YÜKSEK LİSANS TEZİ - Çukurova Üniversitesi

ilerleme, ulaşım vb.), ortaya çıkmış olmasıdır. Dolayısıyla söz konusu dinamiğin
objektif gereksinimi, uluslar arası düzeyde para, mal ve sermayenin sorunsuz hareket
edebileceği mümkün olan en geniş ve bütünleşmiş bir uluslar arası sistemin
oluşturulmasıdır. Bu çerçevede, az gelişmiş olarak adlandırılan ülkelerin hem sistemce
içerilmeleri, hem de sistemi belirli oranlarda beslemeleri önem kazanmıştır. Sistemce
içerilmeleri ve belirli oranlarda sisteme katkıda bulunmaları yönündeki bu beklenti, az
gelişmiş ülkelerin gelişmesini temel bir sorun haline getirmiştir. Sorunun bu şekilde
formüle edilmesi, çözüme yönelik arayışları da beraberinde getirmiştir (İşgüden, Ercan
ve Türkay, 1995, ss. 112-115).
Bu bağlamda teknolojik gelişime ayak uyduramayan ve bu konuda dışa bağımlı
olan GOÜ (Gelişmekte Olan Ülke) ekonomileri, kalkınma literatürünün başlıca konusu
olmuştur. Bu ülkelerin gelişmiş bir ekonomik yapıya ulaşmaları için sadece ekonomik
büyümeyi sağlamaları değil, aynı zamanda ekonomilerinin köklü bir yapısal değişimi
gerçekleştirmesi zorunluluğunun ortaya çıkması ile kalkınma kavramı daha kapsamlı bir
içerik kazanmıştır. Nitekim 1950’li yıllardan itibaren, ekonomik kalkınma literatürü,
GOÜ’ lerin ekonomik sorunlarına odaklanmış ve GÜ’ ler (Gelişmiş Ülkeler) ve GOÜ’
ler arasındaki gelişmişlik farklarını vurgulamak için kullanılmıştır. Bu nedenle
kalkınma konusu öncelikle “bir azgelişmişlik sorunu” olarak algılanmakta ve GOÜ’ ler
için kullanılmaktadır. GÜ’ lerde ise ulaşılan kalkınma düzeyinin yeniliklerle korunması
ve geliştirilmesi esastır (Gümüş, 2005, s.18).
Bu durum ise gelişmiş ülkelerde olup da GOÜ ‘lerde olmayan faktörlerin
saptanmasına yol açmıştır. Bunlar bir kez saptanınca, gelişmeyi engelleyen faktörler
ortaya çıkacaktı. Örneğin, GOÜ’ lerde geçerli olduğu ileri sürülen tembellik, başarı
güdüsünün yetersizliği, hızlı nüfus artışı, doğal kaynakların yetersizliği, sermaye
yetersizliği, girişimci yeteneklerinin gelişmemiş olması gibi faktörler, GOÜ’ lere özgü,
gelişmeyi engelleyici faktörler olarak yorumlanabilmektedir. Doğaldır ki, bu faktörlerin
tam tersi, yani gelişmeyi hızlandırıcı faktörlerinde batı ülkelerinde olduğu
varsayılmaktadır. Bu süreçte P.R.Rodan tarafından ortaya atılan ve gelişme için gerekli
atmosferin ancak asgari bir hız ve miktarda gerçekleştirilebilecek yatırımlar aracılığıyla
ortaya çıkabileceğini vurguladığı ve “büyük itiş” olarak adlandırdığı bu sürecin gelişme
önündeki ekonomik engelleri kaldıracağını ileri sürdüğü “Büyük İtiş Kuramı Modeli”,
R.Nurkse’ nin, azgelişmişliğin, kendini devamlı olarak yinelediği, fakat her defasında
44