YÜKSEK LİSANS TEZİ - Çukurova Üniversitesi

sermaye artışlarının da ekonomik büyümeyi etkilediği görüşü kalkınma literatürüne
girmiş ve beşeri kaynakların sermaye olduğu fikri iktisatçılar arasında genel kabul
görmeye başlamıştır (Gümüş, 2005, ss. 74-75).
Schultz’un özenle hazırladığı Beşeri Sermaye Teorisinin büyüme konusuna
önemli ve faydalı açıklamalar getirdiği kesin olmakla birlikte, zamanla modele yönelik
çeşitli eleştirilerin ortaya çıkması da gecikmemiştir.
Modele getirilen en önemli eleştiri modelin modellenmesine yönelik olup, bu
modellerde esas araştırılanın “bilgi düzeyi” mi yoksa daha dar olarak eğitim üzerine mi
olduğunun karıştırıldığı yönündedir. Bilginin sürekliliği o bilgiyi üreten toplumun
sürekliliğine ve aynı zamanda toplum tarafından özümsenip özümsenmediğine bağlıdır.
Bilginin toplumsallaştırılması olarak adlandırılabilecek bu olgunun gerçekleşme
düzeyinin okullaşma oranları ile ne kadar ölçülebileceği, teorinin geleceği açısından
tartışılan önemli noktalardan birisi olarak görülmektedir (Tepecik, 2000, s. 46).
Bu konuyla ilgili olarak yapılan bir diğer eleştiri ise Solow’dan gelmiştir. Solow
beşeri sermaye literatüründeki pek çok makalenin bilgiyi, yeniliğin ve ekonominin
temeline koyduğunu belirtmiştir. Hatta maliyet indirimleri bile çoğu zaman bilginin
üretilmesi aracılığıyla gerçekleşmektedir. Solow’a göre tabiki bilgi teknolojik değişimin
ve ilerlemenin en temel özelliklerinden birisidir ama bu gelişim ve ilerleme için tek ya
da en iyi yol sadece bilgi midir? sorusunu sormuştur (Solow, 1994, s. 53).
Modelin varsayımına yönelik olarak yapılan eleştirilerden en önemlilerinden biri
ise, teorinin genelde uluslar arası karşılaştırmalarda ve özelde bireysel gelirlerin
karşılaştırılmasında kullandığı varsayımdır. Uluslar arası karşılaştırmalar için ekonomik
büyümenin istikrarlı kabul edilmiş olması, bireysel karşılaştırmalarda ise tüm bireylerin
aynı yetenek ve zekaya, aynı refah olanaklarına, aynı zaman tercihine ve aynı şansa
sahip olduğunun varsayılmasıdır.
29