri,<br />
sarımsı, kırmızı<br />
Beyaz, kırmızı,<br />
sarımsı<br />
Mohs<br />
Cetvelinde<br />
Sertlik<br />
Göreceli çözünürlük, mineralin çözünürlüğünün “kolay çözünür” olarak<br />
nitelendirilen Halit ile karşılaştırılmış halidir.<br />
Çizelge 2.2, Orta ve Doğu Avrupa’da bulunan ve daha çok Üst Permiyen<br />
dönemine ait tuz yataklanmalarını içeren formasyonun tuzlarını içermektedir.<br />
Tabloda gösterilen potasyum ve magnezyum minerallerinden meydana gelen<br />
5<br />
Özgül<br />
Ağırlık<br />
Mg/m 3<br />
Göreceli Çözünürlük<br />
2,0 2,168 kolay çözünür<br />
2,2 1,987 kolay çözünür<br />
2,7 1,602 çok kolay çözünür<br />
3,7 2,573 yavaş çözünür<br />
3,8 2,985 pratikte çözünmez<br />
2,0 2,320 çok zor çözünür<br />
4,2 2,825 zor çözünür<br />
3,6 2,775 çok zor çözünür<br />
3,0 2,132 çözünür
Change language