tc çukurova üniversitesi sosyal bilimler enstitüsü eğitim bilimleri ...

Bilgi çağı ve toplumunda, öğrencilerin öğretmenin sunduğu uyarıcıyı pasif
olarak işleyen bireyler olarak yetiştirilmesi yerine, öğrencinin aktif katılımının
sağlandığı bir sürece dönüştürülmesi önemli görülmektedir. Öğrencinin bilgiyi nasıl bir
süreçten geçirdiği kadar, karşılaştığı durumlara ilişkin eleştirel düşünme becerilerini ne
ölçüde etkili bir şekilde kullanabildiği de dikkate değer bir önem kazanmıştır (Öztürk ve
Dilek, 2004, 215).
Eleştirel düşünme becerileri her yaştaki bireylere kazandırılabilecek becerilerdir.
Ancak her yaştan bireye bu becerilerin kazandırılması birbirinden farklı bir sıra
izlemektedir. Presseisen’ e göre (1985; Akt.Kürüm, 2002, 32), ilköğretimin birinci
kademesinde önemli olan temel becerileri öğretmek iken, zihinsel gelişime bağlı olarak,
ilköğretim ikinci kademede ve ortaöğretim düzeyinde daha karmaşık becerilerin
öğretilmesi uygun olur. Öğrencinin daha ileri düzeyde düşünme süreci ile
tanıştırılmasında sekizinci ve lise birinci sınıf uygun bir zamandır. Ortaöğretimin
sonunda ise düşünme becerileri daha kapsamlı ve karmaşık olarak verilebilir.
2.1.2. Eleştirel Düşünen Bireylerin Özellikleri
Burbules ve Berk (1999; Akt. Doğanay ve Ünal, 2006) eleştirel düşünen
bireyleri genel olarak bilginin eleştirel tüketicilerine benzetmektedir. Eleştirel bir
tüketici nasıl satın alacağı bir malı inceleyip, benzerleriyle karşılaştırıyor ve karar
veriyorsa; eleştirel düşünen bir birey de neye inanacağı ya da ne yapacağına karar
vermeden önce bilgilenmeye çalışır. Bu bilgilenme sürecinde tipik bir eleştirel tüketici
titizliğiyle, bilgilerin neden ve kanıtlarını sorgulayarak, en doğru ya da nesnel bilgiye
ulaşmaya çalışır.
Eleştirel düşünen bireylerin sahip olması gereken özellikleri inceleyenlerden biri
olan Paul, insanları eleştirel düşünme açısından üç gruba ayırmıştır. Birinci grubu
düşünmeyle hiç ilgilenmeyenler oluşturmaktadır. İkinci grupta, eleştirel düşünme
becerilerine sahip ancak bunu bencil biçimde kullananlar bulunmaktadır. Bu
gruptakiler iyi düşünebilirler, ancak başkalarına karşı dürüst değillerdir. Genelde kendi
düşünme süreçlerini değil, karşı olduklarının düşünme süreçlerini değerlendirir ve hata
ararlar. Paul bunları zayıf eleştirel düşünenler olarak adlandırmaktadır. Üçüncü grupta
ise, güçlü eleştirel düşünenler bulunmaktadır. Bu gruptakiler eleştirel düşünme
15